Theatri Hvmanae Vitae Volumen Decimumtertium DE Veritatis practicae studio, de Simvlatione & Dissimvlatione TRIBVS LIBRIS pertractans.

Fortissimi Reipublicae Christianae propugnaculi Regni Poloniae Senatori incluto Nicolao Firleio Baroni de Dambrouicza Castellano Ravensi Et pòst Palatino Lublinensi, &c. XIII Theatri vitae humanae Volumen Tribus Libris explicatum QVORVM I. De Veritatis practicae studio, de Candore, Libertate, Jntegritate. II. De Simvlatione siue Mendaci Affirmatione. III. De Dissimvlatione siue Negatione Mendaci disserit. peregrinationis Lycurgeo consilio ad Rauracos usque iam pridem susceptae MEM. Theodorvs Zvingervs Basil, P.

TOMI DECIMITERTII LIBRORVM DISPOSITIO.

[Greek words] à non latendo Graeci dicunt. Haec in Theorica vita mentis conceptum cu̅ ipsis rebus, in Practica habituum animi cum actionibus conuenientiam denotat: illic quidem Veru̅ [Greek words], hîc Bonum collineans, fines praecipuos, quoru̅ ideae, fontes, essentiae in summo vero bono???; subsistu̅t, simulacra verò & vmbrae tanqua̅ riuuli quida̅ humana̅ vitam, erroribus alioqui & calamitatibus infinitis obnoxia̅, irrigant, & propter ortus sui vnitate̅ indiuiduo nexu sic inter se copulantur, vtid quod Veru̅ est, Bonu̅ Theoricum, quod Bonu̅, Verum Practicu̅ dici queat. Et Theorica quidem veritas cognitioni inscruiens alterius est loci. Practica verò actioni commod̅s, ex qua in quotidiana co̅uersatione Aperti, Liberi, Ingenui, Sinceri, Candidi & Co̅stantes in dictis factis???;, tàm malis quàm bonis, denomina̅tur, vni ex virtutibus [Greek words] subijcitur. Virtus ipsa Aristoteli homine caret: ob idipsum fortasse, quia aliaru̅ virtutu̅, quibuscu̅ iungitur, appellationem subit. Nam quod hîc Veru̅ est, necessariò Bonu̅ est, vel per se, Honestum scilicet, vel propter honestate̅, Vtile & Iucundu̅: circa quae tria bonoru̅ genera omnis virtus practica occupatur. Siquid nouare liceret, posset non malè [Greek words] dici, Latinis. Veritas, Integritas, Libertas, Ingenuitas, Candor, Co̅stantia, omni simulatione no̅ entis & entis dissimulatione reiecta actiones externas habitui interno consentaneas, quales quantae???; sunt, factis???; proferens, exprimens???;, solius veritatis studio. Nam si alterius cuiusdam honestaris, voluptatis, vtilitatísve causa id facit, ad virtutes practicas circa haec subiecta versantes referenda est. Eum, qui hac virtute praeditus est, definit sic Arist. [Greek words](qui virtutem inter duo extrema mediam sequitur) [Greek words] (pote̅tia intellectus practici omnes omnium actiones in se co̅prehendens vti etiam philosophus theoricus, intellectu suo omnia cognoscente, omnia esse dicitur) [Greek words] (factis scilicet) [Greek words] (de quacunque re oratio instituatur, siue practica sit illa, siue theorica, modò ea ad conuersationem quotidianam referatur) [Greek words] (ea quae sunt, vt sunt: ea quae non sunt, vt non sunt) [Greek words] (animi sui sententia̅ de rebus, siue suis, siue alienis, tàm bonis quàm malis, liberè & apertè proferens) [Greek words] (accidentia videlicet, & ea quae non verè, sed accidentaliter tantùm esse dicu̅tur.) Ex qua descriptione, ipsius quoq; habitus definitionem colligere possumus, quòd scilicet [Greek words] nihil aliud sit, [Greek words]. Vt [Greek words] est, sic differt ab extremis duobus rectae rationis ductu moderatione̅ in veritatis professione am plectens. Moderatio ista ex actionu̅ & habituum practicoru̅ concordia pendet. Nam quando professio rebus verè conuenit, medium hoc erit: si no̅ verè, quia vel magis vel minùs quàm insit inesse dicit, immoderatio orietur. Quae immo [2806] deratio si spectetur ratione subiecti veri, à quo declinat, Mendacij propria est in excessu aut defectu: sin ratione finis, boni malíve, nuncad virtutes, nunc ad vitia referri poterit. V. G. dissimulat quis suas virtutes, ne occasionem det Ambitioni. Vitium hoc videtur esse in veritatis defectu: at haec tamen virtus est in modera̅do honoris studio. Ergo si honorem spectes, ad Magnanimitatem, si veritatem, ad hunc pertinebit locu̅. Simulat seruus se homicidium patrasse, vt dominu̅ crimine eximat. Vitiu̅ in veritatis excessu, crime̅ falsum sibijpsi imponens. Eade̅ tamen Prudentia, in seruando alio: eade̅ Iustitia seu Fides serui erga dominu̅. Pari ratione reprehendat quis alterius errorem, sed intempestiuè, ad [Greek words] quidem ratione subiecti pertinebit: at ratione modi, ad Popularitatis defectu̅. Ergo immoderatio pariter & moderatio veritatis perse quide̅ huius est loci: peraccidens verò ad alia virtutu̅ & vitioru̅ genera referri potest: ea???ue propter distinguitur [Greek words] à reliquis, quòd solius veritatis rationem habet, quocunq; alio fine proposito. [Greek words] deniq; [Greek words] appelladone omnia ea co̅prehendimus, de quibus practicus intellectus agere consueuit: siue secundùm substantiam considerentur, vt quòd sint aliquid, vel no̅ sint: siue secundu̅ accidens. In qualitate enim, bona & mala: in quantitate, magna & parua connumerantur. ld ergo quod est, vt est, quantu̅, quomodo: & id quod non est, vt no̅ est, efferre & enunciare: Veritatis est practicae, in quotidiana conuersatione & negotiatione mutua. Confessio & aperta significatio per dicta aut facta, quibus animi sententia exprimitur, pro diuersitate subiecti variat. In bonis erit Laudatio, Commendatio: in malis, Repreher sio, Castigatio. Tres ergo contrarios habitus seu potiùs dispositiones, diuersitate actionum elucescentes, tribus Libris complectemur. ???

LIBRI PRIMI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? ??? Voluminis Decimitertij Liber I. De Integritateseu Veritatis practicae STVDIO. VERITATIS PRACTICAE ACQVISITIO. Hvc Magistri. Primos homines Adam & Euam, cùm deliquissent, compulit Devs cofiteri peccatum suum. Adam, inquit, vbi es? hoc est, quò excidisti, quantum commisisti mali? Et ad mulierem: Quare hoc fecisti? Post confessionem eiecti sunt paradiso, subditi??? laboribus, doloribus, morti. Gen. 3. Pythagoras dicebat, haec duo diuinitùs hominibus data esse longè pulcetrima: Verita tem amplecti, & Beneficijs operam dare: & addebat, vtrunq; cum deorum immortalium operibus comparari posse. Aelianus lib. 12. de Varia hist. Pers ae filios tam sanctis moribus imbuerunt, vt illorum disciplinae nil addi posse videretur: & uer omnes aetatis gradus illud praecipuè & suis inclcarunt, vt fugientos men dacium, [Greek words] Democritvs Abderites libertatem in dicendo ingenuitatis signum esse dicebat: sed occasionis diuersitatem, habere periculum. Stobaeus serm. 11. Veteres arbitror sacra mysteria iustituisse, vt in ijs tacere insuefacti, ad mysteriorum fi dem humanorum, metum deorum traducamus. Plut. de Instit. liberis. Terbellivs Bulgarorum dux, superatis Auaris, vbi è captiuis cognouit, falsis delationibus improborum circumuentis fortissimis quibusque, Auares, destitutos ducibus, victos & profligatos esse, qui antea Graecorum etiam arma egregiè sustinuerant: conuocatis Bulgaris, varias leges promulgauit, in primis in delatores. Bonfinius lib. 1. Dec. 1. D. Bernardvs Clareuallensis abbas reliquos monachos humilitatem docuit, vt quamuis nihil sibi essent conscij, tamen non propterea sese iustos existimarent. Deum enim ipsum iudicare eos quos iustificat, & perfectissimum quenque di. strictum diuini iudicij examen ignorare. Eodem modo addidit: Sub timore Dei sic state, vt nec vos quempiam iudiecantes aliquando extollamini, nec aliorum curantes iudicia excidatis in nugas: singula verò prosequentes, vos seruos inutiles reputetis. Auctor vitae. Discipvli. Consule Tit. Reprehensiones aliorum ferre: quatenus ferendo verè ab alijs dicta, sibijpsis deinceps cauent, fol. 2188. 28 92. Petrvs qui ad vocem vnius ancillae pauefactus Christum negauerat; accepto Spiritu sancto fuit tanta virtute indutus, vt coram populo Pharisaeorum ac magistratuum collegio, ipsum fi denter Praedicaret. Matth. 26. Act. 2. 3. 4. 5. Philippvs Macedonum rex aiebat se his, qui in republica Atheniensium ad ministranda primores essent, plurimam habere gratiam, quòd suis conuicijs essicerent, vt ipse tum oratione, tum moribus euaderet melior: Dum conor, inquit, illos dictis pariter ac factis mendacij conuincere. Plutarchus in Apophthegmatibus. Antigonvs Macedoniae rex, è paruo morbo conualescens: Nihil deteriùs nobis accidat, inquit. In memoriam enim reuocauit nobis morbus, ne mortales cùm simus superbiamus. Plutarchus in Apophthegmatibus. Io. Picvs Mirandula, cùm noningentas in omnibus disciplinis quaestiones disputandas Romae proposuisset: obtrectatores clàm illius virtuti detraxêre, palàm verò xiii. quaestiones, vt haereticas, traduxêre, ita vt Apologiam edere coactus fuerit. His circumuentus inuidorum calumnijs, dum falsò obiectos errore excusare studet, veros errores à nemino obiectos nec reprehensos, agnoscere cepit. Et cùm aliàs amoribus illustrium feminarum esset addictior, simultate illa ita fuit exercitatus, vt ab nugis istis animum reuocauerit: Amorumlibros Latina & Ethrusca lingua conscriptos igni tradiderit: & prophanae philosophiae somnijs relictis, ad sacrarum literarum studia totum se conuerterit. Ioan. Franciscus in eius vita. VERITATIS PRACTICAE CONSERVATIO, CONSTANS PROFESSIO. Tvm Praesentis. Negligendo Spem boni ex mendacio obtinendi. Negligere Salutem. Socrates, cùm Athenis causam diceret, defensionem???ue ei Lysias à se compositam, qua in iudicio vteretur, recitasset, demissam & supplicem, imminenti???ue procellae accommodatam: Aufer (inquit) quaeso istam. nam ego si adduci possem, vt eam in vltima Scythiae solitudine perorarem, tum meipsum morte multandum concederem. Spiritum contemfit, ne careret grauitate: maluit???ue Socrates extingui, quàm Lysias superesse. Val. Max. lib. 6. cap. 4. Libertatem. Carolvs Zenus ab inuidis accusatus, quasi pecuniam à Carrariensi principe dono acceptam in publicum non retulisset aerarium, carceri inclusus, ea conditione, vt veniam petere posset: nunquam adduci potuit, vt id per biennium faceret, quo toto inclusus vixit. Egnat. lib. 3. cap. 7. Metvm mali ex veritate consequendi. Contemnere Periculum, Damnationem. Principes Sacerdotum comminati sunt Petro & Ioanni, ne vltrà loquerentur in nomine Iesu. Qui responderunt eis: An iustum est, vos potiùs audire quàm Dominum? Non enim possumus, quae vidimus & audiuimus, non loqui. Deinde cùm arguerentur à principibus sacerdotum, quia non seruassent eorum mandatum, responderunt: Obedire oportet Deo magis quàm hominibus. Act. 4. Varus adolescens Smyrnaeus, diues admodum, sapientiae & eloquentiae opinionem vnicè captans, cateruis adulatorum perpetuò stipabatur, eorum???ue, quibus foenori pecunias erogaret, vsuras auditione redimebat. Inter eos fuit aliquando Polemo sophista doctiss. qui tamen mox adolescentem deseruit. Quo nomine cùm aes alienum minùs dissolueret, instabat adolescens importuniùs, typos illi subinde intentans. Erat id iudicium, quo ijs interdicebatur foro, qui creditoribus non paria facerent. Ea molestia perpulsus Polemo, ac praeterea multorum stimulis, ad audiendum hominem pergit. Insulsè declamabat is, sed ex more finis comparebat nullus, barbarismis & soloecismis perstrepebant omnia. Tum stomachabundus Polemo exsilijt, ac protentis manibus: Vare (inquit) typos profer. innuens malle se iudicium subire, quàm id genus ineptias ineptissimas pati diutiùs. Caelius lib. 20. cap. 20. Antiq. Lect. Tormenta. Mandanes Gymnosophista, cùm Alexandri nuncij eum ad Iouis filium vocarent, & obedienti dona pollicerentur, in obedienti verò, minarentur cruciatum: respondit, Nec illum Iouis filium esse, nec magnae parti terrarum imperare: nec se illius donis permoueri, cui nulla satietas esset: nec minas timere, cùm viuens satis ab India nutriretur, mortuus verò ab attrita iam senio carne liberaretur, in meliorem puriorémque vitam immutatus. Vnde & ab Alexandro laudatus, & venia donatus est. Strabo libro decimoquinto. Carceres. Philoxenvs Cytherius, Dithyramborum poëta, maluit in latomias detrudi, quàm inepta Dionysij tyranni poëmata laudare. Cùm recitantem audiret tyrannum, surgens abijt. Tyranno interrogante, Quónam? In latomias, inquit. Gyraldus Dialogo 9. hist. poët. Iam cùm effugisset, commoratus est Tarenti. Cùm autem Dionysius eum accerseret, & per literas etiam peteret, vt veniret: Philoxenus tabulis literam A duntaxat saepe iteratam inscripsit: significans, se repudiare inuitationem. Suidas. Mortem. Consule Titulum, Martyrum, & Confessorum religionis, fol. 3028. 4173. Multi ex Prophetis extrema pati, quàm vera reticere, praeoptarunt, cùm ob hoc à Deo dirigerentur, vt regnum populorum???ue vitia corriperent, & eis poenas denunciarent. Esaias in duas partes sectus est, Hieremias lapidibus obrutus, Amos vecte per tempora transfixus. Marul. lib. 4. cap. 4. Magni cùm Persarum regnum per fraudem falsi Smerdis occupassent, inito inter se consilio, statuerunt concilian dum sibi amicum Prexaspem, qui à secretis Cambysis regis fuerat, quòd indigna passus à Cambyse esset, occiso eius filio ictu sagittae, & solus mortem Smerdis Cyro geniti nosset, vt quem ipse suapte manu interemisset, quòd praeterea ob id apud Persas maxima flagraret inuidia. His de causis accitum hominem, sibi amicum comprobabant, accipientes fi dem ac iusiurandum: fallaciam, quae ab ipsis in Persas facta esset, intra se habiturum, neque cuiquam mortalium patefacturum, pollicitantes innumerabilia se ei daturos. Recipiente Prexaspe conditionem, iubent hominem, vt omnibus Persis sub murum arcis conuocatis, ipse conscensa turri praedicaret, à Smerde Cyri, Persis imperari, & ab alio nemine. Haec illi praecipiebant, veluti homini summae apud Persas auctoritatis, & qui saepenumerò asseuerasset eum esse Smerdem Cyri, ac cae dem à se factam pernegasset. Haec quoque Prexaspe se paratum exequi dicente, Magi conuocatis Persis, hominem in turrim perductum iubent habere orationem. Prexaspes ea, quae ab istis oratus fuerat, spontè obliuiscitur: exorsus???ue ab Achaemene, seriem familiae Cyri recenset: & vbi tandem deuenitad Cyrum, commemorauit illius in Persas beneficia. His expositis, promsit veritatem, causatus ideo se hactenus occultasse, quòd sibi tutum non fuisset proferre rem gestam, sed in praesentiarum necessitate coactum proferre: dixit???ue se à Cambyse adactum, Smerdem Cyri occidisse, & Magos esse qui regnent. Multis quoque verbis Persas deuouit, nisi rursus imperium recuperarent, ac Magos vlciscerentur. Haec locutus, sese in caput è turri prae cipitem dedit. Herod. lib. 3. Gesvaldvs Longobardus, à Romualdo Beneuentano duce, Beneuenti à Constantia Imp. obsesso, clàm missus ad Grimoaldum Longobardorum regem, ipsius Romualdi patrem, rogatum vt filio opem ferret, aduersa fortuna in hostes incidit. Qui de propinquis auxiliaribus copijs certiores facti, spectare eò ceperunt, vt ad pacem Romualdum traherent: arbitrati???ue se id melioribus conditionibus facturos, si auxilio rum spem Romualdo ademissent, Gesualdum monitum antè, vt in eam sente̅tiam loqueretur, ad Beneue̅ti muros [2811] deduxerunt. Caeterùm ipse ex fide omnia obsessis narranit, ???reuique affuturum cum valido exercitu Grimoaldum affirmauit. Qua re in dignati hostes statim Gesualdum occiderunt, & postera die motis castris obsidionem soluerunt. Fulg. & egnatius lib. 3. cap. 7. & 8. Cùm Pelopidas Thebanus ab Alexandro Pheraeo captus populos Alexandro subditos ad defectionem solicitaret, eóque nomine mortem ei tyrannus minaretur: renunciari iussit illi, Pelopidam mirari, quod tamdiu distulisset, cùm ipse adeò in eum hostili animo esset. Plut. in Pelopida. Inimicitiam. P. Rvtilivs, cùm amici cuiusdam iniustae rogationi resistéret, atque is per summam indignationem dixisset: Quid ergo (inquit) mihi opus est amicitia tua, si quod rogo non facis? respondit: Imò, quid mihi tua, si propter te aliquid inhonestè facturus sum? Val. lib. 6. cap. 4. Annonae caritate increbresce̅te, C. Curiatius tribunus plebis pro ductos in concionem Consules compellebat, vt de frumento emendo, atque ad id negotium explicandum mittendis legatis in curiam referrent. Cuius instituti minimè vtilis, interpellandi gratia Scipio Nasica contrariam actionem ordiri cepit. Obstrepente deinde plebe: Tacete quaeso, Quirites, (inquit) plus enim ego, quàm vos, quid Reip. expediat intelligo. Qua voce audita, omnes pleno venerationis silentio, maiorem auctoritatem eius, quàm suorum alimen torum respectum egerunt. Val. lib. 3. cap. 7. Cn. Carbo tribunus plebis nuper sepultae Gracchanae seditionis turbulentissimus vindex, idem orientium ciuilium malorum fax ardentissima, P. Scipionem Africanum à Numantiae ruinis summo cum gloriae fulgore venientem, ab ipsa penè porta in Rostra productum, quid de Tiberij Gracchi morte, cuius sororem in matrimonio habebat, sentiret, interrogauit: vt auctoritate clarissimi viri, inchoato iam incendio multum incrementi adijceret: quia no̅ dubitabat, quin propter tam arctam affinitatem, aliquid pro interfecti necessarij memoria, miserabiliter esset locuturus. At is iure eum caesum videri respondit. Cuius dicto, cùm concio tribunitio furore instincta violenter succlamasset: Taceant, inquit, quibus Iralia nouerca est. Orto dein de murmure: Non efficietis, ait, vt solutos versear, quos alligatos adduxi. Vniuersus populus iterum ab vno contumeliosè correptus tacuit. Valerius lib. 6. cap. 2. Deiectionem à dignitate. Valentinianvs, Pannonius, Tribunus Scutariorum, quum sub Iuliano, Christianitatis integram fidem gereret, iussus ab Imperatore sacrilego, aut immolare idolis, aut militia excedere, spontè discessit. At pòst, Iuliano interfecto, Iouiano???ue mortuo, Valentinianus, qui pro nomine Christi amiserat tribunatum, in locum persecutoris sui accepit imperium. Eutropius. Praeteritae. Sic conseruare videtur Ponitendo mendacii. Consalvvs Magnus, acceperat deditione Tarentum, hac conditione, vt Ferdinandum Calabriae ducem liberum abirè permitteret: id???ue iureiurando ipsi confirmauerat. Cùm vero ipsum in Hispaniae regis potestate non esse, olim plurimum interfore animaduerteret, iureiurando contemto abeundi facultatem minimè dedit, sed benè comitatum in Hispania??? misit. Caeterùm multi restantur, eum saepissimè dixisse, Sè nullius improbè facti poenitentia offensum ex hac vita fuisse migraturum, nisi Ferdinando Friderici Aragoniae regis filio, & Caesari Borgiae Valentino, fidem suam improuidè dedisset: vt ea demùm à rege Hispaniae Ferdinando, cum nominis sugillatione, violaretur. Iouius in Consaluo. Non Poenitendo veri. Aristides Locrensis, Platonis sodalium vnus, cùm ab eo Dionyfius maior vnius filiarum eius nuptias petisset: Mortuam, inquit, malim puellam aspicere, quàm matrimonio iunctam cum tyranno. Vt paulò pòst liberos eius interemit Dionysius, & per ludibrium qiaesiuit, num de filiarum nuptijs in eadem maneret sententia: Factis, respondit, angi se ipsius, non poeniteret dictorum suorum. Plutarchus in Timoleonte. Thebani exules post Chaeronensem Philippi regis victoriam in patriam restituti sunt, quibus ciuitatis administrationem Philippus concessit. Apud quos, quum Qvinqve ciuitatis assertores postularentur, quòd per iniuriam se in exilium egissent, eius constantiae fuerunt, vt omnes se auctores faterentur, conten derent???ue meliùs cùm republica tunc actum, quum illi damnati essent, quàm quum in vrbe restituti. Mira hominum constantia, de iudicibus vitae necis???ue suae, ingenuè quod sentirent, iudicasse: & quòd libertatem, quam viribus vindicare non possent, lingua vsurparent, Sabellicus libro 3. Ennead. 4. Non Mvtando. Evripides, cùm aliquando fabulam recitaret, à populo rogatus, vt sententiam quandam mutaret, in scenam progressus dixit: Se, vt populum doceret, non vt ab eo disceret, tragoedias componere solere. VERITATIS EXERCITATI'O, QVATENVS VERITATEM DICTIS FACTIS'QVE SECTATVR. Tvm de Bonis svis testando. Et vel Narratione, Assertione simplici. Interrogatus, Quid sciret, Lacon: Liber, inquit, esse. Plut. in apophtheg. Laconicis. Lacaena, cùm distraheretur, & rogaretur, Quid sciret? Fida, inquit, esse. Idem. Iphicrates Calliae, Chabriae filio, cùm sciscitaretur ac diceret: Qui es? sagittarius, cetratus, eques, an legionarius? Nul lus ex his, infit, sed qui hisce omnibus imperet. Plutarchus an Virtus doceri. Diogenem Cynicum cùm emere vellet Xeniades Corinthius, & quid artificij nosset, percontaretur: Noui, inquit Diogenes, hominibus liberis imperare. Xeniades responsum miratus, eum emit, & manumisit: ei???ue filios suos tradeus: Accipe (dixit) liberos meos, quibus imperes. Gellius lib. 2. c. 18. Chrysippvs philosophus consultus à quodam, cui potissimùm filium suum philosophiae praeceptis instituen dum traderet? Sibi committendum, respondit. Nam si quem, inquit, alium me praestantiorem arbitrarer, ipse apud hunc philosophiae darem operam. Vnde & illud Homericum de eo vulgò iactatum fuit, Odyss. x. de vate Tiresia, cui vni Proserpina dederit, vt etiam vita defunctus saperet: reliquas vmbras volitate, & eas quidem nihil aliud quàm v???bras: [Greek words] Erasmus in Adagijs, ex Laërtio. Demetrius Poliorcetes cùm cepisset Megaram, & Macedonas eiecisset, Stilponem philosophum, qui existimabatur vitam sectari tranquillam, accitum rogauit, Nunquid rerum ipsius quisquam cepisset? Cui Stilpon: Nemo, inquit, Neminem enim vidi, scientiam qui eriperet. Plut. in Demetrio. Agathocles filius figuli, potitus Sicilia, ac rex appellatius, solitus erat pocula iungere augere aureis figlina, atque iuuenibus glorians dicere. Se, qui antè haec finxillet, nunc illa ob vigilantiam & strenuitatem suam facere. Plut. in apoph. Reg. Sedebant pro tribunali magna grauitate censores Gellius & Catulus (in Apoph. Lentulum habet) & transuehebant equites. Cn. Pompeius autem (qui iam bis triumphauerat, & consul erat cum M. Crasso) conspiciebatur supernè in forum descendens. Erat alijs quidem magistratus insignibus ornatus, sed equum manu trahebat. Vt propè accessit, & cognitus est, lictoribus viam sibi facere iussis, equum admouit Rostris. Stetit populus stupore & silentio defixus. Censores verò ex ea specie simul verecundia & gaudium occupauerunt. Inde maior natu interrogauit eum: Quaero ex te, Magne Pompei, ecquid omnia stipendia implëueris? Cui Pompeius alta voce: Omnia impleui, inquit, & meipro imperatore. Quod audiens populus conclamauit: neque sedari prae laetitia clamor poterat: sed consurgentes censores domum eum deduxerunt, populo prosequenti & applaudenti gratificantes. Plut. in Pompeio. Seneca de se lib. 1. Declamationum sic scribit: Sed cùm multa iam mihi ex me desideranda senectus fecerit, oculorum aciem retuderit, aurium sensum hebetauerit, neruorum fir mitatem fatigauerit: inter ea, quae retuli, memoria est, res ex omnibus partibus animi maximè delicata & fragilis, in quam ptimùm senectus incurrit. Hanc aliquando in me floruisse, vt non tantu̅ ad vsum sufficeret, sed in miraculum vsq; procederet, no̅ negp. Nam duo millia nominum recitata, eodem ordine referebam: [2812] & ab ijs, qui ad audiendum praeceptorem nostrum conuenerant, singulos versus à singulis datos, cùm plures quàm ducenti efficerentur, ab vltimo incipiens vsque ad primum recitabam: nec ad complecten da tantùm, quae vellem, velox erat mihi memoria, sed etiam ad continenda, quae acceperat. Muretus libro 3 Var. lect. cap. 1. Iactando, Gloriando honesté. Agesilavs gloriabatur, quòd nemini in obeundo labore concederet: potius???ue quòd imperaret sibijpsi, quàm quòd regnaret. Plut. in Apophtheg. Cato maior censurae candidatus, cùm alios conspiceret supplices & prensantes multitudinem, ipse clamabat, Indigere medico populum seuero, ac magna purgatione. itaque non blandissimum, sed capiendum tristissimum. Quae ille dum iactat, omnibus fuit praelatus. Idem. Pompeivs de seipso iactans dixit, Omne imperium se citiùs quàm expectasset accepisse, & deposuisse quàm esset expectatum. Idem. Eberhardvs dux Vvirtébergicus in Principum comitijs, alijs alia Suarum ditionum bona praedicantibus: Ego verò, inquit, hoc solo glorior, quòd nullum ex subditis meis habeam, in cuius sinu solus in vastissima sylua quiescere metuam. Io. Agricola in Prouerb. Gorman. dei beneficia agnoscendo, celebrando. Pavlvs Apostolus cap. 3. ad Philippenses ait: Si gloriandum cuiquam sit extra Christum, se quoque occasiones habere ampliss. gloriandi, quia Israëlita, Beniamita, Hebraeus ex Hebraeis, Pharisaeus integer. Sed haec omnia se propter Christum vilia existimasse. Plato de tribus Dijs agebat gratias: quòd homo, non bellua natus esset: quòd Graecus, & quidem Atheniensis: quòd Socratem praeceptorem nactus esser. Timoleon Corinthius, liberatis à tyrannide Siculis, victorias suas fortunae retulit omnes acceptas. Plutarchus in Timoleonte. Caecilius Metellvs Scipionis morte doluit, dijs???ue gratias egit, quòd alibi natus non esset. Plut. in Apoph. L. Corn. Sylla Sociali bello factis multis eximijs nome̅ comparauit ducis apud ciues magni, apud socios maximi, & fortunatissimi apud hoster. Quam quidem felicitatis suae fauentis???ue sibi fortunae opinionem etiam in maius tollebat: studens???ue vt propitij numinis fidem adiungeret, facta sua fortunae tulit accepta: siue per iactantiam id fecit, fiue cam habuit de dijs existimationem. Quandoquidem scripsit in commentarijs, quae non consultò, sed ex tempore aggressus temerè esset, ea rectiùs cecidisse, quàm quae deliberasse sibi visus fuerat maturé. Adhaec cùm meliùs dicit se ad fortunam comparatum, quàm ad bellum, plus eum fortunae tribuere quàm virtuti, apparet. Breui in totum videtur se mancipasse fortunae, qui quidem vel suam cum Metello paris dignitatis viro & socero concordiam ad diuinam aliquam delegat felicitatem. A quo enim magnoperè fatigatum iri expectauerat se, eum collegam lenissimum expertum. Praeterea Lucullum in commentarijs, quos illi dicauit, admonet, nihil perinde firmum vt ducat ac quod in somnis ei noctu iubeat deus. Plut. in Sylla. Titvs Imp. suba ctis Hierosolymis, cùm murorum firmitatem, turrium altitudinem conspexisset: Deo, inquit, planè adiuuante pugnauimus, & Deus erat, qui detraxit ab istis munimentis Iudae os. losephus lib. 7. cap. 16. belli Iud. Eidem, cùm Syria vniuersa & Aegyptus, & omnes Palaestinae finitimae gentes coronas mitterent, & victorem appellarent: ille coronas repudiabat: non sese dicens illa fecisse, sed Deo iram suam declaranti manus suas commodasse. Adeò moderatus & modestia plenus fuit. Suidas. Maximilianvs Caesar, cùm Oenoponti in curia hoc symbolum eleganter & curiosè depictum vidisset, Do Adam ha???t vnd Eua span / Wer ware do ein Edelmann: quia se quoq; hoc ipso prouerbio taxari credebat, summo mane propria manu hos versiculos subiunxit: Ich bin ein Mann wie ein ander Mann / Allein mir Gott der ehren gann. Alfonsvs Neapolitanorum & Siculorum rex, tria in se magni beneficia Dei commemorabat, Quòd non bellua, sed ho mo rationis capax esset creatus: nec qualiscunque homo, sed Christianus homo: nec qualiscunq; Christianus, sed Christianus rex. Reddere illud modestia vetuit, Quòd non qualis cunque rex, sed regum quos habet Europa potentissimus, & quod eo seculo inauditum erat, rex atque philosophus. Aeneas Syluius de Alfonso. Conradvs Lycosthenes Rubeacensis, huius Theatri primus designator, quatuor summa Dei erga se beneficia agnoscebat: Quòd Christianus homo natus, quòd in literarijs studijs educatus, quòd ad Theologiae professionem vocatus, quòd opportunitate Remp. scriptis suis iuuandi non destitutus fuisset. Ivreivrando. Oppressa Catilinae oniuratione per ciceronem, cùm pauci adhuc dies Ciceroni consulatus superessent, tribuni plebis eum coëgerunt, vt magistratum eiuraret, statim???ue descenderet. Ita ille, vt iuraturus progressus, facto silentio, iurauit non solenne, sed peculiare quoddam & nouum iusiurandum: Se patriam conseruasse, & tutatum imperium: quod verè eum iurasse populus vniuersus iurauit. Sed & Cato obijciens se collegis suis, Ciceronis consulatum ita extulit concionibus suis, vt honores ei decernerentur omnium amplissimi, & Pater patriae appellaretur. Plut. in Cicerone. Mandato, Imperio. P. Scipio in Hispania oppidum Badiam circumsedens, tribunal suum adeuntes, in aedem, quae intra moenia hostium erat, vadimonium in posterum diem facere iussit: continuo???ue vrbe potitus, & tempore & loco, quo praedixerat. sella posita ius eis dixit. Nihil hac fiducia generofius, nihil praerdictione verius, nihil celeritate efficacius, nihil etiá dignitate dignius. Valerius Maximus lib. 3. cap. 7. Obivrgatione aliorvm. Plato in epistola quadam ad Dionysium Syracusanorum iniustum regem, cùm ostendere vellet ipsum non solùm improbè fecisse, quin se sine honore vllo dimisisset, valde vtilem sibi ac fidelem rebus suis, verumetiam stultè, vt qui non cogitaret posse statum illum suum florentissimum immutari: nec intelligent, quid commodi capi possit ab amicis in rebus aduersis: vsus est sententia Euripidis valde graui, & quae potentissimos homines admonet fortunae volubilitatis, vt auctoritate illius poëtae, quae magna inprimis erat, declararet malo consilio illum vsum fuisse. Est autem hic omnis locus: [Greek words]. Victorius lib. 26. Var. lect. cap. 19. Scipio vbi capta Numantia iterum triumphans vrbem inuectus in concertationem cum C. Graccho pro senatu & socijs venit, populus???ue ob id in fensus ei pro Rostris obstrepuit: Me nunquam, inquit, exercituum fremitus perculit, nedum hominum collectitiorum, quorum esse Italiam non matrem, sed nouercam noui. Plut. in Apoph. Antonivs Sicuius Turcorum classem ad Calipolim noctu incenderat. Captus autem, & ad Imp. Turcarum adductus interrogatus???ue, Cur tantum facinus ausus esset? magna animi constantia respondit: Mirari sese, qui ex Christiano homine hoc quaerat. An nescis, in quit, te vnum esse, quem Christiani homines meritò summo odio persequuantur omnes? qui pietatem nostram tot annos crudelissimè insectere? qui tot regna, tot vrbes nobis ademeris? qui tot populos, tot gentes interemeris? Princeps, tantam indolem in iuuene admiratus, dissectum medium interfici, in publicum???ue proijci iussit. Egnatius lib. 3. cap. 4. Negotii susceptione vel Ardui. Agesilavs, cùm fama manaret, Persas ingenti exercitu in Graeciam traiecturos: ciuibus suis paruo exercitu obtulit se non defen surum modò patriam, sed in Asiam quoque traiecturum, atque inde de Persis aut victoriam aut honestam pacem reportaturum. Itaque assumtis decem millibus armatorum profectus in Asiam, praelio Persas deuicit: ac deinde à ciuibus suis in patriam reuocatus, integras copias laetus victorque domum reduxit. Fulg. lib. 1. cap. 7. ex Plut. Multa dicuntur Alexandro Magno in Persas proficiscenti prodigia oblata. In quibus illud maximè fuit memorabile, quòd Orphei statua, quae ex cupresso Libethris fuit, sub ipsius accessum multo manauit sudore. Quo prodigio caeteris exterritis. Alexander bene fibi sperandum dixit: fore interpretatus, vt ea expeditio multum laboris esset: poêtis & caeteris rerum scriptoribus allatura. Quantas illo secum copias ad id bellum traxerit, variè traditur: qui minimum dicunt, triginta peditum millia & quinque equitum in Asiam traducta memorant: qui plurimùm, quadringenta peditum millia, equitum quadraginta. Caeterùm quantuscunque ille fuit armorum apparatus (nam ob tantam belli molem non potuit non mirifi cus esse) adeò certam spem victoriae secum tulit, vt triginta dierum cibaria, si vera Aristobulus tradidit, & septuaginta duntaxat in stipendium talenta Macedo habuerit, quum in Asiam transmisit. Nauim conscensurus alijs amicorum alia tradidit, portoria, villas, praedia, quibusdam etiam oppida distribuit. Perdiccas ab eo sciscitatus, Ecquid regi superesset? Spes, inquit. Tum ille: Haec & nobis commilitonibus communis est. atque cum his praedium sibi assignatum restituit. Sabellicus libro quarto, Enneadis 4. Cùm Athenis in republica administranda perpetuas co̅tenti [2813] ones Cleon atque Nicias exercerent, quorum Nicias peritissimus rei militaris dux habebatur: contigit, vt Graecis praelio ab Atheniensium exercitu superatis, quadringenti Lacedaemones se in Stagiram insulam reciperent Eos in potestatem suam redigere Athenienses plurimùm cupiebant, & propterea in insula ab Atheniensium copijs obsidebantur. Sed cùm potiri insula quanquam magnis laboribus defunctos Athenienses, hyems saeua simul???ue loci situs egregiè munitus, ac praeterea obsessorum singularis virtus non pateretur, hac de re Nicias Cleon???ue saepiùs contenderunt. Itaque quòd ea res voto non responderet, culpa Niciae, qui dux rei gerendae fuerat, adscribebatur. Adeò autem inter ipsos contentio exarsit, vt Cleon: Si illius expeditionis munus sibi soli demandaretur, se breui feliciter finiturum, offerret. Decreta igitur ei prouincia, tantum fiduciae Cleon prae se tulit, vt Athenis abiens dixerit, intra viginti dies se Lacedaemonios, qui obsidebantur, aut occisurum, aut in potestate viuos habiturum. Huic fiduciae fortuna quoque aspirauit, vt quod Nicias militaris dux praestantissimus perdifficile censuerat, Cleon intra designatum tempus feliciter conficeret. Fulg. lib. 3. cap. 7. P. & Cn. Scipionibus in Hispania, cum maiore parte exercitus acie Punica oppressis, omnibus???ue eius prouinciae nationibus Carthaginensium amicitiam secutis, nullo ducum Roman. illuc ad corrigendam rem proficisci audente, P. Scirio quartum & vigesimum annum agens, iturum se pollicitus est, nec patris, nec Patrui suneribus à Reipub. studio auersus. Valerius Maximus lib. 3. cap. 7. paulò pòst secum reputantes Quirites, aduersus quos Poenorum duces, & in quibus regionibus bellum gerendum esset, vix censebant fieri posse, vt imbecillitas aetatis tantam grauitatem rerum sustineret. Quare momento temporis, quasi iam decretae rei centurias poeniteret, magna animorum commutatio facta est. Quod vbi animaduertit Scipio, statim aduocata concione, sic de aetate sua, ac de bello quod gerendum erat, disseruit, vt ad se vnum intuendum omnes audientes, & ad pristinam spem bene gerendae rei populum Romanum conuerteret. Auctor eius vitae. Marcellinvs Anconitanus episcopus, cùm extingue̅do igni remedia non in uenirentur: ipse pedibus captus, contra incendij vim deferri se iussit, vitae suae innocentia fretus. Itaque sedatum est incendium. Fulg. lib. 3. cap. 7. Vilis, Abiecti. Epaminondas, cùm ei ciues irati, sternendarum in oppido viarum contumeliae causa curam mandarent (erat illud ministerium apud eos sordidissimum) sine vlla cunctatione id recepit: daturum???ue se operam, vt breui speciosissimum fieret, asseuerauit. Mirifica deinde procuratione abi ectissimum negotium, pro amplissimo ornamento expetendum Thebis reddidit. Val. Max. lib. 3. cap. 7. Assertione honoris. Cn. Pompeivs nondum in senatum lectus, triumphu̅ postulauit. Cùm intercederet Sylla: Plures solem, inquit, exorientem adorant, quàm occidentem. Quod vbi audiuit, cessit Sylla. Plut. in Praeceptis politicis. Claudius Caesar Germanotum Legatis in orchestra sedere permisit, simplicitate eorum & fiducia motus, quòd in popularia deducti, cùm animaduertissent Parthos & Armenos sedentes in Senatu, ad eadem loca spontè transierant, nihilò deteriorem virtutem aut conditionem suam praedicantes. Suetonius. Frisiorvm legati Verritus & Malorix Romam ad Neronem principem publicè missi, quum celebri spectaculo Pompeij theatrum ingressi, quosdam obseruassent externo cultu inter senatores in Orchestra sedentes, didicissent???ue id honoris exhiberi earum gentium legatis, quae virtute & amicitia populi Romani caeteras anteirent: Nullos mortalium aut armis aut fide Germanos praecellere, alta voce testati sunt, atque ita progressi inter patres consedêre. Eiusmodi viroru̅ indole delectatus Nero, ambos ciuitate donauit. Sabellicus lib. 8. En. 10. Contemtv, Neglectv aliorum vel Mandati, Imperij. P. Scipionis aequè animosus, atque prosper in Africam transitus: inquam è Sicilia exercitum Senatu vetante traduxit. Nisi enim plus in ea re suo, quàm P. C. consilio credidisset, secundi Punici belli finis inuentus non esset. Valerius Maximus lib. 3. cap. 7. Iudicij. Antigenidas tibicen, discipulo suo magni profectus, sed parum feliciter populo se approbanti, cunctis audientibus dixit: Mihi cane, & Musis: quia videlicet perfecta ars fortunae lenocinio defecta, iusta fiducia non exuitur: quam???ue scit se laudem meritam, eam etsi ab alijs non impetrat, domestico tamen acceptam iudicio refert. Val. Max. lib. 3. cap. 7. Phocion, cùm aliquando sententia dicta in concione celebraretur, orationem???ue suam pariter videret ab omnibus approbari, conuersus ad amicos dixit: Nunquid imprudenti mihi excidit mali? Plut. in Phocione. Roboris, Insidiarum. Scyth ae post, missa Dario dona auem, murem, ranam & sagittas, cum peditatu ac equitatu aduersus Persas in acie instructi stererunt, tanquam conflicturi. Cùm interim lepus in mediu̅ praesilijt: que̅ vt quisq; vidit insequebatur. Perturbatis Scythis, ac vociferantibus, sciscitabatur Darius: Vnde hostium tumultus existeret? Et cùm audisset illos léporem in sectari, atque adeò se cum toto exercitu illis ludibrio est, fuga sibi consulendum censuit, ne cum hoste tam confidente manum consereret. Herod. lib. 4. Alexander Magnus audito Darium triginta myriades in aciem producere, dixit: Vnus coquus non metuit multas oues. Antonius Melissa, par. 1. sermone 37. Maximus serm. 71. Cùm explorator ei diceret, maiorem esse Darij exercitum, dixit: Ques etiam licèt plures, ab vno aut altero lupo capiuntur. Ibidem. Mathias Coruinus Vngariae rex, à Casimiro & Vladissao F. Poloniae & Boëmiae regibus, Vratissauiae obsidebatur: cum???ue exercitum lectissimum hostium, qui Turcico robori opponi potuisset, conspiceret, gemens fremens???ue capillos sibi euulsit, Sese dominum orbis terrarum futurum fuisse dictitans, si tales tantas???ue copias habuisset, quibus imperiti isti reges tantùm abuterentur. Toro quinetiam obsidionis tempore vrbis portas nocte die???ue apertas habuit, in contemtum hostis: & ad eundem distrahen dum equitatu in plures diuiso turmas Poloniam depopulatus est. Ioach. Cureus in Silesiae Annalibus. Cùm Ludouicus XII. Nouariam obsidens moenia eius ita quassaret, vt latè prostratis adapertis???ue, Helvetiae legiones in statione conspicerentur, nunquam tamen adduci potuerunt Heluetij, vt portam clauderent, ipsis etiam hostium castris, oppositam: verùm Gallos vltrò prouocabant, irridebantque, qui tantum inanis operae frustra suscepissent, vt aditus in vrbem pararetur, quando adapertis portis ad iusta̅ dimicationem fortibus viris, si animus suppeteret, esset, irrumpendum. Iouius in Leone X. lib. 3. Beneficij. Cotys Thracum rex, vt ab Atheniensibus ciuitatem sibi datam cognouit: Et ego, in quit illis meae gentis ius dabo. Aequauit Athenis Thraciam, ne vicissitudine talis beneficij parem se iudicando, humiliùs de origine sua sentire existimaretur. Val. lib. 3. cap. 7. L. Pavlvs Aemilius consul creatus à populo, se huius consulatus causa populo gratias non agere dixit: quin potiùs fi quem se meliorem ad expeditionem Macedonicam populus inueniret, eum eligeret, quia id ipse aequo animo esset laturus: verùm si quid in eius virtute spei reposuisset, sine verbis dicto ei audiens esset. Plut. in eius vita. Dignitatis. Poëta Accivs Iul. Caesari amplissimo & florentissimo viro, in collegium Poëtarum venienti, nunquam assurrexit: quòd in co̅paratione communium studiorum, aliquanto superiorem se esse confideret. Valerius Maximus lib. 3. cap. 17. Avdacia. Antigonvs secundus co̅missurus cùm Ptolemaei ducibus praelium nauale, monente gubernatore, naues Ptolemaei longè numero superare: Me verò, inquit, ipsum praesentem cum quot comparas? Plut. in Apoph. C. IVL. Caesar Apolloniae in Epiro expectans reliquum exercitum, cùm is cunctaretur venire, noctu veste tectus seruili Brundusium naue XII. scalmorum magnitudine contendere statuit. At quia aestus maris vehemens incumbebat & gubernator nauem cóuertere nautis iussisset, vt remearent: tum Caesar, qui esset, aperuit gubernatori, inquiens: Perge, age audacter, nec quicquam time: Caesarem, vehis, vna???ue Caesaris fortunam. Ea voce alacriores redditi nautae, tempestate tamen victi, cursum recepére. Plut. in Caesare. Secvritate. Darius ad Arbela five Gausomela decies centenis millibus militum Alexandro occurrens, praelium conserere statuerat. Alexander, Dario facibus lustrante exercitum, irridens suos, qui eum monebant, ne sese temerè tantae colluuiei obijceret, contulit se in tentorium cubitum. Vbi dicitur reliquum noctis alto sopore fuisse praeter solitum oppressus: obstupuerunt???ue duces, qui primo diluculo eum adierunt, militibus???ue suo nomine primùm, vt pranderent, pronunciauêre: deinde vrgente articulo ingressus Parmenio & cubili assistens bis térve nomine eum compellat. Vbi eum excitauit, rogat, Quid hoc rei sit, quòd somno in dulgeat perinde ac si vicerit? Tum arridens Alexander: Num tibi, inquit, non [2814] vicisse videamur, liberati à vagando, Darium???ue in laxa & euastata tergiuersantem regione consectando? Plutarchus in Alexandro. Canitur apud Germanos Alexandrum Magnum Asia perdomita, in Europam arma conuertere decreuisse, misisse???ue ad Germanos finitimos???ue quendam ex amicis, qui denunciaret, ne Tanaim atque Histrum amnes iniussu regis transirent, à latrocinijs se continerent. Germani, militiae factis magni ad verborum linguaeque certamina rudes, gladium Alexandro misêre per legatos: quos conuiuio adhibitos cùm Alexander, Quídnam maximè timerent? (ratus, Se, dicturos) interrogaret: Nihil aliud, rex praestantissime (inquiunt) quàm ne coelum in nos ruat: & tame̅ inge̅tis animi regum, sicuti decet amicitiam magnifacimus. Auentinus lib. 1. Boiorum. Hoc ipsum tamen alij Gallorvm legatis tribuu̅t erga Ptolemaeum regem Macedoniae. Minis. Alexandro apud Arbelas cum Persis dimicaturo, cùm hostiles copiae decies centena millia hominum viderentur excedere, ingessêre Milites, [Greek words]. Confide rex neque pertimescas hostium multitudinem: ipsum enim grasum nostrum non perferent, hoc est, hircum, qui sub alis nostris latet. Caelius libro vigesimoquarto, capite 18. Antiquarum lectionum. Cùm senatus decreuisset, vt Scipio maior pecuniam sumeret ex aerario, renuentibus aerarium illo die aperire quaestoribus, seipsum iactauit aperiturum. Quippe claudi sua opera aerarium, qui id tanta implesset pecunia. Plutarchus in Apophthegmatibus. M. Cato decem annis post consulatum censuram petiuit. Eam petitionem ferè nobilissimi quiq; & principes senatus premebant. Itaque coitione facta septem ab se subornatos Catoni competitores in campum deduxêre. Contrà Cato nihilo leniùs agebat: Imò apertè pro Rostris minitans malis, vociferans???ue, magna lustratione ciuitati opus esse: consulere multitudini, ne lenissimum, si sapia̅t, sed acerrimum deligant medicum, Eum se esse, & ex patricijs vnum L. Valerium Flaccum: illo enim se solo collega sperare, luxu & mollitia velus hydra execta atque adusta, operaepretium facturum: reliquos videre quosque molientes, malè censuram gerere, quòd eos, qui gesturi eam fint rectè, expauescant. Itaque populus Rom designauit censorem cum Catone Flaccum, quasi non candidatum illum censurae, sed censorem iam & praecipientem audiens. Plut in Catone. Cùm ab Orientalibus exercitibus Probvs Imp. inuitus creatus esset, militibus, qui eu̅ elegerant, dixit: Non est è re vestra imperium meum, ô milites, neque vt arbitror mecum conuenietis: quoniam ego, vt vobis blandiar, adduci nunquam potero. Fulgosus lib. 6. cap. 4. Bona sva defendendo. Et vel Provocatione. Ad Iudicium, Cognitionem Dei. Consule locum Diuinationis, fol. 1383. & seqq. Illic deprouocatione ad Deum respectu Euentus, heic de eadem respectu Veritatis agitur. Anno Salutis 1105. Henricvs Archiepiscopus Moguntinus, vir pius & pacificus, à criminatoribus Romam delatus, à Papa accusatur tanquam somnolentus & ineptus ad tantae Ecclesiae gubernationem. Misit igitur Arnoldum quendam clericum suum, quem propter ingenij dotes recèns in praepositi & camerarij dignitatem extulerat, quem???ue sibi propter beneficia omnium maximè fidum futurum esse credebat. Arnoldus Romam veniens, Cardinales quanta potest pecunia corrumpit, suum benefactorem tetris conspergit criminibus, atque impetrat, vt sibi archiepiscopatus ille demandaretur. A Papa obtinet, vt illi ipsi duo Carpinales (vt eos Conradus auctor Moguntinensis historiae nuncupat) ad cognoscendam & determinandam istam causam in Germaniam ablegentur. Hi Vvormaciam delati, Henricum citant qui comparens, simplicem veritatem ore simplici exponit. Sed iudices muneribus fascinati Henricum gradu deijciunt, Arnoldum???ue in eum locum subuehunt. Respondet Henricus: Si ad sedem Apostolicam appellarem co̅tra vestrum iniquum processum, Papa forsan ipse nihil ampliùs attentaret, & nihil mihi accresceret, nisi labor corporis, missio rerum, & afflictio spiritus, & euisceratio mentis, & euacuatio gratiae. Apello ergo ad Dominum Iesum Christum tanquam iudicem iustissimum: vos citò ad eius tribunal, ibi mihi coram summo iudice respondebitis. Non enim iustè, nec secundùm Deum, sed mercede corrupti, sicut placuit, iudicastis. Nec multò pòst in monasterio quodam Henricus placidè obdormiuit. Paulo???ue pòst Cardinales eum secuti sunt, vterque foeda morte extinctus. Vnus enim in cloaca intestina omnia sua effudit, alter manuum suarum digitos articulatim abmordens, & de ore expuens, deformatis manibus, quasi seipsum deuorans, expirauit. Miles quidam argenteam patinam à D. Ladislao Vngarorum rege, suo patri donatam, apud Procerem non mediocrem oppignerarat. Cùm pignus repeteret, alter impudenter pignus negabat. Praetor patinam D. Ladislai sepulcro imponi iubet, ac illi adiudicari, qui eam impunè è loco sacro accepisset. Qui pignus negarat, prior numen periclitatus, neque patinam capere, neque loco mouere potuit. Miles verò quum supplex orasset, vt quod patri quo̅dam primipilo dono dedisset, filio ratum faceret, patinam accepit impuné. Bo̅finius lib. 4. Dec. 2. Hominum. Pavlvs Apostolus in vinculis detentus Caesareae, cùm id omnino Iudaeos agere videret, vt à praeside Hierosolymam mitteretur, & in itinere ex infidijs obtruncaretur, ad Caesarem prouocauit. Act. 25. Etsi à principe, iísve, qui summam potestatem obtinent, appellari non possit, fuit tamen Mvlier, quae cùm à Philippo rege temulento condemnata esset, ausa est à Philippo ad Philippun ipsum magis sobrium appellare. Atque sanè crapulam éxcussisse dicitur oscitanti: caula???ue diligentiùs inspecta, Philippum aequiorem tulisse sententiam. Valerius Maximus lib. 6. cap. 2. Philippus Macedo, Machaetae cuiusdam pro tribunali sedens causam cognouit, sed dormitabundus, nec satis attentus ad iuris aequitatem: itaque sententiam tulit adversus Machaetam. Verùm cùm is exclamasset, se ab ea sententia appellare: rex iratus, Ad quem? inquit. Hîc Machaetas: Ad teipsum, ô rex, inquit, si expergiscaris, & attentiùs audias causam. Ac tum quidem surrexit rex. Caeterùm postea quam causam apud se meliùs perpendisset, intelligeret que Machaetae factam iniuriam, iudicata quidem non rescidit, sed pecuniam, qua damnatus fuerat Machaetas, ipse persoluit. Plut. in Apophtheg. regum. Petebat Cn. Pompeivs, partis iam multis victorijs, triumphum à L. Sylla dictatore sibi decerni. Cùm autem aetas & lex ob staret. Sylla pertinaciter contrà reluctabatur. Qua re minimè motus Pompeius, se triumphum à populo impetraturum dixit. Et tùm ei relatum esset, Syllam, si id tentaret, dixisse, Se ei aduersaturum: respondit, Neque se ob eam rem ab incepto discessurum, cùm plures orientem quàm occidentem solem venerarentur. Plutarchus in Rom. apoph. & in Pompeio. Peritorum. Cùm LXXII. Interpretes Alexandriae sacra Biblia in linguam Graecam transtulissent, in gratiam Ptolemaei Philadelphi regis absoluto opere, eorundem hortatu Iudaeos omnes conuocauit, ijs???ue per Demetrium Phaleraeum codicem praelegit. Quem Iudaei omnes approbarunt, & versionem fidelem atque genuinam esse, testati sunt. Iosephus libro 12. Antiq. cap. 2. Certamen. Egdarvs Britannorum rex, cùm reges omnes, qui ei parebant, in conuiuium ad hibuisset, ei???ue esset relatum, Rinandum Scotorum regem (cùm eum statura pusillum inspexisset) dixisse: Non mediocriter se mirari, quòd ipse alij???ue reges, viri fortes, procero???ue corpore, tam paruo homini subiectos se esse paterentur: nulla prorsus re dicta, venatum deduxit eum: data???ue opera, vt solus cum eo ab alijs disiunctus esset, Rinando alterum è duobus gladijs, quos secum tulerat, obtulit: dixit???ue, fortitudinis eius periculum se facere velle vt sciret an verbis in eo facta responderent. Rinandus vehementer territus, erroris veniam petens impetrauit. Fulgosus lib. 3. cap. 7. Malcolmvs III. Scotorum rex, confidentia sui roboris insidiatorem suum in solitudine prouocauit. Vide Tit. Clementiae erga insidiatores vitae nostrae. Galliae regis Ludouici XII. Maximilianum Sforciam imperio Mediolanensi deiecturi, dux Tramulius, prolato tormentoru̅ apparatu, adeò vehementer moenia Nouariae quassauit, vt latè prostratis adapertis???ue moenibus, Helvetiae legiones in statione conspicerentur, quae nunquam adduci potuerunt, vt portam clauderent, ipsis etia̅ hostium castris opposita̅, tanta???; eorum ingenijs innata erat de Gallorum gente contemtio, vt vltrò etiam prouocarent, irriderent???ue hostes, quòd tantum inanis operae frustra suscepissent, vt aditus in vrbem pararetur, quando adapertis portis ad iustam dimicationem fortibus viris, si animus suppeteret, esset irrumpendum. Iouius in Leone X. lib. 3. Ivdicio, Censvrae aliorvm se submittendo: siue Peritorum. Iosephvs Iudaeus cùm libros de bello Iudaico scripsisset, [2815] tanta ei securitas affuit veritatis, vt primos omnium Imperatores belli Vespasianum & Titum, testes non expauesceret. Illis namq; obtulit libros: & multis alijs Romanorum, qui bellis interfuêre, plurimis etiam Iudaeorum venumdedit, qui Graeca eruditione videbantur imbuti: quorum erat Iulius Archelaus, Herodes, & ipse rex Agrippa. Qui vniuersi testimonium perhibuêre, quòd veritatem diligenter excoluisset. Iosephus lib. 1. contra Appionem. Magistratuum, Iudicum. Samvel propheta cùm longo tempore Israëlitis praefuisset, tanquam iudex, & illis etiam petentibus regem Saulum dedisset, eundem???; ad Galgala coram omni populo confirmasset: ipse magistratum deposuit. deinde eos obtestatus est, vt si qua iniuria quemuis illorum affecisset, indicarent, sese???ue eis satisfacturum. Illi verò Ioua teste interposito, nihil se contra illum habere asseruerunt. Samuel ergo Dei beneficia illis exprobrans, vt ostenderet, grauiter eos peccasse, qui nulla de causa regem postulassent, non contenti Domino Deo suo, ad Dominum orabat. Et subitò (cùm tamen tritici messis esset) tonare cepit atque pluere. Israëlitae territi, Samuelem rogare, vt pro ipsis apud Dominum intercederet. Quibus ille libenter annuit. 1. Regum 12. Scribit Plutarchus, Lycvrgvm rhetorem, vbi iam è vita demigrandu̅ aduertit, in matroum, ac buleuterium ferri se iussisse, vt eorum quae in Republica gessisset, poenas daret, si quid foret delictum. Caelius lib. 9. cap. 7. Antiq. Lectionum, ex Plutarchi Decem. M. Antonivs ille disertus, non respuendo, sed amplectendo causae dictionem, quàm innocens esset, testatus est. Quaestor enim proficiscens in Asiam, Brundusium iam peruenerat: vbi literis certior factus, incesti se postulatum apud L. Cassium praetorem, cuius tribunal propter nimiam seueritatem Scopulus reorum dicebatur: cùm id vitare beneficio legis Memmiae liceret, quae eorum, qui Reipublicae causa abessent, recipi nomina vetabat, in vrbem tamen recurrit. Quo tam pleno fiduciae bonae consilio, tum absolutionem celerem, tum profectionem honestiorem consecutus est. Val. lib. 3. cap. 7. Cùm absente M. Antonio & in Aegypto commorante, Fuluia Marci, & L. Antonius frater, aduersus Octauium Avgvstvm iurgia pleraque cierent, quae ad arma vsque & nouos tumultus ventura esse videbantur, id???ue omnino committerent aduersus eas pactiones, quae simul cum M. Antonio, Octauio, Lepido conuenerant: horum???ue iurgiorum nomine iudicium Senatus, Lucius & Fuluia subire noluissent: ipsi milites ac veterani omnes taedio bellorum ciuilium, Romam quasi comitiorum causa profecti, causae cognitionem susceperunt. Nihil detrectante Octauio militare atque caligatum iudicium, absentes Lucium & Fuluiam citari iussit exercitus. Hos, quia adesse recusarunt, iniuriarum damnari placuit, ac nisi pactis stare vellent (quae iussêre milites in aede Vestae obsignari) eis iure ac lege bellum indici, hostes???ue iudicari. Dion libro 48. Subditorum. Antigonvs Macedonum rex, cùm ad regiam dignitatem recèns ascendisset, & haud obscurè populi eam rem aegrè ferre dicerentur: virtutum suarum conscientia fretus, in populorum conspectu diadema sceptrum???ue deposuit: palam???ue monuit. Si alium quempiam se regno digniorem inuenirent, ad eum ex arbitrio diadema sceptrum???ue deferrent: commemoratis antè ijs rebus, quas magna virtute gloria???ue gesserat. Hac animi fiducia populos mouit, vt vltrò omnes eum ad capessendum denuò regnum hortarentur. Quod ipse constanter renuit, nisi antè de seditionis auctoribus supplicium sumeretur. Fulgosus lib. 3. cap. 7. Hostium. Agesipolis Pausaniae filius, cùm Athenienses querimoniarum, quas cum ipso mutuas habebant, arbitram delegissent Megarensium ciuitatem, quae controuersiam inter eos componeret: Turpe, inquit, si Megarenses meliùs norunt quid iustum sit, quàm hi qui se Graecorum duces ac rectores praestiterunt. Megarenses apud Graecos malè audiebant, quum Athenienses pleraeq; Graeciae imperarent. Ab ipsis igitur quibus cum litem habebat, rex volebat finiri dissidium: simul declarans, & quàm suae fideret causae, & quàm aduersarijs non diffideret: malens clarissimae ciuitatis iudicio vinci, quàm Megarensium arbitrio vincere. Plut. in Lacon. Apoph. P. Fvrivs Philus Cos. Q. Metellum & Q. Pompeium consulares viros, vehementer inimicos suos, cupitam sibi profectionem in prouinciam Hispaniam, quam sortitus erat, identidem exprobrantes, legatos secum illuc ire coëgit: fiduciam non solùm fortem, sed penè etiam temerariam exhibens, quae duobus acerrimis odijs latera sua cingere ausa est, vsum???ue ministerij vix tutum in amicis, è sinu inimicorum petere sustinuit. Val. Max. lib. 3. cap. 7. M. Cato superior, saepenumerò ab inimicis ad causae dictionem vocatus, nec vllo vnquam crimine conuictus, ad vltimum tantum fiduciae in sua innocentia reposuit, vt ab his in quaestionem publicam deductus, T. Gracchum, à quo in administratione Reipub. ad multum odium dissidebat, iudicem deposceret. Qua quidem animi praestantia, pertinaciam eorum insectandi se inhibuit. Val. lib. 3. cap. 7. L. Crassvs, qui eloquentia clarissimus fuit, cùm exconsul prouinciam Galliam obtineret, atque in eam Cn. Carbo, cuius patrem damnauerat, ad speculanda acta sua venisset: non solùm eum inde non submouit, sed insuper locum ei in tribunali assignauit: nec vlla de re, nisi eo in consilium adhibito, cognouit. Itaque acer & vehemens Carbo, nihil aliud Gallica peregrinatione consecutus est, quàm vt animaduerteret, sontem patrem suum ab integerrimo viro in exilium missum. Ibidem. Aliis se non svbmittendo. Fridericvs I. Romam veniens, vt vidit in pariete opere amusseato factam picturam, vultum auertit. Erat eiusmodi: Sedebat in pontificali cathedra Innocentius II. ad cuius genua Lotharius, Imperij coronam curuatus accipiebat. Fremuit, nihil dicens, Fridericus: & quum redisset in Germania̅, Hadrianus Papa misit ad eum cardinales duos, rem magnam acturos, scribens inter alia, Beneficium tibi coronae concessimus. Quod verbum indignè ferens: Nostris, inquit, Electoribus acceptum ferimus, post Deum, quòd regnamus: primam coronam à Coloniensi recognoscimus, Imperialem à Papa. Caeterùm beneficium ab illo non accepimus: Deo soli debemus & Electoribus, non Papae, quòd regnamus. Cranzius libro sexto Metrop. cap. 35. Canvtvs V. cùm Valdemaro patri in regno Daniae successisset, à Friderico I. Imp. curiam adire, paternae???ue amicitiae successionem petere iussus, intercedente amicorum consilio, quàm modestissimè rescripsit, excusationis verbis à regnandi nouitate quaesitis. Cui cùm Caesar erepturum se regnum alij???ue daturum, plena minarum epistola respondisset, solum hoc rescribere contentus fuit, Quaerendum videlicet Caesari esse, priusquam sibi regnum adimat, quî Daniam in eius beneficio reponere cupiat. Qua responfi libertate, non solùm minantem elusit; verumetiam plurimum à se fiduciae in ciuium animis reponi docuit. Apud quem Caesar frustra monitis egisse se videns, Syfridum Thuringiae regulum, qui sororem ipsius in matrimonio habebat, subornauit: quod literarum suarum efficacia nequibat, alienae vocis supplemento persuaderi posse ratus. Is vbi Daniam intrauit, quanta regis charitate ob sororis eius matrimonium teneretur, quantis???ue Caesar viribus esset, exposito, Absalonem, Sunonem & Esbernum, qui soli ex amicis cum rege admittebantur, tum fidei quam Kanuto, cuius tutores existerent, deberent, tum fiduciae, quam eiusdem pater in eorum pectoribus reposuerat, admonitos, orare cepit, ne amicorum nomine hostes agendo, credirum sibi pupillum annis & consilio tenerum, graue & intolerabile belli onus suscipere iubeant, eum???ue sub titulo tuendae libertatis regno exuant: quin potiùs salutaribus illum consilijs formare curae habeant, Romani???ue Imperatoris curiae adscribi deforme non ducant. Respondet Absalon, de se dubium non esse, quin vtiles si nosset monitus, Kanuto libenter fuerit impertiturus: à quo ita Caesaris amicitiam expeti velit, vt propriae eius maiestatis decus incolume seruetur. Nam & Valdemarum, Friderici partes amicitiam???ue secutum, nihil fide eius aut promissione fallacius reperisse. Addidit & istud, stomacho stomachum retundens: Kanuto Caesari???ue aequum regnandi ius esse, neque minore cum libertate, hunc Danici regni, quàm illum Romani Imperij gubernacula tenere. Saxo lib. 16. ad Confessionem inivriae adigendo. Pavlvs & Silas Philippus virgis caesi, & in carcerem coniecti indicta causa, è carcere noluerunt egredi, priusquam praetores venirent, & publicè eorum innocentiam confessi, orarent etiam, ne id aegrè ferrent: nesciuisse enim se, ciues Romanos esse. Actorum 16. Obtrectationes ab aliis factas tvm Diluendo. Solon in peregrinatione illa sua Sardeis venerat, & cum Croeso rege Lydorum, accersitus ab eo, accuratum sapientiae???ue plenum ac magnitudinis animi sermonem habuerat: nimis tamen liberum, & qui offenderet aures opulentissimi illius regis. Veritus igitur Aesopus, ne Solon sibi magnum aliquod malum conciliaret libertate illa loquendi, vt prudens vir, & qui diu cum Croeso vixisset, cognitos???ue haberet mores fortunatorum hominum, veritatis insolentium, dixit, Oportere cum regibus agere [Greek words]. id est, aut non [2816] frequentare congressus ipsorum, aut dare operam vt illis placeas, ad voluptatem???ue loquare. At Plutarchus Solonem fecit, refellentem sententiam illam Aesopi, similitudinem eandem, immutato tamen vno verbo, sequi: inquit enim, minimè id verum esse, sed oportere cum illis versari [Greek words]. id est, aut se remouere à congressu illorum, aut quae optima essent, loqui & edere. Victorius lib. 37. Variarum Lectionum, capite 22. Cùm quidam Vespasiano instillarent, quafi Orientis regnum sibi vendicaret Titvs F. descisceret???ue à patre, quòd inter sacrificandum de more priscae religionis diadema gestasset: vt rumorem hunc filius tolleret, Romam expeditissimus venit, inopinanti patri vanidicos rumores coarguit. Mox imperij particeps atq; tutor, cum patre triumphum egit, censurámque gessit, & tribunitiae potestatis ac septem co̅sulatuum collega: tanta concordia Imperium gubernantes Romanorum, vt nulla lyra consonantiorem harmoniam redderet, quàm ex iuue̅tute Titi ac senectute Vespasiani, patris ac filij, Respub. simul vnionem iucundam, & resonantem acceperit. Cuspinianus, ex Suetonio & Dione. D. Bernardvs Clareuallensis, cùm episcopum quendam fuisset hortatus, vt de quibusdam regem admoneret, ille???ue statim prima fronte respondisset: Salutem, & non spiritum blasphemiae. respondit: Daemonium non habeo, neque spiritum blasphemiae in me habere credo: sed nec maledixisse cuiquam, aut maledicere velle me scio, praesertim principi populi mei. Nec tamen postea minùs propterea dilexit episcopum, quàm antea. Auctor vitae. Eludendo. Athenis Lycvrgvs, cùm improperaretur ei, quòd calumniatorem pecunia placasset: Ergo, inquit, qui vobis esse ciuis videor, qui tam diu iam remp. apud vos tracto, & dare magis iniuscè quàm capere comperior? Plut. de Sui laude. Cicero orator, cùm illuderetur eius nomen, monerent???ue amici, vt id immutaret: Redditurum nomen se Ciceronis, ait, Catonibus, Catulis, & Scauris illustrius. Plut. in Apophth. Corrigendo. Dux quispiam, qui vtilem operam nauasse se existimabat ciuitati, cùm insultaret Themistocli, & res gestas suas contenderet cum ipsius: Cum festo, inquit, altercans dies posterus, iactauit illum laboribus & sudoribus districtum esse, se verò fruenda praebere feriantibus apparata. Ad quae respondit festum, Rectè sanè: at ni ego essem, tu non esses. Sic nisi esse, inquit, tunc fuissem, vbi nunc vos essetis? Plutarchus in Themistocle. Idem cùm à Graecis praeteritus esset in muneribus pro re bene gesta ad Salaminem partiendis, Lacedaemonem abiens, summis affectus est honoribus. Posteaquam Athenas redijt, Timodemus, vnus ex inimicis eius, liuore insaniens, dicebat illum Athenarum respectu, non sui, ab Lacedaemonijs honores assecutum. Et cùm non faceret finem talia dicendi, inquit ei Themistocles: Ò homo, ita res habet: neq; ego, si Belbinitanus forem, sic à Spartanis honoratus fuissem: neque tu, etsi Atheniensis. Herod. lib. 8. Aliter Plutarchus. Cùm exprobraret ei Seriphius quidam, non sua eum, sed patriae gloria splendorem assecutum: Rectè ais, inquit. At neque ego si Seriphius sim, euasissem clarus: nec tu, si Atheniensis. Epaminondas obijcienti, quòd Agamemnonis gloriam aemularetur: Falleris, inquit. nam ille totius Graeciae praesidijs vsus, decem annis vix vnam cepit vrbem: ego vnius huius vrbis praesidijs, vno die profligatis Lacedaemonijs, totam Graeciam liberaui. Eras. lib. 5. Apoph. ex Plut. Thebani exules post Chaeronensem Philippi regis victoriam in patriam restituti sunt, quibus ciuitatis administrationem Philippus concessit. Apud quos, quum Qvinqve ciuitatis assertores postularentur, quòd per iniuriam eos in exilium egissent, eius constantiae fuerunt, vt omnes se auctores faterentur, contenderent???ue meliùs cum repub. tunc actum, quum illi damnati essent, quàm quum in vrbe restituti. Sabellicus lib. 3. Enneadis 4. Cicero, cùm obijceret ei Metellus, plures eum testimonio suo oppressisse, quàm defensionibus seruasse: Quis negat, infit, plus mihi fidei quàm eloquentiae esse? Plut. de Sui laude. Retorquendo. Hegesippo, cui cognomen Crobylo fuit, in Philippum cócitante Athenienses, succlamauit quidam ex concione: Túne belli es auctor? Sanè herclè, inquit, etiam pullorum pallioru̅, publicarum exequiarum, & orationum funebrium, si victuri simus in libertate, nec imperata Macedonum facturi. Plutarchus in Apophthegmatibus. Dinon Tarentinus, ductor exercitus, vir adprimè fortis, rei??? bellicae sanè quàm peritus, cùm in concione dixisset sententiam, ea??? ciuiu̅ suffragijs esset reiecta: deinde praeco pronunciaret sententiam, quae vinceret: sublata dextra, Haec, inquit, potior. Nam hunc ad modu̅ retulit Theophrastus. Caeterùm Apollodorus in Rhytino illud adiunxit, cu̅ praeco respondisset: At hae sententiae numero plures sunt: Dinonem protinu??? subiecisse, Sed hae meliores. Atq; ita paucioru̅ sententiam fuisse promulgatam. Plut. in Problematibus. Hinc natu̅ adagium, si quando significaretur consilium aliquod esse praestantius & conducibilius, etiamsi pluribus secùs videretur: aut vbi qui numero pauciores essent, facultate praeponderarent. Scipio Nasica, vociferante Caij caterua, contrucidandum tyrannum: Haud ab re, in quit, hostes patriae occupare volunt me interficere. Neque enim Romam stante Scipione cadere fas est, neque viuere Scipionem in praeceps data Roma. Plutarchus in Apophthegmatibus. M. Terentivs Varro, Seiani summus amicus, postquam in eum animaduersum, & inter alios, qui eius amicitiae causa rei postulati sunt, etiam ipse causam in Senatu dicere cogeretur: non modò amicitiam eius negauit, quin ostenderit, eum se maximo studio coluisse, quem Tiberius in magno honore habuisset. Dion. lib. 58. Lavdes ab aliis dictas Corrigendo. Pericle agente iam animam, lamentabantur, atq, affligebát se necessarij, expeditiones eius & opes memorantes, ac quot trophaea, laureas, & vrbes Atheniensibus partas reliquisset. Ibi ille paululùm assurgens castigauit eos: quòd cum multis communia & fortunae quaedam magis quàm virtutis insignia adferrent: quod verò excellentissimum summum???ue & proprium ipsius erat, praetermisissent, Nullum ciuem Atheniensem ipsius causa pullatum fuisse. Plut. de Sui laude. Interpretando. Socrates quòd Apollinis oraculo solus esset sapiens indicatus, quu̅ Graecia tot haberet sophos, sic interpretatur: quòd caeteros profitentes se scire quod nesciebant, hoc nomine vinceret, quòd sciret se nihil scire: & hoc vnum se scite profitebatur. Caeterùm hanc Socratis modestiam vicit Anaxarchus, qui praedicabat se ne id quidem scire, quod nihil sciret. Erasmus in Adagijs. Mala sva confitendo. ??? Hîc solius Veritatis ratio habetur. Quatenus verò Confessioni Humilitas in abiectione suijps??? iungitur, sic ad Contemtum honoris pertinet, fol. 4165. quatenus Correctio delicti, ad Poenitentiam, fol. 4173. Qvae, Qvalia. Confessio propria Peccatorum in genere. Apud Lacedaemonios, si quis in peccato deprehensus fuisset, is cogebatur aram quandam, quae erat in vrbe, circumire, ac vituperationem interim in se ab arte compositam canere: quod nihil aliud erat, quàm seipsum sua voce obiurgare. Ingenui pudore & laudis amore meliùs ducuntur ad honesta: virgis aut flagris caedi, seruile est. Plut. in Lacon. Nero Caesar filius fuit Domitii Aenobarbi scelestissimi viri, & Agrippinae Germanici filiae, tam infelici genitura editus in lucem, vt pater Domitius, ex se atq; Agrippina, nihil quicqua̅ nisi detestabile in perniciem reipub. posse nasci, apertè fateretur. Suetonius. Ignorantiae. Consule Tit. Regum & Senum qui discere non erubuerunt, fol. 3764. item eorum Qui à seruis aut pueris didicerunt, fol. 3768. Ovidivs 3. de Ponto 9. de seipso sic scribit: Ipse ego librorum video delicta meorum, Cùm sua plus iusto carmina quisq; probet. Imprudentiae. M. Cato maior, iam senex, trium per totam vitam se poenitere dixit: si mulieri arcana sua detexisset: fi mari profectus esset, quò terrestri itinere eundi facultatem habebat: si per negligentiam diem frustra elabi permisisset. Fulg. lib. 7. cap. 2. Imperitiae bellica. Agesipolis Pausaniae filius, cùm quidam dixisset, ipsum, cùm rex Spartanorum esset, cum aequalibus suis fuisse obsidem, non liberos, aut vxores eorum: Et quidem non iniuria, inquit. Par enim est, vt & nos nostra errata feramus. Indica̅s, si quid calamitatis in bello accidat, plerunque ducum imprudentia fieri. par igitur esse, vt delicti poenas etiam dent prae caeteris. Plut. in Lacon. Apoph. Persevs philosophus ab Antigono profectus fuerat impositus Acrocorintho. Quam dum Aratus Sicyonius oppugnat, euasit Cenchreas. Hic pòst perhibetur inter disputandum dicenti, Solum videri sibi sapientem esse ducem, respondisse, Amehercle id mihi quoq; ex Zenonis praeceptis quondam imprimis placuit. Nunc mutaui sententiam, ab iuuene Sicyonio correctus. Plut. in Arato. M. Ter. Varro, L. Pauli collega, cui à senatu gratiae actae [2817] sunt post Cannensem cladem, quòd Remp. non deseruisset, non vitae cupiditate, sed Reip. amore se superfuisse, reliquo aetatis suae tempore approbauit. Nam & barbam capillumque submisit: & postea nunquam recubans cibum cepit: honoribus???, cùm ei deferrentur à populo, renunciauit: dicens, felicioribus magistratibus Reip. opus esse. Front. lib. 4. cap. 5. Calliditatis. Recepit Fabius Maximus Tarentum à Poenis nocturna proditione, qua arte fuerat ab hoste captum. Vrbis igitur alienatione ad Annibalem delata, Tarentum (dixit) amisimus, ea arte, qua ceperamus. Sab. lib. 9. cap. 11. Intemperantiae. Serapion abbas, iuuenis adhuc sub Theona praeposito, edacitatis morbo tentatus, post nouae refectionem paximacium furto sublatum vesperi latenter comedere consueuerat. Sed tandem conscientiae stimulo agitatus, coram abbate prostratus, peccatum confitetur, & cum poenitentiae moerore veniam exposcit. Vixdum verba finierat, & flamma de sinu eius, in quo paximacia recondere solitus erat, promicans, intolerabili foetore cellam, in qua erant, repleuit. Ille nunquam postea tali edendi auiditate se pulsatum sensit. Marulus lib. 4. cap. 11. Ambitionis. Zenobia Palmyrensium regina, ab Aureliano Augusto capta, & interrogata, qua re freta, aequare se Romano Imperatori ausa esset? respondit: Te, qui vincere scis, Imperatorem agnosco: sed Galienum, Aureolum, atq; alios ijs similes, nunquam Imperatores duxi. Itaq; si optatis meis fortuna respondisset, Imperij consors & socia tibi esse voleba̅. Fulg. li. 6. ca. 4. Iracundiae. Clavdivs Caesar, irae atq; iracundiae conscius sibi, vtrumq; excusauit edicto: distinxit???, pollicitus alteram quidem breuem & innoxiam, alteram non iniustam fore. Suetonius. Crudelitatis. Atila Hunnorum rex, è pugna Catalaunica veniens, euersurus reliquas Galliae ciuitates, interrogatus à D. Lupo Troiae antistite, Quísnam esset, qui tot regibus deuictis, cuncta vi sibi subderet? Ego, inquit, sum rex Hunnorum, flagellum Dei. N. Olahus cap. 9. in Atila. Morositatis. Edito Atheniensibus oraculo, vnum esse in vrbe ciuem, qui omnium sententijs repugnat. ibi quaestionem decernentibus Atheniensibus, qui ille esset, frementibus???: Phocion esse eum edidit se. Soli namque sibi, quae vulgus agat & dicat, non probari. Plut. in Apophthegmatibus. Incredulitatis. Credens iam Pater pueri lunatici, humiliter sibi fidem augeri petebat, & cum lacrymis aiebat: Credo Domine, adiuua incredulitatem, &c. Matth. 9. Iniuriae cuiuscun???. Filii Iacobi patriarchae, decem numero, in Aegyptum profecti, cùm pro explorato ribus in vincula coniecti essent à Iosepho Aegypti praefecto, fratre ipsorum, quem vendiderant, neque eum cognoscebant: ceperunt inter se dicere, in eas angustias sese redactos ob impietatem erga fratrem Iosephu̅ commissam: atque adeò Ruben testabatur, eos à se monitos, ne id scelus in puerum committerent, sibi non obtemperasse: nu̅c sangumis illius poenas expeti. Sic semper conscientia improbos vrget. Genes. 42. Achan praedae Hierichuntiae depeculator, sortitione deprehensus, confessus est peccatum suum, dicens: Verè ego peccaui Domino Deo Israël. Iosue 7. Semeis Gerae F. qui Dauidem exulem grauissimis calum nijs affecerat, eidem in regnum reducto, cum mille Beniamitis obuiam primus ex Iosephidis factus, supplex veniam petijt, peccatum suum fassus. Dauid ei ignouit, & Abisaeum eum vlcisci volentem, cohibuit. 2. Regum 19. Agamemnon rex, à Nestore in conuiuio obiurgatus, quòd Achilli Briseida eripuisset, ea???ue iniuria à Graecis heroëm abalienasset: suum fatetur peccatum: [Greek words]. sed & satisfactionem pollicetur: [Greek words] Cùm Herodes Iudaeorum rex multa contra patrios mores institueret: anno regni eius XIII. decem Cives coniurauerunt, sicas??? vestibus abscondentes in theatrum profecti, sperabant aut ipsum regem, aut certè multos ex aulicis eius opprimendos. Quidam verò ex his, quos Herodes ad perscrutanda & indicanda talia disposuerat, regi theatrum ingressuro insidias aperit. Ergo in regiam se recipiens, nominatim coniuratos accersit. Qui comprehensi in facinore, nihil in ficiati, interrito vultu si cas protulerunt, profitentes se rectè ac piè coniurasse, non propter priuatos affectus, aut sui commodi gratia, sed pro disciplina publica, quam nemo bonus violare, ne morte quidem sibi intentata, sustineat. His dictis magna confidentia, à regijs abducti, per omnes cruciatus necati sunt. Iosephus lib. 15. cap. 11. Antiq. Rvdolfvs Sueuiae Dux, cùm Pont. Rom. Gregorij VII. impulsu, & aliquot Germanorum Episcoporum suasu, contra Imp. suum Henricum IV. bellum gereret (cui dextera porrecta fidem iurarat) Imperatoris???ue nomen sibi à Pp. delatum recepisset, & in praelio praeisam dextram videret: Ecce, inquit, haec est manus, qua domino meo Henrico fidem sacramento firmaui. Ecce, ego iam eius regnum & vitam derelinquo praesentem. Videte, qui me solium eius conscendere fecistis, an recta via vix vestra monita sequentem duxeritis. Abbas Vrspergensis in histor. ann. 1080. & Helmoldus in Sclauorum histor. capite 29. & Albertus Cranzius in Metropoli lib. 3. cap. 16. Promiserat Qvidam Ambrosio Pareo felicissimo chirurgo quinos aureos, si catharactam oculos obsidentem detraheret. Accepta conditione, Pareus, cùm ex voto successisset operatio, prolatis chirothecis, ecquid spectaret, interrogat. Tum aeger, precij retinendi cupidus, nihil dum lucis sibi videri professus est. Dolo animaduerso Pareus, quasi rectiùs operaturus, pelliculam non minori, quàm detraxit, dexteritate reducit, oculum??? deintegro inumbrat, & en habes, inquit, tuae improbitatis condignum praemium. Tum aeger, exclamans, vidisse se probè, errorem??? confessus, non prius sanitati restitutus est, quàm viro, alioquin lucro sordido minimè intéto duplicatu̅ precium condixisset. Gulielmi Aragosij Hypomnema. Ignobilitatis. Agathocles Siciliae tyrannus, ignobilitatem generis apertè fatebatur, abacum???ue suum fictilibus tantum instruebat, teste Ausonio: Quaerenti causam, respondit: Rex ego qui sum Sicaniae, figulo sum genitore satus. Fortunam reuerenter habe, quicunq; repentè Diues ab exili progrediêre loco. Bion genere Borysthenites fuit. Cùm ab illo rex Antigonus sciscitaretur: [Greek words] hoc est, Ede tuum nomen, patriam, genus, atq; parentes: sentiens se ab aliquo traductum fuisse apud regem, sic respondit: Pater quidem meus libertus suit, cubito se tergens (signifi cabat autem, illum succidiam & lardum vendere solitum) Borysthenites genere, no̅ habens faciem, sed in facie scripturam acerbissimi domini: mater autem ex lupanari, nimirum quam huiusmodi ducere potuit. Deinde pater nescio quid in rem publicanorum committens, cum tota domo venundatus est. Meadolescentulum haud ingratum orator quidam emit. Is moriens, mihi omnia reliquit. Ego tabulas ipsius exurens, Athenas concessi, ibi??? philosophatus sum: [Greek words] hoc est, Huius me esse patris, generis me glorior huius. Avgvstvs Caesar nihil ampliùs, quàm equestri familia ortum se scribit, vetere ac locuplete, & in qua primus Senator pater suus fuerit. M. Antonius libertinum ei proauum exprobrat Restionem, ex pago Thurino, auum argentarium. Suetonius in Augusto. Vespasianvs Imp. factus, mediocritatem pristinam neque dissimulauit vnquam, ac frequenter etiam prae se tulit. Quin & conantes quosdam originem Flauij generis ad conditores Reatinos, comitem??? Herculis, cuius monimentum extat via Salaria, referre, irrisit vltró. Suetonius. Villegisvs archiepiscopus Moguntinus XXXIV. patre rhedario natus, & ab Othone III. Imp. primus in Electorum numerum cooptatus: ne superbia efferretur, assiduè secum recolebat, Quis sis, quis fueris memento. Ideo???ue in parietibus sui oratorij rotas depinxit ac suspe̅dit, hac inscriptione: Villegise, prioris tuae fortunae memor, qui nunc sis, considera. Nauclerus, Gigas & Bruschius de Episcopatibus. Benedictvs XI. Pp. quum humili genere natus esset, ad summa prouectus, non erubuit paupertatis suae primordia. Mater eius, dum adhuc inter monachos ageret, fratribus vestimenta abluit. Iam pontifex factus, illam voluit in vrbe videre, iussit???ue adesse. Vbi venit, matronae illam, vt pontificis matrem, summis honoribus extulerunt, vestibus exornantes, pro magnifi centia summi principatus in filio. Productam in conspectum pontificis, pontifex agnoscere dissimulauit: Ego, inquiens, matrem in illo ornamento non agnosco, non eam talem reliqui. auersus???ue, fecit cunctos; qui honoris illam gratia deduxerant, erubescere. Exeuntes autem, pannosas exuuias mulieri reddidêre, & ita reduxerunt. Tum amplexatus genitricem: In illo, inquit, vestium apparatu matrem reliqui, sic recipio: meum nunc fuerit, genitricem cohonestare. Sed non diu superfuit. Hic est ille, qui Perusij sibi sedem destinauit, quum ecclesiam fratrum suorum in sublime extulisset, meditatus palatium pontificale desuper construere. Sed expleto vix anno, & paucis diebus; concessit in fata, defunctus [2818] ac tumulatus in eodem loco, in couentu fratrum suorum Praedicatorum, Perusij. Cranzius lib. 8. Metrop. cap. 46. Magnus Sforcia, quum à Sergiano magno regni Neapolitani Seneschalcho ad exprobrandam generis nouitatem ligonis fabula obiectaretur: In hoc, inquit Sforcia, vti video, stirpis origine pares sumus, quum Adamus mortaliu̅ primus terram & ipse foderit. Sed ego certè, quod iurè diffiteri non potes, illo meo ligone multò nobilior euasi, quàm tu tuo pene & penna. Quo scommate lepidè admodum hominem transfixit: quum in eo tanta cum inuidia dignitatem stupro quaesitam & patrem eius ad Praetoris tribunal, ignobilem scribam, adulterato???ue testamento falsi damnatum, scitissimè notasset. Iouius in vita eius. Matthaevs Schinerus infimo loco inter Vallesianos natus, Bernae Heluetiorum studijs operam dedit puer, victum ostiatim emendicans. Posteaquam verò fortunae ludibrio ad Cardinalatum euectus est, & veluti bellorum arbiter pro Maximiliano Imp. contra Gallos gentem suam concitauit: accidit vt Bernam legatus Poncificis nomine veniret. Ibi diligenter de hospita sua, & hospitio inquirens, vbi illam adhuc superesse cognouit, tugurium eius pontificijs aulaeis ornari, pontificalis coenae apparatu̅ omnem eò deferri iussit. Ipse pòst paulò subsecutus cum principibus ciuitatis, vetulam suo assidere lateri iussit, nec alio quàm quo olim consueuerat nomine ab illa appellari voluit. Discedens inde, omnem ei supellectilem habendam permisit, & pro veteri hospitio ducentos aureos per dispensatorem suum numerari curauit. Quae humanitas illi mirificè ciuium omnium animos conciliauit. Simonis Sulceri Bernatis Theologi doctissimi acroama. Infelicitatis. Satvrninvs, vnus ex XXX. Tyrannis, cùm ad imperandum à militibus traheretur, tam verè quàm grauiter ad suos dixit: Nescitis, amici, quid mali sit imperare. Gladij & tela nostris ceruicibus impendent, imminent hastae vndiq;, vndiq; spicula: ipsi custodes timentur, ipsi comites formidantur: non cibus pro voluptate, non iter pro auctoritate, non bella pro iudicio, non arma pro studio. Adde quòd omnis aetas in Imperio reprehenditur. Senex est quispiam, inhabilis videtur: sin minùs, inest furor. Iam quòd Imperatorem me capitis, in necessitatem mortis me trahitis. Spartianus. Cladis bellicae. Aduersae pugnae. Porvs Indorum rex, ab Alexandro victus, in posterum nunquam se regem appellari sustinuit. Alexand. ab Alexandro libro secundo, capite 19. Vicerat Pyrrhvs rex ingenti praelio Romanos, contigit???; victoria illa regi non incruenta, parte multò maxima victricium copiarum caesa, aut grauiter affecta. Tum Pyrrhus conscius sibi cladis eo praelio acceptae: Perij, inquit, si iterum Romanos vicero. Sabell. lib. 9. cap. 11. Amicitiae labefactatae. Lysander, cùm ei infensus Agesilaus esset, censeretur tamen ex gloria maximae apud eum auctoritatis esse, non est veritus apud eos, qui ipsum appellabant, excusare se, iubere???ue, abirent ad alios, qui plus apud regem possent. Plutarchus de Immodica verecundia. Qvi. Sic Confitentvr Mala sva Sacri homines. D. Avgvstinvs vir doctiss. & sanctissimus, exemplo quod pauci veterum, rarissimi nostrae aetatis Theologorum imitantur, Confessionum & Recognitionum libros scripsit. Reges, Imperatores. Philippvs Imp. qui Gordianum dolo circumuenit, cùm in ipsis vigilijs Paschae sacris interesse & communicare mysterijs vellet: ab Antistite loci non priùs admissus est quàm confiteretur peccata sua, & inter poenitentes staret, poenitentiam???ue pro peccatis acceptaret. Quod cùm à sacerdote ei fuisset imperatum, ipse rebus atque operibus fidem religionis plenissimè comprobans, metum diuinum testatus est, ac mysteria sacra percepit. Ob id plurimae narrantur ab Origene ad Philippum & matrem epistolae scriptae: item & ad vxorem eius, absque vllo adulationis fuco, quibus ad Christianae pietatis cultum eos hortatur. Opera Fabiani pontificis cum filio & coniuge baptismate insignitus, primus Caesar nomen est professus Christi. Cuspinianus. Valentinianvs Imp. senior, cùm ab Ambrosio nuper in episcopum Mediolanensem affumto reprehenderetur, quòd praetoribus suis nimiùm concederet, respondit: Nota mihi tua fuit libertas, quamobrem & electionem tuam adiuui: affer ergo medicinam delictis animarum nostrarum. Theodoretus lib. 4. cap. 7. Ioannes Zimisces, caeso Nicephoro Phoca Imp. cùm magnam ecclesiam accepturus coronam peteret, à Polyeucto patriarcha prohibitus, tanquam caede pollutus, placidè illud ferabat: fassus auctores caedis Imperatoris Amalantem, Leonem & Azipothrodon, Theophania regina procurante. Iussus itaque percussores regia pellere, atque exilio damnare vnà cum regina, ac edictum co̅tra praesules rescindere, (Nicephorus enim Episcopos, qui edicto subscribere noluerant, quo cauebatur, ne quis sine eo Antistes crearetur, in exilium expulerat) & quas priuatas opes possideret, egenis distribuere. Cu̅ omnia eapraeititisset, natali Christi diademate coronatur, & Imperator publicatur. Cuspinianus. Lvdovicvs vndecimus, quia timidior erat à natura, ne quid de ijs, quos metuebat, diceret, diligenter cauebat: cum???; per intemperantiam linguae detrimentum aliquod accepisset, agnouit culpam, & conuersus ad eum, quem offenderat: Non me latet, inquit, obfuisse mihi linguam, sed & profuit aliqua̅do. Nunc autem, vt, quod illa peccauit, emendem, aequum est: ac simul, cùm ad eum modum familiariter ageret, donum aliquod dabat non contemnendum. Ph. Comin. 1. Hist. Consules. Missis sub iugum duobus Coss. exercitibus ad furcas Caudina??? à Samnitibus, creati noui Coss. Q. Pub. Philo, & L. Papyriu Cursor, de pace Caudina ad Senatum retulêre. Ibi Sp. Posthvmlvs Coss. huius pacis auctor, suasit, vt ipse & collega T. Veturius, quando populum Rom. sua sponsione obstringere nequiuissent, nudi vincti???ue hostibus dederentur, conscriberentque consules exercitum, copias finibus hostium admouerent: nihil???ue priùs gererent, quàm sui deditio ritè facta esset. Consilium secuti patres, eductae legiones, Samnites victi, Luceria capta. Sab. lib. 5. Enn. 4. Medici Hippocratis ingenuae probitati & modestiae cùm multa alia eius scripta, tum verò hoc ipsum quoq; eximiè attestatur, quòd errores suos in arre medica commissos (vt illud de femoris luxatione) liberè fatetur: vt quando aegrum vnum vel alterum imperitia sua laesisset, eiusdem confessione innumeris alijs suo exemplo cautioribus redditis prodesset. Cvi confitentvr. Pvta Deo. Confitebatur Iob, dicens, Peccaui: quid faciam tibi, ô custos hominum? quare posuisti me contrarium tibi, & factus sum mihimetipsi grauis? Cur non tollis peccatum meum? & quare non aufers iniquitatem meam? Ecce nunc in puluere dormiam, & si manè me quaesieris, non subsistam. Instat & vrget, vt citiùs veniam consequatur, incertus an vsque mane vita sibi suppetat: certus autem, post mortem non esse veniae locum, sed iudicio: vt quisque recipiat prout gessit in corpore, siue bonum, sine malum. Quòd si lob, qui Dei sententia iustus habebatur, non negat se peccatorem, quis existimabit se expertem esse peccati? Aut si ille qui nihil graue commiserat, sic efflagitat dimitri sibi, vt vsque mane differri periculosum arbitretur: cui periculum non erit, procrastinare opus, quo veniam ipsam promereri possit? Idem ait: Vias meas in conspectu eius arguam, & ipse erit saluator meus. Vt ex hoc intelligas, peccatorum confessionem refugium esse salutis. Marul. lib. 4. cap. 11. Reprehensus David rex à Nathan propheta propter adulterium homicidio iunctum, peccatum suum confessus est. 2. Regum 12. Recognouit etiam peccatum suum, ob populum recensitum: obtulit???ue se poenae, loco populi innocentis. 2. Regum 24. David rex in Psalmis clamat: Iniquitatem meam ego cognosco, & peccatum meum contra me est semper. Tibi soli peccaui, & malum coram te feci. Ecce in iniquitatibus conceptus sum, & in peccatis concepit me mater mea. Delictum meum cognitum tibi feci, & iniustitiam meam non abscondi. Dixi, Confitebor aduersum me iniustitiam meam Domino, & tu remisisti impietatem peccati mei. Et iterum: Iniquitatem meam annunciabo, & cogitabo pro peccato meo. Confitebor tibi in directione cordis, in eo quod didici iudicia iustitiae tuae. Vias meas annunciaui tibi, & exaudisti me. Cogitaui vias meas, & conuerti pedes meos in testimonia tua. Ex his discamus confessionis virtutem, confitentis humilitatem, cogitantis sollicitudinem: ad haec etiam poenitentis dolorem, vbi ait: Exitus aquarum deduxerunt oculi mei, quia non custodierunt legem tuam. Et: Laboraui in gemitu meo, lauabo per fingulas noctes lectum meum, lacry mis meis stratum meum rigabo. Certè si iugiter considerabimus, quanto & quali Domino peccauimus, etiam post veniam nunquam deerit nobis flendi materia: donec ille eadem benignitate lacrymas nostras penitùs abstergat, qua peccatum remisit. Marulus lib. 4. cap. 11. Ezechias ludaeorum rex. Vide fol. 3082. Quamuis Tobias ab infantia Deum timuerit, & mandata eius custodierit, tamen dicebat, humiliter recognoscens: Non egimus secun dùm praecepta tua, & non ambulauimus finceriter coramte. Tob. 3. È duobus, qui in templum orandi causa ascend crant, Pvblicanvs procul stans, ne oculos quidem in coelum attollere audebat, sed pectus suum percutiebat, dicens: Propitius esto mihi peccatori, Deus. Pharisaeus verò merita sua commemorans, Publicanum contemnebat. At Christi iudicio Publicanus iustior descendit in domum suam, quàm Pharisaeus. Lucae decimooctauo. Centvrio Capernaitanus Christum Dominum rogabat, vt famulum paralyticum curaret. Christo autem se venturum ad eum affirmante: Non sum dignus, inquit, qui tectum meu̅ subintres: sed tantùm dic verbum, & sanabitur. Ea voce, perfectae humilitatis indicio, delectatus Saluator, precibus illius satisfecit. Matthaei 8. Lucae 4. Lacone minitians quidam percuncta batur, Cuiúsnam facti maximè nefarij esset sibi conscius? Ille: Hoc sciunt, inquit, dij. Qui cùm insisteret vehementiùs ac diceret. Est omnino hoc tibi declarandum: rogauit eum vicissim Lacon: Cui est hoc, tibi, an deo, dicendum? Illo responde̅te, Deo: Ergo tu, inquit, hinc facesse. Plut. in Apophtheg. Lacouicis. Sacris hominibus. Praedicante Paulo Apostolo per Asiam, multi Gentilivm veniebant confitentes & annunciantes peccata sua. Act. 19. Cùm Alfonsvm regem Neapolitanum conuenisset Ioannes orator Apostolicus, ac de pace Tusciae ageret, inter alia sapienter dicta: Scio me, inquit, postquam regnare cepi, quàm plurimos homines è modica fortuna ad magnas opes ac potentiam euexisse, qui postea benefacti immemores extiteru̅t. Ea verò res mihi minimè admirationi est, cùm & ipse eodem ingratitudinis vitio laborem. Nam quis plura ex optimo maximo???; Deo, quàm ego beneficia accepi, qui natus ex regibus, amplissima regna haereditario iure sum consecutus, nec minora mihi ipse armis comparaui. Pauci me reges inter Christianos antecedunt. Ingenium mihi natura non obtusum dedit, memoriam non infirmam, corpus salubre, vitam longiorem, ac morbis ferè inoffensam. Opes mihi, deliciae, voluptates abundè suppetunt: literarum quoq; nonnullam cognitionem adeptus sum. At vbi mea gra itudo? Quid ego aut facio aut feci pro tot tantis???ue diuinae clementiae in me muneribus? Intelligo me certè ingratum esse, eo???; poena tanto maiore dignum, quanto grauius est Deum quàm hominem fallere. Verùm si mihi vita contigerit, est animus, quod hactenus neglectum est, abundè praestare. Iniurias enim, quas crudelissima gens Turcarum Iesu Christo verissimo & maximo Deo nostro nunc in Graecia, nunc in Asia quotidie infert, vltum ire decreui, atque ad id iam naues, iam viros & arma comparaui. Itaque nihil est cur me Tusciae pacem quouis pacto turbaturum existimes. Aeneas Syluius lib. 4. de Alfonso. Languenti Monacho, qui ia̅ fari nequibat, Philibertus Rothomagensis abbas Deum precatus, linguam expediuit. ob hoc solùm, ne sine confessione decederet. Vbi confessus est, illicò expirauit. Satis fuisset intimus peccatorum dolor, & ipsa cordis contritio. Sed sanctus abbas, nescius an ille conuenienter doleret, à confitente discerevoluit, vt pro eius salute confidentiùs oraret. Marul lib. 4. cap. 11. Veniebat ad Ioannem Baptistam omnis Ivdaea, & omnis regio trans Iordanem, confitentes peccata sua. Matthaei 3. Patri. Filivs prodigus ad patrem reuersus, dixit: Pater, peccaui in coelum, & coram te. Luc. 13. Qvomodo. Videlicet Ore. Ivdaei de captiuitate reuersi aedificantes Hierusalem, ieiunantes & operti saccis, & terra conspersi confitebantur peccata sua, & iniquitates patrum suorum, quater in die, & quater in nocte, & adorabant Dominum Deum suum. Poenitentiam igitur iungat confessioni, qui de captiuitate redire cupit ad pristinae innocentiae statum, & construere ciuitatem sanctam in coelo preciosis lapidibus virtutum, auro???; puritatis. Quoniam non intrabit in ea aliquid coinquinatum. Marul. lib. 4. c. 11. ex Nehemia, & 2. Esdrae 9. Scripto. Ferunt Mvlierem quandam peccata sua in volumine descri pta, Basilio Magno porrexisse, supplicantem vti pro eoru̅ remissione Deum deprecaretur. Orauit ille, & omnia deleta apparuêre. praeter vnum caeteris grauius. Cuius causa dum ad Effren eremitam missa mulier nihil profecisset, inde rediens Basilium iam diem suum obijsse comperit, fleuitq; vbertim. Mox chartam illam super iacentis pectus deponens, cùm ta̅dem sustulisset: id quoq; in ea, quod residuum erat, abolitum deprehendit. Marul. lib. 4. cap. 11. Vnus D. Avgvstinvs Retractationum libros reliquit, simpliciter ac bona fide, quem nullus est ad hoc tempus imitatus: videlicet mansueto vir ingenio, & modicè de seipso sentiente. At nostri homines fastu & superbia turgidi, inuerti ac corrumpi malunt, quod non ignorant verum esse, quàm videri errasse, aut fuisse à quo monstrari illis aliquid potuerit: & tanto admonitionem ferunt a cerbiùs, si quae dixerint, literis consignata euulgarint. Ludo. Viues de Causis corrupt, artium libro 1. Opere, Facto. Sacrificium in quo mactabatur hircus pro peccato, in ha̅c formam fieri praecepit Dominus. Postquam emundauerit Sacerdos sanctuarium, & tabernaculum, & altare, tunc offerat hircum viuentem: & posita vtraq; manu super caput eius, confiteatur omnes iniquitates filiorum Israe̅l, & vniuersa delicta atque peccata eorum. Leuit. cap. 11. Cvr confitentvr. Cavsa Veniae impetrandae. Supplices quatenus suam infelicitatem, & vt vno verbo dicam, [Greek words], quòd ab alijs sint victi, fatentur, huius sunt loci. At respectu veniae, quam petunt à maiori, sic ad locum Affectuum pertinent, f. 181. Vir siue mulier, cùm fecerint peccatum, & transgressi fuerint mandatum Domini, confitebuntur peccatum suum. Num. 15. Oppressi Israelitae à Philistaeis & Ammonitis dixerunt: Peccauimus, redde tu nobis quicquid tibi placet: tantùm nu̅c libera nos. Iudicum 10. Rei capitis apud Athenienses, supplicium promeritum liberè fassi, vtplurimùm impunitatem consequebantur. Innocentiae testandae. Evgenia virgo, Philippi Alexan driae praefecti filia, sub virili habitu sexum dissimulans, inter monachos religiosè versata, & iam digna cui monasterij gubernacula committerentur, Melanciae tandem matronae, qua̅ ad illicitos amplexus prouocantem contemserat, accusatione, capitis rea constituitur. Accusationis summa erat: Eugenium abbatem domi suae sibi vim inferre voluisse. At illa, vt infamiam purgaret, priùs accusatrici suae ignosci petijt. Deinde coram patre (cuius iudicio neci iam addicta erat) pectus fuum detegendo, detexit fallacis mulieris impium commentum, simul, cuius ipsa filia esset, indicauit. Marul. lib. 3. c. 3. & Sabel. lib. 5. c. 3. Mala sva ab alio reprehensa non excvsando, Ferendo. ??? Ex Tit. Reprehensionis liberae, non pauca, exempla huc co̅ferent, quatenus ij qui reprehenduntur moderatè ferendo reprehensione̅, & (quod vulgò dictum) tacendo, peccatum fatentur, f. 2823. Quatenus ferunt reprehensiones, Fortes sunt in tolerando, sunt item Clementes in non vlciscendo, Iusti deniq;, reprehensionem veluti poenam non detrectando. Demaratvs, cùm asperiùs egisset cum ipso Orontes, dixisset???; quidam, Tractauit te Orontes asperè: Nihil, inquit, in me peccauit. Nam qui blandiuntur, laedunt: non qui agunt acerbé. Plut. in Apophtheg. Dionis Syracusani generi sui libertate̅ ferebat Dionysivs tyrannus, qui solus propè intrepidè, quod videretur, dicebat: vt inter alia cùm reprehendit eum de Gelone. Quippe cùm illuderetur Gelonis regnum, ipsum???; Gelonem Dionysius Siciliae [Greek words], id est, Iudibrium dixisset fuisse: alij dictu̅ se simulabant mirari. Dion verò indignatus: Atqui tu, inquit, tyrannidé potiris, quia tibi Gelonis causa, habita fides est: tui causa fides tribuetur posthac nemini. Et reuerà pulcerrimum videtur Gelo oste̅disse ciuitatis sub vnius principatu statum esse, Dionysius foedissimum. Plut. in Dione. Philippvs Macedo, offensione cum coniuge Olympiade & filio orta, cùm aduenisset Corinthius Demaratus, sciscitabatur, Quî inter Graecos conueniret? Cui Demaratus: Scilicet tibi conuenit de Graecorù consensione verba facere, cùm tanta tecum intercedat tuis coniunctissimis simultas. Hinc ad se reuersus, deposita ira reconciliauit cum eis gratiam. Plutarchus in regum Apohtheg. Victis ad Chaeronea̅ Atheniensibus, traditum est à quibusdam Philippvm Amyntae F. regem Macedonum peracta liberali potatione multo repletum mero, cum amicis saltationem iocosam ex victoriae gaudio iniuisse, atq; ita per mediam captiuoru̅ turbam progressum, contumeliosiùs vinctis illis calamitatem quam patiebantur exprobrasse: tunc???; oratorem Demadem, qui eo tempore in custodijs erat, sibi, quin loque̅di audacia vteretur, non temperasse, verbum???; ad regis petulantiam retundendam, accommodatissimum protulisse, in quiens: Cùm, ô rex, fortuna Agamemnonis persona̅ tibi apposuerit, non pudore afficeris Thersitae actiones referens? Ea hominis dicacitate pulsatus Philippus, coronis abiectis, alióque saltationis ornatu, Demadem liberatum, honorificè tractauit. Insuper verò captiuos omnes citra redemtionem dimisit, & per legatos cum repub. Atheniense societatem & amicitiam iniuit. Diod. lib. 16. Alexander Magnus, Taxili Indiae regi non tantu̅ dona omnia restituit: sed mille etiam talenta de manubijs superadiecit, vasa adhaec ex auro & argento, cum Persicis vestib. & equis triginta insignib. Ita cùm Meleager dixisset, Gratulari se Alexandro, quòd virum mille talentis dignum in India reperisset: hoc vnum respondit: Inuidos homines nihil aliud esse quàm sua ipsorum tormenta. Sabell. lib 6. Enn. 4. Cùm esset oraculum Delphicum recitatum, caeteris consentie̅tibus Atheniensibus, vnum dissentire à ciuitate ciue̅: progressus Phocion, Liberare se eos ait solicitudine: se, que̅ quaererent, eum esse. Sibi enim eorum, quae agerentur, vni placere nihil. Plutarchus. Antigonvs rex, admirantib. quamobrem tanti faceret Zenonem philosophum? respondit: Quoniam quamuis multa à me acceperit, nunquam tame̅ emollitus est. Eius mortem quum audisset, ingemuit dicens: Quale theatrum perdidi? Erat enim Zenon acerrimi iudicij, & ab assentando alienissimus. Laërt. lib 7. cap. 1. Ptolemaevs rex tesseris ludens, sontes condemnabat. Berenice verò vxor accepto libello è pueri minibus, non permisit, vt ad finem vsq; legerentur, dicens: Non sic obiter aduertendum esse, cùm de hominis salute quaeritur, sed altiùs cogitandum, & relinquenda ludicra. Non similem esse casum tesserarum & corporum. Quibus auditis delectatum Ptolemaeum ferunt neq; postea vnqua̅ inter ludendum de capitalibus causis cognouisse. Aelian. lib. 14. c. 43. Var hist. Sergius Galba C. IVL. Caesarem consummatis victorijs in foro ius dicentem, in hunc modum interpellare ausus fuit: C. Iuli Caesar, pro Cn. Pompelo Magno, quo̅dam generetuo, in tertio eius consulatu pecuniam spopondi, quo nomine nu̅c appellor. Quid agam? dependam? Palàm ei bonorum Pompeij venditionem exprobrando, vt à tribunali submoueretur meruerat: sed ipsa illud mansuetudine mitius pectus, aes alienum exsuo fisco solui iussit Val lib. 6. cap. 2. Cùm Avgvstvs censor equitem Rom. reprehenderet, quòd bona sua decoxisset: eo ipso te̅pore eques à se auctas fortunas esse ostendit. Item cùmab eodem carperetur, tanquam de matrimonijs legem non seruasset: statim testibus quoq; citatis, ostendit non solùm vxorem duxisse, verùm etiam ex ea trium liberorum patrem esse factum. Mox addidit: Cùm de probis viris quaestionem institues, Caesar, eius rei onus probis quoq; dato. Fulg. lib. 6. cap. 2. ex Suetonio. C. Moecenas Avgvstvm Caesarem pro tribunali sedentem, cùm libenter admonu???sset, ne iniustos condemnaret, nec prae multitudine populi ad ipsum Augustum proximè accedere posset: ad cum schedulam in haec verba scripsit: Tandem aliquando surge carnifex. Legit Caesar, & quasi aliud scriptum esset, epistolam in sinum coniecit: nemineq; capitis damnato, statim surrexit: tantum???; abfuit, vt ex ca re molestiam ceperit, vt summoperè approbarit. Dion Nicaeus in Augusto. Idem in quada̅ villa inquietas noctes agebat, rumpente somnum eius crebro noctuae cantu. Prehendendam curauit noctuam. Miles aucupijs peritus, & spe ingentis praemij, captam pertulit. Laudato Imperator mille numos dari iuss???. Ille ausus est dicere, Malo viuat, auemq; dimisit. Quis non miratur, non offenso Caesare, abijsse militem contumacem? Macrob. lib. 2. cap. 4. Saturn Idem delectatus erat inter coenam pueris symphoniacis Turonij Flacci mangonis, atq; eos donauerat frumento, cùm in alia acromata & ludiones fuisset liberalis numis. Eo de̅ postea Caesare inter coenam quaerenti, sic excusauit Turonius, Ad molas sunt. Macrob. lib. 2. Sat. cap. 4. Inter alia inquit Iulius Capitolinus, hoc est vel insigne M. Antonini Pij ciuilitatis argumentum: nam Omuli domum inuisens, mirans???; porphyreticas colu̅nas, quum ex eo quaesisset, vnde eas haberet? ac respondisset Omulus: Quum in do mum alienam veneris, & mutus & surdus esto: patienter tulit. Caelius lib. 13. cap. 5. A. L. Romanvs III. Constantini Imp. F. Phocam Nicephorum interrogasse fertur, Cur Romana res pessu iret? Cui ille magna liberiate respondit, Ideo fit, quòd tu imperas, & pater meus exercitum ducit. Nam & tu imperium perperam administras, & ille pecuniae studet. Verùm si tu volueris, & animi & res Romanorum mutabuntur. His dictis iuslus ab Imp. rem suo arbitratu administrare, statim disciplinae militari veteri animum intendit. Zonaras. Monica, D. Augustini mater, cùm Mediolanum ad filium venisset, eius conuersioni ad fidem catholicam inhians, cùm ad memorias fanctorum, ficut in Aphrica solebat, pultes & panem & merum attulisset, atque ab ostiario prohiberetur: vbi hoc D. Ambrosium episcopum vetuisse cognouit, tam piè atque obedie̅ter amplexa est, vt ipse miraretur, quòd tam facilè accusatrix potiùs consuetudinis suae, quàm disceptatrix illius prohibitionis effecta esset. Nam vbi comperit à praecla ro praedicatore atque antistite pietatis praeceptum esse, ista non fieri, nec ab cis qui sobriè facerent, ne vlla occasio se ingurgitandi daretur ebriosis, & quia illa quasi parentalia superstitioni gentilium essent simillima: abstinuit se libentissimè, & pro canistro pleno terrenis fructibus, plenum purgatioribus votis pectus ad memorias martyrum afferre didicit: vt & quod posset, daret egentibus, & communicatio Dominici corporis illic celebraretur, cuius passionis imitatione immolati & coronati sunt martyres. D. Augustinus libro 6. Confess. Gregorivs XI. Papa, Auenione co̅moratus, cùm episcopum quenda̅, quòd ecclesiam suam desereret, sequeretur??? curiam, increpitaret: ille, vbi per familiaritate̅ licuisse credidit, respondit: Eadem meae quae tua est causa, maxime pontifex, quòd ego mea̅ tu???; Romana̅ deseruimus ecclesias: rectè me increpatum agnosco. Descendit altiùs ea responsio in pectus Pontificis, cogitabat???; ex ea die vrbem Roma̅ repetere: (qua̅quam & praedecessor Vrbanus idem in animo haberet: in???ue eam rem profectus Romam cum paucis, palatia in Monte Falisco & in Vrbe veteri, declinandi grauioris in Vrbe gratia aëris, iusserat apparari, se???ue adeò rediturum multis saepè nuncijs pollicebatur. Cùm hoc Romani crebriùs efflagitassent, & magnis conditionibus & promissis apud pontificem expetissent: tunc secretò id offerente Pontifice laetissimi audierunt. Sed multa opus erat prudentia in sede transferenda. Si enim Gallis suboleuisset, aliquid tentassent, hoc ne fieret. Cranzius lib. 9. Saxoniae, cap. 33. Amabat lo. Dvcas Imp. Marcesina̅ comitem Annae Alemannae vxoris, Siciliae regis Manfredi sororis. Haec cùm spectandi causa Blemmydae monasterium magnifica pompa ingrederetur: Nicephoras Blemmydes praeceptor fores occlusit. Irritata mulier eo facto, Imp. ad vindictam stimulabat. At ille: Malae sementis malam messem patienter feramus nec esse est, respondit. Gregoras lib. 2. Lvdovicvs Landgrauius Thuringiae, in venatione à via aberrans, apud lignatorem pernoctauit, se Landgrauij praefectum venatorum esse dictitans. Rusticus stomachosè multa de La̅dgrauij assiduis venationibus & improbis aulicis loquutus, acerbis???; dicterijs in illum inuectus, dignum etia̅ infernalibus ignibus esse asseruit. Quae scommata Princeps per totam noctem patientissimè tulit. Summo mane collaudato lignatore, gratus discessit: & in posterum vitam suam & aulicorum mores emendauit. Cyriac. Spangenbergius in Venatorio diabolo. Sveno rex Daniae LXXVI. (teste Saxone lib. 11.) quòd principes aliquot ad regale conuiuium inuitatos, ob leuem detract onis suspicionem, in ecclesia sanctae Trinitatis orantes, missis sicarijs interemisset: cùm ab antstite, sacra in festo Circumcisionis celebraturo, ne Ecclesiam ingrederetur, repulsus esset: conscientiae rubore persusus, regia veste deposita, obsoletam accepit: abiectis???ue regiae maiestatis insignibus, insigne poenitentiae sagulum sumsit. nudatis???ue pedibus ad atrium regressus, in eius aditu se prostrauit, terram???; suppliciter osculatus, dolorem, qui ex contumelia infligi solet, verecundia ac moderatione compressit. Tandem criminis co̅fessione facta, religioni sese satisfacturum promittens, remissa execratione, lacrymis abstersis, depositis???ue doloris insignibus, Antistitis amplexu & venia, in communionem Ecclesiae (cui ob hoc amplissimas possessiones tribuit) est restitutus. Casimarvs, dux Stetinensis (qui Stetinensi vrbi arcem qua̅ antè non habebat, imposuit, & parere docuit populum, per opes & mercaturas insolescentem) iam moriturus, vocauit vrbis proconsules, co̅mendauit???; eorum fidei liberos tutandos. Tum ex eis quida̅: Quomodo, inquit, filijs tuis prae esse iubemur, qui illis te auctore seruiliter subesse cogimur? Arce̅ nullo commodo vestro, magno incommodo nostro, vrbi imposuisti. Non patitur mercatura has iniurias. Si praesidium liberis tuis quaeris, antiquae libertati ciuitatem restituito. Persuasit itaq; principi, vt iuberet noua̅ arcem demoliri, permissa ciuibus veteri libertate. Cranzius lib. 11. Vandaliae, c. 31. Mala sva excvsando, dilvendo. Tvm Miracvlo. Clavdia Quintia, virgo Vestalis, cùm in stupri suspicionem venisset, & simulacrum Ideae matris ex Pessinunte adductum in vado Tyberis haereret: ad comprobandum suam pudicitia̅, cingulo nauem duxisse fertur, quam hominum multa millia trahere nequiuerunt. Guido. Liuius lib. 9. Dec. 3. Henricus Imp. cu̅ exercitu transiens in Italiam, celebri antistitu̅ conuentu. que̅ Romae habuit, Benedictum IX. qui po̅tificatu̅ vendidit, Gregorium VI. qui emit, & Syluestrum III. qui largitione in paucos dies incestauit, tanquam tria monstra auersatus, coëgit se dignitate abdicare. Syndegerum Bambergensem antistite̅ pontifice̅ creauit, qui se Clemente̅ secundum dixit. Gregorivs moriturus familiariter castigasse fertur supremi ordinis antistites, qui de se malè opinari diceren [2821] tur, praecepitq; vt suum defuncti corpus, clausis forib. ante te̅plum D. Petri sisterent: futurum, vt si piè iuste???; pontificatum administrasset, diuina voluntate sibi templum patesceret. Si, inquit, iacuero exclusus, corpus insepultum abijcite. Mirum est quod accidisse aiunt, continuò vbi defunctu̅ corpus pro templo est ab ijs qui ferebant, destituru̅, vehementiore flatu fores patuerunt, ac cum magna sanctitatis opinione corpus templo illatum. Fulg. lib. 3. cap. 7. & Sab lib. 2. En. 9. Ivreivrando. Pelagivs Rom. Pp. insimulatus de morte Vigilij papae, tenens sancta Euangelia & crucem, iureiurando publicè satisfecit. Sigebertus in Chron. Leo III. Papa, ferens Euangelium in basilica Petri, ambonem conscendit: inuocato???; sanctae Trinitatis nomine, de obiectis criminib. iureiurando sese purgauit, praesente Carolo Magno Imp. cùm Romanus populus sanctum Domini iud care nollent. Annales Francorum, anno Domini 800. Qvidam, Teutonici ordinis magistio apud Prusienses mortuo, cùm de successore ageretur, iureiurando priùs obito, cu̅ se quem salua posset conscientia in defuncti locum renuncia turum, semetipsum renunciasse, & à reliquis militib. virtuti eius fidentibus confirmatus fuisse narratur ab Aenea Syluio cap. 29. Europae, & Sabel. lib. 4. En. 10. Hedvigis regina Poloniae, infamiam stupri, sibi à Gneuossio Daleuicio subcamerario intentatam, iuramento diluit. Cromerus lib. 15. Matthaevs Magnus Vicecomes, crimen haereseos sibi ab aemulis falsò intentatum aperta confessione diluit Trad to enim sponte sua filio Galeacio principatu, deduci se ad templum Mediolani maximum iussit, vt ad aram aduocatis sacerdotibus Christianae fidei symbolum praeclara voce recitaret, testaretur???; iureiurando, sibi immerenti sacra eripi, quòd nusquam à sacrosancto dogmate discessisset: itidemque Dei maximi vltoris numen inuocabat, postquam iniqu???ssima Beltrandi Vasconis legati pontificij sententia condemnatus, patria excedere cogeretur. Iouius in eius vita. Comparatione aliorvm. Zeno, cùm Theophrastum esse conspicuum cerneret, quòd frequentes haberet auditores: Illius est, inquit, chorus maior, sed meus magis compositus. Plut de Virtut, profectu. Ad Alexandrum Magnum Pirata pertractus erat. Cùm is quaereret ex eo, Quo scelere impulsus mare haberet infestum vno myoparone? Eodem, inquit, quo tu orbem terrae Porrò myoparo nauicula solebat esse piratica. Cicero lib. 3. de Repub apud Nonium Marcellum. Criminabatur quidam Pytheam rhetorem, quòd malus esset. At ille non inficias ibat (hanc enim illi conscientia necessitatem imponebat) sed respondebatise minus omnibus qui remp. Atheniensem administrassent, malum fuisse: nempe in hoc sibi placens, quòd no̅ perpetuò fuisset erusmodi: putánsque se saltem tolerabilem fore, si non cum pessimis compararetur. Aelianus lib. 14. de Var. hist. Diogenes aliquando in Antisthenem incidens, reprehendit ipsum, vt in dicendo remissiorem se multò, & qui vix etiam altùm clamans exaudiretur: seipsum verò tubam conuiciorum appellabat. Cui verbis se vlciscens Antisthenes, pro tuba se similem esse respondit vespis, quae sonum quidem alis haud magnum edant, centrum tamen habeant acerrimum. Stobaeus Sermone II. Ratione. Consule Tit. Prudentiae in Condemnatione effugienda. quaternus libertatem in sua innocentia declaranda iunctam habet, fol. 1742. Laco quidam increpatus à quodam, quòd in aciem claudus descenderet: Pugnare, non fugere, propositum sibi esse, respo̅dit. Val. Max. lib. 3. cap. 7. Pindarvso de 2. Nemeorum in Aristoclidem paucis se excusat, quòd & serò & festinanter eam oden scripserit, feliciùs tamen ipse aquila, quae reliquis auibus altiùs volat, id praestiterit, quàm pleriq; alij graculi & inepti poëtae, qui indigna & planè humilia argumenta contexunt, nec quomodo heroëm virtute clarum efferre debeant, norunt. Id quod his verbis indicat: [Greek words] Agesipolis Cleombroti, quodam praedicante, quòd cum adultis regnans fuisset obses, non pueri vel vxores eoru̅: Meritò, infit. quippe decet nos offensa nostra ferre. Plutarchus in Apophthegmatibus. Demaratvs quaerenti, Cur Sparta solum exilij causa vertisset, cùm rex esset? Quia leges illic, inquit, sunt potentiores. Plutarchus in Apophthegmatibus. Scribit in Rhetoricis Aristoteles, Evripidem olim impietatis accusatum ab Hygenone, cùm scripsisset, Peierandum esse: respondisse, Iniuriam sibi ab Hygenòne fieri, cùm Dionysiaci certaminis iudicia in forum deferat: seq; ea de re ibi dicturum si accusare voluerit. Gyraldus de historia Poëtarum. Cùm delatum ad Pyrrham Epirotarum regem esset, iuuenes multa probra in ipsum inter pocula effud???sse: iussit postridie ad se duciomnes. Ex adductis primu̅ percunctatus est, Eáne dese dixissent? Cui Ivvenis: Nos verò, inquit, rex: ac plura eramus dicturi, plus vini si fuisset Plut. in regum Apoph. Dionysivs iunior sciscitandi, Quî pater eius tenuis & vnus de plebe imperiu̅ Sytacusis quaesiuisset: & ipse, cùm id teneret, & tyranni esset filius, perdidisset? Pater meus, inquit, displicente populari ditione rerum potitus est: tyrannide ego inuisa. Ab alio interrogatus idem: Pater mihi, inquit, tyrannidem suam. non fortunam reliquit. Plut in Apophtheg. Cùm M. Pacuuius Tragicus poëta grâdi iam aetate & diutino corporis morbo affectus, Tarentum ex vrbe Romana co̅cessisset: L. Accivs tunc haud paruo iunior, proficiscens in Asia̅, diuertit ad Pacuuium, plusculis???; ab eo dieb. retentus, tragoedià suam, cui Atreus nomen est, desideranti legit. Tum Pacuuium dixisse aiunt: Sonora quide̅ esse quae scripsisset & gra̅dia, sed videri ea tamen sibi duriora paulum & acerbiora. Ita est inquit Accius) vti dicis. Neq; id sanè me poenitet. Meliora enim fore spero, quae deinceps Icribam. Nam quod in pomis est itidem, inquit, esse aru̅t in ingenijs: quae dura & aceiba nascu̅tur, pòst fiunt mitia & iucunda. Sed quae gignuntur statim vieta & mollia, atq; in principio sunt viuida no̅ matura mox fiunt, sed putria. Relinquendum igitur visum est in ingenio, quod dies atq; aetas mirificet. Gellius lib. 13 c. 2. Bello aduersum Mithridatem, Fimbria quaestor missus cu̅ Valerio Flacco consule, mota seditione, & consule à se in Bithynia interemto, exercitu potitus est: progressus???, Iliu̅, cùm Ilienses eum (vtpote latronem) non susciperent: admoto ad vrbem exercitu, vndecimo die eam cepit. Cui glorianti, quòd quam vrbem Agamemnon decimo anno vix cepit, cùm mille nauiu̅ classem & vniuersam Graeciam secu̅ haberet, ipse eam vndecimo die cepisset: respondit Qvidamex Iliensibus: No̅ enim Hector aderat, qui pro ciuitate pugnaret. Strab. lib. 13. Ant. Vrcevs Codrus, Grammaticus, cùm quidam ei per iocum corporis tenuitatem obijceret, respondit: Non mihi deformitatem corporis, sed ipsi rerum omnium fabricatori Deo obijcis, quando nobis ab illo omnia ad suum ipsius arbitriu̅ collata sunt: quae si ex nostro pendérent voto, nihil vtiq; esset quod in nobis desideraremus. Bartholomaeus Bononiensis in eius vita. Ioannes Basilides Moscorum dux Stephano Poloniae R. folio 2990. Retorsione. Achabus rex, Elisae vati, qui triennio latuerat, occurrens, cuius absentia miserandam famem effecerat: Túne is, inquit, qui perturbas Israëlitas? Respondit Elias: Non ego, sed tu tuáque paterna familia, qui relicto Domino, Baales sequimini. 3. Regum. 18. Evripides, cùm apud Alcestidem tragicum poëtam quereretur, quòd eo triduo non vltra tres versus maximo impenso labore deducere potuisset, atque is se centum perfacilè scri psisse gloriaretur: Sed hoc (inquit) interest, quod tui in triduum tantummodò, mei verò in omne tempus suffic ent. Alterius enim foecundi cursus scripta, intra primas memoriae n???etas corruerùt: alterius cunctante stylo clucubratum opus, per omne aeui tempus plenis gloriae velis feretur. Valerius Max. lib. 3. cap. 7 Plato de Ideis disputans, subinde Menseitates & Cyathitates in ore habebat. Diogenes eum irriden: Mensas quidem & cyathos video, inquit: menseitate̅ & cyathitatem non video. Tum Plato excipiens: Nec mirum, respondi???: oculos enim habes quibus cyathi & mensae cernuntur: mentem verò, qua sola cyathitas & menseitas cernitur, non habes. Laërt. lib. 6. Diogenes cuidam, quòd falsò signasset monetam: Fateor, inquit, fuisse tempus quo talis eram, qualis tu nunc es: qualis autem ego nunc sum, tu nunquam futurus es. Notabat eos, qui iuuentutis errores in al???js reprehendunt, quum ipsi ne in senectute quidem corrigant suos. Laërt. lib. 6. Epaminondas, cùm in conuentu̅ venisset Arcadu̅, petens, vt socictatem cum Thebanis & Argiuis facerent, co̅traq; Callistratus Atheniensium legatus, qui eloque̅tia omnes eo praestabat tampore, postularet, vt potiùs amicitias sequerentur Atticorum, & in oratione sua multa inuectus esset in Thebanos & Argiuos, in eis??? hoc posuisset: Anima duertere debere Arcadas, quales vtraque ciuitas ciues procreasset, ex quibus de caeteris possent iudicare. Argiuos enim fuisse Orestem & Alcmaeonem matricidas: Thebis Oedipu̅ natum, qui quum patrem suum interfecisset, ex matre liberos procreasset. Huic in respondendo Epaminondas, quum de caeteris perorasset, postquam ad illa duo opprobria peruenit, admirari se dixit stultitiam thetoris Attici, qui non animaduerteret, innocen [2822] tes illos natos, domi scelere admisso, quum patria essent pulsi, receptos esse ab Atheniensibus. Probus in eius vita. Inuisit Pelopidam vxor tyranni Thebe, ac mirari ostendit se, quòd ita esset in vinculis hilaris. Cui magis ait se ipsam demirari, quòd soluta Alexandru̅ tyrannu̅ ferret. Plut. in Apoph. Cùm M. Crassus expeditione Parthica, exercitum per Galatia̅ ducens, Deiotarvm extrema iam senectute confectu̅ nouam comperisset aedificare vrbem, & scommate tali in illum lusisset: Quid hoc rei est, duodecima iam tibi tantùm non instat hora, & nouam nihilominus vrbem aedificare pergis? Ad ea renidens Deiotarus: Nec tu, inquit, Imperator satis matutinus, vt videtur, in Parthos moues. Annum siquidem sexagesimum tunc agebat Crassus, grandiorem tamen prae se aetate̅ ferebat. Caelius lib. 12. cap. 9. A. L. Traianvs, Valentis crudelissimi in Christianos ortho doxos Imp. dux, contra Gothos missus, cùm post malè in eo bello res gestas rediret domum, atq; obiurgaretur ab Imperatore ob ignauiam, respondit: Non ego, ô Imperator, victus su̅, sed tu potiùs, qui contra Deum inuictum bellum suscipis, atque tua impietate à te ipso omnem victoriam reijcis. Nicephorus Callistus lib. 11. Eccles. hist. cap. 49. Magnvs Sforcia, quum ei à Sergiano magno regni Neapolitani Seneschalco ad exprobra̅dam generis nouitatem ligonis fabula obiectaretur: In hoc, inquit, vti video, stirpis origine pares sumus, quum Adamus mortalium primus terram & ipse foderit. Sed ego certè, quod iure diffiteri non potes, illo meo ligone multo nobilior euasi, quàm tu tuo pene, & penna. Quo scommate lepidè admodum hominem transfixit: quum in eo tanta inuidia dignitatem stupro quaesitam, & patrem eius ad Praetoris tribunal ignobilem scribam, adulterato??? testamento, falsi damnatum, scitissimè notasset. Iouius in vita eius. Bona aliorvm defendendo. Qvae. Defendere Interpretationem. Cùm LXXII. Interpretes Alexandriae sacra Biblia in linguam Graecam transtulissent, in gratiam Ptolemaei Philadelphi regis: opere absoluto Iudaeos omnes conuocauit, ijs??? per Demetrum Phaleraeum codicem perlegit. Quem Ivdaei omnes approbarunt, & versionem fidelem atq; genuinam esse testati sunt. Iosephus lib. 12. Antiq. cap. 2. Leges. Charillvs, roganti, cur Lycurgus tam paucas leges prodidisset: Quoniam, inquit, pauciloquis non est opus multis legibus, notans obiter Athenienses, quorum loquacitati nullae leges sufficiebant. Celebratur & hoc dictum inter Thaletis sententias apud Laërtium. Erasmus in Adagijs. Pudicitiam. C. Gracchvs in quendam inimicum: Túne Corneliam, inquit, insectaris Tiberij parentem? Quia verò infamis erat ille, quem insectabatur, quòd adolescentia eius obnoxia aliorum libidinibus fuisset: Qua fronte, inquit, tecum confers Corneliam? Peperisti verò vt illa? Atqui toto populo Romano notum est, diutiùs illam, quàm te virum à viro abstinuisse. Plut. in Tiberio. Tyrannicidium. Tiberivs, Tiberij Caesaris pater C. Iulio Caesare occiso, cu̅ctis turbarum metu abolitionem facti decernentibus, etiam de praemijs tyrannicidarum referendum censuit. Suetonius. Religionem. Extat Plinii Iunioris Asiam regentis ad Traianum epistola, qua illu̅ consulit, quid censeat Christianis faciendu̅, in quîs nullum videret crimen tantis supplicijs dignum. Affirmaba̅t, inquit, hanc fuisse fummam vel culpae suae, vel erroris, quòd essent soliti stato die ante lucem conuenire, carmen??? Christo quasi deo dicere secum inuicem: se??? sacramento non in scelus aliquod obstringere, sed ne furta, ne latrocinia, ne adulteria committerent, ne fidem fallerent, nedepositum appellati abnegarent. Quibus peractis, morem sibi discedendi fuisse, rursus coëundi ad capiendum cibum, promiscuum tamen & innoxium. Quod ipsum facere desijsse post edictum meum, quo secundùm mandata tua hetaerias esse vetueram. Tum commemorat, quàm latè serpat sensim peruagetur???ue Christianum nomen, & quàm incipiant deseri ac frigere templa, parum??? ad victimarios redire lucri. Qvorvm. Pvta Reginarum. Philippus II. Francorum rex, repudiata Ingelberga siue Gelberga Dana, Mariam Morauam siue Boëmam duxerat. Missus est ex vrbe legatus Octauianus Cardinalis, Francisae sacris interdictum. Suessione rex & Patres Franci conuenêre. Nullus dum prodire audebat, qui | regem accusaret. Erant nimis multi, qui disertissimè co̅positissime??? eius causam agerent: hi summo filentio acpropè assensu audiebantur. perorarant etiam, cùm nemo vocem contrà mittebat. Tandem ex humili multitudine adolescens, ignotus quis, vnde veniret, venia dicendi demississimè & ab rege, & à Romano, & à caetero consessu petita, externae repudiatae??? mulieris desertam ab omnibus causam, tam ornatè dilucide??? defendit, tam reuerenter de rege verba faciens, vt in sui admirationem omnes conuerteret. Fine dicendi facto se surripiens, nusquam deinceps comparuit. Sunt qui numini id attribuant: sed consilio & arte Dana fieri potuit. Tandem ampliata causa, cùm Rex sententiam contra se pronunciandam videret, conscenso equo, post se receptam Gelbergam in regiam reduxit: Maria ex moerore obijt. Aemilius lib. 6. Qvomodo. Defendere Voto. Val. Asiaticus senator, in quirente pop. Rom. Caij Imp. interfectores ad necem, & clama̅tibus quísnam interfecisset? Vtinam ego, respondit. Quam vocem cùm Senatus quoq; probasset, seditio composita fuit. Iosephus lib. 19. cap. 1. Testimonio. Vide Tit. Fidei in testimonio, quatenus aliorum innocentiae attestatur, f. 3351. Nam si aliorum malis, sic ad Malorum alienorum reprehensionem pertinebit. Contradictione. Caecvs à natiuitate, Hierosolymis à Christo curatus, consta̅ter Christum diuinum esse hominem asseruit, & Pharisaeis eu̅ peccatorem asserentibus restitit. Quapropter è synagoga ab illis eiectus est. Ioan. 9. Bona aliorvm praedicando, Qvorvm. Pvta Dei. Petrvs Domino interroganti, Quid homines dicerent de eo? Tu es, inquit, filius Dei viui. Matth. 16. Blasphemantibus miracula Domini Scribis & Pharisaeis, Mvlier quaedam extulit vocem, dicens: Beatus venter qui te portauit. Luc. 11. Samaritana Christi amico colloquio conuersa, suis popularibus renunciauit: Messias venit, qui dicitur Christus. Itaq; multi Samaritanorum crediderunt in Dominum, propter verbum mulieris. Ioan. 4. Martha praeclarè consitetur Christi opt. max. diuinitatem & humanitatem: Ego credidi, quia tu es Christus filius Dei viui, qui in hunc mundum venisti Ioan. 11. Matth. 16. Doctorum. Consule Tit. Iudicij theorici qualiscunque, Musici, Mathematici, Poëtici, f. 1160. 1255. 1284. &c. Hostium. Hostis non contemtus partim ad Prudentiae bellicae locum pertinet, partim ad Veritatem, in aliorum bonis commendandis, agnoscendis, non dißimulandis. Evrysthevs rex captiuus coram Alcmena laudauit Herculem, vt virum fortem, apud Eurip. in Heraclidis: —[Greek words], Quamuis hostis, audiet benè, vir bonus existens. Philippvs Macedoniae rex illis, qui defereba̅t ad ipsum co̅ciones Demosthenis, dicebat, etiam se ipsum, si dicentem audisset Demosthenem, designaturum illum fuisse ad gere̅dum secum bellum. Comparabat huius orationes propter pompo sos neruos militibus, Isocratis athletis: oblectationem enim praebere has theatralem. Plut in Demosthene. Aeschines, cùm propter iudicialem ignominiam relictis Athenis, Rhodum petijsset, atq, ibi rogatu ciuitatis suam priùs in Cresiphontem, deinde Demosthenis pro eodem oratione̅ clarissima & suauissima voce recitasset. admirantibus cunctis vtriusq; columinis eloque̅tiam, sed aliquanto magis Demosthenis: Quid si (inquit) ipsum audissetis? Val. Max. lib. 8. ca. 10. Alij narrant, cùm orationem suam Rhodi publicè legisset, & admirantibus Rhodijs, quónam modo tanta facundia co̅uictus fuisset? Atqui, inquit, nulla vos teneret admiratio, si Demosthenem contra haec disserentem audissetis. Philostratus in Sophistis, & Plin. lib. 7. cap. 30. Caecilius Metellv, Scipionis, quem viuum oppugnauerat, morte doluit, filijs??? suis, eius lectum iussit fubire. Dijs autem dixit Vrbis causa gratias se agere, quòd alibi non esset Scipio natus. Plut. in Apophtheg. Octavivs Caesar, qui in gratiam Antonij Ciceronem proscripserat, cùm longo pòst tempore ad quendam ex filia nepotem accessisset: ille autem, quòd volumen quoddam Ciceronis manibus teneret, consternatus id veste contexisset: Caesar qui animaduerterat, sumsit volumen, & stans magna [2823] ex parte euoluit, reddidit inde puero, ac dixit: Doctus hic vir, fili, doctus fuit, & patriae amans. Plut. in Cicerone. Ob Balduini III. Hierosolymorum regis obitum non amici ta̅tùm, sed hostes doluerunt. Nam Noradinvs Turcorum princeps bellicosissimus, cùm ad hostiles irruptiones, du̅ exe quiae pararentur regi, à suis instigaretur, dixisse fertur: Compatiendum est, & humanè indulgendum iusto eorum dolori, eò quòd principem amiserint, qualem reliquus hodie non habet orbis. Tyrius. Septimo anno regni sui rex Conradvs I. sentiens fati hora̅ appropinquare, principes regni omnes, praeter Henricum Saxoniae ducem, inimicum suum acerrimum, euocauit, & eos ita affatus est: Vocationis meae, inquit, tempus agnòsco, & (vt cernitis) praestò est. Proinde pacem atque concordiam se ctari etiam atque etiam vos oro: nulla vos regnandi comprehendat ambitio. Henricum Saxonum Turingorum???; ducem prudentissimum, regem vobis eligite, domiaum constituite: is est enim sapientia pollens, & iustae seucritatis censura subnixus. Quibus no̅ recusantibus, seuocauit germanum suum Euerhardum Comitem: Vides, inquit, frater, quia ad fatom propero: tu, ibi posthac consulito. Sunt copiae, sunt arma, sunt exercitus, sunt vrbes & moenia: satis inter principes, quocunqueloco fulges. Vni te cedere non dissimules, Henrico duci Saxoniae, propinquo nostro. Est apud illum & virtus & consilium, fortuna se sociam iungit Si me audis, accipe regni insignia, & ad illum perferto, te???ue illi, quantum potes, facito commendatum. Nam rei nostrae publicae gloria ad Saxones commigrauit. Tu te illi, si sapis, contempera. Ceciderunt fratri lacrymae: & ille obdormiuit. Acceptis autem regni insignibus Euerhardus, fratris mandata peregit, Henrico se sua???ue omnia, & regni iura commendans. Eius filio Othoni I. cùm rebellasset, ad Brisacum caesus est. Cranzius lib. 3. Saxoniae, cap. 1. & 18. Qvomodo. v. g. Praeconio. Vide Tit. Praeconiorum. illic Honoris, hîc Veritatis habetur ratio. f. 987. 4318. Qvando. Nempe Postmortem. Ex loco Laudationum funebrium, huc pleraq;, f. 961. Metellvs debere existimauit populum Romanum dijs gratias agere, quòd Scipio alia in vrbe vir tantus non fuisset natus. Plut. de Pietate erga fratres. M. Cato minor, cùm sibijpsi Vticae manus intulisset, quo spacio non crederes eum casum resciscere omnes domesticos potuisse, adfuerunt ad fores trece̅ti, ac mox populus Vticensis concurrit, vna voce benefactorem, seruatorem, solum liberum, solum inuictum appellantes: eaq; agebant, cùm nunciaretur adesse Caesarem. Caeterùm neque metus eos, neque assentatio victoris, neque mutua dissensio, vel discordia, ab honorando retardauit Catone: sed corpus eius magnificè exornatum, & splendidis elatum exequijs funerauerunt iuxta mare: vbi nunc quoque statua eius ensem tenens posita est. Plut. in Catone. Mala aliorvm reprehendere, Accvsando, De tegendo, Indicando. Consule Tit. Prudentiae & Vrbanitatis in reprehendendis atiorum vitijs, quatenus libertatem iunctam habet, fol. 1699. 2954. Item eorum, Qui aliorum reprehensiones moderatè tulerunt: hic reprehendentium libertatis, illic reprehensorum conscientiae habetur ratio. Qvae mala reprehenderint. Pvta Theoricam, Ignorantiam, Inscitiam. Sappho ad quandam mulierem, diuitijs superbientem, sastu̅ illius retundere volens: [Greek words], in quit, [Greek words]. Id est, Defuncta iacebis: nulla vnquam in posterum tui memoria erit Non enim participas rosis è Pieria. Quin obscura ad orcu̅ ibis, neq; te quisquam videbit puellam euanidos reliquisse manes, aut ab inseris euolasse. Plut. in Praeceptis connub. & Aristides in orat. de Incongruo dicto, & Stobeus ser. 2. Diogenes Cynicus ad Quendam, qui se philosophu̅ prefitebatur, interrogabat verò contentiosè: Vale miser, dixit: cùm id quod optimum est in vita philosophi, corrumpas, verbis tamen audes te philosophum iactare? Idem diuitem conspicatus imperitum, [Greek words]: Hic est (inquit) equus vndique argento litus. Caelius lib. 26. cap 27 Antiq. Lect. A???chidamvs Zeuxidami filius, cùm videret Periandrum, qui arte medica excellentissimus fuerat, inepta carmina scribentem; Quid (ait) tibi accidit, mi Periander, vt pro insigni medico malus poëta vocari concupiscas? Plut. in Lac. Stratonicus citharoedus apud Athenaeum lib. 8. musico cuipia̅, qui priùs fuerat Olitor, de harmonia cum ipso disputanti, dixit: [Greek words]. Quanquam in aeditione Aldina legitur [Greek words], pro [Greek words]. Philippo Macedone Fidicinem super coenam corrigente, ac verba faciente de pulsandarum fidium ratione: Dij meliùs, inquit, rex, quàm vt haec me teneas rect???ús. Plut. in reg. Apoph. Spyridon ex pastore episcopus Trimethuntis Cypri, sub Constantino Magno miraculis clarus, Tryphilum Ledranum episcopum (qui cùm in conuentu quodam episcoporum Tyri concionaretur, & in Euangelij expositione: Tolle grabatu̅ tuum, loco grabati aliam concinniorem vocem, vt sibi videbatur, insolentiùs commutasset) duriter reprehendit, publicè cum eo expostulans, vtrum melior esset eo qui priùs grabatum dixisset? Simeon Metaphrastes Tomo 5. Erat Alfredvs Anglosaxonum Rex in exequendis iudicijs sicut, &c. fol. 3933. Mechanicam imperitiam. Megabyzo Persae, qui in Apellis officina̅ concesserat, cùm multa garrire cepisset de arte, os Apelles hoc dicto clausit: Quamdiu silebas, auri & purpurae causa vir esse magnus videbare. Nunc pueri hi, qui colores terunt, ineptias tuas ride̅t. Plut. de Tranquil. animi, & de Dignosc. adul. At Plin. lib. 35. cap. 10. hoc Apelli erga Alexandrum Magnum tribuit. Scitè admodum in Adrianum, nec dum Imperatorem, architectus Apollodorvs, quum is per imperitiam de operibus dissereret: Abi, obsecro te, ac cucurbitas pinge: nihil enim horum rectè nosti. Nam is tunc eo maximè placebat artificio. Caelius lib. 1. cap. 13. Antiq. Lect. Stultitiam, Impudentiam. Solon Atheniensium stultitiam Pisistrati tyrannide oppressorum reprehendit: [Greek words]. Si quae mala passi estis ob vestram improbitatem, ne causam illorum dijs imputetis. Ipsi enim eos (qui vos opprimunt) auxistis, dona mittendo: eam??? ob causam dura nunc premimini seruitute. Vestrûm autem quilibet vulpis incedit vestigijs, omnibus???; vobis mens inest mollis. Linguam enim hominis inspicitis, & versuta verba: in opus verò, quod sit aggrediendum, non intenditis. Apud T Liuium lib. XXII. ab Vrbe condita Maharbal Poenus insimulat Annibalem, quòd post Cannensem pugnam victorem exercitum Romam non adduceret: Non omnia omnib dij dedêre: vincere scis Annibal, victoria vti nescis. Franciscvs ordinis Minorum pater, dum iter ageret incidit in hominem, cuius vestimenta diutino vsu detrita, vix pudenda corporis operuerant: & nuditatem eius dolens substitit, suspirauit, ingemuit. Frater verò qui illum comitabatur: Quid, inquit, tristaris ita, pater? etsi hic indumentis eget, forsan abundat concupiscentijs. Tunc Franciscus iussit protinus vt ille, sua se tunica exuens, pauperem tegeret: & quia de ipso perperàm opinatus fuerat, ab eodem veniam rogaret: ac tandem disceret, nefas esse, miserorum mores sugillare, indigentiam negligere. Marul. lib. 1. cap. 2. Bartholomaevs Coleonus Bergomensis, Venetorum polemarchus, cui pro Republica bene gesta vt imperatori, statuam auream crexerunt, Venetos coarguisse dicitur, quòd scipsos Rem??? publicam homini peregrino non satis prude̅ter credidissent. Nam Corinthus non alia de causa in tyrannidem incidit, quàm quòd Timophanem imperatorem peregrinum euocasset. Similiter Britanni ab Anglis, Hispani à Mauris, Graeci à Turcis, quos ad praesidium euocarant, de imperio deiecti fuêre. Ioannes Bodinus Methodi histor. capite 6. Dantes poëta, Florentinos, temcrè aduersantes Henrico VII. Imper. caecos appellauit. idcirco, vt videtur, quòd non viderint, eum perdere velle omnia, qui tenenti arma, quod iustum sit, audeat negare. Petierat autem ab ipsis prose & exercitu hospitium in ipsorum vrbe, & vt ab Aretio oppugnando abstinerent. Sabell. lib. 7. Ennead. 9. Temeritatem. Timothevs, cùm apud Athenienses aliquando cicatrices corpore acceptas ostenderet Chares Dux, & traiectum hasta clypeum: At me, inquit, quàm puduit, cùm prope oppuona̅tem Samum cecidit telum, quòd gessissem me praecipitantiùs, quàm tanti exercitus duci & imperatori conueniret. Plut in pro oemio Pelopidae. Ignauiam, Timiditatem, Pusillanimitatem. Ivditha vidua principes Bethulienses, qui intra quinq; dies, nisi Dominus succurreret, vrbem se dedituros affirmarant, seuerè reprehendit, quòd Domino tempus miserationis praescriberent. Iudith. 8. Cùm Harpalo opem ferre Athenienses intenderent, caperent??? in Alexandru̅ arma: ecce tibi classis Alexandri praefectus Philoxenus superuenit. Attonito pauore populo tacenteq; Demosthenes: Quid agent, inquit, isti, si Solem viderint, qui non sustine̅t lucerna̅ intueri rectà? Plut. de Verecundia immo. Eretrienses Themistocles dixit sicut loligines gladiu̅ habere, cor non habere. Plut. in Apophtheg. M. Marcellvs ad Canusium ab Annibale victus, postquam in castra recepit se, aduocata concione: Multa, video, inquit, arma Romana & corpora, Romanum ne vnum quidem video. Plutarchus in Marcello. Cicero in Pompeij & Caesaris dissensione ait, Que̅fugiam, habeo: non habeo, quem sequar. Ac Pompeium reprehendit, quòd deserta vrbe Themistoclem potiùs quàm Periclem esset imitatus: cùm res huius temporibus, non illius, affines essent. Plutarehus in Apophtheg. Cùm pace inita cum Persaru̅ rege, Iouinianus Imperator quaedam loca à Romanis possessa, & inter alia Ctesiphonte̅ vrbe̅ Persis concessisset, praesens???; vrbem eam traderet: contrà totis viribus, quantum valebant, nitebantur ciues. Sed cùm impedire rem non possent, ceu muneris loco quaerebant, vt eis permitteretur sese, si possent, defendere. Quòd cùm à Iouiniano negaretur, & penè in desperationem ciues coniecti essent, inter eos Sabinvs liberè dixit: Constantius interdum à Persis victus, ita afflicta fuit fortuna, vt eum viderim panem ab anu inopi petentem, & tamen nihil vnquam de imperij finibus Persis reliquit. Tu autem principatus tui initio Ctesiphonte̅ vrbem, loca???ue propinqua, quae Romani imperij clypeus, & ceu repagulum aduersus hostes dici possunt & debent, hostibus tradis? Inter haec verba ciues, cùm è more coronam auream Imperatori munus darent, quàm difficulter Iouinianus adduci potuit, vt acciperet. Sylvanvs non minùs Sabino liber, premente animi impetu: Ita te caeteri coronare possint, dixit. Eo verbo Iouiani ignauiam & animum ostendens. Fulg. lib. 5. cap. 2 Antonivs monachus clarissimus, cùm propter pugnas aduersus haereticos aliquando ex solitudine Alexandriam ve nisset, & Didymus caecus eruditissimus cum eo multa in Scripturis contulisset: ingenium primùm eius & acumen admiratus Antonius, cùm subtriste̅ eum esse animaduertisset, causam ro gauit. Ille pudore detentus, vix tandem fassus est, oculorum???ue cladem se lugere respondit. Tunc Antonius: Miror, inquit, prudenti viro eius rei damnum dolorem afferre posse, quam cum formicis, muscis & culicibus communem habet: ac non laetari potiùs illius boni possessione, quo sancti soli & Apostoli ornati fuerunt. D. Hieronymus in epistola ad Castrutium. Amurates II. Turcarum rex, cùm Pannones irruerent & fortiter dimicarent, fugam inire statuit. Antequam verò fugam arriperet, vidit gregarius Qvidam hoc moliri regem, eum??? conuitijs lacerans, vt qui nequaquam honestè ageret, si fuga sibi consuleret, eum retinuit. Chalcocondylas lib. 7. Intemperantiam, Voracitatem, Ebrietatem, Impudicitiam. Lothvs Sodomitas ciues suos liberè increpauit: cuius monitis si paruissent, coelestem vluonem subterfugere potuissent. Genes. 19. Philippo Macedone sermonem inter pocula cauillosè inferenti de cantilenis & tragoedijs, quas Dionysius maior reliquerat. atq; ambigere fingenti se, quónam ista tempore illi vacasset facere: non inscite occurrens Diontsivs iunior: Quo tempore, inquit, tu & ego, atq; omnes qui videmur beati co̅potationibus indulgebamus. Plut. in Timoleonte. Crates cùm Phrynes meretricis statuam Delphis positam auream cerneret, de Graecorum exclamauit lasciuia id collocatum trophaeum. Plut. orat. 2 de Alex. fortuna. Zenonem Cittieum summa verecundia precio???; habebat rex Antigonus. Aliquando vino supra modum impletus, obu???am Zenoni factus, eum exosculatus est, petijt???; vt sibi quid imperaret: interposito???; temerè sacramento, confirmauit se praestiturum quicquid postulasset. Zeno respondit: Abi, & euome. Aelian. lib. 9. de Var. hist. Arcesilavs, quum diuitis oculos esset intuitus ludibundos, atq; illecebrae voluptatis???; plenos: Nil (inquit) interest, quibus membris cinaedi sitis, posterioribus an prioribus. Caelius lib. 3. cap. 28. Antiq. Lect. Stilpo philosophus, conspecto adolescentulo, cultu gestu???; parum virili: Non te pudet, inquit, qui peius tibi velis, quàm: ipsa natura voluit? Siquidem illa te virum fecit, tu teipsum refingis in feminam. Laërtius libro 6. Ceus quidam venit legatus Lacedaemonem, vir alio quin iactator & lasciuus, vt qui senectutem dissimulans canos infecerat. Archidamvs surgens in senatu: Quid, inquit, veri hic dicet, qui etiam capillis mentitur? Ael. lib. 7. Var. hist. Dionysivs maior audierat à filio, cui principatum destinabat, ingenui viri vxorem adulteratam: ob quod iratior illi factus, institit quaerere, Nunquid à se id genus quippiam perpetratum sciret? Tu (inquit is) patre tyranno non es prognatus, ego memini me tyranni filium. Nec tu (inquit pater) filios principes relinques, ni flagitia eiusmodi desieris. Caelius lib. 22. cap. 17. A. L. Erat Luculli amicus & familiaris Cato. Verùm vita & luxus eius adeò Catoni improbabatur, vt cùm iuuenis quidam o diosam & prolixam orationem in senatu de frugalitate & te̅perantia intempestiuè haberet, exurgens Cato. Tace, inquit, qui diuitijs affluis vt Crassus, viuis vt Lucullus, & dicis vt Cato. Alij dictum quidem hoc, sed non à Catone, ferunt. Plut. in Lucullo. P. Scipio Aemylianus cùm haberet cösortem censurae Mumium, vt nobile̅, ita eneruis vitae: pro Rostris dixit, Se ex maiestate Reipublicae omnia gesturum si sibi ciues vel dedissent collegam, vel non dedissent. Val. Max. lib. 6. cap 4. Cùm Messenius Dinocrates in conu uio Romae temulentus in muliebri stola saltasset, & rogaret postero die T. Qvintivm Flaminium, vt molienti libi Messenem eximere concilio Achaeorum assisteret: Id mecum, inquit, pensabo. Miror verò te, qui tantas machineris res, saltare inter pocula & cantare posse. Plut. in Flaminio. Prodigalitatem. Carolus VII. Gallorum rex Hirae, magni nominis duci, subsidia & commeatum contra Anglos petenti, delicias & amores osten debat. At ille libera voce: Nunquam se alium regem, qui sua laetiùs perderet, vidisse, respondit. Nimirum haec Anglis praedae non erunt, quae ita profundes. Sic quoque Sardanapalus se cum regia amisso regno concremauit. Fulgosus & Egnatius lib. 6. capite 2. & Aegidius Corroz. de Dictis & factis mem. Luxum. Cùm Scipio Memmii cuiusdam tribuni militum iumenta deprehendisset cupas gemmatas deportantia, & pocula Thericlia: Mihi, inquit, & patriae dies triginta, tibi verò ipsi vitam omnem talibus morib. effe cisti inutilem. Plut. in Apophtheg. Auaritiam. Diogenes Cynicus captiuus in castra ad Philippu̅ Ma???édoniae regem deductus, cùm interrogaretur à rege, Quísnam effet? respondit: Se explorato rem esse ad ipsum profectu̅, vt insatiabilem eius rapacitatem videret. Ea libertate dicendi victus Philippus, statim eum dimitti iussit. Fulg. lib. 6. c. 2. Dionysivs senior ad filium ingressus, vbi est conspicatus vim magnam aurei & argentei operis, intonuit altiùs, [Greek words], Non aspiras ad tyrannidem, nec omnino eiusmodi in te quippiam inest: quando ex tot & tam preciosis, quae à me suggeruntur, poculis, neminem prorsus inde tibi a micum conspicer. Plut. in Apophth. Qvidam ex ijs, qui Lysimachi castra sequebantur, num ex Ilotis esset, interrogatus: An tu, inquit, ad quatuor obolos tuos venturum existimas Laconem? Plutarchus in Apophthegmatibus Laconicis. M. Cato apertè Ptolemaeo regià Pompeio & Caesare se in regnum restitui petenti, Romanorum auaritiam indicauit: ostendens, quanta relicta felicitate, quantis sese subijceret indignitatibus, la boribus, largitionibus, & auaritiae principum Rom. quos redacta in argentum Aegyptus vix expletura esset. Plut. in Catone. Cùm M. Antonius Asiae ciuitates altero tributo oneraret, Hibreas, qui pro Asia agebat, liberè ad Antonium conuersus dicebat: Si bis anno tributu̅ vales exigere, vales bis etia̅ aestatem nobis & bis fructus efficere. Deinde vbi ducenta millia talentû??? intulit Asia: Haec, inquit, si non accepisti, ab illis qui acceperunt, repere. Sin quae accepisti, haec no̅ habes, perimus. Quo dicto vehementer pupugit Antonium. Nam pleraque, quae a gebantur, ignorabat: no̅ quòd ita foret socors, sed quia ex simplicitate credebat suis. Plut. in Antonio. Augustus in quadam villa inquietas noctes agebat, rumpente somnum eius crebro noctuae cantu. Prehendendam curauit noctuam Miles aucupijs peritus, & spe ingentis praemij, captam pertulit. Laudato Imperator mille numos dari iussit. Ille ausus est dicere, Malo viuat: auem???; dimisit. Quis non miratus est, non offenso Caesare, abijsse militem contumacem? Macrob. lib. 2. cap. 6. Satur. Alexandrini Vespasianum Imp. Cibiotatem vocare perseuerauerunt, cognomine vnius è regibus suis turpissimarum sordiu̅. Sed & in funere Favo archimimus personam eius ferens, imitansque (vt est mos,) facta ac dicta viui, interroga [2825] tis palàm procuratoribus quanti funus & pompa constaret: vt audijt sestertia centies, exclamauit: Centum sibi sestertia darent, ac se vel in Tyberim proijcerent. Suetonius. Quidam bubulcus Servvs, iam senio penè confectus, cùm assumto ad imperium Vespasiano domino, propter nouae fortunae felicitatem, meritum se putaret, quem dominus munere dignaretur: venienti in vrbem Vespasiano se obtulit, & libertare donari petijt. Cùm autem minimè assentiri Vespasianum videret, magna voce exclamauit: Vero adagio dici, vulpem pilos, non mores mutare. Ira enim domino auaritiam natura insitam exprobrauit. Fulg. lib. 6. cap. 2. ex Suetonio. Cùm Baiazethes II. Turcorum Imp. suos milites lo̅ga oratione contra Tamberlanem Tartarum cohortatus esset, at donatiuum militibus, licèt intercedentibus Bassis, dare nollet: Vnvsè ducibus: Deaurandi sunt tibi, inquit, non orandi milites, Imperator. Sed quantum video, pecunia tua Tamberlanis effigie insignita est. Ominosum certè dictum fuisse exitus comprobauit. Viuus enim in potestatem Tamberlanis cum exercitu & thesauris peruenit. Chalcocond. lib. 3. Nicolaus Raulinus, concellarius Burgundi ducis, Beanae Burgundorum xenodochium magnificum extrui curauerat. Lvdovicvs XI. Gallorum rex: Iure merito, inquit, vt qui sua rapacitate multos pauperes fecit, pari prodigalitate eosdem alat. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis mem. Antonius Leua, Mediolano profectus à Carolo V. vt milites suos stipendiorum liberalitate in officio retineret, à quo quam ciue cererem coqui vetuit, quum venalis tantùm panis ederetur, constitutis eius monopolij tabernis, vnde esurientes magno precio panem coëmerent: tanta edicti atrocitate, vt pleriq; inopes laquei metu fame passim interirent. Tanta saenitia crudelissimae legis auctoritatem tuebatur, vt vel ab egen tibus mulierculis, quae defiderio panis subcinericias conficerent offulas, & in sartagine placentas oleo suffrixissent, contuso???ue in pila tritico farinam exprimere conarentur, praegraues poenas exigeret: sic vt non infacetè, quanquam amarissimè, M. Antonivs Canicula, quaestorij ordinis ciuis, in corona diceret: Peramplam, vti reor, ciuis hic noster Antonius à Caesare gratiam proculdubiò referet: quando ei supra tot clara cognomina summae maiestatis, nouae nobilitatis ergô Furnarij titulum adiecerit. Nam & tabernae furnariae, & venales pannes Caesareae aquilae nota signati, Imperiales vocabantur. Sabellici supplementum lib. 11. ex Iouio. Ambitionem. Diogenes Cynicus, auctore Laërtio, cùm animaduertisset Platonem in opiparo quodam conuiuio, à reliquis temperantem cibis, & oleis duntaxat vtentem, taxauit hominis ambitiosam abstinenciam, inquiens: Quid, homo sapiens, cùm ob huiusmodi mensas in Siciliam nauigaris, nunc appositis non frueris? Ad quod ita Platonem respondisse narrant: Per deos, Diogenes, & illic plerunque oleis, atque id genus cibis vtebar. Ad quod rursum Diogenes: Quorsum igitur attinebat Syracusas nauigare? num id temporis Attica non ferebat oleas? Erasmus in Adag. Idem Diogenes cùm venisset Olympiam, & Rhodiacos quos dam adolescentes videret preciosis magnificis???ue vestibus amictos, cum risu inquit: Hic fastus est. Deinde cùm incideret in Lacedaemonios, laceris squalentibus???ue tunicis amictos: Hic (inquit) longè est alius fastus. Aelianus de Varia historia libro nono. Idem, cuidam sibi placenti, quòd leonis exuuio tectus ingre deretur: Non tu defines, inquit, virtutis stragulas pudefacere? Indecorum esse censuit, quòd homo mollis, Herculis amictum sibi vendicaret. Laërtius lib. 6. cap. 2. Olympias quum audisset filium Alexandrum diutiùs sepulturae honoribus carentem, iacere velut neglectum, inter crebra suspiria inclamauit altiùs miserabilius???;: O' fili, tu quide̅ coelum tibi vendicare satagebas, hoc???, vnum festinabundus habere opus videbare. At nunc quae caeteris ex aequo commu nia omnibus censentur, ne ijs quidem potiri vales, terra & conditorio. Caelius lib. 21. cap. 47. Zeno quendam aggressum efferri animo, alapa data monuit, Bonitaten non in magnitudine, sed magnitudinem in boni tate sitam esse: [Greek words]. Suidas. Aegienses Argiui, Aetolis victis, Pythiam interrogarunt, Quoti essent? Ea verò illis respondit: Aegienses neque tertios esse, neq; quartos, ac ne decimos quidem. Suidas. Scipionis Africani in comitijs competitor Appivs: Quantum, inquit, Paule, si apud inferos sentias, ingemiscas: quòd filium tuum censorium candidatum publicanus stipet Philonicus. Plut. in Praeceptis politicis. Indulgentiam. Archidamadas, cùm rex celebraretur Charillus, Quínam hic, infit, bonus sit, qui nec improbis est acerbus? Plutarchus de Discernendis adulatoribus. Diogenes Cynicus quum esset conspicatus indecenter voracem puerum, paedagogo plagam incussit, inferens: Vt quid ita imbuis? Caelius libro vigesimosexto, capite 27. A. L. Idem, cùm celebraretur Plato: Quid verò, inquit, habet ille praeclari, qui tam diu philosophiam professus, nemini acerbus fuit? Plut. de Virt. mortali. Saeuitiam, Crudelitatem. Agesipolis Cleombroti filius, cùm quispiam apud ipsum ceu rem magnam praedicaret, quòd Philippus Macedonum rex intra pauculos dies subuertisset Olynthu̅: Atqui per deos, inquit, talem ciuitatem longè maiore temporis spacio no̅ extructurus est. Significans, multò regalius esse, condere vrbes, quàm conditas demoliri. Eras. lib. 1. Apoph. Cùm Spartiata quidam laudibus efferret Hesiodicum Carmen, quod in [Greek words] legitur: [Greek words]. id est, Nec pereat bos vtiq;, ni affuerit vicinus malus, audiens Diogenes Cynicus: Atqui, inquit, & Messenij periêre & eorundem boues, in vicinia vobis constitutis. Quippe Messanam bello exciderant Lacedaemonij. Pausanias. T. Qvintivs Flaminius cùm aduersus Philippum Macedoniae regem bellum gereret, & in tractanda pace delectus ad colloquium locus esset: posteaquam loco appropinquarunt, Philippus fraudem veritus, obsides à Flaminio petijt: affirmans, Romae multos esse Flaminios, sed apud Macedones vnum esse Philippum. Ad quem Flaminius statim respondit: Id ipsius Philippi culpa accidere, qui amicos & propinquos omnes interemisset. Romano, id est, libero verbo, crudelitatem atque perfidiam Philippo improperauit. Fulgosus libro sexto, capite secundo. Aelivs Mantia Formianus, libertini filius, vltimae senectutis, L. Libonem apud Censores accusabat. In quo certamine cùm Pompeius Magnus humilitatem ei, aetatem???ue expro brans, ab inferis illum ad accusandum remissum dixisset: Non mentiris (inquit) Pompei, venio enim ab inferis, L. Libonem accusaturus. Sed dum illic moror, vidi cruentum Cn. Domitium Aenobarbum deflentem, quòd summo genere natus, integerrimae vitae, amantissimus patriae, in ipso iuuentutis flore, tuo iussu esset occisus. Vidi pari claritate conspicuum Brutum ferro laceratum, querentem id sibi priùs perfidia, deinde etiá crudelitate tua accidisse. Vidi Cn. Carbonem acerrimum pueritiae tuae, bonorum???; patris tui defensorem, in tertio co̅sulatu cathenis, quas tu ei inijci iusseras, vinctum, obtestantem te, aduersus omne fas & nefas, cùm in summo esset Imperio, à te equite Romano trucidatum. Vidi eode̅ habitu & quiritatu praetorium virum Perpennam, saeuitiam tuam execrantem: omnes???ue eos vna voce indignantes, quòd indemnati sub te adolescenculo carnifice occidissent. Nimirum eo tempore & fortissimum erat Cn. Pompeio maledicere, & tutissimum. Val. Max. lib. 6. cap. 2. C. Moecenas Augustum Caesarem pro tribunali sedentem, cùm libenter admonuisset, ne iniustos condemnaret, nec prae multitudine populi ad ipsum Augustu̅ proximè accedere posset, ad eum scedulam in haec verba scripsit: Tandem aliquando surge carnifex. Legit Caesar, & quasi aliud scriptum esset, epistolam in sinum coniecit: nemine???; capitis damnato, statim surrexit: tantum???ue abfuit vt ex ea re molestiam ceperit, vt summoperè approbarit. Nam quoties supra modu̅ irascebatur, coactus vel natura sua, vel rebus necessarijs, libertate & licentia amicorum corrigebatur. Dion Nicaeus in Augusto. Adulationem. Polypercon videns Persas ad Alexandrum ingressos procumbentes, risit eorum stultitiam, Quod vbi rex vidit, Polypercontem è lecto, quo accumbebat, ad terram praecipitem dedit, surridens???ue: Vides, inquit, te idem fecisse, quod stultè in alio ridebas? Sab. lib. 4. Enn. 4. Scurrilitatem. Diogenis & Demosthenis libertatem in reprehendendis Atheniensibus, quòd fabulis potiùs quàm rebus serijs delectaretur, vide sub Tit. Nugarum amatores. Victis ad Chaeroneam Atheniensibus, Philippus rex Macedonum multo repletus moro, cum amicis saltationem iocosam iniuit, atq; per mediam captiuorum turbam debacchatus est. Tunc Demades orator, licèt captiuus, regem alloquitur: Cùm, ô rex, fortuna Agamemnonis personam tibi apposuerit, non pudore afficeris Thersitae actiones referens? Qua hominis dicacitate pulsatus Philippus, coronis abiectis, & Demadem ipsum, & captiuos reliquos liberari iussit. Diodorus libro 16. Dion Syracusanus solus liberè Dionysium tyrannum socerum suum reprehendit. Quippe cùm Dionysius irrideret Gelonis regnum, ipsum???ue Gelonem, Siciliae [Greek words], id est, ludibrium dixisset fuisse, Dion indignatus: Atquitu, inquit, tyrannide potiris, quia tibi Gel onis causa habita fides est: tui causa fides tribuetur posthac nemini. Plut. in Dione. Nugacitatem. Ctesiphontem Lacones ciecerunt, qui se profitebatur de [2826] re quauis totum diem posse dicere dicentes, Boni oratoris esse, sermonem habere rebus parem. Antisthenem, quoniam multa conscripsit volumina, Timon appellare solebat [Greek words], id est, varium nugatorem, Non tamen dixit [Greek words], sed [Greek words], quòd ingenio ad quiduis versatili varia tractaret argumenta, & in his quaedam parum digna philosopho. Erasmus lib. 7. Apoph. Cato maior à Scipione Africano rogatus, vt adesset Achaeorum exulibus aduocatus, quo in patriam eis reditus conficeretur: simulauit rem sibi curae non esse. At cùm in senatu magna esset hac de re disputatio, exurgens: Quasi non sit, inquit, quid agamus. desidemus hic totum diem, de senibus Graeculis quaerentes, hîc an illic à sandapilarijs efferantur. Plutarchus in Apophthegmatibus. Martialis in Gallicvm quendam, cui ex more saepe repete batur illud: Dic verum mihi Marce, dic amabo, inquit: Vero verius ergo quod sit, audi: Verum Gallice non libenter audis. Erasm. in Adagijs. Curiositatem. Philippus Macedo, offensione sibi cum coniuge Olympiade & filio orta, cùm aduenisset Corinthius Demaratvs, sciscitabatur, Quî inter Graecos conueniret. Cui Demaratus: Scilicet tibi conuenit de Graecorum consensione quaerere cum ea tecum intercedat tuis coniunctissimis simultas? Hac voce ad se reuersus, deposita ira reconciliauit cum eis gratiam. Plutarchus in Apophthegmatibus. Impietatem, Superstitionem, Haeresin. Consule Epitit. sequentem, Qui reprehenderint alios, Sacri homines. Cùm in numerum deorum Athenienses, Alexandrum referrent: Qui autem deus, inquit Lycvrgvs orator, cuius templo qui egrediuntur, aqua lustrentur oportet? Plutarchus in vita Lycurgi. Cùm apud Daphnen Antiochiae suburbium Apollo, pro more oracula postulatus, non respondisset, id???ue se facere propter vicinum Babylae sepulcrum affirmasset: Iulianus Imp. Antiochia Christianos venire & martyris monumentum auferre iussit. Conueniunt in Daphnen illi frequenti numero, & arcam cadaueris Babylae laeti tollunt, & inter deferendum alta voce canunt, Iuliano insultantes, Confundantur omnis qui adorant sculptilia, & confidunt in simulacris suis. Qua re tanta quidem ibi rabie Imperator correptus est, vt Christianos eos omnes comprehendi, & tormentis ac supplicijs affici iusserit. Tortus autem, praeter Theodorum, nemo tum est: ideo quòd Salustius praefectus, cui id negocij in Christianos commissum erat, à tali proposito Imperatorem retraxit. Ruffinus lib. 1. cap. 35. Tyrannidem. Cn. Piso Manilium Crispum reum agens, cùm euidenter nocentem gratia Pompeij videret eripi, iuuenili impetu ad accusationem prouectus, multa & grauia crimina praepotenti defensori obiecit. Interrogatus ab eo, Cur se quoque non accusaret? Da (inquit) vades Reipub. te, si postulatus fueris, ciuile bellum non excitaturum: iam de tuo priùs, quàm de Manilij capire, in consilium iudices mittam. Ita eodem iudicio duos sustinuit reos, accusatione Manilium, libertate Pompeium: & eorum alterum lege peregit, alterum professione, qua solùm poterat. Val. Max. lib. 6. cap. 2. Pompeio candida fascia crus alligatum habenti, Favonivs: Non refert (inquit) qua in parte corporis sit diadema. Exigui panni cauilatione, regias eius vires exprobrans. Idem. Cn. Lentvlvs Marcellinus consul, cùm in concione de Magni Pompeij nimia potentia quereretur, assensus???ue illi Clara voce vniuersus populus esset: Acclamate (inquit) acclamate, Quirites, dum licet. Iam enim vobis impunè facere non licebit. Ibidem. Laberivm asperae libertatis equitem Romanum C. Iul. Caesar quingentis millibus inuitauit, vt prodiret in scenam, & ipse ageret mimos, quos scriptitabat. Sed potestas non solùm si inuitet, sed etiam si supplicet, cogit. Vnde se & Laberius à Caesare coactum in prologo testatur his versibus: Necessitas, cuius cursus auersi impetum Voluerunt multi effugere, pauci potuerunt, Quò me detrusit penè extremis sensibus? Reliquos versus elegantes admodum apud Macrobium leges. In ipsa quoque actione subinde se, qua poterat, vlciscebatur: inducto habitu Syri, qui velut flagris caesus, praecipitanti???; se fimilis, exclamabat: Porrò Qvirites libertatem perdimus. Et paulò pòst adiecit: Necesse est multos timeat, quem multi timent. Quo dicto, vniuersitas populi ad solum Caesarem oculos & ora conuer??? notantes eius potentiam hac dicacitate lapidatam. Ob haec in Publium Mimum vertit fauorem Caesar. Macrob. lib. 2. cap. 4. Saturn. Proditionem, Rebellionem. Artaphernes praefectus Sardium à Dario rege, cùm Histiaeus Milesius tyrannus à rege cum exercitu venisset ad pacandam Ioniam (quae instinctu Histiaei, duce Aristagora Milesio, rebellarat) eum intuitus, quaesiuit, Quísnam ei videretur Iones ad rebellandum induxisse? Cum???ue Histiaeus id se scire negaret, Artaphernes inquit: Hunc calceum tu quidem consuisti Histiaee, Aristagoras autem sibi induit. Histiaeus noctu fuga se ad mare proripuit. Herod. lib. 6. Ingratitudinem. Themistocles, qui nihil in rebus gerendis dixit velegit inuidiosè, postquam Athenienses vidit fastidientes ipsum & despicientes, nihil est veritus dicere, Quid quaeso tumultuamini vos, de quibus sum saepiùs benè meritus? Et. Ves ingruente tempestate sub me ficut sub arborem consugitis: postquam disserenuit, vellitis praetereuntes. Plutarch. de sui laude, & in Polit. Qvi reprehenderint. Pvta Sacri homines, Prophetae, Apostoli, Sacerdotes. Phinees filius Eleazari, eos qui aram aedificauerant in contemtum Israëlitarum, liberè redarguit. Iosue 22. Nathan propheta, Dauidis regis adulterium cum Bethsaba Vriae Hettaei vxore, sapienter reprehendit, eleganti parabola vsus, qua rex semetipsum condemnauit inscius. 2. Reg. 12. Gadvs propheta, Dauidem propter populi censum grauiter obiurgauit. 2. Regum cap. vlt. Elias Thesbites Achabum regem propter iniustè occisu??? Nabothum seuerè reprehendit, & familiae eius vniuersae exitium imminere praedixit: vt quo in loco canes Nabothi cruorem linxissent, ibidem & Achabi lincturi essent. Iezabelem quoque vxorem in agro Iezraëlense à canibus laniandam esse. 3. Reg. 21. Idem Ioramum Iudaeorum regem propter parricidium (sex enim fratres libidine dominandi interfecerat) & idololatria̅ (cogebat enim Iudaeos in montibus idola colere) scriptis literis reprehendit, eis???ue cladem imminentem praedixit. 2. Paralip. 21. Micheas propheta, Achabum regem Israëlitarum ob conseruatum Benadadum Syriae regem, quem perdere debuerat, grauiter obiurgat. 3. Reg. 20. & Iosephus lib. 8. Antiq. cap. 13. Iehv Hananis F. Iosaphatum Iudaerum regem reprehendit, quòd Achabo Israëlitarum regi impio contra Syros auxilium tulisset: & poenas daturum asseruit, nisi impietati eius Dominus ignouisset. 2. Paralip. 19. Azarias sacerdos restitit Oziae regi Iuda, volenti sacra obire, & dixit: Non est tui officij vt adoleas incensum. 2. Para. 26. Cum magno ardore corripuit Esdras Iudaeos, qui duxerant alienigenas contra legem. 1. Esd. 9. 10. Ioannes Baptista Pharisaeis & Sadducaeis dicebat, Progenies viperarum, quis demonstrauit vobis fugere à ventura ira? Matth. 3. Lucae 3. Quinetiam ipsummet regem Herodem ob incestum coarguit inquiens: Vxorem fratris tui non licèt tibi habere. Matth. 14. Marc. 6. Stephanvs protomartyr, Iudaeos confidenter increpabat dicens inter caetera: Duri ceruice & incircumcisi corde & auribus, vos semper Spiritui sancto restitistis, ficut patres vestri, ita & vos. Quem prophetarum non persecuti sunt patres vestri? Actorum 7. Simonem magum pro Spiritu sancto pecuniam offerente̅, Petrvs Apostolus terribiliter increpauit, dicens: Pecunia tua tecum sit in perditionem. Actorum 8. Pavlvs vas electionis, in reprehendendis vitijs, si quis alius, acerrimus est. Id quoque ex epistolis ad Romanos, Corinthios, Galatas & Thessalonicenses apertè colligipotest. Intuens Elymam magum, qui nitebatur auerrere proconsulem à fide, dixit illi: O'plene omni dolo, & omni fallacia, fili diaboli, & inimice omnis iustitiae, non desinis subuertere vias Domini rectas? Act. 13. Polycarpvs D. Ioannis apostoli discipulus, Marcioni haeretico fortè occurrens, cùm ab eo, An se agnosceret, interrogaretur, respondisse dicitur: Agnosco diaboli primogenitum. Marul. lib. 3. cap. 7. Constantio Imp. inter episcopos praeside̅te, & ecclesijs praescribere volente: pleriq;, quicquid ille dixisset, cum plausu & admiratione accipiebant, rectissimè id esse dictum asserentes. Leontivs verò Tripolis Lydiae episcopus tacebat. Quem cùm rogaret Imperator: Quid tu solus omniu̅ taces? Miror, inquit, quî fiat, vt alijs curandis destinatus, alia tractes: qui cùm rei militari & Reipublicae praesis, episcopis ea praescribas, quae ad solos pertinent episcopos. Imperator verecundatus, eiusmodi edictis in posterum abstinuisse fertur. Suid. Athanasivs Magnus, Alexandriae episcopus, cùm ab Eusebianis Arij patronis apud Imper Constantinum Magnum accusaretur fictis calumnijs, & Imp. quamuis bonus, aduerlarijs [2827] nimiùm credere videretur: liberè ad eum Athanasius: Iudicabit Dominus inter me & te, quoniam etiam tu consentis calumniatoribus modestiae meae. Ob eam vocem Imper. Athanasium Treuerim in exilium deportari iussit, anno Christi 339. vbi biennium & ampliùs mansit: reuoc???us tandem à Constantino iuniore, voluntate tamen patris morientis. Socrates libro primo, capite 35. & Theodoretus libro secundo, capite 2. Mares Chalcedonensi episcopo, propter aetatem decrepitam luminibus capto, cùm esset Constantinopoli nunciatu̅, Iulianum Imper, in templo Fortunae sacra facere, clara voce Iulianum Apostatam compellauit. Cui cùm indignatus Iulianus respondisset: Galilaeum (ita enim Christum appellare solebat) ei visum non restituiturum: exclamauit ita vt ab omnibus audiretur, Deo se pro caecitate gratias agere, ne Iulianum impium aspicere cogeretur. Fulgosus, & Egnat. lib. 2. c. 2. qui Inarium appellat. Isaacivs monachus Constantinopolitanus, cùm Valentem Imper. cum exercitu contra Gothos, qui Christianam religionem acceperant, exeuntem vidisset: manu frenum equi, quo ille vehebatur, arripiens, voce magna dixisse fertur: Quónam, ô Imperator, proficisceris, qui aduersus Deum bellum geris, neque illius opem tecum trahis? Ille contra te hostem excitauit, quoniam tu aduersus illum impiorum hominum peregrinas & blasphemas linguas exacuisti, & catholicos ex sacris aedibus eiecisti. Desine, si sapis, pugnare: & bellum Deus sopiet. Redde gregibus pastores suos, continget???; absque labore tibi victoria. Sed si his neglectis ad pugnam perrexeris, ipsa te res docebit, quàm sit durum contra, stimulum recalcitrare. Neque enim ipse reuertêre, neque exercitum retinebis. Ibi iratus Imperator: Et reuertar, inquit, & reuersus supplicium exigam mendacis vaticinij tui. Itaq; in custodiam vsque ad reditum Caesaris est traditus. Quo die autem Valens exustus est, Isaacius custodibus dixit: Valens igne extinctus iacet. Zonaras, Theodoretus libro 4. & Nicephorus libro 11. capite 50. Cùm Antiochiae ad Orontem esset Valens Imp. Arianus, & orthodoxos crudeliter persequeretur: de porticu prospiciens, vidit Aphraatem monachum senem ac incuruu̅ celeri gradu incedentem. Percontatus est, quò iret? Ille respondit, Oratum eo pro imperio tuo. Atid, Imperator ait, domi te facere oportuit. Tum Aphraates: Rectè, inquit, dicis: id???; feci, donec in pace esse Christianis licuit. Nunc turbatis tua culpa ecclesijs, ipsa necessitate adigor, vt omnem ad earum salutem affectem viam. Tuignem Ecclesijs iniecisti: illud ego pro virili restinguere conabor. Imperator ad haec iratus obmutuit. Cubicularius monacho acriùs comminatus, non multò pòst balneum Imperatori paraturus, mentis impos in solium feruens insilijt. Theodoretus libro quarto, capite vigesimosexto. Maximus tyrannus, primò compulsa ad rebellionem Britannia, in qua imperatorium nomen vsurpauerat, in Galliam aduersus Gratianum traiecit. Quo per fraudem occiso, Galliam maiorem???; Germaniae partem subegit. Deinde pulso ab Italia Valentiniano III. vt de se bonam opinionem relinqueret, Martinvm Turonensem episcopum ad coenam inuitauit. Sed sanctus liber???, episcopus ire recusauit: affirmans, Se cum eo communem mensam nunquam habituru̅, qui duorum dominorum, quos habebat, alterum occidisset, alterum imperio exuisset. Itàq; antè vt iret, adduci non potuit, quàm Maximus scelus culpa in milites reiecta excusauit: quorum seditione vt imperaret coactum se dicebat, in quo se pro viribus enixurum, vt placarentur, promittebat. Adulantibus reliquis episcopis tyranno, solus Martinus licèt intercedens pro alio, imperauit potiùs quàm orauit. Seuerus Sulpitius. Maiore etiam libertate cum Maximo vsus est Ambrosivs Mediolanensis episcopus, cùm à Valentiniano Imperatore legatus ad eum Treuerim missus fuit, ad fratris Gratiani ab eo occisi repeten dum corpus. Nam publicè in consilium deductus, cùm Maximus assurrexisset, vt osculo Ambrosium exciperet, ipse vestigiò se ne cùm vocaretur quidem mouit: quin potiùs cùm liberè grauiter???; eu̅ propter proditione̅ caedem???; in Gratianum increpauisset, illic palàm omnia in Maximum reiecit, quae ad purgandum crimen ipse in medium adducebat. Fulgosus lib. 6. cap. 2. Idem Theodosium Imp. Mediolani sacri templi foribus repellere nequaquam dubitauit: quoniam ille apud Thessalonicam multos Christianos non auditos vno edicto interfici iussisset. Cùm enim in theatro orta seditione, magistratus quidam saxis obruti fuissent, & inter hos Bothericus dux quidam immissis militibus septem ciuiu̅ millia trucidari curauit. Procul hincabeas (inquiebat Ambrosius) & tecum domi cogita, quid ad hoc tam graue delictum remedij adhibeas. Theodosius statim inde abiens domum redijt: vt ne scias vtrum magis laudes, vel potiùs admirêre, Ambrosiúmne tam liberum, an Theodosium tam patientem. Egnat. lib. 6. cap. 2. ex Theodoreti lib. 6. cap. 18. & Sozom. lib. 4. cap. 24. D. Io. Chrysostomus in reprehendendis aulae & Imperatricis Eudociae vitijs seuerus, duplex patitur exilium. Vide Tit. Doctorum Ecclesiasticorum. Macedonivs Theodosium Imp. Antiochenos ob deiectam statuam Placillae reginae puniturum reprehendit: denuncians ei per praefectos, Meminisset se hominem esse, & à Dei max. nutu pendere: eius benignitatem imitaretur: neque propter hominis aeream statuam, Dei imaginem hominem interfici curaret: maximè cùm statuae multae pro vna reponi possent, at ne pilum quidem Imperator interfecto homine restituere posset. Praefecti Theodosio rem indicant. Itaq; Macedonio paruit, & Antiochenis pepercit. Theodoretus libro quinto capite 20. Leontivs Tripolis Lydiae episcopus, Eusebiae Imperatricis superbiam, qua se adorari patiebatur ab episcopis, liberè reprehendit. Accersitus enim ab ea, vt se conuenirer, pollicira, si parêret, se ecclesiam illi maximam extructuram & affatim pecuniae praebituram: Respondens ei: Non mihi, inquit, sed Deo gratificaberis, hoc faciens. Tu verò, si me ad te venire voles, sic agito. Vbi in tuum venero conspectum, de solio descende, caput benedictioni manuum mearum submitte. Ego in tuo sedens throno, tibi, cùm videbitur, sedendi potestatem faciam. Suidas. Polyevctvs Constantinopolitanus Patriarcha, Ioannem Zimiscam, post interfectum Nicephorum Phocam, Imperatorem designatum, & ob id magnum templum, ve manu Patriarchae sibi diadema imponeretur, ingressurum, non admisit: Non licet, inquiens, templo subire eum, cuius manus adhuc recenti cognati cruore stillat. Cùm Zimisca, se manus Nicephoro non intulisse affirmaret, sed ab alijs iussu Theophanonis Augustae trucidatum: iussit percussores regia pelli, vnà cum regina Theophanone, ac edictum contra praesules rescindi: poenitentiam???; iniunxit, vt quas priuatas opes possideret, egenis dispartiret. His omnibus factis, natali Christi Seruatoris, in magnam ecclesiam progressus, diademate coronatus est. Cedrenus, & Cuspinianus. Anastasius Imp. episcopum quendam Oeniandvm audiens disertum admodum esse, & qui ora omnibus sententiae de passo assertoribus obturaret: eum ad se vocatum hortatus est, vt ad suam factionem descisceret, pollicens eum quidquid petijsset, illicò accepturum. Cui episcopus: Tu, inquit, potiùs ad orthodoxos transi: ne, dum opiniones impiorum hominum Seueri, Eutychis & Dioscori amplecteris, aeterno igni ad dicaris. Simul???, apprehendens Imperatoris chlamydem: Haec, ait, vestis nequaquam te post mortem sequetur, ô Imperator: sed sola comitabitur te pietas, ac virtutum habitus. Missam fac ecclesiam, quam Christus suo redemit sanguine. Indoctus es, & rationandi ignarus, neq; vllum ecclesiae decretum perfectè intelligis: tantum imposturis & scurrilibus calumnijs fatuos terres. Satis tibi sit dignitatis, quod Imperator es: antistites ecclesiae vexare noli. Ad haec Imperator pudore suffusus, obmutuit. Pauperrimus autem cùm esset ille episcopus, ne obulum quidem ab Imperator voluit accipere: adeò liber erat, & solius in Deum fidei ac pietatis rationem habens, terrena calcans omnia. Cedrenus, & Sigonius libro decimosexto Imp. occid. Agapetvsi. Pontifex à Theodato rege Gothorum Constátinopolim missus, cùm pacem impetrasset ab Imperatore, tentabatur vt Eutychianam opinionem confirmaret. Verùm cùm Iustinianus ab ea re hominem sanctissimum abhorrere cerneret, precibus minas addidit. Tum Agapetus: Ego, inquit, ad Iustinianum Christianissimum principem venire optaui: sed Diocletianum inueni, Christianorum hostem acerrimum. Sigonius. Ignativs Patriarcha Constantinopolitanus, Bardam Caesarem, qui vxorem sine causa dimiserat, & cum sua nuru consueuisse dicebatur, sacram aedem ingredi vetuit. Zonaras. Amabat Ioannes Ducas Imp. Marcesinam comitem Annae Alemannae vxoris, Siciliae regis Manfredi sororis. Haec cum spectandicausa Blemmydae monasterium magnifica pompa ingrederetur, Nicephorvs Blemmydes praeceptor fores occlusit. Iritata mulier eo facto, Imp. ad vindictam stimulabat. At ille: Malae sementis malam messem patienter feramus necesse est, respondit. Gregoras lib. 2. Simeon Stelites, cùm Theodo sius Iunior Imp. Antiochenis imperasset, vt synagogas ademtas Iudaeis restituerent, ille missis ad Imp. literis acriter ipsum obiurgauit, vt sua mandata no̅ retractaret solùm, & Christianis Antiochiae, quae ipsum praefectum, cuius impulsu ea res instituta fuerat, dignitate priuaret. Euagrius lib. 5. c. 13. & Niceph. lib. 14. c. 51. & Theodorus Lector lib. 1. Collectaneorum. Marul. lib. 1. c. 9. Mauritius Imp. sanxerat, vt quicunq; publico munere functus es set, vel domi, vel militia, in monasterium recipi non posset, nisi militia expleta, aut alioqui inutilis redditus esset. nimirum quia multis conuersis exercitus quotidie decrescebat. Quod D. Gregorivs satis admirari nequit, inter caetera Christum sic introducens alloquentem ipsum Imper. Ego te de notario [2828] comitem excubitorum, de comite excubitorum Caesarem, de Caesare Imperatorem, nec solùm hoc, sed etiam patrem Imperatorum feci: sacerdotes meos tuae manui commisi. & tu à meo seruitio milites tuos subtrahis? Responde rogo, pijssime domine, seruo tuo, quid venienti & haec dicenti responsurus es in iudicio Domino tuo? Gregorius lib. 2. Epist. c. 100. Ioannes Theologus Minor, Auenione ductus in carcerem fuerat, antequam Gregorio XI. Pp. purpura in Italiam remigraret, quòd ea in vrbe grauibus concionibus vitia temporum coarguere, veteri???; fabulae nouum commentum affingere auderet. Fuisse diem per ambages dictitabat, qua cùm omnia, quae gignere natura potest, genera volucrum, iam in lucem edita, ac vestita suo quaeq; decore ornatu???; essent, apparuerit diuina specie auis, sed ea implumis, atq; iccirco quae volitare, se???; alere vagando non posset: verùm miraculo maiestatis, miserationeque inopiae adductas caeteras volucres, ne fame miseria???; periret: ex suo quamque corpore aliquid plumarum pennarum???; reuellisse, in illam???; contulisse, quoad cibum capiendum ferretur, victitaret???; Hanc vbi se tanto honore dignitate???; esse haberi???; sensit, fastu spiritibus???; inflatam, tanta̅ in se caeteris alitib. iram mouisse, vt consensu omnium spoliata redacta???; ad pristinam sit egestatem. Persimili ratione procerum ecclesiae ordinem diuinitùs institutum, sed initio inope̅, deinde à mortalibus locupletatum, per superbiam, & quae minimè deceret, eatatem agere. Idem florente re Francica, sibi???; ante Pictauiensem cladem persidente Ioanne rege, non dubitauit vitia aulae grauiter publice???; increpitare, ipsi???; capiti rerum Regi inprimis ingens insolitum???; malum cauere. Aemilius libro 9. Sub Carolo Pulchro Francoru̅ rege, ij qui Fratercvli vocabantur, diuitias ecclesiasticas fando scribendo???; damnaba̅t: purpuram, opes, dominatum, à religione aliena esse praedicabant: Christum Dominum Deum???; nihil in terris quod suum diceret, habuisse: Apostolos eadem qua seruatorem Christum paupertate fuisse. Non exemplum modò, sed & legem eande̅ successoribus datam. Ius sacerdotibus nullum esse facultatum potiendarum. Hanc sententiam Ioannes XXI. Pontifex impiam censuit damnauit???;. Illi Pontificem impia haeresi laborare praedicabant, qui id quod Christus Dominus Deus???; sanxisset, ipse impietatis insimularet. Eò contentionis deuenère, vt Ioannem, quòd de religione, de numine impiè sentire eum dicerent, Pontificem esse negarent, ac velut solio pontificio vacuo creandum Pontificem nouum verum???; contenderent. Occanus Theologus Minor cùm Augustorum iura copiosè tutaretur, in Ioannem Pontificem monumenta edidit atrocia, quae extant: eum non criminibus modò, sed maledictis lacerans. Intemperantia lapsus scribit eum contendisse elaborasse???; vt Romanum imperium vel sibi subijceret, vel penitùs laceraret. his enim verbis inuehitur. Eun dem impiae haeresis coarguit, veróne, an eo quoq; falso crimine. Idem lib. 8. Vodinvs Londinensis episcopus, Vortigernum Britanniae regem, quòd Roxienam, Hengisti Saxonum auxiliariorum ducis filiam, ethnicam, repudiata vxore Christiana, sibi matrimonio iunxisset, seuerè increpuit. Hengistus pium antistitem cum comitibus in publicum pertractos diris affecit supplicijs. H. Boëth. lib. 8. Scotorum nobiles inter venandum, leui ex causa oborta seditione, atrocem caedem edidêre. Quaesiti criminis auctores ad supplicium, regijs ministris foedè pulsatis, in Laudoniam ad Brudeum Pictorum regem aufugêre. Aidanus rex alioqui pacis & pietatis studiosiss. exules ex more poposcit à Brudeo. Is nimia in proscriptos adolescentes commiseratione motus, du̅ contendendo frequenti legatione apud Aidanum rem inuisam iustam facere conaretur, alienas iniurias suum fecit bellum. In Vicomagia haud procul à Calidonia pugna facta, post ingentem caedem vtrinque edita̅ victoria Scotos est sequuta, amisso Arthurno Aidani filio natu maximo, à patre exercitui praefecto. Colvmba Hebridum, abbas, pietate insignis, fama horum permotus, accedens ad regem Aidanum, acriter eum obiurgauit, quòd diuinorum mandatorum ipsum cepisset obliuio, & quod nulla penè causa, bellum tam cruentum in sociam mouisset gentem: quo tot fortunis spoliati in extremam redacti essent inopiam: futurum praedicens, nisi ocyùs iniuria repararetur, vt rex tota cum domo grauem numinis sentiret vindictam. Rex Columbae verbis exterritus, nec locum excusationi intelligens, obsecrat virum sanctissimum, doceret quo id scelus expiandum esset piaculo: abeuntem???; Dei virum irato similem supplex remorari aggressus, rogare obsecrare???;, ne se, quem Deo auctore regno admouisset, consilij inopem, malorum???; expectatione confusum, destitueret: fateri se peccasse, sed sceleris vehementer poenitere asseuerans inter suspiria, se quodlibet expiationis genus libentiùs subiturum. Columba ingenti cum fletu passus est se exorari. profectus???; ad Pictorum regem, eum ad pacem flexit. H. Boëth. lib. 9. Ricardo II. Anglorum rege conspiratione procerum capto & deiecto, & Henrico IV. Lancastriae duce suffecto, ferunt ad Henricum, quum primum coronatus esset, Anachoretam que̅dam barbatum virum, diuino???; spiritu afflatum venisse, monuisse???; vt ad verum haeredem regnum transferret: quod ni fecisset, ipsum cum Lancastria familia, vnde oriundus erat, diris plagis concussum iri. Henricum verò metuentem ne in vulgus credulum ac mobile ea prolata rebellionem aliquam concitarent, è medio virum extemplò sustulisse. Idem lib. 16. Cùm Dvnstanvs Cantuariensis archiepiscopus, Ethelstanum Britanniae regem coronaturus esset, & peractis alijs ceremonijs, capiti eius diadema imposuisset: clara voce, vt audiri posset, dixit: Quia hoc regnum fratris tui sanguine morte???; affectasti, praeterquam quòd tota Britannia hoc factum grauiter latura est, ne tu quidem ex eo laetum exitum feres. Fulg. lib. 6. cap. 2. Eduinus Edmundo in regno Angliae succedens, eo ipso die quo primùm rex salutatus est, incestum cum nobili quadam matrona per vim in publico loco committere non est veritus. Dunstanus abbas Glasconiensis amicis verbis iuuenem regem arguebat. Rex admonitionis impatiens, Dunstanum in Flandriam exulatum misit. Quarto regni anno, Eduinus animi moerore extinctus est, cùm Northumbri & Mercij ab eo defecissent, ac Edgarum fratrem eius regem salutassent. Edgarus Dunstanum ab exilio reuocatum, Vigorniensem & Londinensem simul creauit episcopum. Vbi autem defuncta Elfreda coniuge, rex Alfredam Etheluoldi cuiusdam principis vxorem deperire coepit, & venandi praetextu ea potitus est: Dunstanus eum seuerè obiurgauit, & propterea grauem pellicis iram contraxit. Genitus ex eo stupro Ethelredus, cùm baptizaretur, alui excrementa in sacram immisit aquam. Dunstanus praedixit, eum magni mali causam futurum. Vincentius lib. 24. & Polydorus lib. 7. Thomas Cantuariensis archiepiscopus, cùm cerneret Henricum II. regem quotidie sacerdotes minùs idoneos, aut eligere episcopos, aut ad alia perducere sacerdotia, ac ex praescripto Normannicarum legum, omnem sacerdotalis ordinis auctoritatem frangere: cùm monendo amicè nihil proficeret, publicè eum reprehendere coepit. Rex eum in exilium eiecit. Thomas ad Alexandrum Pontificem profectus, deposita archiepiscopali dignitate, in Pontiniaco coenobio monachum egit. Septimo pòst anno opera Ludouici Francorum regis Henrico reco̅ciliaturus, cùm in episcopos improbos animadu???rtere vellet, illorum conspiratione grauiter apud Henricum accusatus est, sic vt rex ira vehementer accensus, exclamarit: Me miserum, non possum in meo regno pacem cum vno sacerdote habere? nec quisquam meorum omnium est, qui me hac molestia liberare velit? Ex huiusmodi vocibus, fuerunt nonnulli, quibus visa est occulta voluntas regis esse, vt Thomas è medio tolleretur. Qui propterea velut hostis regis habitus, iam tum coepit sic in odio esse, vt cùm venisset aliquando Strodum, qui vicus situs est ad Meduciam flume̅, quod flumen Rocestriam alluit, eius loci accolae non dubitarint amputare caudam equi, quem ille equitaret. At postea nutu Dei ita accidit, vt omnes ex eo hominum genere, qui id facinus fecissent, nati sint instar mutorum animalium caudati. Quae tamen infamiae nota iampridem vnà cum gente illa deleta est. Quin & satellites nonnulli, Cantuariam profecti, Thomam interfecêre, anno MCLXXI. Rex id facinus indignè tulit. Percussores desperata venia, alij aliò fugientes intra triennium malè perierunt. Alexander Pontifex duos Cardinales, rege petente, in Angliam misit, qui rem ipsam praesentes cognoscerent. Hîc cu̅ non satis constaret, in quo culpa caedis resideret: rex iureiurando se purgauit, fassus se tantùm peccasse, quòd in Cantuariensem olim aliquod odium habuisset, vnde nefariae illius caedis causa orta videri posset. Caeterùm legati poenam ei indixerunt, vt ducentos milites Hierosolymam mitteret, ad rem Christianam tuendam, atque intra triennium ipse in Syriam cum alijs Christianis principibus exercitum duceret, facturus communi hosti bellum (quod postea Ricardus eius filius gessit) & de sacerdotali ordine deinceps optimè promereri studeret. Sunt qui prodant, regem esse passum ita lege sanciri, vt ipse & Henricus filius sic Angliae regnum obtinerent, vt nemo post illorum mortem regis nomen ferre intelligeretur, nisi quem Romanus Pontifex designasset. Thomas post haec inter diu os relatus est. Polyd. lib. 13. Sub Honorio papa secundo Romam venit presbyter Arnvlphvs Brixiensis, vir magnae deuotionis, & praedicator egregius. Qui cùm clericorum libidinem, & fastum reprehenderet, & paupertatem Christi & Apostolorum eius, integerrimam???; vitam ad imitationem omnibus proponeret: à Roman??? quidem nobilitate vt verus Christi discipulus laudatus est: sed clericorum odio nimiùm est agitatus, à quibus & noctu captus, clàm est submersus. Hoc suum martyrium anteà cùm adhuc esset in eremo, diuinitùs sibi fuit reuelatum, cùm per angelum ad praedicandum Romam mitteretur. Vnde & publicè dixit: Scio quòd animam meam quaeritis, scio quòd me breui iam occidetis. Sed quare? veritatem vobis dico: fastum, superbiam, auaritiam, luxuriam, nimium???ue studium, quod comparandis diuitijs miseri impenditis, reprehendo, propterea vobis non placeo. Ego testem inuoco coelum & [2829] terram, quòd annunciauerim vobis ea, quae mihi Dominus praecepit: vos autem contemnitis & me & creatorem vestrum, qui vos per vnigenitum suum Filium redemit. Nec mirum, si hominem me peccatorem, vobis veritatem annunciantem, morti tradituri estis: cùm etiamsi sanctus Petrus hodie resurgeret, & vitia vestra, quae nimis multiplicata sunt, reprehenderet, ei minimè parceretis. Cùm haec alta voce clamasset, subiunxit: Ego quidem mortem subire pro veritate non timeo: vobis autem in verbo Domini praedico, quòd omnipotens Deus non parcet impuritatibus vestris. Vos enim omni spurcitia pleni, plebem vobis commissam praeceditis ad infernum. Deus vindex est. Trithemius, Martinus Polonus in Chronico: Sabellicus, & Platina suspensum affirmant, tulisse???; id Honorium iniquo animo, sed tamen quaestione abstinuisse. Simoneta lib. 5. cap. 7. inquit: Cùm licentiùs quàm par esset, in suggestu strepere co̅sueuisset, clericorum insidijs, quorum lasciuiam, libidinem, pompam, diuitias improbasset, inopinatè Arnulphum Romae necatum, ariolantes quidam aiunt. Stumpfius Adrianum à Friderico Barbarossa impetrasse ait, anno MCLIV. vt flammis exureretur: cineres in Tiberim sparsos, ne reliquias colerent Romani. Galliae regi Carolo IIX. ex regno Neapolitano domum redituro, in oppido Poggibonzio factus est obuiam Hieronymvs Sauonarola: qui, vt consueuerat, auctoritate nomine???; diuino interpositis, eum verbis efficacissimis, vt Pisas Florentinis restitueret, hortabatur: grauissimè quoq; interminatus, ni quae tanta caeremonia & religione, manibus etiam Euangelij codice contacto, & tanquam in Dei conspectu iureiurando promiserat, seruaret, breui Deo vindici grauissimas poenas daturum. Guicciard. lib. 2. Gvlielmvs pontifex Roschildensis, rem diuinam pro more acturus, Suenonem regem Daniae, qui laesae maiestatis delatos proceres occidi in templo sancti Trinitatis orantes iusserat, consueti occurrendi veneratione non modò non excepit, sed etiam ingressu sacrarij prohibuit: quòd aditu sacri loci, quem ciuili sanguine polluisset, indignus esset: & aculeo virgae pastoralis pectori regis infixo, iussit eum parricidij poenitentiam agere: nec non communicationis sententiam statim in eum praesentem protulit. Saxo Grammaticus lib. 11. Gerardvs episcopus Zaladiensis, rogatus, vt Petrum Hungariae regem diademate insigniret, qui Stephano regi successerat, munus hoc renuit: eò quòd rex quadraginta consiliarios suos turpi morte affecisset, adacto per media eorum corpora palo, quòd suae voluntati obtemperare noluissent. Quem cùm postea ab alijs episcopis coronari inspiceret, pulpitum co̅scendit: adhibito???; interprete, qui Pannonia lingua pronunciaret, quae ipse Italica dicebat, denuò regi crimen exprobrauit, tempus???; ac viam mortis, quae breui eum maneret, prae dixit. Fulgosus lib. 6. cap. 2. Iacobvs archiepiscopus Gnesnensis, Vladislaum II. Polonorum principem, fratres suos regno paterno expellere conantem, seuè admonuit, caput illius diris deuouit, exercitum execratus abiuit. Dum imprudentiùs auriga carpentum conuertit, in columnam, quae tentorium principis sustentabat, extremo axe impingens, mota loco columna, tentorium solo prostrauit. Mali ominis ea res cunctis visa est. Tenuit tamen iram Vladislaus, nec acerbius quicquam in archiepiscopum aut fecit, aut dixit: ita vt mirarentur omnes patientiam eius. Derelictus postea à suis, & Posnaniam obsidens, magna affectus clade, in Germania exul perijt, anno MCXLV. Cromerus libro 6. Legati. Ex Tit. Legati prudentes, huc quaedam, fol. 1641. Artoxerxes Persarum rex, coronam ex rosis consertam illiuit vnguento, misit???ue Antalcidae, Spartanorum legato, de pace legationem obeunti. At ille: Suscipio quidem, inquit, donum, atq; animi promtitudinem laudo: sed rosarum odorem, naturae???; fragrantiam, artis adulterio perdidisti. Aelian. lib. 14. de Var. hist. Amici M. Antonij, cùm Octauius contra eum pararet bellum, Romae supplices prensabant populum. Vnum etiam de suo numero miserunt Geminivm rogatum Antonium, caueret, ne abrogaretur sibi imperium, & hostis populi Romani declararetur. Geminius vt appulit in Graeciam, Cleopatrae vt pro Octauio agens, suspectus fuit. Cùm autem cauillis super coenam lacesseretur assiduè, ac loco mensae despecto suggillaretur: tolerauit ea, opportunitatem conueniendi expectans Antonij. Iussus, quamobrem venisset, inter coenandum expromere: Caetera, ait, sobrij quaerere sermocinationem: vnum verò se & sobrium scire & temulentum, omnia recta fore, si abscessisset in Aegyptum Cleopatra. Excandescente ad id Antonio, Cleopatra: Bene, inquit, fecisti Gemini, quòd sine tormentis veritatem aperueris. At Geminius breui pòst fugam capessens, Romam se recepit. Plutarchus in Antonio. Henricus VI. Alemannorum rex, Friderici F. Sicilia & Italia subactis, Byzantinos ipsos lacessebat, missa???; legatione L. auri centenarios postulabat. Alexius Imperator Graecorum, vt imperij sui opes ostentaret, in festo natalis Christi & ipse gem matam vestem induit, & reliquos omnes auratas vestes induere iussit. Cùm autem adstantes Byzantini Alemannos adhortarentur, vt gemmarum splendorem aspicerent, & media bruma veris suauitatem oculis perciperent: Germani libera voce muliebria haec deliramenta dicebant esse, viris indigna, hostium irritamenta. Quòd nisi Henrici postulatis Imperator annueret, rem illi fore cum ijs hominibus, qui non gemmis vt prata niteant, neq; rotundis margaritis intumescant: sed qui Martis alumni, irae flamma oculos suffusi, non secùs quàm gemmae radient, & totos dies sudorem fundant margaritis splendidiorem. Nicetas lib. 1. Philosophi. Diogenes Cynicus, captiuus in castra ad Philippum Macedoniae regem deductus, cùm interrogaretur à rege, Quisnam esset? respondit: Se exploratorem esse ad ipsum profectum, vt insatiabilem eius rapacitatem videret. Laërtius. Idem occurrens Dionysio exulanti Corinthi, quàm indignè, inquit, agis, Dionysi? Insistente illo ac dicente: Rectè Diogenes facis, quòd calamitatem nostram grauiter feras. Ibi Diogenes: Enimuero, inquit, tu me vicem censes dolere tuam? & non stomachari, tale mancipium cùm sis, & dignus, qui sicut parens in dominatu co̅senescens spiritum deponas, quòd nobiscum hîc in ludis degas & delicijs? Plut. in Timoleonte. Diu in Sicilia commoratus Plato apud Dionysium, cùm tandem dimitteretur ab eo, ad coenam vocatus est: atq; inter alia quae coenantes fabulantur, cùm Dionysius diceret: Nónne, ô Plato, cùm Athenis eris, cum alijs philosophis de nobis loqueris? Ei Plato subridens respondit: Nunquam philosophos, qui Athenis viuunt, ita otiosos esse, vt loqui de Dionysio sustineant. Plut. Zeno Cittieus cùm aliquando Antigonum regem, supra modum ebrium, obuiam haberet, is???; peteret, vt sibi quid imperaret, interposito???; temerè sacramento confirmaret, postulatum se praestiturum: Zeno respondit: Abi, & euome. Aelianus lib. 9. de Var. hist. Eius mortem cùm audisset Antigonus, ingemuit, dicens: Quale theatrum perdidi? Mirantibus id alijs, respondit: Quoniam cùm multa à me acceperit, nunquam tamen emollitus est. Laërtius lib. 7. c. 1. Poëtae, Mimi. Sotades Cretensis Maronites, impurissimus alioqui poëta, cùm Ptolemaeus Philadelphus Arsinoën sororem in vxorem duxisset, dixisse fertur: [Greek words]. id est, In non sanctam rimam trudis aculeum, hoc est, incestum committis. A rege in vincula coniectus contabuit. Plutarchus de Liberorum educatione. Diphilvs tragoedus, cùm Apollinaribus ludis inter actum, ad eum venisset, in quo haec sententia continetur: Miseria nostra Magnus est: directis in Pompeium Magnum manibus, pronunciauit: reuocatus???; aliquoties à populo, sine vlla cunctatione, nimiae illum & intolerabilis potentiae reum gestu perseueranter egit. Eadem libertate vsus est in ea quoq; parte: Virtutem istam veniet tempus cùm grauiter gemas. Val. lib. 6. capite 2. Aristophanes Comicus, vitia ita insectatus est, vt ne Cleoni quide̅ tum temporis tribuno plebis parceret: cum???; nemo histrionum in fabula, quae [Greek words] inscribitur, Cleonis personam, propter eius potentiam, auderet agere: Aristophanes ipsemet minio oblitus egit. cuius causa ab Equitibus quinque talentis multatus est. Niciam quoq; summum ducem in fabula, quam Georgiam inscripsit, acriter vt desidem & agricolam taxauit. Gyraldus. Laberivs eques Romanus à Iul. Caesare inuitatus, vt prodiret in scenam, & mimos ageret, quos scriptitarat: deinceps in suis versibus Caesarem ob tyrannidem liberè perstrinxit. Macrobius lib. 2. c. 4. Saturn. Favo archimimus, Vespasiani Imp. personam ferens, interrogatis palàm procuratoribus, quanti funus & pompo constaret: vt audijt sestertia centies, exclamauit: Centum sibi sestertia darent, ac se vel in Tyberim proijcerent. Suetonius. Veteres Comici, in reprehendendis hominum vitijs acerrimi fuêre. De ijs Horatius lib. 4. Serm. satyra 4. sic scribit: Eupolis, atq; Cratinus, Aristophanes???; poëtae, Atq; alij, quorum Comoedia prisca virorum est, Si quis erat dignus describi, quòd malus, aut fur, Quòd moechus foret, aut sicarius, aut alioqui Famosus, multa cum libertate notabant. Hinc omnis pendet Lucilius hosce secutus. Mechanici. Scitante quandoq; tyranno Pisistrato, quid tandem assequeretur emolumenti ex caluetis saxosis???ue locis quae coleret? re [2830] spondit senex Agricola: [Greek words]: Dolores, inquit, ac sphacelos, & tamen horum decimam exigit Pisistratus. Is libertatem miratus, vectigal remisit: Nata inde paroemia, [Greek words], Immunitatem & sphaceli pariunt. Caelius libro 26. capite 2. Antiq. lect. Caius Caligula cùm aliquando Iouis habitu in sublimi sella ius diceret: Gallvs quidam eo viso risit, & à Caio rogatus, Quis ei esse videretur? respondit, Magnum deliramentum: nihil???ue graue passus est. nam cùm sutor esset, negligebatur, Zonaras. Quidam Bvbvlcvs seruus, assumto ad imperium Vespasiano, meritum se putabat, quem dominus munere dignaretur. Venienti igitur in vrbem Vespasiano se obtulit, & libertate donari petijt. Renuente Vespasiano, magna voce exclamauit, Vero adagio dici vulpem pilos, non mores mutare. Suetonius. Milites. Augustus in quadam villa inquietas noctes agebat, rumpente somnum eius crebro noctuae cantu. Miles aucupij peritus, & spe ingentis praemij, captam pertulit. Laudato Imperator mille numos dari iussit. Ille ausus est dicere, Malo viuat, auem???; dimisit. Macrob. lib. 2. c. 4. Saturn. Veteranvs cùm die sibi dicto periclitaretur, incessit in publico ad Caesarem Augustum, rogauit???ue vt sibi adesset. Ille aduocatum, quem ex comitatu suo elegerat, sine mora dedit: commendauit???ue ei litigatorem. Exlamauit ingenti voce Veteranus: At non ego, Caesar, periclitante te Actiaco bello, vicarium quaesiui, sed pro te ipse pugnaui: detexit???; impressas cicatrices. Erubuit Caesar, venit???ue in aduocationem: vt qui vereretur non superbus tantùm, sed etiam ingratus videri. Ibidem. Cùm Herodes rex filios suos Aristobulum & Alexandrum Beryti in consessu CL. virorum condemnari secisset, caeteris omnibus prae metu dolorem suum dissimulantibus, Tiro veteranus miles, filium habens Alexandri aequalem & amicum, quicquid alij quieti occultabant, ipse liberè eloquebatur, & saepe exclamabat in turba, Perisse veritate̅ & iustitiam in rebus humanis, & pro his regnare cum mendacis malitiam. Haec loquendi libertas quamuis non abesset à periculo, omnes tamen mouebat, quòd non sine ratione fortiter se gereret tali tempore: libenter???; haec audiebant singuli, & cùm sibi cauerent silentio, eius tamen non improbabant licentiam. Ille etiam ad regem magna libertate se ingerens postulauit solus cum solo colloqui. Quod vbi concessum est, regis incogitantiam non obscurè reprehendit, qui filios regni haeredes occidere cogitaret, improborum delationibus credens. Herodes libertate eius se delectari simulans, expiscatus ab eo, quinam militum ea̅ rem indignè laturi viderentur: vbi nomina illorum habuit, omnes cum Tirone in vincula coniecit & interfecit. Iosephus lib. 16. cap. 17. Parentes. Dionysivs maior, cùm audiret viri ingenui vxorem à suo filio construpratam, reprehendit eum, dicens: Nunquid à se id genus quippiam perpetratum sciret? Ego (inquit is) memini me tyranni filium. Nec tu (inquit pater) filios principes relinques, ni flagitia eiusmodi committere desieris. Caelius lib. 22. cap. 17. Antiq. lect. Olympias, quum audisset filium Alexandrum diutiùs sepulturae honoribus carentem, iacere velut neglectum, inter crebra suspiria inclamauit altiùs miserabilius???;: O fili, tu quide̅ coelum tibi vendicare satagebas, hoc???ue vnum festinabundus habere opus videbare. At nunc quae caeteris ex aequo communia omnibus censentur, ne ijs quidem potiri vales, terra & conditorio. Caelius lib. 21. c. 47. Antigonvs Macedoniae rex, conspiciens filium suum eos, in quos habebat imperium, ferociùs tractantem, atq; insolentiùs: An ignoras, fili, inquit, regnum nostrum esse splendidam seruitutem? Plut. in Apoph. Fily???. Ionathas patrem Saulum saepe reprehendit, ne Dauidem iniustè persequeretur. 1. Reg. 19. Coniuges. Berenice supinam Ptolemaei regis Aegyptiorum oscitantia̅ in causis noxiorum cognoscendis liberè redarguit. Is enim tesseris aliquando ludens sontes condemnabat. Ibi illa accepto libello è pueri manibus non permisit, vt ad finem vsque legerentur: dicens, Non sic obiter auertendum esse, cùm de hominis salute quaeritur, sed altiùs cogitandum, & relinquenda ludicra. Non enim similem esse casum tesserarum, & corporum. Aelian. lib. 14. c. 43. Var. hist. Amici. Alexander Magnus, Xenocrati philosopho talenta quinquaginta misit. Quae postquam ille non accepit, non indigere fatus: rogauit, An ne amicum quidem haberet Xenocrates. Nam mihi quidem, inquit, vix Darij opes ad explendos amicos satisfuêre. Plut. in Apoph. P. Scipio Africanus, à Cn. Carbone tribus plebis interrogat???, quid de Tiberij Gracchi affinis sui morte sentiret? iure caesum, liberè pronunciauit. Val. lib. 6. c. 2. M. Cato quantumuis L. Lucullo amicus & familiaris, vsq; adeo tamen vitam & luxum eius improbabat, vt cùm iuuenis quidam odiosam & prolixam orationem in senatu de frugalitate & tempera̅tia intempestiuè haberet, exurgens Cato: Tace, inquit qui diuitijs affluis vt Crassus, viuis vt Lucullus, & dicis vt Cato. Plutarchus in Lucullo. Hostes. Nicostratvs Argiuus, quum ab Archidamo rege Spartanorum, sollicitaretur, tum ingenti promissa pecunia, tum cuiuscunq; vellet Lacaenae coniugio, vt Cromnum traderet, respondit: Archidamum non ducere genus ab Hercule, quòd Hercules obiens orbem, soleat improbos afficere supplicio, ipse contra ex probis faceret improbos. Lacedaemonij verò hoc nomine potissimùm gloriantur, quòd originem ducunt ab Hercule. Plut. in Graec. Impp. apoph. Rex Philippus cùm de foedere & inducijs primum congressum cum T. Flaminio haberet, multis comitatum ait ipsum venire, se verò solum. Ibi occurrens Quintius: Nempe te ipse, inquit, solum reddidisti, qui amicos & propinquos necasti. Plut. in Flaminio. Latrones. Bvlas famosissimus latro, qui sub Seuero Imperatore per totam Italiam, comparata manu sexcentorum latronum, biennio maximas praedas fecit, posteaquam centurionem vitae infidiatorem coepisset, raso capite ad Seuerum Imperatorem remisit. Cum???; interrogaretur, quid Imperatori vellet nunciari? Nuncia, inquit, dominis tuis, sic alant seruos suos, ne latrocinari cogantur. Habebat enim Bulas multos apud se Caesarianos, partim exigua mercede conductos, partim nullo certo stipendio. Xiphilinus in Seuero. Captiui. Pelopidas Thebanus, cùm ab Alexandro Pheraeo captus, haud admodum arcta custodia teneretur: per id tempus populos Alexandro subditos sollicitare non definebat, monebat???; breui Alexandrum poenas daturum. Quod cùm Alexander resciuisset, misisset???ue qui Pelopidam monerent, Nisi linguam compesceret, fore vt ei mortis causam afferret: nuncio respondit, vt Alexandro referret, Pelopidam mirari, quod tam diu distulisset, cùm ipse adeò in eum hostili animo esset, vt si vnquam euadendi facultas daretur, ad dandas poenas, pro eis quae impiè in populos suos nulla eorum culpa ederet, ipsum coacturus esset. Nec longè res ea abijt, quòd Pelopidae opera Alexander à suis interemtus fuit. Plutarch. in Pelopida. Mulierculae. Ivditha vidua Bethuliensium ciuium suorum pusillanimitatem, pro concione liberè reprehendit, sua???; oratione illos ad spem meliorem & confidentiam in Deo excitauit. Iudith. 8. Catharina virgo duodeuiginti annos nata, cùm Maxentij Alexandriae praesidis edictum audisset, in quo referebatur, gladio in illos animaduerti placere, qui die praestituta templum ingressi, deos non adorassent: in medium prorupit, & praesidem ipsum nomine compellans, atq; insaniae palàm arguens, Christum crucifixum adorandum esse asseuerauit, inanium autem deorum simulacra contemtui habenda simul cum ijs qui adorant ea. Marulus libro 3. cap. 2. & Fulgosus libro 4. capite 7. Erat Antiochiae Pvblia nobilissima femina, coetus virginum quae castitatem profitebantur, magistra. Assiduus is coetus erat in laudando ac celebrando Deo. Quoties pro more Imp. Iulianus praeteriret, altiori semper voce canebant: Simulacra gentium, argentum & aurum, opera manum hominum. Similes illis fiant qui faciunt ea, & omnes ijs confidentes. Imperator imperabat, ne quid se praetereunte prorsus accinerent. Sed Publia nihili faciens eius mandatum, audaciùs deinceps, si quando praeteriret, canebat: ac nominatim, Exurgat Deus, & dissipentur inimici eius. Grauiter id ferens Iulianus, iussit ea̅ in palatium accersi, & alapas impingi. Quam contumeliam illa summum honorem suum interpretata, domum redijt, & vt antea consueuerat, sacras cantiones, quae in eius furorem & impietatem competere viderentur, frequenter cecinit. Theodoretus lib. 5. cap. 19. Mvlier quaedam alienigeni sanguinis, à Philippo rege temulento iniustè damnata: Prouocarem ad Philippum (inquit) sed sobrium. Excussit crapulam oscitanti, ac praesentia animi ebrium refipiscere, causa???; diligentiùs inspecta, iustiorem sententiam ferre coëgit. Val. lib. 6. cap. 2. Hoc ipsum Machaetae tribuit Plutarchus. Insignis fuit Macedonicae vetulae erga Demetrium regem libertas, similis Alterivs erga Adrianum Augustum Indi [2831] gnatae enim quòd loquendi petita potestate, principes audiendi otium sibi non esse respondissent, dixerunt: Ergo reges non estote. Quod verbum cùm eos acriter pupugisset, in posterum erga alios vterq; humaniorem faciliorem???; se praebuit. Fulgosus lib. 6. c. 2. Cùm deuicta Samo Pericles reuersus, funere ingenti caesos in praelio honorasset, laudibus???ue eorum virtutem extulisset, & Athenienses mulieres postea flores serta???; è more rogis inijcerent: Elpinice Cimonis soror, non sine magna indignatione erupit: Sunt profectò ista floribus ac sertis digna Pericle, qui nos tot praeclaris viris orbarti: neq; hoc bello contra Phoenices aut Medos suscepto, ficut Cimon frater meus egit: sed vrbem atq; insulam nobis beneuolentia propinquitatibus???; coniunctam subegisti. Idem. Anus quaedam cùm vidisset Iovianvm Imp. forma quidem conspicuum, sed proceritate & crassitudine corporis excellentem, atq; aliquantulum mente etiam captum, dixisse fertur: O dij immortales, quàm corpulenta est stultitia? Nicephorus Callistus lib. 10. c. vlt. & Suidas. Pueri. Gorco regis Cleomenis F. peregrinum molliter ac sensim incedentem repellen: Non facesses hinc, inquit, qui ne mulierem quidem adaequare vales? Plut. in Lacaenarum apoph. Stulti, Insani. Narrat Suetonius dictum à Qvodam, qui mente parum constabat, in Cn. Pompeium & C. Iulium Caesarem: Salue rex, salue regina. cùm Pompeius regni affectati laboraret inuidia: Caesarem rumor esset, Nicomedi regi vxoris vice fuisse. Qvos reprehenderint. Putá Sacerdotes, Pontifices, Episcopos. D. Ambrosivs de ijs sacerdotibus qui à veteri modestia discesserant, dixit: Tum sacerdotes aureos fuisse, cùm ligneo calice sacrificarent: in praesentia autem ligneos factos, postquam aureis calicibus vti coepissent. Fulg. lib. 2. c. 1. Ioannes patriarcha Constantinopolitanus, superbia inflatus, ac nimio Imperatorum fauore subnixus, concilio Constantinopoli habito se oecumenicum, id est, vniuersalem appellare episcopum instituerat. Qua re offensus Pelagius Pp. concilium illud scriptis literis infirmarat. Manente inde in sua sententia patriarcha, Gregorivs Magnus inito pontificatu, eundem admonuit, ne talem vsurpasse titulum vellet. Sigonius lib. 1. regni Ital. D. Gregorivs lib. 9. Epist. cap. 4. Desiderium Gallorum episcopum, virum alioqui opt. reprehendit, quòd Grammaticam quibusdam exponere diceretur, adeo???; nugis & secularibus literis studere. Vnum namque os Iouis & Christi laudes non capere: & nefandu̅ esse episcopis id canere, quòd nec religiosum laicum deceat. Gregorius XI. reputans animo omnia mala, quae Italia pateretur, pontificum absentia euenire, de Gallia relinquenda animo agitabat: quum fortè Antistitem quendam in proximo stantem intuitus, ab eo quaesiuit, quid esset, quòd tandiu suam ecclesiam non inuiseret, non esse boni pastoris dictitans, diutiùs à suo grege abesse. Tum ille: Tu verò, Pontifex, qui alijs, exemplo esse potes & debes, cur tandiu à tua, quae Romae est, abes ecclesia? Perstrinxit Gregorij animum vox illa, ita vt paulò pòst XX. triremibus in Rhodano instructis, diuersum negotiu̅ assimulans, ne Galli suu̅ impedirent digressum (quorum magnoperè intererat curia̅ penes se esse) cum omni clero in Italiam redierit, anno ex quo in Gallia esse coeperat LXX. Christi MCCCLXXVII. Sabell. lib. 9. Enn. 9. Alfonsvs rex Aragonum & Siciliae, cùm audiret, Harpyias rapacissimas aues (quas Vergilius in Aeneide eleganter describit) nescio quas inhabitare insulas: ad suos conuersus, ait: Ex his insulis in curiam Romanam commigrasse Harpyias compertum est, ibi???; iam domicilium co̅stituisse. Panorm. lib. 1. de rebus gestis Alfonsi, cap. 8. Hieronymvs Balbus, cùm legatus Romam missus à Ferdinando Caesaris fratre, imminentibus Turcis, ab Hadriano VI. pontifice maturam opem imploraret, & ille contrà perplexiùs & consideratiùs deliberata re tractaret: pleno senatu, Fabius Maximus, sanctissime pater, inquit, rem Romanam cunctando restituit: tu verò pariter cunctando rem Romanam si múlque Europam perdere contendis. Quo orationis exordio adeò pontifex vultu commotus est, vt pleriq; senatores vix risum cohibere potuerint. Iouius in Hadriano VI. Reges, Principes. Ex superiore Tit. Qui reprehenderint, Sacri homines, huc multa, fol. 2826. Sesostris Aegyptius rex, solus imperio Aethiopiae potitus est, & monumentum sui reliquit ante aedem Vulcani lapideas statuas duas tricenûm, vnam suam, alteram vxoris: quatuor autem vicenûm cubitorum, totidem filiorum. Huic statuae, longo pòst tempore, cùm Darij Persae statua anteponeretur, non tulit id Sacerdos Vulcani, negans Darium tales res gessisse, quales gessisset Sesostris Aegyptius: quippe qui cùm alias nationes non pauciores quàm Darius, tum verò Scythas subegisset: eo???; iniquum esse, huius ante illius sisti donaria, qui rebus gestis non esset illum supergressus. Haec locuto sacerdoti, tamen ignouisse Darium ferunt. Herodotus lib. 2. Liberè admonuit Solon Croesum ab instabili labefactatu̅ & luxuriantem felicitate: Vt respiceret finem, subijciens. Plutarchus de Discernendis adul. Profectum Corintho in Macedoniam memorant Demaratvm eo articulo, cùm simultas Philippo cum vxore & filio esset. Vt salutauit eum Philippus, quaesiuit???, quî conueniret inter Gre???cos: Demaratum, qui amicus & necessarius elus erat, respondisse: Scilicet conuenit, Philippe, tibi, cuius domus tantae seditionis & discordiae plena est, de Atheniensium & Peloponnesiorum consensione percunctari? Idem. Diogenes, vt in castra Philippi venit, cùm pugnaturus ille cum Graecis signa moueret, attractus est ad eum. Ille hominem non cognoscens: An speculator foret, sciscitatus est. Ego verò, inquit, speculator temeritatis & amentiae, Philippe, tuae: qua impulsus, nulla necessitate de regno & de vita pergis vna hora aleam iacere. Idem. Idem cùm Dionysium Corinthi ex tyranno factum priuatum vidisset: Quàm indignam te agis, inquit, Dionysi, vitam. Neque enim hîc te nobiscum agere oportebat liberè & securè, sed. illic in tyrannidis domicilio inclusum, sicut pater tuus, co̅senescere. Plut. An seni tract. resp. Alexandro Magno, frequenter in officinam ventitanti, & imperitè multa de arte disserenti, silentium comiter suadebat Apelles: rideri eum dicens à pueris, qui colores tercrent. Tantum erat pictori iuris in regem, alioquin iracundum. Plinius lib. 35. cap. 10. Sed hoc Plut. de Dignosc. adul. Apelli erga Megabyzum tribuit. Tyrnvs Herdonius Aricinus, Tarquinij Superbi Rom. regis morositarem in conuersatione quotidiana liberè reprehendit. Cùm enim rex de bello Sabinis inferendo diem principibus Latinis indixisset, illi??? prima luce frequentes adessent, Tarquinius ad Solis occasum demùm illuc venit. Ibi Herdonius locum ad criminandum nactus, multa de Tarquinij superbia locutus est. At superueniens rex, hoc se purgauit, quòd arbiter inter patrem & filium, dum studio nixus esset vtrunq; alteri conciliare, indigna mora socios frustratus esset. Tum Herdonius, Nullam esse breuiorem cognitionem. quàm quae inter patrem verteretur & filium subiecit: denunciari vno verbo po tuisse, parendum esse patri: quod ni fieret, infortunium esset filius habiturus. Sab. lib. 6. En. 2. Servivs Galba C. Iulium Caesarem consummatis victorijs in foro ius dicentem, in hunc modum interpellare sustinuit: C. Iul. Caesar, pro Cn. Pompeio Magno quondam genero tuo, in tertio eius consulatu pecuniam spopondi, quo nomine nunc appellor. Quid agam? dependam? Sic palàm atque apertè ei bonorum Pompeij venditionem exprobrauit. At Caesar aes alienum Pompeij ex suo fisco solui iussit. Val. lib. 6. c. 2. Tiberio Caesari cunctanter & aegrè suscipienti delatum imperium, Qvidam in os ausus est dicere: Caeteri quod pollicentur, tardè praestant: tu quod praestas, tardè polliceris. Notata est illius simulata cunctatio, detrectantis quod cupiebat. Erasmus lib. 6. Apoptheg. ex Suetonio. Tiberius Imp. Artabani Parthorum regis laceratus est literis, parricidia, & caedes, & ignauiam, & luxuriam obijcientis, monentis??? vt voluntaria morte, maximo iustissimo??? ciuium odio quamprimùm satisfaceret. Stietonius. Liberè Neronem Isidorvs Cynicus allocutus est, cùm ei magna voce palàm dixit: Bene eum Nauplij mala cantare, & malè bona sua curare. Fulg. lib. 6. c. 2. ex Suetonio. Libera Rvbrii Flauij tribuni militaris oratio fuit, quo temporeconuictus conscium se Pisonianae conspirationis esse, rogante Nerone, Quamobrem eius vitae insidias tetendisset? respondit: Nullus vnquam erga te fide maior me fuit, dum vt amari posses, dignum te praestitisti. Sed posteaquam matris parricida fuisti, vxorem???ue tuam occidisti, item auriga factus es, & mimicam artem exercuisti, vrbem??? ac patriam communem incendisti, mortalium omnium etiam odio dignum te fecisti. Suetonius. Svlpitivs Asper, eadem dignitate qua Flauius, & item pari culpa insimulatus, cùm similiter, Qua re motus, conspirasset? rogaretur: non minùs liberè, caeterùm paucioribus verbis respondit. dixit enim: Se in Neronem conspirasse, quia aliam rationem finiendorum eius immensorum scelerum non inueniebat. His verbis Nero magis consternatus est, quàm omnibus alijs quae in ea coniuratione continebantur. Idem. Post Domitiani pessimi principis mortem, de Cocceio Nerua principe optimo, atque eodem patientissimo, ad populum Fronto consul locutus est. Nam cùm videret nimiùm populo ab Imperatore indulgeri, permitti??? vt in eius esset manu, vel accusare vel occidere, quem Domitiani ministrum fuis se diceret, clara voce dixit: Malum esse sub principe viuere, qui nihil agi permitteret: sed longè deterius sub eo, qui sieri [2832] nihil prohiberet. Quòd Nerua cùm audisset, modum accusationibus imposuit. Fulg. lib. 6. c. 2. Valens Imper. Arianus aduersus Barbaros ducem Traianvm cum exercitu misit: qui praelio cum illis commisso, turpiter victus redijt. Cui cùm conuitia, vt molli & timido, Valens faceret, liberè ille respondit: At non sum ego victus, inquit, sed tu victoriam corrumpis Imperator, qui aduersus Deu̅ aciem instruis, & fortunam belli Barbaris concilias. Nam quia tu bello persequeris eum, ad Barbaros transit, ijs???; victoriam confert. An te fugit, quos ab ecclesijs repuleris, & quibus illas commiseris? Quae ita se habere, simul alij duces Arintheus ac victor affirmabant: petebant???;, ne reprehensionibus cum veritate coniunctis Imperator succenseret. Nicephorus lib. 11. c. 49. Ludouicus, Lotharij Imp. Pij F. designatus rex Italiae, Romam missus, vt à Sergio Pp. nuper creato, rex ipse nouus crearetur, non qua religione proauus iuerat, iter faciebat. Armatus armatorum agmine longè late???ue fuso contendebat, in vrbibus agris???ue fiebant, quae ab exercitu regis feroci assolent. Sergius pro gradibus aedis Petri occurit, excepit???ue: sed non qua Leo Hadrianus???ue Magnum comitate. Obseratae fores templi erant. Vbi ad eas peruentum est: Si pacatus ades (inquit Sergius) patebunt: sin quid secùs, pendet è coelo in hostem ensis: valuas caue tetigeris. Ad quam vocem iuuenis posita ferocia templum inijt, coronatus???ue à Pont. Italiae rex fuit. Octauo hinc die ille discessit. Aemilius libro tertio regum Francorum. Cùm Alexius Branas, aduersus Mysos defectionem molientes dux designatus, arma in ipsum Imperatorem Isaacium Angelum conuerteret, regnum???ue affectans, Constantinopolim obfideret: Conradvs Montisferrati Marchio, qui Imperatoris partes tuendas susceperat, coenanti superueniens: Si poculis pugnandum sit, vicimus, exclamauit. At tibi non in patinis, sed in armis mentem habendam esse, Alexius ipse docere poterat. Eo dicto Imperator erubuit, & prehenso illius pallio, cum risu coacto dixit: Heus tu, suo tempore etiam pugnabimus. Nicetas lib. 1. D. Benedictvs Totilae Gothorum regi, quae ipsi euentura erant, praedixit his verbis: Multa mala facis, multa mala fecisti: iam aliquando ab iniquitate tua conquiesce. Equidem Romam ingressurus es, mare transiturus, nouem annos regnaturus, decimo morieris. Gregorius lib. 2. Dialogorum, capite 15. Paulus Diaconus lib. 16. & Chronicon Iuonis de Iustiniano. Sbignevs Cracouiensis episcopus, liberrimè Vladislai Iagellonis Polonorum regis vitia coràm reprehendebat, neque illius iram verebatur. Rex moriens, ei annulum nuptialem ab Heduigi regina, quo nihil charius ipse in omni vita sua habuerat, dono misit, veniam superiorum omnium admissorum ab eo petens, & animam suam liberos???ue superstites ei commendans. Cromerus lib. 20. Petrvs Colociensis archiepiscopus, Mathiae Hungariae regi à secretis solus inter omnes liberè principis vitia reprendere ausus, conspiratione procerum, eius virtuti & gloriae inuidentiu̅, in regis odium incidit, ita vt in carcerem coniectus, vix tandem post sexennium mortuo rege, à Coruino Mathiae notho liberatus fuerit. Bonfinius lib. 6. Dec. 4. Pivs II. Pontifex, Ludouico XI. rege Gallorum, nisi copias in Ferdinandi auxilium missas è Campania reuocaret, multa minante, & Gallos qui Romae essent se reuocaturum simulante, respondit: Et habitabimus laxiùs, & nugas non audiemus. castigata simul insolentia gentis & leuitate. Platina in eius vita. Idem, mittente Caesare Friderico III. legationem paulò obscuriorem, recusauit audire, postulauit???;, clariorem. Campanus in eius vita. Cùm diceret aliquando Sigismundus Imperator, assentatores se veluti pestem odisse: Imò, inquit Brvnorivs Veronensis, nullum genus hominum magis amas. Nam quid apud te possent Marcus Banus, Laurentius Palatinus, Vrsacius Michaël, Caspar Schlickius, nisi assentando tuam gratiam meruissent? Tum Sigismundus Brunorio ait: Sic certè comparatum est, cùm vitandos esse adulatores dicimus, tum maximè illis aures damus. Nec tu mecum tandiu fuisses, nisi mihi blandiri assueuisses. Aeneas Syluius libro tertio Comment. in Panorm. Ciues. Lothvs Sodomitas ciues propter scelera illorum liberè reprehendit. Gen. 19. Nehemias post reditum è Babylonica seruitute audiens clamorem populi, propter grauamina, quae patiebatur à diuitibus, increpauit optimates & magistratus. Eos quoque qui portando onera, diem Sabbati profanabant. Nehem. 5. Solon Athenien sium ciuium stultitiam in Pisistrato suscipiendo liberè taxauit, ea quae etiamnum circumfertur elegia, Inter reliqua etiam haec: [Greek words] Nostra vrbs nunquam Iouis occidit fato, & deorum immortalium sententia fauente. Ipsi autem celebrem vrbem subuertere stoliditate ciues volunt, pecunijs dediti. Athenienses cùm aliquando publicè Themistoclem infamia notassent, rursum???ue deinde ad imperium gerendum reuocarent: Non, inquit, laudo eos homines, qui eodem vas??? pro matula & cratere vtuntur. Aelian. lib. 13. Cn. Carbo tribunus plebis P. Scipionem Africanum à Numantiae ruinis venientem, quid de Tiberij Gracchi morte, cuius sororem in matrimonio habebat, sentiret, interrogauit: quia non dubitabat quin propter tam arctam affinitatem, aliquid pro interfecti necessarij memoria, miserabiliter esset locuturus. At is iure eum caesum videri respondit. Cuius dicto, cùm concio tribunitio furore instincta violenter succlamasset: Taceant, inquit, quibus Italia nouerca est. Orto deinde murmure: Non efficietis, ait, vt solutos verear, quos alligatos adduxi. Vniuersus populus iterum ab vno contumeliosè correptus, tacuit. Val. lib. 6. c. 2. M. Cato cùm aliquando plebem Romanam, importunè annonam & largitiones flagitantem, reuocaturus esset, sumsit huiuscemodi exordium: Difficile est: Quiritis, ad ventrem auribus carentem verba facere. Reprehendens mores ciuitatis: Arduum est, inquit, eam saluam esse ciuitatem, vbi pluris piscis quàm bos veneat. Similem esse ait pop. Rom. ouibus. Vt enim illae seorsum singulae non parent, sed vniuersae gregatim sequuntur ductores: ita vos quoq;, inquit, quorum consilio nemo vestrûm vtatur priuatim, ab his in coetum coacti ducimini. Plut. in Catone. Candidatos. P. Corn Ruffinus, vix rapax & auarus, caeterùm in bello animo ingens, manu???; promtus, cùm bellum immineret, in Consulatu obtinendo C. Fabricii opera adiutus est, viri omni integritatis laude digni, qui ob prauam vitam Ruffino semper aduersatus fuerat: caeterùm eo tempore ob belli suspicionem, quia ignauos defides???; ipsius competitores videbat, sententia̅ mutauerat. Quam rem Ruffinus miratus, cùm Fabricio impensè gratias egisset, s???bridens ad eum apertè Fabricius: Noli mirari, Ruffine, quia compilari malo, quàm vendi. simul & Ruffini rapacitatem, & competitorum ignauiam taxans. Gellius lib. 4. cap. 8. P. Scipio Aemilianus, cùm Seruius Sulpitius Galba & Aurelius consules in senatu contenderent, vter aduersus Viriatum in Hispaniam mitteretur, ac magna inter P. C. dissensio esset, omnibus, quónam eius sententia inclinaret expectantibus: Neutrum (inquit) mihi placet: alter nihil habet, alteri est nihil satis. Aeque malam licentis imperij magistram iudicans inopiam, atq; auaritiam. Quo dicto, vt neuter in prouinciam mitteretur, obtinuit. Val. lib. 6. c. 4. Senes. Ad senem improbè agentem: Tu, inquit M. Cato, bone vir senectuti multis obnoxiae turpibus noli turpitudinem adiungere vitij. Plut. in Catone. Senex quidam multo vino madidus, cùm Alfonso Aragonum regi obuiam factus esset, videns notari suam vinolentiam, ad regem inquit: Lac senis vinum est. Cui rex: Paruo igitur, inquit, tuum tibi constat alimentu̅: paruo vt video Bacchi laetitia. Panormitanus libro primo de Rebus gestis Alphonsi regis. Poëtas. Solon cùm quandam Thespidis tragici fabulam spectasset, ad se accersiri iussit, illi???ue ait: Num ipsum puderet coram tot testibus mentiri? Thespide respondente, per iocum licere: tum Solon terram baculo pulsans, dixit: Id scilicet propediem videbitur in nostris legibus, an iocus iste tuus laudem mereatur. Suidas. Musicos. Diogenes Cynicus, musicos mirabatur, quòd cùm tantum operae conuenientiae vocum impenderent, mores interim prauos, penitus???ue à ratione discordes, ad rectam viuendi normam redigere negligerent. Laërtius. Qvo modo. Vtpvta Insectatione. Apud Alexandrinos olim certis diebus in curribus homines vecti, quibus hoc munus datum esset, totam vrbem peragrabant, & stantes vbi vellent, & domo astantes cuiuscunque visum esset, verè de plaustro canebant: nec falsa conuicia, sed vera crimina obijciebant. Operam enim dabant, vt accuratè probra ciuium exquererent, & haec incorruptè proferrent, vt ob hoc omnes improbitatem auersarentur. Suid. Expostulatione. Antiates olim piraticae dediti erant, & mare propinquum omne infestum habebant. Cùm igitur Graeci crebras ab illis iniurias acciperent, nec possent id aequo animo pati, questi sunt de his rebus cum senatu Romano, in quorum potestate, vt reliqua cuncta Italia, ita illi tunc erant, & liberè ipsum accusarunt: docuerunt???ue satis acutè, rem facere populum illum, quae admirabilis ac valdè absurda foret. & tamen illo ipso tempore, quo de his factis cum ipsis expostularunt, nonnullos eorum hominum à se captos remiserunt, dixerunt???ue se illos dono dare Reipublicae: nec in eos, quamuis iure possent, animaduertere voluisse, ob cognationem, quam cum ipsis haberent: non tamen sibi videri honestum, vt ijdem homines imperium Italiae obtinerent, & in Graeciam praedones mitterent. Praeterea no̅ conuenire, vt cùm in foro aedem Castoris & Pollucis aedificassent, eos???ue deos in summo honore haberent, quos omnes nautarum conseruatores nominant, mitterent postea in Graeciam, qui patriam eorum diriperent. His igitur argumentis impuleru̅t Senatum, vt Antiatibus praeciperet, in alio studio conditione???ue vitae occuparentur. Alexander autem priùs & postea Demetrius reges, vt memoriae mandauit Strabo, huiuscemodi literas Romam miserunt. Victorius lib. 31. Var. lect. cap. 22. Detestatione, Auersatione. Sempronia, Tiberij & Caij Gracchorum soror, vxor Scipionis Aemyliani, à Tribunis pleb. producta ad populum, vt Equitio, cui Semproniae gentis falsum ius quaerebatur, tanquam filio Tiberio fratris sui osculum daret: tame̅ illum, nescio quibus tenebris protractum, vt portentum, execrabili audacia ad vsurpandam alienam propinquitatem tendentem, repulit. Valerius lib. 3. cap. 8. Maximus tyrannus, interfecto Gratiano, & pulso Valentiniano, Martinvm Turone̅sem episcopum ad coenam inuitauit. Sed sanctus liber???ue episcopus ire recusauit: affirmans, Se cum eo communem mensam nunquam habiturum, qui duorum dominorum, quos habebat, alterum occidisset, alterum imperio exuisset. Seuerus Sulpitius. Cantu. Starcathervs Ingellum Daniae regem suis carminibus in conuiuio ita inflammauit, contra principes Saxones, vxoris suae fratres, patris interfectores. vt eos oppresserit. Saxo. Scripto Cleon byrsopola, homo seditiosus, Niciae, Demostheni, & bonis ferè omnibus inimicus fuit: bello tamen non malus, vt Thucydides & Plutarchus scribunt. In hunc scripsit Aristophanes fabulam, quam [Greek words] nominauit, hoc est, Equites. Cuius quum peculatum & tyrannicas opes vellet populo patesacere, opifex personam Cleonis se facturum negauit, veritus illius potentiam. Poëta faecibus histriones vnxit: qui quum in scenam prodire reformidarent, Aristophanes ipse personam Cleonis solus instituit: tanta rabie in illum erat accensus. Propter quod factum accusatus à Cleone, talentis quinque multatus est, vt ipse in Acharnensibus comoedia queritur: hoc est, reuomuit quantum hauserat. Nam fortasse precio à Nicio & Demosthene accepto, ad scribendam fabulam erat adductus, vt in Nephelis fecit, pecunia ab Anito & Melito Socratis inimicis accepta: homo, qui per ebrietatem multa conscripsit, Ludouicus Viues in lib. 2. Augustini de Ciuitate Dei, cap. 9. C. Moecenas Augusto Caesari pro tribunali sedenti, ne iniustos condemnaret, schedulam, cùm ad eum aditus sibi non pa teret, in haec verba scripsit: Tandem aliquando surge carnifex. Quo lecto Caesar, nemine capitis damnato, statim surrexit. tantum???; abfuit, vt ex ea re molestiam ceperit, vt summoperè approbarit. Dion Nicaeas in Augusto. Posteaquam C. Iul. Caesar imperio potitus, subscripsêre Qvidam L. Bruti statuae, Vtinam viueres. Item ipsius Caesaris statuae: Brutus, quia reges eiecit, Consul primus factus est: Hic quia Consules eiecit, rex postremò factus est. Suetonius. Artabanvs Parthorum rex per literas Tiberio Imperatori parricidia, caedes, ignauiam, & luxuriam obiecit, monuit???ue vt voluntaria morte, maximo iustissimo???; ciuium odio quamprimùm satisfaceret. Suetonius. Facto. Diogenes Cynicus quum esset conspicatus in decenter voracem puerum, paedagogo plagam incussit, inferens: Vt quid ita imbuis? Caelius lib. 26. cap. 27. A. L. Zeno quendam aggressum efferri animo, alapa data admonuit, bonitatem non in magnitudine, sed magnitudine̅ in bonitate sitam esse: [Greek words]. Epaminondas amico iussit, vt adiret pecuniosum quendam, ac talentum ab eo peteret, adderet???ue se iussisse. Hic ille, à quo flagitatum erat, cùm ad eum profectus causam requireret: Quia bonus hic, inquit, est vir. Tu verò circumfluis diuitijs, qui multam pecuniam publicam interuertisti. Plutarchus in Praeceptis politicis. Neroni interemta matre Romam redeunti publicè quidem subblandiebantur nonnulli. At seorsum & clandestinè, vbi maior ostentabatur obloquendi licentia, acriùs proscindebant. Nec defuit, Qvi ad eius statuam molgum (hoc est, vtrum bubulum, siue culeum) destinaret, innuens esse dignum, qui eo insueretur. Caelius lib. 11. cap. 12. A. L. Mala aliorvm excvsando. Archidamidas cuidam, qui vitio vertebat Hecateo, rhetori omnium clarissimo, quòd adhibitus ad ipsorum conuiuium nihil dixisset: Videris, inquit, mihi nescire, quòd is qui dicendi nouit artem, etiam dicendi norit opportunitatem. In senatu, in foro, in concionibus, in legationibus, alijs???ue Reipublicae negotijs locus est oratori: in conuiuijs temulentis maiore cum laude silet eruditus, quàm loquitur. Sic periti bellatoris est, non minùs scire fugiendi artem, quàm pugnandi. Plut. in Laconicis, & in Lycurgo. VERITATIS EXERCITATIO, QVATENVS Mendacivm fvgit. Id fit Falsa non fatendo. Socrates impietatis reus, defensionem sibi à Lysia compositam, qua in iudicio vtereur, demissam & supplicem recitare noluit: Aufer, inquiens, istam. Nam ego si eam in vltima Scythiae solitudine perorarem, tum meipsum morte multandum concederem. Valerius Maximus libro sexto, capite quarto. Hiereslavs scriba, & Boëmicarum rerum procurator, de intentatis Mathiae Vngariae regi insidijs in quaestionem missus, proditionem primùm fassus, non multò pòst omnia constanter negauit: malle se tamen vel insontem mori, quàm tormenta morte grauiora perpeti. Rex, qui facinus sat compertum habere dicebatur, per internuncium & praefectum carceris eum admonuit, vt si veniam postularet, se non denegaturum esse pollicebatur. Contrà ille capite mulctari maluit, quàm tanti facinoris infamiam sustinere. Commotus hac obstinatione Coruinus, habito de ipso ritè iudicio antequam Vienna, quò eum transtulerat, discederet, in forum educi iussit. Aequis scribae mortem oculis Viennensis populus spectare non poterat. Multi carnificem clàm admonebant, ne lethali vulnere in ceruicem saeuiret. At ille siue mercede adductus, siue casu ceruicem haudquaquam amputauit: ictum ex media ceruicis parte in humerum deflexit. Cùm repetere vellet, saxis à populo petitur, in fugam???ue stricto ense conuersus abijt. Hiereslaus in proximas aedes translatus, è profluuio sanguinis paulò post animam efflauit. Bonfinius libro 6. Decadis 4. Carolvs Zenus ab inuidis accusatus, quasi pecuniam à Carrariensi principe dono acceptam in publicum non retulisset aerarium, carceri in clusus ea conditione, vt veniam petere posset: nunquam adduci potuit, vt id per biennium faceret, quo toto inclusus vixit: conscius sibi & pecuniam mutuam ab eo acceptam: & exulanti illi, quum in Gallia Cisalpina ageret, optima fide persolutam, quum ipse Carolus Mediolanensem principatum sub Galeacio duce, suis penè auspicijs regeret. Egnatius lib. 3. cap. 7. Fravdem fvgiendo, non committendo. Neoptolemvs Philoctetem dolo sagittis priuare ab Vlysse monitus, respondet: [Greek words] Sophocles in Philoctete. Non Advlando. Consule Titulum Libertatis in reprehendendis alijs. quatenus quos reprehendunt, ijs adulari nolunt, f. 2823. Soloni Atheniensi Sardeis ad Croesum eius rogatu profe [2834] cto simile quiddam accidisse aiunt, atque homini terrestri, qui primùm petit mare. Ille enim alium ex alio fluuium cùm videt, putat eum aequor esse: item Soloni aulam permeanti, & multos contemplanti ex aulicis splendidè cultos, ac compositè incedentes cum comitum atque stipatorum agmine, vnusquisque videbatur Croesus esse: quousque ad illum ipsum est deductus, circumiectum omni cultu, qui ex gemmis, colore vestis, ex auro fabrefacto ad nitoris elegantiam, vel praecellentiam, vel admirationem parari potuisse videbatur: quò nimirum spectaculum ei praeberet quàm augustissimum politissimum???ue. Caeterùm vt coràm astans non modò nihil est motus Solon, nec ad eam speciem vocem misit pro Croesi expectatione, verùm etiam ingenuè declarauit sanis, illius insolentiae se & ineptiarum nullam ducere rationem: iussit ei thesauros pecuniae suae aperiri, & vt duces regium omne instrumentum & splendorem ostenderent. At nihil erat istis opus Soloni: facilè enim ipse ille poterat in semetipso ingenium & mores suos demonstrare. Vt igitur contemplatus omnia, & reductus est: Num quem hominem, requisiuit ex eo Croesus, se nosset beatiorem? Cùm dixisset Solon, Tellum nosse se ciuem suum: recensuisset???ue bonum virum Tellum fuisse, & honestis relictis liberis, cùm nihil ei in vita abfuisset, fortiter pro patria dimicantem, cum laude mortem oppetijsse. habebat iam pro stipite eum & trunco Croesus, quòd neque auri, neque argenti vi metiretur beatitudinem: sed hominis vitam & obitum popularis priuati???ue tam immensae potentiae & imperio anteferret. Tandem tamen rogauit eum denuò, Secundùm Tellum num quem cognosceret beatiorem alium? Verùm occurrente iterum Solone: Cleobin & Bitonem singulari & inter se, & in matrem pietate viros, qui remorantibus bobus iugum ipsi plaustri subissent genitricem???ue ad Iunonis traxissent delubrum, gratulantibus ei ciuibus exultantem: inde sacris peractis, epulati non surrexissent postridie, sed in tanta gloria vitam cum morte citra vllum dolorem, vel cruciatum reperti essent commutasse: Quid nos, inquit iam ira incensus Croesus, nullóne nos numero inter beatos habes? Cui Solon nolens vel adulari ei, vel vltra exasperare: Graecis, inquit, rex Lydorum, cùm mediocria dij dederunt alia, tum sapientiam quandam ex mediocritate meo iudicio constantem, plebeiam???ue, non regiam, aut splendidam: quae vitam considerans varietati fortunae expositam, non sinit nos praesentibus bonis animos tollere, neque vllius suspicere felicitatem vicissitudini opportunam temporis. Offert enim vnicuique ex improuiso futurum alias atque alias conuersiones. Cui verò prosperitatem Deus exitu confirmamus, hunc numeramus beatum. At viuentis adhuc & periculis in vita propositi beatitudo, sicut certantis praeconium & corona, fluxa est & vana. Ea fatus Solon digressus est, & offendit, non correxit Croesum. Erat eadem tempestate Sardibus fabularum scriptor Aesopus: quem Croesus accitum in honore habebat. Hic vicem Solonis doluit illiberaliter dimissi, monens???ue eum: Cum regibus Solon, infit, est aut nequaquam, aut quàm iucundissimè agendum: Cui Solon: Minimè, inquit, imò nequaquam, aut quàm optimé. Plutarchus in Solone. Idem cùm Croesus in sublimi solio, regio luxu sederet, & An pulcrius vnquam spectaculum vidisset, rogaret: respondit, Gal los gallinaceos, pauones, psittacos. Naturali splendore illi superbiunt, tu artificiali tantúm. Laërtius lib. 1. Orsines apud Sagara nobilissimus satrapes, vt qui à Persarum rege Cyro initia generis duceret, quum Alexandrum & amicos muneribus amplissimè cumulasset, Bagoae spadoni, qui Alexandrum obsequio corporis deuinxerat sibi, nihil prorsum honoris detulit: admonitus???ue à quibusdam, quàm Alexandro cordi esset, respondit. Amicos se regis colere, no̅ scorta: nec moris esse Persis mares ducere, qui stupro effoeminarentur. Caelius lib. 15. cap. 9. A. L. Philoxenvs quidam, dithyrambici carminis scriptor, singulari quadam scribendorum versuum maiestate & dignitate pollens, in conuiuio lecto malo Dionysij poëmate, quid de eo sentiret interrogatus, liberiùs paulò respondit. Quo illius responso Tyrannus offensus, quasi per inuidiam poëma eius reprehendisset, confestim in Lapicidinas abduci eum ministris suis imperauit. Postero verò die hortantibus eum amicis vt ignosceret Philoxeno, placatus est, eosdem denuò conuiuio excepit. Procedentibus autem poculis, rursus Dionysius poëmata sua iactans, & versus quosdam, qui feliciùs conditi videbantur, producens, Qualiánam eipoëmata viderentur, interrogabat. Cui ille nihil respondit, sed euocatis famulis Dionysij, iussit se in Lapicidinas duci. Ad quem sermonis lepôrem subridens Dionysius, libertatem eam tunc tulit, risu reprehensionem obtundente. Paulò pòst familiaribus eius simul cum Dionysio intempestiuam orationis libertatem deprecantibus, Philoxenus se praeter omnium opinionem facturum id promisit: ita enim se responsurum, vt simul & veritatem obseruaret, & ex Dionysij sententia diceret. Nec falsum dixit. Tyranno enim commemorante versus quosdam commiserationis affectum saepiùs exprimentes, interrogatus Philoxenus, Qualiánam sibi haec poëmata viderentur, respondit: Miserabilia, vtroque sic, propter vocis ambiguitatem, praestito. Dionysio enim responsum placebat, quia putabat dicere eum, versus plenos esse commiserationis affectu, quod bonorum Poëtarum esse nouerat, adeo???ue laudatum se à Philoxeno existimabat. Alij verò veriorem sensum apprehendentes, miseram poëmatis naturam dixisse eum putabant. Diodorus lib. 15. Callisthenes Peripateticus, Alexandri peregrinationum comes, ex Hero Aristotelis consobrina editus, & ab illo educatus, cùm premeretur ob existimationem suam inuidia: interim etiam materiam ipse sui calumniandi praebebat, quòd ferè reijceret vocationes: atque in conuiuijs cùm adesset, significaret supercilio & silentio non laudare se, vel probare ea, quae agerentur. Vnde de eo dixit Alexander: Odi sophistam, qui sibi ipsi non sapit. Dum fortiter & sapienter recusat prostratus humi Alexa̅drum salutare, solus???ue disserit publicè ea, quae in occulto optimus quisque & natu maximi inter Macedonas stomachabantur: magna quide̅ macula Macedonas & Alexandrum maiore exoluit, deterrens eum ab adoratione: se verò ipse perdidit, quòd extundere id magis regi quàm videretur persuadere. Chares Mitylenaeus Alexandrum praedicat in conuiuio quodam, cùm bibisset, phialam vni ex amicis porrexisse, illum phiala accepta ad aram versum assurrexisse: ac cùm hausisset, adorasse primùm, deinde osculatum Alexandrum in conuiuio mox accubuisse. Postquam id omnes deinceps fecerunt, cepisse phialam Callisthenem, ac non attendente rege, sed cum Ephestione fabulante, bibisse, atque ad ferendum regi osculum accessisse. Ibi cùm Demetrius cognomine Phidon dixisset: Caue rex osculeris eum, nam vnus hic non adorauit te: Alexandrum osculum declinasse, Callisthenem verò dixisse alta voce: Vno ego osculo minùs ferens abibo. Ita exulcerato regis animo Lysimachi & Agnones vellicauerunt eum, obambulare iactantes sophistam tanquam euersa tyrannide intumescentem, concurrere???ue ad eum, & obseruare adolescentes tanquam vnum in tot millibus liberum. Tandem cùm in suspicionem venisset coniurationis cum Hermolao contra regem initae, alij ab Alexandro suspensum dictitant, in vinculis alij morbo afflictum. Chares, postquam comprehensus fuit, septem menses in vinculis custoditum: vt in concilio praesente Aristotele iudicaretur, ac quo tempore in Mallis Oxydracis Indiae sauciatus fuit, ex corpore supra modum turgido & mor bo pediculari excessisse. Plut. in Alexandro. Menedemvs cùm Alexinum frequenter ipsum laudare accepisset: At ego, inquit, semper vitupero Alexinum. Est namque vir malus, qui vel malum commendat, vel vituperatur à bono. Plut. de Immodica verecundia. Antipater dux Philippi, deinde Alexandri, & regni successor, discipulus Aristotelis, solus ex Alexandri successoribus Deum appellare Alexandrum recusauit, impium id esse ratus. Suidas. Vespasianvs peregrinatione Achaica inter comites Neronis, cùm cantante eo aut discederet saepiùs, aut praesens obdormisceret, grauissimam contraxit offensam: prohibitus???; non contubernio modò, sed etiam publica salutatione, secessit in paruam ac deuiam ciuitatem: quoad latenti, etiámque extrema metuenti, prouincia Iudaea cum exercitu oblata est. Suetonius. VERITATIS PRACTICAE EXERCITATIO quoad Alios. Qvatenvs aliorum Veritatem practicam Exprimvnt. Sive id fiat Iuramento. Iusiurandum respectis suae Formae, quia per deos coneipitur, Religiosae est Iustitiae: at respectu Fidei, cuius veluti nota est & symbolum externum, ad Iustitiam profanam referri posset: respectu denique Finis, quoniam veritatis confirmandae causa suscipitur, huius est loci. Consule Tit. Diuinationis species per Iusiurandum, fol. 1353. Illic theoriae occultorum diuinitas, vt ita dicam, perpenditur: hîc verò practica veritas. Tormentis. Tormenta per se Corporis mala sunt, f. 422. At respectu Finis, quia veritatis inuestigandae causa adhibentur, huius sunt loci. Respectu verò Modi, quo adhibentur, sic Prudentiae quandam venam in scrutandis arcanis continent. Persae cuiusdam celebratur apophthegma, qui negauit tormentis opus esse ad exquirendum verum: vino enim rectiùs elici. Roterodamus in prouerbio, In vino veritas. Minis. C. Pompilivs à Senatu legatus ad Antiochum missus, vt bello se, quo Ptolemaeum lacesseb at, abstineret: cùm ad eum venisset, atque is promto animo & amicissimo vultu dextram ei porrexisset, inuicem ei suam porrigere noluit: sed tabellas senatusconsultum continentes tradidit. Quas vt legit Antiochus, dixit se cum amicis collocuturum. Indignatus Pompilius, quòd aliquam moram interposuisset, virga solùm, quo insistebat, denotauit. Et priùs (inquit) quàm hoc circulo excedas, da responsum, quod Senatui referam. Non legatum locutum, sed ipsam curiam ante oculos positam crederes. Continuò enim rex affirmauit fore, ne ampliùs de se Ptolemaeus rex quereretur. Ac tum demùm Pompilius manum eius tanquam socij apprehendit. Quàm efficax est animi sermonis???ue abscissa grauitas? Eodem momento Syriae regem terruit, Aegypti texit. Valer. lib. 6. cap. 4. L. Corn. Sylla congressus cum Mithridate ad Dardanu̅ Troadis, pacis causa, cùm ei obuiam prodisset Mithridates, & dexreram porrexisset: rogauit eum, Acciperétne, quibus condicionibus pepigerat Archelaus eius dux, pacem? Tacente rege, Sylla: Atqui deprecantium est, inquit, priore loco dicere, victoribus satis est tacere. Vbi exorsus Mithridates excusationem est. conatus???ue bellum partim ad deos referre, partim ipsos culpare Romanos: excipiens Sylla: Iamdudum ait se de alijs accepisse, nunc verò ipsum intelligere, disertissimum esse Mithridatem, qui in factis adeò tetris & prauis non deficiatur speciosa oratione. Inde cùm eius facinora coarguisset, & exagitasset acerbè, quaesiuit iterum: Ecquid his, quae cum Archelao conuenissent, staret? Vbi stare respondit: ita demùm salutauit eum, ac complexu est osculatus. Plut. in Sylla. Ludouicus secundus, à patre Lothario Imperatore imperij socius nominatus, cùm magnis viribus Romam peteret, vt diadema susciperet: quacunque autem iter faceret, caedibus, rapinis, incendijs omnia vastaret: à Sergio secundo Pontifice ad sancti Petri valuas, quae Argentearum nomen habent, quae è more tunc Pontificis iussu clausae erant, deductus est. Cùm autem manu sua eum Pontifex teneret, senio confectus, inermis???ue ac solus, iuueni Ludouico, nulla eius virium habita ratione, omnibus audientibus haec dixit: Si, Ludouice, pacato animo venisti, recludantur fores, atque ingredi templum tibi licebit. Quòd si alio venisti animo, caue ne has fores contingas, quia vnidex Dei gladius in tuum tuorum???ue caput saeuiet. Cui cùm humanè Ludouicus respondisset, reclusis foribus templum intrauit: atque illic fuit coronatus. Fulgos. lib. 6. cap. 4. & Egnat. lib. 6. cap. 4. è Platina. Approbant, Admittvnt. Veritatis in proprijs bonis ab alio laudatis acceptandis, exempla huc referri possunt, quatenus alienam veritatem amplectuntur. Huc quoque Tit. Mala sua ab alio reprehensa non excusare, ferre, p???inet, respectu Essicientis: de quo superiore loco respectu Subiecti pertract auimus, fol. 2819. Antigonvs rex admirantibus, quamobre̅ tanti faceret Zenonem philosophum, respondit: Quoniam quum multa à me acceperit, nunquam tamen emollitus est. Eius mortem quum audîsset, ingemuit, dicens: Quale theatrum perdidi? Erat enim Zenon acerrimi iudicij, & ab assentando alienissimus. Laërtius lib. 7. cap. 1. Hiero, Gelonis in tyrannide successor, neminem dixit, qui liberè loqueretur, sibi importunum esse. Plutin Apophtheg. Publ. Scipio & C. Laelivs Lucilium Satyricum ob dicendi scibendi???ue libertatem vehementer amarunt. De quibus sic Horatius lib. 2. satyra 1. - quid, quum est Lucilius ausus Primus in hunc operis componere carmina morem, Detrahere & pellem, nitidus qua quisque per ora Cederet, introrsum turpis? num Laelius, aut qui Duxit ab oppressa meritum Carthagine nomen, Ingenio offensi, aut laeso doluêre Metello? Famosi???ue lupo cooperti versibus? atqui Primores populi arripuit, populum???ue tributim, Scilicet vni aequus virtuti, atque eius amicis. Quin vbi se à vulgo, & scena, in secreta remorant Virtus Scipiadae, & mitis sapientia Laeli, Nugari cum illo, & discincti ludere, donec Decoqueretur holus soliti-. Antistius Labeo I. C. Senatus lectione, cùm Triumuirum legeret M. Lepidum, hostem olim Avgvsti, & tunc exultantem, interrogatus ab Augusto, Annón essent alij digniores? Suum quemq; iudicium habere, respondit. nec ideò libertas aut contumelia fraudi illi fuit. Suetonius in Augusto. Remvnerant. Athenienses rei capitalis accersitos, si culpam ingenuè & poenam quam merebantur confessi fuissent, impunitate donabant. Eapropter cupidiùs Socratem damnarunt, quòd maiore constantia peccatum fateri noluisset. Impvgnant. Certamina veritatis. Quòd in Theoricis Opinio est, id in Practicis Assertio de veri similibus contraria. Etsi autem reuera non nisi inter Veritatem & Mendacium vt contrarietas, sic certamen esse potest: dicuntur tamen quaedam talia, in quibus viri cordati & sinceri in diuersas cogitationes distrahuntur, Veritatem practicam vtriq; collineantes, sed prudentiae defectu non ex aequo attingentes. Huc pertinent liberè dictis opposita libera responsa. Exempla quaedam ex Titul. Veritatis in suis vel alienis bonis defendendis, malis???ue excusandis, fol. 2814. & seqq. Hector Rhesum Thracem serò auxilium ferente̅ liberè reprehendit in primo statim congressu, suae huius libertatis causam asferens apud Euripidem in Rheso: -[Greek words] Cui vicissim Rhesvs quoque liberè respondet: [Greek words] Mendacivm practicvm repvdiant, & veluti cum Mendacibus pugnant. Partim Obtrectatores, Delatores, Calvmniatores. Non admittendo, Non credendo. Ex Tit. Veritatis in bonis defendendis, vel malis excusandis, quaedam huc pertinent, quatenus alienum mendacium praesupponunt, fol. 2814. Ex Tit. Insidiarum tolerantia, quaedam exempla huc transferri possunt, quatenus insidias vt incertas negligunt, fol. 2169. Syracusanus Dion quibusdam monentibus, vt aduersus Heraclidem & Calippum, quorum fidei plurimùm credebat, tanquam insidias ei nectentes, cautior esset, respondit, Se vita malle excedere, quàm in metu violentae mortis amicos inimicósque iuxtà ponere. Valer. lib. 3. cap. 8. & Plut. in Apophtheg. Plato Xenocratem discipulu̅ suum audiens multa de se impiè locutum, sine vlla cunctatione criminatione̅ respuit. Instabat certo vultu index, quaerens causam, cur sibi fides non haberetur? Adiecit: Non esse credibile, vt quem tantoperè amaret, ab eo vicissim non diligeretur. Postremò cùm ad iusiurandu̅ inimici asserentis malignitas confugisset, ne de periurio eius disputaretur, affirmauit: Nunquam Xenocratem illa dicturum fuisse, nisi ea dici sibi expedire iudicasset. Val. Max. lib. 4 cap. 1. Alexander Macedoniae rex, quum familiaris quidam aduersarium suum traduceret, altera manu aurem obstruxisse fertur, vt illam puram absenti relinqueret. Antonius Melissa part. 1. Serm. 52. Idem in Cilicia Cydno, qui Tharsum interfluit, corpus immer serat. Subito rigore obstupefactis neruis, iacebat aeger Tharsi, & instantis victoriae spes fluctuabat. Conuocati Medici, cùm ad vnam potionem sententiam direxissent, atque eam Philippus medicus suis manibus temperatam Alexandro (erat autem ipsius amicus & comes) porrexisset à Parmenione missae literae superuenerunt, admonentes, vt rex insidias Philippi, perinde ac pecunia corrupti à Dario caueret. Quas cùm legisset, sine vlla cunctatione medicamentum hausit, ac tum legendas Philippo tradidit. Pro quo tam consta̅ti erga amicum iudicio, dignissimam à dijs immortalibus mercedem recepit, qui incolumitatis eius praesidium falso interpellari iudicio voluerunt. Valer. lib. 3. cap. 8. & Plut. in Alexandro. Cùm Traiano significatum esset, Licinium Surram in ipsum conspirare, vespere eius diei non inuitatus ad eum Traianus, cum duobus solis comitibus coenatum se contulit, radi???ue ab eius tonsore voluit, atque oculos ab eius medico inspici. Eadem postea cùm denuò de conspiratione affirmaretur, ridens respondit: Se nullo modo, vt crederet, adduci posse, quòd eo die periculum ipsius rei fecera???ita vt Surra, si voluisset id quo insimulabatur agere, potuisset. Itaque in amicitia firmus perstitit, nec multò post tribunatum Surrae detulit: & cùm, vt mos erat, ei ensem traderet, eum???ue non vagina tectum, sed strictum porrigeret, Surrae dixit: Vt acciperet ensem, si benè imperium regeret, tuendi gratia: occidendi autem, si malè imperaret. Fulgosus & Egnatius lib. 1. cap. 7. ex Dione. D. Avgvstinvs Episcopus Hipponensis, obtrectationes cauebat, ita vt mensae etiam hoc distichon inscriberet: Quisquis amat dictis absentum rodere vitam, Hanc mensam vetitam nouerit esse sibi. Non rarò etiam coëpiscopos suos alijs obtrectantes grauiter obiurgauit: se???ue aut deleturum versus illos, aut abiturum minatus est. Possidonius cap. 22. Quu̅ transfuga Nolanus eques ingenio infami, vt sibi gratiam cum Sfortia compararet, Tartaliam omnibus maledictis in conuiuio Magni Sfortiae famam lacerasse detulisset, déque ea re vt fides sibi haberetur, iureiurando saepiùs affirmaret: Non opus est, inquit, sodes, vt multùm in persuadendo mecum labores, quum Tartalia nunquam verbum de quoquam sit elocutus, quin maledixerit, & tum multò quidem atrociùs, atque liberiùs, quum locum ad id maximè opportunum nactus, vt dicis, totum maledicentiae impetum effudisse credendum sit. Peracutè delatorem auertens simul, & sua vitia Tartaliae obiectans, titubantiam scilicet oris, vnde cognomen acceperat, (antea Angelus Lauellus vocatus) & temulentiam, quum esset omnium, & quidem natura potiùs quàm aetate, bibacissimus. Iouius in vita Sforciae. Apud Claudianum singularis laus est Theodosij, quòd no̅ fuerit suspicax. Ita Mathias Pannoniae rex non facilè admittebat calumnias illorum, qui conabantur familiares regis in odium adducere. Miserat in Pannoniam legatum suum Nicolaum, episcopum Madrusiensem, Pius II. Pontifex. Ille allectus beneficentia regis, totam hyemem in aula commoratus est, & in praecipuorum Principum amicitiam se insinuauit. Tandem regis quoque animum pertentauit, & vt maiorem gratiam iniret, summos quosque Principes proditionis accusare cepit, id???ue se reipsa demonstrare posse affirmauit. Rex dissimulata inquisitione, cùm eandem saepiùs cantilenam audiret, perfidiae eius detegendae causa, nihil minùs expectantem, in conuentum Principum produxit, & clara voce: Quínam sunt illi, inquit, quos vitae & fortunis meis toties iam insidiantes te certò comperisse asseruisti? Ibi cùm legatus obtumesceret, & veniam deprecaretur: At ego, inquit Rex, nisi moueret me auctoritas Pontificis, ostenderem tibi, non decere legatos, in alieno regno, sementem dissidiorum iacere, & Principibus honestis vitae periculum creare. Tibi igitur mando, vt intra biduum regno meo excedas, quod nisi feceris, ego tale exemplum in te statuam, vt orbi terrarum innotescat, Mathiam regem sceleratas tales artes seriò odisse. Ioach. Cureus in Annalibus Silesiae. Fridericvs III. Imp. cùm literas Casparis Schlichij ex Nurenberga accepisset, quae nonnullis Hungaris inscribeba̅tur: non defuerunt, qui eas aperiendas dicere̅t, quòd in ijs aliquid proditionis scriptum esse putarent, quod sciri oporteret. Quibus Fridericus: Casparem ego & probum virum, & mei amantem existimo. Si fallor, malo per sese error pateat, quàm me cu̅ scelere inuestigetur. Aeneas Syluius lib. 4. Comment. de Reb. gestis Alphonsi. Puniendo, Castigando. Avgvstvs princeps, omnium primus de famosis libellis cognitionem legis specie maiestatis tractauit, commotus Cassij Seueri libidine, qua viros feminas???ue illustres procacibus scriptis diffamauerat. Priùs facta arguebantur, inquit Tacitus, dicta impunè erant. Si qui proditione exercitum, aut plebem seditionibus, demum???ue malè gesta Republica, maiestatem populi Romani minuisset. Caelius libro 15. capite 25. Antiquarum Lectionum. Nero Imp. delatorum licentiam volens compescere, praemia ad quartas reuocauit (cùm delatores poenae dimidiam partem ex lege Papia haberent antea) & ideò Quadruplatores dicti sunt, quòd quartam de proscriptorum bonis, quos detulera̅t, partem acciperent. Alex. lib. 4. cap. 22. Vespasianvs & Titvs delatores flagellis caesos per amphitheatri harenam spectandos traducebant: vt poenis coërciti, à noxijs deferendis abstinerent. Alexander ab Alexandro libro 4. capite 22. Domitianvs, inter imperij monstra connumeratus, hac in re solùm sapere visus est, quòd delatores ab vrbe expulerit, hanc vocem frequenter vsurpans: Delatores qui non castigat, irritat. M. Antoninvs Pius, delatores, si no̅ probarent, capitali poena affecit: si probarent, oblato praemio dimisit infames. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 22. Opilivs Macrinus Imp. delatores vndique conquisitos, poenis & damno afficiebat. Idem. Advlatores aversando, Qvos vei. Oderunt. Apud Athenaeum Hegesander narrat, quum Alexander dixisset, se morderi à muscis (sic vocabat parasitos) iam???ue conaretur illas abigere, Cinesias vnus eius ordinis, qui fortè aderat: Profectò aliae muscae siticulosae magis vrgebunt te, semel gustato tuo sanguine. Erasmus in Adagijs. Avgvstvs Caesar nullam aliam pestem magis quàm adulatores & assentatores detestatus est. Suetonius. Iovinianvs Imp. in assentatores lepidè illud dicebat: Depre hendi eos no̅ Deum colere, sed purpuram: nec differre ab Euripo, fluctus suos huc atque illuc subinde rapienti. Sigismvndvs Imp. assentatores se veluti pestes odisse, cùm diceret, Brunorius Veronensis respondit: Tamen nullum genus hominum magis amas, quàm adulatores. Tum Sigismundus: Rectè sanè dicis, inquit. Nam nec tu mecum tam diu fuisses, nisi meis moribus blandiri assueuisses. Aeneas Syluius de Dictis Sigismundi & Friderici Impp. Alphonsvs, Aragonum & Siciliae rex, nihil magis in vita exhorruit, quàm mendaces: nihil magis auersatus est, quàm parasitos ac adulatores: quos etiam pestem Principum appellare consueuit, & varijs interdum poenis ac cruciatibus affecit. Antonius Panorm. de Rebus gestis Alphonsi, & Aeneas Syluius de eius dictis. Irrident. Antipatri filius Cassander, Babylonem veniens, cùm barbaros venerabundos Alexandrum salutantes conspexisset, vir in libertate enutritus Graeca, atque huiusmodi spectaculi hactenus insolens, in cachinnum est essusus. Ea re exarsit ita Alexander, vt arreptum crinibus caput eius ambabus manibus vehementer contuderit ad parietem. Plut. in Alexandro. Vespasianvs Imperator, generis sui ignobilitatem freque̅ter etiam prae se tulit, eos???ue irrisit, qui illud in Herculem referre conarentur. Suetonius. Dicta Factáve, Non admittunt, Repudiant. Philippis puella quaedam Pythonissa Pavlvm & Silam summi Dei cultores, & salutis nuncios esse clamauit. Eam rem indignè ferens Paulus, nec diaboli testimonium admittens, spiritum eiecit. Ab ijs ergo, qui quaestum ex ea faciebant, coram magistratu accusati, virgis caesi, & in carcerem coniecti sunt. Actorum 16. Alexander Magnus per fluuium Hydaspem nauigans, cùm ei Aristobulus Poëta quidam carmen obtulisset, in quo ei ita assentabatur, vt elephantos interimere, turres prosternere, muros perfodere diceret. indignatus rex: Apage isthaec, inquit, mendacia, quae vera etiamsi essent, possent in mendacij suspicionem venire. Et simul librum in profluentem abiecit: similia auctori minatus, si tale quid in posterum ederet. Gyraldus Dial. 3. de Hist. poët. Idem, cùm Brison, (alibi, Crisson Himenaeus) nobilis certamine cursus, qui cum ipso contendebat de pernicitate, vltrò concederet, vehementer est indignatus. Plut. de Tranq. animi. Idem arce capta, quum amici dicerent, illum egregijs gestis Herculem superasse: At ego, inquit, meas res gestas in imperio, ne verbo quidem cum his, quae gessit Hercules, arbitror conferendas. Plutarchus in Apophthegmatibus Regum & Imperatorum. Avgvstvs Domini appellationem, vt maledictum & opprobrium, semper exhorruit. Cùm spectante eo ludos, pronunciatum esset à mimo: O Dominum aequum & bonum: & vniuersi quasi de ipso dictum exultantes comprobassent: statim manu vultu???ue indecoras adulationes repressit, & insequenti die grauissimè corripuit edicto: Dominum???ue se posthac appellari, ne à liberis quidem, aut nepotibus suis, vel seriò, vel ioco passus est, atque huiusmodi blanditijs vti etiam inter ipsos prohibuit. Suetonius. Tiberivs Caesar adulationes adeò auersatus est, vt neminem Senatorum, aut officij, aut negotij causa ad lecticam suam admiserit: consularem verò satis facientem sibi, ac per genua orare conantem, ita suffugerit, vt caderet supinus: atque etiam si quid in sermone, vel in continua oratione blandius de se diceretur, non dubitaret interpellare, ac reprehendere, & commutare continuó. Dominus appellatus à quodam, denunciauit, ne se ampliùs contumeliae causa nominaret. Alium dicentem, sacras eius occupationes: & rursus alium, auctore eo Senatum se adijsse, verba mutare: & pro auctore, suasorem: pro sacris, laboriosas dicere coëgit. Suetonius. Cùm Pescennio Nigro Imperatore creato, quidam panegyricum recitare vellet, dixisse fertur: Scribe laudes Marij, vel Hannibalis, vel alicuius ducis optimi vita functi, & dic quid ille fecerit, vt eum nos imitemur. Nam viuentes laudare irrisio est, maximè Imperatores, à quibus speratur, qui timentur, qui praestare publicè possunt, qui possunt necare, qui proscribere. Viuus placere volo, mortuus etiam laudari. Aelius Spartianus. Alexander Seuerus Imp. nullum omninò assentatorem admittebat. Si quis eum salutando caput flexisset, aut blandiùs aliquid dixisset, vt adulatorem inanem reijciebat. Lampridius. Atila Hunnorum rex, Patauio capto Marulli Calabri poe̅tae [2837] carmen de laudibus suis conscriptum, in ignem conijci iussit: quia licentia poëtica originem Atilae ad Deos retulerat. Nicolaus Olaus cap. 15. de Vita Atilae. Eludunt illorum dicta. Alexander, Ammonis filius à sacerdote Iouis Ammonis, spe lucri dictus, interpretatus est: Nihil mirum, inquiens, cùm Iupiter omnium natura sit pater. Plut. in Alexandro. Antigonvm regem quu̅ Hermodotus in poëmate Iouis dixisset filium: Non haec, inquit, de me sentit lasanophorus: qui matulam domino subijcit. Plut. in Apophtheg. Tarraconensibus pro laeto ostento nunciantibus, quòd in ara Augusti palma esset enata: Apparet, inquit Avgvstvs, qua̅ frequenter accendatis. Quod illi dijs tribui volebant, ille tribuit illorum negligentiae, qui nunquam in ara Caesaris adolerent incensum. Suetonius, & Dion. Gregorivs Magnus Papa, cùm à quodam supra modu̅ laudaretur. Faxit Deus, respondit, vt & mihi virtus, & tibi fides tanta, quantam oratio tua requirit, contingat. Aegid. Corrozetus de Dictis memorabilibus. Canvtvs Daciae & Angliae rex, à milite auribus seruiente, appellatus Rex regum longè omnium potentissimus, qui hominibus, qui mari, qui terrae latè imperitaret, euidenti argumento adulatoris vanitatem redarguit. Vide Tit. Prudenter consulere humilitati. Ex Polydoro lib. 7. Reprehendunt. Alexander habebat Eudaemonicum Philosophum, sed quouis parasito adulantiorem. Hic, quum aliquando tonaret vehementer, adeò vt omnes expauescerent: dixit Alexandro, Quin tu tale quippiam facis Alexander, fili Iouis? At ille non ferens tam abiecti philosophi vocem, ridens ait: Nolo enim formidabilis esse, quemadmodum tu me doces, qui satraparum ac regum capita me iubes super coenam apponere. Sic Athenaeus. Plutarchus in vita eius secus aliquanto: Quid mihi succenses, quòd pisces apponam in conuiuio, ac non potiùs satraparum capita? Erasmus lib. 6. Apophtheg. Caelio oratori, quum quidam cliens omnia concederet, longa assentatione fastiditus Caelius: Dic, inquit, contrà, vt duo videamur. Rauisius. Puniunt. Persis & Indis lege cauetur, vt qui clientem decepisset, qui???ue ter mendacio abusus fuisset, illi per omnem vitam silentium indiceretur, nullo???ue magistratu aut honore dignus haberetur. Artaxerxes mirificè mendacium auersatus fuit, adeò vt mendacis hominis linguam triplici clauo affigi iusserit. Alexander lib. 6. cap. 10. Thessali ciuitatem Adulationem vocatam solo aequarunt, quam habitabant Melienses populi, vt Theopompus testatur lib. 30. Athenaeus lib. 6. cap. 6. Legato, quem ad Antigonum Demetrij silium misera̅t Lacones, vt intellexerunt eum appellasse illum regem, mulctam dixerunt, quamuis medimnum tritici ab eo arctis commeatibus in capita apportaret. Plut. in Apophtheg. Avgvstvs, si quis inter salutandum flexisset caput, aut assentaretur blandiùs, foras detrudi & exigi iubebat. Alex. ab Alexandro lib. 2. cap. 19. Sigismvndvs Imp. supra modum eum laudanti, & dijs similem esse dicenti, alapas dedit: dicenti???ue illi, Cur me caedis Imperator? Cur me, respondit, mordes adulator? Aeneas Syluius lib. 2. Comment. de Reb. gestis Alphonsi. Errores corrigendo. Ioannem Baptistam plurimi Iudaeorum Messiam esse conijciebant, propter vitae austeram sanctimoniam. At ille apertè respondit, se Christi tantùm praecursorem esse, neq; dignum, qui solueret corrigiam calceamentorum eius. Aqua se baptizare, illum verò igni & Spiritu sancto baptizaturum esse. Matthaei 3. Lucae 3. & Ioan. 1. Argileonis Brasidae mater, defuncto eius filio, cùm Amphip olitani quidam, qui commeauerant Lacedaemonem, illam inuiserent, requisiuit an filius suus honestè, & vt Sparta dignum erat, cecidisset. Quibus illum extollentibus, adijcientibus???ue, illum ijs in factis fuisse Lacedaemoniorum omnium praestantissimum: Fuit, hospites, inquit, honestus vir, & fortis filius meus, sed habet multos Sparta illo excellentiores. Plut. in institutis Laconicis. Fravdes, Dolos, Mendacia indicando. Cùm Cambyses rex Persaru̅ ad Aethiopes Macrobios sub specie legationis Ichthyophagos quosdam Aethiopes exploratores misisset cum muneribus: Aethiopum Rex dolum intelligens, Cambysem iustum non esse affirmabat, qui alienam regionem affectaret, & eos homines, à quibus nihil lacessitus esset, in seruitutem redigere tentaret. Eis itaque arcum dedit, quem Cambysi offerrent, cum his verbis: Rex Aethiopum regi Persarum consilium dat, quando Persae tam facilè trahent tantae magnitudinis arcus, tunc aduersus Macrobios Aethiopes cum maioribus copijs moueat bellum. Interim dijs gratias habeat, qui non inducant in mentem filijs Aethiopum, vt praeter suam velint aliam comparare regionem. Haec locutus, arcum laxauit, eis???ue, qui venerant dedit. Tum sumto purpureo amiculo (quod vnum ex muneribus erat) rogauit, Quídnam esset, & quomodo confectum? Et cùm Ichthyophagi veritatem de purpura de???; tinctura dixissent: Dolosi, inquit, homines, dolosa sunt vestimenta. Secundo loco sciscitatus de tortili monili atque armillis, ornatum eius rei exponentibus Ichthyophagis, risit, atque existimans vincula esse, inquit: Robustiora apud se vincula esse. Tertiò sciscitatus vnguentum, cùm illi de confectura, vnguenti???ue ratione dixissent, idem dixit, quod de vestimento. Vbi ad vinum peruenit, eius???ue conficiendi rationem audiuit, maiorem in modum delectatus potu, percontatus est, Quibúsnam rebus vesceretur rex, & quod longissimum tempus vitae Persis esset. Responderunt, vesci regem pane, exponentes tritici naturam: perfectissimum???ue diu viuendi spatium apud Persas esse octoginta annos. Ad haec Aethiops: Nihil se mirari, inquit, si stercore vescentes paucis viuerent annis. Nam ne tot quidem annis victuros, nisi hoc potui acceptum referrent. Herodotus lib. 3. Orosivs Hispanus, doctrina ac eloquentia clarus (vt Gennadius de Illustribus viris refert) scripsit contra calumniatores Christiani nominis, asserentes diminutum fuisse imperium Romanum per aduentum Christi: liquidò ostendens, longè maiora grauiora???ue mala Romanae Reipubl. ac vniuerso orbi accidisse à principio seculi, vsque ad redemtoris nostri adue̅tum, quàm post euangelium diuulgatum. Sempronia Tiberij & Caij Gracchorum soror, vxor Scipionis Aemyliani, à Trib. pleb. producta ad populum, vt Equitio, cui Semproniae gentis falsum ius quaerebatur, tanquam filio Tiberij fratris sui osculum daret: tamen illum, nescio quibus tenebris protractum, vt portentum execrabili audacia ad vsurpandam alienam propinquitatem tendentem repulit. Valerius lib. 3. cap. 8. VERITATIS EXERCITATIO RESPECTV Loci. Verbi causa in Templo. Apud Lacedaemonios, si Qvis in peccato deprehensus fuisset, cogebatur aram quandam, quae erat in vrbe, circumire, ac vituperationem interim in se ab alio compositam canere, quod nihil aliud erat, quàm seipsum sua voce obiurgare. Plutarchus in Laconicis. In Constantinopolitana aede certum locum fuisse, in quem homicidae, antequam ab Ecclesia reciperentur, conscendere, & ab ingredientibus & exeuntibus, suo facinore exposito, veniam petere coacti essent, ex Annalibus Nicetae apparet: qui Isaacivm Angelum post interfectum à se Stephanum, eundem conscendisse locum narrat, sub Imperio Andronici Comneni. in Foro. Marsyas frater Antigoni, reus, cùm postularet de causa vt domi cognosceretur: Imò, inquit, cognoscetur in foro, omnibus???ue audientibus. nunquid facinoris conceperimus. Plutarchus in Apophthegmatibus. VERITATIS EXERCITATIO RESPECTV Temporis. Verbi causa in Calamitate. Filii decem Iacobi patriarchae in Aegyptum profecti, pro???ue exploratoribus in vincula coniecti à Iosepho Aegypti praefecto, in eas angustias sese redactos ob impietate̅ erga fratrem Iosephum commissam liberè profitebantur. Genesis 42. Afflicti Israelitae per ignitos serpentes, venerunt ad Mosen, dicentes: Peccauimus, quia locuti sumus contra Dominu̅, & te. Fecit ergo Moses serpentem aeneum, in quem aspicientes sanarentur. Numer. 11. Tres socij Danielis, qui sanctè inter Chaldaeos vixerant, & pro quibus Deus tantum miraculum faciebat in fornace, nequaquam contra Dominum murmurabant, quasi iniustè talia paterentur, sed dicebat Azarias: Peccauimus, iniquè egimus. Danielis 3. Philippus rex cùm signa Laconiae inferret, haberentur???ue omnes pro deploratis, affatus est Spartiatem quendam. Quid nunc agetis, Lacones? Quid verò, inquit, aliud, quàm fortiter cademus? Soli enim ex Graecis nos liberi, nec audientes esse didicimus alijs. Plut. in Apophtheg. Laconicis. in Mortem. Sextvs septem fratrum Machabaeorum martyrum, mori incipiens, ait: Nos propter nosmetipsos haec patimur, peccantes in Deum nostrum. 2. Machab. 3. Latro in cruce peccata sua confessus est, & veniam meruit. Lucae 23. Philippvs I. Francorum rex Meleduni decessit, anno Salutis 1109. propter Ligerim ad Benedicti sepultus est, vt iusserat: indignum se dictitans, qui ad Dionysij inter sanctissimorum regum monumenta mortuus iaceret. Aemilius libro 5. Fertur Iaroslavs, Gnesnensis Archiepiscopus in Polonia, mandasse moriens, vt cadauer suum non ostio, sed pertuso pariete in basilicam sepeliendum inferretur, quòd non ritè neque ordine Archiepiscopum se factum diceret. Cromerus libro decimotertio. Nouissimo praelio inter Henricum IV. & Rodulfum Sueuu??? de imperio Romano, Rodvlphvs vulneratus in dextera, reductus Herbipolim, magnates & Episcopos suae partis ad se iussit venire, & elata dextera in aftantes: Haec est, inquit, manus, qua ego sacramenta praestiti Henrico domino meo: vobis tamen vrgentibus toties in eum infeliciter pugnaui. Ite & implete primam regi vestro fidem: nam ego vadam in viam patrum. Cranz. lib. 5. cap. 7. Saxoniae. VERITAS PRACTICA CONSIDERATA SECUNDÙM MATERIAM. QUATENUS OCCUPATUR CIRCA Res. Sive perpendantvr Perse. Ex pracedentibus de Confessione, de Reprehensione libera, huc accommodari possunt omnia, fol. 2816. 2823. Illic Formae, hîc Materiae habetur ratio. De Eruditione veritatem dicere. Consule Tit. Certaminum Poëtarum Grammaticorum, & c. quatenus certando liberè sua bona profitentur, fol. 1100. 1127. 1163. 1275. Post Socratis mortem cùm permulti illius familiares in coetu quodam tristarentur: Plato praesens poculum cepit, omnes???ue illos bono esse animo hortatus est, quia vires sibi regendae scholae sufficerent: ac Apollodorum poculo prouocauit. Qui dixit, quòd libentiùs ac saeuiùs veneni calicem à Socrate exciperet, quàm ab ipso vini poculum. Athenaeus libro 11. capite 22. Theognis Megarensis Gnomologus sic de seipso: [Greek words] Carpunt me plures docti, indocti???ue: imitari Nos in doctorum de grege nemo potest. Archimedes Syracusanus mathematicus inter primos nobilis aiebat: Si alter foret terrae globus, se illum ad hunc tracturum, vel hunc ad illum impulsurum, sed petebat locum dari, in quo consisteret. [Greek words]. Cicero 5. Tuscul. quaest. ex Heraclide Pontico Platonis auditore narrat, Pythagoram à Leonte Phliasiorum tyranno rogatum, quid artis profiteretur: cum???ue superiores, qui eidem studio essent dediti, sapientes se cognominassent, ipsum se philosophum, id est, sapientiae studiosum modestiore nomine appellasse. Hinc Sophi nomen tanquam superbum nimis & inuidiosum relictum, caeteros???ue Philosophos esse nuncupatos. Lud. Viues in lib. 8. de Ciuit. Dei, cap. 2. Pindarvs de seipso Ode 1. Olymp. sic scribit: [Greek words] Mihi Musa fortissimum telum robore nutrit. Idem in Nemeis eo se gloriatur aduersarijs suis, Bacchylide nimirum & Simonide, esse superiorem, quòd ipse natura Poëta sit, illi autem didicerint à magistris: in quo tantum esse vult, vt eo potissimùm nomine se aquilae, illos coruorum similes esse dicat: [Greek words] Multae mihi sub cubito acutae sagittae sunt in pharetra, intelligentibus (tantùm) sonantes, interpretibus omninò opus habentes. Sapiens multarum rerum gnarus est natura: discentes verò procaces inepta loquacitate tan??? corui valdè imperfecta garriunt, aduersus diuinum Iouis alitem. Addit & ista: [Greek words] Aquila pernixinter volucres, quae repentè aduolans eminùs, corripuit cruentam praedam: loquaces autem graculi humi pascuntur: Horativs lib. 1. Epist. 20. de seipso sic scribit: Libera per vacuum posui vestigia princeps, Non aliena meo pressi pede. Qui sibi fidit Dux, regit examen, Parios ego primus Iambos, Ostendi Latio, numeros animos???ue sequutus Archilochi, non res, & agentia verba Lycambem. At ne me folijs ideò breuioribus ornes, Quòd timui mutare modos, & carminis artem: Temperat Archilochi musam pede mascula Sappho, Temperat Alcaeus, sed rebus & ordine dispar: Nec socerum quaerit, quem versibus oblinat atris: Nec sponsae laqueum famoso carmine nectit. Hunc ego, non alio dictum priùs ore, Latinis Vulgaui fidicen. Iuuat immemorata ferentem. Ingenijs, oculis???ue legi, manibus???ue teneri. De Eloquentia. Aeschinis de Demosthene, sub. Tit Bona praedicare Hostiu̅. Demosthenes magnoperè contemnebat caeteros oratores: at cùm ad dicendum Phocion surgeret, solebat ad amicos dicere summissè: [Greek words], orationum mearum securis adest. Incertum, de oratione illius sic sentiret, an de vita & existimatione: quòd permultis & prolixis circuitibus vnum verbum & nutum existimaret probati viri esse validiorem. Plut. in Demosthene & Phocione. Ivl. Caesar Scaliger, nostrae ille aetatis vnus Aristoteles, aliqua̅do iocans dixit: Cicero in quadam oratione minatur, si sibi faciant stomachum, triduo futurum Iurecoss. ego, si mihi stomachum non faciam, trihorio (vt loquitur Ausonius) fiam Ciceronianus. Tanta erat diuini illius ingenij non vana confidentia. Profectò quantus orator esse potuisset, ostendit eius orationis efficacia ac neruus. Ioan. Bergius Medicus in Praefatione lib. 1. de Subtilitate ad Cardanum. De Mechanica peritia. Consule Tit. Certamina mechanica, fol. 3642. Item Iudicij mechanici de rebus proprijs, fol. 3644. De Probitate, Virtute vniuersim. Theognis Megarensis seipsum in Gnomis laudat: [Greek words] Patriam ornabo claram ciuitatem, neque populo attendens, neque iniquis viris obediens, Hinnulum ex ceruo leo vt viribus confidens, pedibus comprehendens, sanguinem non bibi. muros aute̅ altos conscendens ciuitatem no̅ diripui: iungénsque equos, currum non inscendi: agens verò non egi, & non finiui finiens: faciens???ue; non feci, perfeci???ue non perficiens. C. Fabricivs, ab omni leuitate atque iactantia alienus, quae virtutis suae fiducia esset, ostendit, cùm à Rom. legatus ad Pyrrhum missus, ab eo rogatus est, vt inter ducesatq; amicos suos primum vellet accipere locum. Ei enim in aurem insusurrauit: Non hoc, Pyrrhe, ex re tua fieri posset. nam qui nunc virturem mirati te suspiciunt, te???ue amant ac colunt, cùm me experti essent, à me potiùs quàm à te regi cuperent. Plutarchus. Theognis de seipso sic scribit in Gnomis: [Greek words] M. Cato Censorius interrògatus, Qualis inter primores iuuenum videretur Scipio Aemilianus? Hom. versum recitauit: [Greek words] Iste sapit solus, volitant reliqui sicut vmbrae. Plut. M. Livio Druso architectus quidam aedes se aedificaturum recipiebat, in quas ex nulla domo alia esset prospectus. At potiùs (inquit ille) aedifica mihi domum, si potes, in qua quicquid agam, vniuersus populus Romanus possit aspicere. Sic nimirum intra domesticos parietes agendum, vt si subitò nos alieni conspiciant, nulla sit erubescendi causa. Lud. Viues de Christiana femina, lib. 2. Mecoenatis hominis nobilissimi iudicium verum de Virtute, Horatius in Satyris his versibus exponit: Non quia, Mecoenas, Lydorum quicquid Hetruscos Incoluit fineis, nemo generosior est te: Nec quòd auus tibi maternus fuit aut paternus Olim qui magnis legionibus imperitarint: Vt pleriq; solent, naso suspendis adunco Ignotos, vt me libertino patre natum. Quum referre negas, quali sit quisq; parente Natus, dum ingenuus, persuades hoc tibi verè, Ante potestatem Tulli, atq; ignobile regnum, Multos saepè viros nullis maioribus ortos, Et vixisse probos, amplis & honoribus auctos. Titvs Vespasianus, cùm de crimine impietatis nunquam cognouisset, neq; alijs vt cognoscerent permitteret: Nemo, inquit, iniuria me afficere, aut insequi contumelia potest, propterea quòd nihil ago, quòd reprehendi mereatur. Ea verò quae falsò de me dicuntur, prorsus negligo. Xiphilinus. M. Antoninvs Philosophus Imp. cùm periniquo animo ferre se ostenderet, quòd Auidius Cassius, qui rebellauerat, deinde praelio erat victus, occisus fuisset: quodam ex ijs, qui astabant dicente: Si Auidio vincere contigisset, quid is fecisset? statim magna animi fiducia respondit: Non ita nos cum dijs hominibus???ue gerimus, vt Auidius vnquam bello vincere nos debuerit: vt bonitatis suae periculum faceret, solus Eleusinae Cereris templum ingressus est: quod non sine periculo nisi ab innoxijs adibatur. Neroni profectò conscientia longè dispar fuit: qui cùm se parricidam meminisset, eo templo abstinuit. Trebellius. De Fortitudine militari. Aiax ad Hectorem sic loquitur apud Homerum: - certè cognosces tu liquidò iam, Quàm bellatores etiam post funera Achillis Magnanimi infignes Graijs superesse videntur. Nos verò tales sumus, vt qui occurrere multi Possimus tibi. Quibus verbis Achilli primam fortitudinis laudem tribuit, qui solus Hectori opponi mereatur. Post illum, neque solum, neque praestantissimum esse censet semetipse, sed cum multis sui similibus valentem dimicare. Plut. de Aud. poëtis. Amphiaravs vates, cùm filios suos pro patria fortiter pugnantes videret, sic locutus fertur apud Pindarum ode 8. Pythiorum: [Greek words] Lacedaemonii, occupata ab Atheniensibus Pylo, legatos de re componenda mittunt Athenas. Vbi de compositione nihil assentiri vident, postulare pergunt, vt permutando rem pari captiuorum Atheniensium numero pensarent. Nihil rursus horum ab Atheniensibus concessum. Inde legati per licentiam palàm Athenis protulêre, ea re satis apertè confiteri populum Atheniensem, Lacedaemonios longè se praestantiores habere: quippe quibus par captiuorum permutatio haud aequa visa esset. Diod. lib. 12. Agis, Archidami filius, quaerere negauit Lacedaemonios, quot sint hostes, sed vbi sint. Plut. in Apoph. De Castitate. Hippolytvs suam excusans innocentiam apud patrem Theseum, Euripidis Hippolyto, sic inquit: [Greek words]. Aspicis lumen hoc, & terram? in hisce non est vir me (tametsi tu neges) continentior natus. Scio enim primùm deos colere, amicis???ue vti, non qui iniuriam inferre conantur, sed quibus inest pudor, neque nunciare mala, neque vicissim efficere turpia, ijs qui vtuntur. Non irrisor commilitonum, ô pater: sed idem & praesentibus & absentibus sum amicis. Vnius verò intactus, cuius me nunc conuincere censes. A venere enim in hunc diem castum corpus, neque noui actionem istam, praeterquam verbis audiens, pictura???ue videns: neque haec quidem ad considerandum promtus sum, virginalem animum habens. De Taciturnitate. Zeno ab Antigoni aut Ptolemaei legatis Athenas missis, vnà cum alijs philosophis ad conuiuium vocatus est: & cùm reliqui inter pocula suam quisque eruditionem ostentaret, ipse tacebat. Cùm autem legati interrogarent, quid Antigono de ipso deberent renunciare? Hoc ipsum, quod videtis, respondit: vidisse vos Athenis senem, qui in conuiuio tacere nouerit. Plut. de Garrul. De Meritis erga Remp. Lycvrgvs, quia despectas fecerat diuitias, quòd ijs frui, vel eas ostentare posset nemo, dixit apud familiares: Vt est, sodales, praeclarum, re ostendere Plutum, vt verè est, caecum? Plutarchus in Apophtheg. Erat Athenis reo damnato, si fraus capitalis non esset, quasi poenae aestimatio ex sententia. Quum iudicibus daretur, interrogabatur reus, Quam quasi aestimationem commeruisse se maximè confiteretur? Quod quum interrogatus Socrates esset, respondit: Se meruisse, vt amplissimis honoribus & praemijs decoraretur, & vt ei victus quotidianus publicè in Prytaneo praeberetur: qui honos apud Graecos maximus habebatur. Eo responso iudices sic exarserunt, vt capitis hominem innocentissimum condemnarent. Erasmus lib. 3. Apophtheg. Pericles iam animam agens, amicis astantibus de eius victorijs atq; eloquentia verba facientibus, Mirari se, dixit, quòd non seipsos potiùs beatos praedicarent, quòd cùm tanto tempore Athenas rexisset, nemo ipsius causa lugubrem vestem vnquam induisset. Plut. in Pericle. Quum floreret apud Populum Leosthenes, interrogatus ab oratoribus Phocion, Quid ipse boni fecisset Reipub. Nihil aliud, inquit, nisi quòd, donec ego vobis fui dux, nulli dicta est oratio funebris: sed omnes vita defuncti, in maiorum monumentis sepulti sunt. Alij iactabant cruentas victorias: Phocion existimabat egregij ducis esse, sic administrare rem militarem, vt nulli aut quàm paucissimi ciues pereant. Mos autem erat Athenis, eos qui in acie cecidissent, apud populum laudare, ac cenotaphia erigere. Plutarchus in eius vita, & de Suijpsius laude. Oppressa Catilinae coniuratione, Cicero in nonnullorum odium incurrit. Quorum instinctu Caesar praetor, Metellus & Bestia tribuniplebis, inito magistratu, cùm pauci adhuc dies Ciceroni consulatus superessent, non fecerunt ei copiam concionis habendae: sed positis pro Rostris subsellijs, non fecerunt ei ius neque potestatem dicendi: tantùm permiserunt, si ei videretur, vt eiuraret magistratum, statim???ue descenderet. Ita ille vt iuraturus progressus, facto silentio, iurauit non solenne, sed peculiare quoddam & nouum insiurandam, se patriam conseruasse, & tutatum imperium. quod verè eum iurasse populus vniuersus iurauit. Quare vehementiùs Caesar & tribuni acerbati, cùm alias procellas excitauerunt Ciceroni, tum legem suaserunt, vt Pompeius acciretur cum exercitu ad dominatum reprimendum Ciceronis. Verùm cécidit opportunè Ciceroni atque vniuersae Reipublicae, quòd id temporis tribunusplebis esset Cato: qui illorum actionibus pari praeditus potestate & maiore existimatione obiecit se. Hic enim & alia nullo negotio reflexit, & Ciceronis consulatum ita extulit concionibus suis, vt honores ei decernerentur omnium amplissimi, & pater Patriae appellaretur. Quod ei nomen tributum sanè est primò, cùm eum ita in concione nominasset Cato. Plut. in Cicerone. Idem primo libro de Officijs, vbi sententiam versus iliius sui, valde irrisi atque exagitati ab inimicis, constituit ac laudat, inquit: Vt enim alios omittam, nobis rempub. gubernantibus togae arma cessere: neque enim in republ. periculum fuit grauius vnquam, nec maius odium. Item oratione pro L. Sylla: Meis consilijs, meis laboribus, meis capitis periculis: sine tumultu, sine delectu, sine armis, sine exercitu, quinque [2840] hominibus comprehensis atque confofsis, incensione vrbem, internecione ciues, vastitate Italiam, interitu Remp. liberaui. Victorius lib. 7. Var. lect. cap. 13. De Felicitate. Solon à Croeso Lydorum rege interrogatus, Quémnam mortalium beatissimum esse iudicaret? Respondit, primò quidem Tellum Atheniensem ciuem, qui liberis auctus, pro patria apud Eleusinam pugnando victor occubuisset: deinde verò Cleobin & Bitonem Argiuos, qui matrem suam ad templum Iunonis, bobus destituti, plaustro pertraxissent, & post sacras epulas eadem nocte placida morte expirassent. Croesum verò beatum dici non debere, sed fortunatum tantùm, nisi etiam benè & feliciter ex hac vita migrasset. Herod. lib. 1. & Plut. de Dignos. adul. De Paupertate. Ephialtes, cùm dux ei paupertatem exprobraret: Cur non inquit, etiam alterum dicis, quòd iustitiam colam? Aelianus lib. 13. de Var. hist. De Gloria, Honore. Virtutis praemium honor est. Qui ergo honores non delatos asserunt, ereptos vindicant, si gloriae studium spectes, ad Magnanimitatem: si suae virtutis confessionem & tacitum praeconium, ad hunc locum pertinebunt. De Persarvm rege qui Magnus appellabatur, Agesilaus: Quídnam me ille est maior, nisi iustior? Plut. de Sui laude. Cotys Thracum rex, vt ab Atheniensibus ciuitatem sibi honoris ergo datam cognouit: Et ego, inquit, illis meae gentis ius dabo. Aequauit Athenis Thraciam: ne: vicissitudine talis beneficij parem se iudicando, humiliùs, de origine sua sentire existimaretur. Val. lib. 3. cap. 7. Phocion, Euippo vno ex illis, qui cum eo morituri erant, lamentante & gemente: Non tu, inquit, praeclarum Euippe ducis, quòd cum Phocione occubiturus sis? Plutarchus in Apophthegmatibus. Poëta Accivs Iulio Caes. amplissimo & florentissimo viro, in collegium Poëtarum venienti, nunquam assurrexit: non maiestatis eius immemor, sed quòd in comparatione communium studiorum, aliquanto superiorem se esse confideret. Quapropter insolentiae crimine caruit: quia ibi voluminum, non imaginum certamina exercebantur. Valerius Maximus lib. 3. cap. 7. P. Ovidivs Naso ingenio excellenti poëta, peracta Metamorphosi sua doctrinae suae magnitudine fretus, operis finem carminibus illis clausit, quae ostendunt peractum ab ipso opus esse immortalis famae, dum terrarum orbis staret duraturum. Cuius iudicio euentus quoque felicitas satis hactenus visa est respondere. Fulg. lib. 3. cap. 7. Horativs ode 20. lib. 2. vaticinatur carminum suorum immortalitatem, dum in cygnum transformatum iri se, & per totum orbem volaturum ostendit: Absint inani funere naeniae, Luctus???ue turpes, & querimoniae: Compesce clamorem, ac sepulcri Mitte superuacuos honores. Martialis de seipso sic scribit lib. 5. Epigr. 13. Sum, fateor, semper???ue fui, Callistrate, pauper. Sed non obscurus nec malè notus eques: Sed toto legor orbe frequens, & dicitur, hic est: Quod???ue cinis paucis, hoc mihi vita dedit. D. Lvdovicvs Francorum rex interrogatus, Quónam cognomine gestorum suorum vellet ornari? Victoria, inquit, in Ecclesia Poissiaca contra diabolum, dum baptizaret, vt prima, ita clarissima mihi obtigit. In hac sola glorior & triumpho: ab hac Ludouicus Poissiacus denominari volo. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis memorab. De Dignitate, Magistratu. Iphicraten Atheniensem ducem cùm rhetor quidam in concione interrogaret, Quísnam esset, quòd adeò se efferret? num eques, aut grauis armaturae miles, aut sagittarius, aut peltam gerens? Nihil horum sum, dixit: sed istis omnibus imperare noui. Plut. de Fortuna. In bello, quod contra Boëmos Albertvs V. Austriae dux, priùs quàm Romanis imperaret, diutissimè gessit, interrogatus quem copijs praeficere statuisset: Si alium, inquit, quàm me ductorem, exercitus petitis, frustrà me Austriae ducem appellatis. Aeneas Syl. lib. 3. Com. in Panor. De Potentia. Othocarvs Boëmorum rex, Prussia subacta, gloriari palàm solebat, se terminos regni Boëmiae à mari Adriatico vsque ad mare Germanicum promouisse, quod alijs ante se regibus ne per somnium quidem contigerit. Dubrauius libro decimoseptimo. Legatum Mahometi II. Turcorum tyranni narrant superba ???ratione poposcisse à Mathia Coruino Pannoniae regnum. Tum ille commotus: Reuertere, inquit, ad dominum tuum euestigiò, illi???ue renuncia, regnare ipsum in Graecia beneficio meo, neq; diutiùs ipsi benè futurum, quàm mihi libuerit. I???ach. Cureus in annalibus Silesiae. Respectv Occasionis. Veritas, Candor, Integritas In Consilijs quibuscunque. Primo bello Punico Carthaginenses reputantes, in quo statu res Siciliae essent, cum M. Attilio Regulo egerunt, vt Romam reuersus, cum patribus de pace ageret. Quae si minùs impetrari posset, de captiuis saltem commutandis transigeret, fide ab eo accepta vt Carthaginem rediret, si de captiuis nihil fieri placuisset. Ille vbi Romam venit, & vxorem & liberos à suo remouit complexu, tanquam Romanus esse desijsset, iam inde ex quo in hostium potestatem venerat. Vocatis inde in curiam patribus auctor extitit, ne foedus cum Carthaginiensibus sancirent vllum, qui multis cladibus alijs super alias fracti, suis iam viribus apertè diffiderent. Breui futurum, vt inuiti iugum acciperent. Nec quod ad captiuorum commutationem attineret, tanti se faciendum testatus est, vt plura corpora virorum fortium, pro se iam sene ac penè decrepito, & ob id gerendis bellis parùm vtili, Poeno restituerentur. Vtroque per haec negotio infecto Carthaginem redijt. Poeni non tam viri sanctitatem, quàm suam causam intuiti, illum varijs cruciatibus vsque ad exitium torserunt. Sab. lib. 9. Enn. 4. Hannibal, cùm apud regem Bithyniae Prusiam exularet, auctor???ue ei committendi praelij esset, atque is non idem sibi extis portendi diceret: An tu, inquit, vitulinae carunculae, quàm imperatori veteri, mauis credere? Si verba numeres, breui???er & abscisè: si sensum aestimes, copiosè & valenter. Hispanias enim ereptas populo Romano, & Galliarum: ac Liguriae vires in suam redactas potestatem, & nouo transitu Alpium iuga patefacta, & Thrasimenum lacum dira inustum memoria, & Cannas Punicae victoriae clarissimum monumentum, & Capuam possessam, & Italiam laceratam, ante pedes hominis effudit: vnius???ue hostiae iecinore, longo experimento testatam gloriam suam postponi: aequo animo non tulit. Valerius Maximus libro tertio, capite septimo. Valentinianus I. à militibus Augustus Niceae dictus, sed vt collegam assumeret: primores sciscitatus est: Quémnam collegam Imperij oporteret assumi? Cui silentibus cunctis Dagalaiphvs, equitum magister, liberiùs: Si tuos, inquit, amas, habes fratrem: si rempubl. alium quaere. Quo ille dicto offensus, dissimulato consilio: Valentem fratrem ex Paeonia accitum stabulo suo cum tribunatus dignitate praefecit. Inde progressus Constantinopolim, ac summo omnium consensu (neque enim refragari audebat quisquam) Augustum declarauit. Sigonius lib. 7. Imp. occid. In Iudicijs. Calliam taediferum, propinquum Aristidis, inimici rei capitalis postulauerunt. Qui cùm crimina obiecta tractassent defunctoriè, haec extra causam ad iudices commemorauerunt: Aristidem, inquiunt, nostis Lysimachi filium, cuius magna apud Graecos existimatio est virum vti iustissimum, ita pauperrimum. Eum Callias tamen consobrinum suum, Atheniensium pecuniosissimus, negligit cum liberis & coniuge premi penuria: quo multùm vsus est, & ex cuius apud vos auctoritate frequenter cepit fructum. Hac oratione Callias videns vehementissimè incensos iudices in se exarsisse, excitauit Aristidem, rogauit???ue vt testimonium apud iudices perhiberet: cùm saepenumerò multa obtulisset ei, atque vt acciperet orasset, recusasse ipsum, ac respondisse: Plus gloriandum sibi egestatis causa, quàm pecunia Calliae. Quippe multos ostendi posse, qui copijs benè & malè vtantur: paupertatem qui egregiè ferret, eius rarum esse exemplum. Erubescere autem paupertatem illos, quî inuiti egeant. Hoc testimonium cùm Calliae dedisset Aristides, nemo fuit auditorum, quin ita discederet, cum Aristide vt praeoptaret pauper esse, quàm diues cum Callia. Hoc Aeschines Socraticus literis prodidit. Plutarchus in Aristide. In Contractibus. Huc ea quae sub Fide in contractibus, fol. 3345. Illic Fides, heic Veritas perpenditur. Lacon quidam, dum venditur, rogante quopiam: Eris frugi, si te mercatus fuero? Etiamsi non me mercatus, inquit, fueris. Plutarchus in Laconicis. Personas. Veritatem profiteri de Seipso. Exempla ex superioribus petantur. Quaesiuit quidam ex Iphicrate duce, coarguendi eius gratia, qui esset? Neque enim eum legionarium esse, non sagittarium, non cetratum. Cui ille: Is sum, inquit, qui omnibus his impero & vtor. Plut. de Fortuna. In bello, quod contra Boëmos Albertvs V. Austiae dux, priusquam Romanis imperaret, diutissimè gessit, interrogatus, Quem copijs praeficere statuisset? Si alium, inquit, quàm me ductorem exercitus petitis, frustrà me Austriae ducem appellatis. Aeneas Syl. lib. 3. com. in Panorm. de Aliis v. g. de Veteribus, Antiquis. Cicero etsi supra modum cupiditate flagrauit gloriae, caruit inuidiae tamen aduersus alios vitio. Quippe vt testantur eius monumenta, effusissimè & veteres & aequales suos celebrauit, & multa memorantur dicta eius, velut de Aristotele, manantis esse eum flumen auri: & de Dialogis Platonis, Iouem si loqui vellet, ita dicturum. Theophrastum assueuerat delicias suas vocare. De orationibus Demosthenis rogatus, quam maximè probaret? Longissimam respondit. Plut. in Cicerone. Amicis. Blosivs Cumanus philosophus, caeso Tiberio Graccho, à P. Scipione Nasica ad consules attractus est. Hîc rogatus de his, quae acta erant, omnia se professus est Tiberij iussu facturum fuisse. Subijciente Nasica: Qui igitur, si tibi Tiberius Capitolio faces subdere praecepisset? Primùm abnuit, dicens, Hoc Tiberium iussurum non fuisse. Subinde alijs idem requirentibus, respondit: Enimuerò si ille imperasset, non duxissem mihi id exequi turpe. Neque enim, nisi ex vsu esset populi, id temperasset Tiberius. Atque hic discrimen in praesenti transmisit. Caeterùm pòst in Asiam contulit se ad Aristonicum: cuius labefactatis fortunis, intulit sibi ipse manus. Plut. in Tiberio. Hostibus. Vide suprà, Aliorum bona praedicare, Hostium, fol. 2822. Item infrà, Hostes veri, aperti, fol. seqq. 2842. VERITATIS STVDIVM, respectu EFFICIENTIS. Qvi, Qvales. Integri, Veraces, Sinceri, Aperti, Veritatis practicae studiosi Popvli. Corinthios Thucydides de seipsis commemorare facit, dignos se esse, qui insectentur alios. Nempe oportet liberè obiurgantibus hoc ipsum adesse. Plut. de Discer. adulat. Heroes. [Greek words]: id est, Byzeni libertas, vbi quis auda ciùs liberiusque loquitur. A Byzeno quodam Neptuni filio, cui mos fuerit mira in dicendo libertate vti. Stephanus commemorat [Greek words] Scythiae ciuitatem, vnde Byzeni. Eius gentis peculiare est intrepidè loqui. Erasmus in Adagijs. Sacri homines, Prophetae, Sacerdotes. Ex Tit. Reprehensionis liberae. item Reprehensiones aliorum ferre, non pauca exempla hunc transferri poterunt, fol. 2819. 2823. Hor abbas veritatis studiosissimus fuit. De eo tria commemorat Heraclides in sua historia: Quòd nunquam sit mentitus, nunquam alicui maledixerit, nunquam citra necessitatem locutus sit. Theonas abbas in eremo Scythi nunquam mentitus dicitur, cùm tamen tribus millibus monachorum praeesset. Marulus lib. 4. cap. 9. Beon abbas, qui in Thebaidis solitudine vixit, similiter. Ibidem. D. Bernardvs Claraeuallensis Abbas, Apostolico spiritu ad Eugenium Pp. scripsit libros quinque de Consideratione, quibus liberè & apertè in summo dignitatis Ecclesiasticae gradu constitutum sui officij & Apostolicae professionis admonet, vt quod nomine esse dicitur, reipsa quoque esse deprehendatur, Christi opt. max. vicarius, Seruorum Christi seruus. Libri profectò & lectione omnium, & verè imitatione eorum, qui ouibus Christi praesunt, dignissimi. Reges, Ex Tit. Reges boni, huc ea, quibus characterem impressit Veritas practica, fol. 1601, Francorum rex Ioannes infelix quidem bello, sed adeò à simulatione alienus, vt in neminem vultu aut verbo amorem prae se tulerit, quin eum amaret. Auctor Chronici Francorum. Dvces bellici. Neoptolemvs apud Sophoclem integritatem suam his verbis testatur: [Greek words] Hector, apud Euripidem in Rheso sic de seipso infert: [Greek words]. Rhesvs apud eundem de seipso haec praedicat: [Greek words] Epaminondas Thebanus tam seuerus veritatis cultor fuit, vt ne ioco quidem mentitus sit. Alexander ab Alexandro lib. 9. cap. 10. Hannibal apud regem Prusiam exulans, cùm ei committendi praelij auctor esset, atque is non idem sibi extis portendi diceret: An tu, in quit, vitulinae carunculae, quàm imperatori veteri, mauis credere? Valerius lib. 3. cap. 7. Moris erat, vt qui consalutatus consul esset Romae, quasi aliquam gratiam referret populo, eum pro Rostris benignè appellaret. At L. Pavlvs Aemilius Coss. II. contra Persen creatus, aduocata concione, priorem ait se consulatum, quòd honores quaereret, petisse: alterum, quòd ilii quaererent imperatorem. Quare nullam se ipsis habere gratiam: sed si per alium existiment rectiùs ipsos bellum executuros, cedere se prouincia: sin autem id sibi credant, ne muneri imperatorio ingerant se, rumores ne serant, & debitum munus praestent in bello obedienter: nam si imperatori animum inducant imperare, multò quàm nunc magis ridiculos in expeditionibus fore. Hac oratione magna̅ sui reuerentiam ciuibus, magnam futuri expectationem impressit: gratulantibus cunctis, quòd praeteritis blandis ducem elegissent libertate dicendi & grauitate praeditum. Plut. in Aemilio. Idem postquam in Graeciam venit, in omne consilium intentus, cùm milites ex priore licentia morae cerneret impatientes, verbis???ue multa, quid factum oportuisset, quasi duces forent, inaniter iactantes, increpuit eos: edixit???ue, ne se torquerent, nec quicquam curarent, nisi vt corpus & arma sua quisque praestaret expedita, gladio???ue more Romano vteretur, vbi signum datum ab imperatore esset: nocturnas stationes sine lancea agerent, quò magis essent intenti, & resisterent somno, quòd ingruentibus hostibus non valerent resistere. Plut. in Aemilio, & Galba. Magnvs Sforcia ingenio natura fuit candido, adaperto???ue. Vnde quum dolis occultis???ue aulae artibus parum valeret, facilè in insidias praeceps dabatur: sed statim inde alleuatus fatali quadam virtute resurgebat. Stata autem aetate, propter occultas hominum voluntates, atque ora fictitia: item???ue ad eludendos speculatores cohibere linguam, iram fraenare, ac opportunè apte???ue varia persona vti didicit: ita tamen, vt si quid simulatiùs faceret, aut diceret, à familiaribus, atque domesticis facilè nosceretur. Natura siquidem eos oderat, qui animo ancipiti essent, multos???ue recessus & varios anfractus haberent, dissentiente praesertim fronte, in qua praeclarè apud generosos ac probos, & fides & pudor habitarent. Iouius in vita Magni Sforciae. Consiliarii. Vide suprà, Materiae respectu, In Consilijs, sol, praeced. Senatum Persarum (cui intererat Croesus) aliquando interrogarat Cambyses, Qualis ipse videretur esse vir ad patrem Cyrum? responderunt illi, Eum patre esse praestantiorem: qui & omnia illius haberet, & Aegypti ac maris accessionem adiecisset. Sed Croesvs, qui aderat, ad Cambysem inquit: Mihi tu quidem, Cyro genite, non videris adaequandus ess??? patri: quippe cui nondum est filius, qualem ille te reliquit. Hoc audito Cambyses delectatus, Croesi sententiam approbauit. Herodotus lib. 3. Petrvs Bagarotus Patauinus Iurecoss. quum Veneti Ferrariensi bello ab Pont. Max. anathematis interdicto prohiberentur bellum prosequi, & à Senatu Veneto super ea re à Patauino Iurisconsultorum collegio consilium peteretur, quid facto opus foret, ne Veneti eo anathemate ligarentur, néve conscientia territi à coeptis desisterent: alijs alia consulentibus, Petrus omnium primus legibus & rationibus consuluit, appellandum esse à sententia Rom. Pontif. ad Concilium [2842] proximè futurum: cui totum collegium Patauinum subscripsit. Quod fuit Senatui Veneto quàm gratissimum. Inde Venetias accitus ad firmandum eiusmodi inuentum, illic maxima tunc peste grassante, eodem & ipse morbi genere correptus, interijt, anno Sal. MCCCC LXXXII. Bern. Scard. lib. 2. hist. Pat. Ivdices. Ex eius collo, qui inter Aegyptios iudices primarium obtineret locum, numinis imago pendebat, gemmis & auro confecta, quod numen ipsi Veritatem nuncupabant. Hoc signo ostendebant, iudicis cordi ori???ue veritatem inesse semper debere. Aelianus lib. 14. & Diodorus Siculus. Plinivs iunior, Asiae praefectus sub Traiano, Christianis omnibus eo tempore exosis, & impietatis nomine accusatis, luculentissimum innocentiae testimonium dedit, Traianum???ue ad clementiam traduxit. Quod ex ipsius epistola videre licet. Apud Alexandrvm Seuerum Imp. tantum religionis auctoritas ac reuerentia valuit, vt iudicatas à se causas, à Pontificibus atque auguribus retractari, atque aliter quam ipse iudicasset terminari pateretur: minimè dedecori sibi arbitratus, in ijs, quae ad religionem pertinerent, imperatoriam maiestatem sacerdotum auctoritati cedere. Fulgosus libro primo, cap. 1. Legati. Tit. Reprehensionis liberae, Qui, Legati, huc quoque referendus, fol. 2829. Democritvs Abderites, quum pro Atheniensibus apud Philippum legatione fungeretur, libere???ue loqueretur: Philippus: Annón metuis, inquit, ne tibi caput iubeam amputari? Non, inquit. nam hoc si mihi abstuleris, patria ipsa mihi immortale pro hoc reponet. Max. serm. 31. Dercyllides Lacedaemonius, missus à Spartano populo ad regem Pyrrhum legatus, cùm eum Pyrrhus grauibus verbis vrgeret, vt Lacedaemonij Cleonymum regem, quem expulerant, in regnum reciperent: nulla illius dignitatis ratione habita respondit: Si deus es, nobis, qui iustam causam fouemus, minimè timendus es: sin homo, tantoperè nobis à te formidandum non est. Plut. in Lacon. Germanorvm legati gladium Alexandro Magno obtulêre. Quos conuiuio adhibitos, cùm Alexander, Quídnam maximè timerent (ratus, Se, dicturos) interrogaret: Nihil aliud, rex praestantissime (inquiunt) quàm ne coelum in nos ruat. Auentinus lib. 1. Boiorum. C. Fabricivs à Rom. legatus ad Pyrrhum missus, ab eo rogatus est, vt inter duces atque amicos suos primum vellet accipere locum. Is ei in aurem insusurrauit: Non hoc, Pyrrhe, ex re tua fieri posset. Nam qui nunc virtutem mirati te suspiciunt, te???ue amant, ac colunt, cùm me experti essent, à me potiùs, quàm à te regi cuperent. Fulgosus lib. 3. cap. 7. ex Plut. C. Pompilivs à senatu legatus ad Antiochum missus, vt bello se, quo Ptolemaeum lacessebat, abstineret, tabellas senatusconsultum continentes tradidit. Quas vt legit Antiochus, dixit, Se cum amicis collocuturum. Ibi Pompilius virga solum, quo insistebat, denotauit: Et priùs (inquit) quàm hoc circulo excedas, da responsum, quo senatui referam. Continuò rex affirmauit fore, ne ampliùs de se Ptolemaeus rex quereretur. Val. lib. 6. cap. 4. Geminivs missus à M. Antonij amicis, rogatum Antonium, caueret, ne abrogaretur sibi imperium, & hostis populi Romani declararetur, iussus, quamobrem venisset, inter coenandum expromere: caetera, ait, sobrij quaerere serm ocinationem: vnum verò se & sobrium scire & temulentum, omnia recta fore, si abscessisset in Aegyptum Cleopatra. Plutarchus in Antonio. Testis est Cornelius Tacitus, venisse Frisiorvm oratores Romam, & in consessum publicum praesidente Nerone introductos, vidisse peregrino habitu inter Romanos sedere gentium oratores externarum: & interrogantes, Qui essent? cur multis stantibus illi sederent? responsum est: Hoc fidei datum gentium, à quibus erant missi. Tum ipsi Frisij iniussi sedes sibi delegerunt, praefati Germanis nullam gentem fide praestare. Imperator vtrumq; legatum ciuitate donauit. Cranzius lib. 11. Saxoniae, cap. 7. Exploratores. Exploratores Israëlitarum XII. in Chananaeam missi, timore eorum populorum correpti, cùm redijssent, Israëlitis dissuadere ceperunt, ne terram illam inuaderent: feracem esse quidem, verùm populum robustissimum & immani statura, quosdam etiam Enaquinos, hoc est, gigantes, cum quibus collati ipsi, sibi locustae esse viderentur. Solus Calebvs & Iosva veritatem nunciarunt, populum???ue ad terram inuadendam animarunt, quòd duce soua facilè eos essent superaturi. Num. 13. 14. & 15. Rhetores. Aeschines orator, cùm orationem suam (quam aduersus Ctesiphontem habuerat) Rhodi publicè legisset & admirantibus Rhodijs, quónam modo tanta facundia conuictus fuisset? Atqui, inquit, nulla vos teneret admiratio, si Demosthenem co̅tra haec disserentem audissetis. Philostratus Sophistis, & Plinius lib. 7. cap. 30. Lycvrgvs orator lingua vtebatur ex generis claritudine libera. Ac cùm Athenienses aliquando concionantem non ferrent, exclamauit, cùm exploderetur: O flagrum Corcyraeum, quàm multis talentis vales? Plut. in vita Lycurgi. Poetae. Consule Titulum Satyricorum, fol. 1152. Philosophi. Quum Alexander Magnus ad Diogenem venisset, eum???ue salutasset, percontatus est Diogenes, Quísnam esset? Quúmque ille respondisset: Ego sum Alexander ille rex. At ego, inquit, Diogenes ille canis. Interrogatus, Cur canis vocaretur? Quoniam, inquit, dantibus blandior, non dantibus oblatro, malos etiam mordeo. Vocatus aliquando ad coenam, negauit se venturum. Roganti causam: Quoniam, inquit, heri mihi non sunt actae gratiae. Existimabat sibi deberi gratiam, quia nusquam iret asymbolus, sed philosophiae sermonibus pasceret conuiuatoris & conuiuarum animos. Laërtius libro secundo. Demonax Hadriani tempore philosophus insignis, inter alias animi dotes & continentiam seruasse, & veritatis amantissimus fuisse dicitur. Volat. lib. 15. Anthrop. Ammonivs Alexandrinus, & (Eusebio libro sexto historiae Ecclesiasticae teste) Christianus, tam studiosus veritatis fuit, vt nunquam mentitus sit. Volaterranus libro 13. capite tertio Anthropologiae. Historici. Lex Historico data talis est: Ne quid falsi dicere audeat, ne quid veri non audeat, ne qua suspicio gratiae sit, ne qua simulatis. Polyd. lib. 3. Philippvs Cominaeus lib. 4. Commentariorum de suismet scriptis ait: Vide fol. 2866. Ivreconsvlti. Antistivs Labeo, qui cum Caesare Augusto vixit, Trebatij Testae discipulus, non Iuris modò, sed totius quoque antiquitatis, omnium???ue artium peritissimus, & planè polyhistor, vt refert Gellius, Augusto non admodum carus, propter magnam ingenij linguae???ue libertatem. Viues in August. lib. 2. de Ciuit. Dei, cap. 11. Hostes. Evrysthevs regis captiuus, erga Alcmenam laudat Herculem, vt virum fortem, apud Eurip. in Herac. - [Greek words]. Quamuis hoftis, audiet tamen bene, vir bonus existens. Agesipolis Spartanorum rex, cùm Athenienses querimoniarum, quas cum ipso mutuas habebant, arbitram delegissent Megarensium ciuitatem: Turpe, inquit, si Megarenses meliùs norunt, quid iustum sit, quàm hi, qui se Graecorum duces ac rectores praestiterunt. Ab ipsis igitur quibus cum litem habebat rex, voluit finiri dissidium. Plutarchus in Laconicis apoph. Caecilius Metellvs, Scipionis, quem viuum oppugnauerat, morte doluit, filijs???ue suis eius lectum iussit subire. Dijs autem memorauit. Vrbis causa gratias se agere, quòd alibi non esset Scipio natus. Plut. in Apoph. L. Corn. Sylla in colloquium de pace cum Archelao Mithridatis copiarum duce venit. Exorsus orationem Archelaus, postulauit ab Sylla, vt expeditione relicta Asiana & Pontica, ad bellum ciuile contra Marium proficisceretur: Regem ei argenti, nauium, militum quantum vellet praebiturum. Excipiens Sylla hortatus est eum, Mithridatem vt relinqueret, ipse loco illius regnaret, appellaturum se eum socium & amicum, si classem regis sibi tradidisset. Proditionem Archelao detestante: Et tu, inquit, Archelaë, qui Cappadox es & regis seruus barbari, aut si mauis amicus, recusas praemijs propositis tantis subire turpitudinem; apud me verò Romanum imperatorem & Syllam, mentionem audes facere de proditione? quasi non ille sis Archelaus, qui Chaeroneae exigua cum manu de centum & XX. millibus militum fugisti: inde duos dies in Orchomeniorum delituisti paludibus, atque infestam Boeotiam ob cadauerum stragem reliquisti? Tum immutatus Archelaus orauit eum supplex, bellum v??? componeret, pacem???ue praestaret Mithridati. Eius postulatis annuit Sylla. Plut. in Sylla. Balduino III. Hierosolymorum rege mortuo, Noradinvs Turcorum princeps bellicosissimus, cùm ad irrumpendum, dum exequiae pararentur regi, à suis instigaretur, dixisse fertur: Compatiendum est, & humanè indulgendum iusto [2843] eorum dolori, eò quòd principem amiserint, qualem reliquus non haberet orbis. Tyrius. Praeceptores. Plvtarchvs, euecto ad imperij dignitatem Traiano discipulo suo, ita scripsit: Tuae virtuti, & fortunae gratulor meae: si tamen, quem probè meruisti, gesseris recté. Alioqui te periculis, & me obtrectatorum linguis expositum iri non dubito: cùm & ignauiam Imperatorum Roma non ferat, & sermo populi discipulorum offensas delegare so leat doctoribus. Ita Seneca Neronis sui vitio detrectacorum linguis vellicatur, adolescentium suorum vertit in Quintilianum temeritas, & Socrates in pupillum suum fuisse in dulgentior culpatur. Tu verò cuncta rectè geres, nisi à te ipso desciueris: si primum tete composueris, si omnia retuleris ad virtutem, ita rectè tibi procedent cuncta. Politicas & morales virtutes tibi descripsi. Quibus si obtemperaueris, Plutarchum viuendi habebis auctorem. Alioquin epistolam hanc testem appello, nonpergere in perniciem te imperij, auctore Plutarcho. Plut. in Praeceptis politicis. Qvo consilio, Qva Occasione. Causa Animandi svos. Homerus Vlyssem finxit, amicis eius ad strepitum & fluctus apud Charybdim trepidantibus, subijcientem prudentiam & virtutem suam: Haud etenim grauiora premunt discrimina, quàm cùm Vis nos vasta cauo tenuit Cyclopis in antro: Eripuit tamen hinc mea vos prudentia mens???ue. Neque enim auram popularem captantis est, neque ad ostentationem declamantis ea laus, neque plausum vel popysma postulantis, sed virtutem & scientiam bene sperandi amicis pignus dantis. Quippe magni momenti dubijs temporibus est ad salutem, viri vsu imperatorio & solertia praediti gloria & fides. Plut. de Laude suijpsius. Cyrvs in discriminibus & in acie iactabundus erat: aliâs non magniloquus. Plut. de Sui laude. Alexandrum apud Arbelas totius certaminis aleam cum Persis subiturum. plerique ex amicis adeuntes grauiùs milites Macedonas accusabant, qui in tentorijs sermones sererent depaciscerentur???ue, nihil se hoftilium spoliorum in regiam relaturos; sed sibi ea omnia vendicaturos. At is laetè, quae dicerentur, accipiens: prospera (inquit) nunciatis: vinceré cogitantium ista sunt consilia. Quum verò hostiles copiae myriadas viderentur centum excedere, hoc est, decies centena hominum millia: identidem Alexandro ingessêre milites, [Greek words]: Confide rex, neque pertimescas hostium multitudinem: ipsum enim grasum nostrum non perferent, hoc est, hircum qui sub alis nostris latet. Hinc nata paroemiae species, vt qui primo funduntur impetu, fugantur???ue priùs quàm intra teli iactum veniant quodammodo, ne grasum quidem dicantur pertulisse. Caelius libro vigesimoquarto, cap. 18. Antiq. Lect. Cùm Antigonvs II. Macedonum rex cum classe apud Andrum esset, & militum vnus hortaretur, vt inde abiret, quia hostium classis nauium numero maior appropinquare dicebatur, vt qui ingentis animi plenus erat: Antigonus respondit, Se me pro quanto nauium numero censes? Plutarchus in Apophtheg. At com. de Suijpsius laude, pro Andrò Couin legit. Lacedaemoniorum rex Agesilavs in prima iuuenta, cùm non sine ingenti Graecorum omnium trepidatione grauis fama manaret, Persas ingenti exercitu in Graeciam traiecturos: ciuibus suis paruo exercitu obtulit se non defensurum modò patriam, sed in Afiam quoque traiecturum, atque inde de Persis aut victoriam, aut honestam pacem reportaturum. Huius animi fiducia freti Lacedaemones, decem millia armatorum ei dederunt. Plutarchus. Hostem terrendi. Iphicrates, cùm in procinctu aduersus barbaros staret, vereri ait se, ne Iphicratem ignorarent, quòd nomine solo consternaret hostes. Plut. in Apophtheg. Probvs Imp. Imp. Narsetis Persarum regis oratoribus, qui cum ingentibus donis ad se missi erant, dixit, vt regi suo referrent: mirari Probum, quod è tantis rebus, quae ex praeda Probi futurae erant, ijs???ue bene vsurus esset, tam paruam ad se partera misisset? Hac animi confidentia Persae moti, prae formidine pacem petierunt. Fulgosus lib. 3. cap. 7. Magnvs Sforcia, missus à Ioanna Neapolitana regina cum validissimis copijs, vt vrbem Romam impotenti Braccij Mo̅falij Perusinum vocant, qui anno 1418. omnem Pontificis ditionem occupauit) dominatu liberaret, ad pro merendam eo insigni beneficio gratiam apud Martinum V. Pontificem inter Appiam & Latinam portam castra locauit. Inde cùm Braccium, vel missa per praeconem cruenta ad eum cheirotheca, vt iusto praedio certaretur, frustrà prouocasset: supra Ostiam demùm Tyberi ponte constrato exercitum traduxit, tanta animi magnitudine victoriae???ue fiducia, vt dubitantibus sciscitantibus???ue praefectis, an vllum haberet amicum, à quo commeatum esset petiturus? comprehenso gladij capulo responderit: Hic viris & fortibus omnia feliciter expediet. atque ita pontem rescindi iusserit. Ad eius rei famam adeò mente commotum fuisse Braccium ferunt, vt diffisus populo Romano, nec conclamatis quidem vasis, multis???ue relictis impedimentis per Miluium pontem se proriperet, atque inde rescissa pontis parte, ne hostis insequi posset, in Vmbriae fines citato agmine deferretur. Iouius in vita Sforciae. Consolandi. Post Socratis mortem, cùm permulti illius familiares in coetu quodam tristarentur, Plato praesens poculum cepit, omnésque illos bono esse animo hortatus est: quia vires sibi regendae scholae sufficerent, ac Apollodorum poculo prouocauit. Qui dixit, quòd libentiùs ac suauiùs veneni calicem à Socrate exciperet, quàm ab ipso vini poculum. Athenaeus lib. 11. cap. 22. Phocion caetera quidem placidus fuir: at damnatus, cùm alijs in rebus multis animi magnitudine̅ demonstrauit, tum vni ex socijs Euippo, qui cum eo rei capitalis damnati erant, eiulanti & grauiter moerenti: Quid ais, inquit, non praeclarè agiputas tecum, qui mortem cum Phocione oppetis? Plutarchus de Sui laude. Veniae Impetrandae. Sic Supplices. Vide locum, fol. 181. Dion Syracusanosà tyrannide Dionysij liberauerat. Illi ingrati, Heraclidis nauarchi suasu xxv. praetoribus creatis, Dionem ignominiosè vrbe expulerunt. Vidii autem ä Nypfio Dionyfij duce, Dionem denuò supplices aduocarunt. Ille hostes in arcem compulit. Heraclides & Theodotes vltrò dediderunt sese Dioni, culpam fatentes orantes??ue e???, vt benigniorem in ipsos praeberet se, quàm in se fuissent ipsi. Decere Dionem virtute omni alia praeditum incomparabili, irae quoque imperare aduersus ingratos: qui de qua ante cum eo contendebant, nunc vinci se virtute fateantur. Haec illis precantibus, Dion veniam clementer, reclamantibus licèt amicis, concessit. Plut. in Dione. Dignitatis acqvirendae. P. & Cn. Scipionibus in acie Punica oppressis, P. Scipio quartum & vigesimum annum agens, virtutis suae confidentia, iturum se Carthaginem pollicitus est, necpatris, nec patrui funeribus à Reipub. studio auersus. Valerius Max. lib 13. cap. 7. M. Cato decem annis post consulatum censuram petiuit Eam petitionem ferè nobilussimi quique & principes senatus premebant. Aestuabant enim inuldia patricij, quòd suggillari putarent nobilitatem hominibus nouis, ad summum honorem & potestatem aspirantibus: improbi verò suarum libidinum sibi ipsi conscij, & moris veteris violati, austentatem eius inexorabilem in summa potestate & tristem verebantur futuram. Itaque coitione facta, septem ab se subornatos Catoni competitores in cainpum deduxêre. Hiprensantes plebem, bonam spem tanquam placidam querenti, & reimissam ostendebant censuram. Contrà Cato nihilo leniùs agebat, imò apertè pro Rostris minitans malis vociferans???ue magna lustratione ciuitati opus esse consulere multitudini ne lenissimum, si sapiant, sed acerrimum diligant medicum. Eum se esse, & ex Patricijs vnnm L. Valerium Flaccum: illo enim si solo collega sperare, & mollitia velut hydra execta atque adusta, operaeprecium facturum: reliquos videre quosque molientes; malè censuram gerere, quòd eos qui gesturi eam sint rectè, expauescant. Atqui tam celsus erat, & celsis dignis ducibus populus Romanus, vt non horreret terrores eius & supercilium, sed mites illos & magnam lenitatem, ostentantes repudiaret: designaret antem cum Catone Flaccum, quasi non candidatum illum censurae, sed censorem iam & praecipientem audiens. Plutarchus in Catone. Rodulphus, sacrae militiae Teutonicae in Borussia magister, cum septem millibus bellatorum fuderat duodeuiginti Polonorum millia. Fuit victoria illa insignis, sed ob mortem Ducis minus laeta. Agitatum est non multò pòst de nouo magistro reficiendo in demortui locum, vbi quum suffragia multitudinis variarent, necin vnum aliquem plurium studia inclinarent, concessa est vni facultas eligendi ex omni numero, quem vellet, modò dignissimum tali honore iudicaret Fertur quisquis fuit Ille, cui talis potestas obtigit, sibi magisterium arrogasse: publicè testatus, nullum credere se eiusmodi honore digniorem. Nam quo animo forent alij, parum se exploratum habere, suum sibi animum satis notum esse: quippe qui omni tempore optauerit aliquid sibi dari, quapropter insigniter totum religionis nomen premeretur. Tenuit ille eiusmodi adagio, vt vniuersa multitudo reprobauerit, Aeneas Syluius capite 29. Europae: & Sabellicus libro 4. Enneadis 19. Germani Robertum Palatinum Rheni Venceslao Ignauo substituerant. Eo mortuo, rursus comitia indicuatur. Ad quae cùm Sigismvndvs Rex Hungarae, tanquam Marchio Brandeburgensis, qui vnus Electorum habetur, venisset, dignitatis???ue Regiae gratia primus sententiam esset rogatus de Caesare nominando, se ipse nominauit: Me, inquiens, ego noui, alios non itidem, an aequè atque ego imperio orbis digni sint, praesertim in tanto rerum motu, quo Italia quoque schismate ibi durante plurimùm laborat. Mirati hanc tam liberam & apertam Sigismundi vocem caeteri Electores, communi???ue assensu illam appro????antes, ipsum Sigismundum, Venceslai fratrem, Caesarem consalutarunt. Qui vt ostenderet, non tam se honoris ambitlosum, quàm laboris pro republica Christiana subeundi cupidum esse, vt illam videlicet in pristinum statum, erroribus & schismate sublatis, roduceret, laboriosissimam peregrinationem obijt, qua magnam partem Europae peragrauit, dum Italos, Gallos, Hispanos, Britannos, & alias nationes ad concilium Constantiae in Germania celebrandum contrahit. Dubrauius libro 23. VERITATIS PRACTICAE ACCIDENTIA. VIDELICET Frvctvs, Praemivm Dignvm. Vt est Deifauor. Ad Danielem prophetam, dum populi & patrum peccata confitetur, Gabriel angelus aduolasse dicitur, & eidem liberanonem eorum de Babylonica seruitute mox futuram nunciasse. Ex quo apparet, humiliter confitenti praestò esse angelorum ministeria, & eundem his internuncijs Deo reconciliari, & de peccati iugo àd innocentiae libertatem reuocari Marulus lib. 4. cap. 11. ex Dan. 9. Absolutio. Apud Athenienses si reus capitis poenam liberè iudicibus fassus esset, vel dimittebatur, vel pecunia multabatur. Nec res vlla magis Socrati obfuit, quàm quòd philosophica libertare nec fateri culpam nec poenam deprecari voluisset. Priuerno capto, interfectis???ue qui id oppidum ad rebellandum incitauerant, Senatus Rom. indignatione accensus consilium agitabat, quidnam sibi de reliquis quoque Priuernatibus faciendum esset. Ancipiti igitur casu eorum salus fluctuabat, eodem tempore & victoribus & iratis subiecta. Caeterùm cùm auxilium vnicum in precibus restare animaduerterent, ingenui & Italici sanguinis obliuisci non potuerunt. Princeps enim eorum in curia interrogatus, quam poenam mereretur? cùm respondisset: Quam merentur, qui cùm se dignos libertate iudicarent arma, sumpserunt. exasperatos P. C. animos verbis inflammauerat. Sed Platius consul fauens Priuernatum causae, regressum animoso eius dicto obtulit: quaesiuit???ue, qualem cum eis pacem habituri Romani essent impunitate donata? At is constantissimo vultu: Si bonam dederitis (inquit) perpetuam: si malam, non diuturnam. Qua voce perfectum est, vt victis non solùm venia, sed etiam ius & beneficium Rom. ciuitatis daretur. Valerius libro sexto, capite secundo. Herodes Antipatri Iudaeae praefecti F. XV. annorum Galilaeae praefectus, Latronum duce Ezechia caeso, magnum sibi nomen comparauit. Id aegrè ferentes Iudaei, praesertim cùm in vrbe omnia ex Antipatri sententia gererentur, & Hircanus nomen tantùm regis haberet, potestas omnis penes Antipatrum & filium eius phasaëlum esset: Hircano persuadent, vti ad causam dicendam Herodem vocaret, accusantibus eum latronum, quos indicta causa occiderat matribus. Herodes armata manu ad iudicium venit. Ibi omnibus metu silentibus, Samevs Pharisaeus, vir pius & iustus, exurgens, Herodem imprimis reprehendit, qui armatus in iudicium venisset, non tam rationibus quàm armis sese defensurus. Deinde verò regem ipsum Hircanum & Iudaeorum senatores, qui tantam licentiam Antipatro eius???ue filijs permisissent, & non obscuram ad regnum occupandum viam dedissent. Praedixit item fore, vt ab hoc ipso reo, quem nunc absoluerent, miseris modis torquerentur. Id quod non multò pòst accidit. Quoniam Herodes indicij huius inuidia contra Hircanum arma mouit, & à Senatu Rom rex appellatus, omnes eos qui ei iudico interfuerant, trucidauit: soli Semeo propter libertatemdicendi pepercit: simul etiam quoniam auctor fuerat Hierosolymitanis Herodem recipiendi, quòd propter populi peccata haec diuinitùs accidere assereret. Iosephus libro 14. cap. 18. Philippensi acie victis Bruti militibus, erat Lvcilivs quidam inter M. Bruti amicos vir bonus. Hic equitum caternam barbarorum cernens in consectando caeteros negligentes, in Bruntum autem esfusis se ferentes habenis, statuit pericolo suo illos inhibere: paululum???ue à tergo relictus, inpse Brutum se esse indicauit: & fidem faciebat, quia orauit, ad M. Antonium vt ducerent se: quasi Caesarem timeret, & fideret illi. Hi praeda sua ouantes, & mirificam fortunam rati suam, abduxerunt illum diei iam sero, praemissis certis ex suis ad Antonium nuncijs. Laetus ille processit ducentibus obuiam: alij???ue qui viuum attrahi audierant brutum, accurrerunt, partim eius miserantes fortunam, partim illa gloria ducentes indignum, qui lucis cupiditate praeda factus foret barbarorum. Cùm appropinquarent, substitit Antonius suspensus, quemadmoodum brutum exciperet. At Lucilius ad eum adductus fidenti animo: M. Brutum, inquit, Antoni, nemo cepit neque ceperit hostis. Dij meliora, quàm vt tantopere virtutem calcet fortuna. Verùm ille reperietur viuus, vel certè, vt illo dignum est, mortuus. Ego verò militibus tuis imposui, atque adsum, nihil huius rei causa sufferre acerbi recusans. Sic fato Lucilio, omnibus???ue obstupefactis, Antonius in illos, qui adduxerant eum, intuitus: Nempe iniquè, inquit, fertis commilitones, quòd errore isto arbitremini vobis illusum. Verùm habetote, cariorem vos, quàm quaerebatis, reperisse praedam: quippe dum hostem quaeritis, adduxistis nobis amicum. Nam ego bruto incertus sum herclè quid facerem vuyebte. Tales verò amicos malim adipisci, quàm hostes. Ita locutus, & Lucilium complexus, commendauit eum tune vni amicorum, eo???ue deinceps fido & firmo ad omnia perpetuo vsus est. Plut. in Bruto. C. Mevivs centurio Augusti Caesaris, cùm Antoniano bello saepenumerò excellentes pugnas edidisset, improuisis hostium insidijs circumuentus, & ad M. Antonium Alexandriam perductus, interrogatus???ue quidnam de eo statui deberet? Iugulari me, inquit, iube, quia non salutis benficio, nec mortis supplicio adduci possum, vt aut Caesaris miles desinam, aut tuus esse incipiam. Caeterùm quò constantiùs vitam contemsit, eò faciliùs impetrauit. Antonius enim virtuti eius in columitatem tribuit. Val. lib. 3. cap. 8. Vir Praetorius stupri virginibus Vestalibus illati insimulatus, dubia etiamnum causa, & incertis quaestionibus atque tormentis, de semet facinus professus, liberae cofessionis causa, reliquis in comitio virgis ad necem vsque caesis, ab Imp. Domitiano in exilium missus fuit. Suetonius. Seuerus Imp. posteaquam Nigrum praelio vicit, eos???ue damnare inciperet, qui illius partes secuti essent: Cassivs Clera senator accusatus, id se fecisse non negauit, imò liberrimò osten dit, cù casu euenisset, vt partes Nigri sustineret, necessariò quod ei sors obtulisset se secutum esse: ipsum etiam Seuerum noluisse quenquam eorum, qui cum eo erant, & suam causam defenderent, proditorem ad alios transfugere. Seuerus licentiam hominis admiratus, libertatem???ue loquendi, dimidiam ei partem bonorum concessit. Aerodius ex Dionis Seuero. Decimo anno Leonis Magni Imp. Isocasivs, quaestor Antiochiae, idem???ue philosophus, delatus est apud Imperatorem, quòd Graecam religionem teneret. Is eum examinari iussit apud praefectum vrbis Constantinopolis. Cùm ergo manibus post tergum reuinctis adduceretur, ita eum praefectus vrbis Posaeus allocutus est: Vidésne Isocasi, quo habitu ades? Respondit ille: Video, neque miror: homo enim in hummanam deueni calamitatem. Tn verò ita mihi ius dicito, sicut me collega solebas dicere. Imperator recognita, laetus eum domum remisit. Cedrenus. Rvsticiana Romana mulier, vltura patrem Symmachum (quem Theodericus rex Gothorum cum Boëtio eius gene???o interfecerat) suis ciuibus auctor fuit post regis interit??? vt ad abolendam Barbari memoriam eius statuae tollerentur medio. Id postea facinus, maie???tatis accersita apud Torilam eiusdem gentis regem, tam constanter consessa est, vt Batbarus eam miratus, etsi causam improbaret, tantam??? in dolem venia dignam censuerit. Sab. lib. 3. cap. 6. Pompon. Laetus incidit Romae in maximum discrimen, quòd cum Callimacho, Platina & alijs quibusdam non vulgri eruditione viris, in Paulum Pontificem Max. coniurasse putabatur. Est???ue iam peregrè profectus ea de causa sub custodia Romam deportatus. In quaestione datum est illi noxae quòd sibi & permultis adolescentibus, qui literarum studiae [2845] assectarentur, nomen immutasser. Nam pro Petro Pomponij ???omen sumserat, antiquitatis stulto amore. Caeterùm in tanro discrimine, nihil aequè illi profuit ac liberum ingenium. Homo enim simplex, ac nihil mali cogitans, appellatus de Pomponij nomine, à Vianesio antistite, qui quaestioni praesidebat: Quid, inquit, tibi & Paulo Pontifici, si mihi foeniculi nomen indidissem? Custodia inde eductus, per XXIIX. annos Romae docuit. abellicus in eius vita. Vita. Calebvm & Iosyam veritatis cassa Dominus è dc. millibus Iudaeorum solos, ne in deserto penrent, seruauit. Vide Tit. Poena mendacij. Achior Ammonitarum dux, petente Olopherne duce Nabucodonosoris regis, vt sibi narraret, qui & quales Iudaei essent, qui soli ex omnibus occidentalibus sibi obuiam venire neglexissent: veritatem dixit, & Iudaeos inuictos semper fuisse asseruit: si Dei sui praeceptis paruissent. Eaque propter non priùs armis illos vinci posse, quàm contra Deum patrium deliquissent. Ea voce offensus Olofernes, Achiorem vinctum Bethuliam duci iussit, & Iudaeis tradi, vt quan do quidem tantum Iudaeorum Deo fideret, Nabucodonosoris ense vnà cum Iudaeis sunditùs periret. Iudith 5. &. 6. Mors. Ioannes Dinus, Ioannem Costanum Burgundionem ac cusarat, compellatum se ab eo dicens, vt accepta grandi pecunia venenum perferret, quo Carolvs Comes Carolesius (dux Burgundiae) de medio tolleretur. Is posteaquam Costanum securi percussit, Dinum quoque ad se vocatum interrogauit: Si Costanus pecuniam quam promiserat praestitisset, an eum accusaturus fuisset? Cui Dinus, fretus indtiltum iri, palàm fassus est: Se eum non detecturum Quamobrem Comes iussum Dinum Christiano more sacerdoti crimina sua fateri, eadem hora ipsum quoque securi percussit. Iusta, & veloci mercede ei data duarum proditionum, erga amicum & principem. Fulg. lib. 6. cap. 5. Libertas. Sancio Castellae & Nauarrae rege, dum sororum regno inhiat, per insidias caeso, Aldefonsvm eius fratrem, apud Almenonem Maurum Toleti exulantem, Castellani & Nauarrenses regem dixerant, quem propter ingenij acumen & animi robur Mauri suspectum habebant. Dubitantibus amicis, vtrum Almenoni rem detegeret nécne, veritis, ne ad iniqua pacta adigeretur, considens in Domino respondit: Alimenon honorificè me recepit, & necessaria liberaliter ministrauit, & vt filium me tractauit: quomodo eum celare potero ea quae Dominus mihi fecit? Itaque ei quicquid per nuncios acceperat reuelauit. etsi Almenon haec omnia iam resciuerat, & omnium viarum transitus fecerat diligentissimè obseruari, vt si se inscio abiret, caperetur. Proinde, Gratias, inquit, ago Deo altissimo, qui me ab infamia liberare, & te à periculo voluit custodire. Si enim me inscio aufugisses, seruitutem aut mortem nullatenus euasisses. Nunc autem vade, & accipe regnum tuum, & de meo accipe aurum, argentum, equos, & arma, quibus possis tuorum animos conciliare. Iuramentum insuper de Toletano regno non inuadendo & sibi & filio suo primogenito Issem praestare coëgit. Rodericus Toletan. lib. 6. rer. Hisp. cap. 20. Adolphvs priusquam eligeretur in Romanorum regem, quinque ducis Brabantiae satrapas praelio vicit. Captus ipse, & rogatus à Duce, Quis esser? Comes sum, inquit, Nassouiae, rerum dominus non magnarum. At tu quis es? Sum, respondit ille, dux Brabantiae, quem bello persecutus es assiduo, & cui quinque duces strenuissimos occidisti. Tum Adolphus: Miror, inquit, quomodo ensem meum euaseris, quem in te acueram, quum te prae omnibus occidere voluerim. Dux Brabantiae audiens liberam hominis vocem. ???um dimisit: mueribus???; insuper ornatum, in familiaritatem suam accepit. Cuspinianus in Adolpho Imp. Laus, Commendatie. Mandanes Gymnosophista, cùm Alexandri nuncij eum ad Iouis filium vocarent, respondit: Nec illum Iouis filium esse, nec magnae parti terrarum imperate: nec se illius donis permoueri, nec minas timere. Vnde & ab Alexandro laudatus, & venia donatus est. Strabo lib. 15. Phocion Atheniensi populo in nulla re blandiebatur, vt que̅ vel ridentem vel flentem nemo vnquam viderit: vt mirum sit, quî & vnde viradeò asper & tristis cognomen inuenerit Boni. Plutarchus iu eius vita. Praemia. Athenaeus z. Dipnosophistarum libro commemorat, in Bacchi certaminibus praemium fuisse tripodem, atque ob id qui vera dicerent vulgò de tripode loqui dictos. Tripodem autem fuisse lebetem tnbus fultum pedibus. Huius duo etantgenera, alterum Apollinis, ob veritatem oraculorum: alterum Bacchi, in quo vinum miscebatur, quòd ebrij vera loquantur. Erasmus in Adagijs. Auctoritas. T. Pomponivs, eques Romanus, & amicus Ciceronis (ob linguam Atticus dictus) mendacium nec ipse dicebat, nec pati poterat. Quapropter omnes ei res suas amici curandas certatim dabant, consilium???ue ab eo de Repub. de???ue rebus magnis petebant. Corn. Nepos. Dignitas. Demetrivs Phalerei F. cùm Aristagoram Corinthiam amicam haberet, sumtuose???ue viueret, atque Areopagitae ipsum ad frugalitatem hortarentur: At nunc liberiùs viuo, dixit; nam & amicam habeo pulcerrimam, neminem osfendo, vinum Chium bibo, & aliorum quantum mihi sufficit comparo, cùm priuati meireditus in has impensas sufficiant. Non viuo autem sicut vestrûm nonnulli, donis corruptus, & stupris delectatus. atque res huiusmodi perpetrantium quorundam nomma enumerauit. Quae cùm Antigonus rex audiuisset, legislatorem eum constituit. Athenaeus libro quarto, ca??? pite vigesimo. Obsequium. Egít Iustinianus Imp. cum Agapeto Pontifice Theodati regis legato, vt Eutychianam opinionem comprobaret. Aqu??? cùm ille abhorreret, instaret???ue Imperator, minas precibus miscens: Putabam, inquit Agapetus, venisse me ad Christianum principem: sed, vt deprehendo, veni ad Diocletianum. Tam libera voce delectatus Imperator, Anthemio huius haeresis fauore eiecto, Mennam Constantinopolitanum Episcopum creauit. Fulgosus & Egnatius libro 6. capite 2. Ioan. Magnus lib. 10. cap. 10. Gregorius XI. Lemouicensis patria, Auenione pontifex creatus, in adolescentia versatus in Italia sub Baldo praeceptore, considerauit rem ecclesiasticam nulla re meliùs, quàm curiae in vrbem reductione, posse componi. Accessit Episcopi cuiusdam admonitio, quem, cur apud ecclesiam suam non esset, quum corriperet: audiuit, Et tu cur non apud tuam? Clàm igitur Gallis profectus, peruenit in Vrbem. Cranzius lib. 9. Metrop. capite 1. Vectigalium remißio. Fisistratui tyrannus decimas exigebat ab Atheniensibus eorum, quae in agris prouenissent. Cùm aliquando obambularet, videret???ue Senem quendam loco petricoso laborantem, rogabat, Quósnam fructus inde colligeret? At is respondens: Dolores, inquit, & sphacelos atque horum decimas exigit Pisistratus. Tyrannus admiratus hominis libertatem, decimas Atheniensibus remisit. Ea res in vulgi sermonem abijt, [Greek words], Etiam sphaceli immunitatem faciunt. Erasmus ex Suida. Pax, Concordia. Quo tempore Philippus Macedonura rex, ortis discordijs cum vxore ac filio dissidebat, ad eum visendi gratia profectus est Demaratvs Corinthius. Qui cùm interrogatus esset, Quàm benè inter se Graeciae ciuitates conuenirent? facetissimè ei respondit: Magnae profectò tibi curae est, Philippe, vt de Graecorum concordia certior fia: siquidem haud iniuria id ad te pertinet, posteaquam cum coniuge tua ac filio tam concorditer, tantoque in amore viuis. Quod facetum. nec minùs mordax verbum, ita Philippum pupugit, vt postea cum vxore ac filio in gratiam rediret. Plutarchus de Discernendis adul. Indignvm. Olufernes, Nabucodonosoris dux, Achiorem, eò quòd Iudaeos non nisi permittente Deo vinci posse dixisset, vinctum Bethuliam duci iussit, & Iudaeis tradi, vt quandoquidem tantum Iudaeorum Deo fideret, Nabucodonosoris ense vni vnà. cum Iudaeis funditùs periret. Iudithae 5. & 6. Dionysius maior tyrannus, Platone philosopho accersito ad se, primùm quidem laude maxima dignum eum reputauit, quòd libertatem in eo dignam philosopho animaduertisset, Postea verò quibusda̅ eius sermonibus offensus, animo prorsus ab eo alienatus, in fonrum productum quasi mancipiun viginti minis vendidit. Sed philosophi eò conuenientes, emtum eu̅ in Graeciam ablegarunt, haec simul admonentes: quòd virum sapientem aut rarissimè, aut suauissimè versari cum tyrannis conueniat. Diod. lib. 15. Callisthenes Olynthius, discipulus Aristotelis, & consobrinus, Alexandro Macedoni comes adiunctus fuerat. Is eum corti ferreae inclusit, vna cum Nearcho tragico: vbi à pediculis consumtus dicitur, eò quòd ipsi suasisset, ne se ab Atheniensibus dominum vocari pateretur. Quidam verò eos, vt Alexandro insidiatos, dicunt interfectos. Suidas. Philoxenvs Cytherius Dithyramborum poëta, quum inepta Dionysij tyranni poëmata laudare nollet, in laromias detrusus est. Gyraldus Dial. 9. hist. poët. Cassander Antipatri F. Babylonem veniens, vir cùm barbaros venerabundos Alexandrum salutantes in libertate Graeca ???nutritus, irrideret: ita exarsit Alexa̅der, vt arreptum crinibus caput eius ambabus manibus vehementer contuderit ad parietem. Plut. in Alexandro. Annevs Cornutus, doctrina & eruditione clarissimus (cuius opera Nero in scribendis carminibus potissimùm vtebatur) quòd nonnullis existimantibus quadringentos liberos à Nerone scribi oportere, nimium multos esse dixisset, in exilium actus fuit. Xiphilinus in Nerone. Cordilla Leyri Britannorum antiqui regis filia, natu minima, cui praecox natura ingenium dederat, interrogata à parente, An parentem multùm diligeret? respondit, Sepatrem ferre in oculis, semper???ue laturam: licèt deinde contingeret, vt quempiam alium (de marito intelligebat) ardentiùs amaret. Quo responso, tametsi sapientiae pleno, Leyrus indignatus, indotatam regolo Gallo puellae formae capto collocauit. Sed haud multò pòst à generis & filiabus suis natu maioribus ingratissimis, eius mortem longum expectare censentibus, regno spoliatus, ad Cordillam confugere coactus est: à qua in regnum restitutus, interfecti generis, triennrum regnauit. Polyd. lib. 1. Chilpericus rex falsis criminibus circumuentum Praetextatvm episcopum Rothomagensiu̅in exilium elecerat. Chilperico insidijs Fredegundis vxorisadulterae sublato, reuocatus est à regina. Ibi libera voce, sed alieno tempore cùm exilium ei regina exprobrasset, respondens: Se etiam in exilio episcopum suisse, illam no̅ perpetuò omnium potentem futuram, nouam reginae indignationem concitauit. Ergo Fredegundis die Resurrectioni festo in templo per sicarium sustutit Praetextatum. Tegendi sceleris causa continuò cum aliquot proceribus animam propè agentem inuisit episcopus, velut vicem eius miserata, dicens se illius casum moleltè ferre, mirum???ue esse tàm celebri die in aede sacra non modò ei opem latam nullam, sed ignorari etiam parricidam. Tunc, vt in morte, nihil timens, Praetexratus respondit eius scelerese percussum, quae & reges sustulisset. Episcopis auctoribus templa ciuitatis Rothomagensis omnia clausa, quo ad parricidae inuestigarentur, caedes??? ea lueretur. Vile caput poenas dedit: iuuenis nullius nominis qui vulnerauerat, filio fratris Praetextatis deditus. expressa ei tormentis consessio est, ipsius mann parricidium factum, pecunia accepta à Fredegunde, & Melanthio, qui exuli Praetestato subrogatus fuerat, & ab eiusdem factionis Archidiacono. Tunc filius fratris Praetextati contineri prae iranon potuir, quò minùs reum extemplò confoderet stricto ferro. Aemilius lib. I. ex Turonensis lib. 5. Historiarum, cap. 18. & lib. 8. cap. 31. & 41. S. Lampertvs Pipinum principem increpare ausus, quòd pellicem Alpiadem Plectrudi legitimae vxori superduxisset, à Dodone fratreipsius Alpiadis Leodij interfectus est. Sigebertus in Chronico. Ignativs, Patriarcha Constantinopolitanus, ab Theodora, Theophili Imp. matre in pontificiam sedem euectus, Bardam Caesarem, qui vxorem sine causa dimiserat, & cum sua nuru consueuisse dicebatur, sa cram aedem ingredi vetuit. Atille Po̅cificem ea de causa ecclesia pellit, & multis malis exagitatum sepulcro tandem includit: pòst inde exactum, in Mitylene̅ insula̅ relegat. Zonaras in vita Theophili & Theodorae matris. Joannes Theologus Minor, à Benedicto IX. Auenione ob libertatem in reprehendendo incarcerem detrusus. Vide Aemilium lib. 9. Henricvs Dandulus Venetorum legatus, eò quòd paulò liberiùs quaedam locutus esset, contra ius gentium ab Emmanuele Constant. Imp. oculis orbatus est. Vol. lib. 23. Anthrop. Vsvs. Alivs Aptvs. Qvatenvs veritas inseruit Prudentiae bellicae. L. Pavlvs Aemilius consul creatus, virtute sua fretus, ad populum dixit: De duobus consulatibus, quos erat adeptus, primum se sui ipsius gratia petijsse: hunc autem secundum ab ipso populo delatum suscepisse. Huius igitur postremi causa gratias non agere: quin potùs. s iquem se meliorem ad eam expeditionem populus inueniret, eum eligeret, quia id ipse ae quo animo esset laturus: verùm si quid in eius virtute spei reposuisset, sine verbis dicto audiens esset. Quòd si populo statutum esset imperare malle, & no̅ imperanti parére, sciret ludibrio omnibus Romanorum expeditiones fore. Plutarchus in eius vita. Liberalitati. Archelavs, Macedonum rex, à quo poculum anreum vnus ex familiaribus, non tamen ex probatis, petebat, puero inssit, vt Euripidi daret. Stupente ilio: Nempetu qui petas, inquit, hic qui accipiat, etiamsi non petat, est dignus. Plutarchus in Apophthegmatibus. Iustitiaereligiosoe. Sic Conftßio peccatorum, f. 2816. Gregorivs Magnus, qui diuorum est numero adscriptus, primus Pontificum in diplomati praefatione se seruorum Dei seruum inscripsit. Quo nihil fieripotuit, aut eius qui hoc posuit pietati conuenientius, aut doctoris summi praecepto similius. Sab. lib. 6. cap. 2. & Fulg. lib. 4. cap. 10. Hvmiliatorvm ordo inde nomen traxit, quòd multi mortales, bello aut capti, aut quia fides eorum suspecta esset, ad pedes Friderici I. Imp. ex Cisalpina Gallia in Germaniam redeuntis, supplices iacuerint, albis vestibus amicti, veniam???ue petentes in patriam abeundi. Qua impetrata, postliminio reuersi, voto, vt credere par est, in eo habitu perseuerasse dicuntur, lanificio & orationibus dediti. Et hic ordo postea ab Innocentio III. primùm, inde ab alijs pontificibus confirmatus. Polyd. lib. 7. & Volat. lib. 21. & Sab. lib. 5. En. 9. Ineptvs, Dvm Famvlatvr Imprudentiae. Crescentiaco in vico, vbi Matthaeus Magnus auus obijt, quum fottè in coena Galeacius & Barnabas, Stephani Vicecomitis filij, tanti imperij, à maioribus conditi, amplitudinem atque opulentiam laudarent, omnium???ue pulcerrimum fortunae munus principatu̅ esse faterentur: Matthaevs II. frater incautè subiunxit: Id quidem sine controuersia verum esse, incomparabile???ue videri, modò principatus socio consorte???ue careret. adeò vt non obscurè Ioannem patruum perstrinxisse videretur, qui, secùs ac magnus auus fecisset, non vnum, Galeacij primi atque Actij exemplo, sed tres simul iniquo iure diuisi imperij haeredes scripsisset. Id dictum sub amaro sale scommati???ue nomine prolatum, vsqueadeò in pectus fratrum altè descendit, vt sequenti coena suillos lumbos, cuius obsonij Marthaeus erat appetentissimus, toxico illitos, ei apposuerint. Iouius in vita Matthaei. Carolvs Burgund. D. Leodienses obsessurus, cùm ad hostium fines peruenisset, deliberarur, quid facto sit opus. Suadebant aliqui, dimittendam esse pattem exercitus: primùm, quòd oppidani & turribus & muro essent denudati, & spe omni auxilij carerent: deinde, quòd rex Galliae, in quo magnum habuissent praesidium, ipse adesset. Eam sententiam Carolus reiecit, & magno quidem suo bono: minimum enim aberat ab internecione, & quia suspectum habebat regem, putabat non esse diminuendas copias. Phil. Comin. 3. Comm. Ad fol. 1698. Milon Belmusius natione Moesus Hungarorum ducum haud postremus fortè domi in Tibisciensi agro agebat. Itaq; festum sacrosanctae Resurrectionis diem celebraturus ad ae dem Diuae Virginis, diuinis rebus peractis, ad epulas, & largiorem potum de more patrio conuertuntur. Id cùm Turcas non latuisset, illius opprimendi cepto consilio, quosdam in insidijs locant, alios quadraginta tantùm equites progredi iubent, prouocando & ad latentes insidias eliciendo Milone. Succedit Turcis ex voto sententia. Christiani etenim retrocedentes vsque ad insidiarum locum insequuntur, vt pro numero vtriusque partis atrox praelium exoriretur, plures??? Turcarum, quàm Christianorum interficerentur. Verùm paucitate horum vulnere??? Belmusij patris, & quod Belmusius filius temerè in hostem inuectus ceciderat, maiorem cadé Christiani accepisse visi sunt. Milon Turcaru̅ fraude, suo vulnere, & filij morte ita inflammatus, vbi ex praelio domu̅ reuersus est, omnes captiuos Turcas, quorum non paruum numeru̅ apud se habebat, è custodijs eductos, crudeliter excruciatos interficit, atque ita seu dolori suo indulsit, seu antiquorum ritu, que̅ sanè pleriq; Illyrici, verae religionis inscitias, quibusdam in rebus adhuc retine̅t, manibus filij parentauit. Nec contentus captiuorum nece (nondum enim ira ex dolore concepta mente decesserat) vt primum per vulnus licuit, exercitu partim ex suis, partim ex amicorum militibus, ac clie̅tibus coacto, hostiu̅ fines ingressus, agros latè populatus est, nihil???; crudelitatis in hostes, quos casus obtulit, praetermissum, non aetate confectis, non mulieribus, non infantibus pepercit. Ludouicus Tubere lib. 6. Comment. Ad fol. 2761.

LIBRI SECVNDI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? Voluminis Decimitertij Liber II. De Vitio in excessu, de Aaazonei a seu Simvlatione mendace. VItivm in excessu Aristoteles [Greek words] vocat. Cuius notationem Eustathius affert: [Greek words], inquit, [Greek words]. Solent ij, qui post longas peregrinationes domum redierunt, monstrosa & fabulosa plurima referre, quae insolentia sua omnes in admirationem trahant, & quandam sapientiae existimationem auctoribus concilient. Ab hoc Erronum mendacio translata vox est ad omnes eos, qui vel ea quae omnino no̅ sunt, esse fingunt: vel maiora, quàm reuerà sint, esse dictitant. Per coniugatum suum definitur ab Aristot. Est enim [Greek words] (simulator. Simulamus id qd??? non est, tanquam sit. Versatur ergo circa non ens subiecto, quod tamen simulatione siue professione est ens. [Greek words] autem, si spectes etymon, [2849] propriè Affingere significat, quasi ei, quod est, aliud quid falsò addere. Fictio ipsa, quemad???odum virtutis [Greek words], vel dictis vel factis absoluitur.) [Greek words] (nam si penitùs absurda & impossibilia essent, non Insolens simulatio, sed insania quaepiam appellaretur) [Greek words] (quae nihil omnino sunt) [Greek words] (quae maiora esse fingit, secundùm omne genus accidentis quàm reuerà sint.) Ergo [Greek words] nihil aliud erit, quàm excessus quidam veritatis, quando id quod non est vel substantialiter vel accidentaliter, esse asserit: siue, vt propriè loquar, quando simulat ea adesse, quae reuerà non adsunt. Simulationem enim Aristoteles propriè tribuit excessui veritatis, Dissimulationem defectui. Simulans, id quod non est, esse fingit: Dissimulans, id quod est, non esse fingit. itaque in genere vterq; [Greek words] versatur. Atin specie Simulatio interdum circa omnino non ens, interdum circa ens occupatur: illud esse, hoc maius esse, quàm reuerà sit asserens. Dissimulatio verò semper subiectum habet ens, sed illud modò omnino non esse: modò esse quidem, sed non tale, quale est, asseuerat. Simulatio itaquè reuerà non ens, sed apparentiâ tantùm ens captat, & in excessu peccat: Dissimulatio reuerâ ens, apparentiâ non ens sibi proponit, & peccat in defectu. Iam verò quoniam ex lege entis & non entis sibi inuicem succedentium is, qui simulat non ens, dissimulare ens: & qui ens dissimulat, simulare non ens intelligitur: in vnam eandem???ue actionem vtrunque vitium cadere videtur. Proinde distinguenda sunt haec ratione medij. Rem vt est dicere, Veritatis est: plus dicere, Simulationis: minùs dicere, Dissimulationis: nec magis hîc iam quaeritur, vtrum entis dissimulationi simulatio non entis, dissimulationi simulatio entis sit iuncta, quàm quis veritatis vel me̅dacij sit finis. Considerationes affines quidem sunt, sed non propterea confundendae: quin potiùs quò operosior est horum distinctio, eò diligentiùs retinenda. Illud constet, excessum tantùm veritatis in eo quod non est, vel absolutè vel secundùm quid simulando, nunc considerari. MENDACIS SIMVLATIONIS ACQVISITIO. Magistri. Qvi, Qvales. v. g. Filij. Antipater Herodis Iudaeorum regis F. ex quo primùm tempore patrem animaduertit formidinibus obnoxium, consiliorum ei socium se adiungens accendebat falsis suspicionibus hominis saeuitiam: & tunc videbatur egregiè fungi officio, si daret operam, vt quicunque reniti possent tollerentur de medio, vt sibi ea ratione regnum pararet, sublatis fratribus Alexandro & Aristobulo. Iosephus. Qvomodo. Nimirum Corruptela. Ivdaei in resurrectione Domini subornarunt pecunia falsos testes, qui sanctè affirmarent, Christum à discipulis suis surrepetum esse. Matth. 28. Admonitione, Consilio. Andocydes orator Atheniensis clarus, cùm vinctus in custodia teneretur, quafi & ipse mutilatorum Hermarum socius fuisset Alcibiadi: Timaevs quidam amicus ei consuluit, semetipse cum paucis alijs vt deferat. confitenti enim concedi ex plebiscito impunitatem. Satius esse, vt per mendacia incolumis sit, quàm eodem ex crimine pereat, ignominiosé. Quin si commodum publicum spectet, conducere, vt paucis condonatis & dubijs, multos & bonos viros eximat irae populi. His & alijs Timaei verbis inductus Andocydes, cùm de semetipso & caeteris confessus esset, veniam habuit ex lege. Quos detulit, nisi qui profugissent, necati sunt omnes. Ac maioris fidei causa, adiecit ijs Andocydes proprios seruos. Plut. in Alcibiade. Adulatione. Adulatores, vt per se mendaces sunt, sic quoque alijs falsae persuasionis auctores, f. 2851. Calumnia. Accusatione falsa. Calumniatores, quatenus non tantùm eorum, quos calumniantur, famam laedunt, verumetiam aliorum indicia de ijsdem corrumpunt & peruertunt, huc quoq; ex sequentibus locis referri poterunt. Evrymnvs, cùm moliretur serere dissidium inter Castorem & Pollucem, alterum apud alterum falsò insimulando, deprehensus, vtrique grauissimas poenas dedit. Erasmu??? in Adagijs. Fuit Medivs in Alexandri adulatorum grege princeps & architectus, coryphaeus adu???rsus optimates instructus. Praecepit hic, vt intrepidè adorirentur & morderent calumnijs: docens, licèt morsu laesus vlcus curauerit, cicatricem tamen remansura̅ calumniae. Nempe hisce cicatricibus vel potiùs gangraenis & carcinomatis exesus Alexander perdidit Callisthenem, Parmenionem, Philotam: Agnonibus, Bogais, Demetrijs affatim propinauit sese sternendum, dum adoratur, excolitur [2850] vestitu, & conformatur ab eis ad instar simulacri barbarici. Plut de Discern. adul. Discipvli. Tradvcti ab alijs ad mentiendum Pecvnia. Milites, qui sepulcrum Domini custodiebant, accepta pecunia à sacerdotibus, per vrbem circuierunt, clamantes Christum à discipulis noctu surreptum, cùm tamen certò eum resurrexisse scirent. Matthaei capite vigesimooctauo: Marci 16. Lucae 24. Dolore. Huc illi, qui Tormentorum dolore, ad Mentiendum adducuntur. MENDACIS SIMVLATIONIS EXERCITATIO quo ad Seipsvm. Quatenus Veritatem fugit, odit. Ex contrario suo intelligi & illustrari potest. Nam qui V. G. Mendacium amplectitur, quoniam eo delectatur per se vel per accidens, ille Veritatem fugit, quoniam ea vel per se, vel per accidens non delectatur. Mendacivm Amplectitur. Tum in Svis, sive Bonis praedicandis, extollendis. Mendax Iactantia, Professio, Simulatio Eruditionis. Narrat Laërtius, Chrysippvm philosophum vsqueadeò sibiplacuisse, vt consultus à quodam, Cui potissimùm fulium suum philosophiae praeceptis instituendum traderet, sibi committendum responderit. Nam si quem, inquit, alium me praestantiorem arbitrarer, ipse apud hunc philosophiae darem operam. Vnde & illud Homericum de eo vulgò iactatum fuit, quòd solus saperet, reliqui velut vmbrae ferrentur, Erasmus in Adagijs. Mira Asclepiadis Prusiensis fiducia in medendi arte fuit, cùm diceret, Ne medicus diceretur, si vnquam in vita aduersa valetudine laboraret. In qua re felix vsque ad septuagesimum fuit annum, mortuus, cùm è scalis fallente vestigio fortè concidisset. Plinius. Ivstinianvs in prooemio Pandectarum iuris Caesarei: Nostris, in quit, temporib. talis legu̅ inuenta est permutatio, qualem apud Homerum, patre̅ omnis virtutis, Glaucus & Diomedes inter se faciunt, dissimilia permutantes. Hactenus Iustinianus, sibi plus aequo placens, qui centones illos suos, & inaequales legum rhapsodias, tot eruditissimorum virorum integris voluminibus praetulerit. Erasmus in Adagijs Chil. 1. Cent. 2. Experientiae Peregrinationibus acquisitae. Haec proprijßimè [Greek words] dicitur, [Greek words] propria, fol. praeced. 2848. Virtutis. Dionysivs senior filiarum vnam Areten, id est, virtutem, Sophrosynem, id est temperantiam alteram, tertiam dixit Dicaeosynen, id est, iustitiam se tacitè patrem virtutum innuens. Plutarchus 2. de Alexandri fortuna. Religionis. Ex Iniustitia religiosa exempla multa huc referenda, fol. 3104. Illic Perfidiae, heic Mendacij velisti obstreticantis ratio habetur. Fortitudinis. Iphicrates, cùm orationem de statua sibi ab Atheniensibus posita aduersus Harmodium quendam, è veteris illius tyra̅nicidae posteris, haberet, multa dixit de seipso animosè, & propè arroganter: vt Dionysius Halicarnasseus non alio magis argumento refellerit eos, qui oratione̅ illa̅ Iphicrati à Lysia scripta̅ esse dicebant, quàm quòd à Lysiae moderatione nimiùm longè abesset. In ea hoc dixit (quòd aduersarius generis sui nobilitatem extolle̅s, illius obscuritatem & ignobilitate̅ exagitauerat) vt quisq; virtute maximè praestaret, ita nobilissimu̅ esse: nam ne Harmodium quidem & Aristogitonem nobiles fuisse priùs, quàm praeclaru̅ aliquid designassent. Ite̅ illud: Se maiorem habere cognatione̅ cu̅ illis, quàm ipsum illu̅ quo cu̅ conte̅deret: quò sua, quàm illius facta, propiùs ad eorum gloriam accederent. &, Meorum nobilitas à me incipiet: torum in te desinet. Quae omnia imitatus est, quicunque scripsit declamationem in Sallustium. Sed & ex eadem oratione haec sunt: Si qualis ego sum, tales vobis septem impp. fuissent, deserta ia̅ esset & inculta Lacedaemon. Et cùm de Harmodio & Aristogitone ageret: Quorum, inquit, ego si temporibus fuissem, aut assumpsissem eos ad societatem praeclari illius operis, aut ipse ab eis adscitus essem. Et, Vos fortasse Athenienses istam mihi columnam, & istas in ea inscriptas literas, praeclarum quiddam & gloriatione dignum à vobis contigisse arbitramini. At mihi columna coelum attingens in Peloponneso, virtutis meae testis, constituta est. Muretus lib. 8. Var. lect. cap. 22. Domborvs Sclauoru̅ Rugianorum legatus missus ad Valdemarum Danorum regem, Rugianis cum exercitu imminentem, cùm vicissim obsides à Danis pacis firma̅dae causa peteret: id???ue Absalon Roskildensis antistes indignè ferret, Rugianos non solùm obsides Danis, sed etiam pecuniam cum suppleme̅tis classis transmittere solitos assere̅s, cùm Dani nihil tale Rugianis vnquam à se concessum solutúmve meminerint: tunc Domborus: Sapientis est praeteritorum meminisse, futura prospicere, praesentia colligere. Tu verò quàm superbè praeteritoru̅ imagines recolis, tam anxiè futuros meditaris euentus, neq; ad ea, quae prae manib. sita sunt, & oculis obuersantur, aspicere potes. Fateor olim Danos ge̅tis nostrae victores fuisse. Sed quantò vobis inferiores extitimus, tantò nunc viribus successu???ue praestamus. Saxo lib. 14. Formae, per Fucum atque Cultum. Illecebra veneris est cultus corporis, & eatenus nos illum inter locos Intemperantiae retulimus. Ille idem quia corporis bonum veluti promouet, ad Corporis locos referri potest, fol. 301. Huius verò loci est propter mendacium. Metivm Domitianus Imp. reprehendebat, nimium sibijpsi placentem, cùm diceret: Vellem tam formosus esse, quàm Metius sibi videtur. Suetonius in Domitiano. Partus, Conceptus. Consule Tit. Liberi supposititij, fol. 1947. Astus illic habetur ratio, heic Simulationis. Item Tit. Liberorum acquirendorum desiderium, fol. 75. illic Affectus, heic ipse Habitus perpenditur. Perseum Philippi F. Macedoniae regem, qui à L. Paulo victus est, fama est non legitimè fuisse natum: Vxorem autem Philippi eu̅ post partu̅ sustulisse à matre sartrice quada̅ Argolica, Gnathaenia nomine, & clàm sibi subiecisse. Hinc potissimùm videtur metu Demetrium fratrem peremisse, ne legitimum habens filium domus, suam aperiret ignobilitatem. Plut. in Aemilio. Cùm vxor Maximiani Herculij Imp. Evtropia Syra mariti animum cuperet sibi retinere deuinctum & obnoxium, ac ipsum enixè optare prole̅ intelligeret: simulauit se grauida̅: vel cùm reuerà grauida esset, ac filiam enixa, subiecit filiu̅ Maxentiu̅, quò partus primus per se marito gratus, fieret ob prolem masculam longè gratissimus. Sext. Aurelius, & Cuspinianus. Marci Vicecomitis Concvbina partum sibi supposuit. Eóque nomine apud Rosatum in profunda arcis fossa ab eo demersa est. Iouius in vita Actij Opulentiae. Phanias inuenio dici omnes, qui inopes ipsi, diuitias summas habere se tamen simulant, atque ita credi volunt: à Phania quodam, qui congestas se opes domi recondidisse ementiebatur. Quod vltimo Odysseae libro testatum reliquit Eustathius. Caelius lib. 6. cap. 18. A. L. Theagenes quidam cognominatus [Greek words]: id est, fumus, sicuti Eupolis significat [Greek words], quòd multa polliceretur quide̅, sed nil admodum praestaret. Erat insuper hic [Greek words], ementitus diues, & iactator vanissimus, qui quum esset summè pauper, nihilominùs volebat magni momenti nogotiator, hoc est, [Greek words], videri. Cuiusmodi fuit Aeschines quidam Selli filius: ex quo id genus homines, Sellos vocant. Et inde verbum [Greek words], hoc est, Sellissare, quod [Greek words] signat, id est, iactare ostentare???ue. Caelius lib. 26. cap. 21. Antiquarum Lectionum. Suidas admonet, sumtum à moribus Selli cuiuspiam, qui cùm re esset perquam tenui, tamen affectabat haberi diues. Erasmus in Adagijs. Victoriarum. Timothevs Cononis filius, cùm res ipsius egregiè gestas assignarent aemuli fortunae, atque in tabulis dormientem pingerent, fortunam autem reti vrbes implicantem: tulit hoc inurbanè, infestus???ue, eius rei auctoribus, quasi ab eis spolia [2851] retur rerum gestarum laude, dixit tunc pro concione à bello reuersus: Nullam partem ciues vendicare in his fortuna valet. Vicissim autem cum Timotheo, qui se demonstrauit tantoperè ambitiosum, pari ???scentia ferunt fortunam egisse, nihil vt deinceps gesserit insigne, sed aduersa ceciderint omnia: & tandem ab infesto populo exactus in exilium fuerit. Plutarchus in Sylla. Ericvs Daniae rex, rerum à se gestarum virtutem tantis laudibus prosequi consueuerat, vt veri interdum fidem excederet. Saxo lib. 14. Danicae historiae. Nobilitatis. Vide Tit. Qui se claris familijs per dolum inserere sunt conati, fol. 1953. Otho IV. Imp. nobilissima stirpe progenitus, paternum genus in Saxoniam & Sueuiam, maternum in Angliam referebat. Temerarius & imprudens princeps, statura procerus, atque ob id superbus & audax. Viribus Richardi Anglorum regis auunculi plurimùm consisus, omnes prae se contemsit, & vix quatuor annos in imperio durauit. Cùm contra datam fidem Apuliam & Campaniam inuaderet, anathemate percussus, Imperio deturbatur: Principes???ue sacramenti religione, qua illi obligabantur, absoluuntur. Quinimò sub anathematis interminatione Pontifex prohibet, ne quis eum Imperatorem aut habeat, aut nominet. Quamobrem Germaniae principes Fridericum II. Henrici VI. F. multis precibus ad Imperium sumendum induxerunt. Is è Sicilia auxilio procerum Basileam peruenit, & dehinc ab episcopo Argentinensi quingentis militibus bellicosis securè ad oppida Rheni est perductus. Otho eregione Rheni ad Brisacum venit, vt illi iter interciperet. Sed cùm sui vxores ciuium & filias constuprarent: orto tumultu, & ipse & sui oppido est deturbatus, amissis plurimis nobilibus. Turpiter igitur coactus desere iter in coeptum, in Saxoniam abijt inglorius, moerore???; confectus, dysenteria corripitur. Absolutus ab excommunicatione, moritur absque liberis, regalia relinquens Henrico Rheni Palatino, Friderico assignanda. Qui Aquisgrani rex iam nominatus fuerat. Cuspin. Ponticvm quempiam, maiorum suorum facinora iactitantem, ridet Iuuenalis satyra 8. —sed te censeri laude tuorum Pontice noluerim, sic vt nihil ipse futurae Laudis agas. Miserum est alienae incumbere famae. Erasmus in Adagijs. Gloriae. Ex Tit. eorum qui Diuinos honores vsurpauêre, huc pleraque, fol. 1988. Cretes apud se Iouem natum & educatum dixerunt, vt testatur Lucianus in Sacrificijs: quinetiam sepulcrum illius ibi ostendunt. Scriptum reliquit in suo Ancorato Epiphanius, suis quoque temporibus in Iasio monte Cretae sepulcrum Iouis monstrari solitum: quod etiam affirmat Callimachus in Hymnis: [Greek words] [Greek words]. Quum Domitianvs formalem epistolam, procuratorum dictitans nomine, sic esset exorsus: Haec iubet Dominus & Deus noster: cautum est, vt deinceps non aliter, ne scripto quidem ac sermone cuiusquam, appellaretur. L. Viues de Causis corrupt. artium lib. 7. Amicitiae. Huc simulatae Amicitiae exempla, respectu Mendacij: quae sub loco Astutiae alio respectu enumerata fuêre, fol. 1982. Evrycles quidam Lacedaemonius, Herodi Iudaeorum regi sese insinuans, Alexandro eius silio se amicum esse simulans, omnia eius consilia & querimonias patri prodidit, & odium Herodis in Alexandrum implacabile concitauit, veris querimonijs falsas calumnias ad???ens. Ob quam rem ab Herode L. talentis donatus est & ab Antipatro Herodis itidem F. similiter. Iosephus lib. 16. cap. 16. Coranvs Nasicae socero, spe testamenti per dolum ostentata, moriens, nihil praeter plorare reliquit. Erasm. in Adagijs. Malis simulandis. Huc Mendax professio Haereseos. Cùm multa Auxirani populi quererentur in se auarè & crudeliter gesta esse, sub administratione Bituricensium Ducis, Caroli VI. Gallorum regis patrui: à regio senatu capi iussus erat Bethisachvs, per quem Dux ille omnia gessisse videbatur. Is omnem culpam in dominum reijciebat, iam???ue vt innocens habebatur, cùm per fraudem ei significatum fuit, iudicio ipsum, vt vel strangularetur, vel combureretur, damnatum iri. Ea re attonitus, ab ijs qui illud nunciarant, monitus est, si se haereticum dixisset, fore vt Auinionem ad Pontificis tribunal mitteretur: è cuius manu dux Bituricenfis facilè eum postea recepturus esset. Bethisachus igitur haereticum se, & qui iam multos annos in Christum non crederet, fassus, adeò ira atque indignatione omnem Senatum mouit, vt statim tanquam pessimus vir, nulla defensione audita, Senatus decreto cremaretur. Fulg. lib. 8. cap. 1. Incestus. Valerivm Licinianum senatorem, incesti cum Cornelia Vestali accusatum, idcirco Domitianus cum Pontificum collegio damnauit, quòd fassus erat incestum, quem nunquam eum patrasse omnes arbitrabantur. Caeterùm ipse vir astutus, cùm Domitianum sciret non iure, sed saeuiendi rabie in eo iudicio moueri: maluit fatendo poenae partem abolere, quàm innocentem crudeliter perire. Fulgosus libro octauo, capite primo. Aliorvm bonis extollendis, Praedicandis. Adulatio ad [Greek words] propriè spectat, ob nimiam Familiaritatem. Huc ratione Mendacij pertinet, in aliorum bonis nimiùm praedicandis. Cuius rei exempla quaedam ex Titulo Ambitionis in oblatis honoribus acceptandis, peti possunt, quatenus ij, qui honorem offerunt, alteri adulantur. Atque vt ab adulatione blanda distingnatur, Adulationem mendacem appellabimus. Qui. Adulatores Sacri homines. Alexander Magnus vbi ad Ammonis venit, Vates eum Dei nomine vt parentis salutauit. Ille quaesiuit, an interfectores parentis sui omnes poenas dedissent? Cui vates: Dij meliora, inquit: neque enim tuus mortalis parens est. Ita varians rogauit, omnésne Philippi puniuisset percussores? Hinc de Imperio, an dominatum sibi omnium gentium concederet? Cùm deus ostendisset & hoc annuere se, & Philippi peractam plenè vltionem, deum magnificis donis & sacerdotes honorauit pecunia. Haec de oraculis tradunt plerique. Ipse in epistola ad matrem Alexander sortes quasdam sibi ait arcanas redditas, quas reuersus soli ei relaturus esset. Sunt qui dictitant vatem, cùm appellare comiter Alexandrum Graecè vellet, [Greek words], id est, Filiole: postremam syllabam vt barbarum per ??? pronunciasse, ac dixisse, [Greek words], loco ??? vsurpantem ???: neque inuito claudicasse in voce Alexandro, increbuisse???ue sermonem, Iouis eum à Deo appellatum filium. Plutarchus. Thomas Volsaeus, Cardinalis & legatus Apostolicus per Angliam, auaritiae & ambitionis mancipium, regem Henricum IIX. suis blanditijs possidebat totum. Si quid ab Henrico impetrare volebat, munusculum aliquod, vtputa vasculum fabrè elaboratum, aut gemmam, aut anulum, & id genus dona deferebat. Polydorus. Reges. Herodes Iudaeorum rex, prae nimia ambitione & studio demerendi Augustum Caesarem cum Romanis potentioribus, multùm à patrijs institutis recessit, & leges diuinas violauit, dum in honorem eorum vrbes condit Caesaream (quae priùs Stratonis turris fuit dicta) & Sebasten (quae priùs Samaria) & templa exstruit, licèt non in solo Iudatco: hoc enim illi nequaquam laturi erant, quòd nefas sit Iudaeis statuas ac effigies more Graecorum colere. Quapropter extra eorum regiones tales vrbes collocabat, excusans se Iudaeis, quòd non spontè, sed potentiorum iussu haec faceret: & interim Caesarem Romanos???ue tantò magis sibi deuinciens, quòd in eorum honorem à patrijs co̅suetudinibus sustineret discedere Sed praecipuus scopus erat vtilitas propria, & studium memoriae propagandae ad posteros, ita vt in condendis & exornandis vrbibus nullis sumtibus parceret. Iosephus libro 15. capite 12. Antiquitatum. Teridates Armeniae princeps, cùm à Corbulone victus Romam duceretur ad Neronem, in genua procumbens: Ego, inquit, Domine, Arsaci nepos, Vologesi & Pacori regum frater, tuus seruus sum, veni???ue vt te deum meum non secùs ac [Greek words], id est, Solem, colerem. Equidem is ero, quem tu me fato quodam efficies. Tu enim fatum meum es, & fortuna. Qua assentatione effecit, vt à Nerone in Armeniae regnum restitueretur. Imò cùm in omnibus ferè assentaretur Neroni, se???; studiosissimè in eius familiaritatem insinuaret, multa etiam munera ab eo accepit, quorum precium aiunt fuisse ad aureorum vicies centena millia. Xiphilinus. Philosophi. Lucianus in dialogo quodam Charontis, Menippi & Mercurij, Philosophvm quempiam omnibus exuens vitijs, [Greek words]: id est, Vnum quiddam ad huc sub alis gestat, quod est omnium grauissimum. Quídnam [2852] Menippe? Adulationem, Mercuri, quae illi plurimum attulit emolumenti in vita. Erasmus in Adagijs. Iureconsulti. Tribonianvs Macedoniani F. genere Pamphylius, quaestor, qui cum socijs Iustinianas Institutiones & Digesta cum Codice compilauit: impius & auarus, adulator & impostor, Iustiniano persuasit, non moriturum eum, sed cum ipso corpore in coelos iri sublatum. Suidas testis. Historici. Cic. lib. 2. de Nat. deoru̅ inquit: Co̅cinnè, vt multa, Timaevs, quum in Historia dixisset, qua nocte natus Alexander esset, eadem Dianae Ephesiae templum deflagrauisse, adiunxit: Minimè id esse mirandum, quòd Diana, quum in partu Olympiadis adesse voluisset, abfuisset domo. Delectatus est Cicero commento hoc, vt subtiliter excogitato, nec animaduertit tamen à quo editum foret: neque enim in historia locus videtur esse istis fabulis. Plutarchus verò in Alexandro, non potuit ferre tam turpe̅ assentationem: & cùm insimulare ipsam vellet, lufit in vitio illius ostendendo: Huiuscemodi enim sine modo prolata mendacia, insulsae???; sententiae, frigus afferre dicuntur: cuius frigoris ab Hegesia prolati tantam vim esse dixit, vt extinguere posset incendium illud, quo templum deflagrauit. Victorius lib. 16. Var. lect. cap. 15. Rhetores. Domitianus à Qvintiliano maximus poëta dicitur, fortassis adulandi causa, quoniam à Domitiano sororis filiorum institutioni praefectus fuerat. Cuspin. Romanis rogantibus Proëresium sophistam, vti proprium suu̅ discipulum ad se mitteret Athenis, Evsebivm Alexandrinum eò misit, qui cum vrbis Romanae moribus valdè congruere videbatur: quippe is ad assentationem eruditus, proceribus palpari norat, & Athenis seditiosus homo habebatur, alios???ue prae se contemnere, sese maximi facere consueuerat. Quapropter hominem vrbanarum nequitiarum haud imperitum eò submisit: nam quod ad oratoriam facultatem attinet, id dixisse satis sit, quòd Aegyptius fuerit. Eunapius. Poëtae. Decius Laberivs actor mimoru̅, inuitatus à Caesare, vt in scenam prodiret: respondit, Se necessariò coactum, nihil tanto viro denegare posse, cui & ipsi dij omnia tribuissent, Macrobius. Quibus. Adulari Populo. Rhetores, qui populi gratiam venabantur Athenis, per id tempus, quo fuit bellum Chremonidium, adulantes Atheniensibus, omnia quidem alia Graecis communia esse dicebant, at solos Athenienses inter homines viam, quae ad coelum perduceret, inuenisse. Athen. lib. 6. Pontificibus, Episcopis. Vide infrà, Quomodo, Acclamatione, fol. seq. Regibus. Nero Imp. cùm non tantùm ludos varia???ue spectacula Romae instituisset, sed ipse etiam in theatrum prodijsset, Gallionis voce nominatim praedicatus: assistebant ei Bvrvs atque Seneca, vt magistri, semper aliquid suggerentes. Cum???ue hoc idem pronunciasset Caesar, plaudebant manibus ac vestimentis, vt reliquos ad idem faciendum inducerent. Erant etiam eam ob causam parata quinque millia militum Augustales nominati, qui incipiebant eum laudibus extollere: post hos caeteri omnes inuiti acclamare cogebantur, vno Thrasea excepto, qui nunquam ei visus est assentari. Reliqui, atque in primis nobiles viri, studiosè simul & ingemiscentes omnia comprobabant, quae ab Augustalibus dicta essent, atque vnà simulata laetitia conclamabant. Tum licebat audire qui ita dicerent: Quàm pulcer Caesar, Apollo, Augustus, vnus veluti Pythius, nemo te per Iouem vicit, Caesar. Xiphilinus in Nerone. Seneca non sine adulationis suspicione, Neronem Caesarem, vt aliarum virtutum, ita veritatis praecipuè amantissimum, ad inuestigandum Nili caput misisse, scribit. Tam enim in eo mendacium est manifestarium, quàm in Plauti comoedia Moechus. Caelius lib. 11. cap. 12. Antiq. Lect. Ducibus. Aristonvs citharoedus cùm sexies Pythia vicisset, vt Lysandri Lacedaemonij gratiam iniret, pollicitus est, cùm denuò victoríam habere contingeret, praeconis voce se pronunciaturum, Aristonum Lysandri seruum victorem fuisse. Plutarchus in Lysandro. Quomodo adulentur. Puta Diuinos tribuendo honores. Ex Tit. eorum, qui Diuinos honores sibi arrogaruns, huc multa, fol. 2588. 3200. Transgresso Hellespontum Xerxe cum exercitu numerosissimo, fertur quidam Hellespontivs dixisse: O' Iupiter, quídnam tu sub specie viri Persae, & accepto Xerxis pro Iouis nomine, Graeciam è sedibus suis exigere vis, omnes homines ducens, cùm etiam citra hoc tibi liceret id facere? Herodotus libro 7. Nicostratvs Argiuorum ciuitati praefectus, omnes adulando ac obsequendo superabat. Quò magis Persarum regi placeret, filium suum ad regem deportauit, quod nullus alius vnquam fecisse reperitur. Coenaturus, me̅sam Genio regis seorsum apponere solebat, cùm facere hoc ipsum audisset eos Persas, qui circa portas versabantur. Athenaeus lib. 6. cap. 6. Argivi indictis comitijs non tantùm Iouem, Apollinem & Herculem inuocabant, sed Philippum etiam Macedoniae regem: cuius fauorem aspirabant summa blandiloquentia. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 3. Quum Alexander Iouis filium appellari se vellet, & more Persarum prostratis humi corporibus à Macedonibus salutari: talia concupiscenti protinus accesserunt Agis Argiuus, pessimus carminum auctor post Choerilum, & Cleo Siculus quos maximorum exercituum principibus anteferebat. H??? coeperunt eum deum facere. adiecerunt insuper, Herculem Bacchum, Pollucem cum Castore, nouo numini cessuros. Horum fumis permotus Alexander, conuiuium omni opulentia exornauit: cui non Macedones tantùm, sed & principes Graeci interfuerunt. Quum autem omnes vnà cum rege discubuissent, Cleo institutum & praemeditatum sermonem cum admiratione laudum eius exorsus est: enarratis???; meritis, quibus eum noua apotheosi dignu̅ praedicabat, iam vnumquemque coepit hortari, vt regem inter deos colerent. Quod ne quis recusaret, obtulit se primum, qui prostrato humi corpore regem adoraret. Curtius & Plutarchus. Phylarchus lib. 6. Historiarum Nicesiam narrat, cùm regem ab eo pharmaco, quòd ceperat, turbari vidisset, dixisse: Quid nos facere oportet, ô rex, quando vos dei talia patimini? Que̅ vix intuens Alexander, Quales dei, inquit? vereor autem ne dijs inuisi. Athen. lib 6. cap. 6. Plutarch. in Symposiacis decade 9. narrat, Anaxarchvm cùm ab Alexandro post coenam malis peteretur, surrexisse, dixisse???; hunc senarium ex Oreste Euripidis: [Greek words]. id est, Ferietur aliquis mox deûm humana manu. Erasmus in Adagijs. Satyrus in Vitis, Anaxandrvm, inquit, fortunatum philosophum vnum fuisse ex Alexandri adulatoribus: qui cùm ite??? aliquando faceret cum rege, magno ac graui tonitruo facto, ita vt omnes expauissent: Nunquid tu huiuscemodi fecisti, ait, Alexander Iouis? Tum risisse ferunt Alexandrum, ac dixisse: Nolo ita esse formidandus, vt tu me doces, qui satraparum regum???ue capita abscissa ad me coenantem adferri iubeam. Aristobulus Cassandreus Dioxippvm narrat Atheniensem athletam vulnerato aliquando Alexandro, sanguine???; defluente dixisse Homericum illud: Qui solet ex superis cruor effluxisse beatis. Athen. lib. 6. cap. 6. Demetrius Poliorcetes, Cassandri Macedonis praesidio ex Munychia pulso, arcem diruit, Atheniensibus libertatem cum patrijs legibus restituít, XV. anno postquam à Macedonibus fuerant oppressi. Athenienses, genus hominum in assentationem propensum, publicè, decreuêre, vt Demetrius & Antigonus Regum reges appellarentur, vocarentur dij Seruatores, esset???ue in vrbe Seruatorum sacerdos. Ara ibi erecta est, vbi Demetrius primùm è curru descendit: vt idem & pater Antigonus in peplo vnà cum Ioue & Pallade intexerentur: vt duae tribus veteribus adderentur, Demetrias & Antigonia. Stratocles, adulationum inter suos populares inuestigator maximus, decretum tulit, vt legati, qui ad eos mitterentur, vt illi, qui ad Olympia sacra & Pythia publicè accedeba̅t, sacri haberentur. Fuerunt qui adhuc aliquanto impudentiùs censerent, vt quoties Demetrius Athenas veniret, in Cereris & Bacchi hospitio exciperetur: alij vt scutum illi Delphis co̅secraretur, vnde publicè captaretur oraculum. Sabell. libro 7. Enneadis 4. Leaenae & Lamiae Demetrij scortis Veneris sacrificia: Buricho, Adimanto, Erythemidi???ue adulatoribus illius ar???e statuaeque erectae, & paeanes decantati: ita vt ipse etiam Demetrius admiratus dixerit, nullum ex Atheniensibus suo genere dignum esse. Ex Leucade Corcyra???; Athenas venientem non solis fumorum odoribus coronis???ue, ac vina esfundentes exceperunt, verùm etiam Chori, Ithyphalli???ue, cum sacris cantilenis, tripudiantes ac canentes ei occurreru̅t. Tripudiabat autem multitudo cantabat???ue: Solus hic verus adest deus, reliqui aut dormiunt, aut peregrinantur, vel certè non sunt. Hic filius est Neptuni ac Veneris, forma praestantissimus, facilitate omnibus communis. Ipsi supplicabant rogantes, illum???ue adorabant. Hanc adulationem quidam nomen vertentes comitatem nominant, velut ait Anaxandrid??? in Samia: Nunc comitas vocatur ipsa adulatio. Ibidem. Athenienses Lemnum incolentes liberati à iugo Lysimachi, non solùm templa erexerunt Seleuco, sed etiam Antiocho filio: poculum???ue in conuentibus profusum Seleuci seruatoris nominarunt. Ibidem. Adulatores Demetrij, qui circa Adimantum Lampsacenum verfabantur, templa ac imagines erigentes in Thrijs, Philae Veneris nominarunt, locum???ue ipsum vocarunt Philaeum, à Phila matre Demetrij, sicut Dionysius Triphonis filius ait, libro 10. de Nominibus. Thebani Demetrio adulantes, in Sicyone Lamiae Veneris templum erexerunt. Athenaeus libro sexto, capite sexto. Apollophanes, Antigoni adulator, illius dicebat fortunam [Greek words]. Athen. lib. 6. cap. 6. Democles iunioris Dionysij adulator, cùm esset consuetudo in Sicilia, vt Nymphis fierent sacrificia, pernoctarent???ue circum ipsas imagines ebrij, ac tripudiarent circa deas: Nymphas relinquens: Non oportere aiebat inanimatis deis mentem adhibere: sed ad Dionysium accedens, circa hunc tripudiabat. Athen. lib. 6. cap. 6. ex Timaeo. Tacitus, vbi narrat de adulatione Senatus in Neronem, post detectam & punitam quorundam in ipsum coniurationem, libro decimoquinto, ita claudit: Reperio in commentarijs Senatus, Cerialem Anitium coss. designatum pro ??? sententia dixisse, vt templum diuo Neroni quàm maturimè publica pecunia poneretur. Quod quidem ille decernebat, tanquam mortale fastigium egresso, & venerationem item hominum merito. Quod ad omen tamen sui exitus pertinuit. Nam deûm honor principinon antè habetur, quàm agere inter homines desierit. Tribonianvs adulator, vt inquit Suidas, fraudulentissimus simul & auarissimus, omnis religionis, praesertim Christianae, contemtor, quaestor Iustiniani Imperatori persuasit, fore, vt is nunquam moreretur, sed in coelum cum carne assumeretur. Cuspinianus. Laudando, Celebrando. Narrant Croesum Lydorum regem aliquando percunctatum septem illos Sapientes, cuínam primum felicitatis titulum tribuerent. At cùm variè responderetur, alijs dicentibus, feras indomitas sibi videri felicissimas, quòd pro tuenda libertate mortem oppeterent: alijs ciconias, quòd citra legem, suapte natura uis pium???; seruarent: Solone verò negante, quenqua̅ appellandum felicem, priusquam ex vita decesserit, assistens Phrygius ille fabulator Aesopvs: Tantò, inquit, rex caetetos antecellis, quantò mare praestat fluuijs. Id vbi rex audisset, respondisse fertur, [Greek words], [Greek words]. Ea vox in prouerbium cessit, de aperta adulatione. Erasm. in Adagijs. Cùm morderetur Alexander à muscis, eas???ue studiosè propelleret, Nicesias adulator inquit: Multò certè alijs erunt fortiores, quae: tuum sanguinem gustauerint. Athen. libro sexto, capite sexto. Fama est, cùm primùm sub aurea testudine Alexander in solio regio Persepoli consideret, Corinthium Demaratvm Alexandri familiarem & amicum paternum senili more illacrymasse ac dixisse: Fraudatos magna voluptate Graecos, qui antequam in Darij solio Alexandrum spectassent sedentem, vita essent functi. Fructum tamen hic ex regis amicitia alium cepit nullum, quàm quòd morbo absumtus cùm esset, elatus ab eo est magnificè, rumulum???ue ei aggessit exercitus ambitu magnum, & cubitos octoginta excelsum. Ossa eius quadriga spiendidè exornata ad mare deportari curauit. Plut. in Alexandro. Varvs Geminus, declamator insignis, apud Augustum inter caetera dixit: Qui apud te audent dicere, Caesar, magnitudinem tuam ignorant: qui non audent, humanitatem. Seneca. Vituperando, Reprehendendo, sedreprehensione simulata. Agis Argiuus adulator videns Alexandrum ingentia munera dedisse cuidam ridiculo, exclamauit: Ò rem vehementer absurdam. Quum Alexander hac voce excitatus, dixisset, Quid tu ais? Fateor, inquit Agis, me pati non posse, quum videam vosè Ioueprognatos omnes pariter assentatoribus delectari. Siquidem & Iupiter Vulcanum habet pro morione: & Hercules Cercopibus, & Bacchus Silenis delectari consueuit. Tales videmus & apud te magnifieri. Pestilentissimum adulationis genus, sub libertatis imagine blandiri. Erasmus lib. 6. Apoph. Tiberio Senatum ingrediente, surgens adulator Qvidam, exclamauit, esse liberè loquendum, nec reticenda quae ad Rempublicam attinerent. Erectis ad hanc vocem omnibus, ipso etiam Tiberio attento: Audi, inquit, Caesar, in quo te reprehendimus omnes, licèt nullus audeat palàm fateri. Impendis te ipsum nobis, corpus tuum diurnis nocturnis???ue laboribus & curis pro Repub. conficiens. Huiusmodi multa quu̅ diceret, sub libertatis praetextu turpiter adulans, C. Seuerus subiecisse fertur: Ista tanta libertas hunc hominem dabit exitio. Erasmus lib. 6. Apoph. Odij simulatione. Arcadion adulator, odio Philippi Macedonis spontè deseruit patriam. Euenit autem, vt Philippo Delphis agente, & ipse adesset. Eum ergo rex accersitum rogauit, Quousque fugies Arcadion? Donec, inquit, peruenero, vbi nemo norit Philippum. Hac libertate delectatus rex, vocauit illum ad coenam. itaque cum eo in gratiam redijt. Libertati suberat adulatio, subindicans Philippum nusquam non esse celebrem. Erasmus lib. 6. Apoph. Dißimu lando manifesta. C. Caligula Imperator, cùm aliquando pro solita sua dementia se cum Luna coire diceret, interrogaret???; L. Vitellivm Vitellij Caesaris patrem, insignem assentatorem, An deam videret coëuntem secum: obstupefactus tremens???ue, coepit deorsum inspicere, locutus???ue pauca: Licet, inquit, Domine, vobis dijs tantummodò vos inter vos videre. Eius assentatione eò ductus est Caesar, vt templum in vrbe faciendum sibi curauerit, & domum in Capitolio, quò posset vnà cum Ioue habitare. Xiphilinus, & Zonaras. Primus Canutus adorari vt deum instituit: cùm reuersus ex Syria non aliter adire ausus esset, quàm capite velato, circumuertens???ue se, deinde procumbens. Suetonius. Acclamando. Herodi Agrippae, nequissimo regi, qui occiderat Iacobum, & incarcerarat Petrum, cùm Caesareae pro salute Caesaris solennes ludos celebraret, & die secunda amictus veste tota ex argento mirabili opere contexta in theatrum procederet, quae radijs exorientis Solis perculsa, diuinum quendam fulgorem emittebat, verba???ue ad populum faceret: Popvlvs adulator acclamauit: Vox Dei, & non hominis. Actor. 12. & Iosephus lib, 19. cap. 7. Antiq. Cyriacum virum opt. & sanctiss. in episcopum ordinatum fuisse, Mauricius patricius, Petrvs & Elpidivs episcopi D. Gregorio Pp. significauerant, quanto???; gaudio & faustis acclamationibus exceptus esset: inter caetera his quoq; vocibus vsos: Sicut solem in Ecclesia apparuisse, ex Sapientiae x. item ex Psal. 117. Haec est dies quam fecit Dominus, exultemus & laetemur in ea: Benedictus qui venit in nomine Domini. Quas quidem acclamationes vt soli Christo debitas Gregorius disertè & piè reprehendit, & gaudij immoderationi tantùm tribuit. Quin potiùs in id sedulò eos incumbere iussit, vt assiduis precibus talis, qualem omnes fuisse hactenus scirent, permaneret: quàm nimijs blandimentis ad superbiam euectus, se simul & populum sibi commissum irae diuinae obnoxium redderet. lib. 6. Epist. 171. Nomina Mutando, Deriuando, Imponendo. Advlator quidam Arfinoën Berenices filiam literarum metathesi (vulgò [Greek words] vocant) [Greek words] esse asseruit, violam Iunonis. Eustath. Iliad. [Greek words]. Pancrates poëta Alexandrinus, cùm Imp. Adrianus Alexandriam venisset, lotum rosae speciem pro se ferentem: Antinoium nominari oportere asseruit, quia emissa fuisset à terra, cùm leonis Maurusij ferocissimi sanguinem excepisset, i??? Libya Alexandriae finitima ab Adriano in venatione interfecti. Hoc commento adulatoris Adrianus laetatus, alimenta illi in Musis concessit. Athen. lib. 15. Iacobvs Mantinus Hebraeus medicus, cuius opera Auerrois multa volumina Latina legimus, in epistola dedicatoria, qua paraphrasin Auerrois in libro Platonis de Repub. Paulo III. Pp. offert, Pastoris appellationem vetustissimann & honorificentissimam olim fuisse, & etiamnum hodie apud Christianos summo Pontifici iurè tribui ostendit, Paulo praesertim, cuius futurae dignitatis multis antè seculis omen, samiliae auctor Farnesiae, gentili conceperit nomine. Nam qui primus, inquit, Farncsiorum cognomen in gentem tuam intulit, is (mea quidem sententia) nescio quo numine afflatus praenunciasse videtur, aliquando fore, vt eius nominis ratio in sempiterna temporum serie inuoluta, insigni aliquo dignitatis gradu immortalis efficeretur. Pharnes enim Hetruscorum lingua, quae meo iudicio Assyria est, & vt patria Hebraeis recepta, pastorem atque gubernatorem significat. Et sic Deus Pharnes Israëlis apud eos vocatur. Salomon quoque in suo grauissimo poëmate, populum in hunc modum introducit loquentem: Amicus meus mihi, & ego illi Pharnes inter lilia, id est, pastor: vt iam non obscurè ad gentilitia tua insigniae allusisse intelligatur. Quod nomen ex antiquissima Hetruscorum origine in tuae Beatitudinis familia, ceu diuinu̅ quoddam oraculum relictum existit. quo tibi summum in Christicolas imperium promittebatur. Haecille. Quo commento no̅ tam Pontifici summo adulari voluisse astutum Hebraeum, Lud. Casteluitreus Mutinensis, Criticus insignis, sed per iocum fortasse, credidit, quàm Iudaicae originis eundem ad [2854] monere, vt scilicet erga Iudaeos tanquam gentiles benignior esse vellet. Alioqui enim nihil suberat causae, cur Iudaeorum religioni infestissimum, tanquam apostasiae accusaret, vel Christiano principi Iudaeam stirpem obijceret, quam vt antiquissimam & Deo carissimam sic solam Messiae benedicti natalibus dignam fuisse iudicatam constat. Coronando. Lupercalia Romae agebantur, Caesar autem triumphali ornatus veste sedens pro Rostris, spectabat in foro discurrentes. Multi iuuenes ex nobilitate & magistratibus discurrunt oleo vncti, atque albis scuticis verberant ludibundi obuium quemque. Inter hos discurrens M. Antonivs consul, salute vetustis solennibus dicta, diadema ferens lauri corona circumiectum accurrit ad Rostra, sublatus???ue ab sodalibus imposuit capiti Caesaris, quasi deferendum ei regnum esset. Simulanti illi reijcere diadema, laetus populus applausit. Antonio illud iterum ingerente, repulit Caesar denuó. Cùm ad hunc modum diu concertarent, pauci amici instanti Antonio, Caesari renuenti populus vniuersus plausum cum gratulatione dedit. Quod sanè mirandum erat, eos, qui reipsa dominatum ferebant, regis nomen, vt dissolutionem libertatis defugisse. Ac Caesar quidem offensus surrexit ex Rostris, detracta???ue à collo toga, iugulum volenti percutere clamauit se offerre. Coronam vni ex statuis eius impositam detraxerunt tribuni quidam: quos populus festis vocibus & plausu est prosecutus. His abrogauit Caesar magistratum. Ea Cassium & Brutum confirmauerunt ad conspirandum. Plut. in Antonio. Instituerant Civitates Achaiae, apud quas musici agones edi solent, omnes citharoedorum coronas ad Neronem mittere. Eas adeò gratè recipiebat, vt legatos, qui pertulissent, no̅ modò primos admitteret, sed etiam familiaribus epulis interponeret. ??? quibusdam ex his rogatus, vt cantaret super coenam, exceptus???; effusiùs: Solos scire audire Graecos, solos???; se & studijs suis dignos, ait. Suetonius. Quando. Samii & Iones reliqui, de vna fidelia, vti ipsorum verbum est, parietes duos dealbarunt. Etenim cùm Alcibiades classem instructam & ornatam Atheniensium circa Ioniam haberet, Samij statuam ei aeneam in Iunonis erexerunt. Superatis verò nauali praelio ad Aegos flumen Atheniensibus, ijdem Samij Lysandro in Olympia statuam posuêre. Pausanias libro sexto. Ephesii in Dianae fano, Lysandri, Eteonici, Pharacis, & aliorum Spartanorum, minimè clari inter Graecos nominis, imagines dedicarunt. At commutata fortuna, cùm ad Cnidon & Dorion montem ab Atheniensibus Cononis ductu classe victi fuissent Lacedaemonij, eousque Ionum studia in diuersa abierunt, vt Cononem ex aere, Timotheum etiam Sami positos videas. Ibidem. Aliorvm malis conpingendis, exaggerandis, reprehendendis, accusandis. Omnis obtrectatio morsus dicitur. Vnde Aristophanes iocatur, in anulo non inesse remedium aduersus sycophantae morsum. Diogenes apud Laërtium rogatus, cuiúsnam animantis morsus esset perniciosissimus? Ex feris, inquit, obtrectatoris: ex cicuribus, adulatoris. Hoc venenum Horatius loliginis succum appellat. Erasmus in Adagijs. Qui. Obtrectatores, Calumniatores, Maledici, Populi. Proselini dicuntur Arcades, apud Lycophronis interpretem, hoc est, contumeliosi, & in probra procliues: nam [Greek words], conuitiari est. Sunt tamen qui fatuos interpretentur, tanquam antiquos dicas, & Luna quoque vetustiores. Caelius libro 16. capite 3. A. L. Malè audiebat Abydena gens, quòd calumniatrix esset, Hinc prouerb. [Greek words], Ne temerè Abydum. Cuius meminit Suidas. Stephanus sic effert, [Greek words]: id est, Ne temerè quidem Abydum calcato: id est, ne quis confidenter illam ingrediatur: indicat vsurpari de temerarijs, addens hoc iaci solitum in eos qui Abydum insulae Mileti incolebant. Commonstratum est olim mihi quoddam oppidulum in Picardia, quod negant vllum hospitem potuisse transire, non aliquo notatum scommate, inquit, Erasmus in Adagijs. Moschi natura sua ad contumelias & calumnias mutuas etiam carissimorum propensi, saepè etiam in domos alienas res quasuis clàm inferunt, quas tanquam furto ereptas repetunt. Qui semel apud principem delatus est, morte vel falsam luit calumniam. Alexand. Guagninus in Moscouia. Aezonenses, [Greek words], municipium tribus Cecropiae, cuius incolae malè audiebant, vt maledici. vnde [Greek words], maledicere. Plato: Nihil ad ista dicam, ne me, quamuis quod dicerem non deesset, Aezonensem putes. Suidas. Oratores. Cùm Argiuorum respublica per populi potestatem regeretur, & aliqui ex Oratoribvs plebem concitarent aduersus eos, qui potentia gloria???ue excellerent, accusati conspirabant ad opprimendam plebem: cum???ue aliqui, qui cum his facere putabantur, in quaestionibus exanimarentur, caeteri tormentorum cruciatum perhorrescentes, ipsi sibi mortem consciuêre. Quodam autem tempore vnus in quaestionibus confessus effecit, vt sibi fides haberetur, & prodens trigintae spectatissimos viros reos fecit. Populus accusatos morte multauit, & eorum bona publicauit. Cùm verò plurimi essent in suspicione, & oratores fictis criminationibus eam iuuarent, in tantum ferocijt plebs, vt omnes, quicunque in crimen vocarentur, quamuis multos & locupletissimos homines, morti adiudicaret. Interfectis deinde potentioribus viris plus duobus millibus, & ducentis, timentes oratores, ne sibi inopinatum aliquod malum accideret, accusandi studium deseruêre. Plebs se derelinqui ab eis existimans, omnes eos capitis supplicio affecit. Inde ad pristinam beneuolentiam reuersi sunt. Diod. lib. 15. Petrvs Aretinus, Aretij Hetruriae vrbe antiquissima natus: vir mira dicendi copia & suauitate, &c. Vide fol. 3058. Poëtae. Theonino dente rodi dicuntur, qui conuitijs lacerantur. Sumtum à Theone poëta quodam rabiosae loquacitatis, petulantissimae???ue maledicentiae: vnde & Ausonius in carmin??? hendecasyllabo, poëtam quempiam indoctum & mordacem Theonem appellat: Nec posthac metues, vbiq; dictum, Hic est ille Theon poëta salsus. Erasmus in Adagijs. Hipponax Ephesius Iambographus, amarulentus, ac notae mordacitatis, qui, autore Dionysio Halicarnasseo, trimetrum Archilochium de industria in Scazontem infregit, cùm inimicos lacerare vellet, quò videlicet feriret fortiús. Hic Bupalum & Anthermon, quòd ab his deformi specie pictus esset, versibus iambicis insectatus legitur. Erat autem Hipponacti notabilis in vultu foeditas, quamobrem quidam imagine̅ eius proposuêre in ridentium circulis, quorum aliquot suis carminibus creditur ad laqueum compulisse. Negat id esse verum Plinius, lib. 36. cap. 5. Erasmus in Adagijs. Archilochvs ex Paro insula, Iambo primus vsus est ad maledicendum (quo ad alia antè vtebantur) contra Lycamben socerum, qui promissam sibi filiam Neobulen denegarat. Epodon ex trimetris commentus, eo socerum cum tribus filiabus ad laqueum compulit. Gyraldus. De eo Pindarus Ode 2. Pythiorum his verbis: [Greek words]. Vidi quidem iam olim multa in egestate (constitutum) vituperonem Archilochum, infensis conuitijs impinguatum. Anaxandridas Anaxandri F. Rhodius Comicus contra Athenienses scripsit, & eos sanctissimas quidem leges haber??? prauissimis tamen vti dixit. Quare ab eis fame necatus est. Platonem quoq; ipsum maledictis lacerauit. Sui das. Cratinvs Atheniensis Comicus, Audax ab Horatio dicitur, quòd Athenienses mira dicendi acerbitate, dum Dionysia essent, proscripserit. Gyraldus. Timocreon Rhodius, priscae comodiae, pentathlo vicit pugil: cum Simonide & Themistocle inimicitias exercuit: &, quia in Themistoclem inuectiuum carmen scripsisset, in exilium missus est. Floruit Olymp. 77. Gyraldus. Theocrines, primùm tragoediarum actor fuit, deinde calumniator, & sycophanta. Vnde Demosthenes in oration??? pro Ctesiphonte, A???schinem tragicum Theocrinem vocat. Extat eiusdem aduersus hunc Theocrinem oratio, quanqua nonnulli Dinarcho tribuunt. Vsus est hoc prouerbio dinuus Hieronymus, ni fallor, in epistola ad Furiam, de Viduitate: Vbicunque viderent Christianum, statim illud de triuio, [Greek words]. Hoc conuitij iaciebant in Christianum, qua??? sanctimoniae simuiator magnificis verbis aliorum vitam criminaretur. Erasmus in Adagijs. Maevivs Virgilij & Horatij aemulus, cùm Athenas petulanti carmine lacerasset, in carcerem coniectus, inedia perire coactus est. Gyraldus Dialogo 4. hist. Poët. Philosophi. Acron admonet, BIONEM philosophum fuisse, qui mordacissimis dialogis lacerarit poëtas, sic, vt nec Homero parceret. Porphyrion autumat Aristophanis comici patrem fuisse. Erasmus in Adagijs. Historici. Vide infrà Modum, Scribendo, fol. 2857. Quiuis priuati. Medivs quidam ex Alexandri adulatoribus, in optimum quemque conuicia iaciebat, & alijs idem faciendi auctor erat. Nam etiamsi, inquit, vulnus persanarit, in quem morsum infixeris, nihilominus cicatricosus apparebit locus. Caelius libro 15. cap. 25. A. L. Pattaecion quispiam infamis calumniator, cui cùm mos esset bonis viris calumnias struere, atque hoc tam foedo quaestu parare rem, tandem deprehensus conuictus???ue poenas dedit capite. Huic praecipuum studium fuit, probati nominis iuuenibus negotium facessere. Idem popularibus conuitijs lapidatus est, quòd fur esset, & aedium perfossor. Vnde Prou. [Greek words]. Erasmus in Adagijs. Oscvs fuit quispiam, natus ad contumelias omnlum ingenijs impingendas. Nulli non inussit notam. Seneca. Mercvrivs quidam delator, apud Constantium Imp. plurimum poterat: qui vulgò ob id Mercurius solenniorum est dictus, quòd se specie familiaritatis conuiuijs admisceret & si quis nocturnum visum effutisset, deprauata narratione ad principem deferebat: adeò vt vix quisquam apud ignotos auderet fateri se dormisse: ac docti nonnulli sortem suam deplorarent, quòd apud Atlanteos nati non essent, vbi negant videri somnia. Erasmus in Adagio, Sycophanta. ex Ammiani libro decimoquarto. Ammianus lib. 14. refert, Pavlo cuidam qui plurimos admirandis techdis deferebat apud Constantium, vulgò cognomen inditum Cathenae, quòd in complicandis delationibus nodos necteret insolubiles. Erga Quos: Quibus maledixerint. Erga Deum. Mentiti sunt contra Dominum Iesum Ivdaei, praecipuè Scribae & Pharisaei, dicentes eum esse potatorem, mendacem, voracem, & prohibentem tributa dari Caesari, gentis subuersorem, & turbarum seductorem, daemoniacum, blasphemum, & Samaritanum. Matth. 11. Luc. 23. Ioan. 8. Ethnici, cùm viderent Christianam religionem nec tot tantis???ue persecutionibus potuisse consumi, sed his potiùs mira incrementa sumsisse: excogitauerunt nescio quos versus Graecos, tanquam consulenti cuidam diuino oraculo effusos, vbi Christum quidem ab huius tanquam sacrilegij crimine faciunt innoce̅tem, Petrum autem maleficia fecisse subiungunt, vt coleretur Christi nomen per CCCLXV. annos: deinde completo memorato numero annorum, sine mora sumeret finem. Diuus Augustinus libro decimooctauo de Ciuitate Dei, capite 53. Sacros homines. Cyrillus Hierosolymitanus episcopus, ab Acacio Caesariensi episcopo Ariano falsò apud Constantium Imp. fuit accusatus, quòd vestem preciosam, quam Constantinus Ecclesiae Hierosolymitanae dederat, vendidisset scenico cuida̅ histrioni, qui ea indutus inter saltandum collapsus interijsset. ea???ue calumnia Cyrillum Hierosolymis expulit. Theodorus. Athanasium patriarcham Alexandrinum, non vitae sanctitas, non doctrina protexit, quin apud Constantium Augustum à multis Episcopis Arianis ceu magus atque veneficus accusaretur. Nam cùm insuper adderetur, ab eo mutilatum brachio Arsenium, vt ex eo veneficia conflaret: conuocato Tyri concilio, ostenso???ue Arsenio incolumi, tamen non effugit, quin iudicum odio atque iniquitate damnatus, per totum Orientem persecutionem pateretur. Fulgosus libro octauo, capite 1. & Egnatius eodem. Reges. Dauid Iudaeorum rex, Absalonis defectione regio solio turbatus, cum cohorte vna Hierosolymis digressus, conuicio exceptus est ac lapidibus petitus à Semeia quodam. Erat is ob Sauli regis propinquitatem in Iudaea minimè obscurus. Is nouitate illa temporum fretus, sui???; in Dauidem stomachi magis quàm regiae maiestatis memor, in praetereuntem temerè inuectus probro, & lapidum iniectu sacrosanctum hominem violare est ausus. Nec Dauid eam iniuriam vltus est, sed filius Salomon: cui exilio priùs, deinde capitis supplicio debitas Semeia expendit poenas. Sab. lib. 4. cap. 9. Hyrcanus III. Iudaeorum dux & pontifex, cùm aliquando Pharisaeos (quorum sectae addictissimus erat) vocasset ad conuiuium, & accepisset comiter, postquam animaduertit, eos exhilaratos, sic illos affatus est: Scire eos suam voluntatem, quòd nihil magis cuperet quàm iustus esse, & omnia iuxta Dei placita facere, quemadmodum & ipsi doceant: attamen si quid in ipso desiderarent, & aliqua in re à iustitiae praescriptis aberrantem deprehenderent, officij illorum esse, vt admonitione corrigant. Cùm verò omnes eius virtutem comprobarent, vehementer gauisus est eorum testimonio. Tandem vnus à conuiuis Eleazarvs, vir malus & seditiosus: Quando quidem, inquit, ais te cupere audire veritatem, si vis esse iustus, abdica te pontificatu, & contentus esto principatu populi. Illo verò causam rogante, cur ita hoc postularet? Quia, inquit, audiuimus à natu grandioribus, matrem tuam captiuam fuisse, regnante Antiocho Epiphane. Falsus autem erat is rumor, & ideò grauiter his verbis Hyrcanus offensus est, nec minus Pharisaei caeteri. Tum Ionathas quidam è Sadducaeorum secta, quae est Pharisaeis contraria, praecipuus Hyrcani amicus, dicebat de communi Pharisaeorum sententia conuiciatum Eleazarum: quod si dubium videatur, manifestum fore interrogatis illis qua poena hominem dignum censeant. Quod postquam Hyrcanus rogauit, dicens, ex pronunciata ab illis sententia se cogniturum, an ex eorum consensu factum sit sibi conuicium: & illi satis putarunt, si vinculis castigaretur & verberibus, quòd iniquum videretur capite hominem plecti ob maledicentiam: & alioqui haereditariae illi esse clementiam: vehementer exacerbatus est, quasi iam compertum haberet eos esse auctores opprobratae sibi generis infamiae. Nec destitit Ionathas furenti calcar addere, intantum, vt desertis Pharisaeis ad Sadducaeos deficeret, & abrogatis illorum constitutionibus, earum obseruatores poenis afficeret: atque hinc factum est, vt & ipse & eius filij parum gratiosi apud vulgus fuerint. Iosephus libro decimotertio, capite decimo octauo Antiquitatum. Anno Domini 1381. Olgerdo Lituaniae principe è viuis decedente, Iagielo paterno principatu, fauente Keystuto patruo, poritus est. Multa bella vario euentu cum Ruthenis Polonísque & Crucigeris Liuoniensibus ac Prussiensibus gessit. Erat apud eum Vodilo quidam, rusticanae & obscurae familiae homo, qui cùm olim pistrinum apud Olgerdum exercuisset, & industriam suam Principi probasset, cubicularius primò, deinde pocillator, tandem intimus secretarius Olgerdi fuit, quoad vixit: Iagielo quinetiam sororem ei suam in matrimonium collocauit. quae res non leuiter Keystutum patruum Iagielonis offendit. Id vbi animaduertit Voydilo, Keystutum ap???d Iagielonem, criminari cepit, eo???ue consilijs suis iuuenem adduxit, vt is clam foedus cum Crucigeris Prussien sibus aduersus patruum iniret. Keystutus Vilnam inuasit, eam???ue in potestatem suam redegit: Voydilonem autem laqueo vitam finire fecit. Vitoldus postea Creuam missus, & morti destinatus, nocte quadam vxoris dolo liberatus est. Nam ea cùm liberam haberet adeundi ad eum potestatem, commutato cum vna de duabus pedissequis habitu, veste muliebri indutum eduxit: imberbis enim erat. Emissus ille in Masouiam ad Ioannem Ducem affinem suum, atque inde in Prussiám ad Crucigeros confugit. Guagninus in descriptione Lituaniae. Viros praeclaros. Craterus Macedo sub Themistoclis exilium refert lasciuiente populo gregem extitisse Qvadrvplatorvm, qui proceres & principes appeterent, ac flammae populi secundis rebus & potentia luxuriantis subijcerent. In his Aristidem quoque accusatore Diophante Amphitropensi repetundarum damnatum: quòd cùm vectigalia exigeret, pecuniam cepisset ab Ionibus: qui cùm litis aestimationem (quinquaginta minae erant) soluere non posset, nauigio auectum, & in Ionia extinctum. Plut. in Aristide sicta arbitratur. Priuignos. Phronime Etearchi regis filia, falsò accusata à Noverca & iniuriarum & impudicitiae nomine, à patre Themisoni cuidam tradita fuit, vt eam in mari dem ergeret. Herod. lib. 4. Patruos. Agrippa, Aristobuli F. à patre Herode interfecti, Romae sese ita Caio insinuarat, vt Iudaeae rex constitutus fuerit. Inuidebat ei Herodias soror, Herodi Antipae, Tetrarchae Galilaeae, patruo Agrippae nupta, & maritum impulit, vti & ipse Romam nauigaret. Paruit ille, quamuis inuitus. Agrippa re cognita, Herodem per literas accusat, quòd iam olim cum Seiano contra Tiberium, nunc etiam cum Artabano Partho contra Caium conspirarit. Argumento esse ipsius apparatum, qui in armamentarijs suis haberet tantum armorum, quantum instruendis virorum LXXM. satisfaceret. Qua re Caesar commotus, percontatus est Herodem, Veráne essent, quae nunciarentur de armorum numero. Quo annuente, satis approbatam putans defectionem, ademtam illi tetrarchiam ad Agrippae regnum adiecit, Herodem???ue perpetuo apud Lugdunum Galliae vrbem exilio damnauit. Iosephus libro decimo octauo, capite nono. Hostes. Hecvba regina in Graecos plus satis maledica fuit. Qua re moti illi, lapidibus obrutam necarunt, sepulcrum???; apud Abydum statuêre, Cynossema dictum, oblinguae proteruiam, imprudentem???; petulantiam. Dictys lib. 5. Athenienses in traducenda Minois crudelitate mendaces fuerunt, comminiscentes pueros, ab ipsis in Cretam ex iussu oraculi ad Minoa missos, in Labyrintho Minotaurum monstrum peremisse, vel vagantes, nec inuenire valentes exitum ibidem mortuos. Nam Cretenses, auctore Philochoro, haec inficiantur, ac dicunt, custodiam Labyrinthum fuisse, quae nihil mali, nisi quòd non valerent inde effugere custoditi, haberet: Minoa in Androgei memoriam ludos gymnicos fecisse, victoribus???ue praemio dedisse pueros, qui tunc in Labyrintho asseruabantur. Vicisse prioribus ludis primarium belli ducem apud Minoa, nomine Taurum, feris & duris hominem moribus, qui pueros Atheniensium superbè & crudeliter haberet. Ipse quoque in Bottiaeorum Rep. Aristoteles fatetur, à Minoë non arbitrari se interfectos fuisse pueros, sed mercenariam vitam agentes in Creta consenuisse: ac Cretenses aliquando, ad vetera persoluenda vota, hominum misisse primitias Delphos, acque cum his, qui mittebantur, mistam illorum sobolem vnà emigrasse. Plutarchus in Theseo. Quid obiecerint. Falsò obijcere Impudicitiam. Bellerophon à Stheneboea Proeti Argiuorum regis vxore tentatae pudicitiae falsò accusatus fuit, cùm illa eum ad stuprum aliquoties frustrà prouocasset. Homerus Iliad. [Greek words]. Zezes in Lycophronem, & Natalis Comes Mythol. libro nono, capite tertio. Tennes Cycni, Colonis regis F. falsò à nouerca apud patrem de incestu oblato accusatus fuit. Cùm illa potius, priuigni amore incensa, repulsam ab eo stupri tulisset. Pausanias libro decimo. Poppea, quae priùs adultera Neronis, mox repudiata Octauia, mariti potens facta, subornauit quen dam ex Octauiae ministris, qui ei seruilem amorem obijceret. Ancillis Octauiae ad quaestiones pertractis, quaedam cruciatu victae falsis annuerunt, quaedam perstiterunt, dominae suae sanctitatem praedicantes. Ex his vna instanti Tigillino respondit: Castiora esse Octauiae muliebria, quàm os eius. Significans, illum esse & fellatorem, & sellatoribus obsequentem. Erasmus libro 6. Apoph. ex Suetonio. Athanasius episcopus Alexandrinus falsò ab Arianis accusatus fuerat, quòd virginem vitiasset. Producta in medium meretricula, Timotheus presbyter, comes Athanasij, cùm Athanasius accusationi mulierculae respondere iussus taceret, ipse ad mulierem conuersus: Mihíne, inquit, res tecum fuit vnquam, aut hospitio tuo vsus sum, mulier? Tum illa, vtpote non cognoscens Athanasium, impudentiore quàm antea vociferatone, Timotheum digito demonstrans: Tu, inquit, mihi vim & vitium obtulisti. Hac???ue ratione per se detectum fuit mendacium. Ita quoq; accusatus, quasi Arsenij cuiusdam b???achiura secum ferret, quo ad veneficia vteretur: Arsenium in synodum productum, vtrunque brachium habere ostendens, innocentiam suam attestatus est. Theodoretus libro 1. cap. 79. & Socrates lib. 1. cap. 27. Sabinvs & Crescentinvs Gregorium Agrigentinum episcopum de stupro cum Eudocia puella falsò accusarunt coram synodo CL. patrum. Is adductis CX. testibus, Psalmum alta voce ingeminauit: Insurrexerunt contra me testes iniqui, quae ignorabam obiecerunt mihi: mala mihi pro bonis rependebant. Statim igitur puella à daemone cor???epta, ad pedes eius concidit. Gregorius sanitati à se restitutam verum fateri iussit. Illa fassa est, muneribus se corruptam à Sabino & Crescentino, Gregorium falsò accusasse. Metaphrastes in Vitis. Melancia stupri in tentati falsò accusarat Eugenium abbatem. Ipse se feminam esse osten dens, Melanciae dolum reipsa detexit. Marulus libro tertio, capite tertio. & Sabellicus libro 5. capite 3. Gnevossivs Dalenicius subcamerarius Cracouiensis Heduigim reginam Poloniae accusauit falsò stupri, quasi absente rege Gulielmus Austrius secretò Cracouiam venisset, & aliquot diebus cum regina consueuisset. At cùm accusationem probare non posset, & regina iureiurando satisfecisset, Gneoussius ex decreto iudicij, mentitum se esse, clara voce, & latratu subter scamnum edito, professus est. Cromerus libro decimoquinto. Somnia. Est sycophantarum genus, quod non solùm defert dicta factáque hominum, verumetiam hominum somnia: cuiusmodi delatoribus aurem patulam praebuit Constantius, vt prodit Ammianus libro 14. Praecipuè verò indulsit Mercvrio cuidam, qui vulgò ob id Mercurius solenniorum est dictus, quòd se specie familiaritatis conuiuijs admisceret, & fi quis nocturnum visum effutisset, deprauata narratione ad Principem deferebat: adeò, vt vix quisquam apud ignotos auderet fateri se dormisse, ac docti nonnulli sortem suam deplorarent, quòd apud Atlanteos nati non essent, vbi negant videri somnia. quod fatetur & Stephanus in dictione Atlantes. Erasmus in Adagijs. Veneficium. Alexander Magnus cùm se in Cydno fluuio gelidissimo prope Tarsum Ciliciae sudore & aestu fessus lauisset, subito horrore membra eíus diriguerunt, pallor???ue secutus, toto propemodum corpore calore vitali destituto, expiranti similis. Darius hostis quinquae tantùm dierum spacio aberat. Alexander medicis necessitatem imposuit curationis praecipitandae. Quibus cùm praeceps nihil placeret, Philippus Acarnan, qui Alexandri adhuc pueri curam à patre creditam habuerat, pollicitus est, se potione vna continuò regem à morbo leuaturum. Iubet eam Alexander subitò parari. Interea Alexandro libelius à Parmenione redditur, in quo scriptum erat, vt rex fibi à Philippo medico caueret, quem sciret à Dario mille auri talentis, sororis???ue aut filiae connubio corruptum. Commotus Alexander aliquandiu, tandem tamen Philippo admisso, laeua manu libellum tenens, poculum intrepidè hausit, intra???ue triduum conualuit. Sabellicus lib. 4. Enneadis 4. Auaritiam. M. Catonem Censorium Caesar in Anticatonibus insimulauit auaritiae. Id Plutarchus perinde scribit esse, quasi si quis Herculem insimulet ignauiae. Nihl enim minus in Herculem quadrat, quàm hoc crimnis. Erasmus in Adagijs. Obtrectationem. Tiberivs Imp. diligenter inuestigare solebat, quae sibi homines exprobrarent. Sed postquam ea, quae secretò locuti essent homines, deprehendisset, ea ipse in publicos commentarios referri curabat. Qui autem videretur iustiùs irasci, ea saepè quae nemo dixerat, sed quorum esset conscius, dicta esse mentiebatur. Ex quo fiebat, vt contra se derelinqueret in ijs, propter quae alios vt impios puniebat. Dion. Proditionem, Defectionem. Cesenivs Paetus, Syriae praeses sub Vespasiano, Antiochum Comagenes regem (cuius metrôpolis erat Samosata iuxta Euphratem) falsò apud Caesarem traduxit, quasi cum Parthorum rege conspirasset. Paerus accepta potestate Antiochum imparatum, nihil???ue hostlle meditantem regno expulit in Ciliciam. Filij eius Epiphanes & Callinicus ad Parthorum regem Vologesum confugerunt. Cùm autem Antiochus in Cilicia captus Romam duceretur, Vespasianus veteris amicitiae ratione habita, vincula ei auferri praecepit, & intermissa profectione Romam, Lacedaemone degere, regijs sumtibus subministratis. Quo cognito, filij etiam intercessione Parthorum regis Caesari reconciliati, apud patrem Lacedaemone transegerunt. Iosephus libro septimo, capite 27. belli Iudaici. Obsessa à Gallis Neapoli sub annum Salutis 1527. Fabritium Maramaldum Neapolitanum inimici nefario dolo circumuenire conati sunt. QVIDAM enim è Montella Samnij oppido, se Gallicarum partium militem ab ipso albae crucis symbolo tessera???ue mentitus, atque in insidias excurrentium Hispanorum vltrò datus, & Neapolim perductus, Fabritium Maramaldum proditionis reum fecit, quòd is portam Gallis proditurum promisisset. Ea re subitis auribus accepta, & ad suspicacem animum transmissa, princeps Aurantius Fabritium custodiae tradit. Neapolitani rei incredibilis fama vehementer offensi, quòd praeclarae & antiquae stirpis ciuis, spectatae virtutis dux, & per omnem vitam Caesariani nominis studiosus, ab agresti & nemini penè cognito homine delatore, in discrimen salutis & famae vocaretur: apud Aurantium peruicerunt, vt delator falsissimae coniecturae indicium, seuera in quaestione priùs perpurgaret, quàm Maramaldus ad refellendam calumniam, vti aequa iura, in dispari probo atque pern obili reo cauerent, tormentorum cruciatibus admoueretur. Ergo accusator in quaestione diu & grauiter tortus, quum tormenta secus ac ante periculum crediderat, acerbiora ferre nequiuisset: se pecunia corruptum, subornatum???ue fuisse ab inimicis Maramaldi confessus est, & talionis poenas in frusta dissectus, dedit. Iouius. Quomodo obtrectant. V. C. Accusando coram magistratu, In iudicio. Accusatores falsi. Perfida Accusatio ad Iniusticiam paertinet, fol. 3206. ???c ratione Mendacij. Vide Tu. Iniustè damnatorum, & A???tus in dainnändis alijs, fol. 3475. P. Scipio Africanus iniustè à Q. Q. Petiliis Trib. pleb. accusatus fuit, quasi pecunia corruptus esset ab Antiocho, vti co̅ditionibus gratiosis & mollibus pax cum eo Pop. Rom. nomine fieret. P. Aerodius ex T. Liuio, Dec. 4. Aristogiton Atheniensis, cùm à lictoribus per tormenta vexaretur, vt conscios proderet, consciorum neminem indicauit: omnes verò amicos Hippiae, participes insidiarum fuisse dixit. Cùm hos morte multasset H???as tyrannus, tum Aristogiton amicorum stratagema ei exprobrauit. Polyaenus libro 1. Testando coram iudice. Testes falsi. Mendacij respectu, huius est loci. At respectu Perfidiae, ad Iniustitiam pertinet. Contra Nabothu̅ Iezraelensem Dvo falsi testes producti fuerunt, Iezabelis reginae instinctu. 3. Reg. 21. Daniel examinauit duos Senes, qui contra Susannam iniquu̅ testimonium tulerant. Daniel. 13. Multi falsi testes contra Dominum prodierunt: Dvo verò praecipui, sophismatis instructi, dice̅tes, audiuisse se ex illo, quòd templum Dei demoliturus esset, & tribus diebus aliud aedificaturus. Matthaei vigesimosexto, Marci decimoquarto, Lucae 22. Ioannis 18. IVDAEI statuerunt duos falsos testes contra beatum Stephanum, dicentes, eum non cessare loqui verba aduersus sanctu̅ locum, & legem. Actorum 6. [Greek words]: id est, Tenedivs tibicen, dicaebatur testis falsus & calumniator. Hinc natum, quòd Philonome tibicinem suum subornauit, qui testaretur apud Cygnum, ipsam à Tennede stupro fuisse interpellatam, ac vi etiam te̅tatam. Stephanus in catalogo vrbium. Erasmus. Cùm bello Siciliensi Athenis noctu omnes Mercurij statuae, quas Hermas vocant, in compitis facies & ora mutilatae repertae essent: inimici Alcibiadis in Alcibiadem hanc impietatem coniecerunt, & falsos testes subornarunt, quorum Vnvs interrogatus, quo modo intempesta nocte facies corum qui simulacra mutilassent cognouerit? Ad Lunam, respond it: manifesto mendacio, cùm actum id fuerit die nouilunij. Plut. in Alcibiade. M. Tullius pro L. Flacco, repudians eleuans???; Graecorvm testium fidem, Veruntamen in quit, hoc dico de toto genere Graecorum. Tribuo vel literas, de multarum artium disciplinam: non a dimo sermonis lepôrem, ingeniorum acume̅, dicendi copiam. Deinde si qua sibi alia sumunt, non repugno. Testimoniorum religionem, & fidem nunquam ista natio coluit: totius???ue huiusce rei quae sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant. Vnde illud est, [Greek words]. Da mihi testimonium mutuum. Non Gallorum, non Hispanorum putatur. Totum istud Graecorum est, vt etiam qui Graecè nesciunt, hoc quibus verbis à Graecis dici soleat, sciant. Impia ac sceleris plena fuit causa, propter quam Narcissus, Hierosolymitanus episcopus, fuit damnatus: miranda quoque illa, qua absolutus. Imperante enim Seuero, tribus falsis Testibvs conuictus, iudicio cessit, & ad deserta se cóntulit loca, atq; ei in episcopatu alter fuit suffectus. Cùm trium testiu̅ primus dum testaretur a diurasset, nisi vera essent quae testabatur, vt comburi posset incendio, cum omnibus quae habebat absumtus est. Reliquorum duorum, cùm alter imprecatus esset vt lepra corripi posset, alter autem vt luminibus caperetur, nisi vera testarentur: intra paucos dies vterq; ijs malis, quibus se adiurauerat, affectus est. Quibus prodigijs, ceu crimine, liberatus Narcissus, absolutus iudicio fuit, & in locu̅ suum restitutus. Fulg. lib. 8. cap. 1. Romanorum quidam subornatis falsis Testibvs, accusantibus Symmachum papam, clàm Laurentium in papatu̅ subintroduxerunt. Pro quo schismate dirimendo rex Theodericus episcopum Petrum contra Canones visitatorem sedis Apostolicae instituit. Sigebertus in Chronicis. Nunciando falsa. Theseus Aegei regis Athenarum filius, occiso Minotauro Aririadnam Minois filiam vxorem duxit. Qvidam Theseum à mendacibus Cretensibus proditum, & à Minoë immolatum esse, falsò nunciauit Aegeo. Quo ille nuncio accepto, in marese de promontorio praecipitauit. Vnde mari nomen factu̅. Theseus Ariadna vxore & Cretensi regno contemto, patri in regno successit. Suidas. Demosthenes Atheniensis orator mentitus fuit, Alexandru̅ Magnum in Triballis, aduersus quos bellu̅ gerebat, perijsse, in concionem quendam producens, qui affirmaret, in???erfuisse se praelio, vulneratum???; esse. Sab. lib 4. En. 4. Plutarchus nunc puerum, nunc adolescentem, inter agendum à Demosthene Alexandrum in contemtum appellatum scribit. Cùm M. Otho contra Galbam conspirasset, & iam à militibus praetorianis Imp. esset salutatus, deliberante an in publicum prodiret Galba, V. Iunio autem manendum censente, Cello verò & Lacone incitantibus eum, vt prodiret, Iunium???ue acerbiùs increpantibus: vagus rumor vulgatus est, interfectum in castris Othonem, ac mox conspectus IVLIVS Atticius miles non obscurus inter spiculatores stricto ense accurrere, qui occidisse clamabat se Caesaris holtem, dimota???; turba gladiu̅ cruentum ostendit. Quem Galba intuitus: Quis tibi, inquit, iussit? Qui cùm respondisset, Fides & sacramentum, quo adactus esset: & plebs acclamaret, Rectè sanè, plausum???; daret: Galba in lectica delatus est, vt Ioui immolaret, & ostenderet se ciuibus. Postquam in forum peruenit, quasi venti conuersio oblatus rumor est, tenere Othonem castra. Ibi vt solet in tanto coetu, cùm acclamarent hi, vt regrederetur: illi, vt procederet: pars, vt esset bono animo: alij caueret: & lectica, sicut in fluctibus huc illuc iactaretur, & crebrò nutaret: conspecti sunt primò equites, mox pedites à basisica Pauli aduolare, qui Galbam interfecerunt. Plutarchus in Galba. Clàm obtrectando. Bessarionem Nicenum patriarcham Aemvli non religionis sed ambitionis ergô in Florentino concilio Latinorum partes secutum calumniati sunt, vt galerum ab Eugenio IV. co̅sequeretur. Sed de tanto viro meliora credere, quàm deteriora suspicari paestat. Garimbertus libro 6. de vitis Pontificum. Scribendo. Mendaces Poëtae, Historici. Historiae Mendacium voluntarium hic consideramus. Non voluntarij, qui Error est, sub Historicorum classe commeminimus. Quidam dicunt falsum esse rumorem, qui de Medea fertur. No̅ enim illam liberis suis mortem intulisse sed Corinthios. Fabulam verò, & actum de Colchide inde natum esse. Evripidem, rogantibus Corinthijs, confinxisse, & à mendacio veritatem superatam esse, propter poëtae ingenium & artem. Pro scedere verò in filios patrato, etiam nunc fama est, Corinthios expiatoria sacrificia filijs offerre, & ea quasi tributum eis referre. Aelian. de Var. hist. lib. 5. Phidias magnificis structuris à Pericle praepositus, omnia curabat, artificibus???ue praeerat omnibus: id quod huic conuitia, illi conflauit inuidiam, quasi ingenuas matronas ad spectanda opera commeantes in gratiam Periclis Phidias reciperet. Eos rumores excipientes Comici, insoleutem lasciuiam ei impegêre, ac Menippi vxorem amici atq; in bello legati improperauêre, Pyrilampis???; auium viuaria: cui, cùm familiaris Pericles esset, infligebatur ipsum mulieribus, quibus consuesceret Pericles, subijcere pauones. Plutarchus in Pericle. Vergilivs Didone̅ falsò cum Aenea stupri commercium habuisse finxit, teste Sabellico libro nono, Enneadis 1. ex Trogo. De ea Ausonius: Dum fugeret surias atq; arma procacis Iarbae, Seruauit dira morte pudicitiam. Pari fide Turnum ab Aenea occisum fabulatur. Macrobius lib. 5. Saturn. cap. 17. Socrates cùm pleriq; adolescentes eum adamassent, inuidiam sensit, & primus Aristophanes, Nubibus scriptis eum exagitauit, tanquam corrumpentem adolescentes: & Atheü vocauit, propterea quòd canem & platanum ob insignem religionem ac numinis reu???rentiam iurabat. Pòst Anyivs & Melitvs hoc nomine eum accusarunt, & reum peregerunt. Suidas. Quidam historici gentium & gloriosissimarum ciuitatum foedare nobilitate̅, & co̅uersationi detrahere tentauêre: Theopompvs quidem Atheniensium, Lacedaemoniorum verò Polycrates. Is autem qui Tripoliticum conscripsit (non enim Theopompus hoc fecit, sicuti quidam putant) etiam Thebaeorum momordit vrbem. Multa verò etiam Timaevs in historijs de praedictis, & de alijs blasphemauit. Et hoc faciüt alij propter inuidiam atq; maleuolentiam, alij verò propter; verbosam nouitatem, memoria se dignos iudca̅tes. Iosephus lib. 1. contra Appionem. Iu daei humanarum victimarum falsò accusati fuerunt, tempore Antiochi Epiphanis à Graecis historicis, vt hoc praetextu immanem illius & sacrilegam tyrannidem palliarent. Verùm hoc mendacium pulcrè diluit Iosephus libio secundo contra Appionem. Manethonis, Chaeremonis & Lysimachi historicorü mendacia contra Iudaeos, pete ex Iosephi lib. 1. cötra Appionem: Appionis verò Grammatici Alexandrini, lib. 2. Mores Massilienses in Plauti Cassina, sunt qui molliculos effoeminatiores???; intelligant, ex Athenaei doctrina: abs quo proditum est, Massilienses adeò libidinibus remollitos fluxos???ue olim fuisse, vt morsum prouerbialem non euaserint. Caelius lib. 16. cap. 8. contrarium osten dit, contra Graeci hominis mendacia. Andreas quidam, in eo, quem de Medicinae origine scripsit libro, malitiosè asserit, Hippocratem Coum inuidia laudis Gnidiorum medicorum adductum, publicam Gnidiorum bibliothecam igne clàm iniecto concremasse, & ob id scelus patria excessisse. Sed Soranus Cous in Hippocratis vita id factum negat, & artis exercendae gratia peregrinatum asserit. Lysimachvs historicus Israëlitas, Mose duce, ex Aegypto egressos, omnia templa diruisse, & gentes excidisse scribit, & in Iudaea vrbem condidisse, quam à templorum spolijs ??? appellarint. Verùm Graecus homo impudentissimè me̅titur, vt Iosephus lib. 1. contra Appionem pulcrè ostendit. Appion Alexandrinus fingit Iudaeos ex Aegypto duce Mose sex dietum itinere in Palaestinam peruenisse, & inguinü morbo correptos, quem Aegyptij Sabbon vocant, septimo die quieuisse, quem idcirco Sabbathum appellannt. Verùm mendacium illius pulcrè confutat Iosephus libro secundo contra Appionem. Cur. Causa Odij. Pheroras Herodis legis frater, Alexandro Herodis filio clàm persuasit, Herodem vxorem eius Glaphyram amare. Alexander zelotypus patri id facinus exprobrauit. Herodes sese excusauit, & fratrem mendacij conuicit. Eam autem calumniam Pheroras struxerat, vt animum adolescentis contra patrem incitaret, cui ipse infensus erat. Iosephus libro 16. capite 11. Antiochvs quidam apostata, Iudaeos contribules falsò accusauit de incendio Antiocheno, quo quadratum forum exustum fuit, & archiua monimentotum???; publicorum teceptacula, tota???; ferè ciuitas. Ergo Antiochenses tanquam furore correpti, aduersus eos, qui aecusa bantur, impetum fecêre. Iosephus lib. 7. cap. 21. belli Iud. Inuidiae. Niphon Patriarcha, quoscunq; vel ingenio, vel quauis earum artium, quae vel publicè omnibus, vel priuatim Imperatoribus Andronico Palaeologo & Michaëli eius F. placerent, praestare cerneret, eorum se palàm amicum simulabat: clàm verò oderat, & inuidebat omnibus: & aliâs alios occultè criminando, Imperatoris animum ab illis alienare studebat. In quo Libycum serpentem imita batur. Aiunt enim serpentem nasci in Africa, viperae non absimilem, qui multa arena obrutus, ore & lingua tantùm exerta, praetereuntes inexpectato multet interitu. Gregoras lib. 7. Zelotypiae. Vide Tit. Vindicta Zelotypae, f. 2795. Poppea, quae à Nerone repudiatae Octauiae superinducta fuit, subornauit quendam ex Octauiae ministris, qui ei seruilem amorem obijceret. Suetonius. Pecuniae, Lucri. Acme Iudaea, ancilla Iuliae Caesaris vxoris, corrupta muneribus ab Antipatro Herodis filio, falsis confictis literis Salome̅ Herodis sororem de insidijs accusauit. Sed re detecta, à Caesare occisa est. Iosephus lib. 17. cap. 8. Scortvm publicum pecunia corruptum ab aduersarijs, Methodium patriarcham Constantinopolitanum stupri falsò accusarat. Ille in conspectu synodi se ab hac infamia liberum esse, sublatis vestibus impotentiam suam detegendo ostendit. Cuspinianus. Regni, Tyrannidis. Demaratum regem Spartanorü optimu̅ & praestantiss. Cleomenes & Levtychides falsis calumnijs, quòd Aristonis filius non esset, sed ex adulterio conceptus, regno deiecerunt, & ad Persas exulem profugere coëgerüt. In locum illius suffectus est Leutychides, & regnum cum Cleomene administrauit. Herod. lib. 6. Antipater Herodis Iudaeorum regis F. vt Alexandrum & Aristobulum de spe regni deijceret, sibi???; regnum ea ratione pararet, patrem insidias metuentem, in fratribus tollendis, consilio iuuit strenué. Iosephus. Persevs Philippi sputius, Demetrium fratrem innocentiss. & cordatiss. falso conspirationis cum Romanis nomine insimulatum, circumuenit, & patrem nimis credulum ad filij necem compulit: vtv ipsi, cui propter natalium pudorem regni potiundi spes nulla erat, tantis virtutibus praedito iuuene è medio sublato, aditus daretur. Vindictae. Aristogiton Atheniensis, cùm à lictorib. per tormenta vexaretur, vt conscios proderet, consciorum neminem significauit: omnes verò amicos Hippiae, participes insidiarum fuisse dixit. Cùm hos morte multasset Hippias tyrannus, tum Aristogiton amicorum stratagema ei exprobrauit. Polien. lib. 1. Nicagoras Messenius Cleomeni Spartanorum regi praedium amoenum vendiderat: cuius precium ille vel ob inopia̅ pecuniae, vel per occupationes, vel propter bella non dissoluerat. Cleomenem ergo Alexandriae exulantem videns apud Ptolemaeum, falsis calumnijs de pro ditione accusatum, in vincula conijci curauit. Plut. in Cleomene. Leo Imp. Iconomachus, Ioannem Damascenum, Damasci praetorem, sibi in imaginum cultu acriter repugna̅tem, adulterinis literis confictis accusauit apud Saracenos, quasi vrbem sibi prodere voluisset. Vide Tit. Monachorum octaui Seculi. Geloria, Sanctij Castulonensis atq; Nauarrensis regis vxor, apud maritum stupri falsò accusata fuit à Garsia naturali filio, quòd ei commodare equum recusasset, quem vxori Sa̅ctius magnoperè commendauerat Sed tandem innocentia eius patefacta est à monacho, cui Garsias veritatem confessus erat. Fulg. lib. 9. cap. 11. Vitae. Tryphon tonsor Herodis, Tironem veteranum de insidijs Herodi factis falsò accusauerat. Spe enim praemij, à Tirone amico summo Alexandri (quem Herodes pater de insidijs suspectum capitis damnarat) se non semel sollicitatum asseruit. vt inter curandum guttur Herodi nouacula praecideret. Ab Herode autem vnà cum Tirone in vincula coniectus, cùm filius Tironis consortem etiam conspirationis reum faceret, à populo lapidibus obrutus dignas suae perfidiae poenas luit. Iosephus lib. 16. cap. 17. Antiq. Fabulae. Vide paulò antè, Mendaces poëtae quatenus-sic veris falsa remiscent Primo ne medium, medio ne discrepet imum, fol. praeced. MENDACIS SIMVLATIONIS EXERCITATIO quo ad Alios. Vel Absqve certamine. Quatenus aliorum Veritatem odit, aegrè fert, punit. Pharisaei Christi odio flagrantes, caecum à natiuitate eius gloriam praedicantem è synagoga eiecerunt, dicentes: In peccatis natus es totus: & tu doces nos? Ioan. 9. Solonem è regno egisse praecipitem Croesvs Lydorum rex memoratur, quòd adulari nesciret. Interrogatus enim, Ecque̅nam hominum se beatiorem iudicaret? Tellum Athenie̅sem agricolam, virum bonum, bonis liberis abundantem, victu̅ durum labore manuum sibi parante̅, qui pro patria pugnando occubuerat, ei praeferre ausus fuit: addidit & illud: Neminem ante mortem beatum dici debere. Herod. Antiphon orator Atheniensis, legatus Syracusas ad Dionysivm maiorem missus, cùm incidisset quaestio, Quod optimum aes foret? inter multorum dissensiones esse illud ostendit optimum, ex quo Harmodij & Aristo gitonis statuae factae essent. Suspicans Dionysius id dictum cohortationem esse ad conspirandum in se, praecepit, vt hic de medio tolleretur. Plutarchus in vita eius. Cleon Siculus, pleno conuiuio, Alexandro Magno de industria triclinium egresso, sermonem intulit, oportere eu̅ pro deo, vt Liberum patrem & Herculem venerari, facturos, omnes non piè tantùm, sed prudenter etiam, si in conuiuium redeuntem in terram prostrati exciperent. Callisthenes ex Aristotelis consobrina genitus, eloquentia singulari libero???ue ingenio, ridens Cleonis verba, diuinitatem sequi hominem solere, non comitari dixit: neque Herculem, aut Liberum patrem, conuiuij decreto deos factos. Posteri hoc mortuis tribuunt. Ego seram immortalitatem regi precor, vt vita diuturna sit & victura maiestas. Quantum sermo ille alios delectauit, tantum regis offendit animum, qui proximo loco latens, expectabat quo assensu exciperetur Cleonis adhortatio. Sed dissimulata ad tempus ira, conuiuio, velut eorum omnium, quae acta erant, ignarus se reddidit. Nec ita multò pòst Polyperconte̅, qui rideret Persas ad eum ingressos procumbentes, è lecto quo accumbebat ad terram praecipitem dedit: surridens???ue: Vides, inquit, te ide̅ fecisse, quod stultè in alio ridebas? Hac ille vi est in Polypercontem vsus: sed maiori Callisthenë odio insectatus, obliqui vocibus iam [2859] inde incessere non destitit, audita???ue vox eius dicentis: Odisse se sapientem, qui nihil sibi saperet. Nec priùs quieuit, quàm falso conspirationis crimine obiecto eum cum alijs necauit, cum maxima nominis sui infamia. Sab. lib. 6. En. 4. Cùm M. Antonivs III. vi??? altero tributo Asiam oneraret: ausus est Hybreas, qui pro Asia agebat, quiddam dicere vrbanum illud quidem, atque ad Antonij aures non illepidum: Si bis anno tributum vales exigere, vales bis etiam aestatem nobis & fructus efficere. Sed cum acrimonia & cöfidentia adiecit, vbi CC. millia talentûm intulit Asia: Haec, inquit, si non accepisti, ab illis, qui acceperunt, repete. Sin, quae accepisti, haec non habes, perimus. Eo dicto vehementer pupugit Antonium. nam plera???;, quae agebantur., ignorabat: non quòd ita foret socors, sed quia ex simplicitate credebat suis. Plut. in Antonio. Domitianvs Imp. Vestales virgines Romae, quasi cum viris consuctudinem habuissent, falsò accusauit. Quarum innocentiam cùm Heluius Agrippa ex Pontificibus vnus, defendere conatus esset, in senatu extinctus est. Xiphilinus in Domitiano. Idem, cùm saltatore Prasinae partis Paride gauderet, ea???; de re & à Senatu & à Iuuenale malè audiret: Iuuenalem Pentapolim in Africa relegauit, saltatorem verò locupletatum Antiochiam misit: qui ibi domo & balneo aedificato, mortuus est. Suidas. Mendacivm approbat. Sive id fiat Credendo Delatoribus, Obtrectatoribus. Tempore festi Scenopegiae, cùm Aristoevlvs rex Iudaeorum aegrotans decumberet, frater eius Antigonus è bello reuertens, interfuturus sacris, splendidissimè ornatus in templu̅ ascendit cum armatorum comitatu, pro salute regis vota facturus. Tum hi, quibus studium erat excitare inter fratres discordiam, venerunt ad regem, & omnia exaggerantes, dixerunt: Haec iam esse supra priuati hominis conditionem, & affectati regni manifesta indicia: a???ebant???ue breui venturum cum valida armatorum manu ad occidendum regem: quòd stultum existimaret, cùm regno solum potiri liceat, communicato honore contentum esse. Aristobulus quamuis non omnino his crederet, tamen prospiciens, quomodo posset & suspicionem vitare, & securitatis suae consulere, collocauit satellites in loco quodam obscuro & subterraneo, mandauit???; vt liquidem sine armis frater veniret, nemo cum attingeret: quòd si armatus, trucidaretur: praemisit tamen vt inermis veniret. At regina & reliqui insidiatores persuaserunt nuncio, vt contraria diceret: audisse fratrem, quòd armaturam eximiä sibi comparasset, cupere???ue ita armatum contemplari. Antigonus nihil mali suspicans, ita vt erat cum armatura contendit ad fratrem, contemplandum se praebiturus. Cùm peruenisset ad turrim Stratonis, qua valde obscurus erat transitus, à satellitibus interfectus est. Iosephus libro 13. capite 19. Antiq. Tiberivs Caesar, causa quaestus tantum delatoribus tribuit, vt nemini fidem abrogaret, siue quid veri, siue vani referrent. Nam ebriorum sermo excipiebatur, simplicitas iocantium, & quodcunq; dictum capite & fortunis luebatur: adeò vt capitale esset, circa Augusti simulacrum seruum caecidisse, vestem mutasse, effigiem???; impressam numo vel anulo latrinae aut lupanari intulisse, dictum factum???; eius aliqua aestimatione laesisse: ita vt primores senatus & magna hominum vis, infimas delationes exercerent. Cum???; senatus de praemijs accusatorum abrogandis aliquando agendum putaret, Tiberius dictitans, iura subuerti, si custo des legum amouerentur: tantum licentiae delatoribus dedit, vt pleriq; criminis postulati, ante iudicium, supplicium praeuenerint. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 22. ex Suetonio. Adulatores audiendo, approbando, fouendo. Ambitiosè quida̅ maiores honores sibi tribui patiuntur, quàm deceat: mendaciter quoq; eosdem ab alijs oblatos suscipiunt. Diuerso itaq; respectu modò ad Magnanimitatis, modò ad Veritàtis excessum referri possunt. Proinde ex Tit Ambitionis exempla petantur. f. 2565. Post obitum Ioiadae sacerdotis Principes Iuda adorauerunt regem Ioam: qui delinitus obsequijs eorum, acquieuit eis: & dereliquerunt templum Domini, seruierunt???; lucis & sculptilibus. 2. Paralip. 24. Dionysivs iunior adulatoribus vnicè delectabatur. Ab eo nuncupati Dionysocolaces, qui subblandiendi causa nil se eorum quae apponerentur videre ita ementiebantur, vt ab ipso Dionysio ductari manu gestirent. Caeterùm & id genus homines Alexandrocolaces mox nuncupati, à Magno (vt ferè creditur) Alexandro appellatione propagata. Caelius lib. 22. capite 17. Alexandrvm Magnum post res in Asia gestas, cùm iam Indicam suscepisset expeditionem, cepit in tanto rerum successu gloriae cupiditas, vt iam non aliter quàm prostratis humi coiporibus se salutari pateretur: supera bat???; abundè adulatio, perpetuum regnorum malum, quorü opes saepiùs quàm hostis dira haec pestis euertit. Macedones tamen non minùs facere, immoderatius Graeci, genus hominum in id vitiü propensissimum. Sab. lib. 6. En. 4. Quamuis esset ad omnes homines M. Crassvs assentationibus subigendos peritissimus, idem erat tamen vicissim adulationibus opportunus omnium. Plut. in Crasso. Cùm Senatus eximios honores C. Ivl. Caesari decreuisset, sedebat fortè pro Rostris. Adeuntibus eum consulibus & praetoribus, atque vniuerso sequente senatu, non assurrexit: Sed quasi ageret cum priuatis, respondit, contrahendos magis quàm ampliandos sibi honores. Id non senatum modò, verùm populum etiam offendit, tanquam despecta in patrib. Repub. Ferunt eum assurgere conantem, ab amico vel adulatore potiùs retentum Corn. Balbo, qui dixit: Non memini sti te esse Caesarem, neque vis pro maiestate tua coli? Plut. in Caesare. Agrippa Iudaeorü rex, tertio Iudaeae totius regni anno, Caesareae solennes ludos celebrauit pro salute Caesaris. Die secunda processit manè in theatrum amictus veste argentea. quae radijs exorientis Solis percussa, & diuinum quenda̅ fulgorem emittens, venerationem cum horrore incutiebat spectantibus, mox???ue adulatores acclamantes, Deum consalu tabant, rogantes vt faueret propitius. Hanc adulationem ille nec castigauit, nec repulit: paulo???; pòst suspiciens, vidit supra caput suum bubonem funi extento insidentem: mox???ue vt sensit hunc esse calamitatis nuncium, qui olim felicitatis fuerat, ex intimis praecordijs indoluit: secuta sunt ventris tormina, statim à principio vehementia. Conuersis igitur in amicos oculis: En, inquit, ego ille vestra appellatione deus ad morte̅ rapior. Confestim totus populus supplicabat Deo pro salute regis. Rex in celsiore decumbens cubiculo, & in faciem stratos humi prospiciens, non temperabat sibi à lacrymis: cruciatu deinde per continuos quinque dies nihil se remittente co̅fectus, vitam finijt. Iosephus lib. 19. cap. 7. Antiq. De eo sic in Actis legitur: Herodes vestitus veste regali, sedit pro tribunali, & concionabatur ad populum. Populus acclamabat: Dei voces, & non hominis. Confestim autem percussit eum angelus Domini, eò quòd non dedisset gloriam & honorem Deo, & consumtus à vermibus expirauit. Act 12. Antoninvs Caracalla Imp. omnem illam pecuniam, quä per cötinuas exactiones extorsit, partim militibus, partim assentatoribus largitus est. Dedit autem Iunio Paulino decem millia aureorum. quòd ipsum ad praedam faciendam cohortatus esset: dixisset???; eum, quoties iracundiam simularet, planè iratum videri. Dion, & Xiphilinus. Ioannes Papa XXIII. cùm plus aequo laudaretur: Scio, inquit, me ludi, sed falsa quoq; laus me delectat, inquit Pivs II. Pp. Epist. 31. ad Fr. Philelphum. Repetit lib. 1. de Alfonsi dictis, inquiens: Non sunt nostrae quas nobis attribuis laudes: scimus quo pede claudicamus, quem dolemus dentem. Laudari tamen falsò quàm verè vituperari malimus. Tibi gratias habemus, qui nos immortales facis. Cvm certamine. Mendacij Affirmantis certamina. Duûm haec sunt generum. Aut enim Mendaces inter se certa̅t, quis mentiendo superare poßit alium. aut Mendax certat cum Veraci: quod genus in falsa Accusatione, falso???; Testimonio perspicitur, fol. 141. 1961. 2515. MENDAX SIMVLATIO, AFFIRMATIO, CONSIderata respectu Efficientis. Tum Qvis, Qvalis. Huc Mendaces Popvli. Vide suprà, Obtrectatores Populi, f. 2854. Hîc Efficientem vniuersim, illic speciatim consideramus. Aegyptiis nullus mentiendi modus, summa???; mentiendi impunitas erat. Alexander libro sexto, capite 10. Prophetae, Vates. Vide Titulum Pseudoprophetarum, quatenus praedictio illorum ad vitam quotidianam refertur, fol. 1317, Psevdoprophetae dicebant Achabo regi Israël de bello futuro prospera, quae eum cupere sciebant. 2. Reg. 22. Poetae, Historici. Consule suprà, De alienis malis, Poëtae mendaces, fol. 2854. 2857. Legati. Exploratores Israëlitarum XII. in Chananaeam missi, timore eorum populorum correpti, cùm redijssent, Israëlitis dissua dere coeperunt, ne terram illam inuaderent: feracem esse quidem, verùm populum robustissimum, & immanistatura, quosdam etia̅ Ena quinos, hoc est, gigantes, cü quibus collati ipsi, sibi locustae viderentur. Solus Calebus & Iosua veritatem nunciarunt, populum???; ad terrä inuadendam animarunt, quòd duce Ioua facilè essent superaturi. Verùm cùm Israëlitae caeteris aures praeberent, & contra Mosem & Aarone̅ murmurantes in Aegyptum redire vellent, iratus Dominus, iurauit nullum eorum, qui XX. annis maiores contra se murmurassent, in terram Sanctam ingressurum, sed XL. annis in deserto circumducendos. Et exploratores eos, qui seditionis concitandae auctores fuerant, statim Dominus interfecit. Solum Calebum Iephonis, & Iosuam Nunis F. veritatis ergô incolumes seruauit, eos???; solos ex omni multitudine terram eam ingressuros affirmauit. Num. 13. 14. & 15. Testes. De his suprà, sub Reprehensione & Accusatione mendace. f. 2849. 2856. Qvo consilio. ad mentiendvm indvcti Poesi. Vide suprà, Poëtae mendaces, f. 2857. Lvcro, Pecvnia. Sic ferè Adulatores, quorum proprium est ventris causa adulari, f. 2851. B???MO???OXOI olim dicebantur, qui obuersantes circu̅ aras, victimis tendere consueuera̅t insidias. Hinc translatum est ad abiectè adulantes ventris gratia. Vnde dicta sunt [Greek words], pro sordidis adulationibus. Erasmus in Adagijs. Phocvs Phocionis F cùm omnia bona paterna intemperanter absumsisset, parasitum postea egit, & haeredipeta fuit, omnium???; ludibrio expositus. Athen. lib. 4. c. 20. Plutarchus apud Athenaeum libro Conuiual. 3. de Chaerephonte sic loquitur: [Greek words]. id est, — at verò adueniens in liminestabat Chaerephoon parasitus ei vicinus, aui non Dissimilis, vulgò dicta est Larus, esurienti. Erasmus in Adagijs. Odio, invidia. Sic ferè Obtrectatores, Maledici. De quibus suprà, f. 2854. Gloria. Huc mendacia Peregrinantium, varios casus, varia pericula, & in vniuersum [Greek words] narrantium. Athenienses in Graecia plurimu̅ claruisse fatetur Salustius, plus tamen fama, quàm re ipsa, propter Scriptorvm quibus abundarunt magna in genia, sic vt per terrarum orbem Atheniensium facta pro maximis celebrentur. D. Augustinus de Ciuitate Dei. Timore. Vide paulò antè, Legatimendaces. Vindictae stvdio. Ex Tit. Astus in opprimendis inimicis, huc multa, f. 1942. Lescvs Niger, Polonorü rex, simulata expeditione in Prussos, in Masouiam deslexo itinere, obuia quae???; ferro & igni, nemine resistente, vastauit, & cum ingenti praeda domum reuersus est. Cromerus lib. 10. Scvrrilitate. Stratocles Thebanis suasit, vt quasi ob laetum rerum bene gestarum nuncium dijs honorem haberent. At cùm clade verè allata sto macharentur, rogauit populum, Quid eum laesisset, qui sua opera laetus fuisset triduum? Plut. in Politicis. MENDAX AFFIRMATIO SIVE SIMVLATIO considerata respectu Finis. Sicsuscipitur Per se. Nullo alio scopo quàm Mentiendi consilio suscepta, per se quoq; est vituperabilis & simpliciter. Respectv alterivs cvivsdam: vtputa Boni conseqvendi. Et haec vt ratione Veritatis neglectae sit vituperabilis, excusatione tame̅ digna, quando maius est reuera bonu̅ quod captat, quàm Mendacium per quod captat. Sic Mendacio officioso locus datur cùm publicè tum priuatim: & viro bono Reip. causa secundùm Platonem mentiri licet. Ex loco Prudentiae tum politicae tum bellicae exe̅pla petenda: quatenus simulando mentiuntur, vt vel sibi vel alijs ad ius suum obtinendum commodent, fol. 1665. & seqq. 1754 & seqq. Mali obtinendi. Huc Astutiae pleraq; exempla, quibuslibet vitijs subseruientis, Libidini, Auaritiae, Ambitioni, Crudelitati, & in vniuersum Iniustitiae, fol. 1943. & seqq. MENDACII AFFIRMANTIS ACCIDENTIA. Pvta Vsvs Bonvs. Sic quibuslibet alijs Virtutibus interdum Mendacium famulatur, perse quidem malum, at respectu maioris boni non modò venia, sed & laude dignum. Ex Prudentiae loco in quibuslibet vel suis vel aliorum bonis promouendis, malis???; amoliendis, dum id simulatione fiat eius quod non est tanquam sit, huc referripossunt exempla, f. 1664. & seqq. Malvs, qvoniam famvlatvr verbo cavsa Astutiae. Ivlivs Atticus miles non obscurus, in conspiratione M. Othonis contra Galbam, stricto ense Othonem se interfecisse clamitabat. Quo audito, Galba, qui in publicum prodire non fuit ausus, lectica in forum delatus, vt Ioui immolaret, & oste̅deret se ciuibus, à militibus praetorianis interfectus est. Plut. in Galba. Crudelitati. Constantius cùm Orientale imperium patris testamento inijsset, omnes eos, quos parum aut patri amicos fuisse, aut sibi esse idoneos censuit, è medio sustulit. Missi Spatharii sunt ad occidendum Ablauium, qui post praefectura̅ à Constantio abrogatam in Bithynia priuatus vitam in otio traducebat. Quorum primores, vt iussi erant, cùm se, vt in salutando Imperatore assolebat, ad genua inclinassent, literas reddiderunt. Quibus lectis ille erectus, vestem purpuream, quae mittebatur à Constantio, flagitauit. Cùm autem illi subiecissent, se literas tantùm de dignitate afferre, qui verò pro foribus starent, trabeam habere, intrò vocati illi pro purpurea veste necem purpuream intulêre. Sigonius lib. 5. Imperij occidentalis. Frvctvs. Tum Mendacii de svis rebvs. C. Ivlivs Caesar cùm deum ipsum & dominatorem rerum omnium Iouem coràm salutarent assentatores, templum???ue dicarent, se hominem esse oblitus, pro arbitrio omnia facere cepit. At coniurati eum mortalem esse reipsa ostendêre. Suetonius. Lepidae Romanae, ob partü simulatum ex P. Quirinio marito diuite atque orbo, facto iam diuortio, cùm ex Scauro potius filiam suscepisset, aqua & igni interdictum. Tacitus lib. 3. Annalium. Advlationis. Alexander Magnus Aristobvli poëtae carmen in profluëtem abiecit: similia auctori minatus, si tale quid in posterum ederet Gyraldus Dial. 3. de Hist. poët. P. Afranivs Potitus videns magnam Caligulae insolentiam ac crudelitatem, ad hibito iureiurando promisit, si C. Caligula, qui grauiter decumbebat, conualesceret, se libenter moriturum. Caesar pristinae sanitati restitutus, eum mori coëgit, ne peierasse videretur. Dion. Afranivs Secundus, equestris ordinis, cùm dixisset se ean [2861] dem ob causam in singulare certamen descensarum, atq; iuramento hoc etiam confirmasset: posteaquam cöu aluit certatorem illi obiecit. Idem. Caligula Qvendam ab exilio reuocatum, quum interrogasset, Quídnam ibi facere consuesset? quum peradulationem respondisset, Semper oraui, vt periret Tiberius, & tu imperares: capta ex eo verbo cölectura, exules suos mortem sibi imprecari, misit qui vniuersos contrucidarent. Suetón. Obtrectationis. Pattaecion, qui ex calumnijs, quas bonis viris intentaue rat, quaestum faceret, deprehensus, conuictus???;, poenas dedit capitales. Hinc prouerb, [Greek words]. Erasmus. Evrymnvs cùm moliretur serere dissidium inter Castorem & Pollucem, alterum apud alterum insimulans, pòst deprehensus, vtrique grauissimas poenas dedit. Itaque in prouerbium abijt pro calumniatore. Idem. Demaratum regem Spartanorum optimum & praestantissimü Cleomenes & Leurychides falsis calumnijs, quòd Aristonis filius non esset, sed ex adulterio conceptus, regno deiecerüt, & ad Persas exulem profagere coëgerunt. In locum illius suffectus est Levtychides, & regnü cum Cleomene administrauit. Vterque tandem dignas perfi diae poenas luit. Cleomenes enim cùm ex bello contra Aeginetas suscepto redijsset, mente captus, & in vincula coniectus, gladio sibijpsi artus detrücauit. Leutychides verò, cùm in ex peditione Pharsalica dux omnia faciendi ius haberet, multum pecuniae per corruptelam dono accepit: ipse???; in re deprehensus, cùm sederet in castris, vtraque manu pecuniam tenens, in iudicium delatus è Sparta profugit: domus eius excisa, ipse Tegeae obbijt. Herod. lib. 6. Antipater Idumaeus, Hyrcanum Alexandri F. cui Aristobulus frater regnum ludaeorum extorserat, clanculum hortari destitit, ne Aristobulum inultum pateretur, qui vitae eius insidiaretur. Hac obtiectatione Hyrcanum pacato alioqu???nio virum permouit, vt ad Aretam Arabum regem consugerit, & arma fratri intulerit. Ex quo bello tandem ludaei in Romanorum potestatem venerunt. Iosephus libio 14. capite secundo, & sequent. Antiquitatum. Ivdaei, Herodem, qui insigni fortitudine latrones debellarat, ??? moti accusare cepêre, quòd latrones indicta causa occidisset. Quae animorum abalienatio sensim dedit occasionem Herod???, vt Romanorum ope regnum inuaserit. Iosephus. Eleazarvs Pharisaeus mendaci reprehensione Hyrcanum III. Iudaeorum ducem à Pharisaeis abalienarat, matrem eius seruam f???sse perhibës. Ea???niuria exacerbatus Hyrcanus, à Pharisaeis defecit. Idem lib. 13. cap. 18. Antiq. P. Mvtivs Scaeuola index iniuriarum condemnauit eu̅, qui L. Accium poë???am laedendi gratia in scena nominauerat: cùm C. Caelius absoluisset eum, qui Lucilium poëtam in scena nominatim laeserat. Avarvm duces fortissimi falsis delationibus apud populum circumuenti & è med osublati fuerant. Itaque destituti ducibus Auares, à Trebellio Bulgatorum rege victi subacti???; fuêre. Bonfinius lib. 1. Dec. 1. Obsessa à Gallis Neapoli sub annum Sal MDXXVII, Qvidam, qui se Gallicarum partium militem simularat captus, & Neapolim perductus, Fabricium Maramaldum proditionis reum fecit, quòd is portam Gallis proditurü promisisser. Sed ab Aurantio tormentis subiectus, se pecunia corruptum subornatum???; fuisse ab inimicis Maramaldi confessus est, & talionis poenas in frusta dissectus dedit Iouius. Voydilo ex rustico cubicularius, intimus???ue secretarius Iagielonis Lituaniae principis factus, sororem eius insuper duxit. Quae???es cùm Keystuto patruo displiceret, & id Voydilo animaduerteret, apud lagielonem Keystutum criminari cepit, ita vt res ad bellum deuenerit. Keystutus Vilnam inuasie & occupauit: Voydilonem autem laqueo vitam finire fecit. Guagninus in Lituania. LIBRI TERTII TITVLORVM DISPOSITIO. ??? Voluminis Decimitertij Liber III. De Vitio in defectu, de Eip???neia. seu Dissimvlatione mendaci. EIP???NEIA Aristoteli dissimulatione potissimùm perficitur, vnde & nomen videtur traxisse. Definit ille [Greek words] esse [Greek words] (dictis aut factis) [Greek words] (id quod est, nihil esse. Sed differt a Veritate, quae etiam negat, siue non esse dicit, non tamen [Greek words], [Greek words]) [Greek words] (non tale esse, quale est, secundùm quoduis genus accidentis) Quatenus verò huic Dissimulationi finis alius quàm mendacium propositus est, vtputa vel honoris fuga in virtute dissimulanda, vel ambitio & iniustitia in non confitendo crimine, sic ad locos aliorum vitiorum referenda erit. MENDAX NEGATIO DE SVIS REBVS. Sive Bonis. Huc illi, qui Bona sua non confitentur, sed dißimulant: qui ab alijs laudata non agnoscunt, qui ab alijs oppugnata non defendunt. Qui ipsi ad Pusillanimitatem in honoribus amplectendis pertinent, respectu Subiecti, f. 2649. at respectu Veritatis neglectae, huius sunt loci. Malis. Ea nimirum falsò Excvsando, Defendendo. Verbi gratia. Ex Tit. Excusationis suorum malorum scurrilis, quaedam exempla huc conferent, quatenus mendacium iunctum habent, f. 2978. Libidinem. Phaedra apud Euripidem de incesto amore se excusat, Thesei iniurias se ad amädum Hippolytum compulisse dictitans. Et apud eundem in Troadibus Helena Hecubam maiore dignam poena ait. Neq; enim nisi illa adulterum Paridem peperisset, se adulterum secuturam fuisse. Plut. in lib. de Audiendis poëtis. Helena apud Euripidem causam malorum. quae propter sui raptum Graecis & Troianis acciderunt, in Venerem transfert, inquiens: [Greek words] Eadem in Troadibus toram marito transfert causam in Venerem, à qua coacta sit Paridem sequi: [Greek words] Sed illi Hecuba scitè respondet, inquiens: [Greek words] Luxum. Cùm grauem amicum audisset Ivlia Augusti F. sua dentem meliùs facturam, si se composuisset ad exemplar paternae frugalitatis, ait: Ille obliuiscitur Caesarem se esse: ego memini, m??? Caesaris filiam. Macrob. lib. 2. c. 5. Saturn. Ambitionem. Herodes Iudaeorum rex, studio memoriae propagandae ad posteros, vrbes condidit in honorem Caesaris, Caesaream & Sebastem, ei???; templa dedicauit: excusans interim se Iudaeis, quòd non sponte, sed potentiorum iussu haec faceret. Iosephus lib. 15. cap. 12. Antiq. Tyrannidem. L. Sylla dictator, post multos ciues patria exactos, sparsu̅???; ciuilibus bellis sanguinë, deposita Dictatura cùm in foro deambularet, interrogatus, quomodo tam multis crudeliter atque auarè perpetratis rebus, à tam sublimi loco, vbi imperabat, iterum ad priuatam vitam redire ausus esset? respondit: Si necesse esset, omnium quae in Dictatura gessisset, se rationem redditurum. Plutarchus. Mithridates rex, cum Sylla victore congressus, eloquenter admodü sua facta tueri, & belli causam in Romanos tra̅sfetre conatus est. Sed illius astutiam Sylla paucis verbis retudit, & an pacis Archelao datae conditiones ratas haberet, interrogauit. Affirmante eo, tunc primum dextram ei porrexit. Plutarchus. Parricidium. Orestes apud Menelaum excusabat parricidium, causam referens in Apollinem, iubentem interficere matrem, vlciscëdo caedem in patrem Agamemnonem designatam, apud Euripidem in Oreste: [Greek words] Seruimus dijs, quodcun???; tandem sint dij. Latrocinium. Bvlas famosissimus latro, scorti opera deprehensus, & à Papiniano praefecto praetorio sub Seuero Imp. interrogatus, Cur latrocinium fecisset? respondit: Et tu dic, cur praefectus sis? Dion, & Xiphilinus in vita Seueri. Ignoscendo. Maevivs tam ineptus quàm petulans poëta, Vergilij aemulus: de quo sic Horatius lib 1. Serm. satyra 3. Maeuius absentem Neuium cùm carperet, Heus tu, Quidam ait, ignoras te? an, vt ignotum, dare nobis Verba putas? Egomet mî ignosco, Maeuius inquit. Caelando. Consule locos Astutiae, quatenus odium suum vel quoduis alienum malum dissimulat, f. 1958. Philippvs Macedonum rex, in epistola quam scripsit ad [2863] Athenienses, cùm in animo haberet nihil eorum facere, quae legati ipsorum postulabant, nec tamen nimis durus videri vellet: affirmauit se auditis oratoribus eorum assentiri omnibus rebus, quas illi petebant, se???ue paratum esse inducias facere: si tamen Athenienses missis ad se auctoribus malorum consiliorum, iusto supplicio illos affici passi sint. Literae regis recitatae à Demosthene in actione pro Ctesiphonte, illic nunc inclusae leguntur. Eodem etiam pacto M. Antonivs texit odium suum contra eos, quos Mutinae obsidebat, docens se omni poena eos liberaturum, si imperatore̅ suum prodidissent, in epistola quam misit Hircio & Caesari: quod illi commissuri nullo modo erant. Victorius libro 2. Var. lect. capite decimotertio. Democles Dionysij iunioris adulator, cùm legatus vnà cum alijs ad Dionysium missus esset, omnes???ue eadem triremi veherentur, accusatus fuit ab alijs, quòd seditionem concitasset in itinere, Dionysij???ue rebus publicis obesset. Valde irato Dionysio, sibi controuersiam cum alijs legatis inde natam esse dixit, quoniam post coenam illorum nonnulli Phrynichi, Stesichori, ac Pindari paeana sumentes canerent: ipse verò ipsius Dionysij. Cuius rei se clarissimum argumentum daturum pollicebatur, quòd ipsius accusatores nec numerum quidem cantilenarum scirent, se verò omnes ex ordine canere posse. Athenaeus libro sexto, capite sexto, & Polyaen. libro quinto. Arbogastes Comes, iunioris Valentiniani Imperatoris dux, cùm Viennae in Allobrogibus esset, strangulari Valentinianum curauit, & vt scelus suum tegeret, cùm in eius cubiculo ipsum suspendisset, diuulgauit, quòd atrocibus nuncijs perculsus, molestiae???ue impatiens, sibijpsi mortem consciuisset. Eo autem scelere vsus est, vt ad Eugenium hominem ignauum deferret Imperium, & sub eo ipse arbitratu suo Imperij habenas moderaretur. Ladislaus Hunniades Vlricum comitem Ciliensem, Ladislai Hungariae regis auunculum & rectorem, aemulum paeternum, per iurgium interfecerat. Regi nullus grauior casus accidere poterat: dissimulata tamen ira & moestitia, non dubitauit (quoniam ita Hungaris videretur) Comitem, qui loricatus inter togatos incedere ausus fuisset, iure caesum profiteri. Sed & comitantibus Ladislao & Mathia fratribus, vsque ad arcem Hunniadam, in qua mater eorum vidua erat, ingressus, reuocare illam à moerore coepit. Maritus, inquit, tuus etiamnum viuit, & cum Christo regnat, qui pro Christo tot se periculis obiecit: maxima interim solatia tibi relinquens, Ladislaum istum & Mathiam filios. simul???ue mandauit aurum, purpuram, sericum afferri, & per totum gynaeceum distribui. Quibus rebus vehementer exhilarati Hunniades duo, Budam regem prosequuntur. Ibi rex in vestibulo arcis Ladislaum comprehendi iussit, & cum eodem Episcopum Varadiensem, Sebastianum Rosgonium, Ladislaum Canisium, & quosdam alios proceres. De Hunniade capitale sumtum supplicium, anno aetatis XXVI. carnifice succlamante: Sic perire illos, qui suis dominis sint rebelles. Caeteri in carceres coniecti, quibus ruptis breui pòst inde euasêre omnes. At Mathias XII. annos natus adolescens, Ladislai frater, adhibitis custodibus, Viennam cum rege abductus est, ibi???ue sub custodia habitus. Dubrauius lib. 29. ab Aliis verè Reprehensa & accusata aegrè ferendo. Perpendendum Qvi reprehensiones aegrè tulerint. Puta Pontisices. Bonifacivs VII. Pp. in vrbem reuersus, è qua propter crimina pulsus fuerat, nulla dignitatis habita ratione, Ioanni cardinali, innocentissimo viro, oculos effodi iussit, quòd ei in his, quae parum iustè appetebat, aduersaretur. Fulgosus lib. 9. cap. 5. Sacri homines. Sacerdotes Hierosolymitani, sub Ioacimo rege, Hieremiam excidium vrbi ob peccata denunciantem, comprehenderunt: nisi seniorum quidam intercessissent, eum interfecturi. Hieremiae 26. Phassvr Emmeris F. pontifex, qui templi administrationem gerebat, Hieremiam prophetam sub rege Sedecia verberauit, & in carcerem coniecit, quòd eius prophetias ferre non posset. Hierem. 20. Honorio II. Pontifice, quum plerique è Romano Clero turpiter viuerent, eo???ue licentiae processissent, vt ne salubria quidem remedia pati possent, Arnulphum Brixiensem, qui magna nominis celebritate, magno???ue mortalium concursu diuinam praedicabat legem, quia liberiùs eorum vitam increparet, impiè necarunt. Tulit id facinus Honorius iniquo animo, caeterùm quaestione abstinuit. Sabellicus libro quarto. Enn. 9. & Platina. Principes. Zeno Imp. Pelagium patricium, virum prudentissimum iuxtà ac iustissimum, causatus quòd Graecae religioni esset addictus, reuerà autem vt se à reprehensionibus eius liberaret, occidit. Animi enim liberi ille, solitus erat nepharia Principis facinora insectari. Cuspinianus. Patres. Iratus est Savlvs rex contra Ionatham filium suum, Dauid??? innocentiam praedicantem. 1. Reg. 20. Filij. Salomon Hungarorum rex, ab Geysa duce turpiter victus, ac regno ferè eiectus, quum in Masouiensem agrum confugisset, & sapientissimam matrem adijsset: ab ea repentè dura increpatione correptus est. Ad quae ita Salomon ira excanduit, vt matrem plura subdere conantem, pulsare voluerit, nisi coniugis dextra remoratus fuisset. Bonfinius libro 3. Decadis secundae. À Qvibvs se reprehendi aegrè tvlerint. Vtà Sacris hominibus. Iehu filius Hanani, quia prophetauit malum aduersum Baasa regem Israëlitarum, & domum eius, & contra omne malum quod fecit, occisus est ab eo. 3. Reg. 16. Ozias rex, cùm in Iouae templum ad suffiendum ingressus esset, contra Dei mandatum, & eo nomine ab Azaria pontifice reprehenderetur: eius reprehensionem aegerrimè tulit. Sed eo ipso momento à Deo lepra percussus fuit. 2. Paralip. 26. & Iosephus lib. 9. Antiq. cap. 11. Micheas propheta, cùm de belli euentu, quod Achabvs Israëlitarum & Iosaphatvs Iudaeorum reges contra Syros parabant, consuleretur, praedixit Israëlitici exercitus fugam, & Achabi necem. Eapropter à Sedechia vate falsò in maxillam percussus, ab Achabo in carcerem detrusus fuit. Sed qui vera vaticinanti manus intulerant, ab aduersanijs caesi poenas dedêre, ipse vin culis liberatus est. Marulus libro quarto, capite 4. ex 3. Reg. 22. Cùm rex Nabucodonosor vrbem Hierosolyma̅ obsideret: Hieremias propheta è carceribus in quos coniectus fuerat, portas regi aperiendas suadebat, alioqui vrbem cum omni populo perituram. Principes verò populi, quasi plebis animos frangeret, permittente rege Sedecia, qui illis non audebat reluctari, eum in voraginem coenosam demiserunt, vt capita tantùm extaret. Eum tamen Abdemelechi Aethiopis Eunuchi precibus Sedecias clàm extrahi curauit. Iosephus lib. 10. Antiq. cap. 10. ex Hierem. 38. Baruchus Hieremiae prophetiam proceribus Iudaeorum & regi Ioacimo recitauit in tepidario sedenti, ardente ante eum foculo. At rex iratus, quamuis dehortantibus alijs, volumen scalpro librario dissecuit, & in focum coniecit. Ob eam impietatem, Domini permissu, à Nabucodonosoro occisus, & insepultus abiectus, & filius eius Iechonias captiuus abductus est. Hierem. 36. Evdoxia Arcadij Imp. vxor, cùm reprehensiones liberas D. 10. Chrysostomi Constantin opolitani episcopi ferre no̅ posset, bis in exilium curauit eijci virum sanctissimum. Vide Tit. Doctorum Ecclesiasticorum. Theodericvs Childeberti F. Burgundionum rex, à Brunichilde auia incitatus, Columbanum abbatem Luxouiensis monasterij, propter reprehensum illegitimum co̅nubium, & propter taxata Brunichildis maleficia, bis in exilium eiecit: Theodebertum regem Metensium, fratrem suum, cum XXX. millibus hominum occidit, eò quòd Columbanum excepisset hospitio. Sigebertus in Chronico. Auentinus in Annalibus Boiorum, Hermannus Gigas, Chronicon Martini in Mauricio, & Speculum Vincentij libro 22. capite 4. 5. & 6. Desiderium episcopum Viennensem, quòd flagitia eius reprehenderat, in exilium expulit: & post quatuor annos reuocatum, lapidibus obrui iussit. Sigebertus in Chronico, & Aimoinus de gestis Francorum libro 3. capite 80. & 90. Aemilius libro prímo. Ivnipertvs, rex Bergomensium, cùm Ioannis episcopi admonitionem liberè in conuiuio ferre non posset, eum insidijs equi ferocissimi, cui eum insidere fecit, è medio tollere frustra conatus est. Vide Tit. Doctorum Ecclesiasticorum. Rainaldvs Castilionensis Antiochenus princeps, Almericum Antiochenum patriarcham peraestatis tempus, integram diem vinctum, in turris summitate, sub dio, nudo capite, ac melle os totum perfusum stare coëgit: ita vt parum abfuerit, quin nimio calore, ac muscarum taedio conficeretur. Cuius rei illa fuit causa, quòd parum probasset matrimonium ab eo cum Constantia principe initum, nulla quatuor paruulorum, quos ex Raimundo principe susceperat, habita ratione. Fulgosus lib. 9. cap. 5. Bernabo Vicecomes, Mediolaniprinceps, Massiliensem abbatem ab Innocentio VI. pontifice ad se missum, quòd ingrata quaedam nunciabat, ac postremò Apostolicas censuras minitabatur, Pontificis literas, quas attulerat, deuorare coëgit. Fulgosus lib. 9. cap. 5. Boleslavs II, Poloniae rex, ob tyrannidem & Iuxuriam à Stanislao Cracouiensi episcopo seuerè reprehensus, insidias ei tendit. Quas vbi vidit irritas, ipsemet in templum, vbi Stanislaus sacra faciebat, irrumpens, stricto ense lethali ictu in verticem ferit. Satellites corpus templo extractum minutim conciderunt, anno MLXXIX. Cromerus lib. 4. Principibus. Isbosethus rex Sauli F. Abnerem Neris F. polemarchum suum reprehendebat, quòd cum Respha Aiae filia, concubina patris sui Sauli, rem habuisset. Id indignè ferens Abner, quòd cùm suo beneficio Isbosethus regnum adeptus esset, sibi hoc flagitium exprobraret, ad Dauidem defecit. 2. Reg. 3. Laetvs Praefectus praetorij, Pertinacem Imperatorem, quòd saepiùs ab eo reprehenderetur, in palatio confodit, sexto Imperij mense cum Electo & caeteris duobus cubicularijs. Cuspinianus. Praeceptoribus. Briccivs D. Martini discipulus, bonum senem contumeliosiùs tractare, & monita eius aegrè ferre coeperat. Praedixit ergo ei D. Martinus multas calamitates. Nam mortuo Martino, in episcopatu Turonensi quidem ei successit: verùm falsa stupri infamia eiectus est. Poëtis. Tiberivs Caesar, Aemilium Scaurum, ob Atreum tragoediam, in qua monebat quendam, vt principis temeritate̅ ferret, interfecit. Nam Tiberius illa co̅tra se consicta existimans, dixit: Ego verò illum Aiacem faciam. eum???ue sibi afferre manus coëgit. Zonaras. Maritis. Cùm dixisset Tobias de hoedo, quem balantem audiuit, Videte ne furtiuus sit, Sara vxor eius impatienter respondit. Tobiae 2. Dominis. Agar ancilla Sarae, non ferens reprehensionem dominae suae, fugam iniuit: sed ad mandatum angeli redijt. Gen. 16. Sara filia Raguelis vnam de Ancillis suis pro culpa increpabat, & illa respondit: Ampliùs ex te non videamus filium aut filium super terram, interfectrix virorum tuorum. Tob. 3. Cvivs cavsa. Aegrè ferre reprehensionem Ignorantiae. Dionysivs Philoxenum poëtam in Latomias coniecit: quòd quum illi tragoediam à se concinnatam recoquendam emendandam???ue tradidisset, totam is [Greek words], id est, ab initio ad coronidem vsq; circumscripsit: expunxit, deleuit???;. Caelius lib. 15. cap. 20. Antiq. lect. ex Plut. de Fortuna Alexandri. Imperitiae mechanicae. P. Crassvs Mutianus, Asiae proconsul, Leucas oppugnaturus, cùm antè Athenis vidisset malos duos ad faciendos arietes aptos, scripsit architecto, vt maiorem sibi mitteret. Caeterùm architectus comperto, quamobrem malum peteret, minorem tanquam magis idoneum faciliorem???ue portatu misit. Crassus ira commotus, licèt rationes eius rei ab architecto audiuisset, vestimenta nihilominùs ei detrahi imperauit, virgis???; multùm caecîdit. Gellius lib. 1. cap. 13. Improbitatis in genere. Persevs rex Macedonum, à Paulo Aemilio funesto praelio superatus, postquam Pellam nocte ingressus erat, Euctum & Eudaeum aerario praefectos, qui ei praestò fuerunt, eum de superioribus peccatis intempestiua libertate admonentes, consilia???ue suggerentes, ambos pugione confodit. Plutarchus in Paulo Aemilio. Stultitiae. Maximinvs Caesar, in amplissima Alexandrinorum vrbe, coactam in planiciem omnem iuuentutem, subitò per milites ex insidijs prorumpentes, miserandum in modum contrucidari curauit: quia Romae audierat, Alexandrinos dicterijs aliquibus in patre̅ eius lusisse: seipsum verò risui habere, quòd exiguae staturae homo, Alexandrum maximum & fortissimum ducem, incessu pofitu???ue corporis ineptè aemulari conaretur. Herod. lib. 4. Ignauiae, Timiditatis. Mortuo Memnone Darii Persarum regis exercitus duce, deliberatio incidit, vtrum duces cum exercitu ad res maritimas mittendi essent: an magis expedire videretur, regem, adductis omnibus copijs, belli fortunam experiri. Tum suadentibus quibusdam posterius, Charidemus Atheniesis, virtute & omnibus artibus imperatorijs praestantissimus, consilio???ue optimus, Darium admonuit, vt ducem, cuius prudentia explorata haberetur, co̅tra Macedones mitteret. ad quam expeditionem centum millium peditatum sufficere, si eorum tertia pars essent Graeci stipendio conducti. In rei???; maiorem fidem, pollicebatur, sese illud bellum confecturum. Mouerant regem eiusmodi verba: sed amicis regis diuersa censentibus, proditionis???ue suspicionem de Charidemo inijcientibus: concitus ira Charidemus, Perfis ignauiam & timiditatem apertè coepit exprobrare. Rex offensus, Charidemum zona comprehensum apparatoribus interficiendum tradidit. Dio dorus lib. 17. & Sab. lib. 4. Enn. 4. Temulentiae. Cambyses Persarum rex, cùm à Prexaspe satrapa audiuisset, Persas de eo propter temulentiam malè loqui: ira percitus, Prexaspis F. pocillatorem in medium produci iussit, & arcum intende̅s, sagitta cor eius transfixit. Conuersus inde ad Prexaspem: Abi, inquit, & Persis refer, vel tumulentum regem munere suo probèfunctum, filij???ue tui cor medium non frustrato ictu transfixisse. Herod. lib. 3. Impudicitiae, Libidinis. Ioannes Baptista dicebat Herodi: Non licet tibi habere vxorem fratris tui Philippi Herodiadem. Herodes id aegrè ferens, in vincula co̅iectum captata occasione interfecit. Matth. 14. Marci 6. Ignatius Constantinopolitanus patriarcha, cùm Bardam, quòd vxorem repudiasset, à sacro templi ambitu arceret: eum ille ab Ecclesia deiecit, multis???ue iniurijs affecit, & demùm sepulcro inclusit: à quo tandem extractus, Mitylenem in exilium missus est, neque ita multò pòst interfectus. Cuspinianus Idem Ignatius Michaelem Balbum Imperatorem, qui vxorem suam sine causa dimiserat, & cum nuru consueuerat, à co̅munione prohibuerat. Id ille aegrè ferens, Ignatium in exilium mittit. Legati Romani pontificis in Synodo Ignatium damnarunt, cum omnibus asseclis. Nicolaus pontifex Rom. scripta epistola ad Michaëlem Imperatorem, & alia ad catholicos in Asia ac Libya, acta legatorum suorum rescidit: & Ignatij depositionem, & Phocij consecrationem illegitimam esse pronunciauit. Tomo 2. Conciliorum. Tandem à Basilio Macedone restitutus est Ignatius, eo nomine, quòd non iustè esset depositus. Zonaras Tomo 3. Constantinvs Leonis & Irenes F. Maria vxore repudiata, & in monasterium occlusa, duxit Theodatem. Id facinus cùm approbasset Tarasius patriarcha, imaginum adorator: Plato quidam monasterij Saccidionis magister & [Greek words] reprehendit, & à communione eius abstinuit. Sed ad Imperatorem delatus, in carcerem coniectus est, & monachi in exilium pulsi. Paulus Diaconus libro 23. rerum Roman. & Zonaras. Ivditha vxor Ludouici Pij Imp. curauit interfici Fridericum Traiectensem episcopum, quòd connubium eius cum Imperatore damnasset. Ranulphus libro quinto, capite 29. in Polychronico. Pipivns, praefectus domus Austrasiae, qui Ebroino interfecto per Hermenfridum nobilem, regnum Francorum occupauit (Theoderico interim eius???ue filijs regio titulo concesso) Lampertum Traiectensem episcopum, ob reprehensum adulterium cum Alpiade pellice, repudiata vxore legitima, trucidari curauit. Vincentius lib. 23. cap. 26. & Sabellicus libro 7. Enneadis 8. Philippus episcopus Firmanus, legatus pontificius, ab Hungarorum rege Ladislao in vincula coniectus est, proptere??? quòd eum ob adulteria & Hunnas pellices post leniores admonitiones diris deuouerat. Sed ipse quoq; rex pòst ab Hungaris suis in honesta custodia asseruatus aliquandiu, ad extremum à Hunnis, quorum consuetudinem & mores amplexus erat, interfectus occidit. Cromerus lib. 10. In Anglia, cùm mortuo Edilberto rege Christiano filius eius Cadbald regnum adeptus esset, nouercam suam in vxorem duxit. Obiurgatus à pijs doctoribus eos ex aula & finibus exterminauit, idolomania̅ restaurauit, & suos passim fana deorum restaurare & colere passus est. Hac moti crudelitate Iustus & Mellitus episcopi, in Gallias redierunt, ibi???ue per annuum spacium latitarunt, donec rege mitescente, & diuinitùs per Laurentium ad viam reuocato, eò redierunt. Beda in historia Ecclesiastica libro 3. capite 5. & Polydorus libro quarto Anglicae historiae. Auaritiae. Mavricivs Imperator, cùm ob auaritiam à Gregorio Magno pontifice Romano obiurgaretur, grauissimas co̅tra eum exercuit inimicitias. Verùm prodigijs de futuro interitu territus, à Pontificis insectatione destitit. Blondus Dec. 1. lib. 8. & Abbas Vrspergensis. Theophilvs Alexandrinus episcopus, Ammonij, Dio [2865] scori, Eusebij & Euthymi quatuor Longorum fratrum, ob sua̅ auaritiam reprehensionem ferre non potuit. Ideo???ue cùm priùs summus eorum amicus esset, Anthropomorphitas contra eos instruxit, quòd Origenistae essent. Nicephorus lib. 13. cap. 10. Sozom. lib. 6. cap. 30. Ambitionem. Cùm Alexander Magnus Persico more vellet adorati, Callisthenes ei familiarissimus palam dictitabat, no̅ adorandum esse. Alexander eum veluti coniurationis conscium criminatus, truncatis membris, abscissis???; auribus, labijs ac naso deformatum, post varia tormentorum genera de medio sustulit. Sic Callisthenis mors, Alexandri crimen erit aeternu̅, quod nulla virtus, nulla belli felicitas vnquam redimet. nam quoties dicetur: Occidit Alexander Macedo Persarum multa millia, occidit Darium: subdetur statim: Et Callisthenem. Seneca lib. 6. Naturalium quaest. & Plut. in eius vita. Crudelitatem. Cambyses Persarum rex, cùm propter crudelitatem à Croeso rege captiuo reprehenderetur, quod???; patris vestigijs non insisteret, coargueretur: arcu correpto eum confixisset, nisi fuga sibi consuluisset. Ministri, quibus interficiendi Croesi potestas erat data, hominem abscondunt. Eundem rursus, cùm Cambysem facti poenituisset, producunt. Cambyses laetus quòd Croesus adhuc superesset, ministros tamen propter inobedientiam morte affecit. Herod. lib. 3. Philippvs Antipatri F. Macedonum rex, Aratum Sicyonium (quem Antigonus propter merita & rerum gestarum gloriam summis affecerat honoribus) eò quòd liberè iracundiam & crudelitatem suam reprehenderet & coërceret, nihil tale timentem veneno dato necauit. Eius cadauer Aegio, vbi supremum diem clauserat, Sicyonem relatum, magnificè sepultum est. Pausanias in Corinth. Iulius Crispus, tribunus praetorianorum militum, videns Severvm Imp. ob vilissimas causas bellum inferre multis, atque ferrum stringere leuiter in innocentissimos, cecinit carmen Maronis. Aen. 11. Scilicet vt Turno contingat regia coniux, Nos animae viles, inhumata infleta???; turba Sternamur campis—. Seuerus hominem occidi iussit. Xiphilinus in Seuero. À Latinorum familiari vsu non abhorrere visus Tamberlanes Tartarorum princeps, quendam patria Genuensem, in comitatu suo agere facilè patiebatur. Hunc perblandè ausum rogitare, Eccur victoria (quod munus coelestium foret) multiplici de hominibus parta, ipse etiam homo, humaniùs no̅ vteretur? toruo vultu intuens: Ecquid te fallit, inquit, in hac dextra (dextram inte̅debat) diras pestem???; terrarum versari? Sed procul abi in mala̅ tuam tuorum???; rem, ne cu̅ hac insana percontatione tua, quas ea merita est poenas, tu mihi luas. Pro immortali beneficio fuit Genuensi, licere sibi incolumi è furentis potestate facessere. Aemilius lib. 10. Io. Ant. Campanus, Tiphernatium episcopus eloquentissimus, cùm liberè Sixtvm IV. Pontificem admonuisset, ne Tiphernum militu̅ libidini vlteriùs exponi pateretur, sed Christum, cuius sese vicarium iactaret, imitaretur: in exilium eiectus est. Michaël Fernus in eius vita. Scurrilitatem. Cùm Alexander Magnus, Castori & Polluci sacrificasset, dum strenuè certatur poculis, cantata carmina sunt Pranychi cuiusdam, aut, vt alij volunt, Pierionis, in duces, qui pridem victi à barbaris fuerant, ad probrum & risum scripta. Stomachantibus maioribus natu, insectantibus???ue poëtam & cantorem, Alexandro ex altera parte & asseclis eius libenter audientibus atque vt recitaret exhortantibus: Clitvs intimus Alexandri iam vino grauis, natura???ue asper & praefractus fremuit, negans conuenire, praesertim vt inter barbaros & hostes, Macedones multo, quàm qui riderent eos, etiamsi infesta essent fortuna vsi, praestantiores, ludibrio haberentur. Multis vltrò citro???ue acerbè dictis, haud vltrà par irae Alexander ex malis appositis vno coniecto percussit Clitum, & gladium quaesiuit: que̅ cùmvnus satellitum Aristophanes subtrahere maturasset, alij???ue eum complecterentur & obsecrarent: tum ablata cuidam satelliti Alexander hasta, obuium Clitum remouentem???ue velum ianuae, transfixit: quo cum gemitu & fremitu cadente, mox ira animo eius decessit. Plut. in Alexandro. Idololatriae, Impietatis. Iadon propheta, Hieroboamo Israëlitarum rege praesente, aduersus sacerdotes idolorum ab ipso constitutos inuectus erat. Rex ira percitus, protenta manu prophetantem comprehendi iubebat: & manus quam protenderat, aruit: ita vt quem vlcisci voluerat, continuò eundem pro instauranda manu supplex rogaret. Marulus libro quarto, capite quarto. Cùm Daniel probasset, Belum & draconem non esse deos, Babylonii curauerunt Danielem mitti in lacum leonum. Danielis 14. Amasias Iudaeorum rex, Ioae F. aegrè ferebat, se à propheta reprehendi propter idololatriam, dicens: Num tu regi consiliarius appositus es? desine, ne occidaris. 2. Paralip. 25. Multos Adversarios D. Paulus habuit, dum Iudaeorum superstitionem, Gentilium idololatriam reprehendit, du̅ Christum docet. Act. 19. Sic ad Galatas: Ego inimicus factus sum vobis, verum dicens. Galat. 4. Zacharias, Ioiadae sacerdotis silius, veritatis, id est, Dei spiritu imbutus, non dubitauit Ioam regem Iuda palàm arguere, quòd patriae ritu relicto, adidolorum cultum conuersus fuisset. At illi prophetantem in atrio domus Domini lapidibus obruerunt. Deo verò innocentis necem vlciscente, ingentes illorum copiae à paucis Syris prostratae sunt, Ioas à seruis interfectus. Qui autem pro ventate mori non timuit, vitae aeternae praemia recepit. 2. Paralip. 24. Sacrilegij. Menelavs, Oriae pontificis fratris reprehensiones, cùm sacra vasa depecularetur, aegrè ferens, eum ab Andronico procuratore Antiochi Epiphanis, donis à secorrupto, interficiendum curauit. 2. Mach. 4. Rex Angliae Gvlielmvs Ruffus, omnia putans sibi licere, bona quoque Ecclesiastica inuasit. Ei se opposuit Anselmus Cantuariensis archiepiscopus. Verùm rex pecunia eum multauit. ea tamen remissa, instabat ne sibi impedimento esset. At cùm rex nihil de suis rapinis remitteret, Anselmum redarguentem in exilium pepulit. Sed paulò pòst in venatione sagitta transfixo rege, dum eques Francus in ceruum eam dirigit, reuocatus est Anselmus ab Henrico primo. Polydorus lib. 10. Anglicae historiae. Tyrannidis. Dion Platonis studiosus, cùm is in Siciliam venisset, effecit vt cum Dionysio maiore tyranno colloqueretur. In colloquio cùm in summa de viri virtute, praesertim autem de fortitudine disputaretur: quia quiduis citiùs Plato, quàm tyrannos fortes asseruit: hinc ad iustitiam transiens, docuit beatam iustorum esse, iniustorum miseram vitam: non tulit sermonem eius tyrannus, verùm quasi coargueretur, infensus quoque fuit assistentibus, qui Platonem commendabant mirificè, atque eius oratione ducebantur. Postremò inflammatus exacerbatus???ue rogauit eum, Quid in Siciliam venisset? Qui cùm respondisset, Virum bonum se quaerere: excipiens ille. Atqui herclè, inquit, nondum videris eum inuenisse. Ac Dion, qui non existimabat porrò iram Dionysij progressuram, properantem Platonem in triremi, qua Pollis Spartiates redibat in Graeciam, dimisit. Verùm rogauit Dionysius Pollim secretò, maximè vt in cursu occideret eum: sin minùs, omninò venundaret: nullam iniuriam accepturum, sed aequè beatum fore vel in seruitute, vt qui esset iustus. Itaque dicitur Platonem Pollis Aeginam deportasse ac distraxisse, cùm bellum haberet ea ciuitas tunc cum populo Atheniense & plebiscitum: Si quis captus ciuis Atheniensis foret, vt venderetur Aeginae. Plut. in Dione. Carina Secundus, praeclarus orator, à Calicvla exilio multatus est, quòd contra tyrannidem exercitij gratia declamasset. Xiphilinus. Auiam Antoniam, à qua obiurgatus erat, ad necem voluntariam compulit. Zonaras. Ioannes Venetorum dux, cum Mavricio F. tyrannicè imperabat. Ioannes Gradensis antistes flagitia ducum & priuatim & publicè castigabat. Mauricius cum apparitorum & clientum manu Gradum profectus, acceptus???ue hospitaliter, homo impius pium antistitem, hominem pernecessarium hospitem???; suum, ex alta turri praecipitat. Fertur miraculo factum, vt non imbres, no̅ intemperies coeli vlla diluere potuerit cruorem, qui subiectis est marmoribus infusus. Fortunatus Ioannis nepos patruo licèt substitutus, non priùs tamen quieuit, quàm Pipinum Caroli Magni F. ad bellum Venetis infere̅dum concitauit. Sabell. lib. 9. Enn. 8. Caedis. Achabvs rex, cùm ab Helia argueretur propter iniustam mortem Nabothi, grauissimè id fertur tulisse. 3. Reg. 21. Cambyses rex, sororis, quae vxor etiam fuit, verbis, parricidium exprobrantis inflammatus, in eam calcibus insiliens, abortire fecit. Herod. lib. 3. & Iustinus. Photius patriarcha Basilio Macedoni Imp. ob caedem Michaëlis, sacris interdixit. Sed ille dissimulans odium, collegit synodum: qua sub praetextu, quòd Ignatio à Barda iniustè pulso successisset, deiectus est, & Ignatius restitutus, Zonaras Tomo 3. MENDAX NEGATIO DE ALIENIS SIVE Bonis. Et vel Per se. Detractio, Extenvatio alienorum bonorum. Lycvs tyrannus Thebanorum, extenuans facta Herculis, apud Euripidem in Hercule furente: [Greek words]. Adeptus est opinionem (nil existens) fortitudinis, ferarum in praelio, caeterùm nihil fortis: qui nunquam habuit clypeum ad sinistram manum, neq; venìt hastam prope: sed arcum habens, ignauissima arma, ad fugam promtus erat. Respectv Aliorvm. Alienorum bonorum laudatores, consultores veraces non ferre. Ionathan Savli F. Dauidis innocentiam contra patrem semper defendit, eo???; nomine iram patris sibi conciliauit. 1. Regum 20. Selimvs Turcarum Imp. contra Amurathem nepotem in Armeniam exercitum ducturus, Chendemum Bassam recta consulentem interfecit. Is enim ob itineris difficultatem & pericula suasit ei, vt in Cappadocia subsisteret, exercitum à labore viae reficeret, atque illic hostium aduentum operiretur. Hoc Selimus, qui suis tantùm non alterius consilijs rem agi volebat, vt caeteros à simili dicendi libertate deterreret, tam aegrè tulit, vt vera monentem interfici iusserit. At XXX. millibus suorum amissis, & tormentis bellicis relictis, fugienti similis Persarum finibus excede̅s, expertus fuit, tutius fuisse Chendemi consilium. Supplem. Sabell. lib. 4. Malis. Ea nimirum Excvsando, Defendendo. Historici quidam, inter quos & Appion Alexandrinus grammaticus, Antiochi Epiphanis sacrilegium excusare falsò nituntur, audentes asserere, Antiochum in templi penetralibus hominem Graecum in lectulo decumbentem inuenisse, omni lautissimorum ciborum genere iuxtà posito, quem saginatum in sylua quadam solenni more sacrificaturi essent, & ex eius visceribus gustaturi, iureiurando facto, perpetuas se cum Graecis inimicitias habituros. Verùm mendacium hoc pulcrè Iosephus diluit lib. 2. contra Appionem. Anaxarchvs consolaturus Alexandrum, qui per vinolentiam amicorum optimos interfecerat: An tu Alexa̅der sapientes, inquit, veteres ignoras, ideò assidentem Ioui iustitiam fecisse, vt quicquid ab Ioue sancitum decretum???ue foret, id iurè factum videretur? Ita magni acta & gesta regis primùm quidem ab ipso rege, deinde ab alijs iusta censenda sunt. Caelius lib. 8. cap. 1. ex Adriano, & Plutarcho. Dionysius tyrannus audita poëmatis sui irrisione in Olympico conuentu facta, tamen Assentarorvm oratione confirmatus est: omnibus namque rebus praeclaris vsuuenire, vt etsi diu inuidi eas calumniati sint, postremò tamen ij ipsi admirari eas & depraedicare cogantur. Diodorus libro decimoquarto & decimoquinto. Cicero Munatio reo patrocinatus fuerat: atque ille absolutus. Pòst, quum Munatius Sabinum Ciceronis amicum reum perageret, iratus Cicero, exprobrauit illi benesiciu̅: An tu, inquit, Munati, illud iudicium tua opera effugisti: an potiùs mea, qui multum caliginis tribunalibus offudi? Plutarchus in Cicerone. Non Accvsando. Min???s qv???m deceat Reprehendendo. Esaias lamentatur, inquiens: Vae mihi, quia tacui. Reprehensibilem se agnoscit propheta, quòd Oziam regem, populum???ue in vitia praecipitem verbis non corripuerit. Marulus libro 4. capite. 6. Archibiades in curia Athenis à Phocione, occlamationibus iactato, testis dictorum suorum & suffragator aduocatus, populo Atheniensi adulabatur, dicens ea tantùm, quae populo accepta forent. Vnde Phocion, apprehensa barba eius: Quin igitur, Archibiades, inquit, tondes barbam? Plutarchus in Phocione. Obseqvendo, Indvlgendo. Vrias pontifex Hierosolymitanus, Achazi regis Iudaeorum iussu aram Domini aeneam loco mouit, & ad Damascenum exemplar aliam extruxit, in qua hostias adoleuit, plus gratiae regis, quàm timori Domini tribuens. 4. Reg. 16. Imitando. Narrat Theophrastus apud Athenaeum lib. 6. cap. 6. Dionysivm tyrannum ex bibacitate caecutisse. Proinde amicos & compotores in conuiuijs adsimulare solitos, non videre sese vel cibos vel calices appositos, videlicet ad eum modum adulantes regi. Vnde [Greek words] sunt appellati. Hegesander verò hoc adulatoribus Gelonis tyranni ibidem tribuit. Lavdando, Commendando. Colax Bianti stupido sic adulatus est: Plus bibisti quàm rex Alexander. Quod in Alexandro turpissimum erat, illi laudi tribuit. Erasmus lib. 8. Apoph. Annivs Cornicula Galienum ignauiss. Imp. vti constantem principem falsò sua voce laudauit, cùm is diceret (nunciata patris captiuitate) Sciebam patrem meum esse mortalem. Cuspinianus. Petrvs Roboretus Cardinalis & Minorita, homo fuit perdendae pecuniae natus. Biennio enim 200000. aureorum luxu & vanitatibus consumsit: 60000. aeris alieni & 300. pondo argenti reliquit, aureis domi vestibus vti, lectos aureis stragulis tegere, vasis argenteis onus ventris excipere, calceolos amicae Tiresiae margaritis opertos comparare solitus fuit. Baptista Campofulgosus lib. 9. Rauisius Montuanus in Alfonso. Mortuus A. C. 1474. opificibus maximè desideratus, quorum officinas nouis semper lucris & operibus replebat. Ad fol. 2474. Lavrentivs Priolus Dux Venetorum XXCI. electus A. C. 1556. optimarum artium studijs clarus, pestilenti lue sedata, admirabili prude̅tia administrata Republ. Pontificem ac Caesarem Neapolitano bello distractos in pristinam amicitiam reduxit, vt ex Italia diuturnis bellorum incommodis afflictata irruptiones atq; arma exterarum gentium salubri consilio pellerentur. Obijt 1559. Symbolo vsus Elephante, cum inscriptione: Nascetur. H. Henninges in Genealog. Priolorum. Ad fol. 2662. Pavlvs Vitellius excellenti ingenio princeps, iudicio praestans, & ad expedienda arma promptus, sed saeuus. Dormitantes vigiles impunè occidi, & sclopetarijs hostium captis, oculos erui & oculos praecidi iussit, quod indignum putaret, strenuum saepè nobilem???ue equitem à despicato pedite prosterni. Venetas copias in Apennino profligauit, Pisanos???ue incensis eorum oppidis terruit. À Ranuccio Martiano collega, perfidiae falsò accusatus, tortus, & tande̅ in curia securi percussus est. H. Henninges in Genealog. Vitelliorum. Ad fol. 2784. Philippvs Cominaeus lib. 4. Commentariorum, de suismet Scriptis ait: Qui lecturi sunt aliquando ista, iudicabunt, vt est credibile, vel parùm fideles & integros fuisse Principes, de quibus loquor, vel me criminari illos & vituperare. Certè, nullius honorem aut existimationem velim per me violari: sed vt historiae sua conster veritas & ordo, non fuit integrum, ea, quae dixi, silentio praeterire. Ad fol. 2842. VOLVMINIS DECIMITERTII FINIS.

Theatri Hvmanae Vitae

Volumen Decimumquartum de Hvmanitate & contrariis vitiis, Blanditia & Morositate TRIBVS LIBRIS disserens. ??? Venceslao proinde Lavino ??? Theod. Zvingervs Med. VIRTVTEM à qua prisci Asclepiadae gentilem APIENT???N appellationem traxêre humanae conuersationis obstetricem XIV. THEATRI Volumine Tribus Libris comprehensam QVORVM I. De Hvmanitate, Popularitate, Familiaritate agit. II. De Blanditia, in Excessu. III. De Morositate, in Defectu, disserit. METRIOY TE ???

TOMI DECIMIQVARTI LIBRORVM DISPOSITIO.

Condimenta humanae conuersationis duo supersunt enarranda, alterum quod in serijs, alterum quod in ludicris iucunditatem parit & affestat. De vtra??? sensim agamus. Seria conuersatio cum quibusuis, sic instituenda est, vt ne inhumana fuisse videatur, quantu̅ quidem per honestatem licebit. Moderatio huius, si Arist. credimus, per senomine apud Graecos caret, religione quadam voces noua̅di. Nos liberiùs paulò [Greek words], Hvmanitatem vocabimus, quòd homini propriè conueniat, co̅uersationis naturâ cupido, non quatenus alios amat (sic enim ad Amicitiae locu̅ pertineret) sed quatenus naturaehumanae id officium debet. [Greek words] autem, [Greek words], Popularitas, Familiaritas, Affabilitas, Facilitas, specierum non generis significantes sunt voces. De quib. Lib. I. agemus. Vitia mediocritati opponuntur duo. In excessis quide̅ Blanditia, sui ambitu [Greek words], Blandos, Obsecundatores, Adulatores complestens. Eam Lib. II. explicabimus. In defectu Morositas, [Greek words], Difficiles, Morosos, Intractabiles, Co̅tentiosos, Litigiosos, Rixosos, Austeros, Acerbos, Asperos, Inhumanos, Inaffabiles, ex se denominari faciens. De qua Lib. III. disseret.

LIBRI PRIMI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? ??? Voluminis Decimiquarti Liber I. De Hvmannitate. HVmanitas ex vi vocis virtutem quandam hominis, vt homo est, propriam significat. In genere igitur de habitu quouis laudabili humanae sorti conueniente vsurpari potest: à qua, ratione perfectionis, differt virtus Heroica, quamcunque virtutis excellentiam, maiorem quàm quae in hominem cadat, sui ambitu complectens. In specie verò vt Heroica virtus in theoretica vita potissimùm elucet: sic Humanitas siue Humana virtus in practicae vitae ea parte, quam [Greek words], siue [Greek words] versari dicimus, quatenus homo homini ea praestat, quae lege humanitatis, hoc est, communis naturae debet, modò clementis, modò popularis, modò vrbani nomen subiens. Cicero passim eos vocat Humanos, qui communis societatis causa id tribuunt alijs, quod alioqui non tribuerent: vt quando quis vitam vilis mancipij in iactura nautica pluris facit, quàm preciosissimas merces: quando quis pauperes fame frigore???ue confectos benignè suscipit atque fouet. Huius denique sunt generis ea omnia, quae Iurenaturali, Iure???ue gentium Iurecoss. comprehendunt: illic naturae brutae, quae homini cum brutis & stirpibus co̅munis est, ratio habetur: hîc verò naturae ratione praeditae, omnibus hominibus, vt homines sunt, communi, in vita tam politica quàm oeconomica. Ab vtroque differt Ius ciuile, non omnibus, sed quibusdam hominibus certa lege in vnam coëuntibus ciuilem societatem commune. Solum naturae lumen Ethnici habuerunt in humanitate excolenda. Nos hanc Pietatem Christianam, & Amorem proximi vocamus. Humanitas itaque in genere pro benignitate & beneficentia quauis sumitur: eximiè verò pro conuersatione placida, humana & benigna. Cuius exempla non pauca ex Titulo Amicitiae huc transferri possunt, quando quidem valde inter se sunt similes Amicitia & Humanitas, sola???ue [Greek words] differunt. Amicus enim [Greek words] habet, & bene vult alteri illius causa, quia dignus est: at Humanus [Greek words] caret, [Greek words], quoniam hacratione sibijpsi placet, nulla licet vtilitatis speproposita. Germani scitè admodum hanc virtutem Leütseligkeit appelant: quasi tudicas, facultatem quandam hominum fauorem conciliandi. Vocant etiam Freüntligkeit, & hac voce similitudinem, quam Aristot. inter Humanitatem & Amicitiam esse contendit, ad vnguem exprimunt. Parit enim multorum amicitias: reapse tamen ab amicitia differt. HVMANITATIS, POPVLARITATIS ACQVISITIO. Magisri. Qvi, Qvorvm. Pvta Apostolorum, Sacrorum hominum. Mittens Dominvs discipulos ad praedicandum, dixit: In qua̅cunque domum intraueritis, edite & bibite, quae apud illos sunt. Contentos esse voluit cibarijs, quae haberent, non sumtuosa alia quarere. Lucae 10. Regum. Parisatis Cyri & Artaxerxis mater, praecipete solebat, vt rex palàm ac liberè loquuturus, verbis byssinis vteretur, hoc est, magnificis ac mollibus: quo sermonis bladities rei mitigaret asperitatem. Reges bysso vestiuntur: sed talem decet esse regis orationem, qualis est amictus. Plutarchus in Apophtheg. regum. Philippvs Macedonum rex filio subiecit, vt ad conciliandas fibi vulgi vires, blandiretur Macedonibus, quamdiu esse regnante alio liceret humanum. Consulebat, vt pollentium in ciuitatibus pararet amicitiam tam malorum, quàm proborum: inde his vteretur, illis abuteretur. Plut. in Apophtheg. Philiscvs ad Alexandrum Magnum aliquando dixit: Ad gloriam incumbe: verùm ea conditione, ne sis pestis, vel magnus aliquis morbus, sed pax & sanitas. Nam per vim & saeuitiam expugnare ciuitates, & populos excindere, tyrannicum est: sanitatis verò salutis???ue subditorum rationem habere, ea sunt pacis commoda Aelianus lib. 14. de Var. hist. Mulierum. Profectiones mulierum lege astrinxit Solon inconditam licentiam coërcente. Proficiscenti foras, tres non ampliùs stolas permisit habere, neque plus cibi vel potus secum efferre, quàm oblulo emtum, neque calathum cubitali maiorem, nec de nocte nisi curru vectam ad lucernam inter facere. Plutarchus in Solone. Eliorum Phidias Venerem testudini insistentem finxit, domi manendum significans & silendum feminis. Debet enim loqui vel ad virum, vel per virum: nec, si per alienam linguam tibicinis modo sermocinetur honestiùs, molestè ferre. Plutarchus in Priaeceptis connubialib. Nvma Pompilius, Rom. rex matronis dignationem apud viros & honorem, quem, vt raptas placarent, indulserantijs regnante Romulo, conseruauit: caeterùm magna verecundia sepsit eas, curiositatem detraxit, sobrietatem docuit, silentium tenere assuefecit, vino prorsus interdixit, dicere ne de rebus quidem necessarijs permisit siue viro. Ac cùm femina aliquando causam in foro pro seipsa dixisset, Fama est, senatum deos consuluisse, ecquid hoc exemplum vrbi portenderet. Plut. in Numa & Lycurgo. Qvid Docverint. Vt Qvi Docuêre alios Vitam cultiorem, Ciuilem. Homines agrestes, stupidi, & saxis, stipitibus atque feris potiùs quàm hominibus similes, poëtarum fabulis occasionem dedecunt, vt Devcalion ex saxis homines formasse, Orphevs cantu syluas, saxa feras???; traxisse dicatur: Amphion cithara Thebanos muros struxisse fingatur: quoniam homines ad mitiorem viuendi cultum sua sapientia pertraxerunt. Pelasgvs primus Arcadiae rex (à quo regio tota Pelasgia dicta) cùm regnare cepisset, primùm quidem rudes homines docuit tuguria, ad frigoris, imbrium, & aestus incommoda arcenda, aedificare. Idem tunicas facere instituit è suillis corijs, qualibus his ipsis temporibus in Euboea & Phocide tenuiores homines vtuntur. Ad haec, cùm vulgò virente adhuc fronde, herbis???; ac radicibus non modò non cibarijs, sed plerunque perniciosis incautiùs vescerentur, salubriores multò glandes esse, neque omnes, sed quae è sola fago legerentur, persuasit, Pausanias in Arcadicis. Phoronevs Argiuorum rex, Inachi filius, primus dispersos antè homines, & seorsum habitantes, in vnius ciuitatis ius co̅pulit, & ab eo oppidum illud, quo congregati sunt, Phoronicum est nuncupatum. Pausanias in Corinth. Cn. Pompeivs piratico bello confecto, captos ex deditione praedones ad Coracesion Ciliciae plus viginti millia nequaquam interficere statuit: reputans, hominem natura ne???; nasci neque esse indomitum animal aut ferum: sed efferari, si virijs se praeter naturam dederit: consuetudine verò locorum???; & vitae commutationibus cicurari, nec belluas victus vsu mirioris feritatem & saeuitiam deponere. Hoc ergo consilio exigua & minùs freque̅tia Ciliciae oppida acceperu̅t, at???; in corpus suum contribuerunt, agro aucta. Soliorum vrbem, nuper ab Armeniorum rege desolatam Tigrane, instaurans, complures ibi collocauit. Multis etiam sedes dedit Dymae in Achaia, quae id temporis orba erat ciuibus, agrum???; possidebat latum & opimum. Plut. in Pompeio. Conuiuialem modestiam. Vt quis???; Laconvm conuiuia, quae syssitia vocabant, inibat: natu maximus commonstratis foribus: His, inquit, nulla verba egrediuntur. Plut. in Lacon. & 7. Conuiu. quaest. Sliteram foribus coenaculorum superponi solitam, ad fidem silentij conuiuis indicandam. Caelius libro 12. capite 8. Antiq. Lect. refert. Q. Sertorivs in co̅uiuijs modestissimus erat, nec quicquam turpe vel videre, vel audire sustinebat, assuefecerat???ue omnes suos ab omni maledicto ac iurgio abstinere, placide???; ioco vti. Itaque cùm coniurati eum interficere decreuissent, in medio conuiuij rixae initium quaerentes, apertè verba turpia flagitiosa???; iactaba̅t, & ficta ebrietate multa scelestè agebant, vt Sertorium prouocarent. Sertorius verò siue quòd grauiter ferebat inconcinnitatem eorum, siue quòd ipsorum mentem ex tarditate loquendi & inconsueto contemtu animaduerteret, mutato discumbendi modo se supinum disposuit, quasi nec videre quicquam vellet, nec audire. Perpenna autem phialam meri in medium proijciente, & strepitu inde facto (quod erat signum coniuratis datum) Antonius, qui suprà discumbebat, gladio Sertorium percutit, Co̅uersi verò ad plagam & insurgere conantis in pectus ruit, manus???; ambas cepit, ne resistere valeret. Per hunc modum à multis confossus fuit. Plutarchus. Adelstenvs Anglorum rex, Noruegiorum regis armis pressus, pacem ab eo redemit, Haquino filio eius regni successionem pactus. Educatus igitur ab Adelsteno ingenuè Haquinus, patris morte audita in patriam redibat. Eum Adelstenus ex medio cursu reuocatum monuit, Ne inter epulas tristi vultu esset. Saxo lib. 10. Silentium, Sermonem. Iacobvs apostolus: Sit, inquit, omnis homo velox ad audiendum, tardus ad loquendum. Et paulò pòst: Si quis autem putat se religiosum, non refraenans linguam suam, sed seducens corsuum, huius vana est religio. Et Pavlv ad Tiinotheu̅: Prophana & vaniloquia deuita. Salomon in Prouerbijs: Qui moderatur sermones suos, doctus & prudens est. Postremò Christvs veritatis magister& vitae, in Euangelio ait: De omni verbo otioso quod locuti fuerint homines, reddent rationem in die iudicij. Ideo diuitem quoq; in inferno positum, quoniam loquacitatis petulantia maximè deliquerat, linguae ardorem sentire magis fecit: & ille linguam tantùm refrigerari petijt, qui ardebat totus. Marulus lib. 4. cap. 6. Lycvrgvs ciues suos mox à teneris vnguiculis silentio premens compegit ac solidauit. Plut. de Garrulitate. Alloqui facilitatem. Artoxerxes Cyri frater, cognomento Memor, non solùm seipsum affabilem praebuit adire volentibus: verùm vxorem quoque Statyram iussit, sublatis currus aulaeis vehi, vt ijs, qui eam conuentam vellent, etiam in itinere pateret aditus, Plutarchus in Regum apoph. & in Artoxerxe. Vestitum. Ioannes Comnenus Imp. Alexij F. domesticae disciplinae & decori tam diligens obseruator fuit, vt & in tondendis capillis & forma calceorum proportionem requireret. Nicetas Choniates. Dedocuere, Coe???rcuêre aliorum Curiositatem. Locrorvm magistratus, si quis peregrè adueniens rogasset, Nunquid noui? multam ei dicebant. Plutarchus de Curiositate. L. Pavlvs Aemilius, vbi legiones in Macedonia accepit loquacitatis & curiositatis plenas, atq; in ducis munus se inferentes, edixit, vt manum promtam & gladium quisq; haberet acutum, reliqua sibi curae fore. Plut. in Galba. Maledicentiam. Charondas Thurioru̅ legislator perstringi ciues in comoedijs extra adulteros & curiosos, interdixit. Est enim adulterium alienae voluptatis curiositas: & curiositas alienorum arcanorum libido. Plut. de Curiositate. Eupolis Sosipolis F. Atheniensis comicus, cùm Alcibiadem acerbiùs perstrinxisset, edicto Alcibiade cauit, ne quis nominatim quempiam parstringeret, Idem Romae accidit. De qua re sic Horat. lib. 2. Ser. satyra 1. Si mala condiderit in quem quis carmina, ius est Iudicium???; Esto, si quis mala: sed bona si quis Iudice condiderit laudatur Caesare. Siquis Opprobrijs dignum lacerauerit, integer ipse, Soluentur risu tabulae: tu missus abibis. Petri Aretinitanta erat scommatu̅ amarulentia, &c. fol. 2942. Exactiones. Pompeia Plautina Iulianum Imp. maritum suum cohibuit à seuerè extorquendo tributo, Sextus Aurelius. Certamina immania. An. 397. cùm gladiatores adhuc prisco more in foro darentur, Telemachus quidam ex Oriente monachus spectaculi foeditatem auersatus, dirimendi certaminis gratia prouolauit in medium. Qua re populus indignatus, monachum lapidibus est aggressus. Quem extinctum vbi sensit Honorivs Imp. in numerum martyrum adscribi curauit, & noua lege, ne in posterum gladiatorum munus ederetur, edixit. Sigonius lib. 10. Imp. occid. Concilio Lateranensi, an. 1139. certamina, quae Torneamenta dicebantur, in quibus per prouocationem certo non solùm corporum, sed etiam animarum exitio pugnabatur, interdicta. Sigonius lib. 11. regni Ital. ERGA Qvos. Erga Reges. Parysatis, Cyri & Artaxerxis mater, monuit eum, qui rege̅ erat admoniturus, verbis vt vteret̅ byssinis. Plut. in Apoph. Subditos. Cùm Amasgarum principes ex auaritia parentibus pueros, qui indole & corporis elegantia praestabant, vi raperent, & testibus exectis, magno precio Romanis eunuchorum studiosis venderent, patribus interfectis, ne ob filiorum orbitatem aliquid molirentur contra ipsos: Ivstinianvs II. Imp misso vno ex suis regalibus eunuchis illius generis, seuerè ipsis mandauit, vt à castratione subditorum desisterent, interninata poena, nisi parerent. Cuspin. in Leone IV. ex Zonara. Hospites. Peregrinorum curam habere Israelita as iubet Dominus, recordatos se quoq; in Aegypto peregrinos fuisse. Proinde iudicium peregrini ne corrumperent: vineam ne racemarent, oleam ne relegerent, sed peregrino, pupillo & viduae etiam, spicilegium co̅cederent, Deut. 8. &: 24. &. 14. & Leuit. 19. praecepit. Pavlvs apostolus Hebraeis praecipiens ait: Charitas fraternitatis maneat in vobis, & hospitalitatem nolite obliuisci: per hanc enim placuerunt quidam, angelis hospitio receptis. Eas hominum effigies, quas mense Maio de ponte sublicio in fluuium Romani deijciebant, Argiuos appellabant. Olim enim, qui eum locum incolebant Barbari, si quos Graecos caperent, eo modo sustulerunt. Hercules verò, quem magnifecerunt, reuocauit eos à necandis peregrinis: instituit aute̅, vt morem eum & superstitionem repraesenta̅tes, pracipitarent imagines. Graecos prisci, iuxta omneis, Argiuos dixêre. Forcè etiam quòd Argiuos Arcades ex vicinitate pro hostibus haberent, Euander Graecia extorris, qui ijsdem locis consederat, offensionis memoriam & odium conseruauit. Plut. in Quaest. Rom. Psammetychvs, primus Aegyptiorum regum caeteras nationes ad importanda, quae apud se erant, allexit, securitate singulis adeuntibus praebita. Apud superiores enim reges nulli externi ad Aegyptum nauigabant, cùm partim occiderentur, partim adigerentur in seruitutem. Impietas Busiridis tempore apud Aegyptios aduersus exteros vsitata, Graecis causam praebuit scribendi, qua de eo in fabulis feruntur. Diodorus lib. 1. c. 5. Apud Lvcanos lege cautum erat, vt si quis sole occidente diuertentes hospites, notos ignotósve, domo arceret, [Greek words] teneretur, multam???ue eo nomine pendere cogeretur. Alexander ab Alexand. lib. 4. cap. 10. ex Aeliano lib. 4. Var. hist. & Heraclide in Pol. Carolvs, Gothorum & Sueonum antiquus rex, inter maximas leges constituit, vt Gothi ac Sueci inter se, & maximè in omnes aduenas & peregrinos, hospitalitatem obseruarent, summum???; nefas ducerent, quicunq; viatorem tecto arceret: quod si quis facere tentasset, & idoneis testibus ter negasse hospitium conuictus fuisset, immisso igne aedes eius comburi iussit, vt domibus proprijs iustè priuaretur, qui earum vsum inhumaniter denegasset. Hinc ego deductum puto, quòd vix alibi in tota Europa promtior liberalior???ue hospitalitas, quàm apud Sueones & Gothos, hodie inueniatur. Ioan. Magnus libro 4. capite 2. Seruos. Gillas Agrigentinus hospitio exceptus apud hominem durum & vndecunq; facientem quaestum, qui ne dormire quidem famulis permittebat, sed alius aliud operabatur noctu: eundem & ipse postea, quum Agrigentum venisset, suscepit, & conuocatis famulorum pueris (qui permulti erant) nuces ijs & carycas distribuit. Interrogante autem hospite, Vnde tot pueri? A famulis meis dixit, mihi generantur. Voluit autem ostendere, ita tractandos esse seruos, vt ad procreandos etiam liberos legitimè sint apti. Stobaeus serm. 60. Nvma Pompilius more introducto, vt Saturnalib. vnà cu̅ dominis eadem epulare̅tur mensa serui, libertatis gustu̅ praebuit, vt qui in colendo iuuissent, partem hi ferre̅t anniuersariorum fructuum. Aliqui id fabulantur illius, quae fuit [Greek words] Saturni, aequabilitatis durare vestigium: quo tempore nemo seruus aut dominus, omnes verò propinqui & pares habebantur. Plut. in Numae & Lycurgi comparatione. Avgvstvs Caesar noluit, vt domini plus aequo in suos seruos saeuirent: ideo???; super dominorum potestate in seruos salubriter consuluit. Alex. ab Alex. lib. 3. c. 20. Antonini principes super dominorum potestate in seruos salubriter consuluerunt, nc dominus plus aequo saeuire posset, néve iniusta imperia dominorum noxae forent, néve domini seruos quotidianis verberibus afficerent, sed loris caederent. Quibus constitutionibus cauebatur quoque, vt in eum qui suum occidisset seruum, haud secus poena diceretur, quàm si alienum necasset. Idem. Hadrianvs Imperator seruos à dominis occidi vetuit: sed si quid deliquissent, Praetoris iudicio poena affici praecepit. Alex. lib. 3. cap. 20. Liberos. Thebanorvm legislator vetat, neciui Thebano liceat infantem exponere, neq; in solitudinem abijcere. Sed pater pau pertate oppressus cogitur infantem cum ipsis fascijs ad magistratum adferre. Qui acceptum alicuitradit leui precio, ve infantem alat, & adultum serui vel seruae loco habeat. Aelianus lib. 2. de Var. hist. Naufragos. Cùm apud Graecos Byzantino imperio subiectos, eos???; solos, iniquissima consuetudo valeret, vt naues tempestatibus in litus eiectae, non modò à nemine adiuuarentur, sed ab accolis diriperentur: Andronicvs Comnenus tyrannus, Alexio Porphyrogenito Manuelis Imp. F. interfecto, rerum potitus, piraticam illam rapacitatem compescuit: licèt aulici proceres id malum immedicabile iudicarent, vt vetustate co̅firmatum, ac multos ex superioribus Imperatoribus frustra id conatos assererent. Migistratibus omnibus mandauit, nequis naufragum spoliaret, valláve iniuria afficeret. Edicti contemtorem de malo nauis, vel de in felici arbore in litore suspendi iussit. Ab eo tempore nulla nauis iactata fluctibus, vllam sarcinarum iacturam fecit, neque spoliata est. Nicetas lib. 2. de rebus Andronici. Nauigia (inquit Fridericvs II. Imp. in Tit. de Statu & consuet. & immun. locorum relig.) quocunque locorum peruenerint, si quo casu rupta fuerint, vel aliter ad terram peruenerint, tam nauigia ipsa, quàm nauigantium bona, illis integrè reseruentur, ad quos spectaba̅t, antequam nauigium illud periculum incurrisset: sublata omnium locorum penitùs co̅suetudine, quae huic aduersatur sanctioni, nisi talia sint nauigia, quae piraticam exerceant prauitate̅, aut sint Reipub. vel Christiano nomini inimica. Damnatos, Noxios. Galeta amasius Ptolemaei regis, humanitatis erga damnatos ei saepè auctor fuit. Accidit aliquando, vt cum rege adolescens equitaret. Cùm verò procul quendam ad supplicium trahi videret, continuò regem: Quandoquide̅ prospera quadam sontium istorum fortuna, inquit, equos conscendimus, age ex improuiso appareamus miseris, quasi Dioscuri saluatores, & inuocati salutem afferamus. Rex maximam voluptatem capiens ex eius pietate, nocentes seruauit. Aelianus lin. 2. de Var. hist. Mortuos. Evtychianvs pontifex Rom. CCC. martyres sua manu fertyr sepelijsse, & fecit constitutionem de ritu martyrum tumulandorum. Martyr & ipse Domino consecratus, Deciana persecutione. Cranzius lib. 2. Metrop. Lege Kennethi Scotorum regis commilitonem, amicúmve praelio caesum sepelire, hostem insepultum relinquere decebat. H. Boëthius lib. 10. Qvomodo. Puta Consuetudine, Conuersatione, Exemple. Spevsippvs philosophus, Dionis Syracusani mores austeros, dum Athenis exularet colloquio festiuo & scitis facetijs condidit. Plut. in Dione. Sic Gillas Agrigentinus: de quo suprà, Erga Seruos. Adhortatione. Polybivs ad popularitatem instruxit P. Scipionem Africanum suum discipulum. Vide Tit. Reges humani, populres. Interalia Epaminondae Thebani pulcrè dicta facta???;, quae quidem plurima sunt, etiam hoc numeratur. Dicebat ad Pelopidam: Non priùs interdiu discedendum è foro esie, quàm nouum aliquem amicum ad ueteres a dieceris. Aelianus lib. 14. de Var. hist. Plato Xenocratem caeterà quidem egregium virum & magnum, sed moribus supra modum austeris, vt sacrificaret Gratijs, hortabatur. Plut. Sermone amatorio. Idem Dionem Syracusanum natura alioqui austerum, per literas popularem esse monuit, & peruicaciam tanquam so [2875] litudinis contubernalem vt declinet. Plutarchus in Dione. Reprehensione. Antigonvs rex, cùm cerneret filium suum se violentiorem & immodestiorem gerere erga subditos: Annón, inquit, nouisti, fili, nostrum regnum nobilem esse seruitutem? Aelianus lib. 2. de Var. hist. Castigatione. Memnon, qui pro partibus Darij bellum cum Alexandro gerebat, mercenarium militem, qui multa conuitia petulanter euomebat in Alexa̅drum, hasta percutiens: Ego tibi, in quit, vt pugnes cum Alexandro, non vt eum laceres, stipendium do. Plut. in Apophtheg. Signo. Sic Phidias Mulieres. Vti paulò anté. Romani lucernam non extinguebant, sed sinebant illam sua sponte extabescere: vt docere̅t, nihil eorum, quibus tanquam necessarijs vsi sumus, perdendum, sed vsum illius opus habentibus esse relinquendum. Plut. in quaest. Rom. Discipvli. Ad Mitiorem viuendi rarionem traducti. Consule Tit. Mores im melius mutati, fol. 3874. Illic Veri boni???; ratio habetur: heic verò Conuersationis placidae. Legislatione. Saturno regnante in Italia, cùm Popvlvs omnis ad mansuetiorem viuendi cultum traductus effet, in huius rei symbolum in Saturnalibus festis Rom. cereos missitare moris est, quòd hoc principe ab aspera & tenebricosa vita, quasi ad lucem & bonarum artium scientiam traducti fuerint. Macrobius lib. 1. Saturnalium, cap. 7. Mense Maio Romae olim deponte sublicio in Tiberim hominum effigies, quas Argiuos vocabant, praecipitare consueuerant: veteri memoria eos, qui olim locum hunc incoluerant, barbaros, Graecos si quos cepisent eo modo sustulisse: donec ab Hercule edocti simul & coacti, personatis victimis priscae superstitionis morem repraesentare ceperunt. Plutarchus in quaest. Rom. Institvtione. Agesilavs Archidami F. natu minor, disciplina viuendi, quae [Greek words] dicebatur, rigida & laboriosa educatus, non rudis parendi ad imperandum accessit: ea???; propter praebuit se longè pre regibus omnibus communem popularibus suis, quòd cum principali & regia indole popularitaten & humanitatem ex institutione coniunxisset. Plut. in Agesilao. P. Scipio Africanus minor Polybium perfamiliarem habuit ac intimum: cuius imbutus praeceptis, studebat non priùs foro reuelli, quàm vnum aliquem ex ijs, quibus cum fortè congrederetur, beneuolum sibi atque armicum quauis ratione foret venatus. Caelius libro vigesimosexto, capite 22. Antiquarum Lectionum. Reprehensione. Demetrivs Poliorcetes rex Macedonum, obtundente aliquando eum in transitu, & crebriùs flagitante audientiam, ait Sibi non vacare. Quae cùm exlamaret & diceret, Noli ergo rex esse: grauiter stimulatus, ac dictum animo versans, redijt domum, omnia???ue postmitten, conuenire se volentibus, exorsus ab illa anu, per multos dies vacauit. Plutarchus in Demetrio. Conversatione. Alcibiades cum antea fuisset ferox & insolens, ex Socratis familiaritate, cuius singularem integritatem suspiciebat, cepit esse mansuetus ac modestus. Erasmus in Adagiis. Plutarchus in Numa auctor est, Aemyliorvm familiam Romae [Greek words], h. e. ab humana vrbanitate, quam ex consuetudine Pythagorae hauserant, ab ipso rege pacis amatore fuisse nuncupatam. Quum Vngari tempore Ludouici III. Rom. Imp. ex vastata Germania cum immensa praeda domum redirent, magno captiuorum numero secum abducto: Scythicae primum matronae ancillas admiserunt, ciuilius???; viuere didicêre: captiuos, ne cessarent, au seditionem molirentur, partim agros colere, pecuariáve curare, partim cum dominis militare coëgerunt. Bonfinius lib. 10. Dec. 1. Habitatione. Plus ducentis triginta annis Longobardi maxima Italiae parte potiti, nihil externi moris religionisve, aut animorum retinuêre, feritate, in Italici coeli soli???; ingenium more???ue transierunt, veteribus Italis assinitate at???; inde cognatione adeò iuncti, vt in Hetruria, in Spoletino, Beneuentano, Eporediensi, Foroiuliensi ducatibus non esset facilè dignoscere. Reges Longobardorum in ea Cisalpina Gallia flore???ue Italiae nobilissimas vrbes, ac nitidissimos agros sibi proceribus???; incolendos delegerant. Mediolanum Papia???;, sedes regum erant. At euersis per Carolum Magnum Desiderij regis opibus, quicquid inter Apenninum & Alpes à caetera Italia lacu Benaco, Moncio: vt verò Longobardorum scripores tradunt, Athesi, Pado, Rheno Bononie̅si, disiungitur, id nomine Longobardis iucundum erat, florentissimae regioni ab se nomen dari, amisso regno, cùm regnantibus nulla fuisset eis sua peculiaris???; Longobardia: & qui eam habitaba̅t, sanctiorem eam sibi arbitrabantur: & qui alibi incolebant, quamplurimi eò immigrarunt, alij sponte, alij auctoritate Caroli, & benedicente Pontifice adducit. Aemilius lib. 3. Vino. Diphilus Siphnius lupinos vim absterge̅di habere inquit, multum nutrire, atque eos praecipuè, qui facti sunt dulciores. Quare Zeno Cittieus cùm morosus esset omnino inter amicos, multum vini bibens, suauit & placidus fiebat. Ita???; se lupinis similem esse dicebat: illos enim acerbos esse priusquam macerentur: maceratos dulces reddi. Athenaeus lib. 2. c. 14 HVMANITATIS, POPVLARITATIS CONSERVATIO, Tvm Praesentis. LEXANDER Seuerus Augustus, matre Mammaea parùm probante, vxore etiam grauiùs ferente, quòd popularitate vel nimia vteretur, praecipuè verò quòd ab amicis se atque familiaribus corrigi facilè pateretur: ac si quid parum pro dignitate ab eo factum argueretur, illud confestim ad arguentis sententiam emendaret: qua re imperatoriam maiestatem non imminueret modò, verùm contemtibilem eam concessione illa sua redderet: Quin meherculè, inquit, securiorem, magis???ue ac magis stabilem, ac longè ampliùs gentibus acceptam. Erasmus in Apophtheg. ex Lampridio. Praeteritae. Pavpares Andronicum Comnenum carcere elapsum, licèt hostem Imperatoris Manuelis Comneni, hospitio suscepit. Ideo???; iussu Imp. publicè multis verberibus in tergo & humeris affectus: deinde collo funi iserto, à praecone circumductus fuit, qui magna voce proclamabat: Quisquis Imperatoris hostem aedibus recipit, dato???; viatico dimittit, ita flagellatur, & circumducitur. Ille verò intentis in populi concursum oculis, hilari vultu: Haec, inquit, contumelia à quouis obijciatur, modò virum bene meritum non prodiderim, aut acerbè dimiserim: sed vt licuit coluerim, & laetum ablegarim. Nicetas lib. 4. de rebus Manuelis. POPVLARITATIS SECTATORES. Qvi. Pvta Popvli. Vide suprà, Popularitatis Discipuli. Illic Acquisitio, heic Exercitatio perpenditur. In reliqua disciplina habuit hoc eximium Lacedaemon, sine morsu cauillari, & cauillum illum, im quem pictum erat, facilè ferre. Sin quis dicterij esset impatiens, confestim cauillator quiescebat. Plut. lib. 2. Quaest. conuiu. 1. Pontifices. Extiterunt in longissima Romanorum pontificum serie Christi imitatores oppidò multi, & in his Gelasivs, cuius pontificatus incidit in Theoderici regis tempora, Is omnium qui vnquam Barionae sedem tenuerunt, impensissimè clerum dilexit, & ipse mutuo affectu ab omnibus dilectus est: quod eò magis est mirum, quò ratior innocentiae & popularitati locus in summa administratione relinquitur. Sabellicus libro 8. cap. 2. Agatho I. Pontifex tantae mansuetudinis & humanitatis fuit, vt neminem à se vnquam tristem dimiserit. Platina. Nicolavs III. Pontifex Rom, moribus tam honestis praeditus fuit, vt vulgò Compositus appellatus. Volaterranus lib. 22. Anthrop. Leo X. Pont. componebat voce̅, vultum, gestum???; in omni oc [2876] casione negotij aptissimè atque celerrimè, transferebat???ue mores ad personam, diuina quadam praesensione petentium votis occurens, vt quum fortè aliquid esset negandum, tenerrimis excusationibus supplicatis animum praeoccuparet, spe???ue vltrò iniecta nouae liberalitatis totum imminentis repulsae dolorem extinguret. Quòd si erat, vti fermè semper fiebat, rogantibus obsequendum, tum verò naturae suae propensiùs indulgebat, & ad cumulandum beneficium tota benignitatis & gratiae vela pandebantur. Neminem enim adeò liberaliter & gratiae vela pandebantur. Neminem enim adeò liberaliter beneficio est prosecutus, quin ab eo, veluti concepto pudore, exigui muneris veniam peteret, vt non obscurè multò plura ac vberiora, quàm tum concederet, ex occasione daturus esse censeretur. Saepe???ue accidit, vt sibi gratiae à pluribus simul competitoribus agerentur, nemine promissa sibi eripi indignante, quando vnus demùm è multis subscripti libelli voto potiretur, & caeteri explorata benignitate propensi verecundi???ue principis, nequaquam remittendas spes suas, sed omnino adaugendas esse iudicarent. Iouius in eius vita libro 4. Principes, Reges, Imperatores. Consule Tit. Principum bonorum, fol. 1601. quandoquidem popularitate & humanitate inprimis commendantur. Sesostris, vel, vt alij, Sesoris, Aegyptioru̅ rex, cùm animun ad imperium orbis adijceret, vt faciliùs optata perficeret, sibi omnium Aegyptiorum beneuolentiam conciliauit, omnes affecit beneficijs: hos donauit pecunijs, alios agris, nonnullos remissione poenae, singulos oratione & humanitate deuinxit: omnes, qui in regem deliquerant, dimisit impunitos: ob aes alienum vincots soluit: agros ciuibus ac militibus diuisit, ne ea, que ad victum pertinent, deesse viderentur. Demùm cùm multa imperio suo adiecisset, summa praeterea humanitate erga omnes subditos vsus est. Diodorus Siculus. Actisones Aetiopum rex, cùm Amasim Aegyptiorum regem crudeliter in subbditos grassantem debellasset, & fugasset, ipse Aegyptiorum rex factus, eos humanitate, clementia & mansuetudine sibi deuinxit. Diodorus libro secundo, capite secundo. Cherinvs Aegyptiorum rex, summa humanitate & clementia imperasse dicitur: quia subditos beneuolentia potiùs, quàm seueritate & crudelitate in obedientia contineri sciebat. Ibidem. Apud Nabathaeos rex non sibi modò, verùm & alijs interim administrat, non autodiaconum modò agens, sed antidiaconum quoq;. Caeterùm & Homerici reges eius quoque modi comperiuntur, ex quo item [Greek words] inueniuntur, id est, sibijpsis subseruientes: quando Priamus etiam [Greek words], id est, aurigatur, Achilles concîdit carnes, icit foedus, immolat???; Agamemmon. Caelius lib. 18. c. 36. A. L. Artoxerxi Mnemoni Darij F. Persarum regi erat insita quaedam tarditas, quae vulgò leuitas ducebatur. Initò enim mirè sectari Artoxerxis Longimani, visus est moderationem, blandiorem aditu se praebendo, atque in largiendis pro merito honoribus beneficijs???; effusum, omni suppliciorum exactioni detrahendo contumeliam, exultando???ue in accipienda gratia non secus si dares, quàm si acciperes: in dando hilarem se & benignum ostendendo. Donum erat adeò exiguum nullum, quod non illustri gratia exciperet. Imò verò cùm malum punicum Omises quidam ei inusitata magnitudine obtulisset: Per Solem, in quit, etiam vrbem vir hic, si ei concredita sit, ex pusilla citò reddat amplam. Dum alia alij offerunt: in itinere homo tenuis, cùm nihil subitò ad manum haberet, ad amnem cucurit, haustam???; manibus aquam obtulit ei. Ea re delectatus Artoxerxes misit ei phialam auream cum mille Daricis. Euclidae Laconi multa verba praefractè apud ipsum effundenti iussit dicere tribunum: Tibi licet quaelibet ad me dicere: mihi & dicere & facere. In venatione monstrantem sibi Tiribazem candyn suum (ea est vestis regia apud Persas) laceratum, quid agendum esset, rogauit. Cùm subiecisset ille: Alium ipse indue, hunc mihi dona: ita fecit, addens: Hunc tibi Tiribaze dono, sed gerere interdico. Contemmens id Tiribazes (erat enim haud improbus, sed leuior & stolidior) cùm candyn illum confestim induisset, monilibus???ue aureis & muliebribus à rege donatis excoluisset se, stomachabantur cuncti. Neque enim fas erat. At rex derisit eum & ait: Permitto tibi aurum gerere, vt mulieri: & vestem illam vt insano. Mensae regis praeter matrem euis & coniugem nemo erat consors: quarum haec infra, mater supra illo recumbebat: Artoxerxes etiam fratribus suis mensam participauit Ostaci & Oxabi, aetate minoribus. Iam spectaculum gratiss. praebebat Persis vxoris eius Statyrae currus, qui velis detractis semper progredi ebatur, feminis???; popularibus salutandi eam & adeundi faciebat copiam. Hinc regnum eius fauorabile ad multitudinem fuit. atq; adeò clemens habitus est & popularium amans, praecipuè ob successore̅ filium Ochum, quisaeuita & atrocitate omnes superauit. Plut. in Artoxerxe. Theopompvs Spartanorum rex, cùm primus instituisset, vt Ephori Lacedaemone crearentur, ita futuri regiae potestati oppositi, quemadmodum Romae consulari imperio tribuni plebis sunt obiecti, atque illi vxor dixisset: Eum filijs minorem potestatem relicturum: Relinquam (inquit) sed diuturniorem. Optimè quidem: ea enim demùm tuta est potentia, quae viribus suis modum impoint. Igitur Theopompus legitimis regnum vinculis constringendo, quo longiùs à licentia retraxit, hoc ad beneuolentiam ciuium propiùs admouit. Valerius libro 4. cap. 1. Agesilavs Spartanoru̅ rex claudus fuit, statura parua, & aspectu co̅temnendo. Caeterùm hilaritas animus???; omni te̅pore laetus & vrbanus, vox???ue & vultus ab omni morositate & austeritate alienus, amabiliorem eum formosis vsq; ad senectutem fecerunt. Plut. in Agesilao. Macedonum regem Philippvm rerum gestarum gloria longè pòst à filio Alexandro relictum legimus, facilitate autem humanitate???; adeò praecessisse, vt alter semper magnus, alter saepè cothurnatis sceleripus turpissimus deprehendatur. Caelius lib. 8. Antiq. Lect. c. 1. Alexander Magnus, vt beneuole̅tia & popularitate omnes mortales superaret, statuerat deinceps omnes Alexandros appellare. Polyaenus lib. 2. Gelo Syracusanus, singulari virtute atq; bellicis artibus clarus, victoriae licentia modestissimè in victos Carthaginenses vsus, atque erga sinitimos praestans humanitate, magna sibi & gratia & auctoritate apud Siculos comparata, vita̅ cum tranquillitate traduxit. Diod. lib. 11. Avgvstvs Caesar, cùm alijs virtutibus permultis, tum summa apud cunctos humanitate conspicuus fuit, adeò quidem vt Varus declamator probè dixerit: Qui apud te Caesar audent dicere, Magnitudinem tuam ignorant: qui non audent, humanitatem, vt est apud Senecam, Domini appellationem edicto respuit: officia cum multis mutuò exercuit: nec priùs dies cuiusque solennes frequentare desijt, quàm grandioriam natu, & in turba quondam sponsaliorum die vexatus. Non temerè vrbe oppidóve vllo egressus, aut quoquam ingressus est, nisi vespere, aut noctu: ne quam officij causa inquietaret. Quoties magistratuum comitijs interesset, tribus cum candidatis suis circuibat, supplicabat???ue more solenni: ferebat & ipse suffragium in tribu, vt vnus è polulo. Nunquam filios suos populo commendauit, vt non adijceret, Si merebuntur. Eisdem praetextatis adhuc assurrectum ab vniuerfis in theatro, & à stantibus plausum, grauissimè questus est. Amicos ita magnos & potentes in ciuitate esse voluit, vt tamen pari iure essent, quo caeteri, legibus???ue iudiciarijs aequè tenerentur. Affuit clientibus: sicut scutario cuidam, euocato quondam suo, qui postulabatur iniuriarum, Vnum omnino è reorum numero, ac ne eum quidem, nisi precibus, eripuit, exorato coram iudicibus accusatore, Castricium, per quem de coniuratione Muraenae cognoueret. Vrbes foederatas, aut aere alieno laborantes leuauit, aut terraemotu subuersas denuò condidit, aut merita erga populum Romanum allegantes, Latinitate (h. e. iure Latij) vel ciuitate donauit. Italiam duodetriginta coloniarum numero deductarum ab se frequentauit: operibu???ue ac vectigalibus publicis pluriuariam instruxit, etiam iure ac dignatione Vrbi quodammondò pro parte aliqua adaequanuit: excogitato genere suffragiorum, quae de Magistratibus vrbicis Decuriones colonici, in sua quisque colonia ferrent, & sub diem comitiorum obsignata Romam mitterent. Ac necubi aut honestorum deficeret copia, aut multitudinis soboles equestrem militiam petenis, etiam ex commendatione publica cuiusque oppidi ordinabat. At ijs, qui è plebe regiones sibi reuisenti filios filiásve approbarent, singula numorum millia per singulos diuidebat. Non semel cogitasse dicitur de administratione Reipublicae populo Romano reddenda nec desijt, vt Seneca tradit, quietem sibi precari, & vacationem à Republica peteret. Suetonius. Germanicvs Drusi F. suarum virtutum fructum vberrimum tuli, sic probatus & dilectus à suis, vt Augustus (omitto eim necessitudines reliquas) diu cunctatus, an sibi successorem destinaret, adoptandum Tiberio dederit. Sic vulgò fauorabilis, vt plurimi tradant, quoties aliquò adueniret, vel sicunde discederet, prae turba occurrentium proseque̅tiúmve nonnumquam eum discrimen vitae adisse. E' Germania verò, post compressam seditionem reuertenti, praetorianas cohortes vniuersas prodisse obuiam, quamuis pronunciatum esset, vt duae tantummodò exirent: populi autem Romani sexum, aetatem, ordinem omnem vsq; ad vicesimum lapidem effusisse se. Libera ac foederata oppida adibat sine lictoribus. His artibus non Senatur modò ac populi fauorem sibi parauit, verùm etiam quotquot vbique sunt prouincialium, quos partim affabilitate, partim officijs deuinxerat. Quam ob rem defunctum omnes non honoris simulatione luxerunt, sed veris lacrymis prosecuti, tanquam pri [2877] uata quisque moestitia: adeò citra omnem omnium offensam vixerat. Quod & filio eius Caio plurimum profuit, cum apud caeteros, tum maximè apud militarem multitudine̅, quae pro ipsius dignitate tuenda nullum periculum non aditura videbatur. Itaq; Tiberio successit, Tiberio Gemello caeso. Iosephus lib. 18. c. 8. Antiq. & Suetonius. Agrippa Iudaeorum rex, mitissimo fuit ingenio: in exteros omnes ex aequo beneficus, liberalis & humanus, in suae gentis homines benignus, & promtus ad iuuandos prae caeteris in aduersitatibus. Quapropter libenter & continuè degebat Hierosolymis, institutorum ac rituum patriae seruator religiosissimus. purus enim erat à contaminamentis omnibus, nec vlla dies ei praeteribat absq; sacrificio. Iosephus lib. 19. cap. 7. Antiq. Tiberivs à principio nullum honore̅, qui humanitatis transcenderet fastigium, sibi decerni passus est. Ciuicam coronam in vestibulo domus recusauit. Fuit id insigne olim eorum, qui ciuem praelio seruassent: at Caesaribus datum, quia ciuem non perderent, quando in eorum potestate esset occidere, quem vellent. Quum quidam eum dominum appellasset, vetuit se ampliùs contumeliae causa nominari. Pari ciuilitate tulit, quòd suum nomen famosis carminibus proscinderetur, fassus in libera ciuitate linguam & mentem omnibus liberam esse oportere. Iam & in eo admodùm popularis ap paruit. Si ille, inquit, aliter fuerit locutus, dabo operam, vt omnium, quae aut dixi, aut feci, reddam rationem: at si perseuerauerit, inuicem odero. Praesides prouinciarum ne subditae ciuitates plus aequo tributis onerarentur, saepiùs scripto monuit, boni pastoris esse dictitans, tondere pecus, non deglubere. Sad. lib. I. En. 7. Speciem libertatis quandam induxit, & co̅seruatis Senatui ac magistratibus, & maiestate pristina, & potestate, neque tam paruum quicquam, neq; tam magnum publici priuati???ue negotij fuit, de non ad P. C. referretur. De vectigalibus ac monopolijs, de extruendis reficiendísve operibus, etiam de legendo vel exauctorando milite, ac legionum & auxiliorum descriptione: denique quibus Imperiu̅ prorogari, aut extraordinaria bella mandari, quid & quam formam legum literis rescribi placeret. Praefectum alae, de vi & rapinis reum, causam in Senatu dicere coëgit. Nunquam curiam nisi solus intrauit: lectica quondam introlatus aeger, comites à se remouit. Suetonius. Nihil etiam in suo natali die fieri permittebat, quod antea fieri non consueuisset. Nemini licebat per fortunam eius iurare: neq; animaduertebat in eos, qui per eandem fortunam iurantes peierassent. Neq; verò in his solis popularis erat: sed etiam in eo, quòd ei nullum templum dedicatum est, quod???ue nemini licebat statuam ei facere. Dion Nicaeus. Clavdivs Caesar, in semet augendo, parcus atq; ciuilis praenomine Imperatoris abstinuit, nimios honores recusauit. sponsalia filiae, natalem???ue geniti nepotis silentio, ac tantùm domestica religione transegit. Neminem exulum, nisi ex Senatus auctoritate, restituit. Vt sibi in curiam Praefectum praetorij, Tribunos???ue militum secum inducere liceret, vt???; rata essent, quae procuratores sui in iudicando statuerent, precariò exegit. Ius nundinarum in priuta praedia à Consulibus petijt: congnitionibus magistratuum, vt vnus è consiliarij, frequenter interfuit. Eosdem spectacula edentes, surgens & ipse cu̅ caetera turba, voce ac manu veneratus est. Trib. pleb. adeuntibus se pro tribunali excusauit, quòd propter angustias non posset audire eos nisi stantes. Quare in breui spacio tantum amoris fauoris???; collegit, vt cùm profectum eum Hostiam perijsse ex insidijs nunciatum esset, magna consternatione populus & militem quasi proditorem, & Senatu̅ quasi parricidam diris execrationibus incessere non antè destiterit, quàm vnus atq; alter, & mox plures à magistratibus in Rostra producti, saluum eum appropinquare confirmarent. Suetonius. Vespasianvs Imp. adeò miti & clemens fuit, vt nec delicta aduersus se & Rempublicam commissa, vltra exilium multaret. Inimicitias & offensas statim animo eijciebat. Accessu facillis & comis. Suidas. Non senatores tantùm Romanos, sed priuatos etiam homines publicè salutabat, accipiebat hospitio, atq; apud eosdem etiam interdum coenabat. Sua consilia semper cum patribus communicabat, saepè etiam ipse ius dicebat in foro. In summa, in ijs, quae ad reip. curam attinebant, erat Imperator: in caeteris rebus viuebat ta̅quam priuatus. Nec iocabatur tantùm familiariter, verùm etiam iocosè se ludi libenter patiebatur. Xiphilinus. Titvs Vespasiani filius, tam mitis in omnes & clemens fuit, vt eum humani generis delicias, & orbis amorem ciues & peregrini appellarent. Ferunt, cùm nihil cuiquam negaret, à quodam familiariter rogatum, Ecquid putarétne imperium tanti esse, vt omnia, quae promitteret, praestare posset, tantùm dixisse ferunt: Non oportere quenquam à principis conspectu tristem abire. Sabellicus lib. 8. cap. 2. ex Suida. Eum frequenter dixisse ferunt: Velle quidem se talem priuatis exhibere, quales sibi priuatos habere cuperet. Clementiae ac mansuetudinis tantae fuit, vt pontificatum acciperet ob hoc solùm, vt puras à sanguine seruaret manus, ne cuiusquam necis aut auctor aut conscius esset. Cuspinianus, ex Suetonio & Dione. Traianvs Romanorum Imp. licèt multa bella contra diuersos gesserit, attamen tanta ratione imperauit suis militibus, vt nunquam feroces aut insolentes redderentur. Cùm contra Decebalum Dacorum regem fortiter pugnasset, atque deficerent ea quibus sauciorum vulnera obligarentur, vestem suam discidit, ad obliga̅da militu̅ vulnera. Dion Nicaeus, Subiugatis Marcomannis, ac Iazygum & Pannoniae populis, minimè triumphans, sed equo tantùm insidens in Capitolium vectus est. Per vrbem semper, more Catonis, pedes ibat, paucis comitibus, nullis satellitibus: Senatum patrem, se ministrum tantùm vocabat. Stans, consules sedentes venerabatur, quòd se illis inferiorem ex legibus esse sciret. Volat. libro 23. Anthrop. In venationibus, & in conuiuijs scommatibus magnoperè delectabatur. Saepe???ue domos priuatorum ex improuiso adiens, cum ijs accubuit. Teste Suida, nemini inuidit, neque aliquem dignitate priuauit, sed mirum in modum omnes bonos fouit. Idcirco neminem verebatur, neque oderat. Et, vt scribt Aurelius, cùm duo sint, quae ab egregijs principibus expectentur, sanctitas domi, in armis fortitudo, vtrobique prudentia: tantus erat, vt in eo maximarum rerum modus quasi temperamento virtutis emicuisse videretur. Nisi quòd cibo vino???ue paululum deditus erat, citra tamen ebrietatem, quanquam abundè biberet. Cuspin. M. Antoninvs Pius Imp. amicis suis in imperio suo non aliter vsus est, quàm priuatis, quin & ipsi nunquam de eo cum liberis suis per fumum aliquid vendiderunt: siquidem libertis suis seuerissimè vsus est. Capitolinus. Pertinax Imp. simplicitatem amabat, & communem se affatu, conuiuio, incessu praebebat. Cuspinianus. Alexander Seuerus Imperator Dominum se appellari vetuit. Gemmas de calciamentis & vestibus sustulit, vsus simplici vestitu: familiariter se erga omnes exhibens, vt amabilis esset omnibus, appellaretur???ue Pius, Sanctus, Rei???uepubvtilis. Cuspinianus. Milites morbo afflictos visitabat: aditum ad se non amicis modò ac familiaribus, verùm etiam militibus caeteris???ue hominibus, quàm facillimum praebebat. Cùm Imperatoris vxor Memmia, Sulpitij consularis viri filia, & Catuli neptis, vnà cum matre Mammea obijcerent Alexandro nimiam ciùilitatem, dicentes Molliorem sibi potestatem & contemtibiliorem imperij facere: ijs respondit: Sed securiorem, atque diuturniorem. Vetuit quoque matrem & vxorem suam à famosis mulierbus salutari. Cuspinianus ex. Lampridio. Valerianvs Licinius Imp. nobili ortus prosapia, ex patre Valerio, adeò populari fuit ingenio, vita???ue ad senium vsque incorrupta, vt nullus vnquam principum maiore militum studio, omnium???; ordinum consensu ad imperium peruenerit. Censor permittente Decio antè, & hinc per omnes dignitatum gradus ad imperium euectus: homo maioris spei ac opinionis, quàm fortunae. Eum Sex. Aurelinus Cognomento Colobium scribit appellatum, stolidum & inertem, splendidissimis genitum parentibus, neq; ad vsum aliquem publicum officio, consilio, seu gestis accommodatum. Licèt contrà Trebellius Pollio annis septuaginta laudabili vita in eam conscendisse gloriam tradat, vt post omnes honores & magistratus insigniter gestos Imp. fieret: non tumultuario populi concursu, non militum strepitu, sed iure meritorum, & quasi ex totius orbis vna sente̅tia: quanquam fatali necessitate superatus sit. Cum Persis enim bellum gerens. à Sapore Persarum rege victus superatus???; est. Cuspinianus. Maximvs legatus Constantini, Britanniam pulso Octauio rege Romanis vindicauit, Scotorum regem Eugenium occidit, Scotos Albione tota expulit: humanitate & popularitate insignis. Quum dabatur otium, in palaestra cum Britonum nobilibus exercebatur. Vno die, quantum penè Britannia Caesari pendebat quotannis vectigalium, in milites erogauit. Illi purpura indutum Imperatorem salutauêre. Pictorum validissimos quosque, aut in exercitum adsciuit, aut praesidijs praefecit: & quum Pithlandiam inuiseret, Romano habitu deposito, Pictico sago, aureis atque byssinis virgulis & floribus redimito, vtebatur. Hector Boëthius libro septimo. Theodosivs III. Imp. cognomento Adramyttenus, vir facilis, pius, ac benignus: qui mira alioquin comitate fuit, & ad promerendam gratiam ingenium à natura comparatum habuit. Pluribus animi dotibus breui effecit, vt omnibus esset aequè carus. Cuspinianus. Theodericvs Ostrogothus Italiae regno potitus, nullum Romanum institutun mutauit: siquidem & senatum, & consules, patricios, praefectos praetorio, praefectum vrbis, quaestorem, Comitem sacrarum largitionum, Comitem priuatarum, & militiae Comitem domesticorum, magistros peditum & equitum, caeteros???ue, qui fuerant in Imperio magi [2878] stratus retinuit, eos???ue Romanis hominibus tantùm mandauit, ac, licèt Arianus, mirè sacerdotes & templa Catholicorum excoluit, demùm superiorum Imperatorum exemplo Rauennae regni sedem firmauit, &, quòd Imperatoris munere ac consensu, atque ipsius quoque senatus voluntate se dominari profiteretur, patrio vestitu posito, purpuram, ac regia insigniasumsit: atque omnino instituit regnum veteris Imperij ex omni parte simillimum. Sigonius libro decimosexto Imp. occid. Evgenivs III. Scotorumrex, mira clementia fuit in subiecto: iu dicijs publicis frequentiùs assistendo, si quos suspicaretur parum iustè damnatos, iterum causam agendi potestatem fecit. Egenos, quibus ad causas tutandas facultates non suppeterent, publico iuuit sumtu. Vetuit ne quis pupillum legitimam ante aetatem vocaret in ius: néve vidua vltra mille passus, proprias extra aedes, ad iudicium traheretur: fures, latrones, receptatores diris supplicijs affecit. Hector Boëthius libro nono. Carolvs Magnus rerum gestarum magnitudine gloriam suam ita auxit, vt nemo non Regum ac principum eius amicitiam expeteret, quibus cum societatem & foedera iunxit. Imperatores Graecos crebris legationibus & epistolis, quibus eosfratres appellitabat, ita demulsit, vt facilè ipsorum inuidiam patientia, contumaciam magnanimitate superaret. Cuspinianus. Henricvs I. Caesar etiam in relaxationibus animorum eam seruauit integritatem, vt laxatum, non solutum eum, qui attenderet, videret. In conuiuijs satis iucundus: nihil tamen regalis disciplinae minuebat. Tantum auctoritatis in eo pondus fuit, vt etiam ludenti non crederent ad aliquam se lasciuiam dissoluendos. Cranzius libro tertio, Saxoniae, capite vndecimo. Conradvs, Henrici III. Imperatoris filius, aulicos & ministros patris, etiam infimae sortis, Comministros appellabat, & familiarissimè cum illis conuersabatur. Hedio in Chro nico German. Lvdivicvs Bauarus Imperator, erga omnes se humanum exhibebat, obuios salutabat, & singulis collo quebatur: nulla intumuit prosperitate, prouidus & sagax, & in periculis animo infracto. Cuspinianus. Ericvs II. Danorum rex, ad conciliandam sibi popularium beneuolentiam, in extrema actionum suarum parte mandati loco subnectere consueuerat: Vt viri coniuges suas ac liberos, nécnon & seruos, cùm primùm domos redissent, sub eius titulo, consalutationis officio prosequerentur: fore se cuique illius seruatorem promittens, communem???ue cunctis in exhibendo aequitatis cultu debitorem affirmans. Saxo libro 12. Frotho IV. Danorum rex, Fridleui F. ab incunabulis adeò cunctis carus euasit, vt sinu iugiter atque osculis foueretur: nec vni modò peedagogo addictus, sed quasi communis omnium alumnus habebatur. Posteaquam adoleuit, non se tyrannorum more communibus vitiorum illecebris obijciebat, sed honestatem ardenter appetere, opes in propatulo habere, caeteros largiendo praecurrere, omnes humanitatis officijs anteuenire, & quod difficillimum est, virtute inuidiam vincere contendebat. Cuius rei gratia breui tantam apud omnes claritatem contraxit, vt adolescentulus non modò fama maiorum titulos exaequarit, sed etiam vetustissima regum monimenta superarit. Saxo lib. 6. Eberhardvs Dux Virtenbergensis primus, pacis studijs celeberrimus fuit. Vrbes suae ditionis circumiens, apud ciues de magistratus & praefectorum integritate, apud peregrinos de hospitum fide diligenter inquirebat. Hac popularitate obtinuit, vt sub diti viuentem etiamnum inter deos referrent, cum huiusmodi praeconio: Nisi deus esset, noster Dux Eberhardus deus esse posset. Hic est ille, qui in principum comitijs, alijs ilia suarum ditionum bona praedicantibus: Ego verò, inquit, hoc solo glorior, quòd nullum ex subditis meis habeam, in cuius sinu solus in vastissima sylua quiescere metuam. Ioannes Agricola in Prouerbijs German. Orchanes Othomannus Turcorum rex, liberalitate animi, facilitate morum, dexteritate quadam ingenij & felicitatis, tum bene probe???; imperandi opinione, ingentem sibi multitudinis fauorem comparauit, eundem???; populari facilitate & coraitate quadam, perpetua???; consuetudine atq; largitionibus, conseruauit. Cuspinianus. Alfonsvs IX. Hispaniae rex, cùm cruce signatos contra Saracenos exciuisset, & ex Vltramontanis solis ad C M. peditum, equitum X M. conuenissent: mira dexteritate potuit omnibus satisfacere, & quasi non vnius patriae incola, mores omnium assumere. Rodericus Toletanus libro 8. rerum Hispanicarum, cap. 4. Mathias Coruinus Vngariae rex, suauissima consuetudine sibi omnes obstrinxit. Non solùm proceres officij gratia, sed gregarios quoque visitaiut. In castris aegrorum contubernia Iustrauit, cibum porrexit, consolatus est, vulnera obligauit. Quinetiam gloriabundus saepè retulit, se Nicolao Bossenae regi aegrotanti pedum digitos interfricuisse. Inter amicos quandoque licentiore comessatione vsus est, vt curas abigeret. Cum Mysijs, cum Boëmis & Alemannis, cum Vngaris & Cumanis iuxtà versatus, domi militiae ???ue negligenti corporis custodia vsus, fide omnium muniebatur. Pro stipatoribus omnes certatim corpus eius peruigili custodia asseruabant. Nulla domi gemmata pocula, nullis atria aulaeis vestita: nullus, vel certè rarus, & is incultus ac rudis apparatus: sordidae in quadrata mensa mappae, cultus omnis ad equos & arma translatus: ibi aurum, gemmas & argentum gestare mos erat. Postquam autem Beatrix Aragonia regina venit, viuendi modum excoluit, magnificas coenationes, exculta triclinia, aurata cubicula introduxit, regem à popularirate reuocauit, ianitores foribus apposuit assiduos, intercepit faciles aditus, regiam Maiestatem ad seruandum decorum redegit. Bonsinius lib. 7. Dec. 4. Fuit Borsivs Atestinus Ferrariae dux humanitate naturae sine fuco & fallacijs, grauitate consilij, splendore hospitalis disciplina, & regia liberalitate, cunctis suae aetatis Principibus anteferendus. Lenitate verò, atque eleganti vitae iucunditate, vsqueadeò dulcis & popularis fuit, vt subnixus praecellenti studio atque amore ciuium, ipsenothus, Hercule legitimo fratre dominatu excluso ablegato???ue Neapolim, imperium vsurparet: sed aequissimo animi decreto vixerit perpetuò celebs, ne prolem legitimo iure imperij aemulam cum summa Herculis iniuria susciperet. Itaque Herculem iam aetate adultum, dignam???ue acerrimo Duce indolem praeferentem, benignè atque rectissimè ad se acciuit in non dubiam spem totius principatus, quum vrbe Mutina donaretur. Iouius in Alfonso Atestino. Lvdovicvs Sforcia Mediolanensium princeps, tametsi ambitione praeceps in diuersum ab aequo & bono rapiebatur, multis tamen optimis artibus abundè instructus, flagitiosa consilia mirificè contegebat. Erat in primis, quod maximè popularem gratiam fauorem???ue conciliat, aditu alloquióque perhumanus & facilis: nunquam eius animus iracundia superabatur: moderatè ac patienterius dicebat: ingenia, quae vel literis vel exquisitis artibus claruissent, singulari liberalitate prosequebatur. Postremò cùm fames pestilentiáve ingruerent, maxima annonae & salubritatis cura habita, sublatis???ue latrocinijs, atque enormibus vrbis aedificijs ad lineam directis: tantum splendoris ac opulentiae Cisalpinae Galliae inuexit, vt ab omnibus aureae pacis & publicae securitatis atque elegantiae conditor esse diceretur. Iouius libro 1. Historiarum. Magistratvs Qvivis Alii. Apud Rom. antiquitùs Dictator equo vehi militiae non poterat: vt cùm regia alioqui esset Dictaturae potestas, hoc pacto populo obnoxium esse ostenderent. Nam populi causa, quipeditatu potissimùm constabat, Dictator creabatur. Cogebatur ergo suis non consilijs tantùm, sed & praesentia adesse. Primus Fabius Max. petijt à Senatu, vt militiae sibi liceret equo vehi. Plut. in Fabij vita. P. Val. Poplicola, vt consulatum pro terrifico placidu̅ & gratum redderet populo, fascibus detraxit secures. Ipsas etiam ad concionem accedens, depressit fasces, & populo submisit, speciem maiestatis addens principatui populari. id???; consules postea obseruarunt. Plut. in Valerio. Apud Rom. Tribvni plebis non gerunt praetextam (cùm eam magistratus alij gerant) neq; lictores habent, neq; ex sellis curulibus agunt cum populo, neq; principio anni, vt caeteri omnes, magistratum ineunt, neq; dictatore dicto abeunt: sed cùm imperium ad se omne traduxit ille, hisoli manent: quasi non magistratum gerant, sed ordinem habeant alium. Nempe fastus consuli conuenit & praetori. Tribunum plebis, vt M. Curio dixit, esse oportet demissum, neq; graue supercilium praeferre, neque esse aditu difficilem, neque multitudini acerbum, sed pro alijs, & popularibus facilem. Quare nec domus illius obtinebat vsus, vt fores obderentur, verùm noctu interdiu???ue patebat, vt portus & refugium ope indigentibus. Quò autem plus deprimitur specie, hoc eius auctoritas plus amplificatur. Quippe vsum eius communem esse promtum???; cunctis instar arae volunt: honore verò faciunt eum sacrosanctum & inuiolabilem: quando etiam cùm in publico incedit, omnibus moris est expiari & lustrare corpus vt pollutum. Plut. in Quaest. Rom. Franciscvs Barbarus, Hermolai viri doctiss. auus, in Brixiensi praetura, quam gerebat Gallico bello, quod à Philippo Mediolani duce imminebat, triplici circumuentus malo, pestilentia, fame grauissima, hostis???ue arctissima obsidione, aedes suas omnibus patere voluit: prandium & coenam in propatulo, adhibitis Brixiensibus, sumsit: hac???; popularitate Brixienses in fide continuit. Egnat. lib. 4. c. 3. Dvces. Evmenes Cardianus, dux praestantissimus, erat vultu hilari, non bellarorem, & in armis volutatum referens, sed eleganti facie & florida, toto???ue corpore concinnatus, membris quasi à natura ad eximiam fabrefactis competentiam. A???ris quidem non erat in dicendo, blandus tamen & alliciens, vt ex epistolis eius conijcias. Plut. in Eumene. Aristides Iustus dux ad bellum collega Cimone missus, cùm Pausaniam videret caeteros???ue duces Spartiatarum socijs duros & asperos esse, placidè & benignè eos appellando, & Cimonem praebendo in expeditionibus coment eis & commune̅, imprudentibus Lacedaemonijs imperium detraxit, no̅ armis, non classe, vel equitatu, sed beneuolentia & ciuilirate. Gratos enim Graecis ex Aristidis iustitia & Cimonis moderatione Atlicnienses, efficiebat Pausaniae iniquitas & austeritas multò exoptatiores. Plut. in Aristide. Pericles Atheniensis quotiescunque belli dux creatus esset, chlamy dem in duens apud se dicere solebat: Attende Pericles, quòd gesturus es imperium in liberos, in Graecos, & in Athenienses. Plut. in Graec. apophtheg. Praeter ingentia animi bona, quibus Publius Scipio Africanus caeteros alios anteibat, prae se etiam ferebat eximiam formam, & omni amplo dignam imperio. Erat praterea vir benignus in audiendo, facundus in respondendo, & in conciliandis hominibus egregius artifex: habitu corporis virili, caesarie promissa vtebatur. Pulcritudine oris, & totius corporis forma conspicuus erat, laeta atque hilari fronte, quae plurimùm valent ad gratiam hominum conciliandam. Habebat & in gestu & in motu summam dignitatem. Ad haec animi bona munera???ue naturae cùm militaris accederet gloria, dubium erat, gratiórne gentibus domesticis virtutibus, an mirabilior bellicis artibus foret. Imbuerat etiam animos multitudinis superstitione quadam, quòd singulis diebus, ex quo virilem togam sumserat, in Capitolium ascendere, ac sine arbitris aedem ingredi consueuerat, vt crederent homines, sicut iam multò antè Numam Pompilium ab Aegeria Nympha, sic etiam ipsum arcana quaedam in templo doceri, quae caeteris non essent communia. Praeterea vt olim de Alexandro Macedonum rege, sic ea tempestate de Scipione quidam finxisse videntur, anguem in cubiculo matris freque̅ter visam. Masinissa Numidiae rex, salutatum venions, vt primùm conspexit, sic virum admiratus esse dicitur, vt nec ab eo dimouere oculos, nec intuendo explere desiderium posset. Auctor vitae eius. Bello ciuili Quintus Sertorivs, Syllam fugiens, Hispaniam occupare contendit. Cùm gentes offendisset multitudine & iuuentute florentes, ob auaritiam autem & iniurias magistratuum, qui quota̅nis eam in prouinciam mitterentur, planè alienas ab imperio Romano: primores comitate, tributorum remissione leniuit plebem. In primis verò grata fuit eis hospitiorum praebendorum sublata necessitas. Siquidem milites hybernacula in suburbijs coëgit constituere, ac tabernaculum suum ipse ibi princeps locauit. Nec in barbarorum tamen beneuolentiam posuit omnia: sed ciuium Romanorum, qui sedes eò transtulerant, armauit iuuentutem, machinas???ue cuiusque generis & naues fabricare institit. Atque ita in potestate retinuit vrbes, in pacis negotijs placidum se, sed terribilem praebens in apparatu hostibus. Plutarchus in Sertorio. Belisarivs dux Iustiniani Imperatoris Constantin opolitani corpore pulcro & procero, vultu???ue omnium serenissimo: ita comis & accessu facilis, vt vnus de multis esse videretur, & militibus & plebi carissimus, ob summam erga milites liberalitatem. Nam siue qui in conflictu infaustè pugnassent, eorum vulnera magna pecunia solabatur, strenuos verò armillis & torquibus remunerabatur: siue equum, aut arcum aut quiduis aliud in pugna amisissent, statim aliud apud Belisarium in promtu erat. Agricolis autem ita parcebat, ita consultum volebat, vt nunquam Belisario exercitum ducente, vis vlla eis illata fuerit. Nam res venales ex animi sente̅tia distrahebant: & adulto frumento ne vllus equus noceret, diligentissimè cauebat. Fructus porrò arborum attingere licebat nemini. Suidas, & Sabel. lib. 3. Ennead. 8. Fersandvs Petreia Andradius, anno millesimo quingentesimo decimoseptimo, ad Sinarum regnum explorandum ab Emmanuele Lusitaniae rege missus, in Tama insula per quatuordecim menses haessit: in de???ue abiturus, per praeconem in vrbe pronunciare iussit, vt si quis aliquid Lusitano alicui credidisset, aut si aliquid periniuriam sibi quisquam à Lusitanis ereptum, aut dolo sublatum quereretur, ad se veniret. nec enim se antè anchoras soluturum, quàm essent omnia persoluta. Id Sinis gratissimum accidit, quòd mos ille Lusitanae gentis aequitatem, & probitatem, & prudentiam in aspectu proponeret. Eos namque Andradius ita sibi comitate deuinxerat, vt arbitrarentur, nullam esse gentem officio, & fide, & prudentia cum Lusirana conferendam. Aliquot pòst annis Simon Andradius, vir sanè fortis, sed temerarius, & plurimùm à mente fratris abhorrens, cum classe ad Sinas aduectus, cùm in, principio opes in eo loco Lusitanas firmare statuisset, & locu̅ etiam muniuisset, vti iure pianè regio coepit, deinde in tyra̅nidem erupit: rapuit quae voluit, intulit vim ingenuis virginibus, quibus voluit: multa praeterea signa insiti furoris dedit: quibus Sinae vehementiùs irritati, Lusitanos inuaserunt, multos occiderunt, alios captiuos abduxerunt. Andradius tamen cum opibus suis euasit. Ea fama cùm ad regem Sinarum peruasisset, legatum eiecit: qui cùm Cantamum rediret, fuit à ciuibus in vincula coniectus, in quibus exitu miserabili vitam conclusit. Ita plerunque fit, vt quod est prudentia constitutum, temeritate & amentia dissipetur. Osorius libro vndecimo Rerum Emmanuelis. Legati. Ex Tit. Legati prudentes, huc quaedam: quatenus Popularitas Prudentiae ministrat, fol. 1641. Sultanus Iconij Clizasthlanes, postquam in angustijs, quae Clausurae Zypricae appellantur, exercitus inaximam partem Manuelis Comneni Imperatoris prostrauisset: impulsus tamen procerum suorum consilijs, quibus temporepacis ab Imperatore pecunia affluebat, per legatos vltrò pacem Imperatori obtulit, quam is vrgente necessitate petiturus erat. Misit itaque Gabram, honoratissimum inter suos satrapas, ad Imperatorem: qui ipsi Barbarorum more summissè adorato, dono adduxit equum Nisaeum, frenis argenteis ornatum, ex ijs quiad pompas aluntur, & longum ancipitem gladium: ac sermonem de pacificatione interiecit: animo eius, ob acceptam cladem tristi, priùs mollibus verbis, quae in aurem illi dicebat, delinito. Quum autem thoracem Imperatoris fulua veste tectum vidisset: Iste color, inquit, Imperator, ad pugnam inauspicatus est. Imperator subridens, eam vestem purpura & auro intertextam illi dedit: accepto???; ense & equo, pacem sua manu subsignauit. Nicetas libro 6. de Rebus Manuelis. Politici. Vide infrà, Erga populum, fol. 2896. Phocion Atheniensis non modò quenquam suorum nunquam laesit, sed ne odit quidem, cùm graues alioquin contentiones ab eo saepè susceptae essent Reipublicae causa. Sed is omnes humanos affectus suorum ciuium charitati censuit posthabendos. Sabellicus libro 5. cap. 2. ex Plutarcho, & Plutarchus in eius vita. Moribus fuit Aratvs Sicyonius, Achaeorum praetor politicus, celsi animi, attentior ad Rempublicam quàm priuatam, hostis acer tyrannorum, inimicitias & amicitias semper ex bono publico metiebatur. Quod in causa est, vt non tam a micus firmus, quàm facilis & lenis inimicus, videatur fuisse, Reipublicae causa hinc inde pro tempore varians. Plutarchus in Arato. C. Gracchi Trib. pleb. conspectum plebs mirabatur, cùm assectari eum conspicerent cateruam operariorum artificum, legatorum, magistratuum, militum, doctorum hominum: quibus omnibus placidum aditum praebens, atque in humànitate tuens grauitatem, accommodans???ue se ad id, quod cuique propriè conueniret, effecit, vt graues calumniatores haberentur, qui trucem ipsum aut omninò morosum diceba̅t, aut praefractum. Plut. in Caio. T. Qvintivs Flaminius acerbus habitus est nemini, sed praeceps m iram & leuis natura multis: caetera in consuetudine omnium blandissimus, & in dicendo cum acrimonia lepidus. Plut. in Flaminio. P. Scipio Africanus minor Polybium (quod ipsum inter illius ducis miranda non ineptè reposuerim) perfamiliarem habuit ac intimu̅: cuius imbutus praeceptis, [Greek words]: studebat non priùs foro reuelli, quàm vnum aliquem exjis, quibus quum fortè congrederetur, beneuolum sibi atque amicum quauis ratione foret venatus. Caelius lib. 26. cap. 22. Antiq. Lect. M. Crassvs epulum dedit Romano populo, & tres minas viritim: nulli ciuium suum patrocinium non libens impendit, nullum in via non salutauit: fecit???; vnus omnium popularem auaritiam, ex qua nemo antea gratiam reportarat. Sabellicus libro 8. capite 2. Lavrentivs Medices Flotentinus, in demandandis Reipublicae muneribus aequali temperame̅to semper est vsus: vt cùm carissimis amicorum & clientibus honores deferret, nullus vnquam antiquae nobilitatis se praeteritum esse quereretur. Opificibus autem ac infimae plebi adeò populariter studuit, vt saepè priuata pecunia annonae penuriam subleuaret: & cùm studio aedificandi ductus in Caiana villa extruenda sumtu atque elegantia Cosmum auum superare decreuisset, magnam operarum turbam se alere potiùs quàm ae dificare praedicaret. [2880] Edebantur quoque statis anni temporibus hastatorum equitum decursiones, comoediae, theatrales ludi, omnis???ue generis spectacula. Quibus rebus fiebat, vt populus Florentinus quaestui pariter & iocunditati deditus, effusè laetaretur. Numidicos etiam equos eximiae pernicitatis domi alebat, qui in celeberrimis magnarum vrbium certaminibus cursu contenderent, victoriarum???ue praemia, aureos & sericos pannos singulari pietate vestiendis altaribus dedicabat: adeo???ue in his rebus curandis exornandis???ue sumtuosus erat, & diligens, vt nullum vnquam popularis gratiae decus, vel in maximarum rerum occupationibus, neglexisse videretur. Iouius in Leone decimo, libro primo. Philosophi. De Aristippo philosopho celebratum est illud Horatij libro 1. Epist. 18. Omnis Aristippum decuit color, & status, & res, Tentantem maiora, ferè praesentibus aequum. Nicolavs Damascenus vir doctissimus, tam incundis moribus praeter formam corporis fuit, vt Augustus Caesar palmarum balanos pulcerrimos & maximos appellari de eius nomine Nicolaos praeceperit. Testis Suidas. Vide Titulum Comicorum. Iamblichvs, philosophus Pythagoricus, è Chalcide Syriae, moribus adeò probatis fuit, vt eius vitae abstinentia modestiáque ea tempestate nominatissima fuerint. Eunapius. Praeceptores. Aeschines, cùm cuperet esse ex numero discipulorum Socratis, suam???ue apud praeceptorem excusaret paupertatem, molestè ferens, quum alij Socratis amici multa subindè largirentur, se solum nihil posse: Annón intelligis, inquit Socrates, quàm magnum munus mihi dederis? nisi fortè teipsum parui aestmas. Comiter suscepit discipulum egenum, & nihil mercedis postulauit ab eo, quem pauperem esse nouerat. Laërtius. Alexander Philippi filius, puer adhuc, cùm nondum ad puberem aetatem peruenisset, citharam didicit pulsare. Magistro autem iubente chordam quandam tangere modulis conuenien em, & quam postulabat artis ratio: Et quid interest (inquit) etiamsi hanc pulsauero? in aliam digitum intendens. Qui respondit: Nihil interest regis, sed non eodem modo nihil interest futuri citharoedi. Timuit praeceptor fidissimus (qui nil celare discipulum volebat) ne idem sibi eueniret quod Lino: qui cùm discipulum Herculem in arte Musica acriùs reprehendisset, ab eodem occisus est. Aelianus lib. 3. de Varia historia. Annevs Cornutus, Leptites genere, philosophus & rhetor, summa humanitate, vt discipulos ex ea causa plurimos ad se, non minùs quàm doctrina alliceret. Natura enim magis quàm studio iuuabatur. Suidas. Aedesivs Cappadox, Iamblichi discipulus & successor, Pergami scholam aperuit. Valdè populari ingenio, & singulari fide in docendis & exercendis auditoribus. Eunapius. Erasmvs Roterodamus, cùm Senae Alexandrum Archiepiscopum, titulo D. Andreae, Iacobi Scotorum regis filium, rhetorum studijs exerceret: is???ue, qui sibi iam videbatur nonnihil profecisse, rogaret, Vt tantùm indicatis propositionibus summis, reliquam omnem inuentionem sibi relinqueret: paruit adolescenti ingenioso, mirae???ue spei. Adnisus est summa vi, sperans fore, vt tametsi sermonis vbertate vinceretur, tamen ob ingenij vigorem, non multùm esset à praeceptore relinquendus. Erasmus primùm collaudata hominis industria, passus est illum sibi aliquandiu placere. Mox vbi indicasset, quàm multa illum fugissent, quàm multa non suo loco dixiffet: cristas adolescens demisit, & agnouit, quantum adhuc abesset à meta. Erasmus de Ratione conscribendarum epistolarum. Peregrini, Hospites. Parthenopaei, vnius è septem Argiuorum ducibus ad Thebas, haec laus est ab Adrasto prolata apud Euripidem in Supplicibus: [Greek words]. Venatricis Atalantae filius, iuuenis Parthenopaeus, forma praestantissimus, Arcas quidem fuit: veniens verò ad Inachi fluenta, disciplinis imbuitur apud Argos. Enutritus verò illic, primùm quidem, vt oportet inquilinos hospites, molestus non erat, neque inuidiosus ciuitati, neque contentiosus in verbis, vnde grauis maximè fuerit & ciuis & peregrinus: sed agminibus addictus, perinde ac si Argiuis esset, defendebat patriam: & quoties benè ageret ciuitas, gaudebat: molestè verò ferebat, si quo modo infelix esset. Mvlieres. Mvlieres silentium & [Greek words] hoc est, domus custodia decet. Itaque Eliensibus Phidias Venerem fecit, quae testudinem calcaret: apertiùs implicatius???ue commonstrans, esse muliebris decoris aedes custodire ac silentium. Vxorium quippe ornamentum est, aut cum marito, aut per maritum loqui. Nam & Aegyptijs mulieribus inde vti calceis non fuit patrij moris, vt ita domi se continere quodammodo cogerentur. Caelius libro 10. cap. 3. A. L. Numa Romanus rex, sicut scriptum est à Plutarcho, tacere Feminas, & abstemias prorsus esse, neque de necessarijs rebu??? absente viro quicquam loqui assuefecit. Fertur igitur, quum mulier aliquando propriam in foro causam dixisset, Senatum consuluisse deos, Quídnam ciuitati id monstrum portenderet? Lud. Viues de Christiana femina lib. 2. Apud Spartanos aperta facie virgo, at conuelata nuptae in propatulo visebantur. Cuius eam Charillus reddebat rationem: [Greek words]: quoniam virginibus de viris sibi prospicere necessarium sit: mulieribus autem, quos compararint custodire. Obseruatum & illud, Chalcedonias mulieres eum seruasse mo rem, vt si in alienos viros & magistratus potissimùm inciderent, dimidium retegerent faciei. Quae à viduis coorta consuetudo, prorepsit & in eas, quae iunctae viris forent. Caelius libro 13. cap. 6. A. L. Qvo Consilio, Qva occasione. Pvta Studio Religionis. Lacedaemonii, victis Atheniensibus ad Aegos potamos à Lysandro, vrbem ipsorum euersuri, consulto oraculo responsum acceperunt: Communem Graeciae aram ne moueatis. Flexit ergo Spartanos religio, vt hostibus infensissimis parcerét. Aelianus lib. 2. Var. hist. Potentiae. Sesostris Aegyptiorum rex, cùm animum ad imperium orbis adiecisset, vt facilitùs optata perficeret, sibi omnium Aegyptiorum beneuolentiam conciliauit, omnes affecit beneficijs. Diodorus Siculus. Romani aduersus nationes agrestes belligerantes, humanitatis disciplina nequaquam indigebant. Ex quo autem aduersus mansuetiores populos tractare bella coeperunt, hunc amplexi modum impera̅di, cuncta suo subdidêre regno. Strabo libro nono. Benevolentiae. Sic ferè Principes. Vide suprà, Principes populares, fol. 2870. Philippvs Macedo, superatis Graecis, cùm suggererent e??? quidam, vt praesidijs vrbes frenaret: Malle dixit diu se dic??? humanum, quàm exiguo tempore dominu̅. Plutarchus in Regum apophthegmatibus. Mirantibus cunctis, quòd Antigonvs iam senex blandè & comiter regnaret: Antè, infit, opus habebam potentia, nunc gloria & beneuolentia. Idem. POPVLARITATIS FORMA IN MORVM Compositione. Partim Activa. Cuiusmodi est Aspectvs benignvs, hvmanvs. Vvltvs compositus. P. Vergilivs Maro, Poëtarum deus, animo & ore adeò fuit verecundus, vt vulgò Parthenias diceretur, Gyraldus Dialogo 4. Poët. histor. Domitianvs Imp. commendari se verecundia oris adeò sentiebat, vt apud Senatum sic quondam iactauerit: Vsque adhuc certè animum meum probastis, & vultum. Suetonius. Aul. Persivs Satyricus, moribus lenissimus, ac virginali ferè quadam verecundia, forma???ue modesta ac pulcra. Gyraldus Dialogo 4. Hist. Poëtarum. Orationis decvs: Hvc Taciturnitas decora. Exemplar taciturnitatis honestae D. Maria virgo. Cedò quàm multa legis Mariae verba in tota quatuor Euangeliorum historia? Intrat ad eam Angelus, & paucis verbis tanti mysterij nuncium absoluit, ijs???ue sapientissimis & sanctissimis. Visit Elisabetham, Ioquitur, vt Deum laudet. Parit Filium Deum, celebratur ille ab Angelis, adoratur à pastoribus: mater tacet, conseruans omnia quae ab illis dicebantur, conferens in corde suo. Adoratur à Magis, qui procul eò venerant: quid ipsam legis locutam? Alia forsan de illa regione fuisset percunctata, de opibus, de sapientia illorum, de astro. Ipsa, quod teneram decebat virginem, muta semper. Offert Filium templo, & vaticinantem de ilio Simeonem tacita audit. Rogasset alia eorum quae dixerat rationem & modum. Vertit sermonem ad Virginem Senex de Filio: Ecce positus est hic in ruinam & resurrectionem multorum in Israël, & in signum cui contradicitur. Et tuam ipsius animam dissecabit gladius, vt aperiantur multorum cordium cogitationes. Alia mulier, quando, quomodo, vbi futurum, esset sciscitata: ipsa nihil legitur dixisse. Amittit carissimum Filium Hierosolymis, quaesitum tribus diebus, tandem inuentum, quot verbis compellat? Fili, quid fecisti nobis sic? ecce pater tuus & ego moesti quaerebamus te. Natu iam grandior, in nuptijs illud tantùm admonet: Fili, vinum non habent. Ad crucem omninò elinguis, nihil ex Filio quaerit, cui se relinquat, quid moriturus mandet: quòd in publico loqui non didicerat. Hanc virgines, hanc feminae omnes imitentur, pauciloquam quidem, sed ad miraculum sapientem. Lud. Viues de Christiana femina lib. 1. Disertissimu̅ Homerus Vlyssem maximè taciturnum expressit, filium???ue eius, & coniugem, & nutricem. Siquidem audis eam dicentem: [Greek words]. Non secus ac fortis quercus ferrúmve tacebo. Ipse assidens Penelopae: [Greek words], [Greek words] [Greek words] —. —miseretur Vlysses Coniugis ex animo moerentis: lumina verum Palpebris instabant immotis, cornua sicut, Vel ferrum—. Vsqueadeò fuit corpus eius vndequaque temperantia refertum: cuncta???ue habens ratio obtemperantia sibi & mancipata, oculis imperauit, vt lacrymis temperarent: linguae, ne loqueretur: cordi, ne tremeret, neque latraret: [Greek words]. Ast huic cura vorax in pectore fixa remansit: quod pertineret vsque ad rationis expertes motus ratio, spiritum???ue & sanguinem sibi redderet audientem & parentem. Talis etiam fuit magna pars eius sociorum. Cùm enim rapti & solo illisi à Cyclope non detexerunt Vlyssem, neque praeustum & paratum aduersus oculum istius monstrauerunt organum: sed crudos deuorari se, quàm quid detegere arcanorum maluerunt. Plut. de Garrulitate. Ino Euripidea liberè agens de se ipsa scire ostendit se [Greek words]. Tacere, vbi decet: atque vbi tutum, dicere. Nam qui generosa & verè regia instituti sunt disciplina, hitacere primùm, deinde loqui didicêre. Idem. Apud Spartanos in Phiditijs natu maximus commonstratis foribus, [Greek words], audientibus omnibus proclamabat. Plut. lib. 2. Conuiu. & in Lycurgo. Anacharsis à Solone exceptus conuiuio, sic compositus erat, vt sinistra manus ad pude̅da apposita esset, dextra autem ori. Interrogatus quam ob rem id faceret? Continentiori freno linguam indigere dixit, ne secreta proferret. Maximus Ser mone 20. Eiusdem imagini inscriptum fuit. Continendum esse à lingua, ventre & pudendis: id est, abstinendum à loquacitate, gula & venere. Laërtius in eius vita. Athenis cu̅ epulu̅ praeberet quidam regijs legatis Antigoni aut Ptolemaei, elaborauit cupientibus illis philosophos adiungere. Ibi cùm sermones inter se sererent alij & sua quisque adferret: silentium tenente Zenone, inuitantes & praebibentes ei hospites: De te, dixerunt, quid Zeno referemus regi? Quibus ille: Nihil aliud, inquit, quàm esse Athenis senem, qui inter pocula tacere potest. Plut. de Garrulitate. Quum quidam ad tacentem Cleanthem Assium dixisset: Tu quid taces? atqui iucundum est cum amicis confabulali. Jucundum quidem, respondit Cleanthes: sed quò iucundius est, eò magis in hoc amicis oportet concedere. Plutarchus. Archidamidas accusantibus nonnullis sophistam Hecataevm, quòd conuiuio adhibitus omni sermone abstinuisset: Qui dicere nouit, inquit, & tempus nouit. Plutarchus in Lycurgo. Romanus ille, quòd vxorem pudicam, opulentam & speciosam dimisisset, ab amicis castigatus, protenso calceo: Nempe & hic, inquit, aspectu pulcer est nouus???ue: caeterùm vbi me premat, nouit nemo. Plut. in Connubialibus. Quum M. Catoni Vticensi, etiamnum puero, vitio daretur taciturnitas (nec enim cum pueris exercebatur, nec à quoquam audiri volebat) ait: Carpant taciturnitatem, modò vitam probent. Et addidit: Tum demùm abrumpam hoc meum silentium, cùm ea loqui potero, quae sunt indigna silentio. Plutarchus. Breuitas decora. De Breuitate orationis suo loco inter Effecta agitationum animi egimus, fol. 226. 2881. 3824. Modesta oratio. Obscena dicta fugere. Homervs cùm aliquid turpe co̅memorat, lenire potiùs peccatum, quàm exprobrare conatur: sic Clytaemnestram Odyss. ???. Ait eam probam fuisse, quandiu cantorem habuit secum: id est magistrum quendam vxori ab Agamemnone adiunctum, qui ei optima praeciperet. Hoc demùm amoto, mulieri adulterium Aegisthus persuasit. Etiam Orestem Odyss. ??? laudans, qui caede Aegisthi vltus patrem sit, necem matris reticuit. (Quinetiam quando comica & ridicula tractat, multò modestiùs & castiùs amatoria attingit, quàm qui illum secuti sune Comici. Plut. de Homero. Archytas Tarentinus philosophus, cùm aliàs modestissimus fuit, tum etiam verborum obscenitatem assiduè vitauit. Cùm verò necessitas aliquando postularet absurdius aliquid dicere, non praefatus est: sed ipsum quidem silentio praeteriuit, inscripsit autem in pariete, monstrans quod dicendum erat, neque cùm res exigeret, dixit. Aelianus lib. 14. de Var. hist. Cosconivs, Poëta modestissimus sub Domitiano, nil nisi castum & pudicum cecinit: ea???ue propter à Martiale ridetur, quòd carmina eius pueris tantùm & virginibus conueniant. Facilitas in Alloquendo, Compellando, Salutando, [Greek words]. Aristoteles in 2. Rhetoricorum Grauitatem cum Affabilitate coniungi vult, & quodammodo temperari, nenimia grauitate superbi videantur: aut immoderata affabilitate [Greek words], humiles, abiecti & contemti euadant. Tritum est prouerbium: Nimiam familiaritatem párere contemtum. Pythagoras cum pueris oratione vtebatur puerili, cum mulieribus muliebri, cum Principibus item congrua ijsdem, ac fortunae apta praecipué. Siquilem inscitiae summae est, in personarum diuersitate [Greek words], id est, orationis modum vnum minùs euitasse. Caelius libro 11. capite 7. Antiquarum Lectionum. Themistocles erat plebi acceptissimus, partim quòd omnes ciues nominibus suis salutaret sine nomenclatore, partim quòd integrum iudicem praeberet se in contractibus. Ac Simonidi Caeo aliquid iniqui ab ipso praetore postulanti respondit: Non fore ipsum bonum poëtam, si praeter modos caneret: nec se, si praeter leges quid largiretur, magistratum probatum. Plutarchus in Themistocle. Cleomenes, Leonidae F. rex Spartanus, pallio amictus plebeio ad salutationes aliorum occurrit, collocutus est & vacauit exporrecto vultu humano???ue a deuntibus. Plutarchus. Alexander Magnus in suis ad amicos literis imperij maiestatem planè exuebat. Vti etiam Avgvstvs in suis ad Moecenatem epistolis, illius quoque stylum, quantum licebat, imitatus. Dignatus tenui Caesar scripsisse Maroni. Ouid. in Probim. C. Ivlivs Caesar milites pro concione, non milites, sed blandiori nomine Commilitones appellabat. Suetonius, & Polyaenus libro octauo. Imperatorem aut tribunum ignorare milites, pudenda inscitia est. Neque aliud Othonem ad imperium euexit, quàm quòd quemque militum, in agmine, in stationibus, in itinere nomine compellabat suo, ex hoc gratiam & studia hominum assequutus. Alex. lib. 6. cap. 18. Vespasianvs Romanorum Imperator, cùm libe̅ter in hortis Salustianis habitaret, eò recipiebat etiam quemcunque no̅ solùm senatorij ordinis, sed etiam homines priuatos. Ante lucem, cùm esset adhuc in lecto, colloquebatur cum ijs qui sibi familiares erant. Nec senatores tantùm Romanos, sed priuatos etiam homines publicè salutabat, accipiebat hospitio, atque apud eosdem etiam interdum coenabat. Suetonius, & Dion, & Xiphilinus. Traianvs Imperator saepè domos priuatorum ex improuiso adiens, cum ijs accubuit. Suidas. Tanta fuit moderatio in Stenone Sueonum & Gothorum Principe, vt omnia mallet, quàm nomen Regium (quod ob seueritatem prioru̅ Regum ad | publicum patriae odium deuenerat) sibi tribui gaudebat, se infimorum ciuium & incolarum [2882] amicum ac fratre̅ aestimari. Nemo erat ta̅ humilis conditionis paterfamiliâs, quin si in eius domum hospitij gratia introisset, ipsum cum coniuge & liberis porrecta manu officiosissimè salutaret, sibi???ue in mensa assidere vellet, & de eorum statu diligenter interrogaret. Ioan. Magnus lib. 23. cap. 12. Bvcicaldvs equitatui Gallico praefectus sub Carolo sexto, Genuae duas meretrices obuias sumtuosè vestitas honorificè salutauit. Reprehensus ob id à cominbus, Meretricem, inquit, per errorem salutasse, peccatum non est: at matronam non salutasse, peccatum est. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis memorabilibus. Mathias Coruinus, Hungariae rex, suauissima consuetudine sibi omnes obstrinxit. Non solùm proceres officij gratia, sed gregarios quoque visitauit. In castris aegrorum contubernia lustrauit, cibum porrexit, consolatus est, vulnera obligauit. Quinetiam gloriabundus saepè retulit, se Nicolao Bossenae regi aegrotanti pedum digitos interfricuisse. Bonfinius lib. 7. Decad. 4. Corporis motvs decorus. Puta Incessus. Manuum motus. Haec ipsa hominis mentem interdum detegunt. De ijs proinde inter Affectuum Accidentia, fol. 232. 387 At hîc, quatenus conuersationem humanam condiunt. Excretio modesta. Israelitae ex Mosis praecepto locum extra castra habebant, quo ad requisita naturae exibant. Palo foueam faciebant, & ibi egestum excrementum obruebant. Causam addit: Nam Ioua Deus vester in castris vestris versatur, vt vos defendat, vobis???ue hostes subijciat. Quare castra vestra pura sunto, ne si quid apud vos foedum videat, auertatur vos. Deuteron. 23. Esseni Iudaei Sabbatho aluum no̅ purgant. Alijs autem diebus fodientes foueam vno pede altam [Greek words], hoc est, dolabella, quam quisq; illorum ex sectae instituto habet, demissa veste sese diligentissimè contegentes, ne splendori diuino iniuriam faciant, in eadem fouea ab onere ventris leuantur, ac deinceps terram, quam effoderant, regerunt: id???ue ipsum faciunt in locis secretissimis: & cùm naturalis sit ista purgatio, nihilominus tamen solenne habent, vt quasi ab immunditia abluantur. Iosephus lib. 2. cap. 7. Belli Iudaici. Exspuere in medium, vel in dexteram sui partem, Esseni deuitant. Idem. Extat apud Persas cùm moderati eorum victus testimonium, tum quòd alimenta laborando planè absumant. Nam apud eos non solùm exspuere, & emungi, & flatus plenos videri, turpe ducitur: sed etiam vel meiendi, vel alterius alicuius eiusmodi rei gratia euntem aliquò palàm conspici. At enim haec praestare non possent, nisi & modico nutrimento vterentur, & humorem laborando ita consumerent, vt aliò quopiam secederet. Xenophon de Institutione Cyri libro 1. Eorundem instituto nudum conspicere hominem, ac si immane scelus admissum foret, capite luebatur. Alexander ab Alexandro lib. 2. cap. 25. Aegyptii ventre̅ domi exonera̅t, exteriùs in vijs comedunt: quòd quae sunt turpia, sed necessaria, ea in occulto fieri debeant. Herod. lib. 2. Passiva, Huc pertinet Facilitas in conversatione aliorum, Aditum praebendo, Copiam sui faciendo, Audiendo, Auscultando. Isocrates in Paraenesi sua ad Demonicum inquit: [Greek words]. Ergo [Greek words] Humanitatis differentias facit: hanc quidem, quatenus alios placidè suscipit, patienter audit, benignè respondet (quae Facilitas à Latinis appositè diciposset) illam verò, quatenus alios amicè alloquitur, salutat, confabulatur, & affatur, vnde Affabilitas dicimeruit. Magna estnominum istorum abusio: non magni tamen momenti, si distinctarei cognitio confusas nominum significationes illustret. Consule Titul. Populares principes, fol. 2876. Artoxerxis Mnemonis vxoris Statyrae currus velis detractis semper progrediebatur, feminis???ue popularibus salutandi eam & adeundi faciebat copiam. Plutarchus in Artoxerxe, & in Apophthegmatibus. Alcibiades in quotidiana conuersatione tam suauis erat & iucundus, vt etiam ijs qui eum vel metuerent, vel inuiderent, praesentia eius & aspectus voluptati laetitiae???ue esset. Plutarchus in Alcibiade. Plato philosophus in conuersatione & colloquio familiarissimus, Olympiae apud ignotos diuersatus, eorum animos ita sibi conciliauit, vt cum eis conuiuando, ac familiariter colloquendo multas horas consumeret. Aelianus lib. 4. Var. hist. Apud Romanos tribunitiae domus fores non interdiu, non itam noctu solitas occludi, ceu planè portus quidam ac refugium celebre, quò indigentibus semper & facilè pateret aditus. Caelius lib. 8. A. L. cap. 1. Ad Publ. Valerivm facilis erat indigentibus aditus, domúsque eius omnibus patebat, nec colloquium vllius abiecti hominis aut postulationem reijciebat. Hac de causa Vindicius Aquiliorum seruus coniurationem dominorum suorum potiùs ad eum, quàm ad Brutum, vel Collatinum detulit. Plutarchus in Valerio. Caivs Gracchus. Vide suprà, Politici populares. Avgvstvs Caesar in consulatu pedibus ferè, extra consulatum saepè adaperta sella per publicum incessit. Promiscuis salutationibus admittebat & plebem: tanta comitate adeuntiu̅ desideria (hoc est, libellos supplices, ex Hotomanno de Verb. iur.) excipiens, vt quendam ioco corripuerit, quòd sic sibi libellum porrigere dubitaret, quasi elephanto stipem. Molestum erat optimo principi, quòd timeretur. Die Senatus nunquam Patres, nisi in curia, salutauit, & quidem sedentes: ac no minatim singulos, nullo submonente: & discedens eo modo sedentibus singulis valedicebat. Suetonius. Tiberivs Caesar in primis erat affabilis, comis & humanus. Itaque iussit vt senatores simul omnes se salutatum venirent, ne multitudine inter caeteros premerentur. Dion Nicaeus, & Suetonius in Tiberio. Traianvs Imp. amicis incusantibus, quòd parùm memor im peratoriae maiestatis, nimiùm esset omnibus expositus: respon dit: Talem praestabo imperatorem priuatis, qualem optarem ipse priuatus. Erasmus lib. 8. Apophtheg. Adrianvs Caesar in colloquijs etiam humillimorum mirè ciuilis erat: eos???ue detestari solebat, qui hanc humanitatis voluptatem ipsi inuiderent: hoc praetextu, quòd dicerent Principis maiestatem vbique seruandam. Dion in eius vita. Imperatorium fastigium ad summam ciuilitatem deduxit Marcus Antoninvs Pius. Vnde plus creuit, recusantibus aulicis ministris, qui ilio nihil per internuncios agente, nec terrere poterant homines aliquando, nec ea quae occulta non erant vendere. Capitolinus. Alexander Seuerus Imp. aditum ad se non amicis modò ac familiaribus, verumetiam militibus caeteris???ue hominibus ??? facillimum praebebat. Idem tamen vetuit matrem & vxorem suam à famosis mulieribus salutari. Lampridius. Ivstinianvs Imperator singulari praeditus comitate, cuiuis facillimè se adeundi & compellandi potestatem faciebat. Euagrius lib. 4. cap. 30. Fuit Belisarivs Iustiniani dux tanta comitate, quanta dux illius aetatis nullus, vt iuxtà diuiti inopi???ue comis facilis ???ue semper occurreret. Sabel. lib. 3. Enn. 8. Marcvs Barbadicus, Venetorum dux, praeter alia multa in humilioris fortunae viros benignitatis exempla, statim ab initio sui regiminis auctor fuit, ne ob curarum multitudine minus ad se aditus inopibus pateret, vt omnium qui audiri vellent, nomina in sortem octauo quoque die conijcerentur: atque ita quorum nomina primò educta essent, illi ad suum tribunal priùs aditum haberent. Quo pientissimo decreto est factum, vt neque ambitio, neque gratia inopiae ob staret, neque spes illius adeundi cuiquam adimeretur. Sabellicus libro terto, Decadis quartae. Franciscvs Sforcia Mediolanensium dux, in publica constitutus audientia, exteros & infimos quosq; primò omnium summa humanitate & cleme̅tia audire solebat. Pontanus cap. 15. de Beneficentia. Exeunte Pio II. Pontifice à cella Palatij, cùm Germanus senex arrepta lectica ius sibi reddi exclamaret: Vna, inquit, de re, an de omnibus? Respondenti de vna: statim subdidit, Rectè sapis: na̅ actum fuerat, si de omnibus postulasses. Cùm aliquando vnus è cubicularijs senem verbosiore̅ facere dicendi finem clàm submonuisset, repeti omnia iussit: conuersus???ue ad cubicularium, irato similis: An nescis, inquit, ex quo iniui Pontificatum, alijs me viuere oporcere, non mihi? Neminem plus triduo demoratus. Oratores saepè qua die venissent, caeteros. postridiè admisit, praescripta cuique hora, ne quem expectando fatigaret. Ioan. Ant. Campanus in eius vita. Maximilianvs I. Imper. humanissimus Princeps saepè verecundos & timidos sua humanitate adeò confortauit, vt relecto timore liberiùs cum eo quacunque cupiuerant, pertractarent. Cuspinianus. Clemens VII. Pp. qui occultare naturae vitia, & studia hominum promereri expedita liberalitate nesciebat, eximiam salte̅ laudem assecutus est, facilitate aditus, perurbana comitate, & populari quadam molestissimarum rerum tolerantia: nunquam enim infimorum etiam hominum vel preces, vel spes ipsas iratus aut fastiditus abrupit. Iouius lib. 32. Histor. Lvdovicvs Sforcia Mediolanensium Princeps, erat in primis, quod maximè popularem gratiam fauorem???; conciliat, aditu alloquio???ue perhumanus & facilis: nunquam eius animus iracundia superabatur: moderatè ac patienter ius dicebat. Iouius lib. 1. Histor. Acroamata aliorvm Turpia non ferre. Q. Sertorivs inter conuiuia impudica verba & obscena non admittebat. Plut. in Sertorio. Tristia non admittere. Athenienses, Mileti expugnationem à Persis, se permolestè tulisse, cùm alijs multis rebus declararunt, tum verò hac, ??? Phrynicho docente drama, quod de Mileto direpta fecerat, theatrum illacrymauit: & Arhenienses eum, quòd domestica mala refricuisset, mille drachmis mulctauerunt, adiecto interdicto, ne quis postea eo actu vteretur. Herod. lib. 6. Corporis cvltvs decorvs, popvlaris, per Vestitum. Alexander Magnus ex cultu barbarico quod insolens & tra gicum erat reijciens, ceu tiaram, candyn, & subligacula, ex Macedonico & Persico ritu temperata̅ quandam, quod Erathosthenes scriptum reliquit, gerebat stolam: atque vt philosophus indifferentibus vtebatur, vt imperator communis erat & rex popularis, vestitus honore deuictorum concilians caritatem: quò in fide persisterent, diligerent???; vt principes Macedonas, non vt hostes grauarentur. Plutarchus orat. 1. de Alexandri fortuna. Strato, siue (vt alij tradunt) Plato, dixit Aristippo: Tibi vni & chlamydem & pannum ferre datum est. Chlamys vestis est satraparum, pannus mendicorum. Id notauit Horat. cùm ait: Omnis Aristippum decuit color, & status, & res. Apud Dionysium saltauit in purpura: interdum vili pallio vtebatur: semper tamen decori memor. Erasmus ex Laërtij libro 2. capite 8. Alexander Seuerus Imp. gemmas de calciamentis & vestibus sustulit, vsus simplici vestitu. Cuspinianus ex Lampridio. Ablutionem. De hac sub Corporis cultu inter corporea, fol. 297. Hîc repetitur, quatenus ad Conuersationis popularitatem facit. Corporis denvdatio. Corpvs, Vultum Tegere. De hoc quoque inter Affectuum accidentia: sed respectu diuerso, fol. 262. Devs Mosi praecepit, ne per gradus ad altare suum ascenderetur, ne in eo pudenda corporis fortassis apparere̅t. Vsqueadeò modestia placet Domino. Exodi 20. Panthei Lacedaemonij Vxor, virum secuta in Aegyptum, quò is cum Cleomene se receperat, post viri mortem, cùm Ptolemaeus ipsam quoque cum caeteris Lacedaemonijs mulieribus, quae illic erant, occidi iussisset: priùs quàm occideretur, vestem diligenter pedibus obuoluit; omnem???ue aliam corporis partem texit: nudo iugulo relicto, vt honestè cadens, pudorem, quem per omnem vitam seruauerat, inuiolatum relinqueret. Fulgosus libro quarto, capite quinto ex Plutarchi Cleomene. Olympias Alexandri Magni mater, cùm eam Cassander interimi iussisset, diligenter cauit, ne cadens in morte aliquam corporis partem detegeret, quae caelanda pro matronali pudore videretur. Apud Spartanos diu morem obtinuisse legimus, vt aperta facie virgo, at conuelata nuptae in propatulo viserentur. (Hinc fortassis Homerus Helenam, vtpotè Spartanam, passim [Greek words] vocat) Cuius eam Charilaus reddebat rationem: [Greek words]: quoniam virginibus de viris sibi prospicere necessarium sit: mulieribus autem quos compararint, custodire. Caelius libro 13. cap. 6. A. L. Chalcedoniae viduae primùm, pòst etiam mulieres, velatae incedebant. Quòd si tamen in viros graues & magistratus praesertim incidissent, dimidium faciei retegebant. Caelius libro 13. cap. 6. Antiq. Lect. C. Ivl. Caesar, vt animaduertit in Senatu vndique se strictis pugionibus peti à coniuratis, toga caput obuoluit: simul sinistra manu sinu̅ ad ima crura deduxit, quò honestiùs caderet, etiam inferioris corporis parte velata. Suetonius. Sigismvndvs I. Polonorum rex, verecundia summa, & penè virginali, quoad vixit, fuit. Nudum se aut necessitati naturae satisfacientem, non nisi à perpaucis interioris cubiculi ministris consipici passus. Cromerus. Tvrci in corpore denudando religiosissimi, maxima solicitudine curant, tam domi quàm forìs, vel in castris, cùm naturae opus perficiunt, ne corpus denudent. Vtuntur itaque femoralibus amplis, quibus solutis (nam anteriori parte aperiuntur) reijciunt curuati in terram vestes sine corporis nudatione, vt vix quid agatur deprehendi valeat. Erectum vel stantem naturae opera exercere, pro piaculo habetur maximo. Cuspinianus. Tartarorvm reginae & magnatum nobilium???ue praecipuorum vxores, dum in publicum procedunt, facies velis obtegere solent. Guagninus in descriptione Tartariae. Non tegere. Antiphon Atheniensis tragicus, cùm ad supplicium raperetur, & socios morituros capita velasse videret per portam exeuntes: Quid ita, inquit: ánne horum quispiam cras vos videat, timetis? Plutarchus. POPVLARITATIS FORMA IN OFFICIORVM Administratione Activa. Grata et Accepta aliis Facere. Cvivsmodi officia sunt. Accommodare se aliorum orationi, moribus. Parthenopaevs, Atalantae F. Arcas, Argos veniens, moribus eius ciuitatis per omnia sese accommodasse, narratur apud Aeschylum in Septem. Aristoclidem Aeginetam Ode [Greek words]. Nemeorum Pindarus celebrat à mansuetudine & facilitate, qua se omnibus accommodaret. [Greek words]. Inter pueros puer, inter viros verò vir, tertiò verò inter senes senex: quales partes omnes habemus gens mortalium. Producit autem quatuor virtutes vita mortalis: curare verò iubet quod praesens est (supra iam tres dictas.) Avgvstvs, quia Moecenatem suum nouerat esse stylo remisso, molli & dissoluto, talem se in epistolis, quas ad eum scribebat, saepiùs exhibebat. Et contra castigationem loquendi quam aliàs ille scribendo seruabat, in epistola ad Moecenatem familiari, plura in iocos effusa subtexuit: Vale mel gentium, melcule, ebur ex Hetruria, laser Aretinum, adamas supernas, Tyberinum margaritum, Cilneorum smaragde, iaspis figulorum, berylle Porsennae, carbunculum habe̅s: [Greek words] moecharum. Macrobius lib. 2. cap. 4. Saturnal. Tiberius Caesar Dvos familiarius à se dilectos, omnium horarum amicos vocare solebat. Erasmus lib. 6. Apophtheg. C. Publicius solitus est dicere, P. Mvmmivm cuiuis tempori ho minem esse, Sentiens illum dexteritate facilitate???; ad omnem vitae statum esse accommodum. Leo X. Pontif. componebat vocem, vultum gestum???ue in omni occasione negotij aptissimè atque celerrimè: transferebat???ue mores ad personam, diuina quadam praesensione petentium vocis occurrens. Iouius in Leone. Docere alios humaniter. Vide suprà, Praeceptores populares. Galenvs medicus Pergamenus scripsit multa in communem amicorum aut inferioris quoque conditionis hominum vsum. Quod eum facere non piguit, vt non dubitarit dicere, se vel vnius tantùm gratia, quem modò veritatis studiosum cognouisset, dicturum???; scripturum???; omnia. Gesnerus in eius vita. Munera dare benigné. Persarvm reges non solùm amicis, ducibus & satellitibus ex mensa sua semper portiones mitteba̅t: verumetiam seruorum & canum quotidie coenam in illorum mensa apponeba̅t: quò facerent, quatenus possent, omnes, quibus vtebantur, mensae suae & Vestae consortes. Plut. lib. 7. Conu. quaest. 4. Cimon Atheniensis non solùm suos dilexit ciues, sed humani generis beneuolentissimus fuit. Is suos agros & pomaria ciuibus & peregrinis communia proposuit: si que̅ praeterea grandem natu intuitus esset, trita aut sordida veste amictum, vnum alique̅ ex suis assectatoribus, quos ad hoc ipsum honestè cultos circa se habere consueuit, iubebat cum eo vestem commu [2884] tare. Erant & quibus negotium iniunxerat, vt pauperibus & egenis occultè pecuniam subministrarent. Qua in suos beneficentia consecutus est, vt Comoediae testimonio, diuinus sit homo appellatus, omnium???ue Graecorum optimus. Sabel. lib. 8. cap. 2. ex Plutarcho. Cn. Pompeij comitas commendatur à Plutarcho: qui nemine minùs importunè rogabat, vel hilariùs largiebatur roganti. Ostendebat enim in dandis beneficijs serenitatem, & grauitatem in accipiendis. Plut. in Pompeio. Hadrianvs Imp. Saturnalia & Sigillaria, etiam inopinantibus mittere solitus est: quae ipse libenter accepit, vt ijc magis ac magis ad par reddendum inuitaretur. Pontanus capite 40. de Liberalitate. Strena, id est, munus aliquod in principio anni, boni ominis gratia datur. Tranquillus scribit, equites Rom. solitos fuisse quotannis strenam Augusto Caesari in Capitolio etiam absenti Cal. Ianuar. conferre: quod hodie etiamnum vbique seruatur, diuerso tamen modo. Itali enim summi viri dant infimis: in Anglia verò inferiores deferunt strenam superioribus, & Regi cuncti Principes, qui tamen dantibus aliquid con trà donat, quò liberalitas, vt boni ominis nuncia, mutuò communicetur. Quin etiam sine munere, eum primum anni incipientis diem, more veterum, vt est testis Plinius, laetis precibus nobis vicissim faustum generatim ominamur. Polydorus lib. 5. cap. 2. de Rerum inuent. Munera accipere. Artoxerxi Mnemoni Persarum regi donum erat adeò exiguum nullum, quod no̅ illustri gratia exciperet. Imò verò cùm malum punicum Omises quidam ei inusitata magnitudine obtulisset: Per Solem, inquit, etiam vrbem vir hic, si ei concradita sit, ex pusilla citò reddat amplam. Dum alia alij offerunt, in itinere homo tenuis, cùm nihil subitò ad manum haberet, ad amnem cucurrit, haustam???ue manibus aquam obtulit ei. Ea re delectatus Artoxerxes, misit ei phialam aurea̅ cum mille Daricis. Plut. in Artoxerxe. Polliceri benigné. Titvm Vespasianum ferunt, cùm nihil cuiqua̅ negaret, à quodam familiariter rogatum: Ecquid putarétne imperium tanti esse, vt omnia, quae promitteret, praestare posset? tantùm dixisse ferunt, Non oportere quenquam à Principis conspectu tristem abire. Sabel. lib. 8. cap. 2. ex Suida, & Suetonio. Alfonsvs, Alfonsi iunioris Calabriae ducis auus, hac vna re potissimùm beneuolentiam hominum sibi co̅ciliauit, ??? neminem patiebatur tristem à se abire. Pontanus de Principe. Gratias agere. Fvrnivs quidam, qui vixit Augusti temporibus (cuius pater, quandoquidem sub Antonio stipendium fecerat, ob id iure belli hostiliter Augusto erat inuisus) adit Imperatorem, patris ab eo vitam deprecatur. Ignoscit ille. Tunc Furnius: Hanc vnam, Caesar, habeo iniuriam tuam, effecisti vt viuerem & morerer ingratus. Caelius lib. 7. cap. 28. A. L. Adiutare, Opemferre, Auxiliari benigné. Praecepit Dominus Israelitis: Tui fratris asinum bouémve in via lapsum si videris, ne dissimulanter praeterito, sed vnà cum eo alleuato. Deuter. 22. Cyrvs Persarum rex, quando ob inopiam liberalitate vti non poterat, beneuolentiam suorum humanitate conabatur assequi, cùm illis etiam in faciundo opere adiutor adesset, & laborum socius. Iustinus lib. 1. & Xenophon in Paedia. Alexanbro Magno per Cabazam regionem ducente exercitum, ob foedam tempestatem magna pars exercitus grauiter afflicta est. Saltu itaque emersis, loca humano cultu frequentia corporibus affectis auxilio fuêre. Hîc rex admoto igni coeperat rigentes artus fouere, quum gregarium militem Macedonici sanguinis intuitus vix ob laborem & frigus sese in armis traducentem, nec iam multum compotem mentis, exiliens Alexander in sellam, qua ipse erat ad ignem perductus, in sua ipsius sella collocauit. Nec ille priùs, aut vbi quiesceret, aut à quo acceptus esset, agnouit, qua̅ vitalis calor maiore sit parte corporis receprus. Tum verò regiam sedem & regem ipsum stantem intuitus, consternatus animo trepidè consurgit, obliuionem & imprudentiam excusaturus. Cui Alexander hilari vultu: Ecquid nescis miles, quantò meliore sorte vos Macedones, ??? Persae sub vestro rege viuitis? Illis capitale est in regis sella consedisse, tibi saluti fuit. Sabel. lib. 5. Enn. 4. Fuit Philopoemenes Megalopolitanus Achaeorum praetospecie non, vt nonnulli arbitra̅tur, deformi: extat enim etiam nunc Delphis statua eius. nam hospitis Megarensis inscitiae aiunt ipsius facilitatem & simplicitatem dedisse causam. Siquidem nunciato praetorem Achaeorum ad se venire, dum parat coenam, absente fortè viro tumultuabatur: ac cùm Philopoemenes interea ingrederetur obsoleta amictus chlamydula, existimans aliquem esse ex ministris & antecursorem, orauit eu̅ ministerio vt manu̅ admoueret. Ille abiecta co̅festim chlarmyde, coepit lingua findere. Cùm autem superueniret hospes, atq; id spectaret: Quid hoe rei est, inquit Philopoemene? Tum ille: Quid aliud, quam quòd foedae speciei pendo poenas? Plut. in Philopoemene. Avgvstvs Caesar affuit clientibus: sicut scutario cuidam, euocato quondam suo, qui postulabatur iniuriaru̅. Vnum omninò è reorum numero, ac ne eum quidem, nisi precibus eripuit, exorato coram iudicibus accusatore, Castricium, per que̅ de coniuratione Muraenae cognouerat. Suetonius. Traianvs Imp. cùm contra Decebalum Dacorum regem for titer pugnasset, atque deficerent ea quibus sauciorum vulnera obligarentur: vestem suam discidit, ad obliganda militu̅ vulnera. Dion Nicaeus. Conradvs III. Germanorum rex venerat Francofordiam, vt Henricum filium suum regem Germaniae curaret instituendum. Ibi quoque Bernardus Claraeuallensis abbas affuit. Quo cognito, tanta malè affectorum ac debilium multitudo sancti hominis visendi studio accensa confluxit, vt aliquando Conradus praesens turbam in templo vrgentem sustinere nequiuerit, ac deposita chlamyde ipsum in vlnas suscipere, & de basilica asportare coactus sit. Sigonius lib. 11. Regni Italici. Alfonsvm regem Aragonum descendere ex equo, & coenosam viam ingredi non puduit, vt rustici & imbecilli senis prolapsum sub onere asellum cauda subleuaret. Pontanus de Beneficentia, cap. 6. In societatem venire calamitatis. Athenienses à Minoë victi tributum pendebant nouem annis, septenos impuberes, totidem???ue virgines. Vbi ergo tempus tertij tributi adfuit, & vocandi in sortem erant patres, qui impuberes liberos habebant: recruduerunt querelae in Aegea regem ciuium lugentium, atque indignantium omnium illum auctorem in societatem vnum non venire poenarum: sed qui regnum in nothum transtulisset & hospitem filium Thesea, ipsos nihil laboret in iustorum solitudine liberorum & orbitate relinqui. Angebant haec Thesea, qui vt aequum bonum agnosceret, & in consortium veniret fortunae publicae, semetipsum obtulit, extra sortem se adiungens. Ac caeteri quidem spiritus eius obstupuerunt, & commendauerunt ciuilitatem. Aegeus verò cùm precibus & obsecrationibus agens immotum videret & inflexibilem, alios pueros sorze duxit. Hellanicus refert, non sorte ductos pueros puellas???; ciuitatem misisse, sed Minoa delegisse praesentem, ac Thesea omnium cepisse primum praefinita lege. Praefinitum autem fuisse, vt nauem praeberent Athenienses, & impositi impuberes nulla secum ferentes arma bellica cum illo nauigarent, sublato???; Minotauro finem fore poenae. nam antè nulla spes suberat salutis. Hinc nauem cum atro velo vt in certam perniciem mittebant. Plut. in Theseo. Condolere benigné. Vide Titulum, Hostes humani, fol. 2899. Congaudere, Congratulari familiariter. Ex loco Affectuum, fol. 177. item Amicorum officiorum, fol. 860. Honorem exhibere, Venerari populariter. Antonivs Abbas, Episcopis & Presbyteris solitus erat submittere ceruicem, captans ab eis benedictionem. Idcircò benedixit ei Dominus, & custo diuit illum: ostendit ei facie̅ suam, & misertus est ipsius: conuertit vultum suum ad illum, & dedis ei pacem. Marulus lib. 1. cap. 5. Alcinovs Phaeacu̅ rex, vt iuxta se hospitem Vlyssem locaret: Exciuit natum generosum Laomedontem, Claudebat patris latus hic—. Quippe quòd in filij sedem collocarit hospitem supplicem, id admodum est ciuiliter & comiter factum. Plutarchus libro 1. Quaest. conuiual. 2. Caivs Gracchus Tribunus cùm lege̅ Agrariam rogaret, cùm in alia dicitur magnoperè incubuisse, tum vbi superiores concionatores respicere ad curiam assueuerant, & ad comitium, primus tunc foràs versus ad forum fuisse concionatus, atq; id deinceps secutus, breui???ue declinatione & circumactu corporis magnam rem mouisse, ac Rempubl. quasi ab optimatibus ad arbitrium transtulisse populi: tanquam plebem spectare concionatores, non senatum deberent. Plut. in Caio. Tiberivs Caesar senatoribus assurgere, & ijs de via decedere non erubescebat. Suetonius. Clavdivs Caesar spectacula edentes, surgens & ipse cum caetera turba, voce ac manu veneratus est. Trib. plebis adeuntibus se pro tribunali excusauit, quòd propter angustias no̅ posset audire eos nisi stantes. Suetonius. Traianvs Imp. stans, consules sedentes venerabatur, quòd se illis inferiorem ex legibus esse sciret. Idem quoscunque consulturus esset, eos ipsemet adibat. Volaterranus lib. 23. Anthrop. Senatui tantum detulit Mantoninvs Pius Imperator, qua̅tum cùm priuatus esset, deferri sibi ab alio principe optauit. Capitolinus. Theodericvs Ostrogothorum rex in Italia, auro argento???; nullum signum aliud, quàm stante Repub. consueuerat, imprimi passus est. Cranzius lib. 3. c. 13. Sueciae. Permittere, Concedere aliquid, Non vetare. Psammetychvs, primus Aegyptiorum regum caeteras nationes ad importanda, quae apud se erant, allexit, securitate singulis adeuntibus praebita. Diod. lib. 1. c. 5. Epidamnii potestatem omnibus in suam vrbem migrandi peregrinandi???; libenter faciebant. Aelian. lib. 13. de Var. hist. Ludi gladiatarij populo in foro exhibendi erant: & pleri???; eorum, qui magistratibus fungebantur, cuneos in orbem ad spectandum istruxerant, quos locabant. Eos C. Gracchvs Tribunus pl. 11. imperauit illis, vt tollerent, quò inopes ex canea spectare gratis valerent. Nemine ei auscultante, praestolatus noctem, cui spectaculum illucescebat, euertit per opifices, quos habebat penes se conductos, cuneos illos, populóque postridiè locum vacuum exhibuit. Quo facto, apud multitudinem magni vir animi habitus est, verùm collegas offendit vt ferox & violentus. Hinc etiam tertio tribunatu lapsum apparet: non quin plurima tulerit suffragia, sed quòd improbè & fraudulenter renunciauerint designatos collegae eius. Plut. in Caio. Cùm Marcus mortuum educatorem suum fleret, reuocaretur???; ab aulicis ministris ab oste̅tatione pietatis, M Antoninvs Pius Imp. dixit: Permittite, inquit, illi vt homo sit: ne???; enim vel philosophia, vel imperium tollit affectus. Capitol. In coniuratione contra Iulianum & Lavrentivm Mediceos inita, fuit etiam Io. Bapt. Montesiccus, Xysti IV. Pp. copiarum ductor. In templo D. Repara???ter sacra Iulianum Fr. Pactius & Bern. Bandinus interficiunt. Laurentium verò Montesiccus leuiter vulneratum elabi passus est. Siquidem Laurentius paulò antè Montesicci animum perhumano liberali???ue sermone molliuerat, adeo???; benignè industriam ac opes ei fuerat pollicitus, si quae dam in Apennino castella, quae Montesiccorum fuissent, redimere vellet: vt ille commutata voluntate mirum in modum ei deuinctus abierit. Retractus inde è fuga Moncesiccus, solus ex omnibus coniuratis mitiorem supplicij poenam sepulturam???; promeruit, quòd hominem diuina virtute praeditum ad aras se percussurum omnino pernegasset. Iou. in Leone X. Imperij maiestatem submittere, deponere familiariter. Theopompvs Spartanorum rex, cùm primus instituisset, vt Ephori Lacedaemone crearentur, ita futuri regiae potestati oppositi, quemadmudum Rom??? consulari imperio tribuni plebis sunt obiecti: atq; illi vxor dixisset: Eum filijs minorem potestatem relicturum: Relinquam (inquit) sed diuturniorem. Val. Max. lib. 4. cap. 1. Timoleon Corinthius, victo Dionysio tyranno, cùm tantis esset opibus, vt etiam inuitis imperare posset, tantum autem haberet amorem omnium Siculorum, vt nullo recusante regnum obtineret: maluit se diligi, quàm metui. Ita???; cùm primùm potuit, imperium deposuit, & priuatim Syracusis, quod reliquum vitae fuit, vixit. Ne???; verò id imperitè fecit. Na̅ quod caeteri Reges imperio potuerunt, hic beneuolentia tenuit. Nullus honos huic defuit, ne???; postea Syracusis res vlla gesta est publica, de qua priùs sit decretum, quàm Timoleontis sententia cognita. Nullius vnquam consilium non modò antelatu̅, sed ne comparatum quidem est: ne???; id magis beneuolentia factum est, quàm prudentia. Probus in eius vita. Agathocles Syracusiorum tyrannus, Carthaginensibus terra mari???; debellatis, dijs sacrificauit, amicos???; opiparis co̅uiuijs excepit, deposito???ue in comessationibus regio ornatu, cuinsuis priuati hominis tenuitatem prae se ferebat, stipatus???; à populo solus in conciones ibat. Diod. lib. 20. Caesares Romanorum ne in crimen inuidiam???; inciderent, Impetatoris nomen, ta̅quam titulum mitem & honestiorem, abrogato Regis vocabulo, desumsêre. Alex. lib. 1. cap. 2. P. Val. Poplicola, vt consulatum pro terrifico placidum & gra tum redderet populo, fascibus detraxit secures. Ipsas etiam ad concionem accedens depressit fasces, & populo submisit, speciem maiestatis addens principatui populari: id???; consules postea obseruarunt. At non animaduertit multitudo, non facere illum se, vt arbitrabatur, submissiorem, sed inuidiam ea moderatione depellere & imminuere: at???; in tantum suas amplificare opes, quantum detrahere videbatur de licentia: coluit???; libens eum populus & tulit volens, vt etiam Poplicolam appellauerit. Plut. in Valerio. Hunc morem multis custoditum annis, ac ad tempora sua seruatum, Dionysius scribit: vt quum extra vrbem essent consules, vterentur securibus, intus verò sascib is modò ornarentur. Quod Maximus quoque Valerius intelligi voluit, inuidiosum scribens magistratus fastigium ad tolerabilem habitum esse deductum, dum fasces securibus vacuefecit. Porrò T. Liuius refert: Poplicolam, quum prodijsset in concionem, fasces sum misisse populo: quod ipsum lib. 3. Instit. Quintilianus repetit. Ex quo elegans prorepsit adagium, vt cùm manum damus, & herbam quodammodò porrigimus, vinci???; nos planè fatemur: Summittere fasces, dicamur, astipulante M. Tullij testimonio. Fasces autem submittere, interpretor, non surrectos tenere, vt solebant priùs lictores, vt visendos eos praeberent, ostentarent???; ad terrorem increscentis audaciae: sed deprimere, & ante pedes quodammodò deijcere. Caelius lib 12. cap. 7. A. L. Avgvstvs Caesar quoties magistratuum comitijs interesset, tribus cum candidatis suis circumibat, supplicabat???; more solenni: ferebat & ipse suffragium in tribu, vt vnus è populo. Suetonius. Tiberivs nunquam curiam nisi solus intrauit: lectica quondam introlatus aeger, comites à se remouit. Suetonius. Traianvs Imp. per Vrbem semper, more Catonis, pedes ibat, paucis comitibus, nullis satellitibus. Volaterranus libro 25. Anthropol. Humiliare sese. Humilitas inter Affectus connumerata fuis suo loco, f. 85. Eadem, si honorem spectes, ad Honoris contemtum referenda erit, f. 2525. si Veritatem, ad [Greek words]: si Humanitatem, cui iuncta est, qua sibi alios deuincere studes, praesentis erit loci. Honores respuere samiliariter. Ex moderatione honorum huc multa, f. 2523. & seqq. Illic Honoris contemtus, hic Humilitas, qua sese alijs commendat, perpenditur. Avgvstvs Caesar nepotibus suis praetextatis adhuc assurrectum ab vniuersis in theatro, & à stantibus plausum, grauissimè quaestus est. Suetonius. Ipem Domini appellationem edicto respuit. Suetonius. Tiberivs à principio nullum honorem, qui humanitatis transcenderet fastigium, sibi decerni passus est. Ciuicam coronam in vestibulo domus recusauit. Quum quidam eum Dominum appellasset, vetuit se ampliùs contumeliae causa nominari. Nullum templum dedicatum est, ac nemmilicebat ei statuam facere. Ne???; licebat per fortunam eius iurare: ne???; animaduertebat in eos, qui per eandem fortunam peierassent. Dion Nicaeus. Clavdivs Caesar in semet augendo parcus at???; ciuilis, praenomine Imperatoris abstinuit, nimios honores recusauit, spo̅salia filiae, natalem???; geniti nepotis, silentio ac tantùm domestica religione transegit. Suetonius. Traianvs subiugatis Marcomannis, ac Iazygum & Pannoniae populis, minimè triumphans, sed equo tantùm insidens, in Capitolium vectus est. Volaterranus libro vigesimotertio Anthropol. Alexander Seuerus Imp. Dominum se appellari vetuit. Cuspinianus. Cum Aliorum petulantia, importunitate, non pugnare. Empiricvs quidam morbi cuiusdam grauiss. curam pollicitus, cùm, iam ad secandu̅ pararetur, interuenit alius furens medicus, multa rationum mole ostensurus, hominem secari non oportere. Tum ille: Vos videritis, inquit, mihíne in artis operibus diu multum???; versato, an huic in sophistico puluere strenuo athletae, plus sit credendum. dicto???; citiùs abijt. Necessarij igitur sophista ablegato priorem experientia clarum reuocarunt. Gal. de Subfigur. empirica, cap. vlt. Non facere, sed absqve Acerbitate. Puta Non concedere, Denegare modesté. Theocritvs, cùm duo ab eo in balneo strigilem cominodato peterent, quorum erat peregrinus alter, alter nobilis fur: ioco vtrun???; summouit dicens: Te non noui, te noui. Plutarchus de Immodica verecundia. Lysimache, Athenis Mineruae sacerdos, cùm muliones, qui sacra portabant, vt infunderet sibi, postularent: Ego verò, inquit, vereor, ne id quo???; in morem abeat. Idem. Antigonvs rex, iuueni cuidam ignauo & molli, cuius pater vir probus ordines duxerat, postulanti vt ad ordines proueheretur: Apud me, in quit, adolescens propriae sunt, non paternae virtutis praemia. Idem. Nicostratvs cùm magna pecunia ostensa & nuptijs mulieris, quam vellet cun???; Lacaenae, solicitaret eum ad prodendum sibi Cromnon Archidamus: negauit Herculis eum sobolem esse. Illum enim multas oras, vt scelerosos sustolleret, lustrasse, hunc probos facere improbos. Idem. Avgvstvs, cùm ab eo Pacuuius Taurus congiarium peteret, diceret???; iam hoc homines vulgò loqui, non paruam ab illo sibi pecuniam datam: Sed tu, inquit, noli credere. Macrob. lib. 2. cap. 4. Saturn. Idem alteri cuidam, cùm ab officio remotus esset similia flagitanti, at???; addenti: Non se cupiditate ad id petendum induci, sed pud oris proprij respectu: & vt sine noxa praefecturam equitum spontè dimisisse, insuper & liberalitate Caesarea dign??? pucaretur: sic elusit: Tu te accepisse palàm dicito, ego me dedisste non negabo. Ibidem. Porcia M. Brvti amantissima fuit. Cui ad bellum profecturo, quum precibus instaret, vt secum abduceret, id???; impensiùs efflagitaret: Brutus eo carmine vxorem est affatus, quo Hector ille Homericus Andromachen: Te tua pensa decent, lanas calatum???; reposce. Plut. in Bruto. Quum Galli donassent Avgvsto torquem aureum, centum pondo, ac Dolabella per iocum tentans illum, tandem huc produceret iocum, vt diceret: Imperator torque me dona: Maplo te, inquit, ciuica donare. Festiuiter submouit postulatoris impudentiam, qui nunquam in bello fuisset: eo???ue magis illi conueniebat ciuica, quae ex quernis ilignis???; frondibus fieri consueuerat, quemad modum triumphalis ex auro. Erasmus lib. 4. Apoph. Leo X. Pp. cùm popularitati vnicè studeret, si quid fortè negandum esset, tenerrimis excusationibus supplicantis animu̅ praeoccupare, spe???; vltrò iniecta nouae liberalitatis totum imminentis repulsae dolorem extinguere consueuerat. Iouius in eius vita. Non blandiri, non adulari. Cato minor neq; blandis vel gratis plebi moribus praeditus fuit, neq; floruit in repub. obsequijs: sed ait eum Cicero lib. 2. Epist. ad Att. quasi in republ. Platonis, no̅ in Romuli faece ageret, consulatus repulsam tulisse. Mihi verò videtur idem illi, quod fructibus accidisse intempestiuè prouenientibus. Vt enim hos contemplamur libenter miramur???ue, nec vtimur tamen: ita mores antiqui Catonis in ciuitate corrupta & deprauata consuetudine existentes, laudem quidem habuerunt & gloriam grandem: vsui tamen propter pondus & fastigium à praesenti abhorrens seculo virtutis non fuerunt consentanei. Plut. in prooemio Phocionis. Avgvstvs Caesar, ne???; post bella ciuilia, aut in concione, aut per edictum vllos militum Commilitones appellabat, sed Milites. Ac ne à filijs quidem, aut priuignis suis imperio praditis aliter eos appellari passus est: ambitiosiùs id existimans, quàm aut ratio militaris, aut temporum quies, aut sua domus???; suae maiestas postularet. Suetonius. Ingrata aliis Facere, Diceréve, sed absqve acerbitate. Huc pertinet Reprehensio modesta. Reprehensio alienorum malorum arguta ad Prudentiam, mitis ad Clementiam, libera ad Veruatem, humana ad Popularitatem, iucunda ad Vrbanitatem pertinet. Qui omnes reprehensiones sub vnam congerunt myconon, in materia non peccant, sed peccant in forma. [Greek words] est, qui eleganter tangit quempiam, ac lepida voce saléve aliquo refellit. [Greek words] enim tangere significat. Victorius lib. 11. Var. lect. cap. 3. Imperitiae reprebensio modesta. Cantor quidam haud inscitè neque illepidè vocem Philippi regis clausit, de pulsandis fidibus qui secum moliebatur disceptare, at???; Absit rex, inquit, tantum mali tibi, me vt haec meliùs scias. Plut. de Discernendis adulatoribus. Alexandrum Magnum malè citharam pulsantem, nihil???ue putantem interesse quam chordam ta̅geret, cautè admodu̅ (Lini periculo edoctus) Magister admonuit: Nihil quidem interesse regis, sed non eodem modo nihil interesse futuri citharoedi. Aelianus lib. 3. de Varia hist. Cùm Ptolemaeus rex paulò contentiosiùs de arte pulsandae citharae contenderet: Aliud est, ô rex, inquit Stratonicvs citharoedus, plectrum tractare, aliud sceptrum. sicut Capito poëta testatur lib. 4. Commentariorum ad philosophum. Athen. lib. 8. cap. 7. Demosthenes Mitylenaeus, cùm studiosi cuiuspiam canendi & citharae fores pulsasset: at???; ille audito, iussisset intrare: Si priùs, inquit, citharam ligaueris. Plutarchus lib. 2. Quaest. conuiualium 1. Aristarchvs, Theodectis pater, agmen irridens ingens sophistarum: Olim, ait, sapientes vix septem extitisse, in praesentia verò haud facilè rudes & imperitos tot inueniri posse. Plut. de Pietate erga fratres. Theocritvs quendam ineptum poëtam recitantem carmina auscultans, interrogatus ab eo: Quaé nam ei placerent? respondit: Quae omisisti. Antonius Melis. par. 1. serm. 50. De Qvintilii iudicio sic scribit Horatius in Arte: Quintilio si quid recitares, Corrige sodes Hoc aiebat, & hoc. Melius te posse negares, Bis ter???; expertum frustra, delere iubebat, Et malè tornatos incudi reddere versus. Si defendere delictum quàm vertere malles, Nullum vltrà verbum, aut operam sumebat inanem, Quin sine riuali te???; & tua solus amares. Phavorinvs philosophus cùm adolescentem quendam, vetusta: & prisca verba in quotidiano colloquio affectantem, eruditionis specie audiuisset, dixit: Moribus antiquorum viuen dum: verbis nostrorum loquendum est. Gell. lib. 1. c. 10. Antonivs Iulianus rhetor, cùm Neapoli iuuenem quendam dedamantem, & eloquentiam suam ineptè ostentantem audiuisset: rogantibus amicis: Quid ei videretur? (mirabantur enim astantes iuuenis illius facundiam) respondit: Adolescens hic sine controuersia disertus est. Gell. lib. 9. c. 15. Petrarcha libro de Rebus memorandis: Lvpatvs (inquit) Patauinus fuit nuper Poëtarum omnium, quos nostra vel patrum nostrorum vidit aetas, facillimè princeps, nisi Iuris ciuilis studium amplexus esset. Is amici subita causa, & moras respuente necessitate, ipso quotidiano ac domestico, quo fortè inuentus est, habitu, rogatus in iudicium venit. Nouus iudex egregio viro nec assurrexit, nec aliquo eum honore dignatus est. Coeperat Lupatus amici causam planis verbis ac vulgaribus agere, & illum in singulis dictis obluctantem vrbanè admodum ac suauiter conuincere. Indignatus iudes, tanquam maius aliquid dicturus, sic interrogauit, Scis literas? At ille: Scis paucas, respondit. Risit insulsus iudex (idiotam ratus, quòd incongruè respondisset: Scis pro Scio: non arbitratus, id de se dictum, quòd paucas li???eras sciret) & ad inceptum redijt sermonem. nec antè se de???sum sensit, quàm disertissimi Viri cognosceret & ratione simul & oratione se fuisse superatam. Nomen autem abeuntis quaerens, ab astantibusdidicit: Lupatum esse, cuius nomen ea tempestate per totam Italiam celebre erat. Bern. Scard. lib. 2. classe 10. hist. Pat. Improbitatis reprehensio modesta. Agisrex Spartanus, homini impuro subinde percunctanti, Qui Spartiatarum esset optimus? Tu, inquit, dissimillimus. Plurarchus in Apoph. Demadem rhetorem conspicatus iam senem Antipater rex: Sicut sacrificio perpetrato ex hostia nihil ait ei praeter lingua̅ & ventrem superesse. Plut. de Diuit. cupid. Demosthenes orator cùm dixisset: Interficiet te populus Atheniensis, Phocion, si insanire coeperit: Respondit ille: Me, si insanire coeperit: te, si sapuerit. Plut. in Apoph. Cùm Aristogiton sycophanta, qui in concionibus bellicosus erat, populum???; ad arma incenderat, in delectu accederet baculo innixus, & crure obligato: conspicatus procul eum ex suggestu Phocion exclamauit: Scribe etiam Aristogitonem claudum & improbum. Plut. in Phocione. Demaratvs Spartanorum rex, cùm foedus homo ipsum pungeret importunis interrogationibus, atq; hac quaestione identidem obtunderet: Qui optimus esset inter Lacedaemonios? Tui, inquit, dissimillimus. Plut. in Lycurgo. Pvblivs Mimographus, Mutium in primis maleuolum cùm vidisset solito tristiorem: Aut Mutio, inquit, nescio quid incommodi accessit: aut nescio cui aliquid boni. Macrobius lib. 2. Saturn. cap. 2. Stultitiae. Menecrates medicus (qui, quòd in deploratis quibusdam morbis curandis habuisset successum: Iupiter appellabatur) odiosè vsurpauit eam appellationem, & verò ad Agesilavm regem ad hunc modum scripsit: Menecrates Iupiter regi Agefilao salutem. Huic rescripsit: Rex Agesilaus Menecrati sanitatem. Plut. in Agesilao. Pavsanias, Cleombroti F. superatis ad Plataeas Medis, praecepit suis, vt praeparatam coenam Persicam apponerent. Ea cùm esset mirificè exquisita: Helluonem medius fidiùs, inquit, esse oportebat Persem, qui haec cùm ei suppeterent, offae nostrae inhiauit. Plut in Apoph. Cùm placere sibi Stoicorum ferret decretum M. Crassus, bonum virum diuitem esse: subiecit Cicero: Vide ne magis quòd contendant omnia esse sapientis. Infamis erat Crassi auaritia. Plut. in Cicer. Anus quaedam, cùm vidisset Iovianvm Imperatorem forma quidem conspicuum, & proceritate at???; crassitudine corporis excellentem, sed aliquantulum mente captum, dixisse fertur: Ò dij immortales, quàm corpulenta est stultitia? Nicephorus Callistus lib. 10. cap. vlt. & Suidas. Cosmi Medicis gratia quidam Florentiae magistratum obtinuerat, eundem???; rogabat, qua ratione sese eo munere dignu̅ [2887] praestaret. Vestire purpura, respondit, (qui Florentinorum magistratuum mos est) & loquere pauca. Corrozetus. Florentiae in promulgando co̅silij decreto, quo Medicei adolescentes Hippolitus & Alexander, per seditionem anno 1527. ad famam captae Romae concitatam, Reipub. hostes declarati sunt, Cosmvs Saxetus podagricus, nec insulsus senator, vultu resupino & ferè oscitanti, sublata voce interpellans praeconem interrogauit: An ipse etiam Papa Clemens VII. eadem qua gentiles eius, exilij & capitis poena damnaretur. & id quu̅ altiore voce probo???; nutu praeconis par & aequum esse subderetur: Vos ergo, inquit, videritis, ciues, qui nihil libera patria carius habere vultis, an vobis, ab hac mox iniuria sacris interdictis, familiari pane vestro satis piè vesci liceat. Quod salsè dictum vniuersae concioni risum commouit: quòd omnes adeò perfrictae essent frontis, vt inuerecundam praeconis vocem ineptissime imitarentur. Iouius lib. 25. Histor. Pvella quaedam Gallica, es ijs quae Margaritam Valesiam comitatae sunt in Hispaniam. visuram Franciscum Franciae Regem sratrem suum, Caroli Caesaris captiuum, cùm à iuuenibus Hispanis subinde audiret: Amore enecor: Morere iam tandem inquit, vt amatorem vnum aliquem mori videam, ex tot moriturientibus. Ludouicus Viues de Christiana femina libro primo. Timiditatis, Ignuiae. Agis Archidami filius, praetergrediens Corinthiorum muros, contemplatus???; excelsos, sirmos & longè porrectos: Quaenam, inquit, hunc locum incolunt feminae? Plut. in Apoph. Therycion Delphis veniens, cùm exercitu Philippi fauces Isthmi insedisse comtemplaretur: Malos vos, inquit, habet, Corinthij, Peloponnesus ianitores. Plut. in Apoph. Pavsanias Cleombroti F. ad imbecillum corpore, qui consulebat, vt cum hostibus terra mari???ue confligerent: Vis igitur, inquit, ostendere tete exutus, qui sis, nobis qui dimicare praecipis? Idem. M. Liuium, qui arcem Tarentinam custodiebat, sua opera receptam commemorantem vrbem, cùm caeteri deriderent, Q. Fabivs Max. ait: Rectè ais. nam nisi vrbem tu perdidisses, ego eam non recepissem. Idem. Hannibal Carthaginensis apud regem Antiochum profugus, cùm ei rex in campo copias ingentes ostenderet, quas bellum populo Romano facturus comparauerat, insignibus argenteis & aureis florentes: currus quoq; falcatos & elephantos cum turribus, equitatum???; fraenis & ephippijs, monilibus ac phaleris praefulgentem: contemplatione tanti, & tam ornati exercitus gloriabundus: Annibalem aspiciens: Et putásne, inquit, satis esse Romanis haec omnia? Tunc Poenus eludens ignauiam militum eius: Planè, inquit, satis esse credo, Romanis haec, etsi auarissimi sunt. Rex de numero exercitus sui ac de aetimanda aequiparatione quaesiuerat: respondit Annibal de praeda. Macrob. lib. 2. Saturn. cap. 2. Bello Sociali, cùm occasionem hostis dedisset rei benè gerendae, & pauore correpti pedem retulissent Romani, vt receperunt se vtrinque in castra, concione militum aduocata: Haereo, inquit C. Marivs, hostes an vos ignauiores dicam: quippe neque terga vestra illi, nec vos illorum aspicere os sustinuistis. Plut. in Mario. Avgvstvs Caesar vrbanè Dolabellae ignauiam reprehendit. Vide suprà: Non concedere. Germanis offensis, quòd inter respondendum Mathiam Pannoniae regem appellasset Pivs II. Pp. tanquam ad eos ius regni pertineret: Sinite, air, Mathiam tantisper nos regem appellemus, dum eum vos regnum tenere permittitis. temcritate simul & ignauia exprobrata, subdidit: Armis regna dijudicari, non legibus. Campanus in eius vita. Diffidentiae. Apparatu belli Actiaci gratificationem magnificam Cleopatrae reginae M. Antonio timente, nec nisi praegustatos cibos sumente, fertur regina pauore eius lusisse, extremis coronae floribus veneno illitis, ipsa???; capiti imposita, mox procedente hilaritate, inuitauit Antonium, vt coronas biberent. Quis ita timeret insidias? Ergo concerpta in scyphum incipienti haurire, opposita manu: En ego sum, inquit, illa, care Antoni, quam tu noua praegustantium diligentia caues: adeò mihi, si possim sine te viuere, occasio aut ratio deest. Inde eductum è custodia bibere iussit, qui illicò expirauit. Plinius libro 21. capite 3. Libidinis reprehensio modesta. Inuerecundum Demosthenes negauit habere in oculis [Greek words], sed [Greek words] hoc est, meretrices. Significat enim vtrun???; [Greek words], pupillam oculi & virginem. Plut. de Nimia verecundia. Contemplatus curru inuectum Diogenes Dioxippum Olympionicem, atq; à formosa muliere, quae celebritatem spectabat, retrahere non valentem oculos, sed limis eam intuentem ac respectantem: Videte, inquit, athletam à puella resupinari. Plut. de Curiositate. Cùm aliquando Sophocles, qui cùm Pericle nauigabat in praetura collega formam pueri cuiusdam laudaret: Praetorem Sophocle, inquit, decet, non solùm manus, sed & oculos abstinentes habere. Plut. in Pericle, & Cic. lib. 1. Offic. Luxus. Leontychidem primum regem Spartanorum referunt coenantem apud quendam, cùm tectum aedium magnificè structum & laqueatum cerneret, rogasse hospitem: Ecquid ligna apud eos quadrata nascerentur? Plut. in Apoph. Chij marmore è lapidicinis suis eruto, versicoloribus maculis, muros suos aedificabant, & opus id M. Tvl. Ciceroni ostentabant vt magnificum: Multò, inquit, magis mirarer, si Tiburtino lapide fecissetis. Plin. lib. 36. cap. 6. Cùm Piso domum à fundamentis ad culmen vs???; accuratè extrueret: Alacrem, inquit Avgvstvs Caesar, facis me, perinde qui aedificas, atq; si futura sit Roma perpetua. Plutarchus in Apophthegmatibus. Fuci corporis. Iulia festinatos canos aegrè ferens, clàm vellere consueuerat. Superuenit ornatricibus operi inhìantibus Avgvstvs Caesar, & vulsos capillos in illarum gremio notauit: sic tamen oculos auertit, vt nec vidisse videretur. Post tempus aliquod filiam sciscitatus est: Vtrum suo tempore canos, an nullas habere comas mallet? Atq; illa sine haesitatione respondenti, & caniciem caluitio praeferenti, sic insultauit: Cur igitur hae antè tempus te decaluant? Macrobius. Auaritiae, Sordium reprehensio modestae. Lysimachi regis Parasitvs, cùm ille scorpium ligneum in eius pallium iecisset, perculsus & exiliens, vt animaduertit ludum: Et ego quoque, inquit, te rex exterrere volo: Da mihi talentum. Plut. lib. 2. Quaest. conuiualium 1. Antigonvs rex, vno de amicorum grege Aristodemo, qui patre prognatus dicebatur coquo consulente ei, vt impensas & dona praecideret: Oratio tua, inquit, Aristodeme, olet ius. Plut. in Regum apoph. Solebat descendenti à palatio Augusto honorisicum aliquod epigramma porrigere Graecvlvs. Id cùm frustra saepè fecisset. rursus???; eum id facturum vidisset Augustus, breue manu sua in charta exarauit Graecum epigramma. Pergenti deinde ad se obuiam misit. Ille legendo laudare, mirari tam voce quàm vultu. Cum???; accessisset ad sellam, demissa in fundam pauperem manu, paucos denarios protulit, quos principi daret. Adiectus hic sermo: [Greek words]: Non secundùm fortunam tuam, Auguste: si plus haberem, plus darem. Secuto omnium risu, dispensatorem Caesar vocauit, & sestertia centum millia Graeculo numerari iussit. Macrob. lib. 2. cap. 4. Satur. Exceptus Avgvstvs à quodam coena satis parca, & quasi quotidiana (nam penè nulli se inuitanti negabat) discedens valedicenti hoc tantùm insusurrauit: Non putabam me tibi tam familiarem. Ibidem. Lvdovico XI. Gallorum regi rusticus simplex rapum insignis magnitudinis dono dederat. Rex simplicitate hominis delectatus, mille aureos ei rependi iussit. Ibi tum nobilis quidam amplioris muneris spe, equum regi dono obtulit. Rex illi rapum istud antidori loco dari praecepit. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis memorabilib. Carolo V. Imper. Mediceos Florèntiam reducturo, Franciscus Carduccius ex plebe Dictator Florentinorum, seueris exactionibus stipendia exigebat à ciuibus. Quum de his Carduccij imperijs non nullis ciues moesto libero???ue sermone in corona dissererent: Antonivs Albertus, vir honestissimus non infacetè dixit: Postquam decoctori non Dictatori Remp. commisistis, necesse futurum esse prouideo, vt nos omnes cum ipsa Rep. decoquamus. I ouius lib. 27. Hist. Corruptelae munerum. Acceperat Demosthenes ab Harpalo magni precij craterem. Tum scitè Chaèrephon parasitus: Hic alios, inquit, vinosos vocans, magna ipse pocula sibi propinat. Athe. lib. 6. c. 5. Atutam Catuli vocem in Clodianos iudices, qui pecunia corrupti manifesti facinoris reum absoluerant, cùm tamen ijdem antea tanquam vim timentes, vt seuerè iudicare possent, viderentur praesidium à senatu postulasse, retulit Cicero primo libro epistolarum ad Atticum hoc pacto: Catvlvs cùm vidisset quendam iudicum: Quid vos, inquit, praesidium vobis postulabatis? an, ne numi vobis eriperentur, timebatis? In oratione quoque de Aruspicum responsis, nulla mentione Catuli facta, ita eosdem mercenarios iudices Cicero notauit: Quibus olim erepti essent numi, nisi à Senatu praesidium postulassent. Victorius lib. 18. Var. lect. cap. 8. Orator Hortensius, qui à Verre Sphingem argenteam mercede acceperat, cùm Cicero aliquid obliquè dixisset, Scire negauit soluere aenigmata. Cui Cicero: Atqui Sphingem, inquit, domi habes. Plut. in Apoph. Ambitionis, Iactantiae, Superbiae reprehensio modesta. Cleomenes rex, Argiuis priorem pugnam, qua fusi fuerant, se reparaturos iactitätibus: Miror, inquit, si syllabae adiectione vnius, euasistis quàm antè, fortiores. Plutarchus in Apophthegmatibus. Pavsanias Cleombroti filius Delijs disceptantibus de insula Delo cum Atheniensibus, allegantibus???; lege patria neque párere in insula mulieres neq; defunctos humari: Quî ergo, inquit, patria haec vestra sit, in qua neq; natus quisquam est vestrûm, neq; sepultus erit? Plut. in Apoph. Ad Lacedaemonios, qui Thebanos accusabant, Epaminondas Boeotarcha: Atqui effecimus, vt iam succinctè vos dicere defieritis. Plut. de Sui laude. Menecrates medicus, qui quod in deploratis quibusdam morbis curandis habuisset successum, Iupiter appellabatur, odiosè vsurpabat eam appellatione̅, & verò ad Agesilavm regem sustinuit scribere: Menecrates Iupiter regi Agesilao Salutem. Cui non lectis reliquis rescripfit. Rex Agesilaus Menecrati Sanitatem. Plut. in Apoph. Ostentanti mulieri cuipiam Ionicae telam quandam suam exquisitam, monstratis Lacaena quatuor filijs suis honestissimis. Haec ait bonae & honestae feminae esse debere opera, atq; ob haec tollere animos eam atq; exultare. Plutarchus in Apophthegmatibus. Cùm Alexander Magnus ad matrem ita scripsisset: Rex Alexander Iouis Ammonis filius, Olympiadi matri Salutem dicit: Olympias ei rescripsit ad hanc sententiam: Amabò, inquit, mi fili, quiescas, neq; deferas me, neq; criminere aduersum Iunonem. Malum mihi prorsum illa magnum dabit, cùm tu me literis tuis pellicem illi esse confiteris. Ea mulieris scitae atque prudentis erga fero cem filium comitas, sensim & comiter admonuisse eum visa est, deponendam esse opinionem vanam, quam ille ingentibus victorijs & adulantium blandimentis, & rebus supr a fidem prosperis imbiberat, genitum esse sese de Ioue. Gell. lib. 13. cap. 4. Alexander Magnus Mileti multas statuas conte̅platus athle tarum qui ludis Olympicis & Pythicis fuerant victores: Vbi erant, inquit, tanta corpora, cùm vrbem vestram barbari expugnabant. Plut. in Apoph. Aristo recitanti orationem funebrem Atheniensi in laudem eorum, qui ab Lacedaemonijs fuerant caesi: Quos viros, inquit, hos qui superarunt, fuisse censes? Plut. in Apoph. Pivs II. Pontifex cùm conuentu Mantuano Burgundi duo millia equitum, quatuor peditum pollicerentur, Germani armatorum duo & quadraginta millia: Vngari dimidio minus: Ragusini duas triremes, Rhodij quatuor, Cypri totidem, legati ex Cilicia hominum triginta millia: dicentibus Gallis, non antea excitandum foris peregrinum bellum, quàm ipsorum domesticum sopiretur: Mirum, inquit, Gallos qui semper aliàs vicerunt, hodie verborum magnificentia vinci. Borsij quoq; Estensis legatis trecenta millia aureûm numûm pollicentibus, cùm fidem non fecissent: Non opus est, inquit, tot numis, dimidio contentis. Campanus in eius vita. Crudelitatis, In Antigone Sophoclis, inquiens Haemon Creontem patrem obiurgans, quòd sponsam filij pararet occidere: [Greek words]: id est, Ni esses pater, te sapere dicerem haud bene. Antisthenes adolescentes Socratem videre cupientes, phi losophorum omnium sapientissimum, duxit ad Anyti domu̅: dicens, illum Socrate multò esse sapientiorem, vt qui Socratem accusasset. Et hoc dicto renouatum est ciuibus extincti Socratis desiderium, & Anytum expulerunt. Laërtius libro 6. capite 1. Spartanus quidam hoc Hesiodi carmen laudibus ad coelum efferebat: [Greek words]. Non vel bos pereat, nisi vicinus malus adsit. Id audiens Diogenes: Atqui (inquit) Messenij cum bobus suis perierunt, & vos illorum estis vicini. Ael lib. 9. Var. hist. Epicharmvs, cùm Hiero Siciliae tyrannus occisis non nullis familiaribus suis postridie ipsum inuitasset ad coenam: Atqui heri, inquit, cùm sacrificares, necessarios tuos, me non vocasti. Plut. de Discernendis adulatoribus. Femina senectutis vltimae Syracusis, omnibus Dionysij tyranni exitium, propter nimiam morum acerbitatem & intolerabilia onera, votis expetentibus, sola quotidie matutino te̅pore deos, vt incolumis ac fibi superstes esset, orabat. Quòd vbi is cognouit, non debitam sibi admiratus beneuolentiam, accersiuit eam, & quid ita hoc, aut quo suo merito faceret, interrogauit. Tum illa: Certa est (inquit) ratio propositi mei. Puella enim, cùm grauem tyrannum haberemus, carere eo cupiebam: quo interfecto, aliquanto tetrior arcem occupauit. Eius quoq; finiri dominationem magni aestimabam: tertium te superioribus importuniorem habere coepimus rectorem. Itaq; timens ne si tu fueris absumtus, deterior in locum tuum succedat, caput meum pro tua salute deuoueo. Tam facetam audaciam Dionysius punire erubuit. Val. lib. 16. cap. 2. T. Qvintivs, cùm missus esset aduersus Philippum regem dux, adductus est, vt in colloquium cum eo veniret. Petente obsides Philippo, quòd ille multi???; alij Romanis duces essent, se vnum Macedonibus: Nempe tu, inquit Quintius, qui amicos interfecisti & necessarios, solum te ipse reddidisti. Plutarchus in Apophthegmatibus. Fridericvs Comes Palatinus, anno 1463. vltima Iunij quatuor principes, Carolum Marchionem Badensem Georgium episcopum Metensem, episcopum Spirensem & Vlricum Comitem Virtembergensem cum D. comitibus & nobilibus Po̅tificis instinctu sacram militiam contra Palatinum, partes Comitis Isembergij ab archiepiscopatu Moguntinense deiecti strenuè defendentis, professos: dum de obsidenda vrbe, in quam totum confluxisse exercitum inuersis equorum soleis decepti existimabant, consilia agitarent, absq; sanguine cepit. In coena primae diei nullum illis panem apposuit, quòd contra Cyri legem nec agricolis nec segetibus pepercissent. Cureus in Silesiae Annalibus. Mendac??? reprehensio ciuilis. Xenophanes, cùm narraret quidam anguillas se in aqua calida vidisse viuentes: Ergo eas, inquit, in frigida elixabimus. Plutarchus aduersus Stoicos. Adulationis. Cùm scripsisset Pindarus, Columen Athenae Graeciae, tum Lacon: Ruet Graecia, inquit, tali quae insidet columini. Plutarchus in Laconicis. Erat Archibiades quidam Athenis, quem Laconistam appellabant, immensa promissa barba, ac laena semper amictus tetricus???;. Hunc in curia Phocion, occlamationibus iactatus, testem dictis suis & suffragatorem aduocauit. Qui vt exurgens quae accepta forent, consuluit Atheniensibus, apprehensa barba eius: Quin igitur Archibiades, inquit, tondes barbam? Plutarchus in Phocione. Aristoteles Stagirites cùm iudiciorum metu Athenis profugisset, interroganti cuidam: Qualis esset ciuitas Atheniensium? respondit, Pulcerrima: sed in ea (quod de Alcinoi hortis Homerus protulit: [Greek words], pyrus super pyrum, & ficus super ficum consenescit. Quo dicterio notauit Atheniensium sycophantas & calumniatores, perniciosissimos bonis viris. Aelianus lib. 3. de Varia histor. & Laërtius ex Phauorini historia varia. Diogenes quodam tempore prandium in caupona sumens praetereuntem Demosthenem inuitabat. Eo autem renuente quasi parum honestus is locus esset: Atqui, inquit, hic quotidie diuersatur, populum intelligens, cui concionatores adulantur. Laërtius. Cùm Athenienses seruum Antigoni regis quem in honore habebat, in ciuitate̅ pro libero ascripsissent: Optarim, inquit, vnum ciuem Atheniensem à me non fuisse flagris caesum. Plut. in Apoph. Lysippvs plastes pictorem Apellem perstrinxit, quòd in effigiei Alexandri manu pin xisset fulmen, ipse verò addidisset ei hastam, cuius nullum seculum gloriam esset deleturum germanam & propriam. Plut. de Iside & Osiride. Simulationis reprehensio ciuilis. Quum Antipatrum quidam laudibus efferrent, quòd esset apprimè frugi, ac victu praeparcus, & apprimè austerus: [Greek words] inquit Alexander, [Greek words]: id est, Antipatri quidem extima leucoparypha visuntur, at intima holoporphyra sunt. Leucoparyphus, albis indutus vestibus: holoporphyros totus purpureus, seu veste indutus holoserica. Caelius lib. 16. cap. 7. Cùm Veneti propter initum cum Turcis foedus expeditioni PII II. Pp. aduersarentur, clàm tamen habita ratione quantum essent collaturi, summam belli naualis dari sibi postularent, & classem in super triremium & XX. nauium rostratarum, ac peditum delectorum octo millia, & annuas decimas, & praeterea quin decies centena millia ex publico: Hoc, inquit, Pius, Veneti, est recusare, non petere. Nos verò adeò vobis molesti non erimus, vt oneris tantum feratis. Campanus in vita Pij. Inciuilitatis. Ciceroni gener erat Piso, qui cùm incessu cunctantior foret quàm conueniret viro, filia ex diuerso concitatior quàm deceret feminam, vno verbo lusit in vtrumque: ait enim filiae: Ambula vt vir. anceps iocus, duos simul pupugit. Macrobius & Plutarchus. Avgvstvs Imp. promiscuis salutationibus admittens & plebem, quendam ioco corripuit, quòd sic sibi libellum porrigeret, quasi elephanto stipem. Suetonius. Inhospitalitatis. Alexander Magnus, cum hyeme per algorem amicus quida̅, qui excipiebat cum epulo, focum paruum & modicu̅ ignis [2889] intulisset, aut ligna aut thus praecepit inferri. Plutarchus in Apophthegmatibus. Venerant aliquando in legatione ad Lygdamim tyrannum Lacones, vt producta ille saepiùs die audientiam extraxit, atq; ad postremum valetudinem eius causatus est minister: legati, Nuncia ei, dixerunt, non certè luctatum venisse nos cum eo, sed collocutum. Plut. in Apoph. Laconicis. ???saacius Angelus Byzantinus Imp. Friderici Barbarossae in Palaestinam exercitum ducturi legatos vix domum passus reuerti est, neq; eos consessu vllóve alio honore dignatus est, sed aequè vt alios Graecos seruiliter astare permisit. At Fridericvs postea quam legati Graeci ad se venerunt, non tantùm ipsos sibi, sed ministros, coquos & equisones vel inuitos dominis assidere iussit. hoc ipso exprobrans Graecorum imperatori inhumanitatem, qui omnes ex aequo contemnens, nullam ratione̅ vel virtutis vel generis haberet. Nam si excessus officij reprehensione dignus est, longè magis officij defectus. Nicetas lib. 2. Maledicentiae. Hiero Siculus Xenophani Colophonio conquerenti aegrè seruos se duos alere: At Homerus, inquit, quem tu vellicas, ampliùs decem millia alit extinctus. Plut. in Apoph. Plistarchvs narranti commendari eum à detrectatore quopiam: Miror, inquit, nisi retulerit quis ei me decessisse. Siquidem de nemine ille benedicere potest viuo. Plurarchus in Apopththegmatibus. Garrulitatis, Loquacitatis. Labotvs Spartanus, cuidam prolixiore vtenti sermone: Quid mihi, inquit, de re pusilla longa texis prooemia? Plut. Quum quidam Ephoris opportuna quidem loqueretur, sed pluribus quàm sat erat: Anaxandridas, Hospes, inquit, in re necessaria non necessario vteris, significans, quòd per se rectum est & vtile, non egere prolixa oratione, quòd ipsa causae bonitas facilè seipsam commendet. Plut. Laco audiens Rhetorem magnos sermonis circuitus connectentem: Per Geminos, inquit, fortis sanè homo: qui cùm nullum habeat argumentum, tamen egregiè voluit linguam. Plutarchus. Leon Eucratidae, intempestiuè de rebus non infrugiferis verba facienti: Parum, inquit, hospes, opportunè re opportuna vteris. Plut. in Apoph. Careo loquaculus volebat ab Isocrate oratore erudiri. Tu̅ is: Duplicem ergo mercedem peto: alteram vt loqui: altera̅, vt tacere discas. Brus. lib. 6. c. 6. Cùm Aristoteles à garrulo importunis quibusdam discertationibus fatigaretur & obtunderetur, atq; ille subinde diceret: Nónne mirum hoc Aristotele? Non hoc, inquit, mirum: Sed si quis, cui pedes sint, te ferat. Plut. de Garrulitate. Aristoteles, cùm apud eum garrulus quidam multa esset nugatus, & ta̅dem dixisset, Fortassis obstrepo tibi nugis meis: Non herculè, inquit: neq; enim aduerti animum. Erasmus in Apoph. Cùm Abderitarum Legatus apud Agidem regem Spartanum multa loquutus, vix tandem dicendi finem fecisset, rogaret???; quid ciuibus suis esset renunciaturus? Agis, illud, inquit, rennuncia, quantum temporis tibi fuit opus ad dicendum, tantum me silentem audijsse. Erasmus lib. 1. Apoph. Quum Sophista quispiam apud Agidem dixisset, orationem esse rerum omnium praestantissimum, videlicet praedicans artem, quam profitebatur: Ergo, inquit: Agis, tu, cùm taces, nullius es precij. Plut. Venerat ex Hellesponto ad scortum Atticum Gnathaenam Amator quidam, eius fama & nomine permotus. Cùm itaque inter pocula plurima effutiret, & importunus esse videretur, respondens Gnathaena: Nunquid, inquit, tu te ex Hellesponto venire dixisti? cum???; annuisset: Cur igitur, inquit, primariam inibi ciuitatem ignoras? Qui cùm diceret: Et quae tandem est illa? Sigaeum, respondit: [Greek words] enim silentium est. Aelianus de Varia hist. lib. 12. Demades tibijs Athenienses comparare solebat: ex quibus si linguam detrahas, reliquum inutile erit. Maximus Sermone 60. Stobaeus Serm. 2. de Imprudentia. Theocritvs à blaterone quodam interrogatus, vbi cras visurus esset ipsum? Illic, dixit, vbi ego te non videam. Bion Borysthenites cuidam immodicè loquaci, vt sibi subueniret oranti, respondit: Abundè tibi morem geram, si aduocatos miseris, non veneris ipse. Rex Archelavs garrulo tonsore humeris eius admouente lintea, ac rogante: Quomodo te rex tondebo? Silentium, inquit, tenens. Plut. de Garrulitate. Zeno Cittieus adolescenti cuidam multa garrienti: Aures, inquit, tuae in linguam defluxêre: submonens, adolescentis esse audire multa, loqui pauca. Alium quendam multa temerè garrientem, hoc dicto corripuit: Ob id binas habemus aures, os vnicum: vt plurima audiamus, loquamur paucissima. Iuueni confidenter loquenti: Non dixerim, inquit, ô adolescens, que mihi succurrunt. Subnotans, è sermonis procacia colligi & morum impudicitiam. Erasmus lib. 7. Apophthegmatum. Idem ad Aristonem discipulum multa temerè garriente̅, quaedam etiam praecipitanter confidenter???ue: Fieri, inquit, non potest, quin te pater ebrius proseminarit. Erasmus libro 7. Apophth. Bion Borysthenites ad ad Theognim dicentem: [Greek words] Cui res sunt tenues, nil quicquam hic dicerepossit, Nec facere, ast eius vinclo arcto est lingua restricta. Quî fit igitur, tu pauper cùm sis, vt ram multa garrias & obtundas nos loquacitate tua? Plut. de Audiendis poëtis. Petacitatis. Iacobus archiepiscopus Treuerensis Elector, ad extollendam ecclesiae suae potentiam nimis attentus, Fridericvm III. Caesarem apud Nouam ciuitatem cùm adijsser, & alia atq; alia petens impetrasset, plura???; petendo instaret: Sinon facis, inquit, Imperator petendi finem, ego negandi principium facia̅. Aeneas Syl. lib. 2. Com. in Panor. Curiositatis. Cùm ora maritima à Micione, qui ingenti manu Macedonum & mercenariorum in Rhamnunta descenderat, ager???; vastaretur: eduxit Phocion in eum exercitum Atheniensium. Ibi alio hincinde accurrentibus inferentibus???; se in partes ducis, & monentibus, vt illic tumulum occuparet, illic equitatum circummitteret, hic subsidiarios inter principia locaret: Papae, inquit, quàm multos duces, paucos video milites? Plutarch. in Phocione. L. Pavlvs Aemylius reperiens in castris ingentem ferociam & loquacitatem, quòd milites Imperatoris officio se ingererent, & consilia iactarent sua: edixit, ne sibi obstreperent, sed gladios acuerent solùm, reliqua sibi curae fore. Plutarchus in Apophthegmatibus. Impietatis. Timotheus citharoedus insignis, in theatro Dianam canebat: [Greek words], & similibus epithetis eam appellans. Tum Cinesias Dithyramborum poëta: Si haec laude sunt digna, similem tibi opto filiam. Argutè eum reprehendens, quòd deae id tribueret, quod vix miserrimis hominibus conueniat. Plut. de Audiendis poëtis. Latrocin???. Theocritvs ei qui dicebatur grassator esse, & rogabat, Ad coenámne pergeret? respondit: Pergere verò se, sed illic noctu quieturum, Plut. lib. 2. Quaest. conuiualium 1. Superstitionis. Leontychidas Aristonis F. cùm portae proximae claue̅ draco spiris suis co̅plexus esset, id???; augures affirmarent esse portentum: Mihi, inquit, nequaquam videtur: sed si clauis fuisset complexa draconem, portendum erat. Plutarchus in Laconicis. Proditionis. Cùm Olynthius Lasthenes quereretur & fremeret, quòd proditorem se nonnulli ex Philippi Macedonis comitatu appella rent: Rudes natura & rusticos ait Philippvs esse Macedonas, ac scapham scapham vocare. Plut. in Apoph. Parricid???. Graeci quidam aiunt, quòd post occisum Smerdem à Cambyso fratre, rex duos catulos, alterum leonis, alterum canis inter se commiserit, huic???; spectaculo interfuerit soror Cambysis: at cùm à leunculo catulus superaretur, alterum catulum, huius canis fratrem, abrupto loro superuenisse: & cùm duo essent, ita superiores leunculo extitisse. Cambyse igitur capiente voluptatem, soror illacrymauit. Interrogata: Quídnam lacrymaretur? Respondit, se viso catulo suppetias fratri ferente, ideo flere, quòd subierit memoria Smerdis, cuius sciret neminem fore vltorem. Ob hoc dictum à Cambyse interemtam memorant. Herod. lib. 3. & Iustinus. Adolescens erat quidam in crimine, virus parenti obtulisse in placenta. Eo ferociter iactante Ciceronem probris se insectaturum: Hoc, inquit, malo abs te Cicero, quàm placentam. Plut. in Cicerone. Impotentiae reprehensio modesta. Cùm iratus esse P. Clodius Decio Valerio diceretur, quòd ei mimum petenti non de disset: Quid amplius, inquit, mihi facturus es, nisi vt Dyrrhachium eam, & redeam? alludens ad Ciceronis exilium. Macrob. lib. 2. cap. 6. Saturnalium. Ignobilitatis. P. Scipio Africanus C. Laelij, amicorum omnium carissimi, consularis candidati petitionem studio suo iuuans, requisiuit de Poppio, Num ipse quoq; consulatum ambiret? Dicebatur Poppius tibicinis esse silius. Abnueute eo ambire, imò pro [2890] Laelio etiam se prensaturum ostendente, habita fide, dum operiuntur illum, delusi sunt: nunciatum est enim eum in foro ambire & prensare ciues. Cùm ibi stomacharentur caeteri Scipio ridens: Stulti, inquit sumus: qui quasi non homines simus, sed deos precaturi tempus iam diu terimus, tibicinem praestolantes. Plut. in Apoph. Impudictiae suorum. Cicero quaerenti Metello: Quis pater eius esset? Hanc, inquit, responsionem mater tua efficit difficiliorum. Erat enim eius impudica mater: ipse autem leuiculus temporarius???; Metellus, atq; in appetitus suos praeceps. Plut. in Apoph. Erat Verri filius, qui parum pudicè formam habuerat. Cùm autem obijceret pater Ciceroni mollitiem, atq; cin aedum appellaret: Nescis, inquit, liberis intra fores conuitiandum esse? Plut. in Apoph. & in Cicerone. Obiectorum refutatio, cum morsu, vel absque morsu. Respectu Veritatis, Prudentiae, ad Veritatem & Prisdentiam hic locus pertinet. Respectu verò moderationis, vt ne alios quidem offendat, aut saltem moderatè offendat, in praesens consideratur. Ardalus in conuiuio Sapientum apud Plut. Anacharsim rogauit: Síntne apud Scythas tibicinae? Hic subitò: Ne vites quidem, inquit. Rursus instante Ardalo: At deos certè habent Scythae. Sanè verò, infit, linguae humanae intelligentes, non Graecorum more: qui cùm elegantiùs se dicere quàm Scythas putent, deos tamen ossa & ligna audire arbitrantur libentiús. Cùm accusaret aliquando Stilpo philosophus Glyceram inter potandum, veluti quae iuuenes corrumperet, vt asserit in vitis Satyrus: tum illa: In eodem haeremus luto, ô Stilpo. Namque te etiam eos corrumpere aiunt, qui tecum congrediuntur, cùm inutilia amatoria???; sophismata illos doceas: me???, eodem pacto. Nihil enim differt, apud philosophum corrumpantur, an apud scortum. Athen. lib. 13 cap. 17. Antigonus res poëtae Antagorae congrum elixanti, & patellam quatienti, assistens ponè: Putásne, inquit, Homerum, Antagora, acta cùm describeret Agamemnonis, elixasse co̅grum? Cui Antagoras: Tu verò, inquit, rex, num Agamemnonem censes cùm acta ederet illa esse rimatum, Ecquis in castris congrum elixaret? Plut. in Apoph. Leon Byzantius, cùm ei diceret Pasiades, Lucem eius oculoru̅ perturbatam esse: Vitium, inquit, corporis mihi improperas, qui filium tum non vides humeris ferentem Nemesim. Habebant autem silium Pasiades gibberum. Plutar. libro 2. Quaest. conuiualium 1. At com. de Vtil. ex inimicis capienda ipsummet Pasiadem gibbosum fuisse innuit. Cleomenes rex insectanti eum atq; obijcienti: Delicatus es, Cleomene: At praestat id, inquit, quàm iniustum esse. Tu verò, quamuis quod satis sit possideas, auarus es. Plutarchus in Apophthegmatibus. Cùm quidam Laconi ipsum mentiri dixisset, respondit: Nempe liberi sumus. Alij, ni vera dixerint non ferent impuné. Idem. Zeno ad examen Theophrasti discipulorum: [Greek words]. Plut. de Laude suijpsius. Arcesilavs, cùm in ludo id ei à quodam amatore esset obiectum: Videris mihi nullius forma pelli: Te ergo, inquit, huius forma pellat. monstrans iuuenem quempiam ei assidentem honestum & speciosum. Plut. lib. 2. Quaest. conuiual. Xenophanes, cùm Lasus Hermionensis recusantem alea secum ludere timidum vocaret, fassus est sanè quàm timidum se ad turpia & languidum esse. Plut. de Nimia verec. Festiuè serotinum Philippi studium & curiositatem repressit Fidicen. Nam cùm coarguere eum Philippus in pulsandis fidibus & harmonijs existimaret: Dij meliora, inquit, rex, quàm vt eò recidas, haec vt me noscas rectiús. Quippe dum seipse deridere videbatur, illum sine offensa castigauit. Plut. libro 2. Quaest. conuiualium 1. Demetrio Poliorceti omnium erat Lysimachus Thraciae rex infestissimus: qui insectatus eum ob Lamiae amores, dictitabat, nunc primùm scortum se ex tragica prodeuntem scena vidisse. Contrà Demetrius, Castius iactauit illius Penelope suum esse scortum. Plutarchus in Demetrio. Archelavm regem, qui ad largien dum habebatur astrictior, cantans Timotheus hoc taxauit subinde dicterio: Tu sanè terrigenam laudas pecuniam ([Greek words]) Cui Archelaus occurrit haud inconcinnè: At tu poscis. Plut. orat. 2. de Alex fortuna. Antalcidas Spartiata ad Atheniensem, qui dixit: Saepiùs tergis vestris à Cephiso in haesimus: Nos verò, ait, vestris ab Eurota nunquam. Plut. in Praeceptis politicis. Tactante aliquando Argiuo, Frequentes tumuli sunt apud nos Spartiatarum: respondit Lacon, Apud nos verò Argiuorum nullus. quòd Argos ipsi frequenter inuasissent, Argiui Spartam nunquam. Plut. in Apoph. Laconicis. Plistonax Pausaniae, oratore quoda̅ Attico Lacedaemonios appellante indoctos: Rectè, inquit, dicis. Nos enim ex Graecis soli nihil à vobis didicimus mali. Plut. in Apoph. Quum Epaminondae meneclides aemulus obijceret, quòd liberos non haberet, neque vxorem duxisset, quod???ue sibi Agamemnonis gloriam bello videretur consecutus: Desine, inquit Epaminondas, de vxore mihi exprobrare: nam nullius in ista re minus quàm tuo vti consilio volo. Habebat enim Meneclides suspicionem adulterij. Quòd autem me Agamemnonem aemulari putas, falleris. Namq; ille cum vniuersa Graecia vix decem annis vnam cepit vrbem: ego contrà ex vna vrbe nostra, die???ue vno totam Graeciam Lacedaemonijs fugatis, liberaui. Probus in Epaminonda. Cùm Thebanis Argiui se consociassent, Atheniensium autem legati in Arcadiam profecti vtrosque criminarentur, atque orator Callistratus hisce ciuitatibus exprobrasset Orestem & Oedipodem: exoriens Epaminondas, fatemur, inquit, apud nos parricidam extitisse patris, & genitricis apud Argiuos. Caeterùm eorum scelerum auctores nos exegimus, Athenienses receperunt. Plut. in Apoph. Athenienses Demadem praeponentes Phocioni, belli ducem constituerant. Qui cùm ambitu superasset Phocionem, summè animum extulit: & accedens Phocionem: Accommoda, inquit, mihi sordentem istam chlamydem, quam gestare solitus es in tuo belli principatu. Cui respondens Phocion: Nunquam, inquit, quicquam tibi sordens deerit, dum talis fueris. Aelianus lib. 14. de Var. Idem vociferante Demade (vel Demosthene) Necabunt te Athenienses, si insanierint: At te, inquit, si sapuerint. Plutarchus in Praeceptis politicis. Eidem cùm exprobraret in concione Lycurgus, quòd deposcenti decem ciues Alexandro fuisset auctor, vt dederentur: ait: Multa ego his recta & salutaria consilia dedi, verùm non parent mihi. Plut. in Phocione. Obiectauit P. Crasso Domitius: Túne muraena, quam in viuario alebas, mortua fleuisti? Cui alter: Num tu qui treis extulisti vxores, fleuisti? Plutarchus de Emolumento ex inimicis capiendo. Cicero cùm esset ad Pompeium profectus, & rursus eum consilij poeniteret, à Pompeio rogatus, Vbi Dolabellam generum suum reliquisset? Apud socerum, inquit, tuum. Plut. in Apophthegmatibus. Cùm Laberius in fine ludoru̅ anulo aureo honorotus à C. Iul. Caesare euestigiò in quatuordecim gradus ad spectandum transisset, violato ordine, & cùm detractus esset eques Romanus, & cùm mimus remissus: ait Cicero praetereunti Laberio, & sedile quaerenti: Recepissem te, nisi angustè sederem: simul & illum respuens, & in nouum Senatum iocatus, cuius numerum Caesar supra fas auxerat, vt XIV. gradibus capi non posset. Respondit Laberivs: Mirum si angustè sedes, qui soles duabus sellis sedere. exprobrata leuitate Ciceronis. Macrobius lib. 2. cap. 3. Sat. Libertum Imperatoris arrogantem odiosè ac superbè philosophis, qui vnà cum eo in coena erant, insultantem, tandem???; interro gantem: Quî ex fabis albis & nigris fiat fabata? inuicem cùm rogasset Aridices, Quî ex albis & non albis loris vibices fierent rubeae? exurgere eum magna cum acerbitate coëgit. Plut. lib. 2. Quaest. conuiualium. Ioannes Gallorum rex, cùm reditum in Galliam ab Eduardo III. Anglo, à quo captus fuerat, datis filijs obsidibus, impetrasset, & Parisios peruenisset: vocato Senatu, plurimùm, fatum suum ac regni calamitates lamentabili querebatur voce, ac inter caetera exclamabat conquerens: Nullos modò se Rolandos aut Gauinos reperire. Ad quod Vnvs ex maiorib. natu, cuius aliquando virtus in iuuenta claruisset, ac propterea regiae infensior ignauiae, respondit: Non defuturos Rolandos, si adsint Caroli. Quod dictum grauiùs ac quisquam credebat cor regis constrinxit, arbitrantis sese ignauiae insimulari. Itaq; statim dimisso senatu nullam rem postea egit: nec ita multò pòst in Angliam abijt, visendorum, vt aiebat, filiorum gratia: vt alij, odio suorum voluntarium eligens exilium, Remissis autem in Franciam liberis haud ita diu superfuit, Lo̅ dini fatis concedens. H. Boëth. lib. 15. Cùm David Lindesayus Comes Vellem Anglum in ponte Londini singulari certamine vicisset, eo???; nomine à rege Ricardo II. magnis afficeretur! honoribus: foecialibus Anglorum (qui rei militaris prudentia reliquos omnium iudicio antecellunt) multis verbis Dauidem commendantibus, magnatum quidam aegrè id ferens: Non mirum, inquit, videri debet Scotos nunc adeò nobilitate ac viribus reliquos antecellere: quippe qui paucos abhinc annos, occupata Anglorum armis Scotia, ex sanguine nostratium nobilium prognati sint. Ad ea Dauid: Tam nos è vestro sanguine, quàm vos, ex monachis, sacerdotibus, rusticis & agasonibus, qui intere a [2891] dum patres vestri alienos agros colunt, neglectos ab illis fundos legitimos inuasêre. H. Boëthius lib. 16. Iacobvs Grandis Carrariensis, qui primus populi consensu an. 1318. Patauij princeps factus est, morti proximus, facta sui potestate omnibus, cuicunque queri de se vellet, laxatis foribus liber aditus patebat, vt si fortè aliqua in re quempiam defraudasset, praesens ipse indicaret, redditurus quicquid iniustè acceperat. Interim cùm omnes eius dicta facta???ue maximè approbassent, quidam arroganter petijt pecuniam ob remissam sibi capitis damnationem restitui, tanquam indebitè solutam. Cui Iacobus generoso spiritu, sed exili voce (animam enim iam trahebat) Si tunc iustitia in te seruata fuisset, respondit, nunc quod iniustè facis, queri de me non posses. Nam capitalis criminis reus eras factus: cuius proena in pecuniam, non in tuam, neque in meam, sed in Reipublicae gratiam commutata est. Quare abi veterator, & qui hactenus malus fuisti, mutatis in melius moribus, vir bonus esto: quum si pecunia red datur tibi, tu quoque caput (quod aequum est) pariter reddas, necesse sit. id enim ea pecunia redemisti. Nullius ego mihi peccati propterea malè conscius sum: nifi fortè quod mitiùs, quàm merueras, multatus fueris. Bern. Scard. lib. 3. hist. Pat. Georgivs Castriottus, Epiri Despotes, falcato ense tauri collum vno ictu dissecuisse fertur. Eum ensem, cùm Mahometo II. Turcarum tyranno magni muneris loco misisset, & is facto periculo, vix medium tauri collum penetrare potuisset: adulterinam non veram laminam sibi oblatam causabatur. Tum Castriottus, ipsissimum se, quo taurum decollasset, gladium misisse affirmauit: at brachium mittere nec potuisse nec voluisse. Dantes Aligerius, Florentinus, exul apud Canem Veronae dominum viuebat. Aderat Florentinus alius, homo indoctus, & sola scurrilitate notus. Cùm illum Dantes vir doctissimus, sapiens ac modestus, vt aequum erat, contemneret: Quid est, inquit ille, quòd tu cùm habearis sapiens ac doctissimus, tamen pauper es & egenus? Ego autem stultus & ignarus diuitijs praesto? Tum Dantes: Quando ego reperiam dominum: inquit, mihi similem, & meis moribus conformem, sicuti tu tuis, & ipse similiter me ditabit. Poggius in Facetijs. Sigismvndvs Imper. cuidam querenti, Constantiae libertatem non esse: Atqui, inquit, nisi hîc summa esset libertas, tu tam liberè minimè loquereris. Liberè enim loqui, magnae libertatis est signum. Poggius in Facetijs. Pivs II. Pont. Max. in conuentu Ratisponensi malè sustentatas à legato Caesaris partes, ipse suscepit oratione extemporanea: vbi dicenti aduersario, Et quando desines molestus Germanis esse? Cùm, inquit, tu incipies illis molestus non esse. Campanus in eius vita. Hispanus ad coenam à Belga mercatore Antuerpiae vocatus, cùm pulcerrima aulaea, & vasa argentea affabrè caelata ab inquilinis artificibus confecta audiret: mirari cepit, tantum ingenij ebriae genti superesse. Belga dicterio ictus: Nostri sanè, inquit, cum hominibus vinum potando, ingenia excitant: vestri cum asinis aquam bibunt. Stephano Poloniae regi Moscus multa obiecerat. Vide fol. 2933. Minari ciuiliter, modesté. Cùm relicta vrbe Pompeius ad mare se reciperet, ac Metellus, qui praefectus erat aerario, argentum capere Caesari quaerenti vetaret, aerarium???ue praeclusisset, denunciauit ei necem. Consternato Metello: Hoc, inquit, adolescens, dictu mihi quàm factu est difficilius. Plut. in Apophtheg. Iacobvs, cognomento Grandis, Carrariensis, antequa̅ princeps fieret, cùm patrociniu̅ laturus cuidam amico ad praetoris venisset tribunal, vt amici causam iudici commendaret, & aduersae partis patronus, omissa causa, quam agebat, liberiore lingua & indignis in eum conuitijs inuehi cepisset: ei ille summa modestia respondit: Vt bene causam diceret, desineret de se maledicere. Cùm verò inde vterque discederet, Iacobus illi in aurem insusurrauit: Linguam tibi praecidam maledice. At ille hoc verbo audito ad iudicem conuersus, in absentem debacchatus est. Iacobus verò, vbi primùm domum sese recepit, iussit quantum frumenti currui imponi poterat, & suem domesticum magni ponderis ad illum deferri, suo???ue eidem nomine donari. Accepit ille lubens, & gratias agens dixit: Prorsus sanè dominus meus placidè sine ferro linguam mihi praecidit, & contra se mutum reddidit. Bern. Scard. libro 3. classe 13. hist. Pat. Munerum exactio modesta. L. Caelivs, cùm C. Caesar alijs qui secum pila lusitabant, centena sestertia, illi vni quin quaginta dari iussisset: Quid ego, inquit, vna manu ludo, & non duabus, vt plus habere possim? Macrobius lib. 2. cap. 6. Saturn. Solebat descendenti à palatjo Augusto honorificum aliquod epigramma porrigere Graecvlvs. Id cùm frustra saepè fecisset, rursus???ue id eum facturum vidisset Augustus, breue manu sua in charta exarauit Graecum epigramma: pergenti deinde ad se obuiam misit. Ille legendo laudare, mirari tam voce quàm vultu: cum???ue accessisset ad sellam, demissa in fundam pauperem manu, paucos denarios protulit, quos Principi daret. adiectus hic sermo: [Greek words]: Non secundùm fortunam tuam, Auguste: si plus haberem, plus darem. Secuto omnium risu, dispensatorem Caesar vocauit, & sestertia centum millia Graeculo numerari iussit. Macrobius libro secundo, capite 4. Saturnalium. Adolescens quidam Danus, Vviggo nomine, Roluonis Danorum regis giganteam staturam contemplatus, percontari per ludibrium cepit, Quísnam esset iste krage? hoc est, truncus, cuius semicaesis ramis fastigia scalae instar conscenduntur. Hunc vocis iactum Roluo perinde ac inclytum cognomen amplexus, vrbanitatem dicti ingentis armillae dono prosecutus est. Qua Vuiggo dexteram excultam attollens, laeua per pudoris simulationem post tergum reflexa, ridiculum corporis incessum praebuit: & causam rogatus, sinistram manum ornamento carentem paupertatis rubore perfundi dixit. Ergo Roluo manum quoque sinistram altera armauit armilla. Ibi tum Vuiggo, arctissima voti nuncupatione pollicitus est, si Roluonem ferro perire contingeret, vltionem se ab eius interfectoribus exacturum. Id quod non multò pòst fortiter praestitit. Saxo lib. 2. Tributorum placida exactio. Vt Mithridates pace pacta recepit se in Pontum Euxinum, Sylla autem Afiae viginti millia talentûm multam indixit: iniuncto L. Lvcvllo munere huius pecuniae exigendae & signandae monetae, alleuatio quaedam Syllae acerbitatis videtur fuisse ciuitatibus oblata: quòd non modò innocentem & iustum se, sed lenem etiam in tam graui & tristi praetaret prouincia. Plut. in Lucullo. Tiberivs Imp. praesides prouinciarum saepè scripto monuit, ne subditae ciuitates plus aequo tributis onerarentur: boni pastoris esse dictitans, tondere pecus, non deglubere. Sabellicus lib. 1. Ennead. 7. Non Facere, Avertere, Amoliri, tollere. V. C. Caedem prohibere, Impedire. Thebanorvm lex est, Ne ciui Thebano liceat infantem exponere, capitis periculo: sed si paupertate pater prematur, partum cum fascijs ad magistratum defert. Qui acceptum committit cuiuis volenti, vt pro alimentis eo deinceps serui loco vtatur. Aelianus lib. 2. Var. hist. Herodes Iudaeorum rex, conclusos in circo Hierichuntio Iudaeorum principes, se mortuo interfici iusserat. At Salomisoror, & maritus Alexas, priusquam regis mors innotesceret, in circo clausos domum suam quemq; dimiserunt: dicentes ipsum ita iubere, vt in agros digrossi curarent suamet ipsorum negoria. atq; hoc pacto magno beneficio vniuersam gentem sibi deuinxerunt. Ioseph. lib. 17. cap. 10. Antiq. Arcana non scrutari. Lysimachus rex, cùm Philippidi comico & familiari dixisset: Quid tibi meorum participabo? Tum ille: Quidlibet, modò ne arcana. Plut. in Apophtheg. Athenienses captis Philippi tabularijs, epistolam quam illi ferebant Olympiadi inscriptam, non soluerunt: neq; arcanam viri foris agentis ad vxorem aperuerunt comitatem. Plutarchus in Praeceptis politicis. Tributa non exigere. Steno Iunior Sueonum rex fuit admodum popularis, ita quidem vt olim patri Suantoni, cùm populum tributis oneraret, ad genua procubuerit, & tributorum laxationem impetrarit. Quocirca iam in Principem assumtus, non modò tributa à beneuolis subditis, sed ipsam eorum vitam pro suaipsius salute in mille mortis pericula paratam & promtam expertus est. 10. Magnus lib. 24. cap. 2. Reprehensionem, Obtrectationem fugere. Chrysanthivs Lydus, philosophus & pontifex, comis in congressu erga omnes erat, adeò vt qui ab eo digrediebantur, ambitione quadam id facere crederent. Neque facilè quis illum audiuisset eruditionem suam ostentantem, eo???ue nomine insolentiùs se efferentem, aut arrogantia inflatum aduersus alios: imò ab ijs dicta probabat, si vel perperam dicta forent: opinionem???ue licèt absurdam laudabat, vt ne quem contristaret. Eunapius in Praeceproris vita. Pomp. Laetus nulli maledixit aut detraxit vnquam, ac ne pati quidem poterat apud se alienam dignitatem lacerari. Silentium in eo signum non probantis, quae temerè alij mirarentur, aut carperent: sus???ue de???ue ferre, quòd aliquis de se ma [2892] lè opinaretur. Qua moderatione vixit omnibus carissimus. Sabellicus in eius vita. Non contemnere alios praese Mecoenatem Horatius lib. 1. Sat. 6. laudat, quòd quamuis regio natus esset sanguine, neminem tamen iuxta se contemneret, inter caetera sic inquiens: — persuades hoc tibi verè, Ante potestatem Tulli, atq; ignobile regnum, Multos saepè viros, nullis maioribus ortos, Et vixisse probos, amplis & honoribus auctos. POPVLARITATIS FORMA IN OFFICIORVM ADMINISTRATIONE PASSIVA. HOC EST, Qvatenus ipsemet pati videtur, tum À Seipso, Dvm Sva Mala modestè, ciuiliter Irridet. Agesilai Archidami F. clauditatem tegebat corporis florentis decor: & quod hanc facilè hilanter???ue ferret, primus???; iocaretur & rideret semetipse, id haud mediocris erat illius vicij emendatio: imò verò id laudis cupiditatem eius magis declarabat, quòd nulli labori vel operi succumberet ob clauditatem. Plut. in Agesilao. Excvsat. Zeno philosophus rogatus, Cur in conuiuio tam hilaris esset, qui alioqui seuerior videbatur: respondit: Lupini (inquit) quum sint amari, perfusi tamen aqua dulcescunt: Laërtius. Antisthenes Cynicus, quum salsamenta per forum gestaret, quibusdam admirantibus, quòd philosophus officio tam sordido fungeretur, id???ue in publico, ac non potiùs seruo id delegasset: Quid, inquit, admiramini? haec mihi porto, non alijs. Sentiens, nullum esse sordidum obsequium, quod sibi quis impenderet. Deinde non esse indecorum, eum portare salsamenta, qui salsamentis vesceretur. Laërtius libro sexto, capite primo. L. Pavlvs Aemilius cum vxore Papyria diuortium fecit. Necessarij quum ab eo sciscitarentur, ac molestè nimis quaererent, Ecquid esset quòd talem à se feminam alienaret? quae pudica esset, formosa, foecunda. Tum ille pedem extulit, inde ad eos conuersus: Videtisne, inquit, quàm hic calceus pulcer sit, quàm recens, quàm aptus, & tamen ignoratis qua parte ille pedem offendat. Sab. lib. 8. Enn. 5. Ivlia Augusti filia, inter multas & varias naturae dotes, comitatem sermonis habuit. Contra crebros patris monitus, culta lasciuiùs, oculos eius turbauerat. Sed modestiore habitu reuersa, mitigare paternam indignationem voluit. Itaque verba quae dolor oppresserat, gaudium Augusto expressit. Et: Sentisne, ait, quantò magis hic, quàm hesternus habitus deceat Augusti filiam? Non obstupuit illa tanti censoris maiestarem, sed: Heri me (inquit) viri, hodie patris oculis ornaui. Eandem in spectaculo ludorum circumuallauera̅t adolescentum impudicorum agmina, cùm ex aduerso Liuia Augusta venerando modesta comitatu staret. Haec Caesareae coniugis ac natae varietas, populum commouerat: sed ipsum maximè Augustum. Commonefecit ergo Iuliam breui scripto, circumspiceret, quanta morum imparitas inter duas dignitate pares feminas foret. Illa castigatorem suum repulit his verbis: Et hi mecum senescent. Amico sobrio & prudenti, vt se paternae frugalitatis imitatricem faceret, modestos???ue illius mores in animum induceret, respondit: Ille se Caesarem obliuiscitur, ego Caesaris me filiam recordor. Macrob. lib. 2. cap. 5. Saturn. Ab Alio, Qvando Amolitvr Aliorvm Suspicionem. Cùm ex aedificio magnifico in suspicionem affectati regni incidisset P. VAL. Poplicola, vna nocte totam domum, parte vrbis eminentiore, Velia dicta, extructam, vnà cum fundame̅tis diruit: non tantùm crimine, verumetiam suspicione carere volens. Plut. in eius vita. Adulationem. Ex loco, Adulationes non ferre, illustretur. Illic mendacij, hic nimiae popularicatis ratio habetur, fol. 2836. Alexander Magnus, cùm in certamine cursus Crissontem Himeraeum sibi cedere videret, grauiter hanc adulationem tulit. Plutarchus de Dignosc. adul. Ac de Tranquil. animi, Brisonem vocat. Avgvstvs & alexander Seuerus, si quis inter salutandum flexisset caput, aut assentaretur blandiùs, foras detrudi atq; exigi iussêre. Alexan. lib. 2. cap. 19. Fert ciuiliter Aliorvm Libertatem. Artoxerxes Mnemon, Persarum rex, Euclidae Laconi multa verba praefractè apud se effundenti, iussit dicere tribunum: Tibi licet quaelibet ad me dicere: mihi & dicere & facere. Plutarchus in Artoxerxe. Avgvsto Caesari in Senatu verba facienti dictum est, Non intellexi: & ab alio, Contradicerem tibi, si locum haberem. Interdum ob immodicas altercationes discepta̅tium è curia per iram se proripienti, quidam ingesserunt, Licere oportere Senatoribus de Repub. loqui. Antistius Labeo Senatus lectione, cùm Triumuirum legeret, M. Lepidum, hostem olim eius, & tunc exulantem, legit: interrogatus???; ab eo, An essent alij digniores? Suum quenq; iudicium habere, respondit. Nec ideo libertas aut contumacia fraudi cuiquam fuit. Suetonius. M. Antoninvs Pius Imp. cùm domum Omuli visens, mirans???ue columnas Porphyreticas, requifisset, vnde eas haberet? atq; Omulus ei dixisset: Cùm in domum alienam veneris, & mutus & surdus esto: patienter tulit. Capitolinus Petebat à Ludouico XI. Gallorum rege Qvidam politicum magistratum. Rex seuerè negare. Tum ille clara voce: Gratias ego verò tibi, ô Rex, immortales me debere profiteor. Rex vel stultum vel surdum hominem putans esse, an rectè mente̅ suam percepisset, rogauit. Tum ille: Enimuerò, inquit, & propterea tibi gratias egi, quòd absq; tergiuersatione & procrastinatione, praeter morem tuum me expediueris. Ea liberrate delectatus Rex, dignitatem denegatam spontè illi concessit. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis mem. Insectationem, Sugillationem Graecorvm principes, apud Troiam Thersitis scurrae noquissimi scommata patientia summa tolerabant. Graeci caeteri eum propterea odio prosequebantur maximo. Qui vlcisci poterant, non curabant: qui curabant, non poterant. Tandem verò cum sua maledicentia Graecos ad seditione̅ accendere videretur, ab Vlysse & verberibus & verbis grauiter fuit castigatus. Inde discimus, quousq; aliorum maledicta reges perferre debeant. Iliadosß. Cùm Athenienses in bello essent abiecti & trepidi, pace verò facta ferocirent, ac conuitijs in cesserent Phocionem, quasi eripuisset ipsis victoriam: Felices estis, in fit, ducem qui habeatis vos cognosce̅tem: alioquin iamdudum perissetis. Plutarchus in Phocione. Melanthivs, cùm à comico perstringeretur: Mercedem, inquit, qua̅ no̅ debebas, mihi persoluis. Plut. lib. 2. Quaest. co̅u. Agathocles tyrannus, cùm aliquando vrbem non ignobilem oppugnaret, & oppidani de muro clamarent, Figule & caminarie quando stipendia militibus tuis solues? respondit: Postquam vrbem cepero. Diod. lib. 20. C. IV L. Caesar dicteria in ipsum torta, cùm facetissimus esset, non modò aequo animo tulit, sed mirum etiam in modum probauit. Panormita de Rebus gestis Alph. Tiberivs cùm suum nomen fam osis carminibus proscinderetur, facillimê tulit, fassus in libera ciuitate linguam & mentem omnibus liberam esse oportere. Item cùm conuitijs à quodam proscinderetur: Si ille, inquit, aliter fuerit locutus, dabo operam, vt omnium quae aut dixi, aut feci, reddam rationem: at si perseuerauerit, inuicem odero. Sab. lib. 1. En. 7. Lampridius scribit, poëtam quendam in Alexandrvm Seuerum, quòd quotidie vesceretur leporina, ita lusisse: Pulcrum quòd vides esse nostrum regem, Quem Syrum sua detulit propago, Venatus facit & lepus comesus, Ex quo continuum capit lepôrem. Hos versus quum quidam ex amicis ad Alexandrum detulisset, respondisse fertur in hanc sententia̅ satis christianè, (nam hoc illi ab inimicis obiectum est, quòd Mosen & Christum quendam haberet in larario) Pulcrum quòd putas esse vestrum regem Vulgari miserande de fabella: Si verum putas esse, non irascor: Tantùm tu comedas velim lepusclos, Vt fias animi malis repulsis Pulcer, ne inuideas liuore mentis. Erasmus in Adaij Reprehensionem. Agamemnon Achillem, qui modica vti in monendo libertate videbatur, non fert: Vlyssi acerbè castiganti dicenti???;: Perdite tu ô si esses aliarum dux legionum, cedit, & continet se, salutari & prudenti oratione repressus. Hic enim nullius praetextu propriae irae egit cum eo de salute Graeciae liberè: illum fremere potissimùm sui causa apparebat. Plut. de Discernendis adulatoribus. Achilles, quamuis ingenij non lenis neque placidi animi, sed ardentis, qui accusare sustineret etiam insontem, tacitus tulit hujuscemodi multa sibi exprobrantem Patroclum: Non, truculente, parens Peleus tibi Martius heros, Nec Thetis est genitrix, sed glaucum te edidit aequor, Aereae???; petrae, quando est animus tibi saeuus. Plut. de Discernendis adulatoribus. Cùm quandam ex suis comoedijs Antiphanes Comicus Alexandro Regi legeret, is???ue videretur fabulam planè non percipere: Oportet, inquit, ô rex saepiùs ex symbolis coenasse eum qui haec sit percepturus, ac saepiùs ab amica plagas & accepisse & dedisse. Athenaeus lib. 13. cap. 1. Redargutionem. Corripiebatur Eques Romanus à Caesare Avgvsto censore, tanquam minuisset facultates suas. At ille se multiplicasse coràm probauit. Mox eidem obiecit, quòd ad contrahendum matrim onium legibus non paruisset. Ille vxorem sibi, & tres liberos esse dixit. Tunc adiecit: Posthac Caesar, cùm de honestis hominibus inquiris, honestis mandato. Macrobius libro 2. capite 4. Satur. Testem se in iudicijs & interrogari & refelli, aequissimo animo patiebatur. Suetonius. Errorem. Rex Alexander, Darij castris, in quibus omnes necessarij eius erant, potitus, Ephaestione gratissimo sibi latus suum tegente, ad eos alloquendos venit. Cuius aduentu mater Darij recreata, humi postratum caput erexit: Ephaestionem???ue, quia ei & statura & forma praestabat, more Persarum adulata, tanquam Alexandrum salutauit. Admonita deinde erroris, per summam trepidationem excusationis verba quaerebat. Cui Alexander: Nihil est (inquit) quòd hoc nomine confundaris, mater nam & hic Alexander est. Val. Max. libro 4. cap. 7. & Plut. in Alexandro. Ingluuiem. D. Ansgarivs Hamburgensis archiepiscopus, Aquil onarium regnorum primus Apostolus, Ericum rerum in Dania potitum, ex persecutore Christianorum, fidelem fecit: tantum???ue familiaritatis apud regem contraxit, vt inter amicos ascriptus, intimis regni consilijs adhiberetur. Sed onerosum fuit sancto, comessationibus diuturnis pro more gentis interesse: coëgit???ue se hoc etiam (vt caetera peregrinationis incommoda) sustinere, ne, regem & proceres, contemtum interpretantes, si abesset, à se alienaret. Cranzius libro primo Metropoleos, capite 37. Petulantiam. Ad Anytvm Anthemionis filium Alcibiades sui amantem, qui hospites accipiebàt lauto & splendido co̅uiuio, comessabundus accedens, rapta ex mensa dimidia potulorum parte discessit. Stomachantibus hospitibus, & dicentibus, Petulanter & superbè tecum is adolescens egit: Imo benignè, inquit Anytus: cui licebat capere omnia, nunc tam multa mihi reliquit. Plut. in Amatorio, & Alcibiade. Rvdolfi I. Imp. iam senis, secunda vxor Agnes fuit iuuencula, filia ducis Burgundiae, neptis regis Franciae, ex qua nullam prolem genuit. Hanc, cùm esset venustissima, Fridericus comes de Leiningen, antistes Spirensis, è carpento tollens, cùm reluctantem oscularetur, regi id conquesta, bilem illi mouit mediocrem, cùm etiam ipse saepè principum vxores oscularetur. Attamen vt reginae satisfaceret, nobilem quendam praesuli dicere iussit, vt aliud sibi Pacificale quae reret deosculandum, id soli sibi emtum. Episcopus regis iram, metuens, patriam reliquit, & vsque ad mortem regis in exilio latuit, Cuspinianus. Inciuilitatem. Cùm Ilienfium legati ad Tiberivm Caesarem consolandum in morte filij aliquanto seriùs venissent, mandatis expositis, respondit: Et se illorum vicem dolere, quòd egregium ciuem Hectorem amisissent: tarditatem illorum tacitè reprehendens. Suetonius. Cùm Apollonium, quem Chalcide acciuerat, ad Tiberianam domum, in qua habitabat, M. Antoninvs Pius Imp. vocasset, vt ei M. Antoninum traderet, atq; ille dixisset: Non magister ad discipulum debet venire, sed discipulus ad magistrum: risit eum dicens, Faciliùs fuit Apollonio à Chalcide Romam venire, quàm à domo sua in palatium? Eius auaritiam etiam mercedibus notauit. Canitolinus. HVMANITATIS EXERCITATIO RESPECTV ALIORVM. VEL ABSQVE CERTAMINE. Quatenus aliorum POPVLARITATEM AMAT, Fouet, remunerat. Vide infrà, Popularitatis fructus, fol. 2910. RVSTICITATEM ODIT, AVERsatur, Punit. Hiero Siculus, arcana qui enunciarent, hos iniuriam arbitrabatur inferre etiam illis, quibus ea proderent. Plutarchus in Apophthegmatibus. CVM CERTAMINE. POPVLARITATIS CERTAMINA. Vide Tit. Liberalitatis certamina erga Hospites, fol. 2379. Antonivs monachus ad Pavlvm Thebaeum eremitam venerat. Dum inter se colloquuntur, suspiciunt ceruum in ramo arboris consedisse, qui inde leniter subuolans, integrum panem ante ora mirantium deposuit. Post cuius abscessum: Eia (inquit Paulus) dominus nobis prandium misit, verè pius, verè misericors. Sexaginta iam anni sunt, quòd accipio dimidij semper panis fragmentum: verùm ad aduentum tuum, militibus suis duplicauit annonam. Igitur domino gratiaru̅ actione celebrata, super vitrei marginem fontis vterque consedit. Hîc verò quis frangeret panem oborta contentio, penè diem duxit in vesperum. Paulus more cogebat hospitij, Antonius iure refellebat aetatis. Tandem consilium fuit, vt apprehenso è regione pane, dum ad se quisque nititur, pars cuique sua remaneret in manibus. Dehinc paululum aquae in fonte prono ore libaueru̅t, & immolantes Deo sacrificium laudis, noctem transegêre vigilijs. Hieronymus in vita Pauli eremitae. Traditum memoriae est, quum inter Megarenses & Corinthios de Imperio certaretur, captiuos in bello tam leniter habuisse, vt illos velut hospites inuicem tractarent, & sine precio dimissos, doryxenos appellarent. Milites sanè cum hostibus extra aciem familiaria iura seruabant, in acie pugnabant vehementissimé. Alex. lib. 4. cap. 10. Alexander Magnus sagitta ictus sella vehebatur. Vbi castra mota sunt, ingens certamen gestandi regis est inter Eqvites & Milites ortum, tantisper dum vulnus curaretur. Ille ratus fore, vt dum vnis omnino se crederet, alios offenderet, per vices gratissimum onus vtrisque partitus est. Sabellicus lib. 5. Enneadis 4. Celtiberi, aduenientes externos benignè hospitio recipiunt: adeò vt aemulatione quadam inuicem pro illorum honore certent. Quos aduenae sequuntur, hos laudant, amicos???; deorum putant. Diod. lib. 5. cap. 9. Albertus Cranzius in principio suarum historiarum inquit: Quamuis omnes Hyperboreae gentes hospitalitate sunt insignes, praecipui tamen sunt Sveones: quibus est omni probro grauius, hospitium negare transeuntibus, ita vt sit certamen, quis aduenam hospitio excipiat. Alphonsvs Aragonius incredibili erga hostes clementia fuit. Ea???ue propter ab immortali Deo assecutus fuit, vt pari insignes bonitate hostes haberet: neque superbum victorem subiret, qui se tam humanè gerebat. Apud Gaietam nauali praelio victus, in Philippi Mariae Mediolanensis ducis potestatem venit, neque vt captiuus ab eo habitus est, sed festis ludis, conuiuijs???ue honoratus, sine precio dimissus est, qui se ingenti auri pondere libenter redemisset. Fulgosus lib. 5. cap. 1. HVMANITAS, POPVLARITAS ERGA HOMINES, CONSIDERATOS RESPECTV ANIMI HABITVS. VT ERGA PIOS. Haecipsa Iustitiae religiosae famulatur. Inde ergo petantur exempla, fol. 2998. Mvlieres ministrauerunt Domino praedicanti, & per castella & ciuitates eunti, Luc. 8. Eaedem astiterunt in crucem sublato, ab Apostolis derelicto. Luc. 23. Ioan. 19. Grassabatur Iezabelis ira in prophetas, & iam plus nimio illa temporum diritas per innocentium euagabatur capita: cùm in tanto metu vnus extitit, qui innocentiam occultè, quando aperta vi non poterat, tueretur. Abdias vir iustus, neque impensa grauatus, neque Iezabelis iram veritus, cen [2894] tum latitantes prophetas insigni charitate protexit, & aluit. Sabellicus lib. 5. cap. 2. Cùm regnaret Sennacheribus, & filios Israël exosos haberet: Tobias pergebat quotidie per omnem cognationem suam, & consolabatur eos: esurientes alebat, nudis vestimenta praebebat, mortuis atque occisis sepulturam sollicitus conferebat. Tob. 1. Impios. Lugebat propheta Samvel Saulum regem Iudaeorum, licèt scireteum à Deo reiectum. Ex primo Reg. 15. Daniel cum socijs precibus ad Deum fusis, somnij quod Nabucodonosor viderat, & oblitus fuerat, reuelationem habuit. Eo???; ipso sapientes omnes Chaldaeos, quos rex occidere volebat propter ignorantiam, seruauit. Daniel. 2. Haereticos. D. Augustinum rhetoricae docendae causa Mediolanum euocatum suscepit D. Ambroivs paternè admodum, & peregrinationem eius satis episcopaliter dilexit. Ille eum amare cepit, primò quidem non tanquam doctorem veri (ipse enim Manichaeus erat) sed tanquam hominem benignum in se. Et studiosè audiebat disputantem in populo, quasi explorans eius facundiam, vtrum conueniret famae suae, an maior minórve proflueret quàm praedicabatur: & verbis eius suspendebatur intentus, rerum autem incuriosus & contemtor astabat: & delectabatur suauitate sermonis, quanquam eruditioris, minùs tamen hilarescentis atque mulcentis, quàm Fausti Manichaei, quantum ad dicendi modum. Hic initijs paulatim vnà cum verbis etiam rerum cognitionem, licèt praeter suum institutum adeptus est Augustinus, vt relicta impra secta catholicus fieret. Testis ipsemet libro quinto Confessionum, capite decimotertio. D. Avgvstinvs, episcopus Hipponensis, in refutandis haereticis nimiam vbiq; cauit acerbitatem. Testis ipsemet libro 3. cap. 1. contra literas Petiliani. Nouum insaniae genus excogitarant Donatistae haeretici, violentam mortem martyrium nominantes. Qui hanc appellationem assequi volunt, id longo antè tempore, ijs qui idem secum sentiunt, significant. Illi autem eos omni genere officij obseruant, eis???ue in seruiunt, & omne ciborum genus afferunt: veluti quaedam sacrificio destinata animalia pinguefacientes. Cùm aliquandiu in his delicijs Vixerint, cogunt obuios quosque lethalia sibi vulnera afferre. Id si non assequantur, debacchantes, se ex alto praecipitant. Cùm permulti ex ijs, instar phasianorum adipati, in generosum quendam Ivvenen incidissent, deinde nudum ensem ei porrexissent, iusserunt vt eis afferret vulnera: & se eum interfecturum minati sunt, nisi imperata faceret. Is cùm diceret, se vereri, ne aliquibus occisis, qui superessent, poenitentia ducti, poenam caedis ab eo exigerent, & propterea non nisi ligatis sese vim illaturum: illi sibi vincula inijci passi sunt. Tum ille, virgis egregiè caesos, vinctos spectatoribus deridendos relinquens abijt. Theodoretus in fabulis haereticorum. Improbos. Antisthenes philosophus opprobranti, quòd interdum cum improbis haberet consuetudinem: Et medici, inquit, cu̅ aegrotis versantur: nec tamen aegrotant ipsi. Sentiens philosophum ideo versari cum improbis, vt eos reddat meliores. Laërt. lib. 6. cap. 1. Idem Romvlo tribuit Maximus serm. 6. Demosthenes, quum sibi probro daretur, quòd improborum vteretur contubernio: Optimus, inquit, is est medicus, qui sanos relinquit, & bene habentes: aegrotos & penitùs deploratos suscipit curandos. Stob. & Max. Serm. 6. Aetatis. Erga Pveros. Pharao rex, crudeli edicto pueros Hebraeorum omnes cum primùm editi essent, ab obstetricibus necari iusserat. Caeterùm timuerunt, Osstetrices Deum, & non fecerunt iuxta praeceptum regis Aegypti: sed conseruarunt mares, pio mendacio regis saeuitiam eludentes. Exodi 1. Cernens Thermvthis filia Pharaonis vagientem puerum Hebraeum in cista viminea expositum in Nilo, ait: De infantibus Hebraeorum est hic. & mox sublatum in filium adoptauit. Exod. 2. Thebanorvm haec lex rectissimè & humanissimè posita est: Ne ciui Thebano liceat infantem exponere, nequein solitudine̅ abijcere, capitis supplicio. Verùm si in extrema mendicitate pater sit constitutus, siue mas sit, siue femina infans, cogitur eum statim à materno partu ad magistratum cum ipsis fascijs adferre. Qui acceptum alicui tradit leui precio, cum quo pactum & conditiones intercedunt, vt infantem alat, & adultum serui vel seruae loco habeat, sic vt alimentum & educatio seruitute compensetur. Aelianus libro secundo de Varia historia. Principum Corcyraeorum liberos Periander Corinthioru̅ tyrannus trecentos, vt castrarentur, ad Alyatten Lydorum regem miserat. Eos, postquam in insulam descenderunt, docuerunt Samii, vt in Dianae delubro supplices considerent, quibus esculenta ex sesamo & melle dederunt: qua ratione hos seruauerunt. Et Samiorum quidem Corcyraei hac de causa non magnam rationem habent: Gnidiorum memoriam conseruant, quibus sunt apud ipsos honores, immunitates, & decreta. Hi nam???ue infesta classe illuc profecti, Periandri custodes templo summouerunt, acceperunt???ue pueros, quos Corcyram deportauerunt: vt est Anten or Creticus auctor, & Dionysius Chalcidensis in libris de Conditis vrbibus. Plutarchus de Herod. malig. Senes. Pyrrhias Ithacensis portitor erga senem, à piratis captum, humanus, locupletatur. Vide infrà, Erga Captiuos. SEXVS. EROA MVLIERES. Vide Tit. Erga Hostium vxores clementes, fol. 2679. illie Inimicitiae, hîc Sexus ratio habetur. Valetvdinis. Erga Aegros. Consule Tit. Opera gratuita agris impensa, fol. 2364. illie Liberalitas, hîc Humanitas per penditur. Item titislism Medicorum, quatenus aegros blandè tractant. Ioas Israëlitarum rex, Elisaeum prophetam aegrum visitauit. 4. Regum cap. 13. Charitatis nomine laudatur Samaritanvs, qui à latronibus caesum fouit, eius vulnera obligauit, infundens oleum & vinum. Etsi autem mysterium hîc latet maius, nihil tamen prohibet, rem gestam parabolae loco fuisse à Christo adductam. Lucae 10. Alexander Macedo, per Cabazam regionem ducens, senio iam confectum militem Macedonem nimio frigore obstupefactum, ipse sublimi & propinqua igni sede considens, animaduertit: facta???ue non fortunae, sed aetatis vtriusque aestimatione, descendit: & illis manibus, quibus opes Darij afflixerat, corpus frigore duplicatum in suam sedem imposuit: id ei salutare futurum ducens, quod apud Persas capitale extitisset, solium regium occupasse. Quid ergo mirum est, si sub eo duce tot annis militare iucundum ducebant, cui gregarij militis incolumitas proprio fastigio carior erat? Val. lib. 5. cap. 1. & Front. lib. 4. cap. 6. Pyrrhvs Epirotarum rex, lienosis existimabatur opitulari, cùm gallum gallinaceum album immolans, supinis iacentibus lienem pede dextero premeret leniter. Neque erat adeò pauper quisquam aut abiectus, cui petendi denegaret curationem. Peracto sacrificio gallum accipiebat, erat???ue hoc praemij ei gratissimum. Illius pedis fertur pollex fuisse diuina virtute praeditus: ac cremato post fata eius reliquo corpore, repertus inuiolatus est & intactus ab igne. Plut. in Pyrrho, & Plinius lib. 7. cap. 2. C. Ivl. Caesar amicos tanta semper facilitate indulgentia???ue tractauit, vt C. Oppio comitanti se per syluestre iter, correpto???; subita valetudine, & in diuersorio loco, quod vnu̅ erat, cesserit, ac ipse humi, & quidem sub dio accubuerit. Suet. Cn. Pompeivs Magnus, cùm post bellum cum piratis gestum in Asia non tantùm Mithridatem Armeniae regem potentissimum vicisset, sed fugasset etiam penitùs: vrbem Nicopolim in eo agro, in quo victoriam peperit, aedificauit: in ea???; saucios milites, & eos qui iam per aetatem bellum gerere non poterant, habitare iussit. Dion Nicaeus, & Xiphilinus. M. Antonivs milites in expeditione Parthica insidijs circumuentos & vulneratos consolatus est, circumiens eos, lacrymarum plenus & dolore percitus. Plut. in Antonio. Tiberivs Caesar Rhodimodicis contentus aedibus, nec multò laxiore suburbano, genus vitae ciuile admodum institui??? sine lictore, aut viatore, gymnasio interdum obambula̅s, mutua???ue cum Graeculis officia vsurpans, propè aequo. Forte quondam in disponendo die, manè praedixerat, quicquid aegrorum in ciuitate esset, visitare se velle. Id à proximis aliter exceptum est: iussi???; sunt omnes aegri in publicam porticum deferri, ac per valetudinum genera disponi. Perculsus ergo inopinata re, diu quid ageret incertus, tamen singulos circuit: excusans factum etiam tenuissimo cuiq;, & ignoto. Sueto flius. Traianvs cum Decebalo Dacorum rege in Tapis praelio congressus, Barbaros inge̅ti clade afflixit. Nec incruenta Romanis obtigit victoria. Sed quum multi vulnerati essent, fasciae???ue ad obligandas plagas desiderarentur, pro sauciorum copia vestem sibi Traianus co̅scidit in eum vsum, eam???; militibus benignè partitus est: ijs qui in acie occubuerant aram constituit, & annuas inferias. Sabellicus lib. 4. Enn. 7. Idem solebat aegrotantes amicos visere, deposita imperatoria maiestate. Ausonius. Adrianvs Imp. aergros bis ac ter die, & nonnullos equi [2895] tes Romanos ac libertinos visitauit, solatijs refouit, & consilijs subleuauit, instar priuati hominis. Cuspinianus. Alexander Seuerus Imp. milites morbo afflictos visitabat. Cuspinianus ex Lampridio. Gratianvs Imp. in amicorum officijs sedulus, liberalis, & adeò comis, vt aegros saerpè inuiseret, medelis consolatos foueret, fomentis sanaret, & sumtibus aleret. Cuspinianus. Placilla, Theodosij Romanorum Imp. vxor pientissima, cùm reprehenderetur à suis, quòd aegrotos visitaret, atq; pauperibus etiam liberaliter facultates suas elargiretur: respondit, Imperatrici largitionem, sibi manuum opus pro imperij adepti gratiarum actione conuenire. Nicephorus Callistus lib. 12. capite 42. S. Germanvs quum in Italiam contenderet, Alpes???; superaret, senem claudum, quem torrentem transire non posse prospexerat, proprijs humeris traiecit. Bonfin. lib. 4. Dec. 1. Martyrivs monachus in Lycaonia sub Tiberio, ex suo monasterio visitationis gratia ad aliud exspaciatus, inuenit inter eundum leprosum quendam, quem de̅sis vulneribus elephantinus morbus per membra foedauerat Eum ex commiseratione humeris leuauit, ac secum tulit. Cùm ad monasterium venisset, spiritualis pater eius monasterij magna voce clamare cepit: Aperite portas, quia frater Martyrius venit Dominum secum portans. In de statim leprosus ille de collo eius desiliens, in specie ea apparuit, qua recognosci solet ab hominibus redemtor generis humani Christus: & paulò pòst ad coelum Martyrio aspiciente sublatus est, subinde reclamans: Quoniam non erubuisti, Martyri, me ferre in terris, ego non erubescam te gestare ad coelos. Gregorius super Euangelia, homilia 39. ex Epiphanio diacono. Co̅ciliauit sibi Galenvs Pergamenus medicus maximè plebis & tenuioris fortunae hominum animos, quòd medicame̅tis simplicibus vulgaribus???; & paratu facilibus, plurimùm vtens, & recta victus ratione sine pharmacis, vbi id fieri poterat, curans, eorum quos suscipiebat facultates minimè oppri meret. Quinetiam vt meliori side ac sumtu minore medicamenta haberet composita, suis manibus plerunque confecta officiosissimè aegris administrabat: in egenos interim non exiguam suarum facultatum portionem eroga̅s, artem???; ipsam non auaritia ductus, aut quapiam cupiditate, sed propter solam virtutem piè simul & religiosè exercens. Aegros moribus placidissimis ita exhilarabat, vt vel solo sermone cos videretur restituere. Gesnerus in eius vita. Baldvinvs I. Hierosolymoru̅ rex, Phylarchi Arabis vxorem grauida̅, quam secum in Arabica expeditione in praeda captiuam abduxerat, cùm ea̅ partus dolores in via obruissent, benignissimè tractauit. Etenim recurrens deponi eam, ex spoliísque hostium substerni vestimenta iussit, amicalo???; suo illam operuit, abijt???;, remanere cum domina seruo iusso, ac quada̅ ex captiuarum grege, quae obstetricis munere fungeretur: simul camelo foeta ad infantem eo lacte alendu̅relicta, aquáque in vtre, ac fructib. in sportula agrestib. ad puerperam sustentandam, reliquum iter confecit. Aemilius lib. 5. Adolphvs, Osnaburgensis episcopus, quoties iter faciebat in Varstenovu, itinere medio casulam leprosi subiens inuisebat, & inuitabat ad patientiam, proposita ei in exemplum Christi passione: simul etiam eleemosyna̅ relinquens. Pertaesi ministri morae, effecêre, vt transituro per viam episcopo, ille subduceretur. Intrauit de more episcopus: & quem illi dudùm transtulisse videbantur, ne ibi tempus perderet episcopus, videt ille ante se in loco sedere consueto. Cui quum solita monita repetisset Adolphus, in gratias soluitur leprosus, dicens se doctrinis eius plurimùm profecisse: & videntib. cu̅ctis qui aderant, spiritum efflauit: dabat???; signa sanctitatis, cunctis admirantibus, & de sua fraude quam commiserant dolentibus. Adeò testatae autem sanctitatis moriens episcopus fuit, vt qui lapidem sepulturae eius transiens inhonoro pede tangeret, eo die singularem ignominia̅ incurreret. Cranzius lib. 7. Metrop. cap. 19. Eo bello sacro, quo Fridericus I. Imp. in Armenia perijt, quum multi per aestum insuetum ex peregrinis languerent, & acceptis in praelio vulnerib. deficerent, primi ciues Lvbecenses & Bremenses, productis velis de nauib. suis, fixêre papiliones, sub quas aegrorum multitudinem comportarunt, pietatis studio illis obsequentes. Viderunt piam illorum opera̅ principes, Fridericus Sueuiae dux, & Imperialis cancellarius Conradus: & collata in vsus egentium grandi pecunia, pietatis exemplo etiam ipsi inclaruerunt: & quoniam forti in armis operae nullus erat vsus, ad pietatem intenderunt studia: processit???; res vsqueadeò, vt primùm eius rei firmirate̅ quandam statuerent sub titulo Mariae virginis: quam multi etiam militares subierunt. Inde militaris ille ordo prouenit, qui dicitur Teutonicorum: quem deinde aliquot intercedentibus annis, Fridericus II. Imperator obtinuit à summo Pontifice co̅firmari. Lubecenses & Bremenses, quia primi fuêre, qui fundamenta ordinis iecêre, inter militares assumuntur in ordine̅: quum alios plebeios non admittant, nisi in chorum psallentium. Cranzius lib. 6. Vandaliae, c. 28. Pavlvs II. pontifex, adhuc Cardinalis, tantae humanitatis fuit, vt in aegritudinibus curiales ipsos, qui aliquo in precio erant, inuiseret, & quibusdam remedijs adhibitis, eos ad valetudinem adhortaretur. Semper enim domi habebat vngue̅ta Venetijs auecta, oleum, theriacam, & caetera id genus, quae ad curandam valetudinem faciunt. Ex his aliquid aegrotos mittebat. Platina. Mos erat Alphonso Aragonio Siculorum regi, quocunque in loco Euchatistiam ferri perspexisset, relicto equo quo ferebatur, pedibus eam prosequi in locum quo perserebatur. Du̅ hoc peragit, contigit semel in vetulae domum ingredi, sanguinis fluxu laborantis. Cùm autem certior factus esset, eiusmodi morbo plurimùm iaspidem conferre, misit statim, qui vnu̅ quem habebat perferret, ipse???; mulieris manui eum inseruit. Breui autem liberata anus, cùm post aliquot tempus ad Alphonsum venisset, gratias pro accepto beneficio actura: excusauit se, quòd iaspidem non retulisset, ne ei daretur vitio, quia sinistro casu eum amiserat. Cùm au̅t qui adstabant, grauiter eam increpassent, subridens Alphonsus: Mater, inquit, mea, hi qui valetudinis suae nullam rationem habent, mirantur, si tu vt valere possis, iaspidem retinuisti. O' humanitatem insignem, regem clarissimum cum vetula tam humanè vrbane???; se gerere Fulg. lib. 5. cap. 1. Idem cùm apud Iuliani templum iuxta Neapolim, militem grauiter in praelio vulneratum vidisset, suo sudario vulnus eius obligauit. Cùm verò nullam spem vitae praesentis haberet, ad beatam & immortalem hortatus est: mortuum ???ue sepeliri diligentissimè curauit. Panormita lib. 3. de Alphonsi rebus gestis. Mathias Coruinus, Hungariae rex, in castris militum aegrorum contubernia lustrauit, cibum potrexit, co̅solatus est, vulnera obligauit. Bonfin. lib. 7. Dec. 4. Carolvs Nauarrae princeps, Ioannis Alphonsi filius, etiam infimis & sordidis homuncionibus opem ferre non recusabat, cùm ipse morbi cuiusdam ab dita medicam enta teneret: etiam tunc, cùm ob morbum pharmaca sumpsisset, & aëris asperitatem fugere deberet. Pontanus capite 6. de Beneficentia. M. Ant. Columna tormento grauiter vulneratus fuerat, Gallis & Venetis Veronam obsidentibus. Odettvs Lottechius Gallus, Insubrum praefectus, tametsi hominem, qui omnibus bellis acerrimus Gallorum hostis extitisset, publicè oderat, at???; vt erat potiundae vrbis & militaris gloriae auidus, plurimùm aduersarij ducis incommodo laetaretur: tamen quu̅ singularis viri casum magnoperè doluisset, & medicum obtulit. & quotidie ad eum grauissimarum reru̅ munera, sicuti morbus & afflictae vrbis miseria flagitare videbantur, officiosè humanissime???; transmisit. Sab. suppl. lib 8. ex Iouio. Officii. Sic exercetur erga Senatores. Impp. Romani peregrè profecturi & mox vrbem repetentes, senatores ex more osculis excipere consueuerant. Propterea in Nerone Tranquillus, Neq; adueniens neque proficiscens quenquam osculo impertiuit, ac ne resalutatione quide̅. Caelius lib. 4. cap. 3. Antiq. Lect. Erga Milites. Vide suprà, Duce populares, f. 2879. David rex, compatiens lassis socijs, qui ad bellum ire no̅ poterant, constituit, vt aequa pars eorum esset, qui descenderent ad praelium, & remanentium ad sarcinas. 1. Reg. 30. Alexander Magnus victo Dario, cùm Macedonas infirmos & aetate graues domum remitteret: Eurylochus autem Aegeus retulisset se inter aegrotos, inde compertus nullo morbo teneri, Telesippae amore confessus esset se deperire ac comitari ad mare velle abeuntem: quaesiuit, cuius conditionis mulier esset? Audito meretricem liberam esse: Habes nos, Euryloche, inquit, tibi in amore fauentes. At tu da operam, quandoquidem libera est Telesippa, vt vel donis vel verbis eam inducamus. Plutarchus. Idem militem Macedonem senio iam confectum videns nimio frigore obstupefactum, cùm ipse sublimi & propinqua igni sede consideret, descendit: & illis manibus, quibus opes Darij afflixerat, corpus frigore duplicatum in suam sede̅ imposuit. Val. lib. 5. c. 1. & Front. lib 4. c. 6. Gregarius quidam Macedo mulum onustum auro regio agebat. Defesso iume̅to sarcinam ipse in humeros sublatam portabat. Vidit rex Alexander onere oppressum: ac re intellecta, cùm ille id depositurus esset. Ne defatigeris, inquit, sed absolue reliquum itineris, atque in tentorium tuu̅ hoc defer. Plut. in Alexandro. Antigonvs rex, obsidens Thebas cum patre Demetrio, cùm videret patrem ex peruicacia magis quàm ex vtilitate [2896] oppugnare vrbem, milites???; non paucos cadere, magno dolore percitus: Quid pater, inquit, perire hos nulla subigente necessitate floccipendimus? Tum ille ira percitus: Quid tu, inquit, cruciaris: ánne admen admensurus frumentum occumbentibus sis? Plut. in Demetrio. C. Ivlivs Caesar in milite non philosophorum austeritatem, sed ciuilem modestiam ac virtutem ad res gerendas requirebat. Longinquo hoste liberiora militibus disciplinae frena remittebat, vt postea propinquior factus, cùm ita militum animos recreasset, promtioribus aduersus hostem vteretur. Nu̅quam praelij aut expeditionis tempus militi praedicebat, vt omnibus horis praestò esse, atq; in medijs delicijs, si iuberentur, descendendum esse in praelium scirent. Quòd si nimia indulgentia milites ad contumaciam descendisse animaduertisset, ceu bonus insessor moderatè frena contrahendo, militare imperium sibi vendicabat. Eos pro concione, non milites, sed blandiori nomine Commilitones appellabat. Suetonius, & Polyaenus lib. 8. erga Rvsticos. LeoX. Pont. Max. erga rusticos mirum in modum fuit munificus, vt etiam eius aduentum se vel fructuosissimis messibus fertiliore̅ sentire faterentur: vtpote qui senibus ac pueris puellis???; in viam effusis, ac rustica munera passim offerentibus, non modò pecuniam largissima manu rependeret, sed etiam appellando humaniter, ac sciscitando quána̅ maximè in parte rei domesticae acriùs à fortuna premerentur, virgines dote praebita subleuaret: affectis autem morbo ac ac aetate, vel numerosae familiae onere praegrauatis, aes alienum protinus dissolueret. Iouius in Leone X. lib. 4. erga Condiscipvlos. Gordianvs iunior suit tantae probitatis, vt quum aequaliu̅ aliquis apud praeceptorem flagro adhiberetur, daret in id supplicium lacrymas. Sab. lib. 6. En. 7. SOCIETATIS. erga Homines vniversim. Alexander Magnus operam dabat, vt omnes homines beneuolentia superaret Itaq; statuebat omnes pro mortalibus, viris, maribus, meropibus & hominibus, Alexandros appellare. Polyaenus lib. 2. erga Gentiles, Popvlares. Haec propriè Popularitas, quae erga Populum exercetur. Menelaus apud Eurip. in Oreste, Graecis humanitatem exga suos tribuit: [Greek words] Graecanicum est, cognatum colere semper. erga Reges, Magistratvs, Dvces. Alexa̅der Magnus sagitta ictus sella vehebatur. Vbi castra mota sunt, ingens certamen gestandi regis est inter Eqvites & Milites ortum, tantisper dum vulnus curaretur. Ille ratus fore, vt dum vnis omnino se crederet, alios offenderet, per vices gratissimum onus vtrisq; partitus est. Sab. lib. 5. En 4. Cor. Lentulus patricius Rom L. Aemiliu̅ Paulum Coss. vulneribus confectum in pugna Cannensi, seruare studuit. Delapsus enim equo cùm eu̅ insaxo luctu oppressu̅ & facie ciuore oppleta sedere videret, admotum quum capere iussit, & se seruare ciuibus, qui tum vt cùm maximè bono consule haberent opus. Ille velò refragatus huic petitioni, coe̅git adolescente̅ equum repetere. Mox???; dimisso cu̅ mandatis Lentulo, in mediam stragem se muchens, oppressus est. Plut. in Fabio. erga Svbditos. Vide Tit. Reges poulares, f. 2876. Gelo victis Carthaginensibus, rerum potitus, conuocata Syracusiorum concione, armis indutus in suggestum ascendit: & commemoratis suis erga illos meritis, insidias sibi paratas detexit: atq; exutis armis, dixit ad vniuersos: En igitur amictus tunicula asto, & dedo me vobis, vt pro voluntate libitóque mecum agatis. Cùm igitur Syracusij supplicijs afficie̅dos insidiatores citra didissent, & illum regnare iussissent, etiam hos puniendos reliquit populo. Quamobrem statuam ei posuerunt, in discincta tunica, cum epigrammate. Aclian. de Var. hist. lib. 13. & lib. 6. erga Cives, Popvlvm. Romana plebs in patriciorum equitum???; id est, totius nobilitatis tutela erat, per clientelas diuisa. Ipsius causas patricij equites???; gratis tuebantur. Populus quoq; nobilibus cùm peterentur honores, suffragijs suis assistebat. Plebi puellarum dotes patricij persoluebant, atq; in bello captos redimebant, à neutris au̅t haec officia improperabantur. Sed haud diuturnus tam sanctus inter eos mos mansit, qui inter ipsos amoris ac fidei verum firmum???; vinculum erat, & Romanis rebus foelicitatem afferebat. Fulg. lib. 2. cap. 1. P. Valerivs cùm populo, cuius fauore amplissima quaeq; in Repub. consecuturum se sciebat, in omnibus obsecundaret, Poplicolae nomen obtinuit. Plut. in Poplicola. Alcibiades populum Atheniensem vita dissoluta quantum offendit, tantundem vicissim virtutibus, forma, comitate sua sibi deuinxit, vt etiam vitra eius benigniore appellatione mitigarent, & maris imperium ei decernerent: captis denique à Lysandro Athenis, vnicam in Alcibiade spem libertatis recuperandae haberent. Plut. in eius. vita. erga Amicos. Alexandri Magni benefacta minima in amicos, ingentis fuerunt beneuolentiae & honoris, quem illis habebat, significationes. Molestu̅ sibi esse ma̅dauit per literas Peucestae, Morsum ab vrso ipsum quod alijs scripsisset, sibi non significasset: At nunc certè, inquit, scribe, vt vales, & num qui te sociorum in venatione deseruerunt, vt poenas dent. Ephaestioni ob certa negotia absenti, pugnantibus per ludum ipsis cum Ichneumone, Craterum scripsit in lanceam Perdiccae induisse se, vulneratum???; in vtroq; femore fuisse. Cùm Peucestas ex morbo quodam reualuisset, ad medicum Alexippum scripsit, agere se ei gratias. Cratero affecto, cùm visio esset ei per quiete̅ oblata, & ipse pro salute eius sacrificauit, & illum iussit. Pausaniae medico scripsit, vbi elleboro eum purgare Craterum accepit velle, partim aestuans, partim, admonens, quemadmodu̅ medicamentum propinaret. Illos, qui Harpali fugam primi nunciauerunt, in vincula coniecit Ephialte̅ & Cissum, tanqua̅ mendacia de eo nunciantes. Mirum verò est vacasse cum etia̅ hactenus amicis, literas vt huiuscemodi mitteret, cuiuscemodi scripsit, Seleuci puerum, qui in Cil ciam profugerat, imperans requiri: Peucestam commendans, quòd seruum Crateri Niconem corripuisset. Plut. in Alex. Avgvstvs Caesar, amicos ita magnos & potentes in ciuitate esse voluit, vt tamen pari iure essent, quo caeteri, legibus???ue iudiciarijs aequè tenerentur. Suetonius. Tiberivs Caesar cum amicis versabatur vt priuatus: ijs???ue cùm rei essent, praestabat patrociniu̅. Intererat eorum sacrificijs, visitabat aegrotantes, nullis stipatus custodibus: quinetia̅ defunctum amicum & familiarem suum laudauit in funebri concione: cum???; conuentus & ludi celebrare̅tur, eos ipse spectabat de domo cuiusdam Caesariani aut liberti, vt possent homines proximè & facillimè ad se conuenire. Dion Nicaeus in Tiberio, & Suetonius. M. Antoninvs Pius amicis suis in imperio haud aliter vsus, quàm priuatus. Creber ac frequens cum his, & deambulatione, & sermons & conuiuijs: cùm & ipse nonnunquam amicorum conuiuia ceu priuatus frequentaret. erga Domesticos. Et haec Familiaritas propriè, à familia. Transfertur deinde ad quamuis priuatam humanitatem, vt Popularitas ad publicam. erga Liberos. Agesilavs Spartanus rex, cum paruis liberis in arundine quasi equitans domi colludere solebat. Co̅spectus autem ab amico quopiam orauit, ne cui id priùs enunciaret, quàm ipse liberorum pater foret. Plut. in Agesilao. Proclvs Naucratites filium habebat intemperantem, gallis gallinaceis, coturnicibus, catellis, & equis alen dis indulge̅tem: quem pater adeò non increpabat, vt vnà cum illo potiùs iuuenaretur. Quo nomine quum ab amicis obiurgaretur: Citiùs, inquit, desinet cum senibus colludens, quàm cum aequalibus. Plut. Philostratus in Sophist. & Volat. lib. 18. Comment. vrb. Gallias Athenie̅sis, vir clarissimus, & summus Pisistrati hostis, filiabus tribus, posteaquam nubiles extitêre, hoc magnificentissimum est gratificatus: vt quem sibi vnaquaeque vellet ex omnibus Atheniensibus, ceu sponsum deligeret. Herodotus lib. 6. erga Conivges. Vxores Nvmidarvm adeò humiliter viris ancillantur, vt equos curent & insternant. Iouius lib. 33. Hist. Themistoclis vxor Archippa, parendo diligentissimè coniugisuo Themistocli, tanto sibi illum amore deuinxit, vt vicissim ipse prudentissimus vir, ac inprimis strenuus imperator, vxori penè in omnibus obsequeretur. Vnde gradatio illa Graecorum per iocum à multis iactatae: Quicquid puer hic vult (Cleophantus is erat, patri vnicè carus) Graeci volunt. na̅ quod hic vult, mater: quod verò mater, idem Themistocles: potrò quod Themistocles, id Athenienses: quod Athenienses, hoc Graeci omnes. Ludou. Viues de Christiana fem. lib. 2. ex Plutarcho. Rvbrivs Celer vixit cum Caia Ennia vxore sua annos XLIII. menses IIX. sine vila querela. Albvtivs vixit in coniugio cum Terentiana Valentiniana annos XXV. sine vllo iurgio. erga Servos. Apud Israelitas seruitutis leges à Domino per Mosem latae, de dominorum potesestate erga seruos, humanitatis plenae erant, ita vt si Israëlita alteri prae egestate seruiret, non haberet potestatem eum venundandi, sed perinde ac mercenarium [2897] & aduenam tractaret, & anno iubilei liberum dimitteret, nisi interiecto tempore seipsum redemisset, vel à consanguineo suo redemtus fuisset Leuitici cap. 25. Esseni Iudaeorum seruos habere nolunt, ne humanae naturae iniuriam faciant. Natura enim omnes ex aequo liberos esse. losephus lib. 18. cap. 2. Ansiq. Germanis verbere seruum afficere, aut vinculis coërcere nefas habetur. Apud eos enim laxior seruitus erat, & liberrimis ferè pariquippe sibi acquirunt serui & peculium habent. Alex ab Alex. lib. 3. cap. 20. Gillas Agrige̅tinus hospitio exceptus apud hominem durum, & vndecunq; facientem quaestum, qui ne do mire quide̅ famulis permittebat, sed alius aliud operabatur noctu: eundem & ipse postea quum Agrigentum venisset, suscepit, & co̅uocatis famulorum pueris (qui permulti erant) nuces & carycas distribuit. Interrogante autem hospite, Vnde tot pueri? À famulis meis, dixit, mihi generantur. Voluit autem ostendere, ita tractandos esse seruos, vt ad procreandos etiam liberos legitimè sint apti. Stobaeus ser. 60. Apud Rom. mense Martio matronae coenas apponebant seruis, vti domini Saturnalibus mense Decembri. illae, vt principio anni ad promtum obsequium honore servos inuitarent: hi, quia gratiam perfecti operis exoluerent. Macrobius libro 1. capite 12. Romani veterres mensam tolli vacuam non patiebantur, sed in ea semper aliquid edulij relinquebant famulis, eorum???ue proli: vt non tam eis quod sumunt, quàm quod domini eis impartiuntur, gratum foret. Plut. lib. 7. Con. quaest. 4. Theodosivs Iunior Imp. cùm sacrorum lect oni adeò esset intentus, vt noctu eis legendis operam nauaret curauit sibi lucernam fieri, quae sponte sua accenderetur, & oleum miro artificio affunderet, ne quem ministiorum eo labore grauaret. N ceph. lib. 14. cap 3. Martinvs episcopus Turonensis, dum adhuc stipendia faceret, nec tamen tam Caesari quàm Christo militaret praeter illud celebratissimum eleemosynae opus, haud minùs celebre praestitit humilitatis exemplum. Vno seruulo contentus, eundem vt fratrem dilexit, vt dominum coluit, coenanti ministrabat, cubitum eunti calciamenta detrahebat, caetera???ue penè omnia murata cu̅ illo officij vice exercebat, seruus serui factus, vt Christo se seruire probaret, non mundo. Miles erat, nec dum baptizatus, sed tantùm catechumenus, & iam perfectionis viam ingressus, Spiritus S. sentent am sequebatur, per Salomonem in Prouerbijs prolatam: Melius est humiliari cum mitibus, quàm diuidere spolia cum superbis. Marulus lib. 1. cap. 5. erga Fratres. Hiero Syracusanus laudabili animi magnitudine praeditus, sine omni surgio fratribus tribus numero conuersatus est, mirum???; in modum tum ipsos amauit, tum ab ijsdem mutuo amore habitus est. Aelianus lib 9. de Varia hist. T. Pomponivs Atticus, nobilis eques Romanus, & familiaris Ciceronis, tam pius in sororem fuit, vt pertotam vitam nullam cum ea simultatem gesserit: dictitans, Cum his quos diligas, minimè irasci oportere. Neposapud Volater libro 18. Anthrop. Disivnctionis. ERGA Perecrinos, Hospies. Humanitas hospitalis. Hospitalitatis exempla, propter liberalem [Greek words] & [Greek words], Liberalitatem pertinent: propter fidem, ad Iustitiam. Hîc solius humanae tractationis ratio habetur, qua vel pauperrimus aliquis erga locupletißimum potest vti. Pharao rex, Abrahamum peregrinantem benignè suscepit. Abimelechvs itidem Geraroru̅ rex in Palaestina, erga Abrahamum in primis, deinde etiam erga Isaacum, qui famis causa Geraris diuerterant, humanus fuit: quamuis causas haberet vtrisq; succensendi, propterea quòd ille Saram, hic Rebeccam sorores esse dixisset. Vide lib. Gen. Abrahamvs patriarcha in valle Mambre ante ostium tabernaculi sedet, ne quis pertranseat, quem ad se diuertere non roget. Tres venire videt, neque donec adueniant expectat, sed currit obuiam, atq; adorat: vt hospites non fouendos solùm sed etiam honorandos scias. Orat, ne se praetereant, quasi accepturus, non daturus beneficium. Et primùm aquam pedibus parat: vt doceat, omnium virtutum fundamentuin esse humilitatem. Subcinericios panes, butyrum & lac, & vitulum coctum apponit: vt copiosè potiùs quàm luxuriosè hospites pascendos esse demonstiet. Denique discedentes deducit: vt quos benignè accepimus, eosdem cum honore discamus dimttereine si incomitati hospitij limen exicrint, expulsi magis quàm dimissi esse videantur. Nec arbitreris ideo illos ab eo sic acceptos, quia scierit angelos esse: sed potiùs quia sic homines acceperit, angelos quoque accipere meruisse, & tales angelos, in quib. sub Trinitatis typo maiestas vnius Dei adoranda facilè appareret Marulus lib. I. c. 3. & Sab. lib. 7. c. 6. Lothvs Sodomae eosdem angelos hospitio suscepit: nec rogauit solùm, verumetiam compulit eos vt apud se diuerterent. Itaq; alter, exoratos statim suscipiendos monet: alter, si vlteriùs tecusarint, cogendos suadet. arguens nempe illos, qui sic summis labijs etiam notos interdum inuitant, vt palàm sit ipsos hospitales videri quàm esse malle. Lothus praeterea tanto affectu hospites suos ab iniuria nefandissimorum hominum eupere nixus est, vt duas virgines filias pro illis stuprandas offerret. Sed perturbatus, flagitium flagitio voluit commutare: nos in illo fidem hospitij imitemur, non me̅tis turbationem, ne dum hospes praeter modum defenditur, off. ndatur Deus. Deniq; angeli vt Lotho gratiam referrent, illum de consortio eorum, quos pro scelere vltum aduenera̅t, cum suis simul incolumem eduxerunt. Cum???; euerterent Sodomam & Gomortham sulfure & igne de coelo misso, pepercerunt Segor propter cum, quia illuc confugerat, ne simul cum impijs perderent iustum, & cum aduenarum, infestatoribus, aduenatum susceptorem. Marul. lib. 1. cap. 3. & Sab. lib. 7. cap. 6. ex Gen. 19. Promta ad hospitalitatem Rebecca, dicens seruo Abrahae: Palearum & foeni plurimum est apud nos, & locus spaciosus ad manendum. Et paulò pòst dixit eidem Laban: Praeparaui domum, & locum camelis. Item: Bibe domine mi: quin & camelis tuis hauriam aquam, donec cuncti bibant. Geneseos 24. Vidua mulier Sareptana hospita Eliae prophetae, sua pietate & nobilis & beata. 3. Reg. 17. Svnamitis matrona persuasit viro suo, vt pararetur in domo sua Eliae locus aptus ad manendum. 4. Reg. 2. Senex quidam Ephraimita, ciuis Gabaënsis, Leuitam, cui nemo alius hospitium concedere voluerat, cum vxore hospitio suscepit Iudicum 19. Ambulans per mundum Saluator mundi, in domo Marthae Mariae praecipuè hospitium legitur habuisse. Lucae 10. Ioan. 12. Duo Discipvli in castellum Emaus tendentes, cum Iesu simul eunt, simul fabulantur: externum ac peregrinum esse putant, donec compulsum secum manere, & secum recumbere, in fractione panis agnouerunt. Sic igitur hospitalitatis officium ad agnitionem Dei nos adducit, vt quem nunc in aenigmate & per speculum videmus, post haec facie ad faciem, & sicuti est, videre valeamus. Marulus libro 1. capite 3. ex Lucae 24. Melitenses Barbari in mari Adriatico summa humanitate erga naufragos, inter quos & D. Paulus fuit, vsi, acce̅so igne eos refocillarunt. Publius insulae primas triduo integro lautissimè eos tractauit. Cuius patrem febribus & torminibus laborantem Apostolus sanauit. Actorum 28. Quaedam mulier purpuraria nomine Lydia, credens concionibus D. Pauli, & baptizata cum domo sua, in quit: Si existimastis me fidelem Domino, intrate domum meam & manete. Et coëgit nos, ait Lucas Act. 16. Hecale anicula Theseum adolescentem comiter hospitio suscepit ei apud Callimachum sonchon & crethmumh???rba??? parans Apuleius. Plautus in Cistellaria, Nu̅quam Hecale fies, Quid. de Rem. amoris. Cur nemo est Hecalen, nulla est quae coeperit Irum? Nempe quòd alter egens, altera pauperetar. Suidas Heroidem vocat. Plutarchus in Theseo id omne somnium putat. Callimachum in Hecale opusculo adducit Athenaeus Dipnof. 2. Apollonij Argonaut ???. Pindari hymno Nemeo ???. glossematarij. Cùm rapta fuisset Proserpina, ac Ceres eius mater ieiuna illam quaereret, ab Hippothoonte Neptuni & Alopes filio, & à Meganira in hospitium fuit accepta. Meganira illi & mensam parauit & vinum miscuit. Dea moerens recusauit, cùm diceret, sibi non fas esse bibere vinum in filiae calamitate: at cinnum è farina sibi parari iussit, quem bibit. Erat lambe muliercula quaedam Meganirae ancilla, vt tradidit Philochorus, Panos & Echûs filia: quae cùm deam moestam videret, ridiculas narratiunculas, & sales iambico metro ad commouendam deam ad risum, & ad sedandum dolorem, interponebat. Quare genusid carminis non antè obseruatum, Iambicum ab illa dictum fuit, vt testatur Nicander in Alexipharmacis. Natalis Comes Mythol libro 3. capite 16. Hyrievs Neptuni & Alcyones filius, quae vna fuit è filiabus Atlantis, in Tanagra ciuitate Boeotiae habitauit. Cùm bengnus esset erga hospites, dij quoque dicuntur in eius hospitium accessisse Iupiter, Neptunus, & Mercurius ab illo liberaliter tractati proposuerunt, vt quodcunq; liberet peteret. Hic cùm adhuc esse??? sine filijs, filium poposcit. Tum verò dij in pellem mactati bouis profuderunt semen, iusserunt???; illam [2898] lam sub terra̅ occultare, neq; ante decimum mensem aperire. Quibus mensibus peractis, natus est Vrion, ita vocatus, quòd quasi eum minxissent Dei: at verò propter deuitandä turpitudinem vocis, postea dictus fuit Orion. Ea propter illum Lycophron tripatrem vocauit. Natalis Comes Mythol. lib. 8. ca. 13. Admetvs, Thessaliae rex, amissa vxore Alcestide, Hercule̅ tamen hospitem ex improuiso superueniente̅ nihilominùs benignè suscepit. Qua illius liberalitate motus Hercules, victa Morte vxorem ei restituit. Euripides in Alcestide. Proxeni apud Graecos erant hospitibus excipiendis praefecti, qui ex ciuitatibus aduentarent: propterea ciuitatum prostatae dicuntur, & phrontistae. Proxenia verò nuncupatur munus eiusmodi. Proxeni appellationem post Homerum irrepsisse, Eustathius scribit. Eligi porrò solitos vel à populo, vel à rege. Inde Hero dotus tradit, Spartanis fuisse decorum regibus, quem voluissent, demonstrare, qui proxeni obiret functionem. Caelius lib. 11. cap. 10. A. L. Plutarchus lib. 7. Symposiacôn narrat, posterioribus tëporibus coactos fuisse Graecos, cùm reciperent aut Praetores aut Consules, ignorarent???; comites ipsorum, qui???; cari illis forent, in manu hoc ponere corum, vt vocarent, quos ipsis visum esset, ne parum acceptis vocatis, parum cos delectarent. Id tangit etiä Socrates Rhodius in 3. libro de Bello ciuili: cùm enim exponeret regiam coenam, quam dedit Cleopatra M. Antonio in Cilicia, indicat hoc etiam illam iuris ipsius esse voluisse: significauit???ue, vocato illo, vt secum duceret quot vellet, ne multitudinem conuiuarum videretur reformidare: cuius verba Athenaeus 4. [Greek words] rec tat. Cic. in Verrem 3. idem confirmat. Graeci [Greek words] vocabant. Victorius lib. 5. Var. lect. cap. 10. Lex olim fuit Atheniensivm, vt quosuis hospites Graecos admitterent. Ac Thessalos inprimis susceperunt ob Piritho & Thesei hospitium. His etiam agrum assignarunt. quem voca runt Pirithoi. Hinc Perithoede, municipium tribus Aeneiae, à Pirithoo Ixionis F. Suidas ex Ephoro. Arcadibvs Polybius contribuit morum facilitatem, ac na turae benignitatem, summam???; erga omnes hospitalitatem, & in deos pietatem ac obseruantiam. Caelius lib. 16. capite 3. Antiq. Lect. Cretenses peregrinos perhumaniter tracta bant. Eorum quae in conuiuijs apponuntur partem, peregrinis & hospitibus primùm dant. Post hospites principi quatuor portiones praebent: vnam quam etiam reliquis, alteram principalem, tertiam familiae, quartam vtensilium. Atque etiam ad gerendos magistratus saepenumerò peregrini vocantur. Heraclides de Politijs. Mosyni proueniens frumentum aequaliter in ciues singulos distribuunt. partem aliquam communiter pro hospitibus aduenientibus seponentes. Stobaeus serm. 42. ex Nicolao de Gentium moribus. Massilienses libenter excipiebant hospites: nulli tamen intrare oppidum cum telo permittebant, sed praestò erat, qui id custo diae gratia acceptum exituro redderet: vt hospitia sua, quemadmodum aduenientibus humana sunt, ita ipsis quoque tuta essent. Val. Max. lib. 2. cap. 1. Calabri hospites comi holpitio benignè inuitabant olim, pyra illis affatim apponendo, cùm maiora non haberent. Itaque in prouerbium abiêre, Calabri hospitis dona. Elegantem dialogisnum Horatius in Epistolis ad Mecoenatem introducit, inter Peregrinum & Calabrum hospitem: Non quo more pyris vesci Calaber iubet hospes Tu me fecisti locupletem. C. Vescere sordes. P. Iam satis est. C. At tu quantum vis tolle. P. Benigné. C. Non inuita feres pueris munuscula paruis. P. Vt libet. C. Haec porcis hodie comedenda relinques. Rusticam quidem hospitalitatem Lyricus irridet, vt Mecoenatis erga se beneficentia exaggeret. Sed tamen animus ipse laude dignus est. Annij Plocami, qui maris Rubri vectigal sub Claudio Caesare à fisco redemerat, libertus, circa Arabiam nauigans, Aquilonibus raptus, praeter Carmaniam XV. die Hippuros portum Taprobanes inuectas, hospitali Regis clementia sex mensium tempore imbutus alloquio, perconta̅ti postea enarrauit Romanos & Caesarem. Mirum in modum in auditis iustitiam ille suspexit, quòd pares pondere denarij essent in captiua pecunia, cùm diuersae imagines in dicarent à plurib. factos. Et hoc maximè sollicitatus ad amicitiam legatos quatuor Romam misit, principe eorum Rachia. Plin. lib. 6. cap. 22. Celtiberi aduenientes externos benignè hospitio recipiunt: adeò vt aemulatione quadam inuicem pro illorum honore certent. Quos aduenae sequuntur, hos laudant, amicósque deorum purant. Diod. lib. 5. cap. 9. Germani olim conuictibus & hospitali mensae supra modum studebant. Nefas habebatur quëquam domo aut epulis arcuisse. Corn. Tacitus, & Cranzius lib. 1. cap. 34. Metropol. Sabell. lib. 2. En. 6. Getarvm humanitatem & sanctitatem Strabo lib. 7. co̅mendat: & Pontum, antequam Graecorum nauigationibus aperiretur, Axenum, postea verò deprehensa illorum humanitate, Euxenum appellatum. Verùm propter auaritiam & libidinem hostium illos quoq; humanitatë exuisse. Strabo lib. 7. Gothi & Sveci aduenas no̅ solùm benignè admittüt, sed cuncta ad liberalë conuictum necessaria gratis, & sine vlla no mismatis co̅pensatione subministrant: deinde equis, vel iumëtis ad vicinos deducunt, eis???; commendant. Fit???; non rarò lis inter populares, quis peregrinum excipiat. Süma enim laude ille à caeteris efferri consucuit, qui plures aduenas liberali hospitio collegerit: quemadmodü ille publico odio, dignus, qui cibu̅, potu̅ hospitium???; negauerit itineranti. Si quidem tanta vbiq; est cibi & potus abundätia, vt sordidae auaritiae mancipium reputetur, qui pro numerata pecunia cibauerit esurientem: nisi forsan in ciuitatibus & oppidis, vbi omnia, sicut in alijs terris, numo mensurantur: quanquam illic sine comparatione minùs expenditur. Caeterùm in villis, quae passim à fortunatis agricolis habitantur, omnia gratis distribuu̅tur. maior???; ad hospites, quàm ad proprios filios liberalitas habetur. His namq; ad mensam viliora apponuntur, quando aduenis preciosiora reseruantur. Io. Magnus lib. 4. c. 2. ex Saxone & Cranzio: & Olaus lib. 16. c. 13. Sept. reg. Suecorum mores, vt & nomen Sviceri, Suecorum coloni, qui Heluetiae mores, & pagos hodie incolunt, ad vngue̅ referunt. Vix enim gentem magis hospitalem in tota Germania reperias, modò ca quae hospitem decet modestia vtare. Io. Magnus lib. 23. De Sclauorum hospitalitate in hunc modum Helmoldus capite 83. scribit: Nulla gens Sclavis hospitalior. In colligendis hospitibus omnes quasi ex sententia alacres sunt, vt nec hospitium quëquam postulare necesse sit. Quicquid agricultura, piscationibus seu venatione conquirunt, totum in largicatis opus conferunt, eò fortiorem quenq;, quò profusiorem iàctitantes. Cuius ostentationis affectatio multos eorum ad furta vel latrocinia propellit, quae vtiq; vitiorum apud eos quidem venialia sunt: excusantur enim hospitalitatis palliatione. Sclauorum enim legib. accedens, quod nocte furatus fueris, crastina hospitib. disperties. Si quis verò, quod rarissimum est, peregrinü hospitio remouisse deprehësus fuerit, huius domum vel facultates incendio consumere licitum est: atque in id omnium vota pariter conspirant, illum inglorium, illum vilem & ab omnibus exibilandum dicëtes, qui hospiti partem negare non timuisset. Rvgiani Sclaui hospitalitate insignes, & erga parentes maximè benefici habentur, in infirmorum cura fideles. Mendicus apud eos nullas. Helmoldus lib. 2. ca. 12. Cydon Corinthius quispiä erat, adeò insignis hospitalitate, vt etiam prouerbio locü fecerit: [Greek words]. Suidas & Zenodotus & Aristophanis interpres. Eras. in Adagijs. Plato filius Aristonis, Olympiae apud ignotos diuersatus, eorum animos ita sibi conciliauit, vt cum eis conuiuando ac familiariter colloquendo multas horas consumeret. Cùm verò Athenas ventum esset, perhumaniter eos vicissim excepit Plato. Ad quem cùm hospites dixissent: Age vir optime, mo̅stra nobis Platonem Socratis discipulum, & duc nos in Academiam, vt aliquam voluptatë ab eo percipiamus. Ille clàm subridens: Ego, inquit, sum Plato quem videre cupitis. Quod cùm audislent, obstupue runt, quòd ignorassent se tanti viri vti familiaritate, qui sine iactantia omni secum esset conuersatus. Aclian. lib. 4. de Var. hist. Sylvanvs abbas in deserto Scythi, ieiunij die vnà cu̅ Zacharia discipulo iter faciens, ad quoddam monasteriu̅ diuertit, & humaniter acceptus manducauit. Cùm discessissent, discipulum in via bibente̅ reprehe̅dit, quòd eo potu ieiunium ante tëpus soluisset. Et cùm ille ambos soluisse diceret, quòd in monasterio comedissent: Minimë, inquit. nam illud non ieiunij solutio, sed charitatis communicatio fuit. Marul. lib. 4. c. 1. Sic & Bernardvs monachorum pater, cùm aliquando venientib. hospitibus extra ordinem coenasset, id???; discipuli crimini darent: Non ego, inquit, sed charitas bibit edit???ue. Aen. Syluius lib. 2 Com. in Panormitan. Pyrrhvs Epirotarum rex, legatis Romanorum ad redime̅dos captiuos castra sua petentibus, quo tutiùs venirent, Lyconem Molossum obuiam misit: quò honoratiùs exciperentur, ipse tum ornatu equitum extra portam occurrit: secüdarum rerum prouentu adeò non corruptus, vt officij prospectum in ijs deponeret, qui tunc maximè armis cum eo dissidebant. Val. Max. lib. 5. ca. 1. Victo ad Numantiam Mancino, quicquid relictum in castris fuerat, eo potiti Numantini omni sunt, & diripuerunt. In his tabulae erant Tiberij Gracchi quaestoris, in quibus quaesturae acta & rationes continebantur. Quas recipere magni faciens, cùm exercitus iam in itinere esset, tribus aut quatuor amicis comitantib. eum regressus est Numantiä. Excitos Nvmantinorvm magistratus orauit, vt tabulas sibi red [2899] derent, ne iniquis calumniandi praeberet ansam, quòd referre rationes non posset. Laeti oblata praestandi beneficij occasione Numantini (ob patris eius memoriam, qui cum Numantinis olim fuerat) inuitauerunt eum, vt vrbem ingrederetur. Vt deliberabundus constitit, prop ùs accedentes, manus eius corripuerunt, maiorem in modum precantes, ne vltrà in hostibus numeraret ipsos, sed vteretur pro amicis, & fide̅ haberet. Itaque visum Tiberio est morem eis gerere, tum tabularum desiderio, tum timens etiam exasperare diffidentia Num antinos. Ingresso vrbem primò prandium proposuerüt, atque obsecrauerunt enixè, vt aliquid communi mësa secum cibi caperet. Inde tabulas ei reddiderunt, iusserunt???; vt de reliqua praeda sumeret, quicquid ei cordi esset. Ille verò praeter thus, quo ad sacra publica vtebatur, nihil cepit: atq; ita postquam eos comiter salutauit, digressus est. Plut. in Tiberio. Ivlianvs, Hospitator ob hospitalitatem, vide fol 1463. Milites sacri Hospitalarij, Templarij, Teutonici, hospitalitate erga peregrinos Christianos insignes fuêre. Polydorus lib. 7. cap. 3. Aemilius lib. 8. Sal. 1. & En. 9. Otho III. Imp. cùm voti causa Venetias occultè profectus esset, à Petro Vrseolo duce clàm susceptus est: & ne hospitali tantùm necessitudine essent inter se iuncti, sed alia adhuc sanctior accederet, ex sacro fonte Ducis filiam per eos dies natam Otho sustulit. Sab. lib. 4. Dec. 1. Mansor, Marocci Atlantici rex & pontisex, in venatione ventorum & tempestatum turbine in auia à comitibus distractus, nocte iam ingruente, tugurium Piscatoris anguillas captantis in proximis paludibus subijt. À quo, dissimulato habitu, benignè exceptus, cùm inter colloquia piscator Mansoris regis commendasset pietatem, felicitatem & tranquillitatem imperij, atque enam hoedum, suarum diuitiarum summam, hospiti mactasset, factoq; mane eum per coenosae paludis voragines ad suos incolumë deduxisset: rex hominis hospitalitate delectatus, vicinas arces & palatia ei dono data moenibus cinxit. Ioan. Leo lib. 3. c. 72. de Africa. Nemo in gente Cambrensi mendicus, &c. vide fol. 3725. Landinus scribit, Bretinorivm vrbem esse Romandiolae splendidam, in monte supra Forum Liuij sitam, Guidonis à Prata (id villae nomen est intra Fauentiam & Rauennam) ac eius gentilium, aliarum???; familiarum insigni liberalitatis aemulatione inclytam: inter quos persaepè contentiones oriebantur, quum aduenis in vrbem accedentibus, eos hospitio habere suo quisq; prae caeteris anniteretur. Qua de causa columnam in foro statuere, anulis pro numero familiarum appensis, sua???; cuiusq; nota insignitis. Ad quemcunq; anulum hospes deligasset equum, eius domum deducendi ac honorificè tractandi potestatë sibi factam esse, magni muneris loco ducebat. Leander???n descript. Ital. Pace cum Genuensibus inita, postquam Clodia vrbs recepta est à Contareno duce, belloque atrocissimo finis est impositus: missi sunt Genuenses oratores Venetias, qui & publicè Ducem Senatum???; adirent & Carolvm Zenum priuatim inuiserent. Quos ille tanta benignitate & facilitate excipere solitus erat, vt non domi solùm eos perquàm familiariter haberet, verùm etiam vrbem cum ijs saepè Iustraret. Quinetiam dedita opera illos secum ad magistratus deduxerit, ad quos deprecaturus simulatè venerat, vt sibi veniam darent, multam???; remitterent, quando eorum lictor gladium sub veste Caroli ipsius latentem sibi ademisset. Quum id difficiliùs impetrare videretur, interuenientibus oratoribus, qui suppliciter peterent & gladium restitui, & multam remitti ciui de patria tam bene meritò, vix magistratus adduci potuit, vt oratores id impetrarent. Quae tamen omnia fictè simulate???; agebantur, vt Venetijs intelligerent omnes legibus obtemperare debere. Egnat. lib. 5. cap. 1. Patebat Con. Gesneri Tigurini Medici domus semper omnibus peregrinis, praecipuè literatis hominibus, quorum plures ad illum quotidie confluebant: alij vt ipsum viderent & noscerent: alij vt aliquid rarum & spectatu dignum apud ipsum viderent. Iosias Simlerus in vita Gesneri. Ioannis verò Oporini Typographi humanitate̅ cur vel hoc in loco silenuo praeteream? Ea is erga doctos omnes liberalitate vsus est, vt domus eius veluti prytaneum Musarum dici potuerit. Cui animo si domesticae facultates pares obtigissent, non minùs ille Basilienses, quàm Gillias Syracusanos olim magnificentia sua ornasset. Fecit nimirum haec ipsa hospitalitas, vt dum magis bonis atq; doctis sese officiosum & humanum, quàm bonum patremfamiliâs suis se comprobare nititur (quòd illud veri philosophi & hominis Christiani, hoc etiam foeneratoris cuiusuis proprium esse arbitraretur) & viuens magna rei familiaris angustia laborarit, & moriens Arionis ominoso symbolo locum fecerit amplissimum. Erga Hostes Religionis. Basilivs Macedo Imp. Constantinopolitanus multos Iudaeos largitionibus & promissionibus ad fidem Christi adduxit. Zonaras tomo 3. Hariadenus Barbarossa, inge̅ti praelio victus à Carolo V. Imp. Tunetum reuersus, seipso factus atrocior, inusitatae crudelitatis consilium cepit, occidendi scilicet seruos Christiani nominis, ita circumposito & incenso tormentario puluere, vt ad vnum omnes in ergastulis concremaret: certus id exequi, nisi Iudaeus Sinas execrabile facinus dissuasisset, testatus huiusmodi consilium viro forti, tot victorijs inclyto, regijque diadematis honorem praeferenti, indignum existimari. Erubuit ad haec tyrannus, cöcessa???; miseris vita, arce est egressus, & in longè maximum vrbis templum concionaturus se contulit. Interea opera quorundam apostatarum patefacto carceris aditu, circiter sex millia nudorum Christianorum, varijs rebus, saxis???; praesertim dextras armantium, in Turcas erupêre, tumultuarie???; interfectis aliquot Turcis, totam occuparunt arcem, & Barbarossa Hipponam fugiente, Caesarem in vrbem recepêre. Iouius. Quosuis alios, pace bellóve. Clementia iram moderatur, & erga hostes benignitatem suam ostendit, à quibus iustè vindictam exigere posset. Humanitas verò, irae & offensae rationem non habet, vt illam moderetur: sed id tantùm agit, vt benignè, amicè, placidè cumijs tanquam hominibus conuersetur. Exempla igitur petantur è Tit. Clementiae erga hostes, fol. 2671. item, Hostes beneuolentia sibi conciliare, fol. 1829. Ivdaei in vrbium obsidionibus, frugiferam arborem nullam violabant. Fulg. lib. 2. cap. 1. Licèt Beniamitae Israelitas grauissimè offendissent: propter illorum tamë excidium omnes eleuata voce vlulatu magno fleuerunt. Iud. 21. Helisevs propheta inimicos ad capiendum se missos, non tantùm amauit, sed mensam eis apponi praecepit, refectos???; abire illaesos permisit. 4. Reg. 6. Cùm cepissent Israelitae ducenta millia mulieru̅ & puerorum è Iudaea: vestitos atque refectos ad propria remiserunt. 2. Paralip. 28. Evilmerodachvs Chaldaeorum rex Ioachinum regë captiuum mensae suae adhibuit Babylone, eum???; honorificè tractauit. 4. Regum 25. Indi bella gerentes, hostium agricolas inuiolatos seruabant. Stultum enim esse dicebant, eos laedere, qui vt frugifera humus esset, labore suo cùrabant: siquidem & in bello parti vtrique fruges necessariae essent: & inclinante ad alterutrum victoria, qui superessent fructus cum caeteris rebus in eius potestate futuri essent, qui victoria potiretur. Fulgosus lib. 2. capite 1. Agesilavs Laconu̅ rex, feliciter pugnauerat apud Corinthum. In eo praelio quanquam aceepisset Spartanorum admodum paucos desideratos, caeterùm è Corinthijs & Atheniensibus alijs???; socijs ingentem numerü interijsse: adeò non gauisus est, nec clatus ea victoria, vt grauiter ingemiscens deploraret Graeciae vicem: Heu, inquiens, Graeciam, quae tot viros intestino bello perdidit, quot vniuersis barbaris debellädis satis esse poterat. Plut. in eius vita. Milites ad Dionysium Siciliae tyrannum interficiendu̅ missi. squallorem eius intuitu, commiseratione???; moti, incolumem dimiserunt. Polyaen. lib. 5. Philippvs Macedonum rex, cùm subactis Graecis, quidam auctores essent, vt ciuitates praesidijs contineret, ne deficerët: Malo, inquit, diu bonus ac commodus, quàm breui tempore dominus appellari. Plut. in Apophtheg. Solymannvs Turc. Imp. accepta Rhodo, tanti, quantumuis in hoste fecit virtute̅ & fortitudinem venerandi senis Philippi Liladami militiae magistri: vt ipsum proprijs in aedibus conuenerit, nec passus sit tanto debitos principi honores ab eo sibi fieri: quin potius leuiter tangendo suum Turban, quod genus honoris Turcici Imperatores non nisi Deo & Mahometo exhibent, charissimum & honorandum patrem appellarit. Contin. Chr. Car. Darium ad Gaugamela ab Alexandro victum, & Ecbatana fugientem, Bessus Bactrianorum & Nabarzanes Dracarum satrapae, vt Alexandri gratiam mererentur, aureis compedibus vinctum, pòst etiam iaculis in curru confecerunt. Equisine rectore aberrantes in conuallem quandam decesserant, haud procul fons inde erat. Ad quem monstratum quum Polystrates Macedo aestu & siti confectus venisset, aquam galea haustam potaturus, iumenta inhaerentibus telis deficientia conspicatus, & nouitate rei commotus ad currum accessit, ibi???; Dario reperto, aquam ori adhibuit, vt extremum spiritum trahentem reficeret. Hausit ille aquam, atq; addidit: Quisquis mortaliü es, hoc ad extremä calamitatë, mihi acci [2900] dit,vt pro tali in me beneficio gratiam tibi referre nequeam. Referet Alexander, Alexandro verò dij immortales, quòd in matrem meam, vxorem & liberos, pius & clemens extitit. Túque oro in meae pietatis argumentum, hoc dextrae pignus illi dato, ac peccare etiam, ne meum corpus insepultum iacere patiatur. Atque haec dicentem accepta Polystratis manu, vita destituit. Ad quem videndum quum Alexander & multi accurrissent, dicitur rex lacrymis temperare nequiuisse: demta???ue sibi chlamyde iacentis corpus contexit: postremò regio more funerauit, reliquias corporis maiorum tumulis inferri iussit. Plutarchus auctor est, corpus ab Alexandro ad matrem, quae Susis erat, missum. Cecidit cum Dario Persarum regnum, ducentesimo fermè anno quàm conditum fuerat. Sab. lib. 6. En. 4. Antigonvs Asiae rex, amicis suadentibus, vt si Athenas caperet, validis illam praesidijs communiret, ne quando deficeret, summa???ue cura vt totius Graeciae basim custodiret: respondit, Sesemper in hac fuisse sententia, vt crederet nullum esse regni praesidium firmius, quàm ciuem bencuolentiam. Plutarchus. Idem capto Eumene Cardiano, cùm vereretur, ne qua seditio exercitus oriretur, vetuit ad eum quenquam admiti, & quotidianum victum amoueri iussit. Nam negabat se ei vim allaturum, qui aliquando fuisset amicus. Hic tamen non ampliùs quàm triduum fame fatigatus, cùm castra mouerentur, insciente Antigono iugulatus est à custo dibus. Probus in Enmene. Dromichaetes Getarum rex, in Thracia capto Lysimacho Hellesponti rege, admiratione virtutis eius, eum humanissimè tractanit, suam???; paupertatem ei ostendens, monuit, Ne talibus mortalibus bellum inferret, sed eis potiùs aulicis vteretur. Inde donatum hospitaliter Lysimachum, & amicitia sibi deuinctum, libertati restituit. Fvrivs Camillus, cùm capta Veientium vrbe, ab arce conspicaretur à Romano exercitu eam diripi, quanquam sciret Veientes populo Rom. graues fuisse hostes: tamen ex his humanos repensans casus, lacrymas continere non potuit. Fulgosus lib. 5. cap. 1. M. Marcellvs captis à se Syracusis, in arce earum constitit, vt vrbis modò opulentissimae, tanc afflictae fortunam ex alto cerneret. Caeterùm casum eius lùgubrem intuens, fletum cohibere non potuit: quem si quis ignarus vir aspexisset, alterius victoriam esse credidisset. Itaque Syracusana ciuitas, maxima clade sua aliquid admixtum gratulationis habuit: quia si sibi incolumi stare fas non erat, leniter tamen sub tam mansueto victore cecidit. Val. lib. 5. cap. 1. Romanos quidem exterae nationes habebant insignes bello viros & formidabiles in conflictibus: sed cùm nullum specimen dedissent facilitatis, vel humanitatis, vel ciuilitatis: M. Marcellus consul Syracusis captis ostendisse primus Graecis videtur, esse magis insignes iustitia Romanos. Summa enim extitit illius in eos, quibus quid negocij erat cum ipso, moderatio, summa etiam in quamplurimas ciuitates & priuatos benignitas. Plut. in Marcello. P. Scipio Africanus superior, Syphacem regem barbarum, atque (vt Liuij verbis vtar) Romanis moribus insuetum, & quod mirabilius fuit, Hasdrubalem quoque Carthaginësem, non barbarum modò, sed etiam immitem Romani nominis inimicum, inter coenandum suaui conuictu & comi mansuefecit alloquio. T. Qvintivs Flaminius, qui Philippum Macedonem domuit, humanitate & beneuolentia sua magis, quàm armis Graecos, qui Romanos velut barbaros priùs horrebant, ad Rom. partes à rege traduxit. Cùm Macedones clamarent, Imperatorem cum infesto barbarorum exercitu venire armis omnia domantem & subigentem: ipsi inde, vt conspexerunt iuuenem vultu benigno, voce & sermone Graeco, ac veri amatorem honoris, mirificè ab eo capti sunt: digressi???; ab eo, ciuitates desiderio impleuerunt Quintij, tanquam ducem nactas libertatis. At vbi cu̅ Philippo, qui inclinare videbatur ad pacem, congressus, has conditiones dixit pacis & foederis, vt Graecos liberos dimitteret, ac praesidia deduceret, nec ille reciperet eas: tum verò pro certissimo habuerunt vel addicti Philippo, vt bellum inferrent, Macedonibus venisse Romanos, non Graecis, sed pro Graecis. Plut. in Flaminio. L. Pavlvs, cùm Persen regem Macedoniae paruo temporis momento captiuü ex rege, ad se adduci audisset: occurrit ei Romani imper j decoratus ornamentis: conatum???; ad genua procumbere, dextera manu alleuauit, sermone???; grato ad spë exhortatus est. Introductum etiam in tabernaculum lateri suo proximum in consilio sedere fecit, nec honore mensae indignum iudicauit. Proponatur in conspicuo acies, qua prostratus est Perses, & harum rerum, quas retuli, contextus: vtro magis specta culo delectentur homines dubitabunt. Nam si egregium est hostem abijcere, non minùs tamen laudabile, infelicis scire misereri. Val. Max. lib. 5. cap. 1. Q. Metellvs Celtibericü in Hist ania gerens bellum, cùm vrbem Centobricam obsideret, & iä admota machina, partem muri, quae sola conuelli poterat, disiecturus videretur, humanitatem propinquae victoriae praetulit. Nam cùm Rhetogenis filios, qui ad eum transierant, Centobricenses machinae ictibus obiecissent, ne pueri in conspectu patris crudeli genere mortis consumerentur (quanquam ipse Rhetogenes negabat esse impedimento, quo minùs etiam per exitum sanguinis sui, expugnationem perageret) ab obsidione discessit. Quo quidem tam clementi facto etsi non vnius ciuitatis moenia, omnium tamen Celtiberarum vrbium animos cepit, effecit???ue vt ad redigendas in ditionem populi Romani, non multis sibi obsidionibus opus esset. Val. lib. 5. cap. 1. Fannia, Minturnensis mulier, infamiae damnata à C. Mario, eius tamen Minturnis capti, & sibi in custodiam traditi maiorem quàm ignominiae suae curam habuit. Plut. in Mario. Cn. Pompeius regem Armeniae Tigranem, qui perse magna cum P. Ro. bella gesserat, & infestissimum vrbi Rom. Mithridatem Ponto pulsum viribus suis protexerat, in cöspectu suo diutiùs iacere supplicem passus non est: sed benignis verbis recreatum, dia dema quod abiecerat, capiti reponere iussit: certis???; rebus imperatis, in pristinum fortunae habitum restituit: aequè pulcrum esse iudicans, & vincere reges, & facere. Val. Max. lib. 5. cap. 1. Dion & Plut. in Pompeio. Avgvstvs Caesar Cleopatram, caeso M. Antonio, in monumento allo cutus & consolatus est, & exhibito thesauri breuia rio concessit quae illa voluit. Plut. in Antonio. Idem quoque nulli genti sine iustis & necessarijs causis bellum intulit. Tantum???ue abfuit à cupiditate quoquo modò imperium, vel bellicam gloriam augendi, vt quorundam Barbarorum principes in aede Martis Vltoris iurare coëgerit, mansuros in fide ac pace quam peterent: à quibusdam verò nouum genus obsidum seminas exigere tentaue rit, quod negligere marium pignora sentiebat: & tamen potestatem semper omnibus fecit, quoties vellent, obsides recipiendi. Neque aut crebriùs, aut perfidiosiùs rebellantes grauiore vnquam multatus est poena, quàm vt captiuos sub lege venundaret, ne in vicina regione seruirent, néve intra tricesimum annum liberarentur Qua virtutis moderationis???; fama, Indos etiam ac Scythas, auditu modò cognitos, pellexit ad amicitiam suam populi???ue Romani vitrò per legatos petendam. Parthi quoque & Armeniam vendicanti facilè cesserunt, & signa militaria, quae M. Crasso & M. Antonio ademerant reposcenti reddiderunt, obsides???ue insuper obtulerunt. Deniq; pluribus quondam de regno co̅certantibus, non nisi ab ipso electum comprobauerunt. Suetonius. Theodosio iuniore, contra Persas suscepto bello, regionem Azazenam vastante, capti erant à Rom. circiter septem Persaru̅ millia. Quos cùm regi Persarum reddere nollent Romani, fame ceperunt periclitari. Ibi tum Acacivs Amydenus episcopus, conuocato ecclesiastico collegio, omnes eò duxit, vt vasa & donaria ecclesiae preciosissima venderent, & eo precio captiuos redimerent. Quos cibo refectos, & viatico insuper donatos, ad regem remisit. Qui tanta Acacij pietate motus, à Theodosio impetrauit, vt Acacium coràm videre, cius???; colloquio frui posset. Socrates lib. 6. cap. 21. Totilas Gotthorum rex, recepta Neapoli, Romanoru̅, qui inediae diuturnitate afflicti erant, curam propè paternam suscepit. Veritus enim ne, si se repentino cibo ad satietatem replessent, continuò interirent, ne quis vrbe abire posset, inhibuit: ac cibum parciùs, quàm pro appetentia, praebuit. vbi verò vires eo??? recepisse vidit, patefactis portis abire, quò quisq; vellet, permisit. Cononi pariter vrbis praefecto & militibus animo suo obsequendi libertas data: ij naues ingressi, Romam iter intenderunt. Verùm, reflante vento, cùm tenere cursum nequirent, rursus in magnam solicitudinem inciderunt, verëtes, ne iterum in manus Totilae deuenirent, atque ab eo quasi pactae fidei sacramento soluto, aut poenitentia tacto, aliquid detrimenti acciperent. Quod vbi Totilas animaduertit, statim vniuersos ad se vocauit, & consolatus eos, noua fide data, securo esse animo iussit, & suo exercitui se immiscere, & quibus egerent, coëmere permisit. saeuiente autem adhuc vëto, equos, iumenta, & viaticum elargitus, auctor fuit, vt terra contenderent, ac comites dedit, quò tutò abirent. Sigonius lib. 19. Imp. occid. Iustinianus Imp. regem Vandalorum Vitigem captu̅ à Belisario, Patricij honore donatum, omni humanitate toto biönio, quo superuixit, prosequutus, eius relictam coniugë Mathasuentam suo germano Patricio sociauit. Procopius. Gothos pro eximia corporum magnitudine ac specie miratus, gazas regias in curia senatoribus visendas exposuit. Sigonius lib. 18. Imp. occid. Trecacensis vrbis siue Troiae antistes diuus Lvpvs, habitu indutus pontificali, cum multitudine cleri, Attilae à pugna Ca [2901] talaunicareliquas Galliae vrbes euersuro aduenienti, fit obuius. Et facta salutatione interrogat Atilam, Quísnam esset, qui tot regibus deuictis cuncta vi sibi subderet? Cui Atila: Ego, inquit, sum rex Hunnorum, flagellum Dei. Tum Lupus ingemiscens: Et ego Lupus vastator gregis, dignus flagello eius, cui quis resistat, quò minus in quos volet saeuiat? Veni igitur, Dei mei flagellum, quò libet proficiscere: omnia tibi, vt Dei ministro, me non repugnante patebunt. Iubet inde portas vrbis reserari, ac Atilam (frenum equi honoris causa manu tenens) summa veneratione introduxit. Qui siue humanitate ductus episcopi, siue Dei voluntate, sine vllius caede & detrimento, per vrbem mediam cum omnibus suis copijs progressus, altera vrbis parte egressus est. Olahus capite 9. in Atila, & Marul. lib. 5. cap. 2. Pharas, Belisarij dux, Gilimerem Vandalorum regem in extremo Numidiae monte Puppua diligenter obsedit, atque à Mauris deiectus, locum sibi custodiendum suscepit, vt, nullo alimento inuecto, hostes fame debilitati vltrò ad deditionem accederent. ad quam etiam Gilimerem, fide incolumitatis data, & spe praemiorum ostentata inuitauit. Quod ille se facturum abnuit, atq; ab eo panem tantùm, spongiam & citharam postulauit. Cuius postulati, vt noui, rationem curiosiùs inquirenti, nuncius ha̅c reddidit, panem requiri dicens, quòd postquam montem illum insedisset, panem coctum nullum vidisset: spongiam, vt lacrymas, quibus conficiebatur, abstergeret: citharam verò, vt praesentem calamitatem flebilibus modis, haudquaquam eius artis ignarus, leniret. Quae vbi cognouit Pharas, hominis miseratione permotus, omnia misit. Gilimer in de, cùm appetente iam vere, expugnationem timeret, atque intestinorum dolore intolerabili laboraret, Pharae se confilium sequi velle, vt se Iustiniano dederet, indicauit. Cuius rei nuncio Belisarius, vt qui hominem viuum ad Iustinianum ducere cuperet, eximiè delectatus, confestim Cyprianum ad rem conficiendam misit. Sigon. lib. 17. Imp. occid. Conradvs III. Rex Rom. contra Vuelfonem Bauariae ducem rebellem bellum iam diu gerebat. Suscepta interim expeditione Hierosolymitana, bello nondum finito, inter caeteros principes etia̅ Vuelfonem comitem habuit, eum???; amicè tanquam commilitonë habuit & salutauit, ei???; in tam laborioso itinere saepissimè subuenit, ac de omnibùs quae à regio fisco Constätinopolitani Imperatoris sibi offerebantur, partem illi tradidit. Posteaquä verò ab expeditione illa redieru~t, Vuelfo prior ad arma redijt. Sed tandem victus, Friderici Sueuiae ducis opera in gratiam regis redijt. Cuspinianus. Philippvs Vicecomes, Mediolanensis dux, cùm Carolum Malatestam Florentini populi ducem, virum generis claritate & rerum gestarum gloria insignem, in acie captum Mediolanum duci audiuisset: honoris gratia obuius ei prodijt, neque secus ac parentem omni tempore coluit. Braccellus lib. 1. belli Hispan. Alphonsvs Aragonum rex, cùm amoenissimum Picentiae agrum Surrentinum vastaret, ingemuisse frequenter visus est: crebro???ueper caduceatorem oppidanos orasse, ne id ipsorum pertinacia committerent, quod postea eius lenitate & misericordia corrigi non posset. Panormita libro primo de rebus gestis Alphonsi. Recepta Clodia Genuenses capti plurimi à Venetis, & ad finem belli vsque custoditi. Venetae matronae tantum pecuniae in medium contulêre, vt Genuensibus, qui seminudi è custodia educti erant, tunicae alia???ue velamenta corporis, vt cuique hac vel illa re opus fuit, sint abeuntibus praebita: viaticum adhaec datum, ne mendicare cogerentur. Sabellicus libro nono, Enneadis 9. Anno 1506. cùm plurimi Genuenses Venetorvm vrbem se velle incolere, Patribus ostendissent, modò tuti publicè fierët, si quid in Venetos Ligur quispiam deliquisset, sua bona ea re non teneri: Senatusconsultum factum est, quo eis ciuitatis ius atque securitas est data, nauigatione mercaturae causa in Orientem excepta. Bembus lib. 7. hist. Ven. Barth. Livianvs Veneti exercitus contra Maximilianum I. Caesarem dux, Succarum ad Veronam cùm in hostes rueret captum tanto in honore apud se habuit, vt eum (quod est inuiolabilis amicitiae sacramentum) his sacris adhibuerit, quibus lustrico die Liuium Septimium nuper ex sorore Baleoni Malatestae susceptum baptismate abluit. Ea res solenni ritu & maioribus caeremonijs celebrata est: siquidem in ripa profluentís Medoaci, armatus & diuisus exercitus tanquam aduersae acies in simulacrum iustae pugnae praepilatis hastis concurrit: displosa???ue puncto temporis tormenta omnia in laetitiae signum tanto armorum fragore & clamore militum, vt praeteruolantes aues exanimatae ceciderint. Iouius lib. 12. Hist. Quum expugnata direpta???ue à Caroli V. exercitu anno 1527. pridie K. Maias Roma, Clemens VII. Pont. arcem, in quam confugerat, ea conditione dedidisset, vt militi stipendia persolueret: magnis rei numariae difficultatibus coactus est obsides dare, quos ipsi milites delegissent. Ij fuêre Cardinalium propinqui, viri??? maximè pecuniosi. Horu̅ manibus ferreae cathenae statim iniectae, vincti???ue in Pompeiana domo custoditi. Hos Pompeivs Columna Cardinalis, huius cladis non postrema causa, videre aut alloqui humanitate sua indignum putauit, ne quum praestantes viros, familiaritate superioribus temporibus sibi coniunctos, in libertatem vindicare non posset, ad non dubiam inuidiam eorum calamitate laetari videretur. Verùm per familiares suos id benignè & liberaliter praestabat, vt nihil quod ad subleuanda captiuitatis incommoda pertineret, omnino desiderarent. Quum verò à barbaris aurum immaniter supplicij metu iniecto exprimere properantibus, in Florae campum ad furcas cathenati latronum more traherentur, bis???ue sententijs de eorum supplicio in corona militum graui & in festo concionis fremitu esset disputatum: adeò Pompeius eo atroci sacerdotum periculo, & Germanorum feritate commotus est, vt non multò pòst, ipso conniuente, per vaporarium foci tubum subleuati, extracti???; funibus euaserint, quum Germanos custodes opipara in conna, multo falerno consopitos, egregiè fefellissent. Iouius in Pompeio. Calamitatis. Erga Calamitosos in genere. Athenienses Phrynichum, qui Mileti expugnationem in tragoedia docuerat, multarunt: & sumsêre, cùm Thebas restitueret Cassander, coronas. Caedem item cùm Argis factam audissent, in qua mille quingentos Argiui ciues suos baculis interemerant, expiari iussêre concionem. Plutarchus in Praeceptis politicis. Quae dam sub Tito Imp. fortuita ac tristia acciderunt: vt conflagratio Veseui montis, in Campania: & incendium Romae, per triduum, totidem???; noctes: item pestilentia quanta non temere aliás. In his tot aduersis ac talibus, non modò principis solicitudinem, sed & parentis affectum vnicum praestitite nunc consolando per edicta: nunc opitulando, quatenus suppeteret facultas. Curatores restituendae Campaniae è Consularium numero sorte duxit. Bona oppressorum in Veseuo, quorum haeredes non extabant, restitutioni afflictarum ciuitatum attribuit. Vrbis incendio nihil, nisi sibi publicè perijsse testatus, cuncta praetoriorum suorum ornamenta operibus ac templis destinauit: praeposuit???; complures ex equestri ordine, quo quaeq; maturiùs peragerentur. Medendae valetudini, leniendis???ue morbis nullam diuinam humanam???; opem non adhibuit, inquisito omnium sacrificiorum remediorúmque genere. Suetonius. Basilivs Macedo Imper. cùm magna Dominica in aedem Apostolorum venisset, ciues???; quosdam venerando aspectu videret tristi vultu, & moerorem prae se ferentes, ad se vocatos interrogauit: Cur non ipsi quoque splendido amictu ad eam solennitatem accessissent, sed veluti in magna aliqua ciuitatis calamitate moererent? Cum???; vnus eorum respondisset: Tibi quidem, Domine, & ijs qui tibi adstant, splendidè vestiri & laetari conuenit: non item eos haec decent, qui in discrimine mortis sunt constituti: videris enim ignorare, ob ventorum asperitatem duos frumenti modios aureo numo vendi. Hac voce audita, gemitum eximio duxit pectore, & miseratio lacrymas ei expressit: consolatus???ue eos, vt in palatium redijt, conuocatos quibus ciuilia & imperatoria negotia commendauerat, multis est insectatus conuitijs, detestatus???;, quòd de caritate annonae se non fecissent certiorem: statim???ue venum proposito suo & publico frumento, XII. modios aureo vendi iussit. Quod eius factum probans Deus, fertilitatem est largitus. Cedrenus. Erga Pavperes. Ex Tit. Eleemosynae, huc transferenda exempla, quatenus humanitas conuersationis simulspectatur, f. 2374. Et mira & bonitatis plena Hebraeorvm consuetudo erat, qui metendis frumentis relictas spicas non colligebant, neque vindemia vuas, quae fortè vin demiatorum diligentiam effugissent. Haec enim ad pauperum nutrimenta relinquebantur. Neque ex agro peregrinum aliquem, qui in eo esset, pellebant: ferences???ue ad torcularia vuàs, nemini, qui in cibum dari sibi peteret, negare fas putabant. Fulgosus libro secundo, capite primo. Boozvs Bethlehemita mansuetudinem erga Rutham Moabitidem peregrinam, summam exercuit. Eam namque in agro suo spicilegium facientem placidis verbis compellauit, & ne aliò iret hortatus est, cum suis quinetiam messoribus cibü caperet. Tandem quoq; eam vxorem duxit. Ruth. cap. 2. & seq. Iob de seipso inquit: Auris audiens beatificauit me. Eò quòd liberassem pauperem vociferantem, & pupillum cui non erat adiutor, benedictio pupilli super me venit, & cor viduae consolatus sum. Iobi 29. Thebani vetant capitis supplicio, ne ciuis paupertate pressus infantem exponat aut abijciat, sed eum statim à materno partu ad magistratü cum ipsi, fascijs adferat. Quem acceptu̅ [2902] dat volenti, vt illum alat, & adultum serui vel seruae loco habeat. Aelianus lib. 2. de Varia historia. Adrianvs Caesar domi suprà quàm dici possit, ciuilium morum studiosus, vt se propemodum in ordinem redigeret nimia comitate. Neminem vidit pauperem, modò innocentem, quem non ditauerit. Odit contrà fraude & dolo malo diuites. Sab. lib. 4. Enn. 7. In balneo veteranum quempiam, seruuli penuria sese marmoribus affricantem conspicatus, eum & seruulis aliquot & sumtibus donauit. Quod reliqui veterani feliciter cessisse videntes, ceperunt & ipsi complures sub oculis Imperatoris sese marmoribus affricare, vt hoc modo principis elicerent benignitatem. At ille euocatis senibus, iussit vt alius alium vicissim defricarent, atq; ita pueris nihil opus fore. Is iocus postea in vulgi fabulam cessit. Spartian. Leo I. Imp. vir erat in quo multae clarissimae effulgebant virtutes, sed omnium maximè erga homines calamitosos miseratio. Dicere???; solitus est, quemadmodum Sol qui quicquam suo splendore illustrat, nonnihil caloris impartitur: sic Principem debere eos sua dignari misericordia, quos contueretur. Cuspinianus. Apud Rvgianos Sclauos mendicus nullus est. Tanta sunt erga suos benignitate. Helmoldus lib. 2. cap. 12. Erga Captivos. Vide suprà, Erga hostes. quatenus in potestatem victoris venerunt, fol. 2890. Abdemelechvs Aethiops eunuchus, Sedechiae regis seruus, Hieremiam ab ijs qui vera audire non poterant, in coenosum lacum deiectum miseratus, cùm regem pro illo exorasset, solus eduxit. Inde qui Prophetam malè tractarant, in hostium potestatem venerunt, è quibus alij interfecti, alij Babylonem captiui ducti sunt. Ad ipsum autem Abdemelechum, per Prophetam dicitur: Liberabo te in die illa, ait Dominus, & non tradéris in manus virorum, quos tu formidas, sed eruens liberabo te, & gladio non cades: sed erit tibi anima tua in salutem, quia in me habuisti fiduciam, ait Dominus. Ò grande charitatis praemium. Capitur, quatitur, vastatur, funditùs euertitur Hierusalem, & inter tot gladios furentium inimicorum is qui proximum ab iniuria liberauerat, diuina virtute protectus, liber expers???ue periculi fuit. Marul. libro 3. capite 2. ex Hieremiae 38. Ivlivs centurio, cohortis Augustae, Paulum Apostolum Romam è Caesarea vinctum duxit, & humanissimè eum tractauit, amicos eum adire permittens, qui eius curam gererent. Item cùm naufragio facto milites vinctos omnes occidere vellent, ne quis enatando effugeret: centurio Paulum seruare volens, eos illo consilio prohibuit. Actorum 27. Aristogiton seditiosus orator, in vincula coniectus, damnatúsque ab Atheniensibus, oratum ad Phocionem misit, ne grauaretur paululùm ad se visendum accedere. Faciebat is quod petebatur. At euis facilitatem damna̅tibus amicis, quòd flagitij adobrutum infantibus adire non abnueret, ac quodammodo alloquio sublenare, conantibus???ue ab itinere iam instituto deterrere, [Greek words]: Vbínam, inquit, iucundiùs quis Aristogitonem colloquio dignetur? Caelius lib. 25. cap. 10. A. L. Nauis praedatoria erat apud Ithacefiam in statione, in qua erat senex cum amphoris picem continentibus. In eam fortè intentus erat portitor Ithacesius Pyrrhias nomine: senémque liberauit, cùm eius nihil interesset, sed precibus eius & misericordia adductus. Accepit autem partem instante sene amphorarum. Postquam praedones abscesserunt, securus iam senex ad duxit Pyrrhiam ad amphoras, in quibus magnam auri & argenti in picem coniecti vim esse demonstrauit. Factus igitur repentè Pyrrhias pecuniosus, cùm aliam curam habuit senis, tum bouem ei immolauit. Ea res in prouerbium cessit, vt dicant, Bouem benefactori nisi Pyrrhias immolauit nemo. Plut. in Quaest. Graecis. Cùm Periander, Cypseli filius, Sardis ad Halyattem castrandos mitteret trecentos primorum Corcyraeorum (qui F. eius Lycrophonem interfecerant) liberos: & Corinthij, qui illos ducebant, Samum appulissent. audita Samii causa, cur Sardis pueri ducerentur: primùm edocuêre pueros, vt puluinar Dianae contingerent. Deinde cùm eos, ne à puluinari abstraherentur, obseruarent Corinthij, praebebant illis alimenta Samij, diem solennem agentes, quem nunc quoque per id tempus celebrant. Cùm enim nox aduenit, quamdiu pueri precabantur, tam diu exercent choros virginum atque adolescentium. Tunc autem choros exercentes, esculenta fecerant ex sesamo ac melle, quae distribuenda ferrent: vt ea Corcyraeorum filij rapientes, alimenta haberent. Id???ue eo vsque factum est, dum Corinthij pueris (quos asseruabant) omissis abierunt. Ita Samij pueros Corcyram reduxerunt. Herodotus libro tertio. Pridie eius diei, quo Aristomenes Messenius inducijs factis cum Lacedaemonijs, à septem Cretenfibus ex insidijs captus fuit, & in tuguriolum quoddam agri Messenici perductus: Virgo quaedam patre orba ibi habitans cum matre, per somnium visa fuerat sibi videre, pertrahi illuc à lupis leonem vinctum ereptis vnguibus: illum se è vinculis exemisse, & cum eo tanquam cum viro congressam, vngues illi dedisse, nec multò pòst, à leone lupos laniatos. Deducto itaque eò Aristomene, agnouit puella expressam viro euentu somnij imaginem: audito???ue à matre viri nomine, confirmauit se: & cùm in eum intueretur, facilè quod significaret, intellexit. Vinum itaque largiùs Cretensibus fudit, ita vt omnes vinole̅ti se abijcerent. Aristomenes grauiore somno consopito pugiunculu̅ eripiens, vincula sibi abscidit, jomnes???ue iugulauit. Virginem illam pro nauata saluti sua opera filio suo Georgo in vxorem dedit. Pausanias in Messenicis. C. Marius Minturnis captus, in custodiam datus est Fanniae, quae mulier minùs aequa Mario ex veteri causa dicebatur. Fannia in matrimonio fuerat cum Tinnio (Val. Max. habet Ticinio) quae cùm diuortio facto dotem, quae lauta erat, repeteret: ille adulterium ei obiecit, ac causa ad Marium sextum co̅sulem delata est. Ea in iudicio agitata, cùm Fanniam constaret impudicam fuisse: & virum, qui talem sciret esse, eam duxisse, diu???ue cum ea in matrimonio vixisse: ambos improbauit, virum???; iusiit dotem ei restituere, mulieri infamiae damnatae quatuor asses multam dixit (Valer. Max. sestertium numum.) Fannia, nihil minus quàm ignominiae memor suae, curam eius habuit. Plut. in Mario. Captis Veijs, populus Rom. delecta decima spoliorum parte, aureum cratere̅ Apollini Delphico dedicauit. Legati à Liparaeis praedonibus capti in Liparam abducuntur. Timasithevs Liparaeorum dux legatos liberauit. Pro quo beneficio Romani Timasitheo publicum Romae hospitium concessêre. Diod. lib. 14. Thavmastvs, Caij Imp. seruus, Agrippae captiuo, qui propter Solis ardorem, animi???ue molestiam magna siti torquebatur, cùm vas aquae praegelidae ferens, ab eo oraretur, vt se bibere fineret, frigidam humaniter porrexit. Fulgos. lib. 5. capite 2. ex Iosephi lib. 18. cap. 8. Antiq. Anastasia Romana infideli quidem viro tradita, sed tantùm Christo iuncta, cùm patricij generis esset, praetulit nobilitatis altitudini charitatis humilitatem. Quippe vilibus vestibus induta, ne agnosceretur, martyrum carceres inuisebat, vincula exosculabatur, ad patientiam exhortationibus animabat. His officijs digna euasit, quae & ipsa coronam referret martyrij. Marul. lib. 3. cap. 2. & Sabel. lib. 5. cap. 2. Achomates seu Cherseoglis, post religionem Christi abiuratam, Stephanus antea dictus, Chersechij reguli Illyrici F. Baiazetis Turcarum Imp. gener, capta Methone patricios Venetos, quum reliqua captiuorum multitudo crudeliter Baiazetis iussu in eius conspectu trucidaretur, exorato principe conseruauit: Andream???; postea Grittum, postmodum Venetorum ducem, captum Byzantij, teterrimo???; supplicio destinatum, non modò suis precibus eripuit, sed impetrandae pacis magno reip. Venetae commodo auctorem fouit. Innumerabiles Christianos barbaris seruientes, cùm auctoritate, tum aere suo piè redemit. Iouius. Erga Reos, Sontes. [Greek words], id est, Aequales calculi, si quando parum abest, vt condemnetur aliquis, & tamen absoluitur. Suidas ostendit prouerbium sumptum à prisca consuetudine iudiciorum, qua reus aequalibus iudicum sententijs absoluebatur, at non citra periculum. Cur autem potiùs absoluendum, quam damnandum reum veteres existimarint, cùm pares essent sententiae, multas causas reddit Aristoteles in Problemate quodam. Multis enim nominibus visum est conuenire, vt reliquis paribus, reo magis quàm actori faueatur: vel quòd accusator accedit paratus ac praemeditatus, reus ad multa non praeuisa compellitur respondere. Vel, quòd consentaneum sit, reum, vt qui maiore periculo dicat, ob metum quaedam praetermisisse potiùs quàm actorem. Vel, quòd in ancipiti negotio potiùs ad eam partem oporteat vergere, vbi si fortè erratum, peccetur leuius. At minus est malum absoluere nocentem, quàm innocentem damnare, praesertim in capitalibus causis: vbi si contingat errare iudicem, non est quo sarciat in posterum erratum suum, extincto iam homine: contrà, si elabatur nocens, poterit alio iudicio poenas dare. Vel quòd accusatio propior est suspicioni maleuolentiae, quàm defensio: quare cùm in caeteris nihil appareat discriminis, de actore potiùs malè iudicamus, quàm de reo. Erasmus in Adagijs. Erga Damnatos. Mulierum morti destinatarum, si praegnantes essent, partus expectabatur apud Aegyptios. Quam legem multi Graecorum acceperunt, existimantes penitùs iniquum esse, eum qui nihil commisisset, vnà cum facinoroso poenam pati: aut duos plecti, cùm vnus deliquisset: cum???ue eo qui spontè peccasset, criminis vacuum puniri. Insuper cùm sola peccasset mater, minimè aequum censebant, filium patri matri???ue communem, luere maternam poenam. Etenim saepè repertum est, ini [2903] quos îudices morte dignos liberasse, damnasse insontes. Diod. lib. I. cap. 6. Athenienses in causa Harpalia cùm domos scrutarentur: solam eam, in qua erat noua nupta, praeterierunt. Plutarchus in Praeceptis politicis. Lacon ad eum, qui, dum plecteretur, dicebat, inuitus offendi, ait: Ergo inuitus quoque plectere. Plucarchus in Apophthegmatibus. Prolemaevs rex amasium habebat Galetam, pulcerrima forma, sed animo pulcriore. Persaepe Ptolemaeus testimonium ei perhibebat, inquiens: Ò lepidum caput, nullius vnquam auctor incommodi extitisti: at multorum vtilitatem promouisti. Accidit aliquando, vt cum rege adolescens equitaret. Cùm verò procul quosdam ad supplicium trahi videret, conuersus ad regem: Quandoquidem prospera quadam sontium istorum fortuna, inquit equos conscendimus, agè ex improuiso appareamus miseris, quasi Dioscuri saluatores, & inuocati salutem afferamus. Rex maximam voluptatem capiens ex eius pietate, nocentes seruauit. Aelianus lib. 1. de Var. hist. Cicero proconsul in Cilicia neminem dicitur virgis cecidisse, nec vestem vllius lacerasse, neque ira prouectus aut multae causa dictum iecisse in que̅quam contumeliosum aut probrosum. Plut. in Cicerone. Vespasianvs Imp. nullius caede vnquam laetatus, iustis supplicijs illacry mauit etiam, & ingemuit. Suetonius. Titvs Vespasianus clementiae ac mansuetudinis tantae fuit, vt pontificatum acciperet ob hoc solum, vt puras à sanguine seruaret manus, ne cuiusquam necis aut auctor aut conscius esset. Cuspin ex Suetonio & Dione. M. Antoninvs Pius Imp. praefectos suos & locupletauit, & ornamentis consularibus donauit: si quos repetundarum damnauit, eorum liberis bona paterna reftituit, ea tamen lege, vtilli prouincialibus red derent, quod parentes acceperant. Capitolinus. Amalasvntae Ostrogothorum reginae tanta fuit in decernendo grauitas & humanitas, vt criminis conuicti dum plecterentur, nihil sibi acerbum pati viderentur. Sabellicus libro 2. Enneadis 8. Anno 1323. cùm per Edouardi regis crudelitatem complures quotidie varijs afficerentur supplicijs in Anglia, esset???ue acerbum spectaculum videre passim damnatorum corpora in furcis, quas vocant, pendentia, cibo esse auibus: statutum est, vt corpora hominum, qui deinceps suspendio strangularentur, statim ad sepulturam darentur. id quod etiam nunc seruatur. Polyd. lib. 18. erga Exvles. Parthorum rex Artabanüs, principum regni sui coniuratione pressus, minimèse in eo posse tutò manere arbitrabatur: & cùm vires, vt principes ad officium cogeret, ei deessent, ad Izatem Adiabenorum regem, etsi ei notus non erat, conferre se dacreuit. Itaq; dum ad eum tendit, incidit in ipsum per regnum obequitantem. Vt eum vidit, ab equo statim descendit: exposito???ue casu suo, rogauit vt ope se ad repetendum regnum iuuaret. Cùm Izates eum agnouisset, ipse quoque in terram ab equo descendit: coactum???ue Artabanum in equum conscendere, pedibus cum prosequi volebat, quòd aetas ipsius praeterita???ue fortuna plùs quàm praesens necessitas apud se valeret. Deductum igitur domum ceu parentem coluit, & tandem quoque in regnum restituit. Fulgosus libro 5. capite 1. Reginus à Triumuiris proscriptus atque hostis iudicatus, fugam adornans, asinum frondosis fascibus onustum agebat: iam???ue ad vrbis portas, vt egrederetur, peruenerat: ibi à Milite olim suo cognitus, non modò non fuit proditus, verùm ab ipso, sicuti olim dux salutatus, fugiendi inde viam accepit. Plus enim apud militem sanctus pudor, quàm mortis metus aut praemiorum spes valuit. Fulg. lib. 4. cap. 5. M. Crassus Marij & Cinnae crudelitatem fugiens, summa celeritate cum tribus amicis & decem seruis in Hispaniam venit: agrum???ue maritimum Vibii Paciani ingressus, in quo ampla erat spelunca, eò abdidit se, atque ad Vibium periclitandum vnum senium misit, viatico quoque iam deficiente. Vibius renunciata exultauit eius incolumitate: accito???ue procuratori praediorum praecepit, vt coenam quotidie appararet, eam???ue ad petram deportaret: qua ibi relicta, silentio abiret, denunciata morte, si qui curiosè rimaret, vel scrutaretur. Agenti ibi Crasso afferebat procurator quotidie necessaria, neque hicillos vel vidit vel cognouit: coenae???ue paratus vel ad voluptatem affluens erat, nedum ad necessitatem. Suftentauit???ue ita Vibius Crassum menses osto, ad exitum vsque Cinnae. Plut. in Crasso. Rex Ptolemaeus à minore fratre regno spoliatus, petendi auxilij gratia cum paucis admodum seruis squallore obsitus Romam venerat, ac se in hospitium Alexandrini pictoris contulerat. Id postquam Senatvi relatum est, accersito iuuene, quàm potuit accurata excusatione vsus, quòd nec Quaestorem illi more maiorum obuiam misisset, nec publico hospitio eum excepisset: ea???ue non sua negligentia, sed ilpsius subito & clandestino aduentu facta dixit: & illum è curia subitò ad publicos penates deduxit: hortatus???ue est, vt depositis sordibus, adeundi ipsius diem peteret: quinetiam curae habuit, vti munera ei per Quaestorem quotidie darentur. His gradibus officiorum iacentem ad regium fastigium euexit: effecit???ue, vt plus spei in auxilio pop. Rom. quàm metus in sua fortuna reponeret. Val. Max. lib. 5. cap. 1. Sarmatae Limigantes an. 333. Gothorum vicinorum suorum armis oppressi, cùm iustas ad resiste̅dum liberorum hominum copias non haberent, tan quam in extremo periculo seruos suos armarunt, atque eos contra Gothos duxerunt. Mox aute̅, cum seruis deficientibus appetiti ac sedibus eiecti patrijs essent, auxilij ac consilij inopes ad Constantinum sub sidium imploratum, & sedes tutas petitum se contulerunt. Eos verò Constantinvs Magnus benignè auditos in prouincias suas recepit, atque alios sacramento militari adegit, alios ad agrorum cultionem adhibuit. Scribit etiam Iornandes, Vandalos quosdam à Gothis acie superatos sedes à Constantino petijsse, eas???ue in Pannonia recepisse. Itaque Zosimus adijcit, Constantinum primum omnium barbaros Romanae militiae adscripsisse, eam???ue rem magnorum, quae subsequuta sunt, malorum initium attulisse. Constantini enim siue consilium, siue liberalitatem, siue fortaffe etiam necessitatem imitati, subinde Constantius, Valens, & Theodosius, integras nationes transire fluuium cupientes in suas prouincial admiserunt ac fortissimum & prudentissimum ex eis quenq; honoribus militaribus euexerunt, ac Romanis militaribus pósthabitis, remp. solis propè barbaris commiserunt, Gothis in quam, Alanis, Gepidis, Vandalis, Hunnis, Sueuis, & Francis: qui occasionem nacti, aut legitimis Imperatoribus manus intulerunt, aut populares suos spe praedae ac sedium concitatos, ad agrorum populationes, prouinciarum vastationes, ac demùm ad caput ipsum Imperij Romam occupandam ac diripiendam impulerunt. Sigon. lib. 4. Imp. occid. erga Navfragos. Superiore loco de Magistris humanitatis er???a Naufragos, fol. 2874. Hic de ipsa Exercitatione. Phasiani populi naufragium passis viaticum praebe̅t, & rursus abnauigantibus tres minas dant. Heraclides in Polit. Aristippus naufragio facto, in litus apud Rhodvm nudus eiectus, ob doctrinam inuenit non modò qui necessaria ad victum, verumetiam qui vestes ipsi atque comitibus praeberent. Cùm autem redeuntes domum quidam ex ipsis comitibus petijssent, si quid suis Aristippus mandare vellet: respondit, Hoc tantùm se mandare, nomine suo cognatos monerent, vt filijs opes eas pararent, quas aduersa maris tempestas perdere non posset. Fulg. lib. 7. cap. 2. HVMANITAS ERGA BRVTA. Pudeat homines, virtutem humanit atis non amplecti, quam lege natrae hominibus peculiarem esse, ipsum docet etymon, ipsa quoque bruta fatentur. Exempla igitur respectu Hominum erga bruta mansuetorum huius sunt loci: at respectu Brutorum, hominis opem implorantium, ad Theatrum brutorum pertinent. Consule Tit. Amoris & Misericordia & Gratitudinis erga bruta: illic ratio habetur Affectus, hîc Humanitatis, fol 44. 116. 3369. Apud Israelitás lege cautum erat: Si quis in auis nidum incidisset, matrem cum pullis non capiendam, sed pullos tantùm, matre dimissa: vt bene ei sit, diu???, viuat. Deuteron. 22. In Venetis duo luci monstrantur, alter Iunoni Argiuae, alter Aetoliae Dianae dicatus. In hisce feras ita mansuescere trandunt, vt cerui lupis aggregentur, aduentantium???ue hominum manibus se demulceri patiantur. Quòd si quas canes infectentur, vbi huc confugerint, ab insectatione cessare. Fama verò est, celebrem ad modum fuisse Qvempiam, qui in sponsionibus faciendis facilis esset, qua ex re & hominum iocis carperetur. Is in venatores incidit, qui irretitum haberent lupum, & illis per iocum rogitantibus, Vellétne pro lupo vadem se constituere, vt illata ab eo damna persolueret, sic è retibus beluam dimissuros. Fideiussurum sese confessus est. Emissum deinde lupum, magnum equarum armentum agitantem, nullo notatum cauterio, ad fi deiussoris stabulum ad duxisse. Eum recepta gratia, equabus lupi notam inussisse, & inde [Greek words] fiue lupiferas nominasse, velocitate magis quàm pulcritudine praestantes. Cuius successores & signum & nomen equarum generi seruarunt, vt???ue solis eis [2904] stirps ipsa legitimè perduraret, feminam nullam alienare voluère. Hac verò tempestate denus totum intercidisse, Stranbo scribit lib. 5. Xenocrates Carthaginenfis, Platonis familiaris, non solùm hominum, sed persaepe etiam brutorum animalium misertus est. Nam cùm quodam tempore sederet in loco aprico, passer acriter instantem accipitrem fugiens, in finum ipsius deuolauit. At ille receptam auem custodiuit tantisper, donec accipiter è conspectu recessisset. Vbi verò iam metu periculo???ue solutam esse arbitraretur, nudato sinu auem dimisit, inquiens, se supplicem histi non prodidisse. Aelianus lib. 13. de Varia hist. Iactum emisse aliquando piscium ferunt Pythagoram proximè Metapontum, inde laxari iussisse verriculum: non quòd contemserit sicut alienigenas & hostes pisces: sed quasi pro amicis & familiaribus bello captis precium dependerit. Plut. lib. 8. Quaest. conuiual. 8. & de Vtil. ex inimicis, & Apuleius in Magia. Coeranvs genere Parius, delphinorum iactum sagenae irretitorum, qui concidendi erant, emit, dimitit??? omnes. Breui pòst nauigabatin quin queremi, qua vti fama est, piratae veheban tur. Naui in freto, quod inter Naxon & Paron est, hausta suctibus, caeteris???, submersis, illum ferunt substernente se & subleuante eum delphino expositum fuisse ad Zacynthi speluncam, quae monstratur etiam nunc, dicitur???ue Coeranion. In huius honorem fecisse fama est Archilochum hoc carmen: Quin quaginta viris superesse dedit Coeranum Neptunus pater. Quò pòst defuncto cùm corpus necessarij iuxta mare cremarent, accessit ad litus delphinorum agmen, velut ostendentium adesse se ad funus: neque antè, quàm omnia iusta peracta essient, discessêre. Plutarchus de Amantium comparatione. Alexander Bucephalum aetate grauiorem ne oneraret, ante praelium cùm aciem lustraret & dirigeret, alijs vehebatur equis: inde signo dato in illum transiliens, signa hostibus inferebat. Plut. an Sen. tract. resp. Cùm delubrum Hecatompedon moliretur in arce Pericles, saxaque, vt fit, quotidie adueherentur plaustris: ex mulis, qui strenuè laborauerant, & iam aetatis causa vacatione erant donaci, vnus in Ceramicum descendens, subuehentibus???ue eurrebat, velut hortator eos excitans. Cuius propensam industriam admirati Athenienses, sciuêre ei de publico annonam: sicut athletae, qui ex senio elanguit ius Prytaneo epulandi. Plut. de Animantium cumparatione. Androdvs Dacus, à domino Africam prouinciam administrante quotidianis verberibus ad fugam coactus, secessit in deserta Libyae: vbi cùm obuio Leoni ad genua suo prouoluto ingentem spinam è cruento pede reuellisset, conceptámque saniem vulnere intimo expressisset, ferunt bestiam in hostimentum beneficij Androdo tribus annis comitem adhaesisse, & opimiores ex venatu carnes attulisse quas ille sub Sole torrebat. Pertaesus demùm vitae illius ferinae Androdus, quu̅ reliquisset antru̅ captus fato inauspicatio co̅prehensus est à domini satellitibus, & Romae feris adiudicatus. Vbi idem leo (qui in venatu captus fuerat) è cauea emissus, horrendo rugitu omnium in sese ora conuertens, agnitum medicum ab iniuria reliquarum bestiarum tutatus est. Petentibus propterea cunctis qui aderant, poena solutus est Androdus, ei???ue populi suffragio donatus leo. Quem quum tenui loro reuinctum, compitatim per vrbem traheret. sequentes cum plausu dixisse feruntur: Hic est leo hospes hominis, Hic est homo medicus leonis. Plinius, & Gell. lib. 5. cap. 14. ex lib. 5. Aegyptiacorum Appionis Polyhistoris recenset. Mentor Syracusanus leonem in Syria repertum, quum expauesceret, timenti protinus sese opposuit fera, eius???ue vestigia coepit lambere, simili adulanti: ille metu posito ex pede leonis (in quo tumorem & vulnus animaduerterat) surculum ingentem extraxit, ipsum???ue leonem liberauit cruciatu. Pictura casum hunc testata suit olim Syracusic. Plinius libro 8. capite 18. Helpis Samius viso in Africa leone, pauidus arborem conscendit. Leo ad arborem procumbens, hiatu miserationem quaerebat, cùm os morsu auidiore dentibus inhaesisset fi xum. Quo euulso, leo gratias retulit, quandiu nauis in eo litore stetit, venatus aggerendo. Helpis Libero patri, cui votum fecerat, templum in Samo sacrauit, [Greek words] ab eo facto appellatum, ab hiante rictu leonis. Plin. ibidem. Cn. Pompeius altero consulatu editurus spectaculum elephantorum pugnantium, viginti, aut, vt quidam tradunt, XVII. inuicem commisit, Getulis ex aduerso iaculantibus. Ibi cùm pilum sub vnius oculo adactum, in vitalia capitis venisset, quo ictu ille concidit: vniuersi eruptionem tentauêre, non sine vexatione populi, circundati clathris ferreis. Sed amissa fugae spe, misericordiam vulgi inenarrabili habitu quaerentes supplicauêre, quadam sese lamentatione complorantes, tanto populi Rom. dolore, vt oblitus imperatoris, ac munificentiae centiae honori exquisitae, flens vniuersus populus consurgeret, diras???ue Pompeio, quas ille mox luit, poenas imprecaretur. Plin. lib. 8. cap. 7. Tiberio principe, M. Seruilio, C. Sestio Coss. ex foetu corui supra aedem Castoris & Pollucis, in oppofitam sutrinam pullui deuolauerat: quo nomine veluti religionis ergô commendabatur officinae dominus. Maturè sermoni coruus assuefactus, omnibus horis marutinis euolans in Rostra ad forum versus, Tiberium, deinde Germanicum & Drusum Caesares nominatim, mox transeuntem populum Rom. salutabat, postea ad tabernam rediens, mirus hoc plurium annorum assiduo officio. Hunc aemulatione vicinitatis, manceps proximae sutrinae exanimawerat. Huius rei Populum rom. tanta cepit indignatio, vt primò pulsus ex ea regione manceps, mox quoque ideò interfectus sit, denique funus etiam aliti publicè celebratum. Plinius Secundus lib. 10. cap. 43. Diuus Hieronymvs cùm inuidorum maliciam atque infestationes ne ferendo quidem posset reprimere, Roma cessit. Cui Romae homines aduersabantur, in Syriae deserto ferae seruierunt. In Bethleemitico deinde monasterio manentem, leo posita ferocitate blandè adijt. Reliquis metu dilabentibus, ipsi pedem spina vulneratum porrexit, sanatus famulatum exhibuit: nulli???ue iam monachorum metuendus, asellum ad pascua educebat, reducebat???ue ad stabulum, agasonis fungens officio, qui quondam praedonis functus fuerat. Marulus lib. 4. cap. 5. Habuit Macarivs confessor in desertis nemorum locis vicinam sellae suae leaenam, cuius catulis caecis quum restituisset visum, fera obsequij memor, eidem pelles ouium, & pecudum (quas venabatur) afferebat. Rauisius. Colvmbano abbati vrsi in sy luis obtemperauerant. Heleno onagri crocodili???ue: hos insiliens trans fluuium ibat, illos autem sarcinis onerabat. Haud ita repentè mansuescerent syluestria aquatica???ue animalia, nisi in homine mansuetudinis vim sentirent, cui obsequebantur. Marulus libro 4. ccapite 5. Vrsa ad Basoli Remensis abbatis cellam confugiens, pedibus eius prouoluta sic in tuto fuit, vt canes, qui magno cursus impetu iam tergo fugientis imminebant, repentè subsistere̅t. Tunc Atila, venator rem admiratus, praedium quod ibi habebat, abbati concessit: dignum omni beneficio asserens, cuius & mansuetudinem apér, & virtutem canes testati sint. Marulus lib. 4. cap. 5. Marianvs vel Marinus, Bituricensis coen obij monachus bubulci officio defungi non dedignatus, aprum ad se confugientem tutatus est. Canibus insequentibus imperauit, ne illum tangerent. Mira res: canes obedierunt, aper discedere noluit: & cuius benignitate se seruatum agnouit, eidem veluti iam pridem mansuefactus humiliter adhaesit. Marulus lib. 4. cap. 5. & lib. 1. cap. 3. Clothario Britannorum rege venationi indulgente, aper à ve natoribus actus, ad Deicolvm abbatem confugisse perhibetur, & ab eo seruatus. Syluestre animal tutiùs se in Deicoli sinu putauit, quàm si syluas fuga petijsset: preesagio quodam lenitudinis pietatis???ue eius. Qui insequeba̅tur, pepercêre beluae ob reuerentiam viri, non ausi eam laedere, quae sese fidei commiserat sancti. Marul. lib. 4. cap. 5. Severvs Agathensis abbas passerem aduolantem ita humaniter excepisse dicitur, vt cùm ille fracto crure aliorum aucupium effugisset, ipse sua precatione sanatum dimiserit. Qui enim benignè alios accipit, facilè quod à Domino petit impetrat. Scriptum quippe est: Mansuetis dabit gratiam. Idem. Maxe'ntii Pictauiensis abbatis humanitas effecit, vt agrestes volucres non cupidiùs arborum ramis quàm manibus eius insiderent. Panis micis, aut tritici granis ab eo pastae auolabant. Hinc discamus, non fine beneficio eos dimittere, qui sine haesitatione nostrae se crediderint fidei. Ibidem. Hivonem presbyterum ad mensam recumbentem, auis quaedam albo viridi???ue colore spectabilis, de improuiso adijsse dicitur, & tangi se ac contrectari ab eo passa, post acceptam benedictiohem euolasse. Testata naturam eius non gestu solùm, sed etiam pennis, varietate???ue colorum. In candore fignabatur mentis puritas, in virore spei alacritas, in plumarum mollicie animi facilitas. Idem. À Ivdoco regis Britanniae filio, dum contemto regno soli Christo seruiret, columbas pisces???ue escam manu porrectam acceptasse ferunt. Idem. Ad D. Franciscvm in solitudine concionantem auicula??? confluebant, neque refugiebant manum eius, vsqueadeò obsequentes, vt non nifi cùm ipse iussisset abirent: non nisi cùm ipse innuisset, garritum comprimerent: non quòd iussa intellexerint, sed quòd iubentis auctoritatem virtutem???ue senserint. Cùm aliquando in horto inter fruteta deambularet, cicada ficulneam linquens, super euocantis manum consedit: & Deum laudare iussa, voce tinnula, gutture fistulato, suauiorem solito stridorem edidit. Idem. Blasio Sebastae vrbis episcopo, in solitudine persecutionem [2905] declinanti, syluestres auiculae victum suppeditarunt. Idem. Aegidivs abbas, ad ostia Rhodani solitarius manens, & hominibus incognitus, cerua lac praebente vixit. Sed cùm illa à venaticis canibus agitaretur, praepeti fuga cellam ipsius petijt: & trepida, ac solito moestiùs immugiens, ante senis pedes prouoluta iacuit: vt cuius humanitatem diu experta fuerat, eius etiam auxilio ab imminenti periculo tegeretur. Igitur illo orante canes propiùs accedere nequiuêre. Vnus autem de venatoribus (quia locus vepribus obductus erat) incertò sagittam dirigens, abbati vulnus inflixit. Post hoc penetrantes latebram, reperiunt senem ceruam???ue iuxtà accubantem: & religione quadam concussis animis procidentes, veniam ab eo quem imprudenter laeserant, suppliciter petunt, atque impetrant, ceruam dimittunt intactam. Tam enim ille libenter ijs à quibus vulnus acceperat, offensam dimisit, quàm pro cerua orauit: pari simplicitate & de ipsa sollicitus, & in illos mitis. Idem. Ad Remigivm Rhemensem archiepiscopum passeres aduolare solitos accepimus, & de manu eius certatim cibum capere. Cur ita? nisi quòd non sic tutò se pasci posse in aperti campisputarunt, vt in mansuetissimi praesulis sinu. Idem. Cerua, dum venatorum telo saucia fugeret, ad Basianvm Laudensem episcopum se recepit: qui persequebantur, miraculo obstupefacti stetêre, Quidnam verò licentiùs accedens, eam de manu episcopi eripere voluit, sed ipse repentè à diabolo vexari coepit. Episcopus autem qui bestiam blandè amiceque exceperat, & clementer fuerat tutatus, nec in hominis violentiam irasci potuit, ab immundo Spiritu oppressum miseratus, incunctanter pristinae restituit sanitati. Marulus libro quarto, capite quinto. Anno Domini 1363. tanta fuit hyemis asperitas, vt lacus Tigurinus gelu concretus maxima ferret onera. Aues palustres in vrbem cateruatim volabant, tanquam alimenta & auxilium ab hominibus implorantes. Itaque Senatusconsulto Tigvrini cauerunt, ne quis miseris animalibus in vrbe manus afferret, Dignum certè Tigurinorum auita hospitalitate, qua omnibus Heluetiae populis mirifi cè praestant. Stumpfius. Simon Grynaeus, philosophus & theologus eximius, qui Basilaeae: in aetatis flore pestilentia absumtus, incredibile toti Germaniae sui desiderium reliquit, Heidelbergae ab aulicis in venationem eductus, locum despectissimum tueri, & feram si in casses incidisset, venabulo conficere iussus erat. Hîc cùm ceruus aspectu formosissimus, canum latratu excitus, varijs maeandris insequentes diu elusisset, tandem circumuentus vndique ad plagas, quarum tutelae Grynaeus praefectus erat, properabat. Eius commiseratione tactus homo philosophus, intempestiuo clamore de industria sublato, & ceruum declinare viam fecit & canum laniatui feram eripuit. Id se ex ipsius ore audiuisse Io. Oporinus referebat. Cùm Patauio animi gratia per oporinas ferias Venetias profecti essemus sub annum Sal. 1558. in parte vrbis eminentissima & frequentissima, quam Riuum altum vocant, Tvrcvs quidam mercator complures auiculas, quae ob vocis suauitatem in precio habentur, venales conspicatus, aliquot numis aureis redemtas, eo solo nomine, vt earum libertari consuleret, spectantibus cunctis & applaudentibus manumisit. HVMANITAS ERGA INANIMATA. erga Mortvos pietas. Sepultura ipsa inter Fortuita bona referri debet, respectu Patientis, hoc est, eius qui sepelitur. At respectu Agentis, & sepelientis, siquidem Humanitatis causa hoc faciat, buius erit laci: si causa Pietatis, ad religiosam Iustitiam pertinebit, Titulo Pietatis erga mortuos. Si quis ob capitale crimen in crucem fuisset actus apud Israhlitas, cadauer illius in cruce non pernoctabat, sed eodem die sepeliebatur. Nam crucifixum execratur Dominus, ne terra polluatur. Deuteron. 21. Apud Hebkaeos lege cauebatur, ne hostem insepultum quidem relinquerent. David Iudaeorum rex misit ad viros Iabes Galaad, qui sepelierunt corpora Sauli regis hostis & filiorum eius, gratias???ue egit ipsis. 2. Reg. 2. Iehv qui praecipitari curauerat Iezabelem Achabi Israëlitarum regis vxorem, fecit eam sepeliri, eò quòd filia regis Sidoniorum fuisset. 4. Reg. 9. Tobaevs Nephthalensis, Niniue popularium suorum Israëlitarum cadauera in vicis proiecta videns (quos Senacheribus rex post turpem fugam ex Iudaea, ira percitus occidi curarat nocte eos sepeliuit. Quod cùm Senacheribus intellexisset, Tobaeum proscripsit, eius???ue bona diripuit. At occiso Senacheribo, in integrum restitutus, cùm quodam tempore mensae assidens epulaturus esset, resciuit à filio Tobia, vnum ex Israëlitis intersectum in vico iacere. Itaq; relictis dapibus, mortuu̅ sustulit, & post Solis occasum sepeliuit. Tobiae 1. & 2. Post praelium contra Gorgiam commissum, venit Ivdas Machabaeus, vt corpora caesorum tolleret, & cum parentibus sepeliret. 2. Machab. 12. Discipvli beati Ioannis Baptistae, audientes quòd decollatus esset ab Herode, venerunt & tulerunt corpus eius, & sepelierunt eum. Matth. 14. Mar. 6. Apud Veteres in primis obseruatum fuit, vt proximus sanguine, morientis corpus, dum trahit animam, amplexus, exhalantis spiritum osculo exciperet, flatum???ue hauriret: mox decedentis oculos & ora clauderet, vsque ab Homeritemporibus vsitatum: nefas existimantes, à viuentibus decedentium oculos spectari. tametsi lege Maeuia (vt Varro significat) ne filij parentibus oculos sigillarent, cautum fuerit. Nasamones verò praecipuè curant; vt morituros, quum agere incipiunt animam, sedentes conftituant, ne cubantes spiritum exhalent. Alex. lib. 3. cap. 7. ex Herodoto. Apud Athenienses haec lex etiam scripta fuit, Si quis in insepultum cadauer hominis incidat, omni parte id terra obruat, & sepeliat ad Occasum spectans. Ijs maximam semper sepeliendorum cadauerum curam fuisse constat, & praecipuè eorum qui bello ceciderant: ita vt qui illos inhumatos relinquerent, quouis supplicio dignos putarent. Iccirco decem Praetores quia caesos nauali pugna in mare deiectos assequi nequissent, capitis damnarunt. Defunctos in acie, tumulo publicè extructo, quotannis pro concione laudare solebant. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 2. ex Aeliani lib. 5. Var. hist. Nicias Atheniensis in fines Corinthiorum facta descensione, acie Victor magnum eorum numerum cum praetore Lycophrone occidit. Ibi ille duos forcè ex suis, dum sustollit cadauera, mortuos reliquit imprudens. Quod vbi resciuit, inhibito statim cursu caduceatorem misit ad hostes recuperandorum cadauerum causa: quamuis de more & vsu, qui per inducias caesorum corpora petissent, renunciare viderentur victoriae: neque legitimum erat, vt id qui fecissent, erigerent trophaeum. Quippe victores esse eos, qui praeualerent: nec praeualere, qui peterent, quod capere non possent. Maluit tamen profundere ille lauream & decus, quàm duos ciues relinquere inhumatos. Plut. in Nicia. Macedonibvs nullum fuit tam solenne militiae munus, quàm suos sepelire. Alexander Magnus Darij intersecti corpus matri Sisinga̅bi tumulandum praebuit. Plut. in eius vita. Pyrrhus Epirotarum rex, dum Argos oppugnat, ictu tegulae prostratus cecidit. Corpus ad Anticonvm Macedoniae regem relatum, & magnificè sepultum est. Volaterranus libro 18. Anthropologiae. Piscator quidam in cadauer mortuum pius, thesaurum reperit. Vide Tit. Thesauri reperti. Cimon Miltiadis filius, vt pater qui obierat in carcere, humaretur, captiuum se praestitit, & seruituti mancipauit. Alex. lib. 6. cap. 14. & lib. 3. cap. 2. ex, Plut. Catone. Alcibiades Socraticus, victis Atheniensibus, fugit ad Pharnabazum. Pharnabazus acceptis pecunijs à Lysandro principe Lacedaemoniorum, iussit eu̅ interfici. Cum???ue ei caput esset ablatum, & Lysandro missum, in testimonium caedis expletae, reliqua pars corporis iacebat insepulta. Sola Timaea concubina, contra crudelissimi hostis imperium, inter extraneos & imminente discrimine, funeri iusta persoluit: mori parata pro mortuo, quem viuum dilexerat. Plut. in Alcibiade. Hermocrates Syracusius exul Himeram profectus, ac percunctatus ibi, quo loco conflixissent Syracusij cum Carthaginensibus, interfectorum ciuium collegit ossa, ea???ue sumtuoso apparatu curribus imposita: Syracusas vehenda curauit: ipse in finibus restitit, quòd exulibus lege prohibitum erat, vrbem simul ingredi. Haec ab Hermocrate facta sunt, vt Diocles aduersarius eius, qui resistebat sibi ne reuocaretur, idem???; auctor fuisse videbatur, vt qui occubuerant, insepulti negligerentur, in multitudinis odium incurreret: ipse verò sibi per eius in mortuos pietatis seruatae speciem vulgi studia conciliaret, in pristinam???; gratiam reuocaretur. Allatis demùm ossibus, seditione populus agitari coepit: Diocle illos sepeliri prohibente, multis verò contrà censentibus. Tandem vt reliquiae illae desunctorum sepulcris conderentur placuit. Quarum pompam populus omnis summa frequentia eduxit, condidit???; Diocles vrbe fugatus est, nec tamen Hermocrates propterea reuocatus, cum illius suspectam audaciam haberent, ne fortè magistratum per suffragia adeptus, sibi pararet dominationem. Diod. lib. 13. Mardonius cùm ad Plateas à Graecis interemtus esset, cada [2906] uer illius, incertum à quibus hominibus subtractum fuerit. Consentiunt tamen plerique in Dionysiophane Ephesio. Multi certè ab Artonte Mardonij filio propter hoc officium ingenita dona acceperunt. Herod. lib. 9. Simonides cùm ad litus naui appulisset, inhumatum???ue corpus iacens sepulturae mandasset, admonitus ab eo in somnis, ne proximo die nauigaret, in terra remansit. Qui inde soluerant, fluctibus & procellis in conspectu eius obruti sunt. Ipse memor beneficij, elegantissimo epitaphio mortuum exornauit. Val. Max. libro primo, capite septimo: Cic. lib. 1. de Diuinat. Lysiades Megalopolitanus à Lacedaemonijs interfectus in praelio, pulcerrimè ornatus à Cleomene rege licèt hoste suis ad sepeliendum remissus est. Plut. in Arato, & Paus. in Arcad. L. Aemylius Paulus consul, cùm apud Cannas in strage cecidisset, Hannibal eius corpus honorificè terrae mandauit. Volaterranus libro 13. capite 3. Anthropol. ex Liuio & Plutarcho. Pari humanitate erga M. Marcellum, cuius vnius audacia grauiss???is affectus est cladibus, religiosè vsus. Plutarchus in Marcello. Appius Claudius Sabinus, acerbus atque perpetuus insolentiae Rom. pop. hostis, cùm seipsum occidere maluisset, quàm à Tribunis citatus adesse: à propinquis in sorum delatus, vt iuxta veterem morem honoraretur funus, sepulturae honore à Tribunis prohibebatur. Cùm autem suppuderet populum Rom. vt tantis ciuis corpus, cuius virtute atque victorijs imperij fines aucti erant, funeris honore fraudaretur: voluit vt contra Tribunorum decretum, honorificè efferretur: frequens???ue non minùs promtè funus celebrauit, quàm antè dum viueret, accusationi eius affuerat. Fulg. lib. 4. cap. 5. Cn. Pompeivs Magnus ex Armenia reuersus, cùm de rebus omnibus inter reges principes???ue, qui ipsum adiuuerant, ius dixisset, regna???ue omnia, iuxta praeclara in bello facinora edita, diuisisset: Mithridatis regis à Pharnace filio interfecti corpus in monumentis maiorum sepeliri honorificè iussit. Dion Nicaeus. Idem cùm incidisset in cadauera etiamnùm inhumata illorum, qui duce Triario improsperè cum Mithridate pugnauerant ceciderant???ue: eos splendidè & magnificè omnes tumulauit. Quod neglectum, militum animos inprimis putatur ab Lucullo abalienasse. Plut. in Pompeio. C. IVL Caesar statuas L. Syllae atq; Pompeij, à plebe disiectas, reposuit. Scitè igitur Cicero: Caesar, in quit, dum Pompeij reponit, suas statuas stabilit. Suetonius. M. Fabivs consul ob mortem fratris in praelio aduersus Hethruscos & Veientes caesi, quamuis victor, triumphum ducere renuit. Valerius libro quinto, capite quinto. Drvsvs officio consulis cum collega suo vt priuatus pariter fungebatur: haeres???ue à quodam institutus, corpus eius simul extulit. Dion Nicaeus in Tiberio. Germanicvs Drusi F. sicubi clarorum virorum sepulcra cognosceret, inferias manibus dabat. Caesorum clade Variana veteres ac dispersas reliquias vno tumulo humaturus, colligere sua manu, & comportare primus aggressus est. Suet. Tiberivs Caesar quorundam illustrium exequias vsque ad rogum frequentauit. Suetonius. Traianvs victo Decebalo Dacorum rege, mortuis & occisis, aras & annuam parentationem constituit. Cusp. Henricvs Luzelburgensis Imp. cùm Spirae vidisset Regum & Imperatorum monumenta, doluit antecessores suos Adolphum in monasterio Rosarum Vallis prope Spiram, vbi ab Alberto occisus est, & Albertum I. in monasterio Künigsfeld, prope Vindonissam à Ioanne nepote interfectum, esse sepultos. Iussit itaque eos effodi, & Spiramdeferri. Delato corpore Alberti naue, Henricus obuiam ad Rhenum vsque pergit. Filiam Alberti reginam Hungariae, quae funus comitabatur, honorificè sub brachijs in vrbem vsque deduxit: corpus???; Alberti in sepulcrum vxoris Friderici Imperatoris collocauit. Adolphi autem corpus (quod eodem die est pariter allatum) in Friderici Imperatoris filiae monumento sepeliri iussit. Sic duos occisos Reges inimicissimos eodem in loco vno die regia pompa honorificè & piè actis funebribus sepeliuit. Cuspinianus Alphonsvs Aragonum rex, quum Puteolos obsideret, atque animi laxandi causa litus quotidie peteret, reperit viri Genuensis cadauer è triremi hostium eiectum, litori appulsum. Quo viso, celeriter equo desilijt: ijs???ue qui propè aderant omnibus desilire iussis, alijs negotium dedit vt terram effoderent, alijs vt nudum corpus obuoluerent: ipse verò non minimas in sepeliendo homine partes sibi adscripsit. Panormìta lib. I. de Rebus gestis Alphonsi. Helvetii victis ad Nouariam Gallis, collecta suorum cadauera humeris in vrbem reportarunt, vt optimè de rep. meritis iusta persoluerentur Iouius lib. 11. erga Qvaevis alia. Romani veteres lucernam, qua in coena vsi essent, non'patiebantur extingui, quo ad suapte sponte absumto omni oleo marcesceret, gratitudinis quodammodò & liberalitatis causa quod semel dedissent pabulum relinquentes. Plut. lib. 6. con. Quaest. 4. POPVLARITAS RESPECTV RERVM. Vt qvo ad Arcana non commvncare, Non inqvirere. Qui arcana non communicant, quibus & quando non oportet, vt Prudentes sunt, sic etiam Popularitate non abutuntur, fol. 2891. 3273. 3891. Comicus philippides, cùm diceret aliquando ei rex Lysimachus: Quid tibi rerum mearum impertiar? Tantum, inquit, rex, ne arcana. Plut. de Curiositate. Alimenta. Vide Tit. Popularitas erga Hospites, fol. 2897. Medicamenta. Constantinus respuit leprae curam pro puerorum sanguine. Hospitia. Vide paulò antè, Erga Hospites, fol. 2897. Mvnera. Hic Rem consideramus, superiore loco sub Popularitatis modo haecipsa inter ea quae Grata sunt connumerauimus, fol. 2883. Sepvlcra. De Humanitate erga Mortuos in praeced. fol. Apud Romanos tanta fuit sepulcrorum cura, vt publica etiam monumenta sepulturae pauperibus, seruis & hostibus aedificarint. Alex. lib. 6. cap. 14. Inexpiabile quondam scelus creditum est sepulcra violasse, adeò vt lex sacrum esse locum iusserit, vbi corpus hominis demortui iaceret: diceretur???ue minxisse in patrios cineres, cui omnia sinistrè cadebant, & inauspicaté. Apud Christianos quoque damnatur, qui aut lotium in sepulcretis egesserit, aut aliquid aliud ibidem fecerit immundum. Vlpianus Iureconsultus: Sepulcri, inquit violati actio infamiam irrogat. Paulus quoque ita scribit: Rei sepulcrorum violatorum si corpora ipsa extraxerint, vel ossa eruerint, humilioris quidem fortunae summo afficiuntur supplicio: honestiores in insulam deportantur, aut relegantur, aut in metallum damnantur. Caius tamen ait: Sepulcra hostium religiosa nobis non sunt: ideo???ue lapides inde sublatos in quemlibet vsum conuertere possumus, nec sepulcri violati competit actio. Scribit Appianus, inter praecipua, cur legem Agrariam recusarint diuites, fuisse, quòd impium ducerent monumenta maiorum ad alienos transire. Etiamsi Pomponius scribit: Dominis fundorum, in quibus sepulcra fecerint, etiam post venditos fundos adeundorum sepulcrorum esse ius: [Greek words] eleganter vocant Graeci, qui maiorum sepulcris sint exuti. Caelius libro 17. capite 19. Antiq. Lection. POPVLARITAS RESPECTV LOCI ET TEMPORIS. in Consilio, Ivdicio. Tiberio Graccho Tribuno opulenti obiecerant M. Octavivm, legis Agrariae impediendae causa. Quia licet Rostris etsi summo studio ac contentione decertarent inter se, nihil tamen contumeliosè feruntur inuicem dixisse, neque verbum excidisse in alterum alteri ex indignatione importunum. M. Marcello quartùm consule subornanerunt Syracusanos inimici eius, vt Romam venirent accusatum eum, questum???ue apud senatum, contra foedus indigna se & hostilia passos. Erat fortè in Capitolio Marcellus, vbi sacra saciebat, cùm senatum nondum dimissum supplices rogauerunt Syracusani, vt dicendi sibi potestatem & postulandi faceret Marcellus surgens de sella, transijt, vt priuatus, cum in [2907] locum, vbi dicere causam solent rei, facultatem???ue Syracusanis sui accusandi dedit. Illi quamuis vehementer consternati maiestate eius & confidentia animati, tamen ab aemulis Marcelli, instituerunt accusationem. Cui Marcellus respondit. Finitis orationibus, ac Syracusanis de more curia eiectis, Marcellus reliquit ad rogandas sententias collegam, simul???ue cum illis templo excessit, & expectauit pro valuis curiae, nec metu ex accusatione, nec in Syracusanos de gradu suo motus, sed exitum causae perquàm operiens ciuiliter & modesté. Perrogatis sententijs, & senatusconsulto secundum Marcellum facto, proiecerunt se ad genua eius Syracusani cum lacrymis, obsecrantes vt veniam daret praesentibus sibi, moueretur???ue miseria reliquae ciuitatis, gratam eam memorem???ue benefactorum fore. Ita le???itus Marcellus, & cum his redijt in gratiam, & caeteros Syracusanos in fidem & clientelam recepit. Libertatem, quam ijs reddiderat, ipsorúmque legès ac res, quae reliquae erant comprobauit senatus. Quorum causa cùm alios honores decreuerunt Marcello Syracusani, tum legem tulerunt: Si quando in Siciliam venisset Marcellus posterive eius, vt coronati sacra dijs Syracusani facerent. Plut. in Marcello. Sub Tiberio neque tam paruum quicquam, neque tam magnum publici priuati???uè negotij fuit, de quo non ad P. C. referretur. De vectigalibus ac monopolijs, de extruendis reficiendísve operibus, etiam de legendo vel exauctorando milite, ac legionum & auxiliorum descriptione: denique quibus Imperium prorogari, aut extraordinaria bella mandari, quid & quam formam legum literis rescribi placeret. Suetonius. Clavdivs Imp. de maiore negotio in senatu acturus, medius inter consulum sellas tribunitio subsellio sedit, ne nimiùm maiestati suae tribuere, & sibi ipsi placere videretur. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 11. Vespasianvs Imp. sua consilia semper cum patribus communicabat, saepe etiam ipse ius dicebat in foro. Suetonius. Traianvs Imperator ipse accessit semper aliquid consulturus alios: & eos, qui ipsum accesserunt, summa semper beneuolentia & humanitate audiuit. Volat. lib. 83. Anthrop. in Comitio. M. Antoninvs Pius Imp. cùm fibi & filijs honores peteret, non secùs atque priuatus omnia fecit. Capitolinus. in Certamine. Cyrvs concertationes suscipiebat cum aequalibus, non in quibus praecellebat, sed in quibus minùs erat, quàm illi, exercitatus: scilicet, vt sic absque inuidia proficeret. Plut. de Garrulitate, & 2. Conuiu. quaest. I. in Dispvtationibvs. Abrahamvs, nouus hospes Aegyptum cum Sara coniuge ingressus, adeò dextrè accurate???ue cum sacerdotibus eius gentis est congressus: de???ue diuinis & humanis rebus appellatus, grauiter & penficulatè disseruit, vt totus ille ordo in ea gente peregrinum hominem non solùm coleret, sed vehementer veneraretur: nefas???ue etiam duceret, vt tanta in vno viro modestia, frugi???ue sapientia ab vllo violaretur. Sabellicus lib. 4. cap. 10. ex Cedreno. in Itinere. Frotho III. Danorum rex, statuit, vt nauigantes repertis vbicunque remis licitè fruerentur. Amnem verò transituris, vsum equi, quem vado proximum reperissent, liberum esse concessit. Eodem descendendum fore constituit, quum priores eius pedes solum attingerent, postremos adhuc vnda sublueret. Talium siquidem commodorum beneficia potiùs humanitatis, quàm iniuriae nomine censenda credebat. Caeterùm reum capitis fore, qui superato amne equi vsum longiùs expetere praesumsisset, edixit. Saxo lib. 5. in Aedificiis. Post Romam à Gothis vastatam praua consuetudo incesserat, vt ad publica aedificia reparanda saxa ex antiquis operibus sumerentur: ea???ue ratio sensim post Vandalicam cladem ad priuatas etiam constructiones erattranslata. Quod cùm magno cum vrbis veteris dehonestamento committeretur, in qua vetusta illa monumenta vulgò ab aduenis cum aliqua priscae non tam magnificentiae, quàm industriae reuerentia visebantur: Maiorianvs Imp. rem non ferendam ratus fecit edictum: vt, cuncta aedificia, quae vel in templis, alijs???ue monumentis, à veteribus condita propter vsum vel amoenitatem publicam surrexerant, à nemine destruerentur, neque contingerentur: vt iudex, qui hoc fieri statuisset, quinquaginta librarum auri illatione feriretur: apparitores verò, atque numerarij, qui iubenti obtemperassent, & sua neutiquam suggestione restitissent, fustuario supplicio sub diti manuum quoque amissione truncarentur. Sigonius lib. 14. Imp. occid. in Conviviis. Gobryam Xenophon memorat, cùm coenaret apud Cyrum, tum caeteros ritus Persarvm, tum hunc stupuisse: quòd ea de se requirerent inuicem, quae cuperent potiùs requisita, quàm non: ea???ue iacerent dicteria, quae nollent non coniecta. Plut. lib. 2. Quaest. conuiu. Persarum regis mensae praeter matrem eius & coniugem nemo erat consors: quarum haec infra, mater supra eum recumbebat. At Artoxerxes Mnemon fratribus etiam suis mensam participauit, Ostaci & Oxabi, aetate minoribus. Plutarchus in Artoxerxe. Cretensivm pueri ad conuentus, quos [Greek words] appellabant, commeare iubebantur, viri autem ad conuiuia virilia, quae vocabantur [Greek words], vt tenuiores aequalem cum locupletibus portionem è publicis alimentis assequerentur. Strabo lib. 10. [Greek words], Decimae epulum praebere. Mos Atheniensivm ciuium suit, decima ab ortu infantis noctu conuocari paternos maternos???ue cognatos, ijs???ue praesentibus & nomina pueris indi, & immolari dijs, & conuiuio coetum illum excipi. Aristoteles idem die septimo factitatum scribit. Suidas. Proprium est Solonis institutum epulatio in curia, quod [Greek words] ille appellauit. siquidem non permittit eidem illic epulari frequenter. Sin autem ille, cui id delatum sit, contemnat: infligit ei poenam, ratus hoc honoris publici fastidium, illud esse plus aequo appetentis. Plut. in Solone. Apud Boeotos in festis Agronijs mulieres Bacchum vt fugitiuum requirunt. Inde desistunt, dicunt???ue eum ad Musas refugisse, ac delitescere apud illas. Breui pòst coena peracta sirpos & gryphos inuicem proponunt. Quo mysterio significatur, serendum inter pocula sermonem, qui aliquam commentationem & literatam disputationem habeat. Eiuscemodi sermo si additus crapulae sit, tegi serociam, & furorem à Musis esse placidè detentum. Plut. lib. 8. Conu. quaest. Lacedaemonii si quando iuuenem vel hospitem ad phiditium admitterent, monstrata ianua: Hac, inquiunt, non egrediuntur dicta. Plut. lib. 7. Quaest. conu. 6. Polychermvs concionator Atheniensis, cùm vitae rationem ad populum redderet, ita fatus est. Praeter caetera, quae commemoraui, Athenienses, si quando vocatus ad coenam fui, nunquam adfui nouissimus. Nam videbatur id oppidò populare: atque è diuerso, eos qui accedunt seriùs, quia operiri homines coguntur eos vt odiosos & factiosos aduersantur. Plut. lib. 8. Conuiu. 6. Isocrates rhetor adduci ab instantibus non potuit, vt quicquam inter pocula diceret, nisi hoc: In quibus ego valeo, ea non sunt huius temporis: quae huius temporis sunt, in his ego non valeo. Plut. lib. I. Quaest. conuiu. I. Cimon, Miltiadis F. coenam domi frugalem illam quidem, sed multis tamen sufficientem quotidie instruebat, quò quilibet pauper admittebatur, vbi alimenta habebat citra laborem suum, vacare solis negotijs publicis posset. Aristoteles verò auctor est, non omnibus Atheniensibus, sed curialium eius Laciadarum cuiuis paratam coenam fuisse. Plut. in Cimone, & Athen. lib. 12. cap. 15. Xenocrati Agrigentino Pindarus ode 6. Pythiorum inter caeteras laudes etiam hanc tribuit: [Greek words]. Dulcis mens eius in conuersando cum conduis, apum superat cancellatum opus. Lycurgus orator Philippvm regem scribit in oratione in Demadem, cornu praebibere solitum his, quos perbenignè excipiebat. Athen. lib. 11. cap. 8. Cleomenes Leonidae F. Spartanorum rex, in victu parcus, in conuiuijs festiuus erat. Acroama neque adhibebatur, neque requirebatur. Quippe compotationem ipse condiebat sermone, nunc quaerendo, nunc narrando: neque inerat seueritas orationi eius tristis, sed lepidus & honestus iocus: Quas enim reliqui reges fabricabant hominibus captiones, qui inescabant & corrumpebant eos pecunia: has rusticas & iniquas ducebat. At comi consuetudine & lepida oratione aliena???ue à fuco congredientes conciliare & adiungere, hoc pulcerrimum ei & rege videbatur dignissimum. Nam nihil inter amicum interesse & mercenarium rebatur, nisi quòd pecunia hic, ciuilitate ille & festiuis verbis capiatur. Plut. in eius vita. Alexander Magnus in vinum suit minùs opinione effusus. Habitus est tamen ob spacium, quod non bibendo magis quàm fabulando producebat, singulis calicibus prolixum sermonem interponens semper, id???ue cùm abundaret ocio: [2908] quando in negotijs quidem non vinum illum, non somnus, nullus ludus, non nuptiae, non spectaculum, sicut alios duces, abduxit. Testatur vita: quam etsi egit breuissimam, plurimis tamen maximis???ue rebus gestis impleuit. Plutarchus in Alexandro. Evmenes Cardianus fusus in Cappadocia ab Antigono, in Nora arce Lycaoniae obsidebatur. Vbi frumentum quidem & aquae copia & sal, verùm quod esui esset, vel condimenti aliud nihil suppetebat: ex his tamen quae suppeditabant, victum parauit socijs laerum, omnes vicissim ad mensam suam inuitans, conuiuium???ue lepidis sermonibus & comitate condiens. Plut. in eius vita. Apud Veteres si quis ad coenam benignè inuitatus iret, alios pari affectu aut sanguine coniunctos eisdem aduocare epulis non vetabatur, veluti comites secum & vmbras duceret. Sua autem sponte conuiuio alijs parato se intromittere non decebat. Si qui verò non accersiti & automati irent, in imam lectispondam deduci iubebantur. Tum si forsan minus tempestiuè, neque ad horam constitutam, conuiua accederet, illum nisi triclinio circuito admitti non sinebant: & tunc epulari iussus, discumbebat. Reges Spartanorum serò prodeuntes, coenae parte multabantur: quippe ad coenam non enntibus binae choenices farinae, & vini singulae cotylae mittuntur, dupla verò praesentibus. Ideo ephori Agidi regi Lacedaemoniorum, quum ad Phiditia non accederet, coenae partem petenti ab negarunt. Alexander. Apud Rom. feminae cum viris cubantibus sedentes olim coenitabant. Quae consuetudo ex hominum conuictu ad diuina penetrauit. Nam Iouis epulo ipse in lectulum, luno & Minerua in sellas ad coenam inuitabantur. Quod genus seueritati postea disigentiùs in Capitolio, quam in suis domibus seruarunt: quasi magis ad rem pertineret dearum quàm mulierum disciplina contineri. Valerius Maximus libro secundo, capite primo. Romani veteres mensam tolli vacuam non patiebantur, sed in ea semper aliquid edulij relinquebant, famulis eorum???ue proli, vt non tam eis quod sumunt, quàm quod domini eis impertiuntur, gratum foret. Hinc Persarum reges perhibent non solum amicis, ducibus, & satellitibus ex mensa sua semper portiones mittere solitos: verumetiam seruorum & canum quotidie coenam in illorum mensa apponi: quo facerent, quatenus possent, omnes, quibus vtebantur, mensae suae & Vestae consortes. Etenim mitescunt pastus communione vel immanissimae ferae. Plut. lib. 7. Con. quaest. 4. L. Pavlvs Aemilius, victo Perseo Macedonum rege, spectacula variorum ludorum & victimas dijs exhibuit, epulas conuiuia???ue praebuit: in quae sumtum quidem largè suppeditabat commeatus regius: ordinem verò, digestiones, loca, exceptiones, & quantum cuiusque dignitati deferre honoris & comitatis deberet, ita exactè atque accuratè ostendit se callere, vt stuperent Graeci: quòd ne quae perludum quidem agebat, tractaret solutè, sed vir rebus tantis districtus, hisce quoque minutijs decorem adhiberet. Atqui oblectabant haec quoque eum, quòd in tanto apparatu & splendore suauissimum esset ipse oblectamentum & spectaculum conuiuis. Ac defixis industriae suae admiratione, eiusdem mentis dixit esse aciem ordinare rectè, & conuiuium: hoc, vt quàm gratissimum inuitatis, illam vt quàm horrendissima hostibus esset. Plut. in Aemilio. Mensam M. Cato maximè amicorum parentem atque procreatricem existimauit. Ei coena erat ruri liberalior: inuitabat enim assiduè villis suis vicinos & finitimos, quibuscum ei familiaritas intercederet. Cum his viuebat hilariter: eratque iucunda consuetudo eius & accepta non aequalibus modò, sed iuuenibus etiam. nempe multarum rerum peritus erat, multis???ue rebus & sermonibus memorabilibus interfuerat. Mensam inprimis putabat esse amicitiae conciliandae aptam, ac frequens illic laudatio egregiorum virorum introducebatur, frequens etiam malorum & improborum obliuio: nec vituperationi eorum vel commendationi permittebat in conuiuium suum Cato accessum. Plut. in Catone. C. Iv L. Caesar inuitatus Mediolani ad coenam ab hospite Valerio Leone, qui asparagum apposuerat, atque olei loco infuderat vnguentum. ipse simpliciter comedit, & indignantes increpauit amicos: Satis enim erat, inquit, abstinere ijs, à quibus abhorrebatis. Nunc eam rusticitatem qui reprehendit, ipse est rusticus. Plut. in Caesare. Suetonius condîtum oleum pro viridi appositum inquit: Cùm nulli ferè ad conuiuium inuitanti suum denegaret officium, exceptus à quodam coena perparca, ac penè quotidiana: cùm à conuiuatore dimitteretur, hoc illi tantùm insusurrauit: Non putabam me tibi tam familiarem esse. Alius tam ieiunum apparatum contumeliam fuisset interpretatus, ille ciuiliter etiam pudori consuluit: inuitatoris familiaritati tribuens, id???; in aurem ne caeteriputarent exprobratam parsimoniam. Plut. in Romanorum apophthegmatis. Avgvstvs Caesar conuiua batur assiduè, nec vnquam nisi recta, non sine magno ordinum hominum???ue delectu. Valerius Messala tradit, neminem vnquam libertinorum adhibitum ab eo coenae, excepto Mena, sed asserto in ingenuitatem. Post proditam Sexti Pompeij classem, ipse scribit inuitasse fe quendam, in cuius villa maneret, qui spiculator suus olim fuisset. Conuiuia nonnunquam & seriùs inibat, & maturiùs relinquebat, cùm conuiuae & coenare inciperent, priusquàm ille discumberet, & permanerent digresso eo. Coenam ternis ferculis, aut, cùm abundantissimè, senis praebebat, vt non nimio sumtu, ita summa comitate. Nam & ad communionem sermonis tacentes, vel submissim fabulantes prouocabat, & aut acroamata & histriones, aut etiam triuiales ex circo ludos interponebat, frequentissimè aretalogos. Solebat ad coenam inuitatus non negare, quo se ciuibus suis conuictu non superbo quàm familiarissimum faceret. À pauperrima ac tenuissima cuiusdam coena rediens, hospiti illum verbis prosequenti, hoc vnum ad aurem iocoso murmure respondit: tam familiarem me tibi non putabam. Suetonius. Clavdivs Caesar, adhibebat omni ceonae liberos suos cum pueris puellis???ue nobilibus, qui more vetere ad fulcra lectorum sedentes vescerentur. Idem. Traianvs Imp. venationibus, conuiuijs, serijs???ue atque iocosis rebus ciuium libenter intererat. Saepè quartus discumbebat, veniebat???ue in aedes eorum, interdum nulla planè munitus custodia, ibi???ue interdum etiam quiescebat. Xiphilinus, & Dion Nicaeus. Adrianvs Imp, in conuiuijs amicorum non multum à priuatorum conditione aberat. Cuspinianus. M. Antoninvs Pius Imp. conuiuia cum amicis & priuata communicauit & publica, nec vllum sacrificium per vicarium fecit, nisi cùm aegerfuit. Frequentauit & ipse amicorum suorum conuiuia. Capitolinus. Alexander Seuerus Imp. in procinctu atque in expeditionibus apertis papilionibus prandit atque coenauit, cùm militarem cibum cunctis videntibus atque gaudentibus sumeret, circumiret propè tota tentoria, à signis abesse neminem pateretur. Lampridius in Seuero. Cùm Antonivs monachus ad Pavlvm Thebaeum eremitam venisset, coruus integrum panem ante ora eorum deposuit. Hîc Domino gratiarum actione celebrata, vter eorum panem frangeret, ad vesperum penè vsque contenderunt. Paulus more cogebat hospitij, Antonius iure refellebat aetatis. Tandem consilium fuit, vt apprehenso è regione pane, dum ad se quisque nititur, pars cuique sua remaneretan manibus. Hieronymus in vita Pauli eremitae. Narrat Cassianus cap. 26. lib. 5. Gastrimargiae, de quodam Sene eremita, cuius tamen nomen non exprimit, quòd is nunquam solus cibum sumserit: ac propterea ad totos quinque dies saepiùs reficiendi corporis moram extraxerit, dum vel die sabbati, vel dominico, cùm ad Ecclesiam accedendum fuit, occasio obtulisset aliquem fratrem peregrinum, quem secum ad ductum mensae sodalem adhiberet: atque idipsum quoque non tam suae necessitatis gratia fecisse illum, quàm hospiti pietatis officium exhibendi causa. Tartari dum in conuiuio versantur, aduenientem quemque hospitem facilè tolerant, in mensam???ue excipiunt. Bonfinius lib. 8. Decadis 2. Apud Scythas hominum conuictus religiofissimus habebatur: & iurareper conuictum, sacrosanctum erat. Pontanus in Prologo libri de Conuiuentia. Galli nostra aetate dicuntur conuiualitati admodum dane operam. Quos quis non laudet, dum id faciant cum delectu Idem cap. 6. de Conuiuentia. Apud Svecos & Gothos epulae publicae frequentes olim fuêre. Tandem redactus est is conuictus ad tres dies Pentecostales, atque totidem ante ieiunium Quadragesimale. Tu̅c ad parochiam vniuscuiusque territorij, cibos iuxta facultatem suam quisque comportar, & in maxima domo penes Ecclesiam ad eum vsum fabricata, distincto mensarum ordine iuxta seriem aetatum, dignitatum, ac familiarum conuiuantur, potu ceruisiae publicis expensis longè antea ad hunc vsum reseruato. Senatoribus per ministros stolis candidis indutos, ampla cornua electo potu repleta, in memoriam S. Trinitatis ebibenda, ordine dantur. Deinde eisdem ceremomis in memoriam Deiparae virginis, & tertiò patroni, cuius inuocationi parochialis ecclesia dedicata sit, cornua exhauriunt. Quibus ritè peractis, ex alto legi solent ad latus Senatoris statuta conuiuantium. Quin & controuersiae atque lites omnes pacificè dirimuntur, connubia conciliantur, & a micitiae firmissimae contrahuntur. Olaus libro 16. capite 16. & 17. In Balneo. [Greek words], id est, Vnà lauabor. Dici consueuit, vbi quis insinuat se in societatem alterius, aut vbi quis admittit aliquem [2909] in societatem: vti qui pauperior est, sumtum effugiat. Suidas ait, olim fuisse morem, vt Divites vnà cu̅ pauperibus lauaf???: vt quibus priora supellex strigilum, spongiarum, guttoru̅, atq; id genus rerum non esset, diuitum vterentur supellectile. Titvs Imp. ne quid popularitatis praetermitteret, nonnunquam in thermis suis, admissa plebe, lauit. Suetonius. In Venereis. Apud Spartanos ex institutis Lycurgi, sponsus noctu clàm accedebat ad sponsam extincto lumine, & cum ea quadam velut religione timidus coibat, & verecundus. Plutarchus in Lycurgo. Iuxta Venerem veteres Mercurium vno in sacello collocauêre: quòd voluptas genialis praecipuè sermonem postulet, Suadam???ue & Gratias, blandimentis vt impetrent à se mutuo ea, quae fert animus, non certamine neque contentione. Solon praecepit Atheniensibvs, vt sponsa vorato malo cydonio cum sponso concubet: obscurè nimirum significans, oris & vocis debere gratiam primu̅ comem esse & suauem. In Boeotia obuelaram sponsam asparagonia coronant. Vt enim fructum ille edit asperrima ex spina suauissimum: sic sponsa ei, qui primam suam non refugit neque auersatur asperitatem & acerbitatem, contubernium lene praebebit & dulce. Plut. in Praec eptis con. In Bello. Vide suprà, Humani erga Hostes, f. 2899. In Venatione. Artoxerxes Persarum rex, ijs qui secum venabantur, qui possent & vellent, vt ante regem iaeulum emitterent, libenter concedebat. Plutarchus in regum Apophthegmatibus. In Contractibvs. Psammetychvs primus Aegyptiorum regum, caeteras nationes ad importanda, quae apud se erant, allexit, securitate singulis adeuntibus praebita. Diodorus Siculus libro primo, capite quinto. In Alea. Avgvstvs in alea benignè, liberaliter ac iucundè lusisse dicitur, vt nullam habere occasionem largitatis suae maiorem aut commodiorem videretur. Sic enim in epistola eius ad Tiberium Suetonius: Nos, mi Tiberi, quinquatrijs iucundè egimus. Lusimus enim per omnes dies, forùm???ue aleatorium calefecimus. Fratèr tuus magnis clamoríbus rem gessit. Ad summam tamen perdidit non multum: sed ex magnis detrimentis, praeter spem, paulatim retractus est. Ego perdidi XX. millia numûm, meo nomine: sed cùm effusè in ludo liberalis fuissem, vt soleo plerunque. Nam si quas manus remisi cuique exegissem, aut retinuissem quod cuique donaui, vicissem vel L M. Sed hoc malo. Benignitas enim mea me ad coelestem gloriam efferet. Suetonius. Ante Mortem. Quo die occisus est à Chaerea Caivs Imp. praeter naturam sua̅ affabilis fuit, ita vt insueta comitate omnibus fuerit miraculo. Tertio Circensium die sedens in circo, sparsis in spectatores missilibus, quae pomis constabant & auibus propter raritatem gratis, delectabatur diripiente haec certatim populo. Sueton. POPVLARITATIS ET HVMANITATIS ACCIDENTIA, Qvoad Frvctvm. Praemia Digna. Exempla quaedam ex Tit. Reges Populares, item Humaenitatis erga Bruta, petantur, f. 2876. 2903. Foedus. P. Scipio, pulso ex Hispania Carthaginensium duce Hamilcare, cum duabus triremibus tranquillo mari in Africam traiecit: casu???ue accidit, vt eadem hora Hasdrubal, septem cum triremibus ad Syphacem veniens, iactis ancoris in terram descenderet. Ita prior in terram Hasdrubal, mox Scipio & Laeliusegressi, pergunt ad regem. Syphaxrex Massylorum, duorum opulentissimorum populorum duces eadem die suam pacem amicitiam???ue petentes ad hospitium inuitauit, conatus???ue est eos ad colloquium pacis causa deducere. Scipio hoc renuit, dicens, nullum cum Poenis priuatum sibi odium esse, neque de repub. se cum hoste agere quicquam nisi iussu senatus posse. Rex ne alter hospitum exclusus mensa videretur, ad eandem mensam vtrunque inuitauit, quinimò simul coenati, eodem etiam lecto simul dormierunt. Tanta autem comitas Scipioni, atque ad omnia naturalis ingenij claritas & facundia erat, vt non modò Syphacem barbarum insuetum???ue Romanis moribus, sed etiam hostem quencunque infestissimum alloquendo sibi conciliaret: mirabiliorem???ue aspectum ac maiestatem prae se ferebat, quàm gestarum rerum gloriam. Itaque regem regnum???ue Scipio allocutione sua in Romanorum partes pertraxit: tantam artem ad conciliandos animos eidem natura tribuerat. Ioan. Gerund. lib. 5. Paralip. Hispan. Reconciliatio. Exempla sub Tit. Prudentiae in reconciliando, ƒ. 1725. 1731. Alphonsvs potentissimus Aragonum, Neapolitanorum & Siciliae rex, cùm Capuam proficisceretur, videns quendam auxilium implorantem, propterea quòd asellus in lutum prolapsus esset farina onustus: illicò equo desilijt, & asinum haerentem coeno, subleuare nequaquam erubuit. Asinarius verò, qui regem priùs non nouerat, pertrepidus veniam precabatur. Parui quidem momenri res, sed quae nonnullos Campaniae populos regi reconciliauerit. Panormita libro 1. de Rebus gestis Alphonsi, & Pontanus capite sexto, de Beneficentia. Deditio. M. Antoninvs Pius Imp. tantae fuit aequitatis & gratiae apud omnes, vt plurimae nationes, quae Romanum priùs iugum repulerant, armis abiectis sua sponte sese ei subiecerint. Iulius Capitolinus, & Eusebius. Defensio, Auxilium. Henricvs princeps Boëmorum, & episcopus Pragensis, in maxima annonae caritate, frumento à se coëmto indigentibus gratis exhibito, adeò factus est popularis, vt ad eum defendendum contra Premislaum & Vladislaum fratres regnum affectantes vniuersi confluerent. Dubrauius lib. 14. Absolutio. Romanos tantum pudori tribuisse legimus, vt Philippo regi Macedoniae, pluribus criminibus accusato, nil aequè profuerit, quàm Demetrii filij pudor in Senatu, obiecta minimè diluere valentis. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 19. Imperium, Dignitas. David rex, ob placabilitatem & humanitatem iuuenis etiam ad gubernandum populum Iudaeorum vno omnium consensu electus est, adeò vt parentes cum filijs suis, filij parentibus in amore praeferrent, cùm ad vtilitatem hominu̅ potiùs quàm, dominandi cupiditate sumsisse regnum videretur. Platina lib. 1. de Optimo ciue. Aristides Iustus, vnà cum Cimone, praebendo se in expeditionibus comem & communem, imprudentibus Lacedaemonijs imperium detraxit, non armis, non classe vel equitatu, sed beneuolentia & ciuilitate. Cùm contrà Pausanias à Lacedaemonijs iniquitate & austeritate omnes abalienarit. Plutarchus in Aristide. Alcibiades etsi populum Atheniensem vita dissoluta offendisset, eundem tamen vicissim comitate sua sibi deuin xit, vt etiam vitia eius benigniore appellatione mitigarent, & maris imperium ei decernerent. Plut. in eius vita. C. Ivl. Caesar multum, in salutationibus & congressibus quòd supra aetatem blandus esset, fauorem assecutus est ad populum. Adhaec coenarum & mensae, & in summa reliquo vitae splendore colligebat paulatim in republ. opes: quas inuidi eius breui existimantes deficientibus sumtibus euanidas fore, securi inclarescere illum in repub. permisêre. Plut. in Caesare. Germanicvs Drusi F. suarum virtutum fructum vberrimum tulit, sic probatus & dilectus à suis, vt Augustus diu cunctatus, an sibi successorem destinaret, adoptandum Tiberio dederit. Iosephus lib. 18. cap. 8. Antiq. & Suetonius. Valerianvs Licinius Impradeò populari fuit ingenio, vita???; ad senium vsq; incorrupta, vt nullus vnqua̅ principum maiore militum studio, omnium???; ordinum consensu ad imperium peruenerit. Cuspin. Honores qualescun???. Aepytus Messeniorum rex, Cresphontis F. cùm post reditum Heraclidarum in Peloponnesum, & obsequijs nobilitatem & largitionibus plebem delinijsset: eò peruenit honoris, vt Aepytidae posteri iam omnes appellati sint, cùm antè Heraclidae dicerentur. Pausanias in Messenicis. Gelon cùm in Himerensi pugna deuicisset Carthaginenses, vniuersam Siciliam sub suum imperium coëgit. Pòst nudus [2910] in forum progressus, affirmauit se ciuibus imperium restituere velle. At illi renuebant, experti eius humanitatem, quòd videlicet popularior esset, quàm pro potestate monarchae. Propter hanc causam Syracusani in Sicilia simulacrum ipsius in delubro Iunonis nudum posuêre. Aelianus lib. 6. de Varia hist. & Diodorus. Titvs Imp. Amorac deliciae generis humani dictus, tantum illi ad promerendam omnium voluntatem vel ingenij, vel artis, vel fortunae supersuit: & quod difficilimum est, in Imperio, quando priuatus, atque etiam sub patre principe, ne odio quidem, nedum vituperatione publica caruit. Suetonius. Eberhardvs dux Virtenbergicus primus, pacis studijs celeberrimus fuit. Vrbes ditionis circumiens, apud ciues de magistratus & praefectorum integritate, apud peregrinos de hospitum fide diligenter inquirebat. Hac popularitate obtinuit, vt subditi viuentem etiamnum inter deos referrent, cum huiusmodi praeconio, Nisi Deus esset, noster Dux Eberhardus Deus esse posset. Ioannes Agricola in prouerbijs Germanicis. Libertas. Taxiles perhibetur Indiae obtinuisse Aegypto non angustiorem laxitate portionem, pabulo autem laetam, foecundam???; fructibus in primis: ac vir ipse sapiens fuisse, atque cùm salutaret Alexandrum, dixisse: Quid bellis inter nos & praelio, Alexander, opus est, cùm neque aquam nobis ademtum neque victum necessarium veneris? pro quibus solis necesse habent homines sani decertare. Reliquis opibus & facultatibus, quas vocant, si ego abundantior sum, impertiar tibi libens: sin inferior, non recuso accipere abs te grato animo beneficium. Delectatus ea oratione Alexander, illum???ue complexus: An tu, inquit, pugna arbitraris ex tali sermone & comitate colloquium fore immune? At nihil proficis: quippe co̅tendam tecum, & depugnabo beneficijs, ne me superes benignitate. Ac muneribus acceptis multis, datis???ue pluribus denique mille talentûm argenti signati ei propinauit. qua retorsit amicos acriter, sed barbaros multò sibi reddidit mansuetiores. Plut. in Alex. Alfonsvs Aragonius, vt incredibili erga hostes clementia fuit: ita apud Gaietam naualipraelio victus, in Philippi Mariae Mediolanensis ducis potestatem veniens, non vt captiuus ab eo habitus est, sed festis ludis, conuiuijs???ue honoratus, sine precio dimissus est. Fulgosus lib. 5. cap. 1. Soboles. Hyrievs, Neptuni & Alcyones F. in Tanagra ciuitate Boëtiae, cùm benignus esset erga hospites. Dij quoque dicuntur in eius hospitium accessisse. Iupiter, Neptunus, & Mercurius ab illo liberaliter tractati, proposuerunt, vt quodcunque liberet, peteret. Eo filium petente, Dij in pellem mactati bouis profuderunt semen, ex quo natus est Orion. Natalis Comes Mythol. lib. 8. cap. 13. Opulentia. Pyrrhias portitor Ithacensis ob pietatem erga caecum captiuum thesauro ingenti potitus. Vide suprà, Humani erga Captiuos. Alimenta. Ctesibivs Chalcidensis Menedemi familiaris, cùm interrogaretur, Quid sibi ex philosophia lucratus videretur? Vt coenem, inquit, immunis. Erat autem promtus, & ad ridendum suauis, quo efficiebatur, vt ab omnibus ad conuiuia vocaretur. Athen. lib. 4. cap. 19. Indigna. Pvta Odium, Inuidia. Agis iunior, Spartanorum rex, comitate & facilitate sua ciues omnes ad se pertraxit iuniores, & Rempub. ad veterem illam Lycurgi normam reformare aggressus, ab aemulis in carcerem abreptus, ibi strangulatus est, indicta causa. Eum mortuum intuita mater Agesistrata: Nimia tua, te, inquit, fili, modestia, lenitas & humanitas, & nos simul perdidit. Plut. in Agide. Mors. Carolvs IV. Ioannis Boëmorum regis F. à patre inuidiam sustinet. Vide Tit. Inuidi filijs. Vsvm. Humanitatem in conuersando, reliquis Virtutibus famulari interdum constat: Prudentiae in concilianda amicitia, in reconciliando, f. 1722. 1725. Clementiae item, & Iustitiae, ƒ. 2656. 3252. Quòd si quando Vitijs, vt Astutiae in opprimendo hoste: Crudelitati in pertrahendo hoste ad insidias: Blanditia illa erit non Humanitas.

LIBRI SECVNDI TITVLORVM DISPOSTIO. ???

??? Voluminis Decimiquarti Liber II. De Excessv Humanitatis, siue de Blanditia. ADvlatio in genere huius est loci, ob blandum co̅uersandi modum: in conuersando, in colloquendo, aliena item bona laudando, mala excusando, diuiditur: de quibus singillatim pòst agetur. At respectu Mendacij, quod iunctum habet, ad [Greek words] alienis bonis extollendis, malis excusandis referri potest, vti suo loco monuimus. BLANDITIA respectu EFFICIENTIS considerata. BLANDITIAE sectatores. Advlatores. Qvi. Qvales. Puta Popvli. Scribunt Graeci, [Greek words] esse adulatorum verbum proprium: translatione tamen à brutis ducta, quae caudam motantia, [Greek words] dictam, subblandiri assueuerint. Cael. lib. 20. cap. 33. Antiquarum Lectionum. [Greek words] verbum adulatoribus congruit, qua̅do subblandiendo floccos pilos???; ex vestibus legunt, quos vocant Graeci [Greek words] Idem. Q. Curtius scribit adulationem esse nationis Sicvlae vitium proprium germanum???ue: sicut Graecorvm quoq;, vt indicat D. Hieronymus. Ibidem. Macistratvs. Menesthevs Petei F. primus inter mortales auram popularem captare aggressus, & blandiri plebi, Theseum Atheniensium regno priuauit. Plut. in Theseo. Antiochvs Epiphanes, Asiae rex, nimia popularitate Insani nomen meruit, absq; delectu regiae maiestatis personae oblitus cum quibuslibet conuersando. Athen. lib. 5. cap. 4. Appivs Claudius Censor, dum populo gratificari studet, nullam senatus rationem habuit. Primùm Appiam aquam, sic appellatam, à stadijs octoginta Romam deduxit, in quod opus multas aerarij publici pecunias iniussu senatus insumsit. Deinde Appiam viam à se sic nominatam, magna ex parte duris lapidibus à Roma ad Capuam constrauit: quod interuallum est stadiorum plus mille, & loca eminentia solo complanando, & depressa caua???ue magnis aggeribus exaequando, vniuersum aerarium publicum exhausit: ac nominis sui immortalem famam post se reliquit, communis vtilitatis studiosus. Praeterea senatum miscuit, non patricios, & eos qui dignitate praestarent, solùm in senatum cooptando, quandoquidem factitari solitum erat: verumetiam alios multos, & ex libertinorum genere nonnullos: quae grauiter ferebant qui generis nobilitatem iactabant. Fecit etiam ciuibus potestatem, vt sese in quamcunque vellent tribum aggregarent, & facultates vbi luberet aestimarent. In summa cùm animaduerteret illustrissimos quosque odium aduersus se fouere, offensionem reliquorum vitabat, hoc pacto sese contra alienationem nobilium vulgi beneuolentia praemuniens. Et in equitum exploratione nulli equum ademit, atque in Senatorum confirmatione neminem obscurum senatorem eiecit, quod censores facere consueuerant. Diodorus libro vigesimo. Tiberivs Caesar, in appellandis venerandis???ue singulis, & vniuersis, propè excessit humanitatis modum. Suetonius. Fliolmvs Gothorum rex, milites suos, no̅ solùm commilitones, sed combibones effecit, cum eis comedere, & in longam noctem potare solitus. Cùm solito more noctem cum suis potando duceret, ab ipsis ebrietate suffusis, in ingens dolium cereali liquore repletum, in media aula collocatum per ludibrium praecipitatus, interijt. Ioannes Magnus libro seprimo, capite 17. Svbditi. In Arabvm regione ex instituto quodam hoc faciunt, vt si regis aliquod membrum fuerit mutilatum, eandem partem obligatam fascijs & ipsi gestent: vt cum mortuo rege ipsi quoque interfici studeant, eidem mutilato quoque similes se praebeant. Athenaeus lib. 6. cap. 6. Amici. Adrianvs Imp. amicorum adeò studiosus, vt singula exploraret, & secretissima quaeque rimaretur, & per hoc in vitia lapsus adulterij: quae vbi cognouit, neque ipse ab ijs abstinuit. Cuspinianus. Parentes. Ex loco Clementiae nimiae. Parentum erga Liberos, quaedam huc pertinent. Illic Irae remissae, hîc Gratiae intensae ratio habetur. Agar ancilla, dum in puerilibus rixis ob aetatis praerogatiuam herili filio Isaaco Ismaëlem suum praefert, fouet, defendit: ab Abrahamo ablegata fuit. Olim Abydenis mos fuit, si quem ciuem aut hospitem acciperent conuiuio, praeterea in sacris ac solennibus epulis, vt post vnguentum & coronas, infantes à nutricibus inducerentur, circumferrentur suauiandi. Vagientibus autem & clamantibus pueris, garrientibus item & obstrepentibus nutriculis, conuiuium tumultuosum & iniucundum reddebatur. Hinc prouerbium, Abydena irruptio, de conuiuio tumultuoso. Erasmus ex Zenodoto. Pisistratvs Atheniensium tyra̅nus, cùm mater apud ipsum delata esset, quòd adolesce̅tem quendam adamaret, furtim???; cum eo congrederetur, & quidem frequenter prae metu Pisistrati: negante sui copiam, adolescentem vocauitad coenam. Peracta coena, rogauit quomodo habitus esset? quum ille respondisset, Suauiter. Haec, inquit, tibi contingent quotidie, si matri meae placueris. Plut. Themistocles Atheniensis, filium suum, quem mater adamabat, atque in delicijs habebat, plurimum omnium Graecorum posse, colligebat hunc in modum: Athenienses, inquit, dominantur Graecis, ego Atheniensibus: mihi mater, matri filius. Plut. in Graecorum apoph. Fratres. Alexander Magnus, cùm sensisset sororem suam cum eleganti forma iuuene habere consuetudinem, non aegrè hoc tulit, sed dixit: Concedendum esse, vt illa quoque aliqua ex parte regno frueretur. Plut. in Regum & Imp. apoph. Conivges. Ex loco Clementiae nimiae erga Coniuges, quaedam huc referri poterunt. Nisi plus aequo Protoplastvs Euam adamasset, nunquam sciens volens???ue à diuina lege aberrasset. Nocuit auctoribus dira praeuaricatio: nocuit & posteritati. Sabell. lib. 3. cap. 5. ex Genesi. Samson vir fortissimus???, nifi cùm Philisteae coniugi nimiùm indulsisset, nunquam illius proci aenigma illud de leone & apum mellifi catione, magna viri indignatione interpretari potuissent: vnde fremitus & vox illa aestuantis animi, Nihil fallacius femina. Idem ex 4. Iudicum. Mirum videri posset, hominem suprema sapientia, ac supra fastigium humanitatis collocatum, adeò iugalibus illecebris succubuisse, vt relicta luce tenebras sit secutus. Sed homo fuit Solomon Iudaeorum rex, etsi sapiens, humanus tamen: cuius proprium est labi. Idem. Tertia Aemylia, Africani prioris vxor, mater Corneliae matris C. & Tib. Gracchorum, tantae fuit comitatis & patientiae, vt cùm sciret viro suo ancillulam ex suis gratam esse, dissimulauerit, ne domitorem orbis Africanum femina magnum virum, impatientiae reum ageret: tantum???ue mens eius à vindicta abfuit, vt post mortem Africani manumissam ancillulam in matrimonium liberto suo daret. Valerius Maximus libro 6. capite 7. Livia, cùm sciret Augustum puellis nondum maturis oblectari, clàm magna diligentia perquisitas, secretò ad eum deduci curabat: prae nimia fide amore???ue id marito concedens, cuius gratia nonnullae, cùm pellicem ferre non possent, interdum viros peremerunt: atque id circo tantò magis laudanda, quantò eius exempla rariora inueniuntur. Suetonius. M. Antonini vxor Faustina malè audiebat vulgó. Itaq; hortantibus amicis, vt eam repudiaret, si nollet occidere: Si vxore̅, inquit, dimittimus, red damus & dotem. Dotis nomine signans imperium, quod ab socero, volente Adriano, adoptatus acceperat. Iulius Capitolinus. Alaricvs, Vestgothorum rex, capta Roma, Placidiam sororem Honorij Imp. vxorem duxit, eius???; ductus illecebris, praeter voluntatem humanissimum se victis exhibuit, & Honorij suasu Gallias & Hispanias petijt. Inuidia regi hinc orta est atrox à suis, quòd vxori ad dictus, relicta vrbe aliena vi capta, ludibrium potiùs quàm pacem secutus, Italia cesserit, & tandem insidijs illorum è medio sublatus. Cusp. Othocarvs Boëmiae rex, cùm de pudicitia coniugis sinistri ad se rumores delati essent: Lex, inquit, naturae est, Cornua qui faciunt, ne cornua ferre recusent. Aeneas Syluius lib. 3. comm. de Rebus gestis Alfonsi. Lvdovico Sforciae, duci Mediolanensi, Beatrix coniunx sua, non minùs in rebus grauioribus, quàm in iucundioribus comes assidua esse solebat. Guicciard. lib. 2. Domini. Athenienses agricolis blandiri solebant, vt ab illis ficos praecoquos acciperent, bene ominantes ac precantes, vt in annum sequentem fici feliciter prouenirent. Rustici verò posteaquam senserunt ciuium blandiloquentiam eò spectare, vt ficos acciperent, in prouerbium verterunt, vt commodi speadulantem, ficos petere dicerent: Aristophanes in Vespis: [Greek words] Erasm. in Adag. Ficum cupit. Clavdivs Caesar libertorum praecipuè suspexit Posidem spadonem, quem etiam Britannico triumpho inter militares viros hasta pura donauit. Nec minùs Felicem, quem cohortibus & alis, prouincae???ue Iudeae praeposuit, trium reginarum maritum. Et Harpocram, cui lectica per vrbem vehendi spectacula???ue publicè edendi ius tribuit: ac super hos Polybium à studijs, qui saepè inter duos Coss. ambulabat. Sed ante omnes Narcissum ab epistolis, & Pallantem à rationibus: quos decreto quoque Senatus non praemijs modò ingentibus, sed & quaestorijs praetorijs???ue ornamentis ornari libenter passus est: tantum praeterea acquirere & rapere, vt querente eo quondam de fisci exiguitate, non absurdè sit dictum, Abundaturum, si à duobus libertis in consortium reciperetur. Suetonius. Qvo Consilio, Qva Occasione. In dictis factis???ue erga omnes, aut certè erga aliquos tantùm, vltra quàm decet blandum esse, [Greek words] proprium est: id vnicè stiodentis, vt placeat, vt nulla molestia afficiat. Quòd si vtilitaitis suae causa id faciat, [Greek words] dicitur, amicus fictus, [Greek words], agglutinatus spe lucri, non amoris integritate ijs quibuscum versatur, vt notat ex Athenaeo Eustath???s. Iidem [Greek words], veteri appellatione honesta, do ijs qui epulis sacris adhibebantur, quorum etiam poculiaris erat magistratus: postea verò infamis vox haberi capit, de ijs qui cibi causa alijs adularentur: vti docet Athen. lib. 6. cap. 5. Dipnosophistarum. Ventris Cavsa. Parasiti Proprie. [Greek words], & [Greek words], & [Greek words] ijdem, qui ventris causa adulantur. Plut. de Dignosc. adul. & amico. Eorum genera recenset Athen. lib. 6. cap. 3. ex Comicis antiquis. Videtur Cicero putasse Phormionem, parasitum Terentia [2913] num, atri coloris fuisse, proprium???; hoc eius parasiti extitisse, quod ad eum colorem pertinet, non commune omnium eius generis hominum: quia in oratione pro A. Caecinna inquit: Et argentarius Sex. Clodius, cui nomen est Phormio. Nihil tame̅ apud comicum, quod indicet huius aut illius coloris eum fuisse. Alexis verò, qui eam scenam magna cum laude coluit, oste̅dere videtur, solitos comicos poëtas inducere parasitos omnes atri coloris, quando inquit: [Greek words] Victorius lib. 6. Var. lect. cap. 23. Parasitvs apud Diphilum comicum narrat se dissentire ab ingenio multorum, qui cùm vocati sunt ad coenam à diuite aliquo, fortunato???ue homine, statim domum introëuntes laudant triglypha, tecta laqueata, Corinthia???ue vasa, coniectis in huiuscemodi ornamenta aedium oculis: se namque his rebus spretis, intentis oculis respicere fumum culinae: quòd si ille impetu quodam directò latus sit, se gaudere ac prae gaudio exultare: contrà autem si obliquus ac tenuis, illicò cognoscere coenam, sanguinem non habituram, & se malè acceptum iri: neque enim huiuscemodi coena ipsum delectabat. Carmen apud Athenaeum in 6. lib. Dipnos. legitur. Victorius lib. 7. Var. lect. cap. 16. Aristodemus lib. 2. Ridiculorum memorabilium parasitos fuisse scribit Sostratvm regis Antiochi, Evagoram gibbum Demetrij Poliorcetae, Phormionem Seleuci. Athen. lib. 6. cap. 5. Idé meminit Evclidis Smicrini F. & Moschionis, quem Paramesetem appellabant: item Callimedontis, Cobionis, Cerybionis, Chaerephontis, de quo commentarium scripsit Callimachus: item Archephontis, Stratii, Gryllionis, Philoxeni, quem Menander Pternocopidem vocat. Tithymalli meminit Alexis. Corydi Timocles, eius???ue dicta scripsit Lynceus Samius. Apollonivs Antiochi Grypi regis Syriae. Anthemocritvs athleta Aristomachi Argiuorum tyranni parasitus, Satyrvs vtriusque Dionysij. Proclides Philippi à Rom. victi, auctor omnium calamitatum, Thrason Hieronymi tyranni Syracusiorum, Clisophvs Philippi Macedonis. Quem cùm cauillaretur Philippus, ac laetus esset: In posterum non ego te pascam, ait. Symmachvs Attali regis adulator & historicus, regis vitam descripsit. Hierax Ptolemaei Euergetis, Sosipater Mithridatis. Athen. lib. 6. cap. 5. & 6. Aristippvs Cyrenaeus, Socratis auditor, meruit nomen regij canis, & aulici, quòd adularetur Dionysio, & sequeretur quaquà versum iret ille, saginandi ventris causa. Vnde Horat. Si pranderet olus patienter, regibus vti Nollet Aristippus—. Asserit Euphantus Callicratem adulatorem fuisse Ptolemaei tertij, qui non Vlyssis solùm imaginem in sigillo gestabat, sed filijs etiam nomina imposuit Telegonum ac Anticliam. Athenaeus lib. 6. cap. 6. Avaritiae cavsa. Captatores haereditatum. Consule Tit. Auaritiae foeneratoriae. quatenus illi ficta famulatur Popularitas, f. 2493. Vltionis Cavsa. Huc exempla quaedam ex Tit. Astutiae in circumuenientis inimicis per simulationem beneuolentiae, referenda, f. 1942. BLANDITIA SECVNDVM FORMAM, CONSIDERATA PER SE. Quo ad Mores. In Conversatione Nimivm Blandi. Antiochvs Epiphanes primò, postea Epimanes, hoc est, Insanus dictus, Syriae rex, tanquam aulam fugeret, vbicunque locorum in ciuitate seruos consequeretur, secundus vel tertius inter eos conspiciebatur, atque in argenti aurive officinis saepiùs de arte dissereus, vnà cum tornatoribus, alijs???ue artificibus deprehendebatur. Postea versabatur cum plebeijs nullo habito delectu, atque cum vilissimis peregrinis bibere consuerat & vnà lauari. Cùm iuuenes aliquos simul conuiuantes audiret, accedebat cum fictili & symphonia, lasciuiens, ita vt multi, ob non speratum illius aduentum, aufugerent. Saepè regia etiam veste deposita, lucerna???ue assumta forum circumibat, populi gratiam aucupans, atque hos quidem dextra apprehendens, illos autem complectens, vt sibi suffragia donarent, precabatur. Saerpiùs insuper Aedilis fiebat, saepiùs velut Tribunus plebis. Athen. lib. 5. cap. 4. Saepiùs coronam ex rosis compactam habens in capite, auro intextum indumentum, circumibat, lapides habens sub ala, quibus suos pedissequos percutiebat. Idem lib. 10. cap. 12. Cùm in Imperatorio triclinio nulli liceret stare, praeter vxorem, liberos, fratres, & patruos fortasse Imperatoris: Andronico tamen Iuniore Imp. ibi stante & disserente, non modò omnis nobilitatis adolescentia illi astabat, sed & plebeiorum ministrorum quilibet. Vnde saepè turba hominum ita premebatur & vrgebatur, vt ipse deflecteret, ac loco cederet: aliísque superiore statione concessa, paulatim ad inferius pauimentum descenderet, nemini omnium succensens. Gregorat libro vndecimo. Colloqvio, Alloqvio Nimivm Blandi. Cn. Pompeij veneres in colloquendo mirae fuerunt. Flora meretrix huiusce rei testis, quae nunquam sine aculeo ab eius conuersatione se recessisse affirmabat. Plut. Cleopatrae reginae Aegyptiae figura non erat per se vsque adeò incomparabilis, neque vt obstupefaceret spectatores: sed habebat aculeos consuetudo ineuitabiles, forma???ue cum sermonis illecebris & morum simul circumfusae consuetudinem, veneris stimulum aliquem infligebant. Ad haec loquentis voci inerat suauitas, ac linguam sicut multarum organum fidium promtè ad quemlibet sermonem vertens, perpaucis sanè barbaris per interpretem, plerisque dabatper semetipsam responsa, vt Aethiopibus, Troglodytis, Hebraeis, Arabibus, Syris, Medis, Parthis. Multarum insuper linguas aliarum gentium dicitur tenuisse: cùm antecessores eius reges ne Aegyptiam quidem percipere sustinuissent, nonnulli etiam desissent Macedonicam. Plut. in Antonio. Salvtatione. Afri blanditiam sic in sectatur Martialis Epigram. lib. 4. Condita cùm tibi sit iam sexagesima messis, Et facies multo splendeat alba pilo, Discurris tota vagus vrbe, nec vlla cathedra est, Cui non mane feras irrequietus aue. Et sine te nulli fas est prodire tribuno, Nec caret officio Consul vterq; tuo. Et sacro decies repetis pallatia cliuo, Sigerios???; modos, Parthenios???; sonas. Haec faciunt sanè iuuenes. Deformius, Afer, Omnino nihil est ardelione sene. Oscvlatione. Olim Abydenis mos fuit, teste Zeno doto, si quem ciuem aut hospitem acciperent conuiuio, praeterea in sacris ac solennibus epulis, vt post vnguentu̅ & coronas, infantes à nutricibus inducerentur, circu̅ferrentur???; suauiandi. Vagientibus au̅t & clamantibus pueris, garrientibus item & obstrepentibus nutricibus, conuiuium tumultuosum & iniucundu̅ reddebatur. Ergo cu̅ amicis aliquot suauiter colloquentibus, interueniet rabula, quispiam & immodicè loquax, qui confabulationem sua loquacitate sit inamoenam red diturus, rectè dicemus, [Greek words]: id est, Abydena illatio. Erasmus in Adag. Linvm, qui osculo niuali totam basiabat Romam mense Decembri, lib. 7. Epigr. insectatur Martialis. Concludit tandem: Quare si tibi sensus est pudor???;, Hybernas, Line, basiationes In mensem rogo differas Aprilem. Ad Bassvm Martialis Epigramm. lib. 10. sic scribit: Effugere non est, Basse, basiatores, In stant, morantur, persequuntur, occurrunt, Et hinc, & illinc, vsquequaque, quacunque: Non vlcus acre, pustulaeúe lucentes, Nec triste mentum, sordidi???; lichenes, Nec labra pingui delibuta ceroto, Nec congelati gutta proderit nasi: Et aestuantem basiant, & algentem, Et nuptiale basium reseruantem. Non te cucullis asseret caput tectum, Lectica nec te tuta pelle, velo???;, Nec vendicabit sella saepiùs clausa: Rimas per omnes basiator intrabit. Non Consulatus ipse, non Tribunatus, Saeui???; fasces, nec superba clamosi Lictoris abiget virga basiatorem. Sedeas in alto tu licèt tribunali, Et è curuli iura gentibus reddas, Ascendet illa basiator, atque illa Febricitantem basiabit & flentem, Dabit oscitanti basium, natanti???; Dabit & cacanti. Remedium mali solum est, Facias amicum, basiare quem nolis. Corporis Cvltv, Qvoad Vestitum insolentem. Gratianvs Augustus, parta ingenti victoria in Gallia [2914] aduersus Germanos, haud longè ab Argentaria vrbe, cùm percharos haberet milites quosdam Alani generis, armis???ue Alano more vteretur, magna Romanarum legionum indignatione, equo & amictu, vt caeteri Alani, coepit vti. Quare Maximo, qui ab eo rebellarat, de se faciliorem victoriam fecit. Fulgosus lib. 3. cap. 4. Denudationem corporis. Svlpitivs Galba I. C. vxorem habuit Liuiam Ocellinam, diuitem & pulcram, nobilitatis causa ab ea expetitus, & etiam veretri, quod secretò posita veste ei detexit, ne ignaram fallere videretur. QVO Ad Officia Actiua. Sic Blandi est Grata Facere. Puta Accommodando se aliorum moribus, habitui, vestitui, religioni, morbis. Solomon Iudaeorum rex, amore peregrinarum mulierum ad id ololatriam raptus est. Sabel. lib. 3. cap. 5. Cum Ptolemaeo, qui literarum videbatur assectator, de lingua, de versiculo, & historia pugnam ad medias vsque noctes trahebant Advlatores: at saeuienti, insolescenti, tympanum pulsanti, & initiato, ex tam multis repugnauit nemo. Plut. de Dignosc. adul. Martialis in Pontilianum sic ludit, lib. 12. Epigram. Mentiris, credo: recitas mala carmina, laudo: Cantas, canto: bibis, Pontiliane, bibo. Pedis, dissimulo: gemma vis ludere, vincor: Res vna est sine me, quam facis, & taceo. Nil tamen omnino praestas mihi. Mortuus, inquis, Accipiam bene te. Nil volo, sed morere. Munera dando, largiendo. Sub Tit. Auaritiae foeneratoriae, exempla Haeredipetarum, f. 2494. Antiochvm Epiphanem, in publico lauantem, vnguentis perfusum cùm priuatus quidam vidissets: Beatus es, dixit, ô Rex, qui ita magnificè oles. Laetatus, Ego, inquit, huius sacietatem tibi inducam. ac vas plus quàm duas choas capiens crassi vnguenti, in caput illius effundi iuffit: & lubrico facto loco, ipse etiam Antiochus cecidit ridens, & eorum complures qui lauabantur. Polybius eum Epimanem, id est, insanum appellat, lib. Hist. 26. & Athen. lib. 10. cap. 12. Clavdivs Caesar, IV. consul factus, Gallum quendam Senatoriae dignitaris virum, qui Carthaginem migrarat, properè accersiuit, eum???ue se aureis compedibus alligaturum professus, dignitate tributa, effecit, ne loco se moueret. Zonaras. Michael Imp. Graecus, ex equestri certamine victor, ad coenam accubuit, cui & Basilius & Eudocia huius coniunx interfuerunt. Ibi Michaël Basilino cuidam Imperatoriae triremis remigi, multo iam exhausto mero, & mente turbata, calceos purpureos tradit, ac induere iubet, & Imperatorem salutat. Illi verecun da̅ti, & Basilium intuenti, Basilius innuit vt obtemperet. Qui cùm calceos induisset, Imperator Basilio iratus ait: Imperij insignia isti aptiora sunt quàm tibi. Ex eo Basilius & de imperio & de vita sollicitus, Imperatorem tollere cogitauit. Idem. Nicephorvs Graecus Imp. Caroli Magni legato Helmogaudo, qui suo Imp. Irenem, Copronymi viduam, vxorem perebat, imperium in Saxones permisit. Auentinus lib. 4. Summus pontifex Sanctivm Hispanum Hierosolymitanae militiae ducem Romae creatum, regno Hierosolymorum donabat. Ille pontificis inania promissa ride̅s, eundem pari liberalitate Calypham Babylonium esse iussit. Petrarcha. Pollicendo. Pertinax Imp. eloquentia erat mediocri, sed magis blandus quàm benignus ac beneficus. Et ob id [Greek words] appellatus, quòd bene loqueretur, & malè faceret. Cuspin. Supplicando, Petendo. L. Vitellivs Vitellij Imp. pater, Claudium Imp. vxoribus libertis???ue addictum, ne qua non arte demereretur, pro maximo munere à Messalina petijt, vt sibi pedes praeberet excalceandos: detractum???ue socculum dextrum, inter togam tunicas???; gestauit assiduè, nonnunquam osculabundus. Suet. Erat Petrvs Barbo (qui postea Paulus II. pontifex creatus est) natura blandus, arte humanus, vbi opus erat. Praeterea verò eò indignitatis plerunque deueniebat, cùm precando, rogando, obtestando, quod vellet, consequi non posset, vt ad faciendam fidem precibus lacrymas adderet. Hanc ob rem Pius II. pontifex hominem Mariam pientissimam appellare interdum per iocum solebat. Platina. Aristippvs Socraticus, pro amico intercedens, cùm nihil impetraret, genua tyranni est amplexus, voti???ue compos factus: Non ego, inquit, huius adulationis auctor sum: sed Dionysiùs, qui aures habet in genibus. Suidas. Offerendo operam, studium. Venienti ab expeditione Galliarum Caesari, & in Pompeium copias paranti, Cvrio obuiam approperauit, multis blan ditijs eundem confricans. Ait enim, se inuito senatu Caesaris partes fouisse, tantisper dum coactae bello siluissent leges. Praeualente demùm Pompeio se expulsum Roma, velut exulem, sed tamen exilium non grauatè perpeti, propter Imperatorem, apud Lucanum lib. 1. Audita Curionis oratione, Laelivs primipilus statim Caesari ad quaecunque discrimina sese obtulit: testatus, nullum esse flagitium, quod non committeret lubens, si Imperator iuberet. Eius verba ponit Lucanus: Iussa sequi tàm velle mihi, quàm posse necesse est? Obsequendo. Themistocles filium suum Diophantum, que̅ mater adamabat atq; in delicijs habebat, plurimum omnium Graecorum posse, colligebat in hunc modum. Athenienses, inquit, dominantur Graecis, ego Atheniensibus, mihi mater, matri filius. Plut. in Graecorum apoph. At com. de Instit. liberis, hoc ipsum Diophantum de se iactaresolitum scribit. Dion quamuis non imprudens strui sibi à Calippo insidias, dum ab illo cauere sibi amico & hospite verecundatur, stultè coniecit sese in perniciem. Alexander Cassandri F. inultato ad coenam Demetrio, inde vocatus postridie ad illum, quòd fi dem, quae ipsi habita erat, non tribuere deterreretur pudore, ad illum est profectus, atque à coena obtruncatus. Hercvlem Alexandri ex Barsine filium recepit Cassandro Polyperchon centum mercede talentorum se interfecturum, inuitauit???ue ad coenam. Eam coenam cùm haberet suspectam, & timeret adolescens, sed in specie valetudinem causaretur: adijt eum Polyperchon, ait???ue: Primùm insiste, fili paternae popularitatis & in amicos propensionis vestigijs, nisi sanè insidias à nobis times. Ibi rubore suffusus adolescens est eum secutus, qui à conuiuis fuit strangulatus. Plut. de Nimia verecundia. Studioso medicandi etiam secandos & vrendos praebuerunt se nonnulli Amicorvm Mithridati, re non verbis assentantes. Testimonio enim comprobari apparebat peritiam suam, cùm fidem ei illi adiungerent. Plut. de Dignosc. adul. Cato maior insectans aliquando ob infundentem se ciuitati Romanorvm feminarum potentiam: Omnes, inquit, mortales mulieribus imperant, nos omnibus mortalibus, nobis mulieres. Plut. in Apoph. L. Q. Flaminivs, Titi frater, cinaedo in conuiuio assidens, cùm is nunquam se morientis faciem vidisse, sed videre cupere dixisset: Gallum transfugam in coenaculum productum, necari curauit, vt scorti oculos delectaret. Ob eam immanitatem à M. Catone Censore reus peractus est. Plut. in Catone. Livia, cùm sciret Augustum puellis nondum maturis oblectari, clàm diligentia perquisitas, secrerò ad eum deduci curabat. Suetonius. Hortensius à M. Catone petijt, vt Portiam filiam suam, Bibulo nuptam, sibi traderet in matrimonium, pollicens se marito redditurum, simulatque ex ea prolem suscepisset. Id cùm multis rationibus illi persuasisset, Cato respondit: Se, quod id ipsum attineret, libenter gratifi caturum amico, verum hoc no̅ audere à Bibulo petere. Tum Hortensius nudans animum suum, petijt Martiam, ipsius Catonis vxorem. Iam enim sibi Cato ademerat mariti praetextum. Assensus est Cato, vt id fieret volente patre coniugis: ipso???; Catonepraesente facta sunt sponsalia. Plut. in Catone. Mulier amorem erga Vespasianvm fassa, se???ue amando perituram, nisi opem ferret, rigorem Maiestatis precibus ac blanditijs euicit, & in amplexus tandem Caesareos admissa est. Cùm certam pecuniae summam vel concubitus vel amoris precium princeps amanti daret, dispensator ignarus, Quo nomine eam pecuniam rationibus insereret? percunctabatur. respo̅dit, Vespasiano Adamato. Suetonius. Theodosivs iunior Imp. fuit nimis quàm mobilis, adeo???ue procliuis ad obsequendum familiaribus aliquid suadentibus, vt saepè etiam schedis non lectis subscriberet. Quod cùm animaduerteret soror eius Pulcheria, & saepe castigando nihil proficeret: callidè eum adorta est. Nam sub praetextu petendi muneris, sibi in seruitutem tradi Eudociam fratris vxorem, per literas petebat. Eas ad se allatas, Imperator sigillo confirmauit. Postea ijs lectis, acriter est à Pulcheria obiurgatus, atque inde talibus in rebus accurationem adhibuit. Cedrenus. Seruiendo. Cyprias mulieres, assentandi artificio pernobiles, quum in Syriam transmisissent ad Artabazi Mentorisque gynaecea, Climacides legimus nuncupatas: quoniam acclinatae currum inscensuris regum vxoribus gradum struerent, ac velut scalam arrigerent, quam vocant climaca. Athenaeus lib. 6. cap. 6. [2915] & Plutarchus de Dignoscendis adulatoribus. Laudando. Alexandrum Magnum adulatores Poetae sic introducunt de se loquentem: [Greek words] Asserui terram, sidera habeto deus. Plut. orat. 1. de Fort. Alex. Demaratvs Corinthius, vnus ex Philippi hospitibus & amicis, quando Alexandrum Susis conspexit, exultans gaudio atq; in lacrymas effusus, ingenti dixit laetitia fraudatos, qui antè obissent, Graecos, quòd sedentem in Darij solio Alexandrum non vidissent. Idem. De Callistrato Martialis Epigramm. libro 12. Ne laudet dignos, laudar Callistratus omnes. Cui malus est nemo, quis bonus esse potest? Honorando, Adorando. Mittebantad Demetrium non legatos, sed theoros, vt ad oraculum, Graeci per illum liberati, eius???; responsa oracula appellabant. Plut. orat. 2. de Alex. fort. Mos erat in Sicilia, vt singulis annis in priuatis domibus rem diuinam facerent Nymphis, temulenti???; ante ipsarum simulacra saltarent. Moris huius meminit Timaeus in 22. li. Hist. omnem???; rem diligenter narrat, cùm impudentem flagitiosam???; assentationem Damoclis adulatoris Dionysij iunioris, Syracusarum tyranni, referret: qui eo tempore, quo caeteri morem eum colerent, atq; institutum seruarent, valere iubens Nymphas, dicens???; non oportere curare deos expertes animi, ad cyrannum se co̅tulit, illi???; ea fecit, quae reliqui omnes deabus illis vetere instituto faciebant. Testimonium Timaei, ab Athen. in 6. lib. Dipnos. recitatur. Victorius l. 6. c. 24. V. L. Timagoras Atheniensis Darium regem Persarum (ad quem legatus missus fuerat) adulando more Persarum adorauit. Quod vbi resciuerunt Athenienses, eundem supplicio capitis affecerunt. Rauisius. Contemnendo alios. Demetrij Poliorcetis Advlatores, caeteros duces, qui post Alexandri Magni mortem imperium dilacerarunt, reges appellare nolebant: sed Seleucum elephantorum magistrum, Lysimachum thesauris praefectum, Ptolemaeum nauarchum, Agathoclem insulae rectorem vocabant. Plut. in Politicis. Excusando, Defendendo. Rhapsodvs quidam in Ptolemaei nuptijs, cùm sororem duceret vxorem, ac rem existimaretur designare absurdam & nefariam, auspicatus est à carminibus illis: Iuppiter affatur Iunonem, quae fuit illi Et soror & coniux, &c. Plut. lib. 9. Quaest. conu. 1. Anaxarchvs philosophus, discruciantem se ob Cliti necem alleuans Alexandrum: Nescis, inquit, assessorem souis deorum???; iustitiam & fas esse? quo quicquid factum ab dominante fuerit, id ius & fas sit. Plut. ad Principem indoctum. Congratulando. Bello ciuili inter Augustum Caesarem & M. Antonium, cuius ingens apud omnes gentes expectatio erat, Pavper quidam Romae in cunctos sibi prouide̅s euentus, omni diligentia duos coruos enutriuit: effecit???; vt alter Augustum, alter Antonium salutaret. Idem Augusto tandem victori in patriam reuertenti, salutatorem suum manu praeferens occurrit, qui inter crocitandum haec verba fundebat: Aue Caesar, victor, imperator. Delectatus Augustus, XX. millibus numorum loquacem volucrem comparauit. At huius socius ex tempore consilium cepit, Caesarem adijt, obtinuit???; vt coruum alterum afferri iuberet. Iussus illum attulit, qui hostem salutare didicerat his verbis: Aue Imperator Antoni. Non ampliùs motus est Caesar, quàm vt prioris auis precium iuberet cum delatore partiri. Per idem tempus inuentus est, qui picam ad salutationem similem: inuentus & qui psittacum erudiret, & hunc & illam emiplacuit. Tot vicinorum successib. admonitus inops sutor, & ipse corui ingenium formare instituit. Quod cùm frustrà diu tentasset, taedio affectus, crebro???; mutam auem increpitans aiebat: Opera & impensa perijt. Vix tandem coruus & hoc, & salutationem, quae iubebatur, expressit: & in publico positus, praetereuntem Caesarem salutauit. Quod ille audiens: Satis, inquit, salutatorum talium domi habeo. Tum coruus ait: Opera & impensa perijt. Effusus in risum Caesar, maiori quàm caerteras precio redemit. Macrobius. L. Vitellivs, Vitellij Imp. pater, Claudio Imp. dixit: Saepè facias: cu̅ seculares ludos edenti Claudio gratularetur. Suet. Condolendo. Arabes, si regis aliquod membrum fuerit mutilatum, eandem partem obligatam fascijs & ipsi gestant. Vt cùm mortuo rege ipsi quoq; interfici studeant, eidem mutilato quoq; similes se praebeant. Athen. lib. 6. c. 6. Afranii Caio aegrotanti condolent. Vide pòst, Vouendo. Vouendo, Optando. Pvblivs Afranius, homo plebeius, cùm ad aegrotantem Caligulam dixisset, se moriturum libenter, si Caesar in de conualesceret: Caius hoc iuramento confirmari voluit: & posteaquam conualuisset, hominem occidi iussit, ne peierasse videretur. Dion. Afranivs Secundus, vir equestris ordinis, cùm dixisset se eandem ob causam in fingulare certamen descendere: pro pecunia quam in de se à Caligula (cui assentatus erat) sperauerat accepturum, coactus fuit promissa facere, ne peierasse videretur. Idem. Humiliando. Tiberivs Caesar dissentiens in curia à Q. Haterio: Ignoscas, inquit, rogo, si quid aduersus te liberiùs, sicut Senator, dixero. Etinde omnes alloquens dixit: Et nunc & saepè aliàs, P. C, bonum & salutarem principem, quem vos tanta & tam liber??? potestate instruxistis, Senatui seruire debere, & vniuersis ciuibus, saepè, & plerunq; etiam singulis, neq; id dixisse me poenitet: & bonos, & aequos, & fauentes vos habui dominos, & adhuc habeo. Suetonius. Parthorum rex Vologesus Teridatem fratrem in Armeniorum regnum introducere, pulso Pharasmene, studebat. Missus à Nerone Corbulo cum exercitu contra Teridatem. Res ad colloquium deducta. Viso Corbulone rex prior equo desilit. Nec cunctatus Corbulo, sed pedes vterq; dexteras miscuêre. Romanus laudat iuuenem, qui omissis praecipitibus consilijs salutaria capesseret. Ille denobilitate generis multa praefatus, deniq; iturum se Romam dicit, laturum???; nouum Caesari decus, non aduersis Parthorum rebus supplice̅ Arsacidem. Tum placuit Teridatem ponere apud effigiem Caesaris insigne regium, nec resumere, nisi manu Neronis. Paucis inde diebus interiectis, vterque exercitus, fulgentibus aquilis, signis???ue, & simulacris deûm, in modum templi stetit. In medio tribunal sedem curulem, & sedes effigiem Neronis sustinebat. Ad quam progressus Teridates, caesis ex more victimis, sublatum capiti diadema imagini subiecit. Atque in hunc modum, quamuis Armeniam Parthi possiderent, Romanorum tamen auspicijs imperarunt. Aeneas Syluius cap. 39. Asiae, ex Strabone. Andronicvs iunior Imp. Imperatoriae maiestatis nulla ratione habita, saepè sub ditis humiliùs sese gerebat. Gregoras lib. 11. Cedendo. Crisson Himeraeus in certamine cursus vincise passus est ab Alexandro. At ille fremuit, vbi id animaduertit. Plut. de Dignoscendis adulatoribus. Ingrata non Facere. Sic Blandi & Advlatoris est Non Castigare. Agar ancilla dum in puerilibus rixis ob aetatis praerogatiuam herili filio Isaaco Ismaëlem suum praefert, fouet, defendit, ab Abrahamo ablegata fuit. Pisistratvs Atheniensium tyrannus adolescentem quendam, à matre sua adamatum, vocauit ad coenam. Peracta coena, rogauit quomodo habitus esset? Illo respondente, Suauiter. Haec, inquit, tibi contingent quotidie, si matri meae placueris. Plutarchus. Cùm Platonem laudaret quidam, quòd erga omnes esset humanissimus: Quid, inquit Diogenes, illi tribuendum est, qui tot annos in philosophia versatus, nullum hactenus affecit dolore? Sentiens, proprium philosophi munus esse, mederi vitijs hominum. id autem fieri non posse, nisi metu ac dolore: metu probri, dolore praesentis ignominiae, Athenaeus lib. 6. cap. 6. Alexander Magnus, cùm sensisset sororem suam cum eleganti forma iuuene habere consuetudinem, non aegrè hoc tulit, sed dixit: Concedendum esse, vt illa quoq; aliqua ex parte regno frueretur. Plut. in Regum & Imp. apoph. Tertia Aemylia, Africani prioris vxor, cùm sciret viro suo ancillulam ex suis gratam esse, non tantùm non aegrè tulit, sed & post mortem Africani ancillulam manumisit. Valerius lib. 6. cap. 7. Non Reprehendere. M. Antonius Triumuir, non minùs hilaris erat, cùm derideretur, quàm cùm derideret alium. quod quidem multa negotia labefactauit: quippe Amicos liberos in iocando, quia non arbitrabatur sibi in rebus serijs assentari, capiebatur, cùm ab eis laudaretur, facilè: ignorans liberam linguam nonnullos sicut condimentum subadstringens adulationi admiscere: quò detraherent satietatem audaciae & loquacitati, qua vtebantur inter pocula: machinantes, ne cedere in serijs & assentiri adulatoriè viderentur, sed quia vincerentur prudentia. Plut. in Antonio. Non Excitare. Ladislavs Hungariae & Boëmiae rex, morbo, quo post XXXVI. horas extinctus est, correptus noctu, ne cubicularijs molestus esset, in lucem vsq; dolorem pertulit. Tanta erat er [2916] ga suos humanitate, annos vn deuiginti natus. Bonfinius lib. 8. Decadis 3. Ingrata Facere. Advlatoriè scilicet Denegare. Zeno Cittieus, cùm Adolescenti, qui cùm sibi intercedebat consuetudo, occurret pone moenia silentio gradienti, audito quòd fugeret amicum, qui ab eo contendebat, vt falsum testimonium secundùm se diceret: Quid agis, inquit, stolide? te ille, qui iniqua flagitat, & iniuria te afficit, non veretur neq; verecundatur: & illum tu in iusta causa non sustinebis? Plut. de Immod. verecund. Reprehendere. Assentator Himerivs diuitem quendam Atheniensem sordidissimum & auarissimum vt prodigum insectabatur & dissolutum, atq; cum liberis miserè esuriturum. Plut. de Discernendis adulatoribus. Argiuus Agis, versutiss. adulator, cùm scurrae cuidam Alexander ingentia dona largiretur, inuidia & dolore impulsus exclamauit: Òrem vehementer indignam. Vbi indignatus se ad illum rex conuertit, &, Quid ais? inquit: Fateor, respondit, aegrè ferre me & stomachari, quòd vos conspiciam Ioue prognatos iuxtà omnes adulatoribus & ridiculis hominibus capi. Etenim Cercopibus quibusdam Hercules, & silenis retinebatur Bacchus: & apud te licet videre in precio esse istos. Ide̅. M. Antonium Amici adulatores, Cleopatrae Aegyptiae amore depereuntem, induxerunt vt crederet ardere ipsius amore illam, increpantes???; inhumanum ac superbum appellabant: Mulier tanto regno, tot???; amoenis & splendidis locis relictis, misera, castra tua pellicis specie sequitur: Ast immota tibi duro sub pectore mens est, istam qui negligis an xiam. Ille, qui non inuitus coarguebatur vt in istam iniquus, incusantibus gaudens plusquam laudantibus, imprudens ficta ea castigatione fuit etiam deprauatus. Aequat enim ea correptio lasciuarum morsus mulierum excitans & titillans, dum videtur pungere, voluptatem. Ibidem. Tiberio Caesare curiam aliquando ingresso exurgens adulatorum Vnvs: Ipsos, ait, qui liberi essent, dicere oportere liberè, neq; quicquam dissimulare vel supprimere, quod in rem foret. Cùm ita excitasset omnes, facto ei silentio, suspenso???; Tiberio: Audi, Caesar, infit, in quo te culpemus cuncti, nec promere apertè quisquam audet. Negligis temetipsum, perditum is corpus, curis???; & laboribus pro nobis conficis perpetuò, neq; nocte vel die laxamentum sumis. Huiuscemodi multa cùm ille declamaret, Cassium Seuerum memorant oratore??? dixisse: Haec hominem perimet libertas, Idem. Castigare. Artoxerxes Longimanus primus delinquentibus principibus poenam sanciuit, vt corporum loco detractae eorum vestes flagellarentur, & loco depilandi capitis tiaram deponerent. Plut. in Apophth. QVO Ad Officia Passiua. Sic Blandvs & Adulator Fert Aliorvm Impudicitiam. Aristippvs philosophus, Aeginae in Neptunalibus consuetudinem habuit cum Phryne: quum???; quispiam illi obiecisset, quòd tantum pecuniae daret meretrici, quae Diogenem Cynicum, sordidissimum philosophum, gratis admitteret: Ego, inquit, illi multa suppedito, vt ipse ea fruar: non, ne quis alius. Laërtius lib. 2. cap. 8. Imitatvr. Scribit Satyrus in Philippi vita, quòd cùm oculus percussus fuisset Philippo, accedebat ad eum Clisophvs eundem ligatus oculum. Ac rursus vbi vulnerata fuisset Philippi tibia, cum rege claudicans incedebat. Si quod acre edulium Philippus comedisset, ipse quoq; vultum formabat veluti idem edisset. Athen. lib. 6. c. 6. Dionysij Syracusani, qui oculis caligabat, Assentatores, offensaba̅t se mutuo, & patinas inter coenandum euertebant. Plut. de Discernendis adul. Noui Qvendam, qui vxorem repudiauit, cùm exegisset amicus suam. Interea ventitabat ad eam, occultè accersebat, inquit Plutarchus de Dignoscendis adulatoribus. BLANDITIAE EXERCITATIO RESPECTV ALIORVM CONSIDERATA. ET VEL Cvm Certamine. Sic Blanditia certantinter se Pvblice, Qvi Popvli Favorem ambiunt. Nero Caesar maxima popularitate efferebatur, omnium aemulus, qui quoquo modo animum vulgi mouerent. Suet. Privatim, Qui ambiunt gratiam Familiarium. Tissaphernes, regis Persarum praefectus in Ionia, etsi Graecorum vt nullus alius osor esset, adeò tamen mancipatus Alcibiadi exuli erat Atheniensi, eius delinitus assentationibus, vt vicissim ipse blandiendo eum superaret. Siquidem hortos, quos praeter caeteros habebat amoenissimos, fontium & pratorum salubrium gratia, in quibus praetoria erant & recessus, regio exquisito???; exculti splendore, vocari Alcibiadem voluit, omnes???ue deinceps ita vocauerunt & appellauerunt. Plut. in Alcibiade, Amicorum. Apud Terentium Adelphis Demea durus pater, mutato ingenio, cum Mitione fratre certare instituit: sed quia praeter genium, pró humano & facili blandus & adulator fit. Absqve Certamine. Qvi Aliorvm Blanditiam amant, fouent. Exloco Mendacij, eorum exempla, Qui adulatores admiserunt, ratione habita Blanditiae, fol. 2859. BLANDITIA SECVNDVM MATERIAM CONSIDERATA. ET VEL RESPECTV Personarvm, Erga Qvas Exercetvr. Blandi erga Svbditos. Vide suprà, Magistratus blandi, fol. 2911. Milites. Gratianvs Augustus, quia Alanorum satellitio, habitu & armis delectaretur, à suis desertus, & à Maximo tyranno occisus est. Fulgosus lib. 3. c. 4. Fliolmvs Gothorum rex, milites suos, non solùm commilitones, sed combibones effecit. À quibus tandem in dolium cereuisiae per ludibrium praecipitatus interijt. Ioannes Magnus lib. 7. cap. 17. Hospites. Blanda Hospitalitas. Tapyri populi sunt in Parthia, qui vxores suas alijs viris concedunt, quum ex eis duos aut tres liberos susceperunt. Strabo lib. 11. Geographiae. Cùm Stratonicum citharoedum perhumaniter Qvidam excepisser, mirum in modu̅ gauisus est vocatione. Cùm verò mox videret alium introire, iterum???; alium, atq; hoc modo nulli diuertere volenti domum illius non patêre: Facessamus, ô puer, hinc, inquit ad suum comitem. Etenim pro columba palumbum, pro hospite pandochaeum inuenimus, Aelianus de Varia historia libro decimoquarto, Abydeni olim cùm hospitem aut ciuem conuiuio exciperent, post vnguentum & coronas, pueros osculandos circumferebant: quorum clamores & nutricum strepitus conuiuas turbabant. Suidas. Hinc Prouerbium [Greek words] Abydenum auctarium. Camvl prouincia, Tartarorum subiecta imperio, incolae ad prodigium vsque hospitales, peregrinos quoscunque vel in uitos suscipiunt. Domo cedit hospiti paterfamiliâs, vxorem & liberos illi commendat, nec ante hospitis discessum redit. Moguth Tartarorum Imp. edicto hanc consuetudinem abolere voluit. Verùm & precibus & precio Camulaei obtinuêre, vt sibi more maiorum vxores prostituere liceret, & ex peregrinorum concubitu regionem suam, ceu diuino munere, populosam reddere. M. Paulus Venetus lib. 1. cap. 46. Orientalium regionum. Loppi Russiae gens, mercatores ad se ex varijs regionibus quaestus gratia venientes libenter excipiunt, quos in tugariolis suis cum vxoribus relinquunt: ipsi verò interim venacum abeunt. Reuersi, si vxores hospitum concubitu consuetudine???; laetiores hilariores???; inuenerint, munere aliquo hospitem donant: sin minùs, turpiter conuitijs lacessitum expellunt, Guagninus in descript. Moscouiae. Servos. Vide Suprà, Demini blandi. fol. 2912. CONIVGES. [Greek words] Ex Tit. Blanditiae in obsequendo, Themistoclis & Romanorum exempla, fol. 2914. Mortvos. Albani, qui & Caspii, in vita defunctos pientissimi, praesertim in parentes: cùm mortuis pecunias desodiunt. Ex quo fit, vt pauperes sint, & patrimonio careant. Bonfinius lib. 1 Decadis secundae. Rervm. Blanditia, Familiaritas Nimia in Novis Rebvs Commvnicandis. Obsidente Athenas Sylla, colloquentes Senes quosdam in Ceramico, non esse septum statione Heptachalcon, ac periculum esse, ne illa parte vrbs caperetur, cùm speculatores audissent, renun ciauerunt id Syllae. Qui ei parti admotis repentè copijs, concubia nocte signa vrbi intulit, eam???; penè euertit. Plut. de Garrulitate. Tonsor quidam magnam illam Atheniensium in Sicilia acceptam cladem nunciauit, cùm primus eam in Piraeeo audiuisset ex seruo quodam eorum, qui inde profugerant: mox relicta officina in vrbem cursu contendit: [Greek words], Ne decus auferret quisquam, qui eum sermonem in vrbe seminaret: [Greek words], Ferret verò ipse secundas. Coactus in concionem populus auctorem famae requisiuit. Attractus est tonsor, interrogatus???;, ne nomen quidem nouerat nuncij. Allata est igitur rota: distentus est homo. Interea aduenerunt, qui res perditas nunciarent. Tunc ad familiares luctus dilapsi omnes, miserum istum rotae reliquerunt alligatum. Qui serò iam sub vesperam solutus, de carnifice requisiuit: Ecquid de duce Nicia, quemadmodum perisset, audiuerit. Idem. Arcanis Detegendis, Commvnicandis. Arcana caelare, Fidei est & Prudentiae: eadem effutire, nunc Stultitiae, nunc Perfidiae. Quòd si in gratiam alterius id fiat, ad Blanditiam quoq; referendum erit. Huc etiam pertinet, [Greek words] effutitea quae tacenda erant, non alia de causa quàm libidine loquendi. Samson vir fortissimus, Philisteae coniugi nimiùm addictus, aenigma suum de leone & apum mellificatione interpretatur, à qua tandem turpiter fuit proditus. Iudicum 4. Lacedaemonij Mineruae templum Chalcioecae repererant expilatum, relictam???; in templo inanem lagaenam. Concursu facto multi, quísnam auctor esset, ambigebant. Ibi Qvidam ex coetu: Existimo sacrilegos, cùm tantum adituri essent periculum, cicutam hausisse, vinum???; attulisse: quo, si falleret, merum sorberent, atq; ita discusso veneno incolumes euadere̅t. sin deprehenderent, ante quaestionem facili & leni morte defungerentur. Eo indicio proditus, vnum esse ex sacrilegis se confessus est. Plut. de Garrulitate. Seleucus Callinicus in pugna co̅tra Galatas omni deleto exercitu suo, capiti diadema detraxit, & equo fugam capessens in villa quadam, cùm Dominvm fortè inuenisset, panem & aquam postulauit. Ille cuncta, quae ruri suppeditabant, benignè praebens, faciem regis agnouit, exultans???; ita cecidisse eam necessitatem, non suppressit id, neq; regis dissimulationem iuuit: sed ad viam vsque eum prosecutus, cùm discederet: Vale, inquit, rex Seleuce. Ille protensa dextra attrahens eum ad se quasi osculaturus, innuit ex comitibus vni, vt ceruicem homini praescinderet. Qui si tacuisset tunc, praemia profectò silentij quàm hospitalitatis olim retulisset maiora. Idem. In tonstrina quadam cùm de Dionysij tyrannide mentio incidisset adamantinam esse & infractam: arridens Tonsor: Hoccine vos, inquit, de Dionysio referre, cuius ego in iugulo saepiùs interpositis paucis diebus nouaculam habeo? Quod vt audiuit Dionysius, cruci eum suffixit. Idem. Neoptolemvs Molossorum rex, Cadmiae sorori insidias, quas fratri Pyrrho consorti imperij parauerat, inter vinum effutiuerat. Quae cùm ad Pyrrhum delatae essent, inuitatum ad coenam Neoptolemu̅ in sacrificio, interemit. Plut. in Pyrrho. C. Moecenas Augusti intimus amicus, vxorem habuit, vel certè puellam adamatam, Terentiam, vel Terentillam nomine, sororem Muraenae, eius qui in Augustum coniurauerat. Detecto autem facinore, Moecenas Terentiae fratris coniurationem indicauit. Quam loquacitatem Augustus aegrè tulisse dicitur. Suetonius in Augusto. Quo minùs vrbs Roma in libertatem excusso Nerone assereretur, vnius hominis obstitit loquacitas. Vna supererat nox, postquam tollendus erat tyrannus instructis omnibus. Qvi eum trucidaturus erat, profectus ad theatrum, vidit quendam pro foribus, ad bestias damnatum, qui erat Neroni producendus. Ad hunc sortem suam lamentantem propiùs accedens, atq; in aurem susurrans: Heus tu, inquit, fac votum, vt diem hodiernum modò praetereas: cras ages mihi gratias. Id obscurè iactum excipiens ille, indicauit Neroni vocem istius hominis. Qui statim fuit correptus. Plut. de Garrulitate. Mvneribvs. De his quoq; sub Blanditiae modo, inter ea quae Grata sunt, fol. 2914. Loci Atqve Temporis. In Balneo. Antiochvs Epiphanes lauabaturin balneis popularibus, ac quando maximè balnea viris popularibus essent plena, preciosissimis fictilibus vnguentorum plenis sibi allatis. Hic ad dicentem quendam: Beati estis vos, ô reges, qui his vnguentis vtimini, & suauissimè oletis, nihil quidem respondit: sed vbi ille postea lauabatur, ingressus, maximum fictile preciosissimo vnguento plenum, quod Stacte nominatur, in caput ei profundi iussit, ita vt omnes surgentes in vnguento conuoluti lauarentur, cadentes???; ob illius tenacitatem risum excitarent, sicut & ipserex. Athen. lib. 5. c. 4. In Conviviis. Olim Abydenis mos fuit, vt infantes vagientes cum nutricibus in conuiuia suauiandi gratia introducerent ac circumferrent. Hinc prouerbium, Abydena irruptio, de Conuiuio tumultuoso. Erasmus ex Zenodoto. Alexander Macedo, quòd inter bibendum multa loqueretur, multi tanquam vinolentumipsum accusarunt. Plutarchus in eius vita. Michael Theophili Imp. F. moderationem & comitatem prae se ferens, cùm aliquando in mulierem incidisset, quae è balneis domum redibat, de equo descendit, eam???; cum paucis adolescentibus arcanorum suorum conscijs domum comitatus est. & cum ea coenatus, pedes in regiam redijt. Zonaras. BLANDITIAE FRVCTVS. Dignvs. Adamvs protoplastus dum Euae vxori morigeratur, sciens volens???; à diuina lege aberrauit. Sab. lib. 3. c. 5. ex Genesi. Quae assueta vitijs vt virtutibus est laus, vt non offendaris, sed accipias eam libens, & quae verecundiam abstergit peccatis, haec obtriuit Sicvlos, dum Dionysij & Phalaridis crudelitatem odium improborum nuncupauit. Haec perdidit Aegyptvm, quae Ptolemaei mollitiam & insaniam, vlulatus, musicorum instrumentorum & tympanorum tractationes, religionem & deorum cultum nominauit. Haec res Romanas penè euertit & perdidit, cùm M. Antonij luxum, libidines, & insolentiam, res laetas atq; humanas indulgentis ei potentiae & fortunae blando nomine Romani praedicarent. Plut. de Dignoscendis adulatoribus. Appivs Claudius censor, quibus potuit lenocinijs populum Rom. In Senatus odium deliniuit. Sed ad extremum de gradu deturbatus, inuidiam senatus metuens, caecitatem simulauit, domi???ue se continuit. Diodorus libro vigesimo. Fliolmvs Gothorumrex, milites suos, non solùm commilitones, sed combibones effecit: à quibus tandem in dolium cereuisiae praecipitatus per ludibrium, interijt. Ioannes Magnus libro 7. cap. 17. Indignvs. Huc refer Tit. Adulatoribus data praemia, fol. 2859. Illic dantis prodigi, hîc accipientis immerentis habetur ratio. Hercvlem Alexandri ex Barsine filium recepit Cassandro Polyperchon centum mercede talentorum se interfecturum, inuitauit???; ad coenam. Eam coenam cùm haberet suspectam & timeret adolescens, sed in specie valetudinem causaretur: adijt eum Polyperchon, atq;, Primùm, inquit, insiste, fili, paternae popularitatis & in amicos propensionis vestigijs, nisi sanè insidias à nobis times. Ibi rubore suffusus adolescens, est eum secutus, ibi???; à conuiuis strangulatus. Plutarchus de Im modica verecundia.

LIBRI TERTII TITVLORVM DISPOSTIO. ???

??? Voluminis Decimiquarti Liber III. De Vitio in defectu, de Inhvmanitate, vel Immanitate. VItivm in defectu homines efficit morosos, importunos, rixosos, litigiosos, co̅tentiosos. Nam cùm affabilitate destituantur, [Greek words] quidam euadunt, [Greek words]: nihil ad gratiam nec dicunt, nec faciunt, non ira adducti, sed odio quodam hominu̅, & nimio co̅tendendi studio. Quaproptersicuti Affabilitas amicitiae similis erat, ita Morositas ista (liceat enim nobis sicappellare) inimicitiae similis est. Aristot. vocat [Greek words] quidem, [Greek words], quia malè cu̅ alijs conglutinantur: sicuti econtrà [Greek words] dicebantur. [Greek words] verò, quoniam ex duplici genere [Greek words], vt Hesiodus docet, [Greek words], malignam scilicet & perniciosam contentionem sequuntur. Itaque [Greek words] ab Aristot. apto vocabulo appellantur, quasi (quod de Esao Isaaci patriarchae filio sacrae perhibent literae) manusillorum sint contra omnes, & omnium contraillos. Caeterùm quia Affabilitati, seu potiùs, vt generaliore vocabulo vtamur, Humanitati opposita est Inhumanitas: eapropter totidem habebit differentias, & in omni genere vitaelocum obtinebit, publicè simul & priuatim. Ipsa certè Superbia Humilitati opposita (quae quatenus honores affectat, ad Ambitionem: quatenus mendacio nititur, ad Veritatis excessum referri debet) propter inhumanitatem iunctam, praesentis quoque loci erit, & differentiae causa Superbia inhumana, siue Inhumanitas superba appellari poterit. INHVMANITATIS, MOROSITATIS, ACERBITATIS ACQVISITIO. HVC Magistri. Qui discordias seruntira stimulante, inter Crudelitatis magistros recensendi veniunt: qui verò libidine sola aliorum rixas & contentions spectandi, huius erunt loci. Ivdaei Christum, quem crucifixerunt insontem, in cruce pendentem irriserunt. Quorum impietas tanta fuit, vt latronem quoque à sinistris pendentem in consimile pertraxerit scelus. Matthaei capite 27. & Marci capite 15. & Lucae 23. & Ioannis cap. 19. Evrymnvs dissidium inter fratres Dioscuros Castorem & Pollucem conatus est serere, alterum apud alterum insimulans. Aristoteles Cyrenensis dicebat, non oportere beneficium oblatum à quoquam recipere: aut enim vt rependere posit, molestias habiturum: aut si non referat, in ingratitudinis reprehensionem incursurum. Aelianus libro 10. de Varia historia. Andronicvs Ducas, homo sordidus & perfrictae frontis, si Andronicus Comnenus Imperator aliquem excaecare vellet, etiam manus ei amputandas, aut in crucem agendum esse decernebat: obiurgato Andronico, quòd in supplicijs sumendis infra delictorum atrocitatem subsisteret. Tande??? & ipse crudeliter necatus est. Nicetas libro primo de Imperio Andronici. In Hybernia, quae in penitissimo Oceano extra terras insula sita est, cultu indomito & fero, pueri ita aliti educati???; sunt, vt inter arma & caedes assiduè versentur; matres???; natura immites, ingenio barbaro, primos cibos edito infanti gladio admouere ferantur. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 25. Discipvli. Anus quaedam vt se audiret Demetrivm Poliorcetem regem precata, neganti sibi audiendi otium esse: Ergo quid, inquit, regnas? Quae vox adeò regis animum perstrinxit, vt multò faciliorem iam inde se adire volentibus praebuerit, [2921] remiserit???ue multum ex solita illa vultus & verborum contumacia. Plutarchus in Demetrio. Faciei C. Marii Rauennae in Gallia positum simulacrum statua marmorea, mirè morum eius acerbitatem & amarulentiam retulit. Nam naturâ cùm virilis & bellicosus esser, atque disciplina imbutus militari potiùs quàm ciuili: impotenti iracundia fuit in imperijs. Plutarchus in Mario. INHVMANITAS, RVSTICITAS IN MORIBVS. IN GENERE. Mores Inepti, Odiosi Dioni Syracusano datum fuit vitio etiam ab amicis cordatis, quòd morosiùs & difficiliùs quàm pro ciuili vsu ageret cum adeuntibus. Itaque Plato ad eum scripsit, vti peruicaciam tanquam solitudinis comitem declinaret. Plutarchus in Dione. Procopivs Imp. per morum tristium latebras, ac similem habitum Crassi illius, quem in vita semel risisse affirmat Lucillius: vixit, humum semper intuendo. Cael. libro tertio, capite 28. Antiq. Lect. Tiberivs Caesar incedebat ceruice rigida & obstipa, adducto ferè vultu, plerunque tacitus: nullo, aut rarissimo etiam cum proximis sermone, eo???; tardissimo: nec sine molli digitorum gesticulatione. Quae omnia ingrata atque arrogantiae plena, & animaduertit Augustus in eo, & excusare tentauit saepè apud Senatum & Populum: professus naturae vitia esse, non animi. Suetonius. Pavlvm II. Pp. adire die dormientem, ac noctu vigilantem, attrectantem???; gemmas & margaritas difficile erat, nec nisi post multas vigilias. Quòd si tibi patuissent fores, audire hominem, non audiri ab homine necesse erat, adeò copiosus in dicendo habebatur. Durus interdum & inexorabilis, si quid ab eo peteres, habebatur: neque hoc contentus, conuitia & probra in te conijciebat: plura tamen praestabat, quàm vultu facturum prae se ferret. Platina. In Specie. Qvo Ad Conversationem. Pvta Hominum aspectum, congressum sugiendo. [Greek words]. Huc pertinent omnes ij, qui non contemplationis studio, sed odio hominum, aut taedio praesentis fortunae, in solitudinem se abdiderunt monasticam aut eremiticam. Consule Tit. Odij hominum in vniuersum, sub loco Affectuum, fol. 59. Hippolytvs Thesei F. quòd Phaedrae nouercae libidini non consentiret, eius insidijs petitus, discerptus???ue fuit ab equis paternis: sed ab Aesculapio in vitam reuocatus, in Italiam fugit, odio patris, cui ignoscere noluit. Pausanias in Corinthiacis. Rhesus, priusqua̅ ad Troiam auxiliarius proficisceretur, multam terram sibi vectigalem fecit. Ad Chium venit, fama illectus pulcerrimae Arganthones. Haec domesticum victum perosa, venabatur, nullius familiaritate vtens. Rhesus per vim quidem nihil in eam commisit: dixit autem se cum ea in venationem exire velle, conuersationis hominum odio. Illa sermonem eius approbauit. Ac temporis progressu in amorem incidit Rhesi, eam???ue is duxit vxorem. Ad bellum Troianum, multum illa licèt reluctante, profectus, à Diomede sauciatus moritur. Arganthone eius morte cognita, rursus abijt in eum locum, vbi primùm cum ipso erat congressa: ibi???; diuagata, frequenter nomen Rhesi inclamabat: ac tandem prae moerore è viuis sublata est. Parthenius de Amat. capite trigesimosexto. Atalanta Iasonis Arcadis filia, feris à patre exposita fuit, quòd se pueris, non puellis opus habere diceret. Seruus qui exponebat, eum in monte Parthenio prope antrum, cui fons conterminus erat, depositam reliquit. Vrsa superueniens, cui catuli nuper erepti fuerant, infanti lac praebuit: donec à venatoribus re explorata, inuenta est puella, & educata inter pastores. Aetate progrediente, relictis pastorum tugurijs, syluas colere coepit, montes???ue altissimos inhabitare, venationi dedita, & perpetuae virginitati conseruandae studiosa. Congressum hominum vitabat, nisi quando vltionis causa instar fulminis ex improuiso apparuisset. Aelianus de Varia historia, libro 13. Timon, ciuis Atheniensis, vixit circa bellum Peloponnesiacum: vt est colligere ex Aristophanis & Platonis comoedijs, in quibus perstringitur vt inimicus & osor generis humani. Hic cùm declinaret & reijceret omnium hominum congressum, Alcibiadem iuuenem & audacem sedulò salutabat & exosculabatur. Stupente Apemanto, causam???ue requirente: diligere ait se adolescentem, quòd multorum eum populo Atheniensi malorum aliquando auctorem sciret fore. Defuncto illo, & Halis iuxta mare humato abluit vnda praetextum litus, ac circunfusa monumentum eius reddidit hominibus inaccessum & inuium. Id inscriptionen hanc habuit: Hîc recubans abrupta anima infelice quiesco: Nomen non quaeras: mala pestis perde scelestos. Atque hoc epigramma ab illo ferunt adhuc superstite factum. Illud verò quod circunfertur, est Callimachi: Timon Misanthropus ego hîc iaceo. Sed enim hâc tu Transi dira precans, ac modò praetereas. Plutarchus in Antonio. Tiberivs Imp. in senectute ob habitum corporis in vrbe co̅tinuè esse pudori sibi ducebat, vt Tacitus scribit: & hinc in Campaniam secessit. Quippe illi praegracilis & incurua proceritas in senio euenit, & nudus capillo vertex, vlcerosa facies, ac plerunque medicaminibus interstincta. Cusp. Chrysanthivs Sardianus pontifex & aruspex, magnatum ac proceru̅ congressu abstinuit, ??? vt à Iuliano Apostata multis licèt euocatus precibus, venire tamen noluerit. Id non arrogantiae aut fastus erat, sed rusticitatis cuiusdam aut simplicitatis, cùm homo liber & philosophus, quid esset potestas ignoraret, & proinde vulgariter & minimè dissimula̅ter cum illis verba factitaret. Eunapius eius discipulus. Arsenivs abbas virorum quoque, nedum feminarum declinare solitus consortia confabulationes???ue, vt expeditiùs diuinae contemplationi vacaret: cùm quaedam non obscuri generis matrona, illum videre cupiens, de improuiso ante hospitiolum suum ipsi occurisset, repentè auertit sese, & muliebrem audaciam gestu pariter ac verbis incusauit. Rogo, inquit illa, ne indignè feras aduentum meum, quae sincera mente & pio affectu huc veni. Aut si eo quicquam offensus es, veniam da, ac pro me Deum (cui soli seruis) deprecare. Precabor Deum, respondit, & quidem multum, ne vnquam meminerim tui. Marulus libro quarto, capite septimo: & Sabellicus libro quinto, capite sexto. Pion abbas, Antonij abbatis discipulus, cùm à sorore vidua valetudine???ue affecta accerseretur, dicente: Si ipsum vidisset, tam sibi gratum fore, vt inde sanitatem se recuperaturam speraret: ire omnino recusauit. Mox tandem abbate iubente, profectus est, & sororis cubiculum oculis clausis alterius ductu ingressus, se quidem illi videndum praebuit: sed illam ipse minimè vidit, nec ab ea cognitus abijt. Cum???ue rursum, vt veniret, inuitaretur: Et fui tecum, inquit, & vidisti me. Marulus lib. 4. c. 7. & Sab. lib. 5. c. 6. Pavlvs abbas, qui solitudinem Panephiso oppido proximam incoluit, ne feminam videret, impensè cauit. Et cùm aliquando cum abbate Archebio ad quendam senem pergeret, videns à longè obuiam venire mulierem, protinus retulit pedem: & comite frustrà renitente, ipso relicto, tuguriolum suum curs??? concito repetijt. Cassianus hoc immodestiae adscribit, Dei???ue iudicio factum asserit, vt qui tantoperè femineum conspectum execrabatur, paralysi resolutus, ad coenobium virginum deferretur, vt languenti mulier assideret. Marulus libro quarto, capite septimo. Non admittendo alios ad colloquium. Pericles ad remp. accedens, Cimoni, qui optimatibus studebat, contrarius, tamen conuiuia, eam???; comitatem ac consuetudinem omnem abrupit, tanto???ue spacio, quo in republica est versatus, nemini amicorum coenam condixit: Euryptolemo excepto consobrino, cuius nuptijs, dum libatum esset, interfuit, inde surrexit. Detrahunt enim familiaritates illae facilè fastum omnem, & maiestas existimationis haud temerè in contubernijs retinetur. Enimuerò vera in virtute pulcerrima illa videntur, quae apparent maximè: neque est in bonis viris perinde alienis admirabile quicquam, atque vira quotidiana familiaribus. Hic verò etiam assiduitatem refugiens & fastidium populi, quasi ex interuallis progrediebatur, ne???; omni de re dicebat, neque semper prodibat in concionem: verùm sicut Salaminiam triremem dicit Critolaus, ad negotia se reseruabat grauiora: caetera per amicos transigebat & oratores familiares suos. Plutarchus in Pericle. Nicias Atheniensis, cùm timeret sibi à calumniatoribus, apud neminem ciuium coenabat, non confabulationibus, non conuersationibus ad tempus fallendu̅ dabat se, nec omnino eiuscemodi vacabat oblectamentis, sed archon haerebat ad noctem vsque in praetorio: curiam primus ingrediebatur, nouissimus egrediebatur. Nihil si haberet in publico negotij, difficilis aditus ad eum erat & conueniendi copia: domo aute̅ inclusus desidebat. Amici alloquebantur eos, qui ad fores ventitabant, precabantur???ue, veniam vt darent, quòd distentus etiam tum Nicias esset publicis negotijs curis???;. Plut. in Nicia. Callicratidas classis praefectus, cùm venisset ad Cyrvm iuniorem petiturus pecunias rei nauall necessarias, vidit regem [2922] largiùs potantem. Expectabat igitur, vt regem sobrium conuenire posset. Postero verò die cùm iterum audiuisset illum bibere, nec se admitti ad colloquium, dixit: Ita curam habendam esse pecuniarum, vt ne quid tamen committeretur Sparta indignum. & mox inde recessit Ephesum, multa imprecans mala ijs, qui primi à barbaris fuissent ludibrio habiti: eo???; sua patientia docuissent illos, fiducia diuitiarum alijs illudere. Plut. in Apoph. Laconicis. Venerunt aliquando Lacedaemonij ad Lygdamin tyrannum, legatione fungentes. Sed quum ille varijs causationibus frequenter distulisset colloquendi copiam, tandem post omnes excusationes dictum est, illum parum firma esse valetudine, sed languere nonnihil. Legati responderunt: Per Iouem, non venimus huc cum illo luctaturi, sed colloquuturi. Bellè taxarunt barbari regis fastum ac delicias, qui quamuis friuola de causa res serias omitteret. Plutarchus in Apoph. Laconicis. Pavsanias Lacedaemonioru̅ rex, petenti Aristidi Atheniensi, Se eum grauibus de rebus alloqui velle: respondit, Sibi tunc audiendi otium non esse. Plut. Demetrivs Poliorcetes, Macedonia occupata, aut locum non dabat sui conueniendi, aut acerbus & asper erat ipsum conuenientibus. Atheniensium, quorum erat supra caeteros Graecos studiosus, duos annos detinuit legatos, nec demùm auditos domum dimisit. Ab Lacedae monijs cùm legatus missus vnus esset, despiciratus se, stomachatus est. Vrbanè tamen & Laconicè ille, cùm hic diceret: Quid tu ais, vnum miserunt Lacedaemonij legatum? Sanè verò, inquit, rex, ad vnum. Cùm aliquando magis populariter exire videretur, nec aditum difficilem praebiturus: concurrerunt aliqui ad libellos supplices ei porrigendos. Quos cùm omnes accepisset, & chlamyde collegisset, laeti assectabantur eum homines. Vt venit ad Axij pontem, explicata chlamyde proiecit omnes in flumen. Id verò maiorem in modum pupugit Macedonas, qui ludibrio haberise, non regem arbitrabantur habere: atque Philippum commemorabant vel audiebant de commemorantibus, quàm ciuilis in his & communis fuisset. Plutarchus in Demetrio. Demetrivs Soter rex Syriae, propter superbiam inuisus fuit militibus. Inclusus in regium quoddam castellum munitum quatuor turribus, non procul situm ab Antiochia, neminem admittebat: & omissa reip. cura degebat in ocio per segnitiem. Itaque ad Alexandrum Epiphanis F. defecerunt, ei???ue Ptolemaidem prodiderunt. Ioseph. lib. 13. c. 3. Hannibal Cannensis pugnae successu elatus, nec admisit quenquam ciuium suorum in castra, nec responsum vlli nisi per interpretem dedit. Maharbalem etiam ante tabernaculum suum clara voce affirmantem, prospexisse se, quónam modo paucis diebus Romae in Capitolio coenaret, aspernatus est. Adeò felicitatis & moderationis diuiduu̅ contubernium est. Val. lib. 9. cap. 5. M. Cato in Ptolemaeo Aegyptirege domi suae excipiendo inhumanus fuit, dum in aluo leuanda occupatus, neque regem adierit, neque ad se venienti ipse vel obuiam processerit, vel assurrexerit. Plut. in Catone. M. Antonio Triumuiro accessit ad communem infamiam non mediocre odium ex ea, in qua habitabat, domo, quae fuerat Magni Pompeij, viri non minùs ob temperantiam modestam???ue & ciuilem vitam, quàm ob tres triumphos admirabilis. Dolebant enim ciues, cùm cernerent clausam magistratibus, ducibus & legatis, qui contumeliosè repellebantur à foribus: plenam verò mimorum, praestigiatorum, & adulatorum vinolentorum, in quos ferè argentum violentissima & acerbissima coactum ratione absumebatur. Plut in Antonio. Carolvs octauus, Galliae rex, cùm sibi cuncta quae armis aggrederetur, omnino cessura in animum induxisset: Pandonium regis Neapolitani Ferdinandi legatum frustrà plures dies in aula versatum, atque exponendae legationis potestatem sibi fieri demissè postulantem, inauditum dimisit. Iouius libro primo Hist. Dißimulando se vider vel audire praesentes. Caduceator quidam in Samum ab Oroete praefecto Sardium missus cuiusdam rei rogandae causa, Polycratem Sami tyrannum fortè in conclaui cubantem inuenit, assistente ei Anacreonte Teio. Ad quem accedens Oroetis caduceator, cùm mandata exponeret, Polycrates neque se ad hominem conuertit (erat enim ad parietem versus) ne???; quicquam respondit. Ea re offensus Oroetes, Polycratem insidijs circumuentum cruci affixit. Herod. lib. 3. Agesilavs rex Spartanus dum sedet in agro Corinthiaco, & fano Iunonis expugnato praedam aspicit milites egerentes: aderant ex Thebis legati ad agendum de pace. Hic, qui illam ciuitatem odisset, tunc verò etiam è re esse censeret ei insultare, dissimulauit eos videro vel audire alloquentes se. Nec defuit ei diuina ira. Nam nondum digressi erant Thebani, cùm nunciatum ei est, cohortem ab Iphicrate caesam, quanta clade non fuerant longo interuallo icti. Plutarchus in Agesilao. Orationem. Sic Oratione praeter decorum vel Non Vtvntvr. Videlicet Non alloquendo alios. Pallas, Claudij Caesaris libertus, immensis opibus comparatis, cùm à Peto accusaretur in Neronem conspirasse: atque ad rem probandam quidam Pallantis liberti adducerentur: coactus est Pallas, vt innocentiam probaret, superbiae suae magnitudinem detegere. Affirmauit enim moris sui esse, nunquam ministrorum suorum quempiam alloqui: sed si quid vellet, id eis aut manu aut nutu indicare: & si quid esset, quod longiore oratione declarandum esset, illud eis scribere. Cornelius Tacitus. Nero Caesar, tam difficilis atque morosus erat, vt neque cum seruis, neque cum liberties sermones conferret: sed omnia quae vellet mandarétve, in libellis scribere consuerat. Xiphilinus in Nerone. Non respondendo alijs. Pambo abbas Theophilo episcopo se aliquando adeunti, & aliquo sermone ab ipso spiritaliter refici petenti, respondit: Si taciturnitate sua non reficeretur, nec sermonibus eum refici posse. Marulus lib. 4. cap. 6. Non salutando. Alexander Macedo, posteaquam profligato Dario, Magni cognomen accepit, adeò superbia victus est, vt nulli in posterum nisi Antipatro & Phocioni in literis salutem dederit. Alexand. ab Alex. lib. 2. cap. 19. ex Plut. Alexand. In Pontilianvm Martialis Epigram. lib. 5. Saepe salutatus nunquam prior ipse salutas: Sic erit aeternum, Pontiliane, vale. Non resalutando. Milites Caesarea venientes, cùm salutantibus eos Iudaeis non respondissent, seditio coorta est maxima. Vide Tit. Occursus honorificus. Nero Caesar, nedum salute, sed ne resalutatione quidem aliquem impartiuit. Xiphilinus. Non nunciando. Cùm apud Amycleos, Italiae populum, subinde nunciaretur hostium aduentus, id???; falsò, & ob eam rem ciuitas frequenter inani terrore quassaretur: lata lege cautum est, ne quis vnquam hostis nunciaret aduentum. Atqui pòst euenit, vt verè iam aduenirent hostes. Quod cùm nemo nunciaret propter legis interdictum, ciuitas de improuiso capra est. Qui casus populari ioco dedit occasionem, vt dicerent, Amyclas silentio perijsse, si cui sua taciturnitas fuisset incommodo. Erasmus in Adagijs. Vtvntvr. Sed Breuiore quàm deceret. Vladislavs Boëmiae & Hungariae rex, taciturnus semper, vt difficile esset diuinare, quid secum cogitaret: ea???ue propter à plerisque mutum idolum cognominabatur, quòd aliud proloqui nesciret, nisi Bene aut Dobre. Hungaris quidem, quorum linguae ignarus erat, vocabulo Latino, Bene: Boëmis autem Dobre, respondens. Dubrauius lib. 32. Longiore, Prolixiore quàm deceret. Loquacitas molesta, importuna. Vide Tit. Loquacitatis reprehensio prudent, libera, popularis. fol. 1702. 2889. Illic Offensi, hic Offendentis habetur ratio. Citeriae conuitium in homines impendio loquaces olim iactatum est. Cato in M. Caelivm: Quid ego dicerem ampliùs? quem denique credo in pompam vectitatum iri ludis, pro Citeria, atque spectatoribus sermocinaturum. Pestus Pompeius admonet, Citeriam dictam fuisse quandam effigiem argutam ac loquacem, quae ridiculi gratia in pompis vehi soleat, crepitum & strepitum assiduè edens. Erasm. in Adagijs. Inducuntur apud Theocritum in [Greek words] Mvlieres Syracusanae, Gorgo & Praxinoa, quae profectae ad spectandam pompam sacrorum Adonidis, cùm, qui mos mulierum est, assiduè garrientes, implerent omnia strepitu, & aures eorum, quipropè erant, obtunderent: offensus tanta earum garrulitate hospes quidam illam???ue ferre ampliùs non valens, subcontumeliosè imperauit eis, vt tacerent. Tum indignata Gorgo: Quaeso, inquit, quid hoc tandem hominis est? quid verò tua refert, si garrulis esse nobis libet? Impera ancillis tuis, [Greek words]: nobis enim cùm imperas, scito te Syracusanis imperare. Et ne fortè nos viles aliquas & abie [2923] ctas esse feminas putes: Corinthiae sumus à prima origine, non minùs quàm Bellerophon. Postremò, quoniam hospes reprehenderat eas, tanquam [Greek words], id est, lato & diducto ore pronunciantes (erat enim Dorum in Graecia eadem ferè pronunciatio, quae in Italia Bergomatium) iccirco addit, se ita loqui, vt in Peloponneso loquerentur: caeterùm non putare causam esse vllam, cur non Doribus Doricè pronu̅ciare fas esset. [Greek words]. Muretus lib. 2. Var. lect. cap. 29. Miram Cvivsdam fibi nomine tantùm noti garrulitatem & importunitatem in seconsectando inuito Horatius lib. 1. satyra 9. egregiè describit. Timocrati philosopho apud Polemonem dicenti, Phavorinum philosophum esse loquacem: Et omnis, inquit ille, anus. Notans in Phauorino corporis habitum, quòd esset eunuchus. Visus est excusare vitium, sed reuerà conduplicauit. Philostratus. Plotivs Crispinus, Stoicus philosophus & poëta, nimia loquacitate sectam suam adeò contaminauit, vt vulgò Aretalogus diceretur. Gyraldus Dialogo 4. hist. poët. Obscura, Inuoluta, Aenigmatica In comoedijs semper inducuntur Coqvi dicaces, praesertim apud Plautum. Id testatur Philemon alicubi: [Greek words]. Id est, Recepi in aedes non coquum, sed masculam Sphingem. nihil enim per deos intelligo Simpliciter, ex his quae loquitur. Erasmus in Adagijs. Obscenè compellant, respondent. Fuerunt Osci, populi Italiae, impudentes adeò, vt etiamnum hodie verba spurca vocentur oscena, non autem obscena, vt autumat Priscianus. Cùm Galeacivs Vicecomes iuxta Papiensem arcem ingentes fundos sepiret, vt eis ad venationem alere feras posset: simul???ue Bartholini Sistri ciuis Papiensis possessiones incommodè diuiderentur: Bartholinus id cùm aliâs priuatim, tum publicè in foro Papiensi querebundus Galeacio exprobrauit, inter caetera inquiens: Si hoc ipsum incommodo afficeret, quid tandem tot filiabus, quas iam habebat nubiles, agendum foret? Periniquè autem ferens Galeacius huius querelis voluptarium locum impediri, iracundiae plenus respondit: Si nesciret, quo alio eis modo consuleret, illas ad prostitutarum cellas mitteret. Hoc dicto pudicus vir ita excanduit, vt in furorem versus, stricto pugione, in equo sede̅tem petierit, à quo delapsus ille coxam perfodit: neque multò pòst Bartholinus occisus fuit. Fulgosus lib. 6. cap. 1. Inhumanè respondent. Alexander ad Gymnosophistas eos, qui era̅t clarissimi, solitariam autem quietam???; vitam agebant, Onesicritum misit, petitum, ad se vt venirent. Aiunt Calanvm sanè quàm superbè & asperè iussisse ei, vt posita veste audiret se nudus: alioqui non congressurum cum eo se, ne si à Ioue missus esset quidem. Dandamim egisse placidiùs: ac de Socrate, Pythagora, Diogene cùm audiuisset, dixisse magno ingenio sibi eos viros videri fuisse, sed nimiùm reuerentes legum. Plut. in Alexandro. Renatvs Lotharingiae dux, rex Neapolitanus, obsessus ab Alfonso Aragonum & Siciliae rege, inhumano responso vetulae fame vexatae dato, eam ad proditionem impulit. Repulsa enim à Renato toruo vultu, ad Alfonsum misit, qui indicarent, per veterem aquaeductum, supercrescenti terra contectum, in vrbem penetrariposse, qui iuxta suam domum exitum habeat. Cuius ductum secutus Alphonsus, Neapolicum suis potitus est. Iacobus Bracellus lib. 5. belli Hispan. Cùm absente in Com tijs rege Friderico, Boemi, odio Germanorum, quos ille fouebat, Conrado Znoymae marchioni fidem dedissent: Fridericus I. Imp. per Palatinum Bauariae ducem illos ad dicendam causam Ratisponam euocarat. Illi superbè respondent, Non ita obnoxiam seruituti vitam sese viuere, vt Dei, Papae, Caesaris, & Principis sui (hui quot dominorum) iuga ferre necesse habeant: satis super???ue esse, Deo seruire, & Principi suo. Mansuetiùs Conradus respondit, suam???ue causam procurandam Palatino affini commendauit. Boëmi ferocis dicti poenitentia viros sex delegerunt, qui ad deprecandam imprudentiam legati Ratisbonam irent. Dubrauius lib. 14. Titulis indecoris vtuntur. Heraclij Imp. Praefectvs, canes vocans Saracenos, conquerentes de fraudatione stipendiorum, occasionem defectionis illis praebuit. Hac enim voce commoti, in Syriam secessêre, hinc Damascum occuparunt: pòst Aegyptum ingressi, finitimis sunt regionibus potiti: dehinc subacta Arabia, in Persiam serpsit id incendium. Cusp. Pari contumelia Mistivoivs Vandalorum princeps exacerbatus, à pietate defecit. Cranzius. Imperante Mauricio, Stephanvs quidam presbyter prouinciae Valeriae, aliquando domum reuersus de itinere, seruo tardo stomachabundus dixit: Veni miser diabole, & soccos mihi detrahe. Ad hanc vocem starim coeperunt caligarum corrigiae solui. Gregorius Turonensis libro tertio Dialogorum capite vigesimo. Titulos honorificos negligunt. Darivs, gemino praelio victus ab Alexandro, amissis etiam liberis, vxore & matre, quae in hostis potestatem venerant, superbam scripfit ad Alexandrum epistolam, & ne regis quidem nomine dignatus est. Quo ipso sic offensus est Alexander, vt eum moneret, scriberet posthac ad se non tantùm vt regem, sed & regem suum. Sab. lib. 4. Enn. 4. Demetrivs Poliorcetes praeter se & Antigonum patrem, nec regem nominasse quenquam, nec salutasse dicitur. Plutarchus in Demetrio. Oscvlationem Insolentem, Svperbam. C. Ivlivs Caesar, Pompeio Poeno agenti gratias, pedem cum socculo aurato osculandum dedit. Alex. ab Alex. libro 2. capite 19. ex Suetonio. Cùm Imp. Romani peregrè profecturi essent, Senatores ex more osculis excipere consueuerant. Nero verò Imp. neq; adueniens neque proficiscens quenquam osculo impertiuit, ac ne resalutatione quidem. Suetonius. Domitianvs Imp. ab iuuenta minimè ciuilis, animi confidens etiam, & tum verbis, tum rebus immodicus: Cenidi patris concubinae ex Histria reuersae, osculum???ue, vt assueuerat, offerenti, manum praebuit. Suetonius. Maximinvs Imp. in salutationibus sibi pedes osculari voluit. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 19. Vvltvm Avstervm, Tetricvm. [Greek words], id est, Atticus aspectus: perinde est quasi dicas, os impudens. In eos dicebatur, qui vultu ipso prae se ferebant impudentiam, dicendi???ue confidentiam. Nam hoc vitio notati sunt Atticorvm mores. Aristoph. in Nubibus: [Greek words]. Id est, Acvultu in ipso aspectus Atticus eminet. Sic enim loquitur Strepsiades de filio, Socratica è schola redeunte, quem ex ipsa fronte conijcit malam causam agere posse, quòd nescio quid Atticae astutiae simul atque impudentiae praeferret. Erasmus. C. Marivs vt moribus fuit asper, ita quoque truci aspectu. Cuius rei testimonium fert statua marmorea Rauennae illi posita. Plut. in Mario. Gesticvlationem. Cn. Pompeio Magno inimici, qui id obseruarant, exprobrarunt, quòd vno digito caput scalperet. Plutarchus in Praeceptisptis politicis. Sex. Titivs orator, homo solutus & mollissimus in gestu fuit, vt saltatio quaedam nasceretur, cui saltationi Titius nomen esset. Cicero. Tiberivs Caesar incedebat ad ducto ferè vultu, sermone nullo, aut rarissimo, eo???ue tardissimo, & cum molli digitorum gesticulatione. Suetonius. Incessvm Svperbvm, Indecorvm. Cicero, cùm Piso gener eius molliùs incederet, filia autem concitatiùs, ait genero: Ambula tanquam femina. at filiae: Ambula tanquam vir. Macrobius libro secundo, capite tertio Saturnalium. Tiberivs Caesar incedebat ceruice rigida & obliqua. Suet Procopivs tyrannus humum semper intuebatur eundo. Caelius lib. 3. cap. 28. A. L. Corporis Cvram. Secvndvm Habitvm, Vestitvm Insolentem, Indecorvm. Demetrivs Poliorcetes Macedoniae regno potitus, non tantùm diadematis vsum recepit, vestes???ue purpura & auro intextas, sed calceos etiam gestauit auratos. Plut. Carolvs Caluus Imp. non fuit multùm à suis dilectus, ob impotentiam & superbiam, vtpotè qui contemtis patrijs moribus & cultu, in externos mores degenerabat. Dalmaticam indutus, saepè in publicum prodibat: persaepè cum corona diademate???ue serico, quasi personatus incedebat: cùm veteres reges nihil à caeterorum ornatu differrent. Ita [2924] dum se augustiorem oculis hominum facit, pectoribus inuisus, veneno obijt. Cuspinianus, & Aemilius. Sveno rex Danorum pace parta patrios mores vt rusticos mutauit, Germanos aemulatus est, cultu Saxonum & ipse vsus est, & aulicos & milites vti voluit: conuiuijs elegantes ministros adhibuit, interiecit mensis morionum facetias, honores histrionibus ampliss. detulit, nobilibus spretis obscuros homines promouit, qui regiae gratiae potiùs quàm generis splendori felicitatem suam referrent acceptam. Lites non prudentes iudicio, sed athletarum robori permittebat. Ad populum verba facturus, non nisi nouo editissimo???; suggestu vtebatur. Saxo Grammaticus lib. 14. Histor. Danorum. Capillos, Barbam. Vitoldvs Lituaniae Dux, vt esset inter populares & ipsum principem certum faciei discrimen, radere barbam omnibus imperauit. Id vbi non successit (faciliùs enim ceruicis quàm barbae iacturam Lituani ferebant) tonsus ipse mentum & caput prodijt, capitale interminatus, si quis prouincialium pilos faciei deponeret. Aen. Syl. cap. 26. Europae. Denvdationem. Hebe Iunonis F. cùm pulcerrima esset, ac Ioui placuisset, iuue̅tuti praeficitur ab ipso Ioue: & id praeterea illi munus datum est, vt Ioui pocula ministraret. Veruntame̅ cùm lapsa aliquando inter ministrandum pudenda omnibus denudasset, ea ab illo officio remota, Ganymedes, Laomedontis Troiae regis F. ab aquila in coelum Iouis iussu portatus, sufficitur. Id Iuno grauiter tulit. Vnde Maro: — rapti Ganymedis honores. Natalis Comes Mythologiae lib. 2. c. 5. Philippvs Macedonum rex, subhastationis quorundam captiuorum spectator, indecorè sedebat, veste supra genua collecta. Quo nomine à captiuo quodam seorsim monitus, statim eum liberauit. Plut. Alimenta, Potvm intempestiuum. C. Marivs quia in publico frigidam aquam bibisset, per seruum poculo allatam, velut parum ciuiliter egisset, à censoribus est senatu eiectus. Sabellicus lib. 2. Ennead. 6. Excretionem Corporis Indecoram. Ructus, Crepitus. Chii quidam peregrinantes apud Lacedaemonios, post coenam incacarunt tribunalibus Ephororum, & conuomuerunt. Id vbi compertum fuit, per praeconem edixerunt: Chijs permissum esse intemperanter agere. Cùm antea, seuera poena instituta fuisset, si quis ciuium id fecisse deprehensus foret. Erasmus in Adagijs. Stoici crepitus ventris aequè liberos acructus esse oportere, vulgò dicere solebant. Cic. in Epistolis familiaribus lib. 9. Metrocles Hipparchiae frater, Theophrasti discipulus, cùm saepè inter disputandum crepitum ventris emitteret, prae pudore domi se continuit: sed à Cratete Cynico partim verbis, partim libero & simulato crepitu animatus, qui plurimos lupinos deuorabat, vt ad crepitus facilis esset, Cynicae philosophiae operam dare coepit. Laërt. in eius vita. Venerem Importvnam, In Tempestam. Immodestia venerea ad Libidinem pertinet, fol. 2322. Hic externi tantùm mores considerantur, quatenus conuersantibus molestiam pariunt. Indorvm quorundam coitus in propatulo est, sicut pecorum. Color similis atque proximus Aethiopico: genitura, quam in mulieres emittunt, non alba, quemadmodum caeterorum hominum, sed atra, vt color corporis qualem Aethiopes quoque emittunt. Herodotus lib. 3. Massagetarvm aemulos Cynicos philosophos scripsit Ruffinus & Herodotus, quia more canum publicè coibant. INHVMANITAS, MOROSITAS IN OFFICIIS. VIDELICET OFFICIA Grata Non Facere. Hvivs Svnt Loci Mores Aliorvm Non Ferre. Democedes Crotoniensis, cùm à patre iracundo Crotone cohiberetur, nec eum tolerare posset, illo relicto abijt in Aeginam. Vbi commoratus vnum annum, primos medicos tra̅sscendit, etsi imparatus erat, & nihil instrumentorum habens, quae ad artem medicinae pertinerent. Herod. lib. 3. Non Avdire Alios. Vide suprà, Non admittendo alios ad colloquium. item, Inhumanitas erga supplices, fol. 2933. Aristippus quum aliquando Dionysivm tyrannum interpellaret pro amico, nec ille preces admitteret: prostratus coepit amplecti pedes regis, & impetrauit. Id factum quum quidam velut abiectius quàm vt philosophum deceret, reprehenderent: Non ego, inquit, sum in culpa, sed Dionysius, qui aures habet in pedibus. Laertius lib. 2. cap. 8. Anui cuidam pauperculae Philippvm Macedonem appellanti, vt causam ipsius cognosceret, cum hac flagitatione frequenter obstreperet illi: respondit, Sibi non esse otium. Cúmque anus inclamasset, Proindene rex quidem esse velis: Philippus admiratus aniculae liberam vocem, non illi solùm praebuit aures, verumetiam alios audiuit. Plut. in Apoph. Regum. Hoc idem Latini tribuunt Adriano Imperatori. Et Sabel. lib. 7. En. 4. etiam Demetrio Poliorceti. Non Condolere. Cùm Senacheribus Assyriorum rex Iudaeam vastaret, Israelitarvm decem tribus, à Salmanassare iampridem in Mediam abductae, consanguineorum suorum malis parum condolentes, in epulis versabantur. Itaque Deus effecit, vt Senacheribus turpi fuga domum reuersus, Israëlitarum plurimos, propter odium Iudaeorum, vtpote consanguineos eorum, interfecerit. quemadmodum etiam Dominus Ivdaeos, qui Israëlitarum malis & captiuitate non mouebantur, post centum & ampliùs annos Nabucodonosori Babyloniorum regi abducendos tradidit. Tobiae 1. L. Fvlvivs argentarius, bello Punico secundo, cum corona rosacea interdiu è pergula sua in forum prospexisse dictus, ex auctoritate senatus in carcerem abductus, non ante finem belli emissus est. Plin. lib. 21. cap. 3. Cosmi Medicis, qui Florentiae dominatum suis peperit, cùm opum potentiae???ue suae stabiliendae causa ciuitatem in bellum Lucense difficillimum coniecisset, obijcientibus illi aemulis ciuium interitum, respondit: Septenis aut octonis purpurae vlnis quotidie ciues permultos fieri posse. Vtebantur enim eo tempore Florentini purpurea togula. Brutus lib. 2. hist. Flor. Non Dare, Avt Malignè dare. Ea erat natura Clementis VII. Pont. parsimonia & dissimulatione gaudentis, vt illiberalis & durus potiùs quàm saeuus atque maleficus esse censeretur. Neminem enim planè oderat, quum neminem adamaret, praeterquam ab occultiore causa conciliatos: his certè vnis adeò intemperanter fauit, vt ad summos honores, aut ad summum auctoritatis locum, stabiles???ue diuitias nullo pudore proueheret: multorum verò constanter obliuisceretur, qui ab optimis literarum studijs, vetere???ue obsequio commendationem & praemia meruissent: Hos quidem perblandè appellabat, vt imagine gratiae detineret, sed occultè oderat tanquam creditores. Dedit tamen omnia vel semper nolens, quae suis parum benigna facie denegarat, & inimicis quidem saepiùs & indignis, qua in realiquando suspirans se miserum esse confessus est, quum animus aut praesenti vtilitate inductus, aut ignobili compulsus metu, ad id inexplicabili necessitate, velreluctante iudicio raperetur. Ex vno enim & triginta Cardinalibus, quos legerat in senatum, vix vnum atque alterum probabat, quòd eos praeteritis honestio ribus, nequaquam exquisito decoro???ue delectu, vti desiderasse videri cupiebat, sed vi subita inter impotentes regum preces, armorum???ue strepitum circumuentus & coactus edidisset. Iouius libro 32. Hist. Commeatvm Prohibere Rex Idumaeorum petentibus Israe̅litis per legatos transitum, fide data se neminem iniuria affecturos, sed regia via perrecturos, concedere noluit, quinimò eis cum multis copijs valida???ue manu occurrit, ita vt à Cade ad montem Horem deflectere cogerentur. Num. 20. Idem fecit Seon rex Amorraeorum. Num. 21. Non Accipere Oblata. Galatarum rex Deiotarus iam grauis annis acciuit M. Catonem minorem in Afia peregrinantem, vt liberos suos & domum ei commendaret. Quem postquàm aduenit, varia dona ei offerens, instans???ue atque enixè rogans, vt acciperet, adeò exacerbauit, vt vesperi cùm venisset, & ibi pernoctasset, postridiè abierit tertia hora. Plut. Grata Indecorè Facere. Iliensivm legati ad Tiberium Imper. de morte Drufi questum & consolatum venerant, paulò tamen seriús. Eorum tarditatem reprehendens: Et se illorum vicem dolere dixit, [2925] quòd Hectorem praeclarum ciuem amisissent. Suetonius. Albericvs Maroziae F. ineptè aquam Hugonis vitrici & patrui, Italiae regis, manibus affundens, alapam, ab eo accepit. Qua contumelia ita abalienatus fuit, vt Romanorum armis eum Roma expulerit. Luitprandus lib. 3. cap. 12. & Auentinus lib. 4. Annalium. Ingrata Facere. Cvivsmodi Svnt, Rixari, Litigare, Contendere. Hic Asperitatis citra iram ratio habetur. Quae verò iram habet fomitem, ad Crudelitatis locum pertinet. Anus quaepiam fuit Ptolemais, quae quoad vixit, lites agitabat, nec vnquam ab agendis causis feriabatur. Auctor Diogenianus apud Erasmum. Parnvs, ob amissam nauiculam cum obuijs quibusque litigabat. Hinc adagium, Disceptare scaphulam: id est, ob res minutulas multum mouere litium & querelarum. Rauifius. Gorgias Leontinus, cùm in Olympijs de communi Graecorum concordia insigniter peroraret, à Melantho ludibrio habitus est, dicente, frustrà Gorgiam de Graecorum concordia agitare, cùm se, vxorem & ancillam concordes habere nesciret, quae ob zelotypiam irata quotidie dissidium faceret. Alex. lib. 5. cap. 18. Hyperbolvs concionator Atheniensis improbissimus fuit, mirum in modum appetens litium. Hinc Adagium, Vltra Hyperbolum. In Gargilianvm Martialis Epigram. lib. 7. Lis te bis decimae numerantem frigora brumae Conterit vna tribus, Gargiliane, foris. Ah miser & demens, viginti litigat annis Quisquam, cui vinci, Gargiliane, licet? Occvltare Non Occvltanda. Priscvs sophista sub Iuliano morosissimus, aegrè admodu̅ ad disputationes adducebatur, dogmata occultans tanquam thesaurum. Eunapius in eius vita. Devovere Imprecari. Ivdaei Alexandrum Hyrcani F. regem suum ita exosum habuerunt, vt cùm post varias clades vltrò citro???ue acceptas ab illis beneuolè peteret, Quid vellent fieri? omnes vno ore clamauerint, Vt quàm celerrimè periret. Iosephus libro 13. Antiquitatum. Nefaria & planè humano generi inimica vox est, veteri prouerbio circumlata (id quod ex 3. de Finibus M. Tullij & Seneca lib. 2. de Clementia constat) quam Dion & Suidas etiam Tiberio adscribunt: [Greek words]. Eam vocem à quodam temerè vsurpatam Nero correxisse dicitur, Imò, inquiens, [Greek words]. teste Suetonio. C. Caesar Caligvla Imp. queri solebat, quòd sua tempora nullis calamitatibus publicis insignirentur: Augusti principatum clade Variana, Tiberij ruina spectaculorum apud Fidenas memorabilem factum: sui obliuionem imminere prosperitate reru̅. Atq; identidem exercituum caedes, famem, pestilentiam, ince̅dia, hiatum aliquem terrae optabat. Suetonius. Minari. Roboamvs Salomonis F. superbè respondens & inhumaniter decem tribubus Israëlitarum, occasionem illis dedit, vt Hieroboami ductu ab eo defecerint. Commodvs Caesar, vt terribilior omnibus videretur, statuam sibi poni iussit pro curia, quae arcum intenderet. Caeterùm eo extincto, statua sublata est patrum decreto. Libertatis signo eadem base imposito. Sabell. lib. 5. Ennead. 7. Offerre Ingrata. Timon Atheniensis, fertur in concione populi Atheniensis conscendisse suggestum: silentio autem & expectatione propter rei nouitatem magna facta, dixisse: Est mihi exigua, Athenienses, area, in qua adoleuit ficus, ex ea multi iam ciues se suspendêre. Quia verò hunc locum statui inaedificare, nolui praetermittere, quin id publicè praenunciarem: quò, si quibus vestrûm visum erit, priùs quàm execetur ficus, suspendat se. Plut. in Antonio. Exigere Acerbé. Vide Tit. Auarae exactiones, quatenus acerbitatem iunctam habent, fol. 2505. Pyrrhvs Epirotarum rex à Siculis ex Italia contra Carthaginenses euocatus, humanitate omnes sibi ab initio deuinxit. Occupata inde insula, cùm Africam mente concepisset, & cogendis in naues classicis tyrannicè agere inciperet, omnes à se alienauit, & insulam ceu palaestram Martis Romanis & Carthaginensibus reliquit. Plut. in Pyrrho. Constantivs episcopus Mediolanensis, in collecta facta inter Ianuenses, à D. Gregorio Pp. reprehenditur lib. 7. Epist. 130. Miramur, inquit, quod qui magis misericordia dignus est, vobis praesentibus praegrauetur. Eum qui caecitate grauatur, inhumanum est nimis in collatione affligere, cuius inopiae potiùs ex collatione succurren dum foret. Contemnere Alios Prae Se. Cùm Moses vxorem duxisset Aethiopissam, Aaron frater & soror Maria ei summoperè succensuerunt, ei???ue exprobrarunt, quòd non ipsi soli, sed sibi quoque Dominus locutus esset, ne ea re superbiret. Sed Dominus hanc obtrectationem puniuit, & Mariam leprae morbo septem diebus affecit, Mose interea pro ea intercedente. Num. 12. Capto Hellesponto, & Lacedaemonijs profligatis, in tantum animos sustulêre Alcibiadis Milites, tantos???ue sumserunt spiritus, vt dedignarentur alijs militibus se subinde victis inuictos vbique commiscere. Nam fortè non multò antè ad Ephesum re à Thrasyllo malè gesta, aereum trophaeum Ephesij in opprobrium Atheniensium erexerant. Haec improperabant Thrasylli militibus milites Alcibiadis, extollentes se & suum imperatorem, nec eos, ad eadem gymnafia vt tenderent apud se in castris, dignabantur. Vt verò Pharnabazus magno equitatu & pedestribus copijs populantes Abydenorum fines est adortus, suppetias veniens Alcibiades fugauit eum, persecutus???ue ad noctem vsque est cum Thrasyllo: ac tunc se cum eo coniunxit, atque inter se congratulantes ouantes???ue in castra rediêre. Plut. in Alcibiade. Accvsare, Reprehendere. Amarulenta reprehensio, accusatio, sugillatio. Reprehensio varijs modis considerata, vt vera est, vt iusta, ???cosa, ad alios atque alios locos pertinet: vt acerba est & austera, huius erit loci. Consule Tit. Reprehensionis liberae, quae tenus libertas interdum mixtam habet austeritatem, fol. 2823. Qui acerbè reprehenderint alios. Populi. Aezoneis, municipium tribus Cecropiae, cuius incolae malè audiebant, vt maledici: vnde [Greek words], maledicere. Suidas ex Platone. Grammatici. Daphidas grammaticus in Thorace monte cruci affixus est, quòd reges maledicis carminibus incesseret. Strabo lib. 14. Hinc prouerb. Cauere Thoracem. Domitivs Calderinus, vir clarissimus ingenio, & qui primus poëtas grauissimos suo tempore enartare ausus est, nullo magis quàm obtrectationis vitio laborauit. Ideo???ue Volat. lib. 21. Anthrop. dignum eum (vt de Caelio Quintilianus ait) vita longiore, ingenio tamen meliore, existimauit. Poggii Florentini maledicendi studium ex eis, quas in Amedaeum Sabaudiae ducem, à Basiliensi concilio creatum Pontificem, in Fran. Philelphum, cui postea reconciliatus est, & in Laur. Vallam, inuectiuas scripsit impurissimas, quiuis colligere potest. Volat. lib. 21. Anthrop. Ioannes Venetus ea fuit linguae licentia, vt vnus omnium laudibus obtrectaret, doctrina alioquin & ingenio summus: & talis quidem, vt suo tempore cum viris omnium clarissimis conferri potuerit. Volat. lib. 21. Anthrop. Lavrentivs Valla maledicus in omnes fuit, contra ipsam demùm religionem latrauit: scriptis quoque probare conatus, nullum ius siue munus imperij Pontifici concessum. Ex quo defuncto non defuit, qui distichon huiusmodi iactaret: Ohe vt Valla silet, solitus qui parcere nulli est? Si quaeris quid agat, nunc quoq; mordet humum. vt est apud Volat. lib. 21. Anthrop. Aliud quoq; circumfertur: Nunc postquam manes defunctus Valla petiuit, Non audet Pluto verba Latina loqui. Iuppiter hunc coeli dignatus parte fuisset, Censorem linguae sed timet ipse suae. Poëtae. Hipponax poëta Iambographus, amarulentus, ac notae mordacitatis, qui, auctore Dionysio Halicarnasseo, trimetrum Archilochium de industria in scazontem infregit, cùm inimicos lacerare vellet, quo videlicet feriret fortiús. Hîc Bupalum & Anthermon, quòd ab his deformi specie pictus esset, versibus iambicis insectatus legitur. Erat autem Hipponacti notabilis in vultu foeditas, quamobrem quidam imaginem eius proposuêre in ridentium circulis, quorum aliquot suis carminibus creditur ad laqueum compulisse. Negat id esse verum Plinius libro 36. cap. 5. Erasmus in Prouerbio, Hipponacteum praeconium. Celebratur Theonis poëtae rabies. Vnde Hor. in Episto [2926] lis: Dente Theonino qui circumroditur. Idem hoc vitium alicubi succum loliginis vocat, & salem nigru̅, quod cum morsu addat & famae maculam. Erasmus in Adagijs. Svsarion, Cratinvs, Aristophanes & Evpolis, Graecipoëtae, flagitia hominum tanta libertate insectabantur, vt opus fuerit lege, quae maledicam illam & effraenem mordendi licentiam cohiberet, & comprimeret. Naevivs poëta Metellos ac Scipiones suis verfibus ausus est proscindere. Propterea Metellus consul hoc ei senario respo̅dit: Dabunt malum Metelli Naeuio poëtae. Tandem propter nimiam illam in scribendo maledicentiam à Triumuiris in vincula coniectus est. Rauisius. Val. Catvllvs poëta Veronensis, in poëmatis lasciuus fuit, & mordax: quippe C. Iul. Caesari aeterna stigmata suis iambis inussit. Suetonius in vita Caesaris. Philosophi. Acron admonet, Bionem philosophum fuisse, qui mordacissimis dialogis lacerauit poëtas, sic, vt nec Homero parceret. Porphyrion autumat Aristophanis comici patrem fuisse. Philosophorvm quorundam maledicentiam plusquàm comicam, pete ex Athen. lib. 5. c. 14. Politici. Hyperbolvs quidam Perithoedes in reprehendendo ita acerbus fuit, vt materiam Comicis penè omnibus perpetuam dicteriorum in theatris praebuerit. Plut. in Alcibiade, & Nicia. Meminit eius etiam Thucydides lib. 8. Exules. Dantes Florentinus poëta insignis, Florentia cum reliquis Albis pulsus, ad Maruellum Malespinam marchionem confugit, deinde ad Canemgrandem Veronae principem, quem in auxilium partium suaru̅ contra Flore̅tinos dimicare compulit, sed ob linguae licentiam gratia eius excidit. Volaterr. lib. 21. Anthrop. Captiui. Vt Eleazari filia, Baiazetis vxor, quam prae caeteris ardentissimo amore complectebatur, & secum in castris semper habebat, captiua abducta ad Tamerlanem, iussa est in conspectu mariti sui itidem captiui vinum infundere: tum Baiazetes ira accensus, in haec verba prorupit: Neque paterno, neque materno tuo genere digna facis. Cùm enim natus sis ex parentibus idiotis & inglorijs pauperibus???ue, haud tibi decorum est adeò turpiter insultare regum liberis & vxoribus. Hoc modo etia̅ eos, qui tibi natura sunt domini, probris oneras. Haec dicens, ingentem risum mouebat Temiri, qui hominem pro ludibrio habebat, vt qui nihil sani nec diceret, nec saperet. Chalcocondylas lib. 3. Scurrae. Thersites Graecorum omnium ad Troiam deformosissimus, scurra saeuus fuit, vt qui assiduus esset in reprehendendis regibus. Sic enim de eo Homerus Iliad. ß. [Greek words]. De Menio scurra sic scribit lib. 1. Epist. 16. Horatius: Menius, vt rebus maternis atque paternis, Fortiter absumtis, vrbanus coepit haberi. Scurra, vagus, non qui certum praesepe teneret, Impransus non qui ciuem dignosceret hoste, Quaelibet in quemuis opprobria fingere saeuus, Pernicies, & tempestas, barathrum???; macelli, Quicquid quaesierat, ventri donabatauaro. Hic vbi nequitiae fautoribus, & timidis, nil Aut paulum abstulerat, patinas coenabat omasi Vilis & agnini, tribus vrsis quod satis esset: Scilicet vt ventres lamna cadente nepotum Diceret vrendos correptus. Menius idem, Quicquid erat nactus praedae maioris, vbi omne Verterat in fumum, & cinerem: Non Hercule miror, Aiebat, si qui comedunt bona: quum sit obeso Nil melius turdo, nilvulua pulcrius ampla. Quos reprehenderint. Vtputa Sacros homines. Quum mortuo Hadriano VI. Pompeius Columna magna contentione Ivlio Medici ad Pontificatum adspiranti resisteret, atque inde factiones senatus Pontificij & aliae clades orirentur: Crotvs è Regio Lepidi, poëta amarulentus, hoc epigramma in foro legendum affixit: Ecce iterum è summo deiectam culmine Romam Pompeij & Iulij mens furiosa premit. Brute pium, Photine pium nunc stringite ferrum. Quid seruasse iuuat, si peritura fuit? Iouius in Pompeij vita. Rempublicam. Cleoni ostendit obijcere se hoc Aristophanes, quòd De ciuitate apud hospites dicat malé. Qua re incendit Athenienses. Plut. de Discer. adul. Reges, Imperatores. Timagenes historicus Augustum & vniuersam eius familiam maledicis verbis, probrosis???ue conuicijs ausus est denigrare. Benignus tamen Imperator ad vindictam satis habuit, ei domo sua interdicere. Suetonius. Doctos. Quae sunt apud mortales teterrima verba, vernilitates, frigillationes, insolentias, scortationes, homicidia, infelices, perniciosos, cerebrosos, haec conquisita in Aristotelem, Socratem, Pythagoram, Protagora̅, Theophrastum, Heraclidem, Hipparchum, & in quosuis alios viros claros, Epicvrei euomuêre. vt si vel aliâs vndequaque essent sapientes, ob haec tamen conuitia & maledicta longissimè à sapientia arceantur. Siquidem excluditur inuidia extra diuinum chorum & aemulatio, quae ex infirmitate recondere non valet dolorem. Plut. contra Epicurum. Zoilvs Amphipolites fuit, ac propterea [Greek words] dicitur ab Pontico Heraclito: Polycratus eius auditor, qui aduersus Socratem accusatorio spiritu orationem concinnauit. Eundem propter dicacitatem, quòd nec Homero nec Platoni parceret, cognominatum ferunt [Greek words], id est, rhetoricum canem. Habitu ferè eo fuit, vt barbam quidem ampliùs promitteret, capite vel ad cutem deraso, indumentum nec genus contingebat. Dicendi cura erat ei vel maxima, sicut odij quoque ac cum plerisque inimicitiarum: quum???ue lingua foret virulentus, ac vnumquenque proscinderetaudaciùs, quidam ex eo institit quaerere, vt quid procliuiter adeò alienam laceratum famam pergeret? [Greek words], inquit, [Greek words]. Cael. libro 21. capite 41. A. L. ex Aeliani libro vndecimo Var. hist. Daphidas, Telmissensis grammaticus, Homerum & eius poësim mendacij arguit: neque enim Athenienses Iliacae expeditioni interfuisse. Suidas. Georgii Cretenfis, qui Trapezuntius dici maluit, conditis voluminibus, Platonis vitia expendit plura. Quo argumento Coenotimos nuncupatus est, Erinnys item: & à Bessarione infigniter proscissus. Caelius lib. 21. c. 48. Quomodo reprehenderint. Puta Dictis. Antipho, instituta apud Dionysium quaestione & sermone. Quod esset aes optimum? Illud, intempestiuè infit, ex quo Harmodij & Aristogitonis statuas Athenienses fecêre. Neque enim profectum attulit acerbitas ista, iunctae cum maleuolentia & contumelia impotentiae & odij indicium: quo qui vtuntur, saltationem circum puteum inscitè saltantes, perdunt semetipsos. Nam necatus est à Dionysio Antipho. Plut. de Discer. adul. Scriptis. Antipater quum nec vellet, nec posset congredi cominus cum Carneade, qui magna vehementia inuehebatur in Stoicos, semet ad scribendum vertit, multos???ue libros edidit maledicos & ineptos, in quibus passim contradicebat Carneadi. Hinc vulgò cognomen ad eptus est [Greek words], quòd non lingua, sed calamo vociferaretur. Meminit Plutarchus in libello [Greek words]. Erasmus in Adagijs. A. Caecinna Quadrigariorum magister, & Pompeianarum partium, tempore belli ciuilis, scripsit librum criminosissimum contra Caesarem. Volat. lib. 14. cap. 2. Anthrop. Quando reprehenderint. V. C. In Conuiuio. Cùm super mensam familiarem quendam increparet inter disserendum Socrates acriùs: Satiúsne, inquit Plato, erat haec seorsim ei dixisse? Cui Socrates: Tu verò rectiùs fecisses, si hoc mihi dixisses seorsum. Plutarchus de Discernendis adulatoribus. Clitvm reor Alexandrum non tam inflammasse ex vino, quàm quòd in frequentia amicorum corriperet. Plut. de Discernendis adulatoribus. Inter Sacra. Bonifacivs IIX. Pp. amarulenta ironia Porcheto Spinulae Genuensi archiepiscopo exprobrauit factionis Gibellinae studium. Ipso enim Cinerum die, quo Pontifices solent Ecclesia sticorum antistitum capita cinere aspergere, vt ad Porchetum peruenit, cinerem in oculos, peruersè enunciatis solennibus verbis, coniecit, dicens: Memento homo, quia Gibellinus es, & cum Gibellinis in cinerem conuerteris. Fulg. [2927] libro nono, cap. 5. & Sab. lib. 9. cap. 11. & Egnat. lib. 6. cap. 2. In Calamitate. Evctvs & Evlaevs, Persei regis rebus florentibus semper blandientes conniuentes???ue sicut caeteri eum assectabantur. Postquam signis collatis ad Pydnam à Romanis victus fugam cepit, incutsantes acerbè culpauerunt & refricueru̅t ea, in quibus offenderat, aut quae neglexisset, singula exprobrantes: quo vsq; homo dolore & ira victus vtrunq; gladio confodit. Plut. de Discernendis adulat. Insvltare, Irridere. Vide Tit. Inhumani erga Captiuos Damnatos, fol. 2935. Ivdaeos Christum in cruce pendentem blasphemè irrisisse, Euangelica historia docemur. Pittacum Mitylenaeorum tyrannum Alcaevs poëta Sarapum, à latitudine & attractione pedum appellauit, quasi plancum dicas, & Chiropodem, à fissuris pedum: & Gaurica, vt insolentem, & temerè gloriantem: & Physconem & Gastronem, à pingui aqualiculo: atq; etiam Zophodorpida, vt qui ad lucernam potaret: & Agasyrastum, vt impurum & sordidum. Suidas. Cùm Demaratus, inimicorum opera regno exutus, interesset spectaculo gymnopaediarum, misit ad eum Levtychides successor, eius deridendi causa, ministrum, qui interrogaret, qualis esset praefectura post regnum. Eam interrogationem aegrè ferens Demaratus, respondit, se vtrunq; expertum, illum verò non: & eam interrogationem Lacedaemonijs futuram initium plurimae aut calamitatis aut felicitatis. Haec locutus, velato capite è theatro domum abijt, confestim???; praeparatu̅ Ioui bouem immolauit, inde in Zacynthum traiecit, & ad regem Persarum exulatum abijt. Herod. lib. 6. Philippvs Macedonum rex, cùm Thessalorum ciuitatem subuertisset, & hospites, quos inibi reperit, diuendisset, periocum (qui postea in prouerbium abijt) dicebat: –[Greek words]: – veniat qui proderit hospes. ex Theopompo & Zenodoto. Diogenes, cùm Corinthi filium Dionysij ex tyranno factum priuatum vidisset: Quàm indignam te agis, inquit, Dionysi, vitam. Neq; enim hîc te nobiscu̅ agere oportebat liberè & securè, sed illic in tyra̅nidis domicilio inclusum, sicutpater tuus, consenescere. Plut. an Seni tractanda resp. Romanis in Capitolio obsessis, & longa inedia confectis, colloquio inter Brennvm regulum & P. Sulpitium Tribunum militum habito, ita inter se pacti sunt, vt mille pondo auri se populus Romanus redimeret: Brennus vrbe & Romano agro decederet cum exercitu. Fama est praesenti indignitati alia̅ Gal los adiecisse, iniquis ponderibus in medium prolatis: Sulpitio???; ea recusante, superadditum his gladru̅, auditamq; intolerandam Romanis vocem: Vaevictis. Dum per altercationem tempus teritur, priusquamaurum sit appensum, Camillus dictatoraffuit: & auro è medio sublato, cum irato hoste conflixit, atq; vicit. Sab lib. 1. En. 4. Praefectvs vrbis Romae cùm à D. Laurentio in craticula torto thesauros sacros exigeret: Christi praeceptum & Christianorum spontaneam paupertatem blasphemè sugillans, apud Prudentium inquit: Suum quibusque reddito. En Caesar agnoscit suum Numisma numis inditum. Quod Caesaris scis, Caesari Da: nempe iustum postulo, Ni fallor, haud vllam tuus Signat Deus pecuniam. Nec cùm veniret, aureos Secum Philippos detulit: Praecepta sed verbis dedit Inanis à marsupio. Implete dictorum fidem, Quae vos per orbem venditis: Numos libenter reddite, Estote verbis diuites. Romanvs Imp. à Stephano & Constantino filijs regno exutus, & in monasterium detrusus, eosdem non multò pòst à Co̅stantino Leonis F. eodem relegatos his verbis exercuisse fertur: Festiuum tempus, quòd humilitatem nostram Imperium vestrum visitare coëgit: charitas puto, quae me de palatio expulit, filiationem vestram non ibi diu permanere permisit. Ò factum bene, quòd me pridem praemisistis. Confratres enim mei & co̅militones mei, supernae tantùm philosophiae incumbentes, qualiter Imperatores susciperent ignorarent, si non me iam dudum Imperialibus institutis tritum haberent. Parata iam frigidior occiduis aqua decocta pruinis. Dulces adsunt fabae, lachana, porri???; recentes. Non hîc marinae deliciae morbos, sed crebra potius ieiunia creant. Turbam verò hanc tantam tam sumtuosa modicitas nostra non recipit: vestrum solummodò imperium suscipit quod ne paternam deserat senectutem, aduenit. Luitprandus libro quinto, capite 11. Otho II. Imp. vxorem habuit Theophaniam Romani Imperatoris Constantin opolitani filiam, mulierem callidam & astutam, & Adelheidae imperatrici Othonis matri semper infensam, ex qua Othonem III. genuit. Haec, victo ä Graecis in Calabria Othone, omnibus pauore consternatis: Romanis insultabat, quòd ab exercitu Graeco victi essent, Romani viri fortes & bellicosi, ab ijs quos ipsi appellarent effoeminatos. Cuspinianus. Crvciferi Prussi cum Sigismundo rege Hungariae, collecto 140. millium exercitu, Vladislao Iagelloni Polonorum regi bellum inferebant. Missi ad regem duo Cruciferorum caduceatores, eum hortabantur Magistri nomine, ne tam meticulosè pugnam iniret: & duos gladios strictos & cruentos ei obtulêre, vt vel ijs aduersus Cruciferos vteretur. Rex placidè & modestè caduceatoribus respondit: Quamuis armorum satis habeat in exercitu, accipere se tamen in Dei nomine gladios, contumeliae causa ab hoste missos: atque ita accipere, vt omen victoriae, quam sibi armorum traditio portendat. Collatis signis, Cruciferi victi ad Groneualdam, caesa quinquagin ta millia, in quibus Magister & Commendatores, paucis exceptis, capta ad XL. millia, signa verò militaria relata vnum & quinquaginta. Cromerus lib. 16. Defendere Se Vel Alios acerbè, inepté. Suffeni simillimum Mevivm facit Horatius, suis ignoscentem vitijs, aliena mordacissimè insectantem: – egomet mî ignosco, Meuius inquit: P. Sextivs Ciceronem cum alijs quibusdam ad causae patrocinium adhibuerat: cum???; ipse vellet omnia dicere, nec cuiqua̅ locum dicendi daret, vbi iam constaret illum à iudicibus absoluendum, ferretur???; sententia; Vtere, inquit Cicero, tempore hodie: cras enim priuatus eris. Notans hominem, quòd in causa suo arbitratu solus egisset omnia. Erasmus libro 4. Apoph. ex Plutarchi Cicerone. Lenaevs, Pompeij Magni libertus, gra̅maticus celeberrimus, in Salustium historicum, quòd Pompeium oris improbi & animo inuerecundo esse scripsisset, acerbissima satyra lacerauit: Lastaurum, & Lurconem, & Nebulonem: Popinonem???; appellans, & vita scriptis???ue monstrosum praeterea priscorum Catonis???; verborum ineruditissimum furem. Suetonius cap. 14. de Grammaticis. Ioanni Dano archiepiscopo Bremensi Canonici generalem Administratorem suffecerant Ioannem ducem Luneburgensem, Archiepiscopi odio. Luneburgensis Auinionem petens, reginam Franciae interpellabat, vt apud Pontificem pro se intercederet. Illa, vt erat duci cognata, Pontificem coràm adijt. Motus Papa dignitate reginae; archiepiscopum euocauit interalia allegans: Ad stitit regina à dextris no tris in vestitu deaurato. Tum excandescens archiepiscopus, verba Papae intercepit, clamans: Ò diabole, quae comparatio Christi ad Belial? Cui Papa: Visne frater archiepiscope bibere sanguinem regum? Ad quam vocem moderatior factus, causam totam apud arbitros deinceps peregit, & cunctis intolerabilis factus, Parisijs obijt. Cranzius lib. 8. Metrop c. 58. Agebat penes pontificem Iulium II. Venetus orator Dominicvs Pisanus, singulari prudentia & probitate vir: qui tamen, cùm grauiùs Venetum nomen laceraret Pont. de imperioque Veneto penitùs à se euertendo minaretur, eò impotentiae lapsus est, vt Pont. ipsum vilem clericulum Venetorum opera euasurum diceret. Quòd superbè dictum vsq; adeò pontificis Iulij animum incendit, vt Cameracense tandem foedus initum sit, quo totius imperij sui clade Veneti sunt affecti. Egnat. lib. 9. cap. 5. Reprehensiones Non Ferre, impotenter ferre. Ptolemaevm regem magister Aristomenes dormitantem assistentibus legatis excitans, materiam dedit adulatoribus, stomachari simulantibus regis gratia, qui dicerent: Si tantis laboribus & vigilijs somnus defatigatum oppressit admonere te seorsum, non in hominum conspectu tam multorum manus debuerat admouere. Ille ergo virulentum poculum misit ei, ac iussit vt hauriret. Plutarchus de Discernendis adulatoribus. Cùm Ptolemaevs Philadelphus sororem matrimonio sibi iunxisset Arsinoën: Sotades dixit: In nefarium foramen aculeum impellis. Itaq; in carceris situ multos annos contabuit, atq; loquacitatis intempestiuae pependit poenas: & quò alijs risum moueret, diu ipse eiulauit. Plut. de Instit. liberis. Hierosolymitani quidam iuuenes in Gessium Florvm praesidem Iudaeae crudeliss. & auariss. conuitia iaciebant, & canistrum circumferentes, stipem eius nomine petebant, rapinas & auaritiam eius denotantes. Quibus scommatibus irritatus, vir sceleratiss. in Hierosolymitanos miru̅ in modum saeuijt, & [2928] bello Iudaico principium dedit. Iosephus libro 2. capite 14. belli Iud. Cùm Tiberius Caesar ab Augusto legata populo, non impleret: & fortè coram eo mortuus ad sepulturam efferretur: Mimvs quidam sublata voce, mortuo inclamauit: Refer Augusto, nondum pro eius legatis populo Romano satisfactum. Tiberius mimo ??? eius parte satisfecit, postea interfecit, vt Augusto nunciatum iret, iam coepta esse eius legata persolui. Suetonius. Mvsonivs Babylonius philosophus, Stoicus ac Dialecticus, Neronis tempore, familiaris Apollonij Tyanei, à Nerone ob linguae licentiam interfectus est. Volat. lib. 17. Euectus ad Episcopatum Ioannes Chrysostomus Constantinopolitanus: Honorio & Eutychiano Coss. anno imperij Arcadij altero, Christi verò quadringentesimo secundo: quòd asperitate quadam & disciplina seueriori in clericos suos vteretur, liberiùs mores ipsorum & vitia reprehendens, paulatim omnibus illis fieri cepit exosus, adeò vt consuetudinem eius omnes fugerent. Auxit odium illud Serapion diaconus, cùm in coetu aliquando clericorum ad episcopum dixisset: Nunquam ò Episcope exercere imperium tuum in illos poteris, nisi vno baculo cunctos expellas. Quo dicto animatus Ioannes, paulò pòst alios alijs de causis ex ecclesia eiecit. Id clerici indignè ferentes, odio & simultati contra eum etiam conspirationem ad diderunt, & coram populo detuleru̅t, accusationes struentes ex priuatis etiam quibusdam Ioannis moribus, quòd cibu̅ cum nemine caperet: ac sibi viuens, ad conuiuia ne vocatus quide̅ accederet: tum etia̅ quòd in proceres aulae ignominiosè inueheretur: tum quòd monachos, praesertim Isaacianos, duriùs increparet, quòd per ciuitates vagarentur. Hac occasione, cùm Theophili quoq; Alexandrini insidiae, & Epiphanij Cyprij inimicitiae accederent, in exilium actus perijt. Socrates libro sexto, capite quarto & quinto, & deinceps Theodoretus libro quinto, capite 28. Sozom. libro octauo, capite tertio & nono. Lavdare sva, Ostentare Indecore. Alexander Macedo, omnium regum erat in consuetudine festiuissimus, neq; vllius exors lepôris. At mero incalescens, iactantia odiosus euadebat, & plus satis castrensis: atque cùm ipse ad arrogantiam delabebatur, tum mancipabat seipsum adulatoribus, à quibus optimi conuiuae obterebantur: qui neque certare volebant cum adulatoribus, neq; minùs quam illi eum audebant praedicare. Plutarchus in Alexandro. Idem Ephestionem obiurgans cum Cratero conflictantem: Quid tu, inquit, polleas vel agas, siquis te Alexandro orbet? Plut. orat. 2. de Alex. fortuna. Cicero post oppressum Catilinam vbiq; siue in Senatu, siue in concione, siue in iudicijs, in ore habuit Catilinam & Lentulum, & tam importuna commemoratione laudes suas obscurauit. Plut. in Cicerone. Cùm rex Thraciae Rhymetalces, qui ab Antonio ad Augustum Caesarem defecerat, immodicè inter pocula atq; odiosè societatem suam ei exprobraret: propinans alij cuipiam regi Caesar: Proditionem, inquit, amo, proditores non commendo. Plut. in Apophtheg. Morbo, quem exagitat Catullus in Egnatio, Alexis, comicus poëta, mulieres etiam teneri docuit, quae idem quod ille bonum à natura artéve obtinuissent. Cùm enim Egnatius candidos haberet dentes, consueuerar quocunq; venerat renidere, vt hoc etiam saepè ineptè atq; importunè saceret, locis illis, quibus magis fletus lacrymae???; quàm risus conueniebat. Eadem autem origo erat huius insulsi moris ac vitij in vtrisq;, ostentatio videlicet minuta corporis partis elegantioris, quae tamen illustri loco posita muitum adiuuat pulcritudinem. Victorius libro sexto Variarum lectionum, cap???e duodecimo. In Qvendam effrontem Martialis Epigram. lib. 12. Os ataui, patris nasum, duo lumina patris, Et matris gestus dicis habere tuae. Cùm referas priscos, nullam???; in corpore partem Mentiris, frontem die mihi cuius habes? Vlvo Suecus per dolum Estritha Canuti II. Danorum regis sororis nuptias consecutus, Noruegiorum arma in Danos concitauit. Sed classe victus, tandem nato Suenone F. Canuto reconciliatus, cum Natalitijs ferijs apud Roskildiam regiae coenae interesset, & per ebrietarem caesorum à & in superiore praelio Danorum catalogum carmine decantasset, in templo caesus est. Canutus violatae necessitudinis iniuriam, ac sororis viduitatem, duarum prouinciarum attributione pensauit, quas eadem post modùm sacrosanctae Trinitatis aedi, praecipua apud Roskildiam veneratione cultae, decimarum nomine partiendas curauit. Saxo lib. 10. Ad Henricum VII. Imp. venerant Spiram Argentinenses ciues, priuilegiorum suorum confirmationem petentes, ac & missos à dominis Argentinensibus longo verborum ambitu narrabant. Eos dirisit Imp. nulla responsione dignatus, donec & submitterent, ac se non dominos, sed ciues Argentinenses testarentur. Cuspinianus. Non exhibere honorem. Reo Qvodam causam in iudicio dicente, praeteriens P. Seruilius Isauricus, iudices admonuit, istum, quem alioqui non nosceret, & pedibus iter faciente, honoris sui gratia equo descendere noluisse. Quo quidem improbi facti exemplo sic moti sunt indices, vt ferè indicta causa reum condemnarint. Val. Max. lib. 8. cap. 6. & Dion lib. 45. Eripere honores qvoscvnqve. Romae per quingentos & quinquaginta octo annos Senatus populo mixtus spectaculo ludorum interfuit. Sed hunc morem Attilivs Seranus, & L. Scribonivs aediles, ludos Matri deûm facientes, superioris Africani sententiam secuti, discretis Senatus & populi locis, soluerunt: ea???; res auertit vulgi animum, & fauorem Scipionis magnoperè quassauit. Val. lib. 2. cap. 1. Verberare. Ex Tit. Dominorum inhumanitatsis erga sernos, quaedam huc transferantur, f. 2934. Cùm vniuersae Graeciae exercitus aduersus Persas conuenisset, Pavsanias Lacedaemoniorum rex saeuè nimis omnes verberibus afficiebat, qui ante Lacedaemonios pabulatum iuissent: Qua superbia reliquos Graecos impulit, vt Lacedaemoniorum foedus atque amicitiam relinquerent. Plutarchus in Pausania, & Aristide. Petere importvné. Hortensivs à Catone petijt, vt Portiam filiam suam, Bibulo nuptam, sibi traderet in matrimonium, pollicens & marito redditurum, simulatq; ex ea prolem suscepisset. Id cùm multis rationibus illi persuasisset, Cato respondit: Se, quod ad ipsum attineret, libenter gratificaturum amico, verùm hoc non audere à Bibulo petere. Tum Hortensius nudans animum suum. petijt Martiam, ipsius Catonis vxorem. Iam enim sibi Cato ademerat mariti praetextum. Assensus est Cato, vt id fieret volente patre coniugis. ipso???; Catone praesente facta sunt sponsalia. Plut. in Catone. M. Antonius princeps Palaestinam quum transiret, Aegyptum petiturus, soetentium Ivdaeorvm (vti Marcellinus inquit) & tumultuantium saepè taedio percitus, dolenter fertur exclamasse: Ò Marcomani, ô Quadi, ô Sarmatae, tandem alios vobis inertiores comperi. Caelius lib. 5. cap. 10. Lect. Antiq. INHVMANITAS SECVNDVM FORMAM CONSIDERATA RESPECTV ALIORVM. Absqve certamine. Qvi aliorum Acerbitatem, Inhumanitatem fouent, approbant. Defuncto Leone X. Pp. quum Cardinales priuatis implicati votis, & varijs sactionibus impediti, comitia proferrent: & quisque suo ambitu eductus ad pontificatum adspiraret: plerique inimicos probris, & falsis saepè calumnijs onerabant, vt caeteros à ferendis suffragijs praetextu pietatis deterrerent: adeò vt non modò malignis susurris in conclaui, verùm & per vrbem singulorum mores famosis carminibus notarentur, tanta maledicendi libertate, vt Popvlvs Rom. pariter, & magistratus, quos seueriore poena persequi debuisset, vt iucundissimos poëtas singulari petulantia celebrarent. Ea res foedissimè tolerata, effecit, vt sacerdotum nomen despectui & ludibrio penitùs haberetur, quum ea carmina contumeliosissimè conscripta, ad extremas vsque totius Europae nationes permanarent: à quibus non multò pòst tam atrox id acceptum est vulnus, quo capta ac direpta vrbe Roma, dignitate & fortunis exuti turpissimè fuêre. Iouius in Hadriano VI. Cvm certamine. Certamina inhvmanitatis, Acerbitatis. Huc mutuae Inuectiuae, quarum vtinam rariora nostro seculo haberemus exempla. Timon Atheniensis, omnium osor hominum, vnum admittebat Apemantvm, vt germanum, sui & eiusdem vitae sectatorem. Cùm aliquando inferiarum solenne esset, conuiuaba̅tur hi duo inter & soli: ac cùm dixisset Apemantus: Quàm est, Timon, egregium nostrum conuiuium? Siquidem tu, inquit, non adsis. Plut. in Antonio. Macrobius in Saturnalibus coenis, Laberivs, inquit, mimus in senatum à Caesare lectus, cùm à Cicerone ad consessum no̅ [2929] reciperetur, dicente: Reciperem te nisi angustè sederemus: nimis mordaciter respondit: Atqui solebas duabus sellis sedere: obijciens tanto viro lubricum fidei. Sed id quod Cicero dixit, nisi angustè sederemus, scomma erat in Caesarem, qui in senatum passim tam multos admittebat. vt eos quatuordecim gradus capere non possent. Erasmus in Adagijs. Hortensius orator ob cultum mundiorem, ac gesticulationes in dicendo molliores, crebrò malè audiebat, in ipsis etiam iudicijs. Sed quum L. Torqvatvs, homo subagrestibus & infestiuis moribus, dum apud concilium de causa Syllae quaereretur, non iam histrionem illum diceret, sed gesticulatricem: Dionysiam???;, notissimae saltatriculae nomine compellaret: tum voce molli demissa???; Hortensius. Dionysia (inquit) Dionysia malim equidem esse quàm quod tu Torquate, [Greek words]: id est, inelegans, agrestis, aditu difficilis. Erasmus lib. 6. Apophtheg. Hieronymvs & Rvffinvs, presbiter Aquileiensis. orta inter & simultate, pro quaestionibus Scripturarum, libros inuectiuarum, satis quidem luculento, sed nimis mordaci sermon alter in alterum scripsêre. Sigebertus in Chronicis. Henricvs Brunsuicensis Dux, religionis nomine exacerbatis animis, nouo quodam inter viros principes exemplo primus scripta aduersaria contra Saxonem & Landgrauium typis euulganda curauit, quae non multò pòst in omnium acerbiss. inuectiuas desierunt. Sleidanus libro duodecimo. INHVMANITAS SECVNDVM EFFICIENTEM CONSIDERATA. Pvta Qvi. Inhvmani, morosi, Acerbi, Asperi, Difficiles Theologi. D. Hieronymvs in conuersatione adeò morosus fuit, vt cùm in solitudinem inter Syros & Agarenos cum Heliodoro comite sese abdidisset: Heliodorus eius morositatem perferre nequiuerit, sed ad suos redierit. Testatur hoc ipsemet in epistola ad Iulianum Diaconum. Philosophi. Apud Athenaeum lib. 4. quidam Cynico inhumanitatem exprobrans ait: [Greek words]. id est, Non quemadmodum tu, Cynice, qui nunquam Gratijs ac ne Musis quidem sacrificaris. Zeno Cittieus natura morosus fuit. Ei rei vt mederetur, vino moderatè sumto, suauis & placidus fiebat. Similem & lupinis esse dicens: illos enim priusquam macerentur, acerbos esse: maceratos verò, dulces reddi. Athen. lib. 2. cap. 14. Ad Xenocratem philosophum, quem esse apparebat ingenio horridiore, crebrò dicere Plato solebat: Age Xenocrates, Gratijs sacrifica. Plut. in Mario. Timon Phliasius, ex Pyrrhonis secta, floruit tempore Ptolemaei Philadelphi. Scripsit tragoedias & comoedias ad versuum xx. millia. Omnibus infensus, praeterquam Pyrrhoni, Democrito, & Xenophani. Gyraldus in Hist. poët. Medici. Iacobvs Cotterius medicus, ita dementarat Ludouicum XI. Gallorum regem, qui nemini hominum alioqui fidebat, vt auarissimi medici nutus iuisa???ue omnia obseruare cogeretur. Quinquagintaquatuor coronatorum aureorum millia, quinque mensium spacio, dum castra sequitur, à rege meticulosissimo extorsit. Regi non de insolentia salarij, sed verborum, quibus erga regem tanquam erga media stinum dominus vtebatur, apud intimos conquerenti: Quaere ergo tibi alium medicum, inquit. Caeterùm certò scito, me dimisso, te ne per octiduum quidem superuicturum. Hisce minis regem eò compulit, vt quem tota Gallia & vicinae gentes metuebant, is medicum sordidissimum, tanquam vitae suae arbitrum, omni officiorum genere & adulatione coleret. Philippus Cominaeus. Mvsici. Tigellii morofitatem Horatius libro 1. Sermonum, Satyra tertia his verbis explicat: Omnibus hoc vitium est cantoribus, inter amico Vt nunquam inducant animum cantare rogati, Iniussi nunquam desistant. Sardus habebat Ille Tigellius hoc. Caesar, qui cogere posset, Si peteret per amicitiam patris, atq; suam, non, Quicquam proficeret. Si collibuisset. ab ouo Vsq; ad mala citaret, Ió Bacche, modò summa Voce, modò hac resonans, quae chordis quattuor ima. Nil aequale homini suit illi: saepè velut qui Currebat fugiens hostem: persaepè velut qui Iunonis sacra ferret: habebat saepè ducentos, Saepè decem seruos: modò reges atq; tetrarchas, Omnia magna loquens: modò, sit mihi mensa tripes, & Concha salis puri, & toga, quae defendere frigus, Quamuis crassa, queat. Decies centena dedisses Huic parco, paucis contento, quinq; diebus Nil erat in loculis. Noctes vigilabat ad ipsum Manè: diem totum stertebat. Nil suit vnquam Sic impar sibi. Grammatici. Domitivs, doctus clarus???; in vrbe Roma grammaticus ideo Insani cognomine salutatus est ab omnibus, quòd inhumanus, intractabilis, & in omnibus morosior esset. Gellius lib. 18 cap. 7. Noct. Atticarum. Rhetores. Demosthenes extra omnem ostentationem & iocum in grauitatem coactus & serium, non lucernam, vt cauillatus Pytheas est, olet: sed aquae potationem, sed solicitudines, sed acercitatem, quae obijciebatur, morum, & tristitiam. Eius ori perpetua inerat sedulitas, nec temerè vultuosum illud & tetricum deponebat. Quare asperum eum & morosum vocarunt aduersarij. Quinetiam Argas dictus est, vel ex morum feritate & acerbitate (anguem enim appellant quidam poëtae Argam) vel ex oratione offendente aures: quòd hoc nomine poëta fuerit malorum & molestorum modorum. Plut. in Demosthene. Aeschines dicit eum moribus fuisse adeò asperis & inconstantibus, vt cum Adria faciliùs sit habere co̅mercium, quàm cùm illo: non quòd illud mare sit cateris saeuius, imò vix aliud mitius, sed ita visum est Italis, qui si nauigassent mare Britannicum aut Danicum, faterentur Adriam indignum esse maris vocabulo. Erasmus in Adagijs. Hyperidem rhetorem memorant, aliquando in concione dixisse: Nolite Athenienses aduertere solum, an amarus, sed an gratis sim amarus. Quasi illos tantùm, qui auaritia importuni & odiosi sunt: non autem hos potiùs, qui ad impotentiam & inuidiam vel iram vel contentione̅ abutuntur potentia, populus timeat & execretur. Plutarchus in Phocione, & de Dignoscendis adulat. Poetae. Evripides tragicus moribus fuisse narratur iniucundus, & tristis, subinde figens terram obstipo capite: cuiusmodi homines [Greek words] Graeci vocant. Hinc certè [Greek words] est nuncupatus, veluti qui risum foret exosus. Creditur quoq; in mulieres odio fuisse praecipiti, & inde dictus Misogynes: siue quia natura esset talis, abhorreret???ue à mulierum coetu: siue quòd duas haberet vxores simul, quum id decreto ab Atheniensibus facto ius esset. Quarum matrimonij quum pertae duisset, muliebri sexui bellum indixit. Cuius rei in Thesmophorijs quoq; testis Aristophanes est. Caelius libro 24. capite decimo Antiq. Lect. Philocles Polypithis F. Aeschyli ex fratre vel sorore nepos, Euripidis tempore, tragicus: moribus adeò asper, vt vulgò [Greek words] appellaretur. Eundem & [Greek words] vocabant. [Greek words] enim [Greek words], id est, amaritiem vocant, teste Suida. Duos habuit filios, Morsimum & Philippidem. Morsimvs patri stylo & moribus aequalis, asper & insulsus, & ocularius insuper medicus. Taxat eum Aristophanes varijs epithetis, vt helluonem & foedum hominem. Politici. Vide suprà, Conuersatio morosa, fol. 2921. Neronis Imperatoris atauus Domitivs Aenobarbus, homo durus, seditiosus???ue & arrogans fuit, in cuius mores ita lusisse traditur L. Crassus orator: Quid mirum, si aeneam barbam Domitius habet, cùm & os ferreum, & plumbeum cor habeat? Petrarcha ex Suetonio. Mvlieres. Cura puellarum Spartanarvm à Lycurgo instituta, soluta prorsus & fluxa, in iocos incurrit poëtarum. [Greek words] enim vocant eas, velut Ibycus, quòd incessu coxas retegerent: & [Greek words] quasi virosas, & in viros insano ardentes amore, vt Euripides, qui ait: Quae cum choro iuuenum suas vastant domos Coxis apertis & peplis fluentibus. Sanè virginum tunicae imae non habeba̅t pinnas consutas, sed explicabantur, & totum incessu aperiebant femur. Id quod clarissimè hisce versibus ostendit Sophocles: Stola caret, tunicam induens Hermione Dilabidam, retegit femur iuuencula. Vnde procaciores dicuntur fuisse, & primùm aduersus ipsos viriles viros. Quippe domi omne imperium habebant: publicè verò de rebus maximis & dicebant, & suffragium ferebant. Plut. in Numae & Lycurgi comparatione. [Greek words]. id est, salsitas non in est illi. in infacetos & fatuos ac stupidos. Sal enim primum, maxime???ue commune condimentum videtur. Plinius libro 31. indicat, metapho [2930] ram esse sumtam ab vsu salis, quod in omnibus cibis sit condimenti vice. Hinc Catulli carmen, quod Fabius citat, de Qvintia: Quintia formosa est multis: mihi candida, longa, Recta est: haec & ego singula confiteor. Totum illud formosa, nego: nam nulla venustas, Nulla in tam magno corpore mica salis. Principes, Magistratvs. Sacri. Attala Burgundus natione, Columbano abbati in Luxouiensi monasterio successit. Verùm quia plus satis rigidus erat, monachi ab eo discessêre. Sed paulò pòst Roccoleno febre punito, pleriq; ad eum reuersi, poenitentiam egêre. Beda Tomo tertio. Bonifacivs IX. Pp. Romanis, non vt Papa, sed vt rigidus Imperator, dominabatur: multos sibi ex illi de persidia suspectos, per iustitiarios fecit occidi. Capitolium & palatium suum vehementius communiuit: nec fuit ante eum pontifi cu̅ qui talem in Romanos potestatem exerceret. Cranzius lib. 10. cap. 44. Metropol. Militauerat sub Evgenio IV. Pp. Nicolaus Fortebrachius. Is cùm stipendia sua peteret, respondit Eugenius: Tantum praedae ex castellis auexisse, maximè verò ex direpto Vetralla vico, vt ei pro stipendio sat esse posset. Indignati Nicolaus, ad PhilippumVicecomitem defecit, & agrum Romanum ingressus, tantum tumultus concitauit, ingenti praeda tum hominum, tum pecorum abacta, vt Eugenius aliquandiu incertus manserit, quorsum iret. Concurrebant Romani ciues ad Eugenium, quaestum de illatis iniurijs: quos Pontifex, eo potissimùm tempore consilij expers & bonae valetudinis, ad Franciscvm Camerarium nepotem suum remittebat: qui otio & voluptatibus deditus, nil aliud respondebat, cùm crebrae de ablatis pecoribus querelae fierent, Eos nimiam spem in pecoribus collocasse: Venetos quidem sine gregibus & iumentis longè vrbaniorem vitam ducere. Indignati huiuscemodi responsis Romani, sublato clamore ad arma & libertatem conclamarunt, pulsis omnibus Eugenij magistratibus: ac capto Francisco Camerario, nouos ipsi magistrarus crearunt. Platina. Hadrianvs VI. ex Hispania Romam ad ineundum pontificatum festinans, in Portu Liburno Pisanorum à Cardinalibus splendidè & officiosè exceptus, tranquillo potiùs quam laeto vultu, & sermonedulci breuitate periucundo respondebat: ita vt quum nulla in gestu aut verbis familiaritate vteretur, nihil temerè, quòd esset elatum, & insolens, aut subagreste, & penitus emineret. Id ergo Cardinales & reliquos blandimentis Romanae aulae assuetos vehementer permouit, quòd pontifex parùm humaniter, & ferè contemtim secum agere videretur. Nam quum solus coenasset, & nautae vtendum nocturna aura suaderent, adeò cupidè & festinanter ad mare & proripuit, vt Cardinales in proximo simul coenantes nec moneret, nec expectaret. Itaque omnibus raptim ad triremes contendentibus, de secunda vigilia oram soluit, & ad Centumcellas est prouectus. Ab Ostia pari festinatione est profectus, adeò vt Cardinales, qui iumenta ab vrbe expectabant, vel paucarum quidem horarum moram impetrare nequiuerint. Per hunc modum tumultuario deformique agmine, quum Cardinales ignobilibus iumentis vehere̅tur, & nonnulli minores antistires, & totius aulae incondita multitudo onusta sarcinulis in feruido sole iter faceret, Romam peruenit. Iouius in Hadriano. Profani. Philippvs Macedo, cùm anui cuidam pauperculae, petenti vt causam ipsius cognosceret, respondisset: Sibi non esse otium, illa ex clamauit: Proinde ne rex quidem esto. Sabellicus lib. 7. Enneadis 4. Pavsanias Lacedaemoniorum dux, sua austeritate & iniquitate Graecis occasionem dedit, vt ad Atheniensium duces Aristidem iustum & Cimonem humanum deficerent. Siquidem sociorum duces nunquam non cum stomacho & asperè appellabat, milites???ue multabat plagis, aut iniecta anchora ferrea totum diem cogebat perstare: thori parandi vel pabulandi copiam, aqua̅dive, nisi post Spartiatas, nemini faciebat: sed flagellis, si qui accederent, abigebant accensi. Ea de re cùm illum aliquando increpare & admonere Aristides cuperet, adducta fronte negauit vacare Pausanias, nec eum audiuit. Plut. in Aristide. Dion Syracusanus Dionysio tyranno voluptatum mancipio fuit inuisus, quia ad nullam relaxabat & hilantatem vel ludu̅. Quocirca aduersarij consentanea vitiorum vocabula tribuentes virtutibus, calumniabantur eum, grauitatem arrogantiam, & libercatem loquendi appellantes peruicaciam: admonénsque acculare, & quia non vnà vitijs indulgebat, videbatur fastidire. Et quidem habebant sua sponte fastum aliquem eius mores austeritarem???ue aditu difficilem & penè insociabilem. Non solùm autem iuueni & patentes aures habenti adulationibus ingrata consuetudo eius & aspera erat: verùm multi etiam, qui vtebantur eo familiariter, candorem???; animi eius & generositatem amplectebantur, congressus causa insectabantur eum: quòd morosiùs & difficiliùs quàm pro ciuili vsu ageret cum adeuntibus. De quibus pòst Plato quasi vaticinans ad eum scripsit, peruicaciam tanquam solitudinis contubernale̅ vt declinaret. Quinetiam exulem Dionem Athenis ad philosophiam flexit, detinuit???; in Academia. Habitauit hîc in vrbe apud Callippum nocum sibi. Oblectamenti causa praedium comparauit, quod pòst donauit in Siciliam nauigans Speusippo, cuius praeter caeteros amicos Athenienses vtebatur consuetudine & contubernio: quòd vellet Plato colloquio festiuo, & scitis facetijs tempestiuè co̅dito mores Dionis tinctos diffundere. Id praestare poterat Speusippus, quapropter facetum appellauit eum in salibus Timon. Plut. in Dione. Romvlvs, victis hostibus finitimis, animo insolescens, reliquit comitatem illam popularem, quam odioso commutauit dominatu, atq; ex habitu, quo ornauit se, pupugit ciues: siquidem tunica vestiebatur purpurea, ac toga praetexta. Responsa dabat ex solio recliui. Stipabat eum perpetuò globus iuuenum, qui è ministerij velocitate dicti Celeres fuêre. Praecedebant alij, qui baculis turbam summouebant loris succincti, vt illicò vincirent eos, quos ille iuberet. Vnde lictores dicti: & virgae, quas gestabant, Fasces. Non adhibebantur ad Remp. gerendam senatores, sed nomen modò & speciem obtinebant honorificam: ac de more potiùs, quim sententiae dicendae causa cogeba̅tur in senatu̅: vbi iubenti auscultabant, neq; vlla re alia praelati vulgo, quàm quod priores acta audientes, discedebant: ac caetera quidem minus angebant eos. Captum de hostibus agrum militibus diuisit solus: Veientibus???ue obfides reddidit, patribus non probantibus neque auctoribus: ea???; insigni contumelia visus est suggillare senatum. Quamobrem cùm non multò pòst raptus ille ex oculis de improuiso esset, non caruit senatus suspicione & calumnia. Plutarchus in Romulo. L. Lvcvllvs, qui primus è ciuibus Romanis Taurum montem transijt belli gerendi causa, duos???ue potentissimos reges Mithridatem, & Tigranem bello vicit: Tigranocertam & Nisibin, munitissimas ciuitates, expugnauit: infidis ad omnia militibus est vsus, & ab illis ad extremum desertus. Cui rei no̅ minimam ipse praebuit causam, quòd non conciliaret animos sibi vulgi militaris: & quicquid subiectis imperio suo blandimenti ad hibebatur, semen esse dedecoris duceret & ruinam auctoritatis suae. Quod verò maximum est, ne principibus quidem & dignitate paribus poterat & praebere comem: sed omnes despiciebat, & nihili prae & faciebat. His vitijs Lucullus inter multas virtutes fuisse dicitur aspersus, quando procerus, & pulcer, & eloquens, & prudens iuxtà domi & militiae perhibetur extitisse. Plut. in Lucullo. Pompeius cùm eosdem milites postea recepisset, eos ne minimum quidem seditiosos habuit: tantum homo homini praestat. Dion Nicaeus. Tiberivs Caesar tristissimus hominum à Plin. libro 28. cap. 2. appellatur: hoc vno excepto, quòd in vehiculo ad sternutamentum salutari exegerit. Incedebat ceruice rigida & obstipa: adducto ferè vultu, plerunq; tacitus: nullo, aut rarissimo etiam cum proximis sermone, eo???; tardissimo: nec sine molli quadam digitorum gesticulatione. Quae omnia ingrata, atq; arrogantiae plena, & animaduertit Augustus in eo, & excusare tentauit saepè apud Senatum ac populum: professus naturae vitia esse, non animi. Suetonius. Drvsvs Tiberij F. natura adeò immitis & sanguinarius fuit, vt enses praecuti ab eo Drusiani coeperint dici. Dion libro quinquagesimoseptimo. Seianvs canes sanguine humano pascebat, vt aduersus hostes in bello ferociores essent. C. Caesar Caligvla Imper. queri solebat, quòd sua temporae nullis calamitatibus publicis insignirentur: Augusti principatum clade Variana: Tiberij ruina spectaculorum apud Fidenas memorabilem factum: sui obliuionem imminere prosperitate rerum. Atque identidem exercituum caedes, famem, pestilentiam, incendia, hiatum aliquem terrae optabat. Suetonius. Etsi autem truculentissimus & humanissimus erga omnes fuit: eo tamen die, quo à Chaerca occisus est, omnium cum admiratione praeter solitum affabilis extitit, cùm Circenses spectaret. Iosephus libro decimonono, capite secundo Antiq. Commodvs Caesar, vt terribilior omnibus videretur, statuam sibi poni iussit pro curia, quae arcum intenderet. Caeterùm eo extincto, statua sublata est patrum decreto: Libertatis signo eadem base imposito. Ademit & colosso Solis caput, suum???; iussit imponi. Sab. lib. 5. En. 7. Nefaria & planè humano generi inimica vox est ea, quam Suetonius Neroni, Suidas & Dion Tiberio tribuunt: [Greek words]. Nero correxisse dicitur; Immò, inquiens, [Greek words]. Procopivm Imperatorem adnotatum Annalibus est, humum intuendo semper incessisse, per???; morum tristium latebras, ac similem habitum Crassi illius, quem in vita semel risisse affirmat Lucillius. Caelius lib. 3. cap. 28. A. L. Theodorvs episcopus Rauennas, tetricus & austerus nimiùm, ob disciplinae seueritatem in archiepiscopio die natiuitatis Christi à suis deserebatur, nec propterea ad ecclesiam deducebatur. Hanc ille vlturus iniuriam, re deliberata cum Exarcho Olympio, ad Agathonem Rom. Pont. & contulit, & in inuidiam sui cleri Rauennatem ecclesiam Romanae sedi subdidit. Blondus lib. 9. Dec. 1. Alphonso Aragonum & Siciliae rege, Neapolim obsidente, Renatvs rex Neapolitanus, inhumano responso vetulae fame cum suis labora̅ti dato, eam ad proditionem impulit. Iac. Bracellus lib. 5. belli Hisp. Lvdovicvs XI. Francorum rex pressam nobilitatem primus seruire coëgit, populo & formidabilem praebuit, viam posteris regibus muniens ad opes nimias & potentiam. Auctor Chronici Francorum. Svbditi asperi et inhumani. Consule Tit. Odium principum, quatenus Inhumanitatis notas habet iunctas, f. 61. Parentes. Galli liberos ad conspectum suum non priùs venire patiebantur, quàm per aetatem adoleuissent, vt militaria iam obire possent munia turpissimum, arbitrantes, filium adhuc puerum patri assistere. Sab. lib. 1. En. 4. Conivges. Vasthi regina fecerat conuiuium feminarum in palatio, vbi rex Assuerus manere consueuerat. Die septimo, cum rex esset hilarior, & incaluisset mero, praecepit septem eunuchis, qui in conspectu eius ministrabant, vt introducerent reginam, posito super caput eius diademate, & ostenderent cunctis populis & principibus pulcritudinem illius. Illa verò renuit, & ad regis imperium, quod per eunuchos mandauerat, venire contemsit. Ergo Mamuchan, audiente rege atq; principibus, inquit: Non solùm regem laesit regina Vasthi, sed & omnes populos, & principes, qui sunt in cunctis prouincijs regis Assueri. adeo???; auctor fuit regi, vt nequaquam vltrà Vasthi ingrederetur ad regem, sed regnum illius altera, quae melior esset illa, acciperet. Hoc edictum per omnes prouincias diuulgatum fuit, vt cunctae vxores reginae malo discerent maritis suis honorem deferre. Hester 1. & 9. Gellius scribit, Xanthippen Socratis vxorem morosam fuiise admodùm, & iurgiosam: quod etiam de altera eius vxore Myrto Aristidis filia praedicatur. Ambae enim in muliebres contentiones propter ipsum Socratem deueniebant. Rauisius. Celebratur illud Pauli Aemilij apophthegma, nouum calceum ostendentis: Vos, inquit, videtis bellum ac nouum esse calceum, verùm qua parte pedem torqueat meum, id ego demùm sentio. significans Papyriam vxorem, non esse suis accommodatam moribus. Erasmus in Adagijs. Mariamme, Herodis regis Iudaeorum vxor formosiss. & pudicissima, sed morosa & superba, quòd regio sanguine nata esset: nulla habita ratione regiae potentiae, saepè maritum contumeliosiùs tractabat, apertè etiam illi & sorori eius Salomae & matri exprobrans humilitatem generis. Iam cùm reuerso Roma marito sub meridiem ab eo vocata vnà cum illo cubare recusasset, eò indignationis rex prorupit, vt incertis adulterij suspicionibus à Salome sorore iniectis, innocentem interfecerit. Iosephus lib. 15. c. 11. Antiq. Domini. Persae erga seruos inhumani nullos vnquam manumittere consueuêre. Alex. lib. 5. cap. 20. An Caevs in seruos asper fuisse dicitur, dum plantaret olim vineam. Quare vnum ex seruis ei praedixisse, dominum eius vineae non gustaturum esse fructum. Atq; respondit euentus vaticlnio. Ancaeus enim, vbi fructus ad maturitatem peruenit, seruum iussit sibi vinum miscere: & poculum ori admoturus, falsum fuisse eius vaticinium dixit. Cui seruus respondit: [Greek words]. Multa cadunt inter calicem suprema???; labra. Ancaeo poculum tenente, accurrit quidam nuncians, ab apro vineam deuastari. Ancaeus deposito poculo arrepta???; securi in aprum irruit, & vulneratus crure, vt sensit Pherecydes, interijt. Pausanias in Arcad. Helotae publici quodammodo Lacedaemoniorvm serui, quibus habitacula quaedam praescripserant, & ministeria certa. Auctores sunt, Helotas agrum solitos colere, anciquitúsque institutos retulisse reditus, ac execrabile habitum, si quis plus mercedis à quoquam exegisset. Inuulgatum & illud à scriptoribus scio: Spartae liberum, maximè liberum esse, seruum etiam seruum etiam seruum in primis, id est, [Greek words]. Quod in Pannonia siue Hungaria obseruari inprimis accipio, vulgato inter eos adagio, non rectè dici seruitutem, nisi in Pannonia: adeò vt adstruant id quoq;, posse vbiq; gentium peraccommodè seruire, qui alicui eorum hominum fuerit illis in locis famulatus. Seruitutis Helotiae meminit sexto Legum Plato: quam dicit dubitationem facere maximam, contentionem???;, quum alijs bene, alijs contrà videatur instituta. Omnino execrabiles Spartanis serui fuêre: manifestum id Cryptia facit, quam Lycurgo contribuit Aristoteles, negat Plutarchus. Ei verò à latitando inditum nomen. Siquidem qui iunioribus praefecti erant, ex ijs qui praestare prudentia viderentur, in regionem alium aliò emittebant, gladios modò secum & necessaria alimenta exportantes. Illi verò, quàm poterant occultè sese interdiu abdebant: noctu verò prodeuntes, quotquot ex seruis adepti forent, contrucidabant. Vt ea ratione discerent hosti quoque insidias moliri. Quod in Peloponnesiaca historia Thucydides significat. Caelius libro vigesimoquinto, capite decimonono Antiquarum Lectionum. Myron Prieneus rerum Messeniorum libro secundo, sic scribit: Opus omne contumeliosum Helotibus imperant, atque ad quoduis dedecus adducens. Necesse est primùm illis, vt pileum ex canina pelle singuli gestent: atque vt rhenonibus induantur, ac verbera quotannis determinata, vel sine iniuria patiantur, ne vnquam obliuiscantur & esse seruos. Huc accedit, quòd si qui supra domesticum splendorem vigerent, his capitis poena erat constituta: quae in dominos poena vertebatur, ni viros iam factos interficerent: illis regionem tradentes, portionem constituerunt, quam semper afferrent ad eos. Athen. libro decimoquarto, capite 29. Helotas bello subactos, cùm rebellassent, Agis Spartanorum rex perpetua seruitute damnauit, vt dominis illos manumittere, aut extra Spartanos fines venundare non liceret. Alexan. lib. 3. cap. 20. Apud Romanos sub Impp. tanta erat dominorum stultissimorum & potentissimorum erga miseros seruos tyrannica crudelitas, vt ne labra quidem ipsis circumstantibus mouere permitterent. Virga. inquit Macrob. murmur omne compescitur, & ne fortuita quidem sine verberibus excepta sunt: tussis, sternutamentum, singultus, magno malo luitur. Sic fit, vt isti de domino loquantur, quibus coram domino loqui non licet. Macrob. lib. 1. Saturnal. cap. 11. Damophilvs & Megaclis Siculi Ennenses erga seruos inhumani occasionem dedêre bello seruili. Quadringenti serui, duce Euno Syro, diuinitatem affectante, & futura praedicente, contra dominos suos rebellarunt. Diodorus libro trigesimoquarto. Romani quidam seruos agros exponunt in insulam Aesculapij, medendi studio. Quos omnes liberos esse Claudius Caesar sanxit, nec redire in ditionem domini, si conualuissent. Suetonius. T. Sempronivs seruos iam senio debilitatos tanquam animalia bruta eijcere & vendere solebat, quasi commoditate sublata, nihil ipsis hominibus humanitatis debeamus. Volat. lib. 14. cap. 2. Anthrop. Illud vnum M. Catonis, viri alioqui sanctiss. vitium, quòd sicut iumentis seruis abusus, expelleret & venderet eos in senio. moribus ego attribuo nimiùm austeris, nec vllum existimantibus extra quaestum homini esse cum homine consortium. Plutarchus in Catone. Pallas, Claudij Caesaris libertus, immensis opibus comparatis, cùm à Peto accusaretur, in Neronem conspirasse: atque ad rem probandam quidam Pallantis liberti adducerentur: coactus est Pallas, vt innocentiam probaret, superbiae suae magnitudinem detegere. Affirmauit enim, moris sui esse, nunquam ministrorum suorum quempiam alloqui: sed si quid vellet, id eis aut manu aut nutu indicare: & si quid esset, quod longiore oratione declarandum esset, illud eis scribere. Id autem agebat, ne cum ministris superbae vocis suae dignitatem communicaret. Corn. Tacitus. Galeni Medici pater Nico vir humanissimus: Mater verò vsqueadeò iracunda, vt interdum etiam morderet ancillas, semper???ue & vociferaretur, & cum marito contenderet, id???ue longè quidem odiosiùs, quàm cum Socrate olim Xanthippe: mulier interim pudica, & circa rem familiarem augendam sollicita. Galenus de Cognoscendis animi morbis, capite octauo. Tartari virgines, matronas, mulieres iure belli comparatas, miserabili seruitio conficiunt, fame cruciant, & ad foci ministeria retinent. Ex prouincijs bello comparatis, pueroru̅ puellarum???; decimas exigunt, quas pro seruis habent: & ex his morituri domini deligunt, qui cum his viui infodiantur. Seruos bello seruaros non solùm nudos, sed assidua inedia laborantes, in diro seruitio ad mortem vsq; retinent, prae libidine ac ludibrio impunè saepè necant. Bonfinius lib. 8. Dec. 2. Stephanvs quidam presbyter prouinciae Valeriae, aliquando domum reuersus de itinere, seruo tardo stomachabundus dixit: Veni miser diabole, & soccos mihi detrahe. Ad hanc vocem statim coeperunt caligarum corrigiae dissolui. At Stephanus diaboli praesentiam detestatus, crucis signo eum àbegit. Vixit sub Mauricio Imperatore. Gregorius Turonensis lib. 3. Dialog. cap. 20. Baptista Zenus Cardinalis, sub Paulo II. in conuersatione familiari acerbus supra modum, alijs vestibus foris, alijs domi famulos vti volebat, eosque vel leuiter inter equitandu̅ errantes descendere, & pedes incedere cogebat. Accidit, vt cubiculi praefectum saepè vocans, ab eo naturae necessitati parenti non exaudiretur. Furibundus igitur retro ostium sese abscondit, vt ingredientem ex insidijs aggressus malè multaret. Interea Cardinalis cuiusdam scriba̅ foribus apertis ingressum Baptista capillis arreptum pugnis egregiè contudit: quoad errorem suum agnoscens, hominem missum fecit, multis priùs obtestatum precibus, ne cui quam hanc suam impotentiam detegeret. Garimbertus libro sexto de Vitis Pontificum. Christophorvs Eboracensis, Cardinalis Anglus. cùm verberibus in suos sine ratione saeuiret, à Renaldo Mutinense famulo tuo, quem praeter meritum plagis ceciderat, veneno interemtus est consilio episcopi Vigorniensis, sub Iulio II. Renaldus in carceribus manus sibi intulit. Idem. Servi. Nicolavs Perottus, Bessarionis cardinalis cubicularius, cùm Romae in conclaui tres cardinales Bessarionem prandentem adire vellent, vt eum omnium consensu Pontificem renunciarent: ille non vacare nunc hero suo, vt cum illis inter prandium colloqueretur, respondens, foribus eos exclusit. Illi indignati: Si Pontifex esse nolit, ne cogendus quidem est, abeuntes dixêre. Ignarus huius rei Bessarion, postea tamen certior factus, nihil grauius commotus, his tantùm verbis Nicolaum corripuit: Importunitate & rusticitate tua, Perotte, mihi mitram, tibijpsi verò galerum inuidisti. Iouius in eius vita. Praeceptores. Quòd asperiùs coram multis Pythagoras familiarem accepisset, dicitur adolescens laqueo sibi gulam fregisse. Inde Pythagoram referunt neminem vnquam praesente castigasse alio. Plut. de Discernendis adul. Orbilivs Pupillus, grammaticus insignis, qui semper maiore fama quàm emolumento docuit, tam acerbae fuit naturae, vt no̅ modò in antisophistas, quos omni sermone lacerabat, inueheretur, sed etiam in discipulos: quòd etiam Horatius subindicat, Plagosum eum appellans. Suetonius de Grammaticis illustribus, cap. 8. Legati. Cùm Athenienses ad Philippum in Macedoniam legatos misissent, acerbum quidem, sed occultum ipsorum hostem: confecta legatione, Philippus eos dimittens, vt mos est, dicere cepit: Si quid aliud esset, quòd Atheniensium gratia facere posset: neque vltrà ad finiendam orationem pergebat. Statim legatorum vnus Demochares, caeteris audacior, subiunxit: Vt te suspendas. Tum Philippus ad legatos conuersus dixit: Referte Atheniensibus, eum quitam acerbum verbum absq; indignatione audiuit, longè eò, qui verbum illud non lacessitus pronunciauit, modestiorem esse. Fulgosus libro 6. capite 2. Dominicvs Pisanus Venetus orator apud Pontificem Iuliu̅ II. is cùm imperium Venetum & euersurum minaretur, respo̅dit, Pontificem ipsum vilem clericulum Venetorum opera euasurum. Hoc dicto ita commotus fuit Pontifex, vt foedus cum principibus imperij Cameracense inierit: quo totum Venetorum imperium extremè periclitatum fuit. Egnatius libro nono, capite quinto. Matthaevs Langius Gurcensis episcopus, Maximiliani I. Imper. legatus, Bononiae à Iulio II. Pp. tanto honore exceptus est, anno Salutis 1511. vt ne rex quidem vllus ferè maiore accipi posset. Nec minor in Gurcensi pompa & magnificentia enituit. Cùm enim Caesaris in Italia vicarij nomine veniret, principum ac nobilium, cum eorum omnium familijs admodum splendidè indutis atque ornatis, magnum secum habebat comitatum. Ad vrbis portam senatus Veneti apud Pontificem legatus, ingentis submissionis signis ostensis, ei obuiam processit. Aduersus quem ille incredibili fastu plenus, oratione ac gestu admodum superbo, eum, qui Caesaris hostium personam gereret, ante suum conspectum se ausum fuisse ostendere indignatus, & conuertit: ac pompa in senatum vsque, vbi eum cum omnibus suis purpuratis praestolabatur Pontifex, deductus: breui, sed superbissima oratione. & à Caesare rerum suarum potiùs pacis quàm belli artibus consequendarum studio in Italiam missum: pacem verò, nisi à Venetis omnia, quae quauis ratione ad eum spectarent, restitueruntur, locum habere non posse, proposuit. Post publicum consessum seorsim cùm Pontifice in eandem sententia eodem???; fastu loquutus est. Quibus verbis ac signis postero die non minùs superba facta adiunxit. Cùm enim Pontifex ex ipsius consensu tres Cardinales, qui cum eo agerent, delegisset, nempe Sangiorgium, Rheginum, ac Medicem: ijs constitutam conuentus horam expectantibus, ipse quasi cum alio quàm cum Pontifice quicquam agere & in dignum esset, tribus ex suis nobilibus qui cum eis agerent missis, se alijs negotij occupatum excusauit. Quam indignatem Pontifex, incredibili in Gallos odio naturam suam vincente, cum multis alijs deuorauit. Guicciardinus lib. 9. Praefecti. Pothinvs siue Photinus eunuchus Ptolemaeregis, Caesare post Pharsalicam pugnam in Aegyptum prosfecto, propalàm multa ad Caesaris intolerabilem inuidiam & contumeliam loquebatur faciebat???ue. Nam vitiosissimum & vetustissimum militibus metiebatur frumentum, addens: Ferrent & acquiescerent, quòd vescerentur alienis. Ad coenas vasis ligneis & figlinis iussit ministrari, aurea & argentea Caesarem ferens, omnia accepisse in solutum. Quippe patri regis Caesar septingenties expensum ferebat: ex quibus caetera liberis eius Caesar antè condonauerat: quadringenties tunc repetebat ad sustinendum exercitum. Cùm Pothinus diceret ei, in praesentia vt abiret, & magnis negotijs insisteret, pòst cum gratia creditum eum ablaturum: responso dato, minimè se Aegyptiorum consilium requirere, Cleopatram clàm ex agro exciuit, eam???; occiso fratre reginam constituit. Plut. in Caesare. Captivi. Pisonium in Danubij ripa situm à Pisone conditore nominatu̅ est, qui Pannonijs praefuit, & Thraces ad Mysios deficientes domuit: quorum captiui in vincula coniecti tantae feritatis erant, vt catenas dentibus morderent. Bonfinius libro 1. Decadis 1. QVO Consilio, qva Occasione. ad Acerbitatem inducti Religione. Saddvcaei Iudaei & inter se feris moribus discrepant, & co̅uersatio eorum circa exteros inhumana. Iosephus lib. 2. cap. 7. belli Iudaici. Hostem terrendi consilio. Lucius Cornelius Sylla congressus cum Mithridate ad Dardanum Troadis, pacis causa, cùm ei obuiam prodisset Mithridates, & dexteram porrexisset: rogauit eum, Acciperétne, quibus conditionibus pepigerat Archelaus eius dux pacem? Tacente rege, Sylla: Atqui deprecantium est, inquit, priore loco dicere, victoribus satis est tacere. Vbi exorsus Mithridates excusationem est, conatus???; bellum partim ad deos referre: partim ipsos culpare Romanos: excipiens Sylla: Iamdudum ait se de alijs accepisse, nunc verò ipsum intelligere, disertissimum esse Mithridatem, qui in factis adeò tetris & prauis non deficiatur speciosa oratione. Inde cùm eius facinora coarguisset & exagitasset acerbè, quaesiuit iterum: Ecquid his, quae cum Archelao conuenissent, staret? Vbi Stare respondit: ita demùm salutauit eum, ac complexu est osculatus. Plutarchus in Sylla. Misericordia. Mithridates victus à Lucullo ad Cabiras, & in Armeniam ad Tigranem generum fugiens, ad sorores & vxores apud Phernaciam tuto & pacato loco repositas interficiendas Bacchidem misit. In his duae regis sorores fuerunt Roxane & Statira, quae annis propè quadraginta in virginitate vixerant: & coniuges duae Ionides natione, Berenice Chia, & Monima Milesia. Erat huius celebre inter Gracos nomen: quòd cùm eam rex attentaret, & quindecim millia aureorum misisset, eatenus fuerit renisa, dum sponsalijs factis misso???ue diademate appellauit reginam. Ea antè quoque in perpetuo moerore egerat, deplorauerat???ue corporis sui venustatem: quae dominum sibi pro viro, pro nuptijs autem & penatibus conciliasset custodiam barbarorum. Iam quòd procul Graecia relegata speratis bonis per somnium frueretur, & veris illis esset spoliata. Vbi iam adfuit Bacchides, eis???ue indixit mortem, quae cuique facillima & leuissima videretur: detractatum capiti diadema collo aptauit, arque ex eo semetipsa suspendit. Quo citò abrupto: Execrabilis fascia, inquit, ne hîc quidem eris mihi vtilis? Tum illud proiecit conspuit???ue, ac iugulum obtulit Bacchidi. Berenice poculum venenisumsit, cuius portionem matri dedit prasenti & perenti: vna???ue ebiberunt ambae. Valuit autem in corpus imbecillius vis veneni. Berenicen verò, quae minus iusto hauserat, non abstulit. Cùm diu animam ageret, accclerante Bacchide strangu [2933] lata est. Ferunt etiam ex innuptis illis sororibus, alteram post multas in fratrem execrationes & probra virus epotasse: Statiram verò nihil grauius aut abiectius locutam, sed collaudasse etiam fratrem, quòd de vita in discrimen vocatus, rationem habuisset etiam ipsarum, prospexisset???;, vt citra contumeliam vitam ponerent liberé. Plut. in Lucullo. Ferunt Gallos in discessu post Tarrensem contra Venetos Sforcianos???; victoriam, vt expeditiores abirent, cremasse aurata equoru̅ tegumenta, multam???ue supellectilem: & demùm quod vix credibile est, quosdam suae gentis mortiferis vulneribus debilitatos, ne miseriùs apud hostes perirent, crudeli misericordia iugulasse. Iouius lib. 2. Hist. Avaritia. Iudaeorum aliqui ad Romanos vrbem Hierosolymam obsidentes; auro quod habebant deuorato (ne à Zelotis, qui tyrannidem in vrbe exercebant, depraedarentur) confugêre. Syri autem milites cùm tranfugarum quendam ex stercore aureos colligentem deprehendissent, totis castris ea fama percrebuit, quòd auro transfugae pleni essent, praesertim cùm fames & luridos & tumidos reddidisset. Itaque Arabes & Syrivna nocte duo millia transfugarum Iudaeorum visceribus apertis auri cupidine peremerunt. Titus sceleris auctores iaculis immisso equitatu, peremturus erat, sed multitudo noxiorum veniam impetrauit, cùm plures essent puniendi, quàm qui fuerant interemti. Iosephus libro sexto, capite 15. belli Iudaici. Ambitione. Hippodamvs Milesius natura [Greek words], ob ambitionem omnino morosus dicitur fuisse. Arist. lib. 2. Polit. Vitae conservandae stvdio. Antagoras Pisistratum, qui eandem naufragij tabulam arripuerat, vi depulit; & submersit: idem pòst à marina bellua deuoratus. De qua re sic Philippus in primo Graecorum Epigr. [Greek words]. Obsidionis tolerandae cavsa. Babylonii à Dario defecerant. Ex omni mulierum numero, vnam sibi quisq; delegit maximè optatam: caeteras (matribus duntaxat eiectis, ne tam impio parricidio se polluerent) in publicum productas, populariter necarunt. Id aggressi facinus, ne nimia multitudo tolerandae obfidioni grauis esset. Sabellicus lib. 7. En. 2. Belisarivs Romae à Gothis obsidebatur, & fame vrgente maxima crudele edictum Romanis proposuit, vt mancipia, filios, coniuges extra Vrbem confestim emitterent, ne caeteri in commeatus penuriam, vitae???ue discrimen peruenirent. Tum ingens mortalium turba cum fletu & eiulatu à charissimorum amplexu auulsa, noctu per viam, quae ab hostibus Graecorum, propter quos estrema pati cogebatur, derelicta. Io. Magnus lib. 11. ex Procopio. Florentini Nicolai Picinini armis pressi, veriti, ne & Pisae quoq; ab victore hoste occuparentur, proposito miserabili edicto, vt priusquam candela ardens absumeretur, ciues omnes à quinto decimo anno ad sexagesimum vrbe decederent, suspectam ciuitatem multitudine exonerarunt. Sabellicus libro 2. Decadis 3. Vindictae stvdio. Bello Rhetico, Tiberij Neronis ductu, Rhetorum Mvlieres, deficientibus telis, filios humi afflictos, tormenti loco in hostium ora contorsisse dicuntur. Sab. lib. 9. En. 6. IN HVMANITAS SECVNDVM MATERIAM RESPECTV PERSONARVM. Nulla hîc ira, sed immanitas tantùm erga eos, à quibus nulla afficiuntur iniuria, consideratur. Itaque ad vitium Humanitati contrarium pertinent, & quatenus iniuria immeritos afficiunt, ad Iniustitiam. ERGA Homines consideratos secundùm Animvm. Pvta erga Doctos, Philosophos. Tiberivs Caesar; crudelis in conuictores Graeculos fuit, quibus vel maximè acquiescebat. Zenonem quendam exquisitiùs sermocinantem, cùm interrogasset: Quae nam illa tam molesta dialectos esset? & ille respondisset, Doridem: relegauit Aenariam: existimans exprobratum sibi veterem secessum, quòd Doricè Rhodij loquantur. Item cùm soleret ex lectione quotidiana quaestiones super coenam proponere, comperisset???; Seleucum grammaticum à ministris suis perquirere, quos quoque tempore tractaret auctores, atq; ita praeparatum venire: primò à contubernio remouit, deinde etiam ad mortem compulit. Suetonius. Supplices. Anvs quaedam paupercula Philippum Macedonem appellabat, vt causam ipsius cognosceret. Respondenti regi: Sibi non esse otium, inclamauit: Proinde ne rex quidem esse velis. Hac voce Philippus motus, aniculae preces admisit. Quidam hoc ipsum Adriano tribuunt, & Demetrio Poliorceti. Sabellicus lib. 7. Ennead. 4. Aristippus quum aliquando Dionysivm tyrannum interpellaret pro amico, nec ille preces admitteret: prostratus cepit amplecti pedes regis, & impetrauit. Laërtius lib. 2. cap. 8. Hypsaeus vir consularis, qui in iudicium erat vocatus, cùm expectasset Cn. Pompeivm à balneo ad coenam euntem, accidit supplex genibus eius. Atille praeterijt hunc contumeliosè, nihil eum dicens agere aliud, quàm quòd conuiuium suum corrumperet. Plut. in Pompeio, & Val. Max. lib. 9. c. 5. Aridivs episcopus in aula Brunechildis reginae, Romarico supplici pedem in faciem impegit: vt patet ex vita Romarici, in gestis episcoporum Tungrensium. Colomannvs Hungariae rex, comparato maximo exercitu, in Ruthenos contenderat. Regina Lanca profusis lacrymis ad pedes hostis procidit, veniam ac pacem orans. At cùm rex nefas esse diceret, maiestatem regis femineis vlulatibus pollui, reginam pede proculcans repulit. Bonfin. lib. 5. Dec. 2. Veneta ciuitas Pontificis interdicto, cui ad eam diem fuerat obnoxia ob Ferrariam occupatam, Francisci Danduli opera hoc nomine ad Pontificem missi soluta est. Ferunt eum ad Clementis V. conspectum seriùs admissum, cathena ferrea collo iniecta, ad Pontificis mensam tandiu in morem canis prostratum iacuisse, donec expugnata illius ira ignominiosam notam patriae ademisset: atq; ex eo illi postea Canis cognomen fuisse. Quam appellationem iam inde, ex quo ad Pontificis mensam cathena vinctus conspectus est, primò foris, in de inter suos adeptus dicitur. Vide Sabellicum lib. 1. Decad. 2. ob hoc factum seriò indignantem. Legatos. Legati, quos Stephanus Poloniae Rex, &c. Vide fol. 2942. Corpvs. Erga Senes. Zenodotus in Collectaneis suis Aeschylum citat, qui huiusmodi fermè tradiderit in opere de Paroemijs: Sardoas esse Carthaginensium colonos, Sardonem regionem inhabitantes: illis morem esse, senes septuagesimum praetergressos annum Saturno sacrificare, ridentes interim, ac mutuò sese complexantes. Nam turpe ducebant, in funere aut eiulatum edere, aut lacrymas profundere. Hinc adsimulatum risum, Sardoniu̅ vocari ceptum. Erasmus in Sardonio risu. Apud Troglodytas inualidi ob senium arme̅ta sequi, gutture bouis cauda adstricto vita̅ finiunt. Qui morte̅ differunt, eos licèt volenti, eodem modo, admonitos tamen antea, vita priuare. id???ue habetur beneficij loco. Febricitantes item aut morbo incurabili correptos, simili afficiunt morte. Maximum enim arbitrantur malorum, ab eo vitam diligi, qui nequeat aliquid agere dignum vita. Diodorus lib. 3. cap. 3. Agis Spartanorum rex, accersentibus eum in forum Ephoris, cùm viris eius prae senio obtorpuissent, in via incidit in pueros, à quibus requisiuit, Ecquid magis vrgens nossent quàm domino parere? Quibus respondentibus, Non posse: hunc terminum esse reputa̅s muneris publici, regressus est domum. Plut. an Seni tract. resp. Hervli populi Italiae, vt scripsit Procopius lib. 2. Gothorum, olim super Histrum flumen habitarunt. Apud eos senescentibus & morbo affectis non licebat vita frui, sed interficiebantur & comburebantur. Viros. Evripides fertur perpetuo mulierum odio conflagrasse, siue quia natura esset talis, abhorreret???ue à mulierum coetu: siue quòd duas habuerat vxores simul, pro Atheniensium decreto: quarum matrimonij quum pertaeduisset, toti sexui bellum indixit. Hinc [Greek words] dictus est. Caelius libro 13. capite 10. ex Suida. Mulieres. [Greek words]. Vide sub loco Affectuum, Odium mulierum, f. 63. Inualidos, Aegros. Apud Indos quidam reperiuntur populi, inter quos quisquis in morbum incidit, is in locum desertum pergit, ibi???; decumbit, eius vel discumbentis vel defuncti curam gerente nemine. Herod. lib. 3. Apud Indos pecuarios Padaeos, quoties ciuium aliquis aegrotat, familiares eum interimunt, ne morbo tabescens, carnes quibus vescantur corrumpat. Et licèt se neget ille aegrotare, nihilominùs necant cum & epulantur. Qui ad senium peruenit, eodem mactatur modo. Et propterea cùm hac de causa, tum quia omnes, qui in morbum incidunt, necantur, non multi eorum ad senectutem perueniunt. Herod. lib. 3. Medicvs quidam cùm aegrum inuiseret, & ille co̅quereretur, sese moriturum: barbarus ille versum occinuit, quo miserum aegrum penitùs exanimauit: [Greek words]. Prudentis medici est, mortem praedicere, & familiares admonere: non autem aegrum terrere: atq; vt Poëta inquit, Spem simulet vultu, premat altum corde dolorem. Apud Troglodytas inualidi ob senium armenta sequi, gutture bouis cauda obstricto, vitam finiunt. Febricitantes item aut morbo incurabili correptos, simili afficiunt morte. Maximum enim arbitrantur malorum, ab eo vitam diligi, qui nequeat aliquid agere dignum vita. Diod. lib. 3. c. 3. Tamberlanes leprosos omnes, quotquot inueniret, trucidabat, ne & ipsi diutiùs miseri essent, & alios inficerent. Chalcocondylas. Dracvla Transalpinae Hungariae praefectus, mendicos omnes deperditae ignauiae, miserabilis???; valetudinis & fortunae, lautissimo conuiuio excepit: deinde cibo vino???; impletos, iniecto igni absumsit. Bonfinius lib. 10. Decad. 3. Grauidas. Pastores inhumanierga Latonam gemellos gestantem. Cùm enim ea post partum Apollinis & Dianae in Lyciam venisset, infantes ad lauacra Xanthi apportans, in Melitem fontem incidit, statuit???; ibi abluere infantes, antequàm ad Xanthum pertingeret. Sed pulsa inde fuit à pastoribus, qui eò potum boues egerant. Quos illa in ranas conuertit. Menecrates Xanthius in Lyciacis, & Nicander, teste Antonio Liberali. Societatem. Erga Collegas. Malè audiuit P. Scipio Romae: quòd cùm epulu̅ in aedis Herculis dedicatione praeberet, collegam non inuitasset Mommium. Plut. in Praeceptis politicis. Subditos. Thebani Boeoti ad imperandum natura quidem apti, educatione verò & disciplina corrupti, rebus licèt maximis gestis, imperium non retinuêre. Documento extitit Epaminondas. Vbi enim ille mortem oppetit, euestigiò principatum amisrêre Thebani, eo tantùm degustato. Cuius rei causa fuit, quia consuetu dinis & familiaritatis cum hominibus habendae ratione̅ neglexerunt, solius duntaxat virtutis bellicae curam suscepêre. Haec imperandi ratio inter Graecos potissimùm commoda. Cum barbaris violentia ipsa est affabilitate potentior. Strabo libro nono. Obsessis à Demetrio Poliorcete & Antigono eius filio Thebis, cùm Boeotij fortiter defen derent se, Demetrius verò frequenter ex peruicacia magis quàm ex vtilitate oppugnare vrbem milites & periculo se cogeret obijcere, videns Antigonus non paucos cadere, & magno percitus dolore: Quid pater, inquit, perire hos nequicquam nulla subigente necessitate floccipen dimus? Tum ille ira percitus: Quid tu, inquit, cruciaris: ánne admensurus frumentum occumbentibus sis? Plutarchus in Demetrio. Stratocles Atheniensis concionator, procacitate & insolentia veteris Cleonis videbatur ad populum licentiam referre. Meretrix erat ei domi Phylacium: quae cùm aliquando ad coenam ei cerebella & colla emisset: Papae, inquit, haec obsonata es, quibus tanquam pilis nos, qui gerimus remp. ludimus. Plutarchus in Demetrio. Insolentiae inter Carthaginensem & Campanvm Senatum, quasi aemulatio fuit. Ille enim separato à plebe balneo lauabatur, hic diuerso foro vtebatur. Quem morem Capuae aliquandiu retentum, C. quoq; Gracchi oratione in Plautium scripta patet. Val. lib. 9. cap. 5. C. Martivs Coriolanus vti miles praestantissimus fuit, ita praeter fortitudinem militarem ad Rempub. planè ineptus, populi ad suam vsque perniciem & exilium osor, asper, inhumanus, intractabilis: eam potissimùm ob causam, quòd ingenium illud heroicum sub matre vidua nullam institutionem in literis habuisset. Plut. in Coriolano. Romani, victo Perseo rege Macedonum, Graecorum controuersias inter se Romam in Senatu disceptari reiecerunt: exemplo nouo, eo???; grauissimo: cùm priùs & Philippus Amyntae F. & Alexander Graecorum causas non in Macedonia, sed in ipsa Graecia, coram amphyctionibus cognosci permiserint. Pausanias in Achaicis. Milites. L. Lvcvllvs, qui Mithridatem & Tigranem primus bello vicit, inuidis ad omnia militibus est vsus, & ab illis ad extremu̅ desertus. Cui rei non minimam ipse praebuit causam, quòd no̅ conciliaret animos sibi vulgi militaris: & quicquid subiectis imperio suo blandimenti adhibebatur, semen esse dedecoris duceret & ruinam auctoritatis suae. Plutarchus in Lucullo. Michael Senior Imp. populo & senatui omnem liberalitatem exhibuit: plerisq; amplissimos dignitatum gradus largitus, & honores: plerisq; etiam parum idoneis exercituum ac turmarum praefecturas, ac militares ordines condonauit. Nihil autem munificentiae veris militibus ostendit, nec benignis verbis eos accepit, quare sibi infestos omnes reddidit, ita vt Isaacium Comnenum Augustum proclamarint, & Michaëlem priuatum viuere coëgerint. Cuspinianus. Coniuges. Cùm epulum populo praeberet L. Sylla, decimis sui patrimonij Herculi votis, decessit ex morbo Metella vxor. Quia verò vetuerant sacerdotes ei illam adire, vel funere domum eius pollui: misit ei libellum repudij Sylla, iussit???; spirantem adhuc in aliud domicilium transferri. Plut. in Sylla. Dominos. Vide Tit. Serui inhumani, f. 2932. Seruos. Vide, Domini Inhumani. s. 2931 Romani edendis gladiatorum muneribus, haud mediocris saeuitiae nomen subiuerunt. Seruos enim coëmebant, quos gladiatoria instructos arte producebant, vt acutis inter se gladiorum mucronibus dimicarent: alios etiam feris in harena obijciebant, vt plerosq; miserabiliter à feris dilaniari, atq; semiuiuos deuorari, non sine voluptate conspicerent: precio enim humanum sanguinem parabant, quem sine vllo necessario vsu effundi spectarent. Ad ea autem spectacula, cùm non viri modò, sed feminae quoq; ac pueri magno studio concurrerent: quis negauerit, in grauem crudelitatis notam sub voluptatis specie eos incurriffe? Fulg. lib. 9. cap. 2. Amicos. Amici Iobi cùm consolandi animo accessissent, vbi Deo penitùs deditum intellexerunt, acerbè illum reprehenderunt. Iobi cap. 2. & seq. Cn. Pompeivc alneo egressus, ante pedes suos prostratum Hipseum, ambitus reum, & nobilem virum, & sibi amicum iacentem reliquit, contumeliosa voce proculcatum. Nihil enim eum aliud agere, quàm vt conuiuium suum moraretur, respondit: & huius dicti conscius, securo animo coenare potuit. Plut. in Pompeio. Amasios. Consule Tit. Odium amasiorum. Illic Odij, hîc Austeritatis ratio habetur. Crudelitatem contra procos, amatores, pete ex Tit. Procorum, f. 75. item Odium amatorum. item, [Greek words], fol. 2917. 3595. Levcomantis Cypria, quae nunc quoq; Paracyptusa, id est, obliquè aspiciés appellatur, cùm limis oculis aspiceret amatorem Euxynthetum, qui efferebatur, in lapidem obriguit. Plutarchus in Amatorio. Hospites, Peregrinos. Consule Tit. Persidiae erga hospites, fol. 3512. Superstitiosus apud Hedraeos mos tenuit, omne alterius gentis commercium & affinitatem auersari, vt ne viam quidem aberrantibus, nisi suis, aut fontem sitientibus monstrare fa??? esset. Sab. lib. 6. cap. 1. In tribu Beniamin apud Gabaonitas non inuenit Leuites, à quo hospitio reciperetur, excepto vno sene agricola. Iudic. 19. Samaritani Christum cum discipulis recipere noluerunt, quoniam Hierosolymam videbant iturum. Phaeaces apud Homerum Odyss. [Greek words]. in hospitales introducuntur. Propterea Vlyssem eiectum in Scheriam vi tempestatis, Pallas aëre multo circum dedit, ne cuiquam conspicuus fieret, priusquam ad regiam Alcinoi peruenisset: [Greek words] [Greek words]. & simul huius cemodi praeceptis instruit: [Greek words]. Auctor est Eratosthenes, communem Barbaris omnibus consuetudinem esse, vt hospites pellant, Aegyptios verò accusari, propter ea quae in fabulis de Busiride & Busiritica praefestura dicta sunt, volentibus posteris loci huius in hospitalitatem calumniari, cùm nullus Busiris, nec rex fuerit, nec tyrannus. Strabo libro 17. In Aegypto apud Busirim & Cynospolim hospites non diuertebant, neque admittebantur peregrini: sed ex eorum finibus pellebantur. Alexander ab Alexandro lib. 4. cap. 10. Apud Indos nisi triduo hospitem diuertere licebat, ne ciues longo vsu dissimiles peregrinorum mores addiscerent, & in alienas leges litus???ue transirent. Alex. lib. 4. cap. 10. Carthaginenses adeò peregrinos odio habuerunt, vt eos qui in Sardiniam, aut Herculis columnas adnauigabant, mari demergerent. Idem. Apolloniatae Epidamno finitimi populi in sinu Ionico, ad legis Lacedaemonio rum regulam peregrinos omnes vrbe expellebant. Aelianus lib. 13. de Varia historia. Scythae peregrinos mores summo prosequuntur odio. Eam ob causam Anacharsis philosophus domum reuersus, quòd peregrinos mores secu̅ inuexisset, à fratre rege interemtus fertur. Laërtiu. Odysseae libro nono Cyclops Polyphemus delectatus dulci vino, quod illi donarat Vlysses, munus promittit, quo accepto, ille sit magnoperè gauisurus, vt denuò sibi ministret de sua lagena. Dedit Vlysses spe muneris iterum atque iterum. Porrò vbi iam vino delinitum crederet mitius responsurum, reposcit Vlysses munus promissum. Cui Cyclops hunc in modum respondit: [Greek words], [Greek words]. id est, Post socios mihi postremus???ue vorabitur Vtis, At reliqui prius: hoc ex me tibi munus habebis. Sciron in finibus Megaricis à Theseo praecipitatus fuit de saxo, quae ab eo saxa Scironia dicta fuêre. Hic latrocinatione vtebatur in viatores: & ex impotente improbitate pedes porrigebat peregrinis iussis eos abluere, mox impellebat hos calcibus, & deturbabat in pelagus iuxta Chelonem. Plutarchus in Theseo. Theseus Damasten, Procrustem dictum, aggressus est, in eo loco Atticae, qui dicitur Curdalus, habitantem. Hic viatores cogebat super lectum aliquem ascendere: quòd si longiores erant, parte supereminente amputabantur: qui breuiores, pedibus disten debantur. À??? qua re Procrustes cognominatus est. Plutarchus in Theseo, & Diodorus libro quarto, capite quinto. Cyaxares Medorum rex, minimè popularis fuit erga Scythas hospites. Hi enim sui exilij tempore cùm assiduè venatum irent, ac serè semper aliquid afferrent, contigit quandoq;, vt nihil domum tulerint: Eos igitur vultu austero Cyaxares intuitus multis probris insectatus est. Sabellicus libro 4. Ennead. 2. Vt auctor Theopompus est, incessitur à celeberrimis auctoribus Laconvm [Greek words], hoc est, hospitum expulsio. Siquidem non tempore omni peregrinis licebat Spartam adire, sed praestitutis diebus. Quod ab Lycurgo sancitum auctor est Thucydides, ne aemuli eius Reipublicae formae fierent, ac inde per discerent, quomodo in virtute proficerent. Quanquam malint hinc enatum morem alij, ne rubiginis affricare̅t quippiam: siquidem corpora peregrina, & peregrina consectatur oratio: noua autem oratio [Greek words], vnde affectiones inoriri multas, necessum feré. Caelius libro 18. capite 5. Antiquarum lectionum. Itaque Cleomenem regem accusarunt, quòd hospites, quamuis solo iure nigro, & pane igne durato, Laconico more, ad epulas admisisset. Alexander libro 4. capite 10. Cleomenes, Spartanorum rex, reprehendit Amicvm, quòd ho spitibus nigrum ius & osfam pro more Laconicorum conuiuiorum apposuisset. Negauit enim in his vel apud hospites nimium Laconicè agendum. Plut. in Cleomene. Clavdivs Caesar cùm odio peregrinos infestaretur, peregrinos etiam gentilia Romanorum nomina ferre edicto vetuit. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 10. Episcopvs quidam Graecus inhospitalis fuit erga Helmogaudum legatu̅ Caroli Magni. Qui cùm ad Nicephorum Imperatorem Constantinopolim venisset, & hospitio iussu rectoris Graeci à quodam Episcopo, cuius temperantia sanctitasque ab omnibus praedicabatur, exceptus esset, per totam hyemem crebris ac intempestiuis ieiunijs, Pontifice indulgente, fame & media penè extinctus fuit. Hinc verò ad Nicephorum admissus, & de pietate Episcopi interrogatus: Sanctissimus est vester Pontifex (inquit) quatenus aduersante Deo fieri licet. Mirante hoc Imperatore: Sacris literis, ait ille, proditur: Deus est charitas: cuius istum Episcopum omninò expertem esse nostro periculo didicimus. Auentinus lib. 4. Annalium Boiorum. Pameo Abbas Theophilo Episcope se aliquando adeunti, & aliquo sermone ab ipso spiritaliter refici petenti, respondit: Si taciturnitate sua non reficeretur, nec sermonibus eum refici posse, Marul. lib. 4. cap. 6. Hostes, Victos. Ex Tit. Crudelitatis erga hostes, exempla pete, quatenus vel extra iram asperitatis signa habent coniuncta, fol. 2747. C. Fimbria curauit, vt Scaeuola in funere C. Marij iugularetur. Quem postquam ex vulnere recreatum comperit, accusare apud populum instituit. Interrogatus deinde, Quid de eo secùs dicturus esset, cui pro sanctitate morum satis digna laudatio reddi non posset? respondit, Obiecturum se illi, quòd parcius corpore telum recepisset. Valer. lib. 9. cap. 11. Noruegiani Nordianum regem interfecerant. Ostenus Gothorum & Sueonu̅ rex caedem fratris vlturus Gvnnonem cum exercitu contra illos misit. Qui occiso Regnaldo tyranno, insulam domuit, & vt gentis insolentiam retunderet, canem eis regem dedit. Ioannes Magnus lib. 7. cap. 16. Historiae Suenonum, ex Saxone. Hispani occupata America, ea inhumanitate miseros Indos tractarunt, vt ex C L. myriadibus, post L. annos vix superfuerint D. Fame & vario larum morbi, ipsis antea ignoti, contagio plurimi, labore metallico non pauci periêre, gladio pauciores. Multi seipsos partim veneno, partim suspendio Hispanorum tyrannidi eripuêre. Mulieres imitatae maritos, abortum procurabant, aut in ipso partu suffocabant, aut post partum quauis ratione tollebant: ne fillj Hispanis seruire cogorentur. Petrus CiezaTomo 2. Rerum Indicarum, cap. 33. Calamitatis. Erga Pauperes. In mensa Caroli Magni Nobiles & Monachi & Canonici splendidè solebant epulari: humi verò decumbentes duodecim pauperes, vestitu sordido, tenui victu pascebantur. Aigolandus Saracenorum rex, pacis causa in castra Caroli profectus, sciscitatus eius rei causam, cùm intellexisset, duodecim illos Apostoloru̅ referre typum, qui fuissent nuncij magni Dei, respondit: Apage sis cum tua pietate: itáne Deum honoras, vt alijs lautissimè refectis, nuncios Dei contemtui & lu iibrio ha beas? Hac exprobratione effecit, vt Carolus illos bis senos pauperes honestiùs vestiret, & lautiùs tractaret. Sabellicus ex Turpino Remensi, Enn. 8. lib. 8. Hatto, cognomento Bonosus, cùm Fuldensium monachorum coetui per duodecim annos non sine magna laude praefuisset, in Moguntina sede, defuncto Vuilhelmo, surrogatus est. Circa annum Salutis 970. fames vniuersam premebat Germaniam. Episcopus ingentem eleemosynas petentium mendicorum copiam in horreum quoddam amplum, quasi suae liberalitate eos alturus, conclusisse dicitur, ac igne subiecto, eos concremari iussisse. Horum cùm in ipsis flammis vlulatus audirentur, mures esse dixit Episcopus. Sed tertio pontificatus sui anno diuina eum vltio oppressit. Murium enim turba tantis eum molestijs affecit, vt nusquam ei tutus daretur locus, quantumuis munitus. Turrim denique in ipso Rheni flumine extruxit, ibi se liberum fore sperans. At bestiolae illae transnatando Rhenum (mirabile dictu) turrim conscenderunt, ipsum???ue Episcopum suis morsibus enecuerunt: Pontificis quoque nomen parietibus & chartis inscriptum, diuina vltione abraserunt. Multis haec quidem fabulosa habentur: at turris illa, cui à muribus nome̅ est, in hunc vsque diem in Rheni flumine conspicitur, ac de tanta Episcopi immanitate testimonium dicit. Honorius in Floribus, Martinus in Chronico, & Trithemius de Rebus Hirsaugiensium, Marianus Scotus, & Schafnaburgensis. Margarita, Florentij Comitis Hollandiae filia, mulierculam stipem petentem, gemellos in vlnis gestantem, acerbè increpauit: neque eam vno partu duos producere potuisse, nisi duorum quoq; viroru̅ vsa esset commercio, affirmauit. Mendica precibus à Deo contendit, vti in signum pudicitiae suae, Comitissa grauida tot páreret infantes, quot essent in anno dies. Preces fuêre exauditae, & exacto gestationis tempore, anno MCCLXXVI. aetatis suae 42. ipso die Parasceues peperit Mar garita CCCLXIV. infantes, partim mares, partim femellas. Ijs simul baptizatis in pelui, maribus Ioannis, femellis Elizabethae nomen impositum. Lud. Viues, Erasmus & Lud. Guicciardinus in Topographia Flandriae. Dracvla Transalpinae Hungatiae praefectus, mendicos omnes deperditae ignauiae, miserabilisque valetudinis & fortunae lautissimo conuluio excepit: deinde cibo vinoque impletos, iniecto igni absumsit. Bonfinius lib. 10. Dec. 3. Damnatos. Ivdaei sceleratissimi Christum non modò cruci innocentem affixeru̅t, verùm etiam in cruce pendentem varijs blasphemijs affecerunt. Quinetiam latronum Vnvs, qui à laeua pendebat, Christo co̅uitiari pro innata & confirmata malitia ausus fuit. Matth. 27. Mar. 15. Luc. 23. Ioan. 19. Volesvm Asiae proconsulem sub Augusto Imperatore proditum est memoriae, cùm trecentos vno die securi percuti iussisset, inambulantem inter ipsa cadauera, prospectantem???; vultu quàm maximè elato, aequè ac dignum admiratione facinus peregisset, adsta̅tes proclamasse: O rem prorsus regiam. Pontanus lib. 22. de Immanit. Fuit, Clavdivs Imperator natura saeuus sanguinarius???;, tormenta quaestionum ac poenas parricidarum coràm aspiciens: gladiatorijs???ue ac bestiarijs spectaculis plurimùm delectatus. Cuspinianus ex Suetonio. Claritas & Fluuiana, adulteriorum stuprorum???ue criminibus obnoxiae, iudicante Maximino, sub Valentiniano damnatae sunt. Harum altera cùm duceretur, abripuit ei Carnifex indumenta ac vestimenta omnia, vt ne quidem ei velamen vllum pudendarum partium relinqueretur, atque ita per medium populum nudam ad supplicium traxit. Id carnifex sua auctoritate, immaniter, insolenter, ac contra pudorem publicum fecisse deprehensus, ipse, de adultera exacto supplicio, viuus exustus est. Petrus Aerodius ex Marcellini libro vigesimooctauo. Andronicvs Ducas, homo sordidus & perfrictae frontis, si Andronicus Commenus Imp. aliquem caecare vellet, etiam ma nus ei amputandas, aut in crucem agendum esse decernebat, obiurgato Andronico, quòd in supplicijs sumendis infra delictorum atrocitatem subsisteret. Tandem & ipse crudeliter necatus est. Nicetas lib. 1. Mahvmetes II. Turcorum rex, si quos iratus ad mortem damnaret, altiori palo infigendos curabat: vt tamen, si quis ex his non statim moreretur, cibo potu???ue alendum vellet: vt quo longiore vitae spacio frueretur, grauiore supplicio vitam amitteret. Egnat. lib. 9. cap. 2. Nostra memoria Marcoduri, cùm hortorum olera ex grandine dissipata forent, illaesis proximi horti cuiusdam vetulae plantis (qui saepiùs esse solet tempestatum tractus) vetula maleficij accusata in carcerem pertrahitur. At quum ad nullius criminis professionem impelli posset, sed penes se non esse, tempestatem ciere, vel aërem conturbare, Dei???ue solius id opus esse, diceret, eam pertrabem suspensam, & onerosis ponderibus vtrinque pensilibus distractam, iam???ue animam agentem Praeses, carnificem vt secum fimul abiret potatum hortatur: vetulam, vbi redirent, alia fassuram inquiens. Tum illa miserabiliter excarnificata, vt priùs accerseretur confessionarius, quàm ille pocula sequeretur, Praesidem suppliciter orat: qui irridens discessit. Postea autem reuersus, eam ita adhuc suspensam offendit mortuam, mentitus eam sibi manus interea dum abesset, intulisse. Nec multo pòst tempore tyrannus hic in eiusmodi incidit maniam, vt ipse lacerandis vestibus, & excrementis faciei suae illinendis, vim sibi faceret. Ioannes Vierus libro 5. capite 12. de Praestigijs daemonum. Tortoris Arnhemiensis vxor, Mechteldis, cùm Arnhemia carnifex Grauiam (quod Brabantiae oppidum est) euocaretur, vt de tribus facinorosis supplicium sumeret capitale: illa spe lucri, mutato habitu, tonsis capillis, gladium à magistratu petit, & in publicum prodit, eo munere strenuè perfunctura. Agnita tamen à quibusdam, parùm abfuit, quin à populo lapidibus obrueretur. Vierus libro 2. cap. 51. de Praestigijs daemonum. Captiuos. Palaestini cùm conuenissent ad illudendum Samsoni capto, ruina domus periêre. Vide Tit. Robustorum. Liddae Hebraeus quidam sapiens, & [Greek words] dictus, Diuo Hieronymo narrabat huiuscemodi fabulam. Sedechias, inquit, à Nabvchodonosor rege caecatus in Reblatha, hoc est, Antiochiae, varijs???ue irrisus modis, ductus est Babylonem. Vbi cùm quadam die Nabuchodonosor conuiuij festa celebraret, iussit ei dari potionem: qua hausta, venter protantis solueretur in fluxum: ac subitò introductum ante ora epulantium, compulsum???ue vi ventris, pollutum esse stercore: & hoc esse, quod Habacuc capite 2. dicat: Vae qui potum dat amico suo, mittens fel suum, & inebrians, vt aspiciat nuditatem eius & ignominiam pro gloria. quòd scilicet ille, qui rex pote̅tissimus fuerat, ad tale dedecus per eum sit deductus. Vnde & comminatur ei Deus, quòd & ipse bibiturus sit huiuscemodi potione̅, & passurus omnia, quae passus est Sedechias. Hieronymus lib. 1. in Habacuc, cap. 2. Sesostris rex Aegyptiorum, cùm nationes ab eo deuictae, tum ij, quibus regna tradiderat, duces quoque, quos diuersis praefecerat prouincijs, praestituto die in Aegyptum venientes, ei dona offerrent, hos suscipiens benignè, alijs quidem in rebus vario honore afficiebat: at si quando aut ad templum iret, aut per vrbem incederet, quatuor ex eis loco equorum currui iunctis, ostendebat, cùm caeteros omnes reges duces???ue praeclaros bello superasset, nullos sibi neque virtute, neque rebus gestis esse comparandos. Diodorus libro primo capite quarto. Spartani victorijs elati, inquilinorum puellas cogebant attegias suis puellis in pompis praeferre, mulieres mulieribus, & viros scaphas ad ventris onera excipienda gestare. Aelianus lib. 6. de Varia historia. M. Attilius Regulus, consul Romanus, à Carthaginensibus captus, arte Xanthippi Lacedaemonij mercenarij ducis: legatus de permutandis captiuis Romam missus, dato iureiurando, vt si non impetrasset, ita demùm rediret: in senatu conditionem dissuasit, reiectis???ue ab se coniuge & liberis, Carthaginem remigrans, ab Carthaginensibvs in arcam ligneam coniectus, clauis introrsum adactis vigilijs oculos ad Solem versando, ac dolore extinctus est. Polybius lib. 1. Plinius cap. 40. de Viris illustribus. Valerius lib. 1. cap. 1. & lib. 2. cap. 4. & lib. 9. cap. 2. Frontinus lib. 2. cap. 3. Florus lib. 2. cap. 2. Cicero lib. 1. Officiorum, & in Paradoxis. Tigranes Armeniae rex, reges domitos domestico ministerio adhibebat, in mensa atque alijs rebus eorum opera vtebatur: & cùm pro tribunali causas populorum aut legatos audiret, circumstare tribunali supplicibus manibus in seruorum morem cogebat. Hic tandem coram Pompeio flexo genu procumbere, atque ad eius pedes diadema deponere coactus fuit. Fulgosus lib. 9. cap. 5. Sapor Persarum rex, superbia insita humano altiùs fastigio prouectus, Valerianum, qui fuit Romanorum praecellens Imperator, in Mesopotamia victum captum???ue in id necessitatis malum coniecit, vt seruiliter incuruatus illi equum inscensuro gradum sua ceruice faceret. Coelius libro 18. capite 18. Antiquarum Lectionum. Andronicum Seniorem imperio deiecit Andronicus Iunior nepos, cuius furori Esaias quoque Patriarcha se adiutorem praebuit, vocem???ue emisit suae amentiae testem: Laetabitur inquit, iustus, cùm viderit vltionem. Ad Andronicum iam in monasterio degentem duos misit Episcopos, qui ab eo peterent, quo pacto sui in Ecclesiae precibus mentionem fieri vellet. Ad ea Andronicus: Egregiè profectò crocodilum imitatur Aegyptium Patriarcha vester, inquit: qui cadaueri peremti animalis assidens, calidis illud lacrymis irrigat. Vt verò duplex in La zaro miraculum contigit, quòd & mortuus resurrexit, & vinctus ambulauit: ita & in me illius pietate fieri oportebat. Nam & planè mortuus sum, multis calamitatum fluctibus demersus: nec manus & pedes tantùm vinctus, sed linguam etiam, qua, vt nihil aliud, saltem mala mea atque iniurias aëri, & hominibus (si qui fortè audient) & acerbis tenebris, in quibus nunc versor, conquerar. Quid ergo respondebo? Si me Imperatorem dixero, statim occidar ab ijs, qui ea de causa me in vinculis tenent. Sin monachum Antonium, confessio illa existimabitur ab ijs, qui res nostras fraude peruertunt, quasi non coactus, sed vltrò monasticum habitum iuduerim. Eos igitur dimisit, nullo ad ea quae rogabant responso dato, & in lecto confidens: Reuertere, inquit, anima mea in requiem tuam, quia Dominus benefecit tibi. Gregoras lib. 9. Gisa, Filithei Rugiorum vel Rugorum regis coniux, mulier auara, crudelis & imperiosa, Romanos, qui tum Noricum incolebant, captiuos abduci non solùm iubebat, sed grauissima seruitute velut vilissima mancipia premebat. Obiurganti mulierem diuo Seuerino, respondit: Quid tu homuncio aliena, quae nihil ad te, curas, quin in conclaui preculas immurmuras? In seruos nostros id iuris habemus. Mox filius Gisae & Filithei Fridericus morbo corripitur. Gisa ob id Romanos omnes carcere soluit, liberos postliminiò redire sinit, veniam???ue à Seuerino petit. Seuerinus gratiam facit, filium???ue precibus sanitati restituit. Auentinus lib. 2. Baiazetem Turcarum Imperatorem, ex Europa in Asiam ad sua tutanda regressum, praelio victor cepit Tamberlanes, Tartarorum Princeps, ac ad gentis viri???ue summi, ignominiam, cauea aenea, radijs item aeneis intermissis fenestellis clatrata quadrupedem velut feram inclusum coërcuit. Cibum capiens, in catenis emisso, inter canes & ipsi tanquam, canide mensa partes obijciebant. Equum ascensurus, substernentis se tergo pedibus insistebat. Bellum circumferens, suis hostibúsque ostentabat, hos praesentis exempli tristis???ue spectaculi documento terrens: illos ad virtutem tantae victoriae memoria acuens. Fulgosus & Egnatius libro nono, capite quinto, & Aemilius libro 10. Belphech Persarum rex, Romanum Diogenem Constantinopolitanum Imperatorem cùm praelio cepisset, veluti canem vinctum circumducebat: eius???ue tergo pro scamno vtebatur, equum ascensurus. Fulgosus lib. 9. cap. 5. Edgarvs Britannicus rex, Scotiae atque Hyberniae reges captos remigare cogebat in ea cymba, qua ipse voluptatis gratia vehebatur. Idem. Bernardus Caprera, mortuo Martino rege Siciliae regnum affectans, cùm Blancam reginam ter rapere conatus esset, tandem proditione captus, à Sanctio classis regiae praefecto in cisternam vacuam demissus est. Laxatis inde ad immensam pluuiam cadurcis, tanquam fortuitò id accidisset, cùm ex imperio factum esset, riui in cisternam defluebant, [2937] eam???ue replebant. Bernardo identidem vociferante, auxilium???ue implorante, nemo ei domesticorum respondebat, tanquam obstrepenre eorum auribus pluuia, ne audirent, & ad alium quendam locum, quò imber penetraret occupati essent, donec innatante iam lectulo, non procul à vitae periculo erat. Tunc quidam veluti tunc primùm audisset, & ab ore cisternae respondet, ac festinabundus domino nunciat: qui miseranti similis, properè succurri imperauit, & in liberaliorem deduci custodiam. In qua res ei abominanda contigit. Aliquot adulatus diebus homini, à quo custodiebatur, tentat precio corrumpere, daturum se, si liberetur opera illius, montes aureos in praesentia, antequam illinc pedes efferat, mille aureos. Custos respondet, se ea nocte deliberare velle, id???ue spacium dari impetrat. Rem confestim ad Sanctium defert, iubetur vt manè petenti annuat, pecuniam???ue in manum tradi sibi curet, caetera???ue quae agenda sint, docetur. Manè deliberatum sibi esse, vt adiuuaret calamitosum, iurat se, vt Bernardus excogitarat, è fenestra turris eum per funes demissurum. Eo die pecunia per amicos clanculùm affertur, pernumeratur???ue. Proxima nocte, de tertia vigilia summisso fune caligis complicatis, nulla amictus tunica demittitur, custode, vt validiùs conturbaret miseri consilium, vrgente ad descendendum, tanquam anxius esset, ne in fuga deprehenderetur. Ille noctis pariter & timoris tenebris confusus, dum celeriùs, quàm manus ferunt, lubrico fune delabitut, adaptatis ad id retibus induitur, & ritu ferae cassibus captae, haesit: ita vt nec sese deijcere, etsi praeceps casus erat, posset, nec receptus in fenestram vllus daretur. Nocturnum frigus, & postea Solem adurentem corpus non sensit, cùm animum magis dolor vreret. Ita totum diem retibus innolutus, tanquam Mars in adulterio Veneris, ridiculum simul ac miserandum plurimis spectaculum fuit. Cuius turpitudini hic quoque cumulus accessit, vt cùm ad transitum notorum atque honestorum virorum faciem vellet auertere, prohiberetur, ne illis posteriora ostenderet: nec quòd cibo ac potu caruerit, eo die doluit, sed quòd ea, quae nisi remotis arbitris decorè non fiunt, praesentibus arbitris facere non licuit. Receptus vesperi eodem vnde fugerat, tandem ad Ferdinandum Aragonum & Siciliae regem vinctus perductus in Cataloniam, Barcellonae in pristino apud regem honore habitus est. Valla libro 2. Historiarum. Tamberlanes ex gregario milite dux Tartarorum, gentis etiam apud Turcas contemtissimae, duodecies centena millia homiuum in exercitu habuisse dicitur, non aetati, non sexui parcens, terror gentium & haberi, & vocari gaudebat. Commisso praelio Turcarum ducenta millia caecîdit. Captus Biazetes, Turcorum Imp. Fulmen belli ob illustres victorias dictus, in potestatem victoris viuus peruenit: ab eodem???ue aurea cathena cathenatus, & pro scabello habitus, quoties sellam conscenderet, nec secùs atque canis sub mensa de reliquijs coenae nutritus, ac ne quid contumeliae superbissimo quondam deesset, cauea inclusum, quocunque iter faceret, circumduxit. Dubrauius lib. 25. Ferdinandvs, rex Neapolitanorum, praeclaros viros conclusos in carcere benè & abundè pascebat: eandem ex íjs voluptatem capiens, quam pueri ex conclusis in cauea aniculis. Qua de re saepenumerò sibijpsi inter intimos suos diu multum???ue gratulatus, subblanditus???ue, in risum tandem ac cachinnos profundebatur. Pontanus de Immanitate, capite nono. Dum Mathias Coruinus Hungarorum rex, instinctu Pontificis, contra Georgium Boëmorum regem bellum gerit: Victorinus Georgij filius, dum è Trebitio Crumlouiam vadit ad Henricum à Lippa, qui sororem ipsius in matrimonio habuit, ab Hvngaris captus, Budam perductus est, & miseris modis ab Hungaris habitus. In eam siquidem turrim illum coniecerant, quae in hunc diem tecto caret (Mancam seu Mutilam vocant) vt die noctu???ue niuibus aut pluuijs complueretur, ac caeteris aëris tempestatibus vexaretur, quafi parùm esset famem & sitim eum siccissimam tolerare. Etsi Bonfinius honestè habitum asserat. Dubrauius lib. 30. Exules. Medicei sub aduentum Caroli octaui Galliae regis in Italiam patria eiecti, quum Bononiae haud multo tempore se tutos fore perspicerent, quòd Ioannes Bentiuolus minùs propensè ac liberaliter acerbissimo casu afflictos respexisse videretur, Petrus Venetias, ipse verò Ioannes Cardinalis cum Iuliano fratre, & Iulio patruele Petilianum, atque inde Tifernum ad Vitellios veteres amicos confugerunt. Castigarat enim Ioannes eos primo congressu haudquaquam mollibus verbis, secus ac recentis calamitatis casus postulare videbatur: subagrestiore scilicet increpita ignauia, quòd aduersus hostes nullo virili edito facinore, nec in hostes districto quidem ferro, incruenti, dominatu, patria, paternis???ue laribus, ac exuti fortunis omnibus excessissent. Ionius in Leone libro primo. Dignitatem. Erga Principes, Magistratus. Cùm Catulus censor, cui cùm Catoni summa necessitudo intercedebat & familiaritas, interpellaret eum pro quodam, quem ipse quaestor in discrimen vocabat: Turpe est, inquit Cato, te, cuius partes sunt emendare nos iuuenes ab apparitoribus nostris summoueri. Integrum ei erat citra verborum asperitatem & amaritudinem, beneficium re ipsa abnuere: quasi nec facto molestiam illi esset exhibiturus vltrò, sed necessariò lege & iustitia cogente. Plutarchus in Praeceptis politicis. L. Lvcvllvs ne principibus quidem & dignitate paribus poterat se praebere comem, sed omnes despiciebat, & nihili prae se faciebat. Plut. in Lucullo. Legatos. Vide Tuulum Orationis Dissicultas passina, Aditum non praebere, fol. 2921. Caduceator quidam in Samum ab Oroete praefecto Sardium missus ad Polycratem tyrannum, cùm eum in conclaui cubantem inuenisset, mandata sibi ei exposuit. Polycrates verò neque se ad hominem conuertit, neque quicquam respondit. Ea re offensus Oroetes, Polycratem insidijs circumuentum cruci affixit. Herod. lib. 3. Isaacivs Angelus Byzantinus Imp, Friderici Barbarossae in Palaestinam exercitum ducturi legatos vix domum passus reuerti, nique eos consessu vllóve alio honore dignatus est, sed aequè vt alios Graecos seruiliter astare permisit. At Fridericus, posteaquam legati Graeci ad se venerunt, non tantùm ipsos sibi, sed ministros, coquos & equisones, vel inuitos, dominis assidere iussit. hoc ipso facto exprobrans Graecorum Imperatori inhumanitatem. Nicetas lib. 2. ERGA Brvta, Athenienses ei, Qvi viuo arieti tergus detraxerat, multam dixêre. Plut. i. orat. de Esu carnium. Piscis est quem Anthiam appellant. Horum nulli omninò capi possunt, nisi vnum ex ipso genere piscator sibi longa intentione, atque diligenti conciliauerit, quo veluti duce, ad capturam aliorum vti possit. Et ideò in captura huic vni parcitur, ne occiso eo, ratio praedae amittatur. At ferunt discordem Socivm, malefica voluntate, ducem hunc pulcrè sibi alijs???ue notum clàm socio cepisse, & in macellum attulisse. Ibi cùm ab eo agnitus esset, cuius iniuria erat, socio damni dati formulam edidisse: atque ob id à iudicibus, decem libris, lite aestimata, condemnatum, Plinius Secundus libro nono, capite 59. Pver Atheniensis cùm psittaco oculos effodisset, ab Areopagitis capite mulctatus dicitur, quòd haec non nisi summae improbitatis indoles esse posset. Aelianus. Augustus Eroten, Aegypti procuratorem, malo nauis iussit affigi, quòd coturnicem aliarum victricem comedisset. Plut. in Rom. Apophtheg. ERGA Stirpes, Arbores, Scriptum reliquit Apollonius libro 2. Argonaut. Paraebij Patrem, cùm insignem quercum esset excisurus, Nympham vidisse, quae ipsum supplex rogarit, vt sibi parceret, cùm vitae suae tempus in arboris aetate contineretur. Cui cùm & ille non paruisset, dicitur iratum numen in illum & in eius filios saeuisse. Natalis Comes Mythol. lib. 5. cap. 11. ERGA INANIMATA. Vt erga Mortvos. Hîc Inhumanitatem spectamus solam. Ipsa impietas, Inius???tiae propria est. Sic Rapina, Auaritiae. Consule Tit. Mortui sepulturae honore frandati, fol. 1023. item Tit. Cadaueris cura inhumana, fol. 567. 1022. 3213. illic eorum, qui sepultura priuantur, hîc eorum, qui inhumaniter priuant, habetur ratio. Item Tit. Crudelitatis erga hostes mortuos. quatenus extra rindictae studium immanuas spectatur, fol. 2754. Cambyses Persarum rex, ob traditam sibi Nitetim Aprijs regis filiam loco filiae Amasis Aegypti regis, illius cadauer sepulcro ignominiosè erutum, tanquam viueret, verberibus caedi, acutis???; ferramentis totum pungi, ac deinde in foro comburi fecit. Herod. lib. 3. Nvmidae M. Marcelli, per insidias à Poenis interfecti, honorificè tame̅ ab Annibale cremati, cineres violarunt. Cùm enim Annibal reliquias, in argenteam conditas vrnam, iniecta aurea cathena remisisset ad filium: Numidae quidam inferentes vt nam inciderunt, eam???ue auferre molientes: repugnantibus illis vi eripuerunt, proiecerunt???ue ossa. Quo nunciato Annibali, Numidas supplicio affecit, Plut. in Marcello. Strabonem Pompeij Magni patrem tanto odio populus Ro manus persecutus est, vt cùm viuentis potentiam in armis timuissent, fulmine extincti cadauer de pheretro inter efferendum detraxerint, ignominiose???ue tractarint. Idem tamen populus filium eius maximo amore complexus est. Plutarchus in Pompeio. Fimbria quaestor, quòd nescio quid ignominiosè in se decreuisset, Valerium Flaccum consulem Nicomediae in potestatem redactum, hostiliter interfecit, & insepultum abiecit. Sabellicus lib. 3. Enn. 6. Caius Ivlivs Caesar postquam audiuisset Catonem iuniorem defunctum esse: motus inuidia, quae diu eius animo insederat, in eum librum mordacissimum conscripsit, quem Anticatonem nominauit, in quo omnia Catonis vitia notabat. Cuius apologiam postea Cicero conscripsit, Plutarcho teste in vita Caesaris. Galba Imperator Othonis conspiratione audita, in foru̅ processit. Equites eo conspecto incitati, eum contrucidarunt: quibus etiam fertur vltrò iugulum obtulisse. Trucidati & cum eo Piso filius adoptatus in templo Vestae, & T. Iunius & alij plures, vt latè Tacitus narrat. Relictus autem ad lacum Curtij, Miles gregarius caput amputauit, & ad Othonem deculit: qui illud hasta sussixum, cum ludibrio circumferendum lixis calonibus???ue donauit. Quod deinde laceratum & multis contumelijs affectum abijciebatur. serò truncum corpus sepultum est à dispensatore Argio in hortis eius Aureliae viae. Sic perijt tertio & septuagesimo aetatis anno, Imperij mense septimo. Cuspinianus è Suetonio. Nero in matrem mortuam sic fuit inhumanus, vt nudum corpus in lecto iacens confossum spectarit. Vide fol. 3516. Liberti cuiusdam filij ossa in mare proiecta à Domitiano, quòd ex lapidibus, Iouis Capitolini templo destinatis, pater filio suo monumentum parauisset. Suetonius. Achilias, cùm caluariam mortui saxo petisset, resiliens lapis Achillae frontem petijt. Sic de eo Ausonius: Abiecta in triuijs inhumati glabra iacebat Testa hominis, nudum iam cute caluitium. Fleuerunt alij, fletu non motus Achillas, Insupèr & silicis verbere dissecuit. Eminus ergo icto redijt lapis vltor ab osse, Auctoris???ue sui frontem oculos???ue petit. Sic vtinam certos manus impia dirigat ictus, In proprium vt redeant tela retorta caput. Translatum est autem è primo Graecorum Epigram. [Greek words]. Commodo Imp. interfecto, Senatus eius cadauer, vt vnco tractum in Tiberim deijceretur decreuit, & populus postulauit. Sed iussu Pertinacis postea in monumentum Adriani translatum est. Cuspinianus. Crvnnvs Bulgarorum rex, victo & interfecto Nicephoro Imperatore, caput amputauit, & ex cranio eius poculum fecit. Paulus libro vigesimoquarto Rerum Romanarum, anno Domini 810. Sigebertus. Constantinvs Imp. patrem Heraclium Imp. mortuum, à quibusdam admonitus, corona, qua regno inauguratus fuerat, spoliauit. Cedrenus. Alexivs Angelus Imperator cùm à prouincijs tributum Alemannicum, quo pacem ab Henrico VI. Rom. Imp. redimeret, non impetraret, aurea quoq; & argentea donaria templorum sibi denegarentur: monumenta Imperatorum Constantinopoli spoliauit. Nicaetas lib. 1. Veneti Petrum Candianum ducem, principatu pulsum post decimumquintum annum, incensa???ue simul ducaria aede cum D. Marci templo, fugientem cum paruulo filio, supplicantem etiam, vt ipsi saltem parcerent puero, cum coniuge ipsa & filio interemerunt: inuentum???ue eius cadauer in macellum vsque pertraxêre, membratim???ue laceratum canibus tradidêre. Egnatius lib. 9. cap. 10. Hismael Sophus, Persarum regia Taurisio occupato, sepulcrum eximij operis, quo auunculus Iacuppus more Persarum conditus fuerat, euertit, ossibus???ue disiectis, & abrasis tota vrbe eius titulis, quo dolorem paternae caedis expiaret, ac iusta persolueret parentis manibus, omnem illis memoriam aboleuit. Harduellem enim Hismaëlis patrem Iacuppus interfecerat, metuens ne sub nouae religionis praetextu regno insidiaretur. Iouius. Arnoldus Moguntinus, potitus per simoniam episcopatu, vestem consecratam è templo surripuit, & inde sibi ad pompam, quando in aula Imperatoris versaretur, vestes consui curauit. Hanc insolentiam Cives iniquo animo ferre. Arnoldus crescente intestino dissidio, asperè & tyrannicè Moguntinos canes vocabat, qui parùm mordere valerent, licèt plurimùm latrarent. Eiusmodi vocibus ciues inflammati in Arnoldum conspirant. Ergo cùm Binga reuersurus Moguntiam in monasterio S. Iacobi diuertisset, ciues ad campanae sonum summo diluculo diei posterioris, qui Ioannis Baptistae erat, agminatim conuolarunt armati, cingunt monasteriu̅, ignémque simul inijciunt. Monachi fuga salutem quaerunt. Id quod cu̅ & Arnoldus induro cucullo te̅taret, agnitus, gladijs, hastis, contis transfigitur. Anulos etiam & ornamenta è manibus & collo detrahunt. Sepulturam quoque eius integro triduo prohibent, vt omnium ludibrio, etiam mulieribus dentes ipsi saxo elidentibus, pateret. Clàm à Canonicis S. Mariae subtractus, in ecclesia sepultus fuit, anno 1160. Conradus in Chronico rerum Mogunt. Innocentium Catiam, Lvdovicvs Sforcia Insubrum dux aliquot antè annis fato functum, obiectis quibusdam criminibus, è sepulcro in ius vocari damnari???ue iussit: vt bona illius veluti conuicta iudicio per leges sisco addicerentur. Quod sicuti inauditum & execrabile visum est, ita illi singularem inuidiam concitauit. Iouius lib. 2. Histor. Stephanvs Bator Transsyluaniae Vayuoda, & Paulus Kinisius Temesuari Comes, contra Turcas in Transsyluaniam ab Mathia Coruino rege missi, commissa ad Marum seu Marysum amnem pugna, victoria insigni potiti, caesis hostium cadaueribus pro mensis vsi, corpora militum refecêre, Pyrrhichiam saltauêre. Paulus ipse spectante exercitu, inter saltandum Turcae cadauer dentibus, sine vllo adminiculo manuum corripuit, & saltans in orbem circumtulit. Bonfinius libro sexo, Decadis quartae. Caesis MDC Heluetijs à Delphino Caroli VII. Francorum regis filio, ante Basileam: Bvrcardvs Monachus vir nobilis, post praelium ouanti similis per medios occisorum aceruos equo ferebatur, aperta galea vociferans: Quàm iucundum spectaculum, quàm roseum pratum obequitamus? Quod vnus Heluetiorum iam animam agens audiens, genu vti poterat innixus, saxo arrepto frontem Burcardi tanta vi perculit, vt exanimis equo delapsus, impiae vocis & perfidiae erga patria̅ poenas dederit meritas. Stumpfius. Christiernvs Danorum rex, Stenonis Iunioris Suecorum regis à suis proditi cadauer exhumatum cum posthumo, cruribus & brachijs semiustum, in terrorem prouincialium circummisit. Olaus lib. 16. cap. 45. Septent. hist. Apud Svecos & Gothos, sub religionis mutationem, quidam mortuorum sepulcra, vel spe reperiendi thesauri, vel salis nitri excoquendi gratia violarunt. Neque dubitarunt sub ea specie nepotes & filij maiorum cineres, stercori pecorino, vel foetidae vrinae commiscere. Olaus libro 16. capite 45. Septentrionalis regionis. Alidosium Cardinalem Gallum, patriarcham Aquileiensem, è sepulcro erutum Illi spoliarunt, quos ipse ad summas dignitates sacras ex infima fortuna extulerat. Platina. Franciscvs dux Guisius, Casparis Colignij Amiralij, interfecti cadauer inspicere voluit, non priùs mortuum illum esse credens, quàm vita priuatum vidisset. Itaque faciem eius linteo abstersit, vt penitùs cognosceret, tum in mortui faciem pe dem impegit. Matth. Dresserus Mill. 6. Sepvlcra. Auctor Iosephus est, & repetit Egesippus lib. 1. Hyrcanvm, quum ab Antiocho rege premeretur obsidione, vt auro redimeret, quod ferro nequibat, reserato Dauidis regis sepulcro, auri talentorum tria millia inde eruisse: ex quibus Antiocho trecenta erogarit, vt obsidionem desineret, ac precio emtus discederet. Mox vt facti inuidiam leuaret, eadem pecunia Hyrcanus fertur primus xenodochia exstruxisse, quibus aduentantes exciperentur pauperes. Xerxes Darij filius, effosso vetusti Beli monumento, vitream vrnam reperit, vbi iacebat in oleo mortuus: non tamen plena fuit vrna, vacuum???ue à summis labris ferè palmae spacium habuit. Adiacebat vrnae columna exigua, in qua scriptum continebatur, eum qui sepulcrum aperuisset, neque repleuisset vrnam, pessimè habiturum. Quo lecto, Xerxes expauit, & oleum celerrimè iussit infundi. non tamen impletum est. Vbi iterum infundi iussit, neque sic incrementum accepit: donec frustratus omni labore infundendi, clauso monumento summa cum moestitia discederet. Neque verò falsum eum habuerunt, quorum praenuncia signifi catrix???ue extiterat columna. Nam quinquaginta myriadum exercitu aduersus Graecos conscripto, magnam cladem accepit: reuersus???ue turpissima morte vitam finiuit, noctu in stratis à proprio silio peremtus. Aelianus libro decimotertio de Varia historia. Agrigentinus dux Phoenix bellum cum Syracusanis gerens, & Simonidis sepulcro perquàm superbè & inclementer dissipato, è lapidibus turrim condidit, qua tandem capta vrb??? est. Suidas. Mos antiquis erat, in agris suis sepeliri. Vectivs quidam agrum excolens, illic inuento sepulcro patris non pepercit, sed aratrum superinduxit. Qua in re lusit Augustus: Hoc est (inquit) verè sepulcrum patris colere. Macrobius libro 2. capite 4. Saturnalium. Hispani milites sepulcra, spe praedae, capta Roma sub Carolo V. violarunt: ita vt Iulij II. Pontificis cadauer, multa exesum carie eruere, & anulo spoliare non dubitarint. Iouius in Pompeio Columna. Henricvs Reginoburgensis episcopus, plumbea monumenta, in sepulcro Bertholdi praesulis inuenta, liquefecit. Auentinus 6. Annalium. INHVMANITAS SECVNDVM MATERIAM, CONSIDERATA RESPECTV RERVM. Vt quo ad Alimenta. Vel Nefanda. Anthropophagi. Hvmana carne vescentes, vel pascentes alios. Humanae epulae Immanitatis sunt belluinae, Popularitati oppositae: Quae alioqui respectu Ingluuiei ad Intemperantiam, respectu Vindictae ad Crisdelitatem pertinent. Titanes Liberum patrem coctum deuorarunt. Vide Tit. Superstitionis sacra stulta, ridicula. Lycaon filium puerum, Tantalvs proprium filium Pelopem dijs proposuêre epulandum. Vide Tit. Contemtores religionis & Deorum. Cùm Cyaxares, Medorum rex, Scythas apud se exules probris insectatus esset, quòd in venatione, vt aliâs, nil cepissent: Scythae vnum ex pueris, quos instituebant, mactarunt, proponentes???ue coctum regi aufugerunt. Cyaxares cum aulicis suis pueri carnes absumsit. Sabel. lib. 4. Enn. 2. Glavcvs Sisyphi filius, qui apud Potniam regnauit, equas hu manis carnibus aluit, à quibus ipse tandem discerptus est. Probus Grammaticus. Diomedes rex Thracum, ab Hercule victus, & equabus suis humano assuetis cruori obiectus, perijt. Lamia regina pueros deuorasse dicitur: quòd cùm ei omnes liberi essent mortui, hoc casu moesta, & inuidia aduersus foecundas mota, ex vlnis infantes abripi, & confestim necari iusserit. Diodorus lib. 20. Clearchus in libris Vitarum, eò vsque crudelitatis prouectum narrat Phalarim tyrannum, vt infantes lactentes comederit. Athenaeus lib. 9. cap. 18. & Aristoteles lib. 7. Ethicorum, cap. 6. commeminit. Roma à Vitige Gothorum rege obsessa, vniuersam Italiam extrema fames inuaserat. Dacius, Mediolanensis antistes, tam arcta caritate annonae in sua scripsit dioecesi laboratum, vt praeterquàm quòd foeda & obscena multa esui essent, reperta sit Mvlier, quae fame adacta, à filij carnibus non abstinuerit. Sabel. lib. 3. Enn. 8. Eo etiam ipso tempore, Procopius Graecus scribit, duas Mvlieres, quae apud Ariminum hospitatoriam cauponam exercebant, fame coactas, decem & septem homines diuersis temporibus interemisse, qui fortè seorsum apud eas hospitatum iuerant: quo tempore cubitum profecti, iam alto somno indormiebant, atque eorum carnibus sibi alimenta parasse. quod postea vnus detexit, qui ipsis caedem peragentibus inuigilabat, à quo ambae interfectae fuerunt. Fulgosus libro 7. capite 6. Humanam carnem post omnem hominum memoriam sic appetiuerunt Sagae, ex Apuleio libro 2. Asini: vt aegrè mortuorum corpora seruari, aut concludi etiam possent, quin illae ingressae ad ossa vsque abroderent. Quamobrem 67. capite legum Salicarum dicitur, Sortilegam, si hominem ederit, atque euincatur, solidos ducentos soluturam. Philostratus Lemnius auctor est, Lamiam, quae sic humanis vescebatur carnibus, Corinthi ab Apollonio Tyanaeo retectam & eiectam esse. Quò spectans Horatius, & velut crudelissimum facinus abominatus, inquit: Neu pransae Lamiae puerum viuum extrahat aluo. Atqui hoc Magis in more fuit positum, vt cibo isto alerentur. Apud Ammianum Marcellinum libro vigesimonono legimus, Pollentianum Tribunum co̅uictum & confessum fuisse, quòd viuae mulieris exsecuisset ventrem, vt intempestiuo partu extracto, de futuro Imperatore consuleret. Rondeletus Magum quendam in Montepessulano sepulcris haerentem obseruauit, qui ad sepulcrum profectus, vbi mulieris corpus fuerat pridie conditum, ex eo rescidit femur, quod imponens humeris, carnem dentibus mordicùs auellebat. Lycanthropiam morbum Rondeletus dicebat esse, qua homines furiosi facti se verti in lupos putant, eo???ue cibo vescuntur. Bodinus lib. 2. Daemon. cap. 5. Strabo scribit Hyberniae indigenas syluicolas humanis vesci carnibus, parentes defunctos esitare, cum alienis vxoribus misceri in propatulo, cu̅ matribus & sororibus coire. D. Hieronymus lib. 2. ad Iouinianum auctor est, vidisse se, quum adhuc adolesce̅s esset, quosdam huius gentis (ipse Scotos vocat) muliebrem mammam & natem esitantes, adstipulatur???; Straboni & alijs, in ijs quae de infando eius gentis concubitu traduntur. Sabel. lib. 6. Enn. 6. Latronis cuiusdam Scoti [Greek words] Filia, quum ob esum humanarum carnium duceretur ad supplicium, conuersa ad increpantes, vultu crudelitatem prae se ferente: Quid, inquit, me obiurgatis ob scelus homine indignum? Qui si experti essetis, quàm palatum delectet humana caro, ne a liberorum quidem esu abstineretis. Ita perpetrati criminis impoenitens viua terra obruta est. H. Boëthius lib. 18. Cannibales, qui insularum à Christophoro Columbo Ligure inuentarum partem incolunt, homines tetri truces???ue, puerorum & virorum carnibus, quos alijs in insulis bello aut latrocinijs cepissent, vescebantur, à foeminis abstinebant. Vicos hi habeba̅t, vicenis aut tricenis domibus singulos: domúsque erant omnes ligneae, ac rotunda forma, palmis & stipulis contectae, certarum???ue arborum & arundinum folijs, ad arcendos imbres. Aëre vtebantur adeò temperato, vt Decembri mense auium aliae nidos ponere̅t, aliae pullos educarent suos. Bembus lib. 6. Histor. Lombardvs puer in montibus Summae arcis prope Neapolim duos infantes trium annoru̅, in speluncam quandam blan ditijs deductos, dissecuit, & carnes absumsit, partim crudas, partim igni coctas: fassus plures se comedisse, ob cibi suauitatem. Poggius in Facetijs. Paruanas Turciae praefectus, regione̅ Turcicam, quam Tartari armis an. 1280. sibi pepererant, Aegyptio Sultano vendiderat. Abacas Can Tartarorum rex, armis Turciae regno recuperato, captum proditorem medium dissecuit, carnes inter alias epulas coxit, & cum proceribus suis deuorauit: questus interim, ne sic quidem sibi satisfactum esse. Fulgosus lib. 9. cap. 10. Pavlvs Kinisius inferioris Hungariae praefectus, cùm praesidiarios milites de Alba Graeca Turcis prodenda, consilia habuisse audisset, in carcerem foedissimum co̅ditos, singulis diebus eorum singulos hoedorum in modum veru praefixos, & ad ignem dilige̅ter assatos, socijs vescendos apposuit: identidem. Vt proditorum caro ad palatum responderet, interrogans. Nouissimum autem eorum, nemine omnium extante, cui ipse cibus apponeretur, lenta inedia, cibi???ue necessarij subtractione confecit. Bonfinius lib. 3. Decad. 5. Caietani quidam (quorum patria, trucidatis crudelissimè ciuibus, à Gallis erat direpta) dum Ferdinandus II. Aragonius in vrbem Neapolim à suis reciperetur, Galli???ue passim caederentur, aliquot nacti Gallos, qui in templum confugerant, crudeliter interfecerunt, adeò vt exemta morientibus corda, immani quadam rabie, prae ira ac dolore acceptae calamitatis dentibus admouerint. Iouius lib. 3. Histor. Anno 1145. fame permaxima in Gallia grassante, Ecclesiarum Christi munificentia tanta fuit, vt multa modiorum millia in pauperes erogarent. In Lingonensi parochia apud Morinandum, vbi quamplurimi quotidiana stipe fouebantur, Qvidam diuendens carnes hominum à se iugulatorum coctas, deprehensus, laqueo necatus est. Sigeberti Contin. Denegata. Gedeon petijt à viris Sochot & Phanuel, panes pro commilitonibus fatigatis. Illi verò dare renuerunt. Iudicum 8. Medicamenta Abominanda. Magi Persici Trabulam Simeonis sororem Christianam serra in duas partes dissectam stipitibus alligaru̅t, & reginam aegrotantem per medias transire iussêre, spe recuperandae sanitatis. Sozomenus lib. 2. cap. 12. Sacerdotes Iouis Capitolini Constantinum iussêre sua̅ lepram sanguine infantum curare & abluere. Nicephorus lib. 7. cap. 33. quanquam Platina in vita Marci id fastum neget, & Sigonius fabulam esse putet. Spectacvla. Gladiatorum spectacula magno in vsu fuêre anteà Romanis (quam Nicolaus Damascenus ait à Tyrrhenis acceptam consuetudinem) adeò vt no̅in conuentibus solùm, ludis ac theatris, ea populo exhiberent, verumetiam amicis in priuatis epulis. Quòd si alter alterum iugulasset, quasi magnoperè delectati applaudebant. Athenaeus lib. 4. cap. 17. Romani edendis gladiatorum muneribus, haud mediocris saeuitiae nomen subiuerunt. Seruos enim coëmebant, [2940] quos gladiatoria instructos arte producebant, vt acutis inter se gladiorum mucronibus dimicarent: alios etiam feris in harena obijciebant, vt plerosque miserabiliter à feris dilaniari, atque semiuiuos deuorari, non sine voluptate conspicerent: precio enim humanum sanguinem parabant, quem sine vllo necessario vsu effundi spectarent. Ad ea autem spectacula cùm non viri modò, sed feminae quoque ac pueri magno studio concurrerent, quis negauerit, in grauem crudelitatis notam sub voluptatis specie eos incurrisse? Fulgosus lib. 9. cap. 2. Romanvs populus victor, frequens sedit totis theatris, exhibuit sibi sub eodem spectaculorum die paria trecentorum gladiatorum, feras, leones, vrsos, pantheras, & indomitos boues, eodem numero, quos se mutuis vulneribus conficientes videret ad voluptatem. Captiuos quoque adductos ex deuinctis prouincijs, domi honestè natos, suis fortunis praeter cuiuspiam iniuriam fruentes, iure autem gentium pro libertate patriae, incolumitate fortunarum, salute???ue parentum, vxorum & liberorum pugnantes, & triumphatos, circumduxit in catena, attraxit in arenam, obiecit cruentis feris, aut coëgit in mutuas caedes. Hic ille populus spectator, qui humanum sensum exuit, se???ue ad omnem immanitatem obfirmauit, neque satis poenarum sumtum sibi à victis credidit, per considerationem quòd miseri patria carerent, fortunis exuti, exarmati, & ad reliqua innocui essent, quin graui catena constricti malè praeterea cruciarentur, pro vxore & liberis distractis, pro pudicitia violata, pro salute omnium desperata, quoniam & vitae & necis ius situm penes alienu̅ dominu̅ nossent. Svpplicia, Tormenta inhvmana. Parysatis minoris Cyri mater, praeter caetera suppliciorum monstra, commenta est rationem, qua humana corpora gignerent sibi vermes, quos paulatim suis carnibus alerent, adultos & validiùs in se grassantes, ingenti cruciatu ferrent, quo ad corpus miserabiliter consumtum, mortem lentiùs admitteret. Sabel. lib. 8. cap. 3. ex Plut. Artoxerxe. Hoc genus supplicij Scaphismum vocant, & Derbiccis Persis familiarem esse scribunt. Nam scaphas duas inter se congruentes accipiunt, in alteram supinum eum, qui poenae est destinatus, locant: inde inducunt alteram, & coaptant ita, vt caput, manus & pedes exerantur, reliquum sit inclusum corpus. Tum cibum homini praebent: quem si reijciat, compellunt eum oculos fodicantes sumere. À cibo mel & lac confusum ei ad potum infundunt: tum ad Solem obuertunt assiduè oculos eius, vt incubantium examine muscarum tota integatur facies. Cùm autem intus naturae opus peragit: tineae & lumbrici ex tabe & putredine excrementorum proueniunt, à quibus corpus in viscera penetrantibus consumitur. Postquam constat expirasse hominem, ablata superiore scapha cernunt carne̅ corrosam, & eiuscemodi vermium examina mordicùs affixorum visceribus, ea???; adedentium. Ad hunc modum Mithridates, qui Cyrum regis fratrem in praelio vulnerauerat, & huius facti gloriam sibi, no̅ regi vendicabat, septendecim dies tabescens tandem interijt. Plut. in Artoxerxe. Hetrvsci viuorum corpora saniosis & tabidis mortuorum cadaueribus alligabant, ora oribus, manibus manus, & pedes pedibus componentes. Feritatem hanc in Mezentio notat Vergilius lib. 8. dicens: Mortua quinetiam iungebat corpora viuis, Componens manibus???ue manus, atque oribus ora, Tormenti genus, & sanie tabo???ue fluentes Complexu in misero longa sic morte necabat. Quamuis veteribus Romanorum mitissimas placuisse poenas legamus: lapsis postea temporibus, ab Impp. quos nulla satietas poenarum cepit, multa irae atque inuidiae foeda exempla edita inueniuntur, vltimis???ue cruciatibus & crudelibus supplicijs saepè in noxios vindicatum. Nam & tunica fomentis igneis illita, ad palum deligati adurebantur, vel grandi stipite à summo ad imum adigebantur, vt igne accenso, crudeli cruciatu excarnificati interirent: praeter???ue equuleos, fidiculas, ergastula & cruces, circundatos???ue corporibus ignes, lacerationes membrorum & incursus bestiarum, alios???; enectos veneno & fame, & dictu foediora exempla, quae exequi longum esset. Alexander lib. 3. cap. 5. Arvntii Paterculi fabri ferum atq; immane fuit ingenium. Aeneum enim taurum tanta conflauit arte, vt damnati, qui in eo includerentur, adhibito igne, cùm prae dolore gemerent, taurinos mugitus edere videre̅tur. Cùm autem Aemilio Censorino Aegestae tyranno in Sicilia munus dedisset, iustè vt is primus inuenti sui periculum faceret, à Censorino coactus est. Fulgosus lib. 9. cap. 2. Saeuus Perillvs aenei tauri inuentor, quo inclusi subditis ignibus, longo & abdito cruciatu, mugitus resonantem spiritum edere cogebantur, ne eiulatus eorum humanae sono vocis expressi, Phalaridis tyranni misericordiam implorare possent. Quam quia calamitosis deesse voluit, teterrimum artis suae opus primus artifex inclusus, meritò auspicatus est. Valerius libro 9. capite 2. Hunc taurum Lucianus à tyranno Delphico Apollini consecratum, at Timaeus ab Agrigentinis in mare demersum narrat, cui M. Tullius actione in Verrem sexta non adhaeret. Brodeus. Supplicij genus dirum excogitasse primus fertur Avidivs Cassius Imperator, vt stipitem poneret pedum octoginta vel centum, mox???ue à summo ad imum damnatos obligaret, ad ima igne subiecto, alijs???ue ardentibus, alios fumo praefocabat, aut terrore exanimabat. Idem catenatos denos in profluentem mergi iubebat. Manus nonnullis praecîdit, vel crura, aut poplites: maius adstruens viuentis exemplum criminosi miserabilis, quàm occisi semel. Caelius libro 10. cap. 5. Antiq. Lect. ex Lampridio. Vlpianvs I. C. septem libros de torquendis Christianis, non ad historiae cognitionem, sed ad suppliciorum acerbitatem scripsit. Ioan. Bodinus Methodi historicae cap. 4. Macrinvs Imperator, quem ob crudelitatis magnitudinem Macellinum nuncupauerunt, viuentes homines mortuis alligabat, donec vermibus foetore???ue conficerentur. Fulgosus libro 9. capite 2. Sacrificia. Hvmanae victimae. Consule Tit. Superstitiosorum sacrificiorum, fol. 3149. Illie Religionis excessus, hîc Humanitatis defectus, ratio habetur. Vt breuitati consulatur, tautologia fugienda. Arcana. De Mvliercvlarvm quarunda̅ garrulitate: Sciunt id quod in aurem rex reginae dixerit: sciunt quod Iuno fabulata sit cum Ioue, quae neque futura, neque facta sunt. Plut. in Sagarino. Nova. Stvdivm novitatis. Bartolus in l. si quis mihi bona. §. pater Seio, narrat, Nobilem quendam Florentinum, cùm famulo suo mandasset, ne vnqua̅ domum rediret, quin aliquid noui de inimico suo sibi afferret: & famulus illum heri sui inimicum adortus occidisset, domum???ue reuersus idipsum ceu rem maximè nouam domino nunciasset, capite plexum esse, quòd mandato suo necis occasionem dedisse videretur. INHVMANITAS CONSIDERATA RESPECTV ACTIONVM HVMANARVM. Convivando. v. c. Non accedere ad convivivm. Pericles Atheniensis omnem coenarum apparatum, & id genus beneficentiam, facilè perpetuo???ue contemsit, ac reiecit, vt tam longo tempore, quo in Republica est versatus, nunquam apud amicum coenarit, praeter quàm Euryptolemo nuptias celebrante, & id quoque eatenus, vt peractis libationibus mox abiret. Siquidem animorum elationi magnitudini???; deprimendae aptissimum esse conuiuium, sanxêr??? nonnulli: quando inibi grauitatis seueritatis???ue expectationem seruare, vel difficillimum sit. Caelius libro 28. capite 7. Antiq. Lect. ex Plutarchi Pericle. Invitationem non ferre. Starchatervs Suecus, pugil fortissimus, ad conuiuia nunquam sustinuit inuitari: asserens, hunc scurrarum & parasitorum morem esse, lautioris alimoniae gratia ad alienae culinae nidorem decurrere. Quocirca non secùs ac graui iniuria affectus, inuitantes grauibus poenis afficere consueuerat. Olaus libro 5. cap. 5. Histor. Septentrionalis. Invocatvm accedere. [Greek words]. id est, Myconius vicinus in eum qui inuocatus ad conuiuium accedit. Nam hoc nomine Myconios notauit antiquitas, quòd liguritores essent, & alienae appetentes mensae. Ad hunc modum Suidas. Zenodotus autem ait conuenire in sordidos, atq; humiles homunciones, propterea quòd ea insula inter contemtas habita sit, ob sterilitatem, atque ob id gentem auidiusculam, & alieni appetentiorem fuisse. Athenaeus idem fermè testatur in primo sermone Dipnosophistarum, citans hunc ex Archilocho versum, quo taxauit Pericles quendam, [Greek words]. id est, velut qui inuocatus irruerit in conuiuia, Myconiorum more. Idem addit Myconios, quòd inopes essent, vtpotè sterilem insulam incolentes, [Greek words] suisse notatos. Egestas enim facitauidos alienarum [2941] rerum: vnde & Cratinus Ischomachum quendam gulae mancipium, Myconium appellauit. Erasmus Adagijs. Tarde accedere. Plutarchus in Symposiacis ostendit, olim cognomina quaedam prouerbiali ioco iactara fuisse in eos, qui seriùs ac cunctantiùs ad conuiuium accederent. Dictos enim tum [Greek words], tum [Greek words], tum [Greek words]. Nam cùm cunctare̅tur adire, impedimento esse videbantur, quò minùs alijs coenare liceret: & lentitudine sua efficiebant, vt conuiuium ad noctem vsque proferretur. Tertium cognomen [Greek words] attributum apparet. Negat autem apud Plutarch. quispiam, Pittacvm ab Alcaeo Zophorodorpidem appellatu̅, ??? seriùs iniret co̅uiuium, sed quòd soridis ac plebeijs compotationibus gauderet. Antiquitùs autem inelegans ac parùm vrbanum habebatur, si quis ad conuiuium rogatus, tardiùs aduenisset. Battus quidam scurra apud Caesarem eos qui tardiùs, venirent ad con uiuitim, [Greek words] appellat, quasi dicat conuiuiorum appetentes: propterea quòd quum essent occupati negotijs, ob coenarum tamen cupiditatem non excusarent ijs, à quibus rogarentur. Erasmus in Adagijs. Terentius in Seipsum excruciante, indicat, inciuile fuisse apud Veteres statim & ante tempus adesse conuiuam, cùm Chre mes ait illos iam dudum praestò esse domi suae, se???ue ipsum in mora conuiuis esse, nimirùm indicans, contrà fieri solere. Erasmus in Adagijs. Convivas male tractare. Apud Parthos regis amicus humi subsidet, rege in sublimi thoro ???ccumbente, atque more canum ijs vescitur cibis, qui ab ipso rege proijciuntur. Saepiùs etiam vel minima de causa ab extensa illa in terra coena distractus, loris tesselatis virgis???ue caeditur: atque cùm factus est sanguinolentus, humi pronus procumbens, tanquam benefactorem, verberorem cogitur venerari. Athenaeus libro 4. capite 14. ex Posidonio Stoico. Philoxenvs Cytherius & Gnatho Siculus mucum in paropsidibus cibarioru̅ emungere solebant, vt reliqui conuiuae ea auersarentur, & ipsi soli absumerent. Plutarchus de dicto, [Greek words]. Dispvtando. Glavcvs medicus, Plutarchi tempore, in re medica quidem, vt Homeri verbis vtar: —hic alios multos aequauerat vnus: sed animo fuit erga philosophiam parùm placido, semper???ue in disputationibus habebat aliquid confragosi & acerbi: procul etiamnum vociferans, rem eos non exiguam, neque leuem designasse, qui disserendo de victus ratione salubri, termin os confudissent. Plut. in Praeceptis salubribus. Domninum Syrum philosophum, senem iam, co̅uenit Asclepiades adolescens, & vidit hominem illum habuisse aliquid magnificum & constans, qui non multum cum idiotis & hospitibus colloqui soleret, nisi aliqua re excellere viderentur. Cùm nescio quo de praecepto arithmetico assentiri illi noluisset, sed, vt adolescens, nihil cessisset, ac disputationem eius acriùs coarguisset, à Domnini congressu exclusus est. Suidas. Priscvs sophista & magus insignis sub Iuliano, vsqueade??? morosus erat in conferendo de eruditione cum alijs, vt literarum rudis vulgò haberetur: aegrè admodum ad disputationes adducebatur, dogmata premens tanquam thesaurum. Eunapius in elus vira. Accvsando. Calpvrnivs Saluianus in accusando inhumanissimus fuit: vt etiam fenarum Latinarum diebus, contra morem receptum, Sextum Marium coram Druso praefecto vrbis reum postularit. Quo ipso nomine in exilium actus fuit. Tacituslibro quarto. Cavsas agendo. Quintilianus lib. 11. Vitiosa, inquit, sunt illa, intueri lacunaria, perfricare faciem, & quasi improbam facere. Plutarchus scribit hunc gestum peculiarem fuisse M. Tvllio, vt dicturus laeua faciem demulceret. Eo???ue gestu etiam ceruicem percussori praebuisse fertur. Alioqui non inficias it ipse Cicero, initio dicendi trepidantiorem fuisse sese. Commvni dividvndo. Tiberius Imperator cùm principatum diuisisset, vt collegis etiam aliquam partem traderet, & facta iam esset grauis con???entio: Asinivs Gallus, Opta igitur (ait ad Tiberium) quam partem velis. Cui Tiberius respondit: Quî fieri porest, vt is optet, qui ipse partes faciat? Gallus cùm cognouit se ob tantam linguae libertatem apud Caesarem periclitari, cepit lenire sermonem, sed frustra: acceptis enim postea multis & grauibus incommodis, ad extremum occisus est. Dion Nicaeus in Tiberio. Mechanicvm opvs faciendo. Archelaus rex Macedonum Tonsori garrulo subinde roga̅ti, Quomodo te radam, ô rex? Silendo, inquit, Plutarchus in Regum apophtheg. Avrelivs pictor Romanus insignis, meretrices tantùm & scortapingere delectabatur, auctore Plinio. Cui neque fuit in hoc dissimilis Pyreicvs pictor excellens, cognominatus Rhyparographus, id est, sordidarum rerum pictor. Guido Bituricensis. INHVMANITATIS FRVCTVS. Perse. Vide Tit. Reprehensiones non ferre, & Reprehensio amarulenta, fol. 2863. 2925. 2927. Inimicitia, Odivm. Ivdaeis asperiùs allocuti Israëlitas decemtribuum, defectionis causam illis praebuêre, ita vt secuti sint Sebam filium Bochri. 2. Reg. 19. & 20. Demetrivs Poliorcetes, Macedoniae regno potitus, non tantùm diadematis vsum recepit, vestes???; purpura & auro intextas, sed calceos etiam gestauit auratos. Difficiles ad eu̅ aditus, superbissima responsa no̅ mediocriter ab illo populorum studia alienarunt, vt tandem ad Pyrrhum defecerint. Plutarchus. Pyrrhvs Epirotarum rex, à Siculis ex Italia euocatus, vti à tyrannide Carthaginensium insulam liberaret, humanitate & indulge̅tia omnes sibi ab initio deuinxit. Occupata inde insula, cùm Africam mente concepisset, & cogendis in naues classicis tyra̅nice agere inciperet, infensissimo odio ciuitates eum prosequi cepêre, ita vt aliae ad Carthaginenses defecerint, aliae acciuerint Mamertinos. Vbi defectiones & conspirationes vndiq; & validam aduersus se vidit coniuratione̅: accepit literas à Samnitibus & Tarentinis, qui quòd circumcirca agris pulsi aegrè bellum à moenibus propulsare̅t, opem eius implorabant. Color autem hic fuit, ne pro fuga discessus eius, & pro rerum despetatione Sicularum haberetur. Reuerà cùm tenere sicut nauem agitatam non valeret insulam, sed exscensionem quaereret, coniecit se denuò in Italiam. Fertur cu̅ discederet iam, ad insulam respectans, comitibus suis dixisse: Quam amici palaestram Carthaginensibus & Romanis relinquimus. Plut. in Pyrrho. Ab Caesaris amicitia Timagenes excidit, qui vocem liberam quidem nunquam vsurpauerat, verùm in conuiuijs & deambulationibus assiduè nullam in rem seriam: Sed quod ridiculum fore nosceret inter Achiuos, criminationem amicitiae, vt commentum contumeliae adferebat. Plut. de Discern. adulat. Repvdivm. Vasthi, Assueri Persaru̅ regis vxor, à rege septimo die epuli, quod Principibus suis exhibebat, in co̅uiuium vocata, vt Principibus pulcritudinem eius ostenderet, venire recusauit. Itaque consino Mamuchani ab Assuero repudiata fuit. Hestero Hebraea superinducta. Hester 1. 9. Svpplicivm. Caduceator quidam, in Samu̅ ab Oroete praefecto Sardium missus, ad Polycratem tyrannum, eum in conclaui cubantem inuenit, mandata???ue ei exposuit. Polycrates verò neque se ad hominem conuertit, neque quicquam respondit. Qua re offensus Oroetes, Polcycratem insidijs circumuentum cruci affixit. Herod. lib. 3. Aemilivs Censorinus, Aegestae vrbis Siciliae tyrannus, multis muneribus eos prosequebatur, qui inauditu̅, aliquod tormenti genus excogitassent. Speigitur lucri commotus quidam Aruntius Paterculus, equum ex aere fabricatu̅ ei dono dedit: ille autem muneris auctorem primùm ibidem conclusit, & emori fecit. Idem tauri similis inue̅tori Perillo Phalaris Agrigentinus tyrannus fecit. Repvlsa dignitatis. Nicolao V. mortuo, Cardinales Bessarione̅ Nicenu̅, Pontificem designarant, & ad cubiculu̅ illius bis accedentes, Pontifice̅ salutaturi erant. Nicolavs Perortus eius famulus molestè ferens, nunc somnu̅, nunc studia patroni interrumpi: Non esse, cur Cardinalem inquiete̅t, acerbè respondit. Ergo bis reiecti, simul etiam à Cardinale Auinionensi persuasi, qui indignu̅, facinus esse dictitabat, Latinos Graeco, orthodoxos haeretico conuerso Remp. Christianam co̅mittere, Calistum III. creauêre. Ita Bessario, qui per noctem integram, omnium opinione Pontifex fuerat, mane facto praeter meritum successorem habuit. Garimbertus de Vitis Pontif. & Iouius in Elogijs. Servitivm. Mortuo Demetrio iuniore, Acarnanes Macedonum auxilio destituti, ad Rumanos miserunt, auxilium aduersus Aetolorum iniuriam implorantes. Nec multò pòst ex vrbe legati sunt in Graeciam missi, qui Aerolis denunciarent, vt ex Acarnaniae vrbibus praesidia deducerent, sinerent???ue eam gentem liberam esse, quae vna ex omnibus Graecis aduersus Ilienses, auctores sui generis, olim ad Troiam no̅ militasset. Superbè admodum Aetoli eam legationem audiuêre: responderunt???ue, oprtere Romanos priùs portas suae vrbis aperire, quas Punici belli metu clausissent, quàm, suum in Graeciam imperium transferre cogitarent. Simul illud: Qui ex alienis vrbibus praesidia deducere conarentur, propriam vrbem aduersus Gallos tueri non potuisse, neque captam recipere, nisi auro redemissint: quam gentem longè maiorem manu Graeciae fines ingressam, nullis, externis, virib??? Graeci adiuti, occidione occidissent. Pellendos igitur priùs Gallos Italiae finibus, quàm alienarum vrbium tutelam susciperent. Qui praeterea homines Romani essent, pastores quidam, qui solùm iustis dominis latrocinio ademtum teneant, vxores rapuerint, quando ob generis obscuritatem à finitimis connubia non impetrarent: quoru̅ vrbs penè priùs sit parricidio foedata, quàm aedificari cepisset. Hac occasione Romani vsi, Aetolis primùm, mox Macedonibus victis, Graeciam subegêre. Sabel. lib. 1. Enn. 5. Exilivm. Oppianvs Poëta, ex Anazarbo Ciliciae ciuitare, cùm Seuero principi Anazarbum venienti paulò negligentiùs & irreuerentiùs obuiam iuisset, in exilium in Melitam insulam Adriatici maris cum patre Agesilao actus est, vbi poëma de Piscibus scripsit. Volater. lib. 17. Antrop. C. Marcivs Coriolanus, vir verè Martius, austeritate & asperitate sua & superbia populum Rom. ita à se abalienauit, vt in consulatu primùm repulsam tulerit, mox omnium tribuum suffragijs in perpetuum eiectus fuerit exilium. Inde ad Volscos supplex confugiens, arma patriae impia intulit. Plutarchus in eius vita. Excidivm, Regni amissio. Petijt Moses à Rege Edom: Obsecramus, vt nobis transire liceat per terram tuam: non ibimus per agros, non per vineas, nec bibemus aquas de puteis. Atis val dè illiberaliter negauit. Numer. 20. Idem fecit Seon rex Amorraeorum Sed quia noluêre concedere pauca, amisêre multa. Numer. 21. Non aliud Lacedaemoniis & Atheniensibvs fuisse fertur exitio (quanquam multùm armis valerent) nisi quòd victos bello, osos haberent, nullo???ue ciuitatis vel commercij iure dignos ducerent. Alex. lib. 4. cap. 10. Cùm Ioannes Basilij F. Magnus Moscouiae dux in Liuoniam irrupisset, Vendenses, Asceroti exemplo, in quod, licet spontanea deditione oblatum, tyrannidem exercuerat, edocti, portas claudunt. Egressus pro illis deprecator Magnus, composito ad humilitatem habitu, ac genibus illius supplex in genua prouolutus adrepens, conuicio ac verbere, ab inso Duce in os ingesto excipitur. Cùm tantùm abesse ab eo intelligerent, vt Magni auctoritate salui esse possent, vt ne ipse quidem periculo vacaret, hostili fraude circumuentos se videntes, ira, metu & desperatione incensi, puluerem tormentarium fundamentis subdunt, quo succenso magna vtriusque sexus, omnis???ue aetatis & conditionis hominu̅ multitudo, ac flos ferè eius quae reliqua adhuc erat, nobilitatis Liuonicae absumtus fuit. Reinoldus Heidenstenius lib. 1. Belli Moscouitici. per Accidens. v. c. Absolvtio. A. Gabinius, in maximo infamiae suae ardore suffragijs populi C. Mvmmio accusatore subiectus, abruptae esse spei videbatur. Interea filius Gabinij Sisenna, ad pedes se Memmij prostrauit. Quem truci vultu à se victor insolens repulsum, excusso è manu anulo, humi iacere aliquandiu passus est. Quod spectaculum fecit, vt Laelius Tribunus plebis, approba̅tibus cunctis, Gabinium dimitti iuberet. Valerius lib. 8. cap. 1. Q. Flauius à C. Valerio Aedile apud populum Romanum reus actus, cùm iam quatuordecim tribuum suffragijs damnatus esset, proclamauit se innocentem opprimi. Cui cùm Valerius aequè clara voce respondisset: Nihil sua interesse, nocénsne an innoxius periret, dummodò periret: hac sola occasione à reliquis tribubus absolutus est. P. Aerodius ex Val. Maximi lib. 8. cap. 1. Damnvm. Ioannes Bentiuolus Petrum & Ioannem Mediceos sub Caroli octaui Gallorum regis aduentum à Florentinis, eiectos, ad se confugientes, duris verbis excepit, quòd ne districto quidem in hostes, ferro patria excessissent. Itaque Petrus Venetias, Ioannes Cardinalis Tifernum ad Vitellios confugit. Quae res singulare incommodu̅ rediuiuis propè rebus importuné attulit. Nam Carolus Florentiam ingressus, & in Medicea domo receptus, Alsonsinam Petri vxorem complorantem immeritam infantis filij, & excisae domus calamitatem, benignè verecunde???ue susceperat, & non mediocrem animo dolorem praeferre videbatur, quòd Florentini praeter ipsiu??? voluntatem Petrum, cui ipse dudum dextram salutarem dedisset, summis saeuissimae proscriptionis iniurijs affecisssent. adeò vt consiliarij proceres Petrum omninò reuocare, restituta & confirmata priore potestate, cogitarent. Verùm Petrus, qui nimis celeri desperatione Venetias peruolarat, cùm à regijs, vt eum in patriam reducerent, Bononiae frustrà quaereretur, illudente eadem fortuna, summae spei occasioni defuit: atque ita Carolus, eo nusquam reperto, quando sibi Romam multis de causis, festinandum esse iudicabat, ne diutiùs haereret, cum Florentinis foedus percussit. Iouius in Leone X. libro primo. Hoc maximu̅ consta̅tis animi signu̅ in Hieronymo Pragensefuit, quu̅ lictor ignem post tergum, ne id videret, inijcere vellet: Huc, inquit, accede, & in conspectu accende ignem. Si enim illum timuissem, nunquam ad hunc locum, quem fugiendi facultas erat, accessissem. Poggius Flore̅tinus ad Aretinum scribens. Ad fol. 2526. Petri Aretini tanta erat scommatum amarulentia, vt eius inuectiuas reformidarent omnes, & donis missis placare̅t. Principes autem Italiae compescuerunt eum per sicarios, qui miserum hominem innumeris ictibus ferè confecerunt. Hoc metu perculsus, à maledictis postea abstinuit: calamum???ue adplicuit ad scribendum de Virgine Maria, de sancta Catharina, & de rebus sacris. Boissardus in eius vita. Ad fol. 2873. Legati, quos Stephanus Poloniae rex ad Ioannem Moscoiuae Ducem miserat, in Moscouiam peruenerant, a???ue Mosco suo ipsius ingenio feroci, tum ob rem in Liuonia prosperè gesta̅, multò etiam superbiore, contumelijs ludibrio???ue excepti, indignissimè habebantur: multa in nomen Polonicum & Lituanicum contumeliosè ab eo dicta factaque fuêre: cum???ue ex instituto vtriusq; gentis lautia vtrinque legatis, qui missi fuerint, praebeantur: emere victum, nec moris sit, nec si velint, in Moscouia possint: non nisi sordida ac vilissima quaeque cibaria per summam indignitatem ijs ministrari iussit. In colloquijs deinde, cùm legati non nisi de inducijs agendi mandatae se habere significassent, trium annorum inducias ijs dat: literas autem quas legati obsignare debebant, sine vlla conditione purè praescribi iubet: alias deinde, quas ipse legatis traderet, sub signo suo subijcit: in ijs hasce co̅ditiones adiecerat, vt vniuersa Liuonia vna cum Riga & Churlandia, quae in potestate regis adhuc erant, & quicquid vsque ad fines Prussiae pertineret, rex sibi cederet: Liuonem nullum, praesidium suum implorantem, multò minùs ciuitatem vllam reciperet, vlláve ope auxilióve suo iuuaret. Haecce cùm ex more iureiura̅do, pla cita confirmare deberet, amotis ijs, in quas legati antè iurauerant, solas profert, iureiurando???ue in eas se obstringit: atque ita nullo ampliùs de his tractandi loco relicto, ex Moscouia abire legatos iubet. Reinold. Heidenst. lib. 1. Bell. Mosc. Ad fol. 2933. VOLVMINIS DECIMIQVARTI FINIS.

Theatri Hvmanae Vitae

Volumen Decimumquintum de Vrbanitate & contrariis vitiis, Scvrrilitate & Rvsticitate tribvs libris disserens. Medivm tenvere beati adeóq. Medium ex XXIX. Theatri Voll. de Vitae Mediae condimento Tribvs Libris pertractans I. quidem De Vrbanitate, & Comitate. II. autem De Scvrrilitate, in Excessu. III. denique De Rvsticitate, in Defectu. Simoni Scheibio Lipsensi antecessori, medico eleganti (quem à Medio veteres quidam denominauêre) Theod. Zvingervs Euganeae diatribae philosophicae MEM.

TOMI DECIMIQVINTI LIBRORVM DISPOSITIO.

LVdicra conuersatio, cùm homini ad [Greek words] ce u alexipharmacum laborum & curaru̅ diuinitùs concessa sit, & in ea ipsa varijs modis peccare contingat, Virtutis freno opus habuit. [Greek words] igitur moderatio, ne ad austeritatem desciscat, ne inscurrilitatem exuberet, honestatis circumscripta limitibus, [Greek words], quasi [Greek words], quòd moribus hominum sese noritaccommodare, eandem??? obcausam metaphoricè [Greek words] dicitur, Latinè Vrbanitas, quòd in vrbanis potiùs quàm paganis hominibus reperiatur, & fortè à veteris comoediae salibus Comitas appellaricoepit. Huc pertinent Ludi, Joci, Sales, [Greek words], Vrbana dicteria, Scommata quaelibet, siue in otio siue in negotio, erga amicos aut inimicos exerceantur, quae decora hilaritate bonorum animos perfundere aptanatasunt. De quibus Libro I. disseremus. Excessus [Greek words] est, siue Scvrrilitatis, quae [Greek words], hoc est, Importunos & Petulantes homines, dum risum captent, ne sacris quidem parcere solitos, efficit. Libro II. Defectus Rvsticitatis proprius, [Greek words], Rusticos, Frigidos, Inurbanos, Ineptos homines, Libro III. complectetur.

LIBRI PRIMI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? ??? Voluminis Decimiquinti Liber I. De Vvbanitate. TOta hominis vita, si Aristoteli in septimo Politicorum credimus, in [Greek words] diuiditur. [Greek words] actiones quaslibet, tàm theoricas quàm practicas complectitur: Negotium Latini vocant. [Greek words] verò Otium & intermissionem, omnem deniquetam corporis quàm animi relaxationem. In otio quidem lusus locum habet ex confesso, quem [Greek words] Graeci vocant, quiapueris praecipuè conuenit, qui propter corporis & animi imperfectionem priùs ludere discunt, quàm seria negotia aggredi: cùm econtrà virorum [Greek words] praecedere debeat, vt labor quiete attemperetur, & homines ad intermissas occupationes alacriores redeant. Sic enim & somnus homini datus est à natura, vt spiritibus refectis, ad diurnas exercitationes habilior vegetior???ue reddatur. In negotio verò lusus, veluti condimentum laborum admittitur. Protogenes pictor cantus suauitate laboris diurni taedium subleuasse traditur. Iter facientes confabulationibus tempus fallunt: & iuxta prouerbium: Iucundus comes in via pro vehiculo est. Sicin negotio quoque [Greek words] locum habet: neque erga amicos tantùm, verumetiam erga inimicos exerceri potest. VRBANITATIS ACQVISITIO. Magistri. Tvm Qvomodo. Videlicet Inventione. Iocorvm Honestorvm Inventores. Anaxandrides in Geronto mania Rhadamanthvm ac Palamedem scribit ridiculorum inuentores fuisse. Athenaeus lib. 14. cap. 2. Palamedes Nauplij F. bello Troiano per induciarum otium latrunculorum ludum inuenisse perhibetur, vt vel in otio ludicris praeIijs duces detineret, & ludicra belli meditatione Martios spiritus aleret atq; foueret. Aleae, pilae, tesserarum ludum, caetera???ue animi recreandigratia inuenta, praeterquàm talaria, Lydi populi Asiae, teste Herod. lib. 1. omnium primi excogitauerunt. At Plinius ab Herodoto discrepans in 7. scribit Pythvm quendam lusoriam pilam reperisse: nisi fortasse alter eorum de alia pila (sunt enim plura pilarum genera) intellexerit. Cvivs. Circa Conuiuia. Ad Syssitia Laconvm puerisicut ad ludum temperantiae ducti ventitabant. Vt quisque intrabat, natu maximus commonstratis foribus: Hîc, inquit, verba non egrediuntur, Athenaeus, Plutarchus. Ludos equestres. Sub Henrico I. instituti sunt ludi equestres, dicti vulgò Torneamentum, in quo quatuor nationes principes Germaniae, Bauaria, Sueuia, Franconia, & Rheni tractus conueniunt, & nobiles inter sedigladiantur: vitia detestanda, hoc est, adulteria, blasphemiae, & scelera quaeque corriguntur. Hos ludos Caesar priuilegijs & libertatibus confirmauit, anno Christi 921. Cuspinianus. Discipvli vrbanitatis. Qvi. Vtpvta Mulieres. Numa rex Romanis Mvlieribvs pudoris adiecit plurimum, curiositatem remouit, sobrietatem docuit, tacere ac abstemias prorsus esse, neq; de necessarijs rebus, absente viro, quicquam eas loqui assuefecit. Plut. Pueri. Lacedaemonij publica habebant [Greek words], non modò ad corporis refectionem, sed etiam ad animi eruditionem à Lycurgo prudentissimè instituta. Ad conuiuia haec Pveri quoqué sicut ad ludum temperantiae ducti ventitabant. Ibi sermones de Repub. excipiebant, doctores conspiciebant ingenuos, assuescebant???ue & ipsi iocari, & dicteria citra scurrilitatem iácere, atque aliorum sine offensa excipere cauilla, Namque videbatur inprimis Laconicum, cauillum sustinere. Impatientilicebat deprecari, & temperabatur sacetijs. Qua quidem iugiassuetudine factum est, vt Spartani in argutia dicteriorum & apophthegmatum ad miraculum vsque celebres olim sint habiti: & propter haec ipsa, reconditae cuiusdam sapientiae schola à Socrate Sparta apud Platonem appellatur. Plutarchus in Lycurgo. Qvomodo. Vel Scriptione. Iocorum honestorum scriptores. Ferunt Tellenem quendam iocos quosdam versibus lepidissimis descripsisse, non sine multo sale scommatum. Meminit huius Dinarchus Messenius apud Zenodotu̅, item Plutarchus in Apophthegmatis. Inde prouerbium: Cane Tellenis cantilenas. Erasmus in Adagijs. Menippvs Ascalonites, Cynicus phiIosophus, libros scripsit multo risu refertos: vt & Meleager, qui eodem tempore vixit. Item Naenias, & Satyras ridiculas, quas M. Varro imitatus est & re & nomine. Stephanus eum [Greek words] cognominatu̅ scribit. Gyraldus dialogo 6. hist Poët. Tyro Tullius, Ciceronis libertus, de locis patroni sui peculiarem librum edidit. C. MELISSVS Vmber, anno aetatis 60. libellos Iocorum scripsit, & absoluit Iocos 150. Gyraldus de Poëtis. Iocorum siue Dicteriorum, quae facetè, breuiter & acutè dicuntur, summa est venustas & honestas. Eapropter Macrobivs libro 2. Saturnal. suos illos sympotas, de veterum dicterijs, quaecunque in mentem venissent, referendo Saturnalibus optimo diérum honestissima relaxatione ludentes introducit. Albertvs Argentinensis, Annalium scriptor de Facetijs Rodolfi Imp. Iibellum condidit. Cuspin. Nostro seculo plurimi nugarum scriptores ex professo extiterunt. Cuius generis sunt Sermones conuiuales Ioan. Gasti, Facetiae Poggii Florentini, & 10. Bebelij. Quorum studium eatenus commendandum est, quatenus ridentem dicere verum, nil prohibet. Interdicto. Ex Tit. Nugacitatem aliorum odisse, punta Athletarum, Histrionum, huc quaedam. f. 2968. Athenis in theatro saltare, aut agere fabulam peregrinis neutiquam licuit. Qui contrà fecisset, ei mille numum dicta multa fuit. Scaliger lib. 1. Poëtices, cap. 13. Sub initium tertij belli Punici Val. Messala & Cassius censores theatrum faciendum locauerant, in quo populus Rom sedens spectaret ludos. P. Scipio Nasica id ne fieret, in senatu obtinuit, tanquam publicis moribus nociturum, si Graecorum luxuria introduceretur. Ita S. C. totus ille theatricus apparatus destructus est, cautum???ue eodem S. C. ne quis in vrbe aut propiùs mille passus subsellia imponeret, sedénsve ludos spectaret. Liuius lib. 48. & Val. Max. lib. 1. de Instit. antiquis, &c Sab. lib. 8. En. 5. Permissu. Non suit praefractè austerus Lycvrgvs legislator Spartanorum: imò illum Risus sigillum auctor est Sosibius, posuisse: vrbanitate tanquam laboris & victus condimento tempestiuê conuiuia & similes congressus interpolantem. Plutarchus in Lycurgo. Lvdovicvs XII. Gallorum rex, in scenis ac theatris antiquae comoediae morem renouari permisit, & facetis dicterijs vitia cuiusq; notari, ac ne sibi quidem parci voluit. 10. Bodinus Methodi histor. cap. 6. Institutione. Apud Lacedaemonios inter caetera exactae vitae instituta, hoc quoque exercitij genus à Lycvrgo est institutum, vt adolescentes & scommata sine morsu dicere, & ab alijs in se dicta perpeti discerent. Ac si quis in indignationem ob tale dictum prolapsus fuisset, vlteriùs ei in alterum dicere non licebat. Macrobius lib. 7. cap. 3. Saturn. Henricus Auceps Imp. victis Vngaris, quibus antè tributu̅ pendeba̅t Germani, circa annum 938. instituit Iudos cataphractorum equitum in Germania, & primus eos spectauit Magdeburgi, mense Ianuario. Stumpfius. Admonitione, Reprehensione. Victis ad Chaeroneam Athenienfibus, traditum est à quibusdam Philippvm Amyntae F. regem Macedonum, peracta liberali potatione multo repletum mero, cum amicis saltationem iocosam ex victoriae gaudio iniuisse, atque ita per mediam captiuorum turbam progressum co̅tumeliosiùs vinctis illis calamitatem suam exprobrasse: tunc???ue oratorem Demadem, qui eo tempore in custodijs erat, verbum ad regis petulantiam retundendam accommodatissimum protulisse, dicentem: Cùm, ô rex, fortuna Agamemnonis personam tibi apposuerit, non pudore afficeris Thersitae actiones referens? Ea hominis dicacitate pulsatus Philippus, adeò sese immutasse fertur, vt totum priorem animi habitum reliquerit, coronis abiectis, reliquo??? saltationis ornatu, qui totus in victos erat contumeliosus, co̅trito: virum autem, qui tam audacter secum loqui veritus non fuerat, multum admiratus, à captiuitate liberauerit, honorifice???ue tractauerit. Diod. lib. 16. Demonax Cynicus quum videret Athenienses hoc agere, vt Barbarorum exemplo gladiatorum spectacula in vrbem inducerent: NoIite, inquit, ô canes, istam crudelitatem priùs admittere in ciuitatem vestram, quàm Misericordiae aram sitis demoliti. Significans, non con???enire, in ea ciuitate, in qua Misericordia pro dea coleretur, spectari plusquam serinam crudelitatem. Erasm. lib. 8. Apoph. VRBANITATIS SECTATORES. VRBANI, COMES, FACETI. Qvi, Qvales. Pvta Popvli. Xenophon Socraticus Gobryam scribit coenantem apud Cyrum, quum alios Persarvm ritus esse admiratum, tum Verò illum, quo se inuicem iucundè interrogantes, nécnon scommata non negligentes, voluptatem gratiam???ue vel ijs comparabant, in quo stringi morsus videbatur. Caelius libro 26. cap. 25. A. L. Nunquam tam malè est Sicvlis, quin aliquid facetè & commodè dicant. Cicero in Verrem, act. 6. Syrophoenices lepôrem & gratam iocunditatem in colloquio naturâ habent. Attici nasum & sales vocant. Sic Libanij Rhetoris Antiochenilibros gratia & facetijs comicis scatere scribit Eunapius. Sacri Homines. Sisinnivs episcopus Nouatianorum Constantinopoli, rhetor, philosophus, theologus, disputator insignis (vt & Eunomius, eo nomine celebris, saepè cum eo disputare recusarit) fuit adeò continens in vita, vt nullum calumniae relinqueret Iocum: qui???ue eum ignorabant, hominem ita delicatum, continentem esse posse non crederent. Moribus festiuis fuit, & in congressibus iucundus: ea???ue de causa Catholicis etiam episcopis & magistratibus atque proceribus gratus. Cauillari festiuè, & dicteria sine offensa ferre, & eleganter atque ex tempore quaestionibus respondere, commodissimè poterat Suidas. Philosophi. Interrogatus Ctesibivs, quid illi ex philosophia superesset? respondit, [Greek words], id est, sine symbolo coenare: nam quum iocis scateret, saepiùs vocabatur: quo nomineà Timone est proscissus, vt dipnomanes, ac mortui habens oculos, [Greek words]. Caelius lib. 27. cap. 24. Rhetores, Oratores. Vide sub Tit. Reprehensio ludicra Neglige̅tiae exemplum Diogenis, Demosthenis, Minoritae, fol. 2955. In L. Crasso oratore summa semper grauitas fuisse dicitur, & cum grauitate iunctus facetiarum & vrbanitatis oratorius, non seruilis lepos. Cicero de Oratore. De Ciceroni iocis libertus eius proprium conscripsit librum. Vrbanitas eius in facetijs & salibus, forensis visa est & lepida: sed cùm esset in ea effusior, multos offendit, & habitus est malignus. Plut. in Cic. Hanc ob causam à Vatinio consularis scurra vocatus est. Asinivs Pollio Ciceronis aemulus, lepôrum & facetiarum pater, & omnium horaru̅ homo dictus est. Gyraldus de Poëtis. Mvsici. Stratonicvs citharoedus Atheniensis, qui Graeciam omnem peragrauit, facetus admodum fuit. Eius dicteria Athenaeus lib. 8. cap. 7. recitat. Poetae. Inter Latinos Plavtvm Comicum, iocorum venustate caeteris praestitisse testatur Macrobius lib. 2. Saturn, cap. I. Plauti enim comoediae post eius mortem, quae incertae ferebantur, Plautinae tamen esse, de iocorum copia noscebantur. Mechanici. Pavson pictor cùm equum volutantem se pingendum conduxisset, pinxit currentem. Stomachante locatore, ridens Pauson tabulam inuertit. Cùm hic quae suprà erant, infrà cernerentur, non currere, sed volutari videbatur equus. Plut. de Pythiae oraculis. Meretrices. Erat ad responsa promtissima Gnathaena meretrix, 'Diphili comici amica. Fuerunt aliae Meretrices complures, quae ob suos iocos gloriabantur, atque nonnullam diei partem in rebus huiusmodi ac discipIinis absumebant, quamobrem promtè erant ad responsa. Athenaeus lib. 53. cap. 12. Imperatores, Reges, Principes. Agathocles Syracusiorum tyrannus cùm esset natura facetus, ne in conuentibus quidem dicterijs accumbentes excipere desinat, & eorum quorundam naturam & mores effingere: ita vt saepenumerò populus in risum prorumperet, non aliter ac si histriones aut praestigiatores spectarent. Dio dorus lib. 20. Avgvstvs Caesar, non minor Cicerone in iocis, sed modestior tamen, saluo nimirum maiestatis pudoris???ue respectu, absque scurrilitate. Macrobius lib. 2. Saturn. cap. 4. Vespasianvs Imp. non tantùm pro innata sua erga omnes clementia atque humanitate, iocabatur apud amicos: sed iocosè etiam se ludi ab alijs patiebatur. Xiphilinus. Atque adeò ne in metu quidem, ac periculo mortis extremo abstinuit iocis. Suetonius. M. Antoninvs Pius Imp. amauit histrionum artes, piscando se & venando multùm oblectauit, & deambulatione cum amicis atque sermone. Vindemias priuati modo cum amicis agebat. Capitolinus. Antoninus Geta habebat istam consuetudinem, vt conuiuia & maximè prandia per singulas literas iuberet scientibus seruis, velut in quo erat anser, aprugna, anas: item pullus, perdix, pauus, porcellus, piscis, perna, & quae in eam literam genera eduliûm caderent: & item fasianus, fartaficus, & talia. Quare comis etiam habebatur in adoIescentia. Spartianus. Bodolfvs Imp. rarò sine scommate aliquid loquebatur aut tractabat. Adeò vt etiam Albertus Argentinensis, Annalium scriptor, qui per haec tempora floruit, libellum de eius facetijs condiderit. Cuspinianus. Alphonsvs Aragonum rex, cùm esset admodum facetus & vrbanus: mirari tamen magis licuit, quo animo, qua???ue moderatione sales & iocos in se retortos pertulerit, quàm quomodo ipse iocos protulerit. Panormita lib. 4. de Rebus gestis Alphonsi. Dvces bellici. Vide infrà, Inacie, castris, bello, fol. 2963. Vt maioribus multò virtutibus ornatus generosi???ue inprimis animi fuisse intelligitur T. Qvinctivs, qui ereptam è manu seruitute??? Macedonum Graeciam liberauit, ita acutum ingenium lepídum???ue habuisse facilè perspicitur, delectatúsque esse, prodente hoc memoriae T. Liuio, recitatione fabellarum: quod tamen tempore ille, & cùm magnum fructu̅ ferre possent, quamuis in rebus serijs tractandis, faciebat. Victorius lib. 17. Var. lect. cap. 10. Ivdices. Philippvs Macedo iudex sedens duorum facinor???sorum, fugere praecepit vni ex Macedonia, & alteri, eum insectari. Plut. In Apophtheg. Pveri. Pvblivs natione Syrus, cùm puer ad patronum domum esset adductus, promeruit eum non minùs salibus & ingenio, quàm forma. Nam fortè cùm ille seruum suum hydropicum iacentem in area vidisset, increpuisset???ue, Quid in sole faceret? respondit: Aquam calefacit. Ioculari deinde super coenam exorta quaestione, Quódnam esset molestum otium? aliud alio opinante, ille, Podagrici pedes, dixit. Ob haec & alia manumissus, & maiore cura eruditus, mimos componere cepit. Gyraldus. Qvid Agegntes Vel Patientes. Sic Vrbanitatem exercent, dum Concionantvr. Iordanes, patria Saxo, ordinis Praedicatorum princeps, qui in peregrinatione Hierosolymitana, anno MCCXXXVI. Acone obijt, vitae sanctimonia & concionandi dono clarus, cùm à quibusdam Templarijs rogaretur, vti festo die sacram concionem haberet Gallica lingua, cuius ipse tamen non vsqueadeò peritus erat: conscenso suggestu, argumentum concionis Gallicè, quantum potuit, enarrauit, interpretationem verò sermone subtexuit vernaculo. Indignantibus ijs: Ergo, inquit, si prominentes asini auriculas post maceriam delitescentis videatis, totum insuper asinum diruta maceria, in conspectum produci petetis? Leander Albertus lib. 1. de Viris illust. ord. praed. Ivramentvm praestant. Tremellivs Rom. cum familia atque liberis in villa erat. Serui eius, cùm de vicino scropha erraret, surreptam conficiunt. Vicinus aduocatis custodibus, omnia circumuenit, ne quâ haec efferri possit: is???ue adeò dominum appellat restitu??? sibi pecudem. Tremellius qui ex villico rem comperisset, scrophae cadauer sub centonibus collocat, super quos vxor cubabat: quaestionem vicino permittit. Cùm ventum est ad cubiculum, verba iurationis concipit, nullam esse in villa sua scropham, nisi illam, inquit, quae in centonibus iacet: lectum monstrat. Ea facetissima iuratio, Tremellio Scrophae cognomen dedit. Macrobius lib. 1. Saturn. cap. 6. Consvltant. Cùm in Senatu pontificio de tributo exigendo ageretur, ha??? vnam rationem reliquam esse Pompeivs Columna Cardinalis asseruit, si Francisci Armellini Cardinalis ob auaritiam notissimi corium per ditiones Pontificias circumueheretur, & à quouis spectare volenteobolus exigeretur. Garimbertus lib. 6. Consolantvr. Iambe ancilla Meganirae, ad quam Ceres moesta quaesitum filiam Proserpinam venerat, deam suis recreauit facetijs, & ridiculis narratiunculis. Vnde genus id carminis, sed non antè obseruatum, lambicum ab illa dictum fuit, teste Nicandro in Alexipharmacis. N. Comes lib. 3. cap. 16. Petvnt. Cùm Lycon Scarphensis in theatro placeret, intexuisset???ue in comoedia versum, qui petitionem continebat x. talentûm, arridens largitus est ea Alexander. Plut. in Alex. Svpplicant, Deprecantvr. Anno DCCCCXXXII. Beneuentanus princeps à Graecis acriter armis oppugnatus, Theobaldum Spoletanum & Camercum Marchionem, Hugonis Italiae regis affinem, in auxilium aduocauit, atque eius virtute Graecorum vim impetum???ue retudit. Cùm multis Graeci in praeIijs quotidie caperentur, Theobaldus ad contumelia̅ multare eos testib assue [2950] uerat, atque praetori Graecorum dicere: Quoniam viro sancto Imperatori tuo, spadonibus preciosius nihil esse animaduerti, hos paucos capos è gallis ei mittere volui, multò plures propediem, si Deus auertit, transmissurus. Hanciacturam Mvlier quaedam, cuius captiuus maritus erat, apud Theobaldum miserabili ploratu conquesta est, cùm diceret: Theobaldum iniustè facere, qui viris non quod eorum, sed quod mulierum esset, adimeret, ac se non solùm praesentis voluptatis oblectamento, sed etiam spei futurae prolis solatio spoliaret. quin si qua viros afficere poena vellet, oculos eis potiùs & nasum & manus eriperet, quae illorum essent: testes verò, qui in vsum seminarum dati essent, relinqueret. Qua voce cùm effusum omnibus qui aderant, risum excitauisset, digna visa est, quae maritum integrum & pecora omnia sibi ademta reciperet. Sigonius lib. 6. regni Ital. ex Luitprandi lib. 4. & Cranzius lib. 3. Metrop. cap. 9. Hilborch, nobilis femina, sub episcopatu Mindensi, quum maritum in peregrinatione terrae sanctae absentem iam desperaret rediturum, ex omni patrimonio, nouem ecclefias construxisse dicitur, cum monasterio Moelenbeke, anno Salutis DCCCXCIIX. Quum autem ille insperatus rediret, placatura indignantem praeuenit, dicens nouem se silias absenti peperisse, nondum in Christo regeneratas. Intellexit vir Deo deuotus quid loqueretur: & annuens per omnia, quae facta sunt approbauit. Cranzius lib. 3. Metrop. cap. 8. Terrent. M. Bruti statua aerea suit Mediolani in Gallia cisalpina posita. Hanc, quae imaginem eius repraesentabat & erat fabrefacta, vt pòst vidit Caesar Avgvstvs, praeterijt. Mox subsistens, compluribus audientibus vocauit magistratus, ciuitatem eorum ferens sibi compertum esse foedus pacis rupisse, quod hostem suum apud se haberet. Ac primùm sanè negauerunt: & quémnam signisicaret, ambigentes, intuebantur sese mutuó. Vt verò conuersus Caesar ad statuam contracta fronte: Númne ille, inquit, hîc stat hostis noster? multò illi magis perculsi obmutuêre. At Caesar arridens, laudauit Gallos, quòd amicis essent etiam in aduersis rebus stabiles, praecepit???ue ne statua loco moueretur. Plutarchus in comparatione Bruti & Dionis. Postquam cum Alexandro Pheraeorum tyranno, hoste Thebanorum, Athenienses amicitiam & societatem pepigerunt, qui promiserat eis, libram carnium semiobolo praebiturum se venalem: Nos, inquit Epaminondas, ad carnes has praebebimus Atheniensibus sine precio ligna. Quòd si negotijs nostris se ingesserint, fines eorum populabimur. Plutarchus in Apophthegmatibus. Comminantvr. Apud Plutarchum in vita Timoleontis, Qvidam missus ad Andromachum, post multa inhumaniter ac barbaricè dicta, manum denique porrexit, ac modò supinam, moxpronam ostendit, minitans hoc gestu se subuersurum illorum ciuitatem. At Andromachus ridens, nisi quòd manu similiter supinata, ac mox versa, iussit illum quàm primùm abire, nisi vellet talem reddinauem ipsius. C. Ivl. Caesar à Cilicibus piratis captus, dies duodequadraginta, quasi non custodiretur, sed stiparetur ab eis, vnà ludebat, & se exercebat. Iam carmina & orationes scribebat, ea???ue in circulo eorum pronunciabat. Si qui non admirarentur ea, hos palàm inertes appellabat & barbaros. Frequenter periocum suspensurum eos se minabatur. Placebatid illis, simplicitati eius & aetati hanc linguae libertatem adscribentes. Plut. in Caesare. Vlciscvntvr, Pvnivnt. Ex Tit. Reprehensio vrbana Negligentiae, Oscitantiae, huc quaedam, fol. 2968. Congiarivm, dant. M. Fauonio aedili creato, cùm in caeteris magistratus muneribus praestò fuit M. Cato minor, tanquam amico, tum ludos eius in theatro curauit, dedit???ue coronas thymelicis, non aureas, sed vt Olympijs ex oleastro: dona, loco magnificorum, Graecis betam, lactucam, raphanum, pira: Romanis vini amphoras, carnem suillam, ficus, cucumeres, Iignorum fasciculos: quorum vilitatem alij irridebant, alij oblectabantur, Catonis austeritatem & contractionem videntes transire sensim in remissionem. Postremò Fauonius immiscens se plebi, atque inter spectatores considens, plausit Catoni: ac donaret honoraret??? merentes clamauit: testatus???ue spectatores est, in illius potestate se omnia posuisse. In altero theatro collega Fauonij Curio splendidum exhibebat munus. Spectatores tamen relicto ilio huc transierunt, applauserunt???ue effusè agenti Fauonio & Catoni agonothetae. Haec designauit Cato, quò ei obtrectaret, doceret???ue, ludentem oportere ludo vti, ac benignitate potiùs defungi communi, quàm apparatibus & sumtibus, in rebus nihili magnas curas & solicitudines ponentes. Plutarchus in Catone. Avrelianvs Imp. ad Parthicum profecturus bellum, cùm bilibres coronas singulis promisisset, & aureas populus expectaret, siligineas dedit, nouo genere panis, quo deinceps vsi fuêre. Alex. ab AIex. lib. 5. cap. 24. Magistratvm svscipivnt. Clodivs Sabinus declamator, cùm in Cretam cum Appio proconsule profectus esset: in theatro Graeci postulare coeperunt, vt Sabinus summum magistratum gereret. Mos autem erat, barbam & capillum magistratui Cretensium submittere. Surrexit, & silentio manu facto: Hunc magistratum, inquit, Romae bis gessi. Bis enim reus causam dixerat. Graeci autem non intellexerunt. Seneca in Declamat. Gratias agvnt. Diogenes, acceptis paucis numis à Diotimo Carystio, dixit Homericum versum Vlyssis, ad Nausicaam: Dij tibi largianturtantum, quantum animo tuo cogitas, & cupis: virum scilicet, & domum. Videbatur autem animo delicatiore esse Diotimus. Aelianus de Varia hist. lib. 4. Denegant. Abbas quidam à Ludouico XI. Gallorum rege, vt dignitate cederet, quam alteri cuidam optimè merito daturas esset, oratus, argutè respondit: Quadraginta annis vix priores duas literas alphabeti percepi, A B (signisicat autem Gallorum lingua Abbe Abbatem) nec nisi exactis alteris X L sequentes duas C D (Cede) si per Deum & regem licebit, addiscere cogito. Aegidius Corrozetus de Dictis memorab. Pollicentvr. Tyrannus ad exhauriendum bona Cvivsdam opulenti & iactabundi, sub graui poena praecepit, vt asinum literas doceret. Ille impossibile ait fore, nisi multum temporis sibi in erudiendo asino concederetur. Petere quantum vellet iussus, decennium impetrauit. Deridebatur ab omnibus, quoniam rem impossibilem suscepillet. Ille amicos solatus: Nil timeo, inquit: nam interim aut ego moriar, aut asinus, aut dominus. Poggius in Facetijs. Parivnt. Qvaedam parturiens & languens ad obstetrices eam in lecto reponentes, ait: Quî medeatur hisce lectus, in quae in lecto incidi? Plut. in Praeceptis con. Vendvntvr. Bias Prienaeus philosophus, conseruis demisso vultu moere̅tibus, eò quòd iam à latronibus capti essent, animaduertens quendam ex aspectu plus satis esseminatum esse, accedens inquit: Tu me emito: viro enim opus habere videris. Ille pudefactus cauillo, in turba̅ se abdidit. Philo, quòd Probus liber. Diogenes, dum venundaretur, in praeconem humi iacens cauilla iecit, nec ad praeceptum eius exurgere induxit in animum, sed insultans in eum: Quid si piscem, inquit, auctionareris? Plut. de Tranquil. animi. Fvcivnt. Nero Caesar, hostis à Senatu iudicatus, in villam Phaontis liberti fugiens, aquam ex subiecta lacuna potaturus manu hausit: Et haec est, inquit, Neronis decocta. Suetonius. In Carceres abdvcvntvr. Ivgvrtha à Mario cum duobus filijs in triumpho ductus, mox detractis vestibus in carcerem coniectus, quum opacum barathrum subiret, exclamasse fertur: Ò Hercules, quàm frigidum est hocbalneum. ibi sex dies fuit, vbi inedia, vt Plutarchus scribit, consumtus est. Liuius & Eutropius, Marij iussu, in vinculis necatum prodiderunt. Sunt qui ex Tarpeia rupe praecipitatum arbitrentur. Sab. Iib. 1. & 2. En. 6. Clodivs Sabinus Victor, bis reus causam dixit. Cùm rogaretur, vt in Latomiastransferretur: Non, inquit, quenquam nomen Latomiae decipiat: illa enim animo meo lauta res est. vocabulo carceris ad genus pulpamenti translato. Iocabatur in miserijs: in quibus iocari debuisse, quis nescit: potuisse, quis credit? Seneca in Declamat. Svpplicio afficivntvr. Thectamenes capitis damnatus ab Ephoris, abibat ridens. Ibi quodam ex corona rogante, An iura Spartana despiceret? Minimè, inquit, sed laetus sum, quòd haec mihi luenda est mulcta, quam à nemine praecariò vel foenori accipiam. Plut. in Apophthegmatibus. Theramenes Atheniensis, cùm venenum bibere cogeretur: Propino, inquit, hoc pulcro Critiae. qui vnus è XXX. causa potissimùm eius mortis fuerat. Iocabatur vir fortissimus in morte, teste Cicerone in Tusc. quaest. Amachius, sub Iuliano apostata paruae vrbis Phrygiae princeps, acer Ethnicae religionis defensor. Macedonivs, Theodulus, & Tatianus, studio Christianismi incitati, noctu impetu in aedem facto, statuas confregerant. Crati impositi, & igne vstulati: Si, inquiunt, Amachi, assum desideras, conuertito nos in altera latera, ne semiassi palato tuo minùs sapiamus. Itaque consumti sunt. Suidas. Galeottvs Martius Narniensis, Mathiae Coruini praeceptor, cùm Venetijs hoereseos reus ad geminas columnas à tribunali perductus esset, vt palinodiam caneret: quidam patritius strigosa proceritate, cuius vxor malè audiebat, traductum ludibrio Praepinguem porcum appellauit. Ad quem extemplò conuersus Galeottus: Pinguis porcus, quàm macer hircus esse malo. Iouius in Elogijs. Morivntvr. Pvrpvrarivs infector visus fraude agere in tingendi ratione, quum eo nomine ad vltimum duceretur supplicium, iocis etiamnum superesse locum arbitratus, ad Homericum illud potissimùm adiecit animum: [Greek words]. id est, Cepit verò hunc purpurea mors, & Parca fortis. Id tamen sic à Theocrito pronunciatum sapiente viro Athenaeus scribit, quum legeretur epistola, qua à Chijs purpuram petebat Alexander. Caelius lib. 8. cap. 11. A. L. Octavivs Augustus Imp. imminente morte admissos amicos percontabatur, Ecquid ipsis videretur mimum vitae sat commodè transegisse? sentiens de fabula vitae peracta, & adiecit carmen peractis comoedijs accini solitum: [Greek words]. Sueton. Canivs Iulius, philosophus maximè constans & grauis, cùm diu cum Caio Caesare altercatus esset, mori ab eo est iussus. Cùm verò ad necem vocaretur, latrunculis ludebat. Tum numeratis calculis, sodali inquit: Vide ne post mortem meam mentiaris te vicisse. & simul Centurioni annuens: Testis, inquit, eris, vno me antecedere. Ceruicem inde percussori praebuit intrepidé. Seneca. Vespasiano aegrotanti, cùm inter prodigia caetera Mausoleum Caesarum derepentè patuisset, & stella in coelo crinita apparuisset: alterum ad Iumam Caluinam è gente Augusti pertinere dicebat: alteram ad Parthorum regem, qui capillatus esset. Prima quoque morbi accessione: Vt (inquit) puto, deus sio. Cùm legationes audiret, cubans (vt imperatorijs fungeretur muneribus) aluo repentè ad defectionem soluta. Imperatorem ait stantem mori oportere. Itaque inter subleuantium manus extinctus est, sexagesimo & nono aetatis anno. Suetonius. Sobieslaus Boëmorum princeps cum Boleslao Polonorum principe facta pace, Pragae nuptias Conradi Znoymae principis cum sorore Belae regis Vngariae, tum Vratislai patruelis cum Vasilca Ruthena, ac mox filiae suae Mariae cum silio Leopoldi Austriae Principis magno apparatu pompa???ue & luxu celebrauit, aegrotante tunc M???ynardo XI. Pragensium episcopo, homine facetissimo. Qui principalium nuptiarum frequentia audita: Olim, inquit, ranae in gaudium effusae gestiebant, auditis Solis nuptijs, extra vnam senem, quae se, genus???ue suum miserans: Ò infelices, ait, nos, quae cùm vnius Solis radios aegrè sustinemus, quo modo aestum illius feremus, si filios genuerit? Haec iocans, paucis pòst dîebus morbi vi vitam cum morte commutauit. Dubrauius li. 11. Rodolfvs Imp. tabeconfectus, Erfordiam veniens festinabundus cum suo confessore, quem semper circumducebat, Spiram maturauit, tanquam ad sepulcrum, iocatus, Sibi esse properandum, vt reges illic conueniret sepultos. Antequam vrbem attingeret, in Germesheym diem suum obijt XIIX. Kalend. August. anno aetatis septuagesimotertio, Christi MCCXCI. Imp. XIIX. Spirae sepultus regio funere. Cuspinianus. Ioannes Zisca, Hussitarum dux, pestilentia laborans, Iuge̅tibus Reip. sortem amicis, quae tanto rectore destitueretur, & Quo loco sepeliri vellet? rogantibus, facilis iactura sepulcri, respondit. Vos verò cadauer pelle nudatum volucribus abijcite, è corio tympanam facite: cuius sonum Pontisicij non magis ferent, quàm caeci viuentis aspectum sustinuêre. Aen. Syl. in historia Boëmica, & lib. 3. com. in gesta Alfonsi. Bonfinius lib. 3. Dec. 3. Egnat. & Fulg. lib. 3. cap. 6. Vendelinvs parochus Schliengensis, in Marchionatu, Basileae vicino, homo festiuissimus, exacta iam aetate hydropicus, 10. Huberum Basiliénsem Medicum acciri curarat. Vbi ad fuit: An verò non indignum hoc est, exclamauit, me, qui tot expeditionibus, dum peraetatem licuit, sacerdotis cum dignitate interfuerim, in hac postrema penè decrepitum ad tympanistae officium non tam abiectum, quàm inuisum cogi? Qui aderant, delirantis haec somnia esse credebant. At Medicus nasum eius intelligens: Minimè verò, inquit: nam quò maior hic est, cuius nunc castra sequi cogitas, Imperator, eo etiam munus hoc licèt infimum, altero ilio vel honestissimo splendidius erit, te???ue dignius. Ergo, respondit Vendelinus, ad vasa & arma excitandi mihi estis. Mox???ue reiecto tegmine, ambabus manibus ventrem veluti tympanum feriens, inquit: Sequimini volentes, nolentes sequemini. Paucis pòst diebus obijt. VRBANITAS CONSIDERATA RESPECTV MATERIAE. ET VEL Personarvm, erga qvas exercetur. Qvae & Qvales sint. Erga Christum. Carthagine Innocentia religiosissima femina de primarijs ipsius ciuitatis, in mamilla cancrum habens nullis medicamentis sanabilem, ad solum Deum co̅uersa, admonetur in somnis, appropinquante Pascha, vt in parte feminarum obseruanti ad baptisterium, quaecunque illi baptizata primitùs occurrisset, eundem Iocum signo Christi signaret. Fecit, & confestim sanitas secuta est. Medicvs sanè, qui ei dixerat, vt nihil curationis adhiberet, si paulò diutiùs vellet viuere. cùm inspexisset eam postea & sanissimam comperisset, cum??? ab ea quid factum esset audisset, voce velut contemnentis & vultu, ita vt illa metueret, ne aliquod contumeliosum verbum proferret in Christum, religiosa vrbanitate respondisse fertur: Putabam, inquit, magnum aliquid te mihi fuisse dicturam. Atque illa iam exhorrescente, mox addidit: Quid gra̅de fecit Christus sanare cancrum, qui quatriduanum mortuum suscitauit? August. lib. 22. de Ciu. Dei, cap. 8. Sanctos. Clodovevs Francorum rex, non minùs Arianis quàm incredulis infensus, cùm graui praelio vrgeretur: diuo Martino eum, cui insidebat, caballum vouit, si victor euaderet. Voti compos factus, diuo Martino equum obtulit: & precio constituto centum aureorum, cùm equus loco cedere non posset, ducentos impendit: & tum iumentum iam liberum sequutum fuit expecta̅tem. Tum rex: Bonus, inquit, Martinus adiutor est, sed stipendio preciosus. Cranzius libro tertio Sueciae, capite decimosexto. Deos. Hegesias, cùm Ephesiae Dianae templum ab Herostrato in censum conflagrasset, Dianam [Greek words] occupatam, domo abfuisse, periocum dixit, cùm Olympiadi parienti adesset. Quo nihil vnquam ab homine frigidius prolatum existimat, Plut. in vita Alexandri, At M. Tullius in 2. de Nat. deorum id Timaeo historico tribuens, concinnè dictum putat. Brodeus in 1. Epigr. Homines. Puta erga Grammaticos. Menstrium Florum Consularem Vespasianvs, admonitus ab eo, plaustra potiùs, quàm plostra dice̅da, die postero Flaurum salutauit. Suetonius. Rhetores, Oratores. M. Appio in exordio causae cuiusda̅ amicu̅ suum orasse se dice̅ti, vt curam & facundia̅ fidem sibi praestaret: Adeóne tu, inquit Cicero, durus es, nihil vt omnium, quae te orauerit amicus, praestiteris? Plut. in Cic. Cùm Philagrum praeceptore̅ tumulasset Metellus Nepos accuratiùs, imposuit eius tumulo marmoreum coruum. Tum Cicero: Intelligentiùs, inquit, hoc fecisti. Volare enim potiùs docuitte, quàm dicere. Plut. in Cic. At in Apoph. Diodorum vocat, Metelli praeceptorem. Musicos. Citharoedus quidam malus Stratonicvm exceperat conuiuio splendido, atque super coenam ostenrabat artem. Stratonicus quum illo canente non haberet, qui cum loqueretur, confregit poculum, & poposcit maius, mox???ue se vino ingurgitauit, & obdormijt. Quum autem fortè superuenissent aliquot comessabundi, Stratonicus expergiscens respondit: Hic insidiator & sceleratus cantor, me veluti bouem ad praesepe, dum coena excepit, occidit. Bouss multò cibo saginantur, priusquàm mactentur. Athenaeus lib. 8. cap. 7. Idem, cùm audisset quendam imperitè cane̅tem, rogauit, Cuius esset cantio? cùm is respondisset, Carcini: [Greek words] id est, Multò sanè magis, inquit quàm hominis. Nam [Greek words] etiam piscem significat. Ibidem. Idem, cùm aduersarios Sicyone superasset, trophaeu̅ Aesculapio posuit inscribens, Stratonicus ex malè cithara̅ pulsantibus. Vocatus aliquando ad audien dum citharoedum Stratonicvs, postquam audiuit, Homericum illud dixit: [Greek words] Illi concessit pater hoc, ast abnuit illud. Tum dicente quodam, Quid hoc? Malum esse citharistam dedit, bene autem canere nègauit. Cùm Byzantij citharoedus pro oemium benè cecinisset, at in reliquis aberrasset, assurgens Stratonicvs, buccinam inflauit, pronunciauit??? Quisquis citharoedum, qui pro oemium cecinit, inuenerit, mille drachmas accipito. Athenaeu??? libro 8. cap. 7. Histriones. Antiochia ciues habet ingeniosissimos, quibus studio est saltationem omnibus alijs anteponere exercitijs: adeo??? dictorum & factorum obseruantes sunt, vt nihil omnino earum rerum illorum subterfugere possit iudicium. Ergo cùm corpusculo admodum modiculo saltator in scenam ingressus saltaret Hectorem, vno ore omnes exclamauerunt, Astyanactem videmus: vbi autem Hectorem mansisse dicemus? Rursus alio tempore quopiam praeter modum longo Capanea saltare conante, cùm idem Thebanorum muros conscensurus esset: Transcende, inquiunt, muros, nihil tibi scalis opus est. Iam cùm corpulentus & obesus saltator ingentem saltum facere adniteretur: Theatrum nobis, inquiunt, suffulciendum fuerat. Contrà, nimiùm arido & tenui, tanquam malè habenti, bene valere certatim precati sunt. Lucianus de Saltatione. Sophistas, philosophos. Thales Milesivs coelestium rerum indagator, cùm coelum astra??? iter faciens intueretur, & aduerso fato in fossam praeceps ruisset, dum eum anus in de educeret, audiuit argutè sibi ab ea dici: Quomodo te in coelo quae sunt spectare posse credis, si quae ante pedes posita habes, non discernis? Extat in Pythagorae placitum, qui ab animatis abstinendu̅ censebat, epigramma ludicrum lib. 3. Epigrammatum Graecorum, in Philosophos: [Greek words] Sosibius [Greek words] nugis delectabatur. Eum ob sophisticas quaestiones, earundem???ue monstrosas soIutiones (vnde & nomen habuisse videtur) subsannauit Ptolemaevs Philadelphus. Quaestoribus enim imperat, vt si Sosibius distributionem corollariúmve peteret, responderent, quòd accepisset. Neque multò sanè post accessit Sosibius, cui petenti se de. disse quaestores dixerunt, mox conticuerunt: hic verò ad regem accessit, de quaestoribus conquerens. Tum illos aduocans Ptolemaeus, vnà cum libellis accedere iussit, in quibus descriptiones erant eorum, qui distributiones accepissent. Cùm hos in manus rex accepisset, ipse quoque Sosibium accepisse pronunciauit. Erant nomina haec inscripta, [Greek words], Sosigenis, Bionis, [Greek words]. Quae cùm rex aspexisset, inquit, ô Lytice admirabilis, si à [Greek words], primam syllabam So, à Sofigenis secundam Si, Bionis primam Bi, & vltimam [Greek words], capias, tuae sententiae te quoque compotem esse experiere. Atq; sic non abalijs, sed tui ipsius alis, vt admirabilis ait Aeschylus, caperis: cùm nihil ad rem pertine̅tium solutionem maximè sis curiosus. Athen. lib. 11. cap. 13. Stratonicvs citharoedus maximè se Satyri sophistae matrem admirari dicebat, quòd quem nulla ciuitas decem dies ferre posset, ipsa decem menses tulisset. Audiens eundem in Ilio peregrinari, in Iliacis semper, inquit, Ilio mala. Athenaeus lib. 8. cap. 7. Ptolemaevs rex Sphaerum Stoicum, cereis auibus in mensa appositis, cùm ad eas tanquam assas extendisset manum, irrisit. At is respondit non assensisse, quòd essent aues, sed quòd rationi foret consentaneum, esse aues. Differre enim [Greek words]. Athenaeus Iib. 8. cap. 8. Horatius lib. 2. satyra 4. inducit Cativm Epicureum, qui quatuor libros de natura scripsit, arroganter de secta sua disserentem: eam???ue ridetpoëta, vtpote quae in voluptate poneret summum bonum. Iureconsultos, Causidicos. Cicero P. Cottam (vel Consam, in Apoph. C. Popilium vocat) qui haberi iurisperitus affectabat, cùm indoctus esset & iners, ad testimonium dicendum in quadam causa citarat. Nihil cùm diceret se scire: Putas fortassis, inquit, te de iure interrogari. Plut. in Cicerone. Sub Avgvsto Caesare cùm multi Seuero Cassio inepto causidico accusante absolue rentur: & architectus fori Augusti expectationem operis diu traheret, ita io catus est: Velle̅ Cassius & meum forum accusasset: simul & architecti tarditatem, & Cassij inscitiam taxans. Macrob. lib. 2. cap. 4. Saturn. Medicos. Pavsanias Plistonactis, cùm culparet eum quidam amicus, quòd medicum quampiam, quem periclitatus non erat, neque fuerat ab eo laesus, traduceret: Quòd si essem, infit, eum periclitatus, non viuerem. Consideranti ipsum medico, qui dicebat, Nihil mali habes: Ego verò, inquit, te non vtor medice. Cùm ei medicus diceret, Senex cuasisti: Propterea, inquit, quòd te medico non sum vsus. Idem medicum retulit hunc optimum esse, qui non ad marcorem deducit aegrotos, sed quàm ocyssimè sepelit. Plut. in Apophtheg. Philippi Vicecomitis principis Mediolanensis aulicus vlcere cruris laborabat maligno, nec medicorum cura leuabatur. Ivdaevs quidam aegrum adit, & sanitatem ei confidenter pollicetur, si suae committatur curae. Philippus hominis audaciam admiratus: Et quomodo istud, inquit, cùm medicinae penitùs sis ignarus? Tum ludaeus, Emplastrum ex foeno si adhibuero, ex tot herbis vna sola morbo conueniat, spero omnino negotium feliciter successurum. Tacitè imperitorum medicorum in congerendis absque ratione simplicibus [Greek words] reprehendens. Hieronymus Cardanus cap. 88. Methodi medendi. Angelvs episc. Aretinus graui morbo vexabatur. Adhibiti medici aut pharmacis vtendum, aut pereundum dicebant. Caeterùm natura à medicamentis abhorrens, cùm negaret se e??? sumturum, precibus tamen amicorum motus, pariturum se respondit. Illi syrupos diebus aliquot ad episcopum miserunt, quos omnes in pelui subtus lectum collocauit, tandem quoq; pharmacum purgans. Manè cùm medici aegrum fermè liberum à febri comperissent, id???ue suis tribuerent potionibus: tum ille, Magnas enimuerò & priùs incompertas mihi vires habere videntur, quae subtus lectum positae sanitati me restituêre. Quid facturae, si eas potassem? immortalem me profectò reddidissent. Hoc dicto, thesaurum medicum proferri, & in cloacam abijci iussit. Poggius in Medicinae & lurisprudentiae comparatione. Antiquarios. Vlyssipone, eodem anno, aut paulò pòst, quàm Emmanuel Portugalliae rex Indiam subegit, Hermicvs Caiadus Lufitanus, Angeli Politiani auditor, Latinis carminibus commentus est Sibyllinam vaticinationem in columnis marmoreis tribus incisam, quae per ambages significabat, Indos sub imperium & ditionem Lusitanorum esse venturos: eósque lapides data opera detruncatos, vt aliqua inessent antiquitatis vestigia, obrui praecepit (conscio rege) in extremitate promontorij Artabri, prope Syntram oppidum. Vbi verò defossa marmora ex humore terreno vitium fecisse iudicauit. anno MDV. die Augusti nona, inuitat amicos in villam ei loco proximam. Cùm accubuissent omnes, ecce villicus nunciat Hermico, mercenarias eius operas, dum in fundo fossionibus incumberent, incidisse in lapides, indices magni cuiusdam thesauri, eodem loco defossi. Accurrunt omnes, & columnas intuentur, in quibus incisa huiusmodierant carmina: SibyIlae vaticinium occidijs decretum. Voluentur saxa literis & ordine rectis, Cùm videas Occidens Orientis opes. Ganges, Indus, Tagus erit mirabile visu, Merces commutabit suas vterque sibi. Soliaeterno ac Lunae decretum. Continuò ad Regem rumor perfertur: qui commenti huiu??? conscius, mirabundo similis, optimatibus ostendit. Illi describendum curant, & mercato rum Vlyssiponensium cura per vniuersum orbem Christianum euulgant, cum praefatione eti??? cuiusdam Valentini Moraui. Sic Hermicus antiquitatis simulatione vniuerso orbi imposuit, seu potiùs stultos antiquitatis admiratores solerti astu reprehendit & illusit. Gaspar Varrerius in censura Berosi. Caupones. Pyrrhinicvlvs Vasco peregrè iter faciens, cùm in meritoria taberna ei coena apposita esset omni ex parte olitoria, cum vino dilutissimo, iussit ad se vocari medicum. Respondente caupone: Ecquid in viculo agresti medicum requireret? Ille, Num ô bone, inquit, teipsum ignoras? Medici ergo, non cauponis, precium accipe. Adrianus Barlandus. Conuiuas, Hospites. Philippvs Macedo rex, à quodam rustico conuiuio exceptus, multos secum traxit, & coena instructa paucis erat. Conspicatus ergo perculsum hospitem, significauit per internuncium amicis, vt placentae locum relinquerent. Quam dum expectant, parciùs attingebant apposita. Ita affatim coenae omnibus fuit. Plut. lib. 7. Quaest. conuiu. 6. & in Regum apoph. & de Praeceptis sal. Sagittarios. Diogenes Cynicus animaduertens Qvendam imperitè iaculantem, proximè scopum consedit. Curid faceret, interrogantibus: Nefortè, inquit, me feriat. Significans, illum quid???is percussurum citiùs, quàm [Greek words] siue scopum. At alij spectatores quàm possunt longissimè sese à scope semouent, ne feriantur. Laërtius lib. 6. Piscatores. Marc. Antonius Triumuir, cùm piscans aliquando, quòd infelix esset in capiende, praesente Cleopatra stomachare [2953] tur: iussit piscatores vrinantes antè captos pisces clàm hamo suo affigere. Vt bis aut ter traxit, non fefellit Aegyptiam. Mitari autem fingens se illa, rem narrauit amicis, orauit???ue, vt postero die spectatum venirent. Vbi frequentes conscenderunt naues piscatorias, & hamum Antonius demisit: imperauit vni ex suis, vt praeueniens & adnatans, salsamentum Ponticum annecteret hamo. Cùm praedam Antonius habere putans subduxisset calamum: consecuto scilicet risu: Nobis da calamum, inquit, imperator, Pharitis & Canobitis regibus. Venatio tua vrbes, reges, prouinciae sunt. Plutarchus in Antonio. Vigiles, Custodes. Leo Imp. Constantinopolitanus, cùm à prandio quiesceret, solebant ante palatium eius duodecim militum praesidia excubare. Horum curam vt exploraret, aliquando aperto clàm palatij ostio, vid tomnes in somnum resolutos. Vnus tantùm contractis in faciem brachijs stertabundus, somnum simulabat. Imperator singulis dormitantibus auri libram apponens, clàm discessit, clauso palatio. Abeunte Imp. duodecimus, qui non dormiebat, aurum reliquorum aufert, & se quieti dat. Milites ab Imperatore vocati interrogantur: An expergefacti hilariores ex somno redditi essent? Territi quòd dormiuissent, nihil quicquam tamen se vidisse, aut reperisse, iureiurando affirmant. Imperator minas adijcit, vt verum dicant. Quod cùm duodecimus lepida somnij fabula enarrasset: Leo in risum solutus: Vigilandi (inquit) & auspicandi officium exegisti simul, dignus, qui talem visionem habueris. Collegae tui stultitae poenas secum ferant, & dormiant hinc vsque ad confusionem. Cuspinianus, ex Zonara. Lvdovicvs Pius Imperator, cùm Suessione monasterio S. Medardi à filijs in custodia ad seruatus, ex vigilibus quendam nocte quapiam somno vino???ue sopitum, ac circa fundamina basilicae ante custodiam solo prostratum, & ensem ab eo dimotum vidisset, mox scalam, quae ad accendenda funalia in angulo fuerat reposita, a prehendit, funiculum otiosum à laquearibus soluit, & hastae, qua vexillum tempore letaniae suspenditur, alligauit, per???ue eam in sublime ensem ad se traxit, ac in altas proiecit latrinas: & mox excitatum vigilem ludibrio habuit. Robertus Gaguinus libro 4. de gestis Francorum. Senes. Apud Plutarchum Antipaier, cùm incidisset mentio de Demade iam senio imbecilli fracto???ue: Velut, inquit, ex immolata victima, solus venter & lingua superest. Apparet linguam ceu prophanum membrum sacris adhiberi non solere. Erasmus in Adagijs. Dinvs Florentinus casu per cemaeterium ambulans, à senibus quibusdam irrisus fuit. Ille hoc vnum respondit: Iniquum hoc loco certamen. vos ante domos vestras animosiores estis. Petrarcha. Pauperes. Cùm Ecclesia̅ Meneue̅sem Cambriae princeps Resus, &c. f. 361 S. Mendicos. Maximilianvs I. Imp. à mendico fratris nomine salutatus, & fraterno amore dignam eleemosynam dare rogatus, vbi ab Adamo hanc consanguinitatem deduci audiuit, obolum astuto mendico dedit: Abi inquiens, & à fratrum quolibet tantundem exige: diuitij, ne dubita, me longè superabis. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis memor. Reos, Damnatos. Philippvs Macedo iudex sedens duorum facinorosorum, fugere praecepit vni ex Macedonia, & alteri eum insectari. Plut. in Regum apoph. Aristogiton sycophanta damnatus, cùm esset moriturus in carcere Phocionem, vt ad se veniret, precabatur. Hic retimentibus eum amicis, ne ad improbum homine̅ pergeret: Vbinam, inquit, malis Aristogitonem conuenire? Plut. in Apoph. Legatos. Cùm tres legato. populus Rom. in Bithyniam destinasset, quorum vnus, pedibus aeger erat, alter capite ex terebratione & insectione cauato, tertius videbatur amens: irridens M. Cato, legationem ait mitti à populo Rom. quae necpedes, nec caput, nec cor haberet. Plut. in Catone. Rodolfvm I. Imp. duo insignes oratores in arduo negotio adierunt, alter barba cana & capillo nigro, alter verò capillo cano & barba nigra. Quibus rex respondit: No̅ priùs vos absoluam, quàm ratione̅ diuersitatis barbae & capilloru̅ reddatis. Hi deliberandi spacio accepto, altero die Regem adcuntes: Ego, inquit primus, canam habeo barbam, quia omnis mea cura fuit, vt ori satisfacerem & gulae, de nulla alia re cogitans. idcirco caput mansit cum suis capillis nigris, & mentum vestitum est barba cana. Alter inquit: Capilli mei simul cùm egressus sum vterum matris meae, creuerunt: post viginti quatuor annos demùm erupit barba: quae cùm eandem aetatem assequetur, quam nunc capilli habent, eundem quoque colorem sortietur. Rex argutiam vtriusque laudans, remisit honestè expeditos. Cuspinianus. Seruos. Angelotvs Cardinalis S. Marci, cùm eius familia deducendi domini gratia, ad pulsati tintinnabuli signum non conueniret: ad horam postea mensae vulpina cauda, ne sentiretur, aera percuti mandauit: ita vt pauci ad modum, fortè praesentes discumberent. Volat. lib. 23. Anthrop. Hostes. C. Marivs, victis ad Aquas Sextias Teutonibus, Cimbris ad Athesim occurrit. Qui lacerauerunt foedè nuncios, & per legatos à Mario sibi fratribus??? agrum & oppida poposcerunt, quae ad sedes suas ponendas essent satis. Percunctante legatos Mario de fratribus, cùm Teutones illi nuncuparent: caeteri omnes risêre. Marius verò respondit cauillo: Omittite fratres. habe̅t enim à nobis illi datam terra̅, semper??? habebu̅t. Percepto cauillo proscideru̅t eum legati conuitio, daturum poenas confestim Cimbris, & Teutonis, vbi aduenissent. At, inquit, praestò sunt, Marius: nec decet vos nisi salutatis abire fratribus. Sic fatus, vinctos Teutonum reges produxit, qui in Alpibus fuerant à Sequanis fugientes retracti. Plut. in Mario. Lvdovicvs XI Galloru̅ rex, dum sacro interest, animaduertit presbyterum ignobile̅ in angulo Ecclesiae dormientem. Ei igitur Canonicatu̅, opimum, qui tu̅primum, vacauerat, nescienti contulit. Causam rogatus: Vt veru̅ id reipsa deprehe̅dat esse, respondit, quod vulgò dicitur, Opes dormiétibus superuenire fortunatis. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis mem. Dormientes. Lvdovici Pij & Leonis Imp. Graeci exempla. Vide paul??? antè Vigiles. Carolvs V. Imp. Gandaui rusticu̅ temulentum in triuio dormientem conspicatus, per satellites in aulam deportari, in lecto regio reponi iussit. Vbi euigilasset, titulo imperatorio salutatus, cum nutu suo omnia fieri vidisset, Vtrum sacra priùs an fercula mallet? rogatus: iam dudu̅ sibi in patinis animum fuisse professus, regio??? luxu exceptus, vino rursus obrutus, ad eu̅ vnde primò exportatus fuerat locum reportatus, ephemera felicitate vnà cum somno solutus fuit. Mortuos. Epaminondam ferunt ioco dixisse de viro forti, qui quo tempore pugnatu̅ est in Leuctris, ex morbo interijt: Papae, qui vacauit illi tam multis in negotijs fato fungi? Plut. Praecep. sal. Idem, cùm paucos Thebanos sub Corinthioru̅ muris pugnam lacessentes fudisset Chabrias, ac trophaeum statuisset: irridens ait: Ibi non trophaeum, sed excitatum ab eo Hecataeum. nam Hecaten ferè in triuijs pro portis locabant. Plut. in Apoph. Arigevs per Selinuntem Siciliae iter faciens, cùm videret inscriptum monimento hoc epigramma: Saeuo, qui diros, quondam extinxêre tyrannos, Ante Selinuntis moenia marte cadunt: Meritò, inquit, occubuistis, flagrantem qui extinguere tyrannidem moliti estis. Co̅trà enim oportebat totam sinere ince̅dio absumi. Ide̅. Epitaphium Archilochi poëtae maledici, à Qvodam scriptum: [Greek words]. id est, Ne sors crabrones, qui huic insedêre sepulcro, Irrites, tacitum carpe viator, iter. Erasmus in Adagijs. Henricvs IV. Imp. cum Rudolfum duce̅ Sueuoru̅ audisset regali po̅pa sepultu̅, id pleri??? aegrè ferre̅t, argutè respo̅dit: Vtinam omnes mei hostes simili po̅pa sepulti iaceant. Cusp. Mathiae Coruini Vngariae regis mortem ex apoplexia, tardè Moraui quidam proceres credidêre: quoniam memoria tenebant, aliquoties fama̅ mortis eius antea sparsam fuisse, ac semper illum magno cum malo resurrexisse. Postquam certo apparuit sepultu̅, vnus è procerib. illis: À centum, inquit, annis malus thesaurus meliùs tempestiuius??? in terra̅ co̅ditus no̅ est. malè enim ille multatus à Mathia fuerat. Dubrauius lib. 31. Bruta. Aiunt quendam in vrbe Alexandriae circulatore̅ & praestigiatore̅ docuisse simia̅, ei??? saltatricis apposuisse personam, ac vestem circu̅dedisse exercitio conueniente̅. Et cùm chorum ei ad hibuisset, placuisse, cùm ad cantilenae modos ac numerum sese flecteret, ac per omnia naturam occultaret. Acclama̅tibus autem cunctis, & applaudentibus agilitati simiae, ad captum & modulationem aptè se mouentis, Qvendam ferunt facetum hominem, vt simiae laruam detraheret, proiecisse in orchestra ex bellarijs ea, quae talium bestiarum ingluuie̅ attrahu̅t at??? inuitant: Simiam verò nihil cunctata̅, vt vidit ante choru̅ dispersa amygdala, oblita̅ & saltationis, & plausuum & vestis ornamehtorum, accurrisse, & persona̅ ori detraxisse: sic vt pro laudibus & admiratione, risum abundè spectatoribus mouerit. Greg. Nyssenus lib. de Nomine seu profess. Christiana. Inanimata. Vt puta in Mare tranquillum. Sicvlvs quidam, cùm ficos naui portas naufragiu̅ fecisset, ac deinde sede̅s in litere, mare placidum ac tranquillum vide [2954] ret, velut inuitans ad iterandum nauigationem, dixisse fertur: [Greek words]. id est, Noui quid velis, ficos vis. Recensetur ab omnibus fermè prouerbiorum Graecorum collectoribus. Erasmus in Adagijs. Panem atrum. Apud Athenaeum, Parasitvs quispiam, panes rancidos & atros in conuiuium illatos, [Greek words] appellauit: quasi manes panium, non panes. Erasmus in Adagijs. Laertivs refert Zenonem, cùm seruum in furto deprehensum caederet, seruus interim clamaret, In fatis fuisse, vt furaretur, subintulisse: Illud etiam, vt caedereris. Idem. Qvid Agentes vel Patientes vrbanitati subijciantur. Sic Ioci exercentur erga Auditores oscitantes. Vide infrà, Reprehensio vrbana Negligentiae, Oscitantiae, fol 2968. Rixantes, Contendentes. Cùm Leontius Ancyranus Galatiae episcopus, ecclesia Nouatianis ademta, Constantinopolim venisset: Sisinnivs Nouatianorum episcopus ab eo petijt, vt eam illis restitueret. Illo verò asperè respondente: Vos Nouatiani ecclesiam habere non debetis, quum poenitentiam tollatis, & Dei liberalitatem excludatis. Sisinnius: Atqui neminem, inquit, ita poenitet, vt me. Illo, Cuius rei? sciscitante: Quòd te viderim, inquit Suidas. Cùm Ioannes episcopus Constantinopolitanus orthodoxus diceret, Vrbem duos episcopos habere non posse: Neque enim habet, inquit Sisinnivs. Quòd cùm Ioannes grauiter tulisset, ac diceret: Vides, tesolum esse velle episcopum? Non hoc, inquit, dico, sed me tibi soli non esse episcopum, cùm sim alijs. Ibi Ioannes: At ego efficiam, ne conciones habere tibi liceat: haereticus enimes. Tum Sisinnius festiuè: At ego, inquit, mercedem etiam tibi soluam, si me tanto labore liberaris. Ibi Ioannes factus mitior: Non te liberabo, siquidem habere conciones oneri tibi est. Idem. Eusebius Ponti praefectus, in D. Basilivm Caesariensem episcopum furens, post verbera minabatur, se ei hepar ex medijs visceribus extracturum. Respondit Basilius: Gratum mihi quid profectò feceris, ô Eusebi, si hepar, quod caetera omnia membra (quod ex facie & habitu corporis iudicare potes) cruciat, & affligit, euulseris: ita enim corpus omne à molestijs semel liberabis. À vulgo liberatus est ex manibus praefecti. Sozomenus lib. 6. cap. 16. Genvensis quidam nauarchus Anglico bello Gallis militans, gestabat scutum, in quo bouis caput depictum erat. Conspicatus hunc Gallicus nobilis, cùm illud armorum insigne sibi vendicaret, orta altercatione, Gallicus Ianuensem ud certamen prouocauit. Ianuensis accepta conditione in campum ad certamen nullo apparatu descendit: alter multis impensis ornatissimus in campum constitutum venit. Tum Ianuensis: Quid est, inquit, propter quod certaturi hodie sumus? Ille, Assero, inquit, tua insignia mea meorum???ue priusquam tuorum fuisse. Et Ianuensis: Quaenám ergo tua sunt? Caput bouis, ait. Hîc Ianuensis, Non est opus certamine aliquo, inquit. nam hoc quod porto, non bouis, sed vaccae est caput. Poggius in Facetijs. Conquerentes. Quum è senioribus quidam, videns priscas leges & instituta vetera aboleri & alia praua succedere, atque ob id res Spartanorvm inuerti, quae summa fuerant in imum deijci, & conteri: id, inquam, cùm apud Agidem iam senem deploraret, ioco respondit: Si est, inquit, quod narras, recto ordine res procedunt. Si quidem ego puer à patre audiui, quòd iam tum illis temporibus res inuerterentur. Itaque si rursus inuertuntur, redierunt in locum pristinum. Plut. in Lac. Lauantes Atheniensi Alcibiadi, cùm copiosè balneator aquam administraret, ait Lacon: Nempe vt illuuiei pleno praebenda est affatim. Plut. in Apoph. Nubentes. Mulierem omne̅ esse mala̅, perqua̅ venustè significauit Lacon quidam, qui cu̅ vxorem duxisset perpusilla̅, dicebat: È malis, quod minimum esset, eligendum. Erasmus in Adagijs. De Diogene Cynico Laërtius huiusmodi fabulam narrat. Adolescens quispiam iactantior, nuper vxore ducta, titulu̅ huiusmodi inscripsit aedibus suis: [Greek words], id est, Iouis filius Callinicus Hercules hîc habitat, ne quid introëat mali. Diogenes adscripsit [Greek words], id est, Post bellum auxilium. videlicet indicans iam tunc receptum in eas malum, cùm vel ipse malus immigrasset, vel vxorem malam introduxisset. Erasmus in Adagijs. Aegrotantes. Cyrus Plutarchi amicus ex prouincia reuersus, in morbum inciderat. Is dum gelidas ma???s se habere Avfidio Modesto conquereretur assidenti: Certè, ait ille, nuper calidas de prouincia retulisti. de furtorum scilicet & rapinarum frequentia iocum texens. Qui viro integerrimo & bene sibi conscio risum mouit, fastidium???ue discussit, suffusurus noxio ruborem. Plutarchus lib. 2. Quaest. conuiu. 1. Macrobius libro 7. cap. 3. hoc tribuit dictum amico L. Quinti Praetoris aegrotantis sub Domitiano. Rervm, circa qvas occvpatur. Sic iocosè Bona sva vel aliena qvis Laudat. Qui alijs vitia, quibus carent, obijciunt: hi eorum virtutes quibus sunt praediti, aperiunt. Oportet autem virtutem aliquam confessam & exploratam adesse: alioquin contrariu̅ quod est in quempiam dictum, ambiguam adfert suspicionem. Nam qui ad praediuitem foeneratores dicit se ducturum: vel abstemium & temperantem, insole̅tem ex vinole̅tia & ebrietate profligatum: vel splendidum, magnificum, & munificum appellat sordidum & tenacem: vel in causis age̅dis & rep. gerenda praestanti denunciat in foro se damnaturum eum, is hilaritatem & risum ciet. Plut. libro 2. Quaest. conu. I. Socrates, Antisthenis industriam in amicitijs colligendis & concilianda hominum gratia lenocinium & factionis solicitationem & lactationem appellauit. Idem. Cratetem philosophum, qui omnium tecta ingrediebatur, excipientibus eum honorificè & benignè hominibus, dicebant [Greek words], admissionalem. Idem. De Antisthene praedicauit Diogenes: Qui me induit laena, & mendicum reddidit, Et exulem & meis quoque profugum aedibus. Idem. Critobulum Socrates homine̅ formosissimum ad co̅tentionem formae prouocans lusit, no̅ derisit. Socrati ite̅ Alcibiades ioculariter offudit aemulationem de Agathone. Idem. Lagon gymnasiarcham, qui acapna ligna praebuerat, in specie̅ incusare dixit se: Cuius opera factum est, vt apud nos ne lacrymam quidem mittere licuerit. Et cum, qui ipsum quotidie ad coenam inuitabat, plagiariu̅ & tyrannum nominans: Per que̅, in quit, tot annos mensam non aspexi meam. Idem. Qvidam alius dixit appetitum ab rege insidijs se, & ademtum sibi otium & somnum, qui ex paupere diues euasisset. Idem. Ioci autem lepos est in faceta fictione. Plagiarium appellauit, quòd liberalitate sua homines sibi redderet obnoxios: tyrannum verò, quòd per illum non liceret cuiquam conuiuarum domi suae viuere. Alcibiades dicebat, nihil nouum esse, si Lacedaemonij intrepidè mortem in bellis occu̅berent. Defugere enim eos hoc modo legum seueritatem & cruciatum: atque labores alacriter promte???ue cum morte commutare. Aelianus libro 13. Variae historiae. Cyrus Plutarchi amicus, proconsul, cùm in aduersa valetudine manus sibi algere diceret, Avfidivs Modestus subiecit: Atqui calidas ex prouincia eas retulisti. Id illi risum & laetitiam excitauit. Proconsuli praedoni conuitium & probrum fuisset. Plut. lib. 2. Quaest. conu. I. Mala sva vel aliena Reprehendit. Reprehensio, Su gillatio, Exprobratio iocosa. In genere. Ioannes Theologus Minor apologo vitia sui temporis sacerdotum reprehendit. Apud Aemilium lib. 9. Ivlivs II. in alienis vitijs oculatissimus, cùm diuersarum nationum ministros haberet, Hispanos quidem Volucres coeli, ob superbiam, Venetos & Genuenses Pisces maris, ob rei maritimae studium, Germanos Pecora campi, propter ingluuiem appellare solebat. Gallos, quos peculiari odio prosequebatur, veluti è creaturarum numero eximens, [Greek words], quasi ventres vinum consumere natos vocabat. Aegidius Corrozetus de Dictis memorab. Iam cùm omnium ferè gentium vestitum tabula eleganter picta specta̅dum proposuisset, Gallum nudum pingi iusiit, humi pannos omnis generis sparsos ceu materiam, cui formam ex quib. libuisset petitam gentibus induceret spectantem, iuxta???ue reticulum cum pila, quo ludi genere Galli inprimis delectantur. Ignorantiae. Bacchvs ad Herculem de tragoedijs iudicantem, cùm exercitatior esset in vorandis tauris, quàm pensiculandis poëtarum carminibus: [Greek words], inquit, hoc est, Coenare me doce, apud Aristophanem in Ranis. Extat iocus Demonactis, auctore Luciano, Hic mulget hircum, ille supponit cribrum: cùm alter ineptè proponeret, alter responderet ad id, quod propositum erat, nihil facientia. Erasmus in Adagijs. Polus cùm se iactaret insolentiùs, Plato sic hominem taxauit: [Greek words], id est, O' Pole, vt te tuo alloquar modo. Polus Graecè sonat pullum equinum: ipso itaque statim nomine tetigit hominis arrogantiam. Laërtius libro tertio. Caluisius Sabinus diues, gloriae auidissimus, magnis precijs seruos comparauit, quorum alter hunc, alter illum poëtam familiariter memoriter nosset: hoc scilicet expeditum iter ad eam, quam appetebat, gloriam ratus, si serui vt peculium, sic & literas domino quaererent. Hac familia instructus, conuiuas suos quaestiunculis exagitabat. Serui ad pedes aderant, & de quacunque re sermo esset obortus, accommodatos materiae versus insusurrabant: quos ille gloriabundus dum pronunciare vellet, in medio haerebat. In hunc igitur Satellivs Quadratus stultorum diuitum irrisor, & arrisor, & derisor, ita iocatus est, cùm ille iactaret centenis millibus seruos sibi fingulos constitisse: Minori precio, totidem scrinia emisses. Idem Sabinum vt luctaretur orabat: cum??? ille diceret, Quomodo luctabor homo aeger ac debilis, & vix viuere valens? Noli quaeso, inquit Quadratus, hoc dicere: aspice quot seruos habes robustissimos. Seneca lib. 3. Epist. 27. Basilivs Magnus episcopus Caesariensis, vrbanus in congressibus etiam inimicorum fuit. Valens Imp. contra eum orthodoxum varios misit, qui eum verbis, minis ac supplicijs persuaderent. Misit Demosthenem quendam, hominem furibundum & audacem, qui cùm blasphemias in Basilium debaccharetur, barbarismo quodam fortè lapsus est. Ad quod risu Basilius exclamauit: Vidimus & nos Demosthenem sine literis. At cùm importunius obblateraret, ita obiurgauit: Tuu̅ est de pulmentarijs cogitare, & non diuina dogmata decoquere. Sozomen. lib. 6. cap. 16. Lvdovicvs XI. Gallorum rex, indoctum quendam multis instructum libris gibboso similem esse dicebat, qui gibberum in dorso portans nunquam oculis aspicere posset. Corrozetus de Dictis & factis mem. Stultitiae. Polyeuctum Sphettium cùm videret Phocion per aestum auctorem populo Atheniensi esse mouen di Philippo belli, inde anhelantem multùm & sudantem, vtpote praepinguem, atque crebrò aquam sorbentem: Debetis scilicet, inquit, ex huius sententia bellum sciscere, quem in lorica & clypeo quid censetis facturum instantibus hostibus, cùm inter dicendum apud vos ea, quae commentatus est, penè suffocetur? Plutarchus in Phocione. Diogenes adhibita interdiu lucerna, rogatus???ue Quídnam sibi vellet? respondit, [Greek words]: id est, Hominem quaero. Laërtius. E' duobus fratribus, quorum alteri nomen erat [Greek words], alteri [Greek words], ille bonae frugis erat, hic nequam. Hos quum Philippvs vidisset, hoc in eos iocatus esse fertur: O' [Greek words], id est, Vterque ambo, Ambo neuter. Plut. & in Graecis Epigrammatis. Proditum est, Herodem sophisten, diuitijs perillustrem, ex luctu vxoris Regillae forma domus submutata, parietum ornamenta florida tum velis nigricantibus, tum lapide Lesbio induxisse. At Lvcivs vir sapiens, Herodi etiam perfamiliaris, pueros conspicatus raphanidas albas perluere, quaesiuit, Cuiúsnam foret ea coena? Audiens verò Herodi eam parari: Atqui, inquit, Regillae Herodes iniurius est, qui alba vescatur raphanide in funesta &pullata domo. Quae illi renunciata eatenus insederunt, vt mox domesticas tenebras, & parietum (vt sic dicam) nubila discuteret, ne ludibrio studiosis & magnis viris sieret. Caelius lib. 20. cap. 26. A. L. Domitianvs Imp. Metij cuiusdam senectutem dissimulantis stultitiam salsè reprehendit: Vellem, inquit, tam formosus esse, quàm Metius sibi videtur. Et cuiusdam caput varietate capilli subrutilum & incanum, perfusam niuem mulso dixit. Suetonius. Rex Alfonsus Aragonius honestae recreationis causa Quaestorem, vt ita dicam, stultitiae aulicae constituerat, apud quem quaecunque singulo die stultè dicta factáve essent recenserentur. Diarium illud rex sub vesperam ferè solebat inspicere. Arlottvs Plebanus dum naues Florentinae, quibus sacrorum nomine praeerat, tempestatis causa per aliquot dies Neapoli haerent, aulicis sese insinuarat: cum???ue rex Germanum quendam Theodericum, aliquot millibus Alfonsinorum numorum instructum in Germaniam comparandorum equorum causa ablegasset (sunt tamen qui Maurum apostatam in Africam missum tradant) Quaestorem adit, & in haec verba censuram suam perscribi iussit: Alfonsus rex Barbarum pecunia onustum ad Barbaros mittit, hoc est, vt ne gratis perfidus esse cogatur, etiam viaticum addit. Meo ergo ille calculo stultorum huiusce diei princeps esto. Posteaquam Alfonsus Ephemerides recognouit, hominis non inscita libertate delectatus, eum ad se vocauit. At reuocabis, sat scio, inquiens, vbi Theodericum cum generosis equis reducem videris. Tum ille: Non reuocauero facilè, sed tamen mutauero. Quî illud, inquit Rex. Eraso tuo nomine, respondit Arlottus, illius substituam. Auctor vitae Arlottus. Negligentiae, Oscitantiae. Diogenes Cynicus, cùm seriò quandoq; loqueretur, & nemo auscultaret, sese ad sonum musicum contulit. Congregatis autem ad se quamplurimis, exprobrauit, vt qui ad inepta studiosè concurrerent, ad ea verò, quae grauia essent & vtilia, negligenter conuenirent. Dicebat???ue, de fodiendo & calcitrando certare homines: vt autem boni & probi fierént, curare neminem. Laërtius lib. 6. cap. 2. Cùm aliquando Demosthenes quendam in causa capitali defenderet, ac iudices haberet parum attentos, sed dicenti obstreperent: ille, Paulisper, inquit, aures mihi praebete, siquidem rem narrabo nouam ac lepidam, atque auditu iucundam. Ad quae verba cùm illi iam aures arrexissent: Adolescens, inquit, quispiam asinum conduxerat, rerum quiddam Athenis Megaram deportaturus. Inter viam autem cùm aestus meridianus ingrauesceret, nec inueniret quónam vmbraculo Solis ardorem defenderet, depositis clitellis, sub asino sedens, eius vmbra semet obtegebat. Caeterùm id agaso non sinebat, hominem inde depellens, clamans???ue asinum esse locatum, non asini vmbram. Alter item ex aduerso tendebat, asseuerans etiam vmbram asini sibi conductam esse. Atque ita inter eos acerrima rixa in longum producta est, ita vt etiam ad manus venerint: hoc pertinaciter affirmante, no̅ conductam esse asini vmbram, illo pari contentione respondente, vmbram etiam asini conductam esse. Demùm in ius ambulant. Haec locutus Demosthenes, vbi sensisset iudices diligenter auscultantes, repentè coepit à tribunalibus descendere. Porrò reuocatus à iudicibus, rogatus???ue, vt reliquum fabulae pergeret enarrare: De asini, inquit, vmbra libet audire, viri causam de vita periclitantis audire grauamini? Paulò aliter narrat Plutarchus in vita Demosthenis. Cùm in concione dicenti obstreperent Athenienses, ait se breuiter illis velle narrare quiddam. At silentio facto: Adolescens, inquit, aestatis tempore asinum mercede conduxerat, vt eo ab vrbe Megaram proficiscens vteretur. Porrò meridie cum sol acriter aestuaret, vterque cupiebat sub vmbram asini succedere. Verùm alter alterum arcebat, cùm hic diceret asinum conductum esse, non vmbram. Rursus alter qui conduxerat, se plenum habere ius responderet. Atque haec locutus, discedere parabat. Retinentibus autem Atheniensibus, vt??? reliquam fabulae partem adderet orantibus: Itáne, inquit, de asini vmbra audire cupitis, de rebus serijs loquentem auscultare non vultis? Quidam aiunt, asinum Athenis, non Megaram, sed Delphos fuisse conductum. quod idem apparet ex verbis Demosthenis, qui Delphicam vmbram nominat, in calce orationis De pace. Plut. in eius vita. Relata ad Avgvstvm magnitudine aeris alieni, quam quidam eques Romanus, dum vixit, excedentem ducenties H-S. caelauerat, culcitram emi cubicularem in eius auctione sibi iussit. Et praeceptum mirantibus, hanc rationem reddidit: Habenda est ad somnum culcitra, in qua ille, cùm tantùm deberet, dormire potuit. Macrob. lib. 2. cap. 4. Saturn. Extat apud Robertum Gaguinum lib. 4. de gestis Francorum, Lvdovici Pij Imperatoris & regis Franciae epistola, qua is ridiculum quoddam factum suum memorat: nempe cùm Suessione in monasterio S. Medardi à filijs in custodia adseruatus, ex vigilibus quendam praeter meritum sibi infensiorem, nocte quapiam somno vino???ue sopitum, ac circa fundamina basilicae ante custodiam solo prostratum, & ensem ab eo dimotum vidisset, mox sescalam, quae ad accendendos funes in angulo fuerat reposita, apprehendisse, funiculum otiosum soluisse à laquearibus, & hastae, qua vexillum tempore letaniae suspenditur, alligasse, per???ue eam in sublime ensem ad se traxisse, ac in altas proiecisse latrinas: & mox excitatum vigilem habuisse ludibrio. Solebant praesidia duodecim militum, post acceptum prandiu̅ante Leonis V. Imp. Constantinopolitani palatium excubare, cùm Imperator quiesceret. Ille quondam aperto clàm palatij ostio, vidit omnes in somnum resolutos. Vnus contractis in faciem brachijs stertabundus, somnum simulabat. Imperator singulis dormitantibus auri libram apponens, clàm discessit clauso palatio. Abeunte Imperatore duodecimus, qui no̅ dormiebat, aurum reliquorum aufert, & se quieti dat. Ab Imperatore vocati milites, interrogantur, An expergefacti hilariores ex somno red diti essent? Territi quòd dormiuissent, nihil quicquam tamen se vidisse aut reperisse iureiurando affirmarunt: Imperator minas adiecit, vt verum dicant. Duodecimus itaque: Imperator, inquit, quid mei viderint collegae, planè nescio. Videbar ego mihi vigilans dormi [2956] re, cùm quidam similis tui, singulis auri libram apponit clàm, & tacitus clauso discedit ostio. Collegis tam pulcram non videntibus visionem, surrexi, & vndecim libras meae duodecimae coniunxi: arbitratus honestum, vt duodecim hae librae ob honorem duodecim Apostolorum simul essent, quos religiosè veneror. Hinc me quoque quieti dedi, & in somnis duodecim mihi astare Apostolos vidi, qui meam laudarunt solertiam. Expergefactus, XII. libras auri in marsupio reperi, & visionem veram fuisse reipsa didici. Leo in risum solutus: Vigilandi (inquit) & auspicandi officium exegisti, simul dignus qui talem visionem habueris. Collegae tui stultitiae poenas secum ferant, & dormiant hinc vsque ad confusionem. Cuspinianus, ex Zonara. Angelotus cardinalis S. Marci, vir admodum facetus, cùm eius familia deducendi domini gratia (sicuti mos est) ad pulsati tintinnabuli signum non conueniret: ad horam postea mensae vulpina cauda, ne sentiretur, aera percuti mandauit: pauci???ue admodum fortè praesentes tantùm discumbebant. Volat. lib. 23. Anthrop. Qvidam Minorita cùm Viennae inter concionandum Albertum I. Imp. cum aulicis oscitantem & somniculosum animaduerteret: voce intenta, Quaeritur, inquit, saluarine principes possint? Re???ue in vtramque partem diu multum???ue agitata, excusso iam somno attentis omnibus: Quid ni possint, subintulit, si modò baptismo suscepto in cunis vagientes moriantur. Aen. Syl. lib. 3. com. in Pan. Otij inepti. Vettones Hispaniae populi barbari, cùm primùm Rom. castra intuentes, quosdam centuriones deambulationis causa in via progredientes reflecti cernerent, insanire homines suspicati sunt. Itaq; eis viam ad tabernacula commonstrabant, quasi semper aut quiescere aut pugnare necessarium arbitrarentur. Strabo libro 3. Affine huic quod de Indis narrant, cùm saltantes vidissent Hispanas feminas, territos fugisse, quòd illas dicerent nouo & inusitato sibi furoris genere concitari. Lud. Viues lib. 1. de Christiana femina. Timiditatis. Epaminondas, allato copias ab Atheniensibus nouis instructas armis in Peloponnesum missas: Quid igitur, inquit, Antigenidas non gemit, quòd nouas habet Tellis tibias? Fuit tibicen Tellis pessimus, optimus Antigenidas. Plutarchus in Apophthegm. Themistocles cauillo Eretrienses dixit sicut loligines gladium habere, cornon habere. Plut. in Apoph. Africanvs censor cùm castigaret militem, quòd in pugna non fuisset: ille verò diceret, se custodiae causa in castris mansisse: Non amo, inquit, milites nimis diligentes. Erasmus lib. 6. Apophthegmatibus. Post Mutinensem fugam quaerentibus quid ageret Antonius, respondisse Familiaris eius ferebatur: Quod canis in Aegypto: bibit, & fugit. Quoniam in illis regionibus constat, canes metu erocodilorum exterritos, currere & bibere. Macrob. lib. 2. Saturn. cap. 2. Impudicitiae, Scortationis, Adulterij. Vide Tit. Coniugum impudicitiam vrbanè reprehendere. Hîc eius qui reprehenditur impudicitiae habetur ratio: illic verò alienae, quatenus infortunijs loco alijs obijcitur, fol. 2961. Quum quidam Diogeni referrent, Didymon tibicinem in adulterio deprehensum: Dignus est, inquit, ex ipso nomine suspendi. Porrò didymi Graecis testiculi dicuntur. Ab his igitur, vnde nome̅ habebat, & quibus peccauerat, suspensus fuit. Laërt. lib. 6. & Caelius lib. 4. cap. 7. A. L. Antigonvs à Demetrio filio, arctiore osculo exceptus: Lamiam (inquit) credo osculari voluisti. Erat fama illum Lamiae congressu & consuetudine cupidiùs teneri. Sab. lib. 7. Enn. 4. Demetrius Poliorcetes Lamiam scortum amabat. Cuius cùm Legati ad Lysimachum venissent, ijs ille per otium altas in cruribus & brachijs suis leoninorum vnguium cicatrices oste̅dit, exposuit???ue suam cum leone pugnam, quam ab Alexandro rege cum ilio conclusus conseruerat. Illi in risum effusi, suum quoq; regem praedicauerunt immanis ferae in collo ferre morsus Lamiae. Plut. in Demetrio. Non illepidè dixit apud Athen. lib. 6. Philoxenus parasitus, cognomento Pternocopis, in alterum parasitum nomine Corydvm, quum incidisset sermo, quòd turdi magno emere̅tur, praesente Corydo, de quo rumor erat obsceni obsequij: At ego, inquit, memini Corydum obolo fuisse aestimatum. Parasitis autem solent indi nomina contemtus. Quanquam hic Corydus narratur in dictis fuisse lepidus. Erasmus in Adagijs. Pavsimachvs Moschionem parasitum, vetulae mensas sectantem, adulteris co̅trarium esse dicebat. Ille enim in ventrem accipere, hi in ventrem dare assueuerunt. Alium quendam à vetula libidinis causa ali solitum, videns: Quanta benignitatis concertatio? exclamauit, neuter dando accipiendóve ab altero se vinci patitur. Athen. lib. 6. cap. 5. Mater M. Bruti Seruilia, cùm preciosum aere paruo fundum abstulisset à Caesare, subijciente hastae bona ciuium, non effugit dictum tale Ciceronis: Equidem quò melius emtum sciatis, comparauit: Seruilia hunc fundum, Tertia deducta. Filia autem Seruiliae erat Iunia Tertia, eadem???ue C. Crassi vxor, lasciuiente Dictatore tam in matrem, quàm in puellam. Hanc luxuriam senis adulteri ciuitas subinde rumoribus iocis???ue carpebat: vt mala non tantùm seria forent. Macrobius lib. 2. Saturn. cap. 2. Mulier adultera expanderat ad fenestras varij generis vestime̅ta ab adultero data. Matrona ante domum transiens, co̅spectis tot vestibus: Sicut aranea telas, ita haec, inquit, vestes suas effecit. Poggius in Facetijs. Voracitatis, Ebrietatis. Demetrivs Poliorcetes apud patrem Antigonum questus, quòd molesto rheumate vexaretur: Vide ne Thasium sit, inquid, aut Lesbium potiús. Ex vtraq; enim insula optimum illi aduehebatur vinum. Sab. lib. 7. Enn. 4. Apud Athenaeum lib. 8. Theocritvs Chius Diocli gurgiti, qui deuorato pisce calido, dixit se coelum exussisse: Vnum, inquit, illud tibi superest, vt mare ebibas: atque ita tres res omnium maximas confeceris, terram, mare, coelum. Erasmus in Adagijs. Zeno Cittieus philosophus, quodam in conuiuio immoderatiùs vorante obsonia, neque quicquam alijs reliquum faciente, piscem inge̅tem, qui apponebatur, è patina sustulit, quasi solus illum deuoraturus. Quum alter intuens Zenonem, significaret se mirari impudentiam: Quid, inquit, putas conuictoribus tuis accidere quotidie, si meam opsophagiam ferre non potes? Laërt. lib. 7. cap. 1. L. Cotta censore, qui supra modum effusus in vinum erat, candidatus Cicero consularis in prensando cùm sitisset: circunfusis amicis, vt bibit: Rectè veremini, inquit, ne quòd aquam bibam, succenseat mihi censor. Plutarchus in Cicer. & Macrobius. Orta super mensa Canis Magni Veronensis edendi mentione, cùm multi magni comestores referrentur ab alijs: & Hugutio quoque Fagiolanus (qui multis actus fortunae tempestatibus iam senex ad aulam Canis peruenerat, vbi non hospitis, sed parentis locum tenebat) coepisset de esu suo in aetate iuuenili, vtpote qui esset immensi corporis, quaedam incredibilia narrare: Petrvs Nauus, qui in eadem aula sapientia celebris, sed mordax habebatur, respondisse traditur: Minimè quidem miror haec quae dicis, cùm maiora sileas, quae tamen scimus: Pisas & Lucam vno prandio deuorasti. Constans enim erat opinio, potuisse die illo, quo de illarum ciuitatum dominio pulsus erat, vulgi tumultum comprimi, si è conuiuio surrexisset. Petrarcha. Qvidam caseum largiùs quàm alij edebat. Id aegrè ferens hospes, vocat ministrum, & quomodo caseus declinaretur, interrogat. Illo more grammatico id faciente: Desipis verò tu, sed ita, vt ille. ostenso eo qui frusta tam magna auferebat. Liberalitatis ineptae. Adolescens quidam Ponticus pollicebatur se rationem Antisthenis habiturum, si nauis sua, quae salsamenta vehebat, appulisset. Antisthenes accepto nouo vase, vnà cum adolescente ibat ad mulierem, quae vendebat farinam: & impleto vase, coepit onustus discedere. Mulieri verò poscenti farinae precium, commonstrato adolescente: Hic (inquit) dabit, si nauis cum salsamentis appulerit. Laërtius. P. Virg. Maro, cùm in veterinaria arte excelleret, Romae magistri stabuli equorum Augusti amicitiam nactus, equos curabat, & in mercedem singulis diebus panes, tanquam vnus ex stabularijs, accipiebat. Interea à Crotoniatis pullus mirae pulcritudinis Caesari dono fuit missus, qui omnium iudicio spem portendebat virtutis & celeritatis immensae. Maro verò eum ex morbosa equa natum, nec robore nec celeritate valiturum respondit. Id???ue reipsa verum esse, compertum fuit. Quod cùm magister stabuli Augusto recitásset, duplicari ipsi in mercedem panes iussit. Cùm item ex Hispania Augusto canes dono mitterentur, Virgilius parentes eorum dixit, & animum celeritatem???ue habituros. Quo cognito, iterum duplicari panes Vergilio mandat. Dubitauit tandem Augustus, Octauij filius esset, nécne: & remotis arbitris Maronem ea de re consuluit, possetne idipsum ex physiognomia deprehendere. Maro veniam praefatus, quòd difficile foret hominum aequè ac brutorum caeterorum natales agnoscere, tandem tamen eum se pistoris silium arbitrari asseruit. Admirante id Augusto, ex muneribus panarijs id se colligere dixit: quòd cùm praedixisset hactenus miranda quaedam, tamen praeter panes nulla tulisset munera. Facetiam boni consuluit Augustus, eum???ue Pollioni commendauit. Donatus in eius vita. Cùm Nicephorus Constantinopolitanus Imper. Helmogaudo Caroli Magni legato, qui apud se Caroli nomine Irenem viduam Copronymi ambiebat, Saxoniam, vt gentem ignobilem, dono dedisset: illud??? legatus reuersus domum in Franciam, Imperatori Carolo renunciaret, is subridens ait: Meliùs tecum actum fuisset, si te seminalibus suis rex Graecus donasset. Auentinus lib. 4. Cùm Christianorum proceres terram Sanctam indigno seruitio decreuissent liberare: electus est in ducem Sanctivs, Hispani regis frater, quem & experientia armorum commendabat, & genus, & probitas: nec suspectum luxus faciebat, vt qui Hispano more asper & agrestis, sub dio inter labores educatus erat. Accersitus igitur omnium consensu, Roman venit, & Latinae linguae nescius, vnum ex amicis interpretis loco habuit. Publicum celebratur consistorium: illic inter multa recitatum erat Rom. pont. decretum, vbi Aegypti regem siue Sultanum Sanctium fecerat. Quo audito, sublatus est ingens applausus omnium. Sanctius, sedentem ad pedes interpretem, quid sibi vellet is strepitus, percunctatus est. Vbi audiuit se Aegypti regem pronunciatum: Surge, ait, & diuum Papam pronuncia Calypham de Baldacho sic Pontifice̅ Babylonium Sarraceni vocant. Festiua & verè regia libertas: inanis regni nomen, inanis pontificatus titulo recompensauit. Petrarcha. Auaritiae. Semiramis parato sibi conditorio inscripsit: Si quis regum pecunia indigeret, aperiret monimentum, acciperet???ue quantum libéret. Quod vbi refregit Darius, numos quidem non inuenit, sed incidit in scripturam aliam, quae hoc significabat: Ni vir malus & auro esses insatiabilis, defunctoru̅ loculos non moueres. Plut. in Anoph. Antigoni Amicvs, cùm petisset talentum, nec accepisset: postulauit dari sibi comites & custodes: Ne, inquit, insidietur mihi, qui ferre iussit talentum in humero. Plutarchus libro 2. Quaest. conuiu. 1. Bithys parasitus, quum Lysimachvs Thraciae rex vesti ipsius curasset affigendum scorpium ligheum, aut (vt Plutarchus ait) rubetam, pulcrè assimulatum vero, perturbatus resilijt. Ridentibus omnibus, vbi dolum sensit: Et ego, inquit, te vicissim terrebo rex. Quum ille dixisset, Fac: Da mihi, inquit, talentum, exprobrans regi sordes & parsimoniam. Erasmus lib. 6. Apoph. ex Athen. lib. 6. cap. 5. Demetrius Antigoni silius, cùm adductis omnium ciuium seruis Stilponi philosopho diceret, Ciuitatem vestram liberam vobis relinquo. Rectè, inquit Stilpon: nullum enim in ciuirate seruum relinquis. Plut. in vita Demetrij. Orator Hortensius rectam & plenam non sustinuit Verris suscipere defensionem, verùm in litis aestimatione adductus est vt ei adesset. Qui cùm Sphingem eburneam mercede accepisset, dixit quiddam in eum Cicero obliqué. Scire neganti se soluere aenigmata: Atqui Sphingem, inquit, domi habes. Plut. in Cic. Apud Vespasianvm quidam ex domesticis, cuidam externo, sub obtentu germanitatis dispensationem impetrare nitebatur. Agnouit fraudem, & dilata re, illum pro quo petebatur accersit, certior???ue ab eo factus, quid pro se supplicaturo spopondisset, id sibi numerari iussit, & voti compotem dimisit. Reuersus intercessor instare. Cui Vespasianus: Alium tibi fratrem quaere: quem tuum putas esse, meus est. Suet. Idem, cùm iter faceret, mulio auriga descendit ad calcian das mulas, substitit???ue vehiculum. Arrepta interim occasione, litigator anxius accessit ad principem, quae vellet narrandi te̅pus habuit: Animaduertit commentum Caesar: interro gato??? mulione quanti calciasset, pepigit lucri partem. Idem. Nicephorus Phocas Imp. in summa annonae penuria non modò non miseratus afflictos fame, sed cauponariam exercens, quaestum vndique inquisiuit: & calamitati insultans, famis vlcera lancinauit. Cùm nouus conscriptus esset exercitus, quem rex de more lustrabat, videns canum quendam Militem iam emeritum & nimio senio confectum: Cur, inquit, ô senex, ita viribus destitutus, audes te in militiam adscribere? Cui ille extemplò respondit: Multò sum robustior (ô rex) atque olim, iuuenis cùm essem. Si quidem tum dimidij numismatis aestimatione frumentum humero vix potui gestare, at nunc perfacilè duûm numûm precio emtum attollo. Cuspinianus. Gvlielmvs dux Normanniae, Angliae regnum occupaturus, Comitem Flandriae, cuius sororem duxerat, in societatem expeditionis pertrahere cupiebat. Comes regni societatem praemij loco postulabat. Gulielmus chartam pergamenam vacuam intus in epistolae modum compositam Comiti misit, duobus his versibus foris inscriptis: Beaufrere d' Angleterre aurez Ce que cy dedans trouuerez. Aegid. Corrozetus de Dictis & factis memorab. Fridericus dux Brunsuicensis, Francoforti rex Rom. electus, cum Moguntino antistite veteres inimicitias habens, dum reuertitur domum per Hassiam, reuersurus ad coronationem, haud longè à Frislaria in insidias à Moguntino subornatas incidit, & à comite de Vualdeck iussu Moguntini, est occisus. Quod homicidium per vniuersam Germaniam magnos exciuit tumultus. Ferunt incolae (siue fabula sit, siue res gesta) hanc ob rem repertum ante fores templi Moguntini lapidem maiusculis inscriptum literis: Verte & inuenies. Quem homo quidam curiosus, lectis his verbis, thesaurum abditum ratus, noctu euertit, & in alio latere scriptum reperit, Moguntia ab antiquo nequam, nullo reperto thesauro. Ergo ob insidias Friderico illatas, cauillum hoc quidam sculptum circumtulerunt. Cuspin. Populum Romanum Clementis VII. auaritia offendit, & ad defendendum Pontificem, à Pompeio Columna vexatum, tardiorem reddidit: quòd nequaquam agrorum maligniate, sed certis conuectionum atque horreorum monopolijs, magno fisci quaetu, annona ad triplum creuisset. Iouius in Pompeio. Prodigalitatis. Sacrificium apud veteres fuit, quod vocabatur Proteruia. In eo mos erat, vt si quid ex epulis superfuisset, igne consumeretur. M. igitur Cato Albidium quendam, qui sua bona comedisset, & nouissimè domum, quae ei reliqua erat, incendio perdidisset, Proteruiam fecisse dicebat: quod comesse non potuerit, id combussisse. Macrob. lib. 2. Saturn. cap. 2. M. Cato quendam, qui agros paternos marinos venum dederat, monstrans, demirari simulabat tanquam pelago validiorem. Quae enim illud aegrè lambit, hic facilè, inquit, deuorauit. Plut. in Caton. & in Apoph. Cùm Faustus, Syllae filius, aere alieno obrutus, bonorum suoru̅ auctionem proscripsisset: Hanc, inquit, Cicero proscriptionem malo, quàm paternam. Plut. in Apoph. Quidam Romanus eques diem functus erat. Post cuius mortem aes alienum ingens, quod vsque ad extremum vel extra terminum occultauerat, emersit. Re comperta miratus Caesar Avgvstvs: Ite, ait, & mihi culcitram eius comparate. Obstupentibus mandatum, rationem adiecit: Somnos, inquit, alliciet culcitra, in qua ille tantis debitorum molibus oppressus, somnum capere potuit. Macrobius libro secundo, capite quarto Saturn. Pivs II. Pontifex praefecturam Rhodiensem exhausta̅ à Gallo, Hispano commisit: dicens, Gallicum morbum Hispaniensi medico curandum esse: quòd Galli prosusi, Hispani frugales haberentur. Platina in eius vita. Luxus. Cicero, Caelio oratori, vtpantheras sibi ex Cilicia Romam mitteret ad ludos, roganti cum iactantia aliqua rerum suarum recripsit, non esse in Cilicia pantheras, in Cariam fugisse, querentes in communi pace secum tantum geri bellum. Plut. in Cicerone. Cùm apud Forum Iulium Carolvs Magnus hybernaret, ac videret Francos exoticas pelles, peregrina vestimenta, à Venetis mercatoribus magno emtitare: omnes vti vestiti era̅t secum venatum pluuia imminente proficisci imperauit vestibus???ue hisce imbre corruptis, dilaniatis, sanguine oblitis, domum reuerti iussit, vniuersos mox secum eodem habitu coenare. Ob frigus tum omnibus ad focum certatim considentibus, conuiuium ad multam noctem protraxit Postridie ijsdem indutus amictibus, cunctos apparere iubet. Tum vbi huiusmodi indumenta partim imbre, pluuia, sentibus dilacerata, cruore oblita, partim igne rugis constricta, & proinde rupta discissa???ue conspexit, lupinas pelles integras ostendit, &, Stolidissimi mortalium, inquit, quod vestimentun nunc vtilius preciosiúsve est? nieúmne drachma comparatum, an vestra tot libris, atque integro patrimonio coëmta? Auentinus lib. 4. Annal. Boiorum. Ambitionis, Superbiae, Iactantiae. Pantheam captam Cyrvs rex, Arasbae Medo custodiendam dedit, vt quando pulcerrimae mulieris aspectu se ad amorem traduci non posse, superb è asseruisset, reipsa falsus deprehenderetur. Xenophon lib. 5. & 6. Paediae. Democrates orator iam senex, ascendens in pulpitum (Stobaeus Arcem habet, Serm. 20.) perquàm anhelosus, idem se facere dixit, quod vniuersa ciuitas Atheniensium soleret. Nempe se magnum quidem spirare, parum autem valere. Plutarchus in Politicis. Philippvs Macedonum rex, Menecratis medici insaniam deridens, qui ob curatos feliciter morbos diuinitatis fastigiu̅ affectabat, & Iouem sese appellari, volebat: cùm epistolam ab eo accepisset, hoc exordio, Menecrates Iupiter Philippo regi [Greek words]: ipse rescripsit, Philippus rex Menecrati Ioui [Greek words]. Plutarchus. Posteaquam Alexandrum Pheraeorum tyrannum Thebanis in [2958] fensum, Athenienses sibi fecissent amicum ac socium: is???ue polliceretur illis, se perfecturum, vt minam carnium emerent semiobolo (videlicet significans, se tantum pecudum ac iumentorum adducturum è praeda) EPAMINONDAS The banus subiecit: At nos, inquit, Atheniensibus ad coquendas istas carnes ligna gratis suppeditabimus: nam syluas ipsorum succidemus, si se plus satis admisceant nostris negotijs. Plutarchus in Graecorum Apoph. Quum Chabrias Atheniensis circa Corinthum paucos Thebanos sub moenibus auidiùs pugnantes prostrauisset, atque ob id trophaeum erexisset, IDEM deridens hominem, dixit: Hic sanè decebat non trophaeum, sed Hecataeum erectum esse. Veteres enim ante portas in triuijs congruenter Hecates imaginem statuere solent, vel ad indicandam viam, vel in gratiam sepultorum. Ibidem. ANAXARCHVS, cognomento Eudaemonicus, ridebat Alexandrum Magnum, quòd seipsum deum faceret. Cùm autem aliquädo in morbum incidisset Alexander, & ei medicus sorbitionem pararet, ridens Anaxarchus, inquit: At nostro deo spes omnis in sorbillatione patellae posita est. Aelianus de Varia historia, lib. 9. In XXXV. libro ab Vrbe condita Liuius narrat, T. Qvinctivm Flaminium hoc modo vanitatem Aetolorum refutasse, qui oratione sua, mendaciorum plena, copias Antiochi regis celebrarant. Est res simillima, inquit, coenae Chalcidenfis hospitis mei, hominis & boni & scitè conuiuatoris, apud quem solstitiali tempore comiter accepti, quum miraremur, vnde illi eo tempore anni tam varia & tam multa venatio: homo, non quàm isti sunt gloriosus, renidens, condimentis ait varietatem illam & speciem ferinae carnis ex mansueto sue factam. CATO Censorius in eos, qui subinde ambirent magistratum, non inscitè dicere solebat, eos [Greek words]. id est, Non aliter quàm viae ignaros semper velle cum virgiferis incedere, ne errarent. Magistratus enim ex more lictoraut aliquis virgam gestans praecedebat. Erasmus in Adagijs. CICERO Q fratris, staturae alioqui paruae, expicta imagine longa staturam suam mentientis, ambitionem reprehendit. Videns enim eam imaginem: Quintus, ait, frater meus dimidius maior est, quàm totus. Idem cùm Lentulum generum suum, exiguae staturae hominem, longo gladio accinctum vidisset: Quis, inquit, generum meum ad gladium alligauit? Macrob. lib. 2. cap. 3. Saturn. M. Tul. Cicero cùm humeris se Reip. de exilio reportatum gloriaretur, Vatinivs salsè intulit: Vnde ergo tibi varices? Macrob. lib. 2. cap. 3. Saturn. Post pugnam Pharsalicam cùm fugam Pompeius consciuisset, referente Nonio CICERONI, septem ipsis adhuc aquilas superesse, hortante???ue idcirco, vt bono animo esset: Rectè moneres, infit, si cum graculis esset bellum gerendum. Plut. in Apophthegmatibus. CICERO apud Damasippum coenans, cùm ille mediocre vinum mensae adhibitum, grandiloquis verbis extollens diceret: Bibite phalernum hoc, quadraginta annorum est: respondit: Benè fert aetatem. Facetè, vnde gloriam ille vino petebat, hic veniam dedit. Macrob. lib. 2. cap. 3. Saturn. TIBERIVS Caesar Apionem AIexandrinum, superbissimum grammaticum, vocat Cymbalum mundi, quòd hominem honesta fama donaret, quae per vniuersum mundum amabiliter resonaret. Plinius verò Tympanum, ob arrogantiam publicae famae, quòd famam daret potiùs, quàm honestam famam. Erasmus in Adagijs. C. Caesar CALIGVLA compererat prouincialem locupletem in Gallia ducenta H-S. numerasse vocatoribus, vt per fallaciam conuiuio interponeretur, nec tulerat molestè tam magno aestimari honorem coenae suae. Huic postero die sedenti in auctione misit, qui nescio quid friuoli ducentis millibus traderet: diceret???ue coenaturum apud Caesarem, vocatuipsius. Suetonius. Boleslaus III. Polonorum rex, Glogouiae ab Henrico IV. Imp. obsessus, legatos de pace misit. Caesar ambitiosè admodum & arroganter ostendens legatis thesaurum, quem ingentem habebat: Hic, inquit, Polonos perdomabit. Legationis princeps SCARBICVS comes stultam Caesaris iactantiam notans, anulo quem digito gestabat, in thesaurum proiecto: Aurum, inquit, adijciamus auro. Id scomma intellectum Caesar, gratias agendo elusit: Habdanck, inquiens lingua Germanica, quod est, gratias ago. Inde familiae id nomen mansit, vt Habdanci dicantur. Cromerus lib. 5. Cocvs ducis Mediolanensis rogauit principem, vti se Asinum faceret. Causam rogatus: Video enim, inquit, omnes eos quos extulisti, prae superbia & ambitione asinos euasisse. ita vt omnino afini vita suauissima videatur. Poggius in Facetijs. Mediolanensis quidam eques multis catenis collum ornatus incedebat. Eum conspicatus NICOLAVS Nicolus Florentiae, vir facetus & doctus: Caeteri stulti, inquit, vnica catena egent: huius tanta est insanià, vt vix multis coërceri po???et. Ide. FRIDERICVS III. Caesar, Romam petens Venetias venerat. Veneti eum exceperunt hospitalissimè, officiosissime???ue: inde discessuro abacum ex vitro elegantissimè concinnatum exornatum???; donaturi erant, illum???; inter alias ex auro, argento??? & gemmis diuitias, quas illustrioribus hospitibus solent ostentare, seposuerant. Quò Fridericus ab ijs deductus, gemmas & alia preciosiora in manus sumit, & quae magis ex ijs placerent, magis laudabat. Cum??? illi abacum suum vitreum verbis magnificis extollere non desinerent, innuit morioni suo, vt mensam reponendis vitris appositam commoueret: qua commota, prolapsa vitra confringuntur, arridente Caesare, ac dicente: Nunquam aurea vel argentea vasa ad tam l???uem casum ita fuissent comminuta. Quo dicto, pro vitreis, aurea à Venetis munera extorsit. Dubrauius lib. 28. LEGATI duo Constantiensis concilij ad Petru̅ de Luna pscudopontificem missi, in altercatione, quam super iure Pontificatus cum ipso habebant, cùm Petrus dixisset: Hîc est arca Noë. designans apud se ius esse apostolicae sedis: In arca Noë (inquiunt) belluae fuerunt permultae. Gogipanusiocus. LVDOVICVS XII. Francorum rex, quendam de honestis faciei cicatricibus insolenter gloriantem: Hae verò ipsae, inquit, monumento tibi sint in posterum, ne fugiens faciem vnquam retrouertas. Corrozetus de Dictis & factis memorabilibus. Crudelitatis. FRIDERICVS Palatinus Rheni anno 1462. Carolum Marchionem Badensem, Io. episcopum Spirensem, & Huldricum comitem Virtenbergensem, Heidelbergam obsidentes, & de vrbe oppugnanda consultantes, equitatu suo ex improuiso circundatos cepit: populares ex vrbe procurrentes, vndique disclusos hostes memorabili victoria superarunt. Captos principes, & magna pecuniae vi redemtos, splendido excepit conuiuio: obsonia regali luxu illata, panis solus deerat. Causam rogatus Princeps: Vastatis vestra incursione segetibus, respondit, quam rusticis meis, eam & mihi iniuriam intulistis. Discite nunc subditorum sudoribus parcere, quorum laboribus victum nostrum constare videtis. Hedio in Chronico, & Nauclerus. Petulantiae. Hoc adagio, Scopum attingere, festiuiter vsus est DIOGENES in puerum saxa in crucem iaculantem: Euge, inquiens, continges tandem aliquando scopum. Erasmus in Adagijs. Adulationis. Athenienses M. ANTONIO obuiam profecti, adulandi gratia, Mineruam sibi nubilem esse dixerunt, quam Libero patri (M. Antonio scilicet) despondere vellent. Is arrepta occasione, mille talenta dotis nomine ab adulatoribus exegit. Plut. in Antonio. Loquacitatis. Ex Hellesponto in Atticam venerat amator quidam, GNATHAENAE scortilli fama pellectus. Quum???; admissus commodùm accubuisset, erat inter pocula loquacior impendio, ac planè [Greek words]. Id mirabunda mullier, cupiens???ue finem, sie illum adorta fertur, Annón ab Hellesponto te profectum dicis? quum ad nuisset is: Et quo (inquit) pacto ciuitatum illie primam ignorare, videris? Scitante autem eo, qúaenam foret haec? Sigaeum, respondit Gnathaena. aptè admodùm & concinnè ex nominis ratione silentium illi suadens. Caelius libro 21. capite 45. A. L. P. Sestius adhibuerat CICERONEM cum nonnullis alijs in iudicio aduocatum. Qui cùm dicere ipse omnia vellet, neque cuiquam permitteret verbum facere, vbipatuit absolutum iri, quia iudices iam sententias ferebant: Vtere hodie, inquit, Sesti, tempore. cras enim priuatus eris. Plut. in Cicerone. Inciuilitatis. Phyromachus panem in lente intingens, catinum subuertera??? Tum CHAEREPHON parasitus: Dignus est poena, exclamauit, quando comedendi imperitus, pingere voluit. Athen. libro sexco, capite tertio. Cùm no̅ vocatus ad coenam Chaerephon venisset, GNATM AHNA meretrix eum poculo prouocans: Recipe temerarie, inquit. Qui ait: Ego temerarius? Et quis magis, inquit Gnathaena? cùm vel non vocatus accedas. Athen. lib. 13. cap. 17. Tarsensis quidam ventrem habens lubricum, noctu stercore ostium ATHENODORI Stoici foedarat. Ille cum seditione??? acriter in concione reprehenderet: Vrbis (inquit) morbus & malus habitus, tum ex multis rebus, tum ex excrementis persici potest. Strabo lib. 14. AVGVSTVS cùm ei quidam libellum trepidus offerret, & modò proferret manum, modò retraheret: Putas, inquit, te assem elephanto dare? Macrob. lib. 2. cap. 4. Saturn. Nobilis quidam Gallus in armis assiduè versatus in aulam venerat. Ibi cùm pacis studia, conuersationes literariae simul & ludicrae, in conuentu procerum & primariarum feminarum [2959] excolerentur, ille qui nihil praeter bella sapiebat, tanqua̅ canis in balneo omnium sese risui exposuit. Cùm toruo vultu, Armorum sese vsum nosse, reliquas nugas ne pili quidem facere dixisset: eam vocem generosa MATRONA excipiens, Ergo per haec pacis tempora cum armis tuis armario includere, vt bellicosi Martis instar in templo Iani ferreis vinctus cathenis quiescas, donec Bellona te denuò euocet. Balth. Castilioneus in Aulico. Scurrilitatis. CLEOMENES Spartanorum rex populabundus fines Megalopolitanos ingressus, tum ingentem praedam congessit, tu̅ magnam vastitatem edidit agri. Deni???; captis artisicibus, qui ludicram artem faciebant, & veniebant ex Messene, excitauit in hostico theatrum: exhibitis???; quadraginta minarum sumtu in vnum diem ludis, sedit illic ad eos spectandos: non quòd duceretur eo spectaculo, sed vt reprehenderet Megalopolitanorum scurrilitatem in spectandis ludis. Plutarchus in Cleomene. Memoriae proditum, CLEOPATRA spectante, M. Antonium piscari solitum, qui ad peritiam artis ostentandam vrinatores occultè submitteret, vti pisces priùs captos sub aquis hamo affigerent. Sensit callidissima regina ducis vanitatem: mirari tamen, tanquam nescia eorum quae fierent, praedicare???; Antonij in piscatu felicitatem: hortatur???; primores, vt voluptuosae piscationi sibi & Antonio adsint. Ipsa interea vnum quendam subornat, vt Romano vrinatore praeuento, quod dabatur, hamo applicaret. Sensit Antonius calamum praeda degrauari, eo??? sublato fumosum piscem pro viuo extulit. Tum verò caeteris ridentibus, Cleopatra & ipsa suauiter ridens: Relinque, ait, imperator clarissime, Alexandrinis calamum & retia: tuum est exercitus ductare, hostes prosternere, vrbes expugnare. Plut. Vibius Crispus orator, rogatus, Ecquis esset cum Caesare in co̅claui? respondit, Ne muscam quidem intus esse. Ancipiti ioco Domitiani consuetudinem notans, cui mos erat quotidie sibi secretum horarium captare, nec interim aliud ferè ageret, nisi quòd muscas captas siylo configeret. Erasmus in Adagijs. Superstitionis. Verrem Romani castratum porcum vocant. Cùm autem conditionis homo libertinae, studio aspersus superstitionum Iudaicarum, Caecilius nomine, tenderet summotis Siculis nomen deferre Verris: Quid, inquit CICERO, Iudaeo cum porco? Plutarchus in Cicer. Hispanorum assertionem de miraculis eius, qui cum patre de regno contenderat, quanqua̅ asseuerantissimè instarent, P???VS II. Pp. irrisit: id???; aegrè ferentibus, An nescitis inquit, vita miracula fieri, non morte? Campanus in eius vita. Hypocriseos. Venitaliquando Constantinopolim Alexandrinus PATRIARCHA, vir grauis, & Imperatori Andronico Palaeologo percharus. Is cùm videret, quanti Athanasium Patriarcham Constantinopolitanum Andronicus faceret, quantoperè nomen eius admiraretur, adeò vt eum D. Chrysostomo compararet sestiuè admodum magnilo quentiam & ostentationem eius taxauit, his verbis: Erat, inquit, sutor quidam, qui selem albam habebat, vnum quotidie murem domi capie̅tem: quae aliquando in vas attamento plenum sutorio d???lapsa, tota nigra euasit. Proinde mures, eam monastico habitu sumto carmbus deinceps abstinere velle rati, sine vllo metu vagantes, coria roserunt. Illa verò tantam multitudinem conspicata, capere omnes non poterat, sed duos comprehensos deuo rauit. Et caeteti quidem fuga sibi consuluêre, vehementer mi rantes, quòd sumto monastico habitu crudelior euasisset. Vereor igitur, inquit, ne & Athanasius hic, iam sedem patriarchicam consecutus, priorem asperitatem posteriore deleat. Gregoras lib. 2. Iniustae distributionis. C. Iul. Caesar, peregrinos ac nouos homines in Senatum admiserat, praecipuè Gallos. Inuentus est LIBELLVS hoc continens: Bonum factum, ne quis Senatori nouo curiam mo̅strare velit. Item illa publicè canebantur: Gallos Caesar in triumphum duxit, idem in Curiam, & rursus: Galli brachas deposuerunt, latum clauum sumserunt. Suetonius. M. T V L. Cicero facilitarem Caesaris in eligendo Senatu, irrisit palám. Nam cùm ab hospite suo P. Mallio rogaretur, vt decurionatum priuigno eius expediret, assistente frequentia dixit: Romae si ius habebit Pompeius, difficile est. Macrob lib. 2. Saturn cap. 3. Bonifacius IX. Pp. natione Neapolitanus, exfamilia Tomacellorum. Appellantur autem vulgari sermone Tomacelli, cibus factus exiecore suillo contrito, atq; inuoluto interiro pinguedine porci. Contulit Bonifacius se Perusium secundo sui pontificartus anno. Aderant autem fratres & affines ex ea domo permulti, qui ad eum confluxerant lucri cupiditate. Ingresso Bonifacio vrbe̅ sequebatur turba primoru̅, inter quos fratres erant & caeteri ex ea familia. Quidam cupidiores noscendorum hominum quaerebant, Quínam essent qui sequerentur? Dicebat vnus, item alter, hic est Andreas Tomacellus, hic Ioannes Tomacellus. Et QVIDAM facetus: Permagnum fuit iecur istud (inquit) ex quo tot & tam ingentes prodiêre Tomacelli. Poggius in Facetijs. Qua die Anglottus Romanus factus est à pontifice Eugenio Cardinalis, quidam LAVRENTIVS sacerdos vrbanus, domum redijt hilaris applaudens, totus???; in risum aclaetitiam effusus. Cùm rogarent vicini, Quídnam si obtigisset noui, quòd tam laetus & alacris esset? Bene, inquit, est. Magna in spe sum, posteaquam dementes atque insani Cardinales fieri coeperunt, propediem Cardinalem me quoque futurum. Poggius in Facetijs. Tyrannidis. Antigono occiso, eius occisores rerum potiti, omni iniuriaru̅ genere Phrygios affecerunt. AGRICOLA verò quidam agellum fodiens, rogatus quídnam faceret: Ego, suspirans inquit, Antigonum refodio. Longè tolerabiliorem sub tyra̅no, quàm sub tyrannicidis seruitutem fuisse, indicans. Brusonius lib. 6. cap. 21. C. Iul. Caesar cum M. Bibulo consulatum gerens, quòd absque vllo eius respectu Remp. versaret, ???ocandi occasionem vulgò dedit. Fuêre QVI quoties ex more tale aliquid agerent, quod consignatione diei & coss. egeret, non Caesare & Bibulo, sed Iulio & Caesare coss. gestum, scriptis mandarent. Hinc vulgati mox sine auctore versiculi: Non Bibulo quicquam nuper, sed Caesare gestum est: Nam Bibulo fieri consule nil memini. Suetonius in Caesare, & Plutarchus. Ab Androne quodam Laodiceno salutatus CICERO cùm causam aduentus requisiuisset, comperissetque (nam ille se legatum de libertate patriae ad Caesarem venisse respondit) ita expressit publicam seruitutem: [Greek words] Siobtinueris, & pro nobis intercede. Macrobius libro 2. capite 3. Saturn. Trecasses Belgae Atilam omnia vastantem, clementem sensêre, ob LVPI Episcopi iocum, qui ante moenia vrbis Atilam excipiens: Saluum aduenisse (inquit) gaudeo, flabrum & ira̅ Domini Dei???; mei. Eo cognomine & elogio posthac Atila̅ vsum esse fama est. Auent. lib. 2. Annalium Boiorum. Perfidiae priuatae, publicae cuiuscun???. DEMOSTHENES furi, cui cognome̅ e???at Chalco, id est aereo, cùm pubicè vigilias & lucubrationes eius perst???ingeret: Noui, inquit, molestum tibi esse quòd lucernam habeam accensam. At vos nolite mirari Athenienses, si surta committantur, cùm fures aereos, parietes habeamus luteos. Plutarchus in Demosth. Cùm in balneis vidisset [Greek words] DIOGENES Cynicus, id est, furem vestium, dixitilli: Num ad vnctiunculam, an ad aliud vest mentum? Lusit affinitate vocum, quae Latinè reddi non potest. Graece est, [Greek words] dictiones minimo discrimine soni inter se differunt. [Greek words] ab [Greek words] vnguentum est, vnde & aliptae dicti: inde [Greek words], diminutiuum. [Greek words] duae dictiones, sed ob syna oephen propemodum vna videtur: quam si remoueas, est, [Greek words] id est, aliam vesticulam. In balneis enim olim vngebantur, & ibidem fures suum agebant negotium, quòd positis vestibus lauare mos erat Notabatitaque furem, quòd alibifuratus vestem, eò venisset alteram furaturus. Laërtius lib. 6. & Bruson. lib. 2. cap. 40. Quum Silus testis laesisset Pisonem reum, cui M. CRASSVS aderat, prolato crimine, quod se in eum dictum audisse dicebat: Potest fieri Sile, in quit Crassus, vtis, vnde te audisse dicis, iatus dixerit? Annuit Silus. Potest etiam, inquit, fieri, vt tu no̅ rectè intellexeris? Quum id quoq; toto capite annuisset Silus, vt se Crasso daret, subiecit Crassus: Potest etiam fieri, vt omnino quod te audisse dicis, nunquam audieris? Hoc adeò praeter expectationem erat, vt Silum testem omnium risus obrueret. Erasm. lib. 6. Apoph. Vectius cùm monumentum patris exarasset, ait AVGVSTVS: Hoc est verè monumentum patris colere. Cùm audisset inter pueros; quos in Syria Hero des rex Iudaeorum intra b???matum iusserat interfici, filium quoq; eius occisum, ait: Meliùs est Herodis porcum esse quàm filium. Herodes enim Iudaeus porcina carne abstinebat. Macrobius libro secundo Saturnal. capite 4. CLAVDIVS Caesar conuiuae, qui pridie scyphum aureu ̅ surripuisse existimabatur, reuocato in diem posterum, calicem fictilem apposuit. Suetonius. GALIENVS Imp. gemmarum adulterinarum venditorem vxoris impulsu flagitantis vindictam, simulatae mortis metu puniuit. Iussit enim hominem corripi, quasi leoni obiecturus. Deinde è caucea, dum impostor & populus respectat, terribi [2960] lem leonem metuens, prosilijt capus. Cunctis rem ridiculam mirantibus, per praeconem dici iussit: Imposturam fecit, & passus est. Trebellius Pollio. VESPASIANVS Imp. versum Graeccum è Comico quodam ex tempore recitauit de Cerylo liberto, qui diues admodum ob subterfugiendum quandoq; ius fisci, ingenuum se & Lachetem mutato nomine coeperat efferre, [Greek words] Suetonius. CAROLVS IIX. Gallo???um rex. Neapolitana expeditione legatis Florentinorum, quorum fidem habebat suspectam, nihil respondit, sed in pariete descriptos grandioribus literis versus duos legendos exhibuit: Con cortesie e sede poca Va à Firenza vender l’occa. Prouerbij origo talis narratur. Rusticus Florentiae ansere̅ mulieri primariae, concubitus mercede, vendidit. Voto potitus, coram marito nihilominùs precium anseris exegit. Mulier ne suopte periret indicio, illud absq; cunctatione persoluit. Versutiam igitur & perfidiam blandis verbis tectam Florentinis rex obijciebat. Acgidius Corrozetus de Dictis & factis memorab. LVDOVICVS XII. Francorum rex legatis Graecorum contra Turcas classem petentibus, gentis perfidiam Alexandri gra̅matici versu recitato notauit: Barbara Graeca genus retinent quod habere solebant. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis mem. EPISCOPVS Carnutensis, cùm collegij Canonicorum quadam in re ope indigeret: singulospriuatim allocutus, benignu̅ tulit responsum: atvb??? in rem praesentem ventum est, nihil obtinuit. Eo facto offensus, omnes simul ad coenam inuitaui???: cum???; singuli coenam suam pro more & instituto maiorum in medium conferrent, carnes alius, alius pisces, olera, oua, legumina: coquo praecepit, vt in vnam ollam coniecta omnia simul coqueret, & conuiuis apponeret, quod genus cyceonis Hispani Ollam putridam appellare consueuerunt. Indignè id ferentibus Canonicis: Tam, inquit, symbolae vestrae in vnum collatae & aspectu & gustu ingratae sunt, singulae alio qui per se lautae, quàm suffragia vestra seorsim blanda, coniunctim verò mendacia & improba extitêre. Anno gratiae 1288. qui est annus regni regis EDOARDI I. &c. fol. 3246 Formae, Staturae. CYRVS praecepitgrypo, vt simam duceret vxorem. Id enim congruum futurum. Plut. lib. 2. Quaest. conuiu. I. Laërtius prodidit memoriae, cùm esset Chrysippus tenuis corpore, quod intelligi poterat ex ipsius statua, quae erat in Ceramico (occulebatur enim penè illa à vicina equestri statua) CARNEADEM ipsum appellare solitum Crysippum, vna im mutata litera: quòd illa ita tegeretur, vt vix appareret. Victorius lib. 24. Var. lect. cap. 19. HIPPOMACHVS aliptes, laudantibus quibusdam hominem procerum longis manibus, vt bonum pugiIem: Certè, inquit, si corona quae suspensa est, detrahenda sit. Plutarchus de Cupiditate diuitiarum. Plutarchus primo capite II. libri [Greek words] quo loco de iocis subtiliter atq; eruditè disputat, cùm docere vellet inueniri, qui vitia quaedam corporis obici sibi in risu non molestè ferant, narrat ita affectum fuisse animo Ant goni regis AMICVM: cùm enim regem talentum poposcisset, nec obtinuisset, pe???ijt vt comites sibi spiculatores???; traderet, ne in via sibi insidae fierent. ???ta tangere regis auaritiam volens. Tunc Antigonus iussit, humeris pecuniam eam portaret: erat autem ille gibberus. Victorius Var lect. lib. 10. cap. 8. In Galbam eloquentia clarum, sed quem gibbus destruebat, M. LOLLII vox circunferebatur: Ingenium Galbae malè habitat. Macrob. lib. 2. cap. 6. Saturn. In Galbam oratorem ORBILII Grammatici iocus fuit. Prodierat Orbilius in reum testis: quem Galba vt co̅funderet, dissimulata eius professione, interrogauit. Quid artium facis? respondit, In sole gibbos fricare soleo. Macro bius libro 2. capite 6. Saturn. AVGVSTVS Caesar Galbae, cuius informe gibbo erat corpus, agenti apud se causam, & frequenter dicenti: Corrige in me si quid reprehendis, respondit: Ego te monere possum, corrigere non possum. Macrob. lib. 2. cap. 4. Saturn. MCRASSVS orator excellentissimus, cùm testis compellatus instaret: Dic ergo, Crasse, qualem me reris: Talem, inquit, ostendens in tabula pictum infacetissimè Gallum exerentem linguam. Plin lib. 35. cap. 4. Vatinius homo suit asperior & minùs reuerens in causis dicendis magistratuu̅, collo strumoso. Hic ad tribunal petijt quippiam à Cicerone praetore. Quo non concedente, sed diu deliberante: Equidem, inquit, si praetor sim, de eo non haesitarem. Tum conuersus: Atqui ego, inquit CICERO, non habeo ta̅ tum collum. Plut. in Cicerone. IDEM cùm in ea prouincia, quam Quintus frater rexerat, vidisset clypeatam imaginem fratris, ingentibus lineame̅tis vsque ad pectus ex more pictam (erat autem Quintus ipse staturae paruae) ait: Fratermeus dimidius maior est, quàm totus. Cùm Lentulum generum suum exiguae staturae homine̅ longo gladio accinctum vidisset: Quis, inquit, generum meum ad gladium alligauit? Macrob. lib 2. c. 3. Saturn. CICERO Voconio occutre̅s, qui secum ducebat tres insigniter deformes filias, submisssè ad amicos dixit: Inuito Apolline seminauit liberos. Plutarchus in Apoph. VESPASIANVS Imp. vtebatur versibus Graecis tempestiue satis. De quo dam procerae statura impro bius???; nato: M [Greek words] Suetonius. DOMITIANO Caesari nònnihil paterni lepôris inerat. Eius illa referu̅tur de Metio, qui in cultu corporis multus erat: Velle̅, inquit, tam formosus esse, quàm Metius sibi videtur. Alterius comam permixta canicie flauescentem, perfusam mulso, niuem appellauit. Suetonius. Antipatro, qui Imperatori Seuero ab epistolis erat, auidiùs affectante siliam HERMOCRATI in matrimonium tradere, non cessit priùs, quàm Imperatoris Seueri auctoritas accessit. Scitante ex eo familia???um quodam, Quando esset ana calypteria (sic dicebantur munera quae sponsus sponsae tribuebat, cùm se primùm videnda̅ praebuisset) praebiturus: vrbanè inquit Hermocrates, Imò verò encalypteria, postea quàm ita deformem sum ducturus. Caelius ex Philostrato, libro 21. ca. 26. A. L. Bernardinus Velascus, qui fuit apud Ferdinan du̅ Hispaniae regem equitum magister, vir apprimè nobilis & elegans, puellam ex Reginae aula vehementer adamabat, & more Hitpanico studiosissimè percolebat. In ea Velascus quum venustatem impensè laudaret, nihil ad absolutae formae dignitatem deesse praedicabat, praeter plenioris succi habitu̅: erat enim gracilinate virginali. Haec, vti fit in aula, amanter ad bonae spei significationem viridi colore argumentum amatori Velasco dederat, quo is in cultu familiae vteretur. Prodeunti itaq; Velasco, & pueros seruos???; à pedibus viridi colore indutos ostentanti, CONSALVVS Magnus occurrit: laudata???; eius cultus nouitate: Rectisssimè sapis (inquit) Velasce, cum hoc enim viridi proculdubiò pinguescet Iocatus scilicet in strigosam eius amicam, translato dicter j sale à pastione mularum: nam Hispani recentis graminis & herbae medicae farraginem viridis nomine appellant, qua adulto vere mulas enutriunt, vt vbertimè pinguescant. Quo scommate nihil lepidius viri eius aulae elegan???es existima???unt. louius in Consaluo. RVSTICVS quidam plebano A lotto Florentino, intrare ne in vrbem (quia sera iam erat vespera) posset, interroganti, respondit: Currus foeno onustus posset, nedum tu. alludens salse ad eius obesitatem, & cum vulpe vulpinans. Auctor Vitae. Cultus, Fuci??? corporis. ZENO Cittieus in quendam circa formae curam studiosiorem quàm deceret virum, quum imbricem lentè ac circumspectè transiret: Meritò, inquit, suspectum habet lutum, in quo non potest seipsum vt in speculo cernere. Laërt. lib. 7. c. I. De Myrone, qui LAIDIS noctem rogauerat, à meretrice pulcrè sugillato, sic scribit Ausonius: Canus rogabat Laidis noctem Myron: Tulit repulsan??? protinus. Caussamq; sensit, & caput fuligine Fucauit atra candidum: Idem???; vultu, crine non idem Myron, Orabat oratam priús. Sed illa formam cum capillo comparans, Similemq; non ipsam rata, Fortasse & ipsum, sed volens ludo frui, Sic est adorta callidum: Inepte, quid me, quod recusaui, rogas, Patri negau??? iam tuo. Senectutis. DEMO, cognomento Mama, tibia super coena̅ canente, Lamia ia̅ Vetula, quam summoperè amabat, cùm rogaret ea̅ Demetrius Poliorcetes rex: Quid tibi videtur Anus, inquit, rex. Iteru̅ appositis secundis mensis cùm diceret ei ille: Vidésne quàm multa mihi mittat Lamia: Plura, inquit, à matre mea mittentur tibi, si cu̅ ca quoq; volueris cubare. Plut. in Demetrio. Valetudinis, Caecitatis. ANTIGONVS rex vnoculus, allato instrumento praegrandibus scripto Iiteris, [Greek words], id est, Haec quidem vel caeco perspicua sunt. Plutarchus [Greek words] decade 2. PHILIPPVM Macedonum regem, orsum dicere in Aetolos maximè violenter, Phaneas interfatus, No̅ in verbis rem verti ait: aut bello vincendum, aut melioribus parendu̅ esse. Tum ille, Apparet id quidem (inquit) etiam caeco. iocatus in valetudine̅ oculorum Phatieae, dicacior natura quàm regem dece [2961] ret, & ne inter seria quidem risu satis temperans. Liuius libro 32. At Polybius lib. 16. hoc ipsum vibanitati tribuit, cuius ne aduersis quidem in rebus obliuisceretur, natura [Greek words], hoc est, qui eleganter & lepida voce saléve aspergere alios nosset. PVBLIVS mimus celebertimus. & Iul. Caes. gratiss. cùm herus eius seruum in sole resupinu̅ hydropicu̅ videret, & quid illic ageret quaesiuisset: ex improuiso etiamnu̅ puer respondit, Aquam calefacit. Orta inter co̅uiuas disceptatione, quôdnam esset otium molestissimu̅? Podagrici pedes, dixit. Macrob. AVGVSTVS Caesar Vatinio in prima sua aetate eleganter insultauit. Confusus ille podagra, volebat tam en videri discussisse vitium, & mille passus ambulare se gloriabatur. Cui Caesar: Non miror, inquit: dies aliquanto sunt longiores. Macrobius lib. 2. c. 4. Saturn. Obliuionis. AVGVSTVS Caesar, nome̅clatori suo, de cuius obliuione querebatur, dicenti: Nunquid ad forum mandas? Accipe, inquit, commendaticias: quia illic neminem nosti. Macro bius lib. 2. cap. 4. Saturn. Seruus quidam missus à domino ad amicum, mandatoru̅ oblitus, instar stipitis immotus stabat. AMICVS tarditatis eius gnarus: S???io quid velis, inquit, & ostenso praegrandi mortario, Hoc cape, & ad herum tuum deser. Paruit ille. Cùm domum reuertisset, dominus primo aspectu rei nouitate motus, postea verò id quod res eratsuspicans: Atqui grandiùs hoc est, ait, quàm vel???m. Refer ergo quamocyssimè, & aliud apporta. Sic obliu???onem suam seruus sudans & anhelans luit. Poggius in Facetijs. Paupertatis, Bonorum cuiuscun??? defectus. Hegesander narrat EVCLIDEM Seutlum cognominatu̅ (erat autem parasitus) cùm quidam plures sonchos ei in coena apposuisset, dixisse, Capaneus ab Euripide introductus in Supplicibus erat peru???banus, odio prosequens mensam quae intumerceret valde. Athen. lib. 6. c. 6. CHAEREPHON parasitus pane nigriore in conuiuium illato: Vmbram panis video, inquit, at vbi panis ipse? PHILOXENVS Prernocopis nigris panib. appositis, Quid tu diei noctis tenebras infers? exclamauit. Athen. lib. 6. c. 5. STRATONICVS aduenam quendamSeriphi rogauit, Quódnam crimen lege apud eos exilio expiaretur? Vt audiuit, testamentarios exterminari: Quin igitur, inquit, testamentum supponis, quo ex his angustijs solum mutes illuc? Plutarchus de Exilio. Iocatur apud Alexidem QVISPIAM, citante Athenaeo quòd cùm nonnulli frugaliores abstinerent ab ijs qu???bus esset anima, ipse nihil huiusmodi attulisset, ne̅pe mercatus pisces mor tuos. Erasmus in Adagijs. T. Quíntius cum Philopoemene Achaeorum praetore, qui magnum equitatum & peditatu̅ habebat, sed re pecunia???ia deficiebatur, iocans, ait: Manus Philopoemen habet & crura, ve̅trem non habet. Et erat enim habitus quoq; is Philopoemenicorporis. Plut. in Apoph. Vlmorum altitudinem Ariciae miratum ferunt legatum regis Pyrrhi CYNEAM, facetè lusisse in austeriorem gustum vini, Meritò vitem matrem eius pendere in tam alta cruce. Plinius libro 14. cap. I. MILITES C. Iul. Caesari militari ioco alternis versibus exprobrauêre, lampsana se vixisse apud Dyrrhachiu̅ (olus id syluestre est) parsimoniam praemiorum exprobrantes. Pl???n l. b. 19. Ignobilitatis. Tharsensis AMPHIAS, quem sama erat ex horti custode ortu̅ esse, obijciens ioculariter praesidis prouinciae amico nataliu̅ obscuritatem, moxsubijciens: Sed nos eodem ex semine sumus sati, risum mouit. Plut. lib. 2. Quaest. con. I. Octauius CICERONI recitanti ait, Non audio quae dicis. Tu̅ ille, Mirum, cùm bene foratas habeas aures exprobra̅s ei barbariem, quia Libyis oriundus dicebatur Octauius, qui solebant aurem forare, & gemmas appendere. Macrobius lib. 7. Saturn. cap. 3. & Plut. 2. Conu. I. Celebratur scomma M. TVLLII tortum in quen da̅ salsamentarij filium, cuius tacito auctoris nomine meminit qui scripsit rhetoricem ad Herennium, in schematis specie, quae dicitur significatio per consequentiam: Vt, inquit, si salsamentarij filio dicas, Quiesce tu, cuius pater se cubito emungere solebat. Erasmus in Adagijs. Seruiutis. Seruus quidam CALLISTIVM Prochelenam cognomento nobile scortu̅ mercede conduxit, ac cùm per aestatem nudus iaceret, ea vibicibus plagarum conspectis, Vnde hae tibi infelix? tunc ait ille: Cùm essern puer, ius mihi in fusum est & illa, Vitulinum videlicet. Athen. lib. 13. C. 18. Parentum, Coniugum, Amiconum impudicitiae, infelicitatis, ineptiae. Cùm Metellus Nepos aliquando inter disputa̅dum identidem repeteret, Quis est pater tuus? Tibi, inquit CICERO, hanc responsionem mater tua effecit difficiliorem. siquidem Nepotis matrem fama erat impudicam esse: ipse autem habebatur leuior. Acrelicto aliquando tribunatu pl???bis, raptim in Syriam nauigaui??? ad Pompeium, moxinde maiore est inconstantia reuersus Plut. in Cicerone. Alter M. Crassi F Actium quendam videbaturspecie referre, ideoque ma???i maculam Actij causa turpem murebat. Cùm hic orationem in senatu magna comprobatione habuisset: interrogatus CICERA quid ei videretur? Axios, inquit Graecè, Crassu. Ibidem. FAVSTVS Syllae F. cùm soror eius eodem tempore duos moechos haberet, Fuluium fullonis filium, & Pompeium cognomine Maculam: Miror, inquit, sororem meam habere maculam, cùm fullonem habeat. Macrobius libro 2. Saturnalium, capite 2. Plancus in iudicio fortè amici, cùm molestu̅ TESTEM destruere velIet, interroganit (quia Sutorem sciebat) quo artificio se tueretur. Ille vrbanè respondit, Gallam subigo. Sutorium hoc habetur instrumentum: quod non infacetè in adulterij explorationem ambiguitate conuertit. Na̅ Plancus in Maeuia Galla nupta malè audiebat. Macrob. lib. 2. Saturn. c. 2. CONFITENDO SVA ALIORVMVI MALA IOCOSÉ. DEMOCRATES orator, ascendens in pulpitum in concione Atheniensium, se & ciuitatem parum posse, dixit, sed magnopere inflatum esse. Plut. in Politicis. BRASIDAS in praelio iaculo per clypeum vulneratus, eodem ex vulnere recepto hostem interemit. Quomodo vulneratus esset, rogatus: Proditus, inquit à clypeo. Plut in Apophth. Dicebat ipsa PHRYNE iam anus, pluris gloriae causa distrahere fecem suam. Plut. in Praeceptis sal. DIOGENES suam Corintho Athenas, ac denuò Corinthum Athenis migrationem, co̅tulit regis Persarum, vere Susis, hyeme Babylone, aestate apud Medos commorationibus. Plutarchus de Virt. profectu. DESTRATONICO refert Athen. lib. 8. Is quu̅ esset parum insignis citharoedus, haberet???ue in ludo suo nouem Musarum imagines, & Apollinis vna̅, discipulos duos, rogatus à quopiam quothaberet discipulos? [Greek words], inquit, [Greek words], lude̅s amphibologia. [Greek words] accipi potest, annumeratis dijs: aur, dijs fauentibus. IDEM cùm ludum aliquando aperuisset, in quo artem suam doceret, illic???ue statuas nouem Musarum dedicasset, Apollinis???ue vnam, duos autem tantùm discipulos haberet: quaesitum???ue ex eo esset, Quot discipuli ipsius forent? respondit, [Greek words] Intellexisse verò illum, numeratis etiam dijs numerum cum confici, constat: sed elegans est dictum propter amphiboliam, [Greek words], hoc est, vel vnà numeratis, vel fauentibus dijs. Victorius libro secundo Var. lect, capite 32. SOCRATES Atheniensis, cùm vxorem Xanthippen contumaciùs ac clamosiùs in se agentem diu tolerasset, ac postremò aqua sordida ab eadem perfunderetur: alta voce ridens dixisse fertur: Sciebam Xanthippen tonantem quandoque pluituram. Laërtius, & Gellius. Tha???sensis AMPHIAS, dum alienam ignobilitatem taxat, suam vrbanè fatetur. Vide paulò autè, Ignobilitatis. ANTIGONVS rex, dicacitatis studio ita tenebatur, vt ne sibi quidem parceret. Nam cùm oculo altero esset orbatus, accepta aliquando epistola grandibus literis scripta: Hae in quit, etiam caeco apparent. Plutarchus in vndecimo libro Symposiacon. AGATHOCLES Syracusiorum tyrannus, inter conuiuandum sumta grandi capedine aurea dixit, se non priùs ab arte figlina destitiste, quàm talia poculorum figmenta studiosè fecisset. Neq; enim artem suam dissimulabat, quinimò laudi sibi ducebat, quòd sua virtute ex infimo loco ad summum dignitatis fastigium emersisset. Diod. lib. 20. Aedilitatem agens Caesar cum M. BIBVLO, Capitolium ac forum, comitium???; & basilicas ac porticus adornauerat, ludósque insuper fecerat communi impensa. Sed quia collegae obscuriùs, clarissimum Caesaris nomen erat, cùm omniu̅ gratia reflecteretur in Caesarem, iocatus est Bibulus, Idem sibi quod Polluci contigisse: etenim vt ille cum fratre communem domum habens in populo ignoraretur, cùm Castoris tantùm domus diceretur: sie communem suam ac Caesaris largitate̅, vnius, & non alterius iactari. Sueton. AVGVSTVS Caesar Aiacem tragoediam scripserat, eandem???; quòd sibi displicuisset, deleuerat. Postea Lucius grauis tragoediarum scriptor interrogabat eum, Quid ageret Aiax suus? Et ille: In spongiam, inquit, incubuit. Macrobius lib. 2. cap. 4. Saturn. & Suetonius. Cùm Leo̅tius Ancyranus Galatiae episcopus, ecclesia Nouatianis ademta, Consta̅tinopolim venisset: SISINNIVS Noua [2062] tianorum episcopus ab eo petijt, vt eam illis restitueret. Illo verò asperè respondente: Vos Nouatiani ecclcsiam habere non debetis, cùm poenitentiam tollatis, & Deiliberalitatetn excludatis. Sisinnius: Atqui neminem, inquit, ita poenitet vt me. Illo, Cuius rei? sciscitante: Quòd te viderim, inquit. Suidas. IOANNES Galliae rex, captus in praelio, ab Anglis honorificè tractatus est, ita vt coenanti nudo capite. Edoardus princeps Angliae F???assisteret. Ioannes inter caetera his verbis vsus dicitur: Quàm consilia mea in vniuersum fortuna turbauit? qui te cum tuis coena excepturus fueram, à te nunc excipior. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis mem. ROBERTVS Normannorum dux, Constantinopoli Hierosolymam petens, cùm aeger equitare non posset, necesse habuit, locorum agrestes conducere, qui eum humeris ferrent. Interea cùm vnus ex comitibus in Normanniam rediturus peteret, Ecquid de eo narraret suis Normannis? facetissimè respo̅dit, Dicas te vidisse daemones ferentes Robertum ducem in coelum. impios Barbaros daemonibus, Hierosolymam coelo co̅parans, quòd inde nostra profecta sit salus. Reuera autem ominosa illi fuit haec vox. Nam persoluto iam voto in Bithynia morbo absumtus decessit, anno à natali Christi circiter MXL. Polydorus lib. 8. PETRVS Aragonum rex, à Martino IV. Pp. regio titulo propter occupatum regnum Siciliae priuatus, per iocum sese Patrem duorum regnorum & Maris dominum scribebat. Aemilius libro quinto. Bello quod Florentini cum Gregorio X. pontifice gesserunt, RODOLPHVS Camerinensis dux egregius, nunc vni, nunc alteri haerebat. Interrogatus à quodam, cur adeò nutans ita saepè se commutaret? Quoniam, inquit, in eodem latere diutiùs iacere non possum. À Florentinis certè in compitis tanquam proditor depictus est. Cùm verò haud multò pòst sentiret mitti oratores ad se Florentinos de pace acturos: qua die ad se venturi erant thalamum ingressus, clausis fenestris, igne accenso (erat autem mensis Augusti) sese pelliceis vestibus cooperiri in lecto iussit. Vocatis deinde oratorib. quaerentibus quónam morbo laboraret? Frigore, respondit, quòd tamdiu in vestris muris etiam nocte ad aërem discopertus steterim. Hoc dicto illorum lusit picturam, quae postea ex pacto deleta est. Poggius in Facetijs. MINACIVS quidam cùm vestes & pecunias alea amisisset, flens sedebat ad tabernam. Cui amicus, Quídna̅ habes quod defleas? Respondit ille: Nihil. Cur ergo ploras? Obillud ipsu̅, ait, quòd nihil habeo. Poggius in Facetijs. PIVS II. Pontifex suscepto bello, & non suppeditante aerario, aegre???; conferentibus socijs: Iam, inquit. si opus est, me vendi iubeo. Campanus in eius vita. De AVFIDIO sic scribit Actius Sannazarius. Dum caput Aufidio tractat chirurgus, & ipsum Altius exquirit, quo videat cerebrum: Ingemit Aufidius, Quid me, chirurge fatigas? Quum subij rixam, non habui cerebrum. In graui ilio incendio, quo Basilea circa annum MCCCCXLVII. conflagrauit, cùm caeteri omnes fortunarum suarum cladem deplorarent, SACERDOS quidam sibi plura quàm quibus egeret superesse per iocum affirmauit: id???ue ipsum producto clauium, absumtis aedibus inutilium, fasciculo comprobauit. Cùm Io. Teutonicus, patre natus presbytero, eruditionis opinione ad Halberstatensem canonicatum cuectus esset (ad quem alioqui non nisi nobiles & legitimo loco nati admittebantur) à collegis ob ignobilitatem spernebatur. Ille vt hu̅c contemtum à se a???oliretur, conuiuio eos splendi dissimo excepit, & captata occasione, Velléntne singuli suos videre patres? interro gauit. Id cûm illi se vehementer cupere dicerent, arte magica vmbras excitauit deformes, coqui, stabularij, mo rionis, rustici personam gestantes, quarum facies in paternis aedibus aliquando se vidisse fatebantur conuiuae. Ad extremu̅ suum quoq; patrem exciuit, habitu canonici, aqualiculo pingui. Dimissis vmbris, Eccuius tandem patrem nobiliorem esse rudicarent? conuiuas interrogauit. Illi metu territi, pudore suffusi, suas quisq; domos repetiêre, nec vltra Ioanni molesti fuêre. Io. Agricola in prouerb. Germ. Qui quae vult dicit, quae non vult, audiet. EXCVSANDO IOCOSE SVA aliorúmve mala. V. G. STYLI RVDITATEM. L. ACCIVS tragicus poëta iam senex proficiscens in Asiam, diuertit ad Pacuuium, ei???; tragoediam suam, cui Atreus nomen est, desideranti legit. Tum Pacuuium dixisse aiunt, sonora quidem esse quae scripsisset & grandia, sed videri sibi tamen ea duriora paulum & acerbiora. Ita est (in quit Accius) vti dicis. Neq; id sanè me poenitet. Meliora enim fore spero, quae deinceps scribam. Nam quod in pomis est, itidem, in quit, esse aiunt in ingenijs: quae dura & acerba nascuntur, pòst fiu̅t mitia & iucu̅da. Sed quae gignuntur statim vieta & mollia, atque in principio sunt viuida, no̅ matura mox fiunt, sed putria. Relinquendum igitur visum est in ingenio, quod dies atq; aetas mitificet. Gell. lib. 13. c. 2. ERROREM ASTROLOGICVM. PETRVS de monte Ilicino, congregato apud Consta̅tiam generali Christianorum Concilio, iudicium de rebus futuris edidit. In quo & Sigismundum eo anno coronandum Romae, & Ioannem XXIII. Papam, qui ad Concilium vocatus ierat, cum gloria rediturum asseruit. At cùm Synodus Ioannem summo pontificatu abdicasset, Sigismundus autem ingressu Italiae multis pòst annis abstinuisset, arguentibus pletisque Petrum, qui adeò manifestè mentitus esset: At mihi de duobus stultis, inquit ille, iudicandum fuit, de quibus vera profari ne Ptolemaeus quidem potuisset. Aeneas Syluius lib. 4. de Alfonso. IMPROBITATEM IN GENERE. Cùm Christianae religionis calamitatem aulici quidam deplorarent, quae tota luxui atq; pompae improborum quorundam Episcoporum, quorum tunc XII. alebat Pannonia, summis principibus superiores, exposita esset: MATHIAS rex interuemens: At hi ipsi, inquit, peccata populorum omnia in se recipiunt, & deuorant, auaritiam, libidinem, ambitionem, luxu̅, crudelitatem, mendacium, inertiam, calumniam: qui si debiliotis interdum stomachi sint, quàm vt ea concoquere possint, plerunq; sanè multa cum indignatione alio rum ea reuomunt. Et eatenus quidem venia digni, si pestes illas infernales in succum & sanguinem probum conuertere neqúeant. An non verò insuper laudandi, quòd Infernum omnium maximè fugiant? Quí illud, demirantibus cunctis: Malesuadam scilicet famem, in quit, & turpem egestatem, quas in ipso Orci vestibulo ingeniosus poëta collocauit. Ioachimus Cureus in Annalibus Silesiae. ASTVTIAM. LYSANDER ad concidentes ipsum, quòd pleraque in fraude transigeret, vt indignum Hercule, ait, Quò non pertingat leonina, ibi assuendam vulpinam. Plut. in Apoph. IMPRVDENTIAM. M. TVL. Cicero post victoriam Caesaris interrogatus, Cur in electione partis errasset? respondit, Praecinctura me decepit. Iocatus in Caesarem, qui ita toga praecingebatur, vt trahendo laciniam, velut mollis incederet. (Adeò vt Sylla tanqua̅ prouidus dixerit Pompeio: Caue tibi illum puerum malè praecinctum. Macrobius lib. 2. c. 3. Saturn.) Cautè simul & ???ocosé. Cùm enim meritorum comparationi locus ampliùs non esset, habitus ducum contulit, & quasi rerum omnium praecellentiam Caesari tribuens, solo amictu molliore sese deceptum affirmauit. Constabat enim Caesarem propter habitus negligentiam ab ineunte aetate malè praecinctum puerum vocari solitum. FVGAM. ANTIGONVS II. recipiens aliquando se ingruentibus hostibus, negauit fugere se, sed consectari retrò positum compendium. Plut. in Apophth. CRAPVLAM. GERMANI cuiusdam lepidum dictum Henricus Stephanus recenset his verbis: Temperet vt lympha vinum dum fortè monctur Germanus quidam, talia verba refert: Si vestes ingressa adeò solet esse molesta, Pernicies stomacho quanta???; pestis aqua est? LIBIDINEM. CHAEREPHON parasitus Corydum reprehensum à quodam, quòd nunc Collum, nunc mammas, nunc vmbilicum mulieris amaret? Atqui & Hercules ab Omphale ad Heben peruenit, respondit. Athen lib. 6. c. 5. VESPASIANVS Imp. expugnatus à quadam, quasi amore sui deperiret, cùm productae pro concubitu sestertia XL. donasset, admonente dispensatore quemadmodum summam rationibus vellet referri, Vespasiano, inquit, adamato. Suet. VESTITVS INSOLENTIAM. CRATES Thebanus à magistratu obiurgatus, quòd contra leges & consuetudinem Atheniensium sindone vestiretur, ait: Quid si Theophrastum vobis ostendam sindone amictum? Adduxit igitur eos in tonstrinam, ostenditque Theophrastum, qui tum fortè tondebatur, linteo amictum, quod Graeci à contegendis humeris [Greek words] vocant: submonens faceto responso, omnibus ad vsum vti licere. Laërtius libro sexto, capite 5. AVARITIAM. Refert Laërtius, Cynicum DIOGENEM reprehensum, quòd accepisset munera ab Antipatro, respondisse versu Homerico ex Iliad. [Greek words]. [Greek words] Erasm. in Adag. PROSPER Columna Mediolanensi cuidam seruitute̅ tributo [2963] rum intolerabilem deprecanti: Quae malum vestra haec impatientia est? inquit. Anseres certè quò srequentiùs deplumantur, ???o molliores plumas referunt. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis mem. PETACITATEM. CLISOPHVS Atheniensis cùm reprehenderetur à Philippo Amyntae, quòd semper aliquid peteret. Quoniam, respondit, me accepisse priùs obliuiscor. Athen. lib. 6. cap. 6. INCONSTANTIAM. Cùm pro Rostris M. Crassum magno populi plausu ornasset CICERO, eundem???; rursus haud magno interposito interuallo laceraret probris: vbi ille dixit, Annón me ex hoc loco non ita pridem laudasti? Ego verò, inquit: sed commentandi gratia argumentum infame declamans. Plut. in Cicerone. INCIVILITATEM. Apud Aldum Manutium Venetijs diuerterat POLONVS, qui cùm summè delectaretur caseo, taleas grandes auferebat. Eu̅ Aldus monere, cibum esse viscosum: & taleas prae tenuitate transparentes tantùm esse debere. Ille taleam solito crassiore̅ scindens, & furcilla perforans: En verò per caseum te rectè video, Alde, inquit periocum. AGESILAVS Lace??? aemoniorum rex, cùm apud Spartanos Palladirem diuinam faceret, ac pediculus eu̅ momordisset, arreptum coram omnibus occidere non erubuit, insidiatore̅ etiam in ipsa ara confodiendum esse dicens. Plut. in Lacon. CHAEREPHON parasitus cùm non vocatus ingressus esset ad nuptias, extremus???; accubuisset, ac praefecti vocatos dinumerarent, iuberent???; ipsum egredi, quando praeter legem se inter xxx. inseruisset: Numerate rursus, inquit, à me incipientes. Quòd autem inualuisset consuetudo, vt praefecti symposia inspicerent, ac perquirerent conuocatorum numerum, si esset secundùm legem, testatur Timocles in Philodicasto. Athenaeus lib. 6. cap. 5. LEGVM NEGLECTVM. C. MARIVS bello Cimbrico mille Camarinos, quorum strenua opera vsus fuerat, simul ciuitate donauit nulla lege, & obtrectantibus respondit: Non potuisse per armorum crepitum se leges exaudire. Plut. in. Apoph. INOBEDIENTIAM. MVLIER quaedam reprehensa vrbanè se excusauit, quòd immorigera esset marito, vti refert Henricus Stephanus: Dum quaedam cerebrosa diu reprehenditur vxor, Nec satis officij dicitur esse memor, Quid de me queritur coniux? quod vult, volo, dixit: Imperium is sibi vult, id volo & ipsa mihi. FVRTVM. TREMELLIVS Rom. cu̅ familia atq; liberis in villa erat. Serui eius, cùm de vicino scropha erraret, surreptam confecerant. Vreinus. ???duocatis custodibus, omnia circumuenit, ne quà haec efferri possit: is???; ad dominum appe! lat restitui sibi pecudem. Tremellius, qui ex villico rem comperisset, scrophae cadauer sub centonib. collocat, super quos vxor cubabat, Quaestionem vicino permittit. Cùm ventum est ad cubiculum, verba iurationis concipit, Nullam esse in villa sua scropham, nisi illam, inquit. quae in centonibus iacet: lectulum monstrat. Ea facetissima iuratio, Tremellio Scrophae cognomen dedit. Macrobius lib. I. Saturn. c. 6. Apud FACINVM Canem, Veronensem dominum, querebatur quidam se spoliatum chlamyde in via à quo dam suo milite. Hunc videns Facinus vestitum tunica bona, quaesiuit, an illam cùm spoliaretur gestasset? Cùm ille annueret: Abi, inquit, hic quem dicis te spoliasse nequaquam est ex meis militibus. Nam nullus meorum vnquam tibi tam bonam tunica̅ reliquislet. Poggius in Facetijs. DEPRAEDATIONEM, LATROCINIVM. Syracusanorum tyrannus AGATHOCLES Corcyre̅sibus percontantibus, Quid ita ipsorum insulam hostiliter depopulare tur? Quoniam, inquit, vestri maiores hospitio Vlyssem exceperunt. Rursum querentibus Ithacensibus, quòd eius milites per incursiones pecora abigerent? At rex, inquit, vester classe in Siciliam appulsus, etiam pastorem occaecauit. MATHIAS Hungariae rex, bello quod contra Casimirum rege̅ Poloniae gessit, cùm ab episcopo Vratislauiense rogaretur, mandaret militibus, vti à sacris praedijs abstinerent: Tantae sunt occupationes meae, respondit, vt ne à meis quidem praedijs illos vel possim vel velim prohibere. At tu, pater optime, & illud cogita, quod in templis assiduè canitur: Pinguis est panis Christi, praebebit delicias regibus. Ioach. Cureus in Annalibus Silesiae. DEFORMITATEM FILIORVM. Apud L. MALLIVM, qui optimus pictor Romae habebatur, Seruilius Geminius fortè coenabat. Cum???; filios eius deformes vidisset: Non similiter, inquit, Malli, fingis, & pingis. Et Mallius: In tenebris enim fingo, inquit, luce pingo. Macrobius lib. 2. Saturn. cap. 2. CONIVGII DISPARITATEM. M. TVL. Cicero, cùm repudiata vxore Terentia. virginem & iuuenculam duxisset, mirantibus???; amicis, quòd ea aetate virginem duxisset: Cras mulier (inquit) erit. Volat. lib. 20. Anthrop. ex Macrobio. LEONORA Cominaea vetula Gastoni II. Comiti Foisseio iuueni nupserat. Admirantibus quibusdam, Ignorantia haec fatalis est, respondit. Quòd si Foisseio me nupturam sperassem, natiuitatis certè tempus distulissem. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis mem. Petrus Medices, eiectus Florentia, & tempestate demùm submersus in ostio Liris, filium habuit Laurentium. Is in matrimonium duxit è familia Bolanica Galla̅, ex ea???; suscepit Catharinam, quae Clementis VII. opera HENRICO, Francisci I. Gallorum regis F. Massiliae nupsit, an. MDXXXIII. Etsi autem Heurico materna oppida in Aruernis, atq; item CM. aureoru̅ numûm, cum vnionibus multis???; gemmis & preciosa thori supellectile; coniugalis mundi nomine affluenter accesserant, nihil tamen exaequari videbatur nonnullis, dotem simul & nouae nuptae natales obliquo sermone eleua̅tibus. PHILIPPVS proinde Strozza legatus, regijs quaestoribus quu̅ illis repraesentata dotis pecunia solueretur, admodum exiguam ea̅ dotem esse pro regiae domus fortuna dictitantibus. respo̅dit: Se plurimum mirari, quòd ea dignitate homines, nequa qua̅ arcani regij participes viderentur, postquam nescirent Pontificem insigni chirographo tres inaestimabilis precij gemmas, quarum insana cupiditate maximi reges deflagrarent, in supplementa dotalia promisisse. Illis verò laeto vultu, Quaenám essent, requirentibus, quòd è sacra tiara detractas iri putare̅t, arridens subiunxit: Apud peritos rerum eas fore Genua̅, Mediolanum, atq; Neapolim. Quae res, sicuti risum mouere potuit, ita & mox apud Caesarianos subamarae suspicionis aculcos reliquit. Iouius lib. 31. Hist. EXILIVM. PAVSANIAS Plistonactis F. Lacedaemoniorum rex, inuidiae cedens Tegeam in exilium concessit Cùm Tegeae laudaret Lacedaemonios, cuidam dicenti: Quin igitur mansisti Spartae, sed fugere maluisti? Quoniam, inquit, nec medici apud sanos, sed apud aegrotos versari solent. Salsissimè conuitiu̅ exilij retorsit in Tegeaten, quòd eius gentis corruptimores egerent Spartana disciplina. Plut. in Lacon. DIOGENES Cynicus dicenti, Sinopenses tibi patria interdixêre: At ego illis, inquit, in Ponto mansionem, extremis in littorib. Euxini, pro hac inhumanitate loco poenae indico. Plut. PICTVRAM. LACEDAEMONIVS quidam cùm in clypeo pictam (vt vera videretur) muscam ferret, atq; ei diceretur, Insigne nimis paruum id esse, neq; ab hostibus visum iri: respondit, Se ita hosti appropinquaturum, vt longè maior, quàm esset, hosti muscá videretur. Plut. in Lacon. PAVSON pictor, cùm equum volutantem se pingendu̅ conduxisset, pinxit currentem. Stomachante locatore, ride̅s Pauson tabulam inuertit. Cùm hic quae supra erant, infra cernerentur, non currere, sed volutati videbatur equus. Plut. de Pythiae oraculis. LOCI, TEMPORIS. SIC IOCI, Sales locum habent DIEBVS FESTIS. AVGVSTVS Caesarfestos & solennes dies profusissimê, nonnu̅qua̅ ioculariter ta̅tu̅ celebrabat, Saturnalib. & qua̅do aliâs libuisset, modò munera diuidebat, veste̅ & aurum, & argentu̅: modò numos omnis notae, etia̅ veteres regios, ac peregrinos: interdum nihil praeter cilicia & spongias, & rutabula, & forpices, atq; alia id genus titulis obscuris & ambiguis. Solebat & inae quissimarum rerum sortes, & aduersas tabularum picturas in conuiuio venditare: incerto???; casu spem mercantium vel frustrari, vel explere: ita vt per singulos lectos licitatio fieret, & seu iactura seu lucrum communicaretur. Suet. In vindemiae festiua laetitia, multa in dominos iocularia, vel ipsis audientibus, iactari solebant. Id quod ab HELIOGABALO compertum primò produnt rerum conditores nonnulli. Scribit Paulus Diaconus, Tiberium Constantinum Caesarem ritu imperatorio rus petijsse, vt vindemiali laetitiae operam impertiretur diebus triginta. Caelius lib. 28. c. 30. IN ACIE, IN CASTRIS, IN BELLO. M. TVL. Cicero de Cn. Pompeio dicere solebat: Ego que̅fugia̅ habeo: quem sequar, non habeo, Sed & cùm ad Pompeiu̅ in castra venisset, dicentib. serò eum venisse, respondit: Minimè verò: na̅ nihil hîc paratum video. Interroganti Po̅pe???o, vbi gener eius Dolabella esset, respondit: Cum socero tuo. Et cùm donasset Pompeius tra̅fugam ciuìtate Romana: O???homine̅ bellu̅, inquit, Gallis ciuitate̅ promittit aliena̅, qui nobis nostra̅ non potest reddere. Propter quae meritò videbatur dixisse Pompeius: Cupio ad hostes Cicero tra̅seat, vtnos timeat. Macrob. li. 2. c. 3. Satur. Ridebat apparatum Pompeij, nulla co̅silia [2964] satis animo eius placebant, neq; à dicterijs & facetijs abstinebat in socios iaciendis. Cùm Domitius hominem imbellem ad praefecturam proueheret, diceret???; probum virum & modestum esse: Quin igitur, inquit tutorem hunc liberis tuis seruas? Commendantibus quibusdam Lesbium Theophanem, qui praefectus fabrûm erat in castris, quòd egregiè Rhodios, cùm amisissent classem, esset consolatus: Quanti interest, inquit, Graecum habere praefectum? Cùm essent Caesari praelia ferè secunda, & ille ipsos penè obsideret, nunciari dicenti Le̅tulo, amicos Caesaris contracto vultu esse: respondit, Narras malè eos Caesari velle? Cùm Martius quidam ex Italia recèns aduenisset, referret???; rumorem Romae increbuisse, obsideri Pompeium: Et tu, infit, huc nauigasti, quò tibi fidem oculis faceres? Fuso Pompeio, cùm hortaretur ad bene sperandum Nonius: septem enim superesse in castris Po̅peij aquilas: Rectè moneres, inquit, si pugnandum cum graculis esset. Cùm certis fretus oraculis demonstraret Labienus, fore Pompeiu̅ victorem: Scilicet, inquit, hoc stratagemate subnixi, castra nu̅c amisimus. Plut. in Cicerone. Lo bello, quod inter Henricum IV. Hispaniae regem, & Alfonsum fratrem causa regni (cuius sibi successorem nuncuparat Alfonsum He̅ricus impotens) gestum fuit, cùm essent in procinctu acies. diceret???; quispia̅, Nulláne ratio inueniri potest, qua praelium hoc possit dirimi? Optimè, facetus QVIDAM homo respondit. Quánam? inquit ille. Tum alter, Si alter exercitus aufugerit. Ant. Nebriss. Dec. I. lib. I. LVDOVICVS Crassus Francorum rex, in praelio contra Anglorum regem Henricum, ab equite quodam vrgebatur. Eques apprehenso fraeno regij equi, captum esse regem exclamabat. Ludouicus gladio equi???m obtruncauit, inquiens, At ne in latrunculoru̅ quidem ludo rexsolus capitur. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis memorabilibus. Sed hoc rectiùs IOANNI Gallorum regi tribuitur. Conuenerant Gall. R. LVDOVICVS & Carolus Burg. D. fol. 2990. IN ITINERE. Cùm Henricus ad cardinalatum à Cisterciensium ordine euectus. à Clemente pontifice legatus in Germaniam mitteretur, vt aduersus Christi hostes crucem praedicaret: in comitatu aliquot habebat monachos. Itaq; cùm iter faceret, ab eis petijt, vt aliquis eorum aliquid ad leuan dum viae fastidium loqueretur, vnde audientium animi fructum accipere possent. MONACHVS autem cùm inter ipsos vnus esset, ex eo numero qui quòd ad sacros ordines non promouentur, sed in monachorum seruitia ali solent, Conuersi appella̅tur: non sine difficultate eum impulerunt, vt is esset, qui tunc loquendi onus subiret. Ad cardinalem igitur subridens se conuertit, & dixit: Cùm mortui erimus, id quod haud multò tempore pòst erit, & ad paradisi valuas perducemur, Benedictus ordinis nostri primus parens, obuius nobis erit, vt in paradisum nos inducat. Cùm is te Domine mitratum conspiciet, quia ignorabit, petet quísnam sis, & si è numero ipsius monachorum te esse responderis: dicet, monachorum non esse, capitibus cornua gestare. Caeterùm postquam tu multa ad hos ornatus excusandos dixeris, vt certior de te fieri possit, regni coelorum ianitori imperabit, vt tibi in terra extenso stomachum aperiat: & si herbis legumine???; te pastum esse inuenerit, monachum esse credet, atq; in paradisum introducet. Quòd si delicatioribus cibis enutritum esse cognoscet. sciet verum non esse monachum. Quid tunc, Domine mi, dicturi erimus, cùm in has difficultates coniectos nos videbimus? Fulg. lib. 6. c. 2. IN CONVIVIO CYRVS Persarum rex, in contubernio militari semper operam dabat, vt inter vescendum sermones quidam festiui admo dum interijcerentur, & qui ad optima quaeq; incitarent. Vsq; adeò & dicere & ferre iocos aliorum poterat. Xenophon lib. 2. Paediae. PHILIPPVS Macedo, cùm ab hospite quopiam ad coenam inuitatus in itinere, multos adduceret, atq; hospitem cerneret perculsum (neque enim satis erat parati) misit ad amicorum quemq;, monens vt placentae locum relinquerent. Qui cùm crederent expectarent???;, non multum edebant. Ita omnibus satis fuit. Plut. in Apoph. ALEXANDER Macedo, orbis ille terror, cùm caetera remissionis animorum studiosus fuit, tum inprimis inter co̅uiuia. Solebat poculo in manus sumto sermonem in longum producere. Plutarchus. Ptolemaeus rex Aegypti, HYRCANO Iudaeo etiamnum adolescente secum coenante, & omnibus qui accumbebant carnes edentibus, ossa verò ante Hyrcanum cumulantibus. Tryphon scurra regis: Vides, inquit, domine, ossa ante Hyrcanum sita? Rege ridente, & qui tot ossa ante eum iacérent, quaerente: Hyrcanus respo̅dit: Non immeritò domine: nam homines carnes edunt, ossa abijciunt: canes autem ossa cum carnibus deuorant, vt isti. Itaq; & ego feci vt homo. Suidas, ex Iosepho. Quod ipsum etiam DANTES Aligerius Veronae exulans, & inter seniorem iuniorem???; Canes prandens, fecisse legitur, teste Poggio in Facetijs. CHAEREPHON parasitus apud Ptolemaeum regem conuiuabatur. Cibi delicatissimi regi apponebantur. Tum ille: Nunquid ego sum ebrius, ô Ptolemaee, an haec mihi videntur circumferri? Athen. lib. 6. cap. 5. L. SYLLA quamuis ferox & impotens, in comessationibus comis erat & facilis. OCTAVIVS postquam fuerat discubitum, picturas inuersas conuiuis ve̅ditabat, vt aut expleret desiderium, aut frustraretur: nonnun quam histriones, aut aretalogos admittebat. VESPASIANVS dicacitati super coenam & iocis scurrilibus vsque ad ineptias vacabat. TIBERIVS exlectione quotidiana quaestiones frequenti conuiuio proponebat. NERO Caesar citharoedos aduocabat primi nominis. Alex. lib. 5. c. 22. HADRIANVS Imp. inter epulas comoedias, lectores & poctas admittebat. TRAIANVS Imp. in venationibus & in conuiuijs scommatibus magnoperè delectabatur. Suidas. ROBERTVS Normannorum dux, ob interfectum Ricardum III. fratrem, Hierosolymam voti causa petens, Constantinopoli à Constantino Duca Imp. benignè prandio exceptus, cùm ei Imperator humiliorem sellam apponi iussisset: continuò vestem exuit, ac supeream instar globi complicatam sedit. Ad quod Imperator subridens, admonuit, vt cum suis vestem resumeret. Ille, Non est, inquit, mos Normannis sedes secum serre. Polydorus lib. 8. POST CIBVM. HELIOGABALVS sortes conuiuales post coenam proponebat, vt alius haberet x. camelos, alius muscas, vel auri libras, autx. oua, vrsos, glires, & lactucas decem. ALEXANDER Seuerus, post epulas catulos cum porcellis & perdices ad pugnam saepè committere solebat. À GRAECIS aenigma & gryphus post conuiualia lusus proponebatur: cuius captiones soluenti praemium carnis portio, non soluenti poena erat, vt salsum hauriret poculum. Alexander libro 5. capite 22. ALFONSVS rex Aragonum, & Siciliae, statim post prandium doctum aliquem vitum ad se vocare solitus erat, qui aliquid cedro dignum diceret: vt ita quoq; post corporis pastum, animus aliquo pacto iucundioribus & lepidis sermonibus reficeretur. Pontanus cap. I. de Conuiuentia. IN EMTIONE. AVGVSTVS Caesar cùm de Tyriae purpurae, quam emi iusserat, obscuritate quereretur: dicente venditore, Erige altiùs, & suspice: his vsus est salibus: Quid ergo? vt me populus Romanus dicat benè cultum, in solario ambulaturus sum? Macrobius lib. 2. cap. 4. Saturn. IN CARCERE. THERAMENES elati animi vir, idem???; facetae naturae, cùm XXX. iussu Tyrannorum in carcerem duceretur, ac de ta̅ graui iniuria clara voce quereretur, iussus est tacere, [Greek words], quòd ploraturus esset, nisi taceret. Tum ille vrbanè, Nónne etiam ploraturus sum, si tacuero? Xenophon 2. libro de rebus Graecorum. LVDOVICVS Pius Imp. Suessione in monasterio S. Medardi à filijs in custodia adseruatus, ex vigilibus que̅dam nocte quapia̅ somno vino???; sopitum, ac circa fundamina basilicae ante custodiam solo prostratum, & ensem ab eo dimotu̅ videns, moxscalam, quae ad accendendos funes in angulo fuerat reposita, apprehendit, funiculum otiosum à laquearibus soluit, & hastae, qua vexillum tempore letaniae suspenditur, alligauit, per???; eam in sublime ensem ad se traxit, ac in altas pro???ecit latrinas: & mox excitatum vigilem ludibrio habuit. Robert. Gaguinus lib. 4. de gestis Francor. IN BALNEO. DIOGENES ingressus balneum sordidum, Qui hîc, inquit, lauant, vbi lauant: indicans talibus balneis conspurcari corpora potiùs, quàm purgari. Erasmus in Adagijs. IN THEATRO. HEGEMON Thasius, qui parodias conscripsit, accessit in theatrum aliquando comoediam docen???, ac vestem habens lapidibus plenam. Quos cùm in Orchestram conijcerct, vt admirarentur spectatores effecit, paulum???ue intermittens ait: Isti lapides, si quis volet, conijciat. Acstate lens bona est, bona & per frigora. Athenaeus lib. 9. cap. 26. VRBANITAS SECVNDVM FORMAM PER SE considerata. Quatenus scilicet Iocos & Ludos HONESTOS HONESTÈ EXERCET. VRBANITAS ACTIVA PER SE CONSIDERATA. LVDOS, Iocos honestè sequi, sui aliorúmve recreandorum causa. Narrando scilicet Historias. NESTOR passim [Greek words] vrbanissimus & iucundissimus ab Homero introducitur. VLYSSES apud Homerum in conuiuio Phaeacum errores suos narrat, sua???; facunda comitate omnium animos demulcet. AENEAS Didoni Troiae excidium inter pocula narrat, apud Vergilium, Homerisimiam. Fabulas. T. QVINCTIVS Flaminius, cu̅ persuadere vellet Achaeis, non vtilem esse ipfis possessi onem Zacynthi, cuius insulae potiundae desiderio flagrabant, inquit: Sicut testudinem, vbi collecta in suum tegumen est, tutam ad omnes ictus video esse: vbi exerit partes aliquas, quod cunque nudauit, obnoxium atque infirmum habere: haud dissimiliter vobis Achaei continget. Liuius lib. 36. Respondendo interroganti de Iure. CASELLIVS iureconsultus, vrbanitatis mirae libertatis???; habebatur: praecipuè tamen is iocus eius innotuit. Lapidatus à populo Vatinius, cùm gladiatorium munus ederet, obtinuerat, vt Aediles edicerent, ne quis in arenam nisi pomum misisse vellet. Fortè ijs diebus Casellius consultus à quodam, An nux pinea pomum esset? respondit: Si in Vatinium missurus es, pomum est. Macrobius lib. 2. Saturn. cap. 6. IDEM mercatori, quemadmodum cum socio nauem diuideret, interroganti, respondisse traditur: Nauem si diuidis, nec tu nec socius habebitis. Ibidem. VERRIVS Flaccus iuris pontificij disertissimus, vti Varro testatur, causam rogatus, Cur feriae viduis non autem virginibus ad nubendum idoneae essent? Quia, inquit, ferijs veteres fossas tergere licet, nouas facere non licet. Macrobius libro primo, capite 18. Saturn. Virtute. THESSALVS rogatus, Qui Thessalorum forent placidissimi? Qui bello, inquit, defuncti sunt. Plut. de Instit. lib. CHRISTOPHORVS Columbus posteaquam iam Indiam, &c. fol 2990. Improbitate. AVGVSTVS Caesar, in Sicilia Arium suffecit Theodoro procuratorem. Cùm autem porrexisset ei quidam libellum, in quo scriptum erat: Caluus Theodorus Tharsenfis fur erat, tibi quid videtur? Lecto Caesar subscripsit, Videtur. Plut. in Apophthegmatibus. Adulterio. GERADA Lacedaemonius ab hospite quopiam interrogatus, Quae poena foret adulteris apud Lacedaemonios? negauit vlos esse adulteros apud Lacedaemonios. At instans ille: Quid si quis existeret, inquit, quam poenam daret? Is, inquit, taurum maximum dependeret, qui producto vltra Taygetum montem capite, biberet ex Eurota. cum???; hospes arridens, Et vnde taurus tam ingens? Lacedaemonius vicissim, At vnde apud Lacedaemonios adulter? Plutarchus in vita Lycurgi. Morte. Parasitus Alexa̅dri Pheraei MELANTHIVS, rogantibus quemadmodum necatus Alexander esset: Perlatus, inquit, in ventrem meum. Plut. de Dignosc. adul. Praeda. FABIVS Maximus, Annibale, qui praesidium Tarento praeter arcem imposuerat, dolo quamlongissimè inde retracto, vrbe???ue capta & direpta, interroganti scribae, Quid fignis deorum fieri vellet? Deos iratos, inquit, Tarentinis relinquamus. Nempe quod religionis erat, id vltionis nomine fieriper iocum simulauit. Plut. in Apoph. Reipulicae mutaetione. Cùm ex maioribus natu quidam ad AGIM regem iam grandaeuum dixisset, postqua̅ veteribus institutis videret exolesce̅ribus irrepere praua alia, ideo Spartae summa imis commutantur: ludens respondit: Hoc si fit, rectè res procedunt. Quippe audiuiego à patrepuer, summa imis illius memoria commutata. Addidit, puero etiam ei hoc narrasse illius parentem. Itaq; non esse miraculum, quòd sint consecuta antecedentibus deteriora: sed fi fortè rectiora aut consimilia essent. Plut. Omnipraesentia. ARISTIPPVS interrogatus cùm esset à quopiam: Num tu es vbiq;? ridens, Nempe naulum, inquit, malè colloco, si sum vbiq;. Plut. An virtus doceri queat. Belluarum immanitate. PITTACVS in conuiuio quodam, cùm institutus de bestijs esset sermo, ad Myrtilum ioco dixit, teterrimum inter feras Tyrannum, inter placidas esse Adulatorem. Plut. in Conuiuio. Piscium praestantia. DIOCLES philosophus habitus est [Greek words]. Hic cuidam interroganti, Vter piscis esset melior, congrus, an labrax, nobis dictus lupus? Alter, inquit, elixus, alter assus. Eras. in Adag. Ocularijs medicamentis. ACTIVS Sincerus Sannazarius rari vir ingenij, magnae???; n???bilitatis, cùm in conspectu Federici regis esset inter physicos quaestio, quid praecipuè conferret oculorum perspicuitati? alij???;, foeniculi afflatum dicerent, alij vitri vsum, alij???ue aliud: At ego, inquit, Inuidiam aio. Obstupuerunt hoc dicto adeò medici, vt ab auditoribus derisui haberentur. Tum ipse: Annón inuidia maiora & pleniora omnia videre facit? Quid autem oculis magis praesentaneum, quàm vt vis ipsa aspiciendi maior reddatur, atque vegetior? protulit???ue statim Ouidianos illos versus: Fertilior seges est alienis semper in agris, Vicinu̅???; pecus grandius vber habet. Pont. & Panor. Balnei vsu. SISINNIVS Nouatianorum episcopus, victu non tenui, sed in summa continentia sumtuoso vtebatur: & candida veste nitidus, quotidie bis in publicis balneis lauare solebat. Quamobrem rogatus, Cur, episcopus cùm esset, bis in die lauaret? Quia, inquit, temporis excludor angustijs, ne ter laué. Suidas. Nominibus. POMPONIO Laeto, quasi cum Callimacho & Platina contra Paulum pont. max. coniurasset, Romae incarcerato, in quaestione datum est noxae, quòd sibi & permultis ad olescentibus literarum studiosis, nomen immutasset. Nam pro Petro Pomponij nomen sumserat, antiquitatis stulto amore. Quo nomine appellatus à Vianesio antistite, qui quaestioni praesidebat: Quid, inquit, tibi & Paulo Pontisici, si mihi foeniculi nomen indidissem? Sabell. in eius vita. Canendo. Exempla quaedam pete ex Tit. Musicorum, quatenus alios cantu refocillarunt, fol. 1282. 3663. Ludendo. Ludus ipse ad Animi relaxationem pertinet, fol. 3783. Ipsa Vrbanitas, qua conditur, huius est loci. Scribendo. ERASMVS Roterodamus per iocum Thomae Linacro epistolam scripsit metro trochaico tetrametro. Vide Tit. Certamina grammatica. ALEXANDER archíepiscopus titulo D. Andreae, filius Iacobi Scotiae regis, insignis artifex erat in aliena manu imitanda. Senae olim Erasmo Rot. quo familiariss. vtebatur, ostendit codicem quendam typis excusum, quem certò sciebat nunquam ab eo lectum. In eo multa annotarat in spacijs marginalibus. Protinus agnouit Erasmus manum suam: Agnosco, inquit, figuras meas, verum codicem hunc nec legi nec habui vnquam. Ille contrà, Legisti olim, sed excidit: alioqui vnde hae tuae manus notulae? Tandem cum risu fassus est dolum. Tum Erasmus: Nae tu praeclarè falsarium agere possis, si velis. Erasmus aduersus mendacium. RESPECTV ANTAGONISTAE, CVM quo certant. VRBANITATIS certamina. tum Dictis, Retorquendo obiecta scommata, dicteria. Ptolemaeus rex Aegypti, HYRCANO Iudaeo etiamnum adolesce̅te secum coenante, & omnibus qui accumbebant carnes edentibus, ossa verò ante Hyrcanum cumulantibus, Tryphon scurra regis: Vides, inquit, domine, ossa ante Hyrcanum sita? Hinc collige, patrem eius Syriam omnem ita nudasse, vt hic ossa nudauit carnibus. Ad quem Tryphonis sermonem cùm rifisset rex, & Hyrcanum rogaret, Quî fieret vt tot ossa ante eum iacerent? Non immeritò, inquit, domine: nam canes ossa vnà cum carnibus deuorant, vt isti. caeteros conuiuas innuens, quòd nulla ante eos sita essent ossa. homines verò carnes edunt, ossa abijciunt. Itaq; & ego feci vt homo. Eius hoc adeò solers responsum admiratus rex, approbata vrbanitate eius, omnes iussit applaudere. Suid. ex Iosepho. Cùm Antigoni regis libertus ad nouas diuitias nuper euectus, [2966] philosophos ad conuiuium congregasset: & irridendo eorum minutulas quaestiones, scire se velle dixisset, cur ex nigra & alba faba pulmentum vnius coloris conficiatur? ARIDICES philosophus indignè ferens: Tu nobis, inquit, absolue, cur de albis & nigris loris similes maculae gignantur. Macrob. lib. 7. Saturn. cap. 3. Cùm dixisset Demades: Me Demosthenes, sus Mineruam. Haec, inquit DEMOSTHENES, Minerua non ita dudum in Colytto deprehensa in adulterio fuit. Plut. in Demosthene. Aristippus, cùm Diogenem olim philosophum vt sordidum, ita quoq; omnia contemnentem, lauantem olera vidisset, ad Diogenem ait: Si scires regibus obsequi, non esses olera. Cui DIOGENES respondit: Et tu si esses olera, regibus non obsequereris. Horatius lib. 1. Epist. ad Scaeuam. IDEM quum adolescentes quidam eum canem vocarent, se???; cauturos dicerent, ne ab illo morderentur: bono animo esse iussit: canem enim haudquaquam vescibetis. mollitiem illorum notans. Laërtius. ISMENIAS tibicen canebat in sacrificio. Quum???ue non litaretur, is qui conductus fuerat, arreptis tibijs, canebat ridiculè: & hoc canente, litatum est. Incusantibus autem ijs, qui aderant: Diuinitùs, inquit, contingit venustè canere. Hic Ismenias ridens: At me, inquit, canente dij voluptate capti, memorabantur: te verò festinante illos abigere, arripuêre hostiam. Plut. lib. 2. Sympos. Cùm quida̅ ex illis, qui faceti volebant esse, ingressus ad DIONYSIVM Corinthi exulantem, per ludibrium vestem sicut ad tyrannum excuteret, ne quid armorum subesset: ridiculo in illum retorto, id facere eum iussit, cùm exiret à se, ne quid rerum suarum auferret. Plut. in Timoleonte. Celebre est LEONIS Byzantij scomma, quod in gibbosum effudit, qui oculorum eius imbecillitatem fuerat cauillatus: [Greek words]. Humanam, inquit, affectionem obijcis, quum in tergo feras ipse Nemesin. Plutarchus. M. Liuius, quo praefecto Tarentum Annibali proditum fuerat, dum Romani id recepissent, tutatus est eam. Hic anxius honoribus Q. FABII Maximi in senatu aliquando prae inuidia & ambitione erupit, vt iactaret, non Fabij, sed sua opera Tarentum receptum. Ridens hic Fabius: Rectè, inquit, ais: nam nisi tu amisisses, ego non recepissem. Cic. de Orat. lib. 2. de Ridiculis, & Plut. in Fabio, & Liuius Dec. 3. lib. 7. M. Crassus contra Parthos profectus pedestri itinere per Galatiam, cùm reperisset regem DEIOTARVM, qui aetate iam grauis vrbem condebat, dicto incessit eum, ac: Duodecima hora, inquit, rex aedificare exordiris? Cui Galata ridens: Atqui neque tu, inquit, imperator admodum matutinus contendis in Parthos. Excesserat autem annum Crassus LX. facie tamen apparebat quàm aetate grandior. Plut. in Crasso. PROVINCIALIS quidam intrauerat Romam simillimus Caesari, & in se omnium ora conuerterat. Augustus hominem ad se perduci iussit, visum???ue hoc modo interrogauit: Dic mihi, adolescens, fuit aliquando mater tua Romae? Negauit ille: & salsè adiecit: Sed pater meus saepe. Macrobius libro 4. capite 4. Saturnalium. Rutilius, quum aliquando Romae adisset Musonium philosophum, rogauit: Dic mihi MVSONI, Iupiter seruator, quem tu imitaris, num foeneratur? Notans illius inopiam, qui cogeretur interdum accipere mutuum. Ad hoc arridens Musonius: At ne foenerat quidem, Rutili. Turpius est ad foenus dare, quàm accipere. Rutilius, cùm ipse faceret quod grauius est, obiecit illi quod erat leuius. Erasm. Rot. lib. 6. Apoph. Libanius sophista, summus Iuliani apostatae fautor, cùm interrogasset Antiochiae LVDIMAGISTRVM quendam, virum bonum atq; pium: Quid nunc fabri filius (Christum per contumeliam intelligens) ageret? respondit: Non otiatur, ô sophista, quem fabri filium appellas: parat enim Iuliano loculum. Intellexit autem vir optimus, Iulianum ob insignem impietatem non diu superstitem fore. Paucos post dies, Iulianus in Persia est interfectus. Tripart. hist. lib. 6. cap. 44. Duo ABBATES ordinis S. Benedicti, Concilij Constantiensis legati, cùm ad Petrum de Luna, antea apud Hispanos & Gallos pontificem, nomine Concilij venissent, atque is illis conspectis, duos coruos ad se venire dixisset: Minimè mirum videri debere, alter respondit, si corui ad eiectum cadauer accederent: exprobrans ei, quòd à Concilio damnatus pro cadauere haberetur. Poggius in Facetijs. Ioannes Marchio Brandeburgenfis Norimbergae hospitem suu̅ interrogabat, quae causa esset, cur tam pulcros & proceros ea vrbs ciues haberet? Haesitante illo: Quoniam hi comitiorum sunt filij, inquit, principum scilicet & nobilium, qui huc frequentes ad Imperij comitia confluunt. Inexpectato dicterio LEONARDVS Blauius (id enim nomen erat hospiti) excitatus, huius quidem problematis rationem se prius ignorasse dixit, alterius nouisse, cur scilicet tot principes & nobiles nec forma corporis nec oris elegantia suos referrent maiores. Dicendi libertate data, subintulit: Et hi comitiorum, venationum, symposiorum sunt filij. Nam dum conuentus agit princeps, dum venatur, dum potat, vices illius apud vxorem interea agit morio, scriba, rusticus, agaso. Itaque orta à principijs attestantur naturae suorum principiorum. Ioannes Agricola in prouerb. German. DANTI Aligerio Veronae exulanti, & inter seniorem iuniorem???ue Canes prandenti, cùm ministri dedita opera ante pedes Dantis ossa occultè subiecissent, remota mensa, versi omnes in solum Dantem, mirabantur, cur ante ipsum solummodo ossa conspicerentur? Tum ille, vt erat ad respondendum promtus: Minimè (inquit) mirum. Canes enim ossa sua comederunt, ego non item, cùm non sim canis. Poggius in Facetijs. DINVS Florentinus gratissimae dicacitatis adolescens, casu praeteriens per ioca frequentissima sepulcris, aliquos sibi notos senes illic confabulantes comperit: qui vt iocandi peritum irritarent, iocari simul omnes (vt est aetas illa loquacior) & manibus etiam plaudere coeperunt. Ille se proripiens, hoc vnum omnibus respondit: Iniquum hoc loco certamen. vos ante domos vestras animosiores estis. senio scilicet eorum & vicinae morti alludens. Nec prius intellectus, quàm eo abeunte, coemiterium circumspicientes, quas ille domos loqueretur perpenderunt. Innumerabilia dixit ad hunc modum, quae apud Hetruscos vulgò etiam nota sunt. Petrarcha. GALEOTTVS Martius Narniensis, Mathiae Coruini praeceptor, epistolarum???ue magister, & in castris miles, cùm Venetijs haereseos reus (nam ex iusta lege naturae viuentibus coelestis aurae fructus paratos publicis scriptis asseruerat) ad geminas columnas à tribunali perductus esset, vt palinodiam caneret: quidam patricius strigosa proceritate & impudicae vxoris probro insignis, traductum ludibrio praepinguem porcum appellauit. Ad quem extemplò conuersus Galeottus: Pinguisporcus quàm macer hircus esse malo, respondit. Tota igitur turba in risum conuersa, fecit vt palinodiae contumelia Galeotto minùs grauis esse videretur. Iouius in Elogijs testis. Patriarcha Hierosolymitanus, qui totam cancellariam Apostolicam regebat, conuocatis aliquando certam ob causam discutiendam aduocatis nonnullis, nescio quem verbis acriter castigauit. Huic cùm vnus prae caeteris THOMAS Biracus liberiùs respondisset, versus in eum Patriarcha, inquit: Malum caput habes. At ille, vt erat homo promtus: Rectè, inquit, ac verè loqueris. Nam si bonum caput haberem, satis meliori loco res nostrae essent, neque opus esset hac nostra controuersia. Te igitur ipsum culpas, ait Patriarcha. Tum ille: Non me, inquit, sed caput reprehendo. ita ipsum, qui aduocatis omnibus praerat, Patriarcham accusans, qui duro paulùm capite erat. Poggius Florentinus. MAGNVS SFORCIA quum insidijs armis???ue Pauli Vrsini exterritus excessisset vrbe Roma, & in Algido castra posuisset, ad eum à Pontifice Cardinalis S. Angeli Legatus ex Columnea familia venit, vt fidem interponeret, confirmaret???ue hominem, in Vrbem???ue reduceret. Inter multos autem serm ones Cardinalis quum dixisset, An, Sforcia, Vrsum timebis, quum sis sub Columna tutissimus? Extemplò respondit: Annón tibi, Pater, omninoinsanus videbor, si du̅ frustrà à surdo marmore opem imploro, bellua ingens, dente ac vnguibus ferox, ac humano saepe gressu incedens, mihi minimè sit formidanda? Non illepidè remota, & parùm expedita Columniorum auxilia designans, & Pauli Vrsini ingenium, praesentes???; vires aptissimè depingens. Iouius in vita Magni Sforciae. Maximi fuit ingenij HIERONYMVS de Praga, &c. fol. 2990. Multis naturae fortunae???; muneribus Azo marchio Este̅sis claruit: verùm ne ijs absque molestia frueretur, minus spectatam habuisse creditur VXORIS fidem. Cùm ergo ex illa susceptum puerum in vlnis habens suspirasset; causam quaesiuit illa suspirij. Cui maritus: Vellem, inquit, hunc puerum meum esse, vt tuus est: & hanc certitudinem libens magna fortunarum mearum parte redimerem. Atqui, ait illa, nihil hîc impensae est, negotij parum. Arrepto???ue filio: Hic, inquit, quod nemo dubitat, meus est. Annuente viro: Vt nihil igitur dubij supersit, de manibus meis suscipe eum, ait, tuus sit. Petrarcha. CARDINALEM Auinionensem, cùm pontifices Auinione morarentur, & equiplures strati falerati???ue vacui sessoribus pro magnificentia praeirent, rogauit rex Franciae indignabundus, Nun???d Apostoli ea pompa vsi essent? Tum Cardinalis: Nequaquam, respondit. Sed & reges olim pastores fuêre & armentorum custodes. Poggius in Facetijs. Consultabant Medici aulici de aegro, Intererat consultationi CHIRVRGVS patria Britannus, manu felix, literatura nulla. Cum???; caeteri nulla ignorantiae illius ratione habita, Latinè sententias dixissent, vbi ad illum dicendi ordo venit, lingua Britannica vti cepit. Id aegrè ferente Io. Capellano, medico regio, viro opt. & doctiss. & vt Gallicè loqueretur, si modò intelligi vellet, iubente: Ergo & vobis Gallicè loquendum fuit, si à me intelligi voluissens. Nunc patiamini legem, quá priores tulistis. Delectatus hac libertate Capellanus, sententias omnium compendio proposuit. Gul. Aragos. LEONEM X. Bononiae, Franciscus I. Gallorum rex, obliquè perstringebat propter luxum & pompam multùm diuersam ab instituto veterum Pontificum, qui simplicitate & paupertate claruissent. Ibi Leo respondit, Sed eiusdem quoque ingenij Saulum & Dauidem reges fuisse, cùm ille quidem asinos, hic oues paternas pascerent. Francisco verò inferente, Noui testamenti exempla se recitare: At multò rec???ntiores illis reges vestri, inquit, xenodochia inuisebant, pauperibus & aegris suapte manu ministraba̅t. S. Ludouicum intelligens. Io. Bapt. Gellus dialogo 8. Chimaericarum disput. Factis. AGAMESTORI Academico, cui crus erat gracile & emaciatum, compotores omnes insultantes, omnibus praeceperant, vt dextro pede insistentes poculum exhaurirent, vel multa̅ penderent. Vt verò vices imperandi ad illum delatae fuerunt, omnibus iniunxit, ita biberent, vt ipsum bibere viderent: acpede imbecillo in amphoram, quae in triclinium illata erat, demisso, ebibit poculum. Quod vbi reliqui omnes, cùm experirentur, facere se non posse animaduerterunt, multam dependerunt. Plut. lib. 1. Quaest. conuiu. GELO tyrannus, cùm circumferretur lyra in conuiuio, pulsarent???; eam & canerent ordine caeteri, ipse alacriter & expeditè in equum, quem introduci iusserat, insilijt. Plutarchus in Apophthegmatibus. DVX Austriae à Venetorum Duce ad aream D. Marci deductus, cùm ad angiportu̅ ventum esset (quod Venetijs frequens est) neque simul ingredi possent, Veneto locum dedit: Virtutis potiorem rationem habendam esse, inquiens, quàm auitae nobilitatis. Contrà Venetus: Nascuntur fortes fortibus & bonis, & quem auita co̅mendat virtus, suo simul & maiorum splendore illustris, cùm aliàs, tum & in his honorum laruis primas ferre debet. Modestia Austriaci magna: Veneti prudentia maior. Ioan. Paulus in Spudopaedia. HONESTOS HONESTÈ FERT. VRBANITAS PASSIVA. Qui aliorum IOCOS, DICTERIA, SCOMMATA FERVNT. Multos dicendo faciendo???; vrbanos reperias, pauciores, qui aliorum iocos, praesertim sale, nedum bile, tinctos, ferre poßint. Itaque non minor, ne dicam maior virtus est, aliorum vrbanitatem ferre posse, quàm vrbanè vel dicere vel facere, Tolerantiae (de qua iampridem egimus) valde affinis. illic Confidentiae, hîc Vrbanitatis habetur ratio. Cassandri AMICVS non fremuit, cùm diceret ei Theophrastus: Miror oculos tuos non canere, cùm insertus illis sit nasus. Plut. lib. 2. Quaest. conuiu. Temporibus Triumuiralibus POLLIO, cùm Fescenninos in eum Augustus scripsisset, ait: At ego taceo, non est enim facile in eum scribere, qui potest proscribere. Macrobius libro 2. capite 4. Saturn. In AVGVSTO Caesare magis mirandum quos pertulit iocos, quàm ipse quos protulit: quia maior est patientiae, quàm facundiae laus: maximè, cùm aequanimiter aliqua etiam iocis mordaciora pertulerit. Prouincialis quidam intrauerat Romam similimus Caesari, & in se omnium ora conuerterat. Augustus perduci hominem ad se iussit, visum???ue hoc modo interrogauit: Dic mihi adolescens, fuit aliquando mater tua Romae? Negauit ille: & salsè adiecit: Sed pater meus saepé. Macrobius ibidem. L. QVINTVS Praetor de prouincia sanctissimè administrata reuersus, sub Dominano, cùm aeger assidenti amico diceret, frigidas se habere manus: renidens ille ait: Atqui eas de prouincia calidas paulò antè retulisti. Risit Quintus, delectatus???ue est, quippe alienissimus à suspicione furtorum. Macrobius lib. 7. cap. 3. Hoc ipsum Plutarchus lib. 2. Con. 1. AVFIDIO modesto tribuit erga Cyrum amicum suum. VESPASIANVS non iocabatur tantùm familiariter, verùm etiam iocosè se ludi libenter patiebatur. Xiphilinus. M. ANTONINVS Pius Imp. ioca semper patienter accepit. Capitolinus. ROBERTVS Normannorum dux, ob interfectum Ricardum III. fratrem, Hierosolymam voti causa petens, posteaquam peruenit Constantinopolim, fuit perbenignè à Constantino Duca Imperatore acceptus. Is cùm antea audiuisset ducem liberalem & vrbanum esse, dedita opera prohibuit illi atque alijs heroibus Normannis sellas apponi pede & dimidio altiores, in quibus prandendo sederent. Dux exuit continuò vestem, ac super eam instar globi implicatam sedit: fecerunt itidem & Normanni principes: finito???ue mox prandio, relictis vestibus abierunt. At Imperator subridens admonuit, vt vestes suas resumerent. Ad ea dux: Non est, inquit, mos Normannis sedes secum ferre. Polyd. lib. 8. NICEPHORVS Phocas Imp. cùm aliquando ad milites exercendos in campum progressus cano cuidam, qui inter milites se adscribi petebat, diceret: Ecquid homo canus in militiam allegi peteret? aptè is respondit: Se multò nunc validiorem esse, quàm adolescens fuisset. Olim vno aureo emto frumento duos onerabam asinos: te autem imperante, quantum duobus aureis emitur frumenti, haud grauatè humeris porto. Imperator dicterium sentiens, abijt: nihil perturbatus. Cedren. RODOLFVS Imp. cùm corpus haberet procerum & facie??? regiam, naso aquilino magno, in decliui semita obuium habuit dicaculum, qui regis facetias & clementiam norat. Is ex angusta semita regi cedere à satellitibus crebrò iussus, Regis, clamat, nasus viam implet, vt praeterire nequeam. Subridens rex, flexo in alterum latus naso: Progredere fili, inquit: namque nasum meum digitis amoui ne te impediat. Cuspinianus. LVDOS SPECTANT, ACROAMAta ludicra audiunt. BACCHVS Satyros etiam, quorum opera in saltatione actragoedijs oblectabatur, secum duxit: vt Musarum quidem optimis institutus, Satyrorum verò risu ac ioco, vitam omnem felicem traduceret. Diodorus lib. 4. cap. 1. Dicitur OSYRIS Aegyptiorum rex, fuisse cupidior risus, delectari???ue solitus musicis & choreis. Quapropter illum musicorum multitudo sequebatur. Inter eos nouem fuisse virgines adolescentulas, tum canere solitas, aiunt, tum in alijs eruditas: quas deinceps Graeci appellarunt Musas. Has Apollinem docuisse dicunt: qua ex re musicus est nominatus. Satyros verò ad psallendum, cantandum, ac animi remissionem aptos, secum in castris habebat. Non enim bellicosus, aut praelijs periculis???ue deditus fuit, sed otio & hominum saluti. Diod. lib. 1. cap. 2. LESBONAX Mitylenaeus honestus planè vir & bonus, saltatores [Greek words], hoc est, manu sapientes, solebat nuncupare: pergebat???ue subinde ad spectacula, tanquam ex theatro melior reuersurus. Caelius lib. 5. cap. 3. A. L. Non puduit Xenophontem in SOCRATIS, ANTISTHENIS, & aliorum talium virorum praesentia scurram introducere Philippum, eum???ue sicut Homerus cepam potus condimentum adferre illis viris. Plut. lib. 7. Quaest. conu. 7. SOCRATES Euripidis tragoedijs admodùm delectabatur, vt nunquam in theatrum nisi illarum spectandarum gratia descenderet. Tunc quoque, cùm [Greek words] Aristophanis agi vidit, non illarum gratia, sed quia ab Euripide aliquid expectabat, eò venerat. Aelianus lib. 2. Var. hist. Postquam Ecbatana Mediae venit ex India ALEXANDER Magnus, rebus compositis necessarijs retulit se ad spectacula & tempestiua conuiuia: quòd tria millia artificum ad eum ex Graecia venissent. Plut. in Alexandro. AGESILAVS rex, in gymnicis exercitijs moderatum studium ducebat pone̅dum, choros???; & ludos patrios assiduitate sua, contentione, studio ornabat: neque à puerorum vel virginum certamine se abducebat. Quorum verò teneri alios stupore cernebat, ea simulabat nec noffe. Plut. in Agesilao. P. SCIPIO, cùm in Sicilia augendo exercitum, traijciendo???ue in Africam opportunum quaere̅do gradum, Carthaginis ruinam animo volueret, inter consilia ac molitiones tantae rei operam gymnasio dedit, pallio???; & crepidis vsus est: nec hac re segniores Punicis exercitibus manus intulit, sed nescio an ideo alacriores: quia vegeta & strenua ingenia quò plus recessus sumunt, hoc vehementiores impetus edunt. Crediderim etiam, fauorem eum sociorum vberiorem se adepturum aestimasse, si victum eorum & solennes exercitationes comprobasset, ad quas tum veniebat, cùm multum ac diu fatigasset humeros, & caestera membra militari agitatione firmitatem suam probare coëgisset: consistebat???ue in illis labor eius, in ijs remissio laboris. Val. lib. 3. c. 6. AVGVSTVS Caesar, spectauit studiosissimè pugiles & maximè Latinos: non legitimos atque ordinarios modò, quos etiam committere cum Graecis solebat, sed & cateruarios oppidanos inter angustias vicorum pugnantes temerè, ac sine arte. Vniuersum denique genus, operas aliquas publico spectaculo praebentium, etiam cura sua dignatus est. Athletis & conseruauit priuilegia, & ampliauit. Gladiatores sinae missione edi prohibuit. Coërcitionem in histriones, Magistratibus in omni tempore & loco lege vetere permissam, ademit, praeterquàm ludos & scenam: nec tamen eo minùs aut xysticorum certationes, aut gladiatorum pugnas seuerissimè semper exegit. Troiae ludum edidit frequentissimè, magnorum, minorúmve puerorum delectu: prisci, decori???ue moris existimans, clarae stirpis indolem sic notescere. In hoc ludicro Caium Nonium Asprenatem lapsu debilitatum, aureo torque donauit: passus???ue est ipsum posteros???ue Torquati ferre cognomen. Mox finem fecit talia edendi, Asinio Pollione oratore grauiter inuidiose???ue in curia questo Assernini nepotis sui casum, qui & ipse crus effregerat. Circenses ex amicorum ferè [2968] libertorum???ue coenaculis spectabat, interdum è puluinari. Et quidem cum coniuge ac liberis sedens, spectaculo plurimas horas, aliquando totos dies aderat: petita venia, commendatis???ue, qui suam vicem praesidendo fungerentur. Verùm quoties adesset, nihil praeterea agebat: seu vitandi rumoris causa, quo patrem Caesarem vulgò reprehensum commemorabat, quòd inter spectandum, epistolis libellis???ue legendis ac rescribendis vacaret, seu studio spectandi, ac voluptate, qua teneri se neque dissimulauit vnquam, & saepè ingenuè professus est. Suetonius. Alexander Mammeae non scenicis voluptatibus super coena capiebatur, sed coturnicum certaminibus, & gallinaceorum, aut catuli & porcelli. Oblectabatur & palumborum frequentia, vt xx. millia vno tempore habuisse dicatur. Sabellicus lib. 6. Enn. 7. Philippvs Vicecomes, incolumi adhuc oculorum lumine praeditus, mirificè adolescentium ludo oblectatus fuit. Despectabat enim libentissimè adolescentium pila ludentium aut luctantium certamina, obducto ad fenestram speculari, vt ludentes eum spectare nescirent, cùm tamen adesse crederetur. Inde enim eorum formae decus, explicatos artus, animi??? vigorem inspicere, & quos ex eius exercitationis indole maximè probasset, ad mensae cubiculi??? ministeria deligere erat solitus. Iouius in Philippo. Inhonestos, indecoros, in officiosos, nvgaces, nimios, odit, negligit, contemnit: Acroamata. Agesilavs, cùm inuitaretur ad audiendum eum, qui vocem lusciniae referebat: Ipsam, inquit, audiui frequenter. Plut. in Apophthegmatibus. Saltationem. Minyades, Leucippe, Aristippe & Alcithoë (cùm aliae omnes mulieres ac virgines furore quodam insano saltarent in Bacchi laudem) hae solae choream detrectasse dicuntur: eam nimirum ob causam, quòd maritos ambirent. Aelianus libro 3. de Var. hist. Fridericvs III. Imp. dicere solebat, febricitare se malle quàm saltare. Aeneas Syluius lib. 1. Com. in Panorm. Lvdvm, Aleam. Cicero lib. 2. Epist. ad Atticum 20. de seipso ait: Volo ames constantiam meam: ludos Antij spectare non placet. Estenim, [Greek words], cùm velim vitare omnium deliciarum suspicione̅, repentè [Greek words] non solùm delicatè, sed etiam ineptè peregrinantem. Iaponii omne genus aleae, vt furtum, auersantur. Ioannes Metellus. VRBANITAS SECVNDVM FORMAM, RESPECTV Aliorvm. Quatenus aliorum Vrbanitatem amat, lavdat, fouet, promouet. In Lvdis. Anaxagoras philosophus, publicè decretis honoribus animo magno repudiatis, id sibi omnino postulasse commemoratur, vt quo die mortem obiret, pueris, qui disciplinis & artibus operam darent, permitteretur feriatis otiari & ludere. Sensit ingenia adolescentum nimio studio frangi, refocillatione autem ad nouos labores a giliores fieri. Plutarchus in Politicis. Atheniensium Odeum (cuius habet interior descriptio multa sedilia multas???ue columnas, tectum est autem subuexum & accliue, in vnum assurgens fastigium) imaginem ferunt esse & simulacrum tabernaculi regis. Aedificauit illud Pericles: & tunc primùm ingenti studio idem tulit, vt certamen Musicorum Panathenaeis celebraretur, digessit???ue id ipse creatus athlothetes, quemadmodum certantes tibia vel voce vel cithara canerent. Plut. Alexander Magnus, omni cis Euphratem subacta Asia, signa in aduentantem Darium decies centenis millibus militum mouit. Hîc ex amicis quidam retulit ei pro ridiculo, seruitia, quae castra sequebantur, per ludum se in duas partes diuisisse: vtrique esse ducem & imperatorem, vni Alexandrum, alteri ab ijs nuncupatum Darium, coepisse glebis inter se velitari, mox pugnis, tandem exarsisse certamine, atque ad lapides sudes???ue multos progressos, nec dirimi eos facilè potuisse. Quod vbi accepit, ipsos iussit solos congredi duces: Alexandrum ipse armauit, Philotas Darium. Spectauit exercitus pugnam, omen ex euentu capturus. Acri conserta pugna, ille, qui Alexander dicebatur, tulit palmam, dono???ue XII. vicos & ius stola Persica vtendi accepit. Hoc scriptum reliquit Eratosthenes. Plut. in Alex. Avgvstvs ludi causa saepè pecuniam conuiuis dedit. Scri bit enim ad filiam: Misi tibi denarios CCL. quos singulis conuiuis dederam, si vellent inter se, inter coenam, vel talis, vel par impar ludere. Suetonius. Pavlvs II. pontifex pop. Rom. ad limitatione̅ veterum ludos quàm magnificentissimos & epulum lautissimum instituit, procurante eam rem Vianesio Bononiensi Pontificis vicecamerario. Ludi autem erant pallia octo, quae cursu certantibus in carnispriuio proponebantur singulis diebus. Currebant senes, adolescentes, iuuenes, Iudaei, ac seorsum pastillis primò quidem pleni, quò tardiores in cursu essent. Currebant & equi, equae, asini, bubali, tanta cum omnium voluptate, vt omnes prae risu pedibus stare vix possent. Cursus autem & stadium erat ab arcu Domitiani vsque ad aedes sancti Marci, vnde Pontifex ipse solidam voluptatem percipiebat. Ac etiam inpueros coeno oblitos post cursum munificentia vsus, vt singulis carlenum (numi argentei id genus est) condonaret. Platina. Iocis observandis, Scribendis. Callimedon Locusta & Dinias, Masigeton???;& Menaechmus, vt in lib. de Ciuitate testatur Telephanes, scurrae. Tanta eorum fama increbuit, vt Philippvs Macedo talentum illis miserit vt ridicula scribe̅tes ad ipsum mitterent. ridiculorum enim studiosus erat, vti testatur in Philippicis orationib??? Demosthenes. Athenaeus lib. 14. cap. 3. Alfonsvs Aragonum rex & Neapolitanorum, in sua aula stultè dictorum factorum???ue Ephemerides confici curabat, vt semper ad vesperam, qua ea recitari solebant, honestae relaxationis sibi suis???; materiam praeberet. Auctor vitae Arlotti plebani. Nvgacitatem, Scvrrilitatem odit: Qvam. Pvta Orationem ridiculam. Causidicus cùm ridicula proferret: Non temperabis, inquit Plistarchvs, mouendo assiduè risui, ne reddaris ridiculus: sicut illi, qui perpetuò luctantur, luctatores? Plutarchus in Apophthegmatibus. Libertatem scurrilem. Avgvstvs Caesar Hylam pantomimum in atrio domus suae, nemine excluso, flagellis verberauit, praetore licentiam histrionis culpante. Pyladem quoque vrbe atque Italia summouit, quòd spectatorem (à quo exibilabatur) demonstrasset digito, conspicuum???; fecisset. Suetonius. Artes Inutiles, Sordidas. Philippvs filio Alexandro Magno, cùm suauiter aliquando & scitè cecinisset: Non te pudet, inquit, tam bene canere? Sat estenim, si vel audire vacet regi canentes, magnum???ue Musis honorem habet, si certantes in huiuscemodi artibus spectet alios. Qui verò viles per se artes obit, hic suae ad honesta studia socordiae industriam in futilibus rebus profert contra semetipsum testem. Plut. in prooemio Periclis. Spectacula. Lacon, cùm Athenis ludi fierent nouorum tragoe dorum, choragorum apparatum, curam magistrorum & contentionem cernens, parùm sanam esse dixit ciuitatem, quae tanto studio luderet. Siquidem reuera ludentem oportet ludere, neque multa impensa neque articulis in alia conducibilibus socordiam liceri. Plut. lib. 7. Quaest. conu. 7. Gymnicus [Greek words] apud Viennenses ex cuiusdam testamento celebrabatur. Hunc Trebonivs Russinus in Duumuiratu tollendum abolendum???ue curauerat. Cùm negaretur ex auctoritate publica fecisse, eum???; restitui haeredes postulassent: egit ipse causam suam apud Traianum Imperatorem, C. Plinio Nepote in consilium adsumto. Dicebat, eas potissimùm liberalitates priuatorum hominum, esse omni reipublicae valde suspectas, quae ciuitati nullum ornatum, nul??? vtilitatem, plebi solam duntaxat voluptatem atque delectationem afferant: qualia sunt, venationes, spectacula, alia??? huiusmodicertamina. His apprimè muneribus abduci, trahi, compelli ciuium animos. quam vim atque auctoritatem qui sibi parare cupit, necesse est eum aliquid magnificentius sentire de se. Praeterea accidisse (quod perpetuò solet) vt hoc nudo & impudico certamine, propter otium & voluptatem, mores Viennensium inficerentur. Placuit agona tolli. Plinius libro quarto Epistolarum. Excogitata theatra cultus deorum & hominum delectationis causa, non sine aliquo pacis rubore, voluptatem & religionem ciuili sanguine, scenicorum portentorum gratia, macularunt: quae inchoata quidem sunt à Messala & Cassio Cens. [2969] Caeterùm auctore P. Scipione Nasica omnem apparatum operis eorum subiectum hastae venire placuit. Atque etiam S. C. cautum est, ne quis in vrbe propiúsve passus mille subsellia posuisse, sedénsve ludos spectare vellet: vt scilicet remissioni animorum iniuncta standi virilitas, propria Romanae gentis nota esset. Val. lib. 2. c. 1. Cùm quidam scripsisset in testamento, vt formosissimae duae mulieres, quas in dominio habebat: alius item, vt impuberes coram populo digladiaturi committerentur: Pop. Rom. editis his gladiatoribus, tantam iniuriam atque inhumanitatem non aequo animo tulit: quinimò hanc testantium voluntatem irritam esse voluit, iussit. Athenaeus lib. 4. c. 17. Aleam. Plato Atheniensis philosophus adolescentem, quòd lusisset alea, grauiter increpauit. Qui quum dixisset, Sic obiurgas ob rem paruam? At paruum non est, inquit, assuescere. Tale quiddam subindicat Demea Terentianus in Adelphis: Mitto rem, consuetudinem ipsorum. Laërtius lib. 2. Philippvs Adeodatus Gallorum rex, sub initia regni aleam seuerissimis legibus sustulit. Stumpfius. Antoninvs archiepiscopus Florentinus, cùm visitandarum Ecclesiarum gratia ciuitatem perambularet, & ciues in loco publico ad talorum aleae???ue ludum conuenisse videret: ibi diuertens, instrumenta ludi omnia subuertit. Paucis pòst annis cùm ludus nouus Sortium introductus esset, cuius studio ad insaniam vsque populus omnis tenebatur, & honesta negligebat comparandi victus exercitia: incredibili diligentia ciues suos ad meliorem mentem reduxit, & Pontificem quoque ad similem curam suo exemplo pertraxit. Sacerdos quidam Florentinus sorte opima mille aureos consecutus erat. eos Antoninus inter pauperes diuidi iussit. Leander Albertus lib. 3. de Viris illust. ord. praed. Magnus Sforcia aleam in castris, vti duci pariter ac militi maximè pestilentem oderat. Iouius in eius vita. Cauerunt Veneti in Rhetici feruore belli, ne alea, néve vllo alio praeter ludum latrunculorum cùm in vrbe, tum per xxv. millia passuum extra vrbis fines in pecunia luderetur, exceptis nuptiarum celebritatibus, & cauponis, & ea fori parte, quae ad columnas est, atque ipsa fori porticu: edictum???ue, ne ijs in locis lusio auri vnciae partem quintam excederet. Bembus lib. 1. Venetae historiae. Saltationem. Saltatio Aegyptiis seuera fuit lege inhibita, apud quos pueri nec palaestrae vacant, nec musicae. Alex. lib. 2. c. 25. Clisthenes Sicyoniorum tyrannus, Hippoclidem F. suae Agaristiae procum, saltationis odio repudiauit. Herod. lib. 6. Demetrivs Cynicus damnabat artem saltatoriam velut inutilem gesticulationem ad tibiae modos. Lucianus de Saltatione. Saltationem cùm à Romana grauitate, tum etiam à Graecis ipsis paulò cordatioribus ac frugalioribus repudiatam videmus. Demosthenes orator comitatum Philippi Macedonum regis apud cunctum populum Atheniensem incessens, nihil potuit grauius in eos iácere, quàm esse illos, qui nihil dubitarent ebrij saltare: prudentes verò & probos, qui saltationes non ferrent, à se repulisse. Nec vlla ex castis illis Romanis matronis saltasse legitur. Sallustius Semproniam scribit doctiùs cantasse & saltasse, quàm n???esse esset probae. Cicero Murenam defendens, refert obiectum illi esse à Catone, quòd in Asia saltasset. Hoc crimen tantum erat, vt defendere rectè factum non sit ausus, sed constanter pernegarit: Nemo (inquit) ferè saltat sobrius, nisi fortè insanit: neque in solitudine, neque in conuiuio moderato, atque honesto. Intempestiui conuiuij, amoeni loci, multarum deliciarum comes est extrema, saltatio: ita saltationem necesse est omnium vitiorum esse quasi cumulum. Lud. Viues de Christiana femina libro primo. Scipio Aemilianus Romanae iuuentuti, quòd in ludum histrionum ingenui pueri venirent, & cum sambuco & psalterio canerent & psallerent: & Cicero Gabinio consulari studium saltandi, vt probrum obiectauit. Alex. lib. 2. c. 25. Tiberivs Imp. saltatores Roma expulit: vetuit???ue vt eam artem nusquam exercerent, quòd notarent & vituperarent mulieres, & quòd seditiones concitarent. Dion Nicaeus in Tiberio. Domitianvs Imp. saltationem honestis hominibus indecoram, atque chorearum studium optimo viro planè indignum iudicauit, qui Caecilium Rufum, aut Rufinum ideo senatu mouit, quòd saltasse diceretur. Xiphilinus in vita Domitiani, & Alex. lib. 2. cap. 25. Albertvs Imp. Ladislai Hungariae regis pater, dicere solebat, venationem esse exercitationem virilem, saltationem autem muliebrem. Aeneas Syluius lib. 4. Com. in Panorm. Alfonsvs Aragonum & Siciliaerex, Gallos potissimùm leues esse dicebat, qui quò magis aetate prouecti essent, eò magis saltatione & insania sese oblectarent. Idem cùm fortè mulierem quandam impudentiùs saltantem aspexisset: Expectate, inquit, mox Sibylla edet oraculum. Sentiens, saltationem insaniae genus esse. Sibylla autem vates non edebat oraculum, nisi furore correpta. Panorm. lib. 1. & 2. Audisse memini me, inquit Viues, Qvosdam procul in nostrum orbem ab extrema illa Asia deductos, cùm saltantes vidissent mulieres, territos fugisse, quòd illas dicerent nouo & inusitato sibi furoris genere concitari. Ac profectò quis non mulieres credat furere, cùm saltent, si saltantes nunquam antea conspexerit? quis non mente captas, cùm sic ad aliquem membranae vel chordae sonitum, manus, caput, totum corpus in gesticulatione mouent? Lud. Viues de Christiana femina libro primo. Qvorvm. Pvta Regum. Quidam [Greek words] coram Alexandro Magno [Greek words] suam ostentabat, quòd acum granis ciceris tanta certitudine feriret, vt eam sensim in parietem altissimè adigeret. Rex magna expectanti munera modium eius leguminis dono dari iussit. Quintil. lib. 2. Instit. Athletarum. Solon Atheniensis eos, qui exercerentur ad Olympiaca certamina, primùm dicebat esse sumtuosos, & ob id Reip. graues: vbi vicissent, ob fastu̅ esse detrimento ciuitati: postremò quum senuissent, iam prorsus esse inutiles. Ad id exprime̅dum Laërtius citat versiculum Euripidis: [Greek words]. Id est, Filis solutis lacera pereunt pallia. Anacharsis aiebat se demirari, quî conueniret, vt Graeci, qui legibus suis violentiam & iniuriam puniunt, athletas ob hocipsum honorarent, quòd se mutuò percuterent. Sed & iocans oleum dicebat esse venenum, insaniam gignens, eò quòd athletas videret vnctos in se inuicem insanire. Laërtius libro primo, capite nono. Diogenes Cynicus Dionysiaca certamina, quae Athenis in honorem Bacchi magnis impendijs pompa???ue celebrabantur, appellabat magna stultorum miracula: quòd in his nihil non ridiculum ageretur. Laërtius lib. 6. cap. 2. Erasmus libro tertio Apophth. Alexandrvm Magnum apparet abhorruisse prorsus ab athletarum natione: quippe qui agonas ediderit plurimos tragoedorum, tibicinum, fidicinum, imò etiam rhapsodorum, venationis cuiusque generis & rhabdomachiae: neque pugilatus, neque pancratij studiosè certamen exhibuit. Plut. in Alexandro. Atila Hunnorum tyrannus, Aquileia excisa, Concordiam proficiscebatur. In itinere circulatores plerique, vici cuiusda̅ rustici, ad eum veniunt, & gladiatoriam scitè exercent. Atila turpe ducens, tam valida corpora otiosam atque inutilem agere vitam, iussit eos armari, ac se quoque armis indutu̅ equo insilientem imitari. Quod quum propter insuetudinem praestare non possent, abstinentia & exercitatione effecit, vt vtramque rem facilè praestiterint, & milites optimi euaserint. Nic. Olaus in eius vita, cap. 25. Histrionum quorumlibet, Morionum, Gesticulatorum Anacharsis Scytha, ridicula facientibus in conuiuium introductis, sine risu constitit. Mox cùm simia illata fuisset, risit, ac dixit, quòd haec quidem natura esset ridicula, homo autem comminisceretur. Athenaeus lib. 14. c. 2. Apud Ciceronem refert Aemylianus, artem ludicram & scenas quandoque Romanos probro duxisse, genus??? hoc hominum tanquam scurras improbissimos tribu amouere voluisse. Sub Tiberio Imp. in opera scenae prodijsse, famosa nota censebatur. Senatusconsulto fuit cautum seuerè, ne equites Romani ludo & arena polluerentur. Tametsi fertur Augustus athletis conseruasse priuilegia & ampliasse, coërcitionem???ue in histriones magistratibus inhibuisse, ita vt in eos animaduersionem non haberent. Alex. lib. 3. c. 9. Produnt historiae Romanorum, histriones pulsos Italia à Nerone, quum propter eos variae factiones ortae essent: & adeò vehementes, vt ad compescendam fautorum contentionem milites theatro assidere iuberentur. Vnde & Tranquillus Pantomimorum, inquit, factiones simul cum ipsis relegatae. Restituti sunt demùm per Neruam, sed iterum postea sublat??? à Traiano. Domitianvs Imp. interdixit histrionibus scenam, intra domum quidem exercendi artem iure concesso. Suetonius. Scribit Tacitus Annali primo, Romae actum de modo lucaris, id est, precij histrionum, & aduersus fautorum lasciuiam multa fuisse decreta: ex quîs maximè insignia, ne domos pantomimorum senator introiret, ne egredientes in publicum equites Romani cingerent, aut alibi quàm in theatro spectarentur: & spectantium immodestiam exilio multandi potestas praetoribus fieret. Caelius lib. 8. c. 8. Antiq. lect. Isaacivs Angelus Imp. gaudebat facetijs & mollibus cantilenis. Morionibus, scurris, histrionibus, parasitis, mimis, cantoribus palatij fores patebant. Cùm aliquando in coena sibi allia afferri iussisset ([Greek words], alijs [Greek words]) mimorum illius aetatis festiuissimus, cognomento Calibures, conspecto coetu mulierum, ex ancillis & cognatis Imperatoris constante: Cognoscamus priùs has, inquit, Imperator, deinde alias adduci iubeto. Quod dictum cùm omnes & viri & mulieres risu excepissent: ille colore mutato, & vix repressa iracundia, morionis licentiam minis castigauit. Nicetas lib. 3. Henricvs III. Imp. Agnetem Gulielmi Pictauiensis principis filiam, Moguntiae inunctam, regalibus fibi nuptijs Ingelheimi iungens, infinitam histrionum atque ioculatorum multitudinem, non solùm muneribus, sed etiam cibo potu??? vacuam & moerentem, abire permifit. Cranzius lib. 4. Metrop. cap. 32. & Cuspinianus. Vincentius in Speculo hist. lib. 29. c. 41. regem Galliae Philippvm asserit dixisse, Histrionibus dare, est daemonibus immolare. Olaus libro decimoquinto, capite trigesimoprimo. Alphonsvs Aragonum rex, quanquam esset liberalissimus, stultos tamen & moriones perrarò admifit: huiusmodi homines cisternae rimosae persimiles esse dicens, quas vt nullus impleret imber, sic hos nulli quamuis magni prouentus rerum??? compendia exsatiarent: Pontanus de Liberalitate. Magnus Sforcia abhorrebat plurimùm ab insanis & morionibus, qui atra bile laborarent, quòd ancipiti ioco risum pariter & luctum mouere possent: suo scilicet periculo admonitus, quòd ad Collem Senensis agri oppidum insanus quidam, dum ioco militari intemperanter lacesseretur, & ob id irritantem saxo petere vellet, ipsi Sforciae tegumentum capitis summo cum vitae discrimine decussisset. Iouius in vita Magni Sforciae. Fridericvs III. Caesar, interrogatus, An moriones in conuiuium intromittendi essent? Neque stultis, inquit, delectari possum, neque superbis esse amicus. Aeneas Syluius libro 2. Comment. de Rebus gestis Alphonsi. VRBANITATIS FINIS VEL Proprivs. Polybius auctor est, Arcadas, quòd erant vita austeri & duri, quò ciuium animos mitigarent, ludos excogitasse: quos postea quia dimiserint, ita animis obduruisse, vt tota Graecia execrabiles haberentur. Caelius libro 8. capite 7. Antiquarum lectionum. Improprivs. Cavsa Honesta. Verbi gratia Muneris obtinendi. Alexander Magnus Serapioni, vni ex grege eorum, qui secum lusitabant pila, quia nihil petebat, nihil largiebatur. Cùm autem ad ludum accessisset Serapion, adiecit pilam alijs. Cui vbi dixit rex: Quin mihi das? Non petis, inquit. Risit rex, atque ampla largitione est eum prosecutus. Plut. in Alex. Aristippvs quondam petijt talentum à Dionysio: quum??? rex redarguendi nactus occasionem, diceret: Nónne tu praedicabas, philosophum non egere? Da, inquit, & postea de hoc disputabimus. Cùm accepisset pecuniam: Annón, inquit, rectè dixi, philosophum no̅ egere? Non eget, qui quum opus est, habet vnde accipiat. Laërtius lib. 2. c. 8. Inter stipatores Rolfonis Danorum & Sueonum regis, erat Vigo quidam, qui cùm dicacitate sua regem exhilarasset, armillam auream praemium meruit. Eam indutus dextra, sinistram in tergo retorsit. Rogatus, Quid sibi vellet nouus incessus? respondit: Erubescere sinistram, neque in conspectum ditatae germanae prodire audere. Cuius comitate verbi promeruit & alteram. Qua accepta; iureiurando firmauit, si regi superstes foret, quacunque iniuria rex periret, se necis eius vltorem fore. Id???ue praestitit. nam quum oppresso per Sueciae praefectum regi solus superesset, gladio, quem à victore acceperat in argumentum futuri commilitij, conuerso, tradentem transfixit, perastantes ministros discerptus. Cranzius lib. I. Daniae, c. 16. Animandi. Laco referente quodam, Sagittis Persarum solem obscurari solere: Bene narras, inquit: in vmbra certè meliùs praeliabimur. Valerius lib. 3. cap. 7. Mirari supra modum Gisco, Poenorum illustrium vnus, Romanam aciem ad Cannas in procinctu stantem, nec tam vehemens ad miratio carebat metus suspicione. Ad quem protinùs eludendum tempestiuè Annibal: At illud, ait, puto te multò magis miraturum, quòd in tanto hostium numero nemo est qui Gisco nuncupetur. Mouit ea vox risum astantibus, & spem maximam Poenis attulit fiducia ipsius ducis, qui in aperto discrimine ioco non abstineret. Plut. in Fabio. Attentionis excitandae. Vide Tit. Reprehensio vrbana Negligentiae, fol. 2955. Famis mitigandae. Lydos aleae, pilae & tesserarum ludum non tam voluptatis, quàm compendij gratia excogitasse, Herodotus tradit. Nam quum grauitate annonae patria premeretur, sic famem consolari solebant, altero quidem die cibum sumentes, altero ludis operam dantes. Polydorus libro secundo, capite decimotertio de rerum Inuent. Seditionis praecauendae. Petrvs Medices, anno à Cosmi patris morte vertente, cùm ciuitatem res nouas spectare videret, vti animos ciuium alijs curis à seditione & rebellione auerteret, consilio suorum equestres ludos magno apparatu spectacula??? varij generis indixit, anno Salutis humanae mcccclvi. Commissis ludis Laurentius filius omnium, quibus cum concurrerat victor, odium populi iam antè in patrem conceptum sua virtute auxit: tantum abfuit vt coeptam iam coniurationem restinxerit. Brutus lib. 2, Flor. hist. Liberalitatis exercendae. Atheniensis quidam non admodum locuples, cùm omnia distraxisset, & quod inde erat redactum, ad centum stateras, offerret Alcibiadi, quem deperibat, vt acciperet orans: eum ad coenam vocauit Alcibiades. Benignè accepto aurum homini reddidit, iussit???ue vt redimentes postero die vectigalia publica licitatione superaret. Detrectanti, quòd multorum talentorum esset licitatio, denun ciauit: Ni faceret, se verberibus eum multaturum. erat namque priuata quaedam ei cum publicanis offensio. Manè igitur ad forum profectus incola, addidit licitationi talentum. Vbi collatis capitibus indignantes publicani laudare eum iusserunt praedem, tanquam reperturus neminem esset: perculso homine, & iam recedente, procul stans Alcibiades, archontibus: Me, inquit, scribite, meus est amicus, ego pro eo spondeo. Quo audito, omne illorum abscissum consilium fuit. Soliti enim secundis redemturis dissoluere priores, non expediebant rei difficultatem. Precibus igitur hominem aggressi sunt oblata pecunia: sed non permisit Alcibiades, vt minus caperet talento. Quod vbi accepit, ea mercede iussit ei rem relinquere, atque ea ratione homini subuenit. Plut. in Alcibiade. M. Antonivs III vir amico cuipiam decies m-s. iusserat dari. Obstupescente dispensatore, & quo summae magnitudinem ei ostenderet, arge̅tum in medio proponente, transiens, Quid hoc esset, rogauit. Vbi respondit dispensator, id quod donari iusserat: liuorem eius conijciens Antonius: Ego verò maiorem summam, inquit, esse decies putaui. Hoc exiguum est. Itaque alterum ei tantum adijce. Plutarchus in Antonio. Hoc Neroni Imp. erga praetorianum militem, Agrippina succensente, tribuit Xiphilinus. Fuerant Sigismvndo Caesari ex Hungaria allata quadraginta millia numûm aureorum. Quae vbi, noctu aduentante, in quos conuerteret vsus, sollicitè cogitaret, per cubicularios ocyùs consiliarios omnes ac militum duces ad se vocauit: & aperta arca: Ecce (inquit) crudelissimi hi hostes ac carnifices (numos ostendens) somnium mihi eripuerunt: accipite ac inter vos diuidite, vt mihi tranquillè dormire liceat. Distributa itaque pecunia inter eos, cùm exirent viri à consilijs: Recedit iam (ait) à me tortor ille, qui me flagellauit, securiùs iam quiescam. Cuspinianus, & Aeneas Syluius libro 4. Comment. in Alfonsum. Inhonestvs. Cavsa Insidias occultandi. Mithridates Ponti rex, aduersus Ariarathem nepotem, Cappadociae regem, bellum susceperat. Sed cùm Ariarathis vires opinione maiores offendisset, vt in colloquium venire vellet, ab Ariarathe petijt, missis vtrinque, qui explorarent, ne occultè in colloquium arma ferrent. Cùm is, qui Mithridatis corpus praetentabat, manum sub veste ad baltheum poneret, Mithridates subridens dixit: Caue, ne si inferiorem partem manu petieris, alium quàm quem quaeris pugionem inuenias. Is virilia dici arbitratus, quaerere vltrà abstinuit. Remansit igitur in ea parte penes Mithridatem paruus pugio, quo nepotem, dum alloqueretur, interemit. Fulgosus lib. 7. c. 3. VRBANITATIS FRVCTVS Bonvs. Philippvs rex Macedonum, & Menegetes pancratiastes in palaestra versabantur. Milites interea circumstantes, ingenti vociferatione stipendia flagitabant. Philippus cùm non haberet, accessit, sudore diffluens, puluere respersus, atque arridens eis: Rectè, inquit, dicitis, ô commilitones: verùm ego quoque nunc ob eam causam aduersus Barbarum vngor, vt cumulatè vobis gratias rependam. His dictis, manibus plaudens, per medios eos cucurrit, atque seipsum in piscinam abiecit. Quam rem Macedones ridebant. Philippus vsque eò se immergere contra pancratiastem, & faciem conspergere non antè destitit, quàm milites defessi discederent. Huius stratagematis Philippus inter pocula persaepè mentionem faciebat, quòd iucundissimo ludibrio instantes repulisset. Polyaen. lib. 4. Herodes sophista, vxoris Regillae mortem luxit impotentiùs, adeò vt picturas & ornamenta domus coloribus atraret, velis pullis tegeret, ac lapide Lesbio obscuraret omnia. nam is funestus ac niger est. Quodam die cùm Lvcivs, qui frustrà conat??? fuerat Herodi persuadere vt lugeret moderatiùs, pueros videret in fonte aedibus vicino lauantes raphanides, rogabat, Cui pararetur ea coena? Illi responderunt, Herodi. Tum Lucius: Iniuriam facit Regillae, qui albis radiculis vescatur in atra domo. Id vbi renunciatum est Herodi, amouit ab aedibus funestam speciem, ne à probis irrideretur Philostratus. Trecasses Belgae, Atilam omnia vastantem, clementem sensêre, ob Lvpi episcopi iocum, qui ante moenia vrbis Atilam excipiens: Saluum aduenisse (inquit) gaudeo, flabrum & iram Domini Dei??? mei. Eo cognomine & elogio posthac Atilam vsum esse fama est. Auentinus lib. 2. Annalium Boiorum. Graeci, qui post extinctum Exarchatum manserant in ipsa Italia, conflixêre crebriùs cum Italis, & Beneuentanis graues incumbebant. Theobaldus Camerinorum princeps, Graecos quotquot cepit, euiratos remisit, addens ignominiae risum. Quandoquidem, inquit, Imperator vester eunuchis gaudet, quotquot emiserit gallos, capos remittam. Mvlier Graeca, virum captum in castra secuta magnis eiulatibus: Quid est, inquit, quòd bellum feminis indixistis? Tum Camerinus: Et quis (malum) feminis, nisi Amazonibus, bellum inferat? At illa: Hac parte, inquit, truncatos si remittitis, non viros, sed feminas spoliastis. Camerinus feminae vrbanitate delectatus: Quid, inquit, faciam vis viro tuo, si iterum in me pugnans capiatur? Respondit illa: Oculos & aures cum naso amittat, modò vir man eat. Cranzius lib. 3. Metrop. c. 9. ex Luitprando. Henricvs Etichtonis, vel Ethiconis, Comitis ab Altorff & Rauenspurg F. à sororis marito Ludouico Francorum & Boiorum rege, Ludouici Pij nepote (alij scribunt, à Carolo Magno, alij à Ludouico Pio) quicquid in superiore Boiaria aureo vehiculo à prima luce ad meridiem ambiret, quasi ludo poposcit. Ludouicus ratus, fratre̅ coniugis pauperiorem esse, quàm vt aureum carrum possideret, postulatis annuit. Mox Henricus plaustro rustico, in sinu quidem aureum curriculum gestans (vnde cognomen ei adhaesit) circumuectus est à Lyco fluuio ad Ambronem flumen, à Gelono flumine ad Alpes Peninas. Arrisit Ludouicus dolo, & quaecunq; hisce finibus continentur, Henrico donauit. Huius posteritas deinceps potita est Boiaria. Auentinus lib. 4. Annalium Boiorum, & Albertus Cranzius li. 2. Saxoniae, c. 26. & Munsterus in Cosmographia. Malvs. Vide Tit. Iocos aliorum non ferre, fol. 2989. Stratonicvs Atheniensis citharoedus, ob licentiam in ridiculis à Nicocle Cypriorum rege sublatus est de medio, veneno hausto, cùm eius filios cauillatus esset. Athenaeus libro octauo, capite septimo. Gens quaedam Pelasgica, quae Lemnum incolebat, nauibus transmisit in Baebronem, vel, vt Herodotus, Brauro nem Atticae regionem, atque ex ea mulieres raptas abduxerunt. Pòst vbi pestilentia laborarent, oraculo iussi sunt Atheniensibus satisfacere, atque ita futurum, vt pestilentia liberare̅tur. Athenienses rogati, Quo pacto placari vellent? denunciarunt, vt Lemno decederent. Hanc conditionem cùm audissent Pelasgi, per iocum responderunt, id facturos sese, fi quis Borea vento vnius diei nauigatione domo profectus Lemnum transmitteret. Euenit deinde, vt cùm Darius in Thracia agens, omnia vndique subigeret, Miltiades dux Atheniensium è Cherronneso soluens: Lemnum aggrederetur, Pelasgis denuncians, se Borea vnius???ue diei cursu adesse domo profectu̅: nam Cherronnesum tenebat, atque illic habitabat. Itaque Hermon Pelasgorum princeps Lemno cessit. Quod cùm Darij metu compulsus faceret, adsimulabat tamen se volentem cedere, quò gratum faceret Atheniensibus. Ex Graecorum collectaneis. Aemilius Probus in Miltiade paulò aliter. Rhacvsani, postquam à Bodini obsessione liberati essent, Slouinorum oppidum, Dubrauiam. Docleatu̅ beneficio hunc in modum occupauêre. Importauerant Docleates naui Rhacusam inter alias fruges aliquot vini amphoras, appetente festo die, quem Christiani sacrosanctam resurrectionem appellant, quo sanè solenni lustrari solent religiosi viri: & quicquid piaculo dignum per totum annum admiserint, ritu Christiano expiare. Hoc eodem die Slouini, caeterorum more Barbarorum, non tam sacris precationibus, quàm epulis ac largiore vino vti solebant. Docleates animaduertentes, Rhacusanos ita à Slouinis obsidione pressos, vt neque appellentibus nauibus in portum Rhacusanum tutus aditus esset, neque inde soluentibus profectio libera pateret. (Nam Bodinus vico aggere vallo??? munito, materiem, qua tu̅c abundabat, Vergato monte ad manum suppeditante, locum ferè instar vrbis reliquerat, Bossinatibus eum custo dire iussis, diuturna??? obsidio, ac bellum sustinendum esse videbatur) Itaque adeunt praetorem Rhacusanum, ostendunt se inuenisse viam, Rhacusanae obsidionis soluendae. Communicato consilio, modo??? agendae rei composito, collaudantur Docleates, praemiorum??? spepro fortuna, quae tunc erat ciuitatis, onerati, promissi fidem praestare maturant, tempore insidiandum rati. Tuto igitur aditu impetrato vinum Slouinis leui pretio de industria adducunt: quos vbi cibo vino??? grauatos, nullam??? pro castris statione̅ hosti obiectam Docleates conspiciunt (nempe eo die & Rhacusanos epulis vino??? indulgere credebant) signum quod co̅uenerat, Rhacusanis edunt, qui impetu, in castra Slouinorum facto, ea momento capiunt, inermes vino??? graues, partim trucidant, partim vinctos in vrbem suam pertrahunt atque ita obsidionis, belli??? Slouinici finis impositus. Docleates verò, hoc merito in ciuitatem recepti, atque in patricios asciti. Ludouicus Tubero lib. 5. Comm. Ad titul. Hostes crapula eneruare, fol. 1841. Galfridus Monumetensis, lib. 8. c. 4. de gestis Britannorum: In patria, inquit, Brytonum adhuc vigebat Christianitas, quae ab Apostolorum tempore nunquam inter eos defecerat. Postquam ergo venerat Avgvstinvs monachus, à Gregorio, Romano episcopo missus, & ab Ethelberto rege receptus, in Vigorniensi prouincia, anno 602. synodum celebrauit, in hu̅c finem, vt Britanniae clerum sibi subderet, & Romanae Ecclesiae obsequente̅ redderet. Ad hanc synodum vocati venerunt septem Britannorum episcopi. Ituri autem, solitarium quendam & prudentem virum priùs consuluerunt: an eius mandata sequi, suas??? à patribus sumtas traditiones deserere liceret? Si homo Dei est, inquit, sequimini illum. Et vnde id probabimus? interroga̅t. Scitis, ait, Dominum praecepisse, Tollite iugum meum supervos, & discite à me, quia mitis sum & humilis corde. Si talis ergo sit Augustinus ille, credibile est, quòd Christi iugum & ipse portet, ac vobis portandum offerat: si autem immitis fuerit, constat, quia non est à Deo, neq; vobis est eius sermo curandus. Et vnde id sciemus? inquiunt. Permittite, ait, vt ipse prior cum suis ad synodi locum veniat, & si aduentantibus assurrexerit, scitote, quia Christi seruus est, & obtemperate illi. At si vos spreuerit, aut parui aestimauerit, & nullum benignitatis signum osten derit in vultu, cùm numero plures sitis, spernatur à vobis & ipse. Cùm itaque venissent, & Augustinum in cella ambitiosè sedente̅, nec eis amicitiae signum aliquod praebentem vidissent, in iram mox conuersi, eum??? superbiae notantes, cunctis quae illis proposuit, contradicebant. Exprobrabat enim eis, quod vniuersalis Ecclesiae consuetudini contraria in multis gererent, praesertim in celebratione Paschatis, in ministerio Baptismi, & in praedicationis officio, & quòd Romanas traditiones non curarent, mandabat??? vt in his, atque alijs Romanae ecclesiae ritus atq; mores obseruarent, arroganter & co̅tumeliosè cuncta praecipiendo. At illi nihil horum se facturos, neque illum pro Archiepiscopo habituros esse respondebant. Quibus ille futura bella promisit, ac mortis vltionem, quae mox sequebatur, ferociter minabatur. Vide Bedam in histor. Ecclesiastica gentis Angl. lib. 2. c. 2. Ad fol. 2569.

LIBRI SECVNDI TITVLORVM DISPOSTIO. ???

Voluminis Decimiquinti Liber II. De Scvrrilitate, in Excessu. Scvrrilitatis Acqvisitio. Hvc Magistri vel Praecepto vel Exemplo. Scriptores nvgarvm. Antiphanes Bergaeus (ex Thraciae vrbe Berge) Comoedias scripsit, in quibus [Greek words] finxit: adeò vt ab eo prouerbium factum fit, [Greek words], id est, vana & incredibilia dicere. Gyraldus dialogo 6. Hist. poët. Fabulae Milesiae ad voluptatem solam repertae, à Mileto Ioniae nomen habent, quae de luxu & delicijs malè audiuit: & vt oratio mores ac vitam sequitur, repertum est in illo nepotino otio genus quoddam fabularum, nec verum, nec verisimile, neque in aliquem vsum vitae paratum & congruens, sed tantùm ad extrahendum tempus, vel in conuiuijs, vel in coetibus virorum ac feminarum, qualia sunt etiam amatoria omnia, quod Galli vocant Intertenere, seu detinere potiús. Ideo??? Lucianus sophista sermones amatorios vocat Milesios, & Capella quasdam poëtarum fabulas. Scripsit nominatim de Milesijs Aristides libros aliquot [Greek words], & Apvleivs Asinum ex Asino Luciani desumtum, & concinnatum. Apuleius statim initiò profitetur huius esse formae: Nunc ego te, inquit, sermone isto Milesio delectabo. Eiusinodi narrant vetulae pueris ad focum, ne plorent, aut molesti sint. Lud. Viues lib. 2. de Rat. dicendi. Clavdivs Caesar, non tantùm ipse lusibus operam dedit, sed alijs quoq; lusorium opus conscripsit, oblitus iam se Caesarem esse. Sed qui in caeteris stoliditatis nomen imperij maiestate tegebat, hoc ipso asini auriculas penitùs detexit. Alexander ab Alexandro lib. 3. cap. 21. ex Suetonio. Nero Caesar ludis pro aeternitate imperij susceptis, exhibuit ad ferru̅ quadringe̅tos Senatores, sexcentos??? equites Romanos: & quosdam fortunae atq; existimationis integrae ex ijsdem ordinibus confectores ferarum, & varia arenae ministeria. Suetonius. Ludis quos in Teridatis fecit honorem, id fuit turpissimum visu atque grauissimum, quòd viri feminae???ue, non solùm equestris, sed etiam senatorij ordinis, in orchestram & circum & amphitheatrum ingressi, tibijs cecinerunt, saltauerunt, tragoedias & comoedias egerunt, cirharoedi fuerunt, equos agitauerunt, belluas occiderunt, munus gladiatorium obiuerunt. Dion. SCVRRILITATIS SECTATORES. Qvi, Qvales. Vel Professione. Scvrrae, Plani, Circvlatores. Varijs appellantur nominibus. À discurrendo Scurroe, ab imitando Mimi, ab errando Plani, à concursu populi Agyrtoe & Circumforanei, à captando cibo [Greek words], quòd aris insidientur, & in deorum sacrificijs frequentes adsint, vt populum post sacra delectent, ventrem??? sagment. [Greek words] deniq; & [Greek words], quòd risum moueant, quod??? ridicula multa manuum agilitate poßint efficere. Exempla aliquot huic loco inseruientia, ex Titulo Histrionum petes, qui Artis ratione Poëtarum sunt ministri: sed quaternus Risum affectant, huc spectare videntur, fol. 1165. 3663. Sic etiam quando alijs scurrilitate sua placere volunt, inter Adulatores connumerari possunt. Circulatores Indi omnium praestantissimi, quos Alexander Macedo nuptijs suis adhibuit. Aelian. lib. 8. Var. hist. Admirabatur Xenophon praestigiatorem, qui Cratisthenem Phliasium discipulum reliquit, quoniam ignem sponte sua nasci faciebat, & machinationes multas inuenerat, quibus homines omnes ferè faciebat desipere. Talis fuit & Nymphodorvs, qui obuius factus Rheginis, primus eos timoris redarguit. Athen. lib. 1. cap. 14. Cephisodori impostoris Atheniensis meminit Athen. libro 14. cap. 4. Diopetes Locrus Thebas profectus, succinctus???ue vesicas vino & lacte plenas, has comprimens, haurire ex stomacho se dicebat: atque hoc facto clarior habitus. Famosissimi fuerunt apud Alexandrum Scymnvs Tarentinus, Philistides Syracusius, Heraclivs Mitylenaeus. Ad mirabilis apud Graecos & Romanos Matreas impostor Alexandrinus, qui dicebat se feram nutrire, quae se ipsam comederet: ita vt nunc etiam quaeratur, quae sit Matreae fera. Fecit hic, & praeter Aristotelis dubitationes: Quare Sol occidens non natet: Cur spongiae bibant quidem, non autem multum potent: & Cur tetradrachma permutetur quidem, non autem irascatur. Athen. lib. 1. cap. 13. Athenienses scenam Pothino praestigiatori tribueru̅t. quod Euripidis studiosi Athenienses aegrè tulerunt: atque Euryclides surrexit in theatro vnà cum his qui erant cum Aeschylo. Athen. lib. 1. cap. 13. Parmeno cùm varias animantium & hominum voces scitè imitaretur ac repraesentabat: Quem cùm reliqui conarentur aemulari, ac protinus ab omnibus diceretur illud: [Greek words]: hoc est, Rectè quide̅, verùm mihil ad Parmen onis suem: quidam prodijt, veram suculam sub alis occultatam gestans. Huius vocem cùm populus imitatitia̅ esse crederet, statim???, si cut sole̅t, reclamare̅t, [Greek words]: id est, Quid haec ad Parmenonis suem? vera sue propalàm ostensa, refellit illorum iudicium: vtpote non, ex vero, sed eximaginatione profectum. Plut. in v. Sympos. Balatro scurra virulentus. Vnde Horatius: Balatro suspendens omnia naso. Et Hieronymus: Ne me putes in modu̅ rusti ci Balatronis cuncta Origenis reprobare. Cael. l. 15. c. 25. A. L. Apitivs Galba, & Sarmentvs Rom. eques, nobiles scurrae sub Tiberio Caesare. De vtroq; Iuuenalis Sat. 5. Si potes illa pati, quae nec Sarmentus iniquas Caesaris ad mensas, nec vilis Galba tulisset. De Sarmento item Horat. in Sermonibus, cum Messo Cicero contendente. Maenivs ab Horat. in 1. Epistolarum describitur Scurra vagus, qui non certum praesepe teneret, Impransus ciuem qui non digno sceret hoste, Quaelibet in quemuis opprobria dicere saeuus, Ingluuies, & tempestas, barathrum??? macelli: Quicquid quaesierat, ventri donabat auaro: Exhaustus??? bonis, patinas coenabat omasi Pinguis, & agnini, tribus vrsis quod satis esset. Scilicet vt ventres lamna candente nepotum Diceret vrendos correptus. Maenius idem Si quid erat nactus praedae melioris, vbi omne Verterat in fumum & cinerem: Non herclè miror, Aiebat, si qui comedunt bona: cùm sit obeso Nil melius turdo, nil vulua pulcrius ampla. Tectivs Caballus scurrilitate clarus apud Romanos. De eo sic Martialis lib. 1. Qui Galbam salibus tuis, & ipsum Posses vincere Tectium Caballum. Genesivs Arelatensis patria, arte mimus & in famis, Christianos apud Imperatorem Diocletianum turpissimis gestibus irridebat. Ab Diocletiano demùm interfectus est. Volater. lib. 16. Anthropologiae. Planvs quidam apud Horat. lib. 1. Epist. solebat casum simulare, & praetereuntium opem implorare: qui si manu porrecta multo cum labore illum sustulissent, exiliens cum cachino alibat. Tandem verè fracto crure, frustra aliorum auxilium petijt: Nec semel irrisus triuijs attollere curat Fracto crure Planum: licèt illi plurima manet Lacryma, per sanctum iuratus dicat Osirim, Credite, non ludo, crudeles tollite claudum. Quaere peregrinum, vicinia rauca reclamat. Sergivs Polus natione Ister, facetissimus histrio, id quod sepulcro eius incisum epitaphium quod adhuc hodie Polae Dalmatiae vrbe extare aiunt, satis testatur. Zercon, Scytha dictus, Maurusius genere, deformitate corporis & balbutie ridiculus. Breuis erat, gibbosus, distortis pedibus: naribus ita depressis, vt nasus inter eas vix appareret. Aspari Ardaburio in Libya donatus, captus est, Barbaris Thraciam inuadentibus, & ad Scytharum reges ad ductus. Ac Atila quidem nec aspectum eius tulit. Bledas autem Atilae frater eo supra modum delectatus est, cùm non solùm ridiculè loqueretur, sed & ambularet, magnifice???ue incederet. Itaque conuiuijs & expeditionibus intererat, armis ridiculis instructus: Bledae adeò charus, vt cùm Romanos fugitiuos secutus esset, neglectis caeteris, istum omni studio inquiri iuberet: adductum???ue in vinculis conspicatus, riserit: missa???ue ira, fugae causam quaesierit, & qua gratia Romanorum res meliores suis iudicaret? Is verò respondit: Se non rectè fugisse: sed peccati eius fuisse causam, quòd sibi vxor non daretur. Itaq; Bledas maiore etiam cum risu despondit ei mulierem nobilem è Reginae ministris, sed ab eius ministerio ob facinus quod dam exclusam. Sic perpetuò cum Bleda vixit. Post obitum verò eius Atila Occidentalium Romanorum duci Aetio Zerconem dono misit, qui eum ad Asparem remisit. Suidas. An ab hoc Germani etiamnum pumiliones Zuergos vocent? An quod appellatiuum nomen fuit, Suidas proprium esse credidit? Calibvres mimus Isaacij Angeli Imp. Graecorum, cùm aliquando in coena sibi allia afferri iusisset, conspecto coetu mulierum, ex ancillis & cognatis Imperatoris constante: Cognoscamus priùs has, inquit, Imp. deinde alias ad duci iubeto (in Graeco est, [Greek words].) Quod dictum cùm omnes & viri & mulieres risu excepissent: ille colore mutato, & vix repressa iracundia, morionis licentiam minis castigauit. Nicetas lib. 3. Sub Iustiniano Imp. quidam aeris faber extitit, Andreas nomine. Is canem habebat fuluum ac caecum, qui prodigia edebat. Adstante enim turba, faber clàm cane adstantium anulos aureos, argenteos ac ferreos accipiebat, in???ue solo deponebat, & ingesta materia tegebat: inde canis iussus vnicuilibet suum reddebat. Sic etiam diuersorum Imperatorum nomismata permixta singulatim discernebat. Quinetiam turba virorum & mulierum adstante, de ea grauidas, scortatores, adulteros, misericordes, sordidos???ue sine falsitate demonstrabat. Itaque dicebant, eum Pythonis spiritu praeditum esse. Cedrenus. Otho Fugs, propter odium rusticorum Neythardus dictus, eques Francus, &Vigandvs à Tebe̅, sacrificus, parochus Calenbergae in Austria ad Danubium, moriones festiuissimi: quorum iocis Otho Iocundus Austriae dux mirum in modum delectabatur. Eorum facta dicta???ue salsa apud Germanos passim adhuc, non tantùm ore populi, sed & monumentis literarum celebrantur. Sarcophagus alterius ad parietem meridionalem cathedralis templi Viennae, alterius verò in pago Prugkles, supra oppidum Neuenkyrchen conspicitur. Lazius lib. 2. Geneal. Austriacorum. Borra Hispanus, scurra eximius, qui XC. an num vitae attigit, in tanta fuit apud complures semper reges opinione, vt supra centum aureorum millia ex hoc quaestu corraserit. Hic quotidiano conuitio doctos homines proscindebat, plus se & pecuniae & honoris comparasse dictitans, dum stultum agit, quàm qui literarum & sapientiae studiosi vocarentur. Martino Aragonum & Siciliae regi Barcellonae animam agenti assiste̅s, vidit vmbram qua̅dam, breue loci spacium occupantem, paulatim à medio ventre ascendentem, prout anima continenter inferiora relinquebat. Vbi ad guttur euasit, & ipsa euanuit, & rex animam efflauit. Valla lib. 2. Historiarum. Eum Sigismundus Imperator in co̅uiuio argento onerauit, adeò vt sub pondere iam fatisceret. Rauisius. Histrio Bononiae quidam se volaturum ex turri, quae est versus pontem sancti Raphaëlis, milliari ampliùs extra vrbe̅, significauit. Congregato ad diem constitutum omni fermè Bononiensi populo, sole & fame vsque ad occasum Solis homines ludendo macerauit, dum in turris cacumine sese ostenderet, alas??? quateret volaturo similis. Post Solis tandem occasum, ne nihil actum videretur, nates populo ostentauit. Gogipanus iocus. Habuit rex Daniae Christiernus II. quendam protomimum, nomine Svikart, id est, deceptorem, versutissima arte insidiosum, Brema oriundum, candida veste more clericorum semper indutum: cuius mendacijs tanta fides adhibita fuit, vt eius nutu vel spoliarentur homines, vel necarentur. Rege è Gothia pulso, cùm annis auro???ue onustus extra Regis castra persyluarum latebras fugeret, à rusticis spoliatus vix euasit. Olaus lib. 15. cap. 32. Septentr. regionum. Narrat Pomponatius lib. de Incantationibus, se Mantuae & Patauij quendam Reativm vocatum vidisse, qui incredibilia operabatur, ea???ue daemonum arte perfici vulgò credebantur. Quare ab haereticae prauitatis inquisitoribus sub ditus quaestionibus, bona fi de occultò ostendit fraudulentas esse suas actiones, meras??? manuum agilitates, & multis secreta intelligentia colludentibus peragi. Proinde dimissus, interemtus est tandem à quodam quem deceperat. Tvrca quidam passim per Italiae vrbes oberrans, inter caetera miranda, quae videnda populo exhibebat, manuum dexteritate peracta opera, pistillum ferreum praegrandem pugni illisione, item contorfione manuum sola confringere videbatur. Praestigiator quidam magicus Magdeburgi equulum in theatro frequenti per circulum transilientem ostentabat certa stipe: in fabulae exitu, paucam se apud mortales collegisse pecuniam questus, se in coelum conscendere velle ait. Hinc in sublimi eiecto fune, consequitur in altum equulus: praestigiator quasi eum cauda retenturus, quoq; ascendit: cuius vxor maritum apprehendens assectatur, itidem ancilla, vt viderentur ascensu contiguo velut concatenati, simulaëra petere. Haec dum populus ad stuporem spectaret, cuidam ciui eò fortè declinanti, quaerenti???, Quídnam rerum ibi ageretur? responsum est, circulatorem cum equulo in aëra conscendere. Hic se statim vidisse eum in vico ad diuersorium abeuntem asseuerauit. Vierus lib. 2. cap. 7. de Praestig. daemonum. Vsvrpatione. Qvi scvrrilitati stvdvervnt. Populi. Tirynthios, ait Theophrastus, phîlogelos fuisse, atque idcirco serijs inutiles, ad oraculum confugisse Delphicum, cum hoc vitio liberari cuperent. Quibus Deus respondit: Si Neptuno taurum sacrificantes in mare sine risu iecissent, futurum vt liberarentur. Illi timentes ne frustrarentur incoepto, pueros sacris interesse prohibuerunt. Quod cùm quidam nouisset, se??? immiscuisset, hi???ue ipsum propellentes clamarent: Quid timetis, inquit is, nunquid ne ego victimam vestram subuertam? Qui cùm risissent, re ipsa didicerunt, Deum significare voluisse, consuetudinem iam inueteratam curari non posse, Athen. lib. 6. cap. 6. Phaestii iam inde à teneris ridicula dicere assuescunt: adeóque omnes, qui sunt in Creta, ridicula his iniungunt. Ibid. Syri ludis celebritatibus??? adeò dediti, vt Antiocheni, quorum & maxima & felicissima vrbs est, toto ferè anno tum in vrbe, tum in suburbijs non aliud impensiùs curarent, quàm ludos & festa. Caelius lib. 18. cap. 34. Tibarenos Ephorus scribit, lusum amplexari in primis ac risus, quòd in ijs maximam felicitatis partem arbitrentur constitutam. Idem. Athenienses mirè delectabantur ijs, qui risum dictis aut factis mouere norant: vt huius rei gratia in Diomeo aut Heracleo sexaginta conuenirent (qui in ciuitate nominabantur Sexaginta viri, quemadmodum nos dicimus duumuiros, triumuiros, & decemuiros, magistratum significantes) adeo???ue si quid ridiculè dictum esset, vulgò ita loquerentur, [Greek words]: Sexagintiuiri hoc dixerunt. aut, [Greek words], id est, À sexagintauiris venio. In festo Choum & Lenaeis, plaustris vecti conuitiabantur: eorundem??? mulieres similiter Eleusinijs magnis. Sicvlorvm dicacitas nota est veterum literis. Hinc nugae Siculae, Gerrae, & Persolae nugae prouerbio locum fecerunt. Nam Siculus fuit Epicharmus, ad cuius exemplar properare Plautus dictus est Horatio. Plautus autem in nugis ac iocis est immodicus, nec rarò ineptus. Porrò Gerras Graeci crates vimineas appellant. Ea vox postea vulgò pro nugamentis rebus???ue friuolis vsurpata est, auctore Festo Pompeio, hac quidem occasione. Athenienses cùm Syracusas obsiderent, & crebrò gerras poscerent, irridentes Siculi Gerras clamitabant. Hinc in prouerbium cessit. Vnde & familiares, qui???ue inter se nugas omneis communicant, Congerrones vocantur. Erasmus in Adagijs. Reges. Clitophus Philippo Macedonum regi iacienti in ipsum scommata, & admodum hilari: Ego posthac, inquit, te non alam. Lepidè inuertens rem. nam reges in hoc alunt parasitos, vt illorum dictis exhilarentur. Quòd si ipsi reges inter se norint ludere, & in alios ridicula dicere, nihil opus sit parasitis, quum ipsi norint parasitos agere. alioqui parasiti magis alunt reges, quàm reges parasitos. Quanquam Plutar [2975] chus in Symposiacis ita refert: [Greek words]: Non ego te alo: notans regem, quòd versa rerum vice, pro rege ageret morionem. Tu me alis, vt ridiculis dictis te exhilarem, non egote. Erasmus 6. Apoph. De Lysimacho dixit Demosthenes, ni fallor, regnum ipsius nihil differre à scena comica, quòd impendio delectaretur ridiculè dictis, eo???ue ab hoc omnes discedere dissyllabos, hoc est, histriones. Notauit enim Bithen & Parin, qui nihil apud illum non poterant. Erasmus in Adagijs. Philippvs rex Macedonum, is cum quo Romani primum bellum Macedonicum gessêre, iocosior etiam inter seria fuisse traditur, quàm deceret regem. Plut. in Flaminio. Vespasianvs Imp. & super coenam & semper aliâs comissimus, multa ioco transigebat. Erat enim dicacitatis plurimae, & sic scurrilis ac sordidae, vt ne praetextatis quidem verbis abstineret. Suetonius. Politici homines, Duces. L. Corn. Syllam ita perhibent dicacem natura fuisse, vt iuuenis etiamnum & nondum celebris cum mimis viueret & scurris, socium???ue se ijs in omni proteruia praeberet: atque cùm esset rerum potitus, scenicorum & histrionum impudentissmis quibusque coactis, praeter aetatem imperij maiestatem, potaret quotidiè cum eis, dicterijs???ue digladiaretur: cùm multa interim posthaberet grauia negotia. Neque enim inter coenandum Sylla rei vlli vacabat seriae: sed qui aliâs negociosus esset & tristior, vt primùm contulit ad conuiuium se vel ad compotationem, repentè inuertebat se, mimis???ue & saltatoribus tractabilis erat, & aditu promtus atque deditus. Plutarchus in Sylla. M. Antonii Triumuiri contumelia in iocis & dicterij afferebat secum medicinam. Siquidem impunè reponere licebat dicta & conuitia. Plut. in Antonio. L. Anitivs Rom. dux, qui captiuum duxit Gentium Illyriorum regem, res omnes risu dignas fecit, vt asserit lib. 30. Polybius. Nam cùm omnes celeberrimos artifices ex Graecia conuocasset, scenam???ue amplissimam in circo parauisset, omnes tibicines simul priùs introduxit. Erant autem hi, Theodorus Boeotius, Theopompus, Hermippus, Lysimachus, qui erant celeberrimi. Hos cùm ad proscenium constituisset, iussit vt omnes simul cum choro tibias inflarent. Verùm vbi ex saltatoribus quidam praecinctus manus extulit ad pugnam in aduersum tibicinem, non exiguus ortus est plausus & clamor spectantium. Cùm certarent adhuc ij quasi ex instructa acie, duo saltatores in Orchestram cum concentu introducti sunt, tum pugiles quatuor cum buccinatoribus ac cymbalistis scenam ascenderunt: quibus omnibus inter se certantibus, explicari nullo modo posset id, quod accidebat. Athenaeus lib. 14. capite 3. M. Tvl. Cicero in iocis nimius fuit, adeò vt à Vatinio co̅sularis scurra fuerit appellatus. Macrob. lib. 2. Saturn. capite 1. De eo sic Plut. in Vitis: Cicero dicacitate subinde ad scurrilitatem deuolutus, & negotijs perquàm serijs risu ioco??? in iudicijs illudens, vt causae prodesset, neglexit decorum. Vt in oratione pro Caelio: Non esse mirum, si in tanto ille luxu & delicijs ad voluptates dedisset se. Nam non frui ijs, quae in promtu sunt, dementiam esse: praecipuè cùm in voluptate summum bonum ponant clarissimi philosophi. Ferunt eum, cùm consul Muraenam, qui accusabatur à Catone, defenderet, multum ex persona Catonis derisisse Stoicae sectae absurda & noua praecepta. Cùm magnus inde risus à corona ad ipsos perlatus iudices esset, subridentem Catonem ad consessum dixisse: Dij boni, quàm ridiculum consulem habemus. Videtur autem naturâ Cicero sallus & facetus fuisse. Vultus eius quoq; risum & hilaritatem prae se ferebat. Cynicus consularis videtur à Cicerone vocatus M. Pvpivs Piso, qui consul fuit cum M. Messala: quia dicax esset, delectaretur??? iocis scurrilibus: quibus etiam Diogenes increpare solitus esset molles ac delicatos homines, vnde Canis nomen ipsi impositum foret. In primo lib. 2. Epist. ad Atticum significauit hoc Cicero scribens: Consul autem ipse paruo animo & prauo, tamen cauillator genere illo moroso, quod etiam sine dicacitate ridetur: facie magis quàm facetijs ridiculus. De eodem in Bruto inquit: Habuit à natura genus quoddam acuminis, quod etiam arte limauerat, quod erat in reprehendendis verbis versutum & solers, sed saepè stomachosum, nonnunquam frigidum: interdum etiam facetum. Is laborem quasi cursum forendem diutiùs non tulit, quòd & corpore erat infirmo, & hominum ineptias ac stultitias, quae deuorandae nobis sunt, non ferebat, iracundius???ue respuebat, siue morosè, vt putabatur, siue ingenuo libero??? fastidio. Victorius lib. 22. Var. lect. cap. 23. Sacerdotes. Arlottvs Mainardus, patre notario genitus Florentiae, anno Sal. 1396. lanificio operam dedit vsq; ad 27. aetatis annum. Hinc otij causa presbyterio animum adiecit, & S. Crescentis, sub Fesulana dioecesi, plebanus factus, vt vitae facilitate omnibus placuit, sic facetijs suis principibus viris, Antonino archiepiscopo, viro doctissimo, & mercatoribus Florentinis ad stuporem vsq; chariss. fuit: Pontifices, Alfonsus rex Neapolitanus, Edouardus Anglus, Dux Burgundus iocorum nomine ampliss. eum sunt prosecuti muneribus. Praefuit parochiae suae annis LX. ea??? contentus vixit, maiora licèt vltrò oblata respuit. Obijt anno Sal. 1483. Auctor vitae. Vigandvs à Teben, sacrificus, parochus Calenbergae, eodem ferè tempore in Austria Othoni Iocundo Austriae duci ob iocos & dicteria valde gratus fuit. Sepulcru̅ eius in pago Brugkles, supra oppidum Rewen kirchen conspicitur. Lazius lib. 2. Geneal. Austriacorum. Potëtoe. Rinthon Tarentinus poëta, Hilarotragoediarum inuentor, scurra fuit, teste Varrone. Baraballvs Caietanus poëta ineptus, Leonis X. Pp. qui scurris & morionibus mirificè delectabatur, scurra fuit, cuius etiam permissu in Capitolio Romae in poëtam laureatu̅, imitatione Petrarchae, coronatus fuit. Iouius in Leone X. Oratores. Sex. Clodius Siculus, Latinae Graecae??? eloquentiae professor, malè oculatus & dicax, M. Antonio Triumuiro amicissmus extitit, & ab eo dicacitatis causa ingenti congiario donatus. Quod quidem Antonio obijcit Cicero in Philippicis. Scriboe. Romanum Bugiale, hoc est, mendaciorum veluti officina quaedam, olim à secretarijs Romanis institutum, iocandi gratia. Consueueramus enim, inquit Poggius Florentinus, Martini Pontificis vsque tempore quendam eligere in secretior??? aula locum, in quo & noua referebantur, & varijs de rebus, tum laxandi vt plurimùm animi causa, tum seriò quandoque colloquebamur. Ibi parcebatur nemini in reprehendendis his quae non probabantur, ab ipso persaepè Pontifice initium reprehenfionis sumto. Quo fiebat, vt plures eò conuenirent, veriti ne ab eis ordiremur. Erant in eo principes fabulatorum Razellus Bononiensis, Antonius item Luscus, vir admodùm facetus, Cincius??? Romanus, & ipse iocis deditus. Qvid Agentes vel Patientes scurriliter se gerant. Dum Sacra celebrant. Athenis in festo Choum comessantes, in curribus obuios deridebant, & conuitijs incessebant. idem & Lenaeis factitabant. Hinc prouerb. [Greek words], Sales è plaustro. de ijs qui apertè irrident aliquos. Pòst etiam mulieres Atheniensium curribus insidentes, cùm Eleusinem ad magna Initia ibant, aliae alijs in via conuitiabantur: haec enim earum erat consuetudo. Suidas. Tirynthii, cùm philogeliessent, ad oraculum confugêre Delphicum, vt hoc vitio liberarentur. Quibus deus respondit: Si Neptuno taurum sacrificantes in mare sine risu iecissent, futurum vt liberarentur. Illi timentes ne frustrarentur incepto, pueros sacris interesse prohibuerunt. Quòd cùm quidam nouisset, se???ue immiscuisset, hi???ue ipsum propellentes clamarent: Quid timetis, inquit is, nunquid ne ego victimam vestram subuertam? Qui cùm risissent, reipsa didicerunt, deum significare voluisse, consuetudinem iam inueteratam curari non posse. Athenaeus lib. 6. cap. 6. ex Theophrasto. Arlottvs plebanus Florentinus, Horentinas naues in Angliam comitatus, Londini missa finita, calici sacro aquam infudit, & volentibus oculos perfricuit (quod genus remedij e??? gens contra lippitudines singulare purat esse) illud singulis lingua Italica insusurrans, Beuete meno, che il mal proui faccia. Bibite temperantes, intemperantes poenam luite. Ex crapula enim, non ex aëris subtilitate id vitij illis contingere coniectabat. Rex Edoardus hominis facetia delectatus, XXX. illum coronatis aureis, & vestibus donauit. Auctor vitae. Concionantvr. Plebanum Arlottvm concionaturum adolescentes quidam rogabant, vt paucis verbis vteretur. Ille conscenso suggestu: Hodie dies est, inquit, festus D. Laurentio. Eius vitam superiore anno à me de hoc loco enarratam audiuistis. Cùm interea temporis nihil narratu dignum praestiterit, otio ego vestro abuti nolo. Si qui non interfuerunt concioni anno superiore, ab ijs qui interfuerunt, doceri possunt. Evnde??? iuuenes quidam venatum egressuri rogabant, vti sacra venatoria faceret, hoc est, expeditè & breuiter. Ille facto Introitu, quem vocant, sensim Missale voluere cepit & reuoluere. Fastidientibus respo̅dit: Nullam ego Missam hîc venatoriam reperio. Eius loco Passionem Domini recitabo, quòd vt illum Iudaei, sic vos miseros persequimini lépores. Itaque sine sacro discessêre, Auctor vitae. Tribvtvm exigvnt. Athenienses M. Antonio obuiam profecti, adulandi gratia, Mineruam sibi nubilem esse dixerunt, quam Libero patri (M. Antonio scilicet) despondere vellent. Is arrepta occasione, mille talenta dotis nomine ab adulatoribus exegit. Plutarchus in Antonio. Tribvta dare negant Constantinvs Imp. Copronymi F. Cardamo Bulgarorum principi, per legatos sibi à Romanis tributa pendi postulanti, stercora iumentorum misit, additis literis: Quia senex esset, supersedendum ei esse molestia itineris: nam seipsum ad eum venturum. Zonaras. Stipem petvnt. 10. Fernelium Ambianatem, regium medicum, Milites aliquot in suburbanis Lutetiae agnitum adeunt, & quando stipendia sibi à rege non persoluerentur, ad virorum bonorum benignitatem sibi confugiendum esse dicunt, simul???ue ab eo symbolam in coenam petunt. Hîc cùm ille ne tantillum quidem pecuniae sibi in promtu adesse causaretur: Ergo diuinam opem implorandam esse, inquiunt: adeo???ue ad preces secum pro pane quotidiano suscipiendas inuitant. Ille de vita propè desperans, vel inuitus paret. Absoluta prece, suos singuli loculos promunt, ob delicta inanes esse conqueruntur: Fernelij pietatem acceptiorem superis fore sibi pollicentur. Itaq; crumena eius excussa, quae numis aureis referta erat, duos tantùm, qui quidem in coenam sufficerent, acceperunt, reliquos restituerunt: id vnum adijcientes, Durum telum esse necessitatem, quae sibi alienae probitatis experiundae hanc vnam, sed parùm probatam formulam, reliquisset. hortari quinetiam, vti negotium stipendiarium apud regem vrgeret, ne viris bonis molesti porrò esse cogerentur. Ille non tam pecuniae quàm ludibrij causa apud Henricum II. de facta sibi iniuria conqueritur. Caeterùm quòd auctores indicare non posset, ridendi causam aulicis praebuit amplissimam. Gul. Aragosij acroama. Congiarivm dant. Antiochvs Epiphanes, qui obses fuit apud Romanos, in vijs publicis dicere solebat: Cui fortuna dedit, accipiat. tum argentum proijciens, abibat. Athen. lib. 10. cap. 12. Caligvla, congregato populo magnam vim auri argenti??? profudit de superiore loco: quam pleriq; dum colligerent, vulnerati grauiter, mortem obierunt, eò quòd ferramenta quaedam cum ijs commixta fuerant. Suetonius. Heliogabalvs mittebat parasitis per cellarios salaria annua, vasa cum ranis, & scorpijs, & cum serpentibus, & huiusmodi monstris. Claudebat in eiuscemodi vasis infinitum muscarum numerum, aues mansuetas eas appellans. Lampridius. Insidiantvr. Mithridates Ponti rex & Cappadocum, sororis suae filio sub simulatione colloquij insidias tendens, gladium abdiderat. Adolescens, regio illorum more temporum scrutatorem praemisit: qui dum Mithridati manum in secretiores partes corporis mittit, iocatus ille: Caue, ait, ne aliud telum, quàm quod quaeris, inuenias. eo??? modo suspicione detracta, iocis texit insidias. Mirum quòd in eo statu iocari posset, sanguine mox nepotis respergendus. Cavsas agvnt. Cùm accusatio institueretur à Catone minore in L. Murenam ob ambitum coss. Cicero tunc consul & Murenae defensor, multum ex Catonis persona Stoicos philosophos & praecepta haec paradoxa, quae appellant, irridens atque illudens risum mouit iudicibus. Ac Catonem, arridentem, aiunt ad astantes dixisse: Dij boni, quàm ridiculum consulem habemus? Plut. in Cicerone. Peregrinantvr. Persarvm rex iter faciens, ne taedium obreperet, philyrium gestare solebat, & quo id scinderet, cultellum. Huic operiregiae manus deditae erant. Sed haec [Greek words] potiùs, quàm animi relaxatio dicenda est. Aelianus lib. 14. de Var. hist. Magistratvm legvnt. Appivs Claudius Pulcer ingenti strage ab Adherbale ad Drepanum victus, iussus à patribus dicere dictatore̅, C. Glauciam dixit, vltimae sortis hominem. Mox magistratu abire coactus, ludos praetextatus spectauit. Polybius eum in iudicio concidisse scribit. Sabel. lib. 9. En. 4. Consvltant. Philippvs rex Macedonum, cùm ad T. Q. Flaminij multorum??? Graeciae principum colloquium venisset, & disceptatio de altissimis rebus esset, vbi suus regni??? sui status vertebatur, dicente Aetolorum praetore Phanea: Quid multis verbis opus est, inter nos bellum iudicabit. Istud quidem (inquit rex) etiam caecus videt: cauillatus in loquentis lippitudinem. Plut. in Flaminio. Avgvria captant. Appivs Claudius Pulcer, Rom. consul, eo die quo ad Drepanum Siciliae ingenti praelio nauali ab Adherbale Poenorum duce victus est, cùm pulli ex cauea emissi tripudium non fecissent, eos in mare contemtu religionis abiecit: ludibrio etiam verborum adhibito, vt biberent, quando esse nollent. Sab. lib. 9. Enneadis 4. Testamenta condvnt. Exempla quoedam ex Tit. Testamenta iniusta pete: eorum scilicet, qui iamiam morituri anulos suos ijs reliquerunt, quos tamen hoeredes non instituerunt, sed sola spe hoereditatis ludere voluerunt, folio 3556. Horat. lib. 2. Sermonum, Satyra 5. Tiresiam introducit, vaticinando haeredipetarum auaritiam reprehendentem: Tempore quo iuuenis, Parthis horrendus, ab alto Demissum genus Aenea, tellure mari??? Magnus erit: forti nubet procera Corano Filia Nasicae metuentis red dere soldum: Tum gener hoc faciet: tabulas socero dabit, atq; Vt legat, orabit. Multum Nasica negatas Accipiet tandem, & tacitus leget: inueniet??? Nil sibi legatum, praeter plorare, suis???. Svpplicio afficivntvr. Qvidam iugulandus à carnifice, se velle velut cygneum cantum priùs canere dixit, deinde mori. Cùm ille concessisset, dicteria dicere coepit. Athenaeus libro 14. capite 4. ex. Chrysippi libro 5. de Bono. C. Marius ex Africa cum exercitu aduectus, Kal. Ian. ipsis, quod anni principium Rom. est, tum consulatum denuò inijt, tum triumphum egit, in quo incredibile Romanis spectaculum exhibuit, captiuum Ivgvrtham, quo viuo nemo vnquam hostes vinci posse sperasset: ita vario erat vir ille & multiplici in genio, & ad fortunae vicissitudines versatili: & ea praeditus audacia, cui multa calliditas esset admista: sed in triumpho ductus, desipere, vt fertur, ac delirare coepit. Itaq; post triumphu̅, in carcerem compactus, vt ei alij quidem viole̅ter abrumpere tuniculam, alij autem auream inaurem per vim eripere properantes, infimam vnà quoq; auriculam disciderunt, ipse autem nudus in barathrum pulsus ac deiectus est, stuporis plenus, retectis, ridentis in morem: de̅tibus: Iupiter, inquit, vt frigidum vestrum balneum est. Plut. in Mario. Morivntvr. Chrysippus inquit libro quinto de Bono & Voluptate: Cùm Pantaleon impostor esset moriturus, vtrunque filium separatim accersiuit ac decepit, cùm diceret se soli dicere vbi aurum defodisset: ita vt postea frustra simul excauantes, se deceptos intelligerent. Athenaeus libro 14. cap. 4. SCVRRILITAS SECVNDVM MATERIAM CONSIDERATA. Respectu scilicet Personarvm, erga qvas exercetur. Tum Qvae, Qvales. Erga Deum. Daphidas Telmissensis grammaticus, adeò maledicus in omnes, vt nec ipsis dijs parceret, Delphos profectus, deridendi causa rogauit deum: Num equum suum reperturus esset? Cum???ue responsum fuisset, Celeriter esse reperturum: ad vanitatem oraculi coarguendam passim iactauit, equum se nec habuisse, nec amisisse. In reditu autem ab Attalo Pergami rege, quem maledictis lacerauerat, comprehensus, & è rupe, cui Equi nomen fuit, praecipitatus, interitu suo veritatem oraculi comprobauit. Suidas. Cùm plures religiosi de aetate & operibus Saluatoris nostri, & quomodo post trigesimum annum praedicare coepisset, col [2977] loquerentur: Qvidam rudis literarum astans, quaesiuit ab eis, Quid primum Iesus fecisset, postquam trigesimum annum excessisset? Cùm alij haesitarent, alij varia sentirent. Nescitis, inquit, ille, cum vestra doctrina rem cognitu facilem. Trigefimumprimum annum ingressus est, ait. Omnes oborto risu, facetum hominis dictum commendarunt. Gogipanus iocus. Angelos. Presbyter quidam Mansfeldae die festo S. Michaëlis suggestum conscendens, vt ignorantiae suae latebram quaereret, in haec verba exorsus est: De angelis, auditores, verba hodierno die facere oportebat. Sed quia non secùs atque pisces in summa sunt positi obscuritate, vt de ijs nec masculinum, nec femininum genus liquidò pronunciari queat, de incompertis tacere praestat. Angelos esse, nostrum est credere: qui qualésve sint, nec meum est dicere, nec vestrum indagare. Ioannes Agricola in prouerbijs German. Sanctos. Theologus quidam, ex his qui Praedicatores dicuntur, cùm festo die D. Christophori excellentiam pluribus verbis enarrasset, illud subinde inculcans: Quísnam cum nosto sancto comparari potest, qui Saluatorem tulit? Qvidam astantium, Asinus respondit, qui matrem cum filio in Aegyptum portauit. Gogipanus iocus. Simulacra deorum. Fingebant veteres artifices simulacra multa deorum, porrectas manus habentia: aliter tamen atq; aliter conformatas: partim enim eorum pateras coronas??? manibus sustinebant, partim autem vacuas manus ipsas, supinas habeba̅t. Vnde materiae iocorum cauillationes??? nascebantur. quod enim memoriae prodidit Cicero in III. libro de Natura deorum, Dionysivs ille Siculus tyrannus, cùm fana expilaret, tolleret???ue ea, quae statuae deorum in manibus porrectis gerebant, vt tegeret improbitatem suam, dicebat se accipere illa, non auferre: esse enim stultitiam, à quibus bona precemur, ab ijs porrigentibus & dantibus, nolle sumere. Econtrà Aristophanes [Greek words] hoc argumento quendam induxit, qui alium reuocat à proposito, cùm is statuisset è priuato in publicum vasorum aliquid conferre, vt plebiscito iubebatur: Nullo enim modo id oportere fieri asfirmauit: sed potiùs conandum esse semper accipere quàm dare: sequentem instituta & voluntatatem deorum. id??? adeò ipsum intelligi posse, spectatis ipsorum manibus. Quando enim, inquit, votis ab illis petimus, vt boni aliquid nobis dent, stant eorum simulacra supinam manum porrigentia, vt quae malunt accipere quàm dare: [Greek words] Victorius lib. 2. Var. lect. cap. 20. Sacros homines. Carolvs Aldobrandus Florentinus ex testamento patrui monachis Minoritis singulis annis duos florenos numerabat inferiarum causa. Ijdem administrationem liberandarum è Purgatorio animarum Iulij III. Pp. indulgentia generali obtinuerant. Hanc cùm ab ijsdem quoq; Carolus pro more accepisset, & nomen patrui inscribendum curasset: repetentibus illis exacto anno legatum duorum florenorum, illud se deinceps daturum renuit: quòd inferiae patruo vel inutiles essent, si in inferno foret, vel non necessariae, si in coelo. Ex Purgatorio certè sese illorum opera eundem eruisse. Io. Bapt. Gellus dialogo 6. Chimaericarum disputationum. Mortuo Pio II. Alfonsus Borgia Caralanus Dominico Capraniae cardinali praelatus fuit, & Callistus III. dictus. Dominicus domum reuertens è conclaui, obuium habuit in ponte S. Angeli pauperem eleemosynam petentem, quòd Catalanorum manus euasisset. Ad eum conuersius: Tu mihi potiùs largire, qui in Catalani manus praeter expectationem & meritum inciderim. Hieron. Garimbertus libro tertio de Vitis pontificum. Ragvettvs mendicus petax & facetus, ab Archiepiscopo Parisiense stipem petens, vbi surdo fabulam se narrare vidit: At benedictionem saltem tuam, inquit, Rom. ecclesiae cardo mihi imperti. Quam cùm à liberali Cardinale tulisset, statim exclamauit, Dij tibi pro meritis. Nisi minoris obolo benedictionem tuam faceres, nunqua̅ profectò eam mihi contulisses. Duces. Cicero solebat de Pompeio nimiùm mordaciter iocari his verbis: Ego quem fugiam habeo, quem sequar non habeo. his horum???ue similibus hoc vnum Pompeius reludebat: Cupio ad hostes Cicero transeat, vt nos timeat. tantam illam loquendi fiduciam Ciceroni non aliunde, quàm ex familiaritate nimia prouenire affirmans. Gallus quida̅ de Caesaris exercitu ad Pompeium transfugerat: illi ciuitatem Romanam dederat Pompeius. exclamauit Cicero: O bellum hominem Gallo ciuitatem promittit alienam, nobis nostram reddere non potest. Plutarchus & Macrobius. Musicos. Dionysivs citharoedo, qui in spectaculo quodam placebat, cùm magnum praemium ostendisset se daturum, nihil pòst dedit, quasi gratiam illi retulisset: Quandiu enim, infit, oblectasti cantu, tamdiu spe oblectatus es. Plutarchus de Audiendo, & Arist. in Ethicis. Legatos. Tiberivm Caesarem Capreis Iliensium adijt legatio, consolationis obsequium principi tardiùs quàm superbia illius efflagitaret ferens, super mortem Drusi vnici filij. Cuius mortis dolorem ille memoriam???ue omnem. non tam forti quàm inhumano animo confestim aboleuerat. Itaq; velut intempestiuis consolatoribus sic illusit: Ego quoq; fortunae vestrae compatior, quia magnificum ciuem Hectorem perdidistis. Vltra millesimum annum iocandi materiam quaesiuit, animo ferox, actis??? metuendus. Suetonius. Sobieslaus Boëmorum princeps tributum annuum, iam à triennio per Boleslaum Polonorum principem non solutum, per legatos petebat anno 1134. Quibus Boleslavs per ludibrium ita respondit: Se existimasse legatos iccirco ad se missos esse, vt precium referrent alimoniae, qua plus triennium exul Sobieslaus in Polonia sustentatus fuerit, non autem vt inde quicquam auferrent: cùm antea è Gnesna atq; alijs sacris profanis??? locis tantum abstulerint Boëmi, vt in hunc diem illata damna resarciri nequeant. Eo cauillo irritatus Boëmus, Silesiam inuasit, tantam???ue vastitatem intulit, vt ex trecentis pagis & vicis, ne vnus quidem superfuerit integer reliquus. Dubrauius lib. 11. Qvid agentes vel patientes. Scvrrilitas erga Captiuos. Piratae Syllanis bellis ciuilibus otium nacti depraedandi mare Mediterraneum, Romanis ciuibus captiuis acerbè illudebant. Cùm enim captiuus quis, ciuem Romanum se esse clamaret, & nomen suum ederet, perculsos se fingentes, trepidabant, femora percutiebant, & genibus eius accidebant, supplices???, vt veniam daret, precabantur. Ille abiectos bona fide & supplices arbitrari. Tum alij calceos ei inducere, alij toga velare: ne vltrà scilicet ignoraretur. Vbi ad eum modum diu hominem illuserant & deriserant, postremò admotis medio in salo scalis descendere & abire illaesum iubebant. Qui nollet, hunc ipsi praecipitatum demergebant. Plut. in Pompeio. Mendicantes. Donatellvs Florentinus, statuarius egregius, homuncio non inurbanus, cùm importunè mendicanti stipem obtulisset, & ille dijs acceptam diceret: tunc ipse. Non dijs, inquit, sed tuae importunitati, ne me efflagitando occideres. Pontanus de Liberalitate, cap. 22. Reos, Sontes, Damnatos. C. Caligvla, equiti Romano tumultuanti per Centurionem denunciauit, vt abiret sine mora Ostiam, perferret??? ad Ptolemaeum regem in Mauritaniam codicillos suos. Quorum exemplum erat: Ei, quem istuc misi, neq; boni quicquam neq; mali feceris. Suetonius. Idem Praetorium virum ex secessu Anticyrae, quam valetudinis causa petierat, propagari sibi commeatum saepiùs desiderantem, cùm mandasset interimi, adiecit, necessariam esse sanguinis missionem, cui tandiu non profuisset helleborum. Suetonius. Aegros. Cùm Hermogenes Tarsensis, rhetor doctiss. supra aetatem, anno 24. nulla euidenti causa mente laesus esset, Antiochvs sophistes ita in eum est cauillatus: [Greek words], Hermogenes inter pueros senex, inter senes puer. Fuerunt & qui vrbanè iocarentur, verè appellasse Homerum [Greek words], quòd eos veluti pennas abiecisset Hermogenes. Philostratus. Caelius libro 21. cap. 16. Minacivs quidam rustico, qui de castanea arbore decidens, costam perfregerat, consilium dedit, ne vnquam posthac ex arbore caderet: Curaret, ne in descensu celerior esset quàm in ascensu. Poggius in Facetijs. Morientes. Borra Hispanus scurra, cùm Martino Aragonum & Siciliae regi Barcellonae animam agenti assisteret, & is exili voce diceret: Vnde, domine Borra, qui tandiu abfuisti? vt regem cupidum suauis alloquij, si posset, hilaritate asficeret, more solito: Fgo verò, inquit, è vicina vinea redeo: vbi nescio qui hinnulum meum per caudam ad ficum suspende [2978] rant, quasi ficos furto edisset, qui nondum maturi sunt. Ad hanc facetam vocem rex cùm arrisisset, mox animam celeriùs agere coepit. Valla lib. 2. Historiarum. Mortuos. Philippvs Macedo recentiexultans victoria ad Chaeroneam de Graecis parta, & vino grauis, cadaueribus insultans, initium cecinit Demosthenis plebisciti, ad pedem attollens vocem & supplodens: Demosthenes Demosthenis sic censuit Paeanienfis. Discussa verò crapula, cùm magnitudinem secum reputasset propositi periculi, horror eum perstrinxit eloquentiae & neruorum illius oratoris: qui in diei momento vnius aleam ipsum iácere de imperio & vita compulisset. Plutarchus in Demosthene. Favo archimimus, in funere Vespasiani Imp. personam eius tulit, viri??? (vt moris erat) facta & dicta imitatus est. Interrogatis itaq; ab eo procuratoribus exequiarum, Quanti constaret funus? vt audiuit, Sestertiûm centies: exclamauit, Centum sibi sestertia darent, ac se vel in Tyberim proijcerent. Quibus verbis taxabat Imp. auaritiam, qui indignaretur tantam impensam in funere suo factam fuisse. Suetonius. Rervm. Scvrriliter sva vel aliorum Bona lavdando. Tranquillus in Nerone, Parricidia, inquit, & caedes à Claudio exorsus est. Cuius necis etsi non auctor, at conscius fuit: neq; dissimulauit, vt qui boletos, in quo cibi genere venenum is acceperat, quasi deorum cibum, prouerbio Graeco collaudare sit solitus. Erasmus in Adagijs. Mala, vel Reprehendendo, Calumniando, Exprobrando, Obijciendo. Antisthenes, quum Platonis superbiam notare cuperet, fortè in pompa equum hinnientem frementem??? aspiciens, ad Platonem versus, ait: Tu profectò meo iudicio, praeclarus fuisses equus. Brusonius lib. 6. cap. 5. Athenaeus in Dipnosophistis, libro 14. cap. 4. refert, quòd Tachvs rex Aegyptiorum huiusmodi scommate tetigerit Agesilaum Lacedaemoniorum regem, cùm ad eum venisset, suppetias illi laturus in bello, [Greek words]: id est, Parturijt mons, Iupiter autem metuit, at ille peperit murem. Erat enim Agesilaus pusillo corpore. Porrò dicto offensus, respondit: [Greek words]: id est, Atqui aliquando tibi videbor leo. Pòst euenit, vt exorta seditione apud Aegyptios, cùm Agesilaus non adesset regi, sed ad Nectenabum transijsset, coactus sit ad Persas fugere. Stratonicus citharoedus Corinthi peregrinabatur. Hunc cùm Anicvla quaedam fixis oculis intueretur, id??? diu, tandem: Quid, inquit, tibi per deos vis, mater, aut quid me sic contine̅ter intueris? Demiror, inquit illa, si matris vterus te decem me̅ses ferre potuit, cùm ciuitas angatur, vnum duntaxat diem te portans. Erasmus in Adagijs, ex Athenaei lib. 8. Cicero Zenonem Epicureum ait ipsum Chrysippum Stoicum cum quo magna lis Epicureis erat, nunquam nisi Chesippum solitum vocare. [Greek words] autem est ventrem exonerare. Victorius lib. 24. Var. lect. cap. 19. Hortante Vespasiano Qvendam, vt contra se aliquid diceret: Faciam, inquit, cùm ventrem exonerare desieris. Nitenti enim atq; impellenti simillimam faciem habuisse Vespasianu̅, & scriptores rerum tradunt, & imago vultus eius, quae vulgò adhuc aureis vel argenteis aereis??? numismatibus insculpta reperitur, indicat. Petrarcha, ex Suetonio. Compererat Caesar Caligula prouincialem quendam in Gallia locupletem ducenta LLS. numerasse vocatoribus, vt per fallaciam conuiuio interponeretur: nec tulerat molestè tam magno aestimari honorem coenae suae. Huic postero die sedenti in auctione instrumentorum veteris aulae misit, qui nescio quid friuoli ducentis millibus traderet: diceret???, coenaturum apud Caesarem, vocatu ipsius. Suetonius in Caligula. In triumphali pompa, quam Galienus ignauissimus Imperator de Persis ducebat, cùm nonnulli in Persico vestitu comparuissent, Mimvs quidam eos studiosiùs contemplans causam rogatus, respondit: Inter hos Persas Galieni se patrem quaerere. Galieni ignauiam carpens, qui patrem Valerianum, iam diu apud Persas captiuum, armis ab hoste recipere non curaret, & nunc puerorum more de simulatis Persis triumpharet. Fulgosus lib. 5. cap. 2. Manuel Comnenus Imp. à Sultano Iconiense magno victus praelio, cùm in fuga aquam è praeterfluente haustam sanguine infectam degustasset & effudisset, inquit: Infeliciter Christianorum sanguinem libaui. Ibi Qvidam audax & importunus homo: Non nunc, inquit, Imperator, no̅ nunc primùm, sed olim & saepè, & ad ebrietatem vsque Christianorum sanguinem hausisti, dum pauperes subditos exactionibus vexas & deglubis. Iam cùm nidulos, in quibus signata pecunia erat, à Persis diripi & effundi videret, Romanos hortatus est, vt impetu in barbaros facto pecuniam illam ipsis potiùs debitam arriperent. Tum rursus ille idem: Vltrò, inquit, ista priùs Romanis danda fuit, non nunc, vbi cum difficultate & sanguine paranda est. Eum tamen conuitiatorem ita aequo animo tulit Imp. ac si surdus esset. Nicetas lib. 6. Generosa quaedam Matrona Itala, cùm in ostio famosi scorti mutones informes, more in Italia nimiùm frequente, creta depictos vidisset: Nimirum haec sunt belluarum capita, inquit, quas in clinica venatione Polydamas ista confecit, & postibus superba affixit spolia. Baltheus Castilioneus libro secundo Aulici. Arator quidam senex in Germania, cùm episcopum ducem??? Coloniensem, qui iter armatus faciebat, vidisset, magno risu solutus, interrogatus est: Quae tanti risus causa esset? Arator autem, cùm negare se rem videret non posse: respondit, Ridere se, quòd Petrus apostolus, clericalis ordinis princeps, in tanta inopia mortuus esset, & posteros in eo ordine tantoporè locupletasset. Respondente autem episcopo, se simul & ducem esse & episcopum: & eo tempore, vt ducem armatum esse, & cum armatis iter facere: & cùm in templo esse contingeret, illic vt episcopum agere: maiori etiam cachinno solui arator coepit. Denuò igitur causam rogatus, dixit: Vellern equidem declarari mihi, cùm mortuum hunc ducem, cuius personam geris, in inferno esse continget, quò putes episcopum iturum? Fulg. lib. 6. cap. 2. Vngari Boëmicum porcum vocabant Imp. Sigismundum. Bonfin. lib. 2. Dec. Cùm Adrianus VI. Pp. constituisset vrbem Romanam reformare, & repurgare à blasphemis, atheis, foeneratoribus, iuue̅tutis deniq; corruptoribus: Romani iuuenes, disciplinam istam aegrè ferentes, Io. Antracinum pontificis medicum vti veneficum scurriliter carpserunt, exornantes postes eius festa fronde per intempestam noctem, cum titulo vncialibus literis inscripto, in haec verba: Liberatori patriae S. P. Q. R. Quamuis eo ioculari elogio, non medicus, vti veneficus aut imperitus, sed maiestas ipsa pontificis, qui salutari censura vrbem atque aulam probrosis vitijs repurgare cogitasset, non obscurè carperetur. Iouius in eius vita. Confitendo. Cor. Lentvlvs quum quaestor publicae pecuniae vim haud paruam prodegisset, eo??? nomine plurimùm Sylla dictator in dignaretur, ab eo??? impensiùs rationes exigeret: progrediens in senatum is negligenter admodum & per contemtum: Rationem (inquit) non reddo, verùm crus exhibeo. veluti assolent pueri, quum in pilae lusu aberrarint. Vnde Surae cognomen accepit. Cael. lib. 24. cap. 5. A. L. In Anglia qui extra matrimonium mulieribus commiscentur deprehensi, sacerdotis imperio die festo in processu cleri ac populi adesse iubentur, & retentis femoralibus, nudi ecclesiam circuire, ardentem cereum manu gestantes. Si quem poenae pudet, is auro noxam redimit. Mannvs quidam Florentius, qui saepè data pecunia effugisset poenam, rursus deprehensus subire quàm dare argentum statuit. Die dicta, ad ecclesiam longo pallio tectus venit, eo???ue in media turba virorum feminarum???ue deposito, omni ex parte nudus remansit. Ac indignante sacerdote, & femoralia vt resumeret iubente: Minimè, inquit, gentium. pudenda quae peccauerunt, poenam subeant. Aeneas Syluius libro primo Comment. in Panormitam. Caesar Borgia Alexandri VI. F. cùm aleae lusu ad centum millia aureorum amisisset: Sic merentur peccata Germanorum, inquit. Eam enim pecuniam ex tributo sacro contra Turcas instituto collectam ferebant. Auctor vitae Georgij Fronspergij. Ivlivs II. reprehensus à familiaribus ob belli studium: An nescitis, inquit, Petrum clauigerum, Paulum ensigerum socios esse, & huius protectores ecclesiae? Petrum antecessores nostri, nos Paulum sequemur. Cum???ue illi dicerent: At Petro Christus iussit, reconderet gladium in vaginam. Promtè respondit, Sic est sanè: verùm non priùs quàm Malchi auriculam amputasset. Feriemus: & recondemus. Bellum indubitata pax sequetur. Aegidius Corrozetus de Dictis memorabilibus. Fides sit penes auctorem. Consolando. Deambulabat Perusinus quidam per vicum cogitabundus ac moestus. Quem cum Alter interrogasset: Quid eum torqueret? Atque ille respondisset: Se pecuniam debere, quam nequiret exoluere: Vah, inquit, stulte, relinque has cogitationes creditoribus. Poggius in Facetijs. Excusando. Lysander insectantibus cum alijs, quòd iusiurandum, quod [2979] editum ab eo erat Mileti, temerasset: Pueros, respondit, talis, viros esse sacramentis circumueniendos. Plutarchus in Apophthegmatibus. Cùm in extremo III. libro de Natura Deorum Cicero Dionysii, Syracusarum tyranni, scelus atq; impietatem ostenderet, qui furtis turpissimis fanorum contemtum etiam deorum immortalium addebat, & in nefaria re iocabatur, in alijs multis hoc posuit: Iam mensas argenteas de omnibus delubris iussit auferri, in quibus quòd more veteris Graeciae inscriptum esset, Bonorum deorum vti se eorum bonitate velle dicebat. Lusit igitur ille, si Ciceroni credimus, in cognomine, deorum illorum: atque ita furtum improbissimum texit: bonorum enim propriu̅ videtur esse iuuare mortales. Athenaeus, qui in XV. libro [Greek words] idem commemorauit, ac facto illo impio impurissimi hominis veterem ritum illustrare voluit, in alio cauillatum ipsum fuisse fignificat. Cùm enim moris esset, vt in conuiuijs poculo Boni daemonis circumlato mensae tollerentur, narrat Dionysium Aesculapio, in cuius fano res acta est, poculum hoc ipsum propinasse, statim??? mensam tolli imperasse, tanquam antiqui moris retinendi studiosus. Antea namque Athenaeus recitarat Nicostrati comici carmen, in quo moris huius tollendi mensas, epoto poculo Boni daemonis, mentio fiebat. Victorius lib. 2. Var. lect. cap. I. Agathocles Syracusanorum tyrannus de sua erga Corcyrenses crudelitate ridiculam attulit causam: quòd videlicet maiores ipsorum hospitio Vlyssem excepissent. Caelius libro sexto, capite 14. A. L. Praefuit sua aetate Scipio cognomento Nasica, cum Marco Po̅pilio collega Reip. censor: qui quum equites cum eode̅ Pompilio de ciuitatis more censerent, animaduertêre transeuntem Eqvitem nitidum inprimis, & praepinguem, strigosiori tamen equo, & planè macilento insidentem: qui ab eisdem censoribus interrogatus, Cur ipse cute tam nitida incederet, equo praesertim tam malè habito? ita respondit: Quid miramini tantopere, cùm ego me ipsum curem: Statius verò libertus equum? Quo responso insolentiore moti censores, & illi equum ademêre, & inter aerarios adscriben dum iussêre: ad dita ad haec censoria grauiore nota, ne in publicis demandandis magistratibus ius illi esset vnquam suffragij ferendi. Egnat. lib. 2. cap. 4. Ivlia Caesaris Augusti F. cùm conscij flagitiorum mirarentur, quo modo similes Agrippae filios procrearet, quae tam vulgò potestatem corporis sui faceret? ait: Nunquam enim nisi naui plena tollo vectorem. Macrob. lib. 2. cap. 5. Saturn. Vespasianvs Imp. maximè dicacitatem in deformibus lucris affectabat: vt inuidiam aliqua cauillatione dilueret, tra̅sferret???ue ad sales. Quendam è charis ministris dispensationem cuidam, quasi fratri, petentem cùm distulisset, ipsum candidatum ad se vocauit: exacta???ue pecunia, quantam is cum suffragatore suo pepigerat, sine mora ordinauit. Interpellanti mox ministro: Alium tibi, ait, quaere fratrem: hic, quem tuum putas, meus est. Mulionem in itinere quodam suspicatus ad calceandas mulas desilisse, vt adeunti litigatori spacium moram???ue praeberet, interrogauit, quanti calceasset, pactus???ue est lucri partem. Reprehendenti filio Tito, quòd etiam vrinae vectigal commentus esset, pecuniam ex prima pensione admouit ad nares, sciscitans. Num odore offenderetur? & illo negante: Atque, inquit, è lotio est. Nunciantibus legatis, decretam ei publicè non mediocris summae statuam colosseam: iussit vt continuò ponerent, cauam manum ostentans, & paratam basim dicens. Suetonius. Popvlia Marci filia miranti cuidam, Quid esset, quapropter aliae bestiae nunquam marem desiderarent, nisi cùm praegnantes fieri vellent? respondit: Bestiae enim sunt. Macrobius lib. 2. Saturn. cap. 5. Bvlas homo Italus fuit. Is cùm Seuerus Imperator varijs bellis occupatus esset, per Italiam sexcentorum latronum manu comparata, praedam agere instituit. Sed tandem comprehensus, & à Papiniano Iurisconsulto Praefecto praetorio interrogatus, Cur latrocinium factitasset? respondisse fertur: Et tu cur Praefectus es? Ideo???ue placuit eum damnari ad bestias. Dion in Seuero. Mercator quidam vxorem suam commendans, hoc etiam addebat, nunquam eam ventris crepitum emisisse. Id Nobilis cui suberat audiens, At intra trimestre nisi crepitus edat innumeros, lauto te conuiuio poenae loco excipiam. Mercatorem postridie rogauit, vt quingentos sibi aureos infra octo dies red dendos mutuo concederet. Assensit aegrè, & pecuniam concessit. Cùm sollicitus diem conuentum expectasset, accessit ad dominum creditam pecuniam poscens. Ille sibi alios quingentos mutuari petijt, omnes se infra mensem pollicitus restituturum. Ergo inuitus licèt, tamen ne & de priori mutuo periclitaretur, alios quingentos attulit. Domum reuersus moestus atque animo aeger agebat noctes insomnes. Vigilans ergo saepiùs audiuit vxorem oppedentem. Mense exacto dominus mercatorem ad se vocauit, sciscitans An vxorem crepitantem audisset? Tum ille errorem suum confessus: inquit, vt vniuersum patrimonium consumturus fuerim, si coenae numero pares crepitibus exhibendae forent. Hoc dicto pecuniae red ditae, & coena soluta. Gogipanus iocus. Sacerdos quidam rusticanus in Tuscia admodum opulentus, catellum, quem in delicijs habebat, mortuum sepeliuit in coemiterio. Episcopus praedae inhians, sacerdotem veluti maximi criminis reum ad se vocauit. Sacerdos quinquaginta aureos secum deferens: Ò pater, inquit, si nosceres, qua prudentia catellus meus fuit, no̅ mirareris eum sepulturam inter homines meruisse. Moriens testamento tibi quinquaginta aureos legauit, quos tibi affero. Episcopus accepta pecunia sacerdotem absoluit. Poggius in Facetijs. Dominus Servo notae desidiae, nisi opus faceret assiduè, neque vlla hora otiosus reperiretur, poenas graues minabatur. Nequam ille non multò pòst ancillam reddit grauidam. In ius vocatus, factum non negauit, sed minas domini veritum, ne tum quidem, cùm caeteri mortales dormiunt, otiari voluisse affirmauit. Ergo ancilla dominum conuenit, qui seuera sua comminatione stolidum seruum ad hoc facinus impulisset. Io. Aurpachius libro quarto Epist. iurid. 9. iure conuentum putat. Sic enim referente Bartolo in 1. si quis mihi bona. §. pater Scio. de acquir. haered. nobilem quendam Florentinum, cùm famulo suo mandasset, ne vnquam domum rediret, quin aliquid noui de inimico suo sibi afferret: & famulus ille heri sui inimicum adortus occidisset, domum???ue reuersus idipsum ceu rem maximè nouam domino nunciasset, capite plexum fuisse, quòd mandato suo necis occasionem dedisse videretur. Loci, Temporis. Tvm In Genere. Vbi. Medicorvm tabernas, id est, pharmacopolia, atque etiam Chirvrgorvm & Tonsorvm officinas, otiofis & garrulis peraccommoda esse loca, indicat Hieronymus: Illi (inquit) verbositas, attrita frons: cui nundinae, fora placent, plateae, ac medicorum tabernae. Caelius libro 11. capite 1. A. L. Sic Horatianus ille: Vulteius vacua tonsoris in vmbra Cultello proprios purgabat leuiter vngues. Theophrastus certè, vt testatur in Sympos. Plutarch. [Greek words]. id est, Tonstrinas ebrietatem absque vino vocabat: propterea quòd illic defidentes, sermonibus ita temulenti redderentur, vt non aliter effutirent quicquid esset in animo, quàm inter pocula solent ebrij, voces interdum per temulentiam effutientes, periugulum, vt ait Plin. redituras. Quando. Vtputa Diebus fectis. Vide Tit. Saltatio scurrilis, fol. 2984. In Specie. V. G. In Concione sacra. Vide suprà, Efficientis locum, dum Concienantur, fol. 2949. Acroasi philosophica, medica. Diogenes Cynicus, docente Anaximene rhetore, pernam praetendens, auditores in se conuertit. Indignante illo: Disputatione̅, inquit, Anaximenis oboli precium dissoluit. Laërtius libro sexto. Fr. Rabelaesivs Medicus facetissimus cùm coram collegio Medico Parisiense specimen ingenij ederet, in priuato examine, per iocum interrogatus, si famosus aequè vt fabulosus ille Pantagruël curandus proponeretur, quibus pilulis vtendum foret: Vt erat deûm hominum???ue irrisor, Euangelicis respondit. & demirantibus cunctis, scilicet Aloës libras centum, subintulit. Conuiuio. Parthis ad mittere concubinas post epulas, non improbatur: vxores autem domi abditas, in virorum conspectum non adducunt. Babyloniis autem in conuiuijs à principio, feminarum modestus est habitus: paulatim deinde pudore prophanato, summa velamenta exuunt: & post epulas vltimis amiculis reuelatis, pudibunda ostendunt, in omnem???ue licentiam iocorum & lasciuiarum, pudorem abijciunt. Alex. lib. 5. cap. 22. Antiochvs Epiphanes rex, cùm omnes Graecos & alios ad spectaculum conuocasset, ad certamina Antiochena, omnes aureis vasis excepit, croceo???ue vnguento, & nardino, amaracino???ue, & liliorum. Cum???ue eos ad conuiuium vocaret, aliquando milletriclinia, aliquando verò mille & quingenta sumtuosissimo apparatu replebat. In ingressu consisstens alios introducebat, alios iubebat discumbere, ipse???ue [2980] ministros deducebat, qui portabant fercula. Tum locum circumiens, alibi assidebat, alibi considebat. Mox frustum panis deponens, nunc poculum, exiliebat, surgebat, symposium???ue circuibat, rectus aliquando ab alijs propinationes excipiens: nunc verò vnà cum recitatoribus ludebat, totus???ue velatus inferebatur à mimis, atque in terram deponebatur, quasi vnus esset ex mimis. Symphonia deinde euocante, rex exiliebat, tripudiabat???ue, & iocabatur cum mimis, ita vt omnes ipsius puderet. Athenaeus libro decimo, capite duodecimo ex Polybij libro 31. L. Corn. Sylla nulli rei seriae inter coenandum vacabat: Sed qui aliâs negotiosus esset & tristior, vt primum contulisset se ad conuiuium vel ad compotationem, repentè inuertebat se, mimis??? & saltatoribus tractabilis erat, & aditu promtus atq; deditus. Plut. in Sylla. Cvrtivs eques Romanus, delicijs diffluens, cùm macrum turdum sumsisset in conuiuio Caesaris Augusti, interrogauit, An mittere liceret? Respondente principe: Quid ni liceat? ille statim per fenestram misit. Macrobius libro secundo, capite quarto Saturn. Anaxilavs candens sulphur in calice nouo pruna???ue subdita circumferens, exardescentis repercussu pallorem dirum velut defunctorum offudit periocum conuiuijs. Plinius libro 35. capite 15. Heliogabalvs Imp. vilioribus amicis folles pro accubitis sternebat, eos???ue reflabat, prandentibus illis, ita vt plerunq; sub mensis repentè inuenirentur prandentes. Habuit etiam hanc consuetudinem, vt octo caluos rogaret ad coenam, item octo luscos, & item octo podagrosos, octo surdos, octo nigros, octo longos, & octo pingues, cùm capi non possent vno sigmate, vt de his omnibus risus citaret. Lampridius. Parasitis in secunda mensa saepè ceream coenam, saepè ligneam, saepè eburneam, aliquando fictilem, nonnunquam vel marmoream etiam, vel lapideam exhibuit: ita vt omnia illis exhiberentur videnda de diuersa materia, quae ipse coenabat, cùm tantùm biberent per singula fercula, & manus, quasi comedissent, lauarent. Lampridius. Calamitate. Graeci, irrumpente in Graeciam cum multis myriadibus Xerxe Persarum rege, securi spectabant Olympia. Herodotus. Cùm prima tributi exactio Carthagine fieret post secundu̅ bellum Punicu̅, & audirentur multae querelae, ciuibus longo bello exhaustis, ibi tum Hannibal risisse fertur. Ergo ab Hasdrubale Hedo increpitus, quòd in publico malo rideret, cuius ipse causa & origo extitisset: Si ita animus, inquit Hannibal, vt oculi perspici possint, non laetitiae risum hunc, sed amentiae esse sentiretis, qui ne sic quidem tam intempestiuus est, quàm vestrae lacrymae. Tum enim fleuisse oportuit, quum nobis ademtae sunt naues, interdictum externis bellis. Illo enim vulnere concidimus, quum spoliavictoriae Carthagini detrahebantur, quum inermes relinquebamur inter tot armatas Aphricae gentes, nemo tunc ingemuit: quàm vereor, ne propediem sentiatis leuissimo in malo vos hodie lacrymasse. Haec ille, quasi diuinans quae postea tertio bello Punico euenêre, locutus dicitur. Sabell. lib. 5. Enn. 5. Volvmnivs mimus & Saccvlio sannio capti à Bruto in campis Philippicis, à scommatibus tamen non abstinebant, Plut. in Bruto. Post direptam ab Alarico Gotho Romam, Honorivs Imp. Rauenna egressus, vrbe cum pontifice Innocentio repetita, Vicennalia vno anno anticipata peregit, credo, vt moestam ex accepta calamitate ciuitatem sacro aspectu suo, atque Augustalis aulae praesentia, & hilari solennis ludicri laetitia recrearet, atque in spem fortunae melioris erigeret. Posteaquam verò Ataulfus, qui Alarico successerat, ducta in vxorem Placidia Honorij sorore, ex foedere in Galliam Narbonensem discessit: Honorius tanquam exonerata aliquando tandem incumbentium Gothorum mole Italia, Romae secunda Vicennalia ludorum apparatu magnifico edidit, populo Romano post diuturnas tenebras lucem se tandem aliquam otij ac libertatis aspicere gratulante. Sigonius libro vndecimo Imperij occid. Capta ab Alarico Gotho Roma, Romanorvm plurimi Carthaginem fugere. Vrbis direptionem plangentibus orientalibus populis, & maximis ciuitatibus in remotissimis terris publicum luctum moerorem???ue ducentibus, ipsi theatra securi frequentabant, vsqueadeò fabulis dediti, vt ne proprijs quidem calamitatibus ab ijs auerti possent. Aug. libro primo de Ciuit. Dei, cap. 33. Iudicio. Prolemaevs Aegyptirex, tesseris ludens, sontes condennabat. Berenice vxor eius, accepto libello è pueri manibus, non permisit vt ad finem vsque legerentur: dicens, Non sic obiter aduertendum esse, cùm de hominis salute quaeritur, sed altiùs cogitandum, & relinquenda ludicra. Non enim similem esse casum tesserarum, & corporum. His auditis delectatum Ptolemaeum ferunt, neque postea vnquam inter ludendum de capitalibus caufis audiuisse. Aelianus libro 14. capite 43. Var. hist. Apud Horatium in Sermonibus certamen Clazomenij Persii & Regis Praenestini in iudicio scurrile coram M. Bruto: vt cùm Rex maledictis ageret, tandem Persius ad Brutu??? conuersus, in haec verba proruperit: tu qui consuesti tollere reges, Hunc regem tolle. Funere. Lvdovicvs Cortusius Patauinus I. C. qui Repertorium iuris scripsit, ex testamento interdixit suis propinquis lacrymas, addita etiam graui multa, si id facere neglexissent. Quin potiùs acciri iussit musicos, cantores, & citharoedos, & tibicines omnis generis, qui vario concentu vnà cum clero funeris pompam partim praeirent, partim sequerentur, vsque ad quinquaginta: quibus singulis mercedem dimidij aurei numi dandam statuit. Duodecim quoque puellas innuptas, amictas viridibus pannis, feretrum subire iussit, vsque ad templum, vbi sepeliendus esset: quaecunque vellent, carmina alta voce concinentes, relicta singulis certa pecunia, dotis causa. Sepultus est in aede vetustissima S. Sophiae, centum funalibus incensis, & viginti integris dandis vniuerso clero Patauino praeeunti, & cum co omnibus cucullatis, exceptis Eremitanis, quos funeri suo interesse vetuit, ne cucullarum nigredine hilaritatem exequiarum funestarent. Obijtanno Salutis 1418. XVI. Calend. Augusti Bern. Scard. libro secundo, classe 8. Hist. Pap. Epitaphijs. Arlottvs Plebanus moriens, anno Salutis 1483. Florentiae, in hospitali Presbyterorum ad S. Gallum sepultus est, vbi non multò antè epitaphium tale sibi V. F. C. Hoc sepulcrum Plebanus Arlottus F. F. sibi & omnibus ijs, qui illud intrare volent. Auctor vitae. Sergii Poli ludicrum epitaphium Polae in Istria adhuc extare putatur tale: Viatores, ciues optimi, vel aduenae, fiue bini, siue singuli inceditis, siue turmatim, quod magis erit gratiae, obfirmate gressum: nec miremini, si moramini aliquantisper. Dicaculus equidem fui, succinctus sermo dari vobis non potest: & iuuat vobiscum esse, vt iuuit semper, & quiui ab ore meo pendulos detinere. Saxum hoc vos vocat. Quid inquam? vt viuus assueui, prudens, imprudens, mortuus item vos fallo. Nam non vos vocat, quod vacat ore: verùm is, quoius cinis hîc latet: olim quomodo potuit, nunc huc vos vocari voluit, valuit???ue. Haec olim sua voluntas, volentis vos legere hoc scriptum: vah, quid loquor? imò sculptum. Quam aegrè veritas adhuc se mecum conciliat? nam neque hîc atramentum, vel papyrus, aut membrana vlla, sed malleolo & celte literatus silex, silens adhuc quis hîc latet, quod ego efferre & effari gestio. Sergivs Polensis parasitus, histrio vester festiuissimus, hîc cubo. Hoc vnum quidem tandem sponte dictum, verum est: si quis dubitat, hancolfaciat humum: olet enim temetum, & florem vini veteris, quo satis viuens vixi. At si vixi vitam tam vobis gratam, quàm notam vrbi & orbi, non minus munus à vobis impetrem oportet. Adeste mihi, & fauete, edicto???ue huic vos subscribite, & obsignate. Si quis sibi vesicam onustam senserit, domum suam onus hoc reportet in cloacam. Si verò festinus fuerit, citerior vel vlterior hoc loco pro religione se euacuet. Qui non paruerit, haec multa illi esto, teste altero careat. Canes quoque caesi fustibus & saxis, edictum hoc sentiant. Adfuistis, fauistis, obsignastis, video iam vos risum dare. Sitio: hui sentio, dictum volui esse. Quid hoc est, quòd tam faciliter isthuc procedit veritas? Hac profectò contagione mei sitit ipsa, & mihi ipsi supparasitatur, quum vltrò potum inuocata aduenit. Nunc si vrbani perhiberi vultis, & veritati supparasitanti, & arenti meo cineri, cantharo piaculum vinarium festinate: pòst valete, abite in rem vestram, viatores optimi, hijs nugis, trufis, ambagibus???ue meis condonate posthumis. SCVRRILITATIS FORMA PER SE, DVM IO. COS, LVDOS INHONESTOS Exercet, Qvo Ad Vocem, Sermonem. Colloquendo. [Greek words] Graecis ptochodochium est, [Greek words], Inter mendicos de rebus futilibus & minutis tantùm disputatur. Itaque [Greek words] nihil est aliud, quàm de rebus inutilibus & fabulosis verba facere, & nugari. [Greek words], quia delectatur hisce nugis, ad Scurrilitatem passinam refertur. Athenienses mirè delect abantur ijs, qui risum dictis aut factis mouere nosset, adeò vt ad hoc in Diomeo, aut Heracleo sexaginta conuenirent, qui in ciuitate nominabantur Sexaginta viri, quemad modum nos dicimus duumuiros, triumuiros, & decemuiros, magistratum significantes: vt si quid ridiculè dictum esset, vulgò ita loquerentur, [Greek words], id est, Sexaginta viri hoc dixerunt. aut, [Greek words], id est, à sexaginta viris venio. Athen. lib. 14. Eras. Obscenis verbis per iocum vtendo. Hîc Obscenitatem consider amus cum ioco coniunctam, risus excitandi causa. Eandem extra risum, ad Inhumanitatem suo loco retulimus. Maximinus, qui pòst imperauit, occiso Macrino cum filio suo, vbi Heliogabalum quasi Antonini filium Imperatorem comperit, iam maturae aetatis ad cum venit, petijt???ue, vt quod auus eius Seuerus iudicij circa se habuerat, & ipse haberet. Sed apud impurum hominem valere nihil potuit. nam dicitur cum eo iocatus esse Heliogabalvs turpissimè, dicens: Maximine, XVI. & XX. & XXX. milites diceris aliquando lassasse: potes tricies cum muliere perficere? Tum ille vbi vidit infamem principem sic exosum, à militia discessit: & tamen retentus est per amicos Heliogabali, ne hoc quoque illius famae accederet, quòd virum temporis sui fortissimum, & quem alij Herculem, alij Achillem, alij Aiadem vocabant, à suo exercitu dimoueret. Fuit igitur Maximinus sub homine impurissimo tantùni honore praeditus tribunatus. Capitolinus in Maximinis. Disputando. Pericles Atheniensis, Xanthippum F. sumtuum parsimonia osfenderat. Itaque tum alijs calumnijs patrem onerauit, tum etiam ad ludibrium extulit domestica eius oblectamenta & sermones, quos habebat cum sophistis. Nam cum quinquertio equum Epitimius Pharsalius ictu iaculi interemisset imprudens, totum diem cum Protagora patrem triuisse quaerendo asserebat, iaculúmne, an qui misisset, an verò agonothetae veriùs auctores habendi eius casus essent. Plutarchus in Pericle. Aristophanes in Nubibus: [Greek words]. Philosophos irridens, qui de fumo, hoc est, de rebus nihili, nimium anxiè disputant. Inest autem non parum comici salis in illis ipsis verbis ad iocum confictis, [Greek words]: quorum alterum significat de rebus tenuibus ac friuolis disceptare, alterum de meris nugamentis solicitum & anxium torqueri. Quapropter etiam Socratis scholam [Greek words] appellat. Erasmus in prouerb. de Fumo disceptare. Qvintvs medicus, Marini discipulus, medicus Romanus, percontanti gymnastae, Quam vnctio vim haberet? respo̅dit, Vestis submouendae. De vrinarum pariter coloribus rogatus, Eos ad pictorem pertinere dixit. Sed & alij quidam medici, decalido, frigido, humido, sicco interrogati, Balnearum ea nomina esse, scurriliter dixêre. Gal. lib. 3. de Tuen. san. ca. vlt. Docendo. Gonella histrio perfacetus, pollicitus est ob pauculos numos se quendam Ferrariensem, qui id admodum cupiebat, diuinum esse facturum. Accersito, vt vnà secum in lecto cubaret, homine, ventum tacitum ventris in lecto emisit. Ille foetore offensus, caput???ue statim exerens: Crepitum ventris edidisti, inquit. Tum Gonella: Solue numos, nam rectè diuinasti, inquit. Alteri quoq; vt diuinator fieret optanti: Vnica, inquit, pilula te diuinum reddam. Assentienti, pilulam ex stercore co̅fectam in os praebuit. Ille prae foetore vomitans: Stercus, inquit, sapit quod dedisti. Tum Gonella, Verè diuinasti, inquiens, precium diuinationis poposcit. Gogipanus iocus. Nunciando falsa. Cùm cladem illam Athenienses naualem apud Amorgon accepissent: Stratocles concionator, homo impurus praeuertens nuncios, coronatus per Ceramicum incessit, ac victoriam nunciauit: tulit??? rogationem, vt eius causa dijs immortalibus gratiae haberentur, atq; viscerationem populo tributim dedit. Mox adfuêre, qui naufragia pugnae retulerunt. Vbi hîc ira incensus acciuit eum populus, tumultum subsistens impudenter: Quid tandem, inquit, iniuriae accepistis, si duos dies transegistis per laetitiam? Plut. in Demetrio. Laudando. Leo X. Pontifex, mirus artifex erat hominibus aetate vel professione grauibus ad insaniam impellendis: eo???ue genere hominum adeò flagranter oblectabatur, vt laudando & mira eis persuadendo, donando???ue, plures ex stolidis stultissimos & maximè ridiculos efficeret: vti Euangelistae Tarascono Parmensi ab epistolis honesto seni accidit, qui se repentè nouo studio ac leui persuasione summum esse musicum putabat: huic adeò industriè ac suauiter est adulatus, vt vana inflatus opinione, incredibilia ac ridenda quaedam musices praecepta commentaretur: citharoedis enim lacertos obligari, vt quadam intensione neruorum in articulis & digitis argutias firmiùs & clariùs exprimerent: cùm verò phonascorum chorus induceretur, aulaea detrahi iuberet, vt voces nudis parietibus illisae, acutiùs atque suauiùs resilirent. Quae omnia ad alendam hominis insaniam probabat Pontifex, quando ipse in ea arte consummatissimus, secum de tonis & chordis, tota???ue numerorum proportione disputaret, ac se omnino superari egregia simulatione fateretur. Baraballum quoque Caietanum, qui insulsissimos versus ab omni vocum ac numerorum enormitate ridendos facere, & palam recitare solebat: se??? alterum Petrarcham in Hetruscis rhythmis esse praedicabat, eò perpetuis adulationibus inflammatum gloriae cupiditate perpulit, vt meritum gestandae laureae honorem postularit: ac subinde vt insigni pompa in Capitolium duceretur: quòd in Capitolio Petrarcham coronatum quondam fuisse audiuisset. Quum ad famam publici apparatus legatio amicorum & affinium Caietanorum properè in vrbem conuolasset, vt hominem à concepto furore deterrerent, acerbissimis verbis eos repulit, tanquam malignè benignitatem pontificis interpretantes, ac rarissimi honoris immortali gloriae suae prorsus inuidentes. Ergo sexagenarius sen ex honesta ortus familia, proceritate, vultu, & canicie venerabilis, toga palmata, & lato clauo auro purpura???ue nitenti, caeteris???ue triumphi sumtuosis insignibus exornatus, in conuiuium praecinentibus tibijs deducitur, quum de more Pontifex diem festum Cosmae & Damiano Mediceae familiae diuis tutelaribus dedicatum, hilariùs celebraret. Ibi quum diu ad ostentationem absolutae artis ineptissimè multa carmina decantasset, omnibus iam in ipsa risus compressione defatigatis, ad extremum in area Vaticana despectante Pontifice elephantem ascendit, aurato ephippio superstante triumphali sella instratum. Caeterùm inter tynapana & tubas, & voces acclamantis populi, consternata bellua, vltra pontem Hadriani deduci pompa non potuit. Ienius in Leone lib. 4. Auctoritate Sacrarum literarum abutendo. Huc Blasphenmoe vsurpationes Sacrarum literarum, ad ioco??? & risus plus satis frequente aulicorum querundam consuetudine translatarum, fol. 1532. Spe vana lactando, Promittendo. Dionysivs citharaedo, qui in spectaculo quodam placebat, cùm magnum praemium ostendisset se diturum, nihil pòst dodit, quasi gratiam illi retulisset. Quandiu enim, infit, oblectasti cantu, tamdiu spe oblectatus es. Plut. de Audiendo. Demetrivs Poliorcetes Macedoniae regno potitus, in eo Macedones plurimum offendit, facta omnibus petendi potestate, quid quisque à se impetratum vellet. Quum ad eam spem magnus supplicantium factus esset concursus, implesste???ue sinum libellis singulorum desideria significantibus, vbi ad Axij fluminis pontem venit, quic quid libellorum fuit, patefacto sinu in profluentem deiecit. Affecit ea contumelia mirum in modum populorum animos, & in primis Macedonum. Nemo erat cui non persuasum esset, se non contemtui solùm, sed ludibrio quoque superbissimo regi esse. Plutarch. in Demetrio. Histrio Bononiae quidam, se volaturum è turri, quae est versus ponte̅ sancti Raphaëlis, milliari ampliùs extra vrbem, significauit. Congregato ad diem constitutum omni fermè Bononiensi populo, sole & fame vsque ad occasum Solis homines ludendo macerauit, dum in turris cacumine sese osten [2982] deret alas??? quateret volaturo similis. Post Solis tandem occasum, ne nihil actum videretur, nates populo ostentauit. Gogipanus iocus. Gestvm, Habitvm corporis. Vagando, Discurrendo. Hi propriè Scurroe dicuntur, à Discurrendo. Affirmat Clearchus, Philoxenvm priùs lotum domos circuire solitum fuisse, pueris illum sequentibus, ferentibus???ue oleum, vinum, acetum, & alia condimenta, quibus cocta condiret. Cùm Ephesum aliquando nauigasset, tabernam??? obsoniorum vacuam reperisset, causam rei primùm percunctatus est. Cùm verò omnia in nuptias vendita esse audiuisset, lotus deinde vel non vocatus accessit ad nuptias, atque post epulas cùm Hymenaeum cecinisset, omnes magnoperè delectauit: erat autem poëta dithyrambicus. Huic postea dixit sponsus: Et cras, ô Philoxene, hîc coenabis? Siquidem, inquit, obsonium aliquis non vendet. Athen. lib. 1. cap. 3. M. Ant. Triumuir Alexandriae noctu seruili habitu per vrbem vagabatur, priuatis domibus illudens. Vnde non tantùm conuitia sed & verbera nonnunquam in regiam reportauit. Ob quae dictus est ab Alexandrinis in Romanos Tragica persona vti, in Alexandrinos Comica. Sab. lib. 8. Enn. 6. Nero post crepusculum statim arrepto pileo vel galero, popinas inibat: circum???ue vicos vagabatur ludibundus, nec sine pernicie tamen. Siquidem redeuntes à coena verberare, ac repugnantes vulnerare, cloacis???ue demergere assueuerat: tabernulas etiam effringere & expilare: quintana domi constituta, vbi partae, & ad licitationem diuidendae praedae precium assumeretur. Ac saepè in eiusmodi rixis oculorum & vitae periculum adijt, à quodam laticlauio, cuius vxorem attrectauerat, propè ad necem caesus. Quare nunquam postea se publico illud horae sine Tribunis commisit, procul & occultè subsequentibus. Suetonius. Otho Imp. à prima adolescentia prodigus ac procax fuisse dicitur, adeò vt saepè flagris obiurgaretur à patre. Ferebatur & vagari noctibus solitus: atque inualidum quemque obuiorum vel potulentum corripere, ac distento sago impositum in sublime iactare. Suetonius. Ostendendo per risum Pudenda. Pver quidam, dum Lusitani & Hispani in orbis terrarum diuisione coram delectis iudicibus rem agerent, audiens duos Lusitanos delectos iudices de hoc ipso negotio disserentes, Vtrum & ipsi ex eorum numero essent, qui orbem terrarum diuiderent? rogauit. Affirmantibus illis, detectis diductis???ue natibus: En linea naturalis, inquit, in partes aequales orbem longè certiùs diuidens, quàm imaginaria illa, de qua tantoperè contenditis. Petrus Cieza tomo 2. rerum Indicarum c. 100. Digitum. Vide Affectuum Effecta, Velumine primo, fol. 357. Exercitia. Vel Ludendo Alea, Tesseris, Talis. Auaritioe crimen plerunq; coniunctum est: nos tamen hîc solam ludendi voluptatem consideramus. Romani milites vestimenta Iesu Christi in quatuor partes diuisêre, cuique militi partem: super tunica autem inconsutili sortem misêre. Matthaei 27. Marci 15. Lucae: 23. Ioan. 19. Parysatis Persarum regina, mater Artoxerxis, aleae fuit dedita, ita vt cum filio ludens, vno iactu data opera mille Daricos amiserit. Plut. in Artoxerxe. Hegesilochvs tyrannus Rhodius, cùm principatum suum cum paucis amicorum constituisset, illi in tantum petulantiae processerunt, vt vel talis luderent inter se de liberis mulieribus, differerent???ue inter talorum iactum, quam vrbanarum victus ad victorem adducere deberet ad coëundum, nullam excipientes excusationem, sed quo pacto posset quis vel persuadendo, vel vim inferendo, sic ducere imperantes. Huiusmodi aleam luserunt & alij ex Rhodijs: at apertissimè id & saepiùs effecit Hegesilochus ipse. Athen. libro decimo, capite decimoquinto. Plato Atheniensis, Adolescentem, quòd lusisset aleam, grauiter increpauit. qui quum dixisset: Sic obiurgas ob rem paruam? At paruum non est, inquit, assuescere. Sensit, aleam esse rem perniciosam, & otij sustentaculum. Laërtius lib. 3. Chilon Lacedaemonius, iungendae societatis causa Corinthvm missus, cùm principes ciuitatis in alea occupatos inuenisset, statim infecto negotio redijt: dicens, Nolle se gloriam Spartanorum, tum quidem clarescentem, ea maculare infamia, vt diceretur Spartanos cum aleatoribus societatem inijsse. Platina lib. 1. de Optimo ciue. Alexander Magnus Qvosdam ex amicis multauit, quòd in ludo aleae sensisset eos non ludere, sed velut in re maximè seria versari, fortunas suas omnes aleae permittentes arbitrio. Plut. in regum & imperatorum Apoph. Prolemaevs Aegypti rex, tesseris ludens, sontes condemnabat. Berenice vxor eius, accepto libello è pueri manibus, non permisit vt ad finem vsque legerentur: dicens, non sie obiter aduertendum esse, cùm de hominis salute quaeritur, sed altiùs cogitandum, & relinquenda ludicra. Non enira similem esse casum tesserarum, & corporum. His auditis delectatum Ptolemaeum ferunt, neque postea vnquam inter ludendum de capitalibus causis audiuisse. Aelianus libro 14. capite 43. Var. hist. Germani olim aleae adeò studiosi, vt caeteris amissis nouissimo iactu de libertate contenderent: victus voluntariam seruitutem adibat, & quanquam iuuenis & robustus, ligari se & vendi patiebatur. Sabellicus libro secundo, Enneadis 6. & Alex. lib. 3. cap. 21. Lartes Volumnius Veientium rex, alea ludens, cùm in prospero tesserarum iactu, Occide, exclamasset, & Romanorum legati fortè interuenissent: satellites errore vocis impulsi, legatos interfecerunt. Val. Max. lib. 9. cap. 9. Volanerii scurrae studium ludendi, Horat. lib. 2. Sermonum satyra 7. persequitur: Scurra Volanerius, postquam illi iusta chiragra Contudit articulos, qui pro se tolleret atq; Mitteret in pyrgum talos, mercede diurna Conductum pauit. Mannivm Curium accusator eius ad concitandam inuidiam in sipario (id est velaminis genus) pinxerat omnibus locis, aut in neruo nudum, aut ab amicis redemtum ex alea: hoc agens, vt omnibus persuaderet, quàm is esset perditè deditus aleae. Hoc crimen ridiculè inficiatus est Mannius. Ergo, inquiens, nunquam vici? Alter intelligi volebat, Curium assiduè lusisse aleam. Curius eò torsit, quasi infelicitas esset opprobrata. Non est verisimile, qui frequenter ludit tesseris, nunquam vincere. Refert Fabius. Avgvstvs Caesar notatus est vt preciosae supellectilis, Corinthiorum??? vasorum praecupidus, & aleae indulgens. Nam & proscriptionis tempore ad statuam eius adscriptum est: Pater argentarius, ego Corinthiarius. cùm existimaretur, quosdam propter vasa Corinthia inter proscriptos curasse referendos. Et deinde bello Siciliensi Epigr. vulgatum est: Postquam bis classe victus naues perdidit, Aliquando vt vincat, ludit assiduè aleam. Hunc tamen rumorem nullo modo expauit: lusit???ue simpliciter & palàm oblectamenti causa etiam senex: ac, praeterquàm Decembri mense alijs quoq; festis, profestis???ue diebus. Ad Tiberium sic scribit: Quinquatrijs satis iucundè egimus. Lusimus per omnes dies, forum???ue aleatorium calfecimus. Frater tuus magnis clamoribus rem gessit. Ad summam tamen perdidit non multum, sed ex magnis detrimentis praeter spem paulatim retractus est. Ego perdidi viginti millia numûm, meo nomine: sed cùm effusè in lusu liberalis fuissem, vt soleo plerunque. Nam si quas manus remisi cuique exegissem, aut retinuissem quod cuiq; donaui, vicissim vel L. millia. Sed hoc malo. Benignitas enim mea me ad coelestem gloriam esferet. Suetonius. C. Caligvla Rom. Imp. cùm per omnem Galliam diuites expilasset omni pecunia, eandem??? turpiter profudisset, alea ludere coepit. Verùm cùm pecuniam deesse intelligeret sibi, ob eam???ue causam Gallos censeri, ac eorum locupletissimos interfici iussisset: ad collusores suos reuersus, ait: Vos quidem, inquit, de paruo drachmarum numero contenditis: at ego collegi aureorum sexagies centena millia. Xiphilinus. Clavdivs Imp. aleae deditissimus erat. Proinde mortuo id supplicij genus Aeacum imposuisse Seneca in Ludo fingit: vt quemadmodum Sisyphus saxum perpetuò voluit, ita ipse fugientes semper tesseras captans, alea luderet percusso fritillo. Nero quadrigenis in punctum H-S aleam lusit. Domitianvs, quoties otium nactus erat, id in alea consumebat: etiam profestis diebus, & matutinis horis. Suet. Didius Ivlianvs, Saluij Iuliani Iurisconsultì pronepos, bis consul, ad vitium vsque, iam senex aleae operam dedit. Volaterranus lib. 23. Anthropologiae. Rvffvs Cyrilli episcopi Hierosolymieani nepos, aleae deditus fuit, eam??? ob causam in ferni cruciatus horrendos perpeti, Cyrillo per visionem demonstratus fuit. Marul. lib. 6. cap. 14. ex Cyrilli Hierosolymitani epistola. Gerardo Flandriae episcopo, qui Scachorum ludo praefucrat, poenitentiam hanc iniunxit Petrus Damianus, Cardinalis Hostiensis, vt ter Psalterium meditando percurreret, ??? duodecim pauperum pedes lauaret, cum totidem numismatum erogatione (nam manibus potissimùm peccarat) adeo??? precium quod lucratus fuerat lusu, hoc est, rapinam, volebat in holocaustum conferrj. Io. Anser ad concilium Constantiense cuocatus, literas obsignatas Martino cuidam suo familiari reliquerat, hac lege, vt non priùs. quàm sibi humanitùs quid accidisse cognouisset, ???as aperiret, vltimae suae voluntatis indices. Inter caetera Martinum ad pietatem & castitatem & diligentian hortatus suo exemplo, ne sua imitaretur vitia monuit: Scis, inquit, quàm ante sacerdotium meum ludi Scachorum studiosus fuerim, ad contentionem vsq; & rixas. Quod peccatum meum & similia alia multa, tu precibus tuis apud Deum pro me expiato. Auctor historiae. Mediolanensis quidam aleae supra modum deditus, pecunia exhaustus, cùm domus illi rustica quaedam, nec angusta esset, cam???; propter loci solitudinem & soli sterilitatem, in quo sita erat, emere tum nemo vellet: tegulas diuendidit, domum???; miser pluuijs & ventis peruiam reliquit. Paschasius Iustus de Alea lib. 1. Iason Maynus, Iurecos. postea clarissimus, in iuuenta aleae deditissimus fuit, vt & cum hospite decoqueret, & iuris Codice̅ in membranis scriptum foeneratori dare cogeretur. Iouius in Elogijs. Casimirvs Sendomiriensium dux, alea ludens, à Ioanne Conario, equite Polono, cùm manum vicisset, alapam accepit. Quem ille non modò absoluit, verumetiam gratias ipsi egit quòd se ictu illo admonuisset, ne quid indignum principe in se admitteret, néve se ludo aut alij rei leui ac inhonestae deinceps daret. Cromerus lib. 6. de rebus Polonicis. Aleatores duo Budae, alter in Dei nomine, alter in nomine diaboli luserant: quorum is qui in Dei nomine lusit, pecunias omnes perdidit. Furibüdus inde, per coemiterium se proripiens Ciucifixi frontem saxo petijt, quod in vulnere haesit. Lanius vicinus podagricus per quietem surgere ter iussus, & quem primum obuium haberet confodere, expeditè surrexit, & in se ruentem alcatorem cultro lanario interfecit. M. Fritschius in Meteoris. Quum Mathiae Coruino Vngariae regi in bello Boëmico deessent pecuniae, verbis & pollicitationibus alebat exe citü. Cùm dies distribuendi stipendium praestitutus instaret, que̅ promissis differre vltrà non poterat, praefectis equitum & legatis legionum ad aleae ludum inuitabatur. Dena millia aureorum ea nocte ex ludo sibi comparauit, quae, antequam loco moueretur, militibus dedit, & ex aleae lucro stipendiu̅ exoluit. Bonfin. lib 8 Dec. 4. Iacobvs de S. Andrea, Patauinus nobilis. cùm Venetias aliquando veheretur, nec haberet quibus cum alea luderet, ne prorsus otiosus sederet, argenteos atq; aureos numos perinde atq; lapillos è nauis prora in subiectum amnem iactauit, quot quisque saltus faceret, in summa vnda, annumerans B. Scard. lib. 3. hist. Pat. Hispani propter calidiorem temperiem ex omnibus Europeis ad ludendum maximè sunt propensi. Longè late???; Hispanias lustra̅ti mihi (inquit Paschasius Iustus lib. 1. de Alea.) saepè contigit, vt cùm multis locis nihil corum, quae ad victu̅ faciunt, inuenire possem, tamen nunquam castellum aut vicum vllum adeò abiectum & obscurum transire potui, in quo non chartulae vaenirent. Quod quidam in aula Regis, non parui nominis mercator, callidè aduertens, à Carolo V. Imp. contendit, nemo vt in Hispanijs integro decennio, praeter se, tabellas distrahere posset. Quod cùm beneficij gratiae???ue causa obtinuisset, locupletissimus ex eo quaestu factus est. Cùm in Hispanijs esset Cardinalis Poggius, summi Pont. ad Hispaniarum regem legatus, Hispanorvm multi, qui propter damni magnitudinem, sanctissimo iureiurando iurara̅t, maxima???; rel gione se obstrinxerant, nunquam deinceps in alea lusuros esse: nihilominus pòst paulò, contenta fracta???ue fide. & violata religione, magna etiam numerata pro diplomate pecunia, transgressi iuramenti & impietatis veniam petitum à legato venerunt. Alij, cùm adhuc religione & promisso tenerentur, magno etiam soluto precio, vt iurisiurandi fide̅ eis abrogaret, iniuncto pro eo pio munere alio, obtinuerunt. Atque horum omnium non exiguus fuit numerus. Paschasius Iustus lib. 1. de Alea. Hispani quidam cùm ad ludendum in alea cupidè ad amicum venissent, & tum fortè nullo modo tesseras inuenire possent: quo tamen cupiditatem explerent suam, aleonem conduxêre, qui vicino exloco, semoto tamen, voce tesserarum iactus, quos vellet, enunciabat (cansam vulgò vocant) & de ijsdem illi digitorum micatione sorticbantur. Nec defuére, qui dentibus & supercilijs lusisse visi sunt: vt Venetvs quidam in vxorem suam. Quinetiam inuentus est, qui (quasi parùm fuerit, in vita lusisse) testamento religiosè caue. it, vt ex ossibus suis tesserae fierent: cute verò & membranis mensa, alucolus fritillaque, quanta fieri posset diligentia, contegerentur: nimirum, vt quod viuus libentissimè factitabat, mortuus etiam, quantum posset, obiret. Et Mvltos quotidie videmus, qui cùm totam vitam strenuè in alea & chartulis luserint, tum morientes, nihil praeter eas, quas inter ludendu̅ voces & verba proferre soliti era̅t, furiosè proloqui. Paschasius, Iustus lib. 1. de Alea. Barchinonae, Tarraconensis Hispaniae metropoli, cùm aliquando in magna remigum inopia oborta necessitate triremes parari esset necesse: subiecta ex publico, mediocri sub, alea pecunia, ea lege, vt ex duobus, qui illam lucraretur, liber deportaret, qui verò amitteret, remex maneret: magnus remigum delectus breui tempore factus est. Paschasius Iustus lib. 1. de Alea. Aleatores quidam no̅ solùm in fortunas & facultates, sed etiam in libertatem & seipsos ludunt. Quod quidem ijs, qui Americam incolunt, Peru vocant, natura calidissimis hominibus, frequenter vsuuenire, à multis accepi. Paschasius Iustus lib. 1. de Alea. Vir inprimis nobilis, amplissima familia natus, cùm quod habebat numorum in alea perdidisset, multa cogitabat, vnde pecunias inuenire posset. Inter multa, puerum eo die vicino natum esse, in mentem veniebat. Itaq; ab amplissimo quodam regulo, qui tum fortè in paternis eius aedibus diuersabatur, vt binas preciosè caelatas ex argento pateras, ornandis amici natalitijs, sibi commodaret, impetrauit. Quibus acceptis, incredibile quàm celeri cursu, miserè subinde cade̅s, furijs potiùs quàm homini similis, oppigneratis quanta potuit pecunia pateris, ad ludum redierit. Paschasius Iustus de Alea, lib. 1. Rex Taprobanae Iacobvm Lupium Siqueiram, Lusitanoru̅ ducem, qui an 1508. in insulam venerant, è medio tollere decreuerat, hominibus armatis mercatorum habitu in naues admissis: vt simul atq; fumum in vrbe sublatum conspicere̅t, duces imparatos aggrederentur. Constituto die, Garsia Sousa cùm multò plutes, quàm par erat, in nauem suam ingressos animaduerteret, eos omnes abire repugnantes armis eiecit: & ad Siqueiram misit, qui eum admoneret, negente̅ perfidam in nauem suam ingredi permitteret. Siqueira scachorum ludo vsqué adeò intentus erat, vt nuncij oratione parùm moueretur. Nautam tamen vnum, malum sca̅dere, & scaphas speculari iussit, an iam mercibus onustae redirent. Is è carchesio conspexit vnum ex Malacensibus, qui in praetoriam nauem admissi fuerant, à Siqueirae tergo sicam distringere: alterum verò ex aduerso oculis innuere, ne approperaret no̅dum enim signum datum: & maximis vocibus Siqueiram, vt vitaret insidias capiti imminentes, inclamauit. Hostes re inopina perculsi, in nauigia sua desilierunt. Osorius lib. 6. rerum Em. Philibertvs Aurantius, Caesariani exercitus in obsidione Florentina dux, multo lusu aleae inge̅tem pecuniae vim stipendijs destinatam, gemente Valorio legato pontificis Clementis VII. importunissi nè perdidit: & Conradus Hessius, vetus Germanorum dux, & valde felix aleator, eam fermè totam abstulit, adeò importunè, vt quum Hispani atq; Icali debita stipendia flagitarent, Aurantius pudendis circumuentus difficultatibus, nihil potius atq; expeditius reperiret. quàm vt expressa vel non acerbis conditionibus deditione, aerumnoso bello finem imponeret. Iouius lib. 29. Hist. Spect aculis. Theorica scurrilitas. Spectaculorum immodicum studium. Consule Tit. Trodigalitatis in spectaculis, f. 2476 illic sumtuum hic nimij studij ratio habetur, Item Scurrilitatis cum Brutis. Quum post cladem acceptam ad Persas quidam ab Arcadia transfugissent, auxilia pollicentes, producti sunt in conspectu̅ Xerxis. Ibi Persis percontantibus, Quid agerent Graeci? respondetunt, Eos celebrate Olympia, ac gymnica equestria???; certamina spectare. Rursus percontantibus, Quod esset cer taminis praemium? responderunt, Coronam oleaginam. Hic Tritantaechmes, Artabani filius, versus ad exercitus praefectu̅: Papae, inquit, Mardoni, in eiusmodi viros nos incitasti ad pugnandum, qui non pecuniarum gratia certamina agitant, sed virtutis aclaudis? Ea vox tum visa est timida, vt saepenumerò prudentia habetur pro ignauia. Herod. in Vrania. Graeci adeò Olympiorum studiosi, vt ne excisa quide̅ à Romanis Corintho intermissi fuerint, sed eorum faciendorum negocium Sicyonijs commissum. Pausanias in Corinthiacis. Theoricam pecuniam inuenimus appellati, qua foros nobis & sedilia in spectaculis compaiamus: quia [Greek words] Graecorum idiomate dicatur specaculum. Quod hypothesi in Olynthiacas Demosthenis orationes prima Libanius significat. Moris fuit Athenis, vt Respublica duos elargiretur obolos, alterum paupetiores comparandis sibi alimentis impendebant, alter theatri architecto erogabatur. Neque enim lapideo vtebantur theatro ea tempestate. Propterea Demadem dicere solitum accepimus, Theoricam id genus pecuniam esse de [2984] mocratiae gluten: & Laconem virum (sicuti videtur) rerum haudquaquam imperitum, vehementer falli Athenie̅ses, qui ludis tantum impenderent studij, & quae in classis exercituum???ue apparatum forent absumenda, in theatricas erogare̅t voluptates. Pericles primus videtur popularem aucupatus gratiam ex stratioticis theoricos constituisse ciuitatis prouentus, ne iure spectandi tenuiores priuarentur. Cael. lib. 8. cap. 9. A. L. Romani, quantum ludis & spectaculis delectati fuerint, illud satis indicat, quòd Trebonius auro, alij argento, plerique ebore, Q. Catulus velis carbasinis. Lentulus Spinter byssino velo theatrum texerit. Nero Caesar auri ramenta pro harena strauit. Alexander ab Alexandro lib. 5. cap. 16. De hoc ipso Horatius lib. 2. Epist. 1. sic scribit: Si foret in terris, rideret Democritus, seu Diuersum confusa genus panthera camelo, Siue elephas albus vulgi conuerteret, ora: Spectaret populum ludis attentiùs ipsis, Vt sibi praebentem mimo spectacula plura. Scriptores autem narrare putaret asello Fabellam surdo. Nam quae peruincere voces Eualuêre sonum, referunt quem nostra theatra? Garganum mugire putes nemus, aut mare Tuscum. Tanto cum strepitu ludi spectantur, & artes, Diuitiae???; peregrinae: quibus oblitus actor Cùm stetit in s???ena, concurrit dextera laeusae. Dixit adhuc aliquid? Nil sané. Quid placet ergo? Lana Tarentino violas imitata veneno. Mantonivs Triumuir ludis & spectaculis deditus fuit in ipso belli apparatu. Plut. in Antonio. Ad spectacula à Iul. Caesare edita tantum vndiq; confluxit hominum, vt pleriq; Advenae aut inter vicos, aut inter vias tabernaculis positis manerent: ac saepè prae turba el si exanimati???; sint plurimi, & in his duo Senatores. Suetonius. Clavdivs Imp. emissurus Fucinum Iacum, naumachiam antè commisit. Sed cùm proclamantibus naumachiarijs, Aue Imperator, morituri te salutant, respondisset, Auete vos: neque post hanc vocem, quasi venia data, quisquam dimicare vellet, diu cunctatus, an omnes igni ferro???; absumeret, tandem è sede sua prosiluit: ac per ambitum lacus, non sine foeda vacillatione discurrens, partim minando, partim adhortando ad pugnam compulit. Hoc spectaculo classis Sicula & Rhodia concurrerunt, duodenarum triremium singulae, exciente buccina Tritone argenteo, qui è medio lacu per machinam emerserat. Fecit seculares ludos quasi anticipatos ab Augusto, nec legitimo tempori reseruatos: quamuis ipse in historijs suis prodat intermissos eos, Augustu̅ multò pòst, diligentissimè annorum ratione sub ducta in ordinem redegisse. Quare vox praeconis irrisa est, inuitantis more solenni ad ludos, quos nec spectasset quisquam, nec spectaturus esset: cùm superessent adhuc qui spectauerant, & quidam histrionum producti olim, tunc quoque producerentur. Suetonius. Nero Caesar interdiu clàm gestatoria sella delatus in theatru̅, seditionibus pantomimorum ex parte proscenij superiori, fignifer simul ac spectator aderat. Et cùm ad manus ventum esset, lapidibus???; & subselliorum fragminibus decerneretur, multa & ipse iecit in populum, atque etiam praetoris caput consauciauit. Suetonius. Prodit Dion, Domitianvm inter spectacula noctu inferorum fabulas exhibuisse, domo ad id instructa, in qua prorsus omnia viserentur nigra, excitatis quoque ex pauimento miro ingenio tabernaculis, senatoribus modò equitibus???; sine ser uitijs ad spectaculum admissis. Vnicuiq; verò sepulcralem impegit columnam, nominibus etiamnum adiectis, apposita & lucerna. vti in monumentis assolet. Hinc formosiores pueri atro expisti colore prodibant, mortuorum praeferentes imaginem, ac meticulosa ambientes assidentium fingulos saltatione, ad verum omnia implebant, territis omnibus, ne mox iugularentur. Nam & quae ad caedem maximè spectare videbantur, proferebat Domitianus. Paulò tamen pòst dimissi cum donis omnes, ex ijs quae in coena fuerant parata. Cael. lib. 10. cap. 12. A. L. Alipivs, Tagastensis postea episcopus, D. Augustini amicus summus, in iuuenta (antequam ad Christum conuersus esset) Circensium ludorum spectaculis ad insaniam vsq; deditus fuit, à D tamen Augustino ad meliorem vitam reuocatus. Vide eius vítam sub Titulo Doctorum Ecclesiasticorum. D. Avgvstinvs lib. 3. Confessionum cap 2. studium suum theatralium dramatum, quo supra modum iuuenis tenebatur, non modò quia inane, sed & quia ad corrumpendos iuuenum animos plutimum facit, deplorat. Fictis enim hisce fabulis aures mentes???ue prurientes veluti scalpi, sed huic frictioni feruorem, tumorem, saniem???ue virulentam succedere. Pavlvs II. pontifex Rom. dies totos aut voluptati, aut numis pensitandis, aut veterum numismatis, siue gemmis, sius imaginibus spectandis tradebat. Volat. lib. 22. Anthrop. Acroamtis. Scurrilitas Acroamatica, audiendo. [Greek words]. Qui rebus friuolis & fabulosis audiendis delectantur, [Greek words] dicuntur. Consule Tit. Scurrarum, quatenus ijs delectantus alij, fol. 2973. Huc etiam illi, qui landes suas vel fictas vel veras, sed nulla modi, temporis atq; loci ratione habita, nimis patienter audiunt. De quibus sub loco Simulationis, fol. 145. Demosthenes & Diogenes Avditores oscitantes ludicris excitarunt. Hic quidem sono musico, teste Laërtio libro 6. cap. 2. Ille verò recitatione fabulae de vmbra asini, oratione de Pace. Posidonius Apameus libro 23. Historiarum: Celtae, inquit. vel in bellum proficiscentes conuiuas secum adducu̅t, quos Parasitos nominat. Hi laudes eorum, in multorum praesentia virorum, atque ad singulos praesentes priuatim, recensent. Audiuntur ab illis ij, qui Bardi dicuntur: sunt autem poëtae hi, qui laudes cantando percurrunt. Athenaeus libro 6. capite 5. Pila. De Lavro Martialis Epigram. lib. 10. Nemo noua caluit sic inflammatus amica, Flagrauit quanto Laurus amore pilae. Sed qui primus erat lusor, dum floruit aetas, Nunc, postquam desit ludere, prima pila est. hoc est, homo paruae aestimationis, vel certè pannosus. D. Avgvstinvs lib. 1. Confessionum cap. 9. inter pueritiae suae errata enumerat odium literarum, & pilae lusum, & spectaculorum studium. Laruis. Infelix eorum mors fuit, qui in Parisiorum vrbe, cum Carolo VI. Gallorum rege personati, syluestrium virorum, totum villosi corpus, formas sumserant. Regis frater, Aurelianensis dux, accensum funale personatis admouit, vt eos diligentiùs intueretur. Itaque cùm flamma vnius velum, quod tenuilino pice illitum erat, corripuisset, & ignis ob picem repentë saeuiret, ab eo in alios qui propè erant, flamma transiuit, atque ex personatorum numero duobus tum flamma oppressis, vix ab eo periculo cripirex potuit. Fulgosus libro 9. capite 12. & Aemilius libro 9. Similem exitum Germanorvm trium Comitum pete ex Tit. Exustorum. Saltando. Scurrilis saltatio. Bacchicam saltationem in Ponto & Ionia tantae fuisse voluptati gentibus illis, Lucianus scribit, vt statutis temporibus obliti omnium aliorum, desiderent dies totos spectantes Titanas, Corybantas, Satyros, bubulcos. Quod verò mireris ampliùs, exercebantid genus nobilissimi quiq; ac ciuitatum maximè principes, ad praecipuam id opinati gloriam spectare. Dicas inde Italicas Carnispriuij debacchationes prorepsisse. Caelius lib. 5. cap. 4. Antiq. lect. Duris Samius lib. 7. Historiarum scriptum reliquit, Persarum Regem semel in anno sal are consueuisse, id???; temulentum: quo die sacra Deo suo, quem Mithrum vocabant, faceret. Rectè sanè & saltatio & ebrietas conueniebat regi illi, eo potissimùm die. Vascones enim Mitrum asinum appellant. Ea die tota praeterea Asia nulli omnium idem facere fas erat. Scaliger. lib. 1. Poëtices, cap. 18. Hippoclides Atheniensis, procus filiae Clisthenis Sicyon orum tyranni, nimiùm scurrilis faltator, saltatione sua matrimonio Agaristiae excidit Herod lib. 6. Philippvs Macedoniae rex, recenti exultans victoria ad Chaeroneam de Graecis parta, & vino grauis, cadaueribus insultans, initium cecinit Demosthenis plebisciti, ad pedem attollens vocem & supplodens: Demosthenes Demosthenis sic censuit Paeaniensis. Discussa verò crapula, cùm magnitudinem secum reputasset propositi periculi, horior eum perstrinxit eloquentiae & neruorum illius oratoris: qui in diei momento vnius, aleam ipsum iácere de imperio & vita compulisset. Plutarchus in Demosthene. C. Ivl. Caesaris ludis, Furius Leptinus stirpe praetoria, & Q. Calpenus senator quondam actor???; causarum, Pyrthica̅ saltauerunt. Dion. C. Caesar Caligvla, Thrax & auriga, idem cantor atq; saltator, batuebat pugnatorijs armis. Aurigabat extructo plurifariam circo. Canendi ac saltandi voluptate ita efferebatur, vt ne publicis quidem spectaculis temperaret, quò minùs & tragoedo pronuncianti concineret, & gestum histrionis quasi [2985] laudans vel corrigens palàm effingeret. Nec alia de causa videtur eo die, quo perijt, peruigilium indixisse, quàm vt initiu̅ in scenam prodeun di licentia temporis auspicaretur. Saltabat autem nonnunquam etiam noctu. Et quondam tres consula???es secunda vigilia in palatium accitos, multa???ue & extrema metuentes, super pulpitum collo cauit. Deinde repentè magno tib. arum & scabellorum crepitu, cum palla tun ca???; talari prosiluit, ac desaltato cantico abijt. Atque hic tam docilis ad coetera, natare nescijt. Suetonius. In pago ditionis Magdeburgensis Colbeca, anno Saluris humanuae MXII. Othoperdvs quidam cum quindecim viris & tribus fenminis in coemeterio D. Magni inter missisicandum prophanas cantiones vociferari, & choreas ducere in vigilia Natalis Domini nocturna cepit. Qui cum socijs, propter contumacem perseuerantiam, à presbytero Roberto excommunicatus, totum annum in saltu & cantu ita perseuerauit, ne pluuia, frigus, calor, sitis, fames, lassitudo eos afficeret, neque vestimenta eorum contererentur: sed ad femora vsque in terram demersi sunt. Quidam sororem suam ex chorea trahere nisus, brachium ipsi cuulsit, quae anno reuoluto cum alijs exspirauit. Reliqui omnes tribus noctibus continuè dormierunt, quorum alij postea obierunt, alij verò tremore me???brorum testimonium rei actae perhibuerunt. Liberati autem sunt precibus episcoporum, Colome̅sis, Mogunt???ni, Hildesheimensis, & aliorum piorum. Vincentius lib. 25. cap. 10. ex Guilermo. Herman. Schedelius, Cranzius in Saxonia. l. b. 4. cap. 33. Chronicon Saxoniae, Nauclerus Vol. 2. Gener. 34. Cùm Clementis summi pontificis tempore in vrbe Traiecto tuuenes, puellae, viri, feminae, choreas ducerent in ponte frequentes, sacramentum mysticum deferebatur. Illi cùm in furore pergentes saltarent, repentè fracto ponte ferè c c. homines perierunt. Cranzius lib 8. cap. 39. Metropoleos. Lvdovicvs Magdeburgensis archiepiscopus, circa annum Chr sti MCCCLXXVI. ipsis Bacchanalibus choreas instituerat, homo grauis aerate, sed moribus leuissimis. In ipso palatio incendium oritur, nemo illud restinguere, omnes fugete, non secus ac si coelitùs immissa esset flamma, mole quidem exigua, quam vel puer extinxisset, verùm terrore maxima. Ergo dum per scalas lapideas conferum singuli euadere conantur, Archiepiscopus, vt inanem metum popularium reprimeret, turbae sese immiscet, cum???ue nec progredi nec regredi liceret, ruina scalae, tantam molem non sustinentis, cum CCC. hominibus vtriusque sexus in subiectam area̅ praecipitatus, cum tribus alijs postero die perijt, caeteris miraculosè è tanto seruatis periculo. Cranzius lib. 10. cap. 23. Metropoleos. Aurigando, Equitando. Nero Caesar equorum studio vel praecipuè ab ineunte aetate flagrauic: plurimus???ue ille sermo, quanquam vetaretur, de Circensibus erat. Mox & ipse aurigare, atque etiam spectari saepiùs voluit: positoque in horus inter seruitia & sordidam plebem rudimento, vniuersorum se oculis in circo maximo praebuit, aliquo liberto mittente mappam, vnde magistratus solent. Aurigauit plurifariam, Olympijs verò etiam decemiugem. quamuis idipsum in rege Mithridate carmine quodam suo reprehendisset. Sed excussus curru, ac rursus repositus, cùm perdurare non posset, destitit ante decursum: nec eo secius coronatus est. Decedens deinde, prouinciam vniuersam Achaiam libertate donauit: simulque iudices ciuitate Romana, & pecunia grandi. Quae beneficia è medio stadio Isthmiorum diesua ipse voce pronunciauit. Suctonius. Michael Imp. cùm quodam temporein curru consedisset, iam???ue equi essent carceribus emittendi, nuncius allatus fuit ab Amere Saraceno praefecto, Melitenae imminere magnum malum. Cùm nuncium protonotarius moestus Imperatori indicat, simul literas Domestici sholarum exhibens. Tum Imperator toruo vultu: Quomodo, inquit, ausus es sceleste, metam necessario certamine occupato, istis rebus, interturbare? cùm in hoc vnum incumberem, vt eum qui medium tenet, in laeuam partem auertam, de quo milti totum hoc certamen est. Cedrenus. Venando. Risu dignum, quod de Domitiano principe proditum est memoriae, qui in secreto muscas stylo configebat. Inde iocandi materiam nactus Vibius Crispus aulicorum vous rogatus, an cum principe esset aliquis? Ne musca quidem, respondit. Sabellicus lib. 2. cap. 9. ex Suetonio, 7 Eutropio libro nono capite tertio. Romani Lacapent F. natu minimus Theophylactvs, Tryphonë, Caesariensis patriarchae dolo dignitate sua exuto, sede Constantinopolitana potitur, annum aetatis decimumsextum vix egressus, & paedagogorum iugo excusso. multa praeter decorum fecit. Equi, canes; inprimis ipsi curae erant. Cùm aliquando inter sacra einunciaretur, generosiorem illam, quam prae caeteris amaret, equam, pullum enixa̅ esse: properanter diuino peracto officio, visendi gratia è te̅plo discessit: & viso pullo, in templum, festum sanctae passioni??? Seruatoris peracturus, redijt. Mortis causa ei fuit equi???atio: qua cùm audacissimè vteretur, alliso corpore, sanguinem peros reiecit. Vnde cùm brennium aegrotasset, ex aqua intercute obijt, cùm Ecclesiae annis viginti tribus praesedisset, anno XII. imperij Constantini. Leonis filij. Zonaras Tomo 3. Lvdovicvs XI. Gallorum rex, cùm aeger venätioni, cui assuenerat, dare operam ampliùs non posset, per conclauia, in quibus morabatur, in mures immittere, catellos solebat, atq; aduersus papiliones aniculis vtebatur, pro aquilis, quas nüc falcones appellamus. Fulgosus lib. 8. capite 8. & Egnatius libro, & capite eodem. Sagittando. Domitianvs sagittandi scientissimus, vt qui centenas vno die sterneret feras, quarum capita ita de industria praefigeret, vt sagittae vtrinque affixae cornuum speciem praeberent procul spectantibus: simul & innocuas sagittas, ad artis ostentationem, per omnia digitorum expansae manus transmitteret interualla. Sab. lib. 4. Enn. 7. OFFICIA QVAEVIS ERGA ALIVM. SIC SCVRRILITER, PETVLANTER Imperant, Cogunt. Heliogabalvs iocabaturita cum seruis, vt eos iuberet millena pondo sibi aranearu̅ deferre proposito praemio: collegisse??? dicitur decem millia pondo aranearum, dicens, & hinc intelligendum, quàm magna esset Roma. Lampridius. Mutuum offerunt. Candiae dux apud Catalanos, habuit scrinia aureis argenteis???; pro regionum diuersitate numismatis referta, & quide̅ malleo cuncata, non auaritiae modò, sed lusus ac contumeliae gratia. Hospites enim, qui permulti ad eum diuerrebant, sciscitabatur, Cuiúsnam generis pecunia indigerent? Responde̅tes, eius generis, vt in quam quisq; prouinciam iter haberet; adducebat ad scrinia, & quantum vellent, capere iubebat: frustra??? conantes capere deridebat. Et hos sibi de amicis iocos comparabat, nono genere dissimulandae auaritiae, iactandarumq; opum. Valla lib. 3. Hist. Osculantur. Rodolphvs Imp. senio confectus, & tabe correptus, solebat baronum ac nobilium principum??? vxores, filias & puellulas, saepe ad conuiuium vocare, & maritis etiam praesentibus eas exosculari, dicens, Se non posse praesentius inuenire remedium, quo corpus vegetius redderetur, quàm animas virginum dulces, & suaueolentes. Cuspinianus. Verberant. Iniuria quaelibet ridicula, nullo alio quàm ludi ioci??? nomine instituta, huius est loci; Petulantia Latinis dicta. Alcibuades Hipponico Calliae patri, cui diuitiae & nobilitas ingens nomen & opes conciliauerant, inflixit colaphu̅, nulla ipse quidem incensus ira vel simultate, sed cùm per lusum id constituisset cum sodalibus. Ea proteruia per ciuitatem diuulgata, cùm omnes Hipponici iniuria meritò commoueret, lucis principio accessit ad Hipponici aedes, pulsatísque foribus adijt illum, polita???ue veste corpus ei flagellandum obtulit atq; multandum: qui deposita ira ignouit ei, & postmodum dedit ei nuptui filiam Hippareten. Plutarchus in cius vita. L. Nerativs Romanus adolescens, cùm ex legexii. Tabularum ei qui os hominis liberi depalmasset, multa XXV. assium constituta esset, per vrbem incedens, obuios sine diserimine depalmabat, seruo comite crumenam assium plenam portante. Gellius. Affligunt. Heliogabalvs Caesar, parasitos ad rotam aquariam ligabat, & cum vertigine sub aquas mittebat, rursus??? in summum reuoluebat: eos???; Ixionios amicos vocabat. Lampridius in Heliogabalo. Ministrant. Cardinalis de Comitib. cùm ministri abessent, inter prandendum iussit Eberardvm Lupi, scriptorem Apöstolicum sibi ventum facere. At ille, Nescio id vestro more. Ergo tuo modo facito, Cardinalis inquit. Eberardus elato dextro crute ventris crepitum edidit. Eo pacto se ventulum facere solere, dicens. Poggius in Facetijs. Subministrant. Heliogabalvs saepè amicos suos cum Aethiopibus aniculis inclusit nocturnis mansionibus, & vsq; ad lucem detinuit, cùm pulcerrimas his diceret apparatas. Lamptidius. Mutilant, vel Caudam. Strodenses Angli, D. Thomam Cantuariensem archiepiscopum irridentes, caudam equi, cui insidebat, amputarunt. At postea nutu Dei ita accidit, vt omnes ex eo hominum genere, qui id facinus fecissent, nati sint instar brutorum caudati. Polyd. lib. 13. Vestimenta. Tonsor Mathiae Conruini Hungariae regis, scurriliter ministris Aragonij Cardinalis, affinis eius: posteriores vestiu̅ partes mutilarat. Cum???; rogatus causam, ridens cam regi exposuisset: rex ei labra ac nasum desecuit, ea???; in lance deferri iussit. Vt qui riserat in malesicio, semper exertis dentibus, etiam cùm fleret, ridere videretur. Fulgosus lib. 6. c. 3. Imitantur, Effingunt Habitum, Vestitum. Huc ex Tit. Inhumanitatis, quo ad Vestitum, quaedam, fol. 2923. Corporis vitia. Seianvs in collegam à Tiberio Caesare ascitus, cùm extolleret se supra Caesarem, multa in odium atq; contemtum Tiberij fecit: in cuius contumeliam etiam per caluos homines praebuit spectaculum vsq; ad vesperam: erat enim Tiberius caluus. Praeterea abeuntibus è theatro, à quinq; millibus puerorum, qui omnes rasi erant, lumina praeferri curauit Dion Nicaeus in Tiberio. Patitvr. Iocos Et Scommata Aliorum inhonesta ferre. Exempla quaedam è praecedentibus Titulis desumi possunt. Ipsa alioqui Tolerantia horum, respectu Irae, ad Indulgentiam: respectu Veritatis, ad Mendacium referri debes. Hic Ioci solius habetur ratio. SCVRRILITATIS FORMA RESPECTV ALIORVM. VEL ABSQVE CERTAMINE. QVAtenus aliorum Vrbanitatem Rvsticitatis Nomine Tradvcit. Scvrrilitatem Vrbanitatis nomine dignatur, arnat, fouet, non reprehendit Histrionum, Morionum, Mimorum. Theopompus lib. 19. Rerum Philippicarum scribit, rege̅ Philippvm adulatores apud se semper habuisse, quibuscu̅ ob bibacitatem scurrilitatem???; multu̅ temporis absumebat, id???; saepissimè vel cùm de summa rerum consultaret. Haec de illo Hegesander etiam Delphus narrat, quòd Diomeis in Herculis templo congregatis ridicula dicentibus multum pecuniae misit, iussit???; vt ad ipsü ridicula à se dicta singula scripta mitterent. Theopompus lib. 28. Historiarum: Cùm Philippus, ait, Thessalos prodigos esse cognouisset, atq; omnino intemperantes, eorum conuentus statuit, artibus???; omnibus illis placere studuit. Nam & tiipudiabat & lasciuiebat, omnia???; praeter modestiam patiebatur. Erat etiam ex natura scurra, singulisq; diebus ebrius, ijs???; studijs gaudebat, quae ad hoc tendunt, viris???; facetis appellatis ridicula dicentib. ac facientibus: plures ex Thessalis qui cum illo versabantur, congressib. magis capiebat, quàm largitionibus. His similia faciebat & Dionysivs Siculus, sicut Eubulus Comicus in actu eiusdein nominis cum tyranno scribit. Athen. lib. 6. c. 6. Nicolaus lib. 27. Hist L. Corn. Syllam scribit, Romanoru̅ ducem, vsque adeò mimis & morionibus gaudere solitum, cùm iocosa amaret, vt multa telluris iugera illis ex publico co̅cesserit. Testan ur illius hilaritatem comoediae Satyricae, quae ab illo patrio idiomate ediae fuerunt. Athen lib. 6. c. 6. Sex. Clodio Siculo, oratori, ingens congiarium dedisse arguitur in Philippicis à Cic. Athirco Scotorum rex, primo octennio optimus, pòst auarissimus, libidinosiss. prodigiosiss. histrio euasit, sic vt lenonibus, saltatoribus atq; mimis stipatus, pudore sublato, fistulis canendo, incederet. H Boëthius lib. 6. Leo X. Pp. mirè fauit Poggio seni, Poggij historici filio, item???; Moro nobili, à gulae intemperantia articularibus dolorib distorto. & Brandino equiti, Mariano???; sannioni cucullato, facetissimis. helluonihus, & in omni genere propinalium deliciarum eruditissimis. Nam inter alia portenta insanientis eorum gulae, lucanicas concisis pauonum pulpis farctas commenti fuerant: quod obsonij genus mox successor Hadrianus VI. vir Batauae frugalitatis, mirabundus expauit, quum sumtuarias rationes Leonis inspiceret. Verùm festiuissimis eoru̅ facetijs, salsis???; & perurbanis scommatib. magis quàm vllis palati lenocinijs oblectabatur. Ij certis anni temporibus, quu̅ genio liberiùs esset indulgendum, in extrema inferioris mensae parte ea conditione regnabant, vt contumelias, quas citra valetudinis incommodum architrielini & structores inferre̅t, aequissimis animis paterentur. Multa enim eorum palato ac auiditati aliena cibaria, falsa gratissimarum rerum specie concinnata, vti simias & coruos coenantibus apponebant: quae tametsi iucunda omnibus ac vibano nobili???; principe digna era̅t, in eo tame̅, qui augusti Pontificis dignitatem sustineret, à seueris & tristib. notabantur. Iouius in Leone X. lib. 4. Aurigarum. C. Caligvla Caesar Prasinae factioni ita addictus & deditus, vt coenaret in stabulo assiduè, & maneret. Agitatori Cythico eomessatione quadam in apophoretis vicies H-S. contulit. Incitato equo, cuius causa pridie Circe̅ses, ne inquictare tur, viciniae silentiü pet milites indicere solebat, praeter equile marmorcu̅, & praesepe eburneu̅, praeter???; purpurea tegume̅ta, ac monile è ge̅mis: domum etia̅, & familia̅, & supellectile̅ dedit, quò lautiùs nomine eius inuitati acciperentur: consulatu̅ quoq; traditur destinasse. Marcu̅ Nestorem pantomimum etiam inter spectacula osculabatur: ac si quis saltante eo vel leniter obstreperet, detrahi iussum manu sua flagellabat. Equiti Romano tumultuanti, per centurione̅ denunciauit, vt abiret sinc mora Hostiam, perferret???; ad Ptolemaeu̅ regem in Mauritaniam codicillos suos. Quotum exemplum erat: Ei, que̅ istuc misi, neq; boni quicquam, neq; mali feceris. Suetonius. Caesarem Vitellivm, scribit Suetonius, quosdam de plebe ob id vnum, quòd Venetae factioni clarè maledixerant, interemisse. Caracallam in pop. Rom. atrociter desaeuisse co̅stat, quòd vnum aurigatorem ludibrio habuisset. Plinius in panegyrico ad Traianum, inter eius quoq; laudes recenset, sub ipso libera esse spectantium studia, & securum fauorem. Vide Plinium lib. 9. epistolarum ad Caluisium, & Ammianum Marcellinum lib. 18. & 28. Nanorum. Apud Sybaritas homunculi quidam parui ac Scopei, vt inquit Timon, ob delicias reperiuntur, qui Stilpones ac Melitaei catuli dicuntur, qui illos sequuntur in gymnasia. Athenaeus lib. 12. cap. 6. Puerorum. Tirynthii, cùm philogeli essent, ad oraculum confugere Delphicum, vt hoc vitio liberarentur. Quibus deus respo̅dit: Si Neptuno taurum sacrificantes in mare sine risu iecissent, futuru̅ vt liberarentur. Illi timentes ne frustrarentur incoepto, pueros sacris interesse prohibuerunt. Quod cùm quidam nouisset, se???; immiscuisset, hi???; ipsum propellentes clamarent: Quid timetis, inquit is, nunquídne ego victimam vestra̅ subuertam? Qui cùm risissent, reipsa didicerunt, deum significate voluisse, consuetudinem sam inueteratam curari non posse. Athen. lib. 6. cap. 6. ex Theophrasto. Brutorum. C. Iul. Caesar cùm Peregrinos fortè quosdam vidisset Romae diuites, qui canum catulos & simiarum in gremio circu̅ferebant. atq; in delicijs habebant: An'ne feminae, quaesiuit, apud eos non párerent pueros? Sanè quam digna principe admonitione vsus apud eos, nat: uam qui nobis???; insitam caritatem & indulgentiam effundunt in bestias, hominibus debitam, non bestijs. Plut. in Periel. Cvm certamine. Scvrrilitatis certamina, secundùm Dicta. Retorqvendo Scommata iacta scurriliter. Vetula quaedam Corinthia Stratonicum citharoedu̅ facetiss. quosuis ridere solitum, cùm intentiùs aspiceret, causam rogauit. Et illa, Demiror, respondit, matrem decem te mensibus gestasse: quem per vnum diem auditum vrbs nostra fastidire incipit. Athen. lib. 8. c. 7. Horat. lib 1. satyra 5. Sarmenti seurrae pugnam cum Messo Cicero luculenter describens inquit: -prior Sarmentus, Equite Esse feri similem dico. Ridemus. & ipse Messius, Accipio: caput & mouet. Ò tua cornu Ni foret execto frons (inquit) quid faceres, quum Mutilus minitaris? Atilli foeda cicatrix Setosam laeui frontem turpauerat oris. Campanum in morbum, in faciem permulta iocatus, Pastorem saltaret vti Cyclopa, rogabat: Nil illi larua, aut tragicis opus esse cothurnis. Multa Cicerrus ad haec: donasset iámne catenam Ex voto laribus, quaerebat, s???riba quòd esset, Deterius nihilo dominae ius esse. Rogabat Deniq; quur nunquam fugisset, cui satis vna Farris libra foret, gracili sic, tam???; pusillo. Cùm Rvpilivs Rex Praenestinus, proscriptus ab Augusto ad Brutum in Asiam fugisset: Persivs quidam Clazomenius, homo opulentus, litem cum eo habebat. Itaq; —in ius Acres procurrunt, magnum spectaculum vterq;. Persius exponit causam: ridetur ab omni Conuentu: laudat Brutum, laudat???; cohortem: Solem Asiae Brutum appellat, stellas???; salubreis Appellat comites, excepto Rege: canem illum Inuisum ag???olis sidus venisse ruebat Flumen vt hybernum, fertur quo rara securis. Tum Praenestinus salso multum???; fluenti Expressa arbusto regerit conuitia, durus Vindemiator & inuictus cui saepè viator Cessisset, magna compellans voce cucullum. At Graecus, postquam est Italo perfusus accto, Persius exclamat, Per magnos, Brute, deos te Oro, qui reges consueris tollere, cur non Hunc Regem iugulas? operu̅ hoc (mihi crede) tuoru̅ est. Horatius lib. 1. Satyra 7. Venatum Vladislavs II. Polonorum princeps, & Petrus Danus, comes Scrinnensis in remotas syluas ierant: ibi totum die̅ inuestigandis & persequendis feris defatigati, ad vesperu̅ ad focum constructa è cespite mensa, cùm se pane & ferina carne, & aqua fontana vtcunque refecissent, & humi stratis penulis cubituri essent, Vladislaus ioco Petrum appellans: Molliùs, inquit, nunc Petre, vxor tua cum abbate Scrinnensi cubat, quàm nos. Petrvs contrà, vt iocum ioco retunderet: Fortasse, inquit, & tua cum Dobesso Erat autem Dobessus iuuenis ex equestri ordine non inelegans, quo familiariùs Christina Vladislai vxor vtebatur: ita vt mussitaretur vulgò, cum cum illa clàm consuenisse. Tetigitid dictum principis animum: & domum reuersus, vxori blandienti rem derexit. Christina mulier scelerata Petrum è medio tollere studens, eum è filiae nuptijs abreptum carceri inclusit, oculos effodit, & linguam praecidit. Sic ei liberior cum principe iocus malè cessit. Vixit tamen post eam calamitatem Petrus quinque annos. Ferunt nonnulli, ei propter pietatem, qua summa erat, visum & sermonis vsum diuinitùs restitutum fuisse. Cro merus lib. 6. Ioannes, Teutonicus, magni nominis olim, patre natus presbytero, eruditionis opinione ad Halberstaten sem canonicatum, ad quem alioqui non nisi nobiles & loco nati legitimo admittuntur, conscendit: caeterùm quia à collegis ob generis ignobilitatem spernebatur, conuiuio excepit illos sple̅dido: & captata occasione, Velléntne singuli suos videre patres? interrogauit. Id cùm illi se vehementer cupere dicerent, arte magica vmbras excitauit deformes, coqui, stabularij, morionis, rustici personam gestantes, quarum facies in paternis aedibus aliquando se vidisse fatebantur conuiuae. Ad extremum, Ioannes suum quoque patrem exciuit, habitu canonici, aqualiculo pingui. Dimissis vmbris, Eccuius tandem patre̅ nobiliorem esse iudicarent? conuiuas interrogauit. Illi metu territi, pudore suffusi, suas quisq; domos repetiêre: & Ioanni porrò si non natalium, at virtutis tamen comme̅datione claro, molesti esse desiêre. Ioan. Agricola in prouerb. German. Qui quae vult dicit, quae non vult audiet. Adolescens quispiam Florentinus deferebatad Arni fluuium retia quibus lauantur lanae. Huic obuius dicax Pver ridendi illius gratia, Ad quod cum istoc rete pergis aucupiu̅? inquit. Tum ille: Ad exitum lupanaris vado, vt extenso ibi rete capiam matrem tuam. Euestigiò alter: Heus tu, inquit, pulsa locum diligentiùs, nam & ibi quoq; reperies tuam. Duo eodem sale respersa dicta. Gogipanus iocus. Naumburgi Thuringiae Iurecos. quidam auarus chrysoplyntem Rvsticvm, grana aliquot auri ex flumine collecta, aurifabro vendentem intuitus, importuna dicacitate hömini illudens, Quid hoc rei est, inquit, vt tu qui aurum excipis, auro careas, ego qui aurum non excipio, aurum habeam? Tu̅ rusticus, Disparitatem agnosco, respondit, sed & causam scio. Est tamen in quo te longe superem, quòd in officinam ego mea̅ ventris onus citra incommodum vllum egerere liberè possum, cùm tu in tuam sine graui foetore nequeas. Hac libeitate Iureconsulti petulantiam rusticus repressit. Ioan. Agricola. in prouerb. Germ. Facta. Diogeni super coenam quidam obijciebant ossa, velut cani, quòd Cynicus esset. Eam contumeliam ille sic pensauit. Accessit propiùs, & iuxta illos stans mingebat, vicissim illis canem agens. Erasmus. SCVRRILITATIS FRVCTVS. BONVS. Puta Vitae Correctio. Suenonem quendam ex Noruegia oriundum Sueno II. Danorum rex suum sacerdotem fecerat, hominem literarum proilus ignarum, attamen regi admodum charum. Cuius Aemvli, cùm in precationis formula pro rege dicenda, vt Deus regem suum Famulum protegat, &c. priores duas literas exculpsissent, ipse verò, Latini sermonis ignarus, Mulum legisset regem: omnium eum ludibrio & risui exposuerunt. Ea irrisione motus Sueno, regijs sumtibus peregrinatione literaria suscepta, Latinae linguae cognitionem tanta felicitate percepit, vt breui suis aemulis non tantùm esset admirationi, sed etiam communibus cleri suffragijs Gulielmo Roschildensi episcopo surrogaretur. Hierosolymam deuotionis causa profectus, in Rhodo obijt. Saxo Grammaticus lib. 11. & 12. Malvs. Cuiusmodi est Mors. Cùm Telesphorvs vnus ex Lysimachi regis primatibus in Arsinoën eius vxorem dicteria in conuiuio aliquando coniecisset, quòd esset ad euomenda mala apta: eum in cauea̅ conijci iussit, ac more ferae circumferri, nutri???; intus, atq; ita mori fecit. Äthenaeus lib. 14. c. 4. Sotades Cretensis poëta, cinaedologus foedissimus, cùm de rese Lysimacho & Ptolemaeo Philadelpho multa impudenter scripsisset: à Patroclo Ptolemaei milite plumbeo vasi inclusus, in mare demersus est. Alij in carcere obijsse scribunt, quòd Philadelphum monuisset, ne in sanctam rimam sororis Arsinoe̅s aculeum truderet: id est, ne incestum committeret. Gyraldus dialogo 9. Poët. hist. ex Athenaei lib. 14. cap. 7. & Plutarcho. Theocritvs Chius sophista, regem Macedonum Antigonum, altero lumine orbum, hoc vitium ei exprobrans, graui ira incendit. Siquidem magistrum cocorum Eutropionem, qui in dignitate apud huuc fuerat, misit ad eum, atque adesse iussit ad rationes referendas atq; accipiendas. Hoc cùm detulisset ille ad eum, atq; subinde adisset: Satis noui, inquit, velle te Cyclopi crudum me apponere. exprobrans huic luminis vitium illi quòd esset cocus. Ergo caput, inquit, non habebis: sed huius procatitatis linguae atq; insaniae poenas exolues. atque dicta regi annunciauit. Plut. de Instit. liberis. Iam quum quasi puniendus ad Antigonum raperetur, solanibus eum amicis, ac spem pollicentibus, quòd omnino clementiam regis experturus esset, quü ad eius oculos venisset, respondit: Ergo impossibilem mihi dicitis spem salutis. Quo verbo illudebat regi, quòd altero orbatus esset oculo. Macrob. lib. 7. ca. 3. & Plut lib. 2. Conu. quaest. 1. Dionysio Siciliae tyrannno ampliùs scrutante, vbi terrarum exquilitius haberetur aes: respondit sophistes Antiphon, vt erat ingenij extemporalis, semper???; in numero, Optimum se nosse Athenis, vbi erectae starent Harmodij & Aristogitonis statuae. Fuerant verò hi tyranni???idae. Innuebat Antiphon, esse itidem Dionysium ab eiusmodi hominibus dignum qui co̅trucidaretur. Verùm dicacitas tum petulans tum nimia homini malè cessit, ac inter alia euidens peperit exitium. Caelius lib. 19. c. 2. Antiq. lect. ex Philostratis Sophistis. Cùm Tiberius Caesar ab Augusto legata populo non impleret: & fortè coram eo mortuus ad sepulturam efferretur: Mimvs quidam sublata voce, mortuo inclamauit: Refer Augusto, nondum pro eius legatis populo Romano satisfactum. Tiberius Mimo pro eius parte satisfecit, postea interfecit, vt Augusto nunciatum iret, iam cepta esse eius legata persolui. Suetonius. Cùm Vladlslaus II. Polonorum princeps, in venatione ad velperum vsq; pane & serina carnehumi stratis penulis se refecisset, ioco Petrvm Danum comitem Scrinnensem appellans: Molliùs, inquit, nunc, Petre, vxor tua cum abbate Scrinensi cubat, quàm nos. Petrus contrà, vt iocum ioco retunderet: Fortasse, inquit. & tua cum Dobesso (Erat autem Dobessus iuuenis ex equestri ordine non ineleganst) Vladislaus domum reuersus, vxori blandienti rem detexit. Christina mulier scelerata Petrum è filiae nuptijs abreptum carceri inclusit, oculos effo dit, & linguam praecidit Cromerus lib. 6. Tavera quidam Romanus, cùm maximam facultatum suarum partem in alea perdidisset, de pontese in Tyberim deiecit. Paschasius Iustus lib. 2. de Alea. Repulsa dignitatis. P. Scipio Nasica, togatae potentiae clarum lumen, is qui co̅sul Iugurthae bellum indixit, qui matrem Idaeam, è Phrygijs sedibus ad Rom. aras focos???ue migrantem, excepit, cùm aedilitatem curulem adolescens peteret, manum???ue cuiusdam rustico opere duratam, more candidatorum, tenaciùs apprehendisset: ioci gratia interrogauit eum, Num manibus solitus esset ambulare? Quod dictum causam repulsae Scipioni attulit. Omnes namque rusticae tribus paupertatem sibi ab eo exprobratam iudicantes, iram suam aduersus contumeliosam eius vrbanitatem distrinxerunt. Valerius Maximus lib. 7 cap. 5. Repulsa coniugij. Notum est quod refert Herodotus de Hippoclide, qui indecora saltatione excidit à spenuptiarum, & audiuit, [Greek words]. Erasmus in Adag. Odium. Cùm Graecis edixisset Alexander, vt vestes purpureas pararët, quò reuersus, sacrum ob victoriam ex gesto cü barbaris bello relatam faceret: gentibus per capita pecuniam conferentibus: Hactenus, inquit Theocritvs sophista, dubius fui, nunc planè scio, purpuream Homeri mortem hancesse. Quo dicto alienauit Alexandrü. Plutarchus de Instituendis liberis. Vrbis excidium. L. Sylla infensus fuit Atheniensibvs ob dicta plus quàm ob facta. Quippe probra iaciebant in eum & Metellam, prosilientes in moenia, & cauillantes: Mora si spargas farina, talis extat forma Syllae. [Greek words] atque alijs similibus euomendis nugis accersiuerunt verborum rei leuissimae, vt ait Plato, grauissimum piaculum. Plut. de Garrulitate. Regni excidium. Venerat Rodvlphi, Herulorum ex Italia pulsorum regis germanus, negotij causa ad Tantonem regem Longobardorum in Pannoniam, & ab illo perbenignè acceptus erat. Quu̅ peracto negotio iam redire constituisset, à proceribus Longobardis deductus, iter agebat, quâ regis filia demorabatur. Procax puella, quum videret peregrinum hominem honòris gratia à suis deduci proceribus, misit ex suis qui illum ad colloquium dominae inuitaret. Ille non grauatus venit. Salute accepta ac reddita, quum staturam hominis pusillam inter suos petulans puella contemneret, & ille ferociùs militariter???; nescio quid responderet: orta (vt fit) rixa, à multis opprimitur. Herulorum rex, gentis suae robur & exercitationem in armis sciens, missis ducibus suis, copias illis commisit: ipse alea ludebat. Hominem in specula constituit, qui pugnae exitum & victoriam renunciaret: capitis periculum denuncians, si fugientes Herulos significaret. tam sibi certus videbatur de suorum victoria. Sed congressi Heruli vincuntur. Speculator exclamat, Vae tibi infelix Herulia. Rex audiens, Quid est? inquit fugiunt Heruli? At ille: Non hoc ego, sed tu dixisti, rex. Secuti Longobardi victores, regem oppressêre, & gentem ad internecionem caecidêre. Tanto vexillum & galeam Rodulfi deinceps semper in praelio, praeferri curauit. Albertus Cranzius libro tertio Daniae, capite secundo. Voluminis Decimiquinti Liber III. De Vitio in Defectu, de Rvsticitate siue Invrbanitate. QVi risum captant aliorum indecorè, Scurriles sunt: si idipsum fiat cum alioru̅ quos irrident offensione, Rustici insuper habendi erunt. Huc igitur & Sarcasmi, & Mycterismi acerbi referantur, ratione offensionis: qui delectationis nomine sub Scurrilitatem relati fuêre. RVSTICI, INVRBANI, INSVLSI IN GENERE. ??? Aglaitadas Persa, è quo quis ignem faciliùs quàm risum excuteret, cùm in contubernio Cyri regis inter vescendum festiui sermones haberëtur, qui & delectare & prodesse posse̅t, solus hoc genus voluptatis tetrico vultu aspernabatur, vt ne que ipse ridere vellet, neq; alioru̅ iocos ferret, sed [Greek words] siue ostentatores eos vocaret, atq; adeò sophismatis quibusda̅ euincere niteretur, eos de humano genere praeclariùs mereri, qui fletum, quàm qui risum hominib. excitarent. Blandè tamen à Cyro reprehensus fuit. Xenophon lib. 2. Paediae. Evripides Tragicoru̅ princeps, naturâ tristi or ac seuerior fuisse scribitur. Vnde [Greek words] dictus est. Gellius lib. 15. ca. 20. Athenaeus tamë lib. 13. Sophocle auctore, eum excusat, quòd in fabulis tantùm hunc prae se animum tulerit, reipsa autem & priuatim talis non fuerit. Procopivs tyrarinus corpore decoro, statura procera, sed incurua, semper triste aliquid secum voluens, instar Crassi illius Agelasti, quem in vita sua semel risisse Lucilius affirmat. Cuspinianus. RVSTICITATIS MODVS. Rusticitas duplex est: Actiua eorum, qui nec dictis nec factis in otio aut negotio hilares esse possunt, aut volunt: Paßiua, qui aliorum iocos, facetias, ludos nec videre, nec audire sustinent. Vitium [Greek words] seu Morositati proximum. Illic Familiaritatis, hîc Risus habendaratio. non Ridendo. PARMENISCVS Metapontinus & genere & diuitijs caeteros omnes antecellens, velut Semus lib. 5. Deliadis testatur, cùm in Trophonij lucum descendisset, ac ascendisset postea, non ampliùs ridere poterat. Cùm de hac re oraculum percunctaretur, ci responsum fuit: De risu percunctaris me, difficilis vir: Ipsa tibi mater dabit, hane venerare reuersus. Cùm speraret hîc igitur, cùm reuersus esset in patriam, se esse risurum, atque nihilo ampliùs rideret, existimans se deceptum esse, fortè venit in Delum, omnia???ue quae erant in insula admiratus, ad Latonae imaginem venit: atque cùm existimaret, matris Apollinis statuam aliquam esse eximiam, vbi eam ligneam ac deformem vidit, praeter opinionem rifit, aegritudine???ue liberatus, magnificè deum honoribus condecorauit. Athenaeus lib. 14. cap. 2. Clazomenium Anaxagoram risisse nunquam aiunt, imò ne risus quidem vestigium omnino vllum praetulisse. Huic quoque rei inimicatum insigniter Aristoxenvm ferunt. Quin & Heraclitum, [Greek words]: id est, quae sint in hominum vita, fletu prosequebatur omnia. Caelius libro 19. capite 26. A. L. M. Crassvs tanto fuit animi rigore, vt semel tantùm in vita riserit. Sidonius: Tam censorius haud fuit vel ille, Quem risisse semel ferunt in aeuo. Tam seuero Philippvs iunior Philippi Imp. F. iam inde à quinquennij aetate fuit ingenio, vt nunquam risisse dicatur, auersatus???ue sit nonnunquam patrem in publico solutiùs ridentem. Sab. lib. 7. Enn. 7. ex Eutropio, & Sexto Aurelio. Lvchinvm Vicecomitem, post varia bella feliciter confecta, coniuratione suorum ferè oppressum, cùm nepotes quoque ex fratre reos in extremos Batauos relegasset, natura sua subtristem, plane???ue seuerum, solito amariorem ac duriorem factum, scriptores tradunt: vsqueadeò, vt nec in ioco, pallidam semper obducens frontem, ridere sit visus, quòd ad animi aegritudinem articulorum quoque dolores accessissent. Iouius in vita Luchini. Lvdos tvrbando. In Transpadana Italia, cuius caput Patauium olim fuit, quum omnes ferè Resp. sub Imperatoribus soluto certo censu liberae agerét, singuli vici Patauini & Vicentini circa veris tempora in suis finibus cursu, saltu, lucta sese exercere, & ordine & apparatu ficti certaminis inter se hilariter & amicè concurrere solebant. Patauinis signum militare erat draco biceps, Vicentinis asinus. Vicentini Patauinorum virtute ac numero pressi, indignantes, certamen ludicrum in praelium conuertêre. Patauini superiores, asini vexillum illis ereptum Patauium in triumpho duxêre, & semel exacerbatis animis in probrum Vicentinorum in foro medio viuum asinum suspéderunt. Foedus tandem ictum his conditionibus: vt Vicentini epulo asini suspendium redimerent. Equos igitur lucanicis onustos miserunt Patauium: quas in frusta sectas Patauini inter se partiti, asinum de cruce deposuêre. Hinc in vtramq; gentem prouerb. iocus etiamnum hodie durat: in Vicentinos scilicet, quòd eorum vexillum asinus in furca pependerit: in Patauinos verò, quòd vili lucanicae frusto deliniti, è furca asinum deposuerint. Bernard. Scardeonus lib. 1. classe 2. cap. vlt. hist. Pat. Iocos, Scommata aliorum non ferendo. Exempla quaedam huc transferri possunt ex Tit. Vindicta nimia Obtrectationis, fol. 2766. Illic Irae, hîc Hilaritatis habetur ratio. Exarsit Archippvs concionator Atheniensis, cùm eius gibbum Melanthius irrisisset. Dixit eum Melanthius non propugnasse pro ciuitate, sed procubuisse: [Greek words], [Greek words]. Plutarchus lib. 2. Quaestionum conuiualium 1. Antigonvs Macedoniae rex, licèt oculi sui amissionem ipse rideret (nam cùm accepisset aliqua̅do supplicem libellu̅ grandibus exaratu̅ literis: Haec, inquit, vel caeco clara sunt) Theocritum Chium tamen necauit: quòd, cùm dixisset quispiam, si oculis regis se obtulisset, incolumem fore: Deploratam, inquit, narras salutem meam. Idem, & Macrob. lib. 7. cap. 3. Vxorem in Chio ducebat nobilis vir. Rex Hippoclus, cùm spo̅sa in rheda adduceretur, quòd propinquus sponsi esset, accesserat cum reliquis ad nuptias. Hunc inter pocula & ludos in vehiculum insilientem, non vt vllum probrum inferret, sed quòd ludo vteretur apud eos vsitato, necessarij sponfi interfecerunt. Cùm autem Chiis numinis ira denunciaretur, atq; oraculo iuberentur Hippocli percussores occidi, vniuersi se Hippoclum interemisse professi sunt. Omnes igitur deus, si sceleri sese omnes alligassent, excedere oppido iussit. Ita homicidae, adiutores, & qui aliquo modo approbauerant facinus, multi sanè homines & opulenti, sedes ceperunt in Leuconia. Plut. de Mul. vin. Gvlielmvs Conquaestor Angliae rex, anno MXXCVII. in Normanniam cum ingenti auri pondere profectus, & paucis pòst diebus morbo affectus, coepit se diutiùs solito continëro cubiculo. Quod vbi Philippus Francorum rex, eius aemulus intellexit, per iocum, in eum quòd ventricosus esset, cauillatus esse dicitur: Cubat nunc rex Angliae Rothomagi, longo quidem puerperio. Hoc scomma mox fama vulgatum, extra iocum Gulielmus accepit, & minaciter ad id respondisse fertur: Cùm ego partu leuatus ad templum me purgatum) sic enim mulieres enixae faciunt) iero, tunc in Francia mille lucebunt faces. Nec intercesserunt multi dies, cùm Gulielmus paululùm confirmatus, igne & ferro finitimorum Francorum agros est crudeliter depopulatus: quod ei inprimis malo fuit, laefis ex saltu equi intestinis, quorü dolore intolerabili haud multò pòst, migrauit è vita, anno aetatis suae LXXIV. regni XXII. Polyd. lib. 9. Venatum ierant in remotas syluas Vladislavs II. Polonorum princeps, & Petrus Danus, comes Scrinnensis: totum???ue diem persequendis feris defatigati, sub vesperam, ad focum constructa è cespite mensa, cùm se pane & ferina carne vtcunque refecissent, & humi stratis penulis cubaturi essent, Vladislaus ioco Petrum appellans: Molliùs inquit, nunc, Petre, vxor tua cum abbate Scrinnensi cubat, quàm nos. Petrus contrà, vt iocum ioco retunderet: Fortasse, inquit, & tua cum Dobesso. Erat autem is iuuenis ex equestri ordine, quo familiariùs Christina Vladislai vxor vtebatur. Tetigit id dictum Principis animum: & domum reuersus, ??? vxori blandienti rem detexit. Quae Petrum è medio tollere studens, eum è filij nuptijs abreptum carceri inclusit, oculos effodit, & linguam praecîdit. Cromerus lib. 6. non Spectando. Spectacvlorvm neglectvs. Antiocheni, cùm laeto omnium occursu Ivlianvm Apostatam excepissent, aegrè inde tulerunt, eum populo praesente se de theatro subducere, & rarò ludos, neque eos toto die spectare: offendit etiam, quòd is precium rerum venalium plus aequo imminuit. Itaque acerbis eum quibusdam vocibus carpserunt. Quibus vt gratiam referret, orationem, quae adhuc extat, edidit: qua omnia in eos, ciuitatem???ue eorum maledicta collegit, quam Misopogonem appellauit: ridebatur enim ab eis vt barbam ferens hircinam. Sigonius lib. 6. Imperij occidentalis. RVSTICITATIS FRVCTVS. Odivm. Dion Syracusanus, cùm ad nullam se relaxaret hilaritatem atq; ludum, omnibus inuisus fuit. Plut. in Dione. Mors. Domitianvs Imperator, Domitiam Longinam Aelio Lamiae marito eripuerat. Ibi cùm Titus adhortatus esset Lamiam, vt alteram duceret vxorem, respondit Aelius: An & tu etiam mihi eam abducere vis, vt frater tuus fecit? Quo ioco irritatus Domitianus, eum occîdit. Ivlivs Caesar Scaliger de seipso scribit in Epistola ad Ferrerium: Illud fortasse non multis commune, vespere post expedita diurna negotia, ad sexaginta versus commentum me esse: deinde coenasse, post coenam dictasse, quae ad aegrotorum postriduanas praescriptiones pertinerent: postea somnum cepisse: summo mane experrectum fremitu nuntiorum, qui opem meam petunt cottidianam, interrogasse, respondisse, dictasse sub prandium vsq;: meridie pransum illos ipsos versus, quos vespere concepissem, ad verbum sine vlla haesitatione scribi iussisse. Qui hoc non mirabitur, fortasse ne illud quide̅, decem & septem Aeschyli versus semel modò lectos summa fide memoriter illicò reddidisse. Lipsius 2. Cent. Epist. 50. Ad titulum memoria felix, fol. 34, Mvleivs Abdelmelecus Rex Mauritaniae, Hispanicè optimè loquebatur, & quidem summa cum grauitate ac venustate etiam scribebat, Italicam tenebat, Turcica delectabatur ita vt Arabicam, quae vernacula ipsi erat, negligeret. Ingeniosus, acutus & summè prude̅s, cùm alijs omnibus in rebus, tum praecipuè in regni administratione fuit. Scitè varijs instrumentis musicis ludebat, choreas optimè ducere norat, armis & arte militari delectabatur, multa tormenta bellica suis manibus fabricauit. Quanquam Mahometanam religionem colebat, ita tamen Christianos amabat, praesertim Hispanos, vt eos sine [Greek words] dimitteret, eorum???ue intra triennium, quo praefuit, vltra 200. libertate donarit. Xenodochiü pro Aegyptijs Christianis iuxta templum Maroccense aedificauit, & multis reditibus ornauit. Mortuus ex debilitate stomachi, vnde orta est epilepsia A. C. 1578. aetatis 35. regni 3. H. Henninges in Genealog. Mauritanorum. Ad titulum, Beneuolentia erga inimicos, fol. 47. Cùm Polonicus exercitus ad Plescouiae obsidione̅ hyeme moraretur, tanta vis frigoris erat, vt vbi quis extra tabernaculu̅ vix pedem protulisset, omnibus ferè membris, ijs potissimùm, quae maximè aëri patebant, naribus, atq; facie, gelu ad strictis emoreretur: quod???ue de Moscouitici coeli natura cum miraculo nonnulli prodiderunt, eiusmodi in ijs locis frigora esse, vt aquae, casu ipso dum funduntur, congelentur: id experiendo multi cognouerint. Maximè autem, quod necesse erat euenire, excubiae saeuitia hac frigoris vexaba̅tur, rarae???; omnino obibantur, ex quibus non plures plaerunq; aliqua corporis parte mutilata referrentur. Memorabilis cum primis ex turma Sigismvndi Rosnij, nobilis equitis, casus fuit: cui, cùm vtrumq; crus planè iam frigore emortuu̅ esset, is???; in febrim indè ac mentis alienatione̅ incidisset, interim verò medicus ferro crura resecasset, vbi ad se redijt, non secus ac si partem aliquam ornatus requireret, de pedibus amissis interrogare coepit. Alius quidam ludicro penè euentu, maximum tamen & ipse periculu̅ adijt. Relictus à Basilio Surannicio in primis excubijs non procul à fossis vrbis concubia nocte fuerat: cum???; frigore planè obriguisset, atq; equus, vti fieri solet, ex frigore subito grauiùs se concussisset, is qui nec equum, nec se in equo planè iam enectus continere posset, de equo decidit, pede???ue ferramentis, quae ab ephippio dependent, retento, sub ipsas portas equo incitato magna voce alienam opem, cùm ipse explicare se non posset, implorans, pertrahitur. Mittit mox Samoscius, qui eum eripiant, quod si sine periculo facere non possint, ne ipsi temerè periculum adeant, mandat. Hostes qui in muro constiterant, fraudem subesse vltrò rati irridebant, satis???; iam fraudum ac dolorum esse, nec ea ratione ampliùs se capi posse, exprobrabant. Ita incolumis hîc à nostris recipitur. Id aute̅ tum tempus anni erat, quo intensissima ijs in locis frigora esse, vulgari sermone Moscorum ostenditur, qui Nicolai & Christi frigora appellant, cùm maxima designare volunt. Reinold. Heidenstenus libro tertio belli Moscou. Ad titulum Aëris frigidi tolerantia, fol. 421. Marcomirvs Rex Cimmeriorum patre interemto constitutus, anno regni sui septimo, Mundi 3528. Scytharum fines egressus est, & Cimmeriorum 489360. exceptis seruis, duxit ad ostia Rheni, vbi nüc est Geldria Frisia & Vvestphalia, quos incolae Neumagen / quasi nouos affines vel cognatos nominarüt, vnde & vrbis Nouiomagi, ad Vvahalim in ducatu Geldriae sitae, nomen. H. Henninges in Geneal. Cimmer. Ad Tit. Regiones frequentiores redditae, fol. 596. Arbogastes Francus, robore corporis & animi asperitate flammae similis, proximus à Baudone. In hoc fuit co̅stans & exquisita modestia, & odium irreconciliabile auaritiae. Vnde diuitijs gregario militi nihil praestabat. Quapropter Caesari Theodosio vtilis videbatur: vt qui ad Valentiniani morës viriles & iustos, suam quoque grauitatem adiungere, & regiam instar rectae & immotae Columnae sustentare posset, ne quid in aula damni aut peccati admitteretur. Vixit circa A. C. 425. Suidas. Ad fol. 2357. Hippocrates in eximia illa epistola, quam ad populum Abderitarum scripsit, plerorumque Medicorvm auaritiam, ingenuè perstringit, & ipsam magni morbi instar, veriùs curatione indigere, quam putatam insaniam Democriti: his verbis: Qui verò mercedem capiunt, hi scientias seruire cogunt, velut captiuas facientes ipsas ex libertate priore: deinde, vt verisimile est, mentiri etiam poterüt, velut de morbo magno: & negare, velut de paruo: & polliciti, non venire: rursum venire, non vocati. Misera est profecta humana vita: quoniam per totam ipsam intolerabilis auaritia, velut hybernus ventus distributa est. Ad quam vtinam potius omnes Medici conuenissent, quo grauiorem insania morbum curarent: quoniam quum morbus sit, & affligat, etiam laudatur. Ad fol. 2392. Abv-Henon (al. Abu-Lunan & Abu-Timan) Rex Fessae, ex Marinis V. collegium in vrbe Fessa condidit amplissimum & admirandum, quo absoluto, cùm sumtus in id collatos scire vellet, perlegisset???; vnam atq; alterá libelli paginam, & inuenisset 40000. aureorü, discerptas rationes in fluuium abiecit, & hoc dictum cuiusdam Arabis addidit: Quicquid charum quamuis carum, si pulcrum carum non est: neq; nimio co̅stitisse dicendum, quod animo arrider: Fuit tamen Regi quidam à thesauris, qui sumtus accuratè notauerat, ac habitis rationibus inuenit 480000. aureos in aedificatione & ornatu eius co̅sumtos esse: Castrum Garsis occupauit. H. Henninges in Genealog. Mauritanorum famil. Ad fol. 2408. Stephanus Poloniae Rex Polottam iam ademerat Mosco: & vlteriùs proferebat exercitum, Moscus pacem optabat, Legatis missis. Hi cùm Smolensca Surassum venissent, quod Surasso Regium Imperium finiebatur, ijs qui deducendoru̅ causa pro more obuiam illis missi fuerant, nolle se vlteriùs progredi, nec in Principis sui ditione mandata sua exponere se posse ostenderunt. Cùm illi id in ipsorum potestate fore respondissent: se quidem ad Regem redituros: ipsi si ad Principem suum reuerti vellent, neminem impediturum: tandem, vt ergo vi se pertraherent, hortati comites, risu fuerunt excepti, neminem???; vllam ijs vim allaturam edocti, ipsi sibi consilium caperent: ridiculè ad extremu̅ vi tamen adactos se sequi attestati, secuti sunt. Reinol. Heidenstenus lib. 3. bell. Moscou. Ad fol. 2578. Tursinem Zelebi, agentem mensem 18. Moses Bassa, iubente & immotis oculis atrocitatem facinoris inspectante Mahomete Sultano fratre, multa vi aquae obrutum suffocauit. Hanc immanitatem cùm pueri Mater horribili vlulatu planctu???ue detestata esset, Bassae cor cultro transfixit, & rimata in dissecto cadauere epar, id inde extractum canibus laniandum obiecit. H. Henninges in Geneal. Othomanicae famil. Ad f. 2735. Polotia arce à Polonis occupata reperiebantur per aream arcis dispersa corpora nonnullorum militum, quos Mosci, intra munitiones suas abstractos immani cruciatu lacerarant. Maximè in Germanorum vnum atq; alterum crudelius, quàm in caeteros saeuitum ab illis animaduertebatur. Fremebatur hanc ob causam passim à militibus. Rex tamen fidem semel hosti datam nulla ratione violandam ratus, ijs qui in Moscouia̅ redibant, duas alas equitum, qui ab iniuria eos tuerentur, adiunxit. Reinoldus Heidenstenus lib. 2. bel. Moscou. Ad fol. 2764. Cùm Petrus Emus prouisor Venetus maris Adriatici, in sua̅ potestatem redegisset nauem viduae Ramadanis, Bassae Tripolitani, & multa truculenter in captiuos & captiuas perpètrasset, eius ex fratre Nepos, in puellam incidit egregij oris: Quae videns pudicitiae suae vim inferri, Christianam se professa est, virginem in Cypro natam, Cornara nobili familia, captam à Turcis ante 12. annos, perimmortales deos obtestata est, ne iniuriam sibi faceret, néve Veneto sanguini foedam labe̅ aspergeret. Verùm nihil tam sanctae preces, immitem & salacem animum flexêre, quò minus violaretur, & suffocata in mare cum alijs mancipijs proijceretur. H. Henninges in Genealog. Emorum. Ad fol. 2746. Ioannes Bafilides Moscorum dux Stephano Poloniae regi obiecerat crudelitatem in detrahendo è nonnullorum cadaueribus adipe. Hanc dicebat Rex non à se profectam: deinde nihil in eo contra pietatis officium hominum???; Christianorum morem, qui, ex medicoru̅ disciplina, vel in minutissimas partes mortuos dissecarent, admissum: Ridiculam autem misericordiam esse ipsius, qui cùm in viuos omnia cruciatus exempla edat, mortuorum cura se affici prae se ferat. Reinoldus Heidenstenus lib. 4. belli Moscouit. Ad fol. 2821. Christophorvs Columbus posteaquam iam Indiam recepisset, & essent nonnulli in celebri quodam conuiuio, qui factum hoc eius, tanquam ab alijs quoq; praestari potuisset, eleuarent: ouo allato, iussit vnumquenque conuiuarum in apicem nullis nixum adminiculis firmum constituere. Id nullus cùm posset, ipse altero eius fastigio mensae illiso, & leniter quassato, rectum firmum???ue constituit, innuere volens, inuentam iam Indiam inuentu facilem iam videri, cùm priùs esset difficillima. Ad fol. 2965. Cùm Galliae rex Lvdovicvs, & Carolus Burgundus, pacis ineundae causa co̅uenissent: Agnosco, ait Rex, te verè nobilem, & è Franciae regum stirpe procreatum esse. Rogatus à Carolo, Quid ita? Nuper, ait, denunciabas mihi per Archiepiscopum Narbonensem futuru̅, vt intra annum me poeniteret eius facti. Seruasti nimirum promissa, & citiùs quide̅ opinione. Ridens & hilariter ista loquebatur, quòd illum eiusmodi sermone sciret oblectari. Pergens deinde, cùm id genus hominibus, ait, qui non discedunt à promissis, volo mihi commercium intercedere. Philip. Cominaeus libro 2. Comment. Ad fol. 2964. Maximi fuit ingenij Hieronymvs de Praga. Quu̅ interumperetur saepiùs oratio eius varijs rumoribus, lacesseretur???ue à nonnullis, sententias eius carpentibus, neminem eorum intactum reliquit, pariter???; omnes vlciscens vel erubescere coëgit, vel tacere. Surgente murmure silebat, turbam quandoque increpans, postea orationem persequebatur, orans atque obtestans, vt se loqui paterentur, quem non ampliùs essent audituri. Nunquam ad hos rumores expauit mente firma atque intrepida. Poggius ad Aretinum. Ad fol. 2966. VOLVMINIS DECIMIQVINTI FINIS.

Theatri Hvmanae Vitae

Volumen Decimumsextum De Ivstitia Religiosa QVINQVE LIBRIS pertractans. [Greek words] Theatri proinde Volvmen XVI in Qvinqve Libros tributum Eo consilio vt I. Jvstitiam religiosam vniuersim explicet. II. Cultum Dei persequatur. III. Cultum Hominvm religiosum expendat. IV. Cultum Rervm Sacrarvm enarret. V. Correctionem Religiosam illustret. tàm Pietatis quàm Amicitiae Paternae susceptori Lodoico Perezio Marci F. Theod. Zvingervs d d De Ivstitia Vniuersim. VIR optimus, perfectus est philosophus. Philosophus [Greek words] Deus est solus, quemethnicorum Theologi Iouem appellarunt. Iouis vxores sunt duae (teste Hesiodo) per quas generat, suam??? bonitatem mundo impertit. Mn̅[Greek words] coelestis tota, & co̅templationis, hoc est, tàm theoricae scientiae, quàm practicae prude̅tiar mater. [Greek words] Coeli Terrae??? filia ipsa nimiru̅ Iustitia, trium filiarum partu nobilis, [Greek words]. Eunomie lege̅, Dice aequalitatem, Irene salutem vniuersi denotat. Studebit igitur vir quo??? bonus, quantum in se est, ex Metidis simul & Themidis fortunato connubio liberos praestantißimos, Dei Opt. Max. imitatione suscipere, virtutu̅ scilicet actiones honestißimas, pulcerrimas, fructuo sißimas. Virtus omnis quoniam honesta, perse expetenda, propter adiunctam vtilitatem & voluptate̅ magnifacïenda. Perficit enim habentem [Greek words], quibuscum versatur, commodat, [Greek words]. De illo hactenus, de hoc in praesentia. Habitum [Greek words] vocant, cu̅ Prudentia de principatu inter virtutes certantem. quandoquide̅ sine illa [Greek words] sine hac [Greek words] nulla potest esse. quoru̅ tame̅ vtru̅???, virtutis definitione̅ constituit. Ivstitia certè quò magis in oculos hominu incurrit, eò admirabilior est & illustrior. Huius Materia duplex est. Altera circa qua̅ iusti homines versantur: altera, ex qua, siue per qua̅, ceu organu̅, iustas actiones administrant perficiunt???. Illa voce receptißima [Greek words] dicitur, quancu̅??? co̅uersandi co̅uiuendi, negotia̅di ratione̅ inter homines co̅plectens: co̅sentiente vtro???, [Greek words]: dissentiente altero, patiente scilicet, qui ad contrahendu̅ vel fraude circu̅uentus, vel vi coactus est, [Greek words]. Haec verò omnia easui ambitu co̅prehendit, quae ab homine in hominem quomodolibet conferuntur. Ex his Bona quide̅, [Greek words], Praemia siue Lucra: Mala verò, [Greek words], Poenaescilicet dicu̅tur & Multae. Porrò Formae Iustitiae [Greek words] est, in eo quodiustu̅ est dando, in eo quodiniustum est auferendo. Hinc duae species emergunt: [Greek words], secundùm proportione̅ geometricam digna conferens: [Greek words], secundùm proportionem arithmeticam indigna & inaequalia corrigens. Quae quidem [Greek words] si ex formula Legis tàm scriptae??? non scriptae adhibeatur. Ius [Greek words] sin ex rectae Rationis praescripto, Ius [Greek words] constituet. Quoru̅ illud Iniustitiae vniuersali, ius ab iniuria, [Greek words] ab [Greek words], ex legu̅ auctoritate dirimenti: hoc Iustitiae particulari, ius ab iniuria, [Greek words] ab [Greek words], exrationis aequitate separanti, nomen dat & esse. Et Vniuersalis quide̅, [Greek words] videtur esse, quatenus leges de omni virtute amplectenda, de omni vitio fugiendo, vel praeceptis, vel praemijs & poenis propositis, in politia simul & oeconomia agu̅t. Particularis verò [Greek words], non quid Lex dicat, sed quid in quo??? facto aequale sit vel inaequale, perpendens. Quam formamij videntur exprimere voluisse, qui Fidem Iustitiae fundamentum constituêre. Efficientis appellatione complectimur Agentem & Patientem iusta, in distribuendo, corrigendóve, qui [ID00198] [Greek words] dicipossunt, improprialicet, at communißima tame̅ appellatione. Et vtplurimum quidem reipsa distinguuntur, vt quando dantur dignis praemia, aut quando Judex aufert vni, dat alteri: interdum verò ratione tantùm separantur, vt quando quis semetipsum punit, praemióve afficit. Quam quidem [Greek words] Iustitiam Peripateticorum princeps contra Platonem esse defendit, illam verò [Greek words] esse statuit. Vtut sit, Agens iustus esse dicitur, quando vel secundùm leges, vel secundùm aequalitatem, sibijpsi aliísve, suo aliorúmve nomine, publicè, priuatim, politicè, oeconomicè, pace bellóve id quod decet tribuit. Patiens similiter quicquid religiosa de causa, religiosè: quicquid profana de causa, profanè pati dicitur. Et hinc amplißima illa Justitiae diuisio in Religiosam & Profanam emersit: Agente vtrobique Homine: Patiente autem vel Deo vel Homine, impropriè etiam Bruto, vel nonnunquam Inanimato. Finis praesta̅tißimus, humanae conuersationis tam politicae quàm oeconomicae salus. Quo circa virtutum omnium regina, si externam vitam spectes, iure censeri debet Justitia. Hincliquet, in cogitationibus, conatibus, actionibus bonis, à Iustitia tanquam sonte promanantibus, Rerum habendam esse rationem & Personarum. Personarum tam Agentiumquàm Patientium [Greek words] siue Dignitas perpendenda, quaequos deceant, in distribuendo simul & corrigendo. Illic quide Geometrica, ex Fide, ex Merito, ex Officio: hic verò Arithmetica, ex Delicto, siue Damno & Lucro. Rerum similiter [Greek words] siue Aequiualentia obseruanda, vt quantum quis??? meretur bonimali???, accipiat: in [Greek words] quidem, ne minores maiora, ne maiores minora, sed aequales ferant aequalia: in [Greek words] verè, ne alij plus, alij minus aequo obtineant, in quouis genere contractuum.

TOMI DECIMISEXTI LIBRORVM DISPOSITIO.

IVstitia mundi vinculum, summa cum infimis, media cum vtrisq; connectens, conseruans, concilians: Deorum Honori, Hominum Commodo potissimùm inseruit: illa Religiosa, haec Profana dicitur Iustitia. Religiosa dignitate prior & ordine, ab excessu Superstitionis, à defectu Impietatis recedens, ad medium quamproximè accedit in Distribuendo simul & Corrigendo: cùm ipsismet Dijs, tum alijs, Deorum causa quae decet, tribuens, exreligionis praescripto. Religionis autem praescriptum, propriè [Greek words] intelligimus, quod reuerà tale est, quod???ue rectae rationi, hoc est, diuinitùs illustratae consentit. Alterum verò [Greek words] dictum, ad trutina̅ diuinae veritatis expensum, per se iniustum est, [Greek words] tamen, ex consensu & voluntate certorum hominum, iustum vulgò esse censetur, adeò vt delinquentes, contra Deos ipsos Impij fuisse dicantur. Hîc cùm opinionum iam inde ab omni aeuo sese periculosa afferat diuersitas, & vt in profanis, sic quoque in sacris rebus praeiudicium suum tyrannis exerceat: nos, qui Christiana libertate extra Veritatem nullum Iustitiae locum esse scimus, instituti nostri memores, vti ea, quae secundùm legem Iusta sunt, an secundu̅ rationem quoq; rectam iusta sint, expendere, Philosophi Ethici: sic vtru̅ ea, quae secundùm legem Religiosa sunt, secundùm auctoritatem quoq; diuinam (à Mose adumbratam, per Christum opt. max. ore simul & opere esfigiatam & animatam) religiosa sint, examinare, Theologi munus esse, profitemur, de Deo, de Doctoribus veris, de Haereticis, de Magis disputantis. Et vtramq; sanè considerationem Theoricorum habituum propriam facimus, qui ad Veritatem ceu finem referimus omnia: Actionem verò Practicae Iustitiae conuenire arbitramur, Boni inprimis, deinde Veri studiosam. Christiana certè religio (cuius anteambulo fuit lex Mosaica) sola Iustitiae religiosae nome̅ meretur: caeterae omnes partim in defectu Im pietates, partim in excessu Superstitiones sunt, & appellari debe̅t. Etsi igitur religiosae Iustitiae exempla etiam in caeteris cultuum generibus, & ea quidem non minùs illustria, reperiuntur: nec minus religionis studiu̅ in Iudaeo, Ethnico, Turco potest esse, qua̅ in Christiano: in hoc tame̅ verius, à reliquis ita differe̅s, vti lux à tenebris, vti veritas à me̅dacio, vti exemplar à phantasmate. Et proinde cùm Theoriae veritas Praxeos bonitatem animet, confirmet, perficiat: Christiana pietas quoq; sola bona, iusta, religiosa ce̅seri debet: reliqui cultus omnes partim vt Superstitiosi, partim vt Impij ad Iniustitiam suntablega̅di. Perse co̅siderati, ob studium religiosum inter Iustitiae exempla co̅numerari ab alijs meruêre, no̅ malo consilio: scilicet vt ex falsae religionis cultu (quam sibitamen vera̅ esse persuadeba̅t) religionis verae studium & ardor excitetur & inflammetur. Sedà nobis, qui Deo & Beliali nihil commune esse debere ex Sacris discimus, meliore fortassis instituto seorsim tractabuntur. Iam cùm [2996] in Christiana quoque religione propter opinionum diuersitatem alij aliud pium sanctum???; statuant: Theonam quidem Veritatis nos Theologis co̅mendabimus: Praxin verò in vniuersum ad Religiosam Iustitiam referemus: ea tamen moderatione, vt quae hîc omissa videbuntur, ex Volumine Ecclesiastico suppleri commodè possint. Nunc ad Dispositionem Librorum. ???

LIBRI PRIMI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Voluminis Decimisexti Liber I: De Ivstitia Religiosa, siue de Pietate in genere. FIdes siue Religio Christiana, quatenus rerum inuisibilium certa est persuasio (Persuasionem voco: nam si scientia esset, non esset fides: Certam addo, vt eam à falsa opinatione distinguam atq; separem) sic ad Metaphysicam pertinere videtur, & intertheoricas virtutes connumerari debet. Quatenus verò non otiosa aut mortua est fides, sed in opus progreditur, Deum purè & sincerècolit, erga proximu̅ officiosa est, sic [Greek words] dici poterit: atq; adeòIustitiae Ethicae pars erit maxima & praecipua. Vt enim humana Iustitia vsu & exercitatione perficitur, ita quoque Fidei operatio assiduam requirit exercitatione̅ hac??? ratione non ineptè virtus Ethica appellabitur, [Greek words]: quae alioquirespectu [Greek words] & diuinae illuminationis, theorica virtus est. RELIGIOSAE IVSTITIAE ACQVISITIO. Hvc Inventores Religionis. Verae religionis inuentio nulla, vtpote quae Deum solum, hominem nullum, non inuentorem, sed promulgatorem habeat & legislatorem. Sed qui primi hanc reuelationem adeptam communicauêre alijs, non magis Inuentores quàm Doctores dici merentur. Veri Dei religio non aliunde manauit, nisi ab ipso Deo. Etenim Deus, teste Lactantio in libro de Ira Dei, religionis causa nos fecit, vt sibi nos statim geniti iustos & debitos honores haberemus, ipsum solumveneraremur, ipsum sequeremur, in ipso denique acquiesceremus, vti est in Deuteronomij capite sexto, ita iubente Domino: Deum tuum ad orabis, & illum solum coles. Ex quo, hoc vinculo pietatis obstricti & religati Deo sumus: vnde vt eidem placet, religio nomen accepit. At Cicero in secundo de Natura deorum, à relegando fluxisse opinatur, scribens: Qui autem omnia, quae ad cultum deorum pertinerent, diligenter tractarent, & tanquam relegerent, hi dicti sunt Religiosi, à relegendo. Polydorus. Instavratores Religionis. Consule Tit. Piorum Principum, seq. fol. Deos Laban patris sui, & soceri Iacobi, furabatur Rachelfugiens. At Iacobvs tandem domui suae, & omnibus, qui secum erant, praecepit inquiens: Abijcite deos alienos, qui sunt inter vos, mundamini, & immutate vestimenta vestra. Itaque eos illi cum inauribus, quae in illorum auribus erant, dederunt Iacobo: quos ille subter quercum, quae erat iuxta Sichem, defodit. Gen. 32. & 35. Gedeon Ioae F. è tribu Manassi, cùm Israëlitae propter idololatriam à Madianitis grauiter premerentur, angeli iussu, decem seruis stipatus, noctu propter oppidanorum metum aram Baalim patris sui diruit, lucum succîdit, & aram Domino in eiusdem arcis iugo rité construens, taurum in ea solido sacrificio concremauit. Manè cùm eum oppidani ad necem postularent, Ioas pater progressus, Si Baal deus est, filium meum ante crastinum manè propter hoc factum Baal vlciscatur, & morte afficiat. Ex quibus verbis Gedeon tum lerobaal vocatus est. Maxima inde | facinora contra Madianitas gessit. Iudicum 6. Asa Iudaeorum rex, Abitami F. Dauidem abauum suum imitatus, effeminatos omnes è terra sua exegit, idola sustulit: matrem quoque suam Maacham, Absalomi filiam, imperio abdicauit, quoniam Pani sacellum extruxisset: simulacrum ipsum excîdit, & apud torrentem Cedron cremauit. 3. Reg. 15. Cùm Ioiada pontifex Ioam puerum septennem, qui solus Ochoziae regis liberis supererat, regem creasset, Baalis aedem diruit, omnes???ue sacerdotes eius interfecit. 4. Reg. 11. & 2. Paralip. 23. Iehvs Iosaphati F. cùm Dei iussu regnum Israëlitarum occupasset, & omnes de stirpe Achabi peremisset. Baalis quoque sacerdotes astu circumuenit Samariae. Simulans enim se Baali rem diuinam facturum, omnes sacerdotes in aedem conuocauit, & octoginta percussoribus immissis, in templo interfici curauit: idola omnia cremauit, aedem diruit, & in latrinas redegit. 4. Reg. 10. Iosias rex Iudaeorum, Ammonis F. anno Regni XIIX. aetatis suae XXVI. cùm animum adiecisset ad templum Iouae restaurandum & repurgandum, & Helcias pontifex max. librum legis, in abstruso templi loco repertum, ei misisset legendum, scissis suis vestibus, patris sui aui???ue Manassis negligentiam detestatus, conuocato vniuerso populo, librum praelegi curauit, & religionem ex eo correxit. Idola omnia sustulit, igni cremauit, cinerem in torrentem Cedron abiecit, aras humanis ossibus profanauit: falsos prophetas super aram Bethelensem à Ieroboamo constructam mactauit: sacella omnia diruit, apud Iudaeos simul, & apud reliquias Israëlitarum. 4. Regum 23. Ezechias Iudaerorum rex, patri Achazo impio Iuccedens, sacella sustulit, statuas perfregit, lucum succidit, serpentem aeneum à Mose in deserto factum (cui ad id temporum Israëlitae adolebant) contriuit, & Nehostan ab aere appellauit. 4. Reg. 18. & 2. Paral. 24. Templum Domini à patre suo Achazo impio clausum lustrari curauit, & Paschae festum, multo item tempore intermissum, per omnia Iudaeorum atq; etia̅ Israëlitarum oppia in dixit Hierosolymis celebrandum. Fecit etia̅ sacrificia magnifica, qualia à tempore Solomonis facta non fuerant. 2. Par. 29. & 30. & Iosephus lib. 9. Antiq. cap. 14. Chilianvs cum socijs suis Dolomano & Tholmano, Du [2999] cem Herbipolensem ad Christum conuerterunt, anno 697. Caeterùm cùm Chilianus Duci suaderer, vti Geilanam, fratris priùs couiugem, dimitteret, ne incestum committeret: immisit illa sicarios, qui Chilianum è medio sustulerunt. Mox verò Geilana cum sicarijs à daemone correpta, rem omnem euulgauit. Sigebertus. Vortimervs Britannorum rex, pulsis Saxonibus, ad Christi templa restituenda, ad reparandam Ethnicorum crudelitate labefactatam religionem, toto conatu animum intendit. Nam Saxonum feritate Britanniam peruagante, alij Britonum gentis à vera pietate alienati ethnico more malis litabant daemonibus, alij & multò plures ritum eum auersati, Pelagianam haeresim semel abiuratam denuò sunt amplexi. Vtrique errori vti mederentur, Germanus Altissiodorensis, & Lupus Trecensis, è Gallia Vortimeri regis opera acciti, multos at pios impendere sudores. Idolorum cultores aut exulare, aut diris poenis vltima subire coëgit. Antistitum conuentum Londini habuit. Pelagianos conuictos, nisi resipiscerent, flammis exussit. H. Boëthius lib. 8. Magistri, Doctores, Propagatores Religionis. Qvi. Pvta Christus Dominus. Primitiae mortuorum Dominus noster Iesvs Christvs ludibria, maledicta, conuitia, multa horrenda???ue supplicia, & ignominiosissimam crucis mortem sustinuit: vt pro quibus ipse volens ac libens talia patiebatur, eosdem ad patiendas martyrij poenas suo cxcitaret exemplo. Iam tum dux inclytissimus milites suos non armis muniuit, sed toleratione confirmauit, dicens: Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam verò non possunt occidere: sed eum potiùs timete, qui potest & corpus & animam perdere in gehenna. Et: Qui perdiderit animam suam, inuenieteam. Et: In patientia vestra possidebitis animas vestras. Si ergo commoriemur (sicut Apostolus inquit) & conuiuemus: si sustinebimus, & conregnabimus. Eivsdem erga nos charitas effecit, vt nisi proximos nostros dilexerimus, non iniusti solùm, sed etiam ingratisimus. Si enim Dei Filius pro hominibus homo factus est, si formam serui accepit, si mori voluit: quanta ingratitudo est, nos tantillum gratiae illi referre nolle, vt eos diligamus quos ipse sic amauit? Profectò indignus est beneficio redemtionis, qui communis redemtionis aspernatur consortem: & inter feras belluas computandus, dum ita exuit humanitatem, vt hominem contemnat, quem iuuare conditio, genus, natura, Deus hortantur. Ne malos quidem odisse debemus, sed modis quibus commodiùs fieri potest, vt corrigantur, curare. Marulus, & Sabel. lib. 5. cap. 2. Legislatores. Moses legis scriptae auctor fuit, seu potiùs Dei opt. max interpres, vt qui lapideas tabulas Dei digito exaratas ex monte Sina detulit: quas tamen cùm ita commotus fregisset terrae illisas, ipse postea similes confecit: lapideas itidem, vt legis duriciem & austeritatem vel ipsa materia indicaret. Consule Titulum, Prophetarum. Iesvs Christus Dei filius, ipsemet Patris [Greek words] atque veritas, ex coelo descendit, non lapide, sed precioso suo sanguine benignam Euangelij gratiae???ue legem descriplit, & confirmauit: id denique effecit, quod mysticè virga sua Moses signisicauit, quando ex scopulo durissimo aquae limpidissimae fontem produxit. Sic enim Christus opt. max. ex sterili Mosaicae legis & infoecundo lapide, flumina in aeternam vitam scaturientia scaturire fecit: & in eius rei signum etiam sensibile, sacramenta sua instituit, alterum aquae, alterum panis atque vini: vt cùm duplex Mosaici illius fontis vtilitas fuerit, lauare, & sitim restinguere, pariter nos sacrosancto baptismatis lauacro regenerari, sitientes | animas nostras preciosissimo corporis & sanguinis eius pabulo diuinitùs reficeremur. Sacerdotes, Sacri homines. Qui publicè & ex professo religionis Doctores extitêre, sub Titulo Ecclesiastarum à nobis sunt enumerati, propter habitum theoricum, fol. 4092. at huc quoque transferri possunt, propter religiosum affectum ergacaeteros mortales. Legimus, Petro Hierosolymis primùm verba ad populum faciente, die vno tria hominum millia baptizata fuisse, indies quoque credentium creuisse numerum. Sed & alio deinde die quinque millia superioribus addita. Cùm autem Petrus gentiles quoque Domini iugo subijciendos per visum eognouisset: Cornelium centurionem, & qui domi cum illo erant, credentes, baptizauit. Qui ergo paulò antè vna tantùm atque altera praedicatione tam multos conuerteret, idem etiam paucos non contemsit: ita vt neque itineris laborem ab Ioppe Caesaream vsque euocatus, recusaret. Marulus libro 3. cap. 4. ex Actorum 10. capite. Pavlvs Apostolus transire maturauit in Macedoniam, cùm vir Macedo in visu apparens ei, suppliciter poposcisset, vt eò veniens ipsos adiuuaret. Marul. lib. 3. c. 4. ex Actor. 16. c. Basilivs Caesareae Cappadociae episcopus, in reditu ex Aegypto, vbi sacros quosdam libros conquisierat, in Graecia multos philosophos conuertit. Antiochiae verò, quò cum Eubolo praeceptore suo venerat, Libanium Sophistam, & discipulos eius. Recitat ex Amphilochio Vincentius in Speculo, libro decimoquarto, capite septuagesimo octauo. Eiusdem Basilij miraculo quodam Arrianos multos conuersos, scribit Nauclerus Generatione 13. Quòd Angli opera im primis Gregorii Magni pontificis Christiani sunt facti, causam fuisse tradunt, quòd ita vsu venit, vt mancipia quaedam Anglica egregiae formae Romam ducta publicè venderentur. Quae Gregorius, qui tum erat tantùm Romanus sacerdos, conspicatus, fertur valde demiratus esse indolem venustatem???ue, quam prae se ferebant: ac vir pietatis plenus vehementer illorum vicem doluisse, quòd tam praeclarum hominum genus veri Dei esset ignorans. Quocirca ei post pontificatum adeptum nihil antiquius fuit, quàm vt persuaso Ethelberto Cantiorum rege per Augustinum monachum, Angli populariter in reipublicae Christianae societatem venirent. Polydorus libro 4. Eugenium III. per Hadrianvm Anglum Noruegiam (Onuphrius & Sueciam addit) ad religionem traduxisse, testatur Ranulphus libro 7. capite 22. Legatus Romam reuersus, ob rem praeclarè gestam post Anastasij obitum pontifex creatus est. Martinus Polonus. Byrinvs occidentales Saxones ad fidem Christi deduxit. Beda libro tertio, capite septimo. Avdomarvs Euangelij luce Taruanenses ab idolorum cultu reduxit. Vincentius libro 23. capite 108. Iarvma episcopus, Sigherum orientalium Saxonum regem cum suo populo apostatam, ad Christi fidem retraxit concione poenitentiae. Beda libro tertio, capite trigesimo. Bonifacivs Angelus, Germanorum Apostolus, Moguntinus episcopus, Hassos syluas & lucos adorantes, conuertit. Hedio libro sexto, capite 17. historiae Ecclesiasticae. & seductores, quos appellabant Dortein, Berter, Camberth, & Vnradt, compescuit. Regino libro secundo, Sigebertus in Chronico, & Cranzius libro 2. capite 10. Ac passim ordinauit alios doctores & episcopos. Hedio libro 6. capite 21. Thuringos armis aggressus, victis Hungaris, ad fidem traduxit. Et apud Vuismarienses, arborem quam pagani pro Ioue colebant, destruxit. Chronicon Isenacense. Maximam multitudinem Frisiorum conuertit, circiter annum Domini 752. vttestis est Adon Viennenfis aetate 6. De Palladio Scotorum episcopo narrat Bergomensis, quòd à Caelestino ad Scotos missus, magnam Occidentis partem ad Chisti fidem adduxerit, sub finem Honorij Imperatoris, annum circiter Christi 430. Praedicatorum collegij vir nominatidssimus Vincentivs tantum praedicatione valuit, vt in Hispania quinque millia Iudaeorum ad Christum dicatur conuertisse, in Mauritania octo millia Saracenorum: in vrbe quoque Granata docuit infideles, donec à rege eiectus ad suos redijt inuitus. Italiam etiam, Galliam???ue praedicando peragrauit: nec labore victus, nec periculo deterritus, dum ad aeternae salutis beatitudinem adipiscendam omnes inuitat. illud in Psalmo prophetae promissum implens: Docebo iniquos vias tuas, & impij ad te conuertentur. Marulus lib. 3. cap. 4. Reges. Iosaphatvs Asae F. Iudaeorum rex, anno regni suitertio, proceres suos cum sacerdotibus & Leuitis mifit per vniuersam Iudaetam, qui Legis librum docerent: quinimò & ipse iam confirmato regno ad Dei cultum praesens populum adhortatus est. Et propterea tantus terror vicinos inuasit, vt nulluna Iosaphato bellum inferre auderent, & Arabes ei tributum pénderent. 2. Paralip. 17. & 19. Ezechias rex Iudaeorum sanctissimus, praecones misit per omnes israëlitarum tribus, qui eos ad poenitentiam vocarent, & ad Paschatis festum Hierosolymis celebrandum inuitarent. At maior pars irtisit. Quidam tamen ex Aserianis, Manassensibus & Zabulonijs paruerunt: & quamuis lustrati non essent, precibus tamen Ezechiae à Domino purificati, festum Azymorum peregerunt. 2. Paralip. 30. Constantinvs Magnus, studium incredibile dies noctes???ue adhibuit eripiendi omnibus hominibus errores idololatricos. Itaque & summam Christianae pietatis omnibus omnium gentium prouincialibus misit: ac veris rationibus subditos admonuit, vt summum Deum cognoscerent??? [3000] ipsum???ue Christum seruatorem palàm nuncuparent, & amplecterentur. Valentinianus II. Imp. assiduis Theodos II Magni Imp. obiurgationib. at??? adhortationib. Catholica̅ pietatem prae Ariana haeresiamplexus est. Vide Tit. Inconstantes in Religione. Ivstinianvs II. Imp. Amasgorum principibus prohibuit, ne pueros ampliùs castrarent: ac populum illum lucos & arbores pro dijs colentem, ad fidem Christi per sacerdotes adduxit. Zonaras Tomo tertio. Carolo Magno mortuo, ad pristinas idolomanias redierunt Hungari. Sed Geysa dux Hungariae filius Toxis, diuinitùs amore veritatis accensus, è vicinis regionibus viros pietate & doctrina insignes accersiuit, qui Christum in gente barbara docerent. Bonfinius. Ercombertvs, seu Ethelbertus, rex Cantiorum primus, in toto suo regno, anno Domini 640. idola deseri praecepit: & delubra in templa Christianorum & monasteria seu scholas commutauit. Beda libro 3. capite 5. historiae Anglicae: Sigebertus in Chronico: Polydorus libro 2. & 4. Fasciculus temporum. Osvalpvs Northumbrorum rex sanctissimus, Aidanuni Scotum ad docendum populum euocauit. Cum???ue is qui nondum Anglicam linguam scienter callebat, quae vt rudis & planè Saxonica, ac nondum eius elocutione emendata, parum affinitatis per id tempus cum Scotica habebat, suo sermone Christianum dogma doceret, & rex qui Scoticae linguae probè sciens erat, ex ore sanctissimi viri verba excipiens populo mira claritate explanaret: inde fiebat, vt episcopus & rex vno tempore euangelium praedicarent, & populus partim sacerdotali, partim regia maiestate adductus, diligentiùs illud attenderet imbiberet???ue. Polyd. lib. 4. Vandalos primò Carolvs Magnus armis conuertit, deinde Otho primus, tertiò princeps Godscalcvs. Sed eo anno Sal. 1060. caeso, horrenda persecutio in Christianos orta, ita vt sedes Aldenburgensis per an. 84. vacarit. Cranzius lib. 4. Metrop. cap. vltimo. Iagello Magnus Lituaniae dux, idololatra, mortuo Ludouico Hungarorum & Poloniae rege, Heduigim Ludouici filiam vxorem duxit, baptisma cum regno Poloniae suscepit, & Vladislaus dictus est, anno Christi 1386. Inito regno, in Lituaniam cum regina profectus, de religione Christiana populariter suscipienda egit, non solùm hortando & orando, & praemijs inuitando, sed etiam docendo, cùm Poloni sacerdotes linguae imperiti essent: ipse autem Russicam callens, Polonos loquentes intelligeret. Aegrè gens barbara maiorum suorum religiones relinquebat. Sed cùmiussu regis sacerignis extinctus, templum ara???ue eius diruta, & adytum, vnde oraculaà sacerdote edebantur, euersum Vilnae esset, necati??ue serpentes, & succisi luci, nulla cuiusquam laesione (quod praeter opinionem Barbarorum acciderat) tum verò Barbari, alacriores ad principum suorum religionem facti, & aliquot diebus Symbolum & orationem Dominicam, pio rege nullum laborem subterfugiente, edocti, Christianis mysterijs de more initiati sunt. Cromerus lib. 15. Captiui. Vide Epititlum, Conuersi à Captiuis, fol. 3009. Pavlinvs episcopus Nolanus, pro cuiusdam viduae filio captiuo redimendo, sese ipsum in seruum tradiderat. In Africam abductus Arcadio imperante, suos Dominos conuertit. Bergomensis ex Augustino. Parentes, Maiores. Docuit exemplo memorabili Protoplastvs, quae omnium prima sit liberis disciplina inculcanda. Nam cùm duorum pater esset, vterque ab eo edoctus est coeli numen venerari: est enim haec primaria sapientia. Obtulit itaque hic, qui terrae cultor fuit, frugum primitias: alter qui pastor erat, agnos, & quicquid eximium ex toto grege potuit, in holocaustum dedit. Sab. lib. 3. cap. 2. Noe, qui vnus mortalium cum sua domo cataclysmo superfuit, liberos non modò in antiqua pietate id tempus tenuit, nulla???ue passus est vitiorum labe contingi, quae plus nimio in terris inualuerat, sed cùm in fabricanda arca à caeteris delirus haberetur, filij, & vniuersa domus semper in officio fuêre, & ad omne senis imp erium parati. Sab. lib. 3. cap. 1 Israelitis in deserto Dominus praecepit, vt legem traditam pater filij proponeret: quòd nulla hac institutione fidelioraut sincerior esse posset. Deuteron. 4. Parentes Svsannae cùm essent iusti, erudierunt filiam suam secundùm legem Mosis. Danielis 13. Tobias Nephthalensis, ab vtroque parente pupillus relictus, à Debora paterna auia in religione sincera eruditus fuit, vt solus verum Deum coluerit, reliquis vitulos aureos adorautibus. Tobiea 1. Matathias sacerdos, qui solus sese Antiocho Epiphaniopposuit, iam moriturus, filios suos quinque hortatus est, vti legem Dei vicae anteponerent, suis???ue insistentes vestigijs, Simeonis natu maximifratris consilia, & Iudae Machabaei virtuti parérent. 1. Machabaeorum 2. & Iosephus libro duodecimo, capite septimo. Hebraica mulier Syriacis temporibus cum Septem filijs de religione appellata, proposita???ue impunitate si à patrio cultu discederet, auctor fuit adolescentibus, vt citiùs mortem oppeterent, quàm à maiorum pietate declinarent. Cuius vocem & imperium reueriti, vnus post alium sese morte deuouerunt: satius rati, se priuari vita, quàm matri non parére honesta & vtilia praecipienti. Sabellicus lib. 3. cap. 1. Lois & Evnice, haec mater, illa aqia, Timotheum filium, multum licèt reclamante patre idolorum sectatore, in pietate Christiana erudierunt, vt postmodum tantus Christi praeco euaserit, quantum D. Paulus in vtraque Epistola fuisse praedicat. Theodosivs Imp. qui multis laboribus & periculis, mediocrem effecit tranquillitatis statum, tam in Ecclesia ab hareticorum turbulentis actionibus, quàm ab hostium insidiofis ac perfidis incursionibus, cupiens eam felicitatem ad posteritatem transmitti, filios suos Arcadium & Honorium accersitos iam moriturus, ardentiore affectu & oratione magis seria cohortatur, per salutem ipsorum & Reipublicae obtestans, vt sua vestigia insequentes, hoc sibi vnicè curae esse vellent, quòd fidei & pietatis doctrina pura & incorrupta conseruaretur, & ad posteros propagaretur: in eo conando nullis laboribus ac sumtibus parcerent. nam in hoc vno & solo omnis felicitatis summam verè esse positam: hac???ue ratione vnica nec vlla alia, rectè firmaripacem, confici bella, erigi trophaea, & parari victorias. Theodoretus libro 5. capite 25. Venceslaus Boëmiae dux, èDrabonucia (quae & Drachomira dicta fuit) vxore duos reliquit filios, Venceslaum & Boleslaum. Drabonucia mulier erat audax, & ad scelera quaeuis prona. Venceslaum inde Lvdmilla auia, Boleslaum mater Drabonucia entitriuit: illa Christiana, haec gentilis erat. Alumni nutricum imitati mores, Venceslaus pietatem Christi, Boleslaus idolorum culturam sectabatur. Aegrè ferebat Drabonucia, Venceslaum Christi cultorem esse, socrum???ue Ludmillam strangulari fecit. Ipsa deinde Imperium suscepit. Inter fratres iam adultos cùm ducatus diuideretur, pars Boleslao quem mater moribus suis congruentem sequuta est, datur: Venceslaus princeps Pragae creatus, cùm apud Othonem I. Imp. gratia valeret, matris odium incurrit. Cogitabat fratri spontè principatu cedere, & monasterium ingredi. Natalis dies aderat infantuli recèns ex Boleslao editi: paratur conuiuium regale, vocatur Venceslaus. Qui cùm more suo media nocte iret ad templum, à fratre regnandi cupido, matris suasu, interficitur. Hieron. Zieglerus de illust. Viris Germ. Alfonsvs Aragonum & Siciliae rex, cùm filium suum ad vlciscendas Florentinorum iniurias (qui cum hostibus perperam & iniquè foedus contra Alfonlum fecerant) magno cum exercitu misisset, post longam filij institutionem, haecadiecit: Nunc maximète admoneo, fili, ne tantum aut tuae aut commilitonum audaciae tribuas, vt putes absque deorum auxilio victoriam vllam haberi posse. Victoria, mihi crede, non hominum disciplinis, aut industria paratur, sed Dei optimi max. benignitate & arbitrio. Scientia igitur rei militaris ita demùm profutura est: si Deum nobis pietate atque innocentia pacatum propitium???ue habuerimus. Deum igitur inprimis cole, in eum confide: à quo tum victorias omnes, & optima quaeque prouenire non dubium est. Quem si quando tibi iratum suspicaberis, caue contendas: imò quicquid ab eo tibi accidisse videatur, boni consule, & patientia & poenitentia eum placa. Panormita libro 3. de gestis Alfonsi. Alfonsi Aragonij & Siciliae regis celeberrimi oratio ad Ferdinandum F. quem contra Florentinos mittebat, pietatis plena extat apud Marineum lib. 11. rer. Hispan. Inter caetera & hoc est: Victoria non ex hominum confilijs, sed ex summi Dei voluntate ac potestate proficiscitur. Tum denique tibi militares artes profuturas scito, cùm Deum tibi pietate ac iustis factis propitium reddideris. Eum igitur, si vincere expetis, pura mente colito, spero???ue omnem Victoriae in eo reponito. Et si quando, quod soler in bello contingere, tibi quidquam aduersi acciderit, quo existimare poslis ipsum Deum tibi subiratum esse, vide ne ab eo per impatientiam aut animi perturbationem discedas, sed potiùs satisfaciendo ei reconciliari stude. Solet enim Deus quos diligit, interdum malis afficere, & quos constantes in aduersis videt, rursus in meliorem fortunam restituere. Cambyses Persarum rex, Cyro silio, ad auum Astyagem regem Medorum ituro, haec inprimis mandata dedit, vt est apud Xenophontem scriptum: Haec à me discas, fili, quae habentur maxima. Nihil à te vel publicis vel priuatis ???bus agen [3001] dum, nisi sacris peractis, deorum???ue voluntate augurijs perspecta & cognita. Humanum enim genus erroribus plenum est. At dij cùm semper fuerint, cum???ue omnia norint, praesentia, praeterita & futura, inuocati adsunt consultationibus hominum, quibus propitij ob pietarem fuerint: signísque ostendunt, quid agere, quibúsve abstinere oporteat. Xenophon lib. 1. Paerdiae Cyri. Coniuges. Hierosolymis Porterij principis viri seruus Phanias, filiae eius amore captus, quoniam potiundae spes nulla eßet, Magos consuluit. Exciti maligni spiritus, cam illi vxorem fore dixerunt, si ipse se diaboli seruum ascripsisset, contemto Christo. Conditioni assentiens chirographum dedit, & nuptias cum ea quam adamauerat inijt. Post haec deprehendit Mvlier, nihil prorsus Christiani moris inesse viro, non orare, non ad ecclesiam ire, non crucis signum facere. Denique causam curiosiùs ab eo sciscitans, plene didicit: & anxia remediu̅ quaerens, Basilio episcopo rem detulit. Qui accersitum Phaniam hortatus est, vt conuersus crederet & confideret in Domino. Eum???ue secum domi retinuit, ac pro illo orauit, & post XL. dierum ieiunium eduxit, vt purgatum reconciliaret ecclesiae. Ibi frequenti clero plebe???ue vrbis astante, voces terribiles auditae, frementium ac lamentantium daemonum aduersus Basilium, quasi raptorem alieni serui. Sed eo iubente, etiam chirographum inuiti restituunt. Quo discisso apparuit deletum esse Phaniae crimen: per???ue mulierem fidelem vir infidelis saluatus est. Marul. lib. 2. cap. 12. Anno Iustini senioris quarto, Theodorus & Clotharius Francorum reges armis sociatis, Herminsredum Thuringorum regem bello persequuntur. Quo victo cum toto exercitu, Clotharivs Radegundam virginem, Bertharij fratris Herminfredi filiam captiuam secum abductam, matrimonio sibiiunxit, & sua consuetudine ac monitionibus ad veram Christi fidem conuertit. Quae deinceps monasterium intra Pictauiensem vrbem erexiße, & religiosis precandi & iuuandi pauperes studijs, singularem pietatis laudem nomen???ue apud omnes sibi comparasse dicitur. Gregorius Turonensis lib. 3. Hist. cap. 4. Placilla Theodosij Romanorum Imperatoris vxor, cùm videret maritum à pietatis studio alienum magis esse, quàm Imperatorem deceret, subinde ad eum dixisse fertur: Confiderare te oportet, quis antea fueris, & in quem locumte euexerit Deus. Si enim perpetuam eius rei obtinueris memoriam, non prorsus te ob accepta beneficia erga eum ingratum praestabis: sed ex praescripto legum Dei, quod ab eo accepisti, gubernabis imperium: & ita eum, qui tibi, vt fideli ministro commisit, ritè coles. Nicephorus Callistus libro 12. cap. 42. Caesarea Persarum regina, seu Parthorum, ad Constantium (alij Constantem malunt) Imperatoris Heraclij nepotem, clàm marito Constantinopolim veniens, baptismi lauacro est admota: nec priùs inde profecta, quàm maritum in sententiam suam traxit. Ille'enim pacato agmine cum quadraginta Persarum millibus ad vxorem veniens, cum omnicomitatu sacris vndis est admotus. Egnat. lib. 1. cap. I. Eduinus Northumbrorum rex, opera Ethelbergae vxoris, quae soror erat Edbaldi Cantiorum regis, ad fidem Christi perductus est, cooperante Paulino antistite, anno 627. Polydorus lib. 4. Anglorum. Gregorivs I. pontifex Rom. gentis Longobardicae praelijs & incursionibus assiduè vexatus, quae Italiam ferè omnem gentili quadam immanitate lacerabat, Theodelindae reginae opera, Bauarici sanguinis, & Christianae pietatis obseruantissimae feminae, quae Authari Longobardorum regi Ariano nupserat, eo???ue mortuo Agilulfum Taurinatium ducem in thori regni???ue societatemacceperat, tantum praestitit, vt praeferocem inprimis regem abiurare perfidiam traditam à maioribus coëgerit: inde totam gentem à malorum daemonum cultu, detestanda???ue haeresi vindicarit. Restituit inde omnia rex Agilulfus quae Longobardi priùs diuorum templis ademerant, additis insuper donarijs. Visigothis, qui Hispaniam tenebant, auctor fuisse creditur, vt abdicata Ariana haeresi, orthodoxam fidem amplecterentur. Egnatius libro 1. cap. 1. Sigonius libro primo regni Italici, ex Paulo Diacono. Sigeberti Mediomatricum regis filia Childeberti soror, Ivgvndis Hermengildo Leonegildi Visigothorum regis maiori filio nupserat. Regia ea Arianam sectam sequebatur. Sanctitate vxoris Francae, & Leandri episcopi Hispalensis voce Hermengildus adductus, religionem nostram professus, metu patris ob id ira succensi, cum Mirone Galleco rege, & ducibus, quibusà Mauricio Hispani limitis custodia credita erat, foedere icto, vxorem è recenti partu languentem, filium???ue infantem apud eos deposuit, ipse Emeritam concessit cum quingentis delectissimis viris. Pater ea paucitate contemta, priùs quàm ad fauorem maiestatis filij plures confluerent, iustus???ue exercitus, fieret, adueniens, eum comprehensum securi percussit. Nurus ab Mauricij Imperatoris ducibus in Africam cum filio transuecta, non multò pòst obijt. Filius infans Constantinopolim deportatus est. Aemilius libro 1. Turonensis lib. 5. cap. 38. Paulus Diaconus de gestis Lo̅gobardorum lib. 3. cap. 10. Sigebertus in Chronico: Regino libro 1. Beda de Ratione temporum. Gisela soror Henrici II. Imp. formosissima fuit. Hanc sibi in vxorem expetiuit Hungarorum regulus, Geironis F. specie illius captus: quem per nuncios & pictores excellétissimam esse cognouerat. Ea regem Hungarorum maritum aspernata est, nisi abiecto idololatriae cultu lauacro baptismi ablueretur, & Christum cum vniuersis suis subditis confiteretur. Accepit conditionem ille, & Stephanus est nouo nomine dictus: simul???ue vniuersum Hungarum regnum fidem Christiassumsit, Adalberto docente. Vnde Imp. Henricus Vngarorum est Apostolus dictus. Stephanus cùm filium ex Gisela tulisset, Henricum ab Imperatore voluit appellari: licet corruptè hodie Emericus vocitetur. Est hic cum patre in numerum sanctorum dehinc relatus, vt testantur Hungarorurn Annales: vterque miraculis claruit. Cuspinianus. Ea mulier vel regem antea baptizatum, vt Bonfinius narrat, in fide confirmarit, vel ad huc idololatriam, vt Sigebertus scribit, eòadduxit, vt se & totam gentem Vngarorum baptizari expeteret, anno Domini 1010. fatale nomen sortita videtur, Stephano tanquam obses & fidei vin culum facta. Gisala enim Germanis obsidem valet, crebrum apud eos feminarum nomen cùm vim quandam diuinam concordiae amoris???ue mutui inesse feminis crederent, & efficaciùs obligari animos eorum existimarent, quibus inter obsides puellae quoque nobiles imperarentur. Auentinus lib. 5. Annal. Boiorum. Gormo III. Danorum rex, Haraldi F. crudelissimus vermis: (sic enim vernacula Germanorum lingua nomen sonat breuiatum) implacabili odio Christi religionem insectatus, templa ac basilicas subuertir, fideles exquisitis supplicijs excruciauit. Thira filia Edelfredi Anglorum regis ducta, ab ea conuersus est. Saxo, & Cranzius. D. Margarita Angla Malcolmo III. Scotorum regi nupta, & maritum & subditos ad religionis studium mirificè inflammauit. H. Boëthius. Miecislavs Polonorum dux, patre mortuo inauguratus, vxores septem barbarico more duxit: ijs???ue & & libidini suae liberiùs indulgens, nullos suscipiebat liberos. Suasu deinde quorundam, religionis Christianae veritatem castitatem???ue praedicantium, posteritatem & felicitatem principi, si eam religionem amplecteretur, pollicentium, priores vxores dimisit, & Dambrovvcam Christianam, Boleslai primi Boëmorum ducis filiam virginem, de consilij sententia, nouo matrimonio sibi iunxit, anno Domini DCCCCLXV. Cuius ope conuersus, basilicas nouem diuersis locis aedificauit & locupletauit. Cromerus libro secundo, & tertio. Hostes. Deus Israëlitis Palaestinam non totam dedit, sed Gentes ferocissimas in circuitu reliquit, quae erudirent Israëlem, ne rebus secundis insolescens pietatis obliuisceretur. Libri Iudicum cap. 3. Qvomodo. Qvi convertervnt alios Miraculis. Bafilius Macedo Imp. ad Scythas, Rhos dictos Sacerdotem, virum sanctum miserat, qui lauacro illos baptismatis tingeret. Multi, qui inuiti patrium cultum relinquebant, miraculum petebant. At episcopus librum sacrum Euangeliorum capiens: Si, inquit, liber ille, qui res diuinas nostrae continer religionis, in igne illaesus permanserit, credetísne, & baptismum accipietis? Et illi: Etiam domine. Tum ille magno accenso igne, librum iniecit, & ad coelum erectis Et librum illaesum ex igne, cunctis palàm iterum ostendit. Barbari stupore correpti, crediderunt, & sacris sunt initiati. Zonaras, & Cedrenus. Cùm Basilivm Magnum morbo grauiter affectum Iosephus Iudaeus medicus adiens, deprehensis mortis signis, sub vesperam illius diei decessurum dixisset: Quid, inquit, Basilius, si & alterum diem superuixero? Se ille tunc Christianum fore, cùm id contigisset, respondit. Igitur Basilius orando àDomino impetrauit exitus dilationem: mane???ue hora tertia sanus de lectulo consurgens, ad ecclesiam venit, ac Iudaeum tanto miraculo stupeutem baptizauit: quem saepe antehac testimonijs conuictum Scripturarum flectere nequiuerat, fidei tandem virtute molliuit. Mox dein de ad stratum suum rediens, extemplò expirauit. Marulus libro secundo, capite septimo. Patricivm Hybernorum & Scotorum doctorem commemorat Henricus de Erfordia, septem reges, filios Almagith, & duodecies mille hominum baptizasse. Cùm per Hyberniam iter faceret, & se praedicationibus nihil prosicere videret, Deum precatus est, vti ostento aliquo hominum illorum duritiem emolliret. Diuinitùs admonitus, humi circulum designauit: acque inibi terra penitùs subsidente, hiatus ingens apparuit, magnum???ue omnibus incussit terrorem, ne in profundum acti poenas iam incredulitatis darent. Hunc hiatum ad huc extare ferunt, & occulto quodam sinuoso???ue meatu ad nescio quae purgatorij loca deducere. Marulus libro tertio, cap. 4. Poppo presbyter peregrinationibus clarus, in conuentu solenni procerum Danorum (qui tum Vviburgi in Iutia agebatur, quum adessent noui pontifices, Ripensis & Slesvvicensis, & de religione Christi populariter suscipienda dissererent, essent???ue, qui ex aduerso patriae & auitae religionis tuerentur iura) immiscuit se disceptationi, multa inferens ad conuellendam vanam veterum & superstitiosam religionem, & ad sundandam & persuadendam solidam & veram Christi doctrinam: eo???uetum exiuit disputatio, vt rebus potiùs quàm verbis veritas comprobaretur. Ecce, inquit Poppo, ferrum in modum chirothecae fabrefactum, cui manus inseratur cum digitis, iubeo totum igniri, spondeo???ue portaturum sine laesione in quem locum constitueritis, per virtutem Euangelij Iesu Christi, & verae religionis eius. Expectabant vniuersi, vt impleret, quod dixerat. Ille ignitum ferrum manu induit, & intrepidus sine vlla contractione vultus, aut significatione doloris, ad locum monstratum deportauit. Cernite, inquit, virtutem Iesu Christi, cui parentelemeta omnia, quippe qui fecit coelum & terram, & omnia in his degentia. Nunc, si quis ???ertor veterum fidat religioni quam coluit, experiatur virtutem Dei sui quem adorauit. Obstupuêre omnes, praesenti miraculo conterriti, & mutire non audebant: qui???ue antè insaniuêre dederunt nomina: & sacri baptismatis ad vnum omnes, qui aderant, vndam salutarem subierunt. Quo merito in episcopum Arusiensem est omnium sussragio promotus. Cranzius lib. 3. Metropol. cap. 34. ex Saxonis lib. 10. Idem iam Slesvvicensis factus Episcopus, ad Ericum Sueonum regem, qui pulso Suenottone Daniae etiam regnum occuparat, missus, magna populi frequentia in concionem euocata, de fide verbum habuit: & vt praesenti firmaret opere veritatem, candens ferrum (vt priùs) quod chirothecae formam praeferret, induit, & ad locum pertulit demonstratum: cuius rei stupore perculsi praesentes, Christo mox crediderunt. Quinetiam tunicam indutus ceratam, quum staret in medio populi, nomine Domini praecepitincendi: ipse verò oculis ac manibus in coelum porrectis, liquentes flammas tam patienter sustinuit, vti veste prorsus ambusta, & in fauillam redacta, hilariipse vultu nec fumum incendij se sensisse testaretur. Cuius nouitate miraculi, & tunc multa millia per eum Christo Domino crediderunt, & vsque hodie per populos & ecclesias celebre Popponis nomen vbique seruatur. Idem cap. 42. Andoinvs, in Hispania tum doctrina, tum miraculis clarus, cùm suis precibus largissimum imbrem de coelo deduxisset, cùm ea terra per septem annos pluuiam non sensisset, multos passim ex incredula turba ad verum Deum conuertit. Volaterranus lib. 21. & Vincentius lib. 23. cap. 92. Praedicatione, Concionibus. Vide Tit. Ecclesiastarum & Monacharum, fol. 4092. 4112. Esdras sacerdos Saraiae F. sub Dario rege è Babylone reuersus cum Iudaeis captiuis, populum absque lege viuentem docuit, vt qui diuino ductu libros omnes sacros à Chaldaeis exustos, memoriter recitarit, & quinque scribis per XL. dies dictarit. Vide Esdrae libros. Pavlvs, Sila in socium assumto, perambulabat Syriam & Ciliciam, confirmans ecclesias, & praecipiens custodire praecepta Apostolorum & seniorum. Act. 15. & 16. In eremo Captapicta apud Mauros, per conuersationem relegatorum martyrum, Matvriani nimirum & aliorum, & per praedicationem nominis Christi, magna Barbarorum multitudo ad veram pietatem & Christi cognitionem est co̅ uersa: quemadmodum Victor testatur in Vandalica persecutione, lib. 1. Zenone imperante. Hilarion vadens in desertum Cades ad vnum de discipu. lis suis visendum, cum infinito agmine monachorum, peruenit Elusam, eo fortè die, quo anniuersaria solennitas omnem oppidi populum in templum Veneris congregauerat. Colunt autem illam ob Luciferum, cuius cultui Saracenorum natio dedita est. Sed & ipsum oppidum ex magna parte semibarbarum est, propter loci situm. Igitur audito, quòd sanctus Hilarion praeteriret (multos enim Saracenorum arreptos à daemone frequenter curauerat) gregatim ei cum vxoribus & liberis obuiam processêre, submittentes colla, & voce Syra, Barach, id est, Benedic, inclamances. Quos ille blandè humiliter???ue suscipiens, obsecrabat vt Deum magis quàm lapides colerent: simul???ue vbertim flebat, coelum spectans, & pollicens si Christo crederent, ad eos se crebròesse venturum. Mira Domini gratia: non priùs abire passi sunt, quàm futurae ecclesiae lineam mitteret, & sacerdos eorum, vt erat coronatus, Christi signo denotaretur. Hieron. in vita Hilarionis. Inter Apostolicos viros Ambrosivs episcopus Mediolanenfis eruditione, ingenio ac diligentia in praedicando ita praestitit, vt facilè persuasum sit, non commentum fuisse, quod de illo quondam iactatum constat: ob os scilicet eius in cunis iacentis volitasse apum examen, stridulo tinnitu eloquij futuri suauitatem portendens. Hic Aurelium Augustinum Manichaea haresi tabescentem, suis praedicationibus purgauit, sanum???ue reddidit. Vnum tunc hominem conuertit. Ambrosius, sed in vno homine totum penè terrarum orbem doctrinae illius radijs illustrandum recepit. Marulus libro 3. capite 4. Ad Osvaldvm Northumbriae regem Doneualdus Scotorum rex Aidanum episcopum Cormano, viro doctissimo quidem, sed concionatori inepto, successorem miserat, cuius concionibus populus ad religionem Christi perduceretur. Caeterùm cùm Aidanus à Saxonibus non intelligeretur, Osualdus è vicino suggestu interpretem agebat, ita vt septem diebus XVM. baptisma susceperint. Aidanus idem Northumbrorum pontisex dictus, pium gregem, & sacris monitis, & viuendi exemplo erudiuit, atque ab Ethnicorum impulsu, additis nonnunquam Dei virtute miraculis, egregiè est tutatus. Scoti monachi ac sacerdotes, sacra doctrina insignes, varijs ex locis, sciente Osualdo, confluxêre ad Aidan̅??? vt sanctissimo viro in populo erudiendo auxiliares essent. H. Boëthius lib. 9. Omnes Vandalorum populi, qui ad Aldeburgensem pertinebant curam, tempore Godscalci principis, Christi fidem sunt amplexati. Cùm is tanto diuinae religionis amplificandae studio arderet, vt sermonem exhortationis frequenter ad populum in ecclesia ipse faceret: ea scilicet, quae ab Episcopis & presbyteris Latinè dicebantur, Vandalicis verbis interpretans. Cranzius lib. 3. Vandaliae, cap. 1. Alfonsvs Congensium Aethiopum rex, ad fidem Christi conuersus, tanto studio pietatem coluit, vt non plus temporis in Reipub. negotijs gerendis, quàm in subditis ad cultum pietatis incitandis consumserit. Habebat frequentes ad populum conciones de iustitia & pietate, de iudicij diuini seueritate, de sempiternae vitae praemijs, Christi disciplina, & sanctorum hominum, qui vestigia illius sequebantur, exemplis. Quamdiu denique mansit in vita, regnum perpetuò in Christianae pietatis officio, cum singulari probitatis & iustitiae laude, continuit. Emmanvel proinde Lusitanorum rex, qui Ioanni successit, cùm tanto ardore religionis studium in illis partibus excitari conspiceret: anno à Christo nato, mdiv. homines eruditos in illas partes misit, qui scholas aperirent, & artifices etiam multarum artium, multos libros Christiana̅ disciplinam & sacrorum omnium ratione̅, & Christi vitam, & hominum sanctorum exempla continentes, argenteos praeterea calices, & cruces argenteas, & thuribula, vt faciliùs gentem in fide suscepta confirmaret. Ad haec, sacerdotibus, & reliquis omnibus, quibus onus lustrandae illius regionis imposuit, stipendium & commeatum largè atque munificè suppeditari praecepit. Eos rex valdè amanter accepit. Multi verò certatim ad illos vndique conueniebant, vt Christo nomina darent, & sacro fonte abluti, in nouum vitae genus ingrederentur. Et quia neque sacerdotes linguam eorum nouerant, neque plebs Portugalensem linguam intelligebat, Rex interpretis officio fungebatur, & quod ab illis acceperat, habita concione suis enunciabat. Egit Emmanuel praeterea cum illo per literas, vt filios suos in Lusitaniam mitteret Itafactum est, vt non solùm regis filij, sed multi pueri nobiles Olysipponem venirent, & Emmanuelis sumtibus alerentur, & omnes artes homine libero dignas acciperent. E quibus aliqui, qui sese sanctis literis impehsèdediderant, in Aethiopiam reuersi, multos mortales ad Christi Ecclesiam & concionibus & virtutis exemplis aggregarunt. Osorius lib. 3. rerum Em. Lectione. Moses, cùm iussu Domini librum legis scripsisset, Leuitis arcae foederis gestatoribus dedit, vt ad latus artae reponerent, & septimo quoque anno in solennitate anni debitorum remissionis, festo Vmbraculorum, cùm Vniuersi conuenirent Israëlitae in templo, recitarent. Deut. 31. Iosias Iudaeorum rex, impij Amonis F. ad Dominum conuersus, anno regni sui XIIX. cùm Helcias pontifex max. in templo librum legis reperisset, eum coram omni populo, scissis vestimentis suis praelegit, & cum Domino foedus fecit, idola sustulit, sacella profanauit: ita vt nullus rex cum eo co̅parandus sit, qui se ad Iouam tota mente, totaque anima colendum ita composuerit. 4. Reg. 22. & 23. Esdras Saraiae F. sacerdos primarius fuit Iudaeorum Babylone degentium: cum???ue ijs, permissu Xerxis, reuersus, populum, qui antè duce Zorobabele redierat, ad meliorem religionis & Reipublicae statum traduxit, vxores gentiles repudiare coëgit, legem???ue Domini in Scenopegiae festo recitauir. 1. Esdrae 10. & Iosephus lib. 11. cap. 5. Scriptis, Commentarijs, Interpretatione. Origenes Philippum Imp. qui Gordiano successit, & Seueram eius coniugem scriptis suis conuertitrac tum demùm scri¬pta sua à notarijs publicè excipi passus est. Nicephorvm Basilacem Paulinas epiftolas interpsetatum fuisse, & lumine eloquentiae Apostolicoru̅ scriptoru̅ obscuritatem altissimo spiritu refertam illustrasse, scribit Nicetas lib. 7. de Gestis Manuelis. Notgervs S. Galli monachus, sub abbate Bernardo, Psalte¬rium in linguam Francicam rudem adhuc & inconditam conuertit, circa annum Christi 886. Stumpfius. Alvredvs, rex Anglorum, Psalmos & orationes in vnum libellum compegit, quem Manualem vocabat, vt Enchiridij lo¬co esset. Scholam Oxoniae aperuit, & Psalterium cepit trans¬ferre in vernaculam linguam, & Vuerefridum Vigorniensem episcopum iussit dialogos Gregorij Saxonicè reddere. Ranulphus lib. 6. cap. 1. Lvdovicvs, Francorum rex, curauit libros Dionysij Areopagitae de Hierarchia Latinos reddi. Sigebertus. Ethelstanvs, rex Angliae, per peritos doctores curauit Sa¬cras scripturas in Anglosaxonum idioma, ex purissimis Hebraeorum fontibus, transfundi. Malmesburiensis. Beda Venerabilis, Euangelium D. Ioa̅nis lingua Anglica paulò ante obitum, dum morbo affligitur, pro imperitis Latinae lin¬guae, interpretatus est. Malmesburiensis lib. 1. cap. 41. Exemplo, Conuersatione. Sub Ezechia rege sanctissimo, Iudaei quoque & Israëlitae intermissum diuinum cultum tanta alacritate receperunt, vt primitias omnium frugum libentissimè conferrent, & rex etiam ipse liberalitatem populi, Domini???ue benedictionem admiraretur. 2. Paralip. 31. D. Lvdovicvs, Francorum rex, & ipse sanctus fuit, & eos quibuscum versabatur sanctiores fecit. Ij certè quiin eum ar¬ma tuleraiit, eadem arma in holtes religionis continuò ver¬têre. Theobaldus Campaniae comes, Petrus Brita̅niae dux, rebelles, regi reconciliati sunthac lege, vt in Asiam contra Mahumetanos nauigarent. Anglus trans Pyreneos saltus, quò & Francus, militem misit aduersus Africanos Barbaros, qui nouis semper copijs populari, vrere???ue Hispaniam non desinebant. Aemilius lib. 7. Clemens IV. Pontifex, cùm legem ferre non posset, qua suc¬cessores tenerentur, ipse sibi lege̅ praescripsit, & caeteris exemplum praebuit, qua ratione ecclesiastici mores ad priscam fru¬gem reuocari possent. Ante sacerdotium vxorem habuerat. Procreatas ex ea filias, cùm Pontifex splendidissimo matri¬monio collocare posset, pristinae fortunae suae hominibus te¬nui dote despondit. Filio sororis multiplicia praebe̅da habenti, optionem dedit, quod eorum videretur, retineret, caeteris omissis. Sierga suos se praeberet, qualem fas esset, reliquos non molestè laturos, saluti potiùs animorum quàm cupiditati ambitioni???ue consuli. Aemil. lib. 7. Olavs Noruagiorum rex, cùm prima feria cultello fustem per incuriam secuisset, atque ab his, qui proximè constiterant, so¬lutae à se religionis fuisset admonitus, sparsas repentè scindulas legit, facto???; ex eis foculo, subiectam manum cremandam praebuit. Ne caeteri à diuinitatis cultu auocarentur, quod piè dissimulare licuit, suppliciter expiauit. Cuius facti sanctitate aeternum cognomen meruit. Saxo lib. 10. Nicolavs cognomento Peregrinus, natione Graecus, in oppido ApulioTeano seminudus incedens, & crucem ligneam manu praeferens, Kyrieeleison clamitabat. Eo clamore puerorum turbam excitabat, & hocipsum, vtiteratis vocibus secum decantarent, innuebat. Excogitauerat vrique quemadmodum & stultus hominibus appareret, & à laudibus Dei no̅ cessaret. Defuncti cadauer multorum languores contactu sanauit. Marul. lib. 4. cap. 4. Didacvs Hispanus, Oxoniensis episcopus, duodecim abbatibus Cisterciensis ordinis, quos ecclesia Romana vt ad Albigesios in fide erudiendos se conferrent, elegerat, suasit, si in de¬mandata cura prosicere, atque libenter à populis audiri cuperent, mollia indumenta, praeterea argentum delicias???ue om???es abijcerent, atque Apostolos imitati, pedibus iter facerent, vt disciplinae, quam alijs praedicarent, congruere ipsorum vita inspiceretur. Id???ue ipse primus egit, fructum???ue ingentem ex negotio demandato peperit. Fulg. lib. 7. cap. 2. Precibus, Votis. Martialis, vir in ordine suo primarius, aeuo iam grauis, & mul¬tum à religione abhorrens Christiana, habitans Calamae, habebat fidelem filiam, & Genervm eodem anno baptizatu̅. Qui cùm aegrotantem multis & magnis precibus & lacrymis rogarent, vt Christianus fieret, prorsus abnuit, eos???ue à se turbida indignatione submouit. Visum est genero eius, vt iret ad memoria̅ S. Stephani, & illic pro eo quantu̅ posset oraret, vt Deus illi daret mentem bonam, qua credere non differret in Christum. Fecit hoc ingenti gemitu & fletu, & sinceriter ardente pietatis affectu: dein de abscedens, aliquid de altari florum, quod occurrit, tulit, ei???ue, cùm iam nox esset, ad ca¬put posuit. Tunc dormitum est: & ecce ante diluculum clamat, vt ad Episcopum curreretur, qui fortè tunc erat cum diuo Augustino Hipponensi. Cùm verò audisset eum absentem, venire Presbyteros postulauit. Venerunt, & statim se credere dixit: admirantibus atque gaudentibus omnibus, baptiz atus est. Hoc, quàm diu vixit, in ore habebat: Christe, accipe spiritum meum: cùm haec verba beatissimi Stephani, quando lapidatus est à Iudaeis, vltima fuisse, quae huic quoque vltima fuerunt, nesciret: nam non multò pòst obijt. Augustinus libro 22. de Ciuit. Dei, cap. 8. Pij fletus quanta vis sit, Monica Augustini mater testatur. Cui pro filio Manichaea haeresi implicato, multùm lugenti atq; oranti diuinitùs dictum est: Vbi ipsa, ibi & illum futurum. Ab Episcopo etiam, quem vt pro illo oraret, cum fletu rogauerat, audiuit, Fieri non posse, vt tantarum lacrymarum filius periret. Qui tandem Ambrosij episcopi praedicatione conuersus, no̅ solùm errorem omnem abiecit: sed etiam errantibus viam veritatis monstrauit, obscura quaeque declarando, dubia edisserendo, certa confirmando, praua falsa???ue omnia plenissimè confutando. Tantum profecit matris pro filio lugentis assidua sollicitudo. Ibidem, & Fulgosus lib. 6. cap. 9. & Egnatius lib. 6. cap. 8. Pollicitationibus. Bonifacivs Moguntinus Episcopus, Thuringis nullum dectorem Euangelicum admittentibus, Christum saluatorem mundi praedicauit, facta irruptione cum exercitu in terram eorum. Hi, Quídnam vtilitatis ad se rediturum sit, quaerunt, si sua Christo colla subijciant? Bonifacius in quit: Si in eum credideritis, liberabimini ab omni malo corporis & animae, & ab inferni ac diaboli potestate, & accipietis vita̅ aeternam. Tum illi: Si à decimis regi Hungariae quota̅nis pendendis per Chri¬stum liberemur, in eum credemus. Bonifacius igitur in somnis à Deo victoriae promissionem accipiens, Thuringos libe¬ros à decimis pronunciat, certo???ue testatur regem Hungariae nunquam ab eis in posterum decimas exacturu̅. Hoc audiens rex, copias quidem in Thuringiam misit: verùm collatis signis, orante Bonifacio, Hungari vincuntur, Thuringi Chri¬stum amplectuntur. Chron. Isenacense. Foedere, Iureiurando. Iosva iam moriturus, postres maximas gestas, & populu̅ Dei in terram Sanctam introductum, Israëlitas omnes Sichemam conuocauit, & Dei benesicia in eos commemorans, seruituríne essent Deo post suum obitum nécne, seuerè interrogauit. Illis verò constanter affirmantibus, Iosua eo die foedus cum populo ferijt, eis???ue in stituta atque iura Sichemae proposuit: cum???ue ea verba libro diuinae legis inscripsisset, saxum inge̅s ibidem sub quercu, apud Iouae sacrarium sita, erexit, quod testis esset aduersum Israëlitas, ne datam Deo suo fidem fallerent. Iosua cap. 24. Largitione. Basilivs Macedo Imperator multot Iudaeos magnis pecuniarum largitionibus promissis ad fide̅ Christi flexit, ac Christianos fecit. Gentem etiam Scythicam, quae Rhos vocatur, in cognitionem diuini cultus traduxit, adeò vt iam baptismum anhelarent. Zonaras. Liuonia à Meinardo Segebergensi Canonico sidei rudime̅ta percepit, Hartuici Breme̅sis Archiepiscopi auctoritate. Etenim reluctantium corda non tam verbì praedicatione, quàm muneribus expugnauit: ac Rigae, quae soli fertilitate & nauigationum commoditate maximè insignis erat, cathedralem totius Liuoniae Ecclesiam constituit, anno Salutis 1186. atque vt contra incursiones se muniret, in insula Dunauiae fluminis (quae pòst Kerckholm appellata, & Teutonici ordinis monachorum domicilium facta est) arcem construxit. Meinardo extincto, Bertholdus Cisterciensis ordinis Abbas eum locum capere iussus, armis instructus, cum larga peccatorum veniae promissione eò venit, vt eos officium facere vi quadam cogeret. Sed ferociori equo in medium hostium agme̅ irruens, miserè confossus est: an. 1198. Cranzius lib. 7. cap. 13. Saxoniae. Edictis. Ivstinianvs Magnus Imperator, tertio anno sui Imperij promulgauit edictum, vt nulla esset religio nisi Christiana, in suis regionibus & prouincijs. Ac dedit inducias omnibus idololatris, tres menses, ad conuersionem. Paulus Diaconus li¬bro 16. Rerum Rom. Chilpericvs, Galliae rex, multos Iudae orum sua aetate ba [3004] ptizari iussit: pro quibus plerunque in baptismo, pro consuetudine ecclesiae, fiden, spopondisse fertur: licèt non pauci Iudaeorum ad vomitum reuerterentur. Gregorius Turonenfis lib. 6. cap. 17. Historiarum. Aruernensium Iudaeorum synagogas, cùm à superstitiosis suis opinionibus ad Christi fidem traduci non possent, in die Ascenfionis Domini, anno Tyberij secundo, populus solo aequauit. Paulò pòst Episcopus Avitvs, legatis ad eos missis: Vi (inquit) ego vos Filium Dei confiteri non cogo: sed tamen praedico, & salem scientiae trado vestris pectoribus. Pastor enim sum gregis Dominici, & de vobis, ille verus & summus Pastor, quipro vobis passus est, dixit, Se habere alias oues, quae non sint ex ouili suo, quas eum adducere oporteat, vt fiat vnus grex, & vnus pastor. Quamobrem si vultis credere, vt ego, estote vnus grex, custode me posito. Sin minùs, discedite loco. Illi multùm diu???ue secum deliberantes, & dubitantes, tandem tertio die habito conuentu, ad Episcopum legatos mittunt, hisce mandatis: Credimus Iesum Filij Dei viui, nobis Prophetarum vocibus repromissum: ideo???ue petimus, vt abluamur baptismo, ne in hoc delicto permaneamus. Episcopus cum gaudio accepto nunc??? in vigilijs Pentecostes noctu, vrbe ad baptisterium egressus, coram se prostratam Iudae orum multitudinem baptizauit, vltra quingentos, & in ecclesiae collegium adscripsit. Reliqui baptismum accipere recusantes, vrbe pulsi, Massiliam profecti sunt. Gregorius Turonensis libro 5. Histor. cap. 11. Leo Isaurus, imperij sui sexto anno, coëgit Hebraeos & Montanos baptizari. At verò Iudaei baptizati contra propositum suum, diluebant baptismum: & sacrae adhibiti synaxi, con¬taminabant fidem. Porrò Montani diuinantes sibi, & diffi¬nientes fidem, domos introierunt errori suo deputatas, incenderunt semetipsos. Paulus Diaconus libro 21. Rerum Romanarum, & Cedrenus. Animaduersione. Carolvs Magnus, Vuestphalos non aliter in officio continere potuit, quàm vt nouo iudicandi genere, quod vetitum à re est appellatum, eos saeuire cepit. Scabini enim iudices, & hi patria lingua sic dicti, prout quemque aut fidem abnegasse, aut iurisiurandi immemorem aduerterant, indicta causa vtcunque inquirentes, supremo laquei supplicio afficiebant. Egnatius lib. 1. cap. 1. Ignominia. Ingo regulus Venedorum, satrapas & nobiles suos à regali mensa arcendo, pane???ue duntaxat cibario & caruncula ran¬cida pascendo, vinum???; austerum fictilibus propinando, cùm interim agricolas pios suae mensae adhiberet, ad religionem prudenter conuertit. Auentinus lib. 3. Annal. Boiorum. Exilio. Sisebvtvs, Visigothorum in Hispania rex, Iudaeos ea in re¬gione multos demorantes, coëgit aut possessione rerum cede¬re, aut Christi sacra subire. Cranzius lib. 4. Sueciae, cap. 33. Tributis, Vectigalibus. D. Gregorivs Papa ad Ianuarium Episcopum Caralitanum scribit: Rusticos idololatras in Sardinia conuertendos esse ab Episcopis: sin conuerti nolint, tanto pensionis onere grauandos, vt ipsa exactionis poena compellantur ad rectitudinem fidei. Lib. 3. Epist. 26. Armis. Hircanvs III. Iudaeorum dux & pontifex, caeso Antiocho Pio ab Arsace Parthorum rege, Idumaeae vrbes subiugauit, & incolas omnes vt circunciderentur coëgit, poena exilij propo¬sita. At illi circum cisionem & reliquos Iudaeorum ritus admiserunt, ex eo???ue primùm tempore inter Iudaeos censeri cepti sunt. Iosephus lib. 13. cap. 17. Aristobvlvs Iudaeorum rex, Hyrcani filius, bellum intulit Itureae, magna???ue eius parte attributa ad Iudaeae limites, habitatores comminatione exilij coëgit circumcisionem caeteros???ue Iudaicos ritus admittere. Alioqui natura aequus erat & modestus, vt attestatur Strabo ex auctoritate Timagenis, Io¬sephus lib. 13. cap. 19. Antiq. Thessalonvs, siue Tasillo, dux Bauariae, cùm cognouisset Venedorum proceres iugum religionis Christianae excutere, in Chariorum regionem copias duxit: & Valdungum ducem Venedis designauit, qui eos in fide contineret. Auenti¬nus lib. 3. Annalium. Carolvs Martellus contra Frisios numinum cultores arma cepit, & fana & lucos eorum extirpauit. Auentinus libro 13. Annalium. Eos???ue ad professionem Christianae fidei cruentis praelijs coëgit, anno Domini 725. Mutius in Chronico Ger¬maniae lib. 6. Amandvs, cum Aichario Nouionensi Episcopo, & Landoaldo Archipresbytero in Mempisco docens, multis tandem laboribus Gandauos ad veram religionem conuertit: adiutus à Dagoberto rege Francorum, qui ipsi diploma tradiderat, quo cogi eos iussit, quicunque spontè religionem suscipere detrectarent. Iacobus Meier in Chronico Flandriae. Gandaui itaque ad Christum deducti, aris Mercurij, quem colebant, destructis, lucis succisis, & fanis euersis, vero Deo seruire ceperunt: annum circiter Christi 633. Pipinvs rex Franciae, Ratobodum Frisonum ducem coëgit audire Clementem, à Sergio Pontifice illi genti Episcopum datum. Aemilius lib. 1. de Francis, & Auentinus lib. 3. Carolvs Magnus per annos triginta cum Saxonibus bellum gessit, ac saepè victis nullam aliam legem imposuit, quàm vt abiecta superstitione, verum Deum agnoscerent. Sed illi, licèt aliquoties receperint se parituros, & inter eos multi baptizati sint: tamen leui aliqua occasione oblata, religionem abiecerunt, & pro recuperanda libertare arma ceperunt. An. 776. tandem (vt annotat Regino lib. 2.) ad Heresburgum, vbi fa¬num Hermansaul destruxerat, & aedificauerat basilicam Carolus, miraculosè victi, venerunt ad Carolum, & cum vxoribus suis baptizati sunt. Postea ad annos octo saepiùs à fide defecerunt: donec tandem 85. Vuitekindus & Albion, ad Attiniacum, seu Mittenbach, Christiani facti, & baptizati sunt. Carolus ab Albino, cuius consilio in sacris rebus omnia gerebat, non tam armorum vi quàm institutione sacra subigendos Saxones admonitus, decem millia ex illis, qui vtrasque ripas fluminis Albis inhabitabant, cum vxoribus & paruulis transtulit in Brabantiam & Flandriam, vt isthic inter Christianos constituti, minùs rebellare possent, & faciliùs ad religionem Christi assuefierent. Vrspergensis in Chronico, & Cranzius in Saxonia lib. 2. cap. 4. In terris occupatis passim episcopatus & scholas instituit Carolus, eis???ue homines idoneos praefecit ad propagationem fidei. In Hungaria̅ propagata est religio Christiana per arma Eivsdem Caroli. Nam cùm ad montes Budae obsessos Hunnos fames coëgisset facere deditionem, eos qui fidem Christi amplexi sunt, vita & libertate cum fortunis donauit: qui verò in Scythica superstitione perstiterunt, bonis multauit, sola vita concessa. Et postea expugnata Sicambria, seu Buda, ciues per praeconem hortatus est, vt abiectis idolis Christum agnoscerent, & colerent: templum Mariae extruxit, & sacerdotes ibidem reliquit, amplificandae religionis gratia. Idem fecit in insula, ad quam sese Hungari receperant, expugnata: vt narrat Bonfinius Decad. 1. lib. 9. Rerum Hungaricarum. Auentinus libro 4. Ex Saxonia egressi sacerdotes in regna Aquilonis, illa legibus Christianis imbuerunt: primus???ue Ansgarius Hamburgensis Archiepiscopus, in omnia Aquilonis regna cum successoribus diu suis Apostolicae sedis Iegatus, verbum vitae in Daniam Sueciam???ue propagauit. At vbi recruduit saeuiens gentilitas: Otho primus ex Saxonibus Imperator, vltrice gladio reue¬xit labefactatam religionem. Sed neque sic diu in prouincia valebat publicè suscepta religio, donec Sueno rex ab Othone Imperatore sacro de fonte leuatus, multis calamitatibus perdomitus resipisceret, sua sponte resumeret abiectam Chri¬sti sacram fidem. Ex eo tempore perseueranter in regnis perdurauit, vsque in Noruagiam & Phinniam propagata. Cran¬zius in Metropoli. Ocervs dux de Danemarchia, cùm Indiam superiorem tem¬pore Caroli Magni occupasset, cum suo exercitu ibi imperium ordinauit: & Ioannem filium regis Frisonum, Presbyterum seu Prister Iohann appellatum, propter vitae sanctimoniam eipraefecit: ac subiecit ei quatuordecim Barones, qui alias vicinas terras circumquaque tenebant, vt isthic Christianae religionis custodem & propagatorem ageret. Vernerus in Fasciculo temporum. Anno Constantis decimotertio, Osvvivs rex Northanimbrorum, Pendam Merciorum regem vicit, & interfecit: & gen tem eius ad Christum conuertit, Pictos???ue regno Anglorum subiecit. Sigebertus anno 656. Henricvs I. Imperator Gormonem Danorum rege̅ imperata facere, & subditos Christum amplecti permittere coëgit. Henrico mortuo, Otho I. Heroldum Gormonis filium ad baptismum partim armis, partim verbis adegit. Ergo tandem baptismum recepit, cum vxore & patuo filio: quem Otho ex sacro fonte leuauit, atque nomen ei imposuit Sueinotto, seu Suen Otho, in memoriam baptismi: quia Sueno primùm fuerat nominatus. Regis exemplum reliquus populus est subsecutus. Helmoldus cap. 9. & Sigebertus anno 958. Idem Sorabos, seu Vandalos tunc quidem nominatos Delemanticos, armis deuictos, coëgit suscipere fidem Christiana̅. Chron. Mersburg. Pòst Otho Magnus eosdem populos, praesertim Septentrioni viciniores, ad vomitu̅ reuersos simul cum tributo Christi fidem amplecti vi compulit: Magdeburgum ad Albim instaurauit, atque Vandalis metropolim statuit, collocato in eum locum Adelberto Archiepiscopo, qui in propa¬ganda doctrina Christi inter Vandalos praeclaram operam nauauit. Cranzius in Vandalia, lib. 2. cap. 30 Henricus Vpsalensis Archiepiscopus S. Ericvm Sueonum re¬gem ad illam magnam & memorabilem militiam in Finlan¬dos idololatras, pro dilatanda fide Christiana induxit. Post [3005] cruentam pugnam Finlandi superati, manus victas victori re¬gi porrexerunt. Tum priùs rex in lacrymas resolutus, ad circumstantes familiares inquit: Gaudeo quidem, diuinam prouidentiam nobis victoriam de suis & nostris aduersarijs concessisse: at vehementiùs doleo, tot hostes in hoc praelio desideratos: qui si ante mortem ad sacri baptismatis sacrame̅tum peruenissent, nequaquam per hanc mortem ad sempiternam mortem corruissent. Ioan. Magnus lib. 19. cap. 3. Ericvs Balbus Gothorum & Sueonum rex, Tauestios idololatras Christi fidem suscipere coëgit. Ioannes Magnus libro 19. capite 15. Boleslavs Polonorum dux, Stetinensem vrbem, quae Po¬meranorum caput habebatur, expugnauit. Pomeranorum decem & octo millia caesa, octo in captiuitatem abducta, paucis admodum cum suo Principe relictis, qui Christo se nomina daturos promiserunt. Boleslaus Bamberga Othonem Episcopum euocat. Otho impetrata ab Honorio I I. licentia, itineri se accinxit, multis clericorum eum comitantibus, anno Salutis millesimo centesimo vigesimoquinto. Commeatum verò Imperatorem subministrasse, Auentinus scribit. Aduenienti Pomeranorum dux, magna stipatus satellitum cohor¬te, obuiam processis, multa???ue excepit beneuolentia. In castro Pirissa cum sacerdotibus & clericis sibi adiunctis, diebus fere̅ viginti, ad septem millia hominum baptizauit. Caminum ve¬niens, & ducem & ducis coniugem cum gynaeceo imbuit sacris. Dux vigintiquatuor concubinas, quas praeter legitimam coniugem alebat, dimisit. Exactis Camini diebus quinquaginta, conscensa???; nauicula, Iulinu̅ conte̅dit. Ducis palatium ingressus Otho, multis tunditur verberibus, neque tamen corda adamantina emollire cessans, eos tandem adeò mites reddidit, vt ipsum numinis ferè loco deinçeps venerati sint. Hac ratione vniuersa ferè Pomeranorum natio in Christi caltr??? transit: est???, Iulinum cathedralis Ecclesiae sedes, auctore Othone, designatum. Helmoldus cap. 41. Vrspergensis. Narentani, qui Dalmatiae litora, à Sclauis orti, & latrocinijs infames, diu tenuêre, quum Venetis multò infestiores es¬sent, quàm vt ferri diutiùs ex ciuitatis dignitate possent: to¬ties bello à Venetis petiti sunt, vt non priùs cum his sit bellari desitum, quàm inter pacis conditiones (petebant enim illam supplices) id praecipuè cautum sit, vt Christianam pietatem in primis susciperent. Caetera verò haud maiori studio exacta, nisi vt posthac à tam nefandis latrocinijs abstinerent, à quibus Christiana pietas maximè abhorreat, restitutis interim omnibus, quae ad eam diem extorsissent. Egnatius libro 1. capite 1. Vbi, Qvando. In Peregrinatione. Apostoli dimissa Iudaea, in diuersas prouincias, idolorum cultores ad religionem Christi conuersuri, dispersi sunt. An¬dreas Achaiam, Philippvs Scythiam, Bartholo¬maevs Lycaoniam, Iacobvs Zebedaei Hispaniam, Ioannes Ephesum, Thomas Parthiam, Hyrcaniam & Indiam, Matthaevs Macedoniam & Aethiopiam, Iacobvs Al¬phaei Hierosolymam, Ivdas Thaddaeus Mediam, Mesopotamiam, Pontum, & cum Simone fratre Persidem, in sortem praedicationis accepêre: nulli Iabori parcentes, nullum vitae discrimen deuitantes, dum communi omnium saluti consultum volunt. Neque tyrannorum minis, neque supplicijs deterriti sunt, ne Christi nomen vbique circumferrent. Sic in omnem terram exiuit sonus eorum, & in fines orbis terrae verba eorum. Meritò igitur illi sedebunt super thronos cu̅ Chri¬sto iudicantes, qui nunquam conquieueru̅t Christum annunciantes. Marul. lib. 3. cap. 4. In Acie. Elphegvs Cantuarienfis Episcopus, capta & direpta Cantuaria à Danis, circa nonum Canuti regis annu̅, qui fuit Chri¬sti 1025. vel circiter, dum propagandae religionis studio id densos hostium cuneos irruit, & barbaros ad verae pietatis cultum inter armorum strepitus pluribus hortatur, post multa tormentorum genera lapidibus obruitur, sexto administrati pontificatus anno: sepultus???ue est Londoniae, & in Sanctorum numerum relatus. Polydorus libro 7. Anglicae historiae, & Chronicon Hirsaugiense. RELIGIONIS Discipvli ad veram religionem conuersi. Exempla aliquot pete ex Titulo Martyrum, fol. 3028. Item Doctorum Ecclesiasticorum, fol. 1306. Qvi. Videlicet Populi. Circa annu̅ Christi 574. Armenii Christi fidem publicè complexi narrantur. Sabel. En. 8. lib. 3. Sigebertus. Ex Armenia ma gna Christiani legatos ad Iustinianum miserunt, petitum, vt Romanorum subijcerentur imperio, & liberè sine???ue persecutione verum Deum colere & honorare possent. Euagrius libro 5. capite 7. Euagrius lib. 4. cap. 22. & Zonoras ex Procopio memorant, Iustiniano imperante Abascos fidem Christi, relicta idololatria gentili, palàm amplexos fuisse, Imperatore doctores eò mittente. Immirenos Persiae populos, habitantes in extrema ora pla¬gae Australis, olim Gentiles, postea verò, ab eo tempore quo ipsorum regina Salomonem Iudaeorum regem inuisisse dicitur, factos Iudaeos, sub Anastasio Imp. Christianam religione̅ petito Episcopo suscepisse, narrat Theodorus Lector. libro 2. & Nicephorus lib. 16. cap. 27. Sub Imper. Theodosio gens Bvrgvndionvm, cùm à vicinis Hunnis, ac maximè ipsorum rege Sutphar, grauissimè affligeretur, de diuino auxilio quaerendo cogitarunt. Verùm cùm in variatione sententiarum haererent, cuinam in tanta gentilium numinum turba sese potissimùm addicerent, venit in deliberationem & Christianoru̅ Deus: & is sanè omnium iudicatus est non tantùm potentissimus, sed etiam praesentissimus in fe¬rendo auxilio suis. Quare vna mente & voce, vni & soli Chri¬sto sese dedidêre: à Gallicano Episcopo instituti & baptizati. Socrates lib. 7. cap. 30. Sigebertus sub annum Theodosij Imp. sextum, Domini verò 433. & Nicephorus lib. 14. cap. 40. Britannia prima omnium prouinciarum Christianam religionem populariter suscepit, anno Christi 182. Lucij regis anno 13. Fugatio & Damiano doctoribus, ab Eleutherio Pontifice missis, cùm antè Iosephus Arimathensis semina quaedam illic sparsisset. Illa eadem Constantinum Magnum, qui primus Impp. Christi religionem propagauit, tulit. Nam filius fuit Constantij Caesaris, ex Coylli reguli Brita̅ni filia Helena mi¬rae pulcritudinis, in Britannia natus, & mortuo patre in Bri¬tannia Imperator creatus. Atqui cùm Pictorum & Scotorum armis à fide denuò alienata gens esset, tandem missi eò ??? Gregorium Pontificem Augustinus & Melitus monachi Angli, coadiuuante etiam Bertha regina, genere Franca, & Lethardo Episcopo, qui cum illa venerat, anno Salutis 603. Beda lib. 3. cap. 5. Hist. Angl. Sigebertus in Chronico, & Polyd. lib. 2. Dum Constans Heraclij nepos ad gubernacula rerum sedit, in Anglia Merciorvm gens veram religionem accepit. Interfecto enim Penda rege gentili, Osuius rex Northanymbrorum primus apud eam gentem Christianus rex extitit: eius???; exemplum Mercij secuti, omnes intra biennium suntconuersi, & baptizati. Beda lib. 3. Historiae ecclesiasticae gentis Anglorum, cap. 21. & 24. Eodem tempore Eligius ex Gallijs peregrinatus, docendo ver¬bum Christi, Flandros à Bononia ad Ostburgum vsq; conuertit, & Ecclesiae adiunxit, circa annum Domini 649. Iacob. Meyer in Chronico Flandriae. Conuersus est à Melito Sigebertus Orientalium Anglorvm rex: Cynigildus Orientalium Saxonvm rex à Berino, quem Papa Honorius eò miserat: Gandavenses ab Aichario No uionensi Episoopo, anno 633. ope Dagoberti regis Francorsu̅: Theodo dux Bauariae à Ruperto, Boioariae, Austriae & Styriae Apostolo: Atrebatenses à Chilleno Scoto eò misso à Pharaone Episcopo Meldensi, Sub Heraclio Imperatore. Scoti, Donaldo rege auctore, ad Christum conuersi sunt an¬no Sal. 203. à Scotorum regni institutione 533. neq; ab ea pòst vllis persecutionibus dimoueri potuêre. H. Boëthius lib. 5. Sub Iustiniano Chilianus à Conone Papa in Germaniam missus, Franciae superioris gentes conuertit, anno 688. Vvestphali similiter ab Eualdo albo & Eualdo nigro. Frisii victo Ratbodo duce à Pipino armis sunt coacti religionem suscipere, anno 696. misso ad eos Vuilibrodo Anglo. Vandali, gens vrbibus & opibus florens quondam, diu Christianum nomen exhorruit, singulari superstitione idolis suis dedita: donec ab Danorum rege Valdemaro à mari, & ab Oriente à principibus Pomeranis, & à meridie ab Henrico Leone Saxonum duce, per arma cogerentur subire Christianismu̅. Cranzius in Metropoli. Reges, Principes. Izates Adiabenorum rex, cum matre Helena, religionem Iudaicam amplexus est, Anania praeceptore, qui circumcisionem tamen ei dissuadebat, ne populus defectionis ansam sumeret. At Eleazarus Galilaeus tandem vt circumcideretur effecit, Dei gratiam hominum timori praeponendam asserens. Helena inde Hierosolymam profecta, templi visendi causa, in summa annonae caritate populum subleuauit. Izates ipse quinque suos filios eôdem misit, vt Iudaeorum ritus & mores discerent. Contra Parthos & Arabes praeclara designauit facinora, mortuus anno regni vigesimo quarto, aetatis quinquagesimoquinto. Helena mater in patriam redijt, neque ita diu pòst obijt. Monobazus frater, qui ei successerat, ossa matris & fratris Hierosolymam misit, vt in tribus pyramidibus ab Helena extructis conderentur, tertio ab vrbe stadio. Iosephus libro 20. cap. 2. Antiq. Caesarea Persarum regina, venae pietatis studio occultè cum [3006] paucis Christiani nominis Constantinopolim venit, arno 683. Excepit venientem Constantius Imp. exquisitissimo apparatu, est???; haud multò pòst baptismi lauacro admota, cuius causa fuerat tam longum iter emensa. Misit Persarum rex legatos Byzantium, qui vxorem à Principe reposcerét. Responsum his est, reginam à nullo teneri, in illius potestate esse, abiréne vellet, an manere, ab ea sciscitarentur quid in animo haberet. Appellata itaque de reditu à legatis, negauit se ad virum reditura̅, nisi ille suum exemplum secutus, priùs Christi fidem recepisset. Rex pientissimae coniugis postulatis assensus, cum quadraginta millibus hominum, pacato agmine Byzantium venit. Is quoque honorificè acceptus est. Ibi Persa cum vniuerso comitatu est baprismo admotus, ac tum demùm recepta coniuge in regnum reuersus est. Haec Platina in Vitaliano ex Reginonis lib. I. Sabellicus tamen lib. 6. Enn. 8. adductis aliquot rationibus non infirmis, de regina Parthorum illud mauult intelligi. Mavvia Saracenorum regina, ruptis post mariti obitum cum Valente Imperatore Rom. foederibus, Palaestinam & Syriam infestare cepit, Rom. duces saepiùs fudit, neque pacem facere voluit, nisi Moses Saracenicus eremita (qui ab Arianis proscriptus, circa Alexandriam & Palaestinam, solitarius degebat) gentis suae Episcopus crearetur. Valens ergo summo studio Mosem quaeri iussit, & inuentum, ab exulibus Orthodoxis Episcopis Episcopum creatura ad Saracenos misit, vbi Christi fidem felicissimè propagauit. Ruffinus libro 2. capite 6. Socrates libro 4. capite 36. Theodoretus libro 4. capire 23, Sozomenus libro 6. capite 38. Cosroen Persarum regem, persecutorem Christianorum, in extremis vitae diebus ad Deum conuersum, Euagrius scribit libro 4. capite. 28. Idem libro 6. capite 17. Circesium profectum scribit, eo animo, quo Christianorum Deum inuocaret. Nicephorus lib. 18. cap. 22. Non multò pòst Cosroë ab Heraclio cum filio maiori natu interfecto, paruulus Cosrois Filivs in Perside relictus, baptizatus est, & ab Heraclio regno praefectus. Aimoinus de Rebus Francorum lib. 4. cap. 21. & Paulus Diaconus Dux Lazorum, Persiae populorum, Zathvs nomine, regnan¬te Cabade Persarum rege, à Persis defecit: & ad Iustinum Se¬niorem Byza̅tium profectus, eum rogauit, vt Christianus fieret, & Rex Lazorum appellaretur. Iustinus pro filio baptizatum, & regem Lazorum salutatum, & corona chlamyde alba Imperatoria ornatum, Senatoris cuiusdam filia in vxore̅ da¬ta, à se dimisit. Paulus Diaconus libro 15. Zonaras tomo 3. Annalium. Anno primo Iustiniani Magni Imper. ad Romanos se contulit Herulorum rex Gretas: Constantinopolim???ue profectus cum suo populo ab Imperatore obtinuit, vt Christianus fieret, cum suis cognatis & consiliarijs. Ea???uere confecta, laetus domum redijt, pollicitus, se Romanis quacunque in re vellent auxilio futurum. Cedrenus. Anno eodem Gordas regulus Hunnorum Boosporo vicinorum, Romanis sese adiunxit, & factus est Christianus: cum???ue fidem dedisset, se Romanis rebus ad dictum fore, vrbem???ue Boospori custoditurum, & boum tributum exacturum (nam vrbi Boosporo inde nomen est, quòd incolae Romanis loco pecuniae quotannis boues dabant) magnificè ab Imperatore donatus, domum???ue dimissus est. Reuersus domum, fratri sui Imperatoris humanitaté liberalitatem???;, quinetiam se Christianum factum esse exposuit, atque idem omnia Hunnorum simulacra confregit, & conflauit. Eam ob rem Hunni irati, cum???ue his Moagerae eius frater, Gordam necauerunt, & regnum Moagerae tradiderunt: ac Boosporum profecti, tribunum Dalmatiae & milites interfecerunt. Procopius libro 2. de Bello Gothorum. Euagrius lib. 4. cap. 20. Paulus Diaconus lib. 16. Otho Phrisingensis lib. 5. cap. 4. Cedrenus. Alamvndarvs Saracenorum seu Agarenorum Princeps, ab orthodoxis institutus credidit, & baptizatus ad Christum cu̅ populo suo conuertitur. Theodorus Lector lib. 16. Collectaneorum: Paulus Diaconus lib. 15. Nicephorus lib. 16. cap. 35. Zonaras in Anastasio. Olga Russorum regina, defuncto marito, qui Romanos classe infestarat, se ad Imperatorem Constantinum Leonis F. con tulit: ac baptizata, Helenae nomen accepit. Domum reuersa, misit legatos ad Othonem Imperatorem, qui peterent sibi Episcopos & Presbyteros mitti, ad tradendam Christi dostrinam in sua gente, anno Domini 959. Contin. Reginonis, & Zonaras. Schafnaburgensis ait, 'Adelbertum eò missum esse, qui pòst Episcopus Magdeburgensis factus est, circa annum Domini 960. Thelericvs Bulgarorum dux, ad Leonem Copronymum fugit: & baptizatus, ab Imperatore patricij dignitatem, acce¬pit, anno Domini 778. Sigebertus: Paulus Diaconus libro 23. Rerum Romanarum. Narrat Euagrius lib. 6. cap. 23. tempore Cosrois regis Persaru̅, Naamen Scenitarum Barbarorum Phylarchum, qui sua ipsius manu homines daemonijs suis mactabat, ad sacrum baptisma accessisse, & Veneris statuam aurea̅, igne liquefactam, pauperi??? distribuisse, ac simul suos omnes ad Deu̅ ad duxisse. Ricaredvs Hispaniae rex, in Toletana synodo duorum & sexaginta Episcoporum, Ariana haeresi abdicata, orthodoxam fidem cum tota gente Hispaniae complexus est. Turonensis li¬bro 9. capite 15. Gregorius Papa hoc Ricaredi factum magnificis laudibus praedicat prolixa Epistola, libro 7. Epistolarum, indict. 2. cap. 26. Remigius Romanorum Episcopus baptizauit Clodovevm Francorum regem, cum exercitus parte trium millium. Turonensis lib. 2. cap. 31. Rollo Normannorum dux, Franciam inuadens, inter sacros ritus Guimardum interficit: Floriacense coenobium, incolis omnibus interemtis, flammis committit, & pro libidine cuncta agit. Tandem verò Gilla filia Caroli Simplicis, in vxorem ducta, non modò à vastationibus destitit, Neustria, quam dotis loco acceperat, contentus, verùm etiam sacris & lauacro Christiano initiatus est. Ganguinus lib. 5. Methodius Morauorum Archiepiscopus Vvorzyvovm, vltimum Paganorum ducem in Boëmia, vnà cum coniuge Ludimilla, ad religione̅ Christi adduxit, anno Domini 905. ac fertur Ludimilla miraculis quoque claruisse. Schedelius. Chabeas satrapa Auarum à Carolo Magno persuasus, Chri¬sti religionem amplexus est. Lazius libro secundo Rerum Viennensium. Vitekindvs Saxonum dux victus à Carolo Magno, & conuersus, equum nigrum, quem inter insignia gestabat, albo co¬lore pingi curauit, vt testa retur se ex tenebris gentilibus ad veram lucem esse traductum. Chronicon Saxoniae. Biornvs Gothorum & Sueonum rex, à Carolo Magno Herbertum sacerdotem, à quo in fide institueretur, petijt. Eo mortuo, à Ludouico iterum Ansgarium Corbeiensem monachum obtinuit, anno Christi 816. qui Hamburgensis Episco¬pus factus, Olaum regem Sueonum cum tota gente conuertit, anno Christi 833. À Gregorio Magno Papa Augustinus & Mellitus missi sunt in Albionem, vt Anglorum gentem idololatram ritè instituerent: quorum praedicatione & hortatum, Ethelbertvs Saxonibus, qui Cantium tenebant, imperitans, tota cum gento sacro lauacro immersus est. Aspernabantur vtplurimùm Saxones Britonum sacerdotum tum Gualiam incolentium doctrinam, tametsi veram profiterentur, inuisae gentis magis, quam disciplinae odio. Ethelberti exemplum Angli quoque in Albione ad Meridiem & Orientem sedes tenentes secuti sunt. H. Boëthius lib. 9. Cedoaldvs Anglosaxonum rex in Britannia, Romani contendens, à Cuniperto Longobardorum rege exceptus, à Ser¬gio Pontifico baptismate initiatus, paulò pòst vita excessit. Corpus in diui Petri basilica sepultum: fortunae in diuinum vsum ex testamento erogatae. Bonfinius libro 8. Decad. 1. ex Bedae lib. 5. cap. 7. Ericvs Iunior, Danoru̅ rex, imitatione Regneri aui sui, summus Christianae religionis persecutor, ad salutares Ansgarij Hamburgensis Episcopi monitus, sacrilegae mentis errore depolito, tantum in excolenda religione se gessit, quantum egerat in aspernanda. Saxo libro 9. & Cranzius libro 1. Metro¬poli, capite 41. Godscalcvs Vandalus anno Sal. 1000. Vandalorum persecutioni in Saxones Christianos praefuir. Aetate autem ingrauescente conuersus, totam penè maritimam Vandaliam Christo conquisiuit, quam priùs auerterat, multiplicatis per vrbes & vicos monasterijs. Sed ab impijs cum sacerdote inter docendum mactatus est ad aram. Inde Vandali populariter Christianismum reiecerunt, persequentes omne nomen Christianum. Cranzius lib. 3. Metrop. cap. 3. Anno à Christo nato MCCCCLXXXIV. quida̅ eques, vir acris animi, nomine Iacobvs Canus, iussu Ioannis Lusitaniae re¬gis, oras Aethiopiae perlustrauit, cum rege Aethiopum Congensium familiaritatem contraxit, eum???ue ad religionem Christi amplectendam cohortatus est. Missus à rege legatus cum pueris aliquot nobilibus, plus duobus annis in Lusitania commoratus est, vt meliùs & linguam, & religionis Christianae disciplinam perciperent. Cùm verò iam omnes essent lustralibus aquis expiati, Christi???; nomen sacramento professi. Ioa̅nes tres naues instrui iussit, quibus tam legatus, quàm pueri veherentur. Misit praeterea cu̅ illis sacerdotes religione praestantes, cum sacris vasis & infulis, Christianae religionis infignibus, qui gentem sacris sanctissimis expiarent, & ad disciplinam Christianae pietatis erudirent. Statim templum aedificatum propter flagrantissimum Regis studium, & innumerabilem multitudinem, quae operas vigilantissimè dabat, & Sanctae Crucis nomine consecratum. Dum haec geruntur, cùm fuisset illi nuncius allatus, gentes illi subditas, quae insulam in medio ingentis lacus sitam incolunt, quam fluuius no¬mine Zairus essicit, ab illius imperio defecisse, illarum impetum & audaciam per se comprimere & vindicare constituit. Antequam verò proficisceretur, sacris aquis expiari, & nomen [3007] Christi profiteri voluit. Quod similiter & Regina, & aliquot viri nobiles effecerunt. Is Ioannes appellatus est, Regina verò Leonora. Tradidit illi vexillum Rodericus Sousa, Lusitaniae classis praefectus, imagine Crucis illustratu̅: illúmque admonuit, vt confideret, se virtute Crucis victoriam de hostibus adepturum. Is fiducia nominis Christiani subnixus, hostes primo impetu profligauit, multo???ue celeriùs quàm potuisset quisquam suspicari, bellum confecit: domum???; reuersus, Sousam cum multis amoris signis dimisit. Regis inde filius natu maximus fidem Christi recepit: Alfonsi???ue nomen, propter Alfonsum Ioa̅nis regis filium, vsurpauit. Mortuo pa¬tre, Alfonsus regnum obtinuit. Sed Parisus Aquitimus frater eius idolis deditus, magno exercitu illum incautum & regno & vita exuere rentauit. Alfonsus perexiguo militum numero stipatus, adhortatus est suos, vt firmissimè crederent, coeleste auxilium eis minimè defuturum. Commisso praelio maximis vocibus Christi numen inuocabat, & opem Apostoli Iacobi (quod Hispanos facere in bellis acceperat) implorabat, & has voces magna contentione identidem repetebat. Hostes subi¬to timore perculsi, terga verterunt. Et cùm prima acies se in fugam conijceret, secundam aciem impressione facta pertur¬bauit, atque similiter fugere compulit. Parisus in syluas se abdere volens, in cippum incidit (sic enim appellant instrumentum, ad feras capiendas in syluas appositum) & ibi captus est cum Dvce, quem secum propter virtutis militaris opinionem coniunxerat. Is Dux cùm se captum animaduerteret, misit ad Regem, qui diceret, se mortem minimè deprecari, quam se meruisse iudicabat. Hoc tamen per illum summum Deum, quem Rex ipse colebat, orare, ne se pateretur ad supplicium trudi, antequam Christianus fieret. Addidit praeterea tantam hominum multitudinem à tam paucis hominibus nulla ratione vinci atque superari potuisse: sed se magnam militum copiam in equis insidentem, & crucibus insignitam, tanta???ue luce splendentem, vt omnium oculos perstringeret, in praelio conspexisse, cuius metu perterritus, terga repentè dare coactus sit. Quare se minimè dubitare, solius Christi numen esse summa fide colendum, & sempiterna praedicatione celebrandum. Alfonsus viuum conseruauit, fideli???ue illius ope¬ra multis in locis vsus postea fuit. At frater partim ex vulneribus, quibus in praecipiti ruina percussus fuit, partim ex do¬lore, intra paucos dies mortuus est. Osorius libro tertio Rerum Emmanuelis. Mulcium Mahametum Fessae & Maroci, &c. Vide fol. 3098. Magi. Magi Ephesij plurimi ad fidem à Paulo conuersi, libros magicos exusserunt. Act. 19. Anastasivs Persa magus, à captiuis Christianis in Persi¬de conuersus, Hierosolymam venit: ibi???ue baptizatus, in monasterium Anastasij Abbatis sese abdidit ac septem annos ibi exegit. Adon Viennensis aetate sexta. Beda de Ratione temporum, sub Heraclio. Cyprianvs Damascenus magus, cùm Iustinam virginem in amorem Aglaij iuuenis pellicere moliretur, ac daemones nil sibi in eam iuris esse, quòd Christiana esset, dicerent: relictis daemonijs, baptizatus est, factus???; postmodùm Episcopus, Chri¬sti martyr. Marul. lib. 2. cap. 9. Philosophi. Abbatem Antonium aliquando ad haereticos conuince̅dos, relicta solitudine, Alexandriam venisse legimus. Accesseru̅t qui¬dam Philosophi quasi rusticano homini & literaturae ignaro illusuri. Verùm vbi loquentem audissent, demirati verborum vim, sententiarum???ue grauitatem, veritati ab eo pra¬edicatae ad haeserunt. Marul. lib. 3. cap. 4. Alexandriae Episcopus admodùm religiosus, vicinum habebat quendam philosophum, Evagrivm nomine, Graecae superstitioni addictum, qui in schola sodalis Episcopo fuerat. Hunc Episcopus à vesano falsorum numinum cultu ad fidem Christianam traducere cupiens, identidem prouocabat, cum???ue eo disputabat. Sed philosophus magis magis???ue verae religioni infensus, fertur Episcopum in haec verba allocutus: Profectò, Episcope, praeter alia & hoc mihi improbatur, quòd mundi fine̅ fore vos Christiani dicitis, corpora resurrectura de mortuis, & pro acta vita cuique mercedem redditum iri. tum qui pauperi misericordia motus largiatur, eum sua apud Deum in fauore ponere, recepturum???ue centuplum cum vita aeterna. Episcopo nihil vanitatis aut ludibrij inesse Christianae doctrinae summoperè affirmante, ita discessit Euagrius, vt qui animi valdè dubius esset. Aliquanto pòst tempore, Deo Episcopi doctrinam adiuuante, credidit, & baptizatus est: vt???ue erat praediues, attulit ad Episcopu̅ 300. auri libras, quas ille pauperi??? distribueret: data sibi cautione manu propria scripta, Deu̅ ista red dituru̅. Episcopus pecunia̅ accepit, eam???; data syngrapha inter egenos diuisit. Philosophus autem aliquot adhuc annos cùm piè vixisset, moriturus suis liberis praecepit, vt sibi in manum insererent syngrapham istam, atque secum vnà sep elirent. His ita factis, tertio pòst die Episcopo in somnis visus est Euagrius, ita alloquens: Accede ad sepulcrum meum, Episco¬pe, & recipe syngrapham tuam: redditum est enim mihi debiti centuplum, neque habeo quod à te exigam: sed & quò pleniùs tibi caueretur, manu mea subscripsi. Diluculo Episcopus philosophi filios ad se vocauit, cum???ue ex ijs resciuisset chirographum cum Euagrio fuisse sepultum, cum clero vrbis ad sepul¬crum accessit. Quo aperto, inuenerunt philosophum sedentem, manum???; cum charta proten dentem. Quam cùm vellent clerici eximere, nemini eorum concessit: Episcopo autem manum explicante, eam statim dimisit, ac recubuit. Episcopus charta in conspectu omnium aperta, inuenit recèns manu phi losophi subscriptum ita: Euagrius philosophus sanctissimo Episcopo domino meo Synesio S. Scias pater, me centuplum debiti recepisse, neque eo nomine habere, quod abs te exigam. Scripta scheda in armario asseruari iussa, Cedrenus. Rhetores. Beatus Cyprianvs oratoriam docens Carthagine, audiuit tandem sermone̅ Iona, & ad poenitentiam conuersus, in tantam venit virtutem, vt Christum publicè praedicaret, & pro illo ceruicem gladio flecteret. Hieron. in Ionae cap. 23. Medici. Iosephvs Hebraeus medicus, hoc pacto conuersus fuit. Basilium Magnum morbo grauiter affectum adiens, deprehensis mortis fignis, eum vesperi illius diei decessurum dixerat. Ibi Basilius: Quid, inquit, si & alterum diem superuixero? Se ille tunc Christianum fore, respondit. Igitur Basilius orando à Domino impetrauit exitus dilationem: mane???ue hora tertia sanus de lectulo consurgens, ad ecclesiam venit, ac Iudaeum tanto miraculo stupentem baptizauit: quem saepè antehac testimonijs scripturarum conuictum flectere nequiuerat. Mox deinde ad stratum suum rediens, subitò expirauit. Marulus li¬bro 2. capite 7. Legati. Armuziensis regis Legatus in Lusitaniam ad rege̅ Emmanuelem pacis causa missus, anno 1513. erat natione Siculus. Fuerat autem in pueritia à piratis captus, & Mahumetis disciplinis imbutus. In Lusitania verò religione tactus, sectam Mahumetis execratus, ad Christi fidem conuersus, Nicolavs Ferreira deinceps appellari voluit, Osorius libro 10. Rerum Emmanuelis. Captiui. Olha, soror Bogoris Principis Bulgarorum capta, Constantinopoli in aula religionem Christianam edocta, baptizata, & Helena dicta, ad suos reuersa, pietatis verae suscipiendae au¬ctor fratri fuit. Zonaras & Cedrenus. Obsides. Carolus Magnus, Burchardo Herbipolensi Episcopo duodecim Adolescentes, ex illustribus parentibus Saxonu̅ na¬tos, quos obsides acceperat, seruandos & erudiendos in doctrina pietatis commisit: vt narrat Capgrauius & Lelandus, teste Balaeo cent. 13. cap. 57. Osnaburgensi Episcopo scholam aperire praecepit. Cranzius in Metrop. lib. 1. cap. 2. Publicani. Zachaevs publicanorum princeps, Christum hospitio suscipiens, quem videre flagrauerat, xenia ab illo accepit meliorem mentem, & dimidio bonorum in pauperes erogato, remissionem peccatorum à Christo consecutus est. Lucae 19. Latrones. Mvtio Aegyptius, latro. Vide infrà, Ab Angelis. Iudaei. Vide infrà, À Daemonibus, fol. seq. Sub Tiberio Caesare, quidam Ivdaevs Romaegens gerebat se pro Mosaicae legis interprete, adscitis in societatem tribus alijs per omnia sui similibus. His cùm se in disciplinam dedisset Fuluia mulier nobilis, amplexa legem Iudaicam, persuaserunt ei, vt purpuram & auru̅ in Hierosolymitanum templum mitteret. Quae tamen accepta illi in proprios vsus verterunt. Iosephus lib. 18. cap. 5. Antiq. Zenon Alexandrinus Iudaeus, publicè genti suae nuncium remisit: albo asino, per eoru̅ synagogam sabbatho, vt apud eos receptum est, traducto. Suidas. Tantus erat in Sisebutho Vestgothorum rege fidei zelus, vt ad eius exhortationem nonaginta Ivdaeorvm millia suscepto baptismi sacramento ad Christum conuerterentur. Ob id in Decretalibus, praesertim in titulo de Baptismo, religiosissimus Princeps appellatur. Petrvs Alfonsus à Iudaismo ad Christu̅ co̅uersus, antequàm baptizaretur, fidei suae rationem reddidit, vt patet ex Praefatione Dialogi ipsius. Anno à natiuitate Domini 1106. aetatis eius 44. mense Iulio, die natalis Apostolorum Petri & Pauli. Vnde illi ob memoriam eiusde̅ Apostoli, nomen Petri impositu̅. Fuit pater cius spiritualis Alfonsus, Hispaniae rex, qui eum de sacro fonte suscepit: quare nomen eius praefato nomini [3008] apponens, Petrus Alfonsi vocatus est. Vide Titul. Doctorum ecclesiasticorum. Ivlianvs, cognomento Pomerius, circa annum Salutis 690. in Hispania claruit. Is ex Iudaeo Christianus factus, tantam omnis generis doctrinae, praecipuè autem sacrarum literarum cognitionem est consecutus, vt tertio post Ildefonsum ordine in Toletanum archiepiscopatum suffectus sit. Scripsit vir iste sanctissimus libros complures, obijt???ue 8. Kalend. Martij, quo in ecclesia Toletana festum eius celebratur. Tarapha in Regibus Hispaniae. À Qvibvs Conversi. Ab Angelis. Cornelivs Centurio Caesariensis propter orationes & ieiunia & eleemosynas frequentes Deo charus, per visum ab Angelo ad Petru̅ accersendum monitus, cum tota sua domo baptizatus, & ante baptismu̅ Spiritum sanctum percepit. Act. 10. Qui propterea quòd primus ex Gentibus credidit, primus???ue gratiam baptismi suscipere meruit, iurè primitiae Gentium dici potest, Origenis testimonio, super Numerorum libro. Petrvs Constantinopolitanus, cognomento Telonarius, ad pietatem conuersus, per ecstafin, cùm opibus afflueret, dubitatum est, vtrum ditior, an auarior esset. Aliquando mendico cuidam stipem importuniùs petenti panem recèms coctum ex furore in faciem ingessit. Inde aduersa valetudine correptus, narrauit sibi visum fuisse, postquam horis aliquot exanimis iacuisset, se ante tribunal Dei in coelo sisti, ab alijs accusari, ab alijs defendi: in altera librae lance peccata sua appendi: in altera vnicum panem illum, quem ipse quondam proiecerat iratus. Et cùm exaequatum vtrinque pondus staret, reuerti, ac pani superaddere aliquid quod praeponderaret iussum. Vbi conualuit, quae cupidè conflauerat, liberaliter cepit effundere, neminem indigentem opis suae expertem fieri passus. Marulus libro 1. capite 2. Mvtio Aegyptius naturâ ferox, & latrocinijs deditus, ita vt etiam sanctorum delubra expoliando prophanaret: vidit tandem in quiete virum forma habitu???ue augustiore quàm humano, comminantem sibi necem, nisi protinùs à flagitijs sacrilegijs???ue se submoueret. Cum???ue pauore perculsus repentè euigilasset, nihil moratus ad ecclesiam confugit: & baptismate suscepto eremum petijt, vbi & Abbatis dignitatem sustinuit. Tantae???ue sanctitatis fama breui illustratus est, vt aliquando iter faciens, Solem stare (sicuti de Iosue & Ezechia legimus) fecisse feratur. Iactent se gentiles Romani orbem subegisse terrarum, virtute ac robore ante omnes semper stetisse. Sideribus imperare, non nisi fidelium suit. Marul. lib. 2. cap. 8. & Fulg. lib. 6. cap. 9. In Persia mulier quaedam Golindvch, genere & superstititione Magorum, è siugulari Dei consilio per [Greek words] extra se rapta, ab angelo Dei ad Christianam fidem mirabiliter conuersa est. Nicephorus lib. 18. cap. 25. Tempore Heraclij Imperatoris Hedvinvs rex Northanymbrorum conuersus est à Paulino episcopo, non quidem temerario ausu, sed re diu multum???ue deliberata. Primùm enim ambiens Edilbergam filiam Edilberti regis Cantiorum non ita pridem ab Augustino conuersi, hac conditione ei spes connubij facta est, si religionem Christianam susciperet. Quod dum promitteret, optatis nuptijs est potitus. Ac misit Edilbertus cum sponsa Paulinum episcopum, qui eum de doctrina Christi institueret. Verùm ipso diu frustrà laborante, tandem etiam Bonifacius Papa, per literas ad ipsum & coniugem eius scriptas, maximoperè argumetis & rationibus eum ad amplectendam religionem est hortatus, Accessit & illud, quòd peculiari visione est admonitus. Fugiens enim aliquando Edilfridum, qui ante ipsum regnarat, diu in exilio vagatus, tandem ad Redualdum Orientalium Anglorum regem diuertit, vitam ac salutem suam ipsi committens. Ibi cùm Redualdus ab Edilfrido sollicitatus, decreuisset viuum ipsum hosti tradere, aut domi interficere: is???ue de ea re certior factus, per noctem vigilans sederet, tristi gemitu mortem expectans: vidit intempesta nocte ad se venientem virum incognitum, qui consolatus eum, dixit: Se non solùm ex hoc periculo ipsum velle eripere, verùm etiam ad regni fastigium praeter spem & opinionem suam euehere, si promitteret, quòd postea de certiori salutis aeternae via edoctus, itidem sibi obtemperare vellet. Ille de vita & regno anxiè sollicitus, citra haesitationem illud promittit. Quare & diuinitùs liberatus, muta̅te Redualdo sententiam, & ipsum armis contra Edilfridum propugnante, ad regnum peruenit. Oblitus autem postea huius diuini beneficij, cùm Paulino praedicanti assentirio non vellet, aliquando rursus ipsi eadem visio comparuit, eu̅ promissi commonefaciens. Inde nomen cepit, vt cum suis consiliarijs rem deliberaret. Cognoscentes igitur illi de doctrina Paulini, cùm promissiones de resurrectione mortuorum & aeterna beatitudine audirent, manibus ac pedibus (vt dicitur) in eius sententiam iuerunt omnes, ac Regi auctores fuerunt, vt amplecteretur illam religionem. Ita demùm Heduinus, relictis idolis conuersus est. Et memorabile est, quòd eius archiflamen Coifi, meliora edoctus, suas aras & fana primus succendit. Beda libro 2. Ecclesiasticae historiae Anglorum, cap. 9. & seq. Polydorus lib. 4. Anglicae historiae. À Daemonibus. Tempore Theodosij iunioris, multi Ivdaeorvm in Creta Christiani facti scribu̅tur, hac occasione. Quidam Mosen sese esse mentiebatur, ac promittebat sese ipsos in terram repromissionis introducturum per mare sicco pede, quemadmodum olim quoque fecisset. nam se eundem esse: qui & mandatum haberet, vt hoc nunc denuò faceret. Quare omnes sese praepararent, & ad diem certum vniuersi adessent. Circuibat autem singulas totius insulae ciuitates, integri ferè anni spacio, Iudaevis vt fide̅ fibi haberent persuadens: monens???; vt omnes pecunias & possessiones relinquerent, maiora multò in terra promissa recepturi. Iudaei hac spe fascinati, res suas negligere, eas???ue alienis quibusuis permittere. Vbi dies constituta aduenit, multitudo, quae copiosa confluxerat, ducem suum strenuè sequitur. Ille cùm in scoptilum quendam summum in pelagus se porrigentem eos duxisset, iussit vt omnes in mare desilire̅t nihil enim periculi fore. Id cùm quidam fecissent, in vndis perieru̅t: caeteri in locis abruptis ac praecipitibus, in discrimen vitae adducti sunt. Moses ille consestim disparuit. Quidam verò à Christianis piscatoribus & mercatoribus, ex praesentissimis periculis liberati sunt. Tandem autem fraude patefacta, plurimi ex ijs qui reliqui mansera̅t, Christianam amplexi sunt religionem. Paulus Diaconus lib. 14. & Niceph. lib. 14. cap. 40. Cyrpianvs Damascenus, primùm quidem magus & gentilis, deinde verò Episcopus, Christi???ue martyr. Cùm enim totis maleficorum viribus Iustinam virginem in amorem Aglai iuuenis, qui eam deperibat, pellicere molitus fuisset: & daemones re infecta reuersi, nullum sibi in ipsam pecca̅di locum relictum dixissent, eò quòd crucis munimine castitate̅ suam protegeret: continuò relictis daemonijs Christianorum religionem sequi decreuit. Baptizatus ergo, tantum fide & sanctitate prosecit, vt ad episcopatum promoueri meruerit, & martyrio coronari. Idem igitur qui magis feminam vincere nullo modo potuit, Christianus factus, tyrannorum tormenta facilè superauit. Marul. lib. 2. cap. 9. Ivdaevs quidam à daemonibus mirabiliter conuersus fuit. Forte enim accidit, vt is ex Campania Romam profectus, ad cliuum Fundanum veniens, in Apollinis templo pernoctare cogeretur. Media nocte daemones adsunt. vnus ex illis industriam suam in Andrea eius loci Episcopo ad luxuriam cum Moniali, quam iam senex apud se alebat, patrandam, commouendo iactus, à principe daemonum ad rem perficiendam instigatus fuit. Incidentes deinde in Iudaeum (qui se, superstitione potiùs quàm pietate motus, crucis signo munierat) quia cruce signatus erat, exclamarunt: Vae, Vae, vas vacuum & signatum. hoc???ue dicto disparuerunt. Iudaeus manè rem Andreae indicans, ad Christum co̅uertitur: Andreas à stupro praeseruatur. Habet Eusebij historia, quam Ruffinus interpretatus est, quaedam de Apollinis fano & oraculis in Alpibus, lib. 7. c. 25. Gregorio iter fuisse quondam per alpes dicitur, hyemis tempore: & cùm peruenisset ad summum alpium iugum, niuibus repleta erant omnia, nullum vsquam diuersorium: phanum ibi tantùm Apollinis erat: cui succedens, transacta nocte discessic. Sacerdos verò erat quidam phani eius, cui consulere simulacrum Apollinis mos erat, & reddere responsa poscentibus, ex quo ei etiam alimoniae quaestus esse videbatur. Igitur post digressum Gregorij, offerre consulta, & responsa poscere sacerdos accessit ex more, nihil inde responsi veniebat. Repetit victimas, silentium permanet, iterum atque iterum litat, surdis ingerit fabulam. Cum???ue stupore noui silentij aestuaret sacerdos, nocte assistens daemonium, dicit in somnis: Quid me illic inuocas, quò iam venire non possum? Percontanti causam, aduentu se Gregorij dicebat expulsum. Quid remedij dare???r, cùm perquireret: ait, non aliter sibi licere ingredi locum illum, nisi Gregorius permifisset. Quibus auditis, sacerdos occupat viam: multa???ue apud semetipsum voluens, atque animo recusante pertractans, peruenit ad Gregorium: adortus???ue eum, rem pandit ex ordine, humanitatis suae, atque hospitalitatis admonuit, querelam depulsi numinis promit, ademtam???ue facultatem sui quaestus deplorat, ac reddi sibi omnia in pristinum statu̅ deposcit. At ille nihil moratus, scribit epistolam in haec verba. Gregorius Apollini. Permitto tibi redire ad locum tuum, & agere quae consueuisti. Hanc epistolam sacerdos accipit, & ad phanum defert: pofita???ue ea iuxta simulacrum, affuit daemon, ac dedit responsa poscenti. Tum ille in semetipsum conuersus ait: Si Gregorius iussit, & Deus ille discessit, nec potuit redire, nisi iussus, & rursum iubente Gregorio restitutus est, quomodo non multò melior isto Gregorius, cuius hic obtemperat iussis? Clausis igitur ianuis phani, descendit ad Gregorium, epistolam suam quam acceperat referens, omnem???ue apud [3009] eum reigestae ordinem pandens: simul???; se ad pedes eius prosternens, rogat vt illise Deo offerat, cuius virtute dijs gentium Gregorius imperabat. À Mulieribus. Vide Tit. Religionis doctores, Coninges, f. 3001. Trat Iuliano Imperatori Sacerdos Idolorum: cuius vxori amicitia intercesserat cum muliere Christiana, ad quam saepè venit prophani sacerdotis vxor, ducens secum Filivm adolescentulum. Illa adolescentulum complexa, ad pietatem Christianam paulatim formauit. Mortua matre, adolescens pro consuetudine ad mulierem illam quasi ad magistram accedit saepiùs, doctrina eius eruditur, & Christianus euadit. Exosus igitur patris superstitionem, quaerit aliquando ex ea, Quónam pacto effugere patris sui superstitiones posset? Respondet illa, patrem deseri, & praeferri ei Deum creatorem oportere. Dat simul consilium, vt in aliam quandam ciuitatem se recipiat, in qua patrem latere possit. Veniam igitur, inquit, adolescens, ad te, animam meam apud te depositurus. Habitabat autem illa mulier Antiochiae. Venit interea Iulianus Daplmem, ibi???; per septem dies publicum sestum celebrat. Adest ibi sacerdos, & filium quoq; se comitari iussit. Ille verò opportunitatem nactus, fugit Antiochiam ad mulierem. Illa ducit eum in aedes Meletij episcopi, quiadolescentem in superiori domo occultare sese iussit. Sed pater insecutus, cùm ad Meletij aedes venisset, fortè prospicientem per cancellos adolecentem agnoscit: in aedes irruit, abstrahit, domum???; reducit. Ibi cùm causam sua fugae, & odiu̅ superstitionis paternae exposuisset, abripit eum, ac flagris & verubus candentib. excruciatum priùs, ta̅dem in cubiculum concludit, ostio obserato. Adolescens inde ???iraculosè liberatus, postae etiam patri, vt Christianus fieret, auctor fuit. Haec se ex ipso, sed iam sene audiuisse Theodoretus narrat, lib. 3. cap. 14. Iacobvs Persa, cùm anrea fuisset Christianus, in gratiam regis Isdigerdis ab Ecclesia deficiens, ad gentilismum transierat. Verùm hortatricibus matre & vxore redierat ad Ecclesiam, gentiliciae vanitati vsqueadeò renuncians, vt propter veritatis professionem nouum martyrij genus perferre non recusaret. Nam regis iussu resecantur ipsi omnium membrorum singuli articuli, ita vt corporis tantùm trancus cum capite remaneret. Verùm cùm ne sic quidem ad abnegandum Christum adduci posset, tandem & caput ferro ei amputatur. Nicephorus libro 14. cap. 20. Hunc à supplicij genere alij Denodatum, alij Intercilium cognominarunt, alij Deatuatum vocant. Marulus lib. quinto, capite 5. À Poëtis. Romae Secvndianvs Togatus, praefectus Decij, Verianus item pictor, & Marcellianus orator eloquentissimus, persecutores omnes, & numinum cultores, commoti co̅stantia Christianorum, de religione eoru̅ disserere & co̅fabulari ceperunt. Vbi in manus atq; mentem illis venêre versus illi Virgiliani, ex oraculis Sibyllae descripti: Vltima Cumaei venit iam carminis aetas, Magnus ab integro seclorum nascitur ordo: Iam redit & virgo, redeunt Saturnia regna, Iam noua progenies coelo dimittitur alto. Quibus accuratius lectis & consideratis, adflati diuino spiritu, religionem Christi ad martyrium vsq; sub Decio, professi sunt. Vincentius libro 10. cap. 50. Ijsdem quoq; carminibus. P. Papinivs Statius iunior poëta ad Christum conuersus scribitur à Dante Aligero. Gyraldus Dialog. 4. hist. poët. Itaque Gul. Postellus in tanta calamitate & interiru auctorum veterum, Maronem diuinitùs seruatum autumat, ob hoc tam plaeclarum testimonium, à stulto poëta licèt ad Pollionis filium translatum. À Captiuis. Vide Epititlum, Miraculis conuersi, f. 3001 Anastasivs Persa magus, à captiuis Christianis in Perside conuersus, Hierosolymam venit: ibi???; baptizatus, in monasterium Anastasij abbatis sese abdidit. Adon Viennensis aetate sexta. Beda de Ratione temporum, sub Heraclio. Frotho Danorum rex, in Britanniam irruit, recuperaturus suorum maiorum ditionem. À Christianis, quos subegit, & ipse Christum agnouit, & sigillo gratiae obsignatus est. Cranzius in Dania lib. 14. cap. 15. circiter annum Domini 870. À Legatis. Evtychivs Constantinopolitanus opiscopus, corpora nostra post resurrectionem aërea & impalpabilia fore asserebat, eò potissimum argumento ductus, quòd in sacris haberetur: Caro & sanguis non videbit Deum. Sed à Gregorio Magno legato Pelagij Pontificis, distinctione carnis, ad meliorem mentem conuersus: Ite, ait, & Pelagio renunciate meis verbis: Scio quòd redemtor meus viuit, quod???; in nouissimo die hac pelle circumdabitur haec caro mea, quod???ue his oculis Deum meum sim intuiturus. In Perside Christianismum dilatatum esse, scribit Paulus Diaconus sub Arcadio Imperatore: id???; occasione regiae tutelae, & mediante Mesopotamiae episcopo Marutha. Arcadius enim Imperator vitae suae finem haud ita procul abesse sentiens, ne filiolus Theodosius aetate immatura, vel etiam Respublica quid detrimenti caperent, instituit Persarum regem Isdigerdo̅ tutorem filij & Imperij. Ea res non paruam occasionem praebuit vltrò citro???; mittendilegationes. Qua cùm semel atq; iterum fungeretur Maruthas episcopus Mesopotamiae, ipsius pietate & industria patefacta nimirum Magorum impostura, miram in modum ampliata est in Perside Christiana religio. Nicephorus lib. 41. c. 48. Qvomodo. Conversi Ad Pietatem. Miraculis. Naaman Syrus à lepra curatus, Israëlitarum religio nem se in posterum professurum pollicetur. 4. Reg. 5. Sergivs Paulus, Cypri proconsul, à Bariesu Elyma mago Iudaeo seductus, cùm Paulus Apostolus Elymam caecitate percussisset, ad fidem Chrisitanam conuersus est. Act. 13. Philippis Cvstos carceris, cùm nocte media carceris fores omnes terraemotu apertas vidisset, Pauli Apostoli praedicatione ad fidem conuersus est. Act. 16. Bartholomaeo apostolo in India templum ingresso, idolum Astaroth desijt responsa dare, atq; obmutuit. Demùm inssu apostoli, se non Deum, sed diabolicum esse seductorem hominum confiteri cepit, vt cùm sibi cultum diuinum exhibuerint, secum simul ad inferna ruant. Tunc rursum iubente apostolo, fimulacrum in puluerem redigitur: teterrimus daemon cathenis nis igneis circumligatus, visibiliter apparet: omnibus???ue palàm fit, quàm peruersa hactenus fuerit corum religio. Ille magno & horrendo edito vlulatu, è medio abijt: populus conuertitur, templum Deo vero dedicatur. Polemvs rex baptizatur, relicto regno apostolum sequitur: vt in paupertate Christum adoraret, qui in diuitijs & potentatu adorauerat diabolum. Marulus libro secundo, capite octauo, & Sab. libro quinto, capite 4. Dionysivs Areopagita in Aegyptum abijt, vna???; cum eo fuit Apollophanes rhetor. Tempore passionis ambo fuerunt vnà Heliopoli in Aegypto: cum???; defectus Solis contra naturam accidisset (neq; enim interlunij tempore erat, sed admirabiliter Luna in Solem inciderat, ab hora sexta vsq; ad vesperam & in Solis oppositum supra naturam eadem fuerat resittuta) Apollophanes quasi vaticinans exclamauit: Vices hae sunt rerum diuinarum. At Dionysius respondit: Aut Deus patitur, aut vicem patientis dolet. Michaël Syncellus Hierosolymitanus in laudatione magni Dionysij, teste Suida. Athenas reuersus, cùm apostoli Pauli praedicationes audisser, & ae quae sibi iam similia veri videbantur, credere adhuc dubitaret, verbis fisdem se habiturum dixit, si Paulus caeco, qui fortè aderat, Christi inuocatione visum restituisset. Tunc ille: Ne me, inquit, magico carmine vsum Dionysi suspicari possis, tute ipse accedens, caeco illi iube vt videat in nomie Dominilesu Christi. Id vbi peregisset prospero euentu, protinus Areopagum reliquit: atque apostolum secutus, & ipse Christum praedicare gentibus cepit. Marulus libro 2. capite 10. Apollophanes in caecitate sua perstans, Polycarpum virum sanctiss. grauiter insectatus est. Suidas. Constantinvs Magnus Imper. idolorum cultum, cui impellente Fausta vxore sua aliquandiu adhaesit, adeò vt etiam sacrificarit, post Maxentium deuictum abnegauit: baptismum verò in senectam vsq; distulit, quòd profectionem in Persas suscipere, & in Iordane baptizari secum constituisset. Conuersus est in hunc modum. Factus Imperator, cùm illa sibi animo proposuisset, quae regno necessaria esse intelligeret, primùm omnium de Deo quem coleret, cogitare cepit: scilicet, eum quem pater suus Constantius coluisset, regni???ue custodem, & omnis bonilargitorem expertus esset, colere secum constituit. Mox precibus inuocat eum Deum: ac vt se, quis esset, ostenderet sibi, orat. Haec indesinenter oranti ostentum trophaei crucis è luce constructi, in coelo declinante die tum sibi tum exercitui suo apparet, ad ditam habens scripturam hanc: In hoc vince. Obstupefactus eo signo, dum cogitabundus secum quaerit, prorsum pertineat, aut quid moneat: nocte illa proximè sequenti, dormienti sibi adstitit, cum signo, quod in coelo viderat, Christus, monens vt ad euis formam trophaeum compararat, eo???ue contra hostes praesidij loco vteratur. Hoc ab Imperatore audisse se iureiurando affirmari, Eusebius tradidit libro primo de Vita Constantini. Tale igitur signum fieri Imperator curat: iubet & illius similitudines praeferre omne̅ exercitu̅ Deinde ad se sacerdotes vocat, de Deo illo, & ratione signi, quod sibi apparuerat, doctrinam ab ijs exigens. Illi de Deo vno, ac Filio suo, de causis aduentus eiusin carne̅, accuratissimè cum instruu̅t. Ipse verò cupidissimè, & cum gaudio quae dicerent illi, animaduertit, & animu̅ ad lectionem diuinarum scripturaru̅ adiungit, coelesti illa visione & admonivione subinde sese confirmans. Signu̅ illud postea Imperator [3010] Maxentio victo, Romam ingressus triumphans intulit, Senatum exhortatus, vt veri Dei cultum amplecteretur. Senatus Imperatoris pedes complectitur, lacrymis obortis colla vexillis in clinat: Christum, cuius & nomen & signum arma triumphantia ostentabant, adorans. Itaq; vt Prudentius lib. 1. concra Symmachum scribit: Tum primùm senio docilis tua secula Roma Eripuict, pudet exacti iam temporis, odit Praeteritos foedis cum religionibus annos. Nicephorus libro septimo, capite 34. anno eo quo Constantinus baptizatus sit, duo decies mille viros, exceptis mulieribus & pueris, ad Christvm accessisse, & baptizatos esse, scribit. Antiochiae paganus Qvidam ex ordine iudicum eius loci, cùm excubans noctu ad praetorium, ex tractu quodam & congerie stellaru̅ ductu in coelo, & descripta, legisset haec verba: Hodie Iulianus in Persia occiditur. siue tum ex nece Iuliani, regligione̅, pro qua tantopere Iulianus depugnarat, falsam esse ratiocinatus est: siue quis alius accessit motus: hac visionis occasione Christianam religionem amplexus est. Zon. Cùm Valens Imper. monachos Alexandrinos persecutionibus adfligi legeprae cepisset: Lucius Arianus continuò monasteria in Aegypto tyrannide aggressus est: alijs???; post alios diuersis supplicijs affectis, alijs pulsis & fugatis, patres monachorum qui tum ambo Macarij erant, Aegyptius & Alexandrinus, exilio multauit. Relegati igitur in insulam quandam Palvdivm, quae neminem Christianum habebat in colam: templum ibi offendunt, quod curabat sacerdos, quem insulani omnes tanquam deum venerabantur. Confestim autem horum praesentia turbati daemones, sacerdotis eius siliam furore corripiunt. Quae omnia subuertens, horribiliter vociferabatur, & ad pios eos viros hospites subinde dicebat: Ad quid huc venistis nos eiecturi? Illi puellam à daemone liberant: restituta̅ sanitati in fide Christiana erudiunt, & conuertunt. Mox etia̅ Sacerdotem ipsum, cum omnibus eius insulae incolis baptizarunt. Atq; hac occasione exilij sanctorum virorum, ea insula Christiana facta est. Ruffinus lib. 2. ca. 4. Socrates lib. 4. cap. 24. Theodoretus lib. 4. c. 21. Sozom. lib. 6. cap. 20. Tempore Attici, Io. Chrysostomi successoris, Ivdaevs paralyticus multis annis, quem nec medicorum ars, nec Iudaeorum preces subleuare poterant à paralysi, dum ex fide baptizatur, liberatus Constantinopoli, & conuersus fuit. Soc. libro septimo, capite quarto. Extat inter opera Athanasij libellus de passione imaginis Christi, in quo commemoratur, Ivdaeos in Syria, in vrbe Berytho imaginem Christi olim à Nicodemo compositam, & vastata Hierosolyma in Syriam translata̅, crucifixisse: & lancea dextru̅ eius latus perfossum, aquam & sanguinem emisisse, & hydriam compleuisse. Eò verò cruore Iudaeos vnxisse paralyticum, & alios quamplurimos aegrotantes, eos???; subitò pristinae valetudini restituros esse. Quam obrem Iudaeos conuersos, religionem Christianam suscepisse, & baptizatos esse à metropolitano, qui etiam cruorem illum vitreis ampullis exceptum, per Asiam, Aphricam & Europam miserit. Sed librum illum Athanasij non esse, facilè ex phrasi agnoscitur. Sigebertus anno Domini 765. hocaccidissse scribit. Cùm Deuterius Arianorum episcopus Byzantij Barba̅ catechumenu̅ baptizare vellet, contra???; fidei regulam & Christi instituitionem hisce verbis vteretur: (Baptizo te Barba in nomine patris, per filium, in spiritu sancto:) aqua quae ad baptizandu̅ fuerat allata, subitò euanuit, & disparuit. Quo viso, Barbas ad orthodoxos tranfiuit: & baptismo iuxta Christi institutione̅ accepto, catholicae ecclesiae sese piè adiunxit. Paulus Diac. lib. 15. rerum Romanarum, in historia Anastafij. Oppidum quoddam est inter Persas & Indos, nomine Tzudadaëro, in quo cùm rex Cabades multas pecunias & preciosas gemmas asseruari audijsset, eius rei vt veritatem cognosceret, ijs???; vnà cum oppido potiretur, nihil intentatum reliquit. Verùm quò minùs quod volebat effi ceret, daemones, qui locum & thesaurum illum inhabitabant & custo diebant, obstitêre. Cum???; Persica magia & euocationibus locum illum daemonibus firmissimè obtinentibus, occupare no̅ posset, per Iudaeorum magiam rem expedire aggressus est. Sed cùm per eos optatis, votis???; suis potitus non esset, per Christianos tan dem se, quod conabatur, confecturum esse arbitratus est, quos aduersus daemones potestatem recepisse audiuerat. Itaque Christianorum, qui apud Persas erat, episcopum ad se vocauit: qui eam ob rem synaxi & conuentu Ecclesiastico popularium suorum coacto, oratione daemones profligauit, & Cabadae sine labore oppidum illud tradidit. Hac re consternatus Persa, supremae dignitatis praerogatiua episcopum illum cohonestauit, cùm ad di vsque tempus Iudaei & Manichaei sedes primarias obtinuissent. Ab eo porrò tempore, vit quicunque vellent, Christianorum sacra fidem???ue amplecterentur, potestatem liberam omnibus permisit, quàm ille antea extremè persecutus fuerat. Theodorus Lector libro secundo Collectaneorum. Nicephorus libro 16. capite 36. Paulus Diaconus libro decimoquinto in Iustiniano seniore. Tempore 10. Chrysostomi Mvlier quaedam Constantinopoli, ex Macedoniana factione, cum marito templum Orthodoxorum ingressa, famulae mandauerat, vt mysteriorum tempore, ad percipiendam synaxin adferret quippiam, quo ipsa vesceretur. Ergo quod à sacerdote acceperat, manu, quasi oratura procumbens, continens, id quod famula attulerat ori in gestum (Nicephorus lib. 13. c. 7. panem communem fuisse asserit) in lapidem in durescere sensit. Prodigio eo territa ad episcopum supplicij diuini metu properans, rem omnem aperuit: lapidem simul, morsus vestigia habentem, ostendens: ac poenitentiam lacry mis testata, cum marito se consensuram deinceps promisit. Sozomenus lib. 8. cap. 5. Constantinopoli Iudaei cuiusdam Vxorac Filivs, hac occasione baptizati, & fidem Christi amplexi sunt. Moris erat Co̅ stantinopoli eulogias, seu panem benedictum pueris scholam frequentantib. distribuere. Cum quibus fortè fortuna Iudaei cuiusdam vitriarij filius vnà accessit, & de reliquijs benedicti panis comedit. Parentibus morae & absentiae causam à puero sciscitantibus, puer vbi fuisset, & quod comedisset, patri fignificat. Paterira commotus, eam ob rem puerum in ardentem furnum, vbi vitrum formari solebat, inclusit. Mater verò cùm diu cum summo animi dolore filium per ciuitatem quaesitum, inuenire non potuisset, triduò pòst stans ad mariti officinam, lacry mabili voce filium vocat. Mox puer agnita matris voce è furno respondet. Mater apertis foribus, videt puerum illaeso corpore in medio ardentium stare carbonum. Qui interrogatus, Cuius opera fuisset seruatus? respondit: Mulierem quandam purpura vestitam, crebrò ad se venisse, & porrecto cibo, & auqua carbonibus vicinis extinctis, se conseruasse. Hac re Iustinianus Imp. cognita, filium matrem???; baptizari, patrem verò vt homicidam necari iussit. Euagrius lib. 4. cap. 36. Cedrenus sub Iustino Curopalate. Dùm apud Iberos Asianos ad Euxinum habitantes (qui hodie Georgiani dicuntur) mulier Christiana captiua vitam pudicam duceret, & dies ac noctes in oratione consumeret: ad mirationi Barbaris fuit. Quibus sciscitantibus, cur tantoperè se affligeret? Ita se suum Deum colere, respondit, qui Christus esset. Nihil ex hoc amplius admirati Barbari, quàm nouitatem nominis, mulierculam in honore habuerunt. Mo???gentis erat, paruulos, cùm aegrotarent, per vicinas domo??? à matribus circumferri, remedia exquirentibus. Mater quaedam cùm puerum aliquandiu circumtulisset, nec salutare quicquam inuenisset, captiuam adiens eius opem petijt. Illa so humani nihil scire testata est, sed Deum quem coleret, Christum, desperatam ab hominib. salutem posse conferre, paruulum???; cilicio suo superimponens, & orationem ad Deum fundens, sanum matri reddidit. Impleuit vrbem sancti rumor, & ad reginam perlatus est, quae dolore quodam afflicta ad captiuam se ferri curauit, cùm illa regiam domum ingredi recusasset. Reddita est regiae sanitas atque admonita vt in Christum crederet, & cum coleret, qui salutem praebuisset. Rogauit regina virum, vt Christiamus efficeretur. Quod quanquam ille promisisset, segnis tamen erat, nec saepiùs ab vxore commonitus baptizari curabat, non tam fidei hostis, quàm dubius. Contigit eum in altissimas syluas ire venatum. Quo cùm peruenisset, coorta subitò tempestate, ita tenebrae cuncta operuêre, vt nec ipse comites cerneret, nec cerneretur ab illis. Ignarus quid ageret, promissionis coniugi factae recordatus est, Christum???ue rogauit, vt si Deus esset, ex tantis sese periculis eriperet. Nec mora, dies reddita est, & rex ad vrbem incolumis perductus. Qui reginae quae gesta erant miraculi loco exposuit. Vocatur captiua, audit consilium eius. Illa reijcienda idola, & Christum colendum dicit, ei???ue supplicandum, & basilicam faciendam. Conuocato populo rex Euangelium praedicat, & nondum sacris initiatus, fit suae gentis apostolus. Credunt viri per regem, feminae per reginam: constituitur templum magni operis, & eleuato murorum ambitu, columnae collocantur. Sed prima ac secunda erecta, terti??? nullis machinins erigi potest, nullis???ue viribus. Cùm ad noctem vsque laboratum esset, recedentibus omnibus sola captiua apud templum in oratione perseuerat. Postera die, prim??? luce, redeunte populo, columna reperta est super basim in aëre suspensa, quantum esset vnius pedis spacium. Mirantibus ac stupentibus omnibus, sensim supra basim suam, nullo contingente, descendit. Mox reliquae columnae magna facilitate erectae & collocatae sunt, perfectum templum: & populi fide confirmata, suadente captiua, totius gentis legatio ad Imperatorem Constantinum mittitur: res gesta exponitur, & sacerdotes petuntur, qui ceptum erga se munus impleant. Ferunt Constantinum non minùs hoc nuncio laetatum, quàm si gentes Romano imperio incognitas vicisset, Iberis iucundissimo vultu satisfecisse. Ruffinus in Ecclesiastica historia haec sibi Bacchurium ipsius gentis regem narrasse affirmat Hierosolymis, cùm Palaestini limitis ducem ageret. Ruffinus lib. 1. c. 10. Socrates lib. 1. cap. 20. & Sozomenus lib. 2. cap. 6. Mirum verò est, Theodorctum lib. 1. c. 23. miraculum columnae praeterire. Multae Barbarae gentes maximo numero Thraciam egressae in Asiam irruerant, contra Romanos bellum molientes. Sacerdotes captiui abducti plurimas ex ijs conuerterunt, cùm aegrotos eorum Christo inuocato curarent, & vita inculpabili virtutibus???; illis essent admirationi. Sozom. lib. 2. c. 6. Tempore quo Longobardorum duces Galliam inuadebant, in vrbe Nicaea co̅clusus & cathenis co̅strictus fuit Hospitius anachoreta vir vt pietatis doctrina & miraculis clarus, ita vitae sanctimonia & victus temperantia spectatissimus. Hic singulari Deispiritu longè antè praedixit, Longobardos in Galliam venturos: & ob enormem ac quotidie ingrauescentem hominum impietatem, & Extremam erga Dei verbum ingratitudinem, septe̅ euersuros Galliae ciuitates. Cupiens autem seruari suos monachos, & ex imminenti exitio liberari, iubet eos vrbe aliò excedere, & secum quae haberent exportare: iam enim barbaram gentem aduentare. Monachis inde profectis irruit Longobardorum exercitus: qui dum omnia (vt fieri assolet) armis ferro???; vastarent, ac in quirerent, veniunt ad coenobiu̅ vbi Hospitius inclusus erat. Quem cùm per fenestram è turri prospectare viderent, nec facilè accedere ad eum possent, duo co̅scenso & aperto tecto, eum in turri cathenis obstrictum, ac cilicio inuolutum offen derunt. Cùm autem quaererent causam vinculorum eius: ille homicidam se esse, & omnium criminum reum apertè, sed falsò, fatetur. Tum alter militum educto gladio, & extensa manu, caput ipsi amputare conatur. Verùm cius dextera in ipso ictu co̅festim immobiliter suspensa exarescit, gladio humi delapso. Socij eius rei inso lentia stupefacti, magno clamore ab Hospitio, quid sibi faciendum esset, flagitant. Ille diuina virtute arefactum brachium eius pristinae sanitati restituit. Hoc miraculo Longobardvs miles permotus, Christi fidem complexus, ad finem suae vitae religiosissimè coluit & professus est. Paulus Diac. lib. 3. de. Gestis Longobardorum, capite primo, Regino lib. 1. Bonfinius Decadis 1. libro 7. Alaphio quidam à daemone correptus, cùm nec Ethnicorum nec Iudaeorum superstitiosis ritibus & incantationibus sanari potuisset: ab Hilario monacho ad Christianorum regligionem cum omni familia conuersus est. Sozomenus lib. 7. cap. 15. Saracenorum princeps Zocomvs, ad celebrem quendam abijt monachum, quaeritur se prole destitui: quòd Saraceni maximè infamiae loco habent. Monachus prolem certa̅ promittit, si in Christum credat principem bono esse animo, & in regia̅ suam reuerti iubet. Interea pro principis sobole preces assiduas ad Deum fundit. Exauditur, ac nascitur suo tempore Zocomo filius haeres. Hic euentus ocafio fuit, vt & religionem Christiamorum Zocomus acceperit, & subditis suis fimul omnibus eandem amplecti praeceperit. Sozom. lib. 6. c. 38. Rossi à Basilio Macedone circa annum Domini 875. bello afflicti, pacem petierunt. Quam cùm illis daret, postulauit vt doctrinam Christi amplecterentur. Ergo episcopum ad eos misit. Is primùm docere eos de Christo, eius???; miraculis, quibus doctrinam Euangelij confirmatam aiebat. Illi vicissim ad miracula potiùs, quàm ad doctrinam attenti, negabant seposse nouum dogma amplecti, nisi Christus etiam sibi signum ederet. Episcopus iussit eos signum postulare, quod vellent. Petuntilli, vt librum, in quo doctrina scripta esset, in ignem conijciat, ac si contra vim flammarum eum integrum praestet Iesus, se credituros in eum promittunt. Rogus accenditur, episcopus librum in ignem ponit in quiens: Glorifica nomen tuum, Christe Deus. Ibi cùm flamma codici pepercisset, Barbari, verbo fidem adhibentes, baptismo initiati fuêre. Zonaras tomo 3. Sub imperio Theodorae & Michaëlis, circiter annum Dom. 851. seu 860. iuxta Cromerum de Polonis lib. 3. cap. 1. tota Bvlga rorvm gens, Christiana facta est, huiusmodi de causis. Soror Bogoris principis Bulgariae capta, Constantinopoli in aula versabatur. Cùm autem erudienda doctoribus esset commissa, literas & prima elementa fidei Christianae didicit, ac baptizata est, & pro Olha dicta est Helena: vt patet ex Annalibus Russorum. Reuersa in Bulgariam, fratri commendat religionem Christi, & crebrò de ea cum illo sermonem confert. Sed ille patrias superstitiones defendit. Interea pestis regionem inuasit, ac tam crudeliter vndiq; grassabatur, vt libitina non sufficeret. Anxius rex sororem rogauit, vt huic malo remedium cogitaret. Quae solum Christum seruatorem populi pereuntis asseruit. Inuocato itaq; auxilio Dei, vt pestis sedaretur, rex baptizatus cum populo, omnes Christiani effecti sunt: accersito quodam sacrorum pontifice, à quo mysteria fidei acceperunt: Sacerdotes & magistri ethmicae superstitionis, seditionem concitauerunt aduersus regem. Sed is auxilio Dei munitus, hostium im petus sustinuit, & suis omnibus persausit, vt infidem Christi consentirent. Zonaras tomo 3. & Cedrenus. Tempore Caroli Magni, Bero II. Suecorum rex fidem Christi amplexus est: verùm populus paulatim ad religionem Ethnicam redijt. Ericvs Aorsol siue Stenchillus, iterum de amplianda Ecclesia Christi in suo regno cogitauit, tali occasione, Sacrificulus ethnicus, spectante populo, sacrificia idolis oblaturus subita caecitate percussus est, ne posset, quod ceperat, perficere. Is diuinam vltionem agnoscens, & ad Christum se co̅uertens, miraculosè visum recepit. Gratus igitur Christo benefactori, cepit fieri praeco Christianaes religionis. Quae res vniuersum populorum commouit, vt salutare lauacrum suscipe ret. Rex Ericus protinus à Metropolitano Bremensi duos accersiuit doctores, Adaluardum & Stephanum. Olanus in hist. Sept. libro 17. Anno Christi 613. cùm Edilbertus rex Cantuariorum, qui primus Ecclesiae in Anglia hospitium dederat, mortuus esset, silius eius Cadbalo, seu Cadualda, non solùm Christi fidem recipere recusauit: verùm etiam dissolutissimè viuens, vxorem patris sui duxit. Quo scelere occasionem dedit suis subditis, ad gentilium superstitiones reuocandas. Ad eam rem etiam non parum adiumenti afferebant tres Sigeberti silij palàm ethnici. Saeuientibus igitur regibus illis, coacti suntpij doctores aufugere ex Anglia: & iam Mellitus ac Iustus in Gallias redierant. Cùm verò Laurentius quoq; ipsos sequi vellet; & iam fugam adornaret: ecce noctu visio ipsi apparuit, quae duriter ipsum flagellans, minas insuper addidit, ne propter vitae pericula gregem suum desereret. Illud cùm mane regi Cadbaldo significaret, simul vibices ipsi in corpore ostendens, flexit eum, vt illegitimo coniugio abdicato, fanis???; idololatricis destructis ad pietatem rediret. Inde Ecclesia collapsa restaurata est, & reuocati sunt Iustus ac Mellitus ex Gallijs, qui post annum in sua loca redierunt. Beda Ecclesiasticae historiae lib. 2. cap. 5. & 6. Australes Saxones, quorum tota prouincia suit diuini nominis & fidei ignara, conuersi & baptizati sunt per Vilfridum episcopum exulantem. Quo docente & baptizante, cùm anteà per tres integros annos nulla in eam regionem pluuia decidisset, & inde magna esset fames secuta, adeò vt homines passim interciderent: subitò largissimus imber descendit, quo refloruit terra, & redijt viridantibus aruis annus laetus & frugifer. Beda lib. 4. Angl. hist. cap. 13. Somnio. Constantia, Constantini Magni Imp. filia virgo iam adulta, medicínam vlceri insanabili, quo vehementer affligebatur, ex quirens, amicorum monitu ad sepulcrum S. Agnetis virginis & martyris itempesta nocte accessit, ac licèt gentilitate adhuc imbuta, tamen credula, vt S. inquit Ambrosius, animi intentione preces fideliter fundere cepit, ac repentina somni suauitate correpta, in quiete sibi audire visa est Agnetem praecipientem, vt in lesum Christum crederet, & certam ab illo va??? letudinem expectaret. Diuino viso virgo paruit, & continuò sanitati pristinae restituitur, domum???; reuersa receptam valetudinem patri gratulatur. Qua re cognita tota ciuitas coronata in laetitia magno cum infidelium dolore versatur. Itaq; tum multis ex aula Imperatoris baptismum ab episcopo Syluestro accepit, atq; ibi templum S. Agneti, & sibi Mausoleum, patre impensam suppeditante, construxit. Sigonius libro 3. Imp. occid. Gennadivs Medicus Carthagine̅sis, immortalitais animorum argumentum certissimum in somnis accepit. Vidit enim bis per quietem iuuenem, qui primò vrbem pulcerrimam ei ostendit: deinde postera nocte reuersus petijt, An eum agnosceret? respondit: Et nosse se illum, & somnij meminisse. Iterum ab eo interrogatus, Vbi eius corpus esset & quid ageret? Cùm respondisset, In lecto ese ac dormire: argumento, cui responderi non poterat, didicit, quem admodum tunc dormiens cernebat per quietem, quamuis clausis oculis corpus in lecto iaceret: ita vita functo homine crederet eius spiritum viuere, ac videre posse, quamuis tumulo clausum corpus in lecto maneret. À somno igitur excitatus, hoc oraculo, vt rectè crederet, monitus est. Fulg. lib. 1. cap. 5. Praedicatione. Cùm Tvrbae irruerent in Dominum Iesum, vt audirent verbit Dei, sedens docebat de nauicula turbas. Petrus cum socijs, deductis ad terram nauibus, ijs???; relictis, secuti sunt Dominum. Lucae 5. Maria soror Marthae, sedens iuxta pedes Domini audiebat verbum illius: & audiuit tandem Dominum dicentem: Maria optimampartem elegit. Lucae 10. Audientes Gentes quòd Iudaei repellebant verbum Dei, & quòd Paulus & Barnabas volebant praedicare eis, gauisi sunt, & crediderunt quotquot erant praeordinati & vitam aeternam. Act. 11. Qvidam Lystrensis, qui nunquam ambulauerat, audiuit Paulum loquentem. Paulus autem videns quòd fidem haberet, vt saluus fieret, dixit ei: Surge super pedes tuos rectus. Exilijt ergo & ambulauit. Lydia purpuraria ciuitatis Thyatyrarum, Philippis Macedoniae à Paulo Apostolo conuersa ad fidem Christi, hospitalitate mira pios omnes fouit. Act. 16. Veniens Paulus Berrhoeam, intrauit Synagogam Ivdaeorvm, [3012] & quidam susceperunt verbum omni auiditate, quotidie scrutantes Scripturas, an haecitase haberent. Act. 17. Cùm audissent Athenienses Paulum loquentem de resurrectione mortuorum, quidam irridebant, quidam verò dixerunt: Audiemus te de hoc iterum. Sic Paulus exiuit de medio eroum. Quidam verò adhaerentes ei crediderunt, in quibus Dionysius Areopagita, & mulier nomine Damari, & alij cum eis. Actorum 17. Aqvila cum vxore Priscilla Corinthi à Paulo Apostolo coneursus. Act. 18. Petro Hierosolymis Christum euangelizante, die vno tria millia Ivdaeorvm baptizata sunt: & quidem in tanta fidei vnitate, vt omnia inter eos communia haberentur. Altero etiam die eorum qui Christo credidere quinq; milliu̅ numerus fuit: indies praeterea crescente multitudine, de synagoga ad ecclesiam, de circumcisione ad baptisma salutis confluentium. Marul. lib. 2. cap. 6. Sab. lib. 5. cap. 4. Magorum princeps Simon Samaritanos praestigijs dementabat, & eò temeritatis proruperat, vt se Dei virtutem magnam diceret. At cùm Philippus diaconus illo accessisset, & Euangelium Christi miraculorum operationibus confirmasset, Samaria verbum Dei accepisse dicitur, & ad baptismum simul venisse. Simon vbi se Philippo longè inferiorem vidit, & ipse credere se dixit, baptizari???ue voluit: non fidei ardore, sed operum, quae ipse facere nequibat, cupiditate, ratus, recepto baptismate se etiam aequè grandia admiranda???; facturum. Marul. lib. 2. cap. 9. & Sab. lib. 5. cap. 4. Quidam Cyprij & Cyrenaei, cùm introissent Antiochiam, loquebantur ad Graecos, annunciantes Iesum, multus???; numerus coneursus est ad Dominum. Act. 11. D. Ioan. Chrysostomi opera Scytharvm plurimi Constantinopoli, ab Arianismo ad sanioris doctrinae puritatem reuocati sunt, id???; hac ratione. Substituti sunt aliquot Scythicae linguae presbyteri, diaconi & sacrorum lectores, ijs???; vna ecclesia assignata, in qua cùm sinceram doctrinam fideliter & perspicuè traderent, multi qui aberrauerant, in rectam viam sunt reducti. Theodoretus eodem libro, cap. 30. D. Avgvstinvs Mediolani Ambrosij praedicatione & hortatu, Manichaeorum impietatem execratus, cui suerat ab initio addictus, annos duo detriginta natus (alij quadriennium adijciunt) ad fidem conuersus est. Eum Ambrosius baptismi lauacro extulit, vbi medio actu pius ille antistes canticum exorsus: Te Deum, inquit, laudamus: cui statim illud subiecit Augustinus: Te Dominum confitemur. Mox diuino afflati spiritu alternis ambo versibus carmen peregêre. Marulus lib. 2. cap. 11. & Sab. lib. 9. Enn. 7. Heduino rege Northanymbrorum conuerso à Paulino, tantus fuit feruor Popvli, vt cum rege & regina expatiatus quonda̅ Paulinus ad villam regiam à summo mane ad seram noctem confluentem ex omnibus viculis populum incredibili numero & docuerti, & in proximo flumine Gleni baptizarit. Beda lib. 2. hist. Anglorum cap. 14. Ad Sclavos & Polonos Cyrillus & Methodius propagarunt doctrinam Christi, & vernacula lingua sacra institueru̅t, anno Domini 861. Funccius, Aeneas Syluius libro 1. cap. 13. sub Arnulpho. Inter Danos intestino bello orto, Harioldvs seu Eueldus regno exutus, ad Ludouicum Pium Imper. confugit, anno D. 815. Apud cum de religione Christi institutus, remittitur in Dania̅ cum Ansgario monacho. Sed neq; rex, neq; Ansgarius à Danis tum receptus est. Harioldus ad Ludouicum reuersus, cum vxore & filijs baptizatur Mogunti à Rabano, & parte quadam Daniae à Francis occupatae donatur, anno D. 825. Sigebertus, Scotus, Cranzius, Gaguinus, Martinus in Chronico, Aimoinus lib. 4. cap. 113. Ansgarius etiam Hamburgi episcopus constitutus, sedulò cum suis laborauit de Danorum conuersione: ac ad eam rem homines idoncos in scholis praeparauit. Tandem sub Ludouico II. ad Ericvm regem Danorum missus, cùm de alijs, quae erant apud eum expedienda tractaru̅ esset, petijt ab eo vt sibi liceret populum eius de Christi fide docere: & impetrauit edictum: Ne quis volentes baptizari, & sidem Christi amplecti, impediret. Hoc priuilegio fretus, ecclasias erexit, & sacerdotes ac doctores ad messem faciendam misit. Helmodus capite 5. de Sclauis, Saxo de Danis, Cranzius im Metropoli libro 1. capite 41. Ioannes Magnus libro 17. capite. 2. Reprehensione. Vsthazares regis Saporis quondam paedagogus (vt Nicephorus ait) à Christo defecerat, regi gratificatus. Eum, dum ad carcerem Simeon episcopus Persarum ducitur, videns sedentem fortè ad ostium regiae domus, excandescens, grauiter verbis increpauit, quòd cogi se ad adorandu̅ Solem passus esset. Vsthazares hac obiurgatione motus, lapsum fuum acerrimè dolens, & à Deo peccati veniam precatus, professionem abiectam repetijt. Res defertur ad regem. Conatur eum rex partim blandè, partim minaciter reuocare: sed nihil effecit. Indignatus tandem glaido caedi mandat. Lectione. Romae Secvndianvs Togatus, praefectus Decij Verianus item pictor, & Marcellimus orator eloquentissimus, cùm versus illos Vergilianos ex oraculis Sibyllae descriptos legissent: Vltima Cumaei venit iam carminis aetas, &c. & constantiam Christianorum exactè cognouissent, adflati diuino Spiritu, religionem Christi ad martyrium vsq; sub Decio professi sunt. Vincentius lib. 10. c. 50. Ijsdem quoq; carminibus Pp. Papinianus Statius uinior poëta ad Christum co̅uersus scribitur a Dante Aligero. Gyrald. Dialog. 4. Hist. poët. Ioannes Damascenus, Mesuae Iudaei filius, Iudaeorum omniu̅ doctissimus, Hebraicis Graecis???; literis aequè eruditus nemine cogente contulit sese ad Christianismum, & quia scripturas percalluit, ideo credidit in eum quem in ijs scriptum reperit. ipso dicente: Scrutamini scripturas, illae sunt quae testimoniu̅ perhibent de me. Et iterum: Si crederetis Mosi, crederetis forsitan & mihi. Marul. lib 2. cap. 7. Inuestigatione. Fl. Iosephvs Matathiase F. Iudaeus, historicus clarissimus, annum aetatis sextum decimum ingressus, trium sectarum quae apud Iudaeos tum erant, Pharisaeorum, Sadducaeorum & Essenoru̅ placita omnia, duro victu & magno labore expertus, cum Bano insuper eremita magni nominis, qui frondibus vestiebatur, radicibus vescebatur, lauacris frigidis aestum libidinis restinguebat, per triennium vixit. Id quod ipse in suae vita testarur. Edvinvs vel Heduinus Northumbriae rex in Anglia, cùm ab vxore Ethelberga, & Paulino antistite, & Honorio pontifice ad pietatem Christianam capessendam incitaretur, non priùs parére voluit, quàm doctissimorum virorum disputationibus auditis, Christianam religione̅ rationi magis consentanea̅ esse didicit. Voluit itaq; Deus fortè hunc regem, qui id temporis sapientissimus habebatur, rectè priùs suam religionem haesita̅do perpendere, quemadmodu̅ apostolus Thomas olim in exordio crescentis Euangelij fecerat, quàm illam reciperet: quò scilicet alij nihil postea suspicantes quin vera esset, multò cupidissimè animos suos eadem perfunderent. Polydorus lib. 4. At Fulgosus lib. 1. cap. 4. tribuit hoc Ethelberto Cantiorum regi, inuitante illum ad fidem Gregorio Magno per Augustinum monachum. Disputatione. Berilivs, Bostrenae Arabiae vrbis praesul, Seruatorem nostru̅ ante humanitatem no̅ extitisse, nec propriam diuinitatis substantiam, sed tantùm Patris in se habuisse censebat. Cuius errorem Origenes ita repulit, vt tandem eum ad meliorem mentem reuocarit. Eusebius lib. 6. D. Avgvstinvs Manichaeorum haeresi infectus, cùm Fausto illorum episcopo dubia multa, quae de coelo & siderib. contra fidem mathematicam Manes scripserat, proponeret, & ille auctoritate tantùm Manetis pugnarer, philosophicas demonstra tiones se planè ignorare fateretur, quem tamen alij omnium disciplinarum peritissimum iactabant: suspectum & doctore̅ & doctrinam Manichaeorum habere cepit, cùm theoremata eius de rebus natalibus (quorum cognitionem quoq; ad pietatem facere assereret) & sensui & rationi reliquorum philosophorum contraria esse videret. Veritatem enim omnem, à quocunq; quacunq; de re proferretur, à solo Deo pendere, sibi certò persuadebat. Quòd si Manes in naturalium cognitione mendax esset, in diuinis multò magis mendacem esse posse suspicabatur, quamuis se spiritum Dei sanctum esse iactaret. Connulsa ergo hac impietaris illius basi indies inde magis magis???; ab ea declinare cepit, lib. 5. Confessionum cap. 7. Recaredvs rex Vestgothorum im Hispania, patri suo Leonegildo, Arianae sectae defensori acerrimo, longè dissimilis. Septuaginta duorum episcoporum synodum anno Christi 594. per Hispanias, Franciam, Italiam???; conuocandam curauit, in qua de Christi diuinitate constitueretur. Ibi Leander Hispalensis Pontifex, cum Fulgentio & Isidoro episcopis adeò confutatuit sectam Arianam, vt Recaredus ipse cum proceribus, & omni gente sua renunciaret paterno & gentili errori, & catholios sacerdotes ab exilio reuocaret. Io. Magnus li. 16. c. 10. Bessario Trapezuntius, D. Basilij institutum professus, patriarcha Nicaenus, in concilio Ferrariensi sub Eugenio IV. primus Graecorum errorem de S. S. processisse reliquit, vnà cum Isidoro archielpiscopo Rutheno, & ipsum quoq; Imp. Graecorum suo exemplo mouit. Itaq; ab Eugenio Cardinalis creatus, legationibus varijs obitis, tandem è Gallia reuersus à Ludouico XI. rege re infecta, Rauennae prae moerore obijt. Hieron. Garimbertus in Vitis Pontificum. Victorijs. Achior Ammonitarum dux, co̅specto Olofernis capite à Iuditha abscisso, se cum tota sua familia circumcidi fecit. Iudithae 14. Regio est vltra Aegyptum prope India̅ Aethiopiae, cuius popu [3013] li Azumitae appellantur, ad quos Romaniper Aegyptum interiacentem negociationis causa transire solebant. Inter Aegyptum verò & Azumitarum regionem, Homeritarum terra interiacebat, in qua plurimi erant Iudaei. Hi regi suo Domiano persuadebant, vt Romanis mercatoribus transitum prohiberet. Rex Iudaeorum obsequens consilijs, plurimos Romanos mercatores interferit. Vnde negotiationes Azumitarum ac Indianorum detrimentum pati coepêre. Rex Adad motus querelis Azumitarum ac Indianorum, Homeritensi regi Domiano ea de causa bellum indixit, voto sese astringens: Si victor ad suos rediret, se Christi fidem, pro cuius populo bellum gerat, publicè suscepturum esse. Praelio commisso, Domiano capto, tota Homeritarum regio in Adadi potestatem venit: qui ad Iustinianum Imp. legatos misit, petitum episcopos & doctores. Ille misit ei Mansionarium quendam Alexandria oriundum, per quem coelestis doctrina est plantara, circa annum decimumsextum Iustiniani. Paulus Diaconus lib. 16. Cedrenus, & Nicephorus lib. 17. cap. 32. Sub Iustiniano, Cedvalda Geuisorum rux, cùm insulam Vectam oppugnaret, votum fecit, si victoria potiretur, se Christianum futurum, & quartam eius regionis partem sacerdotibus daturum. Voti reus, à Vuilfrido in fide instructus, Romam petijt, & à Sergio baptizatus, obijt anno 689. Beda lib. 5. capite 7. Clodovevs, huius nominis primus, Francorum rex, nec Remigij sanctissimi viri monitis, nec Clothildis vxoris precibus atque obtestatione adduci vnquam potuit, vt perfidiam, quam à maioribus imbiberat, exueret. Alemannis congressus, qui Galliam ingentibus copijs inuaserant, quum se ab ijs vinci cernetet: Deus, inquit, quem Clothildis vxor colit, si hodie victor ex hostibus redeo, caput hoc meum, ac gentem tibi omnem trado dico???;. Nec defuit precationi tam piae felix euentus. Victi statim hostes terga vertunt: vt duplex orbi miraculum esset, & victos eos, qui paulò antè victores erant, & regem Christianum factum, qui ab eo nomine tantu̅ priùs abhorrebat. Egnat. lib. 1. cap. 1. Hinc marus in vita Remigij, & Iuo in Chronico sub Leone secundo, Sigebertus in Anastasio, circiter annum Christi 499. Vtilitate, Lucro. Bonifacius Moguntinus episcopus Thvringis, nullum doctorem Euangelicum admittentibus, Christum saluatorem mundi praedicauit, facta irruptione cum exercitu in terram eorum. Vide suprà, Magistri Pollicitatio nibus. Nuptijs inuitati. Vide suprà, Magistri religionis, Coniuges, fol. 3001. Theodelinda, Longobardorum regina, fidei Catholicae studio inflammata, quod ab priori marito rege impetrare nequiuerat, id sibi ab Agilvlfo, quem in societatem thori atque regni receperat, extorquendum exiscimauit. Igitur omni precum genere obtestari illum instituit, vt explosum tot concilijs Arianorum errorem relinqueret, & Catholicam veritatem ascisceret. Agilulfus autem cùm veritate compulsus, tum honesta vxoris voluntate, cui summa se debere omnia intelligebat, adductus, in eius se futurum auctoritate respondit, atque ita Catholicam opinionem suscepit. Regis inde auctoritatem Longobardi sequuti, & qui gentilitatis, & qui haereseos labe erant infecti, Catholica subinde dogmata sunt amplexi. Agilufus quasi superiorum errorum poenitentia ductus, ecclesias & monasteria, quae bello afflicta fuerant, instaurare, ac possessi onibus cumulare, episcopos atque abbates, qui depressi fuerant, ad pristinos redigere honores instituit. Sigon. lib. 1. reg. Ital. ex P. Diac. Brvnechildis Athana gildi Hispanorum regis filia, ab Arianis baptizata, pòst matrimonio iuncta Sigeberto Francorum regi, eius iussu in nomine, indiuiduae Trinitatis rebaptizata fuit. Gregorius Turonensis lib. 4. cap. 26. Idem narratur de sorore Brunechildis. Glassvnita, coniuge Chilperici, fratris Sigeberti. Tempore Constantis, qui fuit nepos Heraclij, etiam prouincia Mildienglorum, id est, mediterraneorum Anglorum sub rege Paeade est conuersa. Is enim viuo patre Penda, illi regioni praefectus, am biuit Aluchfledam filiam Osuuij, regis Northanymbrorum: eius??? connubium impetrauit ea conditione, fi Christianus fieret. Cognoscens igitur de doctrina, & persuasus à filio regis Osuuij, illud non grauatim fecit: & amplexus doctrinam, baptizatus est à Sinano episcopo, cum omnibus qui secum veneratn, comitibus ac militibus: domum rediens, secum duxit quatuor presbyteros, Ceddam, Addam, Bertin & Diurnum: qui palàm in eius prouincia praedicantes, multos quotidie conuerterunt. Penda quoque pater eius, licèt ipse ab antiqua religione nollet recedere, tamen alijs non prohibuit, ne Christiani fierent: imò ipse eos contemsit omnibus modis, quos fide Christi imbutos, opera fidei non habere deprehendit: inquiens, Miseros illos esse & execrandos, qui Deo suo, in quem crederent, obedire contemnerent. Beda lib. 3. cap. 21. Hadevuegim alteram F. rex Hungariae Ludouicus desponderat Vilhelmo, Lupoldi ducis Austriae filio, primam Mariam Sigismundo cum Hungariae regno. Dos erat Polonia: quòd id quoq; regnum erat in manibus Ludouici regis, coëmtum auro ab duce Candido, quisacrum diuae Mariae ordine̅ anteposuit sceptro. Mortuo rege Poloni, Teutonici generis homine̅ regno pariter & speratis nuptijs priuauêre. Erat ex regulis Lituaniae lagail siue Iagello, maior natu duorum fratrum, expers Christianae religionis. Hunc quum virum strenuu̅ & iusti tenacem agnoscerent, fecêre illi conditionem, si vellet sacru̅ subire baptisma cum religione Christi, se regnum illi, & sponsam regiam collaturos. Ille non diu cunctatus, magnas accepit conditiones: baptizatus in ecclesia Cracouiensi, nomen accepit Vladiflai: quod in ea gente vetus, celebre & regium erat. Ita factum est, vt cum rege suo magna Lituaniae pars ad Christianismum peruenerit, inuitata praemijs, quae nullis antea potuit compelli armis. Cranzius lib. 9. Vadaliae. Calamitatibus. Savlvs persecutor ecclesiae Christianae, Damascum profectus, in ipso itinere à Domino conuersus est. Actor. 9. Quis ergo desperet, quamuis impius & crudelis, & omni immanitate praeditus, si Christiani nominis summus persecutor, factus est Christi apostolus? fi vas irae, conuersum est in vas electionis? fi is qui infensissimus fuerat ecclesiae hostis, repentè euasit co̅stantissimus eiusdem ecclesiae propugnator? Sed dices: Ille in via vocatus est, & vt se corrigeret penè coactus est. Quid tu quoties peccatorum conscientia compungeris, nónne vocaris? quoties aduersitate aliqua sollicitaris, nónne cogeris? Quid ergo auerteris? quid reluctaris? Ille increptitus statim obediuit: & tu quaeso ne obdurescas. Ille cùm in terram cecidisset, iussus est surgere, & ciuítatem ingredi, vt ibi audiat quid se oporteat facere: & tu terrenarum cupiditatum malignitate subuersus, iam tandem surge, & ingredere ciuitatem mandatorum Dei, vt ibi discas quid te facere, quid fugere oporteat, vt salutem tibi parare possis. Illi Ananias manum imponens, visum quem cadendo amiserat, restituit. Ananias interpretatur donum gratiae Domini. Hoc donum tibi manum imponet conferens virtutem, vt in spe confirmeris, & visum recipias quem peccando perdidisti. Non visum carnis, ne???; oculorum sed quo Deus videtur, mentis & intellectus: vt demùm cu̅ ipso Paulo gloriari queas dicens: Gratia Dei sum id quod sum: & Gratia eius in me vacua non fuit, sed gratia eius in me manet semper. Marul. lib. 2. cap. 12. & 7. & 7. & Sab. lib. 5. cap. 4. Post necem martyris Sisinnij, Martyrij & Alexandri, in vallo Annonia ad occasum Venetiarum (vt habet Ptolemaeus) operuerat terram maxima caligo: sed & crebra fulmina ingeminabantur. Qua re perterrefacti incolae Pagani, plurimi doctrinam martyrum amplectentes, conuersi sunt. Commemorat Petrus de Natalibus lib. 5. cap. 63. Anno 428. Bvrgvndiones, qui in Germania remanserant quotidianis impressi onibus ab Hunnis exagitati, post agro??? suos incensos, homines???; foedè occisos, caeteris desperatis auxilijs, ad Christu̅ Deum opem im plorantes confugerunt at???; episcopo ex Gallia repetito, se sacro tingi lauacro postularunt. Is, cùm septem dies ieiunij praescripsisset, atq; in fide illos erudiuisset, octauo demùm eos abluit, & cum pace dimisit. Quo facto, ingenti inde fiducia in Hunnos reuersi, cùm Optarum regem Attilae patruum cibo nimio sumto se dirupisse, atq; Hunnos sine duce esse comperissent, facto impetu tanta felicitate pugnarunt, vt Hunnorum decem millia à tribus sint Burgundionum millibus occidione occisa. Ab ilio tempore Burgundiones Christum ardenti studio coluerunt. Sigonius lib. 12. Imp. occid. ex Socrate. Godschalcvs Vandalorum princeps, ex Dania, vbi multos iam annos, ob crudelitatem patria eiectus exularat, reuersus ad Christianam restaurandam religionem, quam priùs extremè oderat, animum adiecit. Huius opera, infinita gentilium multitudo idolo latria abiecta, Christianum nomen amplexa fuit, sacrae aedes reparatae: & hinc inde viros doctos, qui nouellam iuuarent plantationem, conquisiuit: vt Cranzius lib. 3. cap. 1. testatur. Gvrvndvs, seu Gormo. ???othonis filius à rege Britanniae Elfredo captus, cum trigin???a proceribus & maxima turba satellitum baptizatus, ac sortitus est prouincias Orientalium Anglorum, & Northumbrorum. Vincentius libro 34. cap. 40. ex Helinando, sub Ludouico II. Vuilhelmus Malmesburiensis lib. 2. cap. 14. de Anglis. Ignominia. Borivorivs Hostiuitij F. Boëmiae principatu suscepto, diuerterat ad regem Morauix Suatoplucum, partim officij, partim amicitiae parternae confirmandae gratia, venit???ue eo fortè die & tempore ad regem salutandum, quo ille à sacrosancto Dominicae coenae conuiuio, in aulam reuersus mensae acùmbere suae parabat. Reddita igitur salute rex: Ignoscas [3014] (inquit) Boëme hospes, quòd ad prandium hoc nostrum in praesentiarum non inuitére. Nec enim fas est, nec iura Christiana sinunt, reuertenti à mensa viui Dei, eum conuiuam habere, qui mensae deorum mortuorum accumbere, de???; illorum sacrinficijs participare soleat. Proinde si tibi, nostra conuiuia arrident, fac vt simul tibi nostra etiam arrideat religio. Ac tum demùm noster eris, & valde gratus conuiua. Pupugerunt ista animum Boriuorij, sed magis adhuc eidem cogitationem de mutanda superstitione iniecerunt honores ab Arnulpho Caesare ipsi Suatopluco habiti, postea quam religione Christiana initiatus fuit. Nam tanta inde Arnulphus beneuolentia, tanto???; fauore Suatoplucum prosecutus est, vt in gratiam eius venire in Morauiam ad diem non grauaretur, ad quem inuitatus erat, filiolum eius è sacro fonte leuaret. Ibi hac praeterea in illum vsus est liberalitate, vt tributu̅ illi attribueret, quod Princeps Boëmiae Caesari tunc pendebat. Cùm itaque non solum honorificam Boriuorius, sed etiam fructuosam videret esse religionem Christianam, ad illam vehementer aspirare coepit. Sed meliore mox spiritu afflatus fuit, quum diuum Methudiu̅, diui Cyrilli collegam, ambos Morauiae & primos antistires, de fide & religione Christiana disserente̅ audiuit: Alios videlicet honores, & alia praemia cultoribus illam suis polliceri, neutiquam fluxa & caduca, sed planè stabilia atque aeterna, si quis illa per baptismum; qui fidem perficit, consummauerit. Adfuit Spiritus sancti gratia, animum???ue Boriuorij luce fidei Christianae sic illustrauit, vt ibidem, statim, cum bene multis suis clientibus, aqua salutari à Methudio tingeretur: dein de vxor quoq; eius, cui Ludmillae nomen, in Boëmia ab eodem tincta fuit, & magnus praeterea Boëmorum vtriusq; sexus numerus ad baptismum confluxit. Dubrauius lib. 4. Picturis. Bogoris Bulgarorum princeps, supra modum venationibus delectabatur, quibus cupiens non tantùm cùm venatum exiret perfrui, sed etiam in otio: nouam domum aedificauit, & monachum Methodium, Roma oriundum, pingendi???ue artificem, historijs eam totam exornare iussit: diuinóque instinctu factum est, vt non diceret nominatim quae animalia depingi vellet: sed pingere suo arbitratu, modò terribilis esset pictura, iuberet. Monachus secundum Christi aduentum depinxit, quòd nihil eo terribilibus sciret. Princeps ab hac parte videns iustorum coetum expressum, ab altera impiorum supplicia perpetientium, edoctus???ue à pictore quid sibi ista vellent, illicò suam eiurauit superstitionem, & intempesta nocte baptizatus est. Contra eum proccres Bulgarorum insurrexerunt. Eos ille parua suorum manu, crucis signo praelato: re???ue inopinata territos ad fidem Christi perduxit. Cedrenus. Coactione, Armis. Theodosio iuniore imperante, Macedoniani plurimi relicta haeresi ad sinceriorem doctrinam reuocati sunt Constantinopoli, Cyzici, & in Hellesponto. Nam à Constantinopolitano episcopo, qui erat Nestorianus, ecclesiae Macedonianis ademtae fuêre, nec congressibus publicis locus relictus: quare permoti sunt, vt quidam ad saniorem doctrinam reuerterentur. Nicephorus lib. 14. cap. 31. Anno Christi 912. Normanni fidem Christi amplexi sunt, atq; Rollo primus ipsorum dux constitutus est. Verùm is ab agnita veritate deficiens, & tumultus ciens, ab Henrico Aucupe in ordinem redactus, imperata facere, & religionem Christi profireri coactus, in baptismo Roberti nomen accepit. Lazius. Godefridvs rex Normannorum, & rex Danorum Sigfridvs, cum numeroso exercitu in Gallias progressi, à Carolo III. obsidentur. Cùm autem in angustias sese redactos cognoscerent, foedus cum Carolo ineunt, fidem???ue Christi sulcipiunt, & baptizantur: Gislam Lotharij filiam vxorem ducit Godefridus, ei???ue Frisia prouincia restituitur. Anno Domini 884 iuxta Sigebertum, & Reginonem lib. 2. Lupoldus Bebenburgensis. Zuentibaldus dux, Moravis victis Vuithungum episcopum dedit, qui eam gentem ad fidem Christi co̅uerteret. Theodomarus episcopus Iuuauiensis ad Ioannem Pontificem. Venedi bello superati à Regulis Boiorum, qui iussu regis Dagoberti tribus exercitibus ipsorum regionem inuaserant, coacti Christianae religions iugum susceperunt. Auentinus Annalium Boiorum lib. 3. Rvgiani, qui Archonem vrbem primariam incolebant, expugnationis vehementia fracti, ab Erico Danorum rege, cùm de religione Christiana recipienda fidem dedissent, pacis conditiones aequiores impetrarunt. Primùm itaque solenni ritu sacro flumine ablui iussi, stagnum non tam initiandae religionis, quàm pellendae sitis ardore petentes sub specie sacrorum, fessa obsidione corpora refecerunt. Datus est quoque ijsdem antistes, qui cultioris vitae normam praescriberet, & nouae religionis rudimenta traderet. Verùm illi non multò pòst ad suam idololatriam redierunt. Tandem Valdemarus rex denuò eorum castro expugnato, hac eos lege inter caetera recepit, vt simulacro cum omni sacra pecunia tradito, captiuos Christianas ergastulo liberatos absque redemtionis precio dimitrerent, omnia???ue verae religionis sacra Danico ritu celebranda susciperent, atque agros latifundia???ue deorum in sacerdotiorum vsus conuerterent. Quin & principum scribae in vrbem immissi, qui sacerdotali ministerto rudem religionis populum Christianis assuefacerent sacris, eius???ue sacrilegis sensibus sanctitatis disciplinam ingererent. Saxo Grammaticus libro decimoquarto Danicae historiae, & Cranzius libro quinto, capite decimoquinto & decimosexto, Vandaliae. Rugianorum princeps Iaremarvs, anno 1168. de vero Dei cultu edoctus, magno desiderio baptismi sacris initiatus, non solùm reliquae multitudini pietatis illustri praeijt exemplo, verùm etiam docendi munere est perfunctus ac quia prae caeteris Sclauis Rugianorum gens durior, prauaeque religionis tenacior esset, nonnunquam minis ad officium eosdem coëgit. Helmoldus libro secundo, capite duodecimo hist. Sclauorum. Boemi à Carolo iuniore, anno Domini 805. bello fracti, & Francis subiecti, ceperunt paulatim ad fidem Christi assuefieri: ac Ludouicus rex Germaniae, quatuordecim duces Boëmorum curauit baptizari: ac Bathuricum Reginoburgensem episcopum, iussit plantandis Ecclesijs in ea gente operam nauare, anno Domini 846. Sigebertus. Auentinus libro quarto, Marrinus in Chronico, haec sub Ludouico Pio, ad annum Domini 816. ponit. Vbi. Evnvchvs Candacis Aethiopum reginae Aethiops, à Philippo Apostolo in itinere baptizatus fuit. Actorum 8. RELIGIONIS CONSERVATIO. Divina, Miracvlosa. Basilivs episcopus, Valentem Imp. increparat, quòd ecclesiam quandam, quae Christianorum iuris erat, tradidisset Arianis. Ceptis iurgijs eò deductares est, vt ad quorum precatione̅ clausae ecclesiae fores per se patefierent, illis eius possessio cederet. Arianis tribus diebus frustrà orantibus: Basilius precatus, leui bacillo portas tetigit, dicens: Attollite portas principes vestras, & eleuamini portae aeternales, & introibit rex gloriae, & statim fores oblsecundanter patuerunt. Iccirco nemine refragante, ecclesia adiudicatur Christianis, & plerique etiam Arianorum relicta haeresi fidelibus sese iunxêre: quòd solis illis apertum esse coeli aditum dicerent, ad quorum inuocationem sic aperiri ecclesiae aditum viderant. Marulus libro secundo, capite 11. Sabellicus lib. 5. cap. 4. hoc Evsebio episcopo tribuit. Prvdens. Pvta Dispvtando, Scribendo. Consale Tit. Certaminum Theologicorum, f. 1533. illic ratio habetur Theorici habitus: hîc verò ipsius Religionis, à qua erga Deum iusti vel iniusti dicuntur esse. Cùm Romam Gothorum rex Alaricus euertisset: deorum falsorum cultores, in Christianam religionem cladem hanc referre conantes, solito acerbiùs & amariùs Deum verum blasphemare coeperunt. Proinde D. Avgvstinvs exardescens zelo domus Dei, aduersus eorum blasphemias, vel errores, libros de Ciuitate Dei scribere instituit. Testis ipsemet lib. 2. Retra ctationum. Sed & Orosio auctor fuit historiae Romanae conscribendae, vt non paucioribus olim, cùm idolis, qua̅ nunc, cùm Christo seruirent, calamitatibus conflictatum imperium constaret. Libro Quaestionum veteris & noui Testamenti, quaestione 114. Augustinus instruit Christianos, quomodo Paganorum obiectionibus respondere debeant. Sisebvtvs, Gothorum rex, in Hispania, archiepiscopum Hispalensem Isidorum rogauit, vt conuocato concilio, suborientem haeresem Acephalorum examinaret, & condemnaret. Aderat in eodem concilio rex, in diuinis & humanis literis instructissimus: qui cum summa eruditione summam clementiam coniungens, omnibus haereticis, qui apertis rationibus conuicti ad sanitate̅ redierant, pepercit. Et cùm tantus esset erga diuinae maiestatis honorem ampliandu̅, omnia illi pro voto in temporali regno successerunt. Ioan. Magnus lib. 16. capite decimoquarto. Formvla Fidei. De Apostolis narratur, quòd post Christi ascensionem & Spiritus sancti missione̅, cùm in varias orbis partes digressuri essent, ne fortè alius ab alio abducti, diuersum aliquid doce [3015] rent, formulam praedicationis vnanimi consensu constituêre, quae Symboli Apostolici nomine comprehensa est. Testes ruffinus Aquileiensis, & D. Hieronymus. Monvmentis. Post acceptam à Mose legam, Israeliticvm populum sanctificari iussit Dominus. Ijs ergo praecepit, vt ponerent vittas hyacinthinas per angulos palliorum, quatenus continuam haberent memoriam coelestium mandatorum. Exodi 19. Numeri 15. Idem praecepit Iisdem, vt traiecto Iordane, erigerent saxa ingentia, in monte Ebale, eis???; gypso incrustatis inscriberent in ipso transitu omnia verba legis. Deut. 27. Fortis. hvc Religionis Conseruatio, quae sit Declinando. Quo tempore Decius in media Epheso, templa idolis posuerat, vt ad eorum sacrificia omnes compelleret, septem Imp. satellites, Maximianvs, Malchvs, Martinianvs, Dionysivs, Ioanes, Serapion & Constantinvs Christianismi accusati, spacium resipiscendi vsque ad Imperatoris reditum acceperunt. Eo digresso, communi consilio in meatus abditos Caelij montis profugerunt. Reuersus Imperator, cùm eos accuratè perquiri iussisset, tandem comperit, in Caelio monte eos delitescere. Iratus aditum & interiora montis lapidibus claudi praecipit, vt ibi fame contabescerent. At illi inter metum & dolorem consopiti, in maximam aetatem somnum duxerunt: & Septem dormientes vocantur. Vincentius, Henricus de Erfordia: & breuiter Nicephorus lib. 5. cap 27. Idem libro 14. capite 45. narrat Ephesios eos, qui sub Decio in specum conclusi fuerant, post annos CXLLII, aut (secundùm Sigebertum) CXCII. specu diuinitùs patefacto à somno surrexisse: & posteaquam coram Theodosio de resurrectione multa loculi fuissent, rursus obdormiuisse. Palmerius in Chronico, sub anno Christi CCCCLI. Sigebertus sub anno CCCCXLIII. Tolerando mortem. Martyres pii. Martyres à testimonio dictos, [Greek words] vocanteos, qui morte fidem suam testati sunt. Reliquos, qui absque sanguine pietatem sunt confeßi, Confessores vulgò appellant. Respectu mortis quam fortiter perferunt, sub Fortitudine tolerante exempla produximus: at respectu finis, vt attestentur veritati, ad Religionis studium referendi erun. Exempla plurima ex Tit. Prophetarum, Doctorum ecclesiasticorum, Monachorum peta̅tur, fol. 1335. 1306. 4120. Pontifices Romanos plerosque ante Syluestrum martyrium generosè perpessos constat. Nos in sequentibus magna ex parte & Maruli & Historiae ecclesiasticae secularium scriptorum auctoritatem secuti sumus. Voluntatis respectu. Qui spontè obtulerunt se martyrio. Ortus Evstrativs ex Arabracis, regione Armeniae vicina, & in Graecis disciplinis cum laude in stitutus, apud Lysiam Orientis praefectum, scribae ducalis officio fungebatur. Mirificam martyrum constantiam sub Diocletiano contemplatus, in martyrij desiderium exarsit. Seipsum detulit, & Christianu̅ esse professus est. Abreptus, & in sublime extensus, acriter primùm caesus est. Igne deinde ad viscera eius admoto adustus, & sale atq; aceto perfusus, postremò verò testarum fragmentis acutis laceratus est. Diuino tamen beneficio corpus eius pristinae formae restitutum est. Tandem Sebastiam abductus, vnà cum Oreste comite igni traditus est. Nicephorus lib. 7. cap. 14. & Marulus lib. 5. cap. 5. Secundianus, à Valeriano Decij praefecto, cùm se Christianum esse constanter affirmasset, in carcerem duci iussus est. Inter ducendum, cùm Verianvs & Marcellianvs satellitib??? acclamassent, quid innocentem traherent? simul???ue publicè confessi essent, & se Christianos esse, arrepti sunt & ipsi. Perducti verò Centumcellas, cùm adolere iussi, in simulacra expuissent, fustibus caesi, & in equuleis suspensi sunt, ignibus ad latera eorum admotis. Deniq; tortoribus partim subitò collaptis & mortuis, partim à daemonibus arreptis, gladijs caesi sunt. Vincentius lib. 11. cap. 51. In metropoli Phrygiae, Macedonivs, Theodvlvs & Tatianvs, statuas, quas praeses Amachius in templis collocauerat, noctu confregêre. Cum???; praeses in alios, quos suspectos de eo facto habebat, animaduertere vellet, ipsi prosiliêre, auctores se esse confitentes. Abrepti igitur, omnis generis tormentis subiecti sunt: postremò verò craticulis impositi, assati sub Iuliano Apostata. Quod supplicium adeò forti animo sustinuerunt, vt etiam praesidi ad hunc modum insultarint: Side carnibus assis, Anachi, gustare cupis, verte nos priùs in aliud latus, ne ad gustum tuum semiassi videamur. Socrates lib. 3. cap. 15. & Sozomenus lib. 5. cap. 11. Anno VII. Antonini Pij, Alexandriae mulier quaedam à Ptolemaeo in fide instituta, mariti posticam venerem luxum???ue detestari coepit, & illo in turpitudine ista permanente, libellum repudij ei misit. Impius ille Vrbicium Centurio nem contra Ptolemaeum incitat. Conijcitur in vincula, causa???ue indicta, nullius reus criminis, ad supplicium abripitur. Eam iniustitiam Lvcivs quidam Christianus liberè reprehendens, & ipse abduci iussus ab Vrbicio, ei gratias egit: hac se ration??? à malis dominis liberari dicens, & ad bonum Patrem ac regem Deum Proficisci. Eusebius lib. 4. cap. 17. & Iustinus in Apologia. Romanvs quidam, beatum Laurentium tormenta pro Christi amore patientem spectans, dixit se videre iuuenem forma insignem, candidissimo linteolo cruorem illius detergentem. Laurentium ergo ad carcerem reductum secutus, ab eodem se baptizari fecit: & quum iam apertè se Christianum esse proclamaret, Decio iubente, virgis caesus capite truncatur. Marulus lib. 5. cap. 5. ex Henrico Erford. Non fugerunt, non repugnarunt. Qvi Romae in carcere cum Alexandro maximo pontifice vincti tenebantur, post eius martyrium adeò & ipsi mori pro Christo concupierunt, vt Quirino tribuno iam conuerso claustra reserante, fugam???ue suadente, exire noluerint. Inde eductos Aurelianus princeps, alligatis ad colla ingentibus saxis, in mari submergi iussit. Marulus libro quinto, capite quinto. Christophorvs eunuchus, ab eremita quodam iussus est migrare ad quendam fluuium, ac per eum, quia ingenti esset statura, peregrinantes transportare. Quo munere dum aliquandiu functus fuisset, noctu tandem puer venit, qui se per flumen deferri ab eo petijt. Exportatus autem ad litus, dixit se Christum esse. Sami oppido Lyciae, cùm militum cohors, vt ipsum comprehenderet, missa, manum illi inijcere timeret, vltrò se illis vinciendum praebuit, & eosdem, à quibus vinctus ducebatur, à vinculis erroris exoluens, Christianos fecit, ita vt Christum confitentes capitalem sententiam libenter subire̅t. Ipse virgis ferreis caeditur, galea sub prunis feruefacta operitur, & igne supposito in ferreo scamno torrendus constringitur. Postremò ad stipitem ligatus, sagittis impetitur. Et cùm ne sic quidem confici posset, capite multatur. Rex oculum sibi sagitta fortè confossum cruore eius liniens, cùm visum recepisset, ad Christum conuersus est. Marulus lib. 5. cap. 5. ex Chronico Hartmanni, & Bergomense. Cyprianvs Carthaginensis episcopus, tuius multa religiosè & eleganter scripta extan, sub Valeriano & Galieno in exilium actus, deinde reuocatus, quum edictum, quo capite caedendus decernebatur, audisset, Deo gratias egit, nihil prae se tristitiae ferens. Deinde suis praecepit, vt spiculatori, à quo percuti deberet, XXV. aureos mercedi darent: quasi benefi cium ab eo, no̅ interitum accepturus. Itaq; oculos ipse sudario regens, extensam ceruicem gladio subiecit, & coronam accepit martyrij. Marulus lib. 5. cap. 5. In illa persecutione, qua Dunaas Hebraeus Nagrae incolas, &c. fol. 3187. Repugnarunt, Fugerunt. Metu persecutionis sub Antiocho Epiphane, mille Ivdaei in speluncam quandam fugerunt: quos milites regij duce Philippo Phryge cùm obsiderent, & eis bellum sabbatho facerent, ipsi ob religionem diei, neq; os speluncae obstruxerunt, neque vllum lapidem in hostes emiserunt. Itaq; non resistentes miserrimè occisi, vel (vt Iosephus tradit) fumo suffocati fuêre, cum vxoribus atq; liberis. Ex 1. Machab. 2. & 2. Machab. 6. recitat Georg. Fabricius. Osvaldvs rex Britanniae, à gente Merciorum, & rege eius Ethnico, in Maserfeld pro religione & patriae libertate fortiter dimicans, caesus est anno salutis DCXLIII. Beda libro 3. cap. 6. & 9. Eadmvndvs rex Angliae, ob desensionem Christianae fidei contra Danos bella gerens, ab ipsis tandem victus, & martyrio affectus est, anno Domini CCLXXIV. Caput eius inter frutera occultatum, quaerentes ad sese vocauit. Ranulphus libro 5. cap. 32. Occasionis respectu. Ad martyrium rapti ob Doctrinam. Vide Tit. Ecclesiastarum, fol. 1306. Sub Iustiniani secundi imperio, anno DCXCIII. ex Anglia duo praeclari doctores, Evaldys Albvs, & Evaldvs Niger, propter capillorum diuersitatem, venerunt in antiquam Saxoniam: & ibi praedicantes Euangelium de Christo, martyrio [3016] affecti sunt prope Bremam, in comitatu, de Hoia: vt habet Fasciculus temporum: licèt alij in Gallijs interfectos scribant, & sepultos iussu Pipini in Agrippinensi Colonia. Addit Beda, corpora ipsorum fluuio iniecta, contra alueum per XL. millia passuum natasse, & ad suos redijsse. Auctor verò caedis fuit villicus quidam, apud quem diuerterant, petentes vt ad satrapam ducerentur. Is videns eos esse alterius religionis, ac metuens ne satrapa conuersus, auitos cultus mutaret, communicato consilio cum alijs Barbaris, eos interemit: ac Album quidem Eualdum gladio sustulit, Nigru̅ verò membratim dissecuit. Sigebertus, Beda lib. 5. Ecdes. hist. cap. 11. Gothus fuit Nicetivs genere, qui apud Gothos & confines nationes in Germania Istro conterminas, religionis Christianae doctrinam primus propagauit. Captus autem à Gothis ad Danubium, cùm deos eorum adorare nollet, crematuselt est, Auentinus lib. 2. ex Petri de Natalibus lib. 5. cap. 40. Reprehensionem. Vincentivs, Evsebivs, Peregrinvs, Potentianvs, imitatione Apostolorum gentes circumeundo conuerrebant. Commodus natali suo, conuocata plebe Romana, Cùm Herculem & Iouem celebrasset acclamatione publica, Protector est Hercules Reipubl. & defensor libertatis Romanae: & pelle leonis indutus, ad auream Iouis statuam thura adoleuisset: pio zelo accensi, eam idololatriam Imperatoris & populi arguentes, Iulium senatorem & alios conuerterunt. Capiuntur à Vitellio, & cùm Herculi & Ioui sacrificare recusarent, post multa tormenta & varia miracula, tandem plumbatis caesi sunt. Vincentius lib. 10. cap. 119. 122. 123. & Henricus de Erfordia. Sepulturam. Tybvrtivs alij Tiberius, & Valerianvs, Romani ciues, quum ab Almachio vrbano praetore in vincula coniecti, rogarentur, quur principum sententijs damnatos, honore sepulturae afficere praesumerent? Quia, inquiunt, quos principes ipsi pro Christo damnandos iudicant, eorum nos fieri serui cupimus. Itaque & ij fustibus caesi & capite truncati, martyrij coronam perceperunt, tyrannorum saeuitiam in suum conuertentes triumphum. Marulus lib. 5. cap. 5. Abdon & Sennas reguliduo Christiani, cùm Christianos (quos Decius Babyloniae captiuos inuentos, Cordubam secum abduxerat, varijs???; cruciatibus ad mortem vsq; multauerat) sepelissent, accusati apud Decium, Romam pertracti sunt. Ibi cùm ad aras ducti sacrificare noluissent, & idola conspuissent, leonibus & vrsis obiecti sunt. At cùm ferae membra sanctorum non attigissent, gladijs interfecti sunt. Bergomensis lib. 8. Vincentius lib. 11. cap. 4. Evsebivs monachus Terracinae Claudij iussu interfectus est, quod Casarium diaconum & Iulianum presbyterum martyres sepeliuisset. Aecatis respectu Martyres Pueri. Flocellvs decem annorum puer, Antonino Augusto ecclesiam persequente, apud Augustodunum passus est. Hic Valeriani praesidis iussu, cùm ad immolandum dijs cogi non posset, in equuleo suspensus flagellatur: in cauea cum leone includitur, in ignem mittitur, clauis configitur: sed ijs omnibus superstes, feris tandem belluis obiectus, conculcatu pressu???ue earum praefocatur, in nulla corporis parte cruentatus. Ivstvs & Pastor fratres, in oppido Compluto Hispaniae scholam frequentabant. Cùm autem domi à parentibus suis in vera religione instituti essent, in schola verò gentium idola commendari audirent: coeperunt sese magistris suis opponere. Praeses Decianus, ne puerorum exemplo alij ad marty rium incitarentur, censuit eos verberibus castigandos & dimittendos esse. Verùm cùm ij se mutuò ad co̅stantiam cohortare̅tur, à carnificibus extra vrbem ducti, capite truncati sunt, anno Adriani X. Sub Alexandro Mammeae Agrippitvs quindecim annorum puer, vt Bergomensis narrat libro 8. quòd idolis sacrificare nollet Praeneste: comprehensus, loris caesus, & pedibus suspensus, cùm aquae bullientis superfusione necari non posset, nec bestijs obiectus vulnerari, ad extremum gladio percussus est. Ciuitatis praeses ex tribunali subitò procidens, exanimatus est. Pver Antiochenus cum matre, sub Galerio. Vide infrà, Martyres Nobiles. Apud Daphnen vbi sacrificare Iulianus Imp. consueuerat, impius quidam sacerdos Filivm à tenera aetate clanculùm ad pietatem formatum, quòd aufugisset Antiochiam ad magistram suam, quae eum apud Meletium episcopum occultauerat, comprehendit, ac verberibus primùm plurimis multauit: mox etiam veru candens manibus pedibus???ue ac dorso inflixit: tandem???ue conclusum in cubiculum obseratum reliquit, & abijt. Puer diuina ope miraculosè liberatus est. Theodoretus lib. 3. cap. 14. Mammes puer septennis Caesareae, & Agapetvs XV. natu??? annos Praeneste, audacter se Christianos esse praedicarunt, neque vlla poenarum magnitudine ab ea confessione dimoueri potuêre. Marulus lib. 5. cap. 5. Martinvs tenellus aetate, sed fortissimus Christi miles, Romae Martiani praesecti iussu bubalis loris flagellatus est, in equuleo extentus, ferreis vngulis laceratus: deinde ad machinam, vt membratim distraheretur, applicitus: at illa mox fracta diuinitùs liberatur, & à plagis quas acceperat, apparuit sanus. Sed rursum quia à puero vinci pudor erat, scissae apertae???; ad medium vsq; truncum arbori inseritur, vt partibus ad se redeuntibus collisus deficeret. Arbor autem veluti adactis cuneis radicitùs diuisa in diuersum laxatur. Inde ergo ad ferream cratem torrendus transfertur, plumbo liquato perfunditur: sed repentè proximi fluminis inundatione ignis extinguitur. Iterum ille in sartagine coquitur, sed rore coelesti protectus, calorem non sentit. In cacabum pice bullientem iactatur, atibi etiam effusa pice mansit illaesius. Feris immanibus obiectus nihil iniuriae patitur. In fornacem missus, die postero, cùm iam in cineres redactus putaretur, exijt incolumis. Capitis tandem truncatione tormentorum finem, & beatitudinis accepitinitium. Martianus verò ne tam obstinatam in puerum rabiem impunè ferret, putrescentibus membris, & toto corpore vermibus scaturiente, infelici morte infeliciorem vitam ad aeternos ignes deputatus in choauit. Marulus libro 5. capite quinto. Vitvs puer septem tantùm annos natus, ab impio patre, n??? Christum sequeretur, nullis minis verberibus???; coërceri potuit. Et quia patri malè suadenti non cessit, miraculis nobilitatus est. Diocletiani filium ab immundo spiritu vexatum sanitati restituit. Imperator magis in dignari coepit, tantum inesse virtutis homini Christiano, & ipsum ad deos adora̅dos compellere perrexit. In olla, pice, resina & plumbo bulliente excoxit, feris bestijs laniandum praebuit: & in equuleo extentum crudeliter verberauit, occidere non potuit. Exclamante enim inter ipsa verbera Vito, Domine libera me: coelum intonuit, terra tremuit, deorum simulacra corruerunt. territus Diocletianus fugit: Vitum angelus inde sublatum longiùs transportauit. Vbi ille cùm orasset Dominum suum, vt iam de terris euocatus in ipso requiesceret, tradidit spiritum. Marulus libro 5. cap. 5. Cùm in Negra Arabiae felicis ciuitate miserabilem ederet Christianorum lanienam Iudaeus quidam Pseudomoyses, imperante Iustino seniore: inter constantissimos alios martyres, inprimis Pvervlvs quidam, cum matre ad pyram accensam, contra tyranni voluntatem, qui eum seruare studebat, accessit, & mortem oppetijt. Nicephorus libro decimoseptimo, capite 6. Pavlillvm puerum, fratrem Paschasij & Eutychij martyrum, proter regiam indolem & formae elegantiam rex Vandalorum Gensericus in Africa habebat acceptissimum. Sed quoniam à prosessione rectae fidei nullis vel illecebris vel minis retrahi poterat, diu multum???; fustibus affectum, tandem ad igno miniosam seruitutem damnanit. Pr???sper, Theodosij anno XIV. Iuuenes. Georgivs Cappadox adolescens, in daemonas Gentilium acriter inuectus erat, Imperatorum???; Diodetiani & Maximiani impietatem deriserat. Captus igitur, in carcerem & vincula conijcitur: mox vngulis acutis laniatus, calce ardenti adustus, fidiculis distractus, mucronibus membratim dissectus, gladio tandem percussus est. Nicephorus lib. 7. c. 15. Senes. In persecutione sub Antiocho Epiphane, Eleazar doctor legis, canicie, sapientia, grauitate hostibus etiam suspiciendus, aetate nonagenarius: edere carnes suillas iussus, noluit: in os fibi ingestas, expuendo reiecit. Rogatus vt alias carnes appositas sumeret, tanquam vetitis illis vesceretur: mori potiùs, quàm exemplo offendere iuuenes, aut ijs ad impietatem dux atq; auctor esse, maluit. 2. Mach. 6. Hierosolymis per Atticum Co̅sularem sub Traiano Simeon. Cleophae filius, Christi consobrinus, cùm annorum esset CXX. cruci affigitur, quòd Christianus, & ex posteris Dauid, Christi???ue agnatus esset. Eusebius libro 3. capite 32. & Egesippus. Polycarpvs, D. Ioannis discipulus, episcopus Smyrnaeus, XXCVI. annos natus, Smyrnae viuus exustus est, admirandae & sanctitatis & co̅stantiae vir, vnà cum XII. alijs è Philadelphis. Consule Eusebium lib. 5. cap. 1. Photinvs Lugdunensis diaconus, annos supra nonaginta natus in graui illa persecutione sub Antonino Vero, corpore quidem cùm propter senium, tum proprer morbum elanguido: anima verò ad hoc in illo seruata, vt per cam Christus triumpharet: à militibus ad tribunal deportatur, concomitan [3017] tibus ipsum ciuibus & omni multitudine varijs modis, quasi ipse Christus esset, inclamante. Interrogatus à praeside, Quisnam sit Christianorum Deus? Si dignus, inquit, fueris, cognosces. Hoc dicto, commoti ethnici, qui ei vicini erant, manibus illi ac pedibus contumeliam inferebant, nec aetatem illius reuerebantur: remotiores, quod quisque in manu habebat, in ipsum iaculabantur. Aegrè adhuc spiran??? coniectus in carcerem, post biduum expirauit. Apud Arethusios, Marcvs senex, Constantino imperante idolorum quoddam templum euerterat. Ob id Arethusij sub Iuliano Apostata eum comprehendunt, nudant, pulsant, totum???; verberibus lacerant: mox in cloacas foetidas abijciunt, atq; inde retractum, pueris stylis compunge̅dum proponunt: postremò in corbe locatum, & melle vnctum, sub dio vespis & apibus arrodendum exponunt. Theodoretus lib. 3. cap. 7. & Suidas. Cùm persecutione̅ in Persia exerceret Sapores, duos senes decrepitos Abedecalaam & Ananiam cum Simeone episcopo comprehendi, & ad supplicium duci iussit: Ananiae autem, cùm fractus & tremebundus videretur, Pusices quidam praefectus artificum regiorum, acclamauit proprio cum periculo: Modico momento, ô senex, oculos claude, & fortis esto: propè enim est, vt Dei lucem videas. Ei perfossa ceruice lingua̅ extraxerunt. Sozom. lib. 2. c. 10. Sexus respectu. Martyres Mulieres. In catalogo Virorum Martyrum, exempla quaedam Mulierum propter seriem historicam intertexta fuêre. In persecutione sub Antiocho Epiphane accusatae sunt Mvlieres binae, quòd secundùm Dei praescriptum, filios suos circumcidissent. Quae cùm in publicum productae, sine terrore id faterentur, infantes occisi, & de matrum vberibus suspensi sunt, feminae???; sanctissimae ludibrij causa per vrbem circumductae, de muro in fossam praecipitantur. Matrum quidem & infantum nomina tyrannus aboleuit, sed aureis in coelo literis annotata sunt, & in Dei conspectu viuunt cum laetitia. 2. Machab. 6. Petrus de Natalibus lib. 5. cap. 112. & Vincentius lib. 9. cap. 28. Felicvlam Petronellae, filiae Petri, collactaneam, cùm neque sacrificare, neq; Flacco comiti nubere voluisset, XIV. dies inediam pertulisse, & tandem in equuleo tortam, in cloacam abiectam perijsse narrant. Domitilla, neptis Domitiani exsorore, à Nereo & Achilleo eunuchis & custodibus suis, qui Petri diseipuli fuisse perhibentur, perducta ad fidem, à Clemente presbytero baptizata dicitur. Quum Aureliano Flauio, Clementis Domitiani fratris filio, nubere nollet, putans sibi Christianae cum gentili viro non bene conuenturum, in Pontiam insulam deportata, longum ibi martyrium (teste Hieronymo) duxit: & tandem à Luxurio, fratre Aureliani, sub Traiano, cùm sacrificare idolis nollet, vnà cum suis famulis, in vrbe Tarracina, in cubiculo cremata est. Cùm Dunaan Hebraeus persequeretur Christianos, vrbem Nagran, &c. fol. 3118. Traianus Antiochiae quinque Virgines, fidem palàm profitentes, combussit: & ossibus earum in cinerem redactis, aeri???; commistis, ahena quaedam, & alia vasa fabricari curauit in vsum publici lauacri, quod ipse magnisicentissimè extruxerat, aeterna suae crudelitatis monumenta. Verùm quicunque eò ingrediebantur, quamprimùm calida se perfun debant aqua, caligine & vertigine correpti, cum impetu excurrebant & procidebant. Causa eius mali cognita, Traianus, vt alia vasa ex aere puro pararentur, mandauit, & priora illa in quinque statuas transformari, eas???ue virginum combustarum forma & habitu pro balneo collocari curauit. Nicephorus lib. 3. c. 23. Getulius cùm Tyburi plures docuisset, cum Cereali, Amantio & Primitiuo, iussu Adriani igne exustus est. Constantiam mariti vxor Symphorvsa imitata, cum septem filijs. Crescente, Iuliano, Nemesio, Primitiuo, Iustino, Stacteo, & Eugenio, anno sequenti martyrium diuersis supplicijs fecit. Ipsa in fluuium praecipitata, filij palis affixi sunt, vndecimo Adriani anno. Sophia ex Italia Romam cum filiabus, Fide, Spe, & Charitate venit, & plurimas ethnicas mulieres ad fidem conuertit. Quae res cùm Antiocho cuidam praefecto innotuisset, ad Adrianum id retulit, vxores Romanorum à Sophia persuasas, à consortio & conuiuio maritorum abstinere. Adrianus Sophiam cum filiabus accersit: & singulas separatim, primùm Fidem, postea Spem, postremò Charitatem, cùm pollicitationibus ad abnegationem fidei, & ad sacrisi candum Dianae, tum comminationibus grauissimoru̅ cruciatuum sollicitat. Cùm illae nihil neq; promissionibus neq; comminationibus commouerentur, post multa tormenta capitali supplicio affectae sunt. Mater ad sepulcrum filiarum animi moerore expirauit. Narrant Passionalia, Adrianum, cùm animam ageret, constitutum in grauissimis doloribus exclamasse: Deus trium virginum, & earum matris, velociùs anima̅ meam educè corpore: scio enim, quòd propter illas omnia haec mala in me irruerunt. Allegat eius narrationis testem Chronicon Hermanni, Eusebium. Dorothea virgo, Caesareae Cappadociae oppido, pro Christi nomine à Fabricio praefecto diu torta, cùm tandem ad capitale supplicium duceretur, gaudebat quòd se ad sponsum ire diceret, cuius paradisus omnium florum, omnium???ue fructuum feracitate multò amoeniùs, quàm dicipossit, vernat, suauiùs fragrat, copiosiùs exuberat. Tunc Theophilus scriba ridiculi causa illam rogauit, vt cùm eò peruenisset, inde sibi rosas aliquot mittendas curaret. Cui ipsa: Ne quid, inquit, impossibile esse credentibus credas, quod petis efficiam. Postquam ergo decollata est, Theophilo in curia versanti, puer cum recentium cistula rosarum apparuit, & quidem brumae tempore, quando nihil in aruis florere solet, eas???; ipsi à Dorothea de sponsi sui paradiso missas dixit: & cùm obtulisset, ex oculis euanuit. Videns ergo ille seriò factum, quod ioco poposcerat, quia fieri posse non credebat, & altiùs rem secum considerans, Christianum se fecit, martyrium???; sustinuit: post rosas, fructuum quoq; verae p???rfectae???ue beatitudinis percepturus. Marul. lib. c. 6. Virginem prouectae aetatis Apolloniam Alexandriae Ethnici sub Decio comprehenderant, dentes???ue illi cunctos percussis maxillis excussera̅t. Cùm ad rogum iam succensum ducta esset, repentè è manibus impiorum prosiliens, in flammam sese vltrò coniecit, ita vt perterrerentur ipsi quoq; crudelitatis ministri, quòd promtior esset ad mortem femina, quàm tyrannus ad poenam. Polydorus lib. 8. c. 7. de rerum Inuent. Maxima & Donatilla sorores, cum Secunda, cùm se suam???; virginitatem Christo dedicassent, persecutione Galieni principis in Aphrica passae sunt. Felle primùm & aceto Anolini praesidis iussu potatae, gaudebant quòd dignae habitae essent, eam iam bibere pro Domino amaritudinem, quàm antè pro ipsis Dominus biberatin cruce. Inde verberibus caesae, calce???ue confricatae, vt plagarum dolor duplicaretur. Ad haec etiam in equuleo extentae, compelli non potuêre, vt idolo immolarent. Id quod cùm expuissent, super craticula torrentur: deinde ad bestias damnantur. Sed igne bestijs???; parcentibus, non parcit Anolinus: gladio ambas caedi iussit, vt se & flammis ardentiorem, & feris animalibus truculentiorem ostenderet. Marulus lib. 5. cap. 6. ex Henrico Erfordiense, & Vincentij Speculo. Margarita virgo ab Olybrio Antiochae praefecto adamata, deinde quòd Christiana esset, amore in odium verso, in equuleo fuit suspensa, virgis caesa, vngulis lacerata, carceri tradita. Vbi à dracone deglutita, rupto illius ventre euasit illaesa. Daemonem, qui humana figura ad se decipiendam venerat, prostratum pedibus conculcauit, ita vt ille emisso eiulatu, & se victum confessus, euanesceret. Cùm iterum in equuleo torqueretur, facibus vreretur, in aquam mergeretur, terra tremuit, vincula soluta sunt, vulnera curata, virginale caput solari radio coronatu̅ apparuit, multa hominum millia ad Christum conuersa sunt. Ipsa postremò capite caesa, relicto corpore coelum petijt. Marul. lib. 5. cap. 6. & lib. 4. cap. 8. Ivstinam virginem cùm Aglaius iuuenis arderet, & ipsa iam Christo iuncta mortalis hominis nuptias respueret, daemonem immisit Cyprianvs magus, qui illius animum ad libidinem occulta carnis titillatione illiceret. Re autem infecta reuersum, cur eam mouere nequiuerit, interrogat: & audiens, signo crucis perterritum eflugisse, alium misit nequiorem illo, qui virginalem formam habitum???ue in dutus ad Iustinam accedens, etiam se virginitatem Deo vouisse dixi???: petijt???; vt si non in societatem, saltem in seruitium reciperetur. Susceptus post dies aliquot, captata occasione, dubitare se ait, ne virginitatem seruando offenda̅t potiùs Deum, quàm aliquid promereantur. Scriptum enim esse: Crescite & multiplicamini, & replete terram. inde???; in veteri Testamento sanctissimas mulieres, Deo???; gratas, viros habuisse, & filios genuisse. Coeperat Iustinae animus iam nutare, ac de virginitatis proposito penè ambigere: mox seipsam reprehendens, Christi nomine inuocato, cruce se signauit: & daemon crucis virtutem non sustinens, effugit. Iterum idem Aglaij formam assimulatus, noctu ad eam venit, & nunc blandus, nunc minax, vt voto suo consentiret petijt. Sed eodem quo priùs modo ab ea fugatus abijt. Deinde Iustina virgo alijs atque alijs partim diaboli, partim ipsius magi commentis tentata, cùm semper cruce se muniret, semper superior euasit. Quam rem videns Cyprianus, & ipse Christo credidit, & vnà cum illa martyrium subijt sub Diocletiano, fidelis factus, quia fidelibus daemonia praeualere non posse, liquidò cognouit. Marulus libro 5. cap. 8. ex Vincentij lib. 12. cap. 120. Vinxit Theodoram, Hermetis illustrissimi martyris sorore̅, Aurelianus consul, Claudio adhuc in humanis agente: quam postea, Imperator factus, extremo affecit supplicio. Sabellicus. Cyrillam, Decij Imperatoris filiam christianissimam, pro [3018] Christo Romae iugulatam, historiae tradunt. Maxentius Imp. vbi Lvcinam matronam Romanam instituisse Ecclesiam Dei rerum suarum haeredem intellexisset, iratus, & mulierem ipsam relegauit ad tempus, & Marcellvm Pontificem captum impellere minis conatus est, vt & episcopatu se abdicaret, & Christianum nomen deponeret. Quem vbi contemnere & deridere sua praecepta vidit, in cacabulum ad custodienda animalia publica (vt quidam volunt) inclusit: quo in loco nec orationes vnquam, nec ieiunia praetermisit. Parochias item, non secùs ac si liber esset, epistolis gubernabat. Mense autem nono captiuitatis suae à clericis noctu à cacabulo liberatus est. Quare maiore percitus ira Maxentius, sanctissimum virum in cacabulu̅ redegit: vbi cùm foedè & incommodè habitaret, pedore & situ mortuus est. At verò Lucina sanctissimi viri corpus via Salaria in coemiterio Priscillae condidit XVII. Kal. Febr. Postea autem re Christiana cresce̅te, cacabuli domus in Ecclesiam erigitur B. Marcelli nomine, quae etiam hodie visitur. Platina. Evphemia virgo, dum martyres Chalcedone ad toleranda fortiter tormenta palàm hortaretur, dum cum ipsis torqueri cupiens clamat: Iniquum esse, vt sibi, quae Romana esset, & quidem senatoris filia, aduenae & ignoti homines praeferantur, se priùs ad Christum mitti oportere. hac vociferatione prouocato Prisco praefecto, in carcerem cum caeteris qui damnati erant detruditur, & Deo gratias agit, quòd se martyrum numero dignam fecisset. Deinde cùm alij vincti, ipsa soluta, in forum producerentur, quaesta est derogari principum edicto, quòd non se quoque sicuti reliquos vinculis constringerent. Praefectus ergo se ludibrio à puella haberi ratus, iracundè hoc tulit, omnia???ue in illam tormenta, quae furenti occurrere poterant, exercuit: alapas, equuleum, ignem, inediam, trapeta, bestia, gladium, quo tandem illa confossa, tradidit spiritum. Igitur non sola virginitate Christo placere desiderans, vltrò se exposuit supplicijs, vt placeret & martyrio. Marulus lib. 5. cap. 6. Lvciam virginem Syracusanam Paschasius proco̅sul ad prostibulum duci iusserat. Illa neq; virorum, neq; boum vi, qui funibus vinctam trahere nitebantur, loco moueri potuit. Lignorum ergo struem tyrannus circumponi, & virginem incendio consumere decernit. At illa inter flammas constituta, calorem non sentiens, Deo gratias agebat. Fugit Paschasius, & iam quò se vertat nescit, dum ipsum à femina vinci pudet. Cum???; animo conflictaretur, quidam ex lictoribus districto ense Luciae iugulum transfodit, nec tamen illa mori potuit, donec Eucharistiae sacramentum de manu sacerdotis accepit, illo???ue comitata ad coelum abijt, cuius fidem in terra cùm torqueretur non deseruit. Idem. Hermannus Gigas etiam Serena Diocletiani Imp. vxorem, martyrium pro fide Christiana perpessam prodidit. Anastasiam Vincentius libro duodecimo, capite 66. sub praefecto Illyrici, manibus pedibus???ue palo alligatam & crematam scribit. Christianam virginem in oppido Italiae Tyro (quod ad Vulsinum lacum situm est) passam mirari facilius est quàm laudare. Patris sui Vrbani Tyri praefecti idola argentea confringens, egenis dispertiuit: blandimenta illius, quibus ipsam à Christo auertere moliebatur, despexit: minas irrisit, non flagellis, non vngulis dilaniata constantiam mutauit. Quinimò lacerae carnis frustum in patrem proijciens, ait: Satiare carnibus, miser, quas genuisti: filiam comedere potes, at certè vt impietati tuae consentiat, facere non potes. Hinc rotis alligatur, & subdito igne vritur, in lacum???ue deijcitur. Mox defuncto patre, à Dione eius successore in oleo, resina & pice coquitur: & cùm ab hac quoque pernicie liberasset eam Dominus, ad Apollinem adorandum ducta, statuam precatione subuertit. Dioni morte repentina subtracto subrogatur Iulianus. Qui Christianam in fornacem ardentem mitti iussit: sed missa noxam non sensit. Serpentibus mordendam obiecit: sed serpentes illa dimissa, veneficum inuaserunt: interemtum ipsa suscitauit, & serpentes in desertum fugere compulit. Serpentibus tamen saeuior Iulianus, mammillas illi amputari iubet, linguam praecîdi, ipsam sagittis confici. Tali demùm martyrio consumtam coelum suscepit. Marulus libro quinto, capite sexto. Ivlitae Tarsensi matronae eripuerat Imperatoris Alexandri praefectus omnes facultates. Illa ius suum persecuta, religionis nomine accusatur: & cùm dijs sacrificare nollet, primùm durè flagellatur. Quiricus adhuc trimus puer, spectante matre, praecipitio in terram eliditur. Ipsa cùm in confessione perseueraret, excoriatur, pice bulliente perfunditur, postremò decollatur. Necdum satiata tyranni rabies, aduersus interfectos desaeuit, mortua corpora frustatim concîdi, late???ue dispergi iubet. At frustis inter se coe̅untibus, atque consolidatis, corpora integra inuenta sunt, & sepulturae mandata, & à fidelibus reuerentiae habita. Marulus libro quinto, capite sexto. Basilius in oratione de Iulita eam rogo adiudicatam scribit. Quam sententiam ipsa cupidè recepit, ad flammam properans, & constantiam egregiam prae se ferens. Ad adstantes mulieres eiusmodi oratione vsa: Ne grauemini pro pietate subire labores, néve naturae muliebris fragilitatem causemini. Ex eadem enim, qua illi, materia sumus, & ad imaginem Dei aequè atque illi conditae. Non enim caro tantùm ad mulieris constructionem sumta est, sed & os ex ossibus: ex quo & robur, & constantia, & patientia tam nobis ex Deo, quàm viris debentur. Quae cùm dixisset, in pyram vltrò ipsa prosilijt. Theodosia virgo Caesareae Palaestinae oppido Vrbani praesidis iussu per capillos nuda suspenditur: nubes autem ab alto delapsa nuditatem eius texit. Ferreis nexibus constricta in teterrimo carcere compingitur: at verò veniente ad ancillam suam Christo, illuxit carcer, vincula confracta sunt, ipsa virgo iucunditate perfusa. Deinde saxo ad collum ligato in mare praecipitatur: sed ab eo soluta ad litus enatauit. Tum etiam leopardis exponitur: sed bestiae quam illicò dilaniaturae putabantur, non attigerunt. Denique praeses quando illam aliter consumere nequiuit, obtruncari iussit. Marulus libro 5. capite. 6. Agatha virgo Catinensis, Quintiano Siciliae proconsuli extrema minitanti, nisi dijs thura daret, respondit: Se Deo vero sacrificaturum, non daemonijs. Et cùm fidiculis equuleo???ue vexaretur, delectari se poenis, non tristari dixit. Quoniam sicuti triticum non reconditur in horreum, nisi tritura ventilatione???ue permundatum: ita & se non posse ad patientiae praemium peruenire, nisi supplicijs antè probetur. Hinc iubento Quintiano mammillam illi à pectore distorquent, mox & abscindunt. at ipsa ad Quintianum conuersa, exclamat: Impie, crudelis, dire tyranne, non te pudet in me amputare quod in matre suxisti? Sed nihil proficis. Habeo enim quas auellere no̅ potes interiores fidei spei???ue mammillas, quarum alimento reparatur in me sustinendi virtus. Post haec in carcere positae, Petrus apostolus apparens plagam curat, & locus antè tenebris horrens, pedore???ue tristis, repentè illustratur, suauiter???ue fragrat. Attoniti eo miraculo custodes, reseratis ianuis virginem, vt abiret, hortantur. Caeterùm ipsa ne stans in limine victoriae pedem referendo praemium emitteret, nusquam discessit. Postero die Quintiani iussu, super prunas testis permixtas aliquandiu volutata torretur, simul ac laceratur: fluente???; vbertim cruore ignis extingui coeperat, cùm ram immane facinus terra non ferens intremuit, pars muri quassata, Quintiani asseclas oppressit ruina. Virgo rursum carceri reddita, cùm finem orasset vitae, obdormiuit in Domino. Ab angelis apposita fertur sepulturae eius marmorea tabella, in qua scriptum erat: Mentem sanctam spontaneam, honorem Deo, & patriae liberationem. Quintianus cum equo, cui insederat, in fluuium praecipitatus, nusquam comparuit. Marulus libro 5. capite 6. & Fulgosus libro 3. capite 3. & Sabellicus lib. 5. capite 8. Agnes virgo Rom. Praefecti vrbis filium nuptias suas petentem despexit: diuitias, quae illi affatim suppetebant, offerentem neglexit: patrem quoque eius vt minantem, ita iniuria afficientem risit. Ob quam constantiam Dominus, dum eam impij expoliant, capillorum miro vestiuit incremento: dum ad prostibulum trahunt, sua tutatus est luce. Infamem locum micantis fulgoris decore honestauit. Perculit horrore corruptores, & in fugam conuertit. Procum autem illum libidinis furijs actum, nihil???ue pensi habentem, cùm ad eam irruisset, repentina nece multauit. Illa in medias proiecta flammas, non est adusta. Dissipatus ignis, crudelitatis appetijt ministros: & insonti parcens, conuersus est contra nocentissimos, Dei voluntati obsequente elemento. Deniq; suscepto per iugulum gladio, intactam virginitaté eidem cui vouerat Christo sponso obtulit. Marulus lib. 4. cap. 8. & lib. 5. cap. 6. Habetur in numero sermonum diui Ambrosij, vnus de martyrio Agnetis, nobilis Romanae virginis. Retulit totam eam narratione̅ Prudentius in Hymno. Emeritana Hispaniae virgo Evlalia, tredecim (vt Petrus de Natalibus retulit) annorum, Dacium Maximiani praesidem obiurgarat, quòd impius in Deum, tanta in Christianorum sanguinem atrocitate fureret. Ideo???ue arrepta, & ad aram idolorum ducta, cùm sacrificare noluisset, rogo imposita, martyrium fecit. Idem. Catharina virgo sanctitate magis, quàm regia stirpe clara, atque inter Alexandriae puellas pulcerrima, plus tamen virtutibus quàm forma pollens. Cùm Maxentius Caesar Christianos ad idolorum culturam cogeret, prorupit in medium, Caesarem increpuit, martyres praemij spe confirmauit, quinquaginta philosophos disputando vicit, ita vt conuersi, pro Christi nomine, quod impugnauerant, iam defendendo mori non formidarent: pro quo & ipsa scorpionibus caesa, in carcerem detrusa, fame siti???ue afflicta, ab angelis visitatur atque alitur. Faustinam Maxentij coniugem, Porphyrium???ue militum magistrum cum ducentis millibus virorum in fidem recipit Christi. Quamobrem rotis applicatur, ita arte compositis, vt in orbem actae multiplici mucrone discidissent alliga [3019] tam, nisi extemplò vi diuina veluti fulminis cum fragore ruentis ictu, ipsa tormenti moles fracta dissilijsset. Itaque virginem intactam reliquit, multam tamen infidelium turbam violento fragmentorum excussu prostrauit. Caeteri qui euaserant, ferè omnes Christo credidêre, martyrio???ue cum Faustina & Porphyrio coronati sunt. Cùm ergo Catharina tantam multitudinem ante se ad coelum praemisisset, & iam eos cuperet sequi, obtruncatur. Vulnus lacte manasse constat, vt virginalem puritatem testaretur. Corpus ab angelis inde vsq; ad montem Sinai delatum, vt vbi à Deo data lex fuit, ibi illius monumentum esset: quae sic pro lege stetit Christi, vt & philosophorum sapientiam confutaret, & tyranni saeuitiam nec reprehendere timeret, nec ferre recusaret. Marulus libro 5. cap. 6. & Fulgosus libro tertio, cap. 3. ex Petro de Natalibus, & Simeone Metaphraste. Incidit in annum Domini CCCX. secundùm Antoninum. Barbaram Nicomediae ciuem, forma, genere, diuitijs, flore???ue aetatis praestantem, fidei tamen ardore talia contemnentem, cùm multis eam petentibus nulli nubere vellet, & se Christianam virginitatis votum suscepisse diceret: furens gentilis pater Dioscorus, stricto gladio illam persequi coepit. Sed quam pater persequebatur, saxa miserata sunt. Eam namque montis crepido, ad quam fugiens constiterat, inclinata trans vallem in aduersa rupe deposuit, & rursum se erigens, persecutorem impediuit. At neque miraculo mollitus, omni silice durior pater, tam diu per deserta latitantem quaesiuit, donec inuenit. Tunc per capillos tractam, Martiano praesidi torquendam tradidit. Quam Martianus post multos cruciatus, & vtramque auulsam papillam, ignominiae causa nudam per vrbis fora duci iussit. Exhorruit nuditatem virgo, quam non terruerant supplicia. Et cùm Dominum orasset, extemplò affuit illi angelus, papillas restituit, sanatum???ue corpus candenti stola contexit. Sed quoniam miracula maleficijs, non virtuti imputabantur, iussa est decollari. Et ne quid ad immanitatem deesset, praeuenit carnificem pater, filiam???ue gladio, quo antè persecutus fuerat, interemit. Marulus libro quarto, capite octauo, & libro quinto, capite octauo. Barbara, nobilissima virgo in Thuscia, post carceris squalores, neruorum???; incisionem, lampadas lateribus admotas, alios???; cruciatus multos & diuersos, ad extremum gladio percussa est. Bergomensis. Cyzici fuit Favsta virgo diuitibus nata parentibus, & ab ijs ad pietatem Christianam studiosè educata. Orphana verò relicta sub Maximino, comprehensa, & cruciatibus subiecta est ab Euelasio Palatij primario, quem inter tormenta conuertit: deinde à Maximino praefecto, qui & ipse precibus Faustae ad Dominum conuersus, cum vtrisque martyrium obijt. Metaphrastes. Nobilitate atque animo praestans Ivliana virgo, vt Christo nuberet, Eleusij Nicomediae praefecti nuptias contemsit: & vnius Dei se famulam confitens, ab idolis autem abhorrens, flagella, virgas, plumbum passa est. Diabolum visibili specie sibi infidiantem ligat, verberibus afficit, & in latrinam percipitem mittit. Sed etiam inter tormenta apparuit patientis virtus: rotis conterenda subijcitur, & rotae franguntur: in bulliens plumbum mittitur, & plumbum tepescit. Capitis demùm obtruncatione implet martyrium sub Maximino. Marulus libro quinto, capite sexto, ex Simeone Metaphraste. Romanus quidam fuit Christianae pietatis studiosus Chrysogonvs, praeceptor Anastasiae nobilis feminae Romanae, quae à patre coacta gentili, quamuis nupta marito Publio, pudicitiam tamen & fidem Christianam tutata est: & martyres vinctos omnibus officijs complexa, ad constantiam etiam animosè exhortata est. Post Chrysogonum interfectum, fecit ipsa quoque celebre martyrium Aquileiae, quò sese vltrò martyrij auida contulerat: cùm morte priùs fuissent ibi affectae clarissimae virgines, Agape, Irene, Chionia & Theo dota. Simeon Metaphrastes. Puella fuit Thessalonicensis Anysia, nata parentibus locupletibus & Christianis. Martyr fit in tumultu promiscuo gentilium in templo, posteaquam edictum Maximinus caedibus Christianorum penè obsaturatus proposuisset, quo impunè liceret cuiq; interficere Christianos vbicunq; locorum deprehensos. Metaphrastes. Saphira Antiochena virgo Romam venit, & Sabinam Valentini viduam, cuius famula erat, ad fidem conuertit. Sacrificare dijs iussa, constanter suam edidit confessionem, se Christianam esse, Deum???; omnipotentem, qui omnia fecit, colere. Deos gentium no̅ esse veros deos, sed daemonia. Berillus praeses virginem capite truncari curauit, septimo Adriani anno. Petrus de Natalibus, & Vincentius ad stuprum duobus iuuenibus traditam, & mirabiliter seruatam, impudicos adolesce̅tes necatos coram tribunali oratione sua resuscitasse, & postea lampadibus sine laesione vstam fuisse scribunt. Sabina filia Herodis metallarij, vxor Valentini patricij Romani, post mortem mariti à Serapia conuersa, sub Adriano suo sanguine Christum professa est. Cùm delata esset ob pietatis opera apud Helpidium praefectum, in praetorium adducta, interrogata, Cur Christianorum religionem amplexa fit? respondit: Ego gratias ago Domino Iesu Christo, qui me peccatricem, per famulam suam Serapiam, de multis sordibus & potestate daemoniorum liberare dignatus est, vt non ampliùs errarem, ficut video vos errare, adorando daemones: cum quibus, nisi conuersi fueritis, vos & Imperatores vestri in ignem aeternum coniecti puniemini. Helpidius commotus, pronunciauit sententiam in hunc modum: Sabinam dijs inobedientem, Dominos quoque & Augustos blasphemantem, gladio percuti decreuimus, atque omnes eius facultates in aerarium publicum conferri. Felicitas vidua Romana, primaria femina, ad fidem Christi conuersa, suam quoque familiam cum septem filijs ad agnitionem Christi perduxit, & multas mulieres Christo lucrifecit. Imperator Antoninus Publio vrbis praefecto mandat, vt Felicitatem cogeret cum filijs sacrificare dijs, eo???ue sacrificio iram & poenas deorum auertere. Publius Felicitatem ad se cum filijs accersit: & primùm blandis verbis, postea verò comminatione poenarum & cruciatuum conatur ei persuadere, vt ad veterem religionem deorum reuertatur. Felicitas breuiter respondet: Nec blandimentis tuis moueor, nec terroribus & minis frangor: Spiritum sanctum habeo, qui mihi suggerit vires, vt parata sim pro fidei meae confessione quiduis perpeti. Filij carissimi, in fide & confessione persistite: vos iam expectat Christus cum sanctis suis: pugnate pro animabus vestris, & fideles vos exhibete Christo. Spectante matre, Ianuarius plumbatis occiditur: Felix & Philippus fustibus ad necem vsque caeduntur: Syluanus praecipitio interimitur: Alexander, Vitalis & Martialis capite truncantur. Postremò mater quoque ipsa necatur, anno Veri sexto. Beda & Henricus de Erfordia. De ea Gregorius sic scribit: Felicitas credendo extitit ancilla Christi, praedicando verò mater Christi facta est: praedicando peperit filios Deo, quos carne pepererat mundo. Filios suos carnem suam esse nouerat, sine dolore morientes videre non poterat. Sed erat vis amoris interior, quae carnis dolorem superabat. Rectè igitur hanc feminam vltra martyres dixerim, quae toties est in filijs & desi deranter extincta. Dum enim multiplex martyrium obtinuit, ipsa quoque martyrij palmam vicit: quia ob amorem Christi sola ei sua mors minimè suffecit. Felix quae octuplici patientia, octies martyr, octo donanda coronis coelum ascendit. Marulus libro quinto, capite sexto. Antonino Augusto ecclesiam persequente, dum in Sicilia Sebastiani proconsulis iussu victor martyr torqueretur, Stephana militis cuiusdam vxor visis miraculis ad fidem conuersa, Christum Iesum Dei filium confiteri coepit. Cum???; nullo pacto ab ea confessione reuocari posset, duobus duarum arborum aliquantùm inter se distantiam ramis aduerso inflexu vi ad terram curuatis, alligata atque dimissa, rapido eorum in diuersum reductu repentè discerpitur: & disperso per humum cruore, diffluentibus???ue intestinis, corporis partes in suo vtraque ramo suspensae palpitarunt. Marulus libro 5. capite 6. In persecutione sub Seuero Alexandriae clarissima virgo Potamiaena, lata sententia à Basilide, ad mortem ducta est. Cùm autem illi multitudo molesta esset, & lasciuis verbis contumeliam inferre conaretur, ferunt Basilidem repressis ac cohibitis conuitiatoribus plurimum erga eam misericordiae & humanitatis ostendisse. Illam vicissim viri huius erga se condolentiam approbasse, animo???ue bono esse iussisse: velle enim se, post abitum suum ex hac vita, misericordiam ipsi à Domino suo impetrare, & haud diu pòst pro beneficijs in se collatis rependere. Haud diu pòst Basilides, cùm à commilitonibus ob quandam causam iuramentum posceretur, asfirmauit sibi non licere iurare: esse enim se Christianum. Ergo vinculis traditur. Cùm autem fratres ad ipsum venissent, & de causa tam subitae mutationis percontarentur: narrauit Potamiaenam triduo post martyrium nocte sibi adstitisse, corona???ue capiti suo imposita dixisse: Interpellaui pro te Dominum, ac petita impetraui, nec diu pòst assumeris. Obsignaculo igitur Domini à fratribus accepto, sequenti die martyrium capite truncatus sustinuit. Eusebius libro 6. cap. 5. Inter reliquos Persarum martyres, sub Sapore rege, numeratur Trabvla Symeonis episcopi Persarum filia, quam Iudaei apud reginam aegrotantem accusarunt, quòd patris mortem vlcisci volens, veneficijs sibi morbum parasset. Magi eam cum aliquot alijs virginibus captis condemnarunt, medias dissecauerunt, partes???ue dissectas stipitibus alligarunt. Sozomenus lib. 2. Alexandriae sub Decio Ammonarion sancta virgo, quam [3020] iudex diu admodum torserat, Mercvria, anus honestissima, & Dionysia multis liberis foecunda, praeside confuso, quòd inefficaciter eas torsisset, & à mulieribus victus esset, nul lum ampliùs tormentorum sensum capientes, ferro necantur. Dionysius Alex. ad Eusebium. Heliopolitani sub Iuliano sacras Virgines nudatas in publicum locum ad omnium spectaculum & irrisionem statuerunt, & postquam satis sibi pro libito illusisse visi sunt, tonsas dissecuerunt, & ad deuorandum viscera eorum porcis obiecerunt: ideo quòd Constantinus olim Veneris templum, in quo pro more virgines prostituebantur, destruxisset. Sozomenus lib. 5. cap. 10. Martina virgo Romana, post atroces cruciatus, constans in fide, gladio tandem percussa, martyrium compleuit. Bergomensis, Vincentius, & Henricus de Erfordia. Caeciliae Romanae Christo dedicata virginitas martyrij retulit triumphum. Haec Valeriano desponsata, dum nuptiarum celebris ageretur dies, pro Fescenninis Euangelium intra se tacita decantauit. Et cùm iam cubilis secreta cum spo̅so adisset, illi fidem Christi, deinde etiam Tiburtio fratri eius persuasit, atc; ambos ad coronam egit martyrij, angelorum visu, rosarum???; coelestium odore antè animatos. Ipsa quoq;, quoniam deos gentilium simulacra vana esse diceret, Almachij vrbani praetoris iussu, in ignem cremanda conijcitur: & cùm illaesa permaneret, decollari iubetur. Ter percussa occidi non potuit, & dimissa, triduum superuixit, vt neq; tunc moreretur, cùm carnifici liberet, neq; vltra quàm sibi expediret, viueret: ne & ille nece eius gloriari posset, & ipsa tardiùs quàm vellet, cùm seruatae castitatis, tum consummati martyrij reciperet mercedem, anno VI. Alexandri. Marulus lib. 5. cap. 6. ex Vincentio, & Bergomense. Vandali Ariani sub Hunerico rege honestas matronas, maximè verò nobiles, nudas prorsus in publico excruciabant. Erat inter eas matrona nomine Dionysia, forma honestissima: eam cùm fustibus crudeliter percuterent, ipsa nullum aliud misericordiae fibi beneficium praestari petebat, quàm ne pudenda nudarentur. Verùm hoc ipsum eò magis faciebant, in eminentiori loco eam collocantes, & vestimentis omnibus exuentes, spectaculo omnibus in propatulo vt esset. Illa inter fluitantes de corpore sanguinis riuulos, clara voce exclamabat: Vos ministri diaboli, quicquid ad opprobrium meum facere cogitatis, id mihi in laudem cedit. Et cùm esset mediocriter in verbo erudita, caeteris quoq; erat ad martyrium hortatrix, ipsorum???; animos confirmabat: id???ue tanto zelo, vt patriam suam vniuersam conseruarit. Proprium verò filium omnium maximè cohortata Maioricum, cùm ipsum ad poenas nonnihil trepidantem cerneret: Quaeso, inquit, fili mi, memineris, nos in nomine sacrosanctae Triadis in Ecclesia esse baptizatos: ah ne perdamus illud preciosissimum & salutare indumentum: ne veniens qui ad nuptias nos vocauit, non reperiat vestem nuptialem, & in tenebras exteriores eijciamur. Adolescentulus confirmatus cursum martyrij glorioso certamine finiuit. Femina quaedam Victoria nomine, in tormentis diu distenta, quasi exanimis tandem ab equuleo deposita, retulit, quandam sibi adstitisse virginem, & singula tetigisse membra: quo contactu illicò sanata fuerit. Victor libro 3. Vandali circiter decimum sextum Honorij annum, Hispanias occuparunt: & cùm alij essent Ariani, alij gentiles, catholicos afflixerunt. Thrasimundus rex cupiens Arianismum propagare, adhibuit etiam tormenta, & omnis generis neces. Pvellam quandam nobilitate, forma & diuitijs praestantem, miris blanditijs ad rebaptizandum inuitabat. Verùm ipsa infracto animo id recusauit. Iubetur igitur spoliari omnibus facultatibus, & torqueri. Tandem per vim in colymbethram immergitur, in quo tamen clara voce fidem suam proclamat: Patrem cum Filio & Spiritu sancto vnius credo & confiteor substantiae essentiae???ue. hoc???ue vociferans, ventris excrementis aquas polluit. Euestigiò igitur quaestionibus & torturis grauissimis subditur: ac post equuleos, flammas & vngulas, tandem capitis supplicio afficitur. Turonensis libro 2. capite 2. Petrus de Natalibus, Sigebertus in Chronicis, & alij Chronographi, de Vrsvla, & vndecies mille virginum exercitu, prope Coloniam ab Hunnis caeso, imperante Martiano, ob religionem Christianam, narrationem texunt. At Cyriacus pontifex Romanus, qui cum ijs Roma abijsse dicitur, ante ducentos annos obierat, vt testatur Cranzius in Metropoli. Bonfinius libro quinto, Decadis primae, Giulam siue Iulium Hunnorum praefectum ad Coloniam Agrippinam interfecto Etherio Vrsulae sponso (qui sponsae Roma redeunti Coloniam vsque obuiam venerat) Vrsulae nuptias ambisse scribit. Ab illa spretus, pectus virginis sagitta transfixit. Caesae comites reliquae. Sola ex vndecim millibus Cordula virgo remansit: quae illa nocte metu correpta, sub nauis carina delituit. Postero die prodiens, ne martyrium detrectaret, à furente tyranno lethalem ictum exegit. Haec inter diuas vnà cum caeteris relata non est, quia cum reliquis eo die caesa non fuerit: sed multò pòst tempore, sacrae cuidam virgini in somnis apparuit, mandauit???ue, collegio sacerdotum suo nomine nunciaret, postridie eius dici, quo vndecies mille virginum festum agitur, diem sibi sacrum colendum. Balaeus Centuria prima Scriptorum Angliae, & Hector Boëthius in Historia Scotorum, aliam ex scriptoribus Britannicis de Vrsula recensent historiam, quòd genere Britanna fuerit, Dionoti Cornubensium ducis filia, ingenio & eruditione clara. Cùm autem post subactas à Maximo Britannorum rege, Romano???ue Caesare, Armoricas terras (Minorem Britanniam nunc vocant) Gallicarum mulierum aspernati connubia Britanni, vxores ex sua peterent natione: frequens mulierum turba illuc ex insula nauigare statuit, & inter illas Vrsula Conani ducis eorum carissima designata coniux. Sed ea cum vndecies vtriusque sexus millibus vi tempestatum perijt, caeteris ad litus à contrariarum factionum tyrannis interemtis. In Hispania, imperante Tiberio, Eroisuintha Ariana lue infecta, tanta crudelitate Christianos persecuta est, vt ne propinquis quidem suis pepercerit. Rex fuit tum temporis Hispaniae Leonichildus Arianus, quem alij Leuigildum vocant. Huius filius natu maior Hermingildvs, Sigeberti Francorum regis filiam Ivgvndem vxorem duxit. Ea pro more regio cum magno apparatu in Hispanias profecta, ab auia Eroisuintha humanissimè accepta fuit. Quia verò in orthodoxa religionis doctrina educata, & instituta fuerat, Eroisuintha varijs blanditijs eam à vera pietate ad Arianas blasphemias traducere coepit. At Iugundis: Sufficit mihi (inquit) me semel sacrosancti baptismi lauacro ab originali peccato ablutam, & sanctam in vna aequalitate confessam esse Trinitatem. Ab hac fide, qua à pueris sum imbuta, auelli me nunquam, vel vitae periculo, patiar. Eroisuintha puellam pilis comprehensam solo allisit: & pedibus conculcatam & cruentatam spoliari, & piscinae immergi iussit. Verùm diuino beneficio seruata, maritum deinceps Hermingildum sua pietate, & Leandri Hispalensis episcopi monitis, ad fidem Christi conuertit. Gregorius Turone̅sis libro quinto, capite trigesimo octauo. Leuigildus filium tum minis, tum promissionibus ab orthodoxa religione auocare, frustrà conatus, regno ipsum ab dicauit, omnibus???ue bonis spoliauit. Mox in vincula coniecto, ferro collum manus???ue crudeliter ligari iussit. In vigilia Paschatis Arianum episcopum ad eum mittit, qui illum de sententia ab ducere conetur. At cùm in orthodoxa religione perseueraret, crudelis pater caput per lictores eodem die praecidere iussit. Gregorius papa libro tertio Dialogorum, capite trigesimoprimo. Adon Viennensis in Commentario quartae aetatis: & Marianus Scotus libro secundo, quarto Mauricij imperantis anno. Interfecto marito, Iugundis ex Hispanijs fugiens, dum in Galliam reditum parat, in militum manus, qui Hispaniae fines custo diebant aduersus Gothos, incidit: à quibus cum filiolo paruo capta, in Siciliam, vbi diem extremum clausit, abducta fuit. Filius verò Mauricio Imperatori, matre defuncta, Constantinopolim transmissus dicitur. Paulus Diaconus libro tertio de gestis Longobardorum, capite decimo. Galandvch femina, omnis generis tormenta multis annis ob confessionem Christianae religionis à Persis perpessa est. Tandem martyrij coronam expetijt. Angelus qui ei saepiùs antea apparere & adesse solitus fuerat, assistens, iuuenem quendam ensiferum produxit, qui desiderio eius satisfecit, ei???ue caput praecîdit. Post capitis resectionem, aliquandiu deinceps superstitem fuisse, & miracula edidisse, Nicephorus libro decimooctauo, capite vigesimoquinto, ex Stephano Hieropolitano episcopo refert. Euagrius libro sexto, capite vigesimo. Valetudinis. Martyres Aegroti. Ivlianvs, homo podagricus, nec stare, nec ingredi valens, cum duobus alijs ipsum baiulantibus adductus est. È quibus alter mox negauit, alter verò Cronion nomine, cognomento Eunus, cum ipso Iuliano, Dominum confessus est. Camelia impositi, sublimes flagellantur: & tandem igni iniecti, circumfuso cuncto populo Alexandriae sub Decio comburuntur. Dionysius Alexandrinus in epistola ad Eusebium. Professionis respectu. Martyres Prophetae. Primi veteris legis martyres prophetae fuerunt. Micheas in maxillam percutitur, & in carcerem truditur. Hieremias carcerem & verbera patitur: in lacum coeni per ludibrium iactatus volutatur, postremò lapidibus obruitur. Esaias [3021] in duas partes viuus secatur. Dum enim missi à Domino veritatem praedicarent, saeuissimorum principum vim atque minas pro nihilo habuerunt. Marulus libro quinto, capite quinto. Vrias propheta, Semeiae F. Cariathiarimensis, Iudaeis excidium denuncians, à Ioacimo Iudaeae rege interfectus est. Hieremiae capite 26. Apostoli. Iacobvs Maior, cognomento Iustus, Domini frater, ex Iosepho & alia vxore natus, vel, vt alij volunt, ex sorore Mariae Christi matris. Hic, vt Egesippus ait, Apostolorum temporibus vicinus, in vtero matris sanctus fuit, vinum & siceram non bibit, nil carnis degustauit vnquam, intonsus, nec balneo, nec vnguento vsus est, vestibus lineis tantummodò indutus. Sancta sanctorum ingressus, ita assiduè flexis genibus pro salute populi orabat, vt eius genua camelorum more occalluerint. Verùm abeunte ex Iudaea Festo, ipsius prouinciae gubernatore, priusquam ei Albinus succederet, pontifex Ananus Anani filius, compellens publicè Iacobum Christum Dei filium negare, rucusantem lapidibus obrui iussit. Cùm praeceps de pinna templi deiectus esset, semiuiuus adhuc, & manus ad coelum tendens pro persecutoribus oraret, fuste, quo fullones vtuntur, necatus est. Refert autem Iosephus libro vigesimo Antiquit. capite 16. hunc tantae sanctitatis fuisse, vt propter eius necem publicè creditum sit, Hierosolymam esse subuersam. Hic est ille Iacobus, cui Dominus post resurrectionem apparuit, cui???ue panem benedicens ac frangens, dixit: Mi frater, comede panem tuum, quia filius hominis à morte resurrexit, vti testatur Hieronymus ex Euangelio secundùm Hebraeos. Annis triginta Hierosolymitanae Ecclesiae praefuit, id est, vsq; ad septimum Neronis annum. Cuius sepulcrum iuxta templu̅, vnde deiectus fuerat, cum titulo, Hadriani temporibus adhuc extabat. Platina. In Petri Apostoli martyrio Romae sub Nerone à multis angelos visos tradunt, coronas illi rosarum liliorum???ue porrigentes, atque etiam iuxtà stantem Christum, apertum???ue librum manu tenentem, in quo ea scripta conspiciebantur, quae Petrus ad populum fando expromebat: & dum plebs eum subtrahere neci vellet, ne oblatam sibi gloriam impedirent, petijt. Marulus. Vas Dei electum Pavlvs Lystris lapidibus expellitur. Philippis cum Syla discipulo virgis caesus, & compedibus vinctus carceri includitur. Inde dimissus, plurimis peragratis locis profectus Hierosolymam, ibi alligari & mori paratus pro nomine Iesu, comprehenditur, ligatur, flagellatur, torquetur, in ore percutitur. Postremò Romae capite truncatur, tunc demùm cessans euangelizare Iesvm, cùm in corpore viuere cessasset. Andreas Apostolus, cùm Patris in Achaia in crucem Egeae proconsulis iussu actus esset, deliberantibus turbis, vt ipsum per vim irruentes eriperent, non acquieuit, dissolui cupiens, & esse cum Christo. Cùm igitur iam biduum de cruce ad illos verba fecisset, vitae aeternae promissis omnes erigens, si religionem à se praedicatam constanter tenuissent. Postremò animam Deo commendans, luce de coelo lapsa circumfusus expirauit. In quanto ergo lumine viuunt sancti, si etiam moriendo luce sepiuntur? Marulus. Philippvm Apostolum Hierapoli Phrygiae vrbe crucifixum, ac lapidibus interemtum constat. Bartholomaevm apud Armeniam, in oppido Albano viuum excoriatum decollatum???ue. Ioannem Apostolum in feruenti oleo decoctum, nec tamen laesum. Christo protegente, qui sic eum voluit manere, donec ipse veniret. Thomam Didymum apud Indos carceri traditum, nudis vestigijs per candentes laminas ductum, & in ardentem fornacem trusum, postremò lanceis perfossum. Matthaevm Apostolum in Perside post tergum transfixum. Simonem Zelotem, & Ivdam Thaddaeum in Persiae vrbe Senair, quia ipsis ingredientibus in templum simulacra deorum corruerant, ab aedituis trucidatos. Mathiam, qui apostolatum, à quo Iudas deciderat, sortitus est, Hierosolymis à Iudaeis lapidatum, & Romano ritu securi percussum. Barnabam gentium Apostolum, Salamine à Iudaeis comprehensum, atque igni consumtum. Marulus. In Marcvm euangelistam Alexandriae idolorum cultores furentes, collo fune circumiecto, per salebrosam humum huc illuc tractum extinxêre. Pontifices. Clemens I. Pp. sub Domitiano martyrio coronatus est, ac sepultus apud beati Petri corpus in Vaticano. Platina. Caivs I. pontifex, orta in Christianos tempore Diocletiani tanta persecutione, quanta nunquam antea, in subterraneis locis, quas cryptas vocant, diu latuit. Captus deinde à persecutoribus, vnà cum Gabinio fratre, eius???; filia Susanna, martyrio coronatur, & via Appia in coemiterio Calisti sepelitur, decimo Calendas Maij. Platina. Stephanvs primus, pontifex maximus, ac martyr insignis, ad Martis templum perductus, vt aut sacrificaret, aut poenam capitalem subiret. Iesum inuocauit: & repentè idoli aedes corruit, & cultores suos, qui ad impietatem Stephanu̅ vrgebant, conterritos in fugam vertit. Valerianus Caesar hac expauefactus virtute, ad eum occidendum nudum atque inermem, cohortem misit armatam. Ille inter sacra non intermissa precatione, imperterritus vitae finem expectauit. Marulus libro quinto, capite quinto. Episcopi. In Ponto Phocas episcopus iussu Traiani, eò quòd Neptuno sacrificare nollet, in caminum ardentis calcis praecipitatus est, ac postea in Thermas coniectus & necatus. Ignativs, Antiochenae ecclesiae tertius post Petrum Apostolum episcopus, Traiani persecutione damnatus ad bestias, quum Romam vinctus mitteretur, & iam Smyrnam peruenisset, ad Romanos, qui fidem receperant, scribens, ait: De Syria vsque Romam pugno ad bestias in mari & in terra, nocte die???ue ligatus cum decem leopardis, hoc est, militibus, qui me custodiunt: quibus quum benefecerim, peiores siunt. Iniquitas autem eorum, mea doctrina est. Sed non idcircò iustificatus sum: vtinam fruar bestijs, quae mihi sunt paratae, quas & oro mihi veloces esse ad interitum & ad supplicia, & allici ad comedendum me, ne sicut aliorum martyrum non audeant corpus attingere. Quòd si venire noluerint, ego vim faciam, ego me ingeram vt deuorer. Ignoscite mihi filioli, quid mihi prosit, ego scio. Nunc incipio Christi esse discipulus, nihil de ijs quae videntur desiderans, vt Iesvm Christum inueniam. Ignis, crux, bestiae, confractio ossium, membrorum diuisio, & totius corporis contritio, & tormenta diaboli in me veniant, tantùm Christo fruar. Quum???ue iam ductus esset ad bestias, & rugientes audiret leones, ait: Frumentum Christi sum, dentibus bestiarum molar, vt panis mundus inueniar. Praefocatum à leonibus, & nusquam cruentatum ferunt, XI. anno Traiani. Marulus libro quinto, capite quinto, & Platina. Polychronivs episcopus & Parmenas presbyter Babylone passi, cùm à Decio comprehensi, multa singillatim interrogarentur, & Polychronius nihil omnino responderet, quaerenti Imperatori, an mutus esset? Parmenas ait: Non esse mutum episcopum, sed ideo tacere, ne impiorum colloquijs inquinaretur. Imp. statim Parmenae linguam praecîdi iussit, Polychronio os lapidibus contundi: deinde vtrumq; decollari. Marulus lib. 5. cap. 5. Basilio Amasiae Ponti episcopo, Nicomediam adduci iusso, quòd deis immolare abnueret, Licinius Imp. caput desecari, & cadauer in mare abijci iussit: quod mox à piscatoribus integrum inuentum, incredibile dictu est, quantum omnium in se piorum oculos animos???ue conuerterit. Sigonius lib. 3. Imperij occid. Sub Diocletiano Anthimvs Nicomediensis episcopus, edita praeclara confessione, ac secum ducens amplam & honestissimam martyrum cateruam, capite caesus est. Eusebius. Tradunt Babylam episcopum Antiochenum, Numeriano, vel (sicut alij malunt) Decio Imperatori ingredi in sacram aedem ad multitudinem populi volenti, obstitisse in foribus: quòd negaret se passurum, vt lupus ad oues irrueret. Atque Imperatorem tum quidem, seu metu multitudinis, seu qua alia de causa discessisse indignabundum. Reuersum in regiam, iussisse acciri illum, & vno facto satisfacere sibi, sacrificando dijs. Tum illum, hoc se minimè facturum dixisse Imper. caput illius amputari iussit. Babylas cùm abduceretur, illud Psalmi accinuit: Conuertere anima mea ad quierem tuam: Dominus enim respexit te. Sunt qui scribant, tres adolescentes fratres, educatos à sene, raptos & ipsos post varia tormenta ad caedem, detrectantes deorum sacrificia. Eos Babylas antè se iugulari curauit, ne quis metu supplicij resiliret. Atque ita illis interemtis, cùm dixisset: Ecce me & liberos quos Deus mihi tribuerat: porrexit ceruicem, mandauit???ue astantibus, vt cathenas vnà cum suo corpore sepelirent, ne ornamentis mortuus careret. Nicephorus libro sexto, capite 35. & Suidas. Qvirinvs episcopus Sisciae (Eusebius Scesiam vocat) Pannoniae superioris, sub Maximino passus, anno Domini CCCXIV. Eusebius & Prudentius in Hymnis [Greek words]. Mola ad collum ligata, è ponte praeceps datus in flumen, diutissimè supernatauit, & cum adstantibus collocutus, ne suo terrerentur exemplo, vix tandem orans vt margeretur obtinuit. Chronicon Eusebij, & Auentinus libro primo, & Sigonius libro secundo Imperij occid. Evdoxivs episcopus Antiochiae, ex Arabissa minoris Armeniae (cuius pater Caesarius, sub Maximiano martyrij corona est redimitus) prioris vitae maculas martyrij sanguine eluit. Vtroq; pede magnis clauis sex transfixo, in ignem est co̅iectus: [3022] & cùm statim flammae admotus expirasset, semiustulatum & integrum cadauer cognati eius in agro quodam Subelo nomine condiderunt. Suidas. Cassiani martyris mentionem facit Petrus de Natalibus libro septimo, & episcopum eum fuisse dicit Brixiensem in Italia: in Foro verò Cornelij postea scholas puerorum rexisse, vbi & passus sit. Martyrium eius enarrat Prudentius, in Hymno de Coronis. Cùm Vandali duce Crosco Gallias vastarent, Lingoniensium ciuitatem tandem expugnarunt. Motus calamitate ecclesiae suae episcopus Desiderivs, editiorem muri locum cepit, & lamentabili oratione clementiam ducis implorauit: inde mox sese in templum contulit, & pro peccatis populi ardentissimè orauit. Vandali vrbe capta episcopum è templo abreptum, ad ducem adducunt. Qui cùm se animo paratissimo ad necem offerret, modò reliquo coetui parceretur, eductus ex vrbe, capite plectitur. Petrus de Natalibus libro quinto, capite trigesimoprimo. Antidivs episcopus Turonensis, in faciem caesus, varijs???ue ictibus cruciatus à Vandalis, post multa vulnera, capite truncatus est, Turoni???; sepultus. Petrus de Natalibus libro octauo, capite 32. Adalbertvs (aliâs Voicechus) Pragensis episcopus secundus, ad Prussos propagandae religionis ergô profectus, anno Christi 997. in finu Venedico à Barbaris confossus perijt. Cuius corpus postea Boleslaus Polonoru̅ rex primus à Prussis redemit, & minimo quidem: propterea quòd appensum in statera corpus, perexiguum ponderaret, diuina (vt creditum est) virtute efficiente. Tantum enim argenti, siue auri, vt alij volunt, Barbari pacti erant, quantum corporis ponderi responderet. Deductum solenni pompa, primùm in Tremesnensi monasterio collocauit: nec multò pòst ad Guesnensem basilicam transtulit. Cromerus lib. 3. Svnderoldvs ex monacho Moguntinus episcopus, Vormaciae à Normannis martyrio affectus est, anno Domini 895. Sigebertus. Ioannes Mechelburgensium primus episcopus, cum caeteris Christianis in sua vrbe captus, vinctus, fustibus caeditur, spectaculi loco per singula Slauorum oppida ducitur: tandem securi percutitur: cadauer eius manibus pedibus???ue truncatum, cunctis calcandum in plateas abijcitur: caput Barbari conto affixum, pro victoriae laude, Radagisto suo deo immolarunt. Haec in Slauorum metropoli Rhete gesta sunt, sub Henrico quarto. Helmoldus, & Cranzius libro quarto Metrop. capite vltimo. Sacerdotes, Presbyteri, Diaconi. Gerardvs Chanadiensis episcopus, ab Vngaris ad Scythicam relabentibus religionem, ex alta rupe deiectus, tandem hasta transfoditur, sub Henrico tertio. Bonfinius lib. 2. Decad. 2. & Nauclerus. Heliopoli Cyrillvm diaconum, qui Constantino imperante multa simulacra co̅fregerat, non interemerunt modò idololatrae ethnici: verùm etiam ventre dissecto, illius iecur gustarunt, Iuliano imperante. Sozomenus lib. 5. c. 10. Lavrentivs Diaconus Romanus (de cuius martyrio hymnus apud Prudentium in Coronis extat) quum diuersorum tormentorum instrumenta sibi ante oculos proposita videret, semper se optasse dixit ad eiusmodi epulas inuitatum iri, & ad ipsas hauriendas accedere. Quum???; Decius caeteros Christianos ab eo sibi prodi poposcisset: Quid, inquit, eos requiris, quorum conspectu es indignus? nam nomina illorum scripta sunt in coelo. Iratus ille, contemtorem suum fustibus praelumbari iussit, laminis candentibus vri, scorpionibus lacerari, in ore lapidibus contundi: sic denique excruciatum, super ferrea crate distendi, prunis???ue torreri. Adusto iam latere altero, ad praefectum conuersus, inquit: Conuerte partem corporis Satis crematam iugiter: Et fac periclum, quid tuus Vulcanus ardens egerit. Praefectus inuerti iubet. Tunc ille: Coctum est, deuora, Et experimentum cape, Sit crudum, an assum suauius. Mox Deo gratias agens, quòd se martyrij gloria dignatus esset, animam reddidit, tantò maius recepturus praemiu̅, quantò passus duriora. Marul. lib. 5. cap. 5. Vincentivs Leuita, Sixti Pp. discipulus & D. Laurentij martyris, Valentiae vel Abilae in Lusitania, cum Valerio episcopo, quum in equuleo sublatus à Deciano praeside per ludibrium rogaretur, Vbínam esset? In sublimi, inquit, vnde te potestate terrena tumentem altior despicio. Grauiora minitanti: Non minari mihi videris, respondit, sed quod votis omnibus concupieram, offerre. Igitur quum vngulas, faces, prunas toto corpore dilacerato constanter exciperet, ait: Frustrà fatigaris, Deciane: non potes tam horrenda excogitare tormenta, quàm ipse paratus sum sustinere. Carcer, vngulae, candentes laminae, mors???ue ipsa, ludus iocus???ue Christianis sunt, non tormentum. Post haec alijs atque alijs confectus poenis, cum victoriae palma migrauit ad coelum. Marulus libro 5. cap. 5. ex hymno Prudentij de Coronis, & Bergomensis supplemento. Eum certè diuus Augustinus, episcopus Hipponensis admiratus alibi sic dicit: Beatus Vincentius verè Vincentius fuit, quia fortissimè omnia mortis pericula vicit. Vicit, inquam, in verbis, vicit in poenis, vicit in confessione, vicit in tribulatione, vicit exustus, vicit summersus, vicit viuus, vicit & mortuus. Quia eo mortuo, vt eius sacra habet historia, angelos ei dixisse ferunt: Agnosce, ô Vincenti, quia pro cuius nomine viriliter decertasti, ipse tibi coronam praeparatam seruat in coelis, qui te victorem fecit in poenis. Marineus libro quinto rerum Hisp. Henricus de Erfordia, ex Isuardi martyrologio refert, Concordivm presbyterum apud Spoletum, sub Antonino Vero Ioui sacrificare nolente̅, & insuper in faciem idoli expuentem, post multa alia supplicia gladio caesum. Vincentius libro decimo, cap. 108. Lvcianvs Antiochenus presbyter, post recitatam coram Imperatore Diocletiano apologiam, martyr obijt. Eusebius libro 8. capite 13. Pauli Constantinopolitani episcopi, quem sub Constantio Ariani sceleratè expulerunt, & exulantem postea interfeceru̅t, Macedonio in eius locum surrogato, domestici fueru̅t Martyrivs hypodiaconus, & Marcianvs psaltes, ac sacraru̅ Scripturarum lector. Cùm autem expulsione Pauli populus Constantinopolitanus exacerbatus, Hermogenem praefectum, cui mandatum Paulum eijciendi Imperator dederat, interfecisset: Macedonius Martyrium & Marcianum praesidi, vt auctores tumultus, in quo occisus esset Hermogenes, tradidit: à quo extremo supplicio affecti sunt. Feruntur autem magno animo mortem eam sustinuisse. Quamobrem & monumentum illis insigne, vt martyribus, à populo Constantinopolitano ante vrbis muros positum est. Sozomenus libro quarto, capite tertio. Socrates libro secundo, capite duodecimo & decimotertio. Basilivs Ancyranus presbyter, qui Constantio regnante perpetuum se hostem & reprehensorem Arianorum professus fortiter fuerat, sub Iuliano Apostata passim circumiens, Christianos publicè adhortatus est, ne gentilium se abominationibus contaminarent. Cùm ad publica deorum sacrificia venisset, orauit ibi cum gemitu Deum, ne quem Christianorum implicari impijs abominationibus permitteret. Agnitus ibi, ad supplicia abductus est. Sozomenus libro quinto, capite vndecimo. Isdigerdes Persarum rex, Beniamin, diaconum comprehensum in carcerem includi iusserat, & biennium iam integrum in eo asseruatus fuerat: cùm fortè legatus Romanorum alijs de causis in Persiam ad regem venit, qui pro diacono intercessit. Liberatur ergo ea conditione, ne Magis doctrinam Christianam communicaret. Ibi Beniamin: Quis ista, inquit, praestare possit? Quomodo enim lucem, quam consecutus ego sum, alijs impertiri non possim: cùm sacra testetur Euangeliorum historia, quanto dignus supplicio sit occultator talenti sui? Ergo docere perrexit, omnibus???ue lumen salutis impertijt per anni spacium. Rex accersitum iterum iubet abnegare Deum, quem coleret. Tum ille: Desertores tuos poena mortis afficis, ô rex. Quam igitur poenam mereri eum censes, qui sit desertor creatoris sui? Hac oratione accensus rex, viginti calamos acui, ac vnguibus digitorum manuum atq; pedum eius infigi iussit. Cum???ue hoc supplicium pro ridiculo haberi ab eo conspicaretur, alium calamum acutum impingi verendis illius, & extrahendo atque immittendo inenarrabiles cruciatus ei excitare praecepit. Tandem stirpem ramosam in meatus naturae diacono adigi iussit, quo extremo cruciatu victus, athleta fortissimus expirauit. Theodoretus libro quinto, capite 39. Monachi, Eremitae. Aegyptius Menas, abiecta militari zona, in deserta loca aliquandiu sub Diocletiani persecutione sese abdidit, ieiunijs, vigilijs, & Scripturarum diligenti meditationi vacans. Inde egressus ad Cotyensium vrbem, cùm spectaculum quoddam ex more publicum celebraretur, clara voce è sublimi Christianum se esse proclamans, ad Pyrrhum praesidem ductus est. Ab eo de fide sua interrogatus: Conuenire dixit, Deum confiteri, quoniam lux sit, & tenebrae in eo non sint. Hoc enim Paulum docere, dicentem: Corde quidem credi ad iustitiam, ore autem fieri confessionem ad salutem. Atrocibus affectus supplicijs, in ore habebat illud: Nihil est quod mea quidem sententia conferri possit cum regno coelorum. Neque enim totus mundus potest, aequa lance expensus, vni comparari animae. Et: Quis nos separabit à caritate, quae est in Christo Iesv? afflictio, an angustia? Et: Habeo persuasum à Domino meo & rege, non timere eos qui cor [3023] pus occidunt, animam autem non possunt occidere: illum autem potiùs timere, qui potest corpus & animam perdere in gehenna. Sententia pronunciata, vt gladio percuteretur, ad locu̅ supplicij deductus dixit: Ago tibi gratias, Domine Deus, quòd me dignatus sis conspici socium preciossae tuae mortis: & non dederis deuorandum hostibus agrestibus, sed effeceris perpetuò puram in te seruare fidem. Simeon Metaphrastes tomo quinto, vbi Timothei de miraculis eius prolixa texitur narratio. Ciuis Caesariensis Gordivs, centurio, abiecto militari baltheo, exilium sibi vltrò elegit, & in desertum secessit, in quo per annos aliquot vitam egit solitariam & religiosam. Egressus inde die quadam, qua in vrbe Martis sesta celebrabantur, cùm populus in theatrum venisset, in eminentiorem locum conscendit, & ingenti voce exclamauit Apostoli illud: Ecce inuentus sum ab ijs qui me non quaerunt, his qui me non interrogabant. palàm apparui. Quibus verbis significabat, se ad certamen vltrò venisse. Agnoscitur Gordius, & silentio per praeconem imperato, ad praesidem ducitur. Interrogata Quis esset? Reuersus, in quit, sum, vt palàm ostenderem me edicta tua omnino nihil curare, sed Iesum Christum spem meam praesidium???ue profiteri. Cum???ue acceperim, te reliquos homines crudelitate superare, hoc sanè tempus explendo meo voto idoneum sumsi. Praeses iubet expediri flagella, rotas, equuleum, & omne tormentorum genus excogitari. Gordius oculos ad coelum eleuans, illud Psalmi accinit: Dominus mihi adiutor, non timebo: quid faciat mihi homo. Et, Non timebo mala, quoniam tu mecum es. Tormenta deinde in se vltrò prouocat: & si quae morae intercedebant, increpat. His cùm se nihil efficere praeses videret, promittit se magna ei, si Christum neget, daturum: locum inter milites illustrem, opes, ac quicquid tandem cupiat. Ille praesidis insaniam ridens, penes ipsum esse negat collationem alicuius, quod aeternis sedibus dignum sit. Ergo damnatus, extra vrbem concremandus educitur. Adsunt qui Gordium amplexantur, & vt suae parcat iuuentuti flentes exhortantur. Quibus respondet: Nolite flere super me, sed super inimicos Dei, qui in Christianos continuò grassantur. Eos flete, qui ignem nobis parant, sibimet gehennae incendia in die irae thesaurizantes. Ego pro nomine Domini mille mortes, si necesse sit, adire paratus sum. Adsunt rursus alij, qui vt Christum ore saltem neget, corde retineat, suadent. Quibus ille: Lingua, inquit, quam Christi beneficio retineo, adduci non potest, vt auctorem suum neget. Corde credimus ad iustiriam, ore ad salutem confitemur. Ergo vultu alacri in ignis supplicium volens se immisit. Basilius in sermone de Gordio. Anastasivs in Perside natus, à patre magno institutus, à Christianis autem captiuis, de Christo eius???; doctrina commonefactus, ex Perside abiens, Chalcedone & Hierapoli instituitur: Hierosolymae baptizatur, & in monasterium ingreditur. À Persis captus, sub Heraclij imperio, propter confesisonem veritatis, cum alijs septuaginta martyrio coronatus est, anno Domini 620. vt tradit Sigebertus. Iussu autem Cosrois regis primùm supinus in terra iacuit, & impositum est super eius tibias lignum, in cuius extremitatibus vtrinque duo robustissimi viri steterunt, alternis sese motibus ac deorsum librantes. Deinde cùm illos dolores fortiter pertulisset, iussus est vna manu ex alto suspendi, alligato ingenti lapide ad pedes, quo deorsum traheretur. Tandem cum alijs LXX. socijs, fune collo aptato, suffocatus vitam finiuit, & ad extremum etiam decollatus, caput ad regem delatum est, anno Sal. 620. Vincentius lib. 23. cap. 14. Adon Viennensis, Sigebertus, Simeon Metaphrastes in vita eius, Regino lib. 1. Beda lib. 2. de Rat. temporum. Liberatvs abbas, Bonifacius diaconus, Rusticus subdiaconus, Seruus subdiaconus, Rogatus, Septimus & Maximus, monachi, ex monasterio Carthaginem pertracti, primùm blanditijs ad Arianam perfidiam sollicitati sunt. Illi verò vno ore & animo suam coram omnibus confessi sunt fidem, dicentes: Vnus Deus, vna fides, vnum baptisma: nec poterit in nobis iterari, quod in doctrina Euangelij semel dari praeceptum est. Quia qui semel lotus est, non habet necesse vt denuò lauetur, sed mundus est totus. Satius est momentanea perferre supplicia, quàm aeterna subire tormenta. Iubet rex nauem sarmentis impleri, confessores???ue ligatos superimponi, igne???; subiecto, & naui in pelagi medium promota, concremari. Illi magna cum fiducia cantabant: Gloria in excelsis Deo. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis, quando pro fide Dei nostri supplicia perferemus, ne acquisitae fidei indumentum amittamus. Ignis cùm accenderetur. saepiùs extinctus est. Ergo rubore & furore perculsus Rex Hunericus, mandauit eos remorum vectibus necari. Victor libro quarto Vandalicae persecutionis. Medici. Narrat Eusebius libro octauo, capite decimotertio in Antiochia Syriae sub Diocletiano martyrium passum esse Zenobivm medicum optimum, qui inter cruciatus lateribus adhibitos mortuus sit. Alexandrinus Cyrvs medicus, persecutionem Diocletiani & Maximini in Aegypto fugiens, in Arabiam secessit, ibi???ue monachum se professus est, doctrina & miraculis clarus. Cui se post annos aliquot socium adiunxit Ioannes Edessa oriundus, militia relicta. Interea in vrbe Canopo Aegypri, ob confessionem in vincula conijcitur Athanasia, Christiana femina, Cyro nota, cum filiabus tribus, Theoctiste, Theodota & Eudoxia. Quarum omnium infirmitati metuens Cyrus, ad confirmandas eas eò cum Ioanne contendit: quo tempore Aegypti praefecturam administrauit Syrianus dux: cuius truculentiae in Christianos Athanasius meminit in Apologijs suis, & epistola ad solitariam vitam agentes. Accusati igitur ab Ethnicis, quasi eorum persuasione deos atque Imperatorum religionem virgines contum aciter despicerent, & ad sacrificandum ad duci non possent, comprehensi, & post editam constantem confessionem, gladio percussi sunt: condemnata ad mortem etiam Athanasia, cum filiabus. Simeon Metaphrastes. Refert Vincentius lib. 9. cap. 50. Vrticinvm medicum Rauennae, cùm multa sustinuisset supplicia, tandem trepidasse ad ictum gladij, & secum de abnegatione cogitasse. Verùm Vitalem militem, cum Paulino iudice vrbem ingressum, eum confirmasse his verbis: Noli frater Vrticine medice, qui alios curare consueuisti, teipsum aeterna morte occidere. Quibus ille verbis corroboratus, ceruicem securi praebuit. Vitalis verò à suo domino discessit, & paulò pòst ob Christum accusatus, viuus in terram defossus est. Vxor eius Mediolanum veniens, cùm de idolothytis edere recusaret, ad mortem vsque multata est. Pantaleon medicus illustris Nicomediae, Christianum se professus sub Diocleriano, pertulit equitum vngulas, faculas, sartaginem, plumbum, in mare mersionem, in terra feras. Postremò cùm ad rotam clauorum mucronibus aculeatam lancinandus ligaretur, solutae protinus machinae fragmenta, impietatis ministros percussêre peremere???ue. Ipse quoque Caesar magis iam timens quàm timendus, ne quid martyrem torquendo grauius ipse pateretur, statim illum obtru̅cari iusit. Marul. lib. 5. c. 5, ex Bergomense. Magistratus quiuis. Victorianvs Adrumetinus sub Hunerico Vandalorum rege, proconsul Carthagine, cùm & opibus populares, & gratia apud regem aulicos omnes vinceret, ab impio rege propter constantiam in vera fide diris cruciatibus necatus est. Victor libro tertio. Theophilvs Cibioritarum praetor, à Saracenis captus in praelio, ad Aaronem principem eorum adducitur. Ille eum conatur muneribus corrumpere, vt abnegata fide Christi ad Mahometi sectam accedat, ac pro ea secum contra Romanos pugnet. Sed vir pius in fide sua perseuerat. Tyrannus capitali supplicio eum affecit. Paulus Diaconus libro 23. rerum Romanarum. Duces bellici. Evstachivs à Traiano contra Barbaros missus, victoriam adeptus est. Romam reuertenti occurrit Adrianus, qui mortuo Traiano successerat. Venitur ad templum Apollinis. Adrianus templum ingreditur, sacrisi caturus dijs: Eustachius foris consistit. Imperator grauiter cum eo expostulat, quòd dijs non sacrificarit pro victoria. Ego, respondit ille, supplico Christo Domino meo, ei???ue preces & gratiarum actionem pro beneficijs offero: alium Deum neque scio, neque colo. Adrianus iussit eum cingulo militari priuari, & vnà cum vxore & liberis leoni obijci. À quo cùm no̅ dilacerarentur, in aereum taurum coniecti sunt, laudantes & inuocantes Deum. Quum triduo machina illa arsisset, ipsi???; iam in cinerem redacti putarentur, exanimati quidem inuenti sunt, sed nunquam adusti, ita vt neque capilli, neque pili nitorem vllum amiserint. Deo volente etiam in igne corpora eoru̅ seruari integra, quorum & in credendo fides, & in patiendo constantia extitit incorrupta. Marulus lib. 5. c. 5. ex Nicephori lib. 3. cap. 29. Petro de Natalibus, Vincentio, Henrico de Erphordia, & alijs, quinto Adriani anno. Sabellicus ait Enneadis septimae libro septimo, Qvirinvm, virum Romani sanguinis, & qui militum fuerat tribunus, quia Christum confiteretur, à Claudio membratim concisum fuisse. Caesariensis suit in Palaestina Procopivs, functus in Oriente ducali dignitate, quam ei Diocletianus tribuerat. Is contra daemonum cultores liberè depugnauerat, aurea & argentea idola sua comminuerat, eorum???ue precium inter pauperes distribuerat. Propterea innumeras poenas torturae, fi dicularum, vngularum, ignium, facium, ferramentorum, mucronum???ue perpessus, tandem gladio percussus est. Nicephorus lib. 7. cap. 15. Exercitus dux Theodorvs, spectata fortitudine vir, Heracleae in Ponto habitans, Mariandynorum genti praefectus, deorum simulacra comminuta egentibus dedit. Hunc Licinius etiamsi egregiè charum haberet, in crucem tamen egit, subulas in meatus secretiores corporis immisit, postremò caeteris malis inuictum capite truncauit. Niceph. libro decimoseptimo, capite decimoquarto. Principali dignitate & munere militari Alexandriae Philoromvs fungebatur. Comprehensus vt Christianus, ab amicis & ab ipso iudice obsecrabatur, vt seipsum, vxorem & liberos suos respiceret. Sed persuaderi ei nequaquam potuit, vt consessionem Christi contemneret. Tormenta generosè sustinuit: & pietatis suae praemium, capitale supplicium accepit. Eusebius & Nicephorus lib. 7. c. 9. Dux fuit sub Iuliano Artemivs Aegyptiacorum militum. Is magistratum sub Constantino gerens, simulacra plurima deiecerat. Eum Iulianus non facultatibus solùm & dignitate spoliauit, sed & post plurimos miserandos cruciatus, capite ad postremum truncauit: praetexens culpam, quasi auctorib. caedis fratris sui Galli socius fuisset. Theod. lib. 3. c. 18. Nicephorus lib. 10. cap. 11. Fuit in comitatu aulico Genserici quidam Comes Sebastianvs, gener Comitis Bonifacij illius, qui Vandalos in Africam pertraxerat, consilio & viribus domi militiae???; valens. Huius prudentiam suspectam habens tyrannus, cùm per insidias no̅ liceret, religionis praetextu eum tollere decreuit, & obnixè ab eo petijt, vt Arianam haeresim profiteretur. Sebastianus per parabolam respondit. Veluti panis similagineus, vt regiae mensae esset dignus, excussa furfurum crassitie, & admixta similagineae massae conspersione, per ignem transiuit & aquam: ita ego quoque mola diuini verbi in Ecclesia comminutus, & poenitentiae excerniculo purgatus sum, & sacri baptismatis vndis conspersus, & igne sancti Spiritus coctus, Christianus vt fierem. Si igitur panis iste iterum in minutissimas partes comminutus, vnda???; conspersus denuò pinsetur, melior???; efficiatur, faciam quod tibi tuis???; visum fuerit. Rex nihil quidem quod contradiceret habuit: sed paulò pòst alio commento eum sustulit. Victor lib. 1. hist. Vand. Milites. Vincentius libro septimo, capite 47. de Longino milite, qui lancea Christo aperuit latus, longam texit narrationem: quòd conuersus in Caesarea Cappadociae IIXL. annis monachum egerit, & ab Octonio praeside interfectus sit: & eidem excaecato, & ad cadauer Longini poenitentiam agenti, visum restituerit. Processvs & Martinianvs milites, cùm custodirent Paulum & Petrum in carcere, miraculis eorum conuersi sunt & baptizati, vnà cum XLVII. alijs captiuis. Paulinus iussit eos partim lapidari, partim fustibus caedi, partim flammis vri, partim scorpionibus castigari. À Nerone tandem capite plexi sunt. Vincentius lib. 9. cap. 54. Petrus de Natalibus, Supplementum Chronicorum. Maximianus Imp. an. 285. cum exercitu à se conscripto in Galliam contra rusticos tumultuantes, Bacaudas dictos, profectus, ac Thebaea legione se subsequi iussa, Poenino saltu superato, in campos ad oppidum Octodurum descendit. Ibi, vt erat veteri deorum cultui deditus, atque inprimis Herculi auctori, vt prae se ferebat, generis sui addictus, exercitum omnem lustrare ex gentilibus Christianis???; constantem cupiens, singulos milites adesse ad dicendum sibi sacramentum praecepit, daturos se operam, vt ijsdem animis Christianos deorum suorum inimicos, atque Bacaudas Imperij hostes vlciscerentur. Cuius mandatum cùm reliqui exhausissent, sola Thebaea legio detrectauit. Hi erant orientales milites, Christiana disciplina ab episcopo Hierosolymitano imbuti, &, postquam Romam venerant, à pontifice Romano in fide vsqueadeò confirmati, vt religionem bellicae fortitudini, fidem armis omnibus anteponerent. Itaque, ne tam impio se iureiurando astringerent, Octodurum praetergressi, Agaunum prodierunt, insignem ei loco Christiani martyrij famam in omnem seculorum memoriam relucturi. Erant in ea legione Mauricius primicerius, & Exuperius signifer, viri bellicis laudibus nobiles, sed eximia in Christum fide nobiliores. Hi cùm Octodurum ad iusiurandum concipiendum repetere essent iussi, respondere pro vniuersa legione non dubitarunt, Se Christianos esse, atque vt militiae munera pro Imperatore non recusare, sic religionis eius sacrilegia detestari. Quo responso Maximianus exacerbatus, quòd vnà & disciplinam militare̅ solui, & sacra sua contemni eiusmodi imperij detrectatione videret, ac caeteros supplicij exemplo terrendos censeret, decimum quenque iugulari militari more praecepit, ac reliquos se referre Octodurum mandauit: quos Mauricius primicerius alloquutus, primùm gratulatus est, quòd, cùm socios suos indigna sterni caede conspicerent, manus ab eis vindicandis abstinuissent: deinde eos ad constantiam sidei retinendam praeclaro illorum exemplo accendit: atque omnium nomine se priùs mortem millies oppetituros, quàm vt ei mandato parérent, respondit. Itaq; nouo Maximiani edicto XI. Kal. Octobris cum caeterorum decimo quoque peremtus est. Reliquorum inde, cùm item Octodurum repetere iuberentur, causam suscepit signifer Exuperius: qui correptis signis, & Mauricio verbis plurimis egregiè collaudato, subiecit, se Imperatori quidem militiam, at vero Deo integritatem debere: neque Christianos vt persequantur, in animum inducere posse. Quibus rebus Maximianus eò vehementiùs efferatus, iter exercitui indixit, atque occultè legionem circunfuso exercitu sepsit: eam???ue, vt erat ingenio asper, ac propè immanis, militibus trucidandam, ac pro arbitrio spoliandam obiecit. Vnde Agaunensium martyrum immortalis in Ecclesia gloria dimanauit. Postquam in Galliam venit, subitò partem exercitus, in quo multae quoque è Thebaea legione erant centuriae, secundo Rheno ad eum opprimendum immisit. Pòst autem, sumto ad Agaunum de maiore legionis eius parte supplicio, reliquos etiam, vbicunque terrarum essent, interimi iussit. Qui verò huic negotio praefecti fuerunt, Cassium & Florentium apud Veronam, ciuitatem tum in ripa Rheni fluminis sitam, cum septem alijs assequuti iugularunt: Gereonem verò, ac trecentos octodecim socios ad Coloniam: Victorem???ue demùm cum trecentis triginta ad oppidum Fra̅corum, nomine Xanthum, VI. Idus Octob. foedissimè trucidarunt: quos omnes satis constat mortem ac cruciatus omnes constantissimè subijsse. Sigonius libro primo Imp. occidentalis, ex Petro de Natalibus libro octauo, & libro nono, capite quadragesimo septimo & 103. Vincentio libro duodecimo, capite secundo & Henrico Erforden. Simeon Metaphrastes septuaginta tantùm fuisse Mauricij milites scripsit. Ortus ex Narbonensi Gallia Sebastianvs miles, primae cohortis Diocletiani princeps, multos Christi martyres exhortationibus suis in fide retinuerat. Delatus apud Imperatorem, in aperto campo à militibus sagittis transfixus, corpus eius in cloacam abiectum est. Bergomensis libro octauo, Petrus do Natalibus libro secundo, capite centesimosexto. Meminit Sebastiani martyris Ambrosius in commentarijs in Psalmu̅ 118. Irene mulier Christiana. vt corpus mandaret sepulturae, noctu venit, & ipsum adhuc viuere comperit. Solutum domi fouit, atque ille intra paucos dies curatus, rursum in publicum procedens, principum in Christianos immanitatem arguere coepit, Illi indurati in impietate, eum fustibus enecarunt. Marulus libro quinto, capite quinto. Simeon Metaphrastes socios Sebastiano martyrij adnumerat Marcum & Marcellianu̅ fratres, Nicostratum cum vxore Zoë, Tranquillinum Seniorem cum vxore Martia, Traglinum, Claudium, Castorem, Tiburtium, Castullum, & alios. Cùm Iulianus Apostata fontes atque carnes venales in macello sacris ethnicis polluisset, vt ea ratione Christianos vel inuitos ad ethnicismum pertraheret: duo excellentes milites, Imperatoris satellites, Christiani, Ivventivs & Maximianvs, quodam in conuiuio, vehementiùs aliquanto facinus illud nefarium deplorauerant, detorquentes in Imperatorem haec verba, quae in Babylone quondam pueri illi eximij in regem impium vsurpauerant: Tradidisti nos regi iniquo, & transfugae super omnes gentes in terra. Proditi ab improbo quodam, Imperatori intrepidè respo̅derunt: Nos in vera, Imperator, pietate educati, legibus optimis à Constantino eiúsque filijs latis seruientes, de abominationibus tuis & funestis sacris, quibus omnia repleri, cibos???ue & potus pollui aspeximus, questi sumus, ac deplorauimus: & nunc apud te cum dolore querimur, vt quos aliud in toto tuo Imperio nihil aequè offendit. Ob has voces ad supplicia abrepti, morte mulctati sunt, laesae maiestatis praetextu. Nam martyrum nomen & honores illis inuidebat Imperator. Theodoretus libro tertio, capite decimo quinto. Agathon Alexandrinus, ex ordine militari, cùm quosdam petulanter cadaueribus martyrum illudentes obiurgasset, statim clamorem vulgi in se irritauit. Oblatus igitur iudici, cùm in confessione Christi persisteret, capitis damnatus est. Henricus Erford. Qvadraginta milites Sebastae Armeniae passi sunt, sub Licinio imperatore, Lysia & Agricolao praefectis. Hos quidem quum Christum publicè praedicarent, in stagnum gelu concretum collotenus mersos, manere vsque ad diem alterum compulerunt. Thermae propè appositae erant, vt ad eas confugere liceret, si quis eorum pro Christo pati frigus recusaret. Vnus ex illis algoris impatiens, vt ad thermas peruenit, vita defunctus est. Reliqui in glacie perdurantes, Deo laudes decantabant. Circa vigiliam noctis tertiam, descendit lux super eos, & triginta nouem coronae in luce apparuerunt. Quod cernens custodum Praefectus, illis qui secum erant à somno excitatis, Christianum se professus est: & vestitu reiecto, nudus in stagnum prosilijt, atque vnà cum ijs, qui ibi erant, psallere coepit, coronam percepturus, quam is, qui inde effugerat, cum vita simul amisit. Manè post haec eductis, & in fidei proposito persistentibus, crura confregerunt. Ex Nicephero & Sozomeni libro nono. Marulus libro 5. ca [3025] pite quinto. Illorum verò coniuges, quae & ipsae quadraginta fuêre, Heracleam Thraciae abductae, ibi cum Amone quodam diacono, tormentis, quae vix exprimere quisquam possit, generosè & fortiter toleratis, cura insigni professione gladio caesae sunt. Huic similis est ea, quam Basilius in alia quadam oratione, de quadraginta Militibvs martyribus, narrationem texit. Venit in quendam locum Imperatoris praefectus, cum edicto, ne quis Christum profiteretur: confessus autem, omnis generis supplicijs, ac ta̅dem etiam morti obnoxius esset. Quadraginta milites liberè Christianos se profitentur. Praefectus blando eos sermone aggreditur, admonens, vt artatem suam respiciant: pecuniam pollicetur, & honores. Sed ea illi omnia prae Christo floccifaciunt. Barbarus praeses dispicit stagnum quoddam in media ciuitate, frigori vehementi & flatibus Boreae horridis expositum, in quo nudos sub dio pernoctare cogit. Illi in hoc supplicij genus alacres descendunt, exhortantes sese mutuò, ac: Non amictum (inquiunt) exuimus, sed hominem veterem, concupiscentiae deceptione corruptu̅, deponimus. Gratias agimus tibi Domine, quòd cum isto amictu, simul & peccatum exuere licet. Quoniam ob serpentem eum induimus. ob Christum verò exuimus. Post haec nudati in eum locum deducuntur, rigescunt membra omnia gelu. Posteaquam illuxit, adhuc spirantes igni traduntur: ac cineres eorum in fluuium proijciuntur. Fortè ex illis vnus validior viuus manserat. Cuius miserti lictores, ad matrem eius, quae tum adorat, se vitam ei donaturos, aiunt. Atilla proprijs filium apprehendens manibus, currui eum, in quo reliqui iacentes ad pyram ferebantur, imposuit, admon ens, vt cu̅ contubernalibus caeteris suis iter beatum perficeret. Senatores. Ivlivs senator Romanus, à Ruffino presbytero baptizatus cum tota familia, nihil magis in votis habebat, quàm pro Christo vitam ponere. Ab Imp. accersitus, Imperatori suae fidei rationem reddit: & Herculem ac Iouem non esse veros deos ostendit, & cultores idolorum aternis supplicijs perituros monet. Imperator Vitellio magistro peditum mandat, vt Iulium sacrificare Herculi recusantem interficiat. Vitellius vt iussus erat, fustibus Iulium ad mortem vsque multari curauit. Cubicularij regij. Diocletianus Augustus, acerbus Christianorum persecutor, cùm sciret Petrvm vnum è cubicularijs ministris suis Christianae religioni initiatum esse, dum ab ea deducere ipsum studet, plumbeis flagellis caedi, & deinde praeacutis clauis dilaniari iussit. Cùm autem inter haec tormenta laeto perstaret vultu, aceto sale???ue totum perfundi, ac deductum, vt erat nudus, in ferrea crate distendi imperauit, vbi lentis ignibus aduri coeptus est, vt tormenti diuturnitas saeuiùs dolorem acueret. Caeterùm ne ita quidem victus, quo vultu fuit, cùm inchoarentur tormenta, hoc sibijpsi constans, & vitae & tormentis finem fecit. Eusebius libro octauo, capite sexto, & Sigonius libro primo Imperij occidentalis. Haec conspicati, Dorothevs cubiculi regij praepositus, & Gorgonivs: Cur, aiunt, Imperator, in illo crimen ducitur, quod omnes nos confiremur? Eos igitur ille, similibus penè supplicijs affectos, ad postremum laqueo appensos, necari iussit. Eusebius Ruffini lib. 8. cap. 6. Publicani. Petrvs Maiumenus Chartularius erat, & de publicis tributis rationes conficere solebat. Amplectebatur doctrinam Christi, & auersabatur Mahometi superstitiones. Sed vim metuens, ea quae sui muneris erant curabat, & Arabum conuicia tolerabat. Cùm ad eum aegrotantem venissent primores Arabum: Testamenti mei testes vos esse volo, inquit, quod tale est: Omnis qui non credit in Patrem & Filium & Spiritu̅ sanctum, consubstantialem, & diuinam in monade Trinitatem, mortuus est anima, & aeterno dignus tormento. Talis est Mahumet pseudopropheta vester, & Antichristi praecursor. Discedite ergo ab illius fabulatione. Cùm ex infirmitate co̅ualuisset, maiori coepit voce clamare: Anathema Mahometus, & cuncti qui credunt ei. Gladio igitur percussus est. Hunc declamationibus sermonum honorauit Ioannes Chrysorrhoas. Paulus Diac. lib. 22. rerum Romanarum. Item Damascenus Anno Domini 745. iuxta Sigebertum. Commentarienses. Hippolytvs (cuius custodiae Laurentius Leuita traditus fuerat) Christum credens atque confitens, Valeriani praesecti iussu ad colla indomitorum equorum ligatus, quum distraheretur, fidem quam receperat, integram seruauit. Poena haec non casu inslicta, sed Dei nutu videtur electa, vt nomini eius pulcrè conueniret. Mirulus lib. 5. c. 5. Mimi. Mascvlonem quendam archimimum insidijs iam crebrò petitum, vt ad fidem rectam abijciendam impelleretur, rex Gensericus aggreditur benigna oratione. At ipso perseuerante, condemnat eum palàm capitis: occultè autem percussori mandat, vt si in ipso momento vibrati gladij aliquid formidinis persentiat, feriret modò: sin autem nullum consternati animi signum feriendus ederet, gladium inhiberet à feriendo, ne ipsum martyrij gloria illustrem redderet. Christi igitur robur ipsi largiente, confessor euasit praeolarus. Prosper in Chronico. Paedagogi. Vsthazares Saporis regis Persarum paedagogus, cùm à Christo in regis gratiam defecisset: à Simeone episcopo Persarum, ad carcerem ducto, grauiter increpitus, ad pietatem redijt, & tandem gladio occubuit. Nicephorus. Rustici. Anno 35. Iustiniani (vt Marianus Scótus narrat, ex libro 3. Dialogorum Gregorij papae, capite 27. & 28.) cùm Longobardi XL. Rvsticos bello captos ad comedendas carnes dijs immolatas compellere non possent, mortem illis minari coeperunt. Rustici aeternae potiùs quàm praesentis vitae rationeni habentes, simul omnes mortem oppetierunt, Gregorius lib. 3. Dialog. cap. 28. Nobiles. Irruerat Galerius cum praefecto Asclepiade in Antiochenorum vrbem, eo proposito, vt omnes ibi ad abnegandum Christum armis & vi cogeret. Fortè tum Christiana plebs in coetum conuenerat. Illicò accurrit Romanvs, nuncians adesse eos qui impetum in Christianos essent facturi. Adhortatur ne trepident, aut imminenti periculo cedant. Asclepiades in equuleo eum suspendi & euiscerari iussit. Sed quia vir erat primarius, quem tali affici supplicio non licet, flagris & plumbatis caedi mandat. Ille inter ictus gaudens hymnum dicit, ac nequaquam sibi nobilitatis nomine parci iubet: Absit, inquit, vt me nobilem sanguis parentum praestet, aut lex curiae: generosa Christi secta nobilitat viros. Deinde ingenti animo & libertate in praefectum inuectus, & deos ethnicorum risu exagitans, Deum Christianorum, solum verum, pia & prolixa oratione praedicauit. Qua vehementer offensus Asclepiades, latera eius mucronibus scindi iussit. Sed Romanus: Gratias, inquit, ago tibi, ô praefecte, quòd amplioris mihi oris patefecisti meatus, quibus Christum praedicare possim. Tot ecce laudant ora, quot sunt vulnera. Repressus hac constantia praefectus, à torturis, quiescere lictores iussit, & ignem minatur, illud addens: Christum recentem esse, cùm gentium dij vetustate commendentur. Nactus hinc occasionem Romanus, longa oratione de aeternitate Christi, de assumta natura humana, de morte & satisfactione Christi disputauit: & ad Pveri septennis iudicium prouocauit, quae aetas nec odijs nee vitijs alijs obnoxia est. Asclepiades è turba statim puerum accersitum in Romani conspectum sistit. Quaerit is: Dic fili, vtrum tibi videatur verum esse & congruens, vnúmne Christum, & in Christo Patrem colere, an adorare deos infinitos? Respondet puer: Illud certè, quicquid est, quod Deum esse homines perhibent, vnum esse necesse est, quod cum vno vnicum sit: cum???ue Christus hoc sit, Christum esse verum Deum necesse est. Plures enim deos nec nos pueri credimus. Stupens ad hoc praefectus, quaerit, quo ista auctore didicerit? Respo̅det ille, ex matre, à qua simul cum lacte hausisset, Christo credendum esse. Asclepiades puerum in sublimè arripi mandat, & matre spectante loris durissimè caedi. Sola mater de filio datum spectaculum sine fletu intuetur: quin & aquae haustum poscentem filiolum obiurgat: calicem eum expectaret, quem occisi in Bethleem olim bibissent infantes, lactis & papillarum immemores: Isaacum respiceret, qui cùm immolandus aram & ensem aspexisset, vltrò colla praebuisset. Interca cutem cum capillis à vertice tortor reuellit. Acclamat mater: Patere fili: mox enim ad eum venies, qui caput nudatum nunc tuum per contumeliam, regio vestier diademate. Adhaec & alia matre monente, puer laetus, virgas & dolores vulnerum ridet. Praefectus, quia nullis tormentis puerum vinci cerneret, in carcerem eum concludi praecepit, Romanum???ue tanquam mali huius auctorem acerbiùs torqueri iussit. Ducuntur tandem ad supplicij locum simul. Romanus ait: Appello ab ista tua, praefecte impie, crudelitate, ad Christum meum: no̅ quòd mortem metuam, sed vt probetur, quàm nihil hoc sit quod tu iudicas. Peruentum ad caedis locu̅ est: puerum, quem in complexu mater foràs extulit, carnifex poscit. Dat illa, praeter osculum nihil morata. Et, Vade, inquit, nate dulcissime. Ceruicem dum ense carnifex ferit, accinit illa: Preciosa in conspectu Domini mors sanctorum eius: Ecce seruus tuus, & filius ancillae tuae. Haec vbi dixisset, caput amputatum pueri in pallium explicitum excipit, & pectori applicat. In altera parte pyra ingens construitur, in quam iniectus Romanus, futurum dixit vt non creinaretur. Imber co [3026] ortus ignem extinxit. Carnifex linguam Romano execat. Loquitur ille nihilominùs: Christum, inquit, loquenti lingua nunquam defuit. Tandem tum martyris animositate, tum miraculis praefectus victus, abripi eum in carcerem & strangulari iussit. Prudentius in Hymnis [Greek words]. Loci respectu. Martyres Asiani. Antipae martyris mentio fit in epistola Christi ad angelum Pergamensem, Apoc. 2. his verbis: Antipas, testis meus fidelis, occisus est apud vos, vbi sathanas habitat. Maximvs martyr sub Decio imperatore ab Opimio proconsule in Asia passus, cùm fustibus caesus, & in equuleo extensus, vngulis quoque laniaretur, tormenta haec non dolori sibi esse dicebat, sed iucunditati. Inde extra vrbem tractus, lapidibus???ue obrutus, iucunditate illa, quam inter cruciatus capiebat, iam omni molestia liber frui pleniùs coepit, fruiturus sine fine. Marulus lib. 5. cap. 5. Iacobvs Denodatus Persa, apostata primùm in regis Isdigardis gratiam, inde à matre & vxore persuasus ad pietatem reuersus, artuatim dissectus est. Idem. Europaei. Pontivs in Cymela Italiae vrbe sub Alpibus, iussu Claudij praesidis in equuleo primùm suspenditur, deinde vrsis duobus obijcitur. à quibus nihil laesus, manibus & pedibus post tergu̅ reuinctis, in ignem inijcitur: postremò verò in Saxo riuulo vicino decollatur, corpus???ue eius in flumen abijcitur. Bergomensis, Henricus de Erfordia, Vincentius lib. 11. c. 79. Claudi us praeses, & assessor eius Anabius, arrepti à daemonibus, suffocati sunt, Vincentio teste. Africani. Societatis respectu. Martyrium simul passi Ciues. In Phrygia ciuitas fuit, ad quam mandata aliquot, vt dijs sacrifi carent, & simulacra adorarent, Imperator Dio cletianus miserat. Quae quidem Cives illi omnes, & magistratus ipse, & quaestor ac dux, Christianos se esse confessi, detrectauerunt. Cincta igitur obsidione ciuitas, & succensa, cum omni populo conflagrauit. Eusebius lib. 8. c. 11. Parentes & Liberi. Sub Tit. Mulieres martyres, quaedam reperies Matrum & Filiorum exempla, fol. 3017. Septem fratres, vnius mulieris filij, ab Antiocho Epiphane ad carnes suillas manducandas cogebantur: quas attingere aut gustare nullo modo voluerunt. Caesi flagris & taureis, alacres persistunt: vexati tormentis, fortes in proposito manent. Quamobrem acerbioribus eos rex poenis tentat aggredi, vt ipsos, si fieri posset, ad suam sententiam traheret: & atrocitate suppliciorum reliquos pios deterreret. Igitur alteri post alterum lingua excinditur, & cute cranium nudatur, & membra extrema amputantur, & in sartaginem feruentem immittuntur. Tortores fatigati, ipsi expugnati non sunt, vt vel vnum verbulum triste aut humile ederent: matre ipsos identidem adhortante, vt cruciatus generosè ferrent, & impauidè morerentur, & vitam in coelis meliorem expectarent. Et mox sublatis tot carissimis filijs, post ipsos eadem fiducia & animositate mortua est. 2. Mach. 7. De Eleazaro, & septem his fratribus, Antiochiam ex castello eorum Susandro perductis, cum matre Solomona, Iosephus libellum conscripsit. Nomina fillorum sunt, Machabeus, Abner, Machir, Iudas, Achas, Aret, & minimus natu Iacobus. Mater Antiochena filij septennis martyrio siccis adest oculis. Vide infrà, Nobiles martyres. Marivm siue Maurum & Martham vxorem eius, liberos???; corum Audifax & Abacuch, natione Persas, Claudio Augusto Christianos persequente, Romae martyrium passos legimus. Quum enim deos Gentilium daemonia esse praedicarent, & Martha eos hortaretur, vti confidenter pro Christo tormenta exciperent, fustigationem, equuleum, flagella, faces, vngulas pertulerunt. Praecisis deinde manibus, & ad collum alligatis, per vrbem ducti sunt, acclamante praecone, puniendos esse deorum contemtores. Postremò capite caesi, martyrium consummauerunt. Martha post illos in Nympha aqua suffocata, & ipsa aequè constantis in tolerando animi exemplum posteris reliquit. Marul. lib. 5. c. 5. Coniuges. Hadrianvs Nicomediae militum praefectus, cernens piorum in supplicijs constantiam, credere coepit: & se Christianum profitens, inter damnatorum nomina suum ascribi petijt. Maximiani iussu in carcerem ducitur. Natalia vxor eius laeta ad carcerem cucurrit, virum ad patientiam hortatur, mox enim fore, vt pro temporali poena aeternis fruatur bonis. Hadrianus cupiens illam suae fortitudinis fieri spectatricem. quu̅ dies martyrij instaret, vadibus datis dimissus, ipsam accersitum perrexit. At illa aduentantem prospiciens, rata ideo liberum factum, quòd praeuaricatus esset religionis fidem, claudit ostiu̅, & se nolle eum domi recipere exclamat, qui à Christo desciuisset. Vt autem rem ficuti erat didicit, admissum dulciter amplexata, vnà cum illo ad carcerem redijt. Deinde quu̅ ipse fustibus durè admodum verberatus, fractis???ue cruribus in terra semiuiuus volutaretur, illa leniter plagas refouendo, animum viri in poenis deficientem adhortationibus erigebat. Vbi tandem ipse manu insuper amputata expirasset, illa Deo gratias egit, & manum eius in sinu suo conditam latenter tulit, siccatam???ue in delicijs habuit. Corpus mandatum est sepulturae. Mira vtriusque virtus, sed in sexu fragili mirabilior. Marul. lib. 5. cap. 5. Fratres. Marcvs & Marcellinvs Romae sub Diocletiano passi, gaudenter ad suppliciu̅ ibant, & quoniam germani erant, stipitibus infixi, Psalmum illum alternatim decantarunt: Ecce quàm bonum, & quàm iucundum, habitare fratres in vnum. Cum???ue non modò ferrent, sed etiam irriderent tormenta, erubuit Diocletianus contemtui se haberi ab ijs quos torqueret, & ambos lanceis confodi iussit, atque interimi. Marul. libro quinto, capite octauo, & Sabellicus libro quinto, capite quarto. Ordinis respectu. Martyrum veteris Testamenti primitiae Abel à Caino fratre interfectus, Cypriano teste. Noui verò Ioannes Baptista, ab Herode capite plexus: seu potiùs medius inter vtrunque. Nam quia omnia religionis nostrae mysteria à passione Domini consummata habentur, propterea Stephanvs protomartyr ponitur, teste Hieron. aduersus Iouinianum. Polyd. libro 8. cap. 6. de rerum Inuent. De tempore, quo Stephanus interfectus est, variant auctores, Eusebius in Chronico, XXXIV. anno Christi lapidatum asserit. Euodius verò, quem Niceph. allegat libro 2. capite tertio anno VII. post ascensionem Domini. Martyrum sub Diocletiano primus is fuit, qui apud Nicomediam zelo pietatis Imperatorum Diocletiani & Maximini, qui tum ibi aderant, ad fixa contra Christianos edicta refixit, ac minutatim discerpsit. Bergomensis Ioannem appellat. Eum Sabellicus & Platina scripserunt pelle nudatum, & aceti ac salis in viscera detecta perfusione necatum esse. Eusebius Diodetianum & Maximianum, continuò omni in eum crudelitatis genere desaeuisse scribit, neque tamen efficere potuisse, vt eum moestum quis videret in poenis: sed laeto atque hilari vultu, cùm iam viscera in supplicijs defecissent, spiritus tamen laetabatur in vultu. Miraculorum praedentium, comitantium, subsequentium respectu. Narrat Eusebius lib. 8. capite septimo sub Diocletiano in Tyro Phoeniciae miraculosa facta martyria, vbi bestijs immanissimis obiecti Christiani, nihil ab illis, omnium circumstantium cum admirarione & stupore, passi sunt, leonibus, vrsis, pardalis, ne quidem incitatis accedere ad eos cupientibus: qui tamen in eos, à quibus in circum immissi essent, qui???ue extra septa consisterent, crudelissimè saeuierunt, ac in aëra priùs proiectos discerpserunt. Martyres, quia à feris laedi non potuerunt, gladio tandem interfecti, & in maria abiecti sunt. Martyrio tum persuncti sunt, Tyrannion episcopus Tyri, & Zenobivs Sydonis. Sylvanvs, Cazensium episcopus, in Phoeniciae metallifodinis, cum alijs triginta nouem capite plexus est. Caesareae Pamphilvs presbyter, martyr clarissimus obijt: cuius tum vitam, tum martyrium, peculiari libro se conscripsisse, Eusebius indicat libro octauo, capite decimotertio. Elevtherivs Hadriani iussu, lectam??? ferreum, craticulam, sartaginem, sornacem expertus, noxam non sensit. Equorum ferocium caudis alligatur distrahendus, & solutis vinculis incolumis euasit. Leonibus in theatro exponitur, sed quu̅ neque leones illi quicquam mali inferrent, capite caesus, diem suum obijt. Hoc quidem postremum permittente Domino, ne sanctus martyrij gloria careret: illa verò priora cohibente, vt credere nolentium inexcusabilior esset peruicacia. Marulus lib. 5. cap. 5. Pontianvs martyr sub Antonino Augusto Spoleti passus, nolens Gentilium sacrificare dijs, virgis caeditur, per prunas nudis pedibus ambulare compellitur, in equuleo tunditur, vngulis ferreis ad ossa vsque proscinditur, leonibus in theatro exponitur. Sed eidem (in quem homines grassabantur) [3027] bestiae peper???cêre. Post haec in carcerem fame co̅sumendus truditur. Sed angelo hominem nutriente, quem inedia iam extinctum putabant, die decima saluum educunt. Tunc iudex plumbo liquefacto nudum perfundi iussit. Sed quum neque hoc supplicij genere perimi potuisset, capitis tandem abscissione interficitur. Marulus lib. 5. cap. 5. Predicat in quodam sermone Basilius, Barlaam nobilem & illustrem martyrem sub Diocletiano, qui flagella lictorum ad torporem vsque sustinuit, & lacerationem, neruorum resolutionem, laterum???ue perfossionem. Ad quae tormenta omnia, cùm inuictus staret, lictores eum ad aram, cui impositus esset ignis ad sacraficandum daemonibus, adducunt: & thus ardens manui dextrae, quam firmiorem adhuc habebat, imponunt, ad ignem eam admouentes: fore arbitrantes, vt ignis vi dextra expugnata, thus ardens in aram excuteret. Flamma manum quidem ambedebat, non laedebat autem, cùm ex Psalmo Barlaam recitaret illud: Benedictus Dominus Deus meus, qui docet manus meas ad praelium. Cyriacvm Hierosolymitanum episcopum (qui antè Iudas dictus, beatae Helenae lignum dominicae crucis diu sub terra celatum indicauit) quia Christum praedicare non cessabat, Iulianus apostata comprehendi iussit, & manum illi dextram abscindi, plumbum liquens in os infundi, super lectum ferreum torreri, ferreis???ue virgis caedi: Matrem quoque eius Annam per capillos altè suspendi, vngulis proscindi, facibus aduri. Ea consumta, rursum Cyriacum in foueam serpentibus refertam mitti mandat. Sed eo dimisso, serpentes omnes mortui apparuerunt. Ammonius verò veneficus, qui illos excantauerat, viso miraculo conuertitur, & Christum co̅fitens obtruncatur. Cyriacus in cacabum oleo bullientem demersus, quum mori nequiret, gladio transuerberatur. Marulus lib. 5. cap. 5. Conon cum paruulo filio apud Isauriam, sub Aureliano Imperatore, iubente Domitiano praefecto, primùm in craticula extenti, oleo???ue peruncti, deinde ad sartaginem translati torrentur. Postremò cùm magis torqueretur tyrannus, quòd tam diris mortiferis???ue supplicijs neque cederent, neque consumi possent: constructa copiosiore pyra superiniecti expira̅t. Vox de coelo lapsa illos, ad percipiendas iam martyrij coronas euocauit. Idem. Sub Diocletiano Gregorivs martyr Spoleti passus, dum Flacci & Hyrcani praesidum minas rideret, colaphis caeditur, fustibus verberatur, super ferream cratem torretur. At verò, vt fidei ab eo praedicatae virtus patesceret, pars vrbis terraemotu concussa trecentos & quinquaginta idololatras suis oppressit ruinis. Praesides territi, sugam fecêre. Cessante autem timore, sed perseuerante perfidia, martyrem idolis thura adolere nolentem, virgis ferreis caedi iubent, & facibus ad latera admotis vstulari, ac demùm capite truncari. Sic extinctum corpus, ne à Christianis honore sepulturae afficeretur, in theatro feris laniandum datur, sed à nulla laeditur. Flaccus, qui pertinaciùs in Gregorium saeuierat, eadem hora intestina per os euomitans, miserabiliter expirauit, multò acerbiora apud inferos, & quidem sine fine passurus. Idem. Nicetae martyris poenas difficile est enumerare, nec miracula minús. Nicomediae illas à Maximino rege passus est auunculo suo magno, sed primùm ab infideli patre. Nam quu̅ deos argenteos domi sublatos confregisset, egenis???ue erogasset: ligatur à patre, & bubalis neruis nudus acerrimè flagellatur. Mox ab angelo spiritali consolatione recreatus, & in coelum suspicere iussus, vidit manum coronam incredibilis decoris inde sibi porrigentem, ob quod magis patiendi cupiditate ardere cepit. Et quum ei super plumeum stratum vinculis colligato, molliter???ue composito meretriculam adduxissent, linguam dentibus praesectam in illam expuit, & stupore attonitam discedere coëgit. Inde super carrucam clauis praeacutis asperatam nudus collocatur, vt dum raptaretur, ipsa quassatione crebriùs vehementius???ue sauciaretur. Sed ipso orante, omnes ferreae cuspides illae palearum instar mollescunt. Quum???ue sic laedi non posset, atrociora excogitantur tormenta: hamo ori indito suspe̅ditur, ferro candente per vtranque aurem transforatur, per latera quoque pilo persoditur. Mira res, tot lethalibus plagis affectus, mori non poterat. Hinc etiam per pedes à terra suspensus, fumo cruciatur, mox in pyram cremandus proijcitur, & tamen inde quoque euadit inoffensus: manibus pedibus???ue truncatur, & super candenti lamina mutilatis cruribus insistere cogitur: in foueam multae altitudinis iactatur, sed & inde membris omnibus ab angelo redintegratis, viuus incolumis???ue educitur. Post haec venenum sibi propinatum sine noxa hausit, ac mortuos quosdam precationibus ad vitam reuocauit. Quo quidam miraculo plurim? ad Christum conuersi, mota seditione, in regem impetum faciunt, & frustrà fugere conantem occidunt. Niceta verò quum illos baptizasset, ecclesias???ue aliquot construxisset, ad Dominum tranquillo vitae exitu migrauit. Verè Niceta, qui tot tormenta vicerit, & de cuius nece tyranno non licuerit gloriari. Marulus lib. 5. cap. 5. Martyribus Florentio & Hilario, propter egregiam confessionem de Christo, primùm exectae fuerunt à Paganis linguae: deinde cùm nihilominùs recto atque integro sermone ad fidei praeconia & Ecclesiae exae dificationem vterentur: gladio ipsos percussêre in castro Seduno, ad quintum Kalendas Octobris. Petrus de Natalibus, ex Adonis Martyrologio, & Sigebertus. Bonifacivs Tarfi passus, ad locum suppliciorum audacter accedens, martyres ad patiendum palàm hortari cepit, & Sulpitij praesi dis iussu in equuleo erectus, vngulis ita laceratus est, vt ossa apparerent. Clauiculos deinde harundineos in digitis inter vngues & carnem defixos pertulit, atque in os plumbum infusum, tum demùm in bullientem picem in caput praecipiratur. Sed quum neque hoc cruciatu consumi posset, capitis amputatione peregit martyrium: & dum feriretur, terra tremuit, plurimi???ue conuersi, idola reliquêre. Marulus lib. 5. cap. 5. Aretij Tiburtius praefectus, Pergentinvm & Lavrentinvm fratres, ne Christum praedicarent, suasionibus primùm blanditijs???; lactat. Vbi id parum successit. comprehensos fustibus verberari iubet: verberantium brachia aruerunt. In carcere conclusis cibum denegat: ab angelo aliti sunt. Eductos super candentes prunas ambulare nudis pedibus cogit: vt super arenam iuerunt illaesi. Allato Iouis simulacro, vt adorarent, minaciter hortatur. Illis autem Iesum inuocantibus, aeneus Iupiter in puluerem solutus perijt. Multi gentiles ad Christum conuersi sunt. At impijssimus tyrannus capite eos postremò caedi iussit. Marulus libro secundo, capite octauo. Apronianvs Romae quum ad Sisinnium martyrem, de carcere, vt torqueretur eductum, vocem coelitùs missam audisset: Venite benedicti Patris mei, percipite regnum vobis à constitutione mundi paratum: nihil cunctatus, ad pedes martyris prouoluitur, baptismo lustrari petit: deinde patiendi cupiditate, Laodicum praetorem de impietare in Christianos redarguere cepit: se quoque Christianum confessus, capitis abscissionem laetus sustinuit, eodem die martyr factus, quo & Christianus. Marul. lib. 5. cap. 5. Obsessis ab Atila Rhemensibvs in Gallia, Nicasivs episcopus cum sorore Eutropia populum ad mortem constanter perferendam adhortati, ad exorandum pro auxilio Deum in basilicam conueniunt. Irrumpentes hostes Nicasius diu frustrà placidis verbis mitigare conatus, obtruncatur. Caput ceruice auulsum subinde diuina verba retulit, illud???ue inprimis: Viuifica me secundùm verbum tuum, Domine. Evtropia, verita ne ad stuprum reseruaretur, in fratris interfectorem infestis vnguibus insilijt, ei???ue oculos eruit. Qua indigniate, confestim ab alijs interficitur. Caeteri ad vnum omnes caesi: tantum???ue sanguinis effusum, vt tota vrbs inundaretur; Horrenda deinde monstra subsequuta. Coelestium numinum acies, quasi dimicantes per vrbem discurrere videbantur: voces in templa, & planctus auditi: insani per noctem visi lemures, horrendi???ue apud aras sonitus. Quare tantus hosti terror incessit, vt vrbem deseruerit. Ciuium cadauera, quae passim strata iacebant, ab omni corruptione immunia, diuino quodam miraculo seruata, miro odore fragrabant. In deserta vrbe lumina nocte multa videbantur, suauissimi cantus audiebantur. Paucissimi, qui è tanta caede superfuerant, diuino???ue iussu in patriam se receperant, sancta corpora incorrupta & redolentia humi recondiderunt: inprimis???ue Pontificis truncum nobili sepultura donarunt, Eutropiam virginem propè sepelierunt. Bonfinius lib. 4. Dec. 1. Receperat Albanvs in Britannia hospitio clericum quendam, persecutionem Diocletiani & Maximiani fugientem, nondum conuersus. Contemplatus autem clerici pietatem, eandem cum eo religionem profiteri cepit. Exploratores veniunt ad Albani aedes. Ille indutus hospitis sui habitu, pro eo sese offert, & ad iudicem ducitur, qui tum daemonum sacrificijs intentus erat. Quaerit, Cuius sit familiae? Respondet Albanus: Quid ad te, iudex, cuius sim generis? Christianus sum, Christianorum officijs vaco. Rursus iudex, Quî vocetur? Respondet is, Albanum se vocari à parentibus, & Deum verum ac viuum omnium conditorem adorare se & colere. Iubet igitur eum iudex sacrificare idolis. Ad quod ille: Sacrifica vestra daemonum sunt sacrificia, nec cuiquam opitulari possunt: imò quicunque quo tu iubes modo sacrificauerit, cruciatus aeternos apud inferos pro mercede recipiet. His verbis irritatus iudex, Albanum loris caedi à tortoribus iubet. Pòst cùm verbera eum cum gaudio ferre videret, gladio percutiendum pronunciat. Dum ad supplicium ducitur, exiccatum fluuium, complanatum montem, excitatum fontem tradit Beda libro primo Ecclesiasticae hist. gentis Anglorum, capite septimo. Apud Vestgothos Sigfridus Eboracenfis archiepiscopus Christum docebat. Interea tres eius Nepotes, quibus ecclesiae Vexoniensis curam commiserat, dum latiùs conantur diffundere Euangelium Christi, à proceribus quibusdam regni crudeliter occiduntur. Patrata caede, capita vasi inclusa, appenso???ue lapide magni ponderis, in stagnum propinquum demergunt: truncos verò cadauerum in paludem abijciunt. Rege de latronibus iustas poenas sumere volente, Sigfridus precibus obstitit, & multam ab homicidis exactam respuit. Non multò pòst prope stagnum Vexoniense ecclesiae contiguum inambulanti Episcopo, preces???ue fletu miscenti, repentè apparuêre tria lumina ex aquis promicantia. Is in aquas infiliens, vidit vrnam maximo saxo grauatam simul adnatare: qua apprehensa, inuenit suorum nepotum capita. Magno igitur cum moerore acceptis capitibus ingemuit, & haec verba protulit: Vindicet Deus. Hîc mox & capita vocem edidêre. Vnum dixit, Vindicabitur. secundum, Quando? tertium, In filios filiorum. Olaus libro 17. Septentrionalis historiae, capite 20. Colomannvs Scotus, propagandae religionis gratia oberrans, ab Austriacis in oppido Scotorum, tanquam ab hostibus missus speculator, ex arbore suspensus vitam finijt: cuius innocentiam subsecuta miracula testata sunt. Anno MCIII. Auentinus lib. 5. Annalium. Religionis persecutorum respectu. Marryres facti sub Ethnicis. Venantivs martyr sub Decio Caesare, in oppido Camerino, praesidis iussu fustibus verberatur, leonibus exponitur, ex pedibus pendens, vertice ad terram verso, subditi ignis fumido vapore torquetur. Inde depofitus. dispansis manibus, pedibus???ue diuaricatis, prono distento???; funiceis vinculis corpore à solo subleuatur, & eiusdem ignis flamma ventrem & ilia lambente cruciatur. Postremò gladio perimitur. Marulus lib. 5. cap. 5. Gazaei, qui prae caeteris paganismi studiosi fuerunt, fratres duos Evsebivm & Nestabvm Christianos, domi latitantes, comprehenderunt ac flagellarunt. Deinde cùm in theatrum conuenissent, vehementer aduersus eos vociferati sunt, quòd templa eorum labefactassent. Ad carcerem currunt, inde???ue extractos fratres crudelissimè interinaunt, iam pronos eos, iam supinos raptantes, & ad pauimentum illidentes, ac partim lapidibus, partim fustibus caedentes. Aiunt autem & mulieres è textrinis egressas, radijs eos pupugisse: & coquos qui in foro erant, alios cum illusione ollas plenas feruenti aqua focis ereptas in eos effudisse, alios eos verubus transuerberasse. Postquam autem capita eorum sic contudissent, vt cerebrum ex illis in terram efflueret, traxerunt eos extra ciuitatem, quò bestiarum cadauera abijci solent, igne???ue succenso combusserunt: ossium???; reliquias camelorum & asinorum ossibus miscuerunt, ne inueniri facilè possent. Sozomenus lib. 5. cap. 9. Alexandriae locus quidam fuerat desertus ac neglectus, & sordibus plenus, in quo gentiles olim Mythrae sacra peregerant, & homines mactauerant. Eum locum Constantius Imp. ecclesiae Alexandrinae proprium esse concesserat. Georgius episcopus templum in eo aedificare volens, locu̅ aedificio templi ineptum esse deprehendit, propter nimiam profunditatem, repletam cranijs hominum, & recens & iam dudum interfectorum in magicis Mythrae sacrificijs. Christiani tum studiosè hoc agentes, vt omnium risui & ludibrio impia gentilium mysteria exponerent, crania reperta palàm ostentabant, non sine illusionibus & execrationibus. Moritur interea Constantius. Succedente igitur Iuliano Apostata, Ethnici qui Alexandriae erant, in Christianos impetum faciunt, alios gladio, alios fustibus, alios lapidibus enecant, alios funibus strangulant, nonnullos crucifigunt, plurimos vulnerant. In hoc tumultu, vt fit, ne à familiarissimis quidem sibi temperant: sed amicus amicum, frater fratrem, & parentes liberos percutiunt, & in mutuam caedem corruunt. Gregorius ex ecclesia protractus, camelo alligatur, ac cum eo comburitur. Socrates lib. 3. cap. 2. Conuenerant Christiani in templum, cuiusuis aetatis & sexus, memoriam Natiuitatis Christi celebraturi. Maximianus nactum se occasionem explendi sui in Christianos furoris ratus, misit eò, qui templum incenderent: sed priùs per praeconem significarent, vt qui viuere vellent, ex templo exirent, & proxima Iouis ara adolerent: qui nollent, cum ipsa aede conflagraturos. Tum assurgens in templo vnus, caeterorum omnium nomine respondit: Christianos se omnes esse, atque vnum, eum???ue solum Deum & regem credere esse Christum, ipsi???ue ac Patri eius & Spiritu sancto se sacrificare. Nunc verò etiam omnes sese ei offerre paratos esse. Ad hanc vocem ignis succensus, ac concremati sunt homines vicies mille. Nicephorus lib. 7. cap. 6. Victorem Maximianus apud Massiliam, iniecto pedibus fune, raptatim trahi mandauit, atque ita vexatum, tantúmque non exanimem, in carcerem trudi. Vbi ille diuino splendore refocillatus, ac refectus, carceris custodes ad Christum conuertit, eos???ue in fide stabiles Imperator capite caedi praecepit. Porrò Victorem in equuleo tolli, fustibus???ue & neruis duriter caedi, ac rursum in vincula conijci. At ipse quum simulacrum louis ante se constitutum adorare iuberetur, id abominatus, pede statuam euertit, iacuit???ue resupinatus Iupiter suis etiam ridendus cultoribus. Maximianus Victorem, quum pedem illi priùs abscidisset, molendini rotae subiectum conteri, & adhuc spirantem gladio feriri iussit. Marulus libro quinto, capite quinto. Sisinnivs, Martyrivs & Alexander, genere Graeci, ciues Cappadoces, exciti fama Diui Ambrosij, Mediolanum sese recepêre. Ab eo honorificè excepti, aliquandiu apud eundem commorati sunt. Inde recedentes, Tridentum perrexêre: vbi à Vigilio episcopo sacris initiati, ad praedicandum Euangelium gentilibus abeunt. Vallem Annoniam ingressi, cùm in vico Medo extructo templo, è multis conuersis Ecclesiam colligerent, rustici quidam Saturno sacrificia facturi pro vbertate annonae, ipsos ad eadem inuitarant. Quod cùm illi recusarent, Sisinnij caput aereae tubae allisum, securi confoditur. Martyrius securi vulneratus, sudibus???ue fixus, cùm ad idolum traheretur, occumbit. Corpora Alexander ad sepulturam ferebat. Pagani ea ante simulacrum in ignem proiecêre, ipsum ad mortem vsque flagellis concidêre. Petrus de Natalibus capite 63. lib. 5. ex Adone meminit & Sigebertus. Hebdomade sexta ante passionis Dominicae diem, Christiani centum, quorum alij episcopi, alij presbyteri, alij alijs ecclesiasticis dignitatibus ornati era̅t, in carcere vna die occisi fuêre à Sapore rege Persarum. Quibus ad stans Symeon episcopus Persidis, forti eos iussit esse animo, disserens illis multa de mortis sanctorum gloria, de resurrectione, & alijs quae ad co̅solationem Martyrum facere videbantur, quorum singula ex scripturis S. probabat. Sozomenus lib. 2. Anno 35. Iustiniani, cùm XL. Captivos Longobarditenerent, more suo caprae caput adorabant, quod immolaturi erant: ac Christianos, vt idem factitarent, cogere tentabant. Verùm illi ceruices suas potiùs carnifici praecidendas praebuerunt, quàm idololatria vitam suam redimerent. Gregorius Papa lib. 3. Dialog. cap. 28. Oddar Aldenburgensis ecclesiae praepositus, cum sexaginta presbyteris socijs, à Slauis siue Vandalis, ductu Mistiuoij principis occupata vrbe, magna immanitate tractatur. Cute enim capitum instar crucis incisa, cerebrum singulis aperuerunt: & manibus post tergum ligatis, per vrbes & vicos martyres spectaculi loco traxerunt, vsque dum expirarent. Helmoldus capite 16. & Cranzius lib. 2. cap. 42. Vandaliae, & lib. 3. Metrop. cap. 2. Haereticis. Cùm Valens Imp. Arianus Ecclesiam orthodoxorum grauiter perse queretur, veniunt quidam Ecclesiastici Viri numero XXCI. Nicomediam, ac supplicationum libellos, de iniurijs & malis quae perpessi fuerant, Imperatori exhibe̅t. Qui ira furens, Modesto praefecto clàm mandat, vt comprehensos eos morte mulctet. Praefectus multitudinis seditionem metuens, nauim parari curat, simulans se eos in exilium deportaturum. Sed nautas in nauicula piscatoria ponè sequi iubet, & nauem succendere. Sic medijs in fluctibus igni perierunt. Alexandrini ciues Eutychetis errori addicti, suum episcopum Proterivm orthodoxum afflixerunt: ac ipso reiecto, Timotheum quendam cognomento Aelurum substituerunt, ea occasione vtentes, quòd Imperator Marcianus mortuus, & Orientis praefectus in interioris Aegypti partibus longiùs abesset. Cùm Proterius ad baptisterium confugissét, eum transfodiunt, cadauer fune suspensum per publicum trahunt, canentes, Proterium trucidatum esse: igni iniectum cremant, cinerem in ventos dispergunt, viscera cruda deuorant. Praeteresex alios eadem immanitate in odium Proterij rapiunt, & interficiunt. Euagrius libro secundo, capite octauo: & Nicephorus lib. 15. cap. 16. In quodam loco Africae sub Genserico, cui Reia nomen, cùm Aliqvi ad Paschatis festiuitatem agendam conuenissent, & clausum templum aperuissent, Arianus presbyter congregatam armatorum manum in eos accendit: qui hostiliter piam turbam inuadunt, miseram???; stragem edunt, alios gladijs interficiendo, alios iaculis perimendo. Qui euaserant, regio iussu alij poenis paulatim attriti, omnes demùm necati sunt, maturioris praesertim aetatis. Prosper in Chron. Mahumetanis. Cùm Agareni Cretam occupassent, Cyrillvm Gortynes episcopum propter confessionem Christi interfecarunt. Zonaras in vita Michaëlis Balbi. Petrvs Damasci metropolites, Saracenorum impia dogmata refutabat, & haeresin Arabum & Manichaeorum multa cum ipsis co̅munia habere demonstrabat. Itaq; apud Halim principem accusatus est. Lingua ei praeciditur. In Arabiam felicem deportatus, cùm alios Christianos confirmasset in fide, interfectus est, anno Domini 745. iuxta Sigebertum in Chronico. Paulus Diac. lib. 22. rerum Romanarum, anno Copronymi secundo id factum narrat. Gvndissalvvs Vascius, itinerum ductor, qui cum fuisset Maurus natione, & religione Mahumetanus, ad Christi se nomen & fidem adiunxerat, in Tingitanam vrbem se contulit, vt opera summi cuiusdam chirurgi crus, quod illi in bello confractum fuerat, sanari posset. Vix sanitatem recuperarat, cùm nauem conscendit, vt Arzilam, in qua vrbe domicilium habebat, repeteret. Sed cùm ventus deficeret, à Mauris captus, quamuis ingentem pecuniam pro redemtione illius multi viri nobiles offerrent, & Mauri essent auarissimi, non potuit in libertatem vindicari. Erant enim hostes ei, propter desertam Mahumetis superstitionem, vehementer infensi. Itaque primùm filium in illius conspectu dilacerarunt, quem ipse vt supplicium libenter pro Christi gloria subiret, verbis exhortatus est. Illius deinde manus atque pedes duobus asseribus fibula coniunctis atque disclusis alligarunt, & illum verberibus paulatim conciderunt, & vngulas euulserunt, vt diutiùs torqueretur. Is interim omnem à corpore dolorem nomine Christi saepiùs inuocato depellebat, & illi gratias agebat, quòd se tanto beneficio cumularet. Neque solùm supplicijs oblectari videbatur, verùm & supplicibus verbis flagitiorum veniam postulabat. Sed quò ille constantiùs in fide permanebat, eò illi magis animis efferebantur, & vehementiùs illum nouis cruciatibus oppugnabant. Tandem quoque linguam illius praeciderunt: qui tamen ipso spiritu, qui è vultu & ex oculis emicabat, eorum immanitatem & impietatem refutabat. Biduo haec tormenta inuicto animo pertulit, & sic tandem in coelum immigrauit, anno Salutis 1516. Is fratrem habuit, qui similiter sese ad Christi nome̅ applicuerat, & post aliquot annos ab hostibus captus, in acerbissimo cruciatu, pro Christi religione clarissimam mortem oppetiuit. Osorius lib. 10. rerum Em. Patriae, Imperij persecutorum respectu. Hunc ordinem Ecclesiastica seruat historia. Vide Tic. Persecutorum, fol. 3236. Secundo Hadriani anno, Aurelius comes Alexandrvm Romanum episcopum, cum Hermete praefecto vrbis, eius vxore, liberis & tota familia, numero M CCL. in carcerem coniecit, & tandem in furno ardenti cremauit. Redarguens verò hanc iniquam tyrannidem Theodulus, Alexandri diaconus, idem supplicium subijt. Narrant & Zenonem, patricium Romanum, cum decem millibus, ducentis & tribus, pro Christo interfectum. Nono eius anno decem millia martyrum in Armeniae monte Ararat pro fide Christi crucifiguntur. Ex his nominantur ab Henrico Erfurdense, Achaicus princeps, Heliades dux, Theodoras magister militum, & Carcerius dux exercitus, cum suis contribulibus. Sub Decio martyres innumerabiles gloriosam pro Christo mortem oppetierunt. Inter quos Ivstinvm quendam Romanum presbyterum, & Nicostratvm diaconum, Bergomensis recitat. Vincentius his addit Portivm, qui duos Philippos imperatores conuerterat. Carthagine sub Valeriano & Galieno Trecenti martyres simul passi sunt. Cùm enim praeses adpositis carbonibus cum thure, ad clibanum calcis, conditionem illis tulisset, vt aut thura carbonibus in honorem Iouis imponerent, aut in fornacem calcariam irent: omnes vno impetu in ignem se iniecerunt. Henricus de Erfordia, Vincentius. Primo anno Imperij sui Claudius duce̅tos &??? septuaginta duos Christianos iussit extra muros portae Salariae educi, ibi???; inclusos in amphitheatro à militibus confodi. Quadragintasex milites à Dionysio Papa simul baptizati, decollati sunt, ac in via Salaria sepulti, cum alijs martyribus centum & vigintiuno. Idem. Sub Antonino Vero, Lugduni & Viennae in Gallia, Sanctvs Viennensis Ecclesiae diaconus, Matvrvs recèns baptizatus, Attalvs Pergamenus, Blandina ancilla horrendos cruciatus pro Christo sustinuêre. Quos Eusebius libro 5. capite primo recenset. Sub Alexandro Mammeae Pammachivs Romanus consul, cum vxore & filijs, alijs???ue promiscui sexus ad quadragintaduos: item Simplicivs Romanus senator: omnes vno eodem???ue die capitis supplicio affecti, eorum???; capita ad diuersas vrbis portas in terrorem, ne quis se Christianum profiteretur, affixa sunt. Testes sunt Damasus, Beda de Temporum ratione, Orosius libro septimo, capite vigesimoquinto, Honorius, & alij, caesa in persecutione sub Diocletiano, spacio triginta dierum, martyrij nomine, septendecim Christianorvm millia: ac praeter eam multitudinem, numerum alium ingentem, metallorum effossionibus, lapidibus???; excidendis ad dictum. Indes & Domnas, cum multitudine viginti millium martyrum, passi Nicomediae sub Maximino. Metaphrastes. In graui illa persecutione sub Sapore Persaru̅ rege, supra XVI. mille martyres diuersi sexus, aetatis, conditionis, locis diuersis, numerati fuêre, praeter eam multitudinem, quae in digitos referri non potuit. Tolerando Tormenta Extra Mortem. Thecla Iconij à Paulo conuersa, sponso Thamiro renunciauit datam connubij fidem, & professa est virginitatem: eam ob causam à matre accusata, & vnà cum Paulo in carcerem ducta. Paulo eiecto, ipsa in ignem coniecta: sed pluuia ignem extinguente, euasit incolumis, ad Paulum redijt, & se ad habitum viri tonderi voluit, vt Paulum liberè sequi posset: verùm à Paulo id facere non est permissa. Ab Alexandro procoss. cùm eius libidinem explere nollet, accusata, varijs suppliciorum generibus frustrà afflicta, tandem superstes mansit: Tonsa & virilem vestem induta, comitantibus quibusdam iuuenibus ad Paulum profecta est. Tandem Seleuciae obijt. Petrus de Natalibus libro octauo, capite 110. Vincentius libro nono, capite 47. Marulus libro quinto, capite sexto, & Sabellicus lib. 5. cap. 8. Hieron, & Ater, & Isidorus Aegyptij, & cum illis Dioscorvs puer quindecim annorum, Alexandriae sub Decio traditi fuêre. Puerum quidem iudex primùm verbis seducere, deinde tormentis cogere conabatur. Verùm ille nec persuaderi, nec cedere sustinet. Reliquos ferocissimè laceratos igni tradidit. Dioscorum verò sapientissimè ad interrogata respondentem, admiratus dimisit: illi???; vitam ad resipiscendum impertire se dixit. Dionysius Alexandrinus in epistol. ad Eusebium. Duos Antiochenos iuuenes, quòd Christiani essent, Diocletianus custodiri iusserat. Cùm paratis tormentis ante aras, vt sacrificarent, Diocletianus eos statui iussisset, concordibus animis responderunt, patientiae suae periculum se facere paratos, ne quis confideret, tormentorum magnitudine posse eos à Christiana fide deduci. Quod cùm dixissent, ambo manus sacrificij ignibus iniecerunt, nullo???ue doloris ostenso sensu tamdiu in eis manus tenuerunt, quoad vrendo desiccata carne nuda ossa reliquerunt. Fulgosus & Egnatius lib. 3 cap. 3. Cùm in Iulianum Imper. Christiani reliquias Babylae martyris ex Daphne Antiochiam transferentes, quaedam libera & alta voce ex Psalmis succinuissent, tanta ille rabie correptus est, vt sequenti die Christianos omnes comprehendi iusserit. Dederat id negotij Sallustio praefecto, qui, licet inuitus iuuenem quendam Theodorvm comprehendit, & à prima luce ad horam vsque decimam torquet in equuleo, loris, laterum perfossionibus, alijs???ue immanibus tormentis. Cùm autem Theodorus vultu hilari psalmum, quem pridiè coetus vniuersus cecinerat, iteraret, nec se quicquam effecisse crudelitate sua Sallustius videret, vinctum eum in carcerem coniecit, Imperatorem verò monuit, futurum vt Christianis gloriam, sibi infamiam & ignominiam, si sic saeuire in eos pergat, conciliet. Dimissus Theodorus Antiochiam venit. vbi interrogatus ab aliquibus. Ecquos sensisset in equuleo & tormentis dolores? respondit: Initiò se quidem nonnihil percepisse doloris, sed mox adfuisse sibi iuuenem quendam, qui & sudores abstergeret, & frigida̅ suffunderet: qua re ita delectatus fuerit, vt cùm de equuleo deponi iussus esset, moestior factus fuerit. Ruffinus libro primo, capite 36. Theodoretus libro tertio, capite vndecimo, Sozomenus libro quinto, capite vigesimo. Maximvs, vir doctissimus, & sanctissimus, abbas in Africa, eò quòd Theodorum Constantinopoleos episcopum reprehenderat, & Romam profectus, in synodo cum Martino papa damnauerat, Monothelitarum errorem, à Constante cum duobus discipulis lingua & manu truncatus, in Chersonam relegatus est. Zonaras, Paulus Diaconus libro 18. & 19. rerum Romanarum. Martyrum sub Genserico & Hunerico Vandalorum regibus in Africa numerus iniri nequit. Prae caeteris recensentur Dvo fratres germani, ciuitatis Aquisregiensis, qui iuramento sese mutuo astrinxerant, ne alter alterum in isto certamine desereret. At verò cùm alter peteret mitigationem, & è suspendio, quo totum diem pependerant vtrique, alligatis pedum digitis immensis lapidum molibus deponi: ibi alter ipsum vehementi increpatione obiurgat, se???ue eum periurij accusaturum coram Christo minatur: atque fratrem ita confirmauit, vt in patiendo tamdiu cum fratre durarit, dum ipsi tortores quoque defatigati, illos vltrò reijcerent cum taedio & quadam indignatione, quòd horum constantiam vni [3030] uersi imitarentur, nec quisquam ex illis ad Arianismum accederet, & quidem post tormenta ne liuores quidem apparerent. Victor. In graui illa persecutione Vandalica sub Hunerico collegium orthodoxorum, quod Eugenio episcopo in exilium abducto reliquum Carthagini manserat, inedia & caedibus paulatim maiori ex parte confectum, procul in horrendum locum exilij flagris & verberibus expellitur. Ex hoc coetu retracti sunt violenter duodecim Pveri, claritate vocis praediti, suasu Theucorij, qui illos habuerat discipulos, priusquam à veritate ad Arij me̅dacia transijsset, vt in coetu essent musico. Quos cùm blanditijs in Arianismum pertrahere non possent, durissima quae???; illis iterum atque iterum intentauerunt, vulnera vulneribus instigentes, & priora posterioribus subinde refricantes. Verùm Christo robur addente, in rectae fidei confessione perstitêre. Victor. Constituerat Gensericus Vandalorum rex in Africa, ne vlli hominum, praeter Ariani dogmatis sectatoribus, in aula sua, filiorum???ue, vlla officiorum administratio committeretur. Post plurimos ex aulicis, qui ad abiurandam fidem adigebantur, peruentum tandem est ad Armogastem. Eius cùm tibiae tumentibus chordis grauiter constrictae torquerentur, frons???ue ipsa resonantibus neruis vsqueadeò constringeretur, vt veluti in exarata terra sulci, ita in ea crassae ac ingentes rugae apparerent: coelum suspiciens, tacitè se Christo commendauit. Igitur improuiso, quasi aranearum fila, nerui crepantes rumpuntur. Eo viso, tortores adhibitis fortioribus chordis, ijs???ue caballinis: saepiùs repetunt torsiones. Verùm ipso Christi nomen inuocante, conatus fuerunt irriti. Imò cùm altero pede, capite deorsum vergente, suspensus penderet, plurimis ceu super lectum mollibus plumis ftratum, dormire visus est. Genserici filius Theodericus, cuius ab officio fuerat Armogastes, iubet eum capitis supplicio affici. At hoc eius mandatum mutat presbyter Iocundus, aliud suggerens, posse eum diuersis & lentis cruciatibus paulatim confici. Si gladio percutiatur, futurum, vt Romani martyrem ipsum celebrent. Solutus ergo, mittitur in Binagenam prouinciam, ad fodiendas scrobes. Breui pòst inde reuocatus, ad maiorem ignominiam, non ita procul à Carthagine pascendis vaccis praeficitur. È qua functione paulò pòst placida morte exemtus est. Prosper in Chron. Tipassensis Mauritaniae maioris ciuitas, cùm audiuisset ex aulae notario, sibi designatum pastorem, hominem Arianum, potissima eius Ecclesiae pars omnibus neglectis, proximas Hispanias nauigatione petijt, paucis ibidem relictis. Eos cùm Arianus neque blandimentis, neque minis in suam sententiam pertrahere posset, ac ipsi in priuatis aedibus sua sacra tractarent, rex in medio foro cunctis manus dextras & linguas praecidi curauit. Quo facto, illi nihilominùs rectè loqui potuerunt, Christo ipsos pro afflictione hoc miraculo remunerante. Et vt huius rei fides firmaretur, scribit Victor libro tertio, in aula Imperatoris Zenonis vnum ex his, Reparatum nomine, paulò pòst in magna fuisse veneratione. Episcopis etiam quibusdam orthodoxis hoc idem accidisse, vt lingua mutilati nihilominùs loquerentur, testatur Iustinianus libro primo Cod. de Officio praefecti praetorij, & ipse Procopius libro tertio de bello Vandalico. Gregorius Papa libro tertio Dialogorum, capite trigesimosecundo. Aithalas Persa sub Sapore rege in tormentis nimiùm extensus brachiorum???; luxationem passus, manus postea mortuas ac pendulas circumtulit, vt aliorum manibus cibum ori eius adhiberi necesse esset. Sozomenus lib. 2. Milles militiam primùm professus apud Persas, Christianam deinde fidem amplexus, & Persicae cuiusdam ciuitatis episcopus factus, cùm neminem ad Christianismum conuertere posset: post verbera & afflictiones multas, quas ab incolis sustinuit, maledictionem ei ciuitati imprecatus, eam deseruit, imperante Constantino. Quae paulò pòst à rege Persarum Isdigerde subuersa fuit, propterea quòd in eum primates eius grauiter quaedam deliquissent. Soz omenus libro secundo, capite 14. Vbi Apostolorum imitatione pera duntaxat, in qua codicem Euangeliorum ferebat instructum circumiuisse, multa???; edidisse miracula scribit. In Campania Italiae, cùm Totilas rex Benedictvm iuniorem sanctitate clarum, propter Christum, cum cellula comburere cuperet, nec posset: eum in ardentem clibanum proiecit. Qui tamen inde altero die illaesus corpore & vestimentis exisse dicitur. Sigebertus in Chronico. Tolerando Carcerem. Iustinus Imperator ad alia Imperij sui illustria decora hanc quoque adijcere laudem voluit, vt Arianos demùm prorsus à se dissipatos constans posteritas praedicaret: siquidem acerbissimè ferens, perfidiam eorum tot Conciliorum sententijs iugulatam, atque confossam, adhuc tamen in Oriente spirare, edictum proposuit, vt Arianorum ecclesiae vbique Catholica religione consecrarentur. Quod vt Theodericus Ostrogothorum primus in Italia rex accepit, dolorem ferre non potuit, ac prauum alterum confilium Catholicos insectandi in Italia cepit. Itaque Ioannem pontisicem ad se accersitum legatum ad Iustinum pro imperio contendere iussit, admonitum, vt suas Arianis ecclesias redderet, neque negotium vllum facesseret: sin minùs, se eadem mala Catholicis in Italia moliturum. Ioannes Iustinum non solùm ad ecclesias Arianis reddendas non impulit: verùm etiam ipse omnes quas potuit vbique ritu catholico consecrauit. Eapropter Theodericus ipsum cum socijs legationis Rauennam venire imperauit, ac grauissima Catholicis comminatus, in carcerem condidit, atq; ibi omni humanarum aerum narum genere conflictauit. Ioannes autem, dum fuit in carcere, causam tueri Catholicorum non destitit. Caeterùm haud multis pòst diebus, fame, siti, & caeteris carceris incommodis maceratus expirauit: eum???; 98. pòst die, rex subsecutus est. Sigonius libre 16. Imp. occid. Tolerando exilivm, Proscriptionem, Pavpertatem. Hormisda gente Achaemenides, natione Persa, ab Isdigerde rege ob religionem acerbè reprehensus, poenae loco regis camelos nudus pascere iubetur. Paret ille. Rex cùm obedientiam illius videret, recordatus paternorum meritorum, linea veste indutum ad se iubet adduci, adductum blandis verbis à Christo abducere conatur. At zelo diuino incensus Hormisda, vestem discissam ad pedes regis abiecit: Si propter munus lineum, inquit, deserere me sperasti pietatem, en tibi donum tuum cum impietate, quam possides. Eum igitur rex nudum regno suo expulit. Theodoretus libro quinto, capite 39. Hunericus exilium episcopis, presbyteris, & eius ordinis plurimis, & alijs quoque ad quinquies mille ferè decreuerat. Erat in eo numero Felix Abbiritanus episcopus, munere isto ad annos quadragintaquatuor functus. Is quòd paralysi esset tactus, nec sentiebat, nec loquebatur quicquam. Pro eo apud regios reliqui deprecaba̅tur, sineret rex Felicem iamiam moriturum Carthagine, tantisper dum animam efflaret, eò quòd in exilium difficulter abduci posset. Quibus tyrannus magno cum stomacho respondit: Quòd si adeò vsque morbo debilitatus est, vt iumento insidere non queat, alligatus funi à bobus trahatur, quò praecepi. In eo exulum coetu & Pverorvm grex, quos genitrices comitabantur, aliae quidem gratulantes, quòd martyres peperissent: aliae gemebundae, quòd suos miserè perituros intueri cogerentur: immensis???ue doloribus victae, cupiebant eos rebaptisationis lauacro à confessione reuocare, atque hoc modo ex praesenti afflictione eripere. Verùm cuius virtus maximè in infirmitate est potens, is tantum addidit robur tam fragilibus testulis, vt nullo maternorum affectuum conatu infringi possent. Anvs quaedam ex interuallo sequebatur reliquam multitudinem, properantibus passibus, quantum pro aetate poterat, manu ducens puerulum: eum inter ambulandum subinde ad alacritatem blanditijs adhortabatur: Age, inquit, propera puer, vides quanto studio festinet vniuersus Sanctorum exercitus, ad percipiendas gloriae coronas: acceleremus & nos, vt illis coniungamur. Et cùm interpellaretur à quibusdam, Quid ita perditè festinaret cum paruulo, & qua ratione tantum itineris superasset? respondit: Bene precemini, bene precemini, & orate pro me & isto meo nepotulo, mulier sum peccatrix, filia olim Zuritanae ciuitatis episcopi: & cum isto ad exilium vnà quoque pergo, ne ille solus relictus hosti veritatis & vitae praedae sit, & à via vera abductus in exitium praecipitetur. Congregata autem vniuersa multitudo in vrbibus Siccense & Larense, Mauris ad eremum deducenda traditur. Verùm ex nobilitate quidam Comites aduenientes, multis blandis sermonibus à fidei integritate illos retrahere conabantur. Illi verò ingenti vociferatione vno consensu suam ediderunt co̅fessionem clamantes: Chiristiani sumus, vniuersae Ecclesiae consensum amplectentes, Deum vnum & trinum, & trinitatem vnum Deum inuiolabiliter confitemur. Eo facto, iam grauiori custodia includuntur quidem, sed tamen spaciosiore: nec denegabatur ingrediundi facultas fratribus, qui consolationibus ipsorum animos erigere, aut etiam sacra ijs administrare vellent. Verùm id eis non diu concessum est. nam eam ob rem custodes fustibus caesi sunt, & ne cuiquam ad eos pateret accessus, interdictum. Imò in angustiorem locum, qui tantae multitudinis non bene erat capax, alius super alium ceu locustae, siue verius, vt frumenti grana in cumulos coaceruata, coartati sunt, vt ne secedendi quidem ad naturae opera esset locus: sed egestiones, vrgente necessitate tam vrinae quàm sordium, illo ipso loco subcus se faciendae essent. Vbi cùm aliquamdiu morarentur, eo vsque stercora cumulata sunt, vt in totum spacium exundarent. At vbi hoc Mauris visum [3031] fuit, ad deserti praescriptum locum pergere iubentur. Egressi ergo ex illo squallido loco, & ora & capita & vestimenta stercoribus oblita trahebant: interim tamen quasi praeclarè cum ipsis ageretur, hilares Deo hymnum inter eundum decantabant: Haec est gloria omnibus sanctis eius. Illis sic in squallore incedentibus, aderat Cyprianus Vinzibirensis ecclesiae episcopus, qui diuini verbi consolationibus ipsos confirmabat. Sed & plurimae passim turbae vndiquaque è regionibus confluebant ad ipsos visendos, atque magna acclamatione suam potiùs quàm ipsorum exulum conditionem deplorabant, cupientes itineris eorum esse comites. In peregrinatione autem cùm indies progressiones longas facerent ij, quibus deducendi negotium commissum erat, imbecillior aetas paruulorum & senum defatigabatur, quos acutis hastilium cuspidibus impellebant ad procedendum: vnde magis magisque delassati, penitùs deficiebant, adeò vt iam etiam impedimento faturi essent. Quare Mauri eos, qui progredi non valebant, pedibus ligatis trahebant per loca aspera & dura: qui hoc modo saxorum illisionibus attriti, funium constrictionibus violentis enecti, inter trahentium manus expirabant. Erat autem ipsorum numerus non exiguus, vt ex tumulis erat conijcere, quas sparsim toto illius itineris tractu ceu talparum cumuli cernebantur. Reliqui habiliores, ad designatum solitudinis locum peruenêre, vbi pasti aliquamdiu sunt hordeo, iumentorum ritu: quod tamen ipsis paulò pòst etiam denegatum est. Haec Victor de persecut. Vandal. Satvrvs, domus Hunerici procurator, accusatore quodam diacono Marinado, vt Arianus fiat postulatur. Cùm aute̅ confessionem veritatis pluris faceret, quàm omnia sua commoda aut damna: vxor adductis communibus liberis, ad genua mariti aduoluitur, per???; omnia sacra rogat, obsecrat, & obtestatur, misereatur sui, & pendentis à lacte matris filiolae, & reliquorum co̅iugij pignorum: neu committat, vt quos generis nobilitas reduiderit claros, seruili conditioni subijciantur: no̅ patiatur, vt se viuo, indigno & turpi matrimonio camelarij serui copuletur: Deum haud dubiè respecturum, quòd inuitus & valde grauatim faciatipse, quod plerique fecissent voluntarij. Sed ipse ex Iobo ei respondet: Tanquam vna ex insipientibus mulieribus loqueris. Ego Domini promissionum securus, verba in mente fixa tenebo. Si quis non reliquerit vxorem, liberos, agrum aut domum, meus non poterit esse discipulus, Vxor discedit. Saturus spoliatus omnibus, & plurimis supplicijs debilitatus, me̅dicus demùm relinquitur. Prosper in Chronico. Valerianvs Habenssae episcopus in Africa, du̅ impio Géserici Vandali edicto totis viribus reluctatur, ???e traderet S. libros, quos postulabat, eijcitur ciuitate solus, & priuatus: omnibus???; seuerissimè demandatur, ne quis eum agrum suum nedum in domum admittat. Quare multo tempore in publico sub dio, & quidem nudus iacuit, annos habens aetatis ampliùs octoginta. Idem. Propvlsando. Israelitae duce Iosua & propagandae religionis causa, & regionis sibi diuinitùs promissae è manibus impiorum vindicandae, Dei iussu contra Palaestinos, Amalechitas, Amorraeos, Ammonitas, Moabitas, Hettaeos, Iebusaeos bella gestere cruentissima. Et quia numine iubente suscepta fuêre bella: eiusdem fauore foliciter sunt confecta, vt Dei ecclesiae locus pateret in terris, impijs occupatoribus funditùs excisis. Et haec in veteri lege, quae su: obseruatoribus temporalia bona pollicetur, transgressoribus contraria minatur omnia. At nouae legis per Christum traditae alia ratio, alia institutio. Discite à me, inquit ille, quia mitis sum. Diligite persequentes vos. In mundo persecutionem habebitis. Tolle crucem tuam, & sequere me, & his similia. Ivditha vidua Bethuliensis, patriam obsidione, Iudaeam omnem, hoc est, Dei populum, seruitutis periculo liberauit. Omnibus se ornamentis comit: & Dominus auxit illi formae decorem, oris???ue venustatem, vt trahere posset Leuiathan hamo. Egressa occurrit explora toribus: &, Filia sum Hebraeorum, inquit: ideo ego fugi à facie eorum: quoniam futurum agnoui, quòd dabuntur vobis in depraedationem. Denique Holoferni se ind??? caturam pollicetur, quo adicu sine suorum pernicie capiat ciuitatem. Postremò cum ipso collocuta, sermone, promissis, vultu fefellit: atque eundem quem adorauerat, cuius se an cillam dixerat, captata occasione incautum interemit. Summus sacerdos Ioachim cum magno presbyterorum comitatu de Hierosolymis Bethuliam venit, vt faciem eius videret, cuius famam ad mirabatur. Et sic Assyrij, qui multas iam gentes vrbes???ue vno impetu sub ugauerant, vnius mulieris fraude capu succubuerunt. Marulus lib. 4. c. 4 ex Iudithae cap. 11. Ivdas Machabaeus cum suis contra Antiochum Eupatorem pagnabant, non tam de vxoribus & liberis solliciti, quàm de templo Domini, quod paulò antè ab Epiphane profanatum lustrauerant. Et cum hostibus congressi, manibus quidem pugnabant: animis autem Deum inuocabant. Itaq; victores semper extiterunt. 2 Machab. 15. Maxentius tyrannus, Constantino Magno contra eum mouente, vt tantam belli molem auerteret, ad magicas artes se contulit: ac modò grauidas mulieres, modò pueros infatens aperiens, modò leones iugulans, interdum etiam infantes ad daemones excitandos adiurationes exercens, eorum sibi parare subsidium institit. Constantinus vicissim, cùm rem in Italia gerendam esse sciret, non solùm cum gente bellicosissima, sed etiam in prouincia praesidijs opibus, oppidis???ue firmata, & cum eo duce, qui non tam humanis viribus, quàm magicis praestigijs ad victoriam niteretur: maiore praesidio opus esse putauit, quàm quod à militari expectari virtute posset: confugiendum ad diuinum auxilium esse, non eorum, quos sequuti Galerius & Maximianus foedissimum vitae exitum falsis oraculis ac vaticinijs audiendis adepti essent, sed eius, quem pater suus veneratus, custodem conseruatorem???ue regni hauddubiè cognouisset. Hunc igitur toto animo cepit implorare, vt se, quínam esset, sibi dignaretur oste̅dere, ac rebus, quas moliretur, opem auxiliúmque praebere. Vidit ergo cum toto exercitu, inclinante iam sole Crucis signum in coelo, Soli imminens, his verbis cinctum: In hoc signo vinces. Sed & per quietem vidit speciem viri humano habitu augustioris monentis, vt signu̅ ei quod in coelo viderat par esficeret, id???; praelijs adhiberet. Paruit, & Deo plenus potentiss. tyrannum superauit & extinxit Sigonius lib. 3. Imp. occid. Constantinvs Magnus Thessalonica egressus, in Hebri ripa aduerus Licinium tyrannum consedit, qui castra ad mo̅tem vrbi imminentem posuerat. Cùm armatus vtrinque staret exercitus, in summi certaminis dimicationem paratus, Licinius principes suos in lucum seduxit, varijs deorum simulacris refertum: quibus cùm cereos accendisset, ac victimas immolasset, tum conuersus ad eos ita dicere cepit: Hi sunt dei, quos à maioribus colendos accepimus, & quorum auxilio rem publicam & priuatam hucusq; optimè gessimus. Constantinus autem patrijs insticutis neglectis, nouu̅ quendam ac peregrinum deum sibi suscepit colendum, ac turpi eius insigni suum dehonestauit exercitum: eius???ue numine fretus, ad nos deosque nostros tollendos infestus procedit. Verùm propediem apparebit, vtri numini cultus sit adhibendus: nam à qua parte certaminis victoria stabit, ab eadem potiorem religionem esse constabit. Constantinus autem diuino, si quando aliâs, auxi io sibi opus esse intelligens, salutiferum Crucis vexillum, cuius virtutem bello contra Maxentium expertus incredibilem fuerat, praeferebat, ac sacris sacerdotibus aduocatis, p???js atque assiduis eorum ad Deum orationibus se totum tradiderat: vates ariolos???ue irridens, qui Licinio aderant, eumque ridicula gentilium arte confisi inani spe rerum secundarum inflabant. Itaque in vrbibus Licinij multi per eos dies multas Constantini cohortes meridie per vrbes transeuntes, tanquam victrices se vidisse, affirmarunt, omen???ue victoriae, quae instabat, fecerunt. Licinius suis, vt vnum Crucis vexillum peterent, ac lacerare contenderent, imperarat. Narrat autem Eusebius, se ab ipso Constantino audisse, cùm vexillifer in ipso pugnae ardore telorum ingruentium multitudine consternatus, periculi declinandi causa vexillum proximo tradidisset, atque acie excessisset, factum esse, vt ipse extra aciem tragula traiectus obierit: qui verò vexillum seruauerat, incolumis inter tot vndique impetentia tela, vexillo ipso multis in partibus perforato, euaserit. Licinius, cùm impetum Constantini sustinere non posset, arrepta fuga Byzantium se recepit. Liciniani omnes, qui praelio superfuerunt. sese Constantini fidei permiserunt. Decimooctauo demùm mense Licinius saepiùs victus, Nicomediae obsessus, imperij insignia deponere coactus est. Idem. Theodosivs Magnus Imp. ad Iulias Alpes Eugenium tyrannum, Valentiniani interfectorem, idolorum cultorem, memorabili praelio vicit, & pietatem Christianam seruauit. Sigonius lib. 9. Imp. occid. Ivstinianvs Imperator Christianae religionis initiò studiosissimus, Chalcedonensis synodi decreta constanter & summa seueritate in omnibus Ecclesijs propagati, & aduersarios omnibus modis coërceri, & ad consensum compelli iussit. Euagrius lib. 4. cap. 11. & 16. & Nicephorus lib. 4. cap. 10. & lib. 17. cap. 12. Omnibus ex Libya, & Carthagine potissimùm, pulsis Arianis, Christianis templa iuxta vaticinium Cypriani martyris restituit. Nam cùm Christianorum persecutionem sub Vandalis Arianis in Africa vidisset, motus ipsorum calamitate, arma pro ijs sumere animo decreuitúdque tum ipso facto declarasset, nisi Ioannis Hyparchi aulici praefecti consilijs à proposito deterritus fuisset. Caeterùm episcopus quidam Orientalis Imperatorem accedens. indi [3032] cauit se in somnis à Deo mandatum accepisse, vt Imperatore̅ ad suscipien da arma pro afflictis Christianis hortaretur. Eo nuncio accepto, Imperator sine dilatione Belisarium cum armata manu in Libyam contra Vandalos misit: qui capta vrbe Carthagine, & tandem Gilimere rege, particida & persecutore Christianorum crudelissimo, tribus mensibus totam Libyam Iustiniani imperio subiecit. Procopius lib. 3. de bello Vandalico: Paulus Diaconus lib. 16 c. 1. Narrat ex Procopio Euagrius Eccles. hist. lib 4. cap. 16. Iustinianum cùm bellu̅ contra Vandalos pro Christianorum defensione suscepisset. nauem praetoriam ad litus iuxta aedes Imp. deducere iussisse: deinde Epiphanium Constantin opolitanum episcopu̅ classi militari de more benedicentem, ac bene precatu̅. milites paulò antè baptizatos, nomen profitentes Christianum, sigillatim in nauim introduxisse. Procopius lib. 1. belli Persici, de Hellistaeo Aethiopu̅ rege scribit, quòd contra Iudaeos, in Homeritarum regione Christianos affligentes, classem instruxerit: & victoria potitus regem impium interfecerit, & Christianum substituerit, qui doctrinae coelestis propagandae curam gesserit. Phocas Iudaeos Antiochae tumultuantes co̅tra Christianos, tormentis subdidit, & vrbe expulit. Zonaras tomo 3. Paulus Diaconus lib. 17. rerum Rom. Ethnici septies à Constantino expulsi Hierosolymis, denuò ea̅ ceperunt, & Ioannem patriarcham ciecerunt. Ille Constantinopolim veniens, petit ab Imperatore & filio eius. Leone auxilium, sed ille eum ad Carolvm Magnum cum literis ablegauit. Quibus lectis, ad arma vocauit suos, & Hierosolymam exercitum duxit: & recuperata vrbe, paganos expulit. Henricus de Erphordia in vita Constantini, cap. 69. ex Helinando. Ptolemaeus Lucensis scribit, Carolum coniunctis viribus cum Constantino Copronymo Saracenis & Arabibus Hierosolymam & terram Sanctam eripuissie. Hispaniam à Saracenis occupatam, Carolus vsq; ad Cordubam recuperauit, & Compostellae in Synodo, cui Turpinus interfuit, ecclesiam Iacobi principem & dominam constituit super omnes ecclesias Galeciae & Hispaniae. Vincentius lib 24. c. 17. ex Turpino: Ptolemaeus Lucensis in Rudimento, & Blondus Decadis 2. lib. 1. ab inclinatione Rom. Imperij. In Northauymbrorum gente, dum Heduinus regnauit, floruit Ecclesia, & fuit maxima in politia tranquillitas, quam Deus veluti halcyonia concessit Ecclesiae colligenti suos coetus per annos 17. Verùm postquam Heduinus à Cedualda Britonu̅ & Penda Merciorum regibus fuit occisus, misera facies Ecclesiae subsecuta est, saeuientibus Cedualda & Penda: quorum hic paganus & Christiani nominis ignarus, ille moribus ac animo barbarus erat. Paulinus igitur, assumta secum regina Edilberga, redijt Cantuam nauigio: atque ibi Rofensis ecclesiae curam suscipiens. vsq; ad mortem permansit: sic???; In Northanymbrotum insula relapsa est religio, & rursus creuit ac dominari cepit idolomania, donec Osvaldvs, Heduini nepos ex sorore successit: qui parua manu, fide autem Christi munita, confligens cum Cedualda, ipsum cum immensis copijs suis fudit ac interemit, & regnum & religionem instaurauit: & in Berniciorum gente primus templa, altaria ac crucem erexit. Beda libro secundo, capite 20. & libro 3. cap. 1. 2. & 3. Sed tamen Sigebertus in suo Chronico ex historia Britonum colligit, ipsum Osualdum à Cedualda interemtum, & Cedualdam diu post illum regnasse. Egfrido rege Anglorum mortuo, extremi reges gentiles, regnu̅ Angliae vastarunt, annis 4. Vvicred filius Egberti regis, religione & industria instructus, gentem Anglorum ab oppressione exterorum liberauit. Sigebertus in Chronico: & Beda lib. 4. c. 12. 21. & 26. Reliquerat Geisa Vngarorum rex, qui circa Salutis annu̅ 997. in viuis esse desijt, Stephano filio pacatissimum Ecclesiae statum: quem pro virili ipse quoq;, cum Gisla coniuge pietatis studiosissima tutatus est. Vetùm Giula Stephanvm suum auunculum verbis saepiùs corripuit, ac tandem eum armis ad patriam cogere religionem tentauit. Bello superior Stephanus Giulam custodiae tradidit, vsq; dum mitesceret. Sic???; Ecclesia sub Stephano rege, ad annos ferè quadraginta sua habuit halcyonia. Bonfinius lib. 1. Decadis 2. Idem subditos suos ad Christianam religionem humanitate inuitaturus, cùm non succedere rem animaduerteret, aliquantulum seueriùs in reluctantes egit. Quod cùm faceret, plerique principum, duce Cupa in eum coniurant. Stephanus coacto exercitu ad Garam amnem cum illis confligit dubio Marte. Ergo ad preces conuersus, vix facto orandi fine, Vencellinus Cupae caput abscidit. Quo per aciem circumlato, ita hostium animi consternati, vt palantes fugerent. Principes coniurationis capti, & in castris caesi: in caeteros regis edicto remissiùs actum. Cupae corpus in parteis quatuor dissectum: vna Strigoniensi portae affixa est, Vespriniensi altera, tertia Iauriensi, in Transsyluaniam quarta ad deterrendos Dacorum animos delata, & Albae Iulae praefixa. De caeteris captiuis, pro facinorum grauitate poenae sunt exactae. Idem. Pelagivs Hispaniarum rex, licèt copias valde exiguas & inermes haberet, diuino fretus auxilio, Christianae religionis fomitem in Hispania à Mauris occupata excitauit. Phrygio in Chronico, & Ritius lib. 2. de regibus Hisp. Sub Miecislao principe Polonorum primo Christiano mos inoleuit apud Polonos, vt homines equestris ordinis in te̅plis, dum sacerdos apud altare pronunciat: vnde recitaturus sit Euangelium, gladios mediotenus stringerent, quasi profitentes Euangelij & religionis defensionem. Choro autem respondente, Gloria tibi Domine: rursus reconderent. Diu???; hic mos mansit in Polonia. Cromerus lib. 3. Veneti quum in Saracenos, terram Italiam foeda clade vastantes, classem quadraginta nauium Gradonico principi ducendam commisissent, quae Theodosio Graeco duci iuncta rem gereret, tametsi Venetus acerrime in hostes fidei inuectus dimicarit, tamen à Graecis inter primum pugnae ardorem destitutus, tantam cladem passus est, vt ne vna quidem nauis ex tam numerosa classe incolumis euaserit. Non deterruit tamen Venetorum animos tam insignis accepta clades, vt quum primùm nunciatum eis esset, Saracenos è Creta insula in Adriaticum sinum, ad omnem???ue Italiam deuastandam classe ingenti comparata venturos, illi statim ad Gradum occurrerint, atq; ibidem inita viriliter pugna, hostes ingenti clade affectos sic supero mari expulerint, vt clades accepta non facilè animis eorum exciderit. Quae victoria vel eò laetior fuit, quòd Basilius Imperator Vrsum Partitiacum ducem, quo auctore res erat gesta, Protospatharium declarauit: quae dignitas inter primarias penes Graecos principes habebatur. Egnatius lib. 1. cap. 1. RELIGIONIS EXERCITATIO CONSIDERATA SECVNDVM Formam. Huc Religionis Veram Svam Obseruatio. Ex Tit. Religiosorum principum, item Monachorum, Ecclesiastarum, exempla quaedam vniuersim desumi possunt, f. 3035. 4092. 4112. Nam alioqui singulares obseruationes, vtputa Sacrorum, Precum, Festorum dierum, in speciali enarratione describentur. Fecit Noachvs omnia quae praecepit ei Dominus. Ideo à diluuio seruatus est. Genesis cap. 6. & 7. Ivdaei è Babylone reduces in festo vmbraculoru̅, duce Nehemia & Esdra, foedus nouum cum Domino Deo percusserunt, & sacramento sese astrinxerunt, sese ex diuina lege victuros. 2. Esdrae 10. Conuocantes duodecim Apostoli multitudine̅ discipuloru̅, dixerunt: Non est aequu̅, nos derelinquere verbum Dei, & ministrare mensis. Illae autem mensae erant pauperu̅ & viduarum. Per quod datur intelligi, quòd opus praedicationis verbi Dei praefertur operi miscricordiae corporalis. Act. 6. Confessio. Tum Aperta. Ex Titulo, Martyrum, & Constantiae religiosae, illustretur, f. 3028. 3860. Confessionem duplicem, alteram quae Deo fit, altera̅ quae hominibus & sacerdotibus, Polydorus lib. 6. ca. 1. de Rerum inuent. in primitiua ecclesia fuisse, ostendit. Petrvs, qui ad vocem vnius ancillae pauefactus Christu̅ negauerat, accepto Spiritu sancto fuit tanta virtute indutus, vt coram populo Pharisaeorum ac magistratuum collegio ipsu̅ cum omni fiducia praedicaret. Matth. 28. Act. 2. Principes sacerdotum comminati fuerant Petro & Ioanni, ne vltrà loquerentur in nomine Iesu. Qui responderunt eis: An iustu̅ est, vos potiùs au dire quàm Dominum? Non enim possumus, quae vidimus & audiuimus, non loqui. Deinde cùm arguerentur à principibus sacerdotum, quia non seruassent eorum mandatum, responderunt: Obedire oportet Deo magis quàm hominibus. Actorum cap. 4. Evnvchvs Candacis reginae legatus, baptizandus à Philippo apostolo, ait: Credo filium Dei esse Iesum Christum. Itaque Philippus baptizauit cum. Actorum. 8. Nemesion quidam Aegyptius, delatus quasi latronum contubernalis, & de ea calumnia apud Centurionem Alexandriae purgatus, de Christianismo accusatur, sub Decio. Index duplo cum acerbiùs, quàm latrones, torturis ac flagris affictatu̅, inter latrones combutit. Stabantante tribunal frequentes quidam è militari ordine, Ammon, Zenon, Ptolemaevs, Ingenvvs, ac senex Theophilvs cum illis: & cùm Christianus quida̅ iudicaretur, iam???; ad negandum inclinaret, rüpebantur isti adstantes intra se: ac vultu innuebant, manu???; extenta, & totius corporis motib ad constanträ hortabantur. Cùm aüt ad eos cuncti adspicerent, antequä quisquä ex ipsis caperetur, praeuenientes capturä, ad ipsa subsellia vltrò assiliunt, & se Christianos esse dicunt: ita vt & praeses & assessores perterrefierent, & Christiani, qui iudicabantur, ad serendas passiones strenui, iudices verò timidi redderëtur. Discedunt itaq; isti à tribunalib. alacres, & propter fidei testimoniam exultabundi. Deo per illos gloriosè triumphante. Dionysius Alexandrinus in sua epistola, apud Eusebium. Illustriss femina Constantinopolitana Ivliana, tam constäter Chalcedonensem syno dum asscruit, vt nec Imperator Anastasius, nec ipse Timotheus episcopus haereticus, vllis artibus eam eò impellere potuerint, vt vel haereticum ipsorum dogma probaret, vel amicitia Timothei vteretur. Paulus Diaconus lib. 15. rerum Rom. In Antiochena synodo Meletivs Antiochiae episcopus factus est ab Arianis, ea spe, quòd eum quoq; Arianum esse crederent. At ille, cùm sententiam suam de Christi natura profèrre iuberetur, tribus erectis digitis, mox???; in volam adductis duobus, vno relicto crecto, laude dignam ciusmodi vocem emisit: Tria sunt quae intell guntur, vnum autem quod compellamus. Spe ergo sua Constantius Imp. cum Arianis frustratus, Meletium in exilium expulit, ei???; Euzoium manifestu̅ impietatis Arianae patronum substituit. Theodoret. lib. 2. cap. 31. Sozom. lib. 5. c. 28. ait: Cùm Meletius filium eiusdem esse essentiae cum patre diceret, Archidia conum accurrisse, manu???; os eius obturasse. Tunc Mcletium manu sententiam suam explicasse. Archimenides, qui & Hormisdas appellatus est, cùm in Persia Christianam religionem in maxima piorum persecutione profiteretur, vocatus à Varane rege, & ob urgatus ob fidei co̅fessionem (quam in homine extinguere minis conabatur) respondit: Impia atq; difficilia à me petis rex, qui vniuersitatis Deum nequaquam abiuro, vt tuae maiestatis fiam amicus. Maius enim est crimen, diuinam quàm regiam laedere maiestatem Nicephorus lib. 14. c. 20. hist. Eccl. Cùm Sotericus & Philoxenus synodi Chalcedonensis hostes intelligerent, synodum contra Heliam episcopum Hiero solymitanum congregatam impediri, viadorti sunt Theodosivm S. Martini in Campania abbatem, vti synodus effectum sort retur. Sed Theodofius omnibus conuocatis, suggestum conscendit: & manu multitudini silen???um imperans, in haec verba Stentorea voce erupit: Si quis quatuor synodos quatuor Euangelijs non exaequat, anathema sit. His verbis prolatis, circumstantes ipsius verba tanquam angeli suspicientes, in magnam admirationem adduxit, ac cum silentio per medium populum processit. Deinde literas ad Imperatorem dedit, quibus indicauit, se pro vera religione ad sanguinem vsque pugnaturum: neque si quid accidat, se vllo modo à sententia quatuor conciliorum discessurum. Postremò vrbes circumiens, homines in pia doctrina contra haereticos animauit & confirmauit, ac Christum Deum simul & hominem in vna persona praedicauit: & hanc quoque esse synodi Chalcedonensis sententiam, quam haeretici declinarent, affirmauit. Imperator eum exilio multauit: à quotamen, mortuo eo, reuocatus est. Nicephorus lib. 16. cap 33. Armerivs Albanus praefectus, quem Turcae in mari ceperant, Byzantium productus, dum ei rex vitam se concessurü dixisset, si Mahumetum Turcarum deum deinceps coleret, negans id vnquam se facturum, in duas sectus partes magna constantique voluntate mortem obijt. Bembus libro 5. historiae Venetae. Lavrentivs Medices, quicquid alij tradant, de religione optimè sensit, ita vt eos quoq;, quorum minùs de ea recti essent sensus, aculeo orationis perstringeret: Minimè, inquiens, mirandum esse, mortuos homines de animorum immortalitate & de beata vita dubitare. Brutus lib. 8. hist. Flor. Occulta. Nicodemitae. Sub Achabo & Iezabele Elias omnes, se solo excepto, reputabat idololatras. Sed dixit ei per responsum Dominus: Supersunt mihi in Israël septem millia Virorvm, quorum genua non sunt curuata ante Baal. 3. Reg 19. Achomates Bassa, Stephani Chersechij reguli in Illyrico F. ob creptam sibi à patre sponsam, ex Christiano furore praecipiti factus Turcus, & Baiazetis gener, nihilominùs semper Christianis fauit, & crucifixi imaginem secretò adorauit. Iouius. Religionis verae Aliorvm, Approbatio, Lavs, Defensio. Cyrvs, Darivs, Xerxes, reges Persarum, Iudaeorum religioni tantum tribuerunt, vt Iudaeos ad restaurandum templum Hierosolymam remiserint, duce Zoro babele, munera amplissima cum omnibus vasis sacris à Nabucodonosoro ablatis dederint, & sumtus quoq; in sacrificia Samaritanis vicinis tributi loco imperauerint, vt pro Persarum gete assiduè deprecarentur. Ios phus lib. 11. cap. 3. & 4. ex 1. Esdrae c. 1 & 6. Alexander Magnus Hierosolymam oppugnaturus, ob negatum commeatum & auxiliares copias aduersus Dariem, cùm ad vrbem venisset, & ipsi Iaddus pontifex habitu sacerdotali indutus, cum reliquis sacerdotibus & populo obuiam iuisset: religione tactus, & vrbi pepercit, & Hebraeorum Deü adorauit, ei???ue sacrificauit. Iosephus lib. 11. cap. 8. Antiq. & Sab lib. 4. En 4. Antiochvs Magnus, victo Ptolemaeo Epiphane, & Hierosolymis occupatis, edictum in honorem regni per totum suu̅ regnum proposuit tale: Nemini alienigenae liceat intra septa templi ingredi contra voluntatem Iudaeorum, sed solis hoc facere fas sit, qui iuxta praescriptum legis patriae purificati priùs fuerint. Nemo etiam in vrbem carnes equinas aut mulinas inferat, nec asini siue feri siue domest ci, nec pantherae aut vulpis aut léporis, aut cuiusuis omnino ex his animalib. quae Iudaeis vetitum est attingere. ac neque pelles eorum inferre liceat, aut aliquid ex his in vrbe alere: sed tantùm solitas more maiorum mactare victimas, quibus Deus litari sibi vult. Qui verò aliquid contra edictum hoc fecerit, trium millium drachmarum argenti mulctam luat sacerdotibus. Iosephus lib. 12. cap. 3. Antiochvs Sedetes, Hircanum III. Iudaeorum ducem & pontificem Hierosolymis graui obsidione vrgebat. Hyrcanus postquam cognouit sibi obesse suorum multitudinem, quòd inutiliter ab???mer???ntur ad victum necessaria, secretam infirmiorem turbam elecit extra moenia, solis retentis qui ob vigorem aetatis ad pugnam erant idonei. Antiochus autem exclusos vetabat progredi, ita vt miserabiliter oberrantes moenibus conficerentur inedia. Sed cùm superuenisset festum scenopegia, miseratione suorum rursus in vrbem recepti sunt. Rex etiam rogatus vt gratia festi inducias septem dierum concederet, religione motus impetrari eas passus est: nec hoc contentus, victimas misit magnificè, tauros auratis cornibus, & pocula tam aurea quàm argentea referta omne genus aromatibus: & exercitui praebuit epulum, longè diuersus ab Antiocho Epiphane, qui capta vrbe porcos super altari mactauerat, & iure carnium illarum templum asperserat, violatis Iudaeorum legibus simul & caeremonijs: vnde acerbissima exorta sunt eius gentis contra cum odia. At hic Antiochus propter religionem Pius cognominatus est ab omnibus. Hyrcanus verò cognita eius aequitate & pietate delectatus, legatos ad eum misit, rogantes vt liceat sibi patrijs viuere legibus. Tum rex repulsis qui sua de bant internecione delendum gentem inso ciabilem & discretam instituto à reliquis omnibus, & approbata Iudaeorum pietate, imperauit vt obsessi arma sibi traderent, vectigalia loppes caeterarumque extra Iudaeam vrbium concederent, & quia praesidium accipere detrectabant, darent regi obsides, & D. talenta insuper: quorum CCC. mox repraesentata sunt, & inter obsides fuit et am ipsius Hyrcani frater: deiecta???ue mox lotica, quae imposita erat moenibus, soluta est oblidio. Caeterùm Hyrcanus aperto monumento Dauidis, qui olim regum omnium fuerat ditissimus, tria millia talentorum inde protulit: quibus pecunijs fretus, primus onium cepit externum militem alere: & inito cum rege foedere, exceptum in vrbem cum exercitu tractauit liberalissimè: quin & profectum in expeditionem Parthicam secutus est vnà cum auxilijs. Iosephus libro 13. capite 16. Antiq. & Nicolaus Damascenus. Attingit quoque Plutarchus in Regum apoph. Stelevcvs Philopator Syriae rex, propter Oniae pontificia pieratem Hierosolymitanum fanum in maximo habuit honore, & praeclaris ornauit muneribus, omnes???; ad sacrificiorum procurationem necessarios sumtus de suo reditu suppeditauit. 2. Machab 3. Hecataeus Abderita causam refert, cur nullus vel poe̅ta vel historicus mentionem Iudaeorum legis faciat, aut virorum qui iuxta eius praescriptum res suas administraueru̅t: quod sacrosancta, & profano ore tractari non debeat. Itaque Demetrivs Phaseraeus Ptolemaeo Philadelpho suasit, vt Iudaeoru̅ pontifici criberet, vti senos ex singulis tribub. seniores legis [3034] peritissimos mitteret, qui eos libros interpretarentur. Iosephus lib. 12. c. 2. Antiq. Ptolemaevs Philometor, Aegypti rex, permisit Oniae Iudaeo exuli, vti in regione Heliopolitana templum extrueret simile Hierosolymitano, ijsdem sacrorum titibus: id quod Esaias propheta ante D C. annos praedixerat. Iosephus lib. 13. cap. 6. Antiq. L. Vitellivs Syriae praefectus sub Tyberio, Iudaeorum amicus, stolam pontificiam, quam priùs Iudaeae praefecti in arce Antonia custodire solebant, sacerdotibus custo diendam dediticiuibus vectigal fructuum remisit, & cum Herode Tetrarcha & amicis in templum sacrificaturus ascendit. Exercitum contra Arabas ducens, quia sciebat Iudaeos signa Romana propter imagines exosa habere, per aliam viam milites in cedere iussit, ne in Iudaeorum religionem peccaret. Iosephus lib. 18 c. 7. Romani Iudaeis sabbatha agere, & quia sabbathis iter facere lege prohiberentur, militiae vacationem permiserunt. Id quod pluribus testimonijs Iosephus libro decimoquarto, c. 19. Antiq. ostendit. Admonitus Tiberivs à Pilato de Christi morte ac dogmate, ad senatum retulit, censuitq; Christum in Deos referendü, ac templo honorandum. Fieri id non modò senatus vetuit, quòd non ad se priùs, sed ad Tibetium scripsisset Pilatus: verùm etiam pellendos vrbe tota Christianos censuit. Proposita sunt accusatoribus praemia: quos Tiberius à tanto scelere minis & morte prohibuit. Platina. De eodem sic scribit Tertullianus in Apologetico: Tiberius, cu???us tempore nomen Christianum in seculum introiuit, annunciatam sibi ex Syria Palaestina???; veritatem Christi diuinitatis detulit ad senatum, cum praerogatiua suffragij sui. Senatus quia non ipsis probauerat, respuit: Caesar in sententia mansit, comminatus periculum accusatoribus Christianorum. Caius Imp. statuam suam in templo Hierosolymitano ponendam per Petronium Syriae praefectum curauerat. At cùm ludaei tam obstinatis animis repugnarent, vt se potiùs omnes mortem oppetituros, quàm tale dedecus admissuros profiterentur, agros???ue etiam, quasi de excidio iam certi, incultos negligerent: Petronivs gentis constantia animaduersa, & Caij impietatem detestatus, vel suo magno cum periculo se legatos ad Caium missurum pollicitus est. Id quod etiam praestitit tam fideliter, vi certissimum vitae periculü aditurus fuerit apud Caesarem, si superstes mansisset. Iosephus lib. 18. c. 11. Nerva Imp. omnes, qui impietatis in deos rei à Domitiano in exilium fuerant relegati (Christiani scilicet) absolui voluit, & Domitiani decreta abrogauit Ergo & Ioannes Apostolus, Ephesum ad suam redijt Ecclesiam. Eusebius lib. 3. cap. 21. & Dion Cassius. Traianus certior factus à Plinio II. Bithyniam in temporis obtinente, nihil mali in Christianis quotidie ad supplicium tractis reperiri, iussit, vt non inquirerentur: verùm oblati punitëtur. Polyd lib. 8. c. 7. de Rerum inuent. Hadrianvs ex animo Christianis fauit, sed occulté. Quin & molitum ferunt, vt Christus pro Deo reciperetur, templa???; in eum vsum erexisse: deterritum tamen fuisse consilio quorundam, qui affirmabant fore, vt cultus omnis deorum periret, si id fieret, quod de Christo cogitabat. Lud. Viues in lib. 18. August. de Ciu. Dei, c. 52. Alexander Seuerus Imp. superstitionis hostis persaepè poëtae Persij carmen vsurpans: Dicite pontifices, in tempio quid facit aurum? cùm Christiani publicum quendam locum orandi gratia occupassent, contrà autem caupones quidam gentiles suum esse contenderent: Alexander respondit: Satius esse in eo loco Deum coli, quàm cauponas exerceri. Lampridius. Religionis falsae odivm, Eversio. Ex Tit. Magistri religionis Coactione & Armis, non pauca huc transferenda, fol. 3004 Item ex Tit. Templorum & Idoloru̅ destructorum, f. 3059. 3096. Heic Religionis in genere, illic [Greek words] in specie habetur ratio. Item ex Tit. Constantiae religiosae, quatenus ad alienam se traduci non patitur religionem. Idololatriam impugnare. Constantinvs Magnus an. 331. lege edixit, ne simulacris sacrificarent, ne vaticinia sciscitarentur, ne statuas erigerent, ne sacrificia occulta facerent, ne ciuitates monomachijs polluerent. Eusebius lib. 4. de vita Constantini. Templa idoloru̅ claudi iussir, l. 1. Cod. de paganis & sacrificis: ea???; accedere & sacrificare capitali poena vetuit. Theodoretus lib. 5. cap. 20. & Sozomenus libro 1. cap. 8. Ac multis in locis idolorum templa destrui curauit: & poena capitali edixit, ne quis gentilis, aruspex, aut sacerdos limë alterius accedat. l. nullus aruspex. Item vetuit, ne quis aruspicem, aut mathematicum, aut ariolum consulat. l. nemo aruspicem. Et ne quis daemones inuocet, vel imagines cereas incantet. l. multi magicis. Cod. de maleficis & mathematicis. Et turpes gentilium consuetudines abrogauit. Valentinianvs I. Imp. idolorum cultum in Europa suppressit. Theodoretus lib. 5. c. 20. Et vnà cum Valente, ne quis artem magicam disceret interdixit. l. Culpa similis. Cod. de maleficis & mathematicis. Georgivs episcopus Alexandrinus prohibuit, ne gentes facrificarent, & patria festa celebrarent: milites???; & ducem Aegypti armata manu in ciuitatem introduxit, & imagines & anathemata & ornatum templorum abstulit. Sozomenus lib. 4. c. 30. & lib. 5. c. 7. Ivstinianvs Magnus imperij sui initio, persequutionem Graecae religionis instituit, cum???; multos procerum labe Ariana vitiatos deprehenderet, bonis eorum publicandis, & supplicijs irrogandis magnum al js terrorem incussit: lege etiam lata, vt nemo nisi orthodoxus Remp. gereret. Cedrenus. Valdemarvs Daniae rex, opera ducum Pomeraniae & principis Obotritorum, deuicta terra Rugianorü, simulacrü illud antiquissimum Zuanteuit, cötriuit, destruxit fanü cü omni religione sua, & aerarium locuples diripuit. Praecepit etia̅ vt discederent ab errorib. suis, in quibus nati fuerant, & assumerent cultü Dei veri. Dedit praeterea sumtus in aedifi cia ecclesiarü, & erectae sunt duodecim ecclesiae in terra Rugianorum, & constituti sunt sacerdotes, qui gererent populi curä in his quae Dei sunt. Helmoldus lib. 1. c. 12. de Sclauis. Superstitionem. Mathematici & arioli praedixerant Heraclio Imp. & eius, imperio magnum imminere periculum à circumciso populo. Ideo quicunq; Iudaeorü toto suo imperio fuêre, inuitos Christiano nomini adiunxit. Quod & Dagobertus & Sisebutus eius precibus fecerunt. Et quidem Sisebvtvs res Visigothorum in Hispania Hebraeos regni sui coegit Christü agnoscere. Baptizata ad x c. millia, teste Io. Magno in historia Sueonum lib. 16. ca. 14. Eorum tamen aliquot millia in Galliam effugerunt, iuncti???; veterib. suae sententiae in colis ingenti numero conspiciebautur. Turpe videbatur Dagoberto regi Franco, à Visigothis eiectos religionis nostrae hostes indomitos, finibus suis receptos diutiùs retinere, ac Visigothis religione cedere. Igitut diem praestituit, intra quam quicunque mortalium religionem nostram non profiterentur, hostes iudicarentur, comprehensi????; capite lucrent. Plutes Iudaeorum exilium pietati antetulére, reliqui Christiani effecti incolumes mansére. Hoc verae religioni datü non Heraclij Imp. gratiae (vt Regino lib. 1, & Annonius lib 4. c. 22 volunt) qui à circumcisis magnum Reip. Christianae. periculü impendere per legatos monuerat. Aemilius lib. 1. constanter asserit. Sed vis fatalis vitari non potuit. Cùm enim militibus stipendium daretur, quererentur???; Saraceni stipendio se fraudari: tumis cui id negotium fuerat iniunctum: VIX, inquit, est, quod Graeco & Romano militi detur, & haec canum turba tam impudenter efflagitat stipendium? Qua voce Saraceni ira accensi, in Sy???a̅ secessêre, Damascum occupauêre: pòst Aegyptum ingressi, subacta Arabia, in Persiam irrupêre, & Perlis victis latissimè Mahometi legem circumtulerunt, captis etiam Hierosolymis. Quod praeuidens Heraclius, priùs Dominicam crucem Byzätium reduxit. Cuspinianus. Haeresim. Ex Tit. Haereucorum, huc exempla Persecutorum haereseon, f. 1317. Pestiferü Arij dogma, quod sub Constätino altas radices agere ceperat, sub eius filio Constantio latissimè propagatu, Iuliani Apostatae tyrannide consopitu̅, Iovinianvs, qui Iuliano successit, iam inde à principio orthodoxus, oppiessisset, & veram de Deo Homousianorum sententiam propagasset, nisi morte immatura praeuentus fuisset. Par studium Valentinianvs I. in Occidente adhibuit, Valente fratre, qui Orientem regebat, Ariano existente. Patri Valentiniano successit Gratianvs & Valentinianvs II. qui cùm ipsi de Deo piè sentirent, suis quoq; subditis orthodoxos praefecêre pastores, & religionis puritate, quantum in ipsia fuit, co̅seruarunt, ne penitùs à Barbaris, Hunnis, Gothis, Vandalis, vti imperium Rom. sic & orthodoxa pietas euerteretur. Socrates, Sozomenus, Theodoretus. Ivstinvs senior Imperator, Arianam pestem abolere volens, omnes antistites eius sectae ex toto Orientali imperio eijcere cepit. Eam rem molestè ferës Theodericus rex Gothorum in Italia (quem alij Dieterichum de Berna nominant) sese omnibus viribus Iustino opposuit. Sabellicus libro secundo, Enn. 8. An. 402. in Africa concilio Milevitano noua Britannici Pelagij haeresis refutata est: qui Celestio & Iuliano adiutorib. praedicabat, vnumquen que ad iustitiam voluntate propria regi, tantum???; accipere gratiae, quantü meruit: quia Adae pec [3035] catu̅ ipsum, solùm laeserit, nec posteros eius obstrinxerit: volentes omni posse vacare peccato, omnes???ue paruulos tam insontes nasci, quàm primus homo ante praeuaricationem fuit: eos baptizandos esse, non vt peccato exua̅tur, sed sacramento adoptionis honorentur. Et his decretis S. etiam August nus episcopus Hipponensis subscripsit. Sigonius libro 10. Imp. oc cid. Constantinvs Pogonatus Imper. studuit vnire ecclesias, quae ob Monothelitarum haeresim, iam inde à proauo suo Heraclio dissidebant. Indixit itaque concilium Constantinopoli, quod in ordine sextum est: ac cùm in eo decretum fuisset, duas voluntates, & duas actiones in Christo credendas esse: anathema tizatis haereticis, Ecclesiae ab errore liberatae sunt, & plurimi ad veram mentem redierunt. Acta Concilij tomo 2. Clodovevs Francorum rex, Alarico Visigothorum regi bellum intulit. Illati praetextus fuit, quòd Visigothi Ariani eslent. Ex Burdegala Vasconiae Alaricus cum exercitu profectus, hostem ad se venientem in Pictauis excepi: fuit???ue id praelium atrox, & aliquandiu anceps. Ad postremum Alarico cadente. Visigothi fusi caesi???ue sunt, & prima quidem pugna post Christianam fidem conditam, feliciter depugnata est. Exercuit Clodoueus crudeliter victoriam in Arianos, diripuit???ue Burdegalam, & Arianarum vrbium praecipuos. Sabellicus lib. 2. En. 8. Anno Iustiniani decimoquinto, cùm Clotharivs & Childebertvs fratres, Francorum reges, eductis in ca̅pum copijs signa collaturi essent, Crotochildis mater eoru̅, pia & prudens femina, in medium progressa, vtrosque sibi inuicem reconciliauit: & suasit, vt Hispaniam cum exercitu inua derent, & Vestgothos Arianos aut ad fidem orthodoxa̅ traducerent, aut regno expellerent. Eius consilio obtem perantes, Caesaraugustam obsidere, & facta deditione, oppidanos iuramento adstrinxére ad orthodoxam religionem. Robertus Gaguinus lib. 1. de gestis Francorum: & Sabellicus lib. 3. Enn. 8. Carolvs IV. Imp. Vrbani V. iussu perniciosam & superstitiosam Flagellatorum sectam, quae iam totam penè Alemanniam obruerat, armata manu, aliorum Principum auxilio, compescuit & eiecit. Cuspiniaus. Efficientem Religiosi, Pii homines. Qvi, Qvales. Tum Populi. Ivdaei distincti sunt à caeteris gentibus, cùm in omnibus ferè rebus, quae ad viuendi ritum pertinent: tu̅ maximè, quòd aliorum deos omnes negligunt, & soli Deo vnico amplissimos & maximos honores tribuunt. Simulacrum Hierosolymis nunquam habuerunt: sed ei Deo, cuius nomen non dici posse, quem???ue forma vacare arbitrabantur, magnificè praeter caeteros homines, religiose???ue seruiebant. Dion Nicaeus in Pompeio, & Iosephus libro decimo quaito, cap. 1. Antiquit. Patriarchae. In ciuitate impiorum Babylonica enumeranda, Sacra scriptura vicissim ciuitatis piorum à Semo propagationem recenset, filios eius enumerans, qui singuli gentes singulas procrearunt: inter quos primus est Heber, abnepos Semi, in cu ius familia remansit lingua sancta, diuisis per alias linguas caeteris gentibus: quae lingua priùs humano generi non immeritò creditur fuisse communis, ideo deinceps Hebraea est nuncupata. Tunc enim opus erat eam distingui ab alijs linguis nomine proprio: sicut aliae quo que vocatae sunt nominibus proprijs. Quando autem erat vna, nihil aliud qua̅ humana lingua, vel humana locutio vocabatur, qua sola vniuersum genus humanum loquebatur. Augustinus libro 16. de Ciu. Dei, c. 11. Trecentos & sexaginta quinq; annos vixit Enochvs, & ambulasse cum Deo dicitur, atq; ob id non apparuisse, quia tulit eum Deus. Dignus quippe visus, qui tamdiu corpus suum ab immunditia custo dierat, vt cum corpore simul transferretur ad paradisum. Marulus lib. 5. cap. 8. Noe cum Deo ambulasse fertur, instus perfectus???; fuisse, gratiam???ue inuenisse: & tamen quingentorum iam annorum erat, quando cepit aedificare arcam: sexcentorum, quando perfecit: nongentorum & quinquaginta, quando vita defunctus est. Tam diutina innocentiae, fidei, spei obseruatione, meruit solus cum coniuge, liberis???; & nuribus, mundo pereunte, saluari. Idem. Abrahamvs centum septuaginta quinq; vixit annos, Is Aacvs centum octoginta, Iacobvs centum quadraginta septem, omnes tam Deo chari grati???ue, vt eorum Deus dici voluerit, Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Iacob. Nobis ijsdem in virtutibus perseuerandi facultas tantò quidem datur maior, quantò vita breuior. Marulus libro quinto, capite octauo. Sacri homines. Ex Titulo, Ecclesiastarum & Monachorum huc plurima, f. 4092. 4112. Hierosolymis habitabat Simeon, homo iustus, timens De???. & expectans consolationem Israël: cui Spiritus sanctus promiserat, non moriturum priusquam Christum Domini vidisset. Hic Christo dum circumciditur superueniens, in manus accepit puerum, benedixit, & praeclarum illud: Nunc dimittis, fideli ore protulit. Lucae 2. Zacharias sacerdos, & Elizabetha vxor, parentes Ioannis Baptistae, incedebant in omnibus mandatis & iustificationibus Dominisine querela. Lucae cap. 1. Iacobvs minor, primus Hierosolymorum episcopus, frater Domini, atque eiusdem Apostolus, à ludaeis Christianis???ue simul eodem Iusti cognomine honestatus fuit. Fulgosus lib. 8. cap. 16. Fuit quidam diebus nostris (inquit D. Gregorius homilia 35. in Euangelia) Stephanvs nomine, pater monasterij iuxta Reatinae vrbis moenia constituti: vir valde sanctus, virtute patientiae singularis: & supersunt multi, qui illum nouerunt, eius???ue vel vitam, vel obitum narra̅t, Erat autem huius lingua rustica, sed docta vita. Hic pro amore coelestis patriae cuncta despexerat, possidere aliquid in hoc mundo fugiebat. Tumultus deuitabat hominum, crebris, ac prolixioribus orationibus intentus erat. Virtus tamen patientiae in eo vehementer excreuerat, ita vt cum sibi amicum crederet, qui sibi molestiae aliquid irrogasset. Reddebat contumelijs gratias. Si quod in ipsa sua inopia damnum fuisset illatum, hoc maximum lucrum putabat. Omnes suos aduersarios nihil aliud quàm adiutores aestimabat. Hunc cùm dies mortis egredi de corpore vrgeret, conuenerunt multi, vt tam sanctae animae de hoc mundo recedenti, suas animas comme̅darent. Cum???ue circa lectum illius hi, qui conuenerunt, omnes assisterent: alij corporeis oculis ingredientes angelos viderunt, sed dicere aliquid nullo modo potuerunt: alij omnino n???hil viderunt: sed omnes, qui aderant, ita vehementissimus timor perculit, vt nullus egrediente illa sancta anima illic stare potuerit. Et hi ergo, qui viderant, & hi qui omnino nihil viderant, vno omnes timore perculsi & terriri fugerunt, nullus???; illic assistere illo moriente potuit. Pensate ergo fratres, omnipotens Deus qualiter terreat, quando dist???ictus iudex venturus est, si sie assistentes terruit, quando gratus & remunerans venit: aut qualiter timeri potest, cùm vid???ri potuit, si sic mentes piaesentium strauit & quando videri non potuit. Ivo natione Brito, sub Carolo IV. Imp. praeter doctrinam & singularem eloquentiam, mira etiam pietate, celeberrimus Romae habitus est. Angelica fuit continentia, quae in ea vrbe coruo rarior albo est inter seculares: & vitam suam à vino & ab esu carnium omninò conseruauit intactam, corpus cilicio operuit: iciunijs, vigilijs & orationibus, disciplinas plusqua̅ monasticas adiungebat: nudam pro cubili terram luteam, rigidum saxum pro ceruicali: sacrae Bibliae volumen, quod indesinenter portabat, capiti aptabat: suam???ue omnem cum pauperibus, quos procurando defensitabat, conuersationem duxit humilimam. Patrimonium amplum cùm haberet, eo pauperum & orphanorum & viduarum causas protexit, omnium procuratorum & aduocatorum vnica meritò lucerna. Vita functus, quum crebris fulgeret miraculis, inter sanctos aggregatus est. Eius festum IV. Kal. Septembr. peragitur. Cranzius lib. 9. Metrop. cap. 34. Reges, Principes. Iosaphatvs Asae F. Iudaeorum rex, pius religiosus fuit, & propterea à Domino pace diuturna, diuitijs amplissimis, exercitu numerosissimo dotatus, regno praefuit annis 25. 2. Paralip. 17. Ezechias Iudaeorum rex, Achazi regis impij F. sanctissimus fuit, neque vilus ex omnibus Indaeae regibus vel secutus est, vel praecessit, qui cum eo sit comparandus. 4. Reg. 18. Extremum regnum duarum tribuum, quae vocabantur Iuda & Beniamin, sub Iosia fuisse nulli dubium est. Illo enim interfecto, filij eius, qui postea regnauerunt, & nepotes, non ta̅ regnasse credendi sunt, quàm ludibrio habiti fuisse, ab Acgyptio rege & Chaldaeis varijs captiuitatibus mortibus???ue cruciati. Quia igitur populus poterat se excusare in regibus malis & dicere: Nos volumus seruire Deo, sed prohibemur à regibus. datus est illis rex iustus: quo zelante & populo nihilo minùs in idoloru̅ perseuerante, iusta irae causa profertus à Domino, & prophetatur de euersione Hierusalë & captiuitate Iuda & victori à Nabucodonosor. Hier. in c. 1. Sophon. Agrippa Iudaeorum rex, patriae rituum seruator religiosissimus, purus à contaminamentis omnibus, cui nulla dies praeteribat sine sacrificio. Iosephus lib. 19. cap. 7. Antiq. Constantinvs Magnus vir magni animi & virtutis eximiae fuit, atque inter omnes Imperatores hoc vno nomine maximè memorabilis, quòd primus ex Imperatoribus non solùm Christum amplexus sit, sed Christianos etiam Imperatores reliquerit. Quòd si Augustum iure admiramur, quòd eo regnante ad vnum Imperatorem vnum???; Deum omnium terrenarum coelestium???; rerum summa redacta sit, multò iustiore studio ipsum suscipere Constantinum debemus, cui Deus concessit, vt tam religionem, quàm Imperium gentium constituerit. Eius mortis nuncia stella crinita fuit, quae per multos ante dies clarissimè fulsit. Sigonius libro quarto, Imp. occid. Theodosivs posterior aui sui & nomen & pietatem referens, instituit aulam suam veluti scholam, in qua ad pietatem se suos???; exercuit, habens ordine distributa tempora lectionum psalmorum, ieiuniorum, imò & vigiliarum. Nam frequenter noctu sacrarum literarum lectioni vacasse scubitur: in quem vsum opus quod dam [Greek words] habuit, lucernam sua sponte oleum infundentem. Cum ecclesiae ministris crebrò congressus, de sacris Scripturis conferebat. Inprimis verò in ipso commendatur studium, quod adhibuit in instruenda bibliotheca sacrorum librorum, eorundem???ue interpretum: qua laude non inferior fuit Aegyptiorum rege Ptolemaeo. Socrates libro 7. cap. 22. Theo doretus lib. 5. c. 36, Nicephorus lib. 14 c. 3. Ieiunijs ac orationibus corpus macerabat: diluculò ad sorores suas virgines Flacillam, Martina̅ & Pulceriam pergens (quarum Flacilla coenobio extructo, Deo se suam???ue virginitatem perpetuò dicarat) cum ijs diuinas laudes personabat. Martianvs, qui Theodosio iuniori successit, fuit studiosissimus pietatis & iustitiae: & quod omnium maximè lauda̅dum in principe Christiano, cùm incidisset in Reipublicae statum turbulentissimum, partim propter palantes barbaros, partim propter Eutychetis haeresin, vniuersalem illam synodum Chalcedone Bithyniae congregari curauit, vbi ipse tiam actionibus non aliter atque olim Magnus Constantinus interfuit. Euagrius libro secundo, cap. 4. & 8. Nicephorus libro 5. cap. 7. Anastasivs Arthemius, Philippico in ordinem redacto, imperium cccupauit: vir tam in sermonibus cunctis affabilis, quàm in operibus iustus & apertus. Conciliorum decreta probauit, literas???; Constantino Pontifici misit, quibus se acerrimum orthodoxae fidei propugnatorem fore pollicitus est. Ioannem patriarcham Constantino politanum, homine̅ peruersi in fide sensus, submouit. Tiberivs Excubitorum comes sub Iustino II. ob pietatem erga Deum & liberalitatem erga pauperes in tanta fuit gratia, vt à Iustino Imp. successor declararetur. Leo V. pijssimus Imperator filius Basilij Macedonis Imp. viuente patre Caesar creatus, postquam Constantinus maior natu ante patrem discessit, Philosophus (quòd literis, ac potissimùm Astronomiae esset deditus) cognominatus fuit. Cuspinianus. Agilvlfvs per annos XXV. regno Longobardorum potitus, homo cùm bellica laude, tu̅ Christiana fide egregiè culta insignis. Hic enim primus inter suos Catholicam doctrina̅ suasu Theodelindae vxor probauit, atque ecclesijs & monasterijs priuilegijs honestissimis, ac possessionibus fructuosiss. exornatis, successores suos honesto exemplo ad sui imitatio nem accendit. Sigonius lib. 2. reg. Ital. Lvitprandvs Longobardorum rex, primus omnium regum intra palatium suum oratorium S. Saluatoris construxit: vbi & sacerdotes & clericos multos instituit, qui die noctu???ue exoluerent diuina officia. Bergomensis libro 10. & Sigonius lib. 3. regni Ital. Sissebvta Gothorum rex, verum Dei cultum mirifica pietate prosequutus est. Ritius Neapolitanus lib. 1. de Hispanorum regibus. Cindasvindvs rex Gothorum, per annos decem Ecclesiam & Remp. in summa tranquillitate rexit. Io. Magnus lib. 16. c. 20. hist. Goth. Clodovevs Francorum rex, Alarico Vestgothorum regi in Gallia ob Arianam haeresim, sed & regni ampliandi cupidine, bellum facturus, cùm episcopos Aurelianum conuenire iussisset, literis eos monuit, se exercitui suo, antequàm in agrum Gothorum ingrediatur, edixisse, vt sanctimonialibus, viduis Deo dicatis, & clericis, atque ecclesiarum mancipijs parceret, neque vllum eis detrimentum inferret: si quem eorum quis cepisset, statim dimitteret. Cùm per agrum Turonensem transi???et, vere cundia S. Martini perfusus, militibus suis praecepit, ne quidquam ex eo, nisi panem & aquam assumerent: non leui defuncturum poena, qui hoc imperium detrectasset. Itaque cùm miles quidam foenum pauperi extorsisset, pectus ei gladio hausit, subijciens: Ecqua spes victoriae suberit, si S. Martini numen offenditur? Sigonius libro 6 Imp. occid. Religionis diuinae plurima Carolo Magno fuit cura: psallendi legendi???; officia in Ecclesia discreuit: ipse se choris psallentium immiscuit: coram se, vbi cunque esset, diuinum peragi religiosè curauit officium ac ministerium: sermones patru̅, homelias sanctorum, nec minùs Martyrologia, diligenter inquiri atque conscribi iussit. Vrspergensis, & Cranzius in Saxonia lib. 2. c. 9. Lvdovicvs Pius cognome̅to dictus, quòd religioni Christianae, cuius fuit studiosissimus, multum detulit: & summis Pontificibus, maximum exhibuerit honorem. Cusp. Carolvs Crassus regnum Germaniae, mox imperium Italiae ac Franciae assequutus, totus religioni deditus, Deo omnia sua accepta tulit. Idem. Robertvs Francorum rex, literas ingenia???ue, ac omnes bonas artes summo in precio habuit, in templis frequens, numinis reuerentissimus, liberalibus studijs sacris???ue disciplinis deditus, priscae sanctitatis aemulus. Antiphona sacra???; responsa quaedam edidit iudicio Ecclesiae vniuersae probata, recepta???ue. Eius illa sunt: Sancti Spiritus adsit nobis gratia. Ò constantia Martyrum. Ò Iuda. Ferunt, cùm Aualonem obsideret, nullo oppugnante quassantéve, sed in tabernaculo hymnum, Agnus Dei, concinente sua sponte magnam murorum partem coiruisse, velut diuinitùs, ipsis superis veneratori suo gratiam praesentem referentibus. Aemilius libro 3. & Martinus Polonus, & Ranulphus libro sexto Polychronici. Priscus erat Regum Gallorvm mos, quem S. Ludouicus à puero optimè obseruauit, vt Rexè lecto surgens in genua procideret, veniam peccatorum postulans, Deo gratias agens de nocturna sui custo dia, & ora̅s, vt porrò in sancta hac custodia pergat. Hoc facto, ex Biblijs, dum se vestiebat Rex, legebatur. Bodinus lib. 3. Daemon. c. 1. Edgarvs Angliae rex, praecipuè pietatem coluit, viros???ue magnae doctrinae, sanctitatis, integritatis atque prudentiae, in suum domesticum delegit consilium, illos???ue tantùm populo Chriftiano praesse voluit. Polydorus: Verg. libio 6. Ang. hist. Convallo apud Scotos regnante, mirum in modum Christi floruit religio, cunctis penè sese in regios mores (qui optimi erant) transformantibus. Fama tantae in Rege religionis, sanctissimum Columbam ab Hibernia, vbi haud paucis patrum coenobijs praeerat, cum piorum coetu pertraxit in Albionem. Is in Hebrides primùm, in de in Hibernia̅ rediens, rogatus Hermathiae, Quaé nam vidisset in Albione miracula? Vnum omnium instar, respondit: regem videlicet Conuallum, in medijs constitutum delicijs, cui???ue multò plura essent ad malum quàm ad virtutem incitamenta, cum sacerdotibus, monachis & venerandis Episcopis de vitae sanctimonia contendentem. Cuius probata virtus cunctis suae gentis adeò esset reuerenda, vt ipsi nec alijs esse iniurij, nec de rege ipso hiscere sinistri quippiam auderent. Vnde effectum sit, vt plus spectata in rege virtus ferocem, populum à solitis flagitijs domesticis???ue seditionibus, in quas natura procliues essent, quàm eiusdem auctoritas, coërceret. H. Boëthius libro 9. Osvaldvs Northumbriae rex, impij Ethelfredi F. sanctissimus fuit. À Doneualdo Scotorum rege Aidanum' episcopum impetrauit, cuius opera populus in religione institueretur. Cui cùm in munere sacro obcundo plurimum obesset Saxonicae linguae ignorantia, eo ???ue minùs à populo intelligeretur: rex Osualdus, ex proximo suggestu, quae patria lingua dixisset Aidanus, Saxonicè interpretabatur. Sciebat enim Scoticè iuxta atq; Saxonicè: quatum alteram linguam domi, alteram exul apud Scotos didicerat. Itaq; ad Christi pietatem amplexandam populum mouit. non ta̅ reuerendi antistitis Aidani religiosa ac continuata concio: quàm regis Osualdi, in multitudine ritè imbuenda, pius ac feruens labor. Septem perpetuis diebus mortalium ampliùs quàm quindecim millia sacro fonte abluta fuerunt: quorum haud pauci, vitae fortunae???ue rebus contemtis, sacrae doctrinae ac orationi addicti, in vitam abierunt solitariam. Idem Osualdus à Penda Mercioru̅ rege regnandi libidine concito caesus, miraculorum claritate aliquot post annos insignis, in diuoru̅ numerum relatus est. H. Boëthius lib. 9. Henricvs VII. Imp. saepè totas noctes ante imagine̅ Crucifixi (quam semper secum circumferebat) orauit, & peccata defleuit. Solitus aliquando sacram Eucharistiam quotidiè, aliquando in summis festis accipere. Florentinorü astu à monacho Dommicano, qui sub vnguibus venenum habuerat, & eo calicem & hostiam infecerat, necatus dicitur. Carolvs IV. Imp. pietate̅ à prima statim pueritia sectatus est tanto studio, vt primus Caesarum nonnulla Euangelia etiam scripto interpretatus sit. Dubrauius lib. 22. Albertvs IV. dux Austriae, non erubescebat publicè cü sacerdotibus & psallere & cantare, solennia???; sacra quàm deuotissimè concelebrare. Quod impij & scelerati homines [3037] illi vitio vertebant, adserentes eum monachum, non principem esse. Cuspinianus in Alberto II. Boleslavs Pius, in Boëmorum regno patri Boleslao Saeuo successit, qui xx. templa à fundamentis excitauit, fingula???ue sacerdotijs, censu & agris donauit. Dubrauius lib. 1. Venceslavs IV. Boëmorum rex, nullum diem transire patiebatur, quo non diuina sacrificia cum sacerdote celebrarer, tali animi feruore, vt nullius interpellatione preces suas interrumperet, ac saepiùs cùm domum orationis primus ingrederetur, vltimus egrederetur. Duos verò ante matrimonium cum Iuditha Rodolfi Caesaris F. contractum continuos annos, cilicium, quod castigandi corporis gratia induerat, non exuit. At ieiunium qua cepit abstinentia etiam maritus perpetuò seruauit. Proinde???ue pietati eius datum videtur, quòd coniuratio Zauissiana ipso Ieiunij tempore detecta fuit, & oppressa. Dubrauius lib. 18. Alfonsvs IIX. Castellae rex, multis locis Maurorum occupatis, eorum Regibus occisis, trecentas ecclesias aedificauit, & magnis reditibus dotauit: princeps Christianissimus, & in rebus, quae diuinum cultum augere videbantur, tam liberalis, quàm feruens & pius. Tarapha de regibus Hispan. Ferdinandvs Catholicus Hispaniae rex, non priùs cibum sumebat, quàm vel episcopus vel alius sacerdos mensam & ea quae sibi apponebantur, benedixisset, & in fine Deo gratias egisset. Nec comedit vnquam, ne in itinere quidem, quin rem diuinam priùs audiuisset. Marineus libro vigesimoprimo rerum Hispan. Alfonsvs senior, Alfonsi iunioris Calabriae ducis auus, omnes aetatis suae multorum???ue antè seculorum reges superauit studio verae religionis. Eum certè ritus Christianos ac solennes ceremonias tanto cultu obseruasse certum est, vt ne ab ipsis quidem pontificibus in hoc vinceretur. Pontanus de Principis institutione. Alfonsvs Congensis rex Aethiopum, fuit in sceleribus vindicandis acer, & in egentium inopia subleuanda benignus, in regni opibus stabiliendis industrius, in moribus atque vita continens, in religionis studio sanctus, atque tam insigni pietate praeditus, vt coelum semper intueri videretur. Siue enim ius diceret, siue cum populo ageret, siue belli consilium, siue pacis iniret, semper Deum in oculis & conspectu proponebat, omnia???ue ad illius gloriam reuocabat. Literarum ludos aperiri iussit, magistros magna mercede conduxit, vt pueros no̅ literis tantùm, sed multo etiam studio pietatis imbuerent. Ipse verò tempus, quod sibi à negotio publico vacaret, in literis consumebat. Euangeliorum sententias innumerabiles, & prophetarum oracula in ore semper habuit. Nam & lectione perpetua multùm in sanctarum lite arum studio profecerat, & quaecunque à sacerdotibus audierat, in illius memoria penitùs infixa permanebant. Frequentes ad populum conciones habuit, quibus illum ad pietatem & religionem ardenter incitabat. Regem Lusitaniae Emmanuelem tanta fide coluit, vt saepè diceret, se nullam esse de rebus humanis voluptatem percepturum, antequam in Lufitaniam veniret, vt ad Emmanuelis pedes prouolutus, illi se totum addiceret. Quòd enim coelesti luce frueretur, quòd verum Deum coleret, quòd ad immortalem vitam aspiraret, id totum esse Emmanueli Regi clarissimo atque sanctissimo acceptum referendum. Osorius lib. 10. rerum Em. Duces. Non praetermisit Iosva Israëlitarum dux de vniuersis mandatis Domini, ne verbum vnum. Iosuae 11. Narses eu???chus, Italia singulari Dei beneficio post annum fermè centesimum sexagesimum liberata, animum ad eam instaurandam, atque à superioribus calamitatibus subleuandam conuertit, praecipuè ne Belisario videretur inferior, qui ei studio, quoad per hostes bellum???ue licuerat, diligentissimè inseruierat, magnam???ue ex ea re laudem retulerat. Fuit enim, vt inquit Paulus, vir summa pietate ornatus, religione catholicus, erga pauperes benignus, in reparandis basilicis dilige̅s, ac demùm vigilijs & precibus vsqueadeò deditus, vt plures victorias supplicationibus diuinis, quàm terroribus bellicis, obtinuerit. Euagrius lib. 4. cap. 24. Procopius lib. 3. de bello Gothico, eundem omnem rerum successum, omnem???ue belli felicitatem vni Deo, cum summa reuerentia, acceptam retulisse: & milites in aciem progressuros ad similem pietate̅ hortatum esse, scribit. Addit Bergomensis in Suppleme̅to Chronicorum lib. 9. eum ob beneficia à Venetis accepta, in ea vrbe Theodoro martyri delubrum, vbi nu̅c est celeberrimum sancti Marci templum, & alterum Mennae & Geminiano, ex Gothorum manubijs posuisse. Cabaones dux Maurorum circa Tripolim, postquam Vandalos bellum aduersus se mouere audiuit, primùm subditis suis praecepit, vt ab omni iniquitate & cibo, qui ad delicias faceret, abstinerent, omnium???ue maximè à mulierum consuetudine. Et binis castris positis, in alteris quidem ipse cum viris in armis fuit, in alteris mulieres inclusit: mortis supplicium minatus, si quis feminarum vallum ingressus esset. Deinde exploratores Carthaginem misit, cum mandatis, si quid impij à Vandalis in Christianorum templis perpetrati viderent, ve illi spectarent, & postea, cùm Vandali discessissent, illud restituerent. Ac subiecit, se quidem Deum, quem Christiani colerent, ignorare: consentaneum verò sibi videri, siquidem (quod diceretur) fortis potens???ue esset, vt contemtores sui numinis puniret, cultores tueretur. Exploratores postquam venerunt Carthaginem, viderunt belli apparatum ingentem. Deinde secuti exercitum, in Christianorum templa equos & iumenta introduci, lasciuiam & libidinem exèrceri, sacerdotes plagis affici, ???a multa impia & horrenda à Vandalis fieri spectarunt. ??? eorum discessum templa repurgarunt, sacerdotes coluerunt, & eleemosynas in pauperes largè distribuerunt. Tandem facto conslictu, Vandali ad vnum omnes sunt trucidati, & Maurusij victoriam reportarunt. Euagrius libro quarto, capite 15. Nicephorus libro decimoseptimo, cap. 11. Magnvs Sforcia Deum optimum, diuos???ue omnes sincer??? potiùs, quàm religiosè coluit: vtpote, qui à rationibus bellicis procul esse existimaret, ineptis ceremonijs, & simulatis precationibus deos fatigare, quum necesse foret bella gerenti cuncta rapinis, caedibus ac incendijs permiscere: neque vel infanda scelera posse puniri, corrupta iam militari disciplina. Qua in re ducem belli, prasectum???ue à seueritate vrbani praetoris plurimùm differre oporteret. Sed palàm earum rerum agnoscebat culpam, & veniam secretò precabatur: quotidiana sacra audire: aut si instante negotio impediretur, postridie ea repetere, & quotannis pio poenitenti???ue animo expiare sese, maxime???ue sacramenti hostiam ritè suscipere solitus. Id verò demùm probi & verecundi ducis esse praedicabat, honestiorem belli causam sequi, inuiolata templa praestare, in captiuis pudicitiam tueri: nunquam abuti sanguine militum, aut hostium caede laetari. Iouius in eius vita. Priuati quiuis. Sanctus & mirabilis vir Iob, nec indigena, nec proselytus, id est, aduena populi Israël fuit: sed ex gente Idumae genus ducens, ex terra Huz, quam Ausitidem alij vocant, ibi ortus, ibidem mortuus est: qui diuino sic laudatur eloquio, vt quod ad iustitiam pietatem???ue attinet, nullus ei homo suorum temporum coaequetur. Quae tempora eius quamuis non inueniamus in Chronicis, colligimus tamen ex libro eius, quem pro sui merito Israëlitae in auctoritatem canonicam receperunt, tertia generatione posteriorem fuisse, quàm Israëlem. Diuinitùs autem prouisum fuisse, non dubito, vt ex hoc vno sciremus etiam per alias gentes esse potuisse, qui secundùm Deum vixerunt, ei???ue placuerunt, pertinentes ad spiritualem Hierusalem. Quod nemini concessum fuisse, credendum est, nisi cui diuinitùs reuelatus est vnus mediator Dei & hominum homo Christus Iesus, qui venturus in carne sic autiquis sanctis praenunciabatur, quemadmodum nobis venisse nunciatus est. D. August. lib. 18. de Ciuit. Dei, cap. 47. Aristaeus in Iudaica historia, Iob etiam filium fuisse refert Esau, habitasse???ue id Idumaea, & Arabiae finibus, iustitia & diuitijs praecipuum, tentatum???ue diuinitùs magnis calamitatibus, ac caetera ordine, vt nos in sacris legimus libris. Viues ibidem. Aminadabvs Beniamita tantae fuit pietatis, vt cùm Cariathiarimenses arcam Domini à Palaestinis captam, & remissam Bethsamen, Bethsamen sibus per legatos petentibus, sustulissent, Gabaam in domum Aminadabi eam intulerint, eius???ue filium Eleazarum ad eam custodiendam consecrarint. Eo???; in loco per 20. annos mansit, donec eam Dauid rex in Ciuitatem suam intulit. 1. Reg. 7. Mulieres. Vide Titulum, Monacharum, fol. 4120. Anna Phanuelis filia (vt Lucas tradit) annos septem vixerat cum viro: quo defuncto, ad quartum vsque ad octogesimum aetatis suae annum vidua permansit, semper castitatem seruans, nunquam de templo discedens, nocte ac die ieiunijs obsecrationibus???ue intenta. Hac perpetua pij propositi obseruatione digna euasit, quae Spiritu sancto afflaretur, & multa praedixeret: immò quae illum, quem prophetae venturum praedixerant, praesentem cerneret, & ipsum esse mundi saluatorem palàm confiteretur. Marulus libro quinto, capite octauo. Sub Mauricio Imp. Longobardi multis malis Ecclesiam affecêre. Verùm Gregorius Pontifex per Theodelindam Agilulphi regis Longobardi coniugem pijssimam, miltis precibus & literis tandem pacem Ecclesiae impetrauit: & non solùm foedere vtrinque inito Longobardorum furores repressit, sed ipsum regem quoque idololatram ad Christi fidem conuertit. Paulus Diaconus libro 4. de gestis Longobardorum, cap. 2. & seq. Cellula Mathildis (quae secundi Othonis mater fuit) omni nocte diuinorum carminum mesodia replebatur. Erat enim templo contigua: de qua omnibus noctibus consurgens, intrabat ecclesiam: cantoribus & cantatricibus nihilominùs intra cellulam, ac prae foribus, Deum laudantibus, constitutis. Ipsa intra ecclesiam vigilijs & orationibus dedita, Missarum expectabat solennia. Domesticos omnes famulos & ancillas varijs artibus ac literis quoque instituit. Vitichindus libro tertio gestorum Saxonum. Gormo Danorum rex, Christianorum hostis summus, vxorem habuit Thiram, Edelredi Anglorum regis F. pietate insignem, quae in obsequio infidelis mariti consenuit, neque vel exemplo vel bla̅ditijs eum ad Christu̅ pellicere potuit. Cranzius lib. 4. Daniae, cap. 18. Hedvigis, Ludouici Hungariae & Poloniae regis F. Vladislai lagellonis, Poloniae regis, vxor, tempus omne suum vel diuino cultui, vel lectioni eorum, quae ad pietatem mores???ue formandos pertinerent, vel denique audiendis & leuandis viduarum, pupillorum, & aliorum miserabilium hominum querimonijs impertiebat. Facultates verò suas, quas amplissimas è paterna domo secum aduexerat, liberaliter in vsus egentium, in cultum diuinum, & in publicas vtilitates expendit. Cromerus lib. 1. Anna Maria de Dietrichstein F. Sigismu̅di liberi Baronis, &c. fol. 3058. Qvomodo Affecti, Habiti. Pvta In Morte. Mors pia, religiosa. Vide Tit. Reuelatio beatitudinis alienae, quatenus pie morientium exempla continent, fol. 1390. Sentiens Pavla Romana adesse mortem, & frig e̅te alia parte corporis atque membrorum, solum animae teporem in sacro pectore palpitare, & nihilominùs quasi ad suos pergeret, alienos???; desereret, illos versiculos susurrabat: Domine dilexi decorem domus tuae, & locum habitationis gloriae tuae. Et, Elegi abiecta esse in domo Dei mei magis, quàm habitare in tabernaculis peccatorum. Cum???; à D. Hieronymo interrogaretur, Cur taceret, cur nollet respondere, an doleret aliquid? Graeco sermone respondit: Nihil habere se molestiae, sed omnia quieta & tranquilla perspicere. Post haec obmutuit, & clausis oculis, quasi iam mortalia despiceret, vsque ad expirationem animae, eosdem repetebat versiculos: digitúmque ad os tenens, crucis signum pingebat in labijs. Defecerat spiritus, & anhelabat in mortem: anima???; erumpere gestiens, ipsum stridorem, quo mortalium vita finitur, in laudes Domini conuertebat. Aderant Hierosolymorum & aliarum vrbiu̅ episcopi, & sacerdotum inferiores gradus, ac Leuitarum innumerabilis multitudo. Omne monasterium, virginu̅ & monachorum chori repleuerant. Statim???ue vt audiuit sponsum vocantem: Surge, veni proxima mea, speciosa mea, columba mea: quoniam ecce hyems transijt & recessit, pluuia abijt. illi laeta respondit: Flores visi sunt in terra, tempus sestionis aduenit. &, Credo videre bona domini in terra viuentium. Hieron. in Epitaphio eius. Ioannes Aragonum rex, senex, febre confectus, dum perceptis ritè sacramentis à sacerdotibus, euangelicam lectionem, qua Christi cruciatus referuntur, & poenitentiarum psalmos recitantibus, aures praebet attentiores, subitò languore concidit, adeò vt clausis iam luminibus & manibus frigidis efflasse animam crederetur. Verùm mox respirans, & reclusis oculis omnes, qui ad erant, aspiciens: O'vanas, inquit, hominum cogitationes! O' miseros omnes, qui ad principatus aspirant, qui diuitias, opes, & nimios honores affectant! O'felicem pauperum conditionem, & illorum securam vitam atq; beatam, qui pane̅ comedunt cum sudore sui vultus, qui viuunt labore manuum suarum! Nam mihi misero quid regnu̅, quid honores, quid obsequia plurimorum contulerunt? Quid? labores scilicet magnos & multa corporis & animae pericula, nec vnquam aetate tam longa potui mihi dies aliquos videre bonos. O'me miserum & infelicem, qui tam serò fallace̅ mundum cognosco! qui vitam certè vixissem multò meliorem, si non rex, sed pauperis agri cultor fuissem. Haec magno cum animi dolore ferebat, Alphonsi fratris secutus exemplum, qui Neapoli olim moriens, eadem protulisse verba memoratur. Caeterùm cùm haec dixisset, imaginem Christi crucifixi defixis oculis intuens: O'pientissime redemtor, inquit, parce mihi indignissimo seruo tuo, miserere mei clementissime Iesu, & à peccatis meis auerte faciem tuam, no̅ meis meritis, Domine, quae nulla sunt, sed illa tua ineffabili pietate & infinita misericordia motus, qua homines à morte redimere per crucem tuam voluisti. Haec locutus, voce iam deficiente, Christi patibulu̅ saepiùs osculatus expirauit, anno MCCCCLXXIX. Barcinonae. Marineus lib. 18. rerum Hisp. Alfsonsvs Albuquercius, Indiaepaetor bellicosiss. morti proximus, cùm multa mente recoleret, tum verò locum Ioannis, quo Christi cruciatus exponit, sibi crebrò legi faciebat, crebris???; gemitibus & alijs eiusmodi signis, se ea lectione mirum in modum recreari demonstrabat. Cùm oram Goae legeret, famulum celoce celeriter inuehi praecepit, qui ex vrbe sacerdotem, quo plurimùm fuerat in rebus diuinis vsus, euocaret. Is vbi venit, totam cum eo noctem in rebus, quae ad sempiternam vitam pertinebant, attentissima cogitatione pertractandis consumsit: & sic ante lucem ex ergastulo corporis emigrauit, anno MDXV. Osorius lib. 10. rerum Emmanuelis. Finem. Vel Proprivm. Vti virtus per se colitur, quia honesta: sic Religio per se, quia vera, sancta. Alienvm. Hîc ferè in ijs, qui Religionem alienam approbant, la???dant, defendunt. Nam qui Religionem simulant, inter Hypocritas connumerandi sunt. Accidentia comitantia. Huc pertinet Alacritas. Ex loco Martyrum huc exempla quaedam, fol. 3208. Edessana mulier paupercula filiolum manu trahens, ad martyrium sub Valente properabat. Vide sub Tit. Amor religiosus erga homines, Defendendo, Intercedendo. Tvrcae in omnibus aduersis hanc vocem, &c. fol. 3098. Constantia in pietate. Sub loco, Conseruatio religionis per Mortem, per Tormenta, Carceres, Exilia, exmpla Martyrum proposuimus: quae ipsa respectu Constantiae huc quoque accommodari poterunt, fol. 3014. & seqq. Item sub loco Confessionis apertae, fol. 4091. Sicut per aquarum diluuium vna domus Noë remansit ad reparandum genus humanum: sic in diluuio multarum superstitionum per vniuersum mundu̅ vna remansit domus Tharae patris Abrahami patriarchae, in qua custodita est plantatio ciuitatis Dei. Augustinus libro decimosexto, de Ci???it. Dei, cap. 12. Moses nunquam potuit adduci, vt vel in Aegypto immolaturus Domino remaneret, vel paruulos aut iumenta populi Pharaoni dimitteret. Exod. 8. 9. 10. Tobias Nephthalensis, cùm reliqui populares eius vitulis aureis sacrificarent, ipse ter quotannis Hierosolymam profectus, primitia, decumas & primogenita sacerdotibus offerebat: tum alteras tertias???ue decumas peregrinis, pupillis & viduis. Translatus inde & abductus Niniuen à Salmanassare Assyriorum rege, caeteris Israëlitis polluentibus se cibo extraneorum, solus ex legis praescripto vixit. Ob hanc constantiam Dominus ei gratiam concessit apud Salmanassarem, quoad vixit, ita etiam vt decem argenti talentis ab eo donatus fuerit. Tobiae 1. Hananeel & Nathan, duo Solomithi maioris filij, Nephthalenses, cu̅ Tobia seniore quotannis Hierosolymam ascendebant, vt Deo opt. max. sacrificarent, neq; vnquam ad peregrinos deos desciuerunt. Hananeelis filius fuit Azarias, cui sese assimilauit Raphaël angelus, quando Tobiam iuniorem in Mediam duxit & reduxit. Tobiae 6. Cornelivs dixit beato Petto: Omnes in conspectu tuo sumus, parati audire omnia quaecunq; tibi praecepta sunt à Domino. Actorum 10. Dionysivs martyr Romae passus sub Diocletiano, fustibus praelumbatus, deinde in equuleo suspensus, & virgis caesus, admotis etiam lampadibus miserabiliter vstulatus, pro eiulatu clamorem edebat, quo se Christianum esse asseueraret. Etsi millies, inquit, occidi possem, Dominum meum Iesum confiteri non cessarem. Marulus lib. 5. cap. 5. Sexto anno Valeriani & Galieni, Victor & Victorinvs, qui per triennium cum Claudiano & Bossa vxore eius tormentis multis affecti fuerant, in carcerem coniecti, vitae cursum compleuerunt. Henricus de Erfordia, ex Isuardo. Iovinianvs, item fratres duo Valentinianvs & Valens, Tribuni militum sibi Iuliano Apostata, Christianam religionem apertè professi, ab impio tyranno ille ab officio deiectus, hi in exilium relegati: mortuo Iuliano, Iouinianus primùm, eo???ue extincto, Valentinianus & Valens imperium sunt adepti. Theodoretus libro tertio, capite 16. Sozomenus lib. 6. cap. 6. Sub Hunerico rege Vandalorum, Antonius Arianus episcopus, cùm Habetdevm episcopum orthodoxum nulla suppliciorum magnitudine adducere posset, vt ad Arianismum diuerteret, obstructo ore, legatis???ue manibus ac pedibus, in rebaptisationis balneum vi immersit: ac ei postea persuadere [3039] conabatur, quòd hac lotione suae haereseos consors esset factus. Verùm ille constanti confessione hoc ipsum strenuè pernegabat, inquiens: O'impie Antoni, non est haec ad mortem damnatio, vbi voluntatis non accedit assensus. Ego fidei meae tenacissimus, quae credo & credidi, voce sum confessus, & clamando defendi. Sed & posteaquam catenis vinxisti, & ore obstructo loquendi facultatem ademisti, intra pectoris mei penetralia arcanam fidei meae confessionem, & tuae istius in me violentiae gesta, Seruatori meo legenda transmisi, angelis mihi quoq; sub scribenribus. Victor. Constantiut Imp. neq; promissis neq; minis adducere Martinvm I. Pontificem Max. potuit, vt Monothelitanam haeresin confirmaret. Qui cùm neq; ab Olympio exarcho positis eius vitae insidijs flecteretur, & tandem à Theodoro Calliopa Exarcho captus esset, maluit in exilio, amisso cum patria etiam Pontificatu, emori, quàm de haeresi illa iustum mutare propositum. Fulg. lib. 3. cap. 8. & Egnat. lib. 3. cap. 7. Auxentius Mediolani ???piscopus ob Arrianismu̅ dignitate exutus fuerat à Concilio Rom, ei???ue Ambrosivs populari suffragio suffectus anno 369. Tredecim pòst annis Auxentius Mercurini nomine sibi indito, Iustinae Augustae Valentiniani II. vxoris accitu in vrbem redijt pro recuperanda Ecclefia quam amiserat. Valentinianus, Ambrosium per tribunum vocauit & coram se in Consistorio adesse praecepit, vt cum Auxentio de fide disputaret, se praesente, & ijs iudicibus, quos vterque legisset: eo nimirum consilio, vt Ambrosio ecclesia egresso, Auxentium restitueret. Qua re animaduersa, Ambrosius eò adire noluit, ne ecclesiam Arrianus reciperet: verùm non conuenire respondit, vt de fide coram iudice laico, & quidem adhuc catechumeno, extra ecclesiam ageretur. Qua voce Valentinianus permotus, ipsum palam basilica Portiana, quae extravrbem erat, cedere, & quò vellet, abire mandauit. Ambrosius verò à clero populo???ue magna animorum alacritate defensus, se vrbe exiturum, aut ecclesia, quae Dei esset, cessurum negauit. Hinc Valentinianus ira feruidus armatos milites ad basilicam occupandam immisit. Verùm populo illam custodiente, atque, Ambrosium protegente, nihil profecit: tumultus tamen magni periculi, & foedioris exempli fuit. Dum Ambrosius in his angustijs versabatur, epistolam ad Valentinianum ex basilica misit, in qua factum consilium???ue suum probare contendit. Pater tuus (inter caetera inquit) vir maturioris aeui dicebat: Non est meum iudicare episcopos. Tua nunc dicit clementia: Ego debeo iudicare. Et ille baptizatus in Christo inhabilem se ponderi tanti putabat esse iudicij: clementia tua, cui adhuc emerenda baptismatis sacramenta seruantur, arrogat de fide iudicium, cùm fidei sacramenta non norit: Veniant planè, si qui sunt, ad Ecclesiam: audiant cum populo, non vt quisquam iudex residat, sed vnusquisque de suo affectu habeat examen, eligat quem sequatur. Agitur de istius ecclesiae sacerdote: si audierit illum populus, & putauerit meliùs disputare, sequatur fidem eius, non inuidebo. Post paucos dies Valentinianus rursus à matre percitus, insanire, ac noua aestuare expellendi Ambrosij libidine coepit. Itaque comitibus consi storianis missis, mandauit, vt basilicam nouam, quae erat in vrbe, sibi traderet. Cui respondit Ambrosius, templum Dei tradi à sacerdote non posse. Comites & tribuni Ambrosium adeunt, ac basilicam properè sibi tradi poscunt. Imperatorem iure suo vti dicentes, quòd in potestate eius omnia forent. Quibus respondit Ambrosius: Si Imperator à me petet, quod meum est, id est fundum meum, argentum meum, non recusabo: quanquam omnia, quae mea sunt, pauperum sunt: verùm quae Dei sunt, Imperatoriae potestati non sunt obnoxia. Si patrimonium affectatis, inuadite: si corpus, accurrite: vultis in vincula ducere, vultis ad necem? ludus est: non ego me vallabo stipatione populorum, nec altaria tenebo, vitam deprecans, sed pro altaribus victimam me praebebo. Valentinianus tandem constantia hominis permotus, milites basilicam relinquere iussit, & multas exactas negotiatoribus reddi. Qua re populus exultauit (erat autem is dies, quo se pro nobis Christus in cruce tradidit, atque in Ecclesia poenitentia relaxatur) ac milites accedentes ad altaria, osculis pacis insigne significarunt. Valentinianus tamen iram posuisse non est visus: siquidem, cùm Comites eum obsecrarent, vt prodiret ad Ecclesiam, id???ue se rogatu militum facere dicerent, respondit: Si vobis mandarit Ambrosius, vinctum me tradetis. Quam vocem qui audiuerunt, omnes cohorruerunt. Quin etiam Calligonus praepositus cubiculi Ambrosium sic appellauit: Tu me vino, Valentinianum contemnis? ego tibi caput abscindam. Cui Ambrosius: Deus permittat tibi, vt impleas, quod conaris: ego enim patiar, quod episcopi, tu facies, quod spadones. Haec de seipso memoriae commendauit Ambrosius. Sigonius libro nono Imp. occid. D. Avgvstinvs adolescens etiamnum theatrici carminis certamen initurus erat. Aruspex certam victoriam pollicebatur, si data mercede sua opera daemones placaret. At ille respondit: Ne quidem si aurea fuerit corona, eam diaboli ope operáve acquirere velim. Testis ipsemet in Confessionibus. Gensericus Vandalorum rex, Carthagine capta, in Siciliam cum classe transgressus, omnia, in quae incidit, vastare more Vandalico institit. Qua re percepta, Valentinianus III. Sebastianvm ex Hispania in Africam iussit traijcere, vt si nihil aliud, saltem Gensericum ex Sicilia ad Africae denfensionem retraheret: neque irritum eius consilium fuit. Gensericus in Africam regressus, cùm Sebastianum amici magis quàm hostis partes agentem videret, ipsum per fraudem occidit. Etenim, praesentibus multis, vt inquit Victor, episcopis, ac familiaribus suis: Sebastiane, inquit, scio te mihi fi delem esse: sed, vt perpetua haec inter nos sit amicitia, vt eadem mecum religione te obliges, oro. Cui Sebastianus respondit: Fac vt panis afferatur. Eo verò, prolato: Quemadmodum panis hic, inquit, vt ad tantum honorem ascenderet, aquae & ignis beneficio consequutus est: sic ego aqua sancti baptismatis & igne Spiritus sancti ad decus hominis Christiani perueni. Quod si effeceris, vt panis hic contritus, iterum???ue mollitus, atque recoctus melior euadat, tum ipse faciam, quod hortaris. Quo Gensericus responso confusus, vocem nullam emisit: at postea, excogitato alius generis argumento, hominem rei militaris peritissimum sustulit. Sigon. lib. 12. Imp. occid. Ioannes Papa à Theoderico Ostrogothorum rege Ariano in vincula coniectus, in quibus tandem expirauit, prolixa & pia epistola om nes Italiae episcopos ad iampridem damnatae & explosae ex Ecclesia Dei Arianae haeresis fugam & execrationem sedulò hortatus est: grauissimè eos monens, ne Theoderici regis minis (qui corpus duntaxat occidere, animam verò necare non possit) se à veritate auelli patiantur, sed vt fortiter gladio spiritus Arianam haeresin oppugnent, & radicitùs extirpare laborent. Ex tomo primo Conciliorum libro primo. Agapetvs I. Pontifex à Theodato rege Gothorum Constantinopolim missus, cùm pacem impetrasset ab imperatore, tentatur vt Eutychianam opinionem consirmaret. Verùm cùm Iustinianus ab ea re hominem sanctissimum abhorrere cerneret, precibus minas ad dit. Tum Agapetus: Ego, inquit, ad Iustinianum Christianissimum principem venire optaui: sed Diocletianum inueni, quem Christianorum hostem fuisse constat. Platina. Eusebius eunuchus à Constantio Imp. Arriano Romam cum literis & muneribus missus, Liberivm Pp. primùm mitibus verbis hortatus est, vt contra Athanasium subscriberet, & cum Arrianis communionem iniret: deinde oblatis donis rogare coepit, vt hanc Constantio veniam daret. Liberius facere se posse negauit, vt eum damnaret, qui à duobus Concilijs insons iudicatus, & à Romana ecclesia cum pace dimissus fuisset. Quòd si Constantius scripta pro Athanasio deleri vellet, etiam quae aduersus eum essent, obrueret. ac rursus Ecclesiae conuentus longè à Palatio haberetur, in quo neque Imperator, neque Comes, neque Iudex minabundus assisteret, sed sola Apostolorum in stitutio seruaretur: ac fide ex Niceni Conclij sententia co̅stituta Arriani eijcerentur: neque enim locum in conuentu Ecclesiae haereticis patere, neque fas esse, priùs de criminibus alicuius, quàm de fide, & religione; tractari. Eunuchus, minis multis editis, cum muneribus abijt, ea???ue in S. Petri basilica consecrauit. Liberius aedituum grauiter, quòd impedimentu̅ non attulisset, increpuit, atque in basilicam profectus, dona illa, tanquam execranda, proiecit. Hac libertate offensus Imp. eum in Beroea̅ Thraciae relegauit. Sigonius lib. 6. Imp. occid. De eo fic Theodoretus lib. 2. cap. 16. Liberius à Constantio in synodo Mediolanense nec precibus nec minis adduci potuit, vt Arrianorum dogmati subscriberet. Eum igitur perseuerantem in sententia, imp. iussit relegari Beroeam in Thracia, abeunti???ue misit solidos quingentos in sumtus. Liberius illi qui attulerat: Abi, inquit, redde Imperatori: opus enim his est militibus ipsius. Regina misit ei totidem, quos & ipsos iussit referriad Imperatorem: His enim opus ille habet, inquiens. Si opus his non habet, det Auxentio & Epicteto, quibus opus est. Detulit alios ei Eusebius eunuchus. Cui Liberius: Deuastatis ecclesijs orbis terrarum, nunc mihi eleemosynam offers, vt condemnato? Quin tu abi, & Christianus priùs efficere. Constantinvs Patriarcha Co̅stantinopolitanus, à Constantino V. Imp. vt Manganorum haeresi assentiretur, apud quos in honore idololatriam haberi sciebat, nunquam vt id facere vellet, adduci potuit. Plagis à saeuo Imperatore caesus item in custodia habitus, ac tandem morte affectus nunquam sententiam mutare voluit. Fulg. libro 3. capite 8. & Egnat. lib. 3. cap. 7. Concertatio. Tvm Amica. Caritate inter se contenderunt apud Antiochiam Theodora virgo, & quidam Miles. Illa. ob Christi confessionem ab infidelibus in prostibulum truditur: miles ignotus [3040] eam primus adiens, persuadet, vt mutatis secum indumentis virili habitu euadens, virginitatem intactam conseruet. Cúmque ipse cum muliebri veste deprehensus pro virgine ad supplicium trahcretur: non sustinuit illa, vt cuius ope pudicitiam tutata fuerat, ei necis causa fieret: palàm proclamat, Se esse ei poenae ad dictam, non ipsum: econtrà ille, imò se iudicis sententia damnatum, non illam. Diu certarunt, vterque alterum sua morte redimere cupientes. At verò quoniam Christum confitentibus mori viuere erat, Deo disponente, ambo simul capitis obtruncatione gloriosum martyrium peregerunt: ne eos tyranni gladius separarer, quos iunxerat amor Christi. Marul. lib. 3. cap. 2. Tranqvillinvs martyr sub Diocletiano cùm audisset Zoën vxore̅ Nicostrati pro Christo neci datam: exclama̅s, Indignum facinus esse, vt feminae viros ad subeundu̅ martyrium praecederent: in medium prorupit, & palàm se Christianum confessus, lapidibus obrutus fuit. Marul. lib. 5. cap. 5. Laudat Ambrosius, in Exhortatione ad virgines, martyria Acricolae & Vitalis: quos sub Diocletiano & Maximino Bononiae passos alij scripserunt. Seruus Agricolae Vitalis fuit. Agricola autem cum eo de martyrio pactus, praemisit eum, vt se ad martyrium offerret. Incidit ille in Christianorum persecutores: qui, vt Christum neget, cogere eum tentant. Recusantem verò, omni genere tormentorum exercent, adeò vt sine vulnere nulla pars corporis esset. Vitalis inter medios cruciatus, cùm se Deo breui oratione primùm commendasset, extinguitur. Postea Agricolam inuadunt, cuius virtutem ipsi etiam hostes admirantes, passionem differunt. At moram martyrij Agricola molestè ferens, & tortores prouocans, cruci adfixus est. Inimica. Vide Tit. Religionis defensio, fol. 3033. Item Tit. Martyrum. quatenus pietate sua impietatem persecutorum confundunt, fol. 3015. Conversatio religiosa cvm impiis. Copimur interdum cum malis & improbis conuersari, interdum spontè illorum conuersationem expetimus. Priore quidem modo neceßitate compulsi illos sustinemus, itatamen, ne in aliquam impietatem incidamus. Posteriore verò illos vel verbo vel factis ad sanitatem reducere conamur. Nisi medicus inter aegrosos versetur, nunquam finem suum assequetur. Nisi miles cum hoste congrediatur, nunquam fortitudinis suae praemium victotiam obtinebit. Opus est hîc tamen Christiana prudentia, quae impietatis crimen simul & inhumanitatis euitare doceat. Multi enim plus satis superstitiosi in fugiendo idololatrarum consortio, & caritatis fraternae penitùs obliuiscuntur, & superbè nimis de aliena salute desperant. Quamuis scriptum sit: Omnis caro corruperat viam suam: tamen dixit Dominus ad Noachvm: Te vidi iustum coram me in generatione hac. Gen. 6. 7. Lothvs iustus habitauit in medio Sodomitarum nequissimorum. Gen. 13. 19. Apparuit Dominus Mosi in terra Madianitarum, cùm oues soceri sui Iethro pasceret in deserto. Exod. 1. Samvel Elcanae: & Annae F. cùm Silunte in templo Domino ministraret, quamuis Phinees & Ophnis, Elis summi sacerdotis filij nequissimi essent, & rapinis simul & stupris templum Domini profanarent: non tamen illorum improbitate corrumpi potuit, sed in cultu diuino assiduus, propheta clarissimus euasit. 1. Reg. 2. Iobvs gentilis fuit, ab Esao descondens: eundem tamen constat fide mirabiliter claruisse. De seipso dicit: Frater fui draconum, & socius struthionum. Iobi 1. & 30. Dixit Dominus Ezechieli: Tu fili hominis, ne timeas eos, quoniam increduli & subuersores sunt tecum, & cum scorpionibus habitas. Ezech. 2. Hieremias propheta erat cum populis qui remanserant in Iudaea post destructionem Hierusalem, qui pro ipsis orabat, & ipsis voluntatem Domini mo̅strabat. Illi verò diceba̅t: Mendaciu̅ tu loqueris. no̅ te misit Dominus, sed Baruch incitat te aduersus nos, vt tradat nos in manus Chaldaeorum. Ierem. 42. Tobias Nephthalensis cùm in patria adhuc esset, reliquis suis popularibus vitulos aureos adorantibus ipse Hierosolymam statis temporibus ad sacrificandum ibat. Abductus deinde captiuus Niniuem à Salmanassare Assyriorum rege, caeteris Israëlitis polluentibus secibis extraneorum, ipse solus ex legis praescripto vixit. Tob. cap. 1. Daniel, Ananias, Azarias, Misael, habitauerunt cum Chaldaeis idololatris, qui eos ad idololatriam frustra à cultu veri Dei retrahere laborauerunt. Danielis 3. 6. & 14. Christvs cum peccatoribus & publicanis conuersatur, Luc. 15. Pharisaeis reprehendentibus, parabolam illis reconset centum ouium: item filij prodigi. Zachaeum publicanorum principem de sycomoro descendere iubet, se apud illum diuersaturum. Murmurabant caeteri, quòd apud peccatorem diuertisset. Hoc hospite Zachaeus ad meliorem mentem redijt. Lucae 19. Cum Samaritana muliere, licèt impudica, ad puteum colloqui non dedignatus est. In vrbem ingrassus, duobus illic diebus commoratus, multos ad veram religionem conuertit. Ioan. 4. Philippenses commendat Apostolus, dicens: In medio nationis prauae & peruersae lucetis sicut luminaria in mundo. Philip. 2. Ne Petrvs Apostolus cum ethnicis conuersari renueret, superstitione Iudaica, visione veli è coelo demissi diuinitùs admonitus est. Actorum 10. Accidentia conseqventia. Pietatis, Religionis fructus Dignvs. Ex Tit. Preces exauditae, item Panitentia, fol. 3135. 4173. item Martyrum, ea exempla, quae manifestum Dei auxilium iunctum habuêre, fol. 3033. Scriptura eleemosynam Hebraica appellat Iustitiam, & pro eo quod est: Date eleemosynam, ait: Date iusti tiam, quia haec prae caeteris ex improbo iustum facit. Quò pertinet illud Scripturae: Eleemosyna liberat à morte, Tobiae 12. & alibi: Hilarem datorem diligit Deus: & Psalmo 111. Dispersit, dedis pauperibus, iustitia eius manet in aeternum, vbi vox Hebraicè signifi cat eleemosynam, quam LXX. Iustitiam sunt interpretati. Hoc consilio Daniel suadebat Regi Nabucodonozori, vt animam suam redimeret eleemosynis. & alibi dicitur: Non tam citò frigida ignem extinguit, quàm peccata extinguis eleemosyna. Bodin. lib. 3. cap. 1. Daemonomaniae. Deo inter Angelos (in quibus aderat Satanas, velut effector iudiciorum eius) roganti, An quisquam esset integrior Iobo, & qui plus timore Dei ageretur? respondit Satanas: Immeritò foret alter, cùm protegas eum, & velut praealto muro circummunias ipsum, familiam, pecora, domos, & quicquid ipsius est, adeò vt attingi non possint: sed si vel tantillum ab eo discesseris, te momento petet blasphemijs. Tum permisit Deus calumniatori Satanae vt vires suas in omnia quae habebat Iobus, praeterquàm in ipsum, exercereret: momento???ue Satanas eum euertit rebus omnibus, nec paulatim, sed vno impetu, omnibus primùm sublatis facultatibus (quamuis orientalium esset locupletiss.) singulas aedes deturbans, liberos familiam???ue, & pecora perdens, vt eum statim pessundaret, solam ei vxorem, capitalem eius aduersariam, relinquens ad vexandum & ludificandum eum. A' quibus omnibus incommodis Iob immotus dixit: Nudus veni, reuertar nudus: Deus bona mihi dederat & repetijt, in omnibus laudetur Deus. Hac firma constantia consilio???ue stabili prouo catus Satanas, quòd Deum laudaret in tantis calamitatibus, iterum eum coram Deo calumniatur dicens: Nihil esse quod homo non sit traditurus ad redemtionem vitae suae: fi ergo Deo videretur, vt affligeretur Iob corpore, eum breui nomen Dei blasphematurum esse. Tum permittente De vt Satanas potestatem suam in affligendo Iobo occuparet, modò ne vitam adimeret, statim illius corpus à vertice ad talos Satanas effecit apostematis & scabie foetidissima: neque tamen proptereà, vt maximas fuderit querimonias, blasphemauit Deum. Quamobrem Deus, animo ipsius & integritate cognita, incolumitatem, vires, alacritatem & duplum bonorum restituit ei, dedit septem filios & filias tres, & annos CXL. in vitam tranquillam & suauem largitus est. Digna historia consideratione: ex qua constat euidentissimè, non posse Satanam vires suas exercere, nisi quantum & quia permittit Deus: cui si semel habenas permiserit, mirabilia Satanae effecta spectari. Israelitas poenitentes quocunque tempore sese pro sua misericordia denuò recepturum Dominus promittit. Leuit. 26. Deuteronomij 28. Iehv rex Israëlitarum, cùm omnes qui de domo Achabi regis erant, iussu Domini interfecisset, continuò audire meruit: Filij tui vsq; ad quartam generationem sedebunt super thronum Israël. Itaq; obedientiae eius meritum filijs etia̅ posterísque eorum vsui fuit. quartae enim generationis huius extitit sinis in Zacharia fi lio Hieroboami. Marul. lib. 4. cap. 3. Tobias senior Niniue habitans, propter suam pietatem & religionis studium, preces assiduas & eleemosynas, à Domino à caecitare liberatus fuit. Tobiam filium cum decem talentis argenti apud Gabelem olim depositis, è Media petitis, & Sara Raguelis filia hominis locupletissimi vnica in vxorem ducta, cum magna dote incolumem reuersum vidit. Haec omnia precibus illius pietati à Deo data esse, Raphaël angelus, qui omnium horum bonorum conciliator fuerat, affirmauit. Tobiae 12. Cananeae mulieris ethnicae filiam Christus à daemonio liberauit, propter fidem matris admirabilem. Matthaei cap. 15. Marci 7. Honorivs Imp. cùm semper in Deum optimum maximum speraret, verae???; religionis studiosissimus esset, liberauit cum Deus à multis in eum vndiq; insurgentibus tyrannis. Sigebertus in Chronicis. Cerbonvm episcopum Populonij Totilas Gothorum rex, ob occultatos Romanorum milites, vrso in circo obiecit. Verùm Deus bestiam illam prohibuit, ne quidquam ei noceret, sed deflexa ceruice, demisso???; capite, pedes eius lamberet. Gregorius Papa lib. 3. Dialog. cap. 11. Tiberivs II. Imp. dum reuerentiae causa crucem marmoream à pauimento auferri curat, sub ea thesaurum ingentem reperir. Sabellicus lib. 5. En. 8. Vratislai Boëmorum principis vidua Drahomira, mulier impia & scelesta, Christianismi odio Ludmillam socrum interfecit, sacerdotes extra Pragam occidit, ossa sparsit. Biennio pòst eo ipso loco terra spontè dehiscens, viuam Drahomiram, vnà cum curru, & qui simul vehebantur, absorbuit. Avriga solo incolumi, qui ad aram iuxtà sitam (nunc non extat) equo desiliens accurrit, cùm fortè tintinnabulum tinnire audiuisset, vt corpus Domini adoraret, execrante illum Drahomira maledictis. Dubrauius lib. 5. Stenkelvs Sueciae rex, iustitia & religione insignis, temporum promeruit suorum tranquillitatem: & in pace (quod rarum est, regibus praesertim Aquilonis) quieuit, circa annum Christi plus minùs 1100. Cranzius lib. 5. Sueciae, cap. 12. In Consalvo Magno Duce clarissimo supra reliquarum virtutum admirabilem concentum, verae pietatis specimen eminebat. Nihil enim ei erat antiquius, quàm in omni bellica ciuili???ue actione religionis decus omnibus commodis anteferre, templorum iura tueri, punire impios: & denique enixè dare operam, vt milites suo exemplo rerum omnium prouentus atque victorias ex disciplina Christiana expectandas existimarent. Neque enim dubium videri debet, quin eum his moribus arma tractantem Deus Max. subleuandum prouehendum???ue susceperit: nullo quidem certiore miraculo, quàm quòd in multis & penè innumerabilibus praelijs atq; periculis versatum nemo eum vnquam ceperit aut vulnerarit. Iouius in Consaluo. Indignvs. Huc Martyrum exempla, f. 3033. Beati Iob pietatis opera percensentur, dum ad eum dicitur: Ecce docuisti multos, & manus lassas roborasti, vacillantes confirmauerunt sermones tui, & genua trementia confortasti. Cur ergo post haec aerumnis concutitur, calamitatibus premitur, ad extremam redigitur miseriam? Cur, nisi vt auru̅ igne probetur, acis, quiprosperis in rebus semper continentiss. fuerat, etiam aduersis eiusdem integritatis esse noscatur? Post probationem à malis liberatus duplicia recipit, temporale vtique & aeternum bonum: ne ignores multò maximam esse pietatis mercedem. Marul. lib. 3. cap. 2.

LIBRI SECVNDI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? Voluminis Decimisexti Liber II. De Cvltv Dei. DEI CVLTVS. Deus vnus, vnicè colendus. Trinitati sacrosanctae triplex cultus conuenit: Potentiae Timor, Honor Sapientiae (qua [Greek words] est etiam in rebus externis) Bonitati Amor & tamen vte trinus est idem??? vnus, ita quaelibet species diuini cultus reliquas duas sui complectitur ambitu. Quemadmodum autem virtutum trium Christianarum Caritas excellent ißima est, sic inter tres Cultus diuini species Amor diunius prae Timore & Honore resplendet. Amor Dei. Devm toto corde, tota anima, totis viribus iubemur diligere. Quod vtique ita fit, vt sola erga eum dilectio omnes alias superet dilectiones. Super omnia enim amandus est auctor ipse omnium, atque conseruator. Nulla res vnquam cordi nostro sic inhaerere debet, vt eius causa ille, qui est causarum causa, minùs honoretur, minùs colatur. Despiciantur opes, deserantur parentes, repudietur vxor, abijciantur liberi, perferantur supplicia, vita ista effundatur: nihil denique vel non agendum, vel non sustinendum putetur, quod ab homine agi sustineri???ue possit, dummodò soli pareztur Deo, soli semper deseruiatur. Marulus lib. 5. cap. 1. Machabaei septem fratres neque ingentibus regis promissis corrupti sunt, neque minis territi. Ad perferenda fortiter supplicia Mater hortatrix aderat: & magis ipsa animo torquebatur, verens, ne tormentis victi, contra Dei legem aliquid agere inclinarentur. Sed & feliciter consumti, plus Deum quàm semetipsos diligendum, documento fuêre: & mater sic amandos filios, vt eos quocunque mortis genere affici maluerit, quàm peccare. Ac ne in se quàm in liberos indulgentiorem fuisse putes, quos ad necem praemiserat, continuò sequi voluit. Et id quidem tantò lubentiùs, quantò iam de eorum erga Deum fide magis fuit secura. Non supplicia reputabat: sed an Deum amarent, gloriosam experientiam: multa???ue caritate ardens, probari tam se quàm filios poenis acerbioribus gestiebat. Marul. lib. 5. cap. 1. Dei caritas sanctos, non modò diuitiarum, dignitatum???; secularium atque honorum, verùm etiam lucis huius contemtores fecit. Nullis tyrannorum minis suppliciisve absterreri potuerunt, ne nomen Dei vbique palàm praedicarent, atque extollerent. Petrvs, Andreas, Philippvs crucifigi non recusarunt: Iacobvs & Pavlvs capite truncari: Iacobvs alter de pinna templi deijci & fullonis fuste mactari: Ioannes in bullientis olei dolium nudus demitti: Thomas & Matthaevs lanceis confodi: Stephanvs lapidibus obrui: Mathias securi percuti: Simon & Ivdas irruenti sacrilegorum impetu elidi atque obteri: reliqui omnes discipuli diuersis tormentorum generibus absumi ac perimi. Quid post illos de tot millibus martyrum dicam? Dulcia illis tormenta erant, per quae ad Christum ascendere, cum illo iungi properabant. Nihil illis formidini, nihil timori esse poterat, quoniam perfecta caritas foras mittit timorem. Vehementiores poenas expetierunt, vt maioris amoris testimonium redderent. Sed nulla tam vehemens à persecutoribus excogitari potuit, vt aequaret patientium affectum, grauiora tolerare parati erant, quàm nouerat inferre rabies inimici, in ipsos debacchantis. Marulus libro 5. cap. 1. Petrvs apostolus (cùm quibusdam ex discipulis durus ille sermo Domini videretur: Nisi manducaueritis carnem Filij hominis, & sanguinem eius biberitis, non habebitis vitam in vobis: ideo???ue post sensum suum abeuntes, ab ipso desciuissent) reliquos duodecim interrogante Domino, An & ipsi abire vellent? pro omnibus respondit: Domine, ad quem ibimus? verba vitae aeternae habes. Et, Nos credimus, & cognouimus, quia tu es Christus, filius Dei. In monte, cùm reliqui fulgentis Domini splendore stupefacti mutire non auderent, primus prorupit in vocem: Domine, bonum est nos hîc esse. Si vis, faciamus hîc tria tabernacula, tibi vnum, Mosi vnum, & Heliae vnum. Cur etiam sibi vnum non poposcit? Quia eodem cum Iesu contubernio vti, confilium erat. Cùm Dominum audisset dicentem: Quò ego vado, vos non potestis venire: solus percunctatur & interrogat, Domine quò vadis? & quare non possum te modò sequi? animam meam pro te ponam. Omnia quidem praesumere cogebat amor, sed imbecillitas non omnia potuit praestare. Iam ad supplicium raptum à longè sequitur: nec in atrium ingredi audet, sed forìs ante ostium praestolatur, & ab alijs introductus accedit ad ignem, quoniam surrepente formidine frigescebat caritas. Denique interrogatus, se nosse illum negat: pro quo paulò antè ne vitae quidem suae parsurum, si res ita postulasset, dixerat. Cessit tunc sanè timori amor, vt pateret, quanta esset humana fragilitas, vbi auxilium subtrahitur diuinum. Sed etsi cessit, non tamen recessit. Rursum se ille colligens, cùm in ipsum respexisset Iesus, vsqueadeò timuisse doluit, vt dolore mors leuior fuisset. Haud igitur minoris dilectionis testimonium praebuit viuus, dum crimen luget, quàm praebuisset mortuus, si Dominum omnino non negasset. Post haec praedicente Domino ea, quae propediem Hierosolymis passurus esset, ait: Absit à te, Domine: imprudenter optando: sed error hic ex affectu prouenit caritatis. Increpatur ergo, vt ab errore resipiscat, non vt à caritate discedat, imò vt correctus perfectiùs diligat. Cùm piscationem facerent, Dominum ipsos de litore alloquentem prior agnouit Ioannes, sed ad eum prior venit Petrus. Tunica succinxit se (erat enim nudus) & misit se in mare: alij discipuli nauigio venerunt: non enim longè erant à terra. Non patitur moras caritas. Iubente Domino afferri de piscibus quos ceperant, primus ascendisse dicitur, & traxisse rete in terram magnis piscibus plenum. Qui enim impensiùs amat, sollicitiùs paret: Et cùm tanti essent, inquit, non est scissum rete. Non enim ???umpi nexus possunt, quos verus innodauit amor: neque virtutum aceruus dissipari poterit, si in sinum congestus fuerit caritatis. Iterum, cùm nauigantes discipuli Dominum super mare gradientem conspexissent, & an ipse esset, ambigerent: Petrus reliquis feruentior: Domine, inquit, si tu es, iube me venire super aquas. Annuente Domino, succinctus prosilijt, super vndas cucurrit: crebrescentibus ventis, commotóque mari pauefactus, dubitauit: & cùm eb hanc animi haesitationem mergi cepisset, clamasse dicitur: Domine saluum me fac. Arguitur itaque, quia timuit: sed saluatur, quia eius ope etiam saluari posse credidit, cuius virtute super mare incessit: vt dubitaret, fragilitas compulit: vt inuocaret, fides iussit: vt periculum euaderet, caritas impetrauit. Tunc quoque separari ab eo pertimuit, cùm ille discipulorum pedes lauans sibi obnixè renitenti minaretur, ac dicere: Nisi lauero te, non habebis partem mecum. Hoc vt audiuit, protinus se totum eius exponens voluntati, respondit: Domine, non tantùm pedes, sed & manus & caput. Modò dixerat: Non lauabis mihi pedes in aeternum: & tam citò mutauit sententiam, quàm citò illam Domino minùs placere intellexit. Vtrobique tamen summi amoris argumentum, cùm & reuerentiam prae se tulerit renuendo, & permittendo obsequij sollicitudinem. Cùm audisset, quòd vnus ex discipulis conspiraturus esset aduersus Dominum suum, & à Ioanne quaereret, quis ille esset? quo eum animo quaesisse crediderimus? nónne ipsum protinus membratim discerpendi, si cognouisset? quandoquidem nec armatorum cohortem timuit, vnum ex illis gladio feriens, dum pro Domino, cui iam manus iniecerant, furibundus contemto vitae periculo decertat: plures inuasurus, nisi Dominus inhibuisset. Tunc gladium vaginae reddidit, cùm is, cui etiam ligato parendum erat, iussit. Post resurrectionem mortuum quoque ac sepultum quaerere non cessauit. Cucurrít vnà cum Ioanne ad monumentum, vt citiùs caeteris videret illum, quem caeteris ardentiùs amabat. Praecurrit quidem Ioannes, sed antè introiuit in monumentum Petrus, corpore tardior, sed amore aliquanto feruentior. Ter interrogato, & ter respondenti, quòd ipsum amaret, oues suas vltrò committit. Tertiò interrogatus Petrus contristatur, & ne quid vt antè imprudenter temere???ue praesumserit dubitans, consideratiùs respondet: Domine, tu omnia nosti, tu scis quia amo te. Aliâs multum pollicitus tam nihil praestitit, vt etiam veritatem abnegaret: modò nihil promittere ausus, tantum exhibuit, vt post persecutiones, verbera, carcerem, cathenas, quas pertulit, etiam crucifigi pro nomine illius non recusarit. Hinc apparet, nihil eo esse imbecillius qui in se confidit, neque fortius qui in Deo. In Deo confidens Neronem contemsit, qui in se confidens expauerat ancillam. Marulus lib. 5. cap. 1. D. Pavlvs, Gentium apostolus, Corinthios hortatur, dicens: Siue manducatis, siue bibitis, vel aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei facite. Et de ijs qui Deum amant, ad Romanos ait: Scimus, quoniam diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, ijs qui secundum propositum vocati sunt sancti. Et de ijs qui negligunt, ad Corinthios: Si quis non amat Dominum nostrum Iesum Christum, sit anathema maranatha: quod Syrum esse aiunt, & sonare Dominus venit, vt sit sensus: Eum in aduentu iudicis à fidelium consortio separandum, qui à Christi caritate inuentus fuerit alienus. Marulus lib. 5. cap. 1. De Eodem apostolo in Actis legimus, cùm esset Tyri, ab Agabo propheta & à Spiritu sancto fuisse praedictum, quòd vincula tribulationes???ue passurus Hierosolymis esset. Ipse tamen eodem spiritu confirmatus, illò proficisci nequaquam dubitauit: nihil supplicia veritus, dum praedicat Iesum. Lugentibus discipulis, & magistrum indulgentissimum pariter ac doctissimum à proposito deterrentibus: Quid facitis, inquit, flentes & affligentes cor meum? ego autem non solùm alligari, sed & mori in Hierusalem paratus sum propter nomen Domini Iesu. Iuit, in insidias incidit, comprehenditur, ligatur, caeditur, torquetur. Roma ad Philippenses scribens: In omni fiducia, inquit, sicut semper & nunc magnificabitur Christus in corpore meo, siue per vitam, siue per mortem. Mihi enim viuere Christus est, & mori lucrum. Et rursum: Quae mihi fuerunt lucra, haec arbitratus sum propter Christum detrimenta. Veruntamen existimo omnia detrimentum esse, propter eminentem scientiam Iesu Christi Domini mei, propter quem omnia detrimentum feci, & arbitror vt stercora, vt Christum lucrifaciam, vt & inueniar in illo, non habens meam iustitiam, quae ex lege est, sed illam, quae ex fide est Christi Iesu. Ad Romanos Corintho scribens clamat: Quis nos separabit à caritate Christi? tribulatio, an angustia, an fames, an nuditas, an periculum, an persecutio, an gladius? sicut scriptum est: Quia propter te mortificamur tota die, & aestimati sumus sicut oues occisionis. Sed in his omnibus superamus propter eum qui dilexit nos. Certus sum enim, quia neq; mors, neq; vita, neq; angeli, neq; principatus, neq; virtutes, neq; instantia, neq; futura, neq; fortitudo, neq; altitudo, neq; profundum, neq; creatura alia potuit nos separare à caritate Dei, quae est in Christo Iesu Domino nostro. Marulus lib. 5. cap. 1. Maria Magdalena, mundi dilectione in dilectionem Domini commutata, soli illi placere cupiens, venit in domum pharisaei, vbi ipse recubuerat: humi???ue prostrata, pedes eius osculari coepit, lacrymis rigare, capillo tergere, vnguentis per [3044] fundere, & quoniam caritas operit multitudinem peccatorum, continuò de illa dictum est, Remittuntur ei peccata multa, quia dilexit multum. Iterum in domo Simonis leprosi eiusdem Domini caput vnxisse refertur vnguento precioso. Impetrata quippe delictorum venia, altiùs promouetur: & quae pedes vnxerat, iam digna fit quae vngat & caput. Iam sepulto Domino, comparauit aromata, ante lucem ad monumentum venit, & non inuento corpore recurrit ad discipulos: Tulerunt, inquit, Dominum de monumento, & nescimus vbi posuerunt eum. Rursum reuertitur, identidem???ue superuacuum sepulcrum inclinata prospectat, perquitit, plorat, recedunt discipuli, permanet illa. Hac perseuerantia tandem obtinuit, vt Domini à morte resurgentis gloriam prima videret, prima crederet, prima caeteris nunciaret. Marulus lib. 5. cap. 1. Timor dei. Ex Tit. Obedientiae religiosae, huc transferenda exempla, f. 3045. Interrogatus Fridericvs III. Imperator, Quínam sibi carissimi essent? Qui me, inquit, non magis quàm Deum timent. Ioannes Petros. in Conuiual. quaest. Honor et veneratio Dei. Per Adorationem. Alexander Magnus oppugnaturus Hierosolymas, ob negatum commeatum & auxiliares copias aduersus Darium Persarum regem, cùm ad vrbem veniens Iaddum summum pontificem pontificali habitu indutum vidisset: recordatus visionis in Macedonia, qua fimili habitu indutum viderat, exhortantem se ad expeditione̅ Persicam, ideo???; religione motus, & Iudaico populo pepercit, & Hebraeorum Deum adorauit, ei???ue in templo Hierosolymitano sacrificauit. Sab. lib. 4. En. 4 ex Iosephi lib. 11. cap. 8. Antiq. Hebraei prisci docuerunt, certissimam???ue [Greek words] & indubitatam esse statuerunt, nihil tantoperè Deo acceptum esse, quàm laudes ipsius integro animo atq; hilari deca̅tatas, quod ait Psaltes Psalm. 33. Recti labra decet summum lau???are parentem: nec exstare quicquam abigendis spiritibus malignis tam aptu̅, aut potens cogendis: quod tamen no̅ res creatae, sed laus Creatoris efficit. Bodinus lib. 3. Daemon. cap. 6. Magi Bethlehemam ab Oriente venerunt: & inuenientes puerum cum paupercula matre, humiliter adorauerunt, & mysticas ei munerum species obtulerunt. Matth. 2. Admonitus Tiberivs à Pilato de Christi morte ac dogmate, ad senatum retulit, censuit???ue Christum in Deos referendum, ac templo honorandum. Fieri id non modò senatus vetuit, quòd non ad se priùs, sed ad Tiberium scripsisset Pilatus: verùm etiam pellen???os vrbe tota Christianos censuit. Proposita sunt accusatoribus praemia, quos Tiberius à tanto scelere minis & morte prohibuit. Tertullianus in Apologetico. Lampridius scribit statuisse Alexandrum Seuerum Imp. in larario suo inter domesticos deos Christi simulacrum, habuisse???ue in animo illi templum erigere, atque inter deos recipere, quod facere multò priùs Hadrianvs cogitasset, qui vrbibus plerisque templa sine simulacro vllo, aut Dei cuiusquam titulo excitari iussit, quae post illius obitum, quia nulli essent Deo sacra, Adriani coeperunt nuncupari: sed prohibitum esse Adrianum à destinata dedicatione aruspicum responsis, qui ab eo consulti dixissent futurum, vt omnes Christiani fierent, caetera???ue templa cultu destituerentur. Sabell. lib. 6. En 7. Hymnos. Psalmum, Haec est illa dies quam fecit Dominus, in Palaestina adeò vsitatum suisse suo tempore scribit D. Hieron. in Epistolis, vt etiam Rvstici eum ad stiuam concinerent. Galenvs XX. libros, quos de Vsu partium corporis humani scripsit, postquam admirabilia secreta quae in eis sunt, retexerat, hoc dicto terminat: Videmur nobis elegantem honoris cantum in Dei laudem cecinisse. melius???ue Seneca reprehendens eos qui aiunt: Hoc aut illud natura fecit: Tu naturae (inquit) Deo nomen mutas: quantò pulcrius si dixeris, Deus hoc aut illud fecit? Bodinus libro 1. Daemonomaniae, capite 5. Hvmiliationem. Eximiè commendatur à Domino fides Centvrionis, qui dixit: Domine, no̅ sum dignus: quòd tantam fidem ne in Israële quidem vniuerso repererit. Matth. 8. Lucae 7. Clementiam. Ioannes Gualbertus, Florentinus eques, cùm ex agro in vrbem magno hominum numero comitante rediret, ei???ue fortè obuius esset is, à quo haud multò antè frater, quem solum habebat, fuerat occisus, neque diuertere posset: iam gladium, vt fraternam necem vlcisceretur, strinxerat. Sed cùm humi prostratus fraternae necis auctor, vt sibi ob Christi crucifixi reuerentiam parceretur oraret: singulari modestia Ioannes iram compescuit, atque illum gladium???ue, quem vlciscendae iniuriae gratia strinxerat, in templum, quod primum offendit, deduxit, & crucifixi statuae vtrunque praesentauit. Fulg. lib. 4. cap. 1. & Polyd. lib. 7. cap. 7. de Inuent. rerum. Officivm qvodlibetcvnqve. Nicodemvs princeps Iudaeorum crucifixo Domino, venie ad sepeliendum eum, portans centum libras vnguenti preciosi. Ioan. 19. Iosephvs nobilis decurio ab Arimathia, discipulus Iesu occultus, propter metum Iudaeorum, audacter intrauit ad Pilatum, & petijt corpus Iesu ad sepulturam. Marc. 15. Devotionem, Votvm. Votum respectu rei subiectae, quam desiderantes optamus, inter Affectus connumerari debet, f. 167. Respectu verò Dei, à quo illam nos obtinere speramus, huius erit loci, cùm sacitam Dei venerationem comprehendere videatur. Diuerso respectu inter Preces refertur, quatenus implorat Dei opem, eius???ue conciliandae causa vicißim aliquid promittit. Inde igitur exempla petantur, f. 3046. Iam quia interdum non inuocamus, sed simpliciter absque inuocatione promittimus aliquid nos facturos, ea propriè Vota praesentis sunt loci. Orauit Anna Helcanae vxor, mater Samuelis prophetae Dominum, flens largiter, & votum vouit, dicens: Domine exercituum, si dederis mihi sexum virilem, dabo eum Domino. 1. Regum 1. Coorta tempestate, Navtae timuerunt timore magno, & immolauerunt hostias Domino, & vouerunt vota. Tum Ionas: Quaecunque voui, reddam pro salute mea Domino. Ionae 1. & 2. Henricvs II. Imp. praelium initurus cum Vngaris, vouit palàm coram vniuerso exercitu, si Dominus victoriam daret, se Simoniacam haeresin, ab apostolo Petro explosam atque damnatam, quae ab antecessoribus fit temerè hactenus permissa, è toto suo regno expulsurum esse. Quid verò postea praestiterit, non est annotatum. Luitprandus libro 2. cap. 8. & Sigebertus. Godefridvs in expugnatione Romae largo haustu vini febrem contrahens, vouit peregrinationem Hierosolymitanam, si febre solueretur. Chron. Hirsaugiense. Callistvs III. Pp. priuatus etiamnum, expeditionem in Turcos vouit, chirographo his verbis scripto: Ego Callistus pontifex, Deo omnipotenti voueo, & sanctae indiuiduae Trinitati, me bello, maledictis, interdictis, execrationibus, & demùm quibuscunque rebus potero, Turcos Christiani nominis hostes saeuissimos persecuturum. Mortuo???ue Nicolao V. Papa creatus, bellum Turcis statim indixit. Platina. Nominis Divini Cvltvs. Nomen Dei Tetragrammaton ineffabile ??? Iv???aei tanto prosecuti sunt honore, vt illud nunquam efferrent, sed Elohim aut Adonai loco illius pronunciarent, atque etiam ad Trinitatis mysterium denotandum tribus Iod notarent, ???. Praeterea si quis in suo nomine proprio tres vel quatuor eius nominis literas possideret, non temerè à quoquam eodem nominabatur, praesertim in familiaribus & quotidianis colloquijs, sed alio quodam fictitio, quod vel idem cum proprio significaret, vel certè proprium insigni aliqua notatione insinuaret. Hinc quisquis apud eos nomen ??? Iudas sortitus est, vulgò Leo solet appellari, quia Geneseos quadragesimonono capite scriptum est: Catulus leonis Iudas. Et in Euangelica historia Iudas apostolus interdum Lebbaeus (quasi Leoninus) interdum Thadaeus (quòd ferè idem quod Iudas significat, nisi quòd in illo sancti Dei nominis nulla sunt vestigia) appellatur. At sacrosanctum illud nomen in Christo innotuit, & effabile factum est, qui ??? dictus est ab angelo, abbreuiatione nominis, duobus ??? quorum in pronunciando exilis vel nullus est sonus, abiectis, in reuerentiam diuini nominis, cùm alioqui ??? appellandus esset, non autem ???, quoniam in illo nomen Dei ineffabile perfectum reperitur, quod accessione ipsius ???, trinitatis & vnitatis diuinae symbolo, effabile redditur. In hoc verò nomen Dei perfectum non est, & si significationem spectes, non tam saluatorem quàm saluandum significat. Caeterùm nomen ??? Cabalistae veteres ita scribere soliti sunt, vt tres priores literae maiori figura, vltimum ??? minori scriberetur: illae quidem trium hypostaseon, haec verò [3045] nominis Christi indices. Praeceptum erat, ne quis illud pronunciaret, quàm peruenisset in domum suam: & propterea ab angelis tantùm pronunciari posse asserebant, atque à beatis mentibus. Et Christianorum non pauci Iudaicam secuti superstitionem illud pronunciare non audebant. Primus seculo nostro hac superstitione mentes liberauit Sebastianus Castellio, qui in Biblijs suis Iouae nomen passim vsurpauit. Nam cùm in domo nostra, quae est Ecclesia, simus, liberè etiam Dei nomen efferre possumus, cùm nobis Filium suum vnigenitum in redemtionem dederit. Vide Ofiandrum in Annotationibus suis in Harmoniam Euangelicam, cap. 6. B. Arias Montanus Iam in Psalmis vocat. Religiosa vsvrpatio. Ex loco Iurisiurandi exempla sincerè vsurpati nominis diuini huc accommodari poterunt. VOLVNTATIS DIVINAE INVESTIGATIO. Consule Titulum, Diuinationis studium, fol. 1546. quatenus qui ea vtuntur, religioso id faciunt instinctu. Illic theoriae in cognoscendo, hîc zelus in agendo spectatur. Item sub Tit. Theologiae studium, eorum qui sacras amarunt literas, fol. 1543. Cùm Martha, soror Mariae, Dominum accipiens hospitio, parandi conuiuij cura distringeretur: illa audiendi verbi dulcedine delinita, nullis eiusdem germanae compellationibus auelli potuit, vt ab eo parumper secedens, ipsam in ministrando iuuare vellet. Ideo???ue optimam partem elegisse dicitur, quae non auferretur ab ea: caritas enim nunquam excidit. Marulus lib. 5. cap. 1. Edvinvs vel Heduinus Northumbriae rex in Anglia, cùm ab vxore Ethelberga, & Paulino antistite, & Honorio pontifice ad pietatem Christianam capessendam incitaretur: non priùs parére voluit, quàm doctissimorum virorum disputationibus auditis, Christianam religionem rationi magis consentaneam esse didicit. Polydorus libro quarto. OBEDIENTIA RELIGIOSA. Nempe Divinae volvntati parere. [Greek words] Graeci vocant, eorum quae à Dijs imperantur, exe???utionem. [Greek words] autem, eorum quae ex religionis praescripto debet exolutionem. [Greek words] verò sanctificationem, sceleris contra religionem commißi expiationem. Prior illa huius est loci, parére iußis diuinis. Media ceremonias respicit. Tertia Correctiuae Iustitiae conuenit. Consule Tit. Diuinationis cuiuscunque studium & amor, fol. 1546. item Tit. Oraculorum quatenus ijs obtemperarunt alij, fol. 1675. Hic Obedientiae, illic Theoriae habetur ratio. Caritatem Dei habet, quisquis ea qui ab illo praecepta sunt, ante omnia exequi studet. Ioannes apostolus: Haec est caritas Dei, inquit, vt mandata eius custodiamus. Ac ne quid excuses, subi???ngit: Et mandata eius grauia non sunt. Idem alibi: Et haec est caritas, vt ambulemus secundùm mandata eius. Ipse quoque Dominus in Euangelio: Si diligitis me, inquit, mandata mea seruate. Et iterum: Qui habet mandata mea, & seruat ea, ille est qui diligit me. Qui autem diligit me, diligetur à patre meo: & ego diligam eum, & manifestabo ei meipsum. Et rursum: Si quis diligit me, sermonem meum seruabit, & pater meus diliget eum, & ad eum veniemus, & mansionem apud eum faciemus. Noachvs oraculum diuinum secutus, arcam iuxta Domini mandatum fecit, fabrefactam rexit, cataclysmo omnia obtinente. Ideo???ue & ipse cum tota domo seruatus, seruata???ue cum eo animalia omnia terrae & coeli. Genesis capite sexto & septimo. Abrahamvs vt Deo obediret, pàtriam Hur Chaldaeorum, domum cognationem???ue reliquesat, se suos???ue omnes circumcidi sustinuerat: denique filium vnicum vnice???ue dilectum suis immolasset manibus, si Deus, quod iusserat, impleri voluisset. Non dixit: In Isaac mihi promissum est semen, quare nunc puer adhuc occidi mandatur? non dixit: Quomodo vnici filij sanguine infelix pater manus polluam? tacitus iussa exequi maturat: vt discas, non discutiendum esse mandatum eorum qui praesunt, sed perficiendum. Marulus lib. 4. cap. 3. ex Genes. cap. 22. Balaamvs ariolus dixit Balacho regi: Nónne dixi tibi, quodcunque mihi Deus imperaret, hoc facerem? Magnam reuerentiam habebat etiam homo malus ad imperium Dei. Numeri cap. 23. Israelitae per desertum ambulantes, ad imperium Domini erigebant tentoria, & ad imperium eius deponebant: & bene illis erat. Num. 9. Obediuit Moses Domino imponenti ducatum populi, quinquies tamen excusauit se. Exod. 3. & seq. Moses Exod. 32. aureum vitulum à populo factum videns: Qui stant à Domino, inquit, accedant ad me. deinde accedentibus Levitis imperauit, vt arma induerent, & singuli occiderent fratrem ac proximum suum, qui se in idololatriam & cultum vituli abiecisset. Cum???ue illi ad tria hominum millia occidissent, Moses dixit, ipsos manum suam Deo consecrauisse, vt benedictionem eius acciperent. Deus itaque elegit eos, quibus ius traderet primogenitorum, & praerogatiuam hanc, vt in perpetuum starent coram Deo, populo???ue ius dicerent. I???hv rex Israëlitarum, cùm totam stirpem Achabi regis, iussu Domini interfecisset: continuò audire meruit: Filij tui vsque ad quartam generationem sedebunt super thronum Israël. Marulus lib. 4. cap. 3. Cyrvs rex Persarum, non ve recundabatur dicere: Praecepit mihi Deus coeli & terrae, vt aedificarem ei domum Hierosolymis. 1. Esdrae 1. Christvs Iesus coelesti Patri obsequendum esse monstrauit, cùm diceret: Meus cibus est, vt faciam voluntatem eius qui misit me. Et: Non quaero voluntatem meam, sed voluntatem eius qui misit me Patris. Et: Descendi de coelo, non vt faciam voluntatem meam, sed voluntatem eius qui misit me. Et ad Patrem: Non sicut ego volo, inquit, sed sicut tu. Diuisit voluntates hominis & Dei, Deus & homo Christus: vt discamus diuinam voluntatem semper humanae praeferre, & carnis affectum spiritus affectui subiugare. Denique Apostolus de illo: Humiliauit, inquit, semetipsum, factus obediens vsque ad mortem, mortem autem crucis. Marulus libro 4. cap. 3. Mirabilis inprimis iam à principio A???ostolorvm obedientia fuit. Nondum Christum miracula facientem conspexerant, nondum coelestis regni retributionem per illum futuram audierant: & statim vt vocauit eos, relictis omnibus ipsum secuti sunt, atque ita eidem adhaeserunt, vt nulla deinde aduersitate, nullis persecutionum tempestatibus auelli separari???ue potuerint. Qui enim semel gustauerit quàm suauis est Dominus, omnes alias suauitates facilè contemnet. Matthaei cap. 9. Marci 4. Lucae 5. Sed neque tunc paruum obedientiae specimen dedêre, cùm in deserto turbae discumbenti iussi cibos apponere, quinque panes, & duos pisces, id est, totum quod habebant, nihil sibi reseruantes, porrexerunt. Siquidem ipsi fame periclitari, quàm necessitatem excusando, Domino suo non statim obtemperare malebant. Et quoniam lubenter paruerant, multò plura collegerunt quàm obtulerunt. Cùm deinde ad nunciandam gentibus veritatem destinarentur, & supplicia & neces sibi perserendas didicissent, nunquid quo minùs obedirent, exterriti sunt? In omnem terram exiuit sonus eorum, & in fines orbis terrae verba eorum. Et cùm verberibus minis???ue agitarentur vt tacerent, responderunt: Obedire oportet Deo magis quàm hominibus. Marulus ibidem. Savlvs persecutor Ecclesiae Damascum proficiscens, fulgure afflatus, & in terram prostratus, audiens verba Iesu Nazareni, ait: Domine, quid vis me facere? Act. 9. Simon Petrus, cùm totius noctis piscationem casso labore peregisset, Domino tandem in nauiculam suscepto ac iubente, laxauit rete: & tantam vim piscium traxit, vt attonitus indignum se talis Domini praesentia iudicaret, & genibus simul prouolutus diceret: Exi à me Domine, quia homo peccator sum. Profectò qui sic humiliabatur, iam diligere coeperat. Hinc & subleuari meruit, ne timeret, quòd deinde non pisces, sed homines esset capturus. Quibus verbis ita allectus est, vt quem modò exire à se volebat, mox exeuntem sequi maturaret, & quidem relictis omnibus: vt iam palàm esset, nihil se praeter Christum appetere, nihil habere velle. Marulus lib. 5. cap. 1. Daemoni non obedire. Diuus Hieronymus in vita sancti Hilarionis narrat, Satanam in puella daemoniaca, quam obsidebat, loquutum esse dicendo, se non exiturum, nisi lamina aerea, quam amator puellae subdiderat ianuae, auferretur. hoc noluisse Hilarionem facere, & precibus ad Deum puellam liberauisse. CONFIDENTIA RELIGIOSA ERGA DEVM. Confidentia & Spes consequendorum bonorum quorumlibet à Deo, internus habitus esse videtur, à quo omnes religiosae actiones tamquam à fonte profluunt. Itaque hîc eorum exempla afferemus, qui Deo confisi sunt, eius??? promißis & bonitati fidem habuerunt: quae ipsa, si modum explicandae huius Considentiae spectes, ad sequentes Titulos referri, & ex ijsdem augeri possunt. Vtiliter sperat, qui nec adeò misericordiae Dei confidit, vt iustitiam non timeat: nec adeò iustitiam timet, vt misericordiae diffidat. Ita??? semper attende̅dum est, ne ad proxima spei vitia imprudenter delabamur. Ea sunt, Desperatio & Praesumtio. Qui desperant, non satis perpendunt diuinae misericordiae magnitudinem: & conscij delictoru̅, antè se damnant, quàm damnantur. Qui praesumunt, iustitiae seueritatem obliuiscuntur: & dum nihil timent, licentiùs peccant. Neque hipraesumerent, ne??? illi desperarent, si meminisse voluissent, quòd iustus pariter & misericors sit Dominus, quòd simul & sontes puniat, & poeniteniibus ignoscat. Haec Marulus lib. 2. cap. 12. Consule Titulum, Preces exauditae. nam in imploranda ope potißimùm sese spes exerit, f. 3135. Promissà expectando. Abrahamo centenario promissio fit de filio. Credidit, & expertus est. Quadringentesimo demùm anno posteri ipsius terram Sanctam obtinuêre, quò tardiùs, eò miraculosiús. Idem per fidem primùm placuit Deo. Cùm enim promissiones seminis sui, id est, Christi, in quo benedicendae omnes nationes erant, accepisset, sic de illo scriptum legimus: Credidit Abraham Deo, & reputatum est ei ad iustitiam. Non est autem scriptum tantùm propter ipsum, inquit Apostolus, quia reputatum est illi ad iustitiam: sed & propter nos, quibus reputabitur, crede̅tibus in eum, qui suscitauit Jesum Christum Dominum nostru̅ à mortuis, qui traditus est propter delicta nostra, & resurrexit propter iustificationem nostram. Marul. lib. 2. cap. 6. & Sabell. lib. 5. cap. 4. Beata virgo Maria [Greek words] credidit angelo dicenti, quòd co̅ceptura esset de Spiritu sancto. Lucae 1. Incarnationem Christi promtiùs credidêre Mvlieres quàm viri. Zacharias pater Ioannis Baptistae incredulitatis fuit ab angelo accusatus: Elisabetha verò statim in aduentu beatae virginis exclamauit: Benedicta tu, & c. Luc. 1. Dignae proinde, quibus resurrectionis gaudium priùs quàm viris annunciaretur ab angelo, confirmaretur ab ipsomet Domino. Ascensurus in coelum Saluator praecepit Discipvlis suis, ne discederent Hierosolymis, sed expectarent promissum Patris. Actorum 2. Non Promissa sperando. Pvta Remissionem peccatorvm. Mariae Magdalenae dixit Dominus: Fides tua te saluam fecit, vade in pace. Lucae 7. Beatitvdinem. Parentibus Tobiae irridentibus eum, & dicentibus: Vbi est spes tua, pro qua eleemosynas & sepulturas faciebas? Tobias increpauit eos, dicens: Nolite ita loqui, quoniam filij sanctorum sumus, & vitam illam expectamus, quam Deus daturus est his, qui fidem suam nunquam mutant ab eo. Tob. 2. Sanitatem. Paralytico profuit fides aliena. Videns Iesus filium Illorvm, qui eum per tectum demittebant, dixit: Confide fili, remittuntur tibi peccata tua. & statim conualuit. Matthaei cap. 9. & Lucae 5. Nec longae expectationis taedio, nec dura responsione territa destitit clamare ad Dominum Cananaea. Idcirco tandem audiuit: Ò mulier magna est fides tua, fiat tibi sicut vis. Matthaei 13. Marci 7. Haemorrhoissa cupiebat tantummodò tangere fimbriam vestimenti Christi. Ideo meruit audire verbum dulce: Confide filia, fides tua te saluam fecit. Matth. 6. Luc. 9. Liberationem à morte. Svsanna, duorum presbyterorum iniquo condemnata testimonio, corde suo fidebat Domino. Dan. 13. Socii Danielis regi Nabucodonosori dixêre: Deus noster que̅ colimus, potest nos eripere de camino ignis, & de manu tua liberare. Atque vt nolit, deos tamen tuos non colemus. Danielis cap. 3. Defensionem ab inimicis. Esdras sacerdos cum Iudaeis è Babylone profectus, permissu Xerxis regis, equites deductores recusauit, Deo suorum vitam curae futuram asserens, vt humano auxilio non egeret. 1. Esdrae 8. & Iosephus lib. 11. cap. 5. Antiq. Videns Nehemias multa imminere pericula & labores aedificantibus, magna fide dixit: Deus noster pugnabit pro populo, & nos ipsi faciamus opus. Nehem. 4. Philo cum alijs Iudaeis apud C. Caligulam accusatus ab Appione, quòd Caesari diuinos honores non tribueret, eiectus ex aula, socijs Iudaeis respondit: Bono animo nos esse oportet, quibus iratus est Caius: quia necesse est adesse diuinum, vbi humanum cessat auxilium. Eusebius lib. 2. Ecclesiasticae historiae, cap. 5. Restitvtionem in integrvm. Afflictus corpore, orbatus filijs, derisus ab amicis, & rebus omnibus spoliatus Iobvs, dicebat: Et si occiderit me, in ipsum sperabo. Iobi 12. & 13. Victoriam. Ionathas Sauli regis silius, dixit armigero suo: Non est Domino difficile saluare, vel in multis, vel in pauci???. Libro 1. Regum 14. Cùm prouocante Goliatho Palaestino, omnes Israëlitae summo timore correpti essent: David quantum libet puer animum no̅ despondit, sed Iouae armipotentis nomine, in quod praeputiatus ille blasphemus fuerat, confisus, eum funda humi prostratum occidit. 1. Reg. 17. Asa, Iudaeorum rex, dixit: Domine, non est apud te vlla distantia, vtrum in paucis auxilieris, aut in pluribus. 2. Paralipomenon, cap. 14. Iosaphat rex Iuda, exercitui suo ad pugnam congregato dixit: Credite in Domino Deo vestro, & securi eritis: credite prophetis eius, & cuncta euenient prospera. 2. Paral. 20. Ivdas Machabaeus socijs timentibus dixit: Facile est concludi multos in manibus paucorum, & non est differentia manus Dei, liberare in multis aut in paucis: quia non in multitudine exercitus victoria belli, sed de coelo fortitudo est. 1. Machabae orum 3. Gvalterivs Brennus, in Deo confisus, regnum Neapolitanum aggressus est. Ducta enim in vxorem sorore Gulielmi Neapolitani regis (quem Henricus VI. Imp. Innocentij III. hortatu, regnum occupans castrauerat) centum equitibus in Italiam profectus, à Pont. inuestituram petijt. Cuius tenuitate perspecta, cùm Pontifex dixisset: Si contra tria millia instructissimorum equitum, vt pedites taceam, pugnare in animo habeas, alijs subsidijs opus erit. tunc ille: Vnius Dei opt. max. gladio & scuto nitar, respondit. Nec eum spes sua fefellisset, si occupata Apulia, Theobaldo Henrici polemarcho, à quo captus fuerat incautus in lecto, aequiori responso occurrisset. Collenucius lib. 4. Neap. hist. PRECES, SVPPLICATIONES, ORATIONES RELIGIOSAE, SIUE SIMPLICES ILLAE SINT, SIUE VOTIUAE. Consule Titulum, Votorum, Benedictionum, Supplicationum. illic Affectus, hîc Religionis affectum comitantis habetur ratio, f. 167. 181. 4167. Qvid petant. Petitio Spiritvs sancti. Apostolis & fidelibus orantibus, & spiritus libertatem à Domino petentibus, contremuit locus, in quo erant, repleti???; sunt omnes Spiritu sancto, diuinum???ue sermonem liberè eloquebantur. Actorum 4. Petrvs & Ioannes orauerunt pro Samaritanis, vt acciperent Spiritum sanctum, & impositis manibus acceperunt Spiritum sanctum. Act. 8. Miracvlorvm. Incredibilia multa operandi facultatem Discipvlis suis concesserat Dominus. Sed ne miraculorum auctor ignoraretur, à Deo ea petere credentes voluit: Quodcunque petieritis, inquit, Patrem in nomine meo, hoc faciam, vt glorificetur Pater in Filio. Et iterum: Quodcunq; volueritis, petetis, & fiet vobis. Et quid mirum, quòd fic ad nos Filius, si sic etiam ad Filium Pater? Postula à me, inquit, & dabo tibi gentes haereditatem tuam, & possessionem tuam terminos terrae. [3047] Hinc illum in Euangelio non semel orantem legimus, quandoque tamen propria potestate vtentem: vt nec solum hominem, nec solum Deum credas: sed Deum & hominem vnum Christum Iesum, doctorem ac saluatorem nostrum. Marul. libro 2. cap. 2. Sapientiae. Salomon rexcu̅ duodecim esset annoru̅, & in somnis à Deo, quicquid vellet, petere iuberetur, non opes, no̅ victoriam, non vitam longaeuam, sed sapientiam petijt, Dominum???; deprecatus est: [Greek words]. Sapientiae 9. Didymvs Alexandrinus, praesul Caesariensis, inflammatus desiderio literarum, non desperauit assiduis precibus apud Deum id impetrare, quod natura consequi non erat. Miscebat precibus studia, licèt caecus. Ruffin. libro 11. Historiae eccles. Iacobvs apostolus ait: Si quis vestrûm indiget sapientia, postulet à Deo, qui dat omnibus affluenter: & non improperat, & dabitur ei. Postulet autem in fide, nihil haesitans. Cuius rei exempla quaedam petes ex Tit. Diuinitùs edocti. Marul. lib. 2. cap. 2. & Sab. lib. 2. cap. 5. Avicenna medicorum Arabum facilè princeps, si difficilem aliquem locum inter studendum per noctem obseruasset, manè templum ingressus, facta???ue ad Deum coeli & terrae (qua de causa inter pios connumerari meretur: propter Mahometum alioqui inter superstitiosos collocandus) oratione, vesperi ad consueta studia reuertebatur: tanto successu, vt saepè dormiens arduas maximè quaestiones enodaret, quas vigilans non potuerat soluere. Sorzanus in eius vita. Peccatorvm remissionis. Aegidivs, Nemausensi monasterio praefectus, pro Caroli Martelli occulto delicto orans, exauditus est miraculosé. Siquidem orante eo, scheda in altari fuit reperta, delicti expressè mentionem faciens, id???ue condonatum esse illi indicans. Bergomensis libro 10 & Volat. libro 21. & Vincent. libro 23. Vitae melioris. Stephanvs abbas ordinis Grandimontensis institutor, dum montis Moreti (qui est in Aquitania solitudinem incoleret, pro milite quodam, vt flagitium in quo obstinatior videbatur dimitteret, orauit. Hinc ille qui neque iam ab eo desistere se posse, neque si posset velle dixerat, repentè mutatus peccatum suum fleuit, vitam???ue correxit. Marul. lib. 2. cap. 2. D. Elizabetha post mariti Ludouici Thuringiae Lantgrauij mortem xenodochio Marpurgi extructo, pauperibus inseruiens, monasticam vitam amplexa, quum praetextatum spectasset adolescentem, mox percontata, An ne oratione sua ad ineundum salubriorem viuendi modum adiuuari vellet? quum ille voluntati preces adiecisset, sic pro eius salute Deum exorauit, vt ordinem fratrum Minorum subierit. Et ingenuè confessus est, se illa orante ita intimis flagrasse praecordijs, vt ardori remedium nullum inuenerit, donec vitam mutare decreuit. Marul lib. 2. cap. & Bonfin. lib. 7. Dec. 2. Theodora Romana, Sisinij coniunx, à Clemente Pontifice conuersa, & ob hoc à viro infideli odio habita, pro conuersione eius orauit, & exaudita est. Petrus apostolus oranti apparens, Sisinium precibus eius à Domino concessum nunciauit. Hinc demùm deposito errore, Sisinius Christianitatem accepit: & vir infidelis per mulierem fidelem saluatus fuit. Non illum suasionibus, non argumentis est aggressa: ne peruicacis animi hominem, dum lenire nititur, grauius irritaret. Tacita Dominum rogauit, & lupus in agnum mutatus est: facta???ue sunt praua in directa, & aspera in vias planas. Marul. lib. 2. cap. 5. Libidinis restingvendae. Andream apostolum ferunt, cuidam Nicolao nomine, qui toto vitae tempore libidinibus deditus, ab his discedere, cùm etiam vellet, non poterat, deprecando continentiam à Domino impetrasse, & illum poenitentia ductum castitatem deinceps perpetuò custodisse. Plerique elata corpora oratione ad vitam reuocarunt: Andreas animam diu in peccatis mortuam suscitauit. Marulus libro secundo, capite quarto: & Sabell. libro 2. cap. 5. Lvpi Senonum archiepiscopi oratio quosdam ex clericis mulierum libidinibus deditos ad continentiam adduxit: quósque dudum meretricius amor graui odio inter se dissidere fecerat, eos illo orante co̅scientiae stimulus ad poenitentiam, poenitentia ad castitatis studium egit. Conuersis igitur, veniámque petentibus tam facilè praesulis pietas indul sit, quàm ardenter vt conuerterentur orauerat. Marul. libro secundo, cap. 4. & Sabell. lib. 2. cap. 5. Sereni monachi preces de castitate obtinenda exauditas fuisse scribit Cassianus: Nam nocturna aliquando visione angelum aperta sibi aluo, ignitam carnis portiunculam visceribus euulsam, quam strumam ipse appellat, exemisse: atque inde factum, vt deinceps ne minimas quidem titillationes carnis senserit. Magdeburgi vrbi Saxoniae sub annum Sal. 940. episcopus fuit Vdo nomine, vir libidinosus & sacraru̅ virginum corruptor. Vide fol. 1396. Geraldvs generis nobilitate & diuitijs pollens, cùm in cuiusdam villici serui sui filiam oculos coniecisset, forma eius captus, decreuit puellam domi suae conuenire. Sed priusquam id fecisset, orauit. Vt verò peracta oratione illam adijt, vsque adeò deformis illi apparuit, vt hanc ipsam esse quam adamauerat, vix crederet. Itaque intactam relinquens ad se redijt, & turpis propositi poenitens, filiam dote, patrem libertate donauit. Postremò monachus factus, in catalogum Sanctorum receptus est. Marulus lib. 2. cap. 4. Impietatis, Svperstitionis tollendae: Religionis conseruandae. Apud Caesaream Philippi, quam Phoenices Paneadem vocant, aiunt, ad fontes illos qui in radice montis Panei ostenduntur, vnde Iordanis profunditur, festo quodam die solitum fuisse ab eius loci incolis victimam aliquam osferri, illámque virtute daemonis mirabili modo nusquam comparuisse: & id miraculum in oculis praesentium admodum visum esse praeclarum. Assyrivs Romanus senator aliquando praesens, leuatis in coelum oculis, Deum omnipotentem per Christum orauit, vt daemon ille populi seductor proderetur, & à mortalium seductione cohiberetur. Itaque victima illa confestim in ipsa fontis superficie natauit, atque stupor astantibus exemtus: nec postea quicquam miraculi eo in loco contigit. Euseb. lib. 7. cap. 17. Ambrosivs Mediolanensis episcopus, à Valentiniano II. Imp. instinctu Iustinae matris Arrianae mirè agitatus, ieiunijs vigilijs???ue, sub altari positus, per obsecrationes diuinum fibi atque Ecclesiae praesidium inuocabat. Erat illo tempore Mediolani Augustinus Tagastensis, qui postea Hipponensem ecclesiam episcopus rexit. Is superioribus annis ex Africa profectus, rhetoricam Romae, deinde Mediolani docuerat, atque Ambrosio cognitus, propter ingenij praestantiam acceptissimus fuerat. Itaque, cùm assiduis eius concionibus interesset, ex Manichaeo catechumenus euaserat. Per hos autem dies in Paschate ab eodem salutiferum quoque baptismatis sacramentum accepit. Sigonius lib. 9. Imp. occid. Arrius, Constantinopolim à Constantino Magno euocatus, cùm venenum suum spargere pergeret, ab Alexandro ciuitatis episcopo ecclesiae communione semotus, grauia cum illo certamina inijt. Quibus vt modum imponeret Constantinus, die quodam Sabbati ipsum in aulam vocauit, atque ab eo fidei suae formulam postulauit: & cùm aliam ille fidem verbo, aliam mente professus esset, eundem sentire cum Catholicis arbitratus, Alexandro, vt postridie in communionem reciperet, imperauit. Prioribus diebus Alexander praeualentibus aduersariorum se premi opibus conspicatus, humana ope deplorata ad diuinam confugerat, atq; in templo Pacis per multas noctes effusis lacrymis Deum orauerat, vt Ecclesiae suae periclitanti adesset, inprimis???ue, vt Arrius tantarum turbarum concitator meritas aliquando poenas expenderet. Cuius precationis votum aut irritum esse Deus permisit. Nam Arrius postridie, cùm ab aula Imperatoris digressus magna Eusebianorum caterua stipatus, alacris ad Alexandru̅, vt Ecclesiae sociaretur, contenderet, in ipso victoriae suae articulo expirauit. Siquidem vbi ad Forum Constantini peruenit, laxata fortè aluo locum latrinae quaesiuit: & mox cùm in praemonstratum locum secessisset, diuina voluntate viscera simul cum execrementis eiecit, ac repente foedissimo genere mortis perculsus interijt. Cuius rei fama per totam subitò vrbem peruagata; ingenti omnes stupore defixit: inprimísque intolerandam iam Arrianorum insolentiam labefecit. Sigonius lib. 4. Imp. occid. ex Theodoreti lib. 1. cap. 14. Vitae restitvendae. Petrvs Apostolus antequam Thabitam ad vitam reuocaret, eiectis omnibus foras, ponens genua, vnicè Deum orauit, diuinum implorans auxilium, & deinde dixit: Thabita [3048] surge. At illa aperuit oculos: & viso Petro sedit. Actorum 9. Idem in carcere, cathenis duabus vinctus, militibus custo ditus, orante pro eo ecclesia, ab angelo liberatus est. Marulus libro 2. cap. 4. & Sabellicus libro 2. cap. 5. Vitae conservandae Jonam prophetam de ventre ceti ad Deum clamasse legimus, & die tertia à pisce in aridam eiectum. Grande profectò miraculu̅, tum quòd deglutitus tamdiu intra aluum vixerit, tum quòd eiectus nusquam laederetur, impegerit. Vtrumque tamen hominis precibus ab eo, qui omnia potest, datum. Marul. lib. 2. cap. 2. & Sabell. lib. 2. cap. 5. Valens Imp. cùm Basilivm Caesariensem diu multum???ue conuitijs ac contumelijs vexasset, & ea nocte vxor Valentis maximis doloribus correpta, filia insuper paruula extincta esset, Valens Basilij assiduis precibus ad Deum fusis, saltem seruatus est: vt refert Rufinus lib. 11. Historiarum. Gerardus, D. Bernardi Clareuallensis Abbatis frater, qui domestica omnia pro eo curabat, in peregrinatione Italica Viterbij lethali morbo correptus fuerat. Ibi tunc D. Bernardus, aegrè ferens comitem peregrinationis in terra relinquere aliena, nec resignare his, qui eum sibi commiserant: conuersus ad preces. Expecta, inquit, Domine vsque ad reditum. Restitutum amicis tolle iam eum, si vis, & non causabor. Preces ratae fuêre. Nam anno vix exacto cùm reuersi essent Clareuallem, viuis excessit. D. Bern. ser. 26. super Cantica. Famis abigendae. Benadado Syriae rege Samariam obsidente, oppidani fame laborabant, ita vt quaedam mulieres à filiorum esu non abstinerent: quando humiliatione Ioram Samariae regis, qui cilicio se induerat, die vno summa inopia in summam versa est copiam. Syri enim horrendo animorum strepitu diuinitùs excitato, vehementer perterriti, relictis impedimentis, omni???ue supellectili dimissa, fugam fecêre. Samaritae verò egressi direptis castris insperata praeda ditati sunt, & modius similae stetit statere vno, sicut praedixerat Helisaeus, & duo modij hordei statere vno. Marulus. lib. 4. cap. 9. Ladislavs Vngariae rex, quum per Getarum solitudines Bessos insequeretur, qui ingentem pecorum hominum???ue praedam ex Vngaria abegerant, & fame nimia laboraret exercitus: exorato Christo opt. max. in tantum mox ceruorum bubalorum???ue gregem incidit, vt esurientem abundè militem pauerit. Bonfinius lib. 4. Dec. 2. Sitis, Siccitatis tollendae. Plvviae, Aqvae impetrandae. Orans Elias propheta pro pluuia, dixit puero suo, vt prospiceret versus mare, an nubem consurgere pluuiosam videret. Septima demùm vice apparuit nubecula, & data est pluuia. 3. Regum. 18. Donatvs Euroeae in Epiro antistes, cùm regia illa arida esset, aliquando ex itinere fessus comites aquae penuria languentes conspicatus, primùm Deum precatus est, deinde terram manu fodit, atque illicò fontem aquae viuae produxit. Nicephorus lib. 12. cap. 45. M. Antonij & M. Aurelij Commodi exercitus, bello aduersus Quados, Vandalos, Sarmatas & Germanos, aridis Iocis conclusus, siti vehementi laborare cepit. Rebus in summo discrimine constitutis, subitò de exercitu in auxilium co̅mune progressa Christianorvm legio est: quae genubus in terram incuruatis prostrata, coniunctis certatim ardentibus precibus gemintim illicò beneficium à Deo impetrauit. Nam & ex imbre largiori coelo demisso, aquae gratissimae collectae militibus ad sitim sedandam sufficiebant, & eregionè propiùs incumbens hostium numerosus exercitus fulminibus freque̅tibus disiectus est. Imperator aequior ac benignior deinceps Christianis fuit, ac literis etiam ad plurimos missis, vt Tertullianus in Apologetico ostendit, tum exercitus salutem, tum victoriam suam Christianorum precibus accepta̅ retulit. Co̅memoratur quidem hoc factum in historijs gentilium: sed Christianorum precibus impetratum subticent, vt Eusebius lib. 5. cap. 5. indicat. Suidas scribit, fuisse in exercitu M. Antonini Iulianum Chaldaeum, qui copijs siti laborantibus nubes prouocarit, quae in imbres illicò resolutae sint. Idem, alios hoc beneficium ad Arnuphim quendam philosophum Aegyptium referre indicat: in qua opinione & Dion est, qui hunc philosophum seu magum Aegyptium scribit hoc miraculi praestitisse, inuocato Mercurio. Notum & Claudiani epigramma est, quo testatur tributum hoc diuinum & coeleste beneficium (odio Christiani nominis) magicis artibus moribus???ue ac probitati Imperatoris Marci. Qvintianvs Aruernorum episcopus, cùm quodam tempore ciuitas siccitate nimia laboraret, supplicationes ante Asce̅sionem ad opportunam impetrandam pluuiam vetere ritu Ecclesiae celebrauit. Die verò tertia portae vrbis appropin quantem ciues rogarunt, vt ipse precationem ad Deum pro impetranda pluuia faceret: se enim confidere, illo orante, Deum extemplò aquam vberrimam effusurum. Tum ille prostratus, in hunc modum orauit: Si clauso coelo pluuiae non defluxerint propter peccata populi, & conuersi deprecati fuerint faciem tuam, exaudi Domine, & dimitte peccata populi tui, & da pluuiam terrae, quam dedisti populo tuo ad possidendum. Atque his dictis, atris repentè nubibus coelo offusis, salutaris pluuiae humor excussus est. Sigonius lib. 16. Imp. occid. Morbi depellendi. Ezechias rex, cùm aegrotanti sibi diem extremum imminere per prophetam Esaiam audisset, flendo atque orando impetrauit vitae propagationem: vixit???ue vltrà, quàm vixisset, si sic non egisset, quindecim annos. Argumento est, verè poenitentes non esse morti obnoxios, sed vitae destinatos aeternae, dicente Domino: Nolo mortem morientis, couertimini & viuite. Savlvs, qui postea Paulus, ad terràprostratus, & excaecatus, surrexit, & Damascum veniens, orare cepit & tribus diebus nihil comedit. Act. 9. Iacobvs Zebedaei filius, dum Herodis Agrippae iussu decollandus duceretur, paralyticum in via iacentem saluti restituit. Et cùm spiculatoris gladius ceruici suae immineret, necis propriae oblitus, pro alterius sanitate orauit. Vtrumque autem vera caritas faciebat, vt & proximi misereretur, & pro Christo mori non timeret. Marulus lib. 2. cap. 4. & Sabellicus lib. 2. cap. 5. Duo Caeci secus viam sedentes, cùm post Iesum clamitarent misericordiam implorando, increpabantur, vt tacerent. At illi magis clamabant. Perseuerabant ergo in clamoribus pijs, & quod volebant, assecuti sunt. Marul. lib. 5. cap. 8. Barnabas apostolus Cypri aliquandiu commoratus, morbo affectos Euangelio Matthaei manu scripto tangens curauit, eum precatus, cuius religionem astruebat curando. Marulus lib. 2. cap. 4. Thomae Didymi deprecatio Sinticae oculis captae visum redintegrauit. Idola lapsu praecipiti in puluerem redegit: vt ostenderet simulacra gentium opera esse manuum hominum. Marulus lib 2. cap. 4. & Sab. lib. 2. cap. 5. Ivdas Thaddaeus, Abagarum Medorum regem ab elephantiae morbo liberauit, credentem baptizauit, corpus vitio, animum erroribus expians atque emundans. Marulus libro secundo, capite 4. Liberos conseqvendi. Sterilitatis depellendae. Abrahamo orante, Abimelechi Gerarae regis vxor atque ancillae, cùm antè steriles essent, prolem diu optatam susceperunt, & matrum nomine laetatae sunt. Et nos, si dignè deprecati fuerimus Dominum, gratia eius repleti, exuberabimus prole virtutum. Marulus lib. 2. c. 2. Anna Helcanae coniunx, diutinae sterilitatis opprobriu̅, cùm Deum orasset, foecunditate compensauit. Genuit primò Samuelem, genuit deinde filiostres, duas???ue filias. Phennena verò altera Helcanae vxor, consorti suae semper infensa, post susceptos liberos párere desijt, & in idem vitium, quod illi petulanter obijcere consueuerat, ipsa incidit. Denique sterilis peperit plurimos, & quae multos habebat filios infirmata est. Vltio enim superbiam, orationem sequitur gratia. Marulus lib. 2. cap. 2. ex 1 Reg. 1. Monachvs quidam precibus prolem Zocomo principi Saracenorum in Christum credenti impetrauit. Sozomenus lib. 6. cap. 38. Daemonis expellendi, Depellendi. Bartholomaei apostoli oratio obsessos à daemonibus liberauit. Polemi indiae regis filiam lunaticam, mentis compotem fecit Marul. lib. 2. cap. 4. & Sab. lib. 2. cap. 5. Marvthas episcopus, legatione ad Persas functus, filium Isdigerdis regis orando à daemonio liberauit, per quod maior fidei gloria accreuit. Sigebertus in Chronicis. Anselmvs episcopus, cùm fratrem quendam ex languore morti iam proximum pauere, atq; horrore concuti animaduertisset, causam rogauit. At ille respondens, duos ibi lupos adesse dixit, rabida toruitate terribiles, minaciter???ue ringentes: & inde se timere, ne dilaniaretur ab eis. Tunc episcopus pro ipso Dominum orauit, ac post orationem eodem fratre referente audiuit, feras illas bestias discessisse, fugatas flamma ex ore orantis in fulguris morem promicante. Hoc demùm remedio frater pauoris molestia liberatus, ac securior factus ad Dominum migrauit. Marulus lib. 2. cap. 4. In pestilentia, quae sub Gregorio Magno Rom. populum magna ex parte consumsit, frater quidam in monasterio, necessitate potiùs quàm voluntate viuens, secutus fratrem, percussus in inguine, est perductus ad mortem. Cum???ue extremum spiritum ageret, conuenerunt fratres, vt egressum illius orando protegerent. Iam corpus eius ab extrema fuerat parte praemortuum, in solo tantummodò pectore vitalis adhuc calor anhelabat. Cuncti autem Fratres tantò pro eo coeperunt enixiùs orare, quantò eumiam videbant sub celeritate [3049] discedere. Tum repentè cepit eisdem fratribus assistentibus adnisu quo poterat clamare, & orationes eorum interrumpere, dicens: Recedite, recedite: ecce draconi ad deuorandum datus sum, qui propter vestram praesentiam deuorare me non potest. Caput meum iam in suo ore absorbuit, date locum Vt me ampliùs non cruciet, sed faciat quod facturus est. Si ei ad deuorandum datus sum, quare propter vos moras patior? Tunc fratres coeperunt ei dicere: Quid est quod loqueris, frater? Signum tibi sanctae crucis imprime. Respondebat ille vt poterat dicens: Volo me signare, sed non possum, quia à dracone premor. Cum???ue hoc fratres audirent, prostrati in terra cum lacrymis coeperunt pro ereptione illius vehementiùs orare. Et ecce subitò coepit melioratus aeger, quibus valebat vocibus, exultare dicens: Gratias Deo, ecce draco, qui me ad deuorandum acceperat, fugit. Orationibus vestris expulsus est, & stare non potuit. Pro peccatis meis modò intercedite, quia conuerti paratus sum, & secularem vitam funditus relinquere. Homo ergo, qui, sicut iam dictum est, ab extrema corporis fuerat parte praemortuus, reseruatus ad vitam, toto ad Deum corde conuersus est, longis & continuis in conuersatione eadem flagellis eruditus, atque ante paucos dies, excrescente corporis molestia, defunctus est. Qui iam moriens draconem non vidit, quia illum per cordis immutationem vicit. Gregorius in Euangel. homilia 38 Incendii restingvendi. Azarias stans in medio fornacis, in quam iussu regis Nabucodonosoris coniectus fuerat, orans, cum socijs liberatus est. Danielis 3. D. Martinvs cùm media hyeme in visitatione noctu in cuiusdam templi sacrario subiectis paleis ad quietem se composuisset, procul accenso foco, diabolus ignem paleis iniecit. Periclitabatur Martinus, neque egredi poterat, & iam vestes quoque adurebantur. Ad preces ergo confugit, & subitò restinctum est incendium, dum fratres effractis foribus ipsum eriperent. Seuerus Sulpitius in praeliminari epistola vitae beati Martini. Caesarivs Arelatensis episcopus à rege Alarico indicta causa Burdegalam relegatus, cùm nocte quadam ingens fortè conflatum incendium esset, precibus ciuium fatigatus, ignem tum, cùm maximè saeuiebat, precatione ad Deum facta, restinxit: ex quo ingentibus a??? omnibus cumulatus est laudibus. Sigonius lib. 16. Imp. occid. Terraemotvs sistendi. Anno CCCCLXII. vt Iornandes in Annalibus prodidit, crebris in Gallia portentis est laboratum: villae, homines, pecudes, passim de coelo tacti, &, quod horrorem maiorem incussit, duo iuuenes adusti cadaueribus concretis inuenti, Viennae moenia frequentibus terraemotibus conquassata, ignibus???ue accensis caducae culminum cristae superiecto fauillarum monte sepultae: quin etiam lupi ac cerui portas vrbis ingressi, atque impunè per forum vagati, terrorem ingentem in hominum mentibus excitarunt. Quae mala, quòd coelestem ostentare iracundiam viderentur, expiare cupiens Mamertvs vrbis episcopus, vir sanctissimus, veteres Niniuitarum exemplo, ad Dei opem suppliciter implorandam confugit. Cùm autem saeuientibus adhuc prodigijs populus ferme totus ex vrbe formidine consternatus cessisset, ac Resurrectionis diem, tanquam certum eorum malorum terminum, suspensis animis expectaret: factum est, vt in Vigilijs, dum res diuina perageretur, repentè Palatium vrbis exarserit. Quo pauore perculsis, ac templo egressis qui aderant, omnibus, quòd planè sibi persuaderent, aut vrbem totam hoc incendio flagraturam, aut dehiscentem terram omnia vno haustu esse deuoraturam, rursus Mamertus ante altare prostratus, cum gemitu & lacrymis Dei misericordiam inuocauit. Itaque quod incendium ingens vis aquae certatim allatae lenire non potuerat, repentè ipse piarum lacrymarum vbertate restinxit. Ea de causa, aduentante Ascensione, in qua supplicationes Deo pro impetrandis imbribus, aut serenitate adhiberi, sed frigidè, ac planè oscitanter, lapsa vetere disciplina, solebant, easdem populo indixit, sed nouam orandi, ieiunandi, & erogandi rationem, prisco ritu reuocato, inuexit. Qua religione diuinum numen placatum, finem tandem coelestibus prodigijs ac territamentis imposuit. Quod Sidonius ad ipsum Mamertum scribens prodidit. Sigonius lib. 14. Imperij occidentalis. Anno Salutis DCCCI. pridie Kalendas Maij, hora noctis secunda, maximo terraemotu Italia tota concussa est. multa vbique aedificia, sed inprimis Romae tectum basilicae S. Pauli procubuit. Ob id institutum est à Leone III. vt praecedentibus tribus Ascensionem diebus supplicationes ad diuersa templa haberentur: quam rem Mamertus episcopus Viennensis in ecclesiam suam primus intulerat, se???; pariter ingentis quondam terraemotus periculo liberauerat. Sigonius lib. 4. regni Italici. Navfragii avertendi. Gregorivs Nazianzenus adolescens, Alexandria Athenas nauigans, in summo periculo Dei opt. max. implorauit opem: eam???; impetrauit, quamuis nondum baptizatus esset. Omnibus ergo praesenti miraculo attonitis, Christum praedicare incoepit, eos???; conuertit. Gregorius Nyssenus. Romvaldvs abbas, ordinis Camadulensis auctor, cùm à Parentio Liburniae oppido soluens nauigaret, & nauis magnis fluctibus iactaretur, omnes???;, qui cum eo erant, de salute desperarent: pelagi ventorum???; saeuitiam oratione placauit, illu̅ vtique deprecatus, qui ventis & mari imperat, & obediunt ei. Marulus lib. 2. cap. 2. Germanvs Antisiodorensis episcopus, Britanniam versus ad haereses extirpandas contendens, vnà cu̅ Lupo episcopo Trecasino: dum nauis, qua vehebantur, vndis impetu ruentibus illisa tantùm non operiretur, manus ambas in coelum sustulit, atq; orauit. Et continuò ponentibus ventis aequatum salum tranquillum illis praebuit iter, cursu???; quò volebant satis prospero peruenêre. Idem. Pharao Meldensis episcopus, submersam in flumine simul cu̅ vectoribus nauim miseratus, cùm in ripa se prosternens Deum orasset, abimo fundo in summas aquas enatare fecit, saluis omnibus qui in ea erant. Tale quid & apostolo Pavlo euenisse credimus, qui ad Corinthios scribens, ait: Ter naufragium feci, nocte & die in profundo maris fui. Idem. Invndationjs Compescendae. Gregorio Papa crebris Litanijs Deum deprecante, post dies nouem aquaram inundatio repressa est. Sigebertus, & Beda. Quum Andreas Hungariae rex, Damiatam ad Nilum vrbem obsideret, & iam hyems media defluxisset: Nilus, qui per id temporis inundare non solet, maris inflatione, quam Euri vaesania fecerat, vsqueadeò intumuit, vt Christianorum castra penitùs inundarit. Quare miserabilis impedimentorum aequè ac commeatuum iactura facta, annona inundatione corrupta. Cui malo rex vt prospiceret, ieiunium publicum indixit. Quo vix exacto, mare desedit, & tra̅quillitas magna successit. Bonfinius lib. 7. Decad. 2. Flvminvm derivationis. Fridolinvs Viator dictus, cùm subinde ab infidelibus infestaretur, iuxta Saccingum Rheni oppidum, precibus ad Deum Rheni alueum mutauit. Vide Tit. Doctorum Ecclesiast. Fantinvs Syraecusanus, Tabritanam Calabriae ciuitatem accedens, Balzanio diuiti quidem viro, sed gentili pro seruo se locauit, vt haberet quo aliorum inopiae subueniret. Dominus equos, quos illi pascendos commiserat, strigosiores cernens, cùm eum persequi coepisset, praemissa oratione Motabrum flumen, quo intercludebatur, virga percutiens diuisit, & persequentis iram euasit. Persecutor prae stupore iam placatus obsecrauit hominem, vt se quoque eodem modo transire faceret: percusso???; iterum fluuio, idem secutum est miraculum. Tunc cognita Christi virtute Balzanius credidit, & simul cum multis baptisma suscepit. Sic???; Fantinus orando mortis periculum effugit: & ijs, quos effugerat, vitam, quam non habebant, dedit. Marulus lib. 2. cap. 2. Condemnationis effvgiendae. Cùm consilio Amanis omnis Iudaeorum gens in extremo versaretur periculo, Mardochaeus ieiunium triduanum indixit Susis, & populum precibus indulgere iussit. Estera quoque regina supplicabat more patrio, humi in faciem prostrata: & amicta vestitu lugubri, per triduum abdicato cibo & potu, & omnibus delicijs: rogabat???ue vt miseratus daret ei apud regem, quali maximè opus esset facundiam & maiorem quàm vnquam antea formae gratiam, vt modo vtroq; permotus rex ad clementiam, & in ipsam fiat indulgentior, & popularibus suis in extremo periculo constitutis patrocinantem aequis oculis aspiciat. Esterae 4. Svsanna iudicum sententia morti iam addicta, exclamauit ad Dominum, & Dominus exaudiuit vocem ipsius. Spiritum quippe Danielis pueri suscitauit, qui malignos accusatores falsitatis conuictos talionem subire compulit, plebe illos ijsdem ipsis lapidibus obruente, quos in Susannam apprehenderat. Duo erant, senes erant, presbyteri erant, numerus, aetas, dignitas verbis fecerat fidem. Nisi inuocatus praestò affuisset, qui manifestat occulta cordium, pudicitia infamiam, innocentia necem passa fuisset. Marulus lib. 2. cap. 2. ex Danielis 13. Opes conservandi. Heliodoro templum spoliare conante Hierosoly mitanum, Ivdaei sacerdotes, Onia pontifice praeeunte, ante altare, cum stolis sacerdotalibus inuocabant de coelo eum, qui de depositis legem posuit, vt ijs, qui deposuerunt, ea salua custodiret. Vniuersae etiam mulieres, protensis manibus in coelum, deprecabantur. & auxilium eis affuit. Libro primo Machabae otum, capite tertio. Electionis dirigendae. Post ascensionem Domini Discipvli statuerunt Iosephum & Mathiam, & orantes dixerunt: Tu Domine, quinosti corda omnium, ostende quem elegeris ex his duobus vnum accipere locum Apostolatus, è quo Iudas excidit. Ductis sortibus, prodijt Mathias. Actorum 1. Cùm dixisset Spiritus sanctus, Segregate mihi Barnaba̅ & Paulum ad opus, ad quod assumsi eos. Apostoli ieiunantes & orantes, eis???ue manus imponentes, dimiserunt illos. Actorum 13. & 14. Diei prorogandae. Iosva orante, Sol & Luna immoti steterunt, donec ipse vlcisceretur se de inimicis suis. Non fuit (inquit Scriptura) ante & postea tam longa dies, obediente Domino voci hominis, & pugnante pro Israël. Marulus lib. 2. cap. 2. & Sab. lib. 7. cap. 5. Victoriae. Israëlitis contra Amalechitas pugnantibus plus effecit Moses orando, quàm Iosue pugnando. Exod. 17. Pugnabant Israëlitae contra Philistaeos, dixerunt???ue Samveli: Ne cesses pronobis clamare ad Dominum, vt sàluet nos de manu Philistinorum. Clamauit is ad Dominum, & exauditus est. 1. Regum 7. Arad rex Iudaeoru̅ pugnans contra Israelitas, ducebat inde praedam. At illi voto se Domino obiurgantes, vicerunt eum, & vrbes nostium subuerterunt. Num. 21. Iosaphat rex Iudae, irruentibus aduersum se Moabitis & Ammonitis & Idumaeis, indixit ieiunium atque orauit: omnes???ue de Iuda steterunt coram Domino cum vxoribus ac liberis, in terram proni adorauerunt. Cantores praecedentes exercitum, Deo laudes personabant: cùm illi quos pertimuerant, in seipsos conuersi mutuis vulneribus concidêre. Iosaphat & Iuda diripuerunt spolia, & gratias Deo egerunt, quòd sic pro ipsis depugnasser. Cor enim contritum & humiliatum Deus non spernit. In tribulatione, inquit, inuocasti me, & liberauite. Marulus lib. 4. cap. 9. As a rex Iudaeorum, cum exigua manu obuiam procedens Zarae Aethiopum regi, cuius exercitus decies centum millium hominum armatorum, & trecentorum curruum erat, inuocauit Dominum: & repentè lymphatico quodam pauore conterriti Aethiopes terga verterunt. Persequente eos Asa, à Maresa vsque Gerara, ad internecionem caesi sunt. Ex 2. Paralipomenon, Marulus lib. 2. cap. 2. Ivdaei, Oloferne Nabucodonosoris duce contra eos ducente, precibus & ieiunijs intenti cum paruulis & pecoribus suis latera centone cingebant, capita puluere conspergebant, & Deum pro auxilio inuocabant. Quorum deuotionem Ioacimus pontifex obiens confirmabat. Exaudiuit Dominus, & per Iuditham viduam eos liberauit. Iudith. 4. Ivditha ad Olofernem profectura, dixit presbyteris: Orate, vt firmum faciat consilium meum Deus. Nihil aliud fiat pro me nisi oratio ad Dominum. Amputatura caput Oloferni, orauit cum lacrymis ad lectum. Iudith. 8. & 13. Ivdae Machabaei orationes magis quàm arma de hostibus triumpharunt. Saepè enim peracta prece solius Dei auxilio fretus ad bellum egrediens, parua manu ingentes copias vicit. Cum tribus millibus virorum penè inermium Gorgiae exercitum quinque millium peditum & mille equitum, nec minùs armis quàm viris munitum, ad Amaum fudit, fugauit???ue: & tribus millibus eorum caesis, victor est reuersus. Iterum cum x. millium manu profectus in Bethoron, Lysiam superauit: cuius copiae erant LX. millia peditum electorum, & quinque millia equitum. 1. Machab. 4. Rursum in Bethoron non plus quàm tria millia bellatorum secum habens, cum validissimo Nicanoris exercitu feliciter conflixit. Ea siquidem pugna aduersariorum castra fuêre euersa, Nicanor interfectus, reliqui fugientes à persequentibus caesi. Videns Ionathas, quòd omnes (exceptis paucis) derelinquebant eum pugnantem contra alienigenas, scidit vestime̅ta sua, & orauit: postea victoriam obtinuit. 1. Machab. 11. Osvvivs rex Northanymbrorum, facto Deo coeli voto, Pendae Merciorum regi occurrit cum exercitu non multo, & magna cum strage Pan dam peremit. Sigebertus in Chron. Jacobvs Nisibensis episcopus (Nisibis autem ab Assyrijs Antiocha Mygdoniae dicitur) cùm Sapor Persarum rex Nisibin obsideret, precibus à Deo ex turre quadam innumerabilem multitudinem crabronum & culicum impetrauit, quibus elephanti & iumenta in furorem acta, & totus exercitus hostium in turpem fugam coniectus est. Theodoretus libro 1. capite 7. & lib. 2. cap. 30. Maselcerivs Africae comes, cùm aduersus Gildonem fratrem rebellem Imperatori bellum suscepisset, suasu Theodosij Magni orationibus assiduis ad Dominum clamitans cum sacerdotibus è Capraria insula accersitus, exauditus, quinque pugnatorum millibus plusquam XXC. hostium millia fuganit, & interfecit. Fulgosus libro 1. cap. 1. ex Paulo Diacono, & Iuone in Arcadio. Constantinvs Magnus, contra Maxentium tyrannum potentiss. Romam mouens, dum patris sui Constantij deum, vt se sibi reuelaret, & felicem successum belli largiretur, inuocat repentè post meridiem, Sole iam ad vesperum inclinante, visum mirabile diuinum???ue conspexit. Vidit autem Crucis signum ex lucis splendore confectum in coelo Soli imminens, quod his verbis cingebatur: In hoc vince. atque illud idem exercitus, qui cum eo erat, plenus stuporis est conspicatus. Hanc rem Eusebius idem se ex eius narrantis & iureiurando affirmantis ore excepisse, post pacatum Imperium, prodit: & Artemius miles se vidisse, ad Iulianum Augustum scribens confirmauit. Constantinum igitur hoc viso fluctuantem, & quidnam id sibi vellet, anxiè perquirentem, superueniens nox oppressit. In quiete inde species viri humano habitu augustioris cum signo Crucis praemonstrato se obtulit, praecipientis, vt signum ei, quòd in coelo aspexerat, compar efficeret, id???ue in praelijs adhiberet: nam eius praesidio victoriam relaturum. Vbi verò illuxit, rei stupore attonitus, amicos properè aduocauit, ac sedens inter eos visum exposuit: in de ex eorum consilio sacerdotes, interpretes???ue Christianae legis adhibuit, rogans, vt quid de diurno signo quid de nocturno viso sentirent, ex fide expromerent. Cui illi constanter responderunt: Eum cuius speciem in quiete vidisset, Christum esse, Dei vnius Filium vnigenam. Sigonius libro primo Imperij occidentalis. Ruffinus mirabilem illam Theodosii victoriam contra Eugenium tyrannum & Arbogastem, precibus eius quas ad Deu̅fudit, adscribit lib. 2. cap. 34. Narrat enim compertum esse quòd post illam Imperatoris voce̅ (Tu omnipotens Deus nosti, quia in nomine Christi filij tui vltio is iustae, vt puto, praelia haec suscepi: si secus, in me vindica. Si verò cum causa probabili & in te confisus huc veni, porrige dexteram tuis, ne fortè dicant gentes: Vbi est Deus eorum) ventus ita vehemens exortus sit, vt tela hostium in cos qui iecerant retor queret. Sozomenus lib. 7. cap. 34. & Nicephorus lib. 12. cap. 39. Socrates lib. 5. cap. 25. Milites nobis, qui aderant, retulerunt, inquit D. August. lib. 5. de Ciu. Dei. extorta sibi fuisse de manibus quaecunque iaculabantur, cùm à Theodosij partib. in aduersarios vehemens ventus iret, & non solùm quaecunque in eos iaciebantur concitatissimè raperet, verùm etiam ipsorum tela in eorum corpora retorqueret. Vnde & poëta Claudianus, qua̅uis à Christi nomine alienus, in eius tamen laudibus dixit: O'nimium dilecte Deo, cui fundit ab antris Aeolus armatas hyemes: tibi militat aether, Et coniurati veniunt ad classica venti. Mortuo Honorio occidentis Imperatore, Ioannes Amanuensium Imperialium praefectus, dignitatis insolentia, missis ad Theodosium legatis, vt in Imperij consortium reciperetur petijt. Theodosivs verò Iunior, Arcadij F. coniectis in custodiam legatis, in Occidentem misit Ardeburium ducem, vt Reip. opem ferret, & Ioannis ambitionem atq; insolentiam reprimeret. Sed ille nauigatione infelici in manus tyranni venit. Quae res dolorem Theodosio attulit, qui rebus in magno positis discrimine, ad orationem confugit, & miraculosam Dei liberationem eiusmodi impetrauit, vt deductus ab angelo in pastoris specie Aspar Ardeburij captiui filius cum exercitus parte per stagnum Rauennae adiacens, in qua ciuitate Ioannes agens ducem captum tenebat, inuium planè, & à nemine vnquam transitu superatum, tyrannum vicerit, & patrem liberarit. Socrates libro 3. cap. 23. Paulus Diaconus libro 14. Heraclivs Imp. Cosrois regis Persarum armis pressus, omnes pacis conditiones aspernantis, ad diuinam opem confugit, solenni more supplicans, & supplicationibus ieiunia atque orationes addens. In hunc modum fide spe???ue armatus, cum immani hoste, duobus praelijs conflixit, ac Victoria̅ reportauit. Fulgosus lib. 1. cap. 1. Clodovevs Francorum rex, anno CCCCXCV. arma Alemanis trans Rhenum habitantibus inferens, cum lectissimo Francorum robore aduersus eos ire contendit. Qua re praerepta, Alemani egregiè instructi & ipsi circa ripas Rhenise o???iecerunt. Ita, commisso ad Tolbiacum oppidum praelio, acriter à Francis Alemanis???ue pugnatum est: ab illis, ne auitae belli gloriae, ab his, ne patriae libertatis possessionem amitterent. Cùm autem, flagrante certamine, ac multis vtrinque cadentibus, Clodoueus suam inclinare aciem cerneret, neque eius sustinendae humanam vllam rationem iniret: tum oculis in coelum sublatis, lacry mabundus: Christe potens bellorum, inquit, polliceor, me sacra tua, quae adhuc respui, cum meo populo suscepturum, ac tibi ex animo seruiturum, situo beneficio victoriam de hostibus Alemanis retulero. Qua oratione completa, repentè Alemani infesto quodam quasi fulmine tacti, Francis terga dare ceperunt, & victoriam, quam iam propè habebant in manibus, tradiderunt. mox, cùm regem suum in acie cecidisse animaduerterent, pacem ab illo quoque supplices petierunt. Sigonius libro sexto Imperij occidentalis. Scotis monachi mos fuit, exorto bello, simul cum rege exire, & orando pugnare: sicut apparet ex bello inter Edilfredum Northanymbrorum, & Ean Scotorum regem, in quo centum & viginti monachi trucidati leguntur apud Bedam libro 2. capite 2. Stephanvs Hungarorum rex, subditos suos ad Christiana̅ religionem humanitate inuitaturus, cùm non succedere rem animaduerteret, aliquantulum seueriùs in reluctantes egit. Quòd cùm faceret pleriq; principu̅, duce Cupa, in eum coniurarunt. Stephanus coacto exercitu ad Geram amnem cum illis conflixit dubio marte. Indeconuersus ad preces, vix facto orandi sine Vencellinus Cupae caput abscidit. Quo consternati reliqui milites, palantes aufugerunt. Bonfinius. lib. 1. Decad. 2. Inter Christianos populos Helvetii hunc morem à maioribus traditum constantissimè retinent, vt ante conflictum proni coelestem pacem ter experant. Atq; vtinam quàm in hac parte religiosi sunt, tam quoq; in bellis suscipiendis maiorum suorum vestigia sequerentur. Ignominiae depellendae. Sara Raguelis Israëlitae filia vnica, Ecbatanis habitantis, daemonum regi Asmodaeo obnoxia fuit, ita vt septem viris locata fuerit, quos prima nocte nuptiaru̅ Asmodaeus interfecit. Itaq; puellam non Saram, id est, reginam, sed Zaram, hoc est, aduer sariam dici debere, gentiles eius irridendo asserebant. Ancilla quin etiam Sarae calamitatem hanc exprobrabat, veneficam ea̅ appellans. At Sara triduo ieiunans & orans in patris sui cubiculo, vt vel hoc malo liberaretur, vel mortem obiret, exaudita est. Et Raphaëlis angeli ductu, Tobias iunior Niniuita Saram vxorem duxit. Tobiae 3. & seq. Tobias caecus, senex & pauper, Niniue habitans, cùm ab amicis, atq; etiam ab vxore irrideretur & obiurgaretur, ad Dominu̅ clamauit, & exauditus est, ita vt Raphaëlis angeli ministerio visum receperit, & filio vxorem cum dote ex Media acquisiuerit. Tobiae 2. & 3. Gratiae conciliandae. Nehemias Xerxis regis pincerna apud regem pro Iudaeis interceslurus, vt illis in Iudaeam redire liceret, & Hierosolymae muros dirutos restaurare: Deum supplex orauit, vt sibi gratiam regis conciliaret, ad hoc impetrandum. 2. Esdrae 1. Discordiae sedandae. Crotildis regina Francorum, de praelio Childeberti ac Theodeberti co̅tra Clotharium audiens, in aede Martini preces fudit, ne mutuis caedibus filij interirent. Gregorius Turonensis lib. 3. Historiarum, cap. 26. Obsidionis Tollendae, Svstinendae. Ezechias fide & religione probatus, sed ob plebis & Achazi patris impietatem Hierosolymis obsessus, conscidisse vestimenta dicitur, sacro???; se operuisse, ad templum venisse ad Esaiam, vt pro ipsis oraret misisse: continuò ab eodem propheta meruit audire, ne timeret. Denique Dei ira in hostem conuersa, nocte vna cecidêre CLXXXV millia Assyriorum, angelo caedente, & à pernicie liberante poenitentem. Prophetauerat autem Esaias dicens: Cadet Assur in gladio non viri, & gladius non hominis vorabit cum, & fugiet non à facie gladij. Lvpvs Trecassinus episcopus, Atila ciuitatem obsidente, Deum precatus, portas aperiri, hostem admitti iussit. Ingressi, omnia extemplò euersuri putabantur. Rectà pertransierunt, ac veluti per solitudinem iter facientes, nihil prorsus hostiliter egêre: nunquam armata manus minùs nocuit suis, quàm tunc isti alienis. Quid multa? Lupus lupis omnibus rapaciorem tyrannum, non bellando, sed Deo supplicando à se repulit procul, & spe praedae frustratus est. Marulus libro 2. capite 4. Constantinopolitani triennium obsessi à Saracenis, solis precibus à Deo impetrarunt, vt hostes in fugam ex insperato sese conijcerent, & in mari à tempestate obruti perirent. Iuo in Chronico, sub Leone: Blondus Dec. 1. lib. 10. Beda de Ratione temporum. Parisiorum vrbs D. Genovephae virginis precibus contra Atilam Hunnorum regem in columis mansit. Bonfinius lib. 5. Decadis primae. Atila, Hunnorum rex, obuia quae???; subuertens, Aurelianum ad Ligerim situm accessit, eam???; vrbem se dedere recusantem, ac victoriam suam inhibentem, omni mole oppugnare, ac variarum machinarum pulsu verberare instituit. Ea re territi ciues, cùm quidnam consilij caperent, in incerto haberent, Anianvm episcopum suum consuluerunt. Ille monuit, vt spem in Deo defigerent, atque opem eius suppliciter implorarent. Quod cùm illi humi prostrati fecissent, tum ad eos conuersus dixit: Prospicite de muris, num sublidium Dei adueniat. putabat enim, Aetium aduentare. Prospicientes autem neminem viderunt. At ille: Orate iterum cum fide: vos enim Dominus hodie liberabit. Et, cùm fecissent: Prospicite iterum, inquit. Nemine autem apparante, dixit illis: Si cum fide orabitis, Dominus vobis sine dubio ade rit. Illi verò cùm fletu magno misericordiam inuocare Dei ceperunt. Inde ex sancti episcopi praecepto deintegro prospicientes, nebulam, quasi de terra surgentem, viderunt. Quod renunciantibus sacerdos dixit: Atqui hoc Domini auxilium est. Hunnis proinde oppidum inuadentibus, tanta vis aquae de coelo cecidit, vt coacti sint in castra reuerti. Sequenti die, trementibus ac fatiscentibus assiduis iam ictibus arietum muris, ecce Aetius Valentiniani III. dux, & Theodericus Gothorum rex, ac Thorismundus filius eius, cum suis quisq; exercitibus prodierunt, commisso???; certamine Atilam ab vrbe propulerunt. Haec ita acta Turonensis Gregorius refert, lib. 2. cap. 7. Sidonius verò Atilam vrbem etiam irrupisse, verum, Aetio superueniente, non diripuisse prodit. Sigonius lib. 13. Imp. occid. Vrbis expvgnandae. Robertvs rex Franciae, festa in monasterijs agere solebat: & non modò vnà cantare, sed etiam serica cappa indutus, chorum regere. Itaq; quum in cepisset alta voce, Agnus Dei, moenia cuiusdam castri, quod ipsius obsidebant milites, ceciderunt. Idem auctor perhibetur hymni, Sancti spiritus adsit nobis gratia. Martinus Polonus. Libertatis conseqvendae. Manasses Iudaeorum rex Babylonem captiuus ductus, in carceribus Deum, quem offenderat, ardentissimis precibus inuocauit, & ab eo exauditus est, ita vt in regnum suum fuerit restitutus, & in posterum sanctè vixerit. 2. Paralip. 33. Joachim rex Israël, cùm suos, eò quòd se idolorum cultura polluerant, in ditionem Syriorum redactos vidisser, ad Dominum conuersus, pro ipsis deprecatus est, & à seruitutis iugo ereptos recepit. Albinvs Andegauensis episcopus, quosdam tenebricosi carceris tristi squallore obsitos cernens, cùm praesidem, vt dimitterentur, exorare nullo modo potuisset, Deum pro illis precatus est: fatiscente???ue carceris muro, omnes euaserunt, Deo Dei???; seruo gratias agentes, cuius precibus homo restitit, & lapides paruerunt. Marul. lib. 2. cap. 4. Magnibonvs eiusdem Ioci episcopus, & ipse similiter ijs qui in ergastulis & vinculis detinebantur, liberationem à magistratu frustrà contendit: à Deo autem facilè impetrauit. Nam dum ipse ante aram suppliciter prouolutus deprecatur, claustra laxantur, compedes ferrei franguntur: & qui vincti erant, liberi euadunt. Itaque quos durus magis quam iustus iudex perdere cogitabar, misericordis hominis oratio seruauit. Marul. lib. 2. cap. 4. Ad Radegvndis, Clotharij Gallorum regis vxoris, sed magis Christi ancillae, orationem, ferreae pedicae eorum, qui in vinculis publicis erant, contritae sunt, illi absoluti. Sic & nos orare oportet, vt peccatorum nostrorum nexibus liberemur, & liberati Deo gratias agamus, dicentes: Diripuisti Domine vincula nostra, tibi sacrificabimus hostiam laudis. Marulus libro 2. capite 2. Bellvarvm domandarvm, Abigendarvm. Etiam nostris temporibus vidimus, inquit D. Hieronymus in Ioëlem cap. 2. agmina locustarum terram texisse Iudaeam: quae postea misericordia Domini inter vestibulum & altare, hoc est, inter Crucis & Resurrectionis locum, Sacerdotibvs & Popvlis Dominum deprecantibus, atq; dicentibus: Parcepopulo tuo, vento surgente in mare primum & nouissimum praecipitatae sunt. Dum???ue litora vtriusque maris aceruis mortuarum, quas aquae euomuerant, implerentur, putredo earum & foetor intantum noxius fuit, vt aërem quoque corrumperer, & pestilentia tam iumentorum quàm hominum gigneretur. Ammonis Aegyptij abbatis oratio immanem atq; terribilem draconem, & qui iumenta homines???ue enecaret, per medium crepare compulit: puerum???ue pestifero illius afflatu interemtum suscitauit. Marul. lib. 2. cap. 2. Rophilvs Popiliensis, & Mercvrialis Liuensis, ambo episcopi, draconem aequè pecori atque hominibus infestum, stolis suis non repugnantem, sed quasi mansuefactum ligauerunt: ac post se trahentes, in puteum altitudinis immensae, nunquam inde exiturum deiecêre. Literae ibidem in lapide incisae factum hoc indicant, & adhuc extantes legentibus fidem faciunt. Marul. lib. 2. cap. 2. Severinvs abbas in Pannoniae finibus, quoniam Cuculli castelli agrum locustarum agmina deuastabant, iussit omnes loci incolas vnà secum ad ecclesiam pergere: dum???; ibi simul orarent, omnis illa locustarum tempestas inde sublata fugam fecit. Ac ne casu aliquo discessisse viderentur, pars earum non minima in cuiusdam agro resedit, qui cum alijs ad orandum non venerat. Tantum???; homini illi obfuit non orasse, quantum caeteros orasse iuuit. Marul. lib. 2. cap. 2. Leo IV. pontifex Romanus, sub Ludouico II. basiliscum perniciosum, qui halitu multos mortales necauerat, è fornice S. Luciae in Orphea fusis antè ad Deum precibus expulit. Volater. lib. 22. Anthrop. Mota sistendi. Fantinvs Syracusanus, cùm Messanae à Stradicone praefecto ad martyrium quaereretur, angeli???ue monitu solus nauiculam ascendens fugeret: iam propè erat vt ab insequentibus caperetur, quando Deum precatus myoparonem illo rum stare fecit, ita vt neque velo, neque remis vltrà impelli posset. Sic???; aduersarijs post se relictis, Dei quem inuocauit ope periculum euadens, Regium vsq; delatus est. Marulus libro secundo, capite secundo. Immota movendi. In Barbara virgine vt constans sanctae Trinitatis confessio, ita effi cax fuit pro necessitare deprecatio. Dum enim infidelem & iratum fugeret patrem & fugam praerupti montis crepido inhiberet, orauit Dominum: acprotinus illo in quo haeserat saxo, in aduersam paris altitudinis partem se inclinante euasit: neq; tamen tanto miraculo inclinatus est impius pater, vt vel sic elapsam quaerere cessaret. Proh nefas. Pater persequitur, saxa miserantur, & ad inuocationem Christi montes mollescunt, hominis infidelitas obduratur. Marulus libro secundo, capite 2. Sylvanvs Troadis praesul, Maximiani tyranni tempore, cum nauis, quam in Troadem nauigaturus ascendebat, diu immobilis in litore permansisset, nec vlla mortalium vi sedibus dimoueri posset, eius precibus soluta processit: vt est in historia Tripartita. Severinvs in Pannoniae finibus abbas, cùm Fabianum oppidum (Vienna hodie) Danubio adiacens, fame laboraret, eò quòd concreto frigoribus fluuio frumentariae naues iter agere nequibant, oratione glaciem soluit: & vectoribus nauigationem aperiens, periclitanti oppido subuenit. Marulus lib. 2. cap. 2. Christianis, qui in Perside circa Tauris erant, Ismaëlita Calipha Christianae doctrinae falsitatem obijciebat, quòd Christus dixisset, fore, vt si quis fidem haberet, montes suo moueret loco, Itaq; cogebat illos, vt vel fide & oratione dogma hoc verum esse ostenderent, vel Mahumetis perfidiam reciperent, vel omnes simul perirent. Illi ad preces conuersi, diuinum implorabant auxilium. Inde quidam fide & spe plenus, confortatis caeteris dixit: Turo Zel Men Hosso Bsemo dIesua Msicho Moram: hoc est, Abi mons hinc in nomine Iesu Christi Domini nostri. Et statim ita motus est mons, vt permulti Ismaëlitae tunc facti fint Christiani. Gul. Postellus in compendio Cosmographiae: & M. Paulus Venetus lib. 1. cap. 18 de regibus Orient. In Hyrcaniae vrbe Samarcanda Christiani (qui opera regis Armeniae Haytoni fuerant ad fidem conuersi) volebant templum augustissimum D. Ioanni Baptistae extruere, cuius fornix vnica columna in medio posita sustentaretur. Coacti ergo sunt Ismaëlitae (quia tunc inferiores erant Christianis columnam, quam ad manus habebant, Christianis concedere. Paulò pòst cùm res Christian oru̅ attritae essent, Ismaëlitae à Christianis columnam suam repetiuerunt, spe destruendi & euertendi templi. Christiani ergo ad preces conuersi sunt. Necmora: fornix in sublime eleuata, columnam secum plusquam pedali altitudine à sua basi traxit: atq; suspensam retinuit, vt hoc miraculo plurimi ad fidem Christi conuerterentur. Gul. Postellus in Compendio Cosmographiae, ex M. Pauli Veneti lib. 1. cap. 39. de regibus Orient. Qvi petant, pvta Ecclesia, Coetvs piorum. Ecclesiae Hierosolymitanae preces à Domino exauditae pro Petro, qui ab Herode in vincula coniectus, post Pascha supplicio afficiendus erat. Actorum 12. Prophetae, Apostoli, Sacerdotes. Plagae Aegypti, Mose intercedente, cessabant: multiplicabantur autem & ingrauescebant, quoties Pharao ad cordis sui duritiam peruersitatem???ue redibat, vt & oratione auerti mala intelligas, & obstinatione augeri. Idem dum populus Israëliticus Iosua duce contra Amalechitas decertaret, stans in vertice collis orabat. Cum???ue manus in coelum tolleret, vincebant Israëlitae: cùm remitteret, superabantur. Perseuerandum enim est, vt vincas. Ipse deinde non lassatis manibus vsq; ad occubitum Solis orans, suorum gladijs terga praebuit hostium. Ad haec Deiiram, quoties ille populi flagitijs ac scelere prouocatus excandescebat, deprecando placauit. Ob adorationem vituli videbatur velle Dominus populum delere. Sed Moses oratione obtinuit veniam: Aut, inquit, dimitte eis hanc noxam, aut dele me de libro vitae. Exodi 32. Mariam sororem lepra perfusam mundauit. Numerorum 11. Pestilentiam in diffidentes grassaturam inhibuit. In seditionem versos omnes pariter cum Datame & Abirone repentinus terrae hiatus absorbuisset, nisi ipse reliquae multitudini veniam orando impetrasset. Exodi 17. Rursus cùm in illum & Aaronem turbae insurgentes incendio diuinitùs excitato disperirent, eius monitu Aaron obtulit thymiama, processit in medium: & cùm orasset, flamma substitit, internecio cessauit. Marulus libro secundo, capite secundo ex Numerorum 11. Cùm in deserto in Deum murmurantes, passim serpentio̅ ictibus sternerentur, supplicante pro eis Mose, Deus placatus, aeneum serpentem in ligno suspendi praecepit: quem percussi dum aspicerent, sanabantur. Numerorum 31. Percussum quippe erat humanum genus antiqui serpentis mortifera seductione: sed Deo miserante Christum in ligno pendentem vidit, & remedium accepis salutis. Marulus lib. 2. cap. 2. & Sabellicus lib. 2. cap. 5. Adorationem Heliae prophetae annostres & menses sex non pluerat super terram, donec rursus orauit, & coelum dedit pluuiam, & terra fructum suum. Sareptanae viduae, quae illum famis tempore hospitio susceperat, hydria farinae non desecit, nec lecythus olei fuit imminutus: & quae fame moritura erat, hospitis beneficio vixit. Insuper filium suum defunctum, ipsius precatione vitae restitutum accepit. Eodem propheta inuocante, ignis de coelo lapsus quinquaginta & quinquaginta viros, alios post alios, ab Ochozia rege ad ipsum comprehendendum missos consumsit. Inuocauit autem ille non vtse vindicaret, sed vt Dei veri immensam expauescendam???; potentiam contra praeuaricatores, qui eo relicto Beelzebub deum Acharon adorabant, ostenderet. Post haec lordanem transiturus, comitante Helisaeo, pallio percussit flumen: & diuisis aquis, per siccum aluei tramitem ambo ad ripam vlteriorem peruenêre. Eodem???ue rursum pallio Helisaeus, cùm solus reuerteretur, eandem expertus est virtutem. Quòd si tanta vis in prophetae pallio erat, quantò maior in oratione eius? Qua etiam rimatus est secreta coeli & praeuidit futura, & viuens atq; sentiens è mortalium consortio ad paradisi loca transferri meruit. Ex 3. Regum 17. Marul. lib. 2. c. 2. & Sab. lib. 2. cap. 5. Helisaevs propheta, apud Hierichuntem aquas potantibus noxias, cùm orasset, salubres fecit, terrae sterilitatem foecunditate mutauit. Ascendens in Bethel, pueris sibi illudentibus malè imprecatus est: non vt suam, sed Dei iniuriam vlcisceretur: qui statim ab vrsis laniati, poenas dederunt. In Samaria mulieris viduae in opiam miseratus, modico oleo non modica vasa impleuit, ita vt illa, eo vendito, & à creditore se redimeret, & victum qui satis esset, fibi filijs???ue pararet. In ciuitate Suna mulieri hospitae infoecundae ac sterili, vt viro suo filium pareret, à Domino impetrauit. Et eundem puerum postea exanimum ad vitam reuocauit. Reuersus in Galgala, pulmentum amarissimum in dulce conuertit. Panibus vlginti hordeaceis viros centum satiauit, & superfuit. Naaman Syrum à lepra curauit. Securis ferrum in Iordanem delapsum, enatare fecit. Obsessus in Dothaim, aduersarijs subita caecitate percussis, liberatus est. Super ossa eius defuncti proiectum cadauer statim reuixit: vt vel hinc facilè disci possit, quantae ille virtutis fuerit viuens, qui mortuus alteri mortuo vitam dedit. Marulus libro secundo, capite secundo, & Sabellicus libro. 2. capite 5. Cùm Onias pontifex, cum sacerdotibus, viduis & pupillis ad Dominum clamaret, Heliodoro quaestore regio pucuniam in templo depositam auferre conato, spectro obiecto Heliodorus ferè exanimatus fuit. Idem tamen precibus pontisicis vitae restitutus peccatum suum agnouit. 2. Machabaeorum 3. Idem precibus suis pluuiam à Deo impetrauit. Vide Tit. Poena crudelitatis erga sacros homines. Recedens Pavlvs ex Achaia post paucos sermones & pia verba, positis genibus, cum omnibus illis orauit. Act. 20. Cùm orasset in templo Paulus, in extasim raptus, audiuit Iesum dicentem: Festina, & exivelociter Hierosolymis. Act. 22. Idem orabat pro alijs: Memoriam vestri facio semper, inquit, in orationibus meis, si quando prosperum iter habeam, in voluntate Dei veniendi ad vos. Rom. 1. Et ad Titum: Sine intermissione habeo tui memoriam in orationibus meis nocte ac die, desiderans te videre. Item pro Thessalonicensibus: Oramus semper pro vobis, vt vos dignos habeat ista vocatione Dominus Deus noster. 2. Thess. 1. Et pro Philippensibus: Hoc oro, vt charitas vestra magis ac magis abundet. Philip. 1. Non cessamus pro vobis orantes & postulantes, vt impleamini agnitione voluntatis Dei. Coloss. 1. Reges, Principes. Ezechia rege Iuda deprecante, cùm in extremo rerum periculo esset constitutus, nocte vna angelus Domini percussit in castris Sennacheribi CLXXXV. millia Assyriorum. Sic???; eum, quem arma nequiuerant, oratio seruauit. Idem aduersa valetudine grauiter affectus, cùm Esaia prophetante se iamiam decessurum audisset, facie ad parietem versa, multis cum lacrymis Deum rogando, & vitae longius spacium & corporis impetrauit sanitatem. Nónne magnum hoc & admirabile, vt poenitentis oratio mutet Dei sententiam: & quem Deus ipse [3053] morti iam ad dixerat, eum rursus ne aegrotare quidem permittat? Marulus libro secundo, capite secundo ex 4. Regum deciminoni & vigefimi cap. Theodosivs Iunior omnibus Dei opt. max auxilium implorabat, siue bella imminerent, siue aëris tempestas desaeuiret. Vnde Leo Pontifex summus eum semper religiosissimum & pijssimum Augustum appellat suis epistolis, quas plures ad eu̅ scripsit. Cuspinianus. Cùm tota Ecclesia supplicationem fecit pro serenitate, & ipse medius hymnis canendis praeiuit, priuati habitu. Cùm diuturno terraemotu vniuersa Constantinopolis concutererur, Theodosius & episcopus Proclus cum ciuibus extra vrbem periculi vitandi gratia egressi, ardentes ad Deum pro liberatone preces fuderunt. Nicephorus lib. 14. capite 3. & 46. Carolvs V. Imp. nouas preces in singulas expeditiones concipiebat, sua???ue manu conscribebat, septem ferè Psalmorum longitudine productas: & has à suis confessoribus approbatas, quotidie in agmine & acie existens legebat. Diuertebat nonnunquam (cùm in oratione incalesceret) per speciem lotij reddendi, aut alui exonerandi, ab agmine, vt prolixiùs feruentius???; oraret. Illa autem preces Adriano Syluano custodiendas dabat: mandabat???; (si quis durior ei casus accideret) vt eas discerperet. Idcirco de eo quidam dicere solebant: Carolus saepiùs cum Deo quàm cum hominibus loquitur. Gulielmus Zenoccarus lib. 5. de vita Caroli. Dvces, Milites. Cornelivs centurio, vir religiosus, & timens Deum cum omni domo sua, faciens eleemosynas multas, & deprecans Dominum semper: propterea audiuit ab angelo: Orationes tuae & eleemosynae ascenderunt in memoriam in conspectu Dei. Actorum 10. Narses eunuchus, Iustiniani dux, in pauperes munificus, in reparandis templis liberalis, sobrietatis studiosus fuit, deniq; precibus ad Deum multò magis quàm armis victoriam obtinuit. Paulus Diaconus lib. 2. de gestis Longobardorum, cap. 3. Conivges. Elizabetha Lantgrauij Thuringiae principis vxor, impetrata à viro noctis continentia, ad orationem secedebat, super pauimentum distento tapetulo cubitans, ne molliùs iacenti altior somnus horas interciperet orandi. Vir quoq; sanctitudine illius delectatus, ad ea quae Dei sunt, magis magis???ue inflammabatur. Inde & quod petebat faciliùs concedere, & ipsemet impensiùs orare. Diceres eos identidem recordari illud ab Apostolo praeceptum: Nolite fraudare inuicem, nisi fortè ex co̅sensu ad tempus, vt vacetis orationi. Ita ambo eiusmodi curae pariter incumbentes, spiritui magis quàm carni seruiebant. Sed illa deinde viduitate facta liberior, tantò soli Deo intenta orauit ardentiùs, quantò à rebus familiaribus, iam aliena vixit expeditus. Marulus lib. 2. cap. 1. Forma, Modvs petendi. Hvc Praeparatio. Salvator noster sicuti nos orare docuit, ita etiam ante oratione̅ vt piè nos praeparemus iubet, fidem, spem, charitatem exigens à nobis. Fidem ibi: Omnia quaecunq; petieritis in oratione credentes, accipietis. Spem ibi: Nolite timere pusillus grex, quia complacuit Patri vestro dare vobis regnum. Charitatem ibi: Cùm stabitis ad orandum, dimittite, si quid habetis aduersus aliquem. Marulus libro secundo, cap. 1. & Sabellicus lib. 2. capite 4. Petrvs & Ioannes ascendeba̅t in templum ad horam orationis nonam, & languido ante vestibulum mendicanti pro eleemosyna sanitatem dederunt. Itaque documento nobis sunt, ne soli orationi vacantes, misericordiae in egenos obliuiscamur. Scriptum est: Non apparebis ante conspectum Domini vacuus. Marul. lib. 2. cap. 1. Oraturos Christianos eleemosynas primùm erogare praecipit Chrysostomus, monens, vt vnusquisque in suis aedibus, eo???ue in loco vbi oraturus recedere soleat, arculam collocet pauperibus, in eam???ue semper, priusquam ad orationem accedat, eleemosynam inferat, & sic demùm preces suas faciat Homilia 43. in 16. caput epistolae ad Corinthios prioris. Item homilia sexta in secundum caput ad Timotheum, epistola priore, inquit: Infructuosam esse orationem absque eleemosyna, & prolixè disputat, non esse absq; eleemosyna orationibus vacandum. Ex homilia eadem manifestum, consuetudinis fuisse, vt loti orarent. Vnde inquit: Cum sordidis manibus orare non audeas. Et paulò pòst: Manus ipsas non sinis impleri immundicia, sed eas primùm abluens, ita demùm offers. Item: Sunt qui cùm per diem innumera admiserint scelera, vespere lauant, nimium???ue fidenter ac temerè ingrediuntur ecclesiam, manus???ue ad orationem extendunt, qua sordes animi aquarum diluerint lauacro. Ieiunijs preces accendi videntur etiam physicè: quoniam calor alimento humido destitutus, acrior & feruentior red ditur. Mentis devotio. In orando fidem, patientia̅, humilitatem necessaria esse Chananeae mulieris monstrauit euentus. À Domino sanari posse filiam credidit, & despecta supplicare non destitit: & canibus comparata non inodò non contradixit, sed etiam ad catellorum vtilitatem se submisit. Quamobrem audire meruit: O' millier, magna est fides tua, fiat tibi sicut vis. Sic & tu, quamuis multùm aliquid diu???ue petitum nondum acceperis, petere tamen adhuc ne cesses. Ideo dare differt Dominus, vt perseueranter instanti cumulatiùs tribuat. Marulus libro 2. capite 1. Oris petitio. Orandi formvla vel Simplex. Homo vniuersitatis vinculum, infima summis connectens. Inseruiunt huic Creaturae reliquae, vt ipse Creatori. Caeterùm quia per se nequit suo fini satisfacere, id circo Creatoris implorat opem. Christvs ergo Patris sapientia orandi formulam vt breuissimam, sic omnibus numeris absolutissimain nobis proposuit, veluti ideam eorum quae religiosè à Deo sint petenda. Cuius methodus vti constet, diuidenda est Precatio Dominica in Prooemium, Narrationem seu Petitionem, & Epilogum. Pro oemium, tale est: Pater noster qui es in caoelis. Hoc Deum Opt. Max. nobis veluti conciliare studemus, humiliando nos sub iusto & misericorde. Et quidem respectu nostri, Misericordiam eius praefamur, Patrem vocando, qui nos per Christum filium vnigenitum in filios adoptarit. Respestu verò Suijpsius, Gloriam eius commendamus: Qui in coelis sit, tantò excellentior omnibus creaturis, quo inter creata omnia coelum eminentius. Narratio, septenario numero perfectissimo constat. Hic ex Fine hominis eruendus est, diuersimodè considerato: quae quidem considerationis diuersitas saepè facit, vt vnum idem???ue bonum ad diuersas petitionum species accommodari queat. Finis hominis alius est primarius, alius secundarius. Primarius finis est, Dei gloria, vti declaretur, conseruetur, propagetur. Et in hac petenda Fides nostra potissimùm elucescit, tribuens Deo quae oportet. Gloria Dei alia Passiua, alia Actiua. Illa ex ijs quae Homines Creatori suo debent, emergit (debent autem vt Potenti Timorem, vt Sapienti Honorem, vt Bono Amorem. Nullum horum per nos possumus: propterea petere iubemur: Sanctificetvr nomen tuum) Haec aurem, ex ijs quae Creator Hominibus bona maláve, animi, corporis aut fortunae, in praesenti vel futura vita tribuit, dependet. In horum distributione respectu Hominum petendum est, vt ea omnia hominibus prosint: proderunt autem, si Deo hominem coniunxerint. Hinc secunda petitio: Adveniat regnum tuum. Spiritum tuum communicaudo, regni tui participes fac homines in hac vita aenigmaticè, in altera perfecté. Respectu verò Dei, petendum est, vt quando solus Deus Potens, Sapiens, Bonus est, Volvntas eius iustitiae & misericordiae effectibus conspicua fiat: siue in bonum, siue in malum cedant hominibus. Porrò Secundaruis finis est, Hominis Felicitas caduca, Beatitudo aeterna. Et in hac petenda Spes nostra quo ad nos, & Charitas quo ad proximum elucescit: inter se coniunctae virtutes, quia proximum tanquam nos ipsos diligere debemus. Beatitudo autem humana consistit tum in Bonorum acquisitione, conseruatione, animi, corporis, fortunae, caducorum, aeternorum (cui inseruit. Quarta petitio: Panem nostrum quotidianum da nobis hodie) tum in Malorum depulsione, non vnius generis, cùm alia sint veluti [Greek words], alia [Greek words]. Prioris generis sunt Peccata, quae sola verè mala dici possunt, quia hominem à suo statu penitùs deijciunt, & characterem vitae diuinum abolent. Huc respicit Quinta petito: Et remitte nobis debita nostra, sicut & nos remittimus debitoribus nostris. quae sola inter omnes conditionata est, vt Spei iungatur in diuiduo nexu Charitas: vt quod à Deo praeter meritum speramus, id proximo nostro Dei iussu ex charitate tribuamus. Posterioris generis sunt, superiorum malorum veluti effectrices causae, partim spirituales hostes, Daemones: partim corporei, intra nos, Caro nostra, extra nos, Mundus cum suis illecebris. Harum peccandi occasionum petimus tum in Vita alleuiationem, vt ne hîc circumuenti opprimamur, & ex alieno malo proprium faciamus peccatum (vnde Sexta petitio: Et ne nos inducas in tentationem. à Tentatore intentatam, siue mediatè per Carnem & Mundum, siue immediatè) tum in morte depulfionem omnigenam, vt malorum caducorum extremum Mors, occasio fiat Summi boni, Vitae scilicet siue Beatitudinis aeternae. Septima petitio: Sed libera nos à malo. Epilogus breuissimus, sed efficacissimus, Vnico verbo Fiat, creata sunt omnia à Deo: vinca [3054] voce, Amen, vota omnia veluti obfignantur, indubitatae spei argumento, quòd haec per Christi meritum euentura sint omnia. Reliquae voces: Qvia tuum est regnum, & potentia, & gloria in secula, etfi piè, fortassis tamen parùm methodicè à religiosis hominibus Christi primae institutioni, quàm retinere praestat, appositae fuerunt, & sine piaculo omitti possunt. Lib. primo de Ciuitate Dei S. Augustinus: Pavlinvs, inquit, Nolanus episcopus, quando Nolam Alaricus vastauit, cùm ab Gothis teneretur, sic in corde suo, vt ab eo postea cognouimus, precabatur: Domine non excrucior propter aurum & argentum. vbi enim sint omnia mea, tu scis. Cùm horrendo terraemotu Constantin opolis quateretur, & ciues cum Imper. Theodosio iuniore supplicationes extra vrbem obirent: inquiunt hymnum, quem Trisagium appellant, diuinitùs esse reuelatum. Cùm enim [Greek words]. anxiè vociferarentur, ecce puer quidam in ae̅rem sublatus est: is rursum delapsus, dixit, quòd Letanijs sit hoc inserendum: Sanctus Deus, sanctus fortis, sanctus immortalis, miserere nostri. quia angeli coram Deo hoc hymno vtantur. Itaque Theodosius toti orbi terrarum praecepit, ne has voces Ecclesiae praeterirent. Paulus Diaconus libro 14. & Nicephorus libro decimoquarto, cap. 46. Votiua. Huc Vota, quatenus vourndo & pollicendo quid, Dei se benignitatem prossocare student, fol. 3044. Sacrificia svpplicvm. Cùm Samvel offerret Domino holocaustum pro populo, Philistaei inierunt praelium contra Israëlitas. Intonuit autem Dominus fragore magno super Philistaeos, & exterruit eos, caesi???, sunt ab Israëlitis. 1. Reg. 7. David Iudaeorum rex, aram Domino in area Araunae Iebusaei extruens,. pestilentiam sedauit, ob censum populum diuinitùs inflictam. 2. Regum cap. vlt. Idem qui Goliathum Philistaeum singulari certamine superauit, & finitimas gentes Iudaeis infestas domuit, nunquam bella suscepit, nisi sacrificia Deo maximo exhibuisset: parta autem Victoria hymnos statim cecinit, eidem gratias agens: vt ostenderrt, Dei benignitate & gratia, non suis meritis, tantam felicitatem se consecutum fuisse. Platina libro primo de Optimo ciue. Henrici II. Imp. exercitus antequam iniret praelium, eucharistia se munire solebat. Bonfinius lib. 1. Dec. 2. Normanni inituri praelium cum Anglis & Danis, nocte peccata confessi, manè Dominico corpore communicarunt. Malmesburiensis lib. 3. cap. 15. Gestvs, Habitvs, Lacrymar precantivm. Mos est, vt in orando ac salutando Deo, quis in orientem solem conuertatur. Vtrunque apud Priscos seruabatur. Quod proprium est veri oratoris ex mystica religione, quoniam Christus sol est iustitiae, vt Hieron. in Ezechielem testatur. Ea de causa templa Christianorum ita aedificata sunt, vt eorum princeps altare in Orientem vergat, in quo sacerdos rem diuinam faciendo semper ipsum Orientem aspiciat, vnde precationes nostrae iugiter velut instar Solis, oriantur. Polyd. lib. 5. cap. 9. de Rerum inuent. Sub Seuero Imp. Christiani accusabantur tum de alijs criminibus, tum etiam quòd solem adorarent. Crimen ex eo natum ostendit Tertullianus, quòd preces dicturi, Orientem spectarent. Orasse Christianos stantes, & versa facie ad Orientem, Augustinus auctor est lib. 2. de sermone Domini in monte. Fle xis genibus in terram procumbentes, id???; pro more, se & alios orasse apud quendam decumbe̅tem, idem commemorat libro de Ciuitate Dei 22. cap. 8. Ex epistola eiusdem 119. ad Ianuarium, animaduerti potest, in nonnullis Ecclesijs moris fuisse, vt per Quinquagesimae dies, & omnibus Dominici stantes orarent. Eleuatis manibus preces fecisse, testatur homilia 2. de cruce Domini, Maximus Taurinensis episcopus inquiens: Eleuatis manibus orare praecipimur, vt ipso quoq; membrorum gestu passionem Domini fateamur. Et Saluianus: Cur ad coelum manus quotidie tendimus? Eucherius: Non est (inquit) praescriptum, quomodo corpus constituatur ad orandum, dum animus Deo praesens peragat intentionem suam. Nam & stantes oramus, sicut scriptum est: Publicanus autem de longè stabat. Apud Marcum cap. 11. legimus: Et quum steteritis orantes. Itaq; videtur precantium moris fuisse, vt stando orarent: quia qui stat, diligentiùs animum intendit in rem, quam agit. Polydorus lib. 5. cap. 9. de Rerum inuent. Orabant etiam flexis genibus, sicut in Actis Apostolorum legimus. Et sedentes: vt, Ecce Dauid & Helias. Nisi autem & iacentes oraremus, non scriptum esset in Psalmo: Lauabo per singulas noctes lectum meum. Anna Helcanae vxor orauit Dominum flens largiter, & votum vouit. Loquebatur autem in corde suo, & vox penitùs non audiebatur. 1. Regum 1. Salomon rex, aedificato templo stetit ante altare Domini, in conspectu ecclesiae Israëlitarum, expandens manus suas in coelum, vtrunq; genu in terramfixit, & orauit. 3. Reg. 8. Conuertit Ezechias Iudaeorum rex faciem suam ad orandum ad parietem, vt attentiùs orare posset, & orauit Dominu̅. Fleuit fletu magno, & exauditus est. 4. Reg. 20. Appropinquante exercitu Timothei, Ivdas Machabaeus, & qui cum illo erant, deprecabantur Dominum, caput terra aspergentes, lumbos???; cilicijs praecincti, ad altaris crepidinem prouoluti, vt eis esset propitius, & inimicis eorum inimicus. 2. Machabaeorum 10. Ivditha magnum illud facinus pro salute populi sui contra Olofernem aggressura, in conclaui suo, puluere conspersa caput, centone amicta, qua hora Hierosolymis in Domini templo vespere suffitus fiebat, in faciem prolapsa, Domini auxilium implorauit. Iudithae 9. Daniel propheta exul in Media, aperta conclauis sui fenestra Hierosolymam versus, ter quotidie flexis genibus Deum collaudabat, ac orans celebrabat. Danielis 6. Mardochaevs Susa abductus, cùm Amanis odio factum esset, vt rex Assuerus edicto iuberet interfici Iudaeos omnes, qui in toto Persarum regno erant, vestimenta scidit, saccum induit, aspersit cinere caput, cum clamore & eiulatu incessit. Illi etia̅ qui per prouincias erant Ivdaei ieiunauerunt, cilicio???; & cinere pro strato vsu sunt: & Deo propitio, caedes quae in ipsos grassatura erat, versa est in auctorem Amanum. Marulus lib. 4. cap. 9. Tobias cum lacrymis orasse perhibetur, & cùm casu quoda̅ oculos amisisset, ab angelo Raphaële decoelo in terras misso, meruit curari: adeò inter orandum illi fleuisse profuit. Christvs quo corporis gestu, quáve humilitate orandum esset, suo saepè exemplo monstrauit: nunc procidens in faciem, nunc positis genibus, nunc eleuatis in coelum oculis, Marulus lib. 2. cap. 1. Arrogantiam in orando fugiendam, humilitatem???; sequenda̅, Pharisaeus & Pvblicanvs monent: alter insolenter ses??? efferens, & inani iactatione ceateris praeponens reprobatur: alter verò coelum intueri non ausus, sed in terram pronus, pugnis pectus verberans, redijt (vt Veritas ait) iustificatus prae ilio. Quia omnis qui se exaltat, humiliabitur: & qui se humiliat, exaltabitur. Oratio humiliantis se (vt Ecclesiasticus inqui) nubes penetrabit. Marul. lib. 2. cap. 1. Maria Magdalena veniam obtinuit à Domino dicente: Remittuntur tibi peccata: no̅ voce orans, sed vberes profundens lacrymas. Lucae 7. Mosen abbatem, noctem penè totam orando peruigilare solitum ferunt: ac dum oraret, recto corpore patentibus???; oculis ne sopori succumberet, perstitisse. Sic superasse daemonum tendiculas atque, dolos, qui sopitum voluptuosis phantasmatum imaginibus ad illicita prouocabant. Marulus libro secundo, capite 1. Stantem atque orantem Ioannem abbatem, in superioris Thebaidis eremo, sub quadam cauae rupis fornice annos tres perseuerasse legimus, nunquam procubuisse, ne minus orare quàm vellet cogeretur: quoniam cubanti citiùs obreperet somnus. Quietis mollitiem standi frangebat labor: standi laborem leuabat auiditas deprecandi. Miraculum auxit, toto eo tempore nihil gustans, praeterquam Dominicis diebus sacrosanctam Eucharistiae communionem, quae illi simul & animae cibus, & sustentamentum corporis erat. Marulus lib. 2. capite 1. Sisinnivs Elpidij abbatis discipulus, cùm annos septem sub illius institutionibus fuisset conuersatus, tandem discedens, & in quodam satis grandi lapideo monumento se occludens, per triennium semper rectus orasse dicitur, neque interim aut sedisse, aut iacuisse, aut inde pedem extulisse. Marulus libro 2. capite 1. Arsenivm abbatem hunc morem habuisse constat, vt vnoquoque sabbathi die submissis genibus à vespere vsque man??? orationem protelaret, facie semper ad Orientem versa: illum adorans orientem, de quo per Prophetam dicitur: Ecco vir, Oriens nomen eius. Marul. lib. 2. cap. 1. Evndem ob frequentes lacrymas fluxis cilijs, turgidis oculis, suffusis???ue rubore genis fuisse ferunt. Marul. lib. 2. cap. 12. Diuus Hieronymvs de exercitio eremitico suo ad Eustochium scribens: Quotidie, inquit, lacrymae, quotidie gemitus. Post multas lacrymas, post coelo inhaerentes oculos nonnunquam videbar agminibus interesse angelorum, & laetus gaudens???ue cantabam: Post te in odorem vnguentorum tuorum curremus. Marul. lib. 2. cap. 12. Francisco, Minorum patri, plorandi assiduitas hebetauerat visum: & cum oculis parcere moneretur, respondebat: Haud esse tanti ipsos corporis sensus, vt eo???um causa languescere debeat denotae mentis vigor, qui certè suspirijs alitur, & per lacrymas ad Deum sibi accessum parat. Idem. Accidentia precvm. Videlicet Freqventia. Septies in die laudem Domino dicens, sanctus propheta David septem canonicarum horarum, quas seruat Ecclesia, orandi documentum reliquit. Quali autem quantóve mentis asfectu orauerit, testatur dicens: Deprecatus sum faciem tuam ex toto corde meo. Et item: Clamaui in toto corde, exaudi me Domine. In corde ad Dominum clamant, qui ardenter orant: non qui tantùm vocibus obstrepunt, & quod labijs volurant, mente non concipiunt. Marul. lib. 2. capite 1. & Sabellicus lib. 2. cap. 4. Assiduitate in orando opus esse, Christvs Iesvs tum verbis docuit, tum exemplo significauit. Dormientibus Apostolis ipse vigilans, iterum & tertiò eundem repetendo sermonem orasse dicitur: & vt Lucas ait: Factus in agonia prolixiùs orabat. ne scilicet aliter egisse videretur, quàm praecepisse. Praeceperat autem, similitudinem afferens ac dicens: Si quis nocte intempesta ad amici pulsans fores perseueret, ipsa poscendi improbitate coget illum de stratu suo surgere, & panes quos petierat sibi mutuò dare. Parabolam etiam proponens iudicis Deum homines???; contemnentis, qui viduae quotidie interpellantis victus taedio, eam ab aduersarij calumnia tandem decreuit vindicare: Auditis, inquit, quid iudex iniquitatis dicit. Deus autem non faciet vindictam electorum suorum, clamantium ad se die ac nocte, & patientiam habebit in illis? Marul. lib. 2. cap. 1. Bartholomaevm Apostolum centies in die, & centies in nocte slexisse genua, dum orationes iteraret, ferunt. Iacobo Alphaei vtrunq; genu in modum camelorum procumbendi assiduitate occaluisse. Quòd si sic orarunt, qui iam Spiritus sancti igne excocti, omni puriùs auro renitebant: quid nos facere oportet, qui peccatis peccata cumulantes, quotidie diuinam in nos indignationem prouocamus? Submissiùs supplicare debet, qui grauiùs delinquit. Ibidem. Martham centies per diem, & centies per noctem submittere genua solitam ferunt, dum illum supra coelos regnantem adorat, quem in terris morantem suscepisse hospitio beneficij loco habuit: non iam minus supplicando solicita, quàm olim fuerat in ministrando. Ibidem. Gregorius pontifex in Dialogis testatur, in Thrasillae virginis amitae suae, cùm vita defunctam lauare vellent, genibus cubitis???; concretam callorum duriciem apparuisse: palam???; factum exanimi iam corporis indicio, quanta illi adhuc viuenti sanctarum precum cura studium???; fuerit. Ibidem. Apollonivs abbate centenis genu flexionibus die noctu???; precationes repetijsse perhibetur. Ibidem. De Elpidio abbate memoria proditum est, quòd per quinq; & viginti annos nunquam se ad Occidentem verterit, semper ferè orans: & illum, cui nomen Oriens, iugiter contemplans. Marul. lib. 5. cap. 8. Theodosivm iuniorem Imp. crebrò orasse priuatim & publicè in Ecclesia, recenset Sozomenus, capite libri noni primo: id???; institutione sororis Pulcheriae, eam???ue ob causam Deum pro ipso bella confecisse, hostes???ue profligasse, auctor est Socrates lib. 7. cap. 43. Volbodvs, Leodiensis episcopus, continenti poplitum flexione grandes genibus obduxit callos. Frigoris, vigiliae, inediae adeò patiens fuit, vt saepiùs hyeme nudis pedibus in templis pernoctaret. Maximus pauperum amator & fautor, quos subinde necessarijs iuuit. Floruit anno MXXI. gigantea (vt ferunt) statura. Hieronymus Zieglerus de illustribus viris Germ. Constantia, perseverantia. Sara, Raguelis filia, in superiori cubiculo se recludens, dies tres in oratione perseuerauit, cibi ac potus expers. Qua sollicitudine à Domino obtinuit, ne priorum viroru̅ interfectrix crederetur, Tobia viro seruato: cum hoc vno felici admodu̅ matrimonio iuncta, ad decrepitam vsq; aetatem vixit sine querela. Marulus libro secundo, capite primo, & Sabellicus libro secundo, capite 4. Tobiae filio nnptiarum celebritatem sacris precationibus placuit initiari. Cum Sara enim vxore sua priusquam copulae coniugali operam darent, tres noctes totas in cubiculo simul orando consumserunt. Inde illa quae primo statim concubitu iam septem extulerat viros, cum hoc postremo diu feliciter vixit. Dux Israëlitici populi Moses, quàm olim sollicitè pro eorum delictis Domino supplicarit, ipse confitetur dicens: Et iacui coram Domino XL. diebus ac noctibus, quibus eum suppliciter deprecabar, ne deleret vos, vt fuerat comminatus. Vtinam nos pro nostris peccatis tam impensè atq; perseueranter veniam posceremus, quàm ille pro alienis. Marulus libro secundo, capite primo, & Sabellicus libro secundo, capite quarto. Arnam viduam in Euangelio legimus de tempio nusquam discedentem, ieiunijs & obsecrationibus nocte ac die seruientem: & eodem in tempio vidisse Iesum, visum credidisse, creditum prophetando praedicasse. Tot illi similis attulit bona, nec sola viduitatis castitas, nec solum corporis ieiunium: sed vtriq; accedens etiam assidua deuotae mentis obsecratio. Marul. lib. 2. cap. 1. & Sab. lib. 2. cap. 4. Cananaea mulier (cuius filia daemoniaca erat) in Euangelio clamat, dicens: Miserere mei Domine. & Dominus tacet, qua̅uis intercedentibus discipulis. Et rursum illa: Adiuua me. Respondet ipse: Non est bonum, sumere panem filiorum, & dare canibus. Illa tamen instat & vrget, nec dedignatur canibus comparari: Sed & catelli edunt, inquit, de micis quae cadunt de mensa dominorum. Quia ergo & petendo & humiliando sese perseuerauit, nec silentio repressa, nec contumelia confusa, meruit audire: O' mulier, magna est fides tua, fiat tibi sicut vis. Marul. lib. 5. cap. 8. Apostoli, postquam Christus deuicta morte ad coelos vnde venerat redijt, in Hierusalem reuersi, cùm coenaculum ascendissent (vt Lucas in Actis testatur) perseuerantes erant vnanimiter in oratione cum mulieribus, & Maria matre Iesu, & fratribus eius. Inde refert Spiritum sanctum aduenisse, domum vbi erant sedentes repleuisse, supra singulos eorum linguas tanquam ignis apparuisse: vt intelligas, perseueranti ac iugi oratione Spiritus sancti gratiam conciliari solere. Marulus lib. 2. cap. 1. Apostolus Pavlvs orandum sine intermissione monebat, hoc ipsum???ue sollicitus faciebat. Sine intermissione memoriam facio vestri semper in orationibus meis. Ad Romanos primo. Idem in Apostolorum gestis vbiq; memoratur, positis genibus preces Domino obtulisse. Isaacvs Syrus monachus, pòst abbas Spoleti Picenti oppido presbyteros rogauit, vt ibidem orandi quamdiu vellet, copiam sibi concederent, nec sinerent interim oranti quempiam impedimento esse. Ea re impetrata, dies tres continuos, & totidem noctes genibus innixus orauit. Hoc quidam hypocrisis vitio imputans, eò processit dementiae, vt post verborum insultationem etiam colaphum illi incuteret. Sed repentè maligno arreptus spiritu vexari cepit. Isaacus pietatis memor, iniuriae immemor, percussorem suum precatione à supplicio liberauit. Salvianvm martyrem, multos ad fidem Christi à gentilitatis errore miraculorum operationibus conuertentem, Aurelianus Imper. comprehendi iusserat. Sed qui missi fuerant, orantem inuenientes, timuerunt ei manus inferre. Alij deinde missi, cùm similiter orantem offend issent, ipsi animis concidentes, nec vim irrogare ausi, deprecari hominem ceperunt vti secum ad Caesarem pergeret. Exoratus perrexit, & martyrium passus est. Marul. lib. 2. cap. 4. Alexander I. Pontifex Rom. cùm vngulis ferreis & igne vreretur, tacuit. Interrogatus ab Aureliano, Ecquid taceret? respondit: Habere se quod cum Deo loqueretur, nec cum hominibus loqui sibi modò licere: orare significans. Honorius, & Nauclerus. Osvaldvs rex Anglorum, propter crebrum orandi morem, vbicunq; sedit, super genua sua manus habere solitus est. Dicitur & inter precandum circumuentus ab hostibus, diem clausisse cum hac voce: Deus miserere animaru̅ nostrarum. Henricus de Erfordia, cap. 56. & Beda lib. 3. cap. 12. D. Bernardvs orabat stans die nocte???; tamdiu, donec pedes corporis molem prae inedia ferre non possent, & pedes intumescerent. Cilicium ipsam carnem vestiuit. Cibus erat lac cum pane, vel pulmentum. Vino rarissimè vtebatur, eo???; modicè, aqua frequenter. Auctor vitae lib. 1. cap. 8. Pastvmivs abbas vsq; adeò orandi studio ducebatur, vt nulla corporis debilitas animi sedulitatem coërceret. Aduersa valetudine pressus, cùm de lectulo surgere non valeret, iacens orabat. Iam languor vehemens expeditiùs loquendi ademerat facultatem, & tacitus labiorum motus etiam tum illum orare testabatur. Deniq; dilcedens anima, non priùs orationem quàm corpus reliquit. Marulus. Martinvs Turonensis episcopus, ne tunc quidem cùm opus suis manibus exerceret, linguam ab oratione cohibebat, praestitit???ue illud Apostoli praeceptum: Sine intermissione orate. Diem obiturus extremum, frigescentibus membris iam immotus iacebat, labia tamen mouebantur. Denique orare non destitit, donec subito lumine circumfusus reddidit spiritum. Idem. Godofredvs monachus, noctu orationi intentus furem que̅dam equum abigere vidit. Sed ne preces & silentium rumperet, furem prohibere noluit. Mane facto, fur vni loco affixus cum equo repertus est. Vincentius lib. 24. cap. 60. Antonivs abbas submissis genibus orans, saepè diem noctem???ue peregisse dicitur precatione perpetua. Nescio quod maius miraculum, an illo corporis gestu tamdiu immotum perstitisse, an tam continenter orasse. Vtrumq; sanè difficile: sed amor Christi omnem vincit difficultatem. Marulus libro 2. capite 1. Vehementia, Ardor, Fervor. Quoniam orationes arma sunt, guibus prosternitur omne diabolirobur, iccirco maligni Spiritus interdum orantibus nobis impedimenta struunt, vt vel torpeamus pertaesi, vel territi obmutescamus: vel vagis cogitationibus abdusti, verba quae pensiculatè ruminanda sunt, cötemtim effutiamus, similes ebrijs, quisaepè multa quide̅ loquuntur, nec tamen quid loquantur, sacis sciunt. Sapien ter admodum Agathon abbas interrogatus, Cuinam spiritalium actionum plus laboris inesset? Precationi, respondit. Quoniam precationis tempore ipse nequam Spiritus plurimum nobis negotij exhibet, nunc apertè oppugnans, nunc occuliè insidians, modis???; omnibus enitens, vt confundat deprecantium mentes, atq; conturbet: haud ignarus, quanti apud Deum momenti sit, constans, continua, perseuerans humiliter orantis intentio. Marulus libro secundo, capite tertio. Anna Helcanae vxor, ita ardenter orauit Dominum, vt temulenta putaretur. Heli sacerdoti sibi ebrietatem exprobranti, nihil turbata respondit: Vinum & omne quod inebriare potest, non bibi, sed effudi animam meam in conspectu Domini. Et tune quidem homo faciem tantùm videns, deceptus est: sed scrutator cordis & renum Deus compunctionem considerauit orantis, & misertus, quod rogabatur concessit: vt quae propter sterilitatem contemnebatur, propter partum multis matribus honorabilior appareret, edito Samuele sacerdote, simul & propheta. Salomon omnium Iudaeae regum sapientissimus, in eo libro, qui Sapientiae inscribitur: Adij, inquit, Dominum, & deprecatus sum illum, & dixi ex totis praecordijs meis. Ex toto quippe corde rogandus est, qui ex toto corde praecipitur diligendus. Alijs prophetis Christi ventura reuelata fuêre mysteria: Danieli verò etiam annorum numerus, vsq; in diem ipsum quo nascidebuit, indicatus est: fortasse quia studiosior caeteris, ac submissior ad orandum processerat: Posui, inquit, faciem meam ad Dominum Deum meum, rogare & deprecari in ieiunijs, sacco & cinere. Denique oranti apparens Gabriel angelus, egressum se dixit, vt doceret illum. Ab exordio precum tuarum, inquit, egressus est sermo: ego autem veni, vt indicarem tibi. Idem. Cùm Gregorius Agrigentinus esset Hierosolymis, vidit in monasterio quodam tempore passionis Christi, quosdam Homines inter orandum à terra in coelum tolli, alios???; cibi expertes degere: vidit & fluctus lacrymarum, fontium flumina superantes. Metaphrastes. Philiberti abbatis apud Rothomagum Galliarum vrbem in ecclesia deprecantis oculi veluti duo fidera fulgere visi sunt. Marul. lib. 2. cap. 1. Servatio Traiectensi epilcopo oranti, igneus supra vertice̅ radius apparuit: qui mox in sublimr euolans, coelum petijt: testatus (vt mihi videtur) in ignis specie orationum eius feruorem, in splendore vitae puritatem, in ascensu meritorum altitudinem. Marul. lib. 2. cap. 1. Tempvs orationis. Qvando. Christvs lesus tempus orandi praescripsit vespertinum, Vespere facto orans in monte: & nocturnum, Pernoctans in oratione: & antelucanum, Valde diluculò surgens, & in desertum locum secedens, vt ibi oraret: & penè continuum, dicens: Vigilate omni tempore orantes. Marul. lib. 2. cap. 1. Locvs orationis. Vbi. Esempla pete ex Tit. Eremitarum. nem, Contemplationi deditorum, quatenus solitudinem sectantur, vt liberiùs orationi vacare queant. Ex praecedente quoque Tit. Gestus orationis, quaeda̅ huc transferri possunt, in quibus etiam loci fit mentio. Item ex Tit. Peregrinationum sacrarum, vbi loci quoque orationis habetur ratio. Helisaevs, cùm attentè orare vellet pro mortuo filio Sunamitidis, ingressus cubiculum, ostium clausit. 4. Regum 4. Tobias ibat Hierosolymas ad templum Domini, & ibi orabat Dominum. Tob. I. Sara, filia Raguelis, ab ancilla sua graui calumnia aspersa, perrexit superiùs in cubiculum domus suae: & tribus diebus in oratione persistens, cum lacrymis deprecabatur Dominum, vt ab illo improperio liberaretur. Tobiae 3. Vir desideriorum Daniel (quamuis Darij edicto Deum aliu̅ praeter regem adorare, capitale esset) ingressus superiorem partem aedium, apertis fenestris contra Hierusalem, ter in die statis horis genua sua flexisse, & adorasse Deum suum dicitur. Hinc tu quoties orare volueris, domum Dei ingressus mente coelum consende: apertis???; fenestris, purae syncerae???; intentionis, Spiritui sancto ad cor tuum aditum para, & semper ad coelestem Hierusalem animo conuersus terrena contemne: ac die vno ter genua flectens, trinitatem personaru̅, vnitatem???; substantiae in Deo crede, confitere, adora. Marul. lib. 2. cap. 1. & Sabel. lib. 2. cap. 4. ex Dan. 6. Locum orantibus aptum Christvs designauit, dicens: Domus mea domus orationis vocabitur. Item: Cùm oraueris, intra in cubiculum tuum: & clauso ostio, ora Patrem tuum in abscondito. Idem faciens, quando dimissa turba ascendit in montem solus orare. Marul. lib. 2. cap. 1. Ascendit Petrvs Apostolus in superiora domus, vt oraret circa horam sextam. Act. 12. Evnvchvs Candacis reginae Aethiopum, ex Aethiopia venit adorare Hierosolymis. Sedens in curru, legebat Esaiam prophetam. Actorum 8. Docet Chrysostomus, Christianos ad certum aliquem locum, vt olim Iudaeos, minimè quidem esse alligatos, sed in omni loco esse orandum: interim tamen maximè in Ecclesia conuenire fideles orationis causa. Homilia octaua in secundum caput prioris ad Timotheum. Ita homilia de Cruce & latrone dicit quidem, omnem locum vacare orationi: sed homilia tertia de incomprehensibili Dei natura, disputat, orationem quae fit in Ecclesia, multò esse efficaciorem priuata ac domestica. Confutat etiam eos qui domi quoq; se orare dicebant. Insuper reprehendit eos, qui vix rectè finitis concionibus statim è templo sese proripiant: hortatur???; vt communibus precibus omni studio & pietate interesse velint, propter vim & maximam efficaciam precum, qua in coetu fiant. Cuius rei etiam exempla subijcit de obsessis. Singularem vrbis Constantinopoleos consuetudinem fuisse, vt ad certum locum in campum exirent, quando in publicis necessitatibus cömuniter preces faciebant, ex Theodoro Lectore videre est: qui scribit, Martianum Imperatore̅ hortatum esse Anatolium episcopum, vt secundùm consuetudinem vrbis illius episcoporum, à Tauro ad campum vsq; vectus supplicaret. Theodorus lib. 1. Eventvs. Hvc Preces exauditae. Orationis effectus. Ex praecedentibus exempla huc referenda, ne eadem toties repetantur. Vide locum, Miracula diuina, f. 1512. Iosaphatvs, Iudaeorum rex, hostibus ingruentibus ad preces & ieiunia conuersus, gladium non eduxit, nec pugnam inijt, & hostes mutuis inter se vulneribus ante eum conciderunt: Iudaeorum???ue tunc labor non in vincendo, sed in spoliando fuit, cùm praedam prope moenia iacentem, vix per triduum prae magnitudine auferre quiuerint. 2. Paralip. 20. Alexander, episcopus Constantinopolitanus, Constantij Augusti temporibus, cùm Arium haeresiarcham publicè argueret, ac proinde orta plurimorum vtriusq; partis contentione sedari tumultus non posset: Dominum orauit, ne ecclesiae catholicae fidem impijs ludibrio esse pateretur. Vix preces finierat, cùm Arius dysenteriae morbo laborare cepit: & dum cita̅ torminibus aluum exonerare vellet, intestinis profluentibus expirauit. Reliquos obmutescere fecit timor, atq; illum, quem prima Nicena synodus damnauerat, etiam Dei iudicio damnatum esse, omnibus palàm fuit. Marulus lib. 2. cap. 11. Gensericus, Vandalorum rex, oppidum Hipponis arcta obsidione premebat. Cùm autem D. Avgvstinvs episcopus, adhibitis samiliaribus suis, interim Deum assiduè oraret, vt aut vrbem periculis obsidionis eximeret, aut seruis suis ad suam perferendam voluntatem animos adderet, aut certè ipsum ad semet de hoc seculo euocaret: factum est, vt tertio illius obsidionis mense graui febre tentatus sit, tertiodecimo verò expirarit. Vrbs sequenti mense à Vandalis capta. Sigonius libro 12. Imperij occid. Ardeburius dux, à Theodosio Imp. ad Ioannem Amamensium Imperialium praefectum, qui regni co̅sortium affectabat, missus, vt eius insolentiam reprimeret: nauigatione infelici in manus tyranni venit, coniectus???ue in carcerem, precibus Theodosij miraculosè liberatus est. Deductus enim Aspar, Ardeburij F. ab angelo in pastoris specie cum parte exercitus per stagnum: Rauennae, vbi pater detinebatur, adiacens, à nemine vn quam superatum tyra̅num vicit, & patrem liberauit. Socrates lib. 3. cap. 23. Paulus Diac. lib. 14. Albinvs Andegauensis episcopus, quosdam tenebricosi carceris tristi squallore consitos cernens, cùm praesidem, vt dimitterentur, exorare nullo modo potuisset: Deum pro illis precatus est, fatiscente???; carceris muro, omnes euaseru̅t, Deo Dei???; seruo gratias agentes. Marul. lib. 2. cap. 2. Bona virgo, in finibus Aegypti sanctarum virginum coenobio Deo seruiens, dum Vnam inter illas, quam praecipuè dilexerat, ex graui valetudine iam morti proximam misereretur: orauit Dominum vt cum ea simul diem obiret, perpetua???; morientis fieret comes. Vtorauerat, impetrauit. Ambae eodem die vita defunctae sunt ambae vno sepulcro conditae. Simul coelum petierunt, quae simul in terra Christo seruierant, vt conuiuere, sic etiam commori exoptantes. Marulus lib. 3. cap. 2. Aualassus, Danorum dux, & Constantinus III. Scotorum rer ingentem exercitum contra Athelstanvm Anglorum re [3057] gem, ducebant viribus longè imparem. Angli ad pacem Dei quatriduano ieiunio imperrandam conuersi, ad Broningfeldum congressi, primo statim insultu victis similes, pugnae loco consultò cessêre. Dani & Scoti victoribus similes ad praedam conuertuntur. Angli sensim recollectis ordinibus reuersi, stragem ingentem edidêre: caesa Scotorum nobilitas penà omnis. H. Boëthius lib. 11. Bertholdvs, Monasteriensis episcopus, tumorem linguae epidemium ieiunijs & orationibus indictis curauit, imperante Arnulfo. Cranzius lib. 2. Metropoleos, cap. 18. Anno 1381. Magnus Moschouiae Dux, Liuonensium castrum Nenhuis, in prouincia Derptensi acerrimè oppugnabat, cum 300000 armatorum. Praefectvs arcis, nocte Veneris diem antecedente, in somnis ante aram orabat, vt Deus in tam deplorato rerum statu sibi suis???ue adesset. Mane facto è fenestra propugnaculi in medium exercitum Moschouiticum iaculatus, sagitta magni Ducis cor fauente numine transfixit. Liuones ex arce sese proripientes, hostes fugientes persequuti, arcum ad perpetuam memoriam in basilica arcis ad altare appenderunt. Guagrtinus in descriptione Liuoniae. Preces non exauditae. Moses, quamuis Dominu̅ oraret, vt sibi veniam daret, & Iordanem traijcere, & felicem illam terram Transiordaninam montem???; Libanum videre posser: tame̅ Dominus non exaudiuit, sed etiam vetuit, ne ampliùs ea de re verbum faceret: satis enim esse. Deut. 3. Iussit tamen eum in Nabonem montem Moabiticu̅ ascendere, & ex iugo Phasge, è regione Hierichuntis, ostendit ei terram Sanctam. Deut. 34. Postquam percussus fuit à Deo Antiochvs Epiphanes rex insanabili plaga, pollicitus est Iudaeis, templo Hierosolymorum mirabilia se facturum. Sed nihil ei profuit: quia non ex deuotione, sed ex timore vouebat. 2. Mach. 9. GRATITVDO ERGA DEVM PRO ACCEPTIS BENEFICIIS QVIBVSCVNQVE, QVALISCVNQVE, TVM Libera, tum Votiua, hoc est, ex voto debita. Consule praecedentes & sequentes Titulos, Orationis, Hymnorum, Templorum, Sacrificiorum, Anathematum. quatenus gratiarum actionem iunctam habent. Svbiectvm Gratitvdinis, Propter quid gratias Deo agant. in Genere Studiosè gratias agebat Deo Iacobvs patriarcha, dicens: Domine, minor sum cunctis miserationibus tuis. Genes. 32. Gratias aiebat Pavlvs pro beneficijs sibi & alijs à Deo collatis. Gratias ago Deo meo, qui me confortauit in Christo. qui priùs fui blasphemus, & persecuror, & contumeliosus: sed misericordiam Dei consecutus sum. 1. Timoth. 1. Deo gratias, qui semper triumphat per nos in Christo Iesu. 2. Corinth. 2. Gratias ago pro omnibus, quia fides vestra annunciatur vniuerso mundo. Rom. 1. Alhphonsvs, Aragonum rex, Deo optimo max. pro omnibus beneficijs gratias agere solitus, ob tria tamen in primis se gratum Deo animum exhibere, dicere solebat: quòd se hominem, non belluam creasset: quòd Christianum: quòd tot & tantorum regnorum regem & dominum. Testis est ipsemet in oratione contra Turcas. In Specie. Grati Ob Creationem. Cùm ad Concilium Constantiense Cardinales duo iter facerent, Pastorem vident stantem, & flume̅ lacrymarum profundentem. Accedit alter, & causam rogat. Post longa suspiria tandem in haec verba prorupit pastor: Vidésne, domine, foedum illum buffone̅ in proximo? Hoc ipsum deploro, quòd Deus me ad imaginem & similitudinem suam creauerit, & forma & ratione longè excellentiorem misero isto buffone: ego verò ingratus adeò & impius, nunquam adhuc Deo & creatori meo pro tanto munere gratias egerim. Mouit ea res pium Cardinalem, adeò vt coram patribus in synodo exclamaret: O'diue Augustine, quàm verè à te dictum est: Indocti prodeunt, & coelum prae nobis auferunt: nos verò cum scientia nostra in carne & sanguine obambulamus, de nostra salute nimiùm securi. Lutherus Tomo 5. super Magnificat. Ob Meßiam datum. Beatissima virgo Maria audita salutatione Elizabethae, in vocem laudis prorupit, pro beneficijs sibi & tori mundo collatis. Lucae 1. Simeon Hierosolymitanus, vir iustus ac pius, responsum acceperat à Spiritu sancto, se non visurum mortem, nisi priùs videret Christum Dominum. In suas itaque vlnas voti compos, accepit infantem Iesum, & laudauit Dominum: Nunc dimittis, in quiens, seruum tuum, Domine, in pace: quia viderunt oculi mei salutare tuum. Luc. 2. Ob Religionis instaurationem. Mundato templo sub Iuda Machabaeo, adorauerunt IV Daei, & benedixerunt in coelo huius prosperitatis auctorem. I. Machabaeorum 4. Ob Sanitatem recuperatam. Tobias senior gratias Domino egit pro visu recepto, pro filio incolumi cum opulenta vxore è Media Niniuen reuerso. Tandem cùm Raphaël angelus se declarasset quis esset, ipse simui cum filio per tres horas humi iacentes Deo gratias ege???unt. Tobiae duodecimo. Heliodorvs iussu Antiochi Epiphanis, volens aerarium spoliare, & deposita de templo auferre, fuit virtute diuina grauiter flagellatus. Deinde sanatus per orationem Oniae pontificis hostia Deo oblata, & votis magnis promissis, redijt ad regem suum. 2. Machab. 3. Nato Ioanne Baptista, Zacharias pater recuperata voce Dominum prophetando laudauit, dicens: Benedictus Dominus Deus Israël. Lucae 1. Videntes Tvrbae paralyticum à Domino curatum, glorificauerunt Deum qui dedisset potestate̅ talem hominibus. Matt. 9. Viduae filio suscitato, inuasit omnes timor, & magnificabant Deum, dicentes: Quia propheta magnus surrexit. Lucae 7. Vnvsè decem leprosis ad mandatum Domini mundatis regressus est: & cecidit in faciem ante pedes eius, gratias agens. Lucae 17. Clavdvs à Petro sanatus, intrauit cum Apostolis in templu̅ ambulans & exiliens, & laudans Deum. Et omnes glorificabant Deum. Actorum 3. & 4. Ob Vitam conseruatam. Deuotè exoluerunt laudes Deo tres Pveri, de fornacis incendio liberati. Quinetiam rex ipse Nabvcodonosor fecit praedicari mirabilia Dei in toto regno. Dan. 3. Ragvel cum Edna vxore Deo magna cum laetitia gratias egerunt, quòd Tobiam cum Sara filia matrimonio iunctum incolumes seruasset. Tobiae 8. Ob Foecunditatem. Anna, Helcanae vxor, cùm precibus suis filium Samuelem à Domino impetrasset, eundem Siluntem duxit, & Elis pontificis curae commisit: mox???; Domino gratias egit eleganti carmine. Vide 1. Regum 2. Ob Regni durationem. David rex audiens reuelationem, quam Deus fecerat Nathani prophetae de regni sui duratione, gratias egit deuoté. 2. Regum 7. Ob Victoriam. Ivdaei omnes, caeso muliebri manu Oloferne, venerunt Hierosolymam adorare Dominum, & obtulerunt omnes holocausta, vota & promissiones suas. Iudith. 16. Iosaphatvs Iudaeorum rex, victoriam adeptus aduersus Moabitas, Ammonitas & Idumaeos, apud Engadi, in valle, gratias egit cum toto exercitu, quae inde nomen obtinuit, vt Vallis gratiarum actionis diceretur. 2. Paral. 20. Ivdas machabaeus & Hierosolymitani scripserunt Aristobulo, dice̅tes: De magnis periculis à Deo liberati, gratias ma gnificè ei eginius. 2. Mach. 1. Victo Timotheo & capto quoda̅ loco munito, in hymnis & confessionibus benedicebant Dominum, qui magna fecisset in Israël. 2. Machab. 10. Constantinvs Magnus Imp. victo Maxentio tyranno, insignis beneficij, quo per signum Crucis affectus à Christo fuerat, memor, multa ea???, ad memoriam illustria eximiae suae erga illum pietatis edidit documenta. Nam primùm columnis excitatis, titulis???; inscriptis, salutaris signi virtutem omnibus indicauit, ac media in vrbe ingens Crucis trophaeum aduersus hostes erexit: id???ue Romanorum, aliorum???; omnium Imperio subiectorum esse propugnaculum declarauit. Inde populis omnibus ad Romanum Imperium pertinentibus libertatem quam vellent religionem colendi permisit: atque edicto, suo & Licinij Augusti nomine edito, Christianis & templa, & conuentus habere concessit. id???ue ad Maximinum etiam, vt in Oriente proponeret, misit. Episcopos porrò ad se accersitos honoribus summis affecit, ac tanquam viros Deo suo sacratos benignè ac liberaliter appellauit, ac secum ducere, & praesertim Romanum dextrum habere instituit, atque ecclesijs Dei subsidia opulenta suppeditauit, oratoria alia augens, alia in altum erigens, ac donariorum multitudine sacraria eorum illustrans, ac varia pecuniarum [3058] instrumenta indigentibus praebens. Eusebius, & Nicephorus lib. 7. cap. 46. Sigonius lib. 3. Imp. occid. Theodosivs II. Imp. Circenses ludos spectans, nun cium Asparis ducis sui de Ioanne tyranno Rauennae capto audiens: statim, ludis, quos spectabat, omissis in templum ad gratias Deo agendas processit, atque eò quoque vniuersum populum traduxit. Sigonius lib. 11. cap. Imp. occid. Alfonsvs Aragonius insigni victoria matutino tempore ad Troiam potitus, non priùs arma deponete, & corporis curam habere voluit, quàm gratias Deo pro felici successu egisset. Lu douicus Dominicus lib. 1. Var. hist. Ob Reditum in patriam. Esdras sacerdos, cùm à Xerxe rege impetrasset reditum cum Iudaeis in patriam, Deo gratias summissè egit, quòd eam sibi gratiam apud regem conciliasset. 1. Esdrae 8. Ob Libertatem recuperatam. Agrippa à Claudio Imp. regno Iudaeae & Samariae donatus, quamprimùm peruenit Hierosolyma, votiua sacrificia persoluit, nihil omittens eorum quae lege praescripta sunt. Vnde & multos Nazaraeos tonderi mandauit: & catenam auream à C. Caesare donatam pondere parem illi ferreae, quae regis manus vinxerat, monumentum aduersae fortunae mutatae in prosperam, suspendit in sacrario supra gazophylacium: quae doceret spectatores & sublimia posse corruere, & Deum valere illa erigere denuó. Iosephus lib. 19. cap. 5. Antiq. Modvs. Gratiae deo actae Oratione solvta. Ivditha, posteaquam Holoferni caput amputasset, ne ingrata Domino videretur, tacentibus vniuersis: Laudate Dominum Deum nostrum, inquit, qui non deseruit sperantes in se, & interfecit manu sua hostem populi sui. Iudithae 13. Accepit puerum Iesum Simeon iustus in vlnas suas, & benedixit Dominum. Lucae 2. Hymnis, Cantv. Cùm Israelitae, duce Mose, sicco pede per mare rubrum transissent, & Pharao cum suis submersus esset: praeeunte Mose hymnum Domino cecinerunt. Maria verò vates, soror Aaronis, tympanum manu ferens, subsequentibus omnibus mulieribus, & choros cum tympanis agentibus, virorum choro ijsdem verbis respondit. Exodi 15. Post victoriam de Sisara habitam per Barachum & Debboram: Domino cecinerunt hymnum Israelitae. Iudicum 5. David rex Iudaeoru̅ fortissimus, qui & gloriam singulari certamine superauit, & finitimas gentes Iudaeris infestas domuit, nunquam cum hoste congressus est, nisi Deo priùs sacrificasset: & parta deinde victoria hymnos & psalmos cantauit, ei gratias agens, cuius sola virtute victor euasisset. Cùm Circensibus ludis nunciata esset Theodosio iuniori Imp. victoria de seditioso tyranno Ioanne, per Asparem ducem suum Rauennae capto: ipse intermisso spectaculo, adsumto???ue vniuerso populo, in aedem concessit, cum hymnis & carminibus gratias Deo acturus. Nicephorus lib. 14. cap. 7. Gestv. Tobias pater à caecitate, & filius à mortis periculo liberati, vt pro benefi cio gratias agerent, vterq; in faciem se prostern???tes, per horas tres benedixerunt Deum. Et cùm exurrexissent (vt ait Scriptura) narrauerunt omnia mirabilia eius: vt scias, peractis etiam precibus à laudibus Creatoris non esse cessandum. Praeterea orationes eorum coram Deo ab angelo oblatas fuisse, legimus: ne quid precemur, nisi quod angelorum relatione dignum sit, quod???ue Dei aures delectet audire. Marulus lib. 2. cap. 1. Henricvs V. Anglorum rex, nobili illa ad Dagnicurtum pugna victis Gallis, flexis genibus Deo immortales egit gratias, & eam diem, quae diuis Crispino & Crispiniano sacra est, solennem perpetuò habuit. Inde per totum regnum supplicationes multorum dierum ad omnia templa decretae sunt, Polydorus libro 22. Henricvs III. Imp. difficili potitus de Aba Hungaroru̅ tyranno victoria, deposito paludamento, sumto???ue cilicio, nudis pedibus, profusis coram legionibus lacrymis, ante Crucis signum procidit. Eius imitatione vniuersus quoque exercitus Deo laudes cecinit. Bonfinius lib. 2. Dec. 2. Anathematis, Donariis. Abrahamvs cùm ex quinque regum caede reuersus esset, & Melchisedechus Solymae rex obuiam ei processisset, & honoris mystici ergô panem & vinum ei obtulisset, faustis???; ominibus gratulatus fuisset: Abrahamus decumas illi reru̅ omnium dedit. Genesis 14. Cùm audiuisset Chananaeus rex Aradus, qui ad meridiem incolebat, Israëlitas exploratorum via venire: eos praelio adortus, captiuos ex eis abduxit. Tum Israelitae Iouae votum fecerunt, si illos homines ipsis subiecisset, sese illorum vrbes esse funditùs euersuros. Quibus à Ioua exauditis, Chananaeis???; per ipsum subactis, & ipsos & ipsorum vrbes funditùs euerterunt, atque hinc locum Hormam nominarunt. Numeri 21. David rex, victo Adarezero, Sophene rege, caesis 20. millibus peditum, & 1700. equitibus, & multis curribus, pharetras aureas, & arma pulcerrima Hierosolymis in templo dicauit: quae postea Sesacus Aegyptiorum rex sub Roboamo, Dauidis nepote, denuò abstulit. 2. Reg. 8. ADIVNCTA. IN GRATIIS AGENDIS Assidvitas. Pvblia matrona Antiochena coetui virginum, quae castitatem profitebantur, magistra in diuinis laudibus decantandis, assidua fuit. Quemadmodum etiam is coetus assiduus fuit in Deo laudando ac celebrando. Theodoretus libro quinto, capite decimonono. Opportvnitas, Tempvs, Puta À Conuiuio. In vltima coena Christi cum Discipvlis, hymno dicto, exierunt in montem Oliueti. Matth. 26. In Miraculis edendis. Christvs insigne quippiam editurus, frequenter legitur in coelum suspexisse, & gratias egisse. Patet id in panum multiplicatione, in Lazari suscitatione, in Eucharistiae institutione. Matth. 14. 26. Mar. 6. Luc. 9. Ioan. 6. 11. Graecas literas Politianus docuit Florentiae magno auditorum confluxu. Quò cùm venisset Demetrivs Chalcondylas Byzantinus, & eode̅ tempore literas Graecas doceret, auditores Demetrio relicto auditioni Politiani malebant vacare, quem magis idoneum in docendo iudicabant. Id Chalcondylem offendit, aemulo???; cedens, Mediolanum se transtulit. Boissardus in eius vita. Ad fol. 2575. Carolvs Burgundiae dux occupato Leodio, ciuitatem omne̅, loca???ue in primis foro proxima iubet incendi, cuius mali necessitate compulsi ciues, qui era̅t reliqui ad syluas proximas se contulerunt. Clerus inspecta iam antè ciuitatis fortuna, in sua quisq; Ecclesia clausis ianuis se co̅tinebat, sed nihil inter arma sceleratae militum manus reliquêre intaminatum: refractis portis sacra omnia in lacrymabilem direptionem sunt data. In ipsam autem imbellem turbam tanta impietate saeuitum est, vt nulli sexui, aetati, aut ordini ignotum voluerint. Infantes allisi parietibus sunt, puerperae confossae, pleraeque virgines stupratae primò, mox strangulatae: senes quoque & pueri eodem quo pugnantes loco habiti. Iacobus Piccolominaeus lib. 4. Comment. Ad fol. 2752. Petrvs Aretinus, Aretij Hetruriae vrbe antiquissima natus est: vir mira dicendi copia, & suauitate: quod illum non solùm admirabilem, sed etiam Principibus, propter scommata & inuectiuas amarulentas, formidabilem reddidit: qui ab eo multis muneribus silentium redemerunt. Et id caelandum neutiquam voluit. Curauit enim numismata cudi, artificio summo elaborata, in quorum parte priore torquato habitu sculptus est, cum hac inscriptione: Il Divino Aretino. à posteriore parte sculptus est, in tribunali sedens, & ad eius pedes Regum Principum???ue legati submissionem cum muneribus praestant: cum hoc scripto: I Principi Tribvtati Da I Popoli, Tribvtano Il Servitor Loro. Illius Satyricam linguam metuens Carolus V. Rom. Imper. ad illum misit auream catenam ingentis ponderis. Idem fecit & Franciscus Valesius Galloru̅ Rex. Boissardus in eius vita. Ad f. 2854. Annamaria de Dietrichstein filia Sigismundi liberi Baronis ab Holleburgk & Finckenstein, matrona summae erga Deum religionis, erga maritum fidei, amoris erga liberos, beneuolentiae erga suos benignitatis erga pauperes, erga omnes humanitatis, in vita & moribus vt sanctissima, ita supra sexum in sacris literis eruditissima. Obijt ex varis, & immaturo nimis partu, quintam enixa sobolem, Anno Christi 1586. aetatis 27. 23. Februarij. H. Henninges in Geneal. Adfol. 3038.

LIBRI TERTII TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Voluminis Decimisexti Liber III. De Cvltv Hominvm religioso. RELIGIOSA CVRA SVIIPSIVS. Multa hîc Superstitionis nomine multis suspecta erunt. Et fortaßè non immeritò, si Materiam ipsam spectes. Sin Animum & voluntatem religiosae [Greek words]: vt in iudicando stulti, sic in obseruando acerrimi, supinam illorum securitatem, qui meliora sciunt, neque illa tamen faciunt, incensorio die accusabunt, & sub iusto iudice condemnabunt. Avditio verbi divini. Qvidam à Martino Bituricensi monacho vocatus, vti die Dominico concioni interesset: nondum finita, ne tardiùs negotio tunc vrgenti occurreret, abire voluit. Sed ascenso equo, frustra???ue calcaribus fatigato, vbi bestiam, vt inde se moueret compellere nequiuit: semetipsum reprehendens desilijt, & concionem perfectè integre???; audiuit. Atque eodem equo statim quò optabat est auectus. Et in tempore domum reuersus, gerendae rei occasionem non amisit, sed promtiorem expeditiorem???ue, quàm si praeuenisset, habuit. Marulus libro 2. capite 1. Hvmiliatio. Franciscvs Minorum pater, Romam veniens, ad fores basilicae Petri inter mendicantes sedebat, & vlcerosos exosculabatur. Volat. lib. 21. Canvtvs rex Daniae & Angliae, sedili in litore posito dixisse fertur: Mare regni mei pars es, itaque mihi obtemperes. Sed illud mox impetu facto, sinum eius suis perfudit vndis. Qua re territus rex, de solio surrexit: Vana, inquiens, omnium regum potestas, & solus Deus est omnipotens. ac corona cruci imposita, postea pietatis & modestiae cultor extitit. In Saxonum quodam Germanico Chronico. Votorvm retractatio. Alboinvs Longobardorum rex, Ticinum, post tertium demùm, quàm obsideri coeptum erat, annum in potestatem redegit. Populum se trucidaturum, si vrbem caperet, concepto voto iurarat. id ne pòst victoriae compos efficeret, triste omen oculis oblatum admonuit. Ingrediente ferociter vrbem equus eius in limine portae procubuit, neque aut calcaribus, aut verberibus vllis poterat excitari. Qua re animaduersa, vnus è Longobardis dixit: Reuoca Domine votum, quo te obstrinxisti, populum hunc, si vrbe potireris, pessum daturam, & vrbem ingredieris. nam verè Christianus in hac vrbe residet populus. Tum Alboinus: Atqui ciuibus, inquit, veniam me daturum, si dicto audientes fuerint, spondeo. Atque his dictis, repentè equus magna cum omnium admiratione surrexit. Sigonius lib. 1. Regni Italiae. Circvmcisio. Abraham credidit Deo, & ex eius iussu XCIX. natus annos, se & Ismaëlem filium ex Agar ancilla susceptu̅, XIII. agentem annos, & omnes vernas suos cicumcidit: quò deinceps secundùm praeceptum Domini praeputium carnis sobolis ex se futurum circum cideretur. Cùm Moses ex Madianitide terra in Aegyptum proficisceretur ad liberandum populum, & in itinere in diuersorio filium suum non circumcidisset: à Deo petitus fuit ad necem. At Sephora vxor arrepto silice silium circumcidit, Mosem???ue liberauit. Exodi 4. Israelitae cùm ductu Iosuae Iordanem transmisissent, circumcisi fuerunt in colle praeputiorum. Nam cùm quadraginta annis patres eorum, qui ex Aegypto exierant, & circumcisi fuerant, in deserto perijssent, neq; filij interea circumcisi fuissent, antequam contra Chananaeos bellum inciperent, cultris lapideis factis, circumcidi eos voluit Dominus, inquiens: Sese eo die exuisse eos probro Aegyptio. vnde locus ille Galgala ad hunc diem vocatur. Iosua cap. 5. Baptismvs religiose Svsceptvs. Qui baptismum susceperint. Basilivs ille Magnus, Athenis transie̅s in Aegyptum, explorato philosophiae nostrae sensu, Christo credere cepit. Inde reuersus, Eubolum praeceptorem suum de ratione verae sapientiae disputa̅do superauit, & ad Domini Dei nostri cultum conuertit. Dum autem vterq; Hierosolymis à Maximino episcopo baptizaretur, circumfusos lumine viderunt qui aderant. Marulus lib. 2. cap. 10. Clodovevs Francorum rex, voti damnatus, quòd de Alemannis victor Christo vouerat, quoniam ab vxore Crothilde saepiùs ad religionem Christianam asciscendam rogatus, eius voluntati semper abnuerat, nouis eius precibus expugnatus, sancti omninò baptismi accipiendi consilium expediuit. idémque vt populus suus, eadem secum voti religione obstrictus, faceret, auctor fuit. Quare proximo anno, cùm Paulus consul esset, Tullum profectus, sanctum Vedastum, qui pòst Atrebatensem ecclefiam rexit, conuenit, vt salutaribus Fidei ab illo docume̅tis imbueretur: ac mox, illo comite, Rhemos sanctum Remigium archiepiscopum petijt, & sacro postulato lauacro, apud eum per aliquot dierum spacium mansit, vt ritè priùs peonitentiae lacrymis lauaretur, quàm aqua salutiferi fontis ablueretur. Inde die à sancto antistite constituta, cum vniuersa Francorum natione ad ecclesiam adijt, cum honoris causa forum velis opertum, templum aulaeis instructum, & baptisterium odoribus suauissimis esset perfusum: ac magna, & verè regia pompa ipse vnà cùm optimatibus & popularibus suis ma nu summi sacerdotis est tinctus. Ea fuisse tria hominum millia, Gregorius Turonensis scriptum reliquit. Quin etiam sorores eius Albofledis gentilitate, & Lanthildis Arianismo abiecto, ablutae sunt. Sigonius lib. 16. Imp. occid. Normanni Galliam miserè populati sunt per quadraginta annos: nec erat incursionum vllus finis, quoad Rollonem Normannorum ducem Carolus Simplex Gallorum rex, generum sibi creauit, data illi filia Gilla in vxorem, & in dotem Neustria, quae ab Epta fluento ad Britones terminatur, clauditur???ue Gallico Oceano. Est tum Rollo initiatus sacris, & lauacro baptismatis ablutus, Robertus???ue appellatus: Neustria Normannia vocata, quòd eam homines à Septentrione profecti occupassent. Cuspinianus. Olavvs Erici filius, primus ex regibus Sueciae Christi religionem publicè accepit: & in fonte sacro lotus, Iacobi nomen suscepit. Cranzius lib. 5. Sueciae, cap. 10. À quibus susceperint. Cùm Deuterius (quem Sabel. Enn. 8. lib. 2. Badam vocat) Arianorum episcopus Byzantij, anno 20. Anastasij, Barbam catechumenum baptizare vellet, contra???; fidei regulam & Christi institutionem hisce verbis vteretur: Baptizo te, Barba, in nomine Patris, per Filium, in Spiritu sancto: aqua, quae ad baptizandum fuerat allata, subitò euanuit, & disparuit. Quo viso, Barbas ad orthodoxos transiuit: & baptismo iuxta Christi institutionem accepto, catholicae ecclesiae sese piè adiunxit. Paul. Diaconus lib. 15. Rerum Rom. Cedrenus, Theodorus Lector lib. 20. Nicephorus lib. 16. cap. 35. Quando. In Aphrica Firmu̅ noua molientem praelio vicit ac cepit Theodosivs pater eius, qui pòst imperauit, à Valentiniano mis [3061] sus, & à Valente (cui propter nomen suspectus erat) pòst occisus, cùm Aphricam composuisset apud Carthagine̅, sed priùs baptismate ablutus, vt liberior iugulum percussori praeberet. Cuspinianus. Quomodo. Clodovevs Francorum rex à Remigio Remis baptizandus cum tribus millibus catechumenorum militu̅, inter candidatos & ipse candidatus ad baptisterium amplissimè apparatum processit, sublimi ceruice, caesarie promissa, discriminata???;, simul & vnguentata, eadem calamistro comentium???; arte per gradus in suggestum verticis concinnè decore???ue formata. Etenim apud Francos, tantùm Reges regia???ue stirps crine intonso ornato???; agebant: cùm Alani, Burgundiones, Sicambri incultiorem promitterent. Hos regios spiritus, de Christiana ciuilitate mansuetudine???; verba faciens Remigius ita demisit, in vulgus???ue aequauit, vt Clodoueus omni fastu deposito, in humilitatem???; priuati hominis descendens, se purificandum abluendum???ue Remigio mitissimè tradiderit. Ita sacra lustratus aqua, & velut coelestis muneris chrismate delibutus. Cúmque tribus diadematib??? rubris in alba parma depictis ad eam diem vsus fuisset, pro gentilitijs insignibus Liliata signa accepit: ei???ue è Clodoueo Ludouicus nomen factum. Aemil. lib. 1. Gregorius Turonensis, & Henricus Erphordiensis, dicunt columbam ore attulisse vas chrismate plenum. Litvani, Iagellonis ducis, in regnithori???ue consortium ab Heduige Polona accepti, opera ad Christum co̅uersi sunt, anno 1387. Sed cùm immensi laboris esset, singulos sacro fonte tingere, nobilioribus tantùm hic honor habitus: reliquu̅ verò vulgus turmatim distributum, aqua lustrali siue sacra à sacerdotibus conspersum est, vnum???ue nomen cuique turmae, tam virorum quàm mulierum inditum. Plurimam ex his multitudinem rex aduectis è Polonia pannis laneis & calceis vestiuit, cùm ad eum diem gens illa conficiendarum earu̅ retum ignara esset, sed aduectitijs tantùm nobiliores vtere̅turinam vulgus agreste peronibus magna ex parte etiam nunc vtitur, & lineis vestibus: eis???; tunc vtebatur. Basilica deinde Vilnae condita. Cromerus lib. 15. Non svsceptvs. Habetdevs, episcopus Tamallunensis in Africa, in exilium ab Honorio Vandalorum rege Ariano actus, ab Antonio episcopo Ariano vinctus, & ore obturato anabaptismi vndis aspersus est: quòd eum hac ratione vel nolentem impietati Arianae assentiricogere vellet. Sed consta̅ter solutus restitit Habetdeus: neque se vllo modo violento baptismo assensisse testatus, Carthaginem profectus, Honorio scriptum suae fidei obtulit acerrimum, & in solitudinem exulatum redijt. Victor lib. 3. de Persecutione Vandalica. Flagellatio religiosa. Consule Tit. Paenitentiae religiosae, fol. 3079. Item Monachorum, quatenus flagellis vtuntur, fol. 4120. Avrea virgo Parifiensis, corpus suum clauis castigabat. Sedile enim sibi faciendum curauerat, cuius pars corporis, quae humerotenus considente̅ hemicyclo amplexebatur, in summo clauorum cuspidibus ad psalmorum numerum depositis horrescebat. In ea sedili illa cùm psallere vellet, sese collocabat: & dextro lateri innixa, quinquaginta Psalmos perlegebat, sinistro totidem, & totidem in tergo resupinata, pungentibus quaquauersum ferreis aculeis. Marul. lib. 4. cap. 10. Henricvs II. Angloru̅ rex, Christi imitatus exemplum, dorsum suum Cantuariensium monachorum flagellis subdidit. Continuator Sigeberti. Elizabetha Lantgrauij Thuringiae vxor, ob intermissa sacra virgis semeripsam caecidit. Marul. lib. 3. cap. 10. Lacrymae, Fletvs Religiosvs. Vide Tit. Panitentium, fol. 3079. item Supplicationum, fol. 3046. Petrvs ter abnegato Christo, cùm lesus co̅uersus eum intuitus esset, recordatus verb oru̅ Domini, suum???; peccatu̅ agnoscens, egressus foras fleuit amaré. Matth. 26. Marc. 14. Luc. 22. Ioan. 18. Post Domini ad coelum ascensum, vix vllo die à lacrymis temperasse dicitur, atq; ad eas identidem sicca̅das lineum linteolum de manibus nunquam dimifisse. Marul. lib. 4. cap. 9. Abstinentia à certis cibis religiosa. Ieivnivm religiosum Institvtvm, observatvm. Consule Tit. Abstinentia religiosa, fol. 3061. Illic Temperantiae, hîc Pietatis habetur ratio. Eliazarvs scriba, Antiocho Epiphane fideles persequente, vt suillam carnem gustaret, compelli (quoniam illegitimum erat) nullo modo potuit: sed neq; pro illa suppositam aliam, qua vesci licebat, vt sumeret, exorari, volentibus amicis ea simulatione ipsum subtrahere neci. Vt???; caeteris consta̅tis animi perpetuae???, in Deu̅ obseruantiae exemplum fieret, extrema pati maluit, quàm quicquam prophani aut agere, aut omninò egisse videri. Itaq; corpus carnifici crudelib??? poenis conficiendum tradidit, vt spiritum absque labe commissi pariter suspecti???ue sceleris conseruatum Deo offerret. Marul. lib. 5. cap. 1. C bo abstinuit Moses XL. dies, vt dignus esset, qui legem acciperet à Deo. Neq; enim, sicut Ambrosius in eode̅ libello de leiunio air, introisset in nubem, & vocem Domini, loquentis de medio igne sine periculo audiuisset, nisi munitus armis ieiunij fuisset: quippe quod vitiosas corporis partes comprimit, homineni???ue puriorem reddit ad res diuinas tractan das. Deinde abstinuit Helias, & postremò Servator noster dies totidem. Item Niniuitis Ionae prophetae opera & cohortatione poenicentibus per ieiunium venia datur. Ita Ivdaei abstinere consueuerunt, quoties à Deo opem aduersus calamitates implorare, aut eum iratum placare, vel aliquid vsui vitae necessarium rogare, seu acceptorum benefi ciorum memoriam redintegrare, vel dies festos agere voluissent. Christiani in terra sancta à Saracenis pressi, Niniuitarum exemplo vtrique sexui ieiunium indixêre, ne lactentibus quidem & animalibus praeteritis, anno 1124. Sigeberti Contin. Pusivm eremitam (sicuti à Cassiano relatum est) XL. annis, quos in solitudine exegit, comedentem Sol non vidit, quòd post occasum Solis duntaxat ieiunium soluere consueuisset. Marul. lib. 5. cap. 8. Neglectvm. Christiani Antiocheni, carnibus superstitione à Iuliano inquinatis, vti non dubitant: quia Paulus edere iussisset absq; discrimine propter conscientiam, quicquid in macello venale esset. Theodor. lib. 3. cap. 15. Castitas religiosa. Consule Tit. Temperantiae religiosae, fol. 2252. & seqq. Hic Religinnem, illic. Abstinentiam perpendimus. Miles quidam Decij, succi plenus adolescens, in amoenissimis hortulis inter lilia candentia rubenres???; rosas, cùm leui iuxta murmure serperet riuus, & molli sibilo arborum folia ventus perstringeret, super lectum extructum plumis resupinatus est, & ne se inde excuteret, blandis serico nexibus irretitus relinquitur. Amotis omnibus arbitris, speciosum scortum iussu praetoris accedit, delicatis stringit colla complexibus, & manibus in libidinem concitat iuuenem. At miles Dei, praecisam morsu linguam, in osculantis faciem exspuit, ac sic victor extitit. Hieronymus in vita Pauli eremitae, hoc ipsum Niceta??? martyri sub Decio tribuit. Marulus. Vidit Anianvs, Alexandriae antistes, femina̅ quandam. Quia tamen (vt cred???e est) visam concupiuit, oculum sibi eruit, erutum à se proiecit: inde corpus gelidis immerge̅s aquis, immersum inedia & labore macerauit: per quae adeò prosecit, vt in Christiana fide assere̅da fit mons ab eo ex Numidia (vt fertur) Babylonem translatus. Sabel. lib. 5. cap. 6. Leo I. Pontifex, cùm Dominicae resurrectionis die eucharistiam daret populo, & eius manus matronae osculo contacta, tacitam quandam libidinis appetentiam excitasset: manum sibi vitrò abscidit, vt pars illa vn de lues irrepserat, à toto corpore contagiosa abscinderetur. Sabel. lib. 5. cap. 6. Silentivm religiosvm. Consule Tit. Monachorum, fol. 4112. item Taciturnitatis religiosae, fol. 4156. Illic virtutis in Conuersatione humana, hîc Religionis erga Deum ratio habetur. Iesvs filius Syrach, dum efficere nequit, ne inter loquendum peccato aliquo implicetur, sic in Ecclesiastico suo co̅queritur, & clamat: Quis dabit ori meo custodiam, & super labia mea signaculum certum, vt non cadam in ipsis, & lingua mea perdat me? Hoc ipsum periculum, quod in se deprehenderat, alios cauere iubet, dicens: Aurum tuum & argentum tuum confla, & verbis tuis facito stateram, & frenos ori tuo rectos: & attende ne fortè labaris in lingua, & cadas in conspectu inimicorum insidia̅tium tibi, & sit casus tuus insanabilis in mortem. Marul. lib. 4. cap. 6. Severvs Sulpitius Posthumianus monachus, cùm in senecture sua à Pelagianis haereticis deceptus esset, ad vitae vsq; finem silentium tenult, vt peccatum quod loque̅do contraxerat, tacendo rursus emendaret. Gennadius. Pavlvs monachus, cognomento Simplex, Antonij discipulus, cùm primò mysteriorum ignarus quaesisset, Essétne Prophetis prior Christus? ineptam interrogationem silentio diluere iussus, triennio tacuit, Marul. lib. 4. cap. 3. Dvo monachi ex Cluniacensi coenobio Turonu̅ missi, à Normannis vicina loca vastantibus noctu intercepti, nec vinculis, nec minis, quantumuis a???rocibus, silentium soluere volaêre. Cùm in conspectum ducis adducti essent, equus, cui dux insi [3062] debat, refilijt, sessorem???ue in terram prostrauit: quem mox acutissima corripuit febris. Porrò cùm sortes à Barbaris mitterentur, vter captiuoru̅ pro sui ducis salute caedi & offerri deberet, neutrum sors tangere potuit. Tandem cùm frustrà eis saepissimè mors intentata fuisset, vinculis solutis, pro duce vt preces facere dignarentur, obnixè precati sunt Normanni: & sic iterum conualuit. Vincentius lib. 24. Lotio religiosa. Consule Tit. Praeparatio ante Orationem, quatenus corporis Lotionum exempla continet, fol. 3053. Locutus est Dominus ad Mosen, dicens: Facies labrum aeneum, & missa aqua lauabunt in eo Aaron sacerdos & filij eius manus suas ac pedes, quando ingressuri sunt tabernaculum testimonij. Exodi 30. & 40. Labores corporis. Consule Tit. Monachorum, qui varijs exercitijs corpus afflixerunt, fol. 4112. & seqq. Godefridvs Lotharingus, poenitentiae causa, ob crematum templum Viridunense, vt reaedificaretur, & sumtus amplissimos contulit, & ipsemet vilis mancipij ministerio functus, caementarium opus fecit. Schafnaburgensis. Peregrinationes religiosae. Consule Ecclesiasticum Tomum, fol. 4162. Tobias Nephthalensis, reliquis suis popularibus vitulos aureos adora̅tibus, ipse Hierosolymam statis temporibus ad sacrificandum ibat. Tobiae cap. 1. Quanto pietatis studio Magi flagrauerint, ex eo colligi potest, quòd ex Oriente maximis itineribus per inhospitas gentes biennio iter fecerint, & Bethlehemae Saluatori nostro thus, aurum & myrrham, dona veré regia obtulerint. Matth. 2. Mortis religiosa tolerantia. Huc amplißimus Titulus Martyrum pertinet, fol. 3028. illic Fortitudo religiosa, hic Religio fortis consideratur. Tres pueri Babylonem abducti, leguminibus & frigida aqua nutriri, quàm dapibus regijs, ne cibo lege vetito incestare̅tur, maluêre: statuam???ue auream adorare iussi, mori praeoptaru̅t, quàm fidem praeuaricari. Hinc in fornacem septuplo magis, ??? solitum erat accensam missos, flamma non adussit. Illaesi inter igneos globos laudes Deo concinebant: & idem ardor, qui illu intra fornacem ignouit, raptim exhalans eos qui forìs aderant regis ministros corripuit, atque consumsit. Motus tanto miraculo rex, non iam statuam à se erectam, sed Deum Israël a orandum edicto iussit. Marul. lib. 5. cap. 1. Pavpertas religiosa svscepta. Consule Tit. Monachorum, quatenus votiuam paupertatem Christi colunt, omnia habentes, nihil possidentes, fol. 4112. Carceres. Religionis cavasa pati. Evphrosyna virgo, Paphnucij Alexandrini filia, Smaragdus monachus dicta & credita: quoniam illi multus in vultu decor inerat, quocunque se verteret, omnium in se oculos conuertebat. Hanc ob rem ne fratrum mentes Deo intentas praesentia sua labefactaret, iussa est cellulae suae ianuam vltrà non egredi, sed ibi humanis pariter diuinis???; defungi officijs. Paruit non minùs libenter quàm constanter octo & triginta annos carcerem passa perpetuum. Tunc tandem, quòd foemina fuisset, deprehe̅sum est, cùm defunctae corpusculum de more lauarent. Frater quidam cadauer osculatus, oculum quem olim amiserat, integrum recepit. Illa igitur quae obediendo oculis omnium se subtraxerat, dum viueret, mortua postea solo tactu reparare erutos poterat. Marulus lib. 4. cap. 3. Solitvdo religiosa. Vide Tit. Eremitarum, f. 4052. Antonivm abbatem Alexandrinum dicere solitum ferunt, Non expedire Christi seruis, eorum, qui seculo seruiunt, domus frequentare, aut consuetudine vti. Sicuti enim pisces de aqua eductos continuò languescere & emori solere: ita monachum extra coen obij septa vagantem, si quicquam confabulationi vacauerit alienorum, ad cordis tepiditatem redigi, & circa spiritalia exercenda effici tardiorem. Hinc sanè est, quòd plerique cum feris bestijs in solitudine viuere sibi satius duxerunt, ne in coetu hominum mente̅, quam in sola Dei contemplatione fixam & locatam habere vellent, diuersis cogitationibus diffundere atque distrahere cogerentur. Ob hoc sanè Arsenivs, cur tantoperè accessum hominum deuitaret, cùm interro garetur: Non posse se cum Deo simul & hominibus esse, aiebat. Capiton itidem rogatus respondit: Vereri se, ne ex hoc imbecillior ad sustinendos inimici impetus redderetur, quò cùm adhuc sibi superesse certamen sciret. Alterum ergo contemplandi amor, alterum peccandi timor ab humano submouerat consortio, nunc vterque consortio fruitur angelorum. Pavlvs primus inter. Christianos eremi cultor annos septem & nonaginta, Onophrivs septuaginta, hominibus incogniti fuère. At postremò ne incogniti essent, tunc visi sunt, cùm de solitudine terrena ad celebritatem coelestem transferrentur. Marul. lib. 3. cap. 7. OBEDIENTIA ERGA HOMINES SACROS RESPECTV Instrvmenti ad obedientiam eliciendam adhibiti. Parere. Reprehensionibvs, Minis, Animadversionibvs. Vide Tit. Reprehensiones aliorum ferre, quatenus à Religioso affectu haec Tolerantia proficiscitur, fol. 2820. 2864. Cùm ad mandatum Elisaei Naaman Syrus, Iordani septies se immergere iussus, indignatus abiret, dixerunt ei serui sui: Pater, etiamsi rem grandem dixisset tibi Propheta, certè facere debueras. Paruitergo, & à lepra mundatus est. Libro 4. Regum, capite 5. Precibvs, Svpplicationibvs. Atila Hunnorum rex, quum Trecacenses peteret, & eo quidem animo, vt suo more diriperet, Lupus vrbis Episcopus sanctissimus, frequenti collegio sacerdotum, pontificio habitu instructus, Atilae obuius occurrit, &, Túne (inquit) is es, qui vrbes eruis, gentes???ue proteris? Ego sum (respondit Atila) rex Hunnorum, & flagellum Dei. Ad haec Lupus: Felix & faustum Domini & Dei mei flagellum adueniat. & patefactis mox portis, cum magno plausu regem admisit. Cuius Atila humanitate victus, per mediam vrbem exercitum tanta modestia duxit, vt ne pullum quidem gallinaceum laeserit: haud aliter, ac si diuino cuncti numine obstricti forent. Bonfinius lib. 4. Dec. 1. Rervm, in qvibvs obediunt. Vtputa in Impiis non fovendis. Arte Iudaeorum circumuentus Theodosivs Iunior Imperator, Antiochenis mandarat, vt Iudaeis ade̅tas synagogas restituerent. Sed eremita celebris eo tempore Symeones, ad Imperatorem literas misit, ne tantoperè crucifixoribus Christi indulgeret, néve Christianos ad tam impia permittenda cogeret. Theodosius ergo edictum illicò retractauit. Euagrius libro 1. capite 23. Poenitentia agenda. Vide Tit. Paenitentiae, quatenus paenitentes, monitis aliorum, ad paenitentiam vocantium, ex religioso affectu obediunt, fol. 4173. Philippvs Imperator Christianorum primus, ob scelus pattatae in Gordianum proditionis, sacra communione à Fabiano Rom. Pontifice prohibitus, nisi antè in Christiana ecclesia cum caeteris, qui scelerum poenitentia agebantur, crimen emendasset, humiliter Pontifici paruit: nihil de Imperij maiestate deperire arbitratus, vbi religionis haberetur ratio. Eusebius lib. 6. cap. 34. Theodosivs Augustus, quoniam iratus in Thessalonicenses & Pannonas, supra quàm quod iustum & aequum???ue esset, animaduerti fecerat: Mediolani ab Ambrosio episcopo ecclesiae aditu prohibitus, palam???ue reprehensus, patienti animo pertulit, & commissum confitens poenirentiam egit. Vide quanta est sacerdotis auctoritas, qui tanto Principi publicè resistere non dubitauit, & cui tantus Princeps populo inspectante, cedere non erubuit. Cùm Paschali quodam die ecclesiam ingressus, intra chorum consedisset, audiuit, non eum locum purpuratorum esse, sed sacerdotum: iubenti???ue Ambrosio, vt inde recederet, obediuit. Post haec Constantinopoli ad ecclesiam veniens, vt in choro sessum accederet, à Patriarcha inuitatus, nequaquam acquieuit: magis Ambrosij sententia̅ sequens atq; approbans, qui ne Imperatores quidem sacerdotum sessione satis dignos iudicasset. Marul. lib. 3. cap. 5. Edgarvs Britanniae rex, cùm virginem deperiret, quam in Vincestrensi monasterio viderat educari: quae vt virginiratem à regis iniuria tueretur, velo vnius ipsius monasterij monacharum se texerat: neque ob id ab iniuria rex destitisset: profectus ad eum Dunstanus Cantuariensis archiepiscopus, porrigentem in congressu dextram suam honoris gratia, regem à contactu repulit, tanquam propter incestum indignus esset qui sacerdotem contingeret. Edgarus agnito errore, ad sacerdotis pedes prostratus, veniam petijt: & cùm poenae loco ei, vt à gestando diademate vii. annos abstineret, & sacris quoque virginibus monasterium conderet, iniunctum esset, obedienter ea peregit. Fulg. lib. 1. c. 1. LvdovicvS Iunior Francorum rex, ob caesos in ae de Victoriacensi MD. homines, à D. Bernardo acriter reprehensus, ad expiandum crimen eiusdem suasu Siriacam expeditionem suscepit. Aemilius lib. 5. Elizabetha Landgrauij Thuringiae vxor, Hungarorum regis F. Conradum mendicum & religiosum senem sibi magistrum adsciuerat, cuius imperio ac nutu in viam Domini dirigeretur. Igitur die quadam illo iubente, vt ad audien dum Dei verbum ecclesiam peteret, Marchionissae Misnensis improuiso superuentu impedita, ire omisit. Conradus, vt in obedientiae culpam flagellis dilueret mandauit. Continuò illa positis vestibus, linea tantùm tunica, quae nuditatem tegeret, derelicta, ipso specta̅te tamdiu se loris diuerberauit, donec idem vt cessaret praecepit. Marulus lib. 4. c. 3. Pede ampvtando. Antonius ordinis Fratrum minorum, Cvidam confitenti, quòd ira concitatus patrem calce ferijsset, calcem illam abscidi dignam dixit. Ille id pro peccato apponi ratus, domum abiens, pedem sibi amputauit. Postea reuersus, cur claudicaret, cùm ab eodem rogaretur: Impleui, inquit, quod dignum iudicasti. Obstupuit hominis patientiam Antonius, ac simplicitatem: qui seruandum sibi duxisset, quod increpationis causa dictum fuerat. Et pro illo Deumprecatus, membrum quod mutilatum erat, restituit: atque vtroque pede ambulans abijt, qui vno venerat. Marulus lib. 4. cap. 10. & lib. 2. cap. 12. & Fulg. lib. 6. cap. 9. Conivge recipienda. Philippvs Augustus, Gallorum rex, cùm Honorij III. pontificis legati ab eo poscerent, vt Ingebergam (alij Viceburgen, alij Gelbergam vocant) coniugem in coniuga lem thalamum reciperet: quam quia non satis grata erat, ficto propinquitatis gradu, ceu non iustam vxorem dimiserat, atque in eius locum Mariam Boëmiae ducis filiam duxerat: etsi aegrè vt id ageret adducebatur, legatis tamen de Ingeberga reducenda paruit. Fulg. lib. 1. c. 1. Philippvs I. Gallorum rex, siue veneficio, siue alio malo captus, cùm eiecta Bertha coniuge Bertrandam, quam deperibat, Folcheti, vel Foci, Andegauensis comitis coniugem, apud se haberet, anathemate Vrbani II. pontificis tactus, coniugem quam ciecerat, recepit. Idem. Divortio. Ex Tit. Diuortij, huc quaedam, fol. 878. Mathilda comitissa Thusciae, obedienter passa est à Gregorio VII. Rom. pontifice separari se ab Actij Estensis marchionis connubio, quòd in quarto gradu assinitatem cum eo habuisse inuenra erat, pudicitia in posterum diligenter custodita. Fulg. lib. 1. cap. 1. Pace danda. Atila expugnata Aquileia iturus Romam insestis signis, cùm eo loci consedisset, vbi Mintius Padum influit, amnem traiecturus, vir sanctissimus Leo I. pontisex, calamitatem Italiae & vrbis Romae miseratus, ad hortante etiam Vale̅tiniano III. Imp. ei fit obuiam, persuadet???ue Alarici exemplo, qui statim Dei iudicio post captam vrbem mortuus est, ne vltrà progrediatur. Monitis pontificis optimi obtemperans Atila, quòd dum simul lo querentur, cernere duos viros supra caput suum strictos tenentes gladios, ac mortem minitantes, nisi pareret, visus esset (ij Petrus & Paulus apostoli putati sunt) inde mouens, Pannonias repetit: vbi non ita multò pòst, essundente se vbertim propter ebrietatem è naribus sanguine, moritur. Platina. rachis Longobardorum rex, vt regnifines amplifi caret, Pentapoli bellum intulit, atque oppidis eius plerisque primo aduentu captis, demùm etiam in Ducatum Romanum pontificiam???ue ditionem traiecit, ac Perusiam acri premere obsidione instituit: Imperatore longè remoto, atque omnino à rebus Italiae, vt videbatur, auerso: Exarcho verò parum neruorum ad Rauen nae fines tuendos, ne dum ad longinquiores protegendos, habente. Zacharias Pp. vt serpens aduersus. se incendium propulsaret, quod armis non poterat, auctoritate sibi tentandum existimauit. Itaque decoro optimatum comitatu assumto, Vrbe egressus, Rachim in castris Perusinis conuenit, tanta???; dicendi copia causam suam peregit, vt Rachis religione perfusus non solùm à Perusiae oppugnatione recesserit, sed etiam oppida Pentapolis occupata reddiderit, atque in omni officio fidelem se Pontifici obsequentem???ue praestiterit. Sigonius lib. 3. regni Ital. Zacharias I. pontifex, cùm initio pontificatus sui arde̅tem bellis Italiam offen disset, legatos de pace componenda statim ad Lvitprandvm Longobardorum regem misit, persequentem bello Trasimundum Spoletinum ducem. Verùm cùm à legatis ea de re nil fieret, ipse comitante clero Romano in Sabinos proficiscitur. Feru̅t autem, octauo milliario à Narnia regem Pontifi ci honoris causa obuiam factum, ex equo descendisse, ac pedibus virum sanctissimum in vrbem comitatum fuisse. Qui sequenti die inter Mistarum solen nia orationem publicè habuit, & quidem elegantem, qua ostendit, quid maximè regem Christianum deceret, siue pacem, siue bella gerat. Hac oratione ita permotum regem ferunt, vt statim arbitrium omne componendae pacis ei permiserit. Plat. Romanam vrbem Paulus Exarchus Graecus, & Lvitprandvs Longobardorum rex, obsidebat, quòd Romani ab Imperatore defeciffent. Gregorius II. Pp. insigni pietatis Luitprandi regis fama permotus, Vrbe cum decoro comitatu clericorum & optimatum Romanorum egressus, in castra ad regem supplex venit. Rex siue tacita religione captus, siue praesentis Pontificis verecundia adductus, statim ad pedes eius se prostrauit, & sine vllo malesicio ex agro Romano se recessurum esse promisit. Mox cùm ab Exarcho moneretur, vt iussa Imperatoris impleret, id est, vt Pontificem aut captiuum faceret, aut ferro perimeret: non solùm id consilium vt impium sceleratum???ue repudiauit, verùm etiam Pontificem, vt Exarchum in gratiam recipere vellet, orauit. Inde ad templum S. Petri, nullis ea tempestate moenibus septum, accessit, atque ad aram profectus, paludamentum, quo erat indutus, armillas, baltheum, ensem auratum, coronam auream, & crucem argenteam, ante augustissimum corpus apostoli posuit, & supplex Deo vota, atque ipsi apostolorum principi fecit: atque inde exercitum domum reduxit. Sigonius libro tertio regni Italici. Longobardorum rex Desiderivs. cùm multas ditionis Romanae vrbes iam cepisset, nouisset???ue ab Adriano I. Romano pontifice ad serendam opem Carolum Magnum vocari: cupiens astu ante Carolum vrbem Romam occupare, simulauit voto se ad salutanda principis Apostolorum limina proficisci velle. Pontifex reseratis templi atque vrbis portis, misit qui Desiderio sub anathematis poena imperarent, ne propiùs ad vrbem accederet. Incredibile forsan videatur, & tamen vero ipso verius est, barbarum regem, superbiae atque immauitatis plenum, quem arma non mouerant, simplici anathematis denun ciatione territum, sententia mutata, retrò exercitum conuertisse. Fulg. lib. 1. c. 1. Captivis dimittendis. Israelitae, sub rege Peka, ducenta millia captiuorum è Iudaeis abegerunt: eosdem tamen liberos dimiserunt, monitu Obedi vatis. 2. Paral. 27. Gibvldvs rex Alemannorum, & Seuerino episcopo Bathauino paruit, deprecanti pro Romanis, vt pacem cum ipsis seruaret, captiuos???ue sibi condonaret. Auentinus lib. 2. Annalium Boiorum. Pvgnando. Amasias rex Iudaeorum, cùm aduersum Syros expeditionem parasset, viro Dei obediendo, exauctoratis atque dimissis centum millibus militu̅, quos conduxerat de Israëlitis, cum xxx. millibus suorum copias hostium superauit: cum vtraque multitudine simul vincendus, nisi paruisset. Opere Facivndo. Ex Tit. Monachorum Abbatibus obedientum, fol. 3064. Personarvm. Qvi qvibus obedierint. v. g. Reges sacris hominibvs. Vide paulò antè, Rerum respectu, in Poenitentia agenda. Monachus quidam Imperatorem Theodosivm posteriorem inuerecundiùs interpellans de nescio qua petitione, cùm saepiùs eidem esset molestus, nec ramen, quod cupiebar, optatum ferrer: magna confidentia Imperatori Ecclesiae communione interdixit, atque discessit. Imperator reuersus in regiam, cùm iam apposita mensa accumben di tempus esset, ne gustare quidem de epulis voluit, nisi priùs ab eo, à quo ligatus videbatur, exco̅mu nicationis vinculo exemtus esset. Mittitigitur ad Ecclesiae pastorem, petens vt eundem ipsum, qui ligasset, se etiam soluere iuberet. Ille verò Imperatori renunciat, iam antea eum esse solutum: nec vllo modo pro legitima excommunicatione admittendam, quam quihbet quacunque [3064] temeritate & propria libidine sibi vsurpare praesumsisset. Verùm Imperator eo responso minimè contentus, nequaquam acquiescere potine, nisi pereum ipsum, à quo exclsus erat, Ecclesiae communioni esset legitimè restitutus. Id quod etiam factum est. Monachi Abbatibvs. Pavlo Simplici, Antonij discipulo, cùm multa absurda & superuacua erperiundae tantùm obedientiae causa imperarentur, veluti necessaria perficere nunquam distulit: sicuti aquam haurire, & haustam effundere, vestes dissuere, & easdem dissutas iterum consuere, & alia huiusmodi, quae ille non quòd friuola futilia???; essent, sed quòd iussa, perpendens, libenter exequebatur, diligenter???ue implebat. Marulus libro quarto, capite tertio. Ioannes abbas Scythi, quem sol iratum non vidit, ex hac vita ad meliorem migraturus, praecipuum discipulis suis documentum relinquere volens, nunquam quicquam se ex sententia sua egisse dixit, sed seniorum: nunquam aliquid docuisse, quod prior ipse non fecisset, hoc erat propriae renunciare voluritati, & in docendo nihil praesumere. In hoc ille summam penè virtutum putauit: qui dum decederet, fratres suos plura monere necessarium non esse censuit. Aliâs quoque saxum ingens, & quod multi simul mouere non valerent, soli, vt aduolueret, abbas praecepit. Tunc ille quidem toto conatu frustrà nitens, vires experiri non cessauit: donec multo sudore madentem, iam quiescere idem abbas iussit. Hac obsequiorum simplicitate Ioannes prophetandi donum consecutus, in magnis bellorum difficultatibus Theo dosium prin cipem, ne cum hoste congredi timeret, suis animauit oraculis, certissimo. victoriae euentu: ita vt ille deinceps certamen nullum iniret, nisi ipso consulto. Igitur qui olim omnibus abbatis sui iussis fuerat obsecutus, eius deinde responsis obediuit Imperator. Idem. Abbas alter Ioannes Scythiotici apud Lycum Thebaidis oppidum eremi, cùm primùm reciperetur à monachis, explorandi causa iussus à suo abbate, per integrum annum, aridum virgultum terrae infossum rigauit singulis diebus bis, aqua per duo milliaria allata. Cassianus libro quarto, capite septimo, Marulus libro quarto, capite tertio, lenticulam oleo plenam, cùm in deserto aliud non suppeteret, proijcere iussum, paruisse ait. Albinvm Andegauensem episcopum, dum adhuc adolescens in monasterio degeret, & ad perficiendum abbatis mandatum pergens, effusum repentè imbrem sub tecto declinasset: eo procellae vi diuulso ac perpluente, caeteris qui illuc conuenerant, haud parum madefactis, ipsum solum aqua no̅ aspersit Mirabantur omnes: & cùm audissent, eum ab abbate missum iter facere, miraculum obedientiae meritò imputarunt. Marul. lib. 4. c. 3. Gvlielmvs Aquitaniae quondam & Prouinciae dominus, postea verò ita humilis monachus, vt nihil tam paruum, neq; tam infimum esset, quod se indignum iudicaret, dum id sibi faciendum abbatis auctoritas imunxisset Iussus aliquando panes coquere, cùm iam coenae tempus instaret, confestim succendit fornacem, rutabulo ignem circumuertit: sed scopam, qua prunas euerreret, locum???ue ponendis panibus aptaret, non habuit. Insiliens ergo in fornacem, melote pro scopa est vsus. Tum demùm coctos panes fratrib. nihilo tardiùs quàm res poscebat attulit: nulla corporis aut indumentorum parte laesa. Idem. Bercharivs, Luxouiensis monasterij abbas, antequam praeesse coepisset, singularem apud omnes obedientiae suae co̅mendationem miraculo auxit, dum vinum de cado in vrnam traheret: ab abbate vocatus, relicta vrna festinus cucurrit. Vinum verò sicuti fluebat, repleta vrna non est effusum: sed sic stetit, ac si gelu concretum esset, donec ille reuersus cadi foramen tereti in mucronem ligneolo obturauit. Ibidem. Diuus Hieronymus ad virgines scribens: Hoc vnum, inquit, apud omnes Aegypti Monachos obseruationis praecipuum est celebre, vt neminem nisi obedientem & humilem ad omnes labores perficiendos, & opera suscipiant. Quatenus domita caro ex grauedine, cogitationibus vanis & voluptatibus non vacet ex otio. Marul. lib. 3. c. 9. Lambertvs Traiectensis episcopus, cùm inuidorum malignitate episcopatu motus, ad monasterium Scabolanense confugisset, & nocte quadam ad oran dum à lectulo desiliens, percusso pedibus pauime̅to strepitum fecisset: Abbas eò quòd silentij ea hora erat, indignans voce sublata ait, vt quisquis illud culpae commisisset, continuò ad crucem exiret, non antè quàm diei crepusculum esser reuersurus. Crux aute̅ ipsa extra monasterij septa sub dio erecta stabat. Repentè itaque Lambertus, sicut nudis pedibus adhuc & cilicio tantùm indutus erat, abijt, & hoc quidem brumae tempore: vt multi mirarentur, quomodo algore contractus non expirasset. Manè semiuiuum reduxeru̅t, & abbas veniam petijt, affirmans nunquam se putasse hoc monachorum aliquem facturum, nedum episcopum. ideo???ue ioco magis quàm seriò verbum protulisse. Tandem Lambertus in episcopatus sui sedem restitutus, martyrio coronatus fuit. Marul. lib. 4. c. 3. Marianvs monasterij Bituricensis monachus, Mamertina abbati ita se subiecit, vt bubulciseruitio fungi iussus, non grauatim obediret: nihil vile aut contemtibile arbitratus, quod sibi agendum ille iniunxisset. Idem. Fratrem quendam refert Cassianus, non obscuro loco natum, cùm relictis mundanae conuersationis rebus religioni sese tradidisset, sportulas venales, abbatis iussu, humilitatis explorandae causa, publicè circumtulisse, vnamquamque singillatim distrahendo. Ibidem. Cassianus lib. 4. Mvtii abbatis miram obedientiam narrat, dicens eum vnico filio suo non pepercisse, vt abbati obediret. Vnà enim cum illo paruulo adhuc monasterium ingressus, vt cellulis dispararentur sustinuit: & cùm puer de industria in conspectu eius increpitaretur, verberaretur, miseris acciperetur modis, neque lacrymis neque clamoribus eius moueri potuit, vt verbum vnum proferret. Denique simulata in puerum indignatione abbas, patientiam pariter obedientiam???ue Mutij quàm maximo probaturus argumento, iussit vt filium in proximo flumine suffocaret. Nihil moratus ille, vnicum vt mergeret, tulit. Sed quibus negotium datum erat, cùm ad ripam fluminis ventum esset, inhibuerunt. Post haec abbati reuelatur, Mutium Abrahe patriarchae obedientiae meritò comparandum, dignum???ue, cui post se monasterij cura commitreretur. Idem. Venerivs monachus, solitariae vitae cupiditate ardens, inscio abbate discesserat, tugurio lum???ue sibi posuerat in deserto. Caeterùm à S. Romualdo reprehensus, quòd absque praepositi sui permissu monasterium reliquisset, ideo???ue casso & infructuoso labore ipsum coelum versus niti, quandiu inobedientiae premeretur grauitate: statim ad abbatem suum rediens, & culpae veniam rogauit, & in solitudine viuendi copiam. Ibidem. Ioannes abbas, eremi???ue Scythi oeconomus, sicus de Mareote Lybiae sibi muneri missas, duobus Adolescentvlis ad senem quendam procul in vlteriore deserto manentem deferendas dedit. Quos, dum iter facerent, nubilosa circumfudit caligo, ita vt quò pergerent, nescirent. Per vastam igitur errando solitudinem, diem noctem???; consumsêre, senis cellula nusquam inuenta. Cum???; diu expectati non redirent, reperti sunt positis genibus animas efflasse, illibatis ficub. quas secum tulerant. Si quidem inedia perire, quàm abbatis praeuaricari mandatum, maluerunt. Ibidem. Patauij est Iesuatorum collegium idiotarum, qui men dicando & seruilia munia deferédis funalibus praestando in exequijs, cultu item hortuli, & aquarum extractione è plantis, sese sustentant. Cùm praepositus diui Augustini post epulas Iesuatorum praeposito obijceret, quòd trium votorum professionem parum legitimè viderentur exercere: is statim ad Marcvm, vnum è suis, qui mensae ministrabat, conuersus: Quando ergo de obedientia quaestio est, te ego, Marce, manibus nudis prunas huc inferre iubeo, vt boni isti viri sese calefaciant. Nihil ille cunctatus, quod iussus erat stupentibus illis attulit. Tum Dominicanicomes: Et ego, si iubear, afferam carbones, sed testa, non manu, ne Deum tentare videar. Eo miraculo plurimum auctoritatis collegio illi accreuit, vt Marcu̅ modò non pro sancto haberent. circa annum Salutis humanae MCCCCXII. Bernard. Scardeonus lib. 2. classe 6. hist. Patauinae. Svbditi Praelatis. Etiam malis praelatis obediendum esse, suos Discipvlos monet Dominus, inquiens: Super cathedram Mosi scribae sedent & Pharisaei: omnia quaecunque iusserint facere, facite. Matthaei 23. Quòd episcoporum abbatum???ue & aliorum qui praesunt iussa mandata???ue sine cunctatione capessen da sint, etiam cum nobis minus rationis habere videbuntur, PEtri apostoli exemplo patet. Non lauabis mihi pedes in aeternum, inquit: rindecens & indignum ratus, vt Dominus officio fungatur serui, & seruorum quasi dominorum suorum lauet pedes. Sed quòd indecens esse non poterat, quicquid ille iuberet, mox intellexit: cùm audiuit, se non habiturum partem cum ipso, nisi s???lauari permitteret. Ideo protinus obediens exclamat: Domine, non tantùm pedes, sed manus & caput. Igitur quicquid praepositi nostri nobis iniunxe???nt, priùs idipsum exequi, quàm causas quamobrem, inquirere curemus. Praeposterum enim videtur, vt cuius officium est obedire, is de seniorum sententia iudicer. Marulus libro quarto, capite tertio. HONORES SACRI RELIGIOSÈ DISTRIbvti. Et vel Delati Sacris hominibvs. Qvibvs. Pvta Prophetis. Iosephus in 11. Iudaicae Antiq. volum. refert, legisse Cyrvm ab Esaia de se certo vaticinatum nomine: & id circo Iudaeos quasi Dei familiares plurimùm dilexisse. Hieron. lib. 12. comme̅t. in Esaiam, cap. 44. Sacerdotibus. Rex David solicitè Dei cultum in cantoribus & sacerdotibus studuit ampliare. 1. Paralip. 15. vsque ad c. 25. Constantinvs Magnus Imp. Chalcedonensi co̅cilio cùm vltimus inter sacerdotes sederet, auditis accusationibus, quibus inuicem se sacerdotes criminabantur, delatas ex scripto ad se, in gremium conclusit, omnes???ue non lectas combussit, dicens: Sacerdotes ceu numina ad hominem regendum constitutos esse, & propterea intactum se Deo eorum iudicium reseruare velle. Fulgosus, & Egnatius lib. 1. cap. 1. Ab eodem legem editam tradunt, plus honoris deberi homini in sacerdotali dignirate constituto, quàm vlli alij vel domino vel regi: certum enim esse in illis honorari Christu̅, qui vicem Christi in terra gererent, non in illis qui imperarent terrae. Solis autem Apostolis, quorum locum sacerdotes tenent, à Domino dictum esse: Qui vos recipit, me recipit, & qui merecipit, recipiteum qui me misit. Marul. lib. 3. c. 5. Mariam Aegyptiacam Zosimus abbas in deserto orantem, corpore supra terram attolli vidit, supra aquas Iordanis ambulantem non mergi, & stupefactus genua ante illam flectere reuerentiae gratia voluit. At mulier sacerdotalem in ipso dignitatem animaduertens, non permisit: sed econtrà honorem quo se indignam censuit, ei detulit. Maius quiddam existimans, sacerd otem esse, quàm miracula facere. Idem. Antonivs Aegyptius abbas, virtutibus & miraculis vbique clarus, ipsos presbyteros ac sacerdotes in summa veneratione dicitur habuisse: solitus???; eisdem caput submittere, benedictionem captare, & pro magno beneficio ducere, si accepisset. Ibidem. Theodosivs Iunior, initiatos sacris & consecratos, mirum in modum venerabatur, sipaulò integrioris erant vitae. Cuspinianus. Caesarius episcopus Arelatensis, apud Theodericvm Italiae regem accusatus, quòd monasterium à se sorori & sacris alijs, virginibus conditum, ac deinde in obsidione vrbis euersum, instaurare coepisset, Rauennam sub custodia missus est. Cùm autem ad regem in Palatium accessisset, interrito illum animo salutauit. Cui Theodericus venerabundus aperto capite assurrexit: ac de labore itineris, de Gothis, & Arelatensibus percontatus est. Dimisso inde illo, conuersus ad suos dixit: Malum eis, qui tam sancto viro hanc itineris molestiam praebuerunt. nam quantus hic sit, ex eo conieci, quòd ad primum eius ingressum propè totus cohorrui, & angelicum in eo vultum notaui. Quam obrem nefas esse arbitror, duriùs aliquid in tam venerabilem virum consulere. misit???; ad eum in hospitium loco muneris discum argenteum magni precij. Caesarius autem eo vendito, & redacta pecunia, captiuos omnes Gallicos superiore bello factos redemit. erant autem ferè ex ijs, qui vltra Druentiam incolebant, atque Arausicenses, quos liberare omnes Arelate nequiuerat. Caeterùm, cùm tanta ad eum pauperum conflueret multitudo, vt vix pateret accessus, senatores ac nobiles certatim ad eum dispensandas pecunias contulerunt. Eo factum est, vt Symmachus pontifex, & clerus Romanus vniuersus miro tanti visendi antistitis flagrare desiderio coeperit. Itaque Romam accitum benignè cuncti exceperunt, gratias Deo agentes, quòd sanctum virum suis demùm oculis subiecisset, de quo saepissimè antè auribus accepissent: praecipuè verò Symmachus, qui eum non solùm metropolitani honore, sed etiam pallij dignitate ornauit. Itaque Arelate regressus, qui in exilium in Italiam venerat, captiuos redemtos reduxit, & dignitate auctus, octo solidorum millia reportauit: quibus, Carcassonem profectus, reliquum captiuorum recepit. Sigonius lib. 16. Imp. occid. Carolvs Magnus summa pietate antistites, sacerdotes, clerum???; vniuersum coluit. Cuspinianus. Fratrum minorum pater Franciscvs, maximo semper honore sacerdotes prosecutus est. Dicere solitum tradunt, si cui sanctorum è coelo in terram lapso, & cum illo simul sacerdoti fortè occurrisset, priùs se sacerdotis manibus osculum daturum, deinde reuerentiam facturum sancto. Plus se debere illi significans, qui Christi & Apostolorum vices in terris gereret quàm illi, quem iam cum Christo regnare nosset. Quanta autem res esset sacerdotium, in eo ostendit, quòd se indignum illo ludicans, nunquam promoueri passus sit: solo???ue diaconatus officio contentus quoad vixit, fuerit. Marulus libro tertio, capite quinto. Lvdovicvs Crassus, Francorum rex, sacerdoti Eucharistiam afferenti obuiam proficisci voluit, quamuis grauissimo affectus morbo. Rauisius. Convallvs Scotorum rex, nullum sacerdotem sine magna reuerentia est allo quutus. H. Boëthius lib. 9. Rodolfvs Comes Habspurgensis, ruri obuium habuisse sacerdotem sertur, Eucharistiae symbola aegroto deferentem. Religione motus, sacerdotem suo, aedituum comitem famuli equo donat, & pedes insequitur. Vulgata eius rei fama, Monialis quaedam, prophetico spiritu celebris, Rodolpho ob hanc pietatem regnum praedixisse fertur. Nec multò pòst, diuturno illo à Friderici II. morte interregno pertaesis Germanis, Rodolsus, praeter spem & expectationem, Caesar ab Electoribus principibus salutatus est: eius???ue posteri etiamnum hodie Reipublicae Christianae habenas feliciter moderantur. Qvales honores. Sic Honorantur Consulendo. Ex Tit. Obedientiae religiosae, huc quaedam, fol. 3045. Occurrendo, Comitando, Salutando. Ex praecedentibus huc quaedam. Non conuersando, Conuersationem fugiendo. Iosephvs [Greek words], cui desponsata erat Maria virgo, & pro more Iudaeorum vsque ad tempus nuptiarum custodienda tradita, cùm grauidam esse videret, & quia iustus erat, eam nollet traducere, voluit dimittere eam eodem consilio, quo PetRvs Dominum à se repellebat, dicens: Exi à me domine, quia homo peccator sum. quo itidem Centvrio à domo sua eum prohibebat, cùm diceret: Domine, non sum dignus vt intres sub rectum meum. Sic ergo etiam Ioseph indignum & peccatorem se reputans, dicebat intra se: Àtali & à tanta non debere sibi vltrà familiare praestari contube???nium, cuius supra se mirabilem expauescebat dignitatem Videbat & horrebat diuinae praesentiae certissimum gestantem insigne, & quia mysterium penetrare non poterat, volebat dimittere eam. Expauit Petrus potentiae magnitudinem: expauit Centurio praesentiae maiestatem: exhorruit nimirum & Ioseph, ficut homo, huius tanti miraculi nouiratem, mysterij profunditatem: & ideo occultè voluit dimittere eam Miraris quòd Ioseph praegnantis sese consortio Virginis iudicabat indignum, cùm audias & sanctam Elizabeth eius non posse ferre praesentiam, nisi cum tremore & reuerentia? ait namque: Vnde hoc mihi, vt veniat mater Domini mei ad me? Ideo ita que Ioseph voluit dimittere eam. Sed quare occultè & non palàm? Ne videlicet diuortij causa requireretur exigeretur ratio. Quid enim vir iustus responderet populo durae ceruicis, populo non credenti & contradicenti? Si diceret quod sentiebat, quod de illius puritate comprobauerat, nònne mox increduli & crudeles Iudaei subsannarent illum, lapidarent illam? Quando vnquam veritati crederent tacenti in vtero, quam postea contemserunt clama̅tem in templo? Quid facerent necdum apparenti, cui postmodùm impias manus iniecerunt, etiam miraculis coruscanti? Meritò ergo vir iustus, ne aut mentiri, aut diffamare cogeretur innoxiam, voluit occultè dimittere eam Sin verò quis Iosephum sicuti hominem dubitasse contendat de Virginis castitate, & propterea occultè voluisse dimittere eam: dubitatio ea ab Angelo in somnis fuit viro iusto exemta, vt non modò Virginis sub specie mariti, verùm etiam eius quod ex ea nasceretur sub specie patris custos atque tutor esse vellet. D. Bern. homilia secunda super Missus est. Diuis inserendo. Vide Tit. A [Greek words], quatenus haec ipsa tum alijs, tum praesertim Religiosae iustitiae meritis conuenire videtur, fol. 974. Dignitatem, Magistratum conferendo. Fuit ille Christianae pietatis nascentis mos maxima laude dignus in primitiua Ecclesia, quem ex rerum euentu optimus quisque sané comprobet. Episcopi enim, vrbium???; ipsarum antistites, populi iudicio deligebantur illi, qui inter suos à primis annis cogniti, virtutis opinione quadam certa praecellerent, quos???ue vitae sanctitate & doctrina alijs antestare certum exploratum???ue esset id quod Romani pont. plerique, & in his Gregorius, & Leo, & Augustinus ipse, & Ambrosius, innumeri???ue alij facilè probent. Paulatim verò mos inoleuit [3066] ille, vt vnius aut alterius principis suffragio praesi cerentur illi, qui grati chari???ue regibus quomodocunque forent. Egnatius lib. 2. c. 1. & Fulgosus lib. 8. c. 16. Constantivs Chlorus Imp. cùm plures in sua aula Christianos haberet, experiri volens qui viri fortes essent, ac constantes: simulauit omnibus se praecipere, vt dijs suis sacrificarent, qui sui esse vellent: qui verò recusarent, abirent è palatio. Multi metu idola venerati sunt: quos tanquam religionis desertores eiecit. At qui in religione perseuerarant, hos coepit amplexari, & consilijs suis adhibere. Cuspinianus. Gvlielmi Ruffi Anglorum regis, alioqui auarissimi, extitit vnum factum, memoria dignum. Cùm coenobium ???uoddam vacaret, duo monachi inter sepactionem fecerant, vt se ita inuicem adiuuarent, quò alter coenobio praeficeretur. Hoc capto consilio, certatim pro praefectura adipiscenda pecuniam regi obtulerunt. Interea rex conspicatus coràm alium monachum bonae frugis, qui comes illis duobus competitoribus fortè venerat, ad se vocatum interrogauit: Ecquid dare velit, si abbas fiat. Is respondet: Se nihil prorsus daturum, cùm eo animo sese isti vitae dedisset, vt spretis diuitijs, atque honoribus, in sanctitate vitae Deum coleret. Ad haec rex: Tu ergo dignus es, qui coenobio tuo praesis. Id quod fieri statim iussit, illis duobus repulsis. Polyd. lib. 10. Honorivs IV. in suo pontificatu solum cardinalem Ioa̅nem Boccamatium episcopum Tusculanum creauit: viros dicens, & eosdem bonos ac doctos, non etiam rudes & rerum humanarum ignaros, in tantum collegium cooptandos esse. Plat. Martinvs V. Pontif. in dandis beneficijs mira prudentia vsus est. Non enim cuiuis petenti ea co̅ferebat, sed statim mente agitabat, quis potissimùm esset idoneus, cui talis cura demandaretur. Quòd si homines prouin ciarum non nosset, in quibus vacare benefi cia contigisset, at peritos regionum consulebat, quis aut in curia, aut in gymnasijs publicis esset doctrina, nobilitate, moribus, hoc munere dignus. Platina. Non delati indignvs. Sic non Defertur Adoratio. Mardochaevs Iairis F. Iudaeus, Amanem Amalechitam, vel iubente Artoxerxe rege, adorare noluit, quod eum honorem soli Deo conuenire arbitraretur: adeò vt in maximum periculum & se & totam Iudaeorum gentem coniecerit. Ester. 3. Propinatio. D. Martinvs Turonensis episcopus, Treuiros ad Maximum Imper. venerat, vt pro Narsete Comite, & Leucadio praeside, qui Gratiani partes pertinaciùs fouerant, supplicaret, &, ne tribuni cum iure gladiorum in Hispanias ad Priscillia nistas haeretices extirpandos mitterentur, vetaret. Cùm episcopi omnes turpi principem assentatione complecterentur, solus Martinus apostolicam seruauit auctoritatem. Nam, cùm supplicandum fuit, imperauit potiùs, quàm rogauit: & à conuiuio eius, licèt saepè rogatus, abstinuit, quòd diceret, se mensae eius participem esse non posse, qui Imperatorem vnum regno, vita alterum expulisset. Gratianum intelligens dolo caesum, & Valentinianum fratrem, ad quem Galliae & Hispaniae & Britanniae regna haereditate pertinebant, à Maximo occupata. Cùm autem Maximus se non spontè sumsisse Imperium affirmaret, sed impositam sibi à militibus diuino nutu regni necessitatem armis defendisse, & non alienam ab eo Dei voluntatem videri, qui tam incredibili euentu victoriam peperisset, nullum???ue ex aduersarijs, nisi in acie, oppetijsse: tandem victus vel ratione, vel precibus, ad conuiuium venit, mirum in modum gaudente Maximo, quòd impetrasset. Conuiuae autem aderant, veluti, ad diem festum euocati, summi atque illustres viri, praefectus, idem???ue consul Euodius, Comites duo summa potestate praediti, frater eius, & patruus. medius inter hos Martini presbyter accubuerat. ipse autem sellula iuxta Maximum posita consederat. Medio fermè conuiuio minister de more pateram regi obtulit. ille Martino dari iubet, auidè expectans, vt ab illius dextera poculum sumeret. Sed Martinus vbi ebibit, pateram presbytero suo tradidit, neminem existimans digniorem, qui post se biberet: nec integrum sibi fore, si aut Maximum, aut eos, qui à Maximo erant proximi, presbytero praetulisset. Quin etiam eidem Maximo longè antè praedixit, futurum, vt, si ad Italiam pergeret, quò ire cupiebat, bellum Valentiniano facturus, primo quidem aduentu victor esset, sed paruo pòst tempore interiret. Sigonius lib. 2. Imp. occid. Dignitas. Carolvs Magnus, in episcoporum senatum haud temerà quempiam adlegit: eruditio nem atq; bonitatem in cooptandis illis potissimùm spectauit: eum???; ordinem ad pristinum, splendorem, à D. Paulo praescriptum, reduxit. Curiosè cauit, ne quis auarus, aut ambitiosus, luxúve perditus, vnquam pontifi calem apicem adipisceretur. Hildegardae reginae petenti pro sacrificulo suo, idem proceribus aulae rogantibus, respondit: Idoneo, etsi pauperi, iam destinaui. Imperatoremmentiri, aut falli non decet, vt obtrudat superis, cuius vitam, mores, ingenium ignoret: & tantóne operi parsit, compertum non habeat. Auentinus lib. 4. Lvdovicvs Pius Imp. nemini Ecclesiasticam dignitatem co̅tulit, ob pecuniam: sed probè obseruauit, qui doctrina & bonis moribus ornati essent. Regino lib. 2. Alvredvs rex Anglorum, neminem illiteratum ad quamcunque dignitatem Ecclesi asticam adhiberi permisit. Rainulphus lib. 6. capite 1. Quidam sperata morte cuiusdam beneficiati, cùm iam semimortuum videret, quatuor horis l. millibus passuum peractis, ad Regem peruenit. Àquo cùm precio & precibus sacerdotium peteret, affirmans proculdubiò eum mortuum esse, quem ante quatuor horas se morientem reliquisse dicebat. Cui rex: Benè sanè cucurristi, sed quo animo id feceris, perspicuum est: ideò cùm tam bene curras, recurre, & ???e no̅ impetrasse renuncia. Gilbertus Cognatus lib. 1. Narrat. Ivlivs II. Pp. anno MDXII. moriturus nulla in re priuatas propriásve cupiditates prae se tulit: imò Felici filiae, multis???; alijs eius gratia, vt Guidum Montefalchium, quòd eade̅ matre nati essent, in pontificum collegium cooptaret, vehementer supplicantibus, illum eo gradu dignum non esse apertè respondit. Guicciardinus lib. 11. AMOR RELIGIOSVS ERGA HOMINES, EA QVAE MERENTVR TRIBVENS. Hîc solius Caritatis rationem habemus, quae ex praescripto pietatis institutionem ignoranti, correctionem & conuersionem impoenitenti, quantum in se est, communicat. Cuius exempla ex Tit. Poenit entiae desumipossunt, quat enus alioru̅ feruore & studio ad poenitentiam vocantur, f. 4173. Differt autem à Clementia: quoniam aliud est ignoscere et qui te offenderit, quadam animi magnitudine & moder atione, at??? in eundem benesicia conferre, no̅ tam illius causa, quàm vt virtutem tuam omnibus comprobes: aliud est, verè & ex animo diligere, illi bene velle, & illius causa benesicijs eum afficere. Clementia certè apud Ethnicos quoque reperitur: Caritas apudsolos pios homines, & Christianos. respectv Svbiecti, hoc est, Boni quod tribuitur. Cuiusmodi est Doctrina, Institvtio. Consule Tit. Religionis magistri, propagatores, f. 2999. quatenus impiorum conuersioni ex caritate incumbunt. Maximè verò Tit. Ecclesiastarum, f. 1306. Prima in Euangelio Ioannis Baptistae praecursoris vox est, Poenitentiam agite, appropin quabit enim regnum coelorum. Et vt qualiter agendum esset, in se ostenderet, de cameloru̅ pilis textum habuit indumentum, zona pellicea prae cinctus erat, locustis syluestri???ue melle vescebatur. Lugubris & asper vestitus peccatorum tristitiam indicat, zona pellicea carnis mortifi cationem testatur, ciborum vilitas ieiunium abstinentiam???; commendat. Marulus lib. 4. cap. 9. Post Ioannem eadem sanè vox Christi opt. max. fuit: Poenitentiam agite, appropin quabit enim regnum coelorum. Sola peccati turpitudo ad poenitendum mouere debuit peccatorem: quantò magis cùm etiam ea promittitur merces, qua maior nequit desiderari? Idem. Apostolorvm omnium, & eorum qui illos secuti sunt, vnu̅ hoc caritatis propositum fuit, neq;, rerum praesentium, neque quietis, neq; vitae mortalis vllam habere rationem, dum consulitur spiritali saluti proximorum. Marul. lib. 3. c. 2. Pavlvs apostolus, qualem erga proximos caritatem haberet, praeter difficiles illas & periculosas peregrinationes, ostendit ad Romanos dicens: Optaba̅ ego ipse anathema esse à Christo pro fratribus meis. Et ad Corinthios: In cordibus nostris estis ad commoriendum & conuincendum. Et ad Philippenses: Testis mihi est Deus, quomodo cupiam omnes vos esse in visceribus Iesu Christi. Et ad Thessalonicenses: Facti sumus paruuli in medio vestrûm, tanquam si nutrix foueat filio??? suos, ita desiderantes vos cupidè, volebamus tradere vobis non solùm euangelium Dei, sed etiam animas nostras, quoniam carissimi nobis facti estis. Rursum ad Corinthios: Cùm [3067] liber essem, inquit, ex omnibus, omnium me seruum feci, vt plures lucrifacerem: & factus sum Iudaeis tanquam ludaeus, vt Iudaeos lucrarer???ijs qui sub lege sunt, quasi sub lege essem, cùm ipse non essem sub lege, vt eos qui suberant lucrifacerem. Omnibus omnia factus, vt omnes facerem saluos. Idem denique ait: Ego per omnia omnibus placeo, non quaerens quod mihi vtile est, sed quod multis, vt salui fiant. Marul. lib. 3. c. 2. Cùm esset Athenis, incitabatur spiritus eius, eò quòd videbat idolo latriae deditam ciuiratem. Act. 17. Serapion abbas oppidum quoddam infidelium ingressus, cùm publicè praedicantem de medio pellerent, libertarem sua̅ vni eorum vendidit, vt cum eo priuatim colloquendi potestatem haberet. Vbi verò frequenti assidua???ue suasione illum cui seruiebat credentem de idolorum seruitute in fidei Christi libertatem vendicasset, reddito ei precio, ad alium transibat. Hoc gentiles erudiendi genere etiam Lacedaemone & Athenis vsum dicunt. Marul. lib. 3. c. 2. Pacomivs monachus, animaduertens proximi vici colonos à cultu abesse diuino, & tantummodo in pascendis pecoribus studium ponere: eremum dereliquit, & tuguriolo constituto Deum illos reuereri, & Christo credere docuit. Fugerat freque̅tiam, sed fugientem reuocauit caritas. Veluti qui maris periculum euasit, si quos naufragos conspexerit, rursum committit se fluctibus, vt in alto laborantibus opem ferat. Idem. Consolatio. Tobiae caritatem Babylonica captiuitas probatiorem fecit. Quippe in eadem necessitate constitutis, quoquo modo potuir, opitulari non cessauit, nunc verbis consolando, nunc rebus iuuando, & eos qui ab impijs hominibus caedebantur sepeliendo. Hinc cùm & ipse regis Sennacheribi iussu necandus perquireretur, Deo fauenre vnà cum suis periculum effugit. Postea rege filiorum manu interemto, reuersus, omnia quae sibi ablata fuera̅t, recuperauit, ne benefaciendi materia deesset, cui non deerat animus. Pius in medio inimicoru̅ seruatus est: crudelis autem necinter filios tutus fuit. Idem. Vitae conservatio. Sephora & Phva, Hebraeorum obstetrices, noluerunt obedire Aegyptiorum regi, imperanti vt omnem masculum partu iam editum interficerent, feminas seruarent: timentes Deu̅, qui omne homicidium sua lege prohibuit. Exod. 2. Cùm Moses ex Madianitide terra in Aegyptum proficisceretur, ad liberandu̅ populum, & in itinere in diuersorio filium suum non circumcidisset, à Deo petitus fuit ad necem. AtSEPHOKA vxorarrepto silice filium circumcidit, Mosem???; liberauit. Exod. 4. Legimus Num. 16. Aaronem aduersum ignem Israëlis populum deuorantem occurrisse & stetisse medium, & opposuisse murum pro salute populi. Hieron. lib. 4. in Ezech. c. 13. Stipatores Sauli regis, iussi interimere sacerdotes Nobae, eò quòd Dauidem (quem ipse rex persequebatur) suscepissent, non sunt ausi manum eis inferre. Aderat rex, in facinus vrgebar, cunctantibus iratus minabatur. Ar illi immoti fixi???ue stetêre, adeò ipsimet occidi, si sors ita ferret, quàm occidere Dei ministros malebant. Serui denique morte contemta, pretulerunt furentis Domini iussioni reuerentiam sacerdotum. Doëg verò Idumaeus, cui nulla religio, nullus Dei metus erat, nec sacerdotum quidem eius cruore manus suas foedare timuit, nec distulit pios coram impio rege iugulare, vt illi morem gereret. Marulus lib. 3. c. 5. Abdias Iezabele regina impia prophetas interficiente, centu̅ ex eis speluncis abditos pauisse dicitur. Non pepercit impensae tot homines pascendo, & magnum vitae suae adijt discrimen eos occulta̅do, quibus cum sibi vnà morien dum esse non dubitaret, si deprehensi fuissent. Quamobrem & ipse diuinatione donatus, quarto loco censetur in catalogo XII. prophetarum. Qui enim prophetam accipit in nomine prophetae, mercedem prophetae accipiet. Marul. lib. 5. c. 2. ex 3. Reg. 18. Caritate inter se contenderunt apud Antiochiam Theodora virgo, & quidam miles. Illa ob Christi co̅fessionem abinfidelibus in prostibulum truditur: miles ignotus eam primusadiens, persuadet vt mutatis secum indumentis, virili habitu euadens, virginitatem intactam conseruet. Cum???ue ip se cum muliebri veste deprehensus pro virgine ad supplicium traheretur, non sustinuit illa, vt cuius ope pudicitiam tutata fuerat, ei necis causa fieret: palàm proclamat, se esse eipoen ae addictam, non ipsum: econtrà ille: Imò se iudicis sente̅tia damnatumi, non illam. Diu certarunt vterque, alterum sua morte redimere cupientes. At verò quoniam Christum confitentibus mori viuere erat, Deo dispone̅te, ambo simul capitis obtruncatione, gloriosum martyrium peregeru̅t: ne eos tyranni gladius separaret, quos iunxerat amor Christi. Marul. l. 3. c. 2. Alimentorvm collatio. Consule Tit. Munificentiae erga sacros homines. item Tit. Munificentiae misericordis religiosae. illic Liberalitatis in dando, hîc Religiosi studij ratio habetur. Booz Bethlehemita ait ad Ruth; Audi filia, ne vadas in alteru̅ agrum ad colligendum, nec recedas ab hoc loco: sed iungere puellis meis. Quando hora vescendi fuerit, veni huc, & comede panem, & intinge buccellam tuam in aceto. Praecepit insuper pueris suis, dicens: Etiamsi vobiscum metere voluerit, ne prohibeatis eam: & de vestris quoque manipulis proij cite de industria, & remanere permittite, vt absque rubore colligat, & colligentem nemo cotripiat. Vidva Sareptana, cui nihil aliud erat praeter pugillum farinae in cado, & paululum olei in gutto: totum id, quod habuit, petenti Heliae prophetae concedere non dubitauit, quamuis & ipsam & filium fames tantoperè vrgeret, vt ea farina absumta mori statuisset. Et exilla die cadus ei farinae non defecit, nec lecythus olei fuit imminutus, donec pluuiam dedit Dominus super terram. Denique paruulum filium, quem mors abstulerat, pietas viuum in finu matris restituit, annuente Domino precibus prophetae, quem illa & cibo pauerat, & fouerat hospitio. Marul. lib. 1. c. 2. ex 3. Reg. 17. Mvlier Sunamitis transeuntem Helisaeum legitur tenuisse, & secum panem comedere compulisse, tam familiariter, vt deinde non tederet prophetam ad illam virum???ue eius frequenter diuertere, eorum consuetudine vti, cum ipsis vnà cibum sumere. Multus hospitis aduentus non tantum non restinxit studium eorum, sed magis inflammauit, vt etiam coenaculum illi construerent, in quo veniens requiesceret, & diutiùs apud se manendi occasi onem haberet. Itaque precante Helisaeo, & filium genuerunt, cùm antea steriles fuissent: & eundem, cùm decessisset, vitae restitutum receperunt. Marul. lib. 1. cap. 3. er 4. Reg. 4. Abdias, qui sub rege Samariae Achabo & impijssima Iezabele pauerat C. prophetas in specubus, qui non curuauerant genu Baal, accepit gratiam prophetalem, de duce exercitus dux ecclesiae factus. Hieronymus in Abdiae cap. 1. Zachaevs publicanus à Christo conuersus, dixit: Ecce dimidium bonorum meorum, Domine, do pauperibus: & liquid aliquem defraudaui, reddo quadruplum. Lucae 19. Cornelivs Centurio religiosus ac timens Deum cum omni domo sua, fecit eleemosynas multas plebi. Act. 10. Antiocheni Christiani, prout quisque habebat, proposuerunt singuli in ministerium mittere habitantibus in Iudaea fratribus. Act. 11. Itidem Pii in Macedonia & Achaia collationem aliquam facere in pauperes sanctorum, qui sunt in Hierusalem, institueru̅t. Rom. cap. 13. Lvdovic Pius Imp. noluit, sacerdotes egere. Ob id sanxit, qui sacris initiati essent, nullius hominum seruitio subijcel rentur, nec vlla seruitute premerentur. Hanc ob causam statuit, vt aedes sacrae suum haberent vectigal, vnde victus ijs foret, qui diuinis operarentur, ne sacrorum cultus, victus inopiae desereretur: ne etiam sacerdos quaestui vlli se dederet turpi. Cuspiniahus. Thomas Cantuariensis archiepiscopus, quotidie XIII. pauperes domi conuocabat, sedere iussis genu flexus pedes lauabat: discumbentibüs ministrabat, abeuntes cum dono dimittebat, singulis eorum quatuor numos largitus: ita vt liberalior an humilior fuerit, non facilè discerni queat. Serui interdum dedignantur mendicis ministrare, archiepiscopus etiam pedes lauit. Marul. lib. 1. cap. 5. Cvra aegris impensa. Pacomivs abbas fratribus morbo implicitis assedit: non dedignatus ministri operam, vt obsequium praestaret Domino iubenti ac dicenti: Qui maior est vestrûm, fiat sicut minor: & qui praecessor est, sicut ministrator. Marulus libro primo, capite quinto. Bernardinvs, antequam Minorum religionem profiteretur, in omni caritatis negotio assiduus erat. Senae pestilentia, laborabant plerique, contagiosam morbi vim timentes vrbe excesserant: & illi quoque qui mansissent, cum ea familia, in qua aeger quis esset, commercium habere formidabant. Solus Bernardinus sic destitutis necessarium praestare ministerium decreuit. Duodecim iuuenibus persuasit, vt secum infirmis seruiendo, Christo seruirent. Cum hoc comitatu domos laborantium ingredi, sanos co̅solari, aegrotis mederi, indigentibus de victu, defunctis de sepultura prouidere: sed ante omnia curare, vt piè & religiosè hinc emigrarent. Ipse in tam praesenti periculo incolumis seruatus, multò magis postea pfuit hominibus praedicando, quàm tunc profuerat ministrando. Marul. lib. 3. c. 2. & Sab. lib. 5. c. 2. Brigida abbatissa, minorem se ijs quibus praeerat exhibebat. Quasdam in monasterio longa valetudine oppressas, vt saltem squallore leuarentur, lauari iusserat: sed ancillis sororibus???ue caeteris cunctantibus, protinus ipsa accedens lauit, tantum???ue humilitas abbatissae valuit, vt illae lotae euestigiò sanarentur. Tres erant diuersis infirmitatibus laborantes, paralytica, demoniaca, leprosa. Magnum miraculum fuit, tales languores curasse, sed nonminùs mira extitit humilitas, sic affectas lauisse. Marul. lib. 1. c. 5. Elizabetha regis Pannonu̅ F. & Ludouici La̅dgrauij Thu [3068] ringiae principis coniux, mendicum infirmum, squallidum, olidum, suo recipere sinu, suis???ue manibus crinem illius pectere, tondere, caput lauare, totum corpus quantum licuit, à pedore sordibus???ue vindicare non erubuit. Multos praeterea eiusdem sortis pauperes visitare, benignè consolari, ad patientiam exbortari, cibos porrigere, potu̅ propinare, modis omnibus opem ferre, & vlceratorum plagas contrectare, tegere, linire, circumligare, & si quando fasciae deficerent, sui capitis velamento obuoluere. Defuncto marito, cùm multorum pauperum capax construxisset habitaculum, semet illis in ministerium dedit. Ibi puerum quendam ventris profluuio laborantem, ipsa in suis vlnis ad exonerandam aluu̅, etiam noctu consurgens, pluries portauit. Ibidem mulieris leprosae curam habens, omnia illi libenter praestitit, officiose???; ministrauit, quae ipsa per infirmitatem non poterat. Post haec non est passa se ab ancillis vocari dominam, sed sororem, & eis aliquo de industria emissis, ipsaru̅ interim munus vsurpabat, vasa lauando coquinam parando, pauime̅ta verrendo, vtensilia suis disponendo locis, caetera???; diligentiùs exeque̅do, ancillis etiam se humiliorem fecerat. Nunquam ad tantam humilitatem desce̅disset, nisi priùs ardentissimae caritatis feruore medullitùs incaluisset. Nihil quippe tam paruum aut tam vile est, vt id se ducat indignum, qui perfectè diligit. Marul. lib. 1. c. 5. Maria Decegnies cognomento dicta, de pago Niuella, episcopatus Leodij, ipsa vitae sanctitate maritum pellexerat, vt castitatem seruaret. Ambo ergo Christo, non mundo seruientes, leprae morbo affectis ministerium impendisse di cu̅tur: non languoris deformitas, non tabes, non sanies feculenta, non morbi euitanda contagio obstitit. Miserabilior aegrotantium facies, ministrantium cura̅ magis accendebat. Marul. lib. 3. c. 2. Cvra Hospitvm. Ex Hospitalitatis loco huc exempla religiosa. illic Liberalitatis, hîc Caritatis erga proximum habetur ratio, fol. 861. Apollonivs abbas, suis ipse manibus hospitum lauabat pedes: abbatem???ue se in monendo duntaxat corripiendo???; nouerat, praeterea omnium minimus erat. Marul. lib. 1. c. 5. Monachis Nitriae montis morem fuisse constat, praeter caetera in peregrinos beneficia, pedes eorum lauare, linteo lis???ue abstergere, illum imitari volentibus, qui magister & Dominus discipulorum pedes lauit: Exemplum, inquiens, dedi vobis, quemadmodum ego feci, ita & vos faciatis. Idem. Adrianvs II. Pontifex episcopis, quos conuiuio exceperat, ministrauit, pedes???ue lauit: ac in terram prostratus, cum ijs hymnos & psalmos cecinit. Platina. Hor abbas eadem erga peregrinos obseruantia, certo tamen ordine vsus dicitur. Primùm cum illis simul suppliciter prouolutus Deum adorare, deinde pedes eorum abluere, postremò ablutis praecepta salutis dare: quasi innuere volens, ijs qui peccatorum sordes poenitentiae lauacro mumdare cupiunt, necessarium esse pietatem, humilitate̅, iustitiam. Marul. lib. 1. c. 5. Opvm restitvtio, defensio. Aduersus nobiles, qui fundos sacerdotum velut diuturna possessione sui iuris factos retinere perseuerabant, nec vocati ab rege in ius subire periculum litis in animum inducebant, Lvdovicvs Crassus Philippi I. Francorum regis F. res gessit, tutelam templorum à coenobio D. Dionysij tegendo auspicatus, cuius fundos possidere arguebatur Bochardus, vir Parisiensium nobilissimus. Duxit etiam, in Drocum Montiacum Bellouacensis ecclesiae iuri infestum. Elbo etiam Rossiacus opibus gloria???; ingens, Rhemensi Laudunensi???; sacerdotio, cuius fundos occupasse dicebatur, coactus est pacem obsidésque dare. Similiter & Leonetus Magdunensis, qui agros Aurelianensis pontificis armis vindicarat. Aemilius lib. 5. Pipinvs Vaipharum Aquitaniae ducem bona Ecclesiarum Francicarum obtinentem, armis coëgit restituere. Regino libro secundo. Carolvs Simplex, rex Francorum, edidit illud memorabile, ac religione plenum. Summi proceres profani, locupletissimorum coenobiorum opes, benesicio regum acceperant, ac monachis tantum in sumtum suppeditabant, quantum necessarius vsus postulabat: ex eis???ue ipsi deligebant, qui non Abba (nam id sibi nomen velut amplissimum arrogabant) sed Decurio vocitaretur. Permultas aetates is mos tenuerat. Iam episcoporum iura inuadebant. Simplex coacto concilio diuitias pontificum sanctas esse constituit. Coenobiorum libertas sanciri nondum poterat, quòd eorum facultatibus Robertus magister equitum, ac Hugo, fratres, militem alebant, ac iam cum factionis suae hominibus occupare regni ius contendebant. Paulus Aemilius lib. 3. de gestis Francorum. Conradvs II. Imp. à Brunone Augustensi episcopo, Henrici II. Imp. fratre, stimulatus, vt episcopatum Bambergensem reuocaret, quòd ecclesiasticis rebus no̅ necessarius, & imperio praeiudicialis haberetur (quod ipsum quoque apud viuentem fratrem egerat) nihil profecit. Fecit idem Theodericus Metensium episcopus. Sed quae semel Deo consecrata sunt, ad profanos vsus neque Henricus neq; Conradus voluerunt reuocare, & Bruno per visionem fratris in somnis territus c???pto destitit. Cranzius lib. 4. Saxoniae, cap. 36. Libertas restitvta. Abdemelechvs spado regis Sedeciae, Hieremiam prophetam intercessione sua è coenoso barathro funib. eduxit, XXX. hominibus adhibitis, in quod à proteribus Iudaeorum coniectus fuerat propter vaticinia. Propter hanc pietatem Abdemelecho promisit Dominus, sese illum defensurum contra hostes Chaldaeos, ne illorum manus veniret. Hierem. 39. Cyrvs rex, propter Esaiae prophetias Iudaeos in patriam liberos remisit. Mox etiam Darivs rex vaticiniorum veritatem admiratus, cùm adhuc priuatus viueret, voto se obstrinxit, si regno potiretur, curaturum, vt templi extructio, quam Cambyses impedierat, perficeretur. Id quod & praestitit. 1. Esd. 5. & 6. & Iosephus lib. 11. c. 4. Antiq. Pavlinvs Nolae vrbis episcopus, viduae cuiusdam filium in Aphrica apud Vandalos captiuum, cùm pecunia non suppeteret, vicaria seruitute redemit, mulieris orbitatem miseratus: simul ne ille iuuenis, dum superbis dominis seruit, eorum ritus secutus seruire inciperet diabolo, maluit vitam suam quàm proximi animam periclitari. Marulus lib. 3. cap. 2. & Sabellicus lib. 5. cap. 2. Sanctvlvs Nursiae prouinciae abbas, cùm sibi pecunia suppeteret, qua diaconum suum à Longobardis latronibus captum redimeret, aliam longè disficiliorem redimendi rationem inijt, & vt sibi cum illo colloqui, dies???ue aliquot vnà esse liceret, rogauit. Qui rogabantur, hac lege concesserunt, vt si diaconus effugisset, tunc abbas qui per aetatem effugere non poterat, capite puniretur. At ille pro diacono mori paratus, fugam persuadet, eum???ue noctu emittit. Qua de causa ad necem petitus, praebuit ceruicem. Caeterùm iam ad ferien dum elatam videns spiculatoris manum, protinùs exclamat: Summe Deus tene illam: immota mansit, & rigentibus neruis deflecti nequiuit. Reliqui miraculo territi, abbatem liberum secêre. Qui mox rogatus, malè affectam manum oratione curauit. Multiplicia dona certatim offerebant, venerantes iam quem dudum occidere voluerant. Nihil ille accipere voluit, praeter captiuos: qui omnes libertati redditi, cùm ei gratias egissent, abiêre. Marulus lib. 3. cap. 2. & Fulgosus libro quarto, capite septimo. Franciscvs Medelinus Hispanus, & Vincentivs Catarenus Dalmata, apostatae eunuchi, apud Barbarossa̅ Tunetanum, religione moti, Christianorum captorum sex millia è carceribus liberarunt: praebentes ipsis instrumenta ad abrumpendas cathenas: quibus solutis, varijs rebus, saxis???ue praesertim, dextras armati, in Turcas erupêre, tumultuarie???ue interfectis aliquot Turcis, totam arcem Tunetanam occuparunt, armamentarium refregerunt, atque omni regia gaza, commeatu, armis???ue potiti, ab excelsa parte arcis victoriam suam Caroli V. exercitui partim fumo, partim flammis, expanso???; demùm vexillo significarunt. Iouius lib. 34. Hist. Modi, qvo tribvitvr. Nempe Orando pro aliis, vel inimicis. Diligenter & solicitè orabat Dominum Abrahamvs, vt parceret Sodomitis. Genes. 18. Daniel propheta, non pro suis, sed populi peccatis angitur, dum ea veluti sibi communia confitetur, & proinde misericordiam Dei implorat, ac si & ipse deliquisset. In ieiunijs, in sacco, in cinere spontè affligitur, per tres hebdomadas luget: panem desiderabilem non comedit, neque carnem neque vinum gustat, neque vnguento perfunditur. Video illum pro delictis aliorum talia facientem, & intra me c̅fusus conscientiae metu concutior, quòd ego miser pro meis, quibus obrutus sum, nihil tale efficio. Contere Domine, contere duritiem viscerum meorum, & virga directionis tuae percute cordis mei petram, vt saltem aquam effundat lacrymarum, & ipse plangere possim ea quibus te offendi, cùm sancti tui sic lugeant etiam ea quibus te alij offenderunt. Marulus lib. 4. c. 9. Esdras, cùm intellexisset, Iudaeos qui secum Babylone Hierosolymam remigrauerant, miscuisse semen sanctum cum exteris nationibus connubiorum copulatione, scidit pallium & tunicam, vulsit capillos, barbam depilauit: sedit???ue moerens ante templum, vsque ad sacrificium vespertinum. Tum demùm surgens curuauit genua, expandit manus ad coelum, & flens orauit. Ex eius moerore caeteri suum metientes crimen, & ipsi fleuerunt: magno???ue diuinae vitionis metu expauefacti, in tantum illi obedierunt, vt consenserint & v???ores repudiare, & qui de ipsis nati fuerant, filios abdicare. Igitur ipso Dei legem exponente, co̅uenisse dicuntur in ieiunio & in saccis, puluere conspersi, ab alienigenis separati: confitentes peccata sua, & iniquitates patrum suoru̅ quater in die, & quater in nocte, adorantes Dominum Deum suum. Ex 1. Esdrae 10. Marulus lib. 4. cap. 9. Contendentibus inter se de regno Hircano atque Aristobulo, Alexandri Iudaeorum regis filijs, ab Hircano templum, quod in Aristobuli manu erat, & sacerdotes obsidebantur. Ibi inter alios captus est Onias, virsanctus, ab ijs qui Hircanum sequebantur: deductus???; ab eis ad templum, cùm precib. & minis vrgeretur, vt rogando infestum Aristobulo Deum redderet, ipse immobilis contrà nitebatur. Et cùm illi vrgere non desinerent, clarè, Deum se rogare, dixit, ne vllam ipsarum partium aduersus alteram (quòd vtraq; populus eius esset) audiret. Itaq; ab Hircani fautoribus statim fuit occisus. Fulgosus lib. 3. cap. 8. ex Iosephi lib. 14. cap. 3. Antiq. Andreas apostolus cuiusdam Nicolai iam senis fornicandi incontinentiam vehementer dolens, ab hora tertia ad nonam Deum pro illo cum lacrymis obsecrasse dicitur: deinde cùm etiam inedia se conficeret, die tandem quinto de coelo sibi à Domino dictum audisse: Tua opera, ô Andrea, Nicolaum, quem amiseram, inueni. Quotusquisque est, qui sic suum lugeret delictum, vt apostolus alienum? Marulus libro secundo, capite duodecimo. Carpvs Pauli apostoli discipulus (sicuti de illo Dionysius ad Themophilum scribens testatus est) cùm fidelem quendam ab infideli subuersum cerneret, prae dolore languere coepit. Cum???; vt conuerterentur orare debuisset, vt ambo è vita decederent optauit: veritus ne alterius suasu, alterius exemplo alij corrumperentur. Vidit autem in quiete illos in fornacem ardentem à spiritibus immundis trahi, violenterq; impelli: & cùm eo spectaculo delectari coepisset, aspexit Christum cum angelis è coelo delabi in terram, ipsos???; ab ignis periculo ereptum accedere. A??? quo & audiuit, iterum paratum se pro peccatoribus pati. Hac visione admonitus, pro vtriusque conuersione Domino supplicauit: & quos antea mori concupierat, demùm in fide viuificatos recepit. Marul. lib. 3. cap. 2. Beatus Stephanvs Dominum imitatus, & ipse pro lapidatoribus suis deuotiùs quàm pro se orauit. Nam pro illis genua posuit, & voce magna clamauit: pro se verò simpliciter dixit: Domine Iesu, suscipe spiritum meum. Act. 7. Sanctè Christiana instituit Ecclesia, vt stato & solenni die quotannis pro vniuersis gentibus vniuersa precaretur Ecclesia: ne ijs quidem exclusis, qui ex confesso essent hostes infestissimi. Sab. lib. 6. cap. 1. Piamon in Scythiotico monasterio spectatae sanctitatis presbyter, angelum Domini vidit, monachorum nomina in codice partim scribentem, partim scripta delentem. Visa ergo monachis explicans, eos peccato obnoxios comperit, quorum nomina subduci vidit. Ac tandiu cum illis lugens veniam orauit, donec iterum apparens angelus etiam illorum nomina conscriberet, quorum antè deleuerat. Illi itaq; quantum moeroris priùs conceperant, tantum deinde laetati sunt, cùm post poenitentiam, se quoque conscriptos in coelis, ac in libro vitae repositos agnouissent. Marulus lib. 2. cap. 12. & lib. 4. cap. 10. Sab. lib. 5. cap. 5. Pacomivs abbas, cùm que̅dam ex fratribus inimici supplantatione in nequitiam deiectu̅ accepisset, tamdiu pro illo preces obtulit Deo, donec ad poenitentiam conuersum audiuit. Marul. lib. 2. cap. 12. & lib. 4. cap. 10. Sab. lib. 5. cap. 5. Hierosolymis Porterij principis viri seruus Phanias, filiae eius amore captus, quoniam potiundae spes nulla esset, Magos co̅suluit. Exciti maligni spiritus, eam illi vxorem fore dixerunt, si ipse se diaboli seruum ascripsisset, contemto Christo. Conditioni assentiens chirographum dedit, & nuptias cum ea qua̅ adamauerat inijt. Post haec deprehendit mulier, nihil prorsus Christiani moris inesse viro, non orare, non ad ecclesiam ire, non crucis signum facere. Deniq; causam curiosiùs ab eo sciscitans, plenè didicit: & anxia remedium quaerens, Basilio episcopo rem indicauit. Tunc accersitum Phaniam Basilius hortatur, vt reuerti vellet, vnde per praeuaricationem recesserat: & credere, & confidere in Domino, Conuersum secum domi retinuit, ac pro illo orauit, & post 40. dierum ieiunium, multas???; interea sathanae insultationes eduxit, vt purgatum reconciliaret ecclesiae. Ibi frequenti clero plebe???; vrbis astante, voces terribiles auditae, frementium ac lamentantium daemonum aduersus Basilium, quasi raptorem alieni serui. Sed eo iubente, etiam chirographum inuiti restituunt. Quo discisso, apparuit deletum esse Phaniae crimen. Ita per mulicrem fidelem vir infidelis saluatus est: & qui desperauerat, episcopi opera ad spem redijt salutis. Marul. lib. 2. cap. 12. Mvtivs abbas cuidam iam animam agenti, Deum precatus, trium annorum spacium ad poenite̅dum impetrauit, sanum???; secum ad eremum duxit. Et ille cùm triennium peccata sua luxisset, in vigilijs, ieiunijs, obsecrationibus decessit securus, cuius ope vitae terminum protelauerat, eiusdem manibus sepultus. Marul. lib. 2. cap. 12. & lib. 4. cap. 10. Sabel. lib. 5. cap. 5. Apollonivm abbatem ferunt cuidam fratrum suorum humilitatis mansuetudinis???; virtutem suis precibus à Domino impetrasse: ita vt ille, cuius rigidae mentis asperitatem nulla mitigare castigatio poterat, postea multis patientiae ac lenitudinis exemplum fieret. Marul. lib. 4. cap. 5. Egidivs Arelatensis abbas, dum pro quodam regis Caroli delicto, quod nulli confiteri ausus fuerat, precaretur: schedulam super altari reperit, in qua reuelabatur peccatum, & abbatis merito venia concedebatur regi, si modò ille se peccasse doluisset. Marul. lib. 4. cap. 10. Odonis Cluniacensis abbatis monitis, quidam ex praedone monachus factus, dum vita decederet, angelum sibi apparuisse dixit, iubentem ne timeret: eò quòd Odonis precibus ipsi peccata omnia remissa essent. Marul. lib. 4. cap. 10. Devovendo se pro aliis. Moses pro peccatis idololatriae Israëlitici populi apud Dominum intercedens, etiam è libro vitae deleri postulauit, dum populo Dominus ignosceret. Pavlvs apostolus, tanta anxietate spiritus compatiebatur fratribus & cognatis suis pereuntibus, vt ipse diceret: Tristitia est mihi magna, & continuus dolor cordi meo. Optarim enim ego anathema esse Christo, pro frattibus meis, qui sunt cognati secundùm carnem. Rom. 9. Exvles svscipiendo. Constantio Caesare Christianos in Britannia persequente, magnus piorum numerus ad Scotos & Pictos concessit. Hos Chrathlintvs, Scotorum rex, suscepit, & vt in Mona insula considerent, sacra ibidem aede ipsius opera Seruatoris nomine erecta, euersis Gentilium templis, Druydibus???; & eorum ritibus exterminatis, qui ad id tempus illic (vt Veremundus memoriae prodidit) perdurauerant, concessit. Amphibalus Brito, vir insigni pietate, primus antistes ibi creatus. H. Boëthius lib. 6. Poenitentes svscipiendo. Ex Poenitentum titulo non pauca exempla huic loco conuenientia petentur, fol. 3079. item ex Tit. Clementiae erga hostes religionis, haereticos, folio 2680. Priusquam gallus bis cecinisset, ter iam Christum Petrus abnegarat. Tum Christvs conuersus, & Petrum intuitus, peccatum suum ei in memoriam reuocauit, ita vt exiens fleuerit amaré. Matthaei 26. Marci 14. Apostolum Iacobvm accusator duci ad mortem cùm videret, poenitentia ductus, ad pedes Apostoli prostratus: Ignosce mihi (inquit) vir Dei: poenitet enim eorum quae contra te dixi. At beatus ille statim eum deosculatus: Pax tibi (inquit) fili, & venia peccati. Tum is statim se palàm omnibus Christianum professus, martyrij praemium tulit. Suidas in voce, Herodes. Nouatus haereticus negabat apostatas etiam poenitentes recipiendos esse. Hanc ob rem sub Fabiano I. Romae concilium sexaginta Episcoporum, totidem presbyterorum cum diaconis pluribus habitum est, quo Nouati opinio vt falsa improbata fuit, quòd Saluatoris exemplo nemini poenitenti deneganda fit venia. Platina. De rebaptizandis his, qui ad fidem redijssent, eade̅ sensit Stephanvs I. Pp. quae Cornelius pontifex: neq; vllo modo his recommunicandum esse, qui rebaptizarent. Vnde Dionysius, qui antea hac de re cum Carthaginensibus & Orientalibus senserat, mutata sententia, ad Stephanum scribens, eum bono esse animo iubet, cùm Ecclesiae tam Asianae qua̅ Africanae mutata opinione in sententia̅ Romanae sedis ia̅ venissent. Platina. Antequam moreretur Cyprianvs, venit in sente̅tiam Ecclesiae Romanae, non esse rebaptizandos haereticos, sed sola manus impositione in gratiam recipiendos. Hac enim de re inter Cyprianum & Cornelium Pp. magna fuerat contentio. Idem. Syricivs Papa haereticos per manus impositionem recipiendos censuit. Manichaeos, qui in vrbe erant, vetuit communicare cum fidelibus: poenitentes autem & redeuntes ad gremium orthodoxae fi dei, recipiendos esse censuit, si monasterium ingrederentur, atq; ibi ieiunijs & orationibus se toto suae vitae tempore macerarent. Platina ex Sigeberto. In Niceno concilio constitutum est, vt qui absq; tormentis in persecutionibus lapsi fuerint, annos quinq; inter catechumenos vitam ducant. Platina. Haereticos non priùs ad societatem communionis admissos, quàm legitimè haeresi abnegata, argumento est historia, qua̅ recitat Sozomenus lib. 8. cap. 12. Mulier quaeda̅ è Macedoniana haeresi ad catholicam Ecclesiam conuersa, incircumspectè ad communionem mysteriorum, priore haeresi nondum abnegata, admissa erat. Qua de causa Petrvs archipresbyter Alexandrinus accusatus est. Sed ipse respondit: illam se mulierem secundùm Ecclesiae legem, & ipfius Theophili quoque voluntatem, ad communionem admisisse. Narrat eandem historiam & Socrates lib. 6. cap. 9. Poenitentiam olim agentes absoluebant, & ad sacra admittebant. Avgvstinvs libro vnico de Baptismo, capite primo, Iudaeos, schismaticos, & haereticos, si agant poenitentiam, recipi testatur. In primitiua Ecclesia quintam feriam ante Pascha consuetum fuisse tempus, quo plerumque poenitentes recepti sint: [3070] nec quenquam receptum, nisi iuxta delictorum pondus à sacerdote aestimatum plenè satisfecisset, patet ex canone Innocentij, de Cons. distinctione tertia. Si quis tamen in morbum periculosum incidisset, mitigatio adhibebatur, ita vt etia̅ ante Pascha reciperetur. Monachu̅, qui aeger de Scythiotico coenobio ad ciuitate̅ curationis gratia profectus, in multò grauiorem animae suae morbum inciderat, castitatem vertens in libidinem, cum puero quem meretricio coitu sustulerat, reuersum, ac in omniu̅ fratrum conspectu scelus publicè confitentem, miserabiliter???ue lugentem, Moses abbas & ipse flens excepit, atq; dies aliquot cellae carcere castigatum, in statum pristinum ordinémque redegit. Mar. lib. 2. cap. 12. In integrvm restitvendo. Theodosivs & Gratianvs Impp. sedulò pro pace & tranquillitate Ecclesijs reddenda laborarunt. Gratianus quidem Valentiniani F. Valentis patrui sui crudelitatem, quam in Christianos Homousios tam diu exercuerat, palàm damnauit: eos???; doctores & episcopos, qui ab eo in exilium pulsi erant, reuocauit, ac singulos Ecclesijs suis restituit. de qua re & legem tulit. Theodoretus lib. 5. cap. 2. & Sozomenus lib. 7. cap. 2. Ambrosius lib. 5. Epistolarum, epistola 26. Gvndamvndvs rex in Africa, Ecclesias catholicorum à patruo suo Hunerico, & auo Genserico clausas aperuit, & omnes Dei sacerdotes petente Eugenio Carthaginensi episcopo ab exilio reuocauit. Sigebertus in Chronicis. & Bergomenfis. Hildericvs Vandalorum rex, sui patris Thrasimundi iussu nunquam catholicis consulere ausus est, iuramento astrictus. Quo defuncto, antequam regnum haereditario iure susciperet, omnes catholicos ab exilijs iussit reuocari, & ab episcopis ecclesias reformari. Sigebertus in Chron. Conversando cvm impiis, haereticis. Macedoniani episcopi ab Arrianis iussu Valentis vexati, consilijs inter se occultè communicatis transire ad Catholicos decreuerunt, ac communi consensu legatos, quorum princeps erat Eustachius Sebastiae episcopus, in Italiam ad Valentinianum Augustum, & Liberivm pontificem miserunt, atq; eis, vt cum Liberio & Ecclesia Romana consentiant, mandarunt. Legati profecti, cùm in Italia Valentinianum no̅ inuenissent, Liberio literas reddiderunt. quas ille accipere noluit, negans sibi communionem cum ijs esse posse, qui fidem Nicaeni concilij abrogarent. Cui illi responderunt, se, saniore consilio capto, fidem eorum, qui Filium Patris dissimilem esse asserere̅t, abiecisse, proinde???ue ipsum, vt se reciperet, obsecrare. Cùm autem Liberius postulasset, vt fidem suam scripto mandarent, libellum illi tradiderunt: in quo, caeteris formulis condemnatis, inprimis???ue Ariminensi Concilio reprobato, vnà cum Nicaeno, Filium Patri consubstantiale̅ esse confessi sunt. Cùm eos hoc modo Liberius tanquam spo̅sione aliqua se obstrinxisse putaret, tum in communionem accepit: datis???ue ad Macedonianos episcopos literis, benignè dimifit. Sigonius lib. 7. Imp. occid. AMOR RELIGIOSVS ERGA HOMINES, IN ijs quae non merentur, siue Bonis. ea Denegando, Non conferendo. Otho I. Caesar Brisacum oppidum, quod Euerhardus Comes, cum Henrico eius fratre & Giselberto Lotharingo conspiratione facta, tenebat, obfidebat. Ibi per noctem à Friderico Moguntino antistite desertus est. Exorto die cernentes regis milites, quàm rara corona cingerent oppidum, quod???ue magna pars auxiliorum abijsset, suadere conabantur vt & ipse exercitum reduceret in Saxoniam, donec auctis viribus rediret. Rex verò consilium fugae non probauit, fiderent animo & armis, sese magnis hostium copijs suffecturos. Erat tum inter primos regni proceres Comes, qui captata occafione magnu̅ quid à rege deposcendi, postulauit sibi permitti abbatiam Laures heimensem in Vangionum dioecesi opulentissimam. Otho statim rem sentiens: Mentem meam illi, inquit, coràm ipse exponam. Id cùm precatores homini renunciassent, statim ad regem aduolat, putans negotium ex animi sententia successurum. Hîc pius ac magnanimus princeps, audiente turba astantium: Obedire magis, inquit, Deo oportet, quàm hominibus. Docet autem Christi doctrina, quod sanctum est, non esse dandum canibus. Id quod sanè facerem, si quae sacerdotibus & pauperum alimoniae dicata sunt, tibi homini prophano largirer. Proinde quando prorsus iniqua est haec petitio tua, scias nihil vnquam ex me tibi sperandum. Inuitum retinere nolo. Si libet, ad desertores transi. His verbis pudefactus Comes, ad pedes regis prouolutus est, & illicitae postulationis veniam orauit. B. Rhenanus lib. 1. rer. German. & Cranz. lib. 3. Saxon. cap. 8. Clemens IV. bona Ecclesiae ita accuratè dispensauit, vt plus Deo quàm affinitati & cognationi tribuisse videatur. Duas habuit filias ex mortua vxore ante pontificatum susceptas, quarum alterae in monasterium collocatae triginta libras Turonensium paruorum dedit: alterae autem, quae marito suae conditionis nupserat, trecentas libras Turonensium dotis nomine numerari iussit, hac conditione, ne quid vnquam ampliùs peteret. Habuit & nepotem clericum: quem vbi comperit tres praebendas (ita enim canonicatus vocant) habere, optionem facere compulit, vt quam vellet ex his retineret, duas relinqueret. Verùm instantibus amicis, vt non solùm quae habebat, nepoti dimitteret, sed maiora & plura tribueret: respondit: Se Deo, non autem carni & sanguini acquieturum. Deum ita velle, vt sua in pias causas erogarentur: nec esse dignum Petri successorem, qui plus cognationi quàm pietati & Christo tribueret. Platina. Martinvs V. pontifex in dandis beneficijs mira prudentia vsus est. Non enim vnicuiq; petenti ea conferebat, sed statim mente agitabat, quis potissimùm esset idoneus, cui talis cura demandaretur. Quòd si homines prouinciarum non nosset, in quib. vacare beneficia contigisset, statim peritos regionum consulebat, quis aut in curia, aut in gymnasijs publicis esset doctrina, nobilitate, moribus, hoc munere dignus. Plat. Euectus erat Sacerdos quidam praeter omnem expectationem ad episcopatum. Affines tam insperata eius fortuna exultantes, non magis officij causa, quàm emolumenti spe ad congratulandum confluebant: alter nepotem, alter patruum, alter sororium se esse dictitantes. Ille verò ab illis seriò perquirens, quot annos nati essent, cùm aetatem singulorum obseruasset: Et quid hoc monstri est, inquit, trium dieru̅ spacio tot mihi amicos natos esse, qui nudius tertius à nemine vestrûm agnoscebar? Caeterùm cùm Episcopi amici esse velitis, qui sacerdotis esse renuistis, sic habetote: sacerdotem vestro destitutum auxilio diuina ope ad episcopatum promotum esse, Episcopum verò Melchizedeci exemplo absq; patre & matre satum, nullos priuatos agnoscere amicos, nec pietati religioni???ue consecrata bona in consanguineos transfusurum. Vtinam multi hoc exemplum imitarentur. Io. Paulus in Spudopaedia. Adrianvs VI. Pont. difficulter cognatos ad beneficia prouehebat, non quia eis candidè non faueret, si alioqui idonei fuissent, sed quia, vt dicere solebat, aedificare Sion in sanguinibus nollet, hoc est, quia in sacris respicere necessitudines naturae nollet, vt quae ibi locum non haberent. Quinimò in ijs, etiam in paribus dotibus, alienorum potiùs, quàm suorum rationem habiturus videbatur. Proinde literis magnatum quorundam inferioris Germaniae sollicitatus, vt quendam propinquum suum adolescentem, & forma & ingenio praestantem, qui tum Magister philosophiae creatus, studia altiora Louanij sequebatur, galero cardinalitio ornaret, ex more solenni aliorum Pontificum, nequaquam voluit. Auctor vitae. De eo similiter Iouius: Hadrianus erga propinquos vsque ad notam naturae subagrestis, durus & illiberalis fuit: ita vt patruelis filium Senae Ethruscae in gymnasio literis operam nauantem, quòd Roman nequaquam vocatus intermissis studijs repentè venisset, confestim meritorio equo impositum remiserit, leuitatem animi identidem obiectans: & seuerè admonens, vt ab se modestiae & tempera̅tiae exemplum opportunè desumeret. Alios quoq; nec remoto quide̅ affinitatis gradu necessarios, quum spe celsioris fortunae è Germania pedib. Romam venissent, mirum in modu̅ increpauit, donatosq; singulis sagis laneis, & frugi viatico, pedibus similiter in patriam redire iussit. Quarum rerum testimonio superiorum pontificum profusam liberalitate̅ erga propinquos, vti grauem perniciosam???; Reipublicae, detestari erat solitus. Malis. Vel Praecavendis. Sic praecavent. Superstitionem, Idololatriam. Venerant ad aegrotantem Hilarionem de Papho multi religiosi viri: & maximè quòd eum dixisse audierant, iam se ad Dominu̅ migraturum, & de corporis vinculis liberandu̅. Eos ille omnes adiurauit, vt ne puncto quidem horae post mortem reseruaretur, sed statim eum in eodem hortulo terra operirent, sicut vestitus erat, in tunica cilicina & cuculla, & sago rustico. Iam???; modicus calor tepebat in corpore, nec praeter sensum quicquàm viui hominis supererat, & tamen apertis oculis loquebatur: Egredere, quid times? egredere anima mea, quid dubitas? septuaginta propè annis seruisti Christo, & mortem times? In haec verba exhalauit spiritum. Statim???; humo obrutum, antè vrbi sepultum quàm mortuum nunciauerunt. Hieronymus in vita Hilarionis. Avertendis. Defendendo, Tvendo, Deprecando, Intercedendo. Cùm Hieremiam prophetam Ioacimus rex Iudaeorum, hortantibus proceribus interficere vellet, intercessêre pro eo tum alij, tum praesertim Ahicamvs Saphanis F. Hieremiae 26. Eapropter vrbe à Nabucodonosoro euersa, sub Sedecia rege, Godolias Ahicami F. boni parentis optimus filius, reliquis nobilibus caesis, conseruatus, & à rege Nabucodonosoro reliquijs Iudaeorum praefectus. Hieremiae 39. Gamaliel pharisaeus, tyrannidem pontificum execratus, dedit bonum consilium pro Apostolis: Si ex Deo est illorum doctrina, impium erit illam prohibere: si non est, stultum, cùm suapte sponte fit propediem peritura. Actor. 5. Felix Iudaeae procurator, sub Nerone sacerdotes quosdam, viros honestos & bonos, ob leuem quandam culpam vinctos Romam misit, acturos causam suam apud Caesarem. Iosephvs Mathiae F. historicus clarissimus, audiens eos, ne in calamitate quidem constitutos curam pietatis omittere, & ficis ac nucibus vitam sustentare, venit Romam multis in mari exhaustis periculis. Mersa enim naue in medio mari Adriatico, circiter sexcenti per totam noctem natarunt, & diluculò demùm Cyrenaicam nauem conspicati, octuaginta fermè feliciore vsi natatu, in eam recepti sunt. Ita seruatus Iosephus, venit Puteolos, & familiaritatem contraxit cum Alituro mimorum actore, Iudaeo, qui Neroni carus erat: per quem vbi Poppeae vxori Caesaris innotuit, confestim per eam impetrauit absolutionem sacerdotum. Iosephus in sua vita. In graui illa persecutione sub Traiano Plinivs Secundus, qui tum prouinciam gubernabat, misericordia ob multitudinem interemtorum motus, ad Traianum scribit: Innumera hominum millia quotidie obtru̅cari, in quibus nihil omnino sceleris deprehenderetur, aut aliquid quod Romanas leges offenderet, nisi hoc solum, quòd antelucanos hymnos Christo cuidam canerent Deo: adulteria verò aut huiusmodi crimina apud eos illicita haberi. Eius scripto permotus Traianus, rescripsit, Christianos quidem non esse requirendos, oblatos tamen punire oportere. Platina. Apud Antoninum Pium Ivstinvs Martyr & Melito Sardensis Episcopus, apud Antoninum Verum Melito iterum, & Apollinarivs Hierapolitanus Episcopus, & Athenagoras philosophus: sub Decio Tertvllianvs contra Scapulam, & Cyprianvs contra Demetrianum praefectum causam Christianorum publico defendêre scripto. Cùm Hadrianus Athenis hyemem agens, symmystes???; Eleusine omnibus penè sacris initiatus, occasione̅ saeuiendi in Christianos dedisset: Qvadratvs Apostolorum discipulus librum Hadriano porrexit de honestate religionis Christianae compositum, plenum fidei & rationis. Idem fecit Aristides Atheniensis philosophus, sub pristino habitu Christi discipulus: volumen nanq; nostri dogmatis rationem contine̅s, eodem tempore, quo & Quadratus, Hadriano principi obtulit. Quinetiam Serenvs Granius Asiae minoris procos. literis intercessit pro Christianis. His autem apologeticis libris factum est, vt Hadrianus iniustum fore existimans, Christianos indicta causa vbiq; occidi, Minutio Fundano Asiae proconsuli scripserit, neminem occidendum, nisi de accusatore & crimine constaret. Platina. Constantivs Chlorus, Diocletiano & Maximiano Impp. truculentissimis succede̅s, princeps humaniss. bellum nullum contra pietatem & religionem Christianam gessit, nec alijs gerentibus socium se praebuit: nec domos sacras demolitus est, sed Christianos ab omni contumelia & iniurijs securos seruauit. Ac cùm per alterum imperij orbem (vt Sozom. refert lib. 1. cap. 6.) ecclesiae persecutionibus infestarentur, solus is Christianis liberè & securè secundùm religionem suam viuere concessit. Ad Saporem Persarum rege̅ Constantinvs Magnus Imp. literas pro Christianis scripsisse, & regem à tyrannide paulùm reuocasse dicitur. Salvstivs praefectus Antiochiae Iulianum Imp. Apostatam, qui multos Christianorum tormentis affici praeceperat, sua intercessione mitigauit. Ruffinus lib. 1. cap. 35. Constans Imp. Athanasium Alexandrinum episcopum, qui solus Arianorum impetum sustinebat, contra fratrem Constantium defendit, & minis etiam ab eo impetrauit, vti Ecclesiae suae restitueretur. Theodor. lib. 2. cap. 9. Socrat. libro 2. capite 22. Constantius Imp. cùm Liberivs Pp. Athanasij proscriptioni subscribere nollet, ira tumidus Eunuchos, & Palatinos, & Comites Romam ire mandauit, vt Liberium ad comitatum suum aut dolo aut vi mitteret. Itaq; ab Eunuchis haeresin Arrianam fouentibus, Liberius Mediolanum adductus est. Ibi verò coram Constantio positus ita dixit: Desine, Constanti, Catholicos insectari, atq; haereticam impietatem in Ecclesiam introducere per me absiste: ego enim omnia supplicia priùs subire paratus sum, quàm vt Arrianus appeller. Constantius efferatus Liberium Beroeam in Thraciam relegauit, eum???ue abeuntem quingentis aureis numis munerauit: quos magno animo Liberius respuit, inquiens: Dato hos assentatoribus tuis, qui te deprauarunt, & à patris tui viri sanctissimi imitatione deterruerunt: mihi namq; Christus patri consubstantialis largitor non deerit. Sigonius lib. 6. Imp. occid. Redierat ex Armenia, vbi trophaea fixerat, Terentivs, dux clarus & pius. Iussit eum Valens Imp. pro rebus benè gestis donum petere, quodcunque velit. Petijt ille aedem vnam pro Homousianis, pericula pro fide sua sustinentibus. Indignatus Valens, petitionis eius libellum discindi iussit, & Terentium alia potiùs petere. At is collectis libelli particulis: Accepi, inquit, Imperator à te donum, neq; aliud quicquam à te petiturus sum. Quid verò ego spectarim, iudicet huius vniuersitatis iudex. Zonaras. Constantius Imp. cùm in synodo Antiochena Meletium Antiochenae Ecclesiae praefecisset, totius synodi consensu: mox quia orthodoxum esse audiebat, in exilium eiecisset: metuens subscriptiones omnium episcoporum in electione Meletij, eas ab Eusebio Samosatense repetijt. At Evsebivs minimè licere sibi dixit depositum commune totius synodi tradere, nisi simul congregati omnes, qui sibi commisissent, ita iussissent. Hanc co̅stantiam quamuis iratus admiratus Imp. è Syria contra Iulianum in Occidentem mouens ad Mopsi fontes moritur. Theodoret. lib. 2. cap. 31. Valens Imp. Arrianus crudeliter orthodoxos persequebatur in Oriente. Posteaquam Edesiam, visendi ibi reliquias S. Thomae apostoli praetextu, se recepisset, vbi cognouit omnes ab haeresi Arriana quàm maximè alienos esse, praefecto, quòd initijs non obstitisset, & contra Arrium sentientes vrbe expulisset, alapam impegit. Praefectvs Imperatoris voluntati obsequi studens, caedem quidem nullam patrauit, attamen ne quis se martyrio offerret, clàm edixit. Omnes die sequenti ad oratorium confluxerunt, mortem vltrò obituri. Mulier paupercula, filiolum manu trahens, & ad martyrium sestina̅s, interrogata à praefide, Quónam properaret? respondit: Se eò abire, vbi animam tum suam, tum infantis sui, in martyrio cum alijs positura sit. Motus exemplo eo praefectus, Imperatorem adijt, impium esse facinus dictitans tantam multitudine̅ perdere. Itaq; Imperator edictum abrogauit. Socrates lib. 4. cap. 18. Theodoretus lib. 4. cap. 17. Sozomen. lib. 6. cap. 18. Valens Imp. Arrianus cùm per Barbaros, suis se finibus continentes, quietus esset: petulantiùs & ferociùs in Homousianos saeuijt. Intercessit pro ijs Themistivs philosophus dedicato libro, quo Imperatore̅ monuit, iniquum esse, dogmatum paruam differentiam tam molestè ferre Imperatorem, qui interea sexcenta & ampliùs ferre posset gentilium dogmata. Eo scripto moderatior factus Imp. à caede pioru̅ porrò ab stinuit, & mortis loco exilia ijs decreuit. Socrates libro quarto, capite trigesimo secundo. Innocentivs I. Rom. Pp. legatos misit ad Arcadium Imp. Constantinopolim pro Ioanne Chrysostomo, quem Eudoxia Imperatrix ob libertatem dicendi in exilium egerat. Verùm aduersarij Chrysostomi legatos ipsos malè multarunt. Nicephorus lib. 13. cap. 33. Cùm in Persia Christiani miserè per totos XXX. annos tractarentur: quidam è Persia sese ad Romanos contulerunt, Ecclesiarum???ue in Persia miseram conditionem commemorantes, auxilium implorarunt. Constantinopolitanus episcopus Atticus, strenuus hortator fuit Theodosio iuniori Imperatori, ad ferendam opem miseris. Itaque cùm rex Persiae missis legatis repeteret perfugas, non tantùm non reddidit eos, sed etiam magna seueritate eum corripuit. Persae id indignè ferentes, Romanos quos possunt capiunt, & damnant ad fodinas auri, & negotiatorum merces & bona diripiunt contra fidem & foedera inita. Imperator ergo tum ad suorum defensionem, tum ad ecclesiarum Persicarum liberationem bellum mouit. Persae Saracenorum multas myriades conducunt: qui cùm temerè suae multitudini fiderent, panico quodam & inani timore illicò correpti, sibi ipsis fuerunt exitio. Postea vno atque altero praelio caesi & attriti sunt, ita vt illi ipsi, qui Immortales apud ipsos dicebantur, interierint. Imp. victoria hac potitus, tamen propter ecclesiarum in persia tranquillitatem, vltrò ad pacem cum Persa faciendam sese obtulit. Qui inita, & bello ipsi, quod potissimùm propter Ecclesiam motum fuerat, finis impositus, & simul cum bello etiam persecutio conquieuit. Socrates libro 7. capite 20. Nicephorus libro 14. capite 21. Childebertum Gallorum regem, Theodelinda regina Longobardorum, pietate & eruditione insignis, supplicationibus permouit, vt non solùm catholicam Ecclesiae fidem & doctrinam piè retineret, sed etiam possessionibus ac munificentia singulari Ecclesiam iuuaret & ampliaret, ac cruce & persecutionibus oppressos episcopos ad pristinam dignitatem & honorem reduceret. Paulus Diaconus libro 4. c. 8. de gestis Longobardorum. Cùm Crunnus Bulgarorum rex à Michaele Imperatore Constantinopolitano postularet, vt aut fugitiuos & profugos restitueret, aut bellum expectaret: Imperator potiùs bellum voluit sustinere, quàm miseros & calamitosos Christianos tyranno reddere. Paulus Diaconus libro trigesimoquarto rerum Rom. non Devovendo, non Imprecando. Cùm inter Hircanum atque Aristobulum, Alexandri Iudaeorum regis filios, de regni successione grauis orta esset contentio, atque ab Hircano templum, quod in Aristobuli manu erat, & sacerdotes obsiderentur: ab ijs, qui Hircani partes sequebantur captus est Onias Iudaeus, virsanctus, qui ne alteri partium ad haereret, latebat. Ab eis autem ad templum deductus, cùm precibus ac minis vrgeretur, vtrogando infestum Aristobulo Deum redderet, ipse immobilis contrà nitebatur. Itaque cùm illi vrgere, vt ageret, non desinerent, ipse autem desententia no̅ flecteretur, ne se eorum contentionibus immisceret: clarè, vt omnes audire possent, Deum dixit se rogare, ne vllam ipsarum partium aduersus alteram (quòd vtraq; populus eius esset) audiret. Itaque ab Hircani fautoribus statim fuit occisus. Fulgosus lib. 3. cap. 8. ex Iosephi lib. 14. cap. 3. Antiq. non Inferendo mala. Affirmat Procopius, Gothos in obsidione Romae contra Belisarium nullum templum, neque vllum sacerdotem violasse, sed omnes sacerdotes liberè, vt priùs, in illis permanentes, rem diuinam exequi permisisse.

LIBRI QVARTI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Voluminis Decimisexti Liber IV. De Religioso cvltv Re rum diuinarum. RERVM DIVINARVM POSSESSIO RELIGIOSA. Hvc pertinet LIBRORVM Sacrorvm Cvltvs. Hecataerus Abderita causam refert, cur nullus vel poëta vel historicus mentionem Iudaeorum legis faciat, aut virorum qui iuxta eius praescriptum res suas administrauerunt: quòd sacrosancta sit, & profano ore tractari non debeat. Itaq; Demetrivs Phalereus Ptolemaeo Philadelpho suasit, vt Iudaeorum pontifici scriberet, vti senos ex singulis tribubus seniores legis peritissimos mitterer, qui eos libros interpretarentur. Iosephus lib. 12. cap. 2. Antiq. Prolemaevs Philadelphus, libros sacros in Graecam linguam transferri cupiens, legatos misit Aristaeum & Andream ad Eleazarum pontificem. Simul etiam ad faciendos crateres & phialas ac libatoria, misit auri talenta quinquaginta, & gemmarum copiosam multitudinem: iussit???; custodes arcarum, in quibus gemmae seruabantur, liberam artificibus electionem permittere: mandauit etiam pecuniae pro sacrifrcijs & reliquis templi vsibus centum talenta erogari. Eodem die, quo nauali praelio Antigonum vicerat, septuaginta interpretes Iudaeos hospitio excepit, eum???; diem in posterum sibi festum semper fore affirmauititanto desiderio librorum sacrorum tenebatur. Iam cùm Biblia sacra à LXXII. interpretibus versa accepisset, codicem ipsum adorauit, & diligentissimè asseruari iussit. Iosephus lib. 12. Antiquitatum, cap. 2. Iosephvs Iudaeus, cùm Hierosolymae exciderentur, praeter sacrorum librorum & amicorum salutem nihil à Vespasiano petijr. Ipse de seipso testatur. D. Lvdovicvs Francorum rex sacrorum Bibliorum lectione vnicè delectabatur. Aemilius lib. 7. Sabinianus haeresiarcha quidam, post D. Hieronymi obitum opusculum execrandi dogmatis à se co̅fectum, Hieronymi nomine ediderat, vt maiorem errori suo adscisceret auctoritatem. Caeterùm Sylvanvs Nazarensis episcopus palàm arguens eum falfitatis, co̅ditione proposita testabatur idipsum Hieronymi praesentia se comprobaturum. Id quod factum est. Cùm enim mentienti capitalis poena inferri deberet, nisi sequenti die id probaret: Syluano ex pacto ad supplicium ducto mori???; parato, illicò Hieronymus praestò fuisse dicitur, cunctis???ue Spectantibus spiculatoris manum ad feriendum erectam tenuisse, haereticum acerrimè doli & fallaciae accusans. Sabiniani caput nemine percutiente ab humeris auulsum in terram prócidit. Hinc & orthodoxi gratias Deo egerunt, & reliqui ad Syluanum confugientes, illius fidei se dedidêre. Marulus lib. 2. cap. 11. & Sabell. lib. 5. cap. 4. Cyrillus coram se Hierosolymis acta scribit. Cindasvindi regis tempore ab omni perturbatione Hispania conquieuit, cùm nullus in ea Arianus reperiretur, vel rebellis. Libros sanctorum patrum diligenter fecit perquiri, & instituta beati Isidori firmiter obseruari. Rodericus Toletanus lib. 2. rerum Hispan. cap. 21. Aversatio. Vide Titulum, Libri exusti, fol. 650. Quum de libro Sibyllae relatum ad patres fuisset, quem Caninius Gallus recipi inter caeteros eiusdem vatis iusserat: summa ope Tiberivs Imper. restitit, & ne reciperetur, effecit. Suetonius. Tabernacvli, arcae cvltvs. Eli pontifex summus Hebroeoru̅, cùm Israëlitas magna clade à Palaestinis victos intellexisset, duos???; filios suos Hophnim & Phineem interfectos, parum motus suit: at quando arcam insuper Domini, quam in castra vexerant, captam audiuit, mentis impos de sella delapsus ceruicem fregit. Nurus illius, vxor Phinees, doloribus partus correpta expirauit. 1. Reg. 4. Palaestini arcam Dei Israëlitarum à se captam, puniti propter eam à Ioua, honorifica pompa in terram Iudaeoru̅ transmiserunt. 1. Regum 6. David rex ab omnibus Israëlitis creatus, cum XXX. millibus lectissimis, arcam Domini, quae XX. annis Gabaae in aedibus Abinadabi permanserat, Hierosolymam transferri curauit, omni genere musicorum instrumentorum coram arca lude̅do, & ad singulos senos passus, singulos boues atq; arietes opimos immolando, cùm ipse totis viribus linteo amictus ephodo cum cithara coram arca saltaret. Introducta deinde in tabernaculum arca, holocausta obtulit, & munera alimentaria in populum viritim diuisit. 2. Regum 6. Hieremias, capta & euersa vrbe à Nabucodonosoro, oraculo admonitus, tabernaculum & arcam & aram suffitoriam se subsequi iussit. Ac postquam in montem Nabonem (in quo Moses obijt) peruenit, in cauerna quadam ea reposuit, & ostio saxum obdidit: neque vllus comitum postea speluncam illam inuenire potuit, cùm Hieremias ignotum fore praedixisset, donec populum suum Dominus pacatus coëgisset: tunc eo ostensurum esse, eius???; splendorem & nubem apparituram esse, vti sub Mose conspicua fuerat. 2. Machab. 2. Sacrorvm cvltvs. In his spectanda Materia, Qvid offeratvr. Cain Adami F. obtulit de fructibus terrae decimas Deo: Abel eius frater primitias de gregibus suis. Genes 4. Cùm David rex quondam desiderasset de puteo ad portam Bethlehemae posito aquam bibere, per media hostium Paloestinorum castra magno animo penetrarunt tres fortissimi stipatores, & Dauidi aquam attulerunt. At ille Domino aquam allatam libauit, vtpote hominum vitae periculo emtam. 2. Regum 23. Forma, Qvae. Huc omnes forma sacrificiorum Iudaicorum, De quibus sub Ecclesiasticis, fol. 4082. Nudipedalia sacra apud Ivdaeos, teste Iosepho lib. 2. de bello Iud. talia erant. Ijs qui morbo aliisve calamitatibus implicabantur, mos erat primùm orare per triginta dies, & abstinere vino, atque capillos radere, deinde nudis pedibus adire templum, hostias???ue immolare. Ad haec sacra cùm aliàs saepiùs, tum id temporis praecipuè recursum est, quum Nerone principe, Florus Iudaeae praeses miserandum in modum gentem opprimeret. Nam cùm neq; precio neq; precibus possent coërcere saeuitiam Flori: quippe qui, ne sua maleficia per accusationem Romae patefierent, Iudaeos studio ad bellum suscipiendum stimulabat: nudipedalia sacra vouerunt. Quum dies sacrorum aduenit, Berenice Agrippae regis soror, teste Egesippo, eius religionis causa etiam Hierosolyma in templum venit, atque nudipes ante tribunal stetit deprecans Florum: quae tamen tantum absuit, vt à Floro exaudita sit, vt etiam de suo capite periclitata sit. Hieron. aduersus Iouinianum, apostolum Paulum in Cenchreis (is Corinthiorum portus est in Achaia) nudipedalia sacra egisse asserit. Polyd. lib. 6. de Inue̅t. Efficiens. Considerandum Quisacrificarint. Deo omnipotenti, auctore Iosepho in primo Antiquitatum [3074] primi sacrificarunt. Enos verò primus, vt testatur Hieronymus contra Iouinianum, & Eusebius, inuocauit nomen Domini, & sic deiriceps eorum posteri nullis sacris initiati sacrificium fecêre, quoad Deus sacerdotium constituit, quod primò, teste Iosepho in 3. Antiquitatum, Aaron Mosis fratri detulit. Ex quo solenne apud Hebraeos fuit, vt nemo diuinum pontificatum gereret, nisi Aaronis genere ortus foret. Polyd. lib. 1. cap. 5. de rerum Inuentoribus. Antiochvs rex Syriae Iudaeis, cùm circumsideret Hierosolyma, ad summum festum postulantibus dierum septem inducias, non tantùm dedit has, verùm & tauros auratis cornibus adornatos, thymiamatum???; & odoramentorum ingentem vim ad portas deduxit: atque postquam eorum sacerdotibus victimas tradidit, ipse in castra est regressus. quem Iudaei admirati, mox à festo in fidem eius se permisêre. Plutarchus in Apophthegmatis. Quo studio. Vide Tit. Mortui inter sacra, fol. 557. D. Hilarion cum discipulis susceptus fuerat hospitio à quodam monacho Saba, & quia dominicus erat dies, inuitabantur ab eo vniuersi in vineam, vt ante horam cibi vuarum pastu laborem viae subleuarent. At sanctus: Maledictus, ait, qui priùs refectionem corporis quàm animae quaesierit. Oremus, psallamus, reddamus domino officium: & tunc ad vineam properabitis. Completo itaq; ministerio, in sublimi stans benedixit vineae, & suas ad pascendum dimisit oues. Erant autem qui vescebantur non minùis tribus millibus. Cum???; centum lagenis aestimata fuisset integra adhuc vinea, post dies viginti trecentas fecit. D. Hieron. Petrvs Zenus Venetus, maritimae rei imperator, cum Pontificio legato Smyrnam, clarum Homeri natalibus oppidum, & totius Ioniae olim caput, tunc à Turcis cum reliquo tractu Asiatici litoris possessum, no̅ dubitauit aggredi: quinetiam Turcis ipsis congressus, victor acie vrbem quoq; ipsam expugnauit. In qua quum diutiùs moraretur publicae rei causa, dum litatorio sacro interesset, nihil sibi metuens, iussus cum militibus suis occurrere tumultuantibus Turcis, nunquam adduci potuit, vt sacrum ipsum desereret. Quare à magna Turcarum multitudine suis oppressis, hostem insultantem, in templúmque irrumpentem non extimuit: sed cum pontificio legato in ipso templo caesus, Deo opt. max. gratiam agens alta voce, expirauit. Egnatius lib. 3. cap. 6. Instrvmenta qvae adhibverint. Cuiusmodi est Ara. Apparuit Dominus Abrahamo in terra Canaan, & dixit ei: Semini tuo dabo terram hanc. Aedificauit igitur altare Domino. Gen. 12. Apparuit Dominus in Bersabee Isaaco Patriarchae dicens: Noli timere, quia ego sum tecum. Itaque aedificauit altare Domino, & inuocato nomine Domini erexit tabernaculum. Genesis cap. 26. Locutus est Deus Iacobo dicens: Surge & ascende Bethel, & habita ibi: fac???; altare Deo, qui apparuit tibi, quando fugiebas Esaum fratrem tuum. Gen. 35. Dixit Dominus ad Mosen: Ascende in montem tu & Aaron, Nadab & Abihu, & septuaginta senes ex Israël, & adorabitis procul. Moses ergo manè consurgens aedificauit altare ad radices montis, & duodecini vitulos per duodecim tribus Israël. Obtulerunt???ue victimas pacificas Domino, vitulos. Exod. 24. Moses primus tabernaculum Deo posuit, vbi preces & pia vota illi exoluerentur, & in eo facta est arca, in qua lapideas clauserunt tabulas, in quibus incisae erant leges. Altare primus Noachvs fecit, & super illud Domino holocaustum obtulit. Geneseos 8. Ignis. Cùm captis Hierosolymis, Nabucodonosor Sedeciam regem cum omnibus Iudaes ab duxisset Babylonem, Hibremias propheta monuit sacerdotes, vt ignem exara sumtum in quodamputeo arido abderent. Qui post LXX. annos à Nehemia cum Iudaeis reuerso sub aquae crassa specie inuentus fuit: eo???; templum Hierosolymitanum expiatum. 2. Machab. 1. Vasa. Apud Israelitas paucis tantùm licebat intrare tabernaculum oraculare, & sacra vasa tangere. Num. 4. Vbi. Helcana pater Samuelis, ascendebat de ciuitate sua statutis diebus, vt adoraret & sacrificaret Domino Deo exercituum in Silo. 1. Reg. 1. Abijt Salomon Iudaeorum rex, vt immolaret Domino in Gabaon. Mille hostias in holocaustum obtulit, apparuit???; ei Dominus per somnium. 3. Reg. 3. Propter qvid. Salomonis regis in templo dedicando magnificentiam quo ad sacrificia, pete ex. 3. Regum 8. Herodes dedicaturus templum Hierosolymitanum, ccc. boues immolauit. Iosephus lib. 15. cap. 14. Antiq. Sacrorvm impiorvm Aversatio. Consule locum Martyrum, fol. 3028. item Constantiae religiosae. quatenus dijs sacrificare renuunt, fol. 3060. Agesilavs rex Spartanorum, in somnis Agamemnonem imitari Aulide iussus, humana victima Dianae litare noluit, sed ceruam supposuit. Plut. in eius vita. Avxentivs, Mopsuhestiae episcopus, fuit ex ijs, qui Confessores nominantur, homo illustris in exercitu Licinij Imperatoris, & è scribarum numero, quos notarios Romani vocant. Erat in quadam palatij aula fons aquae, & in eo Bacchi statua, & vitis ampla, totum complexa locum, atq; inumbrans. Quò cumLicinius, per causam delectationis, venisset, Auxentio & alijs multis è comitatu sequentibus: vitem intuens, vuam magnam & maturam è palmitibus dependentem vidit, eámque Auxentium resecare iussit. At ille statim femori appenso pugione stricto resecuit, nihil suspicans. Licinius autem: Ponito, inquit, vuam ad Bacchi pedes. At ille: Absit, Imperator: Christianus enim sum. Tum ille: Igitur apage te, relicta militia: alterutrum enim facias necesse est. Auxentius nihil cunctatus, & zonam soluit, & statim alacer palatio excessit. Ephori autem aliquanto pòst cum Mopsuhestiae episcopum crearunt. Suidas. Iuliani in Christianos lex fuit, ne militiam gererent, nec procurationes illis pecuniarum committerentur: illud subinde superbè exprobrans, quòd lex etiam ipsorum gladio eos vti vetuisset. Ruffinus lib. 1. cap. 32. Socrates lib. 3. cap. 13. Sozomenus lib. 5. cap. 15. Tres igitur praecipui nominis, in curia eius militantes, Valentinianvs scilicet Tribunus militum, Valens, & Iovinianvs, ad sacrificandum coacti, militarem dignitatem vltrò deponere maluerunt, quàm impiae Imperatoris voluntati satisfacere, & in professionem Christianam tam sceleratè delinquere. Fortè aliquando Iulianus cum coetu & pompa ad fanum Fortunae progrediebatur, in quo vtrobique ad ianuas stabant aeditui, introëuntes pro more aqua lustrali aspergentes, quod Purgationem dicebant. Praeibat in ea pompa Imperatori Valentinianus, qui pòst Imperator factus est: cuius chlamydi cùm vix guttam aedituus aspersisset, pugnum illi inflixit, pollutum se ab illo, non purgatum memorans. Quod indignè Iulianus ferens, in Armeniam eum relegari imperauit: alio tamen, quàm religionis nomine. Theodoretus libro tertio, capite decimosexto, Sozomen. libro 6. cap. 6. Templorvm cvltvs religiosvs. Huc Extrvctio, Restavratio. Exempla haec ad Magnificentiam pertinent, si Sumtum spectes externum: sin verò internam Pietatem, huius erunt loci. Vide etiam Tisulum Monasteriorum, folio 4142. David rex nefas esse existimans, sese in domo cedrina habitare, arcam verò in linteis tabernaculis manere, templum Domino construere voluit. At Nathan propheta consulto Domino, cùm iam omnis materia in promtu esset, regis studium Iaudauit, & ob hanc pietatem promisit ei, progeniem eius in aeternum regnaturam: verùm quia manus multorum praeliorum sanguine pollutas haberet, no̅ licere ei templum extruere, sed Solomoni eius filio, qui nondum natus erat. Ergo materiam ad templum aedificandum viuens plurimam congessit, vt ea statim à morte sua in promtu esset, Solomone filio eam curam vnà cum regno suscipiente, anno mundi 3112. secundùm Iosephum lib. 8. Antiq. 2. Regum 7. Magnificentiam autem apparatùs, pete ex Iosephi Antiquitatum lib. 7. cap. 14. & 15. Filio reliquit auri centum millia, argenti decies centena milita talentorum, aeris & ferri immensam vim: ligna quinetiam & saxa. Solomon opus illud septem annis perfecit, anno regni XI. 1. Paralipomenon cap. 22. & 29. & 3. Regum. 5. Cùm Dauid rex de templo per Solomonem F. extruendo verba faceret coram populo, sponte sua Israelitae contulerunt ad opus diuini templi, auri talentorum quinq; millia, drachmarum decem millia, argenti talentorum decem millia, aeris talentorum octodecim, ferri talentorum centum millia. 1. Paralipomenon cap. 29. Cyrvs Persarum rex, cùm diuino numine omnia regna terrarum sibi subdita haberet, vt templum Domino Hierosolymis restauraretur, sudaeis Babylone captiuis mandauit, & sumtus ex fisco regio suppeditzuit, eos???ue cum Zorobabele [3075] dimisit. Vasa quinetiam sacra, numero 5400. quae Nabucodonosor capto templo abstulerat, restituit. Esdrae lib 1. cap. 1. & 6. & lib. 3. cap. 2. Darivs, cùm templi extructio à Iudaeorum aemulis falsis criminationibus impedita fuisset per Artoxerxem regem (qui fortassis Cambyses fuit) anno regni secundo edictum ad Syriae praetores misit, non tantùm, vt in templo aedificando non impedirent Iudaeros, sed etiam vt sumtus ex fisco regio praestarent, & victimas pararent regis nomine. Esdrae libro primo, capite sexto. Cùm permissu Cyri regis Zorobabel, cum Iudaeis è Babylone Hierosolymam reuerteretur, primam curam habuit restaurandi templi Domini. Eo autem sub Dario vix tandem absoluto, Nehemias cum suis muros vrbis refecit: vti ex libris Esdrae intelligi potest. Ptolemaevs Philometor, Aegypti rex, permisit Oniae Iudaeo exuli, vti in regione Heliopolitana templum extrueret simile Hierosolymitano, ijsdem saccorum ritibus. Id quod Esaias propheta ante sexcentos annos praedixerat. Iosephus libro decimotertio, cap. 6. Constantini Magni pietate Christianorum templa si quae collapsa aut destructa fuissent, restaurabantur: ac si quae minus capacia & angustiora essent, amplificabantur. Vbi verò nulla prorsus erant, ex ipsis fundamentis splendidè extruebantur. Ad quas res Imperator, ex imperialibus thesauris specunias suppeditabat. De publicis item tributariae terrae prouentibus certum per singulas ciuitates vectigal ademit, id???ue cuiusque loci Ecclesijs & cleris adiunxit: atque eam munificentiam, vt perpetua & sirma esset, lege sanxit. Sed & ex proprijs thesauris liberalissimè & profusissimè ecclesijs benefecit, opulentis eas & splendidis redditibus dotans. Eusebius libro primo & 4. de vita Constantini. Basilicam Constantinianam (quam Lateranensem vocant) aedificauit, donis???ue plurimis eandem exornauit. Ex templi huius fundamentis XII. terrae cophinos proprijs humeris exportauit. Egnatius lib. 1. cap. 1. Multa alia templa Romae, Capuae, Costantinopoli ab eodem aedificata, testatur Platina in Syluestro primo. Templum Hierosolymitanum à Romano Argyropolo Imp. restauratum. Vide Titulum, Mahometani Christianorum persecutores religionis nomine. Dedicatio. Rex Iudaeorum Salomon, solennitate magna dedicauit templum, quod Dominus sanctificauit. Regum libro tertio, capite 8. & cap. 9. Repvrgatio. Oas Ochoziae F. Iudaeorum rex, templum Domini, quod superiorum regum, qui Baalem neglecto Domino secuti fuexant, in curia penè corruerat, anno Regni sui XXI. reparari fecit, & ab omnibus Iudaeis in templi refectionem munera efflagitauit. Regum lib. 4. cap. 12. Josias rex Iudaeorum, templum Domini, quod Manasses auus & Amon pater varijs idolis profanauerant, purgaturus, atque ruinas eius reparaturus: cum Helcia pontifice de ea re egit, vt pecunia, quam à populo sacerdotes colligerent, curatoribus operis daretur. 4. Reg. 22. Cùm captis Hierosolymis, Nabucodonosor Sedeciam cum Omnibus. Iudaeis abduxisset Babylonem: Hieremias propheta monuit sacerdotes, vt ignem ex ara sumtum in quodam puteo arido abderent. Post LXX. annos Nehemias reuersus cum Iudaeis sacerdotum posteros ad ignem illum petendum misit, qui non ignem, sed aquam crassam inuenerunt, ea???ue iussu Nehemiae ligna & holocausta perfuderunt. Interposita deinde mora cùm Sol, qui nubibus obductus fuerat, effulsisset, tantus exarsit ignis, vt victimam consumserit. Sacerdotes interea supplicabant. Consumta victima, russu Nehemiae reliqua aqua maiores lapides conspersi sunt. Flamma inde exarsit, & lumine ex altari contrà refulgente absumta est. Et sic expiatio peracta fuit. Ea re audita, Persarum rex Darius putei illum locum obsepsit, sacrum???ue fecit, & magna ad id dona contulit. Nehemias locum appellauit Ephthar, id est, purificationem. Machabaeorum libro secundo, capite 1. Ivdas Machabaeus, victo Lysia Antiochi Epiphanis duce, Hierosolymitanum templum ab Ethnicis profanatum lustranit: & aram, solidi sacrificij, quia contaminata fuerat, demolitus, lapides in monte templi reposuit, donec vates aliquis superueniret, qui de ijs oraculum referret: adhibitísque lapidibus integris, aram nouam extruit, eam???ue per octo dies ingenti cum laetitia dedicauit, XXV. die mensis noni, & quotannis festum per octo dies instaurationis arae agi à posteris publico decreto sanciuit. Machabaeorum libro primo, capite 4. Lustrationem templi à Machabaeis factam excusso de silicibus igne, cùm sacer ignis non fuisset conseruatus (vti temporibus Hieremiae) pete ex 2. Machab. 10. Cvltvs. Templa religiosè Frequentando. Templi cultum ipse Christvs suo exemplo confirmauit. Quadragesimo die voluit in templum deferri & offerri. Lucae cap. 2. Duodecim annorum factus, disputans in templo inuentus est. In templo frequenter docuit, & miracula quaedam fecio. Matth. 21. Marci 11. & 12. Lucae 19. & 21. Ioan. 7. E' templo Hierosolymitano ementes & vendentes eiecit ter. Semel, proximo post nuptias in Cana Galilaeae Paschatis festo. Ioan. cap. 2. Iterum Paschate vltimo, cùm asinae insidens Hierosolymam venit, teste Matthaeo & Luca. Tertiò, cùm à Bethania rediens, ficui maledixit, teste Marco. Quamuis alij summa confusione tres istas pro vna ponant. Andreas Osiander in Harmon. Euang. Constantinvs Magnus [Greek words] ecclesiam sibi fieri curauit, hoc est, portatilem; quae vbicunque locorum esset, & maximè in bello, circumferri posset, vt ne in solitudine quidem aedibus sacris careret. Nicephorus libro 7. cap. 46. & Eusebius. Lvitprandvs Longobardorum rex, in suo palatio oratorium S. Saluatoris condidit, &, quod nulli alij reges habuerant, sacerdotes & clericos instituit, qui ei quotidie diuina officia celebrarent. Sigonius lib. 3. regni Ital. Apud Aethiopes Christianos nemini, nisi nudis pedibus ingredi in templum licet. In fanis flagitium est ridere, sermocinari, deambulare, aut aliquid denique meditari quod non ad coelestia atque diuina referatur. Osorius lib. 9. Non polluendo Caede. Ioiada pontifex, Athaliam educi extra templum praecepit, ne occideretur in templo Domini. 4. Regum 11. Quamuis Ivdaei graui odio persequerentur Paulum, tamen in templo noluerunt occidere. Act. 21. Statuis. Caius Imperator, statuam suam in templo Hierosolymitano ponendam per Petronium Syriae praefectum curauerat. At Ivdaei tam obstinatis animis repugnarunt, vt se potiùs omnes mortem oppetituros, quàm tale dedecus admissuros dictitarent, & agros etiam quasi de excidio iam certi, incultos negligerent. Petronius gentis constantia animaduersa, & Caij impietatem detestatus, vel suo magno cum periculo se legatos ad Caium missurum pollicitus est. Vix orationem finierat, cùm repentè imber praeter omnium opinionem decidit, nullus tam serena die signis praemonstratus & hominibus propter diuturnam ac continuam siccitatem coelitùs pluuiam penè desperantibus, etiamsi nubes viderent, quae toties spem eorum frustratae fuerant. Quapropter terra tum praeter solitum praeter???ue exspectationem rigata largis imbribus, Iudaeis spes facta est, non irritas fore preces Petronij. Quin & ipse praeses magis etiam obstupefactus est, euidenter cernens curae esse Deo res Iudaicas, attestante tam insigni prodigio, vt nemo nisi impudens posset contradicere. Cum???ueaccuratè super hoc negotio scripsisset ad Caium, dehortans ne tam multa millia in extremam desperationem atque perniciem adduceret (neque enim nisi bello compulsos discessuros à religione patria) néve scipse multaret luculentis ex ea gente prouentibus, aeternum???ue apud eam sibi pararet improperium: id quoque adiecit, quàm charus sit Deo populus, quam???ue manifestis signis declaret suam erga illos beneuolentiam. Interea Agrippa rex Romae pro Iudaeis feliciter intercesserat. At posteaquam Caius ex Petronij literis gentis obstinationem cognouit, promissum Agrippae rescidit, & Petronium propter intercessionem, manus sibijpsi inferre iussit. At priusquam hae literae ad Petronium perferrentur, Caius ipse mortuus nunciatus, Petronium à praesenti morte liberauit. Iosephus libro decimo octauo, capite vndecimo. Profano aspectu. Herodes à Senatu Rom. rex declaratus contra Antigonum Iudaeorum regem vrbem Herosolymam totis viribus adortus expugnauit: mox???ue omnia repleta sunt caedibus: erátque continua caedes per angiportus & domos, ne religione quidem templi tuente supplices, quamuis obstante rege & precibus intercedente. Iam deuictis hostibus non minus negotij habuit in compescendis alienigenarum auxilijs: ruebat enim multitudo conductitiorum ad visendum non fanum solùm, sed intimum etiam adytum. Itaque alios precibus, alios minis, nonnullos & armis reprimebat, molestiorem clade victoriam existimans, si quid eorum, quae videri fas non est, veniret in conspectum profanae multitudinis. Iosephus lib. 14. cap. vlt. Antiq. Non spoliando. Captis Hierosolymis reperta in sacris thesauris me̅sa aurea, & [3076] cum ea candelabra & vasa libatoria, ex eadem materia: aromatum vis ingen, & super haec duo millia talentorum, quibus C n. Pompeius, religione commotus, pertinacissimè abstinuit. Templum purgari iussit, sacra???ue veteri ritu instaurari. Hyrcano sacerdotium restituit: inde belli auctoribus securi percussis, vrbem tributariam fecit: sub lata???ue regia administratione, popularem induxit. Sabellicus libro 4. Enneadis 6. Alaricvs Vestgothorum rex, vrbe Roma occupata, priusquam militi vrbis populationem permitteret, canere tibicines, atque edicere iussit, eorum corpora bona???ue, qui in Apostolorum templa se recepissent, salua fore. Fulgosus libro 1. cap. 1. & Cuspinianus. Henricvs V. Anglorum rex, bellum in Gallia gerens, quamuis in summa rerum omnium penuria, tale edictum proposuit, Ne miles vnquam sacras aedes spoliato, néve violato: quòd si feceris, debito supplicio scelus luito. Capto Cadomo Norma̅niae oppido munitissimo, reperit in arce magnas ciuium fortunas, quarum in numero erant pecuniae in templis diu depositae, ac sacra vasa: ea omnia, tantum abfuit vt ipse tetigerit, vt etiam in templa subitò referenda, ciuibus???: restituenda curauerit. Polyd. lib. 22. Alphonsvs Aragonum & Siciliae rex, capta Massilia, cùm matro cum filijs in templum beati Augustini confugissent, tan ad sacra deorum asyla, & quicquid preciosarum haber: rerum, in idem templum portassent, & apud regem per inte???uncium supplicarent, vt intactas abire permitteret, & ipse preciosa quae habebant omnia retineret: eas cum omnibus ornamentis & thesauris illaesas abire permisit. Panorm. de Rebus gestis Alsonsi. Solymannvs Turcorum tyrannus, capta Rhodo, res diui Ioannis templo sacras ne attigit quidem, à quibus Christiani milites fortasse non abstinuissent. Iouius in eius vita. Non concedendo impijs. Ambrosivs Mediolanensis episcopus, cùm à Valentiniano iuniore Imp. instigante matre Iustina Ariana, in templo obsideretur, atque inde exire iuberetur: Hoc, inquit, sponte mea facturus non sum, neque prodam lupis stabulum ouium mearum, nec tradam templum illis, qui in Deum blasphemi sunt. Quòd si constitutum habes me occidere, hîc intus in me ensem hastámve defige: eiusmodi enim perquam grata mihi futura est mors. Tandem in exilium missus est. Theodoretus lib. 5. cap. 12. Conservatio, Defensio. Rex Syriae Demetrivs templum Hierosolymitanum etiam suis asyli loco esse voluit. 1. Machab. 10. Ivdaei, contra Nicanorem praeliaturi, pro vxoribus & filijs, item pro fratribus & cognatis minimùm soliciti, plurimùm verò pro sancto Domini templo. 1. Machab. 15. Cùm Iudaei obstinatissimè sese defenderent è templo Hierosolymitano, Titvs Caesarignem immitti iussit. Eo grassante, religione motus, templum conseruare voluit, & per ruinas milites ad restinguendum incendium misit. At cum templi custodes Romanos incendium extinguere conantes armts aggrederentur, indignati milites, se sanguinesuo Iudaeorum templo parccre, quamuis multum reclamante Tito, ignem templo denuò immiserunt, & exusserunt. Iosephus lib. 7. cap. 9. & 10. belli Iud. Iustinianus Rinotmetus Imp. demoliturus Deiparae templum, cum à Callinico patriarcha postularet, vt eius aedis destruendae causa Deum is oraret: respondit patriarcha, Votum sibi esse, quod templi erigendi causa faceret: nullum deijciendi gratia receptum esse. Cedrenus. Henricvs III. Imp. Pannoniam infestis signis ingressus, in agros, villas & oppida quidem ferro & ignisaeuijt, verùm templis abstinuit. Auentinus lib. 5. Annalium. Templorvm impiorvm neglectvs. De Euersione templorum impiorum infrà sub Correctione, f. 3096. Hîc de eorum Instauratione, aedificatione. Alexandro Magno, victo Dario, Beli templum, quod corrueras, Babylone renouare volente, cunctis???ue militibus similiter rudera portare praecipiente: soli Ivdaei hoc facere non sustinuerunt: sed etiam multas plagas & detrimenta pertulerunt, donec eis ignoscente rege securitas praeberetur. Hoc Iosephus lib. 1. contra Apionèm ex Hecataeo Abderita recitat. Signorvm, Simvlacrorvm, Imaginvm sacrarum cvltvs Observatvs. Ex loco Imaginum sacrarum esempla quaedam huc referri poterunt, f. 2433. Constantinvs Magnus victo Maxentio, appellatus est Liberator vrbis, & fundator quietis, exceptus???ue insigni ac triumphali pompa, omnia accepta Deo tulit: & imaginibus suis semper crucem adscribi iussit, cuius vigore iugum tyranni fregisset, & pristinam vrbi reddidisset libertate̅, columnam???; sibi à Senatu decretam in crucis effigiem transformauit. Eusebius, & Nicephorus lib. 7. cap. 46. Neglectvs. D. Bernardvs Spiram venerat, & in statua D. Virgini consecrata legebat haec inscripta: Ò clemens, ô dulcis, ô pia mater Maria. Tum vocem è statua editam ferunt, Salue Bernarde. Ac ille praestigias daemonis suspicans: Mulierem in ecclesia loqui Paulus vetat, respondit. Hanc statuam adhuc hodie post valuas templi Spirae extare aiunt. Tiberivs II. Imp. intuitus fortè crucem in pauimento figuratam, religione contactus, confestim tolli iussit, neimprudenter pedibus conculcaretur: hac sublata, altera inferiùs apparuit, post hanc rursus alia atque alia, quoad pauimentum altiùs remoliendo in vim auri ingentem incidit. Est ex ea re adhuc multò beneficentior factus, immensúmque auri pondus pauperibus partitus est. Sabellicus libro 5. Enneadis 8. RERVM DIVINARVM VSVS RELIGIOSVS. mvnervm scilicet, donariorvm sacrorum, Anathematvm. Quo ad [Greek words]. Mvnera Qvae data. Consule Tit. Magnificentiae in donarijs & anathematis deorum, illic Sumtus, hîc Religionis habetur ratio, ƒ. 2412. Ensis Goliathi dedicatus est à Davide Nobae in templo, apud Achimelechum sacerdotem. Eundem postea Dauid, Saulum fugiens, à sacerdote recepit. 1. Reg. 21. Asa rex Iudaeorum, ea quae vouerat pater suus, obtulit in domu̅ Domini: argentum, aurum, vasorum???ue diuersam supellectilem. 2. Paralip. 15. Artoxerxes Assyriorum rex, praecepit Esdrae & populo, vt ferrent munera Domino Deo Israël, quae vouerant. 1. Esdrae cap. 7. Ivditha omnem supellectilem Olofernis, sibi à ciuibus dono datam. Hierosolymis Deo dedicauit, vnà cum velamine, quod ex eius cubiculo abstulerat. Iudithae 16. Agrippa à Claudio Imp. regno Iudaeae & Samariae donatus, catenam auream à Caio Caesare donatam, pondere parem illi ferreae, qua reuinctus fuerat, in templo Hierosolymitano supra gazophylacium suspendit. Iosephus lib. 19. cap. 5. Antiquitatum. Lvdgard matrona castissima, totum patrimonium ecclesiae obtulit, vt diuinus cultus inde promoueretur. Cranzius in Metrop. lib. 1. cap. 21. Anulus Edoardi. III. Anglorum regis, quem ipse diu antè pauperi cuidam eleemosynam petenti in nomine Ioannis Euangelistae, dederat, Hierosolyma allatus à quibusdam, post ipsius mortem in templo anathematis loco suspensus fuit: quòd salutaris esset membris stupentibus, valeret???ue aduersus comitialem morbum, cùm tangeretur ab illis, qui eiusmo di tentarentur morbis. Polyd. lib. 8. Qvae non data, qvae repvdiata. Meretricis mercedem, aut admissurae canis precium, in Domini templum vllum ob votum ne inferrent, Israelitis praecepit Dominus. Deut. 23. Cvr data. Israelitae obtenta de inimicis mirabili victoria, cùm nullus Israëlitarum occisus esset, dona magna obtulerunt. Numeri cap. 31. Phinees Eleazari F. confectis Madianitis, cùm neminem planè è suis militibus desideraret, Domino splendidissimu̅ munus cum suis militibus è manubijs obtulit. Idem. Belisarivs victo Gilimere Vandalorum rege, Romam victor veniens, S. Petro auream crucem centum librarum, preciosissimis gemmis exornatam, in qua suas victorias inscripserat, obtulit, per Vigilium papam. Paulus Diaconus lib. 16. Sigebertus, Beda, Platina. Ioannes Gualbertus eques Florentinus, gladium, quo occisurus erat fratris sui interfectorem, cùm is supplex od Christi crucifixi reuerentiam sibi parci peteret, imagini Cru [3077] cifixi suspendit, culpam???ue remisit. Fulg. lib. 4. cap. 1. & Polyd. lib. 7. cap. 2. de Inuent. rerum. Qvomodo data. Carolvs Magnus rerum suarum haeredem Christum testamento fecit, quicquid in re mancipi habebat, in tres partes diuiso, tertiam eorum partem pauperibus & famulantibus palatio delegauit: duasverò partes in partes viginti vnam sub diuisit: & metropolitanis Fpisçopis, qui totidem sibi suberant, distribuit, vt metropolis Ecclesia terram assignatae sibi partis haberet, & duas inter suffraganres Episcopos diuideret. Sigebertus in Chronicis nomina Archiepiscopalium ciuitatum, que sub Carolo erant, nominat. [Greek words] YAAKHN. MVNERA Cvstodita, non vsvrpata. Valerianvs episcopus octogenarius (cùm in Africa Vandali libros diuinos exurerent, ac de sacris pallijs ac vestibus vestes facerent) nolens diuina sacramenta profanis tradere, à rege Genserico omni vrbe & domo exclusus, reliquum vitae vsque ad mortem nudus, sub nudo aëre exigere maluit, quàm quicquam profanare sacrarum rerum. Sigebertus in Chronicis. Direpta ab Alarico Vestgothorum rege Roma, cùm inter milites adhuc caedem sanguinem???ue spirantes, aliquot sacrae Virgines aurea vasa capitibus intecta ferrent, vt accepêre ea Apostolis sacrata esse, ne manum quidem ad ipsa contingenda extenderunt. Fulg. lib. 1. cap. 1. Ambrosivs lib. 5. Epistolarum contra Auxentium sic scribit: Cùm esset propositum, vt Ecclesiae vasa traderemus, hoc responsi dedi: Me, si de meis aliquid posceretur, aut fundus, aut domus, aut aurum, aut argentum, id quod mei iuris esset, lib enter offerre: templo Dei nihil posse decerpere: nec tradere illud, quod custodiendum, non tradendum acceperim. Deinde consulere me etiam Imperatoris saluti: quia nec mihi expediret tradere, nec illi accipere. Accipiat enim liberi sacerdotis vocem: Si vult sibi esse consultum, recedat à Christi iniuria. Valerianvs episcopus Habensae ciuitatis Africae, Genserico Vandalorum regi crudelissimo sacros libros & alia quaedam ecclesiastica vasa tradere noluit. Itaque extra ciuitatem pulsus senex octogenarius, sub dio nudus longo tempore publicè iacuit, itaque perijt. Sigeber in Chron. & Victor. lib. 1. Neglecta. Moris fuisse scribit Gregorius Magnus lib. 12. Decretorum. Indict. 7. quòd funera pontificum Romanorvm dalmaticis solita sint contegi, quas postea populus conscidit, ac reuerentiae causa seruauit. Dicit autem indignum esse, cùm multa adsint ab Apostolorum & martyrum corporibus velamina, à peccatorum corporibus sumi quod asseruetur. Statuit igitur, vt feretrum, quo Romani pontificis corpus ad sepeliendum ducitur, nullo tegmine veletur. Alfonsvs I. Lusitaniae rex, qui, cùm tenues admodum opes possideret, Saracenos innumerabiles, opibus & potentia feroces, maxima atque diuturna belli contentione è Lusitaniae finibus expulit, nunquam tamen sacris opibus manus vel permissu pontificis inijcere in animum induxit. Neque Sancius illius filius, qui cùm bellum durissimum Saracenis Baeticam incolentibus inferret, prope Hispalim, Betim fluuium eorum sanguine tinxit. Neque Ioannes I. qui Septam vrbem expugnauit. Nec Alfonsvs quintus, qui Tingim & Arzilam & Alcassarem armis atque virtute cepit. Nec Ioannes Secundus, cuius non solùm in bello Hispaniensi contra Fernandum Regem inuictissimum admirabilis virtutis lumen eluxit, sed etiam in Africano bello clariss. specimen egregiae virtutis exhibuit. Osorius lib. 9. rerum Em. xphcin. Advsvs Pios erogata. Consule Tit. Eleemosynarum, quatenus ex sacris opibus pauperes aluntur, f. 2424. Lavrentivs Leuita Romanus, Decij praefecto thesauros Ecclesiae ab illo per tormenta exigente, Thesauros sacros respondit, manus pauperum in coelo recondiderunt. Prudentius in hymno. Pavlinvs Nolanus episcopus, Ecclesiae thesauros omnes in ciuium suorum, à Vandalis captorum, redemtionem impendit. Decimae atque tertiae sacrorum vectigalium partes Alfonso IX. & pòst Alfsonso XI. Lusitanorum regibus à Pontificibus concessae definito tempore fuerunt. Quandoquidem patrimonium illorum fuerat à tutoribus dissipatum, & influentes barbarorum copiae, in Hispaniam irruentes, erant tunc templorum omnium sanctitatibus & sacris etiam vasis, iure atque merito repellendae. Rex item Castellae Fernandvs & Isabella cùm essent propter Portugalense bellum sumtibus exhausti, & bellum eis iustum & religiosum contra Granatenses Saracenos instaret, meritò videntur eadem Pontificis benignitate sustentati. Osorius lib. 9. rer. Em. FESTORVM RELIGIOSA OBSERVATIO. Apvd Ivdaeos. Pvta Paschatis. Iosias Iudaeorum rex, anno regni sui 18. Pascha celebrauit, eiectis idolis è templo Domini, quale non fuerat actum à temporibus ludicum lsraëlitarum, vsque ad Iosiam. 4. Reg. 23. & 2. Paralip. 35. Ivdaei è Babylone reuersi, cum Nehemia & Esdra, festum Paschae egerunt. Libro primo Esdrae, capite sexto: mox etiam, Scenopegiae, quod à Iosuae temporibus ad eum diem non fecerant Israëlitae. 2. Esdrae 8. Sabbathi. Cùm Iudaei è Babylone reuersi, vrbe???ue restaurata, Sabbathum no??? seuarent, Nehemias die Sabbathi portas vrbis clausit, neque quenquam eorum, qui promercalia afferrent, intrare permisit, & Leuitas ad custodiam portarum disposuit. Lib. 2. Esdrae 13. Sabbathi via apud Ivdaeos est 2000. cubitorum. Tanto enim spacio arca castra antecedebat: tanto???ue interuallo, quibus id fas erat, arcam mouebant in Sabbatho. Suidas & Hieron. ad Algasiam: Sexto die Israëlitae in deserto colligebant manna, in duplici quantitate, vt die Sabbathi vacarent ab omni opere. Exod. 16. Die Sabbathi offerebantur duo agni, vltrà illos, qui quotidie in iugi sacrificio offerebantur: diebus alijs vnus tantùm, nisi in solennitatibus & Kalendis: ad designandum, quòd in festis abundantiùs Deum laudare debemus. Num. 28. Ivdas Machabaeus & socij sui pugnantes contra Nicanorem interfecerunt nouem millia hostium, caeteros autem sugete compulerunt: sed non insecuti sunt, eò quòd erat ante Sabbathum. 2. Machab. 9. Ivdaei contra Antiochum pugnantes, die Sabbathi feriabantur, quamuis vrgente hoste: Moriamur, inquiunt, in simplicitate nostra. Sed tandem prudentiores facti, quia legem Dei & vitam defendebant, die Sabbathi pugnare Deo gratum officium esse putarunt. Exprimo Machabaeorum secundo. At Matathias sacerdos, Iudaeis die Sabbathi pugnare nolentibus superstitionem exemit: pugnandum etiam sabbathis esse docens: aut si ita perga̅t, ipsos sibi futuros exitio, hostibus eam occasionem obseruantibus, & non nisi sabbatho illos aggredientibus: atq; ita fore, vt vel sine certamine omnes facilè opprimantur. Iosephus lib. 12. cap. 7. Antiq. Ivdaei habitant omnium munitissimam ciuitatem, quam vocare Hierosolymam prouinciales solent. Hi vacare consueti sunt septima die, & neq; arma portare in praedictis diebus, neque terrae culturam contingere, neq; alterius cuiuspiam curam habere patiuntur: sed in templis extendentes manus, adorare vsq; ad vesperam soliti sunt. Iosephus lib. 1. contra Appionem ex Agatharchide Chio recitat. Romani Ivdaeis sabbatha agere, & quia sabbathis iter facere lege prohiberentur, militiae vacationem permiserunt. Id quod pluribus testimonijs Iosephus libro 14. capite 19. Antiq. ostendit. Sabbathis operationem aliquam contigisse, omnibus Iudaeis diligentiùs Esseni cauent: neq; cibum sibi solum pridie praeparant, ne videlicet illo die ignem accendant: sed neq; vas aliquod transponere audent, imò nec aluum purgant. Iosephus lib. 2. cap. 7. belli Iudaici. Salvator noster legitur Sabbathis multa fecisse miracula: Cuius ratio triplex assignari potest. Vna, vt se Dominum ostenderet, vt Matthaei 12. Secunda, vt veram intelligentiam praecepti daret: quia non ab omni opere cessandum. Matth. 12. Luc. 6. Tertia, vt plures homines, audientes eum & videntes, aedificaret, vt Matth. 12. Lucae 6. & 13. Cùm curasset incuruam mulierem, archisynagogus in dignatus est, quòd curasset Sabbatho, dicens turbae: Sex dies sunt, in quibus oportet operari, in his ergo venite & curamini, & non in die Sabbathi. Respondens Iesus archisy nagogo dixit: Hypocrita, vnulquisque vestrûm Sabbatho non soluit bouem suum, aut asinum à praesepio, & ducit adaquare? Hanc autem filiam Abrahae, quam alligauit Satanas, ecce decem & octo annis non oportuit solui à vinculo isto die Sabbathi? Mvlieres, quae parauerant aromata ad vngendum corpus Domini, Sabbatho noluerunt illum inungere, secundum praeceptum. Lucae 23. Qvorvmvis aliorvm. Caeso Oloferne, & profligatis Assyrijs, Israëlitae Hierosolymis festum in conspectum sanctuarij per tres menses exegerunt, & postea in suam quisque patriam reuersi sunt. Dies ipse victoriae solennis apud Hebraeos in numero sacrorum dierum habetur, & à Ivdaeis colitur. Iudithae 16. Phuraea siue Phruraea fostus dies apud Ivdaeos, quo Iudaei in toto Persarum imperio inimicos suos sunt vlti, Estherae reginae & Mardochaei ductu. Hist. Esther, & Ioseph. lib. 11. cap. 6. Ivdas Machabaeus, profligatis Antiochi Epiphanis ducibus, & Iudaeis in libertatem vindicatis, cum suis omnibus vigesimaquinta mensis Chaslei, quem Apellaeum Macedones nominant, accenderunt lumina in candelabris, & suffitum fecerunt in altari, & panes supra mensam proposuerunt: & in nouo altari holocautomata immolauerunt: id???ue accidit eadem die, qua antetriennium sacra eorum profanata fuerant. integro enim triennio desertum fuit templum post factam ab Antiocho profanationem: quae incidit in annum regni Graecorum CXLV. & diem Apellaei mensis XXV. in Olympiadem CLIII. renouatum est autem eadem die CXLIII. anno, Olympiade CLIV. Praedixerat autem eam desolationem propheta Daniel ante annos CCCCIIX. disertè dicens, à Macedonibus profana̅dum. Celebrauit aute̅ Iudas recepti templi festiuitatem, per dies octo sacrificans, in quibus nullum honestae voluptatis genus omissum est, sed populo quidem sumtuosum ac splendidum epulum est exhibitum, in Dei verò laudem hymnis & canticis personabant omnia. Tanta verò laetitia ob reductos ritus patrios & priscam religionem occupauit gentis eius animos, maximè quòd ea felicitas ex insperato obtigerat, vt lex lata sit ad posteros, quae iuberet quotannis hoc festum reparati cum ceremonijs templi per octo dies celebrari: vocarunt???ue hanc festiuitatem luminum. ideo quòd ex insperato Iudaeis illuxisset tanta felicitas. Iosephus lib. 12. cap. 11. ex 1. Machab. Diem XIII. mensis Adar Ivdaei festum agunt, quo Iudas Machabaeus cum mille militibus Nicanorem Demetrij ducem cu̅ nouem millibus ad internecionem caecîdit. 1. Machab. 7. Diem XXIII. secundi mensis, Simon Iudaeorum dux & pontifex, quo praesidium Macedonicum ex arce, quam per 30. &c ampliùs annos iam inde ab Antiocho Epiphane occupauerant, eiecit, & in eam cum palmarum ramis, citharis & carminibus intrauit, quotannis cum laetitia agendum sanxit. 1. Machabaeorum 13. Alexandrini Ivdaei diem illum festum agunt, quo ò Physcone elephantis obiecti Iudaei, incolumes euasêre. Iosephus lib. 2. contra Appionem.

LIBRI QVINTI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? Volummis Decimisexti Liber V. De Ivstitia Religiosa Correctiua. Poenitentia Religiosa. Ad Poenitentiam concurrit Cognitio primùm & Confeßio, deinde Contritio & Correctio. Si spectes priora duo, [Greek words] erit in confitendis suis malis. Si posteriora, ad [Greek words] religiosam, quatenus ex praescripto religionis id facit, pertinebit. Qvo ad svbiectvm Propter qvid poenicentiam agant. Nempe propter Magiam. Sylvester II. Gilbertus antea vocatus, natione Gallus, adolescens etiamnum in Floriacensi coenobio Aurelianae dioeceseos monachus, relicto monasterio, diabolum secutus, cui se totum tradiderat, Hispalim ciuitatem Hispaniae bonarum artium causa peruenit, & breui tantus euasit, vti Othonem Imperatorem, Robertum Franciae regem Lotha [3080] rium Senonensem archiepiscopum discipulos habuerit. Largitione primò archiepiscopatum Remensem inde Rauennatem, postremò pontificatum consecutus est. Cùm diabolum sciscitaretur. Quamdiu in pontificatu victurus esset? respondit: Si no̅ attigeris Hierusalem, diu viues. Dum pontificatus sui anno quarto, mense vno, die decimo in basilica sanctae Crucis in Hierusalem Romae sacrificaret, à daemone submonitus, moriturum se statim cognouit: poenitentia???ue motus, & errorem suum coram populo fassus, omnes ad sanctè viuendum adhortatus est: deinde verò rogauit, vt post mortem cadauer suum lacerum & disiectum, quemadmodum merebatur, bigae superimponerent, eo???ue loci sepelirent, quo spontè ab equis veheretur. Ferunt itaque Dei prouidentia, vt scelerat sciant locum veniae poenitentibus relictum, equos spontè ad Lateranensem basilicam peruenisse, eo???ue loci sepultum eius corpus fuisse. Scribit Martinus Polonus tam ex collisione ossium, quàm ex sudore ipsius sepulcri, siue epitaphij, morituri Pontificis signa colligi. Plat. Philippi Vicecomitis Mediolani principis aetate damnatus erat magicae artis villicus quidam, nomine Bernardvs: alioqui vir simplex & frugi, ob id???ue domino suo percharus. Sed quia nec minis nec persuasionibus adduci poterat, vt poenitere vellet, ad ignis poenam poscebatur à iudicibus. Dominus, cuius pigebat, qui???ue principi gratus erat, obtinuit, vt fideiussione data, quanquam illis reluctantibus, liceret hominem apud se viginti diebus habere. Cepit ergo illum alere non vt medicus, sed vt rusticum nobilis amicus: quatuor oua recentia manè, totidem vesperi, tum vinum dulce atque iucundum suppeditabat, carnes quoque & iura pinguia. Postmodum vbi vidit hominem ex longo veterno resipiscere, hortatus est, vt omissis falsis atque absurdis periculosis???ue persuasionibus Ecclefiae adhaerere vellet. Sed paucis opus fuit, resipuit: optimus???; Christianus factus, vsque ad mortem absque aliorum queresa perseuerauit: quem atrocitas iudicum immeritò crudeli supplicio affecisset. Haeresin. Severvs Sulpitius Posthumianus monachus, cùm in senectute sua à Pelagianis haereticis deceptus esset, ad vitae vsque finem silentium tenuit, vt peccatum, quod loquendo contraxerat, tacendo rursus emendaret. Gennadius. Felix Orgellorum in Pyrenaeo monte episcopus, natione Hispanus, ab Eliphando Toleti episcopo per literas consultus, Vtrum Christus adoptiuus an naturalis Dei filius esset credendus? contra veterem ecdesiae doctrinam adoptiuum esse non solùm asseruit, sed etiam scripto ad eum volumine tueri non dubitauit. Cuius rei causa ad Carolum in Baioaria versantem. adductus, atque ex auctoritate episcoporum, quos Carolus ad ipsum acciuit, damnatus, Romam est missus. Ibi in conspectum Hadriani productus, in basilica S. Petri errore suo se abdicauit. Sigonius lib. 4. regni Ital. Natalivs ab Asclepiodoto, & Theodoro mensario (qui discipuli fuerunt Theodoti coriarij) persuasus, denarios 150. menstruo tempore accepit, vt haeresis huius vocaretur episcopus. Illis itaque coniunctus, per visiones à Domino ad poenitentiam vocatur. Quibus cùm negligentiùs attenderet, tandem ab angelo quoque flagris caesus est. Manè ergo cum multis lacrymis, cinere & cilicio ante Zephyrinum episcopum procidens, ostensis etiam vibicibus, vix tandem ab ecclesia receptus est. Eusebius lib. 5. cap. 28. Elevsivs Cyzicenus episcopus Macedonianus, à Valente Imp. Ariano ad Nicomediense Concilium euocatus, illic metu exilij ab Imp. Arianis communicare coactus est. Mox Cyzicum reuersus, & poenitentia ductus, episcopatu semetipsum abdicauit. Socrates libro quarto, capite 6. Sozomenus libro 6. cap. 8. Berengarivs Turonensis, amplitudine doctrinae confisus, de sacramento Eucharistiae errorem suum publico concilio Romae habito emendauit: ac statim omisso studio Sophisticae disciplinae, cùm esset archidiaconus Andegauensis, omnia pauperibus erogans, labore manuum suarum victum sibi quaesiuit. Platina in Ioanne XV. Blasphemiam. Eliphas, Baldadus, & Sophar, eò quòd cum Iobo disputantes impiè de Deo locuti fuerant, Deo iubente, septem tauros totidem???ue arietes calamitatis depellendae causa immolarunt, Iobo pro illis supplicante. Iobi vltimo. Apostasiam. Petrvs ter abnegato Christo, cùm Iesus conuersus eum intuitus esset, recordatus verborum Domini, suum???ue peccatum agnoscens, egressus foras fleuit amaré. Matth. 26. Marci 24. Luc. 22. Ioan. 18. Iacobvs Denodatus, martyr Persa, apostasiae poenitentiam egit. Vide Tit. Discipuli religionis, À mulieribus. Vsthazares, Sapori regis Persarum paedagogus, apostata poenitens. Vide Tit. Discipuli religionis, Reprehensione. Idololatriam. Cùm Israelitae à Domino desciuissent, & Baales secui essent, addixit eos Dominus Palaestinis & Ammonitis per annos 18. Caeterùm cùm peccatum suum confessi idola eiecissent, Dominum ad misericordiam pellexerunt. Iephtham igitur Galaaditem eis dedit, qui Ammonitas vicit. Iudicum 10. & 11. Cùm Iosua defuncto, alienigenas connubio sibi iunxissent, & (quod execrabilius est) immolassent eorum dijs Baalim & Astaroth, obliti Dei sui, à quo multa magna???ue acceperant beneficia: bellis oppressi, Cusanrasathaim Mesopotamiae regi annos octo seruierunt. Tandem ad poenitentiam conuersi, Dei opem implorarunt: & Othoniele duce victis hostibus, recuperauêre libertatem. 1. Regum 4. Othoniele mortuo, cùm iterum ijsdem flagitijs se polluissent, Eglon Moabitarum regi decem & octo annos tributa pensitauêre. Postremò poenitentes Aioth ambidexter vindicauit in libertatem, rege ipso interemto, & decem millibus hostium caesis. Deinde annos 80. nemo illos armis lacessiuit: vt hinc intelligas, cum poenitentibus diabolum congredi minùs audere: & si audeat, nocere non posse. Marulus libro quarto, capite nono. Iidem mortuo Aioth peccauerunt, traditi sunt Iabin regi Chanaan. Sed post annos 20. cùm eos sceleris poenituisset, clamassent???ue ad Dominum, Delbora prophetante, Barach tantummodò cum decem millibus armatorum, Sisaram regij exercitus ducem cum nongentis falcatis curribus, & ingenti militum copia in praelium descendentem fudit fugauit???ue. In decem millibus Decalogi numerus habetur: quo si poenitens se munierit, vitiorum multitudinem contra insurgentem facilè superabit. Iaël vxor Aber, Sisaram adacto in tempora clauo interfecit. Iaël, interpretatur incipiens, Aber, lucidus. Iaël ergo vxor est Aber: quia illum quem poenitere incipit, lux recti praui???ue dignoscendi comitatur. Sisara exclusionem gaudij designat, id est, diabolum, qui nos à paradisi gaudijs maligna suggestione nititur excludere: quem clauo in tempore transfodimus, cùm in tempore poenitentiam agimus, compunctionis clauo vitium expungentes. Hoc tempus si elabi sine poenitudine dimiserimus, frustra postea nos poenitebit. Incassum enim tunc lugetur, cùm iam actorum ratio exigitur. Post annos quadraginta in pace peractos, rursum ad impietatem prolapsi, à Madianitis deuastantur annos septem. Et cùm tandem illos delicti poenituisset, per Gedeonem opitulatus est eis Deus. Qui diuino fretus auxilio, cum trecentis armatis vix numerabiles hostium copias fudit atque concidit. Oreb & Zeb principum Madian capita victor abscidit. Oreb dicitur tentatio, Zeb lupus, Madian contradictio, siue iniquitas. Igitur verè poenitens incipit cum tentationibus colluctari, nec se vltrà spiritalis lupi rapinis exponit: sed vt primùm se impugnari animaduertit, ita primùm resistit: & hoc est capita principum contradictionis veliniquitatis truncare, peruersarum cogitationum initia recidere: ne si moram fecerint, croscant, & tacitum viuat sub pectore vulnus. Idem. Iidem Gedeone vita defuncto, auersi sunt post gentilium ritum, colentes Baalim & Astaroth. Et cùm Philistinorum inuasionibus per 18. annos attriti essent, poenitentiam egerunt, sed non exaudiuit eos Dominus. At cùm etiam idola de finibus eiecissent, per Iephtham ducem tutatus est eos, vlciscens aduersarios, à quibus assiduè vexabantur. Rursum ob idololatriae crimen annos 40. sub iugo Philistinorum fuêre. Postea verò poenitentes, per Samsonem liberati sunt. Qui ligatus fregit vincula, & maxilla asini interfecit inimicos, & de molari maxillae egressis aquis sitim sedauit. Per poenitentiam quippe diuelluntur nexus peccatorum. In maxilla oratio, in asino humilitas intelligitur, quibus prosternuntur nequitiae spiritales: quia humiliantis se oratio nubes penetrat. De molari autem maxilla fluunt aquae, cùm inter orandum conscientiae morsus elicit lacrymas, quibus deinde parta beatitudo restinguit defiderij sitim. Idem. Iidem sub Heli sacerdote à Philistinis angustias clades???ue passi, Samuelis admonitione atque hortatu ad poenitentiam inclinantur. Ipso???ue pro eis deprecante, hostias???ue offerente, fleuerunt ieiunauerunt???ue, palàm confitentes quòd Baalim & Astaroth idola coluissent, Dei sui cultu derelicto. Hac poenitentium afflictione placatus Dominus, Philistinorum multitudinem in illos irruere paratam, tonitru ac fragore ita extorruit, vt repentè auersi terga darent. Filij verò Israël eos fugientes persecuti, ad internecionem conciderunt: vrbes quas amiserant, recuperarunt: nec postea ab inimicis infestati sunt, quamdiu vixit Samuel. Idem. D. Hieronymus de saluatione Salomonis sic scribit: Quamuis Salomon peccauit, tamen egit poenitentiam, scribens Prouerbia, vbi dicit: Nouissimè egi poenitentiam, & respexi, vt eligerem disciplinam. Item aiunt Hebraei, hunc librum esse Salomonis poenitentiam agentis. Ambrosius sic ait: Quid de Dauid dicam? quid de Salomone? qui quoniam vulgus aesti [3081] mabat eum venisse pro Christo, ne videretur esse supra homines, nutu Dei corruit. En Dauid non dicitur sanctus, quia scitur ab omnibus sanctus. Salomonem autem nominat sanctum, vt nobis de poenitentia eius dubietatem tollat. Hebraei autem, vt scribit D. Hieronymus, Salomonem scribunt Hierosolymis fuisse per plateas quinquies tractum, causa poenitentiae. Roboamvs rex Iudaeorum, lege Dei contemta, gentilium ritum sequebatur: cùm Sesacus rex Aegypti de improuiso irrumpens, oppida multa & loci natura & armis munita expugnauit: illos???ue, qui aduersum se in campum descenderant, in vrbem fugere compulit. Porrò cùm per Semeiam prophetam audissent: Vos reliquistis me, & ego reliqui vos in manu Sesaci, dicit Dominus: ab errore conuersi, poenitentiam egerunt. Inde rursum Dominus ad Semeiam ait: Quia humiliati sunt, non disperdam eos: veruntamen seruient Sesaco, vt sciant distantiam seruitutis meae, & seruitutis regni terraru̅. Marulus lib 4. cap. 9. ex 2. Paralip. 12. Iosiae regi Iudaeorum, quoniam cùm legis librum perlegisset, patrum populi???ue transgressione vehementer testatus est, Olda propheta respondit: Haec dicit Dominus, Ecce sego adducam mala super locum & habitatores eius, quia dereliquerunt me, & sacrificauerunt dijs alienis. Te autem quoniam audisti verba voluminis, & perterritum est cor tuum, & fleuisti coram me: colligam te ad patres tuos in pace, ne videant oculi tui mala, quae inducturus sum super locum istum. Itaque propter vnius poenitentiam, communis omnium calamitas, quoad ipse vixit, dilata est: vixit autem postea 12. annos. Marulus lib. 4. cap. 9. Rex Israël Ioachimvs cum suis, quos praeuaricari fecerat, subditus Azaëli Syriae regi, & Benadado filio eius, poenitentiam egit: orauit???ue ad Dominum, & sicut Scriptura ait, datus est illis saluator, cuius ope liberati sunt. Idem. Manasses regum omnium, qui Hierosolymis regnarunt, sceleratissimus, stellas adorauit, aras Baali erexit, in templo Dei idolum posuit, somnia obseruauit, auguria sectatus est: super haec sanguinem innoxium fudit, interficiens prophetas, Esaiam serra medium secans. Cum???ue ob haec flagitia Dominus tradidisset eum in manus principum Assyriorum, ferróque vinctus ductus esset in Babylonem, angustijs compellentibus agnouit peccatum, egit poenitentiam, orauit, exauditus est, Deo???ue propitio redijt Hierusalem, & recuperauit Regnum, atque in alium mutatus, idolis sublatis prophanata expiauit, & vnum Deum Israël impensè coluit. Quis igitur veniam desperet, si Manasses inuenit? aut quis adeò pessimis moribus viuit, vt euadere bonus non possit, si ille euasit? Marulus lib. 2. cap. 12. & Sab. lib. 5. cap. 5. Iacobvs Martyr à praesectis membrorum nodis Denodatus dictus, fidelibus ortus parentibus, cùm inter regis Persarum aulicos primo loco haberetur, gentili domino gratificari cupiens, eò prolapsus est, vt idolum adoraret. Deinde à matre per literas increpatus, culpam agnouit, animo resipuit, poenitentiam egit, honores quibus fruebatur contemsit. Regem nihil veritus, idola eius detestatus est, & se Christianum esse palàm asseruit tam constanter, vt articulatim dilaniatus non formidaret supplicia, sed appetere videretur. Aeternae denique felicitatis bona, quibus praeuaricando se indignum fecerat, diuina clementia suffragante martyrio suo redemit. Marulus lib. 2. cap. 14. Origenes, cùm sub Decio ad aram ductus, potiùs thus dijs dare, quàm ab Aethiope stuprum pati vellet, ab Alexandrina ecclesia excommunicatus, in Iudaeam abijt. Cùm Hierosolymam venisset, ab ordine sacerdotali, vt verba in ecclesia faceret, quia presbyter esset, rogatus primò, deinde etiam coactus fuit. Surgens igitur, verba illa Psalmi 49. recitauit: Peccatori verò dixit Deus, Vt quid tu annuncias iustificationes meas, & vsurpas testamentum meum in ore tuo? Et statim libro complicato, in maximum eiulatum erupit, omnibus vnà cum eo plorantibus. Nec quid postea de eo factum sit, vllus meminit: nisi quòd Suidas eum Tyri sepultum ait. Eusebius libro septimo, capite primo, sub Gallo anno Christi CCLV, aetatis XCIX, in summa miseria & paupertate obijsse scribit. Marulus libro secundo, capite duodecimo, & lib. 4. cap. 10. Marcellinvs pontifex maximus Diocletiano & Maximiano persecutoribus, tormentorum immanitate perterrefactus, dijs thura adoleuerat. Postea in Campaniam discedens, coram CXXC. episcopis astitit, cilicio & cinere opertus, confitens peccatum suum, ac petens pro eo ab ipsis sibi poenam indici atque decerni. Quibus arbitrium in praesidem recipere nolentibus, ipse in se sententiam tulit. Pontificatum deposuit, corpori sepulturam denegauit, execrans eos, qui ipsum non siuissent super terram putrescere ac dissolui: & confestim Romam ad martyrium est reuersus, vltrò exponens se supplicijs, quae modò expauerat. Decollati cadauer insepultum iacuit, timentibus Christianis violare Poncificis interdictum. Sed Petrus apostolus noctu apparens Marcello presbytero, illud iuxta corpus suum sepeliri iussit: dignum esse asserens, vt qui secum peccauerat, secum fleuerat, secum mortuus quoque quiesceret. Marulus lib. 4. cap. 10. & Fulgosus lib. 1. cap. 1. & Platina. Festvm violatvm. Olavs rex Noruegiae, die Dominico cogitationibus grauatus, baculum manibus tenens, cultello (vt fit) scindulas fecit, non aduertens. Admonitus ab adstante per iocum de violatione sabbati, scindulas collegit diligentissimè, manui???ue suae impositas iussit incendi, vt in se vlcisceretur, quod contra diuinum praeceptum incautus admisisset. Saxo lib. 10. de Cranzius lib. 4. Metrop. cap. 8. Cvriositatem. Pavlvs monachus cognomento Simplex, Antonij, discipulus, cùm primò, mysteriorum ignarus quaesisset, Essétne prophetis prior Christus? ineptam interrogationem silentio diluere iussus, triennio tacuit. Marulus lib. 4. cap. 3. Libidinem, Stvprvm, Incestvm. Mariam Magdalenam ob impudentis lasciuiae crimen, caeterorum???; vitiorum infamiam cognomento Peecatricem dixêre: & tamen cùm sese poenitendo Domino submisisset, dimittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum: & quae diu serua fuerat peccati, meruit effici discipula Christi, eiúsque resurrectionem videre prima, atque audire: Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea. Sic vbi abundauerat peccatum, superabundauit misericordia, & in poenitente omni spe maior spei merces fuit. Marulus libro 2. cap. 12. & Sab. lib. 5. cap. 5. Impp. Valentis & Valentiniani temporibus fuisse videtur Maria, quam Aegyptiam dixêre, quantum ex Sabellico & Bergomense constat. Extat in volumine de Viris patrum prolixa de ea narratio, auctoris Pauli Diaconi Neapolitani. Nata est in Aegypto parentibus Christianis. Anno aetatis duodecimo, Alexandriam se contulit, vbi libidinum aestu corpus suum prostituit turpissimis modis. Inde verò Hierosolymam venit cum illis, qui ad diem festum exaltationis Crucis commeare eò pro consuetudine solerent, vt in frequenti peregrinantium coetu libidinem expleret. Templi aditu diuinitùs prohibita, poenitentiam egit, ac posteaquam in aede Ioannis Baptistae ad Iordanem, coena Domini vsa fuisset, in desertum abijt: vbi per annos quadragintaseptem extra omnium hominum consuetudinem vixit, nuda oberrans, & tenuissimo alimento victitans, corpus???ue domans, incredibili abstinentia, quanquam non sine certaminibus, quòd vitae antè actae in flagitijs intra annos decem & septem vix posset obliuisci. In solitudine nullum vnquam vidit hominem, nisi Zosimum monachum Palaestinum, qui ex religionis suae ritu deserta pererrans, in eam fortè incidit. Orans in terra terram non tangebat, & Iordanem transiens super aquas ambulabat. Ad Dominum migratura, à Zosimo sacrosanctam communionem accepit: à leonibus sepulturam, cùm scrobem in terra carptim vnguibus excauassent, sancti corpusculi capacem. Fulgosus lib. 6. cap. 9. Marulus lib. 4. & lib. 2. cap. 12. Sabellicus lib. 9. Enn. 7. Maria Abrahami eremitae ex fratre neptis, virginitatis seruandae toto ipsum ad desertum secuta, eodem cum illo contubernio annos septem vsa, piè sancte???ue vixerat, clausis semquò diaboli, non penetret inuidia? Iam vigesimum aetatis agebat annum, cùm inimici idolis suggestionibus???ue subuersa, iuueni cuidam eò ventitanti consentiens, in turpis luxuriae foueam corruit. Sceleri conscia, veniam desperauit, solitudinem reliquit, proximam ingressa ciuitatem, pristinas virtutes vitijs aequauit: permisit libidini fraena, & quae diu virginitatem accuratissimè seruauerat, prostibuli obruta est spurcitijs. Postquàm verò ab ipso Abrahamo sene, vehementer de eius perditione sollicito, diu quaesita, & tandem inuenta, illo hortante ad mentem redijt: sanctitatis meritum quod peccando amiserat poenitendo recuperauit. Sic perdita ouis boni pastoris humeris reportata, lupi fauces effugit. Marulus lib. 2. cap. 12. Pelagia mima, quae cunctas Antiochiae feminas diuitijs, luxuria, libidine superauerat, Nonij Heliopoleos episcopi praedicatione conuersa fleuit, peccata confiteri cepit: non Pelagiam se, sed pelagus omnium vitiorum vocandam as serens. Denique seruos suos & ancillas manumisit, opes pauperibus distribuit: & relictis omnibus in monte Oliueti solitaria consedit, sexum verte nomine???ue occultans, dicta atque credita Pelagius monachus. Marulus libro quarto, capite 10. & libro 2. cap. 12. & Sabellicus lib. 5. c. 5. & Fulgosus lib. 6. cap. 9. Thais Alexandrina Paphnucij abbatis industria atque exhortatione ad poenitentiam conuersa, omnia, quae sibi meretri [3082] cio quaestu parauerat, in foro congesta, populo spectante combussit: eiusdem???ue abbatis consilio feminarum monasterium ingressa, cella se exclusit, lugens peccatum suum, pane tantùm & aqua vitam sustentans, ipsum???ue Dei nomen proferre non ausa, orabat dicens: Qui plasmasti me, miserere mei. In tali labore triennio exacto, Paulus Antonij discipulus in quiete vidit supra coelum positum cubile auro gemmis???ue refulgens, arte ineffabili ac decore constructum: & cùm rogasset, an illud Antonio esset paratum? accepit, non Antonio, sed Thaidi meretrici. Educta ergo de cellae carcere, quintodecimo die migrauit ad Dominum: & coelestem thalamum feliciter possedit, quia terrenum & impudicum aliquando possedisse, dolenter tulit. Marul. lib. 4. cap. 10. & lib. 2. cap. 12. & Sab. lib. 5. cap. 5. Bonifacivs Aglaiae Romanae matronae dispensator, diu cum illa inhonestè vixerat. At sub Diocletiani persecutione ad poenitudinem ambo, conuersi, finem perniciosae voluptati statuerunt: atque Roma Tarsum peruenientes, cùm omnia, quae secum habuerant, in elcemosynas pauperum distraxissent, illa in monasterio degens, vitae sanctimoniam miraculis probauit, ipse martyrio coronari dignus fuit. Marulus lib. 2. cap. 12. Victorino episcopo, dum eremum incoleret, diaboli dolis, qui se feminam effinxerat, capto, tanto dolori fuit semel perpetratae fornicationis crimen, vt manibus in fissuram ligni impactis, herba cruda & aqua frigida per triennium se sustentarit. Post haec miraculis insignis, episcopatum Amiternensem suscepit, magnifice???ue rexit, & Neruae persecutione martyrij triumphum reportauit. Idem. Ab Antidio Turonense episcopo Zosimvs pontifex ob stuprum reprehensus, poenitentiam egit. Marulus libro tertio, capite secundo. Dunstanus episcopus, Edgaro regi Anglorum, ob vicompressam in monasterio puellam multis lacrymis suum dolorem testanti, septennem poenitentiam indixit, vt toto eo spaciio coronam regni non gestaret, ieiunium in hebdomada biduale transigeret, pauperibus thesauros largè distribueret, sacrandis Deo virginibus monasterium Suessione fundaret: vt qui vnam per peccatum Deo abstulisset, plures ei persectam aggregaret. Septimo autem anno, cùm poenitentiae tempus exactum fuisset, sacer praesul, accitis omnibus regni Anglorum, principibus, episcopis, abbatibus, coram populi multitudine regi coronam imposuit cunctis laetantibus. Vincentius lib. 24. cap. 78. Comes quidam incestuosus à Dunstano episcopo Anglo excommunicatus, poenitentia ductus, dimissa sua vxore, quae ipsi sanguinis vinculo iuncta fuerat, nudis incedens pedibus, laneis???ue indutus, ac virgas in manu gerens, ad Dunstani pedes in concilio episcoporum se prouoluit, sic???ue absolutionem obtinuit. Vincentius lib. 24. cap. 79. Arnvlfvs capellanus Henrici Rom. Imperatoris, noctu scortatus, facti???; poenitentia ductus manè Euangelium quamuis iussus ab Imp. legere renuit, infirmum se singens. Matthaeus Parisiensis. Avaritiam. Mavritivs Imp. ob captiuos non redemtos, cùm id minimo posset precio, quos postea Barbari ira perciti ad XIV. millia trucidarunt, Dei iram & grauissima hominum & subditorum suorum odia incurrit. Caeterùm facti poenitens, scriptis literis, omnium praecipuarum ecclesiarum episcopos pro se preces ad Deum fundere iussit, quo in mortali hac vita, citra aeternam animae iacturam, peccatorum suorum remunerationem sibi recipere liceret. Haec dum agitat, & in luctu ad lacrymis anteactae vitae poenitentia se macerat, quandam Christi imaginem in somnis clarè & euidenter vocem edidisse ferunt. Ipsum voti fore compotem, & in hac vita poenas soluturum. Vidisse etiam in somnis dicitur, se & Constantiam vxorem cum filijs & filiabus, tota???ue sua familia, gladio Phocae perimi. Id quod non multò pòst contigit. Nicephorus lib. 18. cap. 38. & Paulus Diac. lib. 17. Ambitionem. Michael patriarcha Atticus sua sede vltrò cessit, & in Oxiam insulam, in qua monachatum à puero amplexus fuerat, redijt, ibi???; in te̅pli vestibulo humi prostratus, cuiuis monacho collum calcandum praebuit, quòd contra quàm sibi expediret, adamatam à primis annis quietem repudiasset, ac sublimiorem conscendisset thronum. Nicetas in Annalibus. Svperbiam, Iactantiam. Iobvs, quia ingentibus oppressus aerumnis Dei iudicium aliquantulum suggillauerat, se iustum iactando, & cum Deo disputare concupiscendo, à Domino redargutus, culpa̅ confitetur, & ait: Vnum locutus sum, quod vtinam non dixissem: & alterum, quibus vltrà non addam: & iterum: Insipienter locutus sum, ipse me reprehendo, & ago poenitentiam in fauilla & cinere. Si iste in fauilla & cinere, qui tam aequo animo tantas tolerauit calamitates: in quo illi, qui multò leuioribus affecti mussitant, indignantur, cum Deo non disputare, sed pugnare videntur. Marul. lib. 4. cap. 9. David rex, cùm describere regni populos iussisset, Israëlitaru̅ octingenta millia, Iudaeorum quingenta millia: videns praeesse se tantae multitudini, mentis elatione peccauit, & continuò (vt discas non differendam esse poenitentiam) Peccaui, inquit, valde: sed precor Domine, vt transferas iniquitatem serui tui, quia stultè egi nimis. Ecce moeret, & poenitens se deliquisse confitetur: cur ergo non vt in caede Vriae, sequitur confessionem venia, cùm praesertim illud quàm hoc peccatum grauius fuerit? Quia licèt deinde quis leuiùs peccet, magis tamen efficitur ingratus, dum post remissam culpam in culpam relabi negligit. Proinde Dominus, cui priùs facilè pepercerat, nunc eundem de tribus eximijs malis vnius optione onerat, hoc est, vel famis, vel cladis, vel pestilentiae: ne quis venia pro licentia vtendum putet. Marul. Cùm rex, Ezechias gloriabundus Merodachi Babyloniae regis legatis gazam suam omnem ostentasset, & illam ad Babylonios quoque transportandam, Esaia prophetante, didicisset: delicti conscientia consternatus non est ausus multam hanc auferri poscere, sed differri: Bonus (inquit) sermo Domini, sit tantùm pax diebus meis. Itaque in posteros dilatum est malum: fortè etiam ab ipsis differendum, si vel non deliquissent, vel continuò illos delicti poenituisset. Idem. Nabvchodonosor Babyloniorum rex, cùm potentia turgeret, & se deum esse arbitraretur, regno exactus, ex hominibus depulsus, cum bestijs agrestibus degens, herbas more boum comedit, & pilis opertus, vngues auium instar habuit, per septem annos. Quibus exactis, sublatis in coelum oculis, mentem recepit, & Deum supremum laudauit, cúmque pristina forma regnum recuperauit. Quidam hanc metamorphosin corporis fuisse reuerà arbitrantur, alij verò mentis tantùm, quòd melancholia correptus, brutum sese esse crediderit, quamuis lautis vteretur cibis, eos tamen & herbam & foenum esse putaret. Dan. 4. Detractionem, Maledicentiam. Maria soror Aaron sacerdotis, & ipse etiam Aaron, Mosi arroganter detraxerant. Sed alter statim commissum doluit, & veniam accepit: altera, quia paulò peruicacior fuit, lepram incurrit. Orauit pro ea Aaron, orauit Moses: & tamen Dei iudicio damnata extra castra pellitur: nec nisi peracta septem dierum poenitentia sanitatem recuperare, & in castra redire potuit. Non tardes igitur (vt Ecclesiasticus inquit) conuerti ad Dominum: & ne differas de die in diem. Subitò enim venit ira illius, & in tempore vindictae disperdette. Marulus lib. 4. cap. 5. Evagrivm presbyterum, cùm eremum incoleret, nescio quod detractionis verbum semel protulisses tradunt: & pro eo ita se castigasse, vt dies quadraginta sub diuo permanserit: nec priùs tectum subierit, quàm se satis pro delicto fecisse censuisset. Marulus lib. 4. cap. 10. & libro 2. cap. 12. & Fulgosus lib. 6. cap. 9. Caedem. David rex adulterij & homicidij crimine nequiter corruerat, sed per Nathan prophetam reprehensus: Peccaui, inquit, Domino, dixit???ue Nathan: Dominus quoq; transtulit peccatum tuum, non morieris. Peccatum confitendo doluit, & de misericordia Dei non diffidit. Idcirco non est spe deceptus, tunc veniam impetrauit, cùm commissa ingemuit. Sed si Dauid sic cecidit, nemo continentium se arbitretur securum. Rursum si idem tanti reatus damnatione absolutus est, nemo delinquentium desperet. Marulus lib. 2. cap. 12. & Sabell. lib. 5. cap. 5. & 2. Reg. 12. Achabvs res Israëlitarum, cùm Heliae prophetae minas propter iniustè occisum Nabothum audiuisset: quamuis impius & peruersus, vestimenta tamen sua lacerauit, & centone corpus indutus ieiunauit humi stratus, discalceatus. Tum Dominus propter hanc humilitatem Heliae indicauit, sese poenam dilaturum, donec mortuo Achabo filius eius Ioramus regnaret. 3. Regum 21. Ante bellum cum Eugenio, cùm in seditione quadam orta Thessalonicae, magistratus aliquot saxis obrutos, & contumeliosè tractatos Theodosivs Imp. comperisset: septem hominum millia in theatro interfici permiserat. Ambrosius Mediolanensis episcopus Theodosium, posteaquam Mediolanum venisset, templum ingredi volentem prohibuit. Imperator peccatum suum agnoscens, octo luxit mensibus, & poenitentiae curriculo completo, ad templum cum lacrymis redijt, in terram pronum se prosternens, ac sic cum Dauide, orans: Adhaesit pauimento anima mea. Viuifica me, Domine, secundùm verbum tuum. Surgens verò manibus barbam & capillos euulsit, frontem caecidit, & pauimentum lacrymis suis conspersit. Ac veniam tandem petens, [3083] receptus ab Ambrosio est, populo pro eo deprecante. Lvdovicvs Iunior Francorum rex, poenitentia ductus, quòd Victoriaci in aede principe ad M D. homines bellica ira viuos combussisset, D. Bernardo suadente sacram in Saracenos expeditionem suscepit. Aemilius lib. 5. Ericvs Daniae rex, vt caedem quatuor militum expiaret, vouit profectionem in Palaestinam. Saxo Gram. lib. 12. Sveno rex Daniae, quòd Principes aliquot ad regale conuiuium inuitatos, obleuem detractionis suspicionem, in ecclesia sanctae Trinitatis, tanquam loco ad homicidium perpetrandum secretiore, orantes, missis sicarijs duplicato sacrilegio interemisset, cùm ab antistite sacra in festo Circu̅cisionis celebraturo, ne Ecclesiam ingrederetur, repulsus esset, conscientiae rubore perfusus, regia veste deposita obsoletam accepit, moerorem???ue deformitate cultus, quàm splendore contumaciam testari maluit, abiectis???ue regiae maiestatis insignibus, insigne poenitentiae sagulum sumsit: quinetiam cum veste poenitentiam exuit, atq; ex sacrilego tyranno fidus sacrorum venerator euasit. Siquidem nudatis pedibus, adatrium regressus, in eius aditu se prostrauit, terram???ue suppliciter osculatus, dolorem, qui ex contumelia acerrimus infligi solet, verecundia ac moderatione compressit. Tandem criminis confessione facta, religioni sese satisfacturum promittens, remissa execratione, lacrymis abstersis, depositis???ue doloris insignibus antistitis amplexu & venia, in communionem Ecclesiae (cui ob hoc dimidium Stefnicae prouinciae tribuit) est restitutus. Saxo Gram. lib. 11. Parricidivm. Ivlianvs, cognomento Hospitator, errore magis quàm furore parentes interemit. Cùm enim summo mane domum reuersus, in suo vxoris???ue cubili dormientes offendisset, putauit vxorem esse cum adultero: & educto repentè gladio, ambos transfixit. Vxor autem, antequam ille aduenislet, ad ceclesiam perrexerat. Re tandem cognita, vbertim fleuit: vt???ue commissi veniam promereri posset, relicta domo, prope fluminis ripam, vbi multi vado transeuntes peribant. Xenodochium posuit: & viatores tecto accipere, & nauicula transuectare gratuitò cepit. Postremò diuinitùs dictum sibi audiuit, quòd culpam eluisset, hospitalitatis merito. Parentum ergo interfector, per poenitentiam factus est coeli habitator. Marul. lib. 4. cap. 10. & lib. 2. c. 12. & Fulg. lib. 6. cap. 9. Albanvm furore percitum patri necem intulisse constat, & peregrinationis perpetuae labore parricidij crimen diluisse: & cùm martyrio consumtus esset, corporis eius tactu leprosos mundatos fuisse. Nemo igitur dicat: Maius est peccatum meum, quàm vt veniam merear. Nullum tam grande flagitium est, quod non deleat poenitudo. Idem. Alfreda ob commissam caedem (priuignum enim Edouardum Anglorum regem interfici curarat) poenitens, ieiunio & verberibus corpus suum afflixit: omne patrimonium aut egenis distribuit, aut ad sacrarum aedium extructionem contulit. Duo condidit monialium coenobia, in quorum altero Vintoniensis dioecesis ipsa vitam deinceps egit. Polydorus Vergil. lib. 6. Angl. hist. Eam solo stratam sine ceruicali cubasse, scribit Vilhelmus Malmesburiensis lib. 2. c. 51. Robertvs Normanniae dux, poenitens, quòd fratrem veneno necasset, voti soluendi causa Hierosolymam profectus est. Polydorus lib. 8. Boleslavs Polonorum dux, licèt magnis in ornatum templorum, & alimenta sacerdotum atque egenorum impendijs atque donationibus, iugi???ue precatione, lacrymis, & aspero tenui???ue victu, ac cultu corporis, aegrotorum???; mendicorum pedes proprijs manibus abluendo, admissum in Sbigneum fratrem facinus, quem occiderat, sedulò expiaret: cùm alijs satisfaceret, tamen ipse sibi satisfactum nunquam putabat, nisi & longinquae alicuius peregrinationis molestias subiret. Peracto itaque in pane tantùm & aqua solenni Christianorum ieiunio Quadragesimali, exiguo sacerdotum & piorum comitatu stipatus, in Narbonensi prouincia, nudis pedibus magna ex parte confecto itinere, S. Aegidij inuisit sepulcrum, & Stephani in Vngaria, ac Gnesnae Adelberti reliquias adijt. Cromerus lib. 5. Perfidiam. Briccivs poenitentiam egit Romae integro septennio, quòd D. Martinum praeceptorem suum contumeliosiùs tractauisset, eius???ue monita aegrè tulisset. Colo episcopus Lincopensis Gothus, à sacris celebrandis abstinuit, quia ore suo circumuenti essent Folchungi: quibus persuaserat dato iureiurando, incolumes eos redituros à colloquio cum Birgero duce Ostrogotho à quo primò armis periti, deinde cùm fluuius pugnam impediret, sub spe pacis ad colloquium vocati fuerant. At cùm superato ponte in castra peruenissent, confestim comprehensi trucidati fuêre omnes. 10. Magnus lib. 19. cap. 17. Offa Merciorum rex, ob multas rapinas & sacrilegia, inprimis verò ob perfidè interfectum Ethelbertum Orientalium Anglorum regem, decimam partem omnium bonorum sacerdotibus & inopibus donauit: quin & Romam profectus, Hadriano primo regnum suum vectigale fecit, imposito tributo, singulis numis argenteis, quos donarios vocant, domesticatim in annos singulos conferendis: qui fuit annus Salutis humanae DCCLXXV. Polyd. lib. 4. Qvi poenitentiam egerint. Puta Reges. Ex praecedentibus, huc exempla Regum. Ivstinianvs Magnus Imp. depeccatis suis poenite̅tiam agens, Constantiuum papam ad se vocauit, & absolutionem & communionem accepit. Beda lib. de Ratione temporum. Vvedekindvs Saxonum dux, summus Christianae religionis persecutor, posteaquam ad fidem conuersus est, constantissimum se praebuit. Cranzius lib. 2. Saxoniae. Susceperant Vandali Obotriti (qui nunc Magnopolenses dicu̅tur) fidem Christi sub Carolo Magno, cui erant foederati: sed statim abiecerant, illo humanis rebus exempto. Coëgit Otho Magnus fidem proiectam recipere, quum illos subijceret episcopo Aldenburgensi. Seruarunt aliquandiu: sed tributis grauati, abiecerunt in morte Othonis tertij. Principis Mistivvoi indignatione, & vindicta de nece paterna Godscalci iuuenis, redierunt ad sordes pristinas. Sed idem Godscalcvs iam canescens, errorem suum correxit: & impensa sinpulari opera, omnem penè terram Christo reduxit. In ea sanctissima opera perijt, Christo animam suam offerens: & secuta est tertia omnium grauissima Va̅dalorum ad paganismum defectio, durans per annos octoginta quatuor, ab anno Christi MLXVI. ad annum MCXLIX. quo opera Hartuici Magnopolensis episcopi ad Christianismum rediêre, neque deinceps populariter defecêre. Cranz. lib. 6. Metrop. c. 27. Latrones, Praedones. Ex Tit. Monachorum, exempla pete Mosis Mauri, Banonis Galli, fol. 4051. Davidis Hermopolitani, fol. 4119. Cuius spem non incitat atque accendit Latro in cruce poenitens? Quam quidem crucem, si nihil mali commisisset, si nemo cogeret, sua ipse sponte hac mercede ascendere debuit, vt à Domino audiret vocem illam, qua nihil iucundius: Hodie mecum eris in paradiso. Ob latrocinia noxae deditus morti???ue addictus, dum moriens dignum se supplicio confitetur, dum in Christum credit, dum iuxta se pendentem deprecatur, transiuit de morte ad vitam, de cruce ad paradisum. Ò diuinae clementiae immensitas, quàm serae conuersioni quàm grandem tribuisti mercedem. Marulus lib. 2. cap. 12. & Sab. lib. 5. cap. 5. Vimerivs quidam Bononiensis, pirata, prioris vitae poenitentia ductus, cum instructa, Hollandorum Frisiorum???ue classe Tarsum appulit, anno 1097. & strenuam in bello sacro nauauit operam. De Militibus Templariis Hierosolymitanis ita scribit D. Bernardus: paucos admodum in tanta multitudine hominum illo confluere videas, nisi vtique sceleratos & impios, raptores & sacrilegos, homicidas, periuros, adulteros: de quorum profectione sicut duplex quoddam constat prouenire bonu̅, ita duplicatur & gaudium: quandoquide̅ tam suos de suo discessu, laetisicant, quàm illos de aduentu, quibus subuenire festinant. Prosunt quippe vtrobiq; no̅ solùm vtiq; istos tuendo, sed iam etiam illos non opprimendo. Itaq; laetatur Aegyptus in profectione eorum, cùm tamen de profectione eorum nihilominùs laetetur mons Sion, & exultent filiae Iudae. Illae quidem se de manu eoru̅, ista magis in manu eorum liberari se meritò gloriatur. Illa libenter amittit crudelissimos sui vastatores: ista cum gaudio suscipit suos fidelissimos defensores: & vnde ista dulcissimè consolatur, inde ille aequè saluberrimè de solatur. Si Christus sic nouit vlcisci in hostes suos, vt non solùm de ipsis, sed per ipsos quoque frequenter soleat tantò gloriosiùs, quantò & potentiùs, triumphare. Iucundè sanè & commodè, vt quos diu pertulit oppugnatore, magis iam propugnatores habere inciplat: faciat???; de hoste militem, qui de Saulo quodam persecutore fecit Paulu̅ praedicatorem. Landelinvs, alià Morosus, ex praedone in confessorem Christi conuersus est, per Ausbertum Cameracensem episcopum: & postea à Martino Pont. Rom. ad praedicandum missus, anno Christi 651. Sigebertus. Meretrices. Vide Epititlum, ob Libidinem Poenitentes, fot. 3081. À Qvo indvcti ad Poenitentiam. Ioannes Chrysostomus episcopus Byzantinus, quoniam Ganiae, militiae magistro volenti in dioecesi ipsius ecclesiam ponere Arianorum, obnixè restitit, ab illo capitali odic peti [3084] tus Dei beneficio protectus est. Ganias enim irae impatiens, quibusdam ex militibus suis negotium dederat, vt domum, in qua Ioannes erat, noctu aggressi incenderent: atque ipsum, si fortè flammas euasisset, ferro perimerent. Qui vbi domui appropinquassent, visis circa eam angelorum copijs, territi fugam petierunt. Iterum nocte insequenti missi, eadem visione repelluntur, & re infecta ad Ganiam redeunt. Postremò ipse Ganias, ratus episcopum conductitios habere, qui ipsi praesidio essent, cum validiore militum manu ad eum inuadendum profectus est: sed & ipse simili modo perterrefactus, celeriùs abijt quàm venerat. Et quoniam putauit ciuitatem cum Ioanne stare, furore percitus perrexit in Thraciam, coëgit exercitum: & reuersus deuastabat Byzantinum agrum, etiam vrbi proxima incursans. Arcadius verò Imp. molestiam hanc absque hominum caede auertere cupiens, cùm ad illum placandum legationem, destinare vellet, Ioannem vltrò se offerentem misit. Eius aduentu Ganias consternatus, humi procidit & ab eo, quem interemturus putabatur, veniam supplex petijt: tum praeda restituta amouit exercitum, maturéque recessit, tam deinde fauens Christianis, quàm antè fauerat impietati Arrianae. Marulus lib. 2. cap. 11. Geysa Vngarorum rex, Desiderium Strigoniensem metropolitam de fraterna concordia concionantem in Natiuitatis Christi solennibus audiens, poenitentia ductus, ad eius pedes se abiecit: Salomonem iniustè à se regno pulsum fassus, tertia regni parte cum ducis titulo se contemtum fore regni nomen & ius eidem se restituturum pollicitus, priusquàm legati cum Salomone transegissent, obijt. Bonfin. libro quarto, Decad. 2. Lvdovicvs Thuringiae Landgrauius, cùm in venatione à via aberrasset, apud Lignatorem pernoctauit, Landgrauij se venatorum praefectum dictitans. Rusticus stomachosè multa de Landgrauij, assiduis venationibus & improbis aulicis locutus, acerbis???ue dicterijs in illum inuectus, dignum etiam infernalibus ignibus esse asseruit. Quae scommata Princeps per totam noctem patientissimè tulit. Summo mane collaudato Lignatore, gratus discessit: & in posterum vitam suam & aulicorum mores emendauit. Cyriacus Spangenbergius in Venatorio diabolo. Qvidam cum Io. Pico Mirandula colloquens, cùm haberetur sermo de Moribus, duobus tantùm ipsius verbis commotus est, vt via vitiorum deserta mores reformauerit. Verba fuerunt eiusmodi: Si Christi mortem nostri amore perpessam prae oculis haberemus, propriam quoque identidem cogitando, caueremus à vitijs. Ioan. Franciscus Galeotti F. in vita Io. Pici. Leopoldus Austriae dux non multò pòst, quàm Ricardvm Angliae regem Viennae ceperat, mortem obijt, morbo diu cruciatus. Filius ratus patrem ob id vitam amisisse, quòd Ricardum inhumaniter tractasset, qui sacrum bellum gesserat, primo quoque die Anglicos obsides missos faciendos, pecuniae???ue bonam partem debitam, Ricardo remittendam curauit. Fuit ea res Ricardo tam iucunda, quàm salutaris: quoniam ipse postea cogitationem suscipere cepit, quanta sibi quoque crimini danda essent, quòd simul Deum, simul homines offendisset: mirum???ue dictu est, quàm meliùs vitam deinde instituerit. Polyd. lib. 12. Pastor quidam tempore Constantiensis concilij, conspecto buffone, humanae formae excellentiam perpendens, suámque oscitantiam damnans qui nunquam pro tanto beneficio gratias Deo egisset, spectantibus duobus Cardinalibus qui fortè praeteruehebantur, lacrymas vberrimas profudit. Lutherus Tomo 5. super Magnificat. Qvomodo poenitentiam egerint. Iobvs, quem diabolus omnium aduersitatum mole premens vincere non potuit: Saccum consui, inquit, super cutem meam, & operui cinere carnem meam: facies mea intumuit à fletu, & palpebrae meae caligauerunt, & confidenter ait: Haec passus sum absque iniquitate manus meae cùm haberem mundas ad Deum preces. Ecce ia coelo testis meus, & conscius meus in excelsis. Quòd si sic corpus suum spontè atterebat vir innocens, & simplex, & timens Deum, ob hoc solùm vt humilitatem probaret: quid nos facere oportet, qui & in multis offendimus, & non in paucis adhuc offendere non cessamus? Marulus lib. 4. cap. 9. Ninivitae, cùm vrbem suam post dies XL. euertendam audissent, indixerunt ieiunium, vestiti sunt saccis: rex ipse surrexit de solio, abiecit regia ornamenta, & saccum induit, sedit???ue in cinere: ac iussit ne homines, iumenta, boues, pecora gustarent quicquam vsq; manè: vt???ue vnusquisq; conuerteretur à via sua mala. Id videns Deus auertit omnem perniciem illam, quam eis comminatus fuerat se illaturum. Quis ergo dubitet, quin à diebus Ioannis regnum coelorum vim patiatur, & violenti rapiant illud, si etiam ante Ioannem hominum poenitentia mutare potuit Dei sententiam? Idem, ex Ionae 3. Ploranti ad monumentum Mariae, Dominus priùs quàm Apostolis apparuisse dicitur: quia illa prior consolari meruit, quae lacrymas vberiùs fudit. Cùm fleret (vt Ioannes inquit) inclinauit se, & prospexit in monumentum, & vidit duos angelos: vnum ad caput, & vnum ad pedes. Paucis verbis tota poenitentis ratio comprehensa est. Qui enim ad poenitentiam conuertitur, primò se peccasse dolet: & compunctus lacrymas emittit: deinde inclinat se, dum humiliatur: & in monumentum prospicit, dum antè acta mente voluens, quid malicommiserit, quid boni omiserit, conscientiam examinat, & singula quaeque diligenter perpendit. Tunc autem angelos videt, cùm iam constanti animo angelicae consentit inspirationi: & vnum quidem ad caput, alterum ad pedes, quia consentiens à principio vsque ad finem perseuerare debet. Postquam aute̅ perseuerauerit, restat, vt videat Iesum, non in terra sepultum, sed iam deuicta morte in coelo triumphantem. Marulus lib. 4. cap. 10. & lib. 2. cap. 12. Fvlco comes Andegauensis, Godofredi Martelli pater, duorum omnino vernaculorum comitatu Hierosolyma peregrè profectus, illis iureiurando adactis, se, quod imperaretur, facturos, sumto noxij damnati???ue habitu, eorum alteri se collo resti illaqueandum trahendum???ue ad Domini monumentum tradidit: alteri virgas dedit, quibus se tergo eaesum lacerum???ue eodem foedè agerent, vociferantem: Admitte Domine miserum Fulconem, periurum & fugitiuum tuum. Hoc factum satis constat, sed cuiúsnam periurij scelerísve expiandi causa, non liquet. Aemilius lib. 3. Qvando. v. g. in Agone. Fridericvs II. Imp. prope Luceriam in arce, quam Florentinum vocant, moriturus, tanta poenitentia matri Ecclesiae se commendauit, vt Maynardus Imolensis episcopus, qui plurima de eo scripsit, narret, ex tali confessione satis colligi, ipsum hominem fuisse à Deo missum ad corrigenda improborum peccata. Collenutius lib. 4. regni Neap. Gulielmus de Puteo in suis Chronicis, & Dandulus in sua Historia scribunt, quòd interdixerit aulicis suis, ne funus facerent tam sumtuosum & magnificum, quàm solet esse Imperatorium. in Scelere ipso. Rodolfvs Sueuus in acie contra Henricum IV. amputata dextra eam esse clamauit, qua fidem latam principi legitimo violasset. Qvo eventv. Legimus Manassen post captiuitatem in Babylone egisse poenitentiam, & ad meliora conuersum Domini misericordia̅ consecutum. Vnde & fidei suae respectu, per quam crediderat Deo, filium vocauit Amon: siquidem Amon fides interpretatur. Hieron in cap. 1. Sophoniae. In Zacharia legimus, sathanam accusatione aduersari paranté Iesu filio Iosedech sacerdotis, prohibitum fuisse à Deo, eò quòd ipse Iesvs poenitentiam egisset. Qui deinde sordidis tegumentis, in quibus se submiserat, exui, & cydari mundae operiri iussus, defiderabilem illam Domini vocem audiuit: Ecce abstuli iniquitatem tuam, & indui te mutatorijs. Quàm ergo magna poenitentiae virtus? diabolo os obstruit, ne accusare possit, & peccatorum sordes cum innocentiae puritate commutat. Marulus lib. 4. cap. 9. Heliodorvs volens aerarium spoliare, & deposita de templo Hierosolymitano auferre, virtute diuina grauiter flagellatus, hostias Deo offerens, per Oniae orationem sanatus est. 2. Machab. 3. Cananaea mulier non mediocris poenitentiae nobis exemplum reliquit. Nam & ipsa post Iesum clamauit, misericordiam eius implorauit: repulsa non recessit, despecta se submisit. Quamobrem filiae, quae malè à daemonio vexabatur, salutem (vt voluit) impetrauit. Ita & tu, si animam tuam diabolicis infestata̅ suggestionibus, dolis???ue subuersam liberari cupis, ad poenitentiam conuersus orando clama, de misericordia Dei ne diffidas, humiliare in conspectu eius: & si te illa statim non audierit, tu tamen perseuera. Cumulatior gratia datur, cùm differtur: si tamen interim nec supplicatio cessat, nec spes deficit, nec titubat fides. Vnde huic, quae priùs veluti canis contemnebatur, postremò tanquam optimè de Deo merenti dicitur: Magna est fides tua, fiat tibi sicut tu vis, hoc est, non tantùm sicut postulasti: sed, si vis etiam meliùs quàm postulasti. Marulus lib. 4. cap. 10. & lib. 2. cap. 12. Mvlier illa in Euangelio peccatrix, in aliena domo quaesiuit Saluatorem, quoniam in sua non habebat, non enim habitat Deus in corpore subdito peccatis. Conscientiae ergo stimulis acta, illuc vbi Iesus accubuerat, irrupit: accessit retrò & pedes eius lacrymis rigauit, capillis tersit, osculata est, vnguento perfudit: condona̅tur???; ei peccata multa, quia dilexit multúm. Aduenerat peccatrix, & poenitudinis humiliatio [3085] ne abijt sancta. Deniq; dimittitur in pace, quam turbauerat dolor vitae nequioris. Marulus lib. 4. cap. 10. Lucae 7. & Marul. lib. 2. cap. 12. ex Lucae 7. cap. Pvblicanvs qui in templo Iugens pectus pugnis planxerat, & flagitiorum conscientia coelum suspicere non fuerat ausus, redijt iustificatus. Marul. lib. 4. cap. 9. ANIMADVERSIO ERGA IMPIOS, VERBIS FACTA. Cvivsmodi est Reprehensio, Accvsatio Religosa. Vide Tit. Reprehensio libera impietatis, superstitionis, f 2823. &c. illic Libertatis, hic Caritatis religiosae in corrigendo habetur ratio. Item Tit. Doctorum ecclesiasticorum, Prophetarum & Magistrorum religionis. quatenus docent veritatem, & mendacium reprehendunt, fol. 1306. in Genere. D. Bernardvs peccantes arguere sui esse officij solitus est dicere, id???ue caritatem proximi flagitare. Et quamuis nihil saepiùs proficeret, & cum dolore nullam videret sequi emendationem: tamen illud bonum ad se reuerti, quòd animam suam liberauerit, & mundus sit à sanguine hominis, cui verbum veritatis annunciasset, vt à via mala auerteretur, & viueret. Auctor vitae lib. 3. cap. 6. Impietatis. Spiritus Domini induit Zachariam filium Ioiadae, & stetit in conspectu populi sculptilibus seruientis, & dixit: Quare transgredimini praeceptum Domini? quod vobis non proderit: & dereliquistis Dominum, vt derelinqueret vos? 2. Paralipom. 24. Multi ex prophetis extrema pati, quàm vera reticere praeoptarunt, cùm ob hoc à Deo dirigerentur, vt regum populorúmque vitia corriperent, & eis poenas denunciarent. Esaias in duas partes sectus est, Hieremias lapidibus obrutus, amos vecte per tempora transfixus. Marul. lib. 4. cap. 4. Audiens Esdras sacerdos, Iudaeos cum gentilibus matrimonia copulasse, gemens ac eiulans, signa doloris grauissimi ostendit. 1. Esdrae 9. Illos qui plus nimio duri videntur, & delinquendi assuetudine iam occalluerunt, acriùs increpandos esse, cùm Ioannis Baptistae, tum Salvatoris nostri exemplo edocemur. Dum enim pharisaeos palàm arguerent, alter illos viperarum progeniem appellauit, alter hypocritas, generationem???ue peruersam & adulteram dixit. Et cùm in flagitijs obstinatiores esse vidisset, diabolos, non Abrahae filios nuncupauit. Ferrum enim ferreis malleis cuditur, cera autem manibus formatur. Hinc Paulus Corinthios per epistolam interrogans: Quid, inquit, vultis in virga veniam ad vos, an in caritate & spiritu mansuetudinis? Denotare vtique volens, quòd si adhuc in errore perseuerarent, quo subuersos fuisse rescierat, virga iam, non mansuetudine opus esse in castigando. Marulus lib. 3. cap. 4. Ardenti zelo Stephanvs protomartyr in Iudaeos inuectus est, inquiens: Dura ceruice & incircumcisi corde & auribus, semper restitis Spiritui sancto. Actorum 7. Resistens Paulus & Barnabas Bariesu pseudoprophetae, dixítque Pavlvs: Ò plene omni dolo, & omni fallacia, fili diaboli, & inimice omnis iustitiae, non desinis subuertere vias Domini rectas. Actorum 13. Antonivs eremita Arianos adeò detestatus est, vt ne accedendum quidem ad eos esse diceret, vt qui serpentibus deteriores essent. Damnauit eorum haeresin in publica aliquando concione Alexandriae, vbi vltimam eam dixit esse haeresin, & praecursorem Antichristi. Scribit & Theodoretus lib. 4. cap. 27. eum sub Constantio, sub cuius patrocinio inualuerat, eremo deserta Alexandriam venisse, atque obambulando per totam vrbem publicè praedicasse, veritatis praeconem esse Athanasium, veritati verò aduersari factionem Arianam. Sozomen. lib. 3. cap. 13. ait eum constantissimè pro Nicaenae synodi decretis depugnasse. Erat Antiochiae Pvelia nobilissima femina, coetus virginum, quae castitatem profitebantur, magistra. Assiduis is coetus erat in laudando ac celebrando Deo. Quoties pro more Imp. Iulianus praeteriret, altiori semper voce canebant: Simulacra gentium, argentum & aurum, opera manuum hominum. Similes illis fiant, qui faciunt ea, & omnes ijs confidentes. Imperator imperabat, ne quid se praetereunte prorsus accinerent. Sed Publia nihili faciens eius mandatum, audaciùs deinceps, si quando praeteriret, canebat: ac nominatim, Exurgat Deus, & dissipentur in imici eius. Grauiter id ferens Iulianus, iussit eam in palatium accersi, & alapas impingi. Quam contumeliam illa summum honorem suum interpretata, domum redijt, & vt antea consueuerat, sacras cantiones, quae in eius furorem & impietatem competere viderentur, frequenter cecinit, Theodoretus lib. 5. cap. 19. In persecutione Vandalica sub Hunerico, cùm Elpidophorus apostata & persecutionis minister Miritam excruciaret Carthagine, graui obiurgatione ab eodem excipiebatur. Nam Miritas, qui eum olim ex sacri baptismatis fonte leuauerat, palàm ostensis linteolis, quibus post lotionem sacram inuolutus fuerat, dicebat: Haec sunt, erroris minister, linteamina quae accusabunt te, dum Maiestas venerit iudicantis: quae diligentia mea custodientur, ad testimonium perditionis tuae, ad demergendum te in abyssum putei sulphureo igne aestuantis. Haec te immaculatum cinxerant, è fonte emergentem: haec te acriùs persequentur, gehennae flammis iam iniectum. Quia maledictionem induisti, & vestimentum & sacri baptismatis ac verae fidei abiecisti sacramentum. Victor. Anastasius Imp. episcopum quendam Oeniandvm audiens disertum admodum esse, & qui ora omnibus sententiae de passo Deo assertoribus obturaret: eum ad se vocatum hortatus est, vt ad suam factionem descisceret, pollicens eum quidquid petijsset, illicò accepturum. Cui episcopus: Tu, inquit, potiùs ad orthodoxos transi: ne, dum opiniones impiorum hominum Seueri, Eutychis & Dioscori amplecteris, aeterno igni addicaris. Simul???ue apprehendens Imperatoris chlamydem: Haec, ait, vestis nequaquam te post mortem sequetur, ô Imperator: sed sola comitabitur te pietas, ac virtutum habitus. Missam fac ecclesiam, quam Christus suo redemit sanguine. Indoctus es, & ratiocinandi ignarus, neque vllum ecclesiae decretum perfectè intelligis: tantùm imposturis & scurrilibus calumnijs fatuos terres. Satis tibi sit dignitatis, quòd Imperator es: antistites vexare noli. Ad haec Imperator pudore suffusus, obmutuit. Pauperrimus autem cùm esset ille episcopus, ne obolum quidem ab Imperatore voluit accipere: adeò liber erat, & solius in Deum fidei ac pietatis rationem habens, terrena calcans omnia. Cedrenus. Gregorivs Turonensis & Salvivs Albigensis episcopi Chilperico regi Sabellianam haeresin affectanti constantissimè restitêre, ita vt rex eam relinquere cogeretur. Aimoinus lib. 3. cap. 41. Henricus Leo Saxoniae dux, à Friderico I. Imp. bello petitus, à Valdemaro Danorum rege supplex apud Eydoram petebat auxilium. Rex, si monitis suis obtemperaret, se affuturum promittens: Cùm terrenum, inquit, Imperatorem attentare inter ardua ducatur, multò coelestem lacessere periculosius. Eum verò tu iampridem pontificalium bonorum rapinis offendisti: neque ego, nisi expiato isto scelere, in commilitium venire possum, cùm publicae religioni quàm priuatae amicitiae plura debeam. Henricus multa à se pontificum bonis beneficij nomine extorta fassus est, non tamen rasos homines tanti à se aestimari, vt plus eorum irae quàm gloriae suae tribuere velit: hoc vnum petens, ne in vulgus negatae opis fama spargeretur. Saxo. lib. 14. & 15. Svperstitionis Ethnicae. Cùm Pavlvs Apostolus praedicaret Athenis, incitabatur spiritus eius, videns idololatriae deditam ciuitatem. Actor. 17. Christianae. Sepulcrorum & picturarum adoratores reprehendit D. Avgvstinvs lib. 1. cap. 34. de Moribus Ecclesiae. In Campaniae monte Massico quidam Martinus vel Marinus solitariam vitam spontè delegit, atque sibimetipsi pedem catenae illigauit, lapida insuper affixo, ne longiùs procederet. Verùm D. Benedictvs per suos discipulos ei denunciauit, vt catenam deponeret, ac potiùs catena Christi se constringi pateretur. Catena deposita, nihilominùs in solitariae vita permansit. Marianus Scotus sub Mauritio. Cohibitio, Coactio per Sacramentvm. Nicephorvs patriarcha Constantinopolitanus Michaëlem Curopalatem non priùs corona insignire voluit, quàm literas manu sua subscripfisset, nihil eorum, quae in ecclesia seruabantur, mutatum iri, neque Christianorum sanguinem vnquam sparsurum. Cuspinianus. Anastasius Imp. factus cùm coronari deberet, Evphemivs patriarcha Constantinopolitanus ab eo literas exegit, quibus fidem profiteretur rectam, se???; nihil immutaturum de ecclesiasticis decretis promitteret. Acacius enim, qui priùs huic praeerat ecclesiae, cùm Zenon imperaret, falsa semina de duplici in Christo natura sparserat cum socijs suis: ob quod [3086] facinus Euphemius ipsorum nomina è tabulis eraserat. Anastasius manu sua literas scriptas dedit, & quaecunque in concilio sexto Chalcedonensi acta fuissent, se tutaturum pollicitus est. Sed pòst in Eutychis ac Dioscuri lapsus haeresin, multa orthodoxis ecclesijs detrimenta intulit. Cuspin. ex Euagrio & Nicephoro. AVERSATIO IMPIORVM. Qvoad Conversationem, Colloqvia, Congressvm. Adolescente mundo, quum iam terra frequentiùs coleretur, quò maior humanarum gentium vis erat, eò magis vitia inualescere, vita???ue in peius labi. Iniuria pro innocentia haberi coepta est, pro pietate numinis contemtus. Postremò eò per licentiam & libidinem processit scelus, vt vix Noe mortalium vnus sit repertus, cui iustitia curae esset. Is humani generis scelera castigare adortus, quum nihil pia praedicatione proficeret, esset???ue res non procul ab iniuria, vbi parum tutam fore credidit innocentiam, in media nequitia destitutam, cum tota domo è medio discessit. Tum verò neque modus neque modestia fuit ampliùs peccandi, omni???ue pudore sublato, abijt gens omnis in omne nefas, donec profligata ex omni parte vita, diuinam mentem subijt cura, omnium hominum diluuio extinguendi: Noë duntaxat vno cum tota domo, quia in antiqua pietate perstaret, seruato, vt esset per quem humanum genus posset ex integro reparari. Sabell. lib. 1. Enneadis 1. Noluit Iacobvs versari cum fratre Esao improbo, licèt placasset eum muneribus, & ab eodem ad cohabitandum inuitaretur. Gen. 33. Samvel propheta cùm Saulo regni amissionem propter inobedientiam praedixisset: ab eo Galgalis discessit, neque eum ampliùs vidit, partim vicem illius dolens, partim cum eo, quem Dominus deseruisset, non esse conuersandum iudicans. Libro 1. Regum, cap. 15. Dominus noster petenti Discipvlo, vt abiens parentaret patri, non permisit: ne infidelium cognatorum, quos affore funeri necesse erat, consortio macularetur. Sine, inquit, mortui sepeliant mortuos suos, tu me sequere. Quia scilicet ego vita sum, mecum viue: & dimitte mortuos, ne fortè & ipse simul moriaris. Marul. lib. 3. cap. 7. Pavlvs apostolus ad Titum scribens, monet ac dicit: Haereticum hominem post vnam & alteram correptionem deuita sciens quia subuersus est, qui eiusmodi est: & delinquit, cùm sit proprio iudicio condemnatus. Et D. Ioannes epistola secunda: Si quis, inquit, venit ad vos, & hanc doctrinam non affert, nolite recipere eum in domum, nec aue ei dixeritis: qui enim dicit illi aue, communicat operibus eius malignis. Et in Apocalypsi, Angelus, id est, episcopus Pergami ecclesiae arguitur, non quòd fidem negarit (fidelis emin erat) sed quòd prope se habeat tenentes doctrinam Baalim, doctrinam Nicolaitarum. Quòd si cohabitare cum illis crimini est datum, quantò grauiùs peccant, qui familiaritate & consuetudine eorum vtuntur. Marulus lib. 2. cap. 11. D. Ioannem Eusebius Ecclesiasticae historiae scriptor tradit, dum Ephesi moram traheret, balnea ingressum, viso ibi Cerintho haeretico, statim retulisse pedem & ad suos conuersum dixisse: Fugiamus hinc, ne balnea nos ruina opprimant, in quibus Cerinthus lauat, veritatis inimicus. Idem. Polycarpvs Marcioni obuiam factus, quaerenti an se agnosceret? Agnosco, inquit, primogenitum sathanae. Atque auersus ab eo, pertransijt. Marulus lib. 2. cap. 11. Vide Titulum Doctorum Ecclesiasticorum. Antonivs eremita sub Constantio Arianorum conuersationem plus quàm serpentum fugiendam esse asserebat. Hilarion monachum quendam, qui fructus hortuli auarè custodiebat, & aliquantulum etiam numorum habebat, à consuetudine sua repulit. D. Hieron. in vita eius. Origenes martyrium passo patre Leonide, cum quinque fratribus orphanus relictus, à diuite quadam femina Alexandrina propter indolem praeclaram alebatur. Habebat illa domi suae Paulum quendam Antiochenum haereticum, adoptatum in pueritia, ad quem quotidie magnus haereticorum numerus confluebat. Origenes cùm iam inter veram & falsam religionem distinguere posset: cum Paulo nec colloqui, nec vllum ei honorem exhibere voluit, execratus eius tum doctrinam, tum societatem. Euseb. lib. 6. cap. 19. Ecclesiast. historiae. MAXIMVS confessor episcopus Hierosolymitanus, in synodo Tyricongregata ab Arianis, per simplicitatem, Athanasij quoque condemnationi subscripsit, cùm eius causam non satis cognouisset. Id cùm Paphnvtivs, qui tum & ipse synodo intererat, conspexisset, in medium consessum prodiens, Maximum (cum quo olim sub Maximino ad metalla damnatus fuerat) comprehendit, & è malignantium conci lio abduxit, atque Athanasij innocentiam ei exposuit. Ruffinus lib. 1. cap. 17. Sozom. lib. 2. cap. 20. D. Martinvs Turonensium episcopus, cum episcopis, qui in Priscillianistarum vitam & bona saeuiendi Maximo Imp. auctores fuerant, communicare noluit: impium id & à Christianis alienum esse censens, inconsiderato veritatis zelo tot animas, pro quibus Christus mori dignatus esset, perdere. Tamen vt à Maximo vitam Narseti comiti & Leucadio praesidi impetraret, qui Gratiani partes pertinaciùs fouerant, cùm Felix episcopus Treuiris consecraretur, communionem cum episcopis inijt: neque tamen communionem illam subscriptione firmare, cùm id magnoperè peterent, voluit. Inde domum reuertens moestus, quòd ad horum noxiam communionem inisset, praegressis paululùm comitibus solitario in loco subsedit, causam doloris accusans simul, atque defendens: cui angelus repentè astitit, dicens: Meritò Martine compungeris, sed aliter temet explicare nequisti: collige virtutem, recipe constantiam. Pòst autem, cùm quosdam energumenos tardiùs, quàm solebat, & gratia minore, curaret subinde lacrymans amicis dixit, Se propter communionis illius labem detrimentum accepisse virtutis. Imminutam inde virtutis gratiam multiplici mercede recuperauit: nam energumenum ad pseudothyrum monasterij ipsius adductum, priusquàm limen attingeret, liberauit. Sigonius lib. 9. Imp. occid. Asterivs Arabs, sub Athanasio, episcopus Petrae Arabum, cum Macario Palaestino episcopo Eusebianam Arianorum factionem adeò detestatus est, vt cùm in eius factionis aliquem in itinere ad Sardicensem synodum incidissent, à via deflexerint, ne quid casu etiam cum illis commune habere viderentur. Athanasius tomo 12. ad Antiochenses. Chrysostomvs prima oratione contra Iudaeos, monet Christianos, vt Iudaeorum consortia fugiant: & Augustinus in libro de Fide & operibus, cap. 1. & Cyrill. lib. 9. cap. 40. in Ioannem, haereticos à consortio fratrum depelli iussit. D. Ambrosivs Sermone 17. de Calendis Ianuarijs, vetat Iudaeorum consortia: non solùm gentilium, led & Iudaeorum consortia vitare debemus, quorum etiam confabulatio est magna pollutio. Hi etenim arte insinuant se hominibus, domos penetrant, ingrediuntur praetoria, aures iudicum & publica inquietant: & ideò magis praeualent, quò magis sunt impudentes. Institvtionem. Nolle DOCERE. Christvs discipulos suos ad euangelizandum mittens, monet illos, ne ad Gentes aut Samaritanos proficiscantur, sed ad oues perditas Israëlis duntaxat. At posteaquàm Israëlitae eum non exceperunt, à resurrectione sua in omnem terrarum orbem eos dimisit. Matthaei 9. Lucae 6. Marci 3. Idem discipulis suis praecepit, vt à quibuscunque non reciperentur, excusso puluere à vestimentis suis, abirent. Lucae 10. Pavlvs segregatus in Euangelium Dei cum collega suo Barnaba, peragrauit oppida Iudaeae, in synagogis praedicantes. Inuidentibus verò Iudaeis, & ad conuitia furenti rabie prorumpentibus, dixerunt: Vobis oportebat primùm loqui verbum Dei: sed quoniam repellitis illud, & indignos vos iudicatis aeterna vita, ecce conuertimur ad gentes. Iidem (vt Lucas inquit) prohibiti sunt à Spiritu sancto loqui verbum in Asia. Quae res documento est, non passim omnibus euangelizare nos debere: & ijs praesertim, quos Euangelium ipsum contemtui habituros, non ambigimus. Ne & hi exinde grauioribus poenis obnoxij sint, & nos sanctum dedisse canibus arguamur. Vnde & Salomon in Prouerbijs ait: Qui erudit derisorem, ipse iniuriam sibi facit: & qui arguit impium, sibi maculam generat. Noli arguere derisorem, ne oderit te: argue sapientem, & diligette. Marulus libro 3. capite 4. Commvnionem. À commvnione sacrorvm arcere. Anathemate ferire. Babylas episcopus Antiochiae XII. Imp. Decium ad Antiochenam ecclesiam venientem repulit: quia perfidè hostes quosdam praeter datum iusiurandum interfici curarat, & puerum regium obsidem crudeliter mactarat. Imp. ergo id indignè ferens, Babylam vinciri & interfici curauit. Chrysostomus, & Eusebius lib. 6. Eccl. historiae. Ignativs patriarcha Constantinopolitanus, Michaëlis Imp. filius, priùs in exilium ire sustinuit, quàm vt Bardam (Egnatius lib. 3. cap. 6. Varadam vocat) alterius Michaëlis Amorij Imperatoris patruum, anathemate solueret, quo eum innodarat, quòd dimissa coniuge, quam habebat, in eius locum nurum duxisset. Fulg. lib. 1. cap. 8. Sacerdotes Constantinopolitani, Nicephoro Phocae Imperatori, & sententijs & suspensione à coena sacra restiterunt, cùm peteret milites inter martyres recipi & coli. Zonaras tomo tertio Historiarum. Vigilivs I. Pontifex à Iustiniano Imperatore atque Theodora Augusta eius coniuge monitus, vt Anthemium Eutychianum ab Agapeto Syluerio???; Pontificibus proscriptum Christianorum communioni restitueret: minimè Syluerij exemplo territus est (qui quòd eam rem agere noluerat, in exilium pulsus mortem obierat) sed id se facturum constanter negauit. Quamobrem Iustiniani iussu captus, cùm Romae in aede sanctae Caeciliae sacrificaret, in Tyberi paruae cymbae impositus, insana eum plebe fustibus saxis???ue exagitante, Constantinopolim perductus est. Tentare tum Theodora Vigilium, vt quod pollicitus erat, adhuc diaconus existens, praestaret. Cui ille, malle se quoduis supplicium pati respondit, quàm sententiam mutare. Et cùm illa minis instaret: ad Diocletianum se non ad Iustinianum venisse dicens, ita caesus est, vt parum abfuerit, quin tum occideretur. Fugiens itaque in templum sanctae Euphemiae, quod haud procul aberat, inde à grassatoribus, iniecto in collum fune, tanquam latro per totam vrbem vsq; ad vesperam trahitur. Mox carceri inclusus pane & aqua tantummodò aliquandiu vitam duxit, ita patienter & aequo animo, vt semper diceret, se etiam peiora meritum, si digna pro peccatis poena irrogaretur. Blondus lib. 7. Dec. 1. & Platina. Arsacio ecclesiae Constantinopolitanae post eiectum Chrysostomu̅ gubernationem adepto, communicare noluerunt plurimi: in quibus & feminae erant, quarum vel praecipua fuit Olympias, quae ne praefecti quidem minis vel multis cogi potuit. Sozom. lib. 8. cap. 23. & 4. Plato praeceptor, & reliqui monachi monasterij Saccidionis, non communicarunt cum Tarasio episcopo Constantinopolis, quòd Constantinum Imper. adulterum admisisset ad coenam. Zonaras tomo tertio, P. Diaconus libro 23. rerum Romanarum. Inavgvrationem, Manvvm IMPOSITIONEM. Antiochvs nepos Eusebij Samosateni episcopi celeberrimi ex fratre, cùm post patrui mortem ei in episcopatu à synodo substitueretur, impositionem manuum episcoporum pertulit. Solam Zouiani Pergensis ecclesiae episcopi manum respuit, quòd negaret se eam manum ferre posse, quae aliquando impietati Arrianae contra orthodoxam Nicaenam fidem subscripsisset. quasi etiam post poenitentiam blasphemiae huius cicatrices quaedam apparerent. Theodoret. lib. 4. cap. 15. Mauuia Saracenorum regina Mosem Saracenum monachum suae genti episcopum dari petebat. Valens Imp. quaesitum & inuentum Alexandriam deduci, & in episcopum ordinari iussit. Pertinebat ordinandi ius ad Lucium Arrianum praesulem. Ad quem adductus Moses: Ego quidem, inquit, sacerdotio me iudico indignum. Attamen si quid per me fieri in dispensatione sua Dominus voluerit, meum???ue sacerdotium salutare futurum rebus publicis est: Deum testor, me nunquam commissurum, vt Lucius hic sanctorum sanguine pollutas & cruentas super me inijciat manus, cuius inuocatione Spiritum sanctum non venire certus sum. Tum Lucius: Temeritas ea est, ait, conuitiari & condemnare eum, cuius tu fidem ignoras. Quin ex me priùs disce, quae mea de doctrina sententia sit. Moses contrà: Ne putes, inquit, ignorari à me fidem tuam, de qua testantur serui Dei, furore tuo in metalla damnati, episcopi in exilium trusi, presbyteri, diaconi extra Christianas terras relegati, bestijs alij, alij etiam ignibus traditi. Nunquid potest verior esse fides quae auribus capitur, quàm quae oculis videtur? Apud me verò certum est, quòd qui facere ista non verentur, Christo minimè rectè credant. Igitur Lucij ordinatione repudiata, ad episcopos exules in montana deductus, & ab ijs ordinatus est. Ruffinus libro 2. capite 6. Socrates libro 4. capite 36. Theodoretus libro 4. capite 23. Sozom. lib. 6. cap. 38. Defensionem. Nolle defendere, Opem ferre. Barbaris Thraciam inuadentibus, Valens Imp. Arrianus à Valentiniano fratre suppetias petit. At is respondit: Impium fore facinus, aduersus Deum belligeranti auxilium ferre: quin potiùs audaciam eius compescendam esse. Socrates lib. 4. cap. 35. Sozom. lib. 6. cap. 37. Ferdinandvs Castellae Infans ad Aragoniae regnum peruenerat opera Petri Lunae, qui Benedictus XI. pontifex vocatus est. Posteaquam verò coorto trium Pontificum schismate. Christiana Respub. penitùs interitura videretur, nisi co̅cilio Constantiensi sese tres illi Papae subijcerent, neq; Benedictus cedere vellet: Ferdinandus Benedictum multis & precibus & minis frustrà monitum deseruit, suis???; ad concilium legatis missis, votum suum concilio subiecit, maiorem publicae concordiae Christianorum, quàm priuatae erga Benedictum gratitudinis rationem habens. Valla lib. 3. Hist. Societatem qvamcvnqve. Palaestinae incolas Dominus excindi iussit, neq; cum illis foedus aut societatem vllam Israelitas habere voluit, ne prauis illorum moribus corrumperentur. Exodi 23. & 34. Cum Chananaeis omnem conuersationem & familiaritatem Israelitis interdixit Dominus, ne cum eis foedus inirent, néve eorum misererentur, néve affinitatem contraherent, ne ad peregrinorum deorum cultum abducerentur. Deuteron. 7. Amasias Iudaeorum rex, centum argenti talentis centum millia Israëlitarum conduxerat. At Propheta eum monuit, vt eos dimitteret: impios enim esse, & infelices fore. 2. Paralipomenon 25. Ivdaei cùm Nehemia duce muros Hierosolymae instaurassent, ex praecepto legis omnes peregrinos eiecerunt. Ipse etiam Nehemias (quo absente Eliasibus pontifex Tobiae Ammonitae, viro potenti, cognationis nomine, cellam in atrio templi dederat ad annonam recondendam) Babylone reuersus, omnia vtensilia Tobiae eiecit, cellam???ue purificari iussit. 2. Esdrae 13. Martyres Caivs & Alexander, cùm capite damnati, ad supplicium vnà cum Marcionistis quibusdam ducerentur: muneris ingentis loco à carnificibus petierunt, vt separatim à Marcionistis occiderentur, ne eorum sanguis cum ijs misceretur, qui parum rectè de catholica fide putabantur sentire. Fulgosus lib. 1. cap. 1. Conivgivm. Non contrahere matrimonia cum impijs. Vide Tit. Nuptiae repudiatae religionis causa, fol. 878. Iosua, posteaquam Israelitas in terram Sanctam introduxisset, & iam deuictis hostibus omnia pacata essent, admonuit illos seuerè, vt legem Domini custodirent, & à vicinorum ethnicorum connubijs sibi cauerent, ne ad idololatriam inducerentur. Iosua cap. 23. Nehemias restauratis Hierosolymae muris, videns Iudaeorum pueros, semiazoticè loqui, propter ductas vxores externas: eos in iurgio detestatus, nonnullos eorum verberauit, vulsis???ue capillis, Deum eos iurare coëgit, matrimonia in posterum cum externis non contracturos. 2. Esdrae 13. Dissolvere contractvm. Evdocia, Valentiniani III. & Eudoxiae filia, quae Vandalorum regi Honorico nupsit, sedecim annis cum marito in matrimonio perseuerauit post filium Hildericum genitum. Tandem mariti consuetudinem, quòd is Arrianae sectae addictus esset, abhorrens: captato tempore Constantinopolim adijt, cùm iam mater decessisset: demùm Hierosolyma profecta est, vbi obijt. Cuspinianus. Mvnervm repvdiationem. Hilarion eremita quendam de fratribus cùm percepisse??? hortuli fructus intentiùs custodire, & habere aliquantulum numorum, à consuetudine sua submouit ac repulit. Ille in gratiam reduci cupiens, ciceris virentis scapos dono fratribus misit, quos mensae appositos solus Hilarion grauiter olere persensit, & in cicere foetere mittentis auaritiam dixits statim???ue totum proijci iussit, ne mutas quidem greges tam foetidam frugem comesturas clamitans: & fidem fecit euentus. Fasciculo enim illo ante boues in praesepium proiecto, non modò gustare noluerunt, sed mugientes atque auerfi perfractis stabuli repagulis diffugerunt, praecipitatione impetu proruendo, quàm si stimulis verberibus???ue agitarentur. D. Hieronymus in vita illius. IMPIOS AD POENITENTIAM CONVERTERE. Ioannes apostolus, cùm iuuenem, quem baptizatum, peregrè proficiscens, episcopi cuiusdam fidei commiserat custodiendum, discessisse, atque in solitudine cum multis latrocinia exercere audisset: vehementi dolore affectus est, incusauit???ue episcopi negligentiam in eiusmodi deposito seruando: nec cunctatus, conscenso equo ad grassatorum latibula abijt solus, periculi immemor, dum perditam ouem vestigat inter lupos. Eo viso, iuuenis commissi conscientia verecundatus, fugere cepit, Ioannes insequi: consecutus???; eum, blanditijs promissis???ue allicit, & ad spem veniae animat, se pro illo [3088] rationem redditurum, modò poenitere ac secum redire non detrectaret. Iraq; reuersum sic instituit, vt lucraretur Christo. Marul. lib. 3. cap. 2. & lib. 2. cap. 12. & Sabell. lib. 5. cap. 2. ex Eusebij lib. 3. cap. 22. & Nicephori lib. 2. cap. 42. Magna Abrahami eremitae in neptim caritas, quam secum in solitudine commorantem, Deo seruire, & virginitatem custodire docebat assiduis monitis, quotidiana???ue adhortatione Sed illa tandem à iuuene quodam sollicitata, cùm sceleri consensisset, patrui sanctissimi viri conspectum ferre non Valens, clàm discessit, & de venia desperans impudicitiae se dedit. Quid ageret amissa oue, pastor iam senex nesciebat, & tamen quiescere prae dolore non poterat. Denique eremum relinquere, tegumentum ne agnosceretur mutare, vrbes quas fugerat intrare, nihil intentatum relinquere, donec illam inuenisset, decreuit. Hoc igitur consilio vsus, quaesitam inuenit, inuenta̅ conuertit, conuersam secum reduxit: & tanto labore recuperata̅ diligentiùs custodiuit: ita vt illa salutem, de cuius spe deciderat, poenitendo acquisierit. Nescit torpere caritas, quousque subleuet corruentem. Marul. libro tertio, capite secundo, & lib. 4. cap. 4. Vitalis monachus in vrbe Alexandria, prostibula adibat feminarum, & cum ea quae impudentiore lasciuia diffluere videbatur, noctem pactus, precium offerebat. Admissus autem in aliquo fornicis angulo, procumbens deprecaendo, peruigilabat donec illucesceret dies. Factum admirans mulier, cogebatur interim tacita intra se cogitare, non iam quantum lucrifecisset, sed quantum turpiter viuendo Deum offendisset. Itaque multae ab eo hoc modo conuersae, vitam correxêre. Ipse verò peruersa hominum opinione iactatus, quoniam circa lupanaria frequens erat, palam???ue reprehensus patienter tolerabat: cùm plus vtilitatis ex correctione alieni delicti caperet, quàm ex sua infamia damni. Marul. lib. 3. cap. 2. Paphnvfivs abbas, Thaidem nobile scortum ab impudicitia auertere volens, interrogauit, An Deum esse crederet, que̅ latere nihil possit tum qui bonis praemia, & malis proponat poenas? Annuenti subiunxit: Cùm hoc non ignores, nónne infelicissima es, quae propter breuissimi temporis voluptatem, & te, & omnes quibus tui copiam facis, perditum eas. Sceleru̅ co̅scia mulier, ad lacrymas prorumpens resipuit. Vide f. 2253. Antidivs Turonensis episcopus (alij Vesuntinum fuisse contendunt) cacodaemonem laetu̅ ac gestientem videns, quòd Zozimum summum Pontificem septennio sollicitatum, tandem ad stuprum committendum se impulisse diceret, haud cunctandum ratus, ilii praecepit, vti se eadem celeritate, qua venerat, Romam perferret. Die altero Pontificem adijt, relatis???ue quae de illo daemon iactauerat, ruborem ei pauorem???; iniecit, & confitentem protinus ad poenitentiam conuertit: eodem???ue vectore vsus, diei spacio Turonum redijt. Timuisset sese daemoni credere, nisi proximi caritas foràs misisset timorem. Cuius quidem caritatis merito effectum est, vt is qui Papam labi fecerat, episcopo obediret. Marulus lib. 3. cap. 2. IMPVRITATIS CVIVSCVNQVE RELIGIOSA EXPIATIO. Vtpvta Peccati. Publici & priuati erroris expiatio per sacrificia apud Israelitas qualis fuerit, vide Numeri 15. Item reliqua sacra expiatoria pete ex 4. 5. 6. & 7. cap. Leuitici. Aqua lustralis ex cinere vaccae ruffae, quae extra castra immolabatur, fieri consueuerat apud Israelitas. Numeri 19. Caedis. Cùm Levitae iussu Domini per castra Israëlitarum ostiatim grassati essent, & circitertria millia occidissent, propter erectum vitulum aureum, voluit tamen eos, ob caedem quamuis iustam & legitimam, expiari. Exodi 32. Cùm Israelitae Madianitas omnes Domini iussu ad internecionem deleuissent, voluit tamen eos Dominus à caede licèt iusta expiari, neque ipsos tantùm, verumetiam praedam omnem partim igne, partim aqua lustrari. Num. 31. Modum expiandi pete ex Leuitici cap. 6. & 11. Hominis ruri occisi, cùm homicida ignoraretur, ea erat expiatio apud Eosdem. Senatores & iudices oppidorum vicinorum distantiam metiebantur: ac quod oppidu̅ occiso proximum esse contigisset, eius oppidi senatores iuuencam sumebant expertem iugi, eam???; in valle deserta decollabant. Tum sacerdotes & Leuitae accedebant: & senatores oppidi illius manus suas super iuuencam lauabant, & haec verba pronunciabant: Neq; manus nostrae hunc sanguinem fuderunt, neq; oculi viderunt. Propitiare tuis Israëlitis quos redemisti, Ioua, noli in ustam caedem in tuos Israëlitas vindicare, sed à caede expientur. Deuteron. 21. Morbi. Apud Israelitas ex Mosis instituto certa erat Leprae purgatio. Leuit. 14. Gonorrhoeae item, & Menstrui, cap. 15. Pverperii. Ex Domini praecepto, Israelitarvm puerperae, quae marem peperissent, septem diebus pollutae erant, videlicet pro ratione purgationis menstruae: & per 33. dies non egrediebantur. Sin foeminam peperissent, 14. diebus pollutae erant, & 66. die egrediebantur. Confecto purificationis spacio, agnum anniculum pro holocausto offerebant, aut duos turtures, aut duos pipiones, supplicandi causa, vt à sui cruoris fluxione purificarentur. Leuit. 12. RELIGIOSA CASTIGATIO QVORVMCVNQVE criminum contra religionis praescriptum admissorum. Depoenis Superstitionis & Impietatis cuiuslibet hîc agimus, non diuinitùs inflictis (hae enim Diuino Theatro propriè conueniunt, & sub fructu Superstitionis & Impietatis quaedam enumerabuntur) sed humanitùs, hoc est, auctore homine. secvndvm Formam considerati criminis Castigatio. in Genere. Puta Impietatis. Bariesus Elymas magus Sergium Paulum proconsulem à fide Christiana auertens, a Pavlo Apostolo caecitate affectus est. Actorum 13. Pivs II. Pontifex Sigismundum Malatestam Ariminensium principem, obloquentem de religione, atque ideo in ius vocatum, nec comparentem, damnauit: simulacro quoq; eius Romae vicatim incenso. Nec multò pòst foedus Gallicum, in quo & Sigismundum contineri Galli contendebant, recusauit: indignum dicens inire cum eo societatem, quem paulò antè damnasset. Campanus in Pij vita. Hadrianvs VI. Pontifex nisi morte immatura praeuentus fuisset, Romanae vrbis & aulae mores corruptiss. emendaturus erat, & inprimis eos qui pietatem simulantes Iudaicis superstitionibus clam addicti essent, blasphemos & atheos, foeneratores, iuuentutis denique corruptores. Qua inopinata & graui seuerissimae legis mentione, maculosos quosdam cùm aulae tum ciuitatis, veluti desperata publica securitate, terruerat adeò, vt non defuerint petulantissimi iuuenes, qui Ioanni Antracino pontificis medico postes festa fronde per intempestam noctem protinus exornarent cum titulo vncialibus literis inscripto in haec verba: Liberatori Patriae S. P. Q. R. scilicet vt eo ioculari elogio non medicus vti veneficus aut imperitus, sed maiestas ipsa sanctissimi pontificis, qui salutari censura, vt dignum erat principe Christiano, Vrbem at???, aulam probrosit vitijs repurgare cogitasser, non obscurè carperetur. Iouius in eius vita. Leheles & Bluchus, duces Vngarorum, capti, & ad Conradum postea Imperatorem ducti, dicunt: Humanorum scelerum vltores sumus, cùm vos persequi definimus, tum à vobis irato numine capimur & obtruncamur. H. Henninges in Genealog. Superstitionis. Apud Bardesanem Syrum legitur, in Osroëne, iussisse Abgarvm regem abscindi manus eorum omnium, qui se excidissent: ita ibi ritum illum cessasse. L. Viues in lib. 7. Aug. de Ciuit. Dei cap. 25. Gregorivs Magnus maritum monachum restituit Agathosae vxori, absque cuius consensu se in monasterium contulerat: ne mariti conuersio, vxori relictae in seculo fieri posset perditionis occasio: subijciens: Etsi mundana lex praecipit, conuersionis gratia, vtrolibet inuito posse solui coniugium: diuina hoc tamen lex fieri non permittit. Nam excepta fornicationis causa viro vxorem dimittere nulla ratione conceditur: quia postquam copulatione coniugij viri atq; mulieris vnum corpus efficitur, non potest ex parte conuerti, & ex parte in seculo remanere. Lib. 9. epistola 44. Gregorivs Turonensis Bertegundam monacham marito reddidit, quae persuasa ab Ingeltrudi matre, cum marito ad monasterium, quod mater instituerat, perueniens, maritum ad liberos redire iusserat, dicens: Non videbit regnum Dei coniugio copulatus. Gregorius verò re cognita, monasterium accessit, & legit Nicenum canonem: Si quis reliquerit virum, & thorum, in quo benè vixit, spreuerit (dicens: Quia non sit ei portio in illa coelestis regni gloria, qui fuerit coniugio copulatus) anathema sit. & hoc modo persuasit Bertegundae, vt ad maritum rediret. Turonensis lib. 9. cap. 34. in Specie. v. g. Magiae. D. Augustinus annotauit, omneis Philosophorvm & Religionvm, quae vnquam extiterunt, sectas Magiae poenas decreuisse. Plutarchus in Apophthegmatibus à Persis scribit supplicio omnium crudelissimo affectos fuisse Magos, quorum caput inter duos lapides clidebant. Valens Caesar, cùm resciuisset Iamblichum alectryomantia scrutatum esse, quis ab ipso Imperator futurus esset, foueam Iamblicho ante obitum curauit, & omnes conscios aut suspectos necauit. Socrat. lib. 4. cap. 29. Sozom. lib. 6. cap. 35. Niceph. lib. 11. cap. 45. Zonaras lib. 3. Amantius aruspex ascitus esse dictus est ab Hymetio, vt ob praua quaedam perficienda numinibus sacrificaret. Quaestione diligentiùs habita, ex aedibus Amantij chartae allatae sunt, quibus sua manu scribens Hymetius flagitabat, vt Amantius alij???ue sacrorum solennium consecratores, numina genium???ue Imperatoris Valentiniani erga se delinirent: atque in extremis tabulis nonnulla continebantur aduersus auaritiam & crudelitatem principis: denique & à Frontino legebatur imprecationis formula concepta. Ob id delati & peracti, Frontinus virgis caesus in exilium ad Britannos ablegatus est, Amantius vltimo supplicio damnatus est. Hymetius ab Ampelio vrbi praefecto & Maximino Vicario cùm ad Valentinianum prouocasset, Imperator Senatui negotium dedit. Senatus clementiorem sententiam secutus, ad Boas Dalmatiae locum relegauit. Ijsdem temporibus & Campensis quidam aruspex flammis necatus est. Sed & Lollianus primae lanuginis adolescens, ideò solùm accusatus, quòd noxiarum artium codicem descripsisse diceretur, & timor esset ne à Maximino in exilium mitteretur, Valentinianum appellau???rat. Itaque ad Imperatoris comitatum duci iussus, acerbiorem sententiam nactus est: etenim capite poenas luit. Ideo verò quidam principes in hoc crimen acerbiores fuêre, quod ad suam salutem id pertinere arbitrabantur. Aerodius ex Ammiano lib. 28. Sub Valentiniano, ad Apronium praefectum vrbis Hilarius quidam auriga adductus est, quòd diceretur filium suu̅ vixdum pubescentem tradidisse venefico erudiendum, vt secretiora quaedam & legibus interdicta ab eo edoctus, nullo alio conscio, filij artibus ad multa interna adminicula vteretur. Culpam similem esse, tam prohibita discere, quàm docere. Confessum ac conuictum capite damnauit. Is cùm laxiùs à carnifice retineretur elapsus, ad ritus Christiani sacrarium aufugerat eo extractus, poenas luit. P. Aerodius ex Ammiano Marcellino lib. 26. Maruthas Mesopotamiae episcopus, legatus ab Imp. Theodofio ad Isdigerdem regem Persarum, pietatis nomine regi charus erat. Magi metuentes suae religioni, in eo templi loco vbi ignis colitur, sub terra occultè condunt hominem: qui introëunti regi ex adyto acclamaret: Exeat rex impius, & impium Christianae superstitionis doctorem fouens. Ea voce rex perturbatus, suasu Maruthae, effodit locum: & inuento homine, magorum familias propter imposturam decimauit. Niceph. lib. 14. cap. 18. Paulò pòst cùm denuò Maruthas legatione apud regem fungeretur, quacunque esset rex transiturus, illic intolerandum excitant foetorem magi, calumniam???ue confingunt, comites Christianos istius esse artifices. Verùm rex ex priore magorum facto iudicium faciens, magno studio de auctoribus inquiri iussit. Magi deprehensi, supplicio sunt affecti. Lollianus quidam, licet iuuenis, in exilium missus, & bona fisco annotata sunt, quòd librum magicum exscripsisset. Nicephorus libro decimo. Praestigiatori cuidam Sicitidae, adstantium oculos fascinanti, oculi sententia lata fuerunt eruti. Nicetas lib. 4. Exorcistas capitali poenae lex subijcit, lib. 2. & 3. C. de Maleficis, qui colebant artem diabolos expellendi, Magorum facilè principes, qui religionis praetextu (teste Hippocrate de Morbo sacro) adiurationes co̅iunctas precibus exerceba̅t. Quamuis autem hominem, qui hac ratione sanat affectos, lex morti non adiudicat: Magum tamen lex Dei morte multari iubet. Hunc enim certum est pactione teneri cum Satana, & loco vnius, quem sanat, binos affligere. Bod. lib. 4. Daem. cap. 4. Apud Scotos olim praestigiatores, magos, manes inuocantes, malis daemonibus familiares, aut ab eis petentee auxilia, ad vnum concremabantur. H. Boëthius lib. 10. Svessionvm Curio, Froissardo teste, qui buffonem baptizauerat, hostiam???; sacratam ei ministrauerat, viuus exustus est, neglecta auctoritate Canonum, qui Sacerdotes Magos solùm excommunicari iubent. Bodin. lib. 4. Daemon. cap. 5. Idololatriae. Moses, posteaqua̅ populus vitulum aureum adorasset, è monte Sina in castra reuersus, vitulum igni exustum in puluerem redegit, eum???ue aquae commistum Israëlitas bibere coëgit. Praecepit deinde Leuitis, vt ensibus accincti ostiatim per castra grassare̅tur, & obuios mactarent. Caesa eo die circiter tria millita. Leuitas postea expiari curauit. Postridie populo sceleris magnitudinem ostendit, & veniae petendae causa ad Dominum in montem ascensurum affirmat. Exodi 32. Praecepit Dominus Israelitis, vt si frater, filius, vxor aut amicus aliquis eos clàm ad cultum alien orum deorum hortaretur, ne ei obsecundarent, non auscultarent, non parerent: sed coram populo productu̅ primi lapidibiis obruere̅t. Quòd si oppidi alicuius ciues in vniuersum ad idololatriam deflexissent, expeditione suscepta omnes illos trucidari, oppidum cum omni praeda flammis tradi iussit, eum???ue locum sempiternum neque vnquam instaurandum rursus esse. Deuter. 13. Apud Eosdem de idololatria suspectus ore duorum triúmve testium conuictus lapidibus obruebatur, & testes primi lapides in eum conijciebant. At vnius ore condemnari non poterat. Deuteron. 17. Idololatrarum diras poenas pete ex Leuitici 26. cap. & Deuteron. 28. Cùm audissent Israelitae caeteri, Rubenitas & Gaditas fratres suos aedificasse sibi altare in ripa Iordanis, vnanimi consensu arma contra eos ceperunt. Iosue 22. Elias propheta, posteaquam coelesti miraculo suae doctrinae veritatem asseruisset, falsitatem???; Baaliticae id olomaniae demonstrasset: diuino zelo motus. 850. Baalenses prophetas ad torrentem Cisonem iugulauit. 3. Regum 18. Cùm Iehvs Iosaphati F. ex Domini iussu omnes Achabiposteros & Baali sacerdotes è medio sustulisset, ???pmisit ei Deus, trinepotes etiam illius Israëlitis imperaturos. 4. Regum 10. Cyrvs Persarum rex, patefacta per Danielem fraude, qua oblationes Belo idolo factas noctu in templo deuorabant, sacerdotes Beli septuaginta cum vxoribus & liberis capitali affecit supplicio. Danielis cap. 14. Marcianvs Imp. in epistola ad Palladium praefectum praetorij mandat, vt eos quos constet prophanos ritus, & simulacrorum impios cultus, & interdicta sacrilegia celebrasse, iuxta leges coherceat. Idem cum Valentiniano, lege septima, C. de Paganis, inquit: Nemo venera̅di adorandi???; animo delubra, quae olim iam clausa sunt, reseret. Absit à seculo nostro, infandis execrandis???; simulacris honorem pristinum reddi, redimiri sertis templorum impios postes, profanos aris accendi ignes, adoleri in ijsdem thura, victimas caedi, pateris vina libari, & religionis loco existimari sacrilegium. Addunt etiam violatoribus grauissimas poenas. Leo Imp. in l. vltima, C. de Paganis, permittit cuilibet accusare exercentes paganam superstitionem: & poenas statuit ijs, qui sua loca ethnicis sacrificijs concedunt contaminari. Aur. Ambrosivs Britannorum rex, victo Hengisto Saxone, victoria clementer vsus, Saxonibus in insula manendi potestatem fecit, si Christum sequerentur. Deprehensi quida̅, mentita religione id olis litare: sacrificuli loris caesi, viui sunt cremati. H. Boëthius lib. 8. Carolomannvs multam vndecim solidorum exegit ab ijs, qui paganorum superstitiones obseruarent. Nauclerus Generatione 25. Bela, mortuo fratre Andrea, regno Vngariae potitus, ad religionem confirmandam regni proceres Albam regiam conuocauit. Cum ijs vnà affuit plebs iniussa, auitam idololatriam restitui, Christi fi dem aboleri postulans. Rex deliberandi spacium per triduum petit. Interea tumultuario exercitu coacto plebem circundat, factionis auctoribus è turribus praecipitatis, & carcere & flagellis eam Christi cultum seruare coëgit. Bonfinius lib. 3. Dec. 2. Haereseos. D. Pavlvs ad Titum, Haereticum hominem post vnam & alteram admonitionem fugere iubet. Io. Chrysostomus homil. 47. in cap. 13. Matth. ex Domini praescripto licere ait conciliabula haereticorum dissipare, ora obstruere, libertatem loquendi praecidere: non autem interficere & trucidare. Veteres catholicae fidei sectatores diligentem curam semper adhibuerunt, vt continuis Concilijs, ingenti???ue studio à sordibus religionem tuerentur, seuerè extirpatis è dominica vinea noxijs herbis. Nam quanquam Christiano nomine censerentur Basilides, Cerinthus, & Montanus, praeterea Nouatus, Arius, Marcio atque Valentinianus, complures???ue alij: [3090] tamen à reliquorum fidelium communione eos separarunt, arbitrati à catholica fide eorum dogmata aberrare: item Nepotem, Paulum Samosatenum & Apollinarem (etsi episcopali dignitate fulgebant) pari modo damnarunt. Pelagivs I. sub Iustiniano constituit, vt haeretici & schismatici coërceri etiam secularium manu possent, quando ad sanitatem ratïonibus non deducerentur. Platina. Macedonius Aquileiensis antistes, cum Honorato Mediolanensi, & Ioanne Rauennate episcopis, ausus est capita tria Chalcedonensis concilij per se respuere, neq; illis omnino assentiri velle. Pelagivs Romanus pont. Narsetem, in Venetia tunc agentem, adhortatus est, vt in Macedonium grauiter animaduerteret. Egnat. lib. 1. cap. 3. Innocentivs I. Cataphrygas haereticos, quorum auctores fuêre, Montanus, Priscilla & Maximilla, vrbe expulit, Theodosio Imp. annuente: vel in monasteria (vt alij volunt) relegauit. Praeterea verò Pelagium monachum & Coelestinu̅ haereseos damnauit, & quòd liberum arbitrium diurnae graeiae anteferrent, & quòd dicerent ad implenda diuina iussa, voluntatem per se sufficientem esse. Pelagius autem in Britanniam proficiscens, totam insulam errore suo infrecit, adiuuante Iuliano tanti mali comite & socio. Platina. Anno 545. in Palaestina doctrina Origenis olim condemnata reuiuiscere coeit: qui censuerat, Animos ante corpora existere, de???; corporibus in corpora commigrare, finem suppliciorum aliquem fore, daemones in pristinum statum aliquando restitutu̅ iri, corpora nostra non eadem resurrectura. Cùm autem hanc pestem serpere videret Evstachivs Hierosolymoru̅ episcopus, sectatores huius opinionis omnes ex monasterio, quod Noua Laura dicebatur, eiecit, ac Constantinopolim Rufum & Cononem abbates hac de re misit: quibus fautorem se praebuit Pelagius diaconus, Vigilij pontificis apocrisarius, cùm peterent, vt is capita quaedam ex libris Origenis, tanquam rectae fidei contraria, condemnaret. Id autem Pelagius ea re maximè fecit, vt Theodoro episcopo Caesareae Cappadociae noceret, qui tum in aula Imperatoris gratia atq; auctoritate florens, has opiniones sibi defendendas susceperat. Itaque, iubente Iustiniano, damnatio promulgata est, cui Menas episcopus Constantinopolitanus subscripsit: ea???; ad Vigilium pontificem Romam missa, eius quoq; subscriptione firmata est. Damnato iterum post mortem Origene, Theodorus Caesariensis dolore incensus quaesiuit, Num fas esset mortuos anathemate iugulare? Cui Eutychius diaconus pro Amasiensi episcopo dicendi locum nactus, respondit, Licere: nam regem Iosiam non modò sacerdotes, qui daemones colebant, viuentes trucidasse, sed etiam mortuorum sepulcra effodienda curasse. Sigonius lib. 19. Imp. occid. Ivstinvs senior verae pietatis studiosissimus, primo Imperij sui anno ecclesiam Anastasij Imp. impietate turbatam, pacare cupiens, Seuerum haereticum Antiochenae ecclesiae episcopum comprehendi, & amputatione linguae suae impietatia poenas dare coëgit. Euagr. lib. 4. cap. 4. Ac non solùm, quos Anastasij furor sedibus suis eiecerat, ab exilio reuocauit: sed etiam temporis progressu omnem Arianae pestis labem, omnibus eius sectae assertoribus, ex Orientali & Romano Imperio eiectis, sustulit. Quam rem Theodericus Gothorum in Italia rex aegrè ferens, Ioannem pontificem, Theodorum, duos???; Agapetos oratores ad Iustinum misit, qui eum hortarentur, vt Arrianos restitueret: sin secus animatus esset, sciret se omnes Italiae ecclesias, Catholicas praesertim, demoliturum. Legati vbi legationem exposuêre, cùm flectere Iustinum non possent, ad lacrymas versi, ac suppliciter petentes, vt periturae Italiae vnà cum Catholicis omnibus subueniret, eò tandem pium hominem perpulêre, vt Arrianos restitueret, atq; eos viuere suis legibus & institutis sineret. Platina & Paulus Diaconus lib. 15. Constantinopolitanorum nomina omniumantistitum, haeresi Monothelitarum, Constantinopoli in sexto generali concilio damnata, qui superioribus annis vnam voluntatem defenderant, ex omnibus locis deleta, Cyri, Sergij, Pyrrhi, Pauli & Petri. Sigonius lib. 2. regni Ital. Asparem & Ardaburium Vandalos Arianos, Imperij Orientalis duces, sub Imperatore Leone ecclesias turbare voluisse, scribit Nicephorus. Nicenam & Chalcedonensem synodos, quos defendebat Imperator, reprehendebant, ipsi???; Gensericum Aphricae regem Arianum praeferebant, cuius religio esset sanior: ac propterea Deum victoriam tribuiturum esse Genserico, se???; alteri Imperium tradituros minabantur, sicuti ipsi Leoni quoque tradidissent. Imperator cùm nulla eos ratione ad quiete̅ reducere posset, licèt Asparis filio sua̅ filiam in matrimonium collocasset: subornauit tandem Zenonem (qui ei postea in Imperio successit) vt illos trucidaret. Niceph. lib. 15. cap. 25. Vbi Aspares Ardaburium trucidari vidit, se???ue eundem manere casum, ingemiscens exclamasse dicitur: Dignum fert senex canis exitum, qui frustra gloriatus est, neq; vn qua̅ admonitioni meae audiens fuit. Persaepe enim dixi, Prius Leonem deuoremus, quàm ille nos sibi in prandio apponat. Michael Balbus Imp. per Nicephorum patriarcham & alios sacerdotes Constantin opoleos, promulgauit capitalem paenam in Manichaeos, Paulinianos, & Attinganos in Phrygia & Lycaonia degentes. Sed huic sententiae sese opposuerunt alij doctores, inquientes, non licere sacerdotibus contra impios promulgare mortem, cùm Deus vita & conuersione eorum delectetur, & eradicari zizania prohibuerit. Contra haec altera factio Petri exemplum proferebat, qui interfecisset Ananiam propter mendacium, & Pauli auctoritatem dicentis: Qui talia agunt, digni sunt morte. Cùm enim solo corporali peccato corrupti poena capitali digni sunt, multò magis ea affi ciendos esse, qui spirituali & corporali spurcitia ???aemonibus seruiant. Hac disceptatione Imperator motus, exilij poenam de Attinganis sumsit. Paulus Diaconus lib. 24. rerum Rom. Gelasivs I. Manichaeos in vrbe deprehensos exilio damnauit, eorum???; libros apud bafilicam diuae Mariae publicè combussit. Platina. Clodovrvs rex Francorum, Alarico Vestgothorum regi, Theoderici genero, propter, Arianismum bellum intulit. In Pictauis conserto praelio, Clodoueus victor extitit. Sabell. Mediolani regnante Matthaeo Vicecomite, postremis eius Imperij diebus, detecti sunt Andreas Seramita, & Gulielma post vndecimum coeti sceleris annum, principes fuisse, mares ac feminas occulto in loco sub Bariloti nomine, ad Bacchanalem exercendam licentiam congregandi. Nam peractis sacris, quae Gulielma in sacerdotali veste obibat, cùm caeteri in clericorum habitu ministrarent, extincto lumine promiscuae libidinis genus omnepermittebatur. Itaque Andreas viuens cum aliquot huius sectae hominibus combustus fuit: additum???; Gulielmae cadauer, quae antè mortua erat, & vsq; ad id tempus in Claraeuallis monasterio sepulta, sanctarum honore colebatur. Fulg. lib. 1. cap. 1. Carolvs V. Anabaptistas Monasterienses apud Vestphalös excidit. Sleidanus lib. 10. Religionis simulatae. Philippvs Decius Iurise. scribit se iudicium contra Iudaeui??? pronunciasse, qui ad supplicium criminis à se commissi minuendum Christianus esse voluerat, ne ob poenitentia̅ quamuis ampliss. quicquam de grauitate supplicij legibus imperati diminueretur. Ideo???ue magistratum Paduae de sententia doctorum omnium nihil de poena derogasse. Bodinus libro 4. Daemon. cap. 5. Apostasiae. Matathias sacerdos, Iudaeum quendam idolis sussire parantem ad aram occidit. 1. Machab. 2. Primus rex Bulgarorum Trebellivs monasticam secutus vitam, ex duobus filijs regnum maiori natu reliquit. Redijt nouus rex non multò pòst ad malorum daemonu̅ cultum, pietatem patris & institutum aspernatus. Nec id filij scelus tulit??? Trebellius, sed persona quam gerebat ad tempus deposita, regiam induit, recepto???; regni gubernaculo, filium impietatis increpitum luminibus priuat, regnum dat minori natu habendum, quod piè ex suo???; instituto administraret, ipse???ue id documentum dedisse contentus, continuò se in ordinem redegit. Sab. lib. 6. Enn. 8. Raimirvs II. rex Hispaniae, rege̅ fratrem, qui à fide Christi defecerat, cepit: oculis???; effossis, in vincula coniecit. Ritius. Blasphemiae. Cùm Dominus Mosi ad montem Sinam legis praecepta daret, accidit, vt quidam Aegyptio patre natus, matre Israëlitide Solomitha, Dibris F. ex tribu Danis, iurgio contendens cum Israëlita quodam, Deo malediceret. Ita que in custodiam traditus, & ex Domini mandato extra castra eductus, cùm omnes qui audiuerant blasphemantem capiti eius manus imposuissent, ab vniuersa multitudine lapidatus fuit. Deus ipse legem dedit, vt quicunque Deo maledixisset, capite poenas lueret. Leuit. 24. Ivstinianvs Imp. iurantem per Dei aliquod membrum, aut per capillos, aut Deum blasphemantes, vltimo supplicio damnat: in Auth. coll. sexta, tit. 5. Vt non luxurientur. & lib. 2. Nouell. titulo 29. de his qui per capillum Dei iurant. Qui numinis diuorúmve nomen nefariè aut iureiurando aut execrando vsurpabant, eorum fronti candente lamina notam D. Lvdovicvs Francorum rex inurebat. Deprecantibus magnis viris pro quodam eius noxae conuicto, respondit se cupidè id monumentum in fronte gesturum, fi ea ratione purgari Francia eo in Deum optimum maximum scelere posset. Aemilius lib. 7. Philippi Augusti Francorum regis, viuo patre coronati, primum edictum fuit aduersus blasphemos, nomen Christi contumeliosè probrose???ue in testimonium, & cuiusuis minutissimae rei assertionem adducentes, quo censuit in flumen citra mortem mergendos. Secundum fuit aduersus tibicines, histriones, parasitos, & id genus voluptuarios artifices, quibus interdixit aula. Chronicon Francorum. Kennethi Scotorvm regis lege, blasphemus in Dei aut diuorum, in regis aut tribus suae ducis nomen, linguae amputatione plectitur. H. Boëthius lib. 10. Donaldvs V. Scotorum rex statuit, vt deierantis temerè, aut qui mali daemonis nomen execrabiliter aduocaret, labia candenti ferro exurerentur. H. Boëthius lib. 10. Erat in ciuium Venetorum nobilitate Ioannes Georgius, homo ferox, nulla???; pietate, qui ab Antonio Bernardo Taurisanorum praetore ob maledicta in deos, alia???ue seclera exul eius oppidi factus fuerat, damnatus???ue, vt si eò rediret, lingua ei amputaretur, manus???ue altera praecideretur. Is Taurisum alio praetore cùm reuertisset, virginem???ue vi adhibita violauisset: Decemviri Veneti missis illò suis rerum capitalium ministris atque vindicibus, Georgium comprehendi, de???ue eo Antonianum supplicium medio in foro sumi iusserunt: eo sumto, Venetias adductum in Cretam deportari mandauerunt. Anno Christi 1494. Bembus lib. 2. Venetae Hist. Venetijs anno 1513. Decemviri feminam meretricem, quae in deos maledicta coniecerat, & se fuga subripuerat, exulem ea conditione feceru̅t, vt si vllo in imperij Veneti loco caperetur, ceruices ei abscinderentur, ipsa igni combureretur. Bembus lib 12. Venetae Hist. Anno Sal. 1569. duo praesidiarij milites apud Argentinenses in vincula coniecti, alter in Deum blasphemus, alter in praefectum cohortis iniurius. Pro illo, ob spectatam fortitudinem, optimi quique intercedebant: pro hoc verò nulli. Senatus prudentissimus indignum ratus, violatorem Dei meliore condizione esse quàm calumniatorem hominis, causae cognitione ijs quibus oportuit demandata, vbi blasphemiam horrendam licèt ab ebrio & emotae mentis homine admissam cognouit, plus diuinae maiestatis quàm humanae gratiae & intercessioni tribuendum ratus, supplicio capitali, extracta per ceruicem lingua, blasphemum affecit. Coniugij impij. Videns Nehemias Iudaeos ducentes vxores alienigenas, obiurgauit eos, & maledixit, & verberauit aliquos. Nehemiae capite 13. Scortationis, Incestus religiosi. Israëlitae victis Moabitis, cum Moabitarum puellis scortari, & ad sacrificia deorum inuitati epulari cum illis coeperunt, atque ita cum Baalphegore consuetudinem habuerunt. Iussit ergo Dominus Mosi, vt omnes Reip. principes contra solem suspenderet. Moses iudicibus id dedit negotij, vt quotquot cum Baalphegore consuetudinem habuissent, interficerentur. Populus pro oraculi tabernaculo stans flebat. Superuenit Zambris, Salu F. Simeoniae familiae primarius, & adduxit Cozbin, Suris Madianitarum principis F. cum???ue ea in conspectu Mosis & vniuersae multitudinis in prostibulum ingressus est. Phinees igitur Eleazari F. Aaronis nepos, è turba surgens, arrepto iaculo ambos transuerberauit, per ventrem ipsius mulieris. Quo facto, cohibita est clades Israëlitarum, mortuis in ca clade vigintiquatuor millibus hominum. Dominus verò cum Phinee propter hunc zelum pacis inijt foedus, vt & ipse & posteritas eius perpetuum sacerdotium gererent. Numeri 25. Cùm Madianitarum mulieres Israëlitas ad scortationem & idololatriam pellexissent, & propterea magna clade à Domino essent affecti: ex Domini praecepto Moses Phineem Eleazari pontificis F. cum sacris telis & tubis, 12. millibus praefecit, & in Madianitas misit. Interfecerunt igitur omnes Madianitarum mares, vrbes incenderunt, praedam hominum simul & animalium abegerunt, praeda adducta, Moses quoque omnes mares impuberes & feminas auctores ido lolatriae interfici iussit. Solis virginibus pepercit, eas???ue vnà cum praeda inter Israëlitas diuisit. Et in tanta clade Madianitarum ne vnus quidem Israëlitarum occubuit. Numeri 31. Matthaeo Theodorici principis Flandriae filio, propter Mariam abbatissam Rummesiensis coenobij, Stephani Anglorum regis filiam, in vxorem ductam, aqua & igni interdictum fuit à Samsone Remorum praesule: sed Maria in monasterium, postquam duas ex eo progenuisset filias, remissa, interdictum cessauit, & aperta ob hoc quae clausa erant templa. Chronicon Flandriae. Viennae Austriae locus in vrbe sacer, quo sacris virginibus asciscuntur prostitutae. Caeterùm si qua promissam castitatem fallat, in profluentem Danubij viua praecipitatur. Sabell. lib. 3. Ennead. 10. Pivs II. Pont. Max. Martialem Gallum, quòd virginem incestasse Vestalem ferebatur, praefectura amouit, quanquam scelus non constaret: subdens, in religione praefectos suspicione non minus vacare debere, quàm crimine. Campanus in eius vita. Pragae in Boëmia anno Christi 1530. Iudaeus, qui cum Christiana rem habuerat, dolio picato per foramen virile pudendum indere iussus, serrato & obtuso cultro iuxtà apposito, cum vi caloris torqueretur, sibijpsi partes per quas peccauerat, amputauit: cum???ue cruentus fugeret, immissis atrocissimis canibus laceratus est. Simoniae. Gihezis famulus Elisaei prophetae, cùm videret dominum suum munera à Naamane Syro à lepra curato oblata respuisse: ipse clàm Naamanem insecutus, domini iussu se venire simulauit: venisse enim ad eum duos vates, & petere vt eis daret arge̅ti talentum, duas???; vestes. Naaman duo talenta & totidem vestes dedit. Elisaeus re comperta, ei maledixit, vti lepra Gihezim eius???; familiam semper affligeret. 4. Reg. 5. Petrvs apostolus Ananiam & vxorem eius, ob suppressam pecuniae ad pedes Apostolorum deponendae partem, horrendae mortis praedictione puniuit. Idem Simonem magum, argento Spiritus sancti dona emere cupientem, anathematis diro fulmine à se reiecit. Cuius tanta fuit abominatio, vt etiamnum à Simone vitium hoc nomen seruarit. Nicolavs II. Pp. in Lateranensi Concilio hoc decretum sanciuit, quod indecretis extat: Si quis pecunia, vel gratia humana, aut populari, militaríve tumultu, fine concordi & canonica electione Cardinalium, fuerit in throno Petri collocatus, is non Apostolicus, sed apostaticus, id est, à ratione deficiens, meritò vocetur: liceat???ue cardinalibus, clericis & laicis Deum colentibus, illum vt praedonem anathematizare, & quouis humano auxilio à sede Apostolica propellere: atq; quouis in loco, si in vrbe non liceat, catholicos huiusce rei causa congregare. Platina. Bambergensem episcopum Henricvs IV. ambitus condemnauit, albo pontificum erasit, Rupertum???; substituit. Sic & Brunonem, quem Metensibus dederat episcopum, ob saeuitiam deiecit. Anno 1070. pleri???, antistites monachorum, & episcopi, nempe Sigebertus Hildesheimensis, Carolus Consta̅tiensis, episcopi: Rupertus, Luitpoldus atq; Luitpertus, praesides Augienses, praesidente Caesare, quòd candidati munere suffragatores parauerant, ambitus condemnati, sacerdotijs atq; dignitate exciderunt. Auent. lib. 5. Annalium. Euidenti prodigio damnatus simoniaco crimine fuit archiepiscopus Ambrunensis, ab Hildebrando apostolico Legaeto (qui pòst Gregorius VII. in pontificatu dictus est) Nam cùm simoniacum crimen factum negaret Archiepiscopus, Legatus autem affirmaret, quia Spiritus sancti episcopalis dignitas munus esset, illi ipsi se hoc iudicium remissuru̅ esse: & propterea ab Archiepiscopo peteret, vt clara voce versiculum recitaret, qui ab Ecclesia in omnium Psalmorum sine dici solet, Archiepiscopus conditionem accepit. Cùm autem recitando ad Spiritus sancti nomen venisset, implicata ad dentes lingua, illud verbum enunciare nun quam potuit. Itaque ob eam rem damnatus est: & quod ante damnationem exprimere non potuit, post damnationem ab episcopatu deiectus, planè pronunciauit. Fulg. lib. 8. cap. 1. Petrus Papiensis archiepiscopus Florentinus, ob simoniae notam à Ioanne Gualberto, viro morum sanctitate insigni, qui primus Vallisumbrosae monachalem congregationem instituit, cùm esset grauiter increpatus, re ad populum, vt dijudicaretur, deducta: Ioannes post peracta Missae solennia, cùm ita conuentum esset, itinere habito inter duas lignorum succensas pyras, inter quas vni tantùm peruius limes erat relictus, viuus, acque nulla in parte laesus euafit. Itaque & prodigij magnitudine, & simul vt populi impetus compesceretur, Petrus ab Alexandro pontifice à Florentina ecclesia deiectus est. Idem. Petrvs Albanensis episcopus, illaesus per pyram ardentem tranfiens, Simoniae reum comprobauit Petrum Florentinoru̅ episcopum: vn de postea Igneus est appellatus. Vrsperg. Quoniam libido ea inter ciues Venetos creuerat, vt quamplurimi sacerdotia, quae habere bonis artibus non poterant, Romae coëmerent, qua in vrbe eins rei consuetudo facultas???ue ab Alexandro VI. Pp. instituta latè palam???ue inualuerat, Decemviri Veneti sanxerunt, si quis in posterum id, faceret, eius bona fisco inferrentur, ipse ab vrbe acque vrbis finibus quandiu viueret, exul esset. Bembus libro 4. Historia Venetae. Vindictae. Victor Afer pontifex max. sub Commodo ijs qui ob acceptam iniuriam aut vetus odium reconciliari recusassent, sacris interdixit, anno 194. Volat. lib. 22. Anthrop. Scurrilitatis. Petrvs Damianus, Cardinalis Hostiensis (qui pòst eremita factus est) Florentino episcopo, quòd Scachorum ludo praefuisset, ter Psalterium meditando percurrere, ac XII. pauperum pedes cum totidem numismatum erogatione & recreatione lauare, poenitentiae loco iussit. Testis ipsemet in Epist. Insectationis qualiscunque. Consule Titulum Persecutorum: quatenus Poenarum quoque ibidem fit mentio, f. 3236. Duo semice̅turiones, cum L. militibus singuli, igni coelitùs demisso absumti, cùm Heliam comprehendere vellent, iussu Ochoziae regis Israëlitarum, cui mortem vates praedixcrat, ob consultum Beelzebubum Accaronensem deum in sua infirmitate. 4. Regum I. Chrysaphius eunuchus, cùm contra Flauianum episcopu̅ Co̅stantinopolitanum multa grau a machinatus esset, eò quòd Eutychetis haeresi consentire nollet: Theodosivs iunior Imp. eum dignitate priuauit, bonis exuit, & in exilium eiecit. Quò tamë p???usquam veniret, diuina vitione in mari oppressus interijt. Niceph. lib. 14. cap. 49. Vandali cùm magnam crudelitatem erga Christianos in Libya & vicinis locis exercerent, eam Deus punire volens (siquidëtunc per annos 95. durauerat, à quo Gensericus primam irruptionem cum suis Barbaris in hanc terram fecerat) episcopo cuidam Orientali per visionem mandauit, vt Ivstiniano Imp. author esset Vandalici belli suscipiendi, pro liberatione christianorum in Libya Is ad Iustinianum veniens, mandatum diuinum ei exponit. Eâdem verò nocte Iustinianus quoque in somno hac de re admonitus est diuinitús. Ideo???ue criciter aestiuum solstitium misit Belisarium ad bellum Carthaginense suscipiendum: quod is magna cum alacritate tribus mensibus, capto Gilimerò eorum rege, confecit. Niceph lib. 17. cap. 12. Procopius de bello Vandalico lib. 3. Paulus Diaconus lib 16. Amalaricus Vestgothorum rex, Arianus, quia vxorem suam Clotildim ob Christianismum acerbè insectabatur, à Childeberto rege Francorum, vxoris fratre, victus, occisus est Procopius lib. I. Turonensis lib. 3. cap. 9. Sacrilegij. Achan Charmis F. ex tribu Iuda, cùm in Hierichuntis excidio de praeda Domino deuota chlamydem Babylonicam, ducëtos argenti siclos, auream???; linguam quin quaginta siclos pëdëtem clàm in suo tabernaculo defodisset, & propte, hoc sacrilegium Israëlitae ab Haiensibus turpiter sugati essent: iosva dux Israëlitaru̅, sacrilegij deprehendendi causa primùm in tribus sortitionem fecit: exijt ergo trib. Iuda. Capta deinde tribu sortitus est in eius cognationes: & comperta Zarana cognatione (Zarae au̅t pronepos erat Achan) sortitus est in viros: designato???; Zab di sortitus est in eius domum viritim: et tunc sors cecidit in Achan. Qui suu̅ peccatu̅ co̅fessus, ab Israëlitis in vallem Achoris ductus, lapidatus est Iosua cap. 8. Clodovevs Francorum rex, victo Syagrio Aegidij regis F. Suessiones illi fauentes diripuit. Rheimis finitima ciuitate tëperatum: nisi quòd cùm ad eam diem aedes sacrae veneratione & inopia tutae inuiolatae???; mansissent, tunc miles quidam Francus è templo calicem rapuerat. Gallis veterib. dolori eratinitium spoliandi fana fieri: & D. Remigius episcopus sacerdotes misit, qui ea de re apud Clodoueum licet gentilem agerent, causam???; religionis Christianae defenderent. Rexipse proceres???; facilè exorabantur: cumq; placuisset in mediu̅ referri praedam, vt (qui mos gentis erat) pro cuiusque virtute ea diuideretur. ac omnes milites ob id conuenissent: Clodoueus auctor, erat vt calix seponeretur, Remigio reddendus. Miles, siue vaecordia ingenij, siue sacrilegij poenis a gentibus, in medium progressus, ferociter negat relgioni alienae restituen du̅ videri, bello virtute???; partum: simul, ne quid furoris deforet, calicem hasta (anchonam patria ???Engua Franci vocitabant) petit. Dissimulauit in praesentia itam rex, suo tempore maiore acerbitate erupturam. Consensu optimatium redditus nostris calix. Anno circumacto cùm recenseretur exercitus, idem???; miles in armis prodiret, oblitum contumaciae regem ratus: tum Clodoueus hastam eius quasi inspecturus cùm prehendisset, inutilem bello dictitans, in terram proiecit: illum???; euestigiò eam tollere conatum, demittentemque se, elata altè securi, quo telo reges vtebantur, in caput???; dei???sta, strauit, repetitum???; interemit. Aemilius. Henricvs V. Anglorum rex, bello Gallicano, cùm accepisset, militem quendam rapuisse de templo vasculum, in quo eucharistia asseruabatur: fertur, iussisse agmen consistere, ac non priùs illinc abire permisisse, quàm restituto vasculo, miles persoluisset capite poenas. Polyd. lib 22. Rapinae. Ab Lvdovico iuniore Francorum rege duo Gulielmi Aniciensis Cauillonensis???; Comites, ecclesijs suis infesti, armísque inerme sacerdotium oppugnantes, armis coërciti sunt. Aniciensi primo terrore domito venia data, patrimonium???ue restitutum. Cauillonensis pertinacioris amentiae vir, Cluniacenses monachos cum cruce ac velamentis, supplicum ad mouendam misericordiam eius occurrentes, indignis affecerat mo dis: frastus armis ab rege potiùs quàm domitus, vitam quidem impetrauit, sed comitatu spoliatus. Fama celebris est, Cauillonensem comitem, dum frequenti procerum conuiuio epularetur, ab ignoto quodam in equo pro foribus se dente cuocatum exisse: coactum???ue euestigiò conscendere. è conspectu procul raptum, nec deinceps vsquam comparuisse. Et Niuernensium comitem immunitatis ecclesiarum hostem, obtorquente spontè se in terga vultu obiuisse. Aemilius lib. 5. In Francia summi proceres profani locupletissimorum coenobiorum opes beneficio regum acceperant, ac monachis tantum in sumtum suppeditabant, quantum necessarius vsus po stulabat: ex eis???; ipsi deligebant, qui non Abba (nam id sibi nomen velut amplisiimum arrogabant) sed Decurio vocitaretur. Permultas aetates is mos tenuerat. Iam episcoporu̅ iura inuadebant. Carolvs itaq; Simplex, coacto concilio, diuitias Pontificum sanctas esse constituit. Aemilius lib. 3. Conradvs Imp. Othonem de Vuitelsbach cum vxore & liberis (quòd praedia sacerdotum, à quibus curatione templorum motus erat, diriperet) apud Kelhaim regiam inferioris Boiariae, circumsedit, ad deditionem coëgit: Othonem filium maximum natu obsidem dare, tutela sacrarum aedium se abdicare coëgit. Auent. lib. 6. Annalium. Adenulfus Aquinatum princeps, Cassinensium coenobio erepta praedia, repetente Aligerno abbate reddere nolebat: quin potiùs Abbatem captum, Aquinum deduxit, ac vrsina insutum pelle in loco publico canibus venaticis exposuit. Landvlphvs Capuanus princeps mandat Adenulpho Capua̅ venire, ibi???ue suorum factorum rationem reddere. Adenulpho suae causae diffidente, neque comparente, Capuanus Aquinum contendit: & scelestum hominem, vt se dederet, coëgit. À propria igitur coniuge (sic enim fieri voluerat Adenulphus) fune in collum iniecto, vinctus Capuano principi traditur. Qnem statim Princeps vinctum abbati, vt pro suo de ipso statuat arbittio, concessit. Adenulphus abbati cuncta, quae rapuerat bona, monasterio Cassinensi restituit, datis ea de re literis abbati: sic???ue dimissus est. Huius Adenulphi malo edocti alij, quibus monasteriorum bona in delicijs erant, ablata restituere non sunt cunctati, Hostiensis lib. 2. cap. 1. Caedis. Vide infrà, Efficientis respectu, qui corrigitur, Iudaei, f. 3095. Andronicus Antiochiae praefectus, cùm donis Menelai corruptus fratrem eius Oniam pontificem, contra data̅ fide̅ interfecisset: Antiochvs Epiphanes rex, licèt impius, re cognita, cùm Oniae sanctitatem iampride̅ perspectam habuiffet, lacrymis etiam profusis, Andronicum confestim purpura exutum, & virgis caesum, in suburbium Daphnes, vbi Oniam interfecerat, eductum excarnificauit. 2 Mach 4. Iulianus Iudasorum dux crudelissimus, Christianorum hostis, à Ivstiniani Imp. exercitu caesus est. Eius sectator Syluanus Seythopoli captus & viuus exustus fuit, quemadmodum ei Sabas monachus Hierosolymitanus praedixerat. Nicephorus lib. 17. cap. 24. Dunaan Pfeudomosen, qui crudeli tyrannide Negram Arabiae oppidum ob Christianam religionem deleuerat, Elesbaas Aethiopum rex, pro singulari suo in Christum amore, Iustino Imperatore comitante, bello est persecutus: eum???; praelio deuictum, cum alijs multi genere illi coniunctis viuum cepit, ferro caecidit, & ita omnem eius expugnauit & prorsus deuastauit regionem. Niceph lib 16. cap. 6. Vigilivs Pp. ob interfectum à Clothario vel Childeberto Gallorum rege, Gualterium Iuetoti dominum, eius successores & haeredes esse voluit, iussit reges Iuetoti. Vide Titul. Vindicta saeua diu dilata. In Boiaria diuum Heimeranum Landobertus, propter suspicionem stupri cum Vta sorore, crudeli morte necarat. At patefacta innocentia eins, Theodo dux Bauariae filiam Vtam in Iialiam relegauit: & fugit Landobertus ad Auares & Hunnos, vbi exul obijt. Exinde omnis soboles eius à ducatu & fastigio Boiariae deturbata, & in equestrem ordinem redacta est. Auentinus in Annalibus Boiorum lib. 3. Ob interfectum Vernerum, Plocensem episcopum, qui cùm d??? pago lite habita, causa deciderat, Bolestae Polono viro primario sacris interdixit Petrvs Gnesnensis praesul. Princeps verò Polonorum, Bolesiavs Crispus, ipsum comprehendi, & in foro Gnesnensi extructo rogo viuum cremari iussit. At Benassus, cuius manu perpetrata fuerat caedes, nusquam postea comparuit: creditum???; est, cum terrae hiatu absorptum, meritum episcopo supplicium expendisse. Cromerus lib. 6. Rusticos Saxones, qui duos Eualdos monachos Christu̅ praedicantes interemerant, Satrapa eius loci omnes trucidauit, & vicum ipsorum incendio perdidit. Beda lib. 5. Anglicae historiae Ecclesiasticae, cap, II. Negligentiae Baptismi. Henricvs II. Gallorum rex edictum sanxit anno Mdlvi. quo mulierem eo loco haberi iubet, ac se foetum occidisset, ac morte affici, quae grauiditatem partum???; caelando, foetum sine baptismo siuerit emori, neque testimonium cuiusquam [3093] idhibuerit: fidem???; haberi vetat dicenti, mortuum foetum ex vtero prodijsse. Bodinus lib. 4. Daemonom. cap. 5. Secvndvm Materiam considerata criminvm Castigatio. Respectu Personarvm, contra Qvas commissa sunt crimina. Puta erga Deum. Ex praeced. Titulis huc non pauca referenda, quae contra Deum immediatè committuntur. Prophetas. Bethelenses pueri XLII. ab vrsis, ab Elisaeo propheta euocatis dilaniati sunt, cò quòd prophetam irrisissent 4. Reg 2. Episcopos. Cùm Feliae archiepiscopus Rauennas ordines à Romano Pontifice accepisset. cogeretur???; de more formula̅ obtemperandi scripto, & pecuniam Romam mittere, neq; id prae arrogantia saceret: Ivstinianvs II. Imper. re cognita, Theodorum patricium classis praefectum statim admonet, vt primo quoque tempore ex Sicilia in Rauennates moueat. Is Rauennates praelio superatos, maximis affecit cladibus, & Felicem catenis vinctum Constantinopolim misit: quem postea Iustinianus in Pontum relegauit, orbatum priùs luminibus, aeneo vase concauo, ac quidem candente, diu inspecto. Platina in Constantino I. Innocentivs I. pont. max. quum accepisset, Io. Chrysostomum patriarcham Constantino politanum ab Arcadio Imp. Eudoxiae vxoris astu in exilium pulsum, Theophilum???ue illi subrogatum: Arcadium admonuit, vt Chrysostomum reuocaret, quod nisi quamprimùm faceret, tunesese & Eudoxiam vxorem pro certo sciret, extra communionem Christianam ciectos esse, in ordinem???; redactos. Egnat lib. 6. c. 3. Monachos, Abbates. Carolvs Magnus, apud Occitano Abbatem monasterij Gratiae sacra obeuntem interfecit, quòd veteranum quenda̅ in coenobij alimenta suscipere detrectasset. Sed pòst facti poenitens, expiationis loco amplissima passim Ecclesijs & monasterijs donaria contulit. Claudius Seisselius in Ludouici XII. historia acroasin hanc eius loci coenobitis acceptam refert, à nullo alio historicorum traditam. Filios. Fuit sub Iustiniano Consta̅tinopoli Iudaeus quidam vitriarius, cuius filius cum Christianorum pueris in templo corpus & sanguinem Christi acceperat: ob eam rem pater puerum in furnum ardentem coniccit: ibi per triduum illaesus, & ab igne intactus est conseruatus. Hoc cùm Ivstiniano Imp. narratum esset, filium quidem & matrem lauacro regenerationis illuminatos seruauit, parentem verò in Sycis tanquam patricidam filij capite multauit. Euagrius lib. 4. cap. 36. & Sigebertus in Chronico. Hostes religionis. Consule Tit Persecutorum, quatenus hi ipsi repressi sunt ab alijs f. 3236. Constantinvs omnes Impp. Christiani nominis hostes, Maxentium. Liciniu̅ domuit, ijsq; deuictis pacem Ecclesiae peperit. Nicephorus, Zonaras, Sozomenus, Socrates. Petrus quidam Iudaeus ad Christianismum conuersus, sequenti die baptismatis sui ipso Paschate, imaginem Christi & Virginis vnà cùm cruce & birro albo, quo, de fonte surge̅s. in dutus fuetat, quorundam petulantium caterua stipatus, in synagogam Iudaeorum, quae Caralis sita est, intuletat. Ea de insolentia à Iudaeis monitus D. Gregorivs Magnus Pp. Ianuario episcopo Caralitano scribit lib. 7. Epist. 5. zelum hunc sine scientia esse: in eo potiùs elaborandum, vt à Iudaeis obtineatur velle non reniti, quàm vt adducantur inuiti: quia scriptum sit Psalm. 53. Voluntariè sacrificabo tibi, id est, ex voluntate mea confitebor tibi. Proinde iubet, vt sublatis imagi nibus & cruce, synagoga libera Iudaeis restituatur. Item lib. 1. Epist. 34. Petrum Tetracinensem episcopum, qui Iudaeis synagogam disturbarat, monet, vt admonendo & suadendo potiùs, quàm persequendo & cogendo, ad fidem eos deinceps traducere laboret. Eodem lib. 45. ad Vigilium & Theodoru̅ episcopos Massilienses, Iudaeos inuitos ad baptismum non esse pertrahendos. Haereticos. Vide suprà, Auersatin, quoad Conuersationem, Communicationem f. 3086. Itachivs & Vrsacivs episcopi, eò quòd Priscillanum haereticum personas S. Trinitatis confundentem accusassent, atque damnare voluissent, communione ecclesiae priuantur ab episcopis: nesas esse dicentibus, cuiuscunq; modi homine̅ episcoporum accusatione necari. Sigeb. in Chronicis. Rervm, qvar per crimen violatae sunt. Criminis castigatio commissi in Libros sacros. Miles Romanus ob libros Mosis laceratos à Cvmano Iudeae praeside securi percussus. VideTit. Seditionum. Sacra, vel Non obita, neglecta. Quendam pridie feriarum D. Martini Clarolvs Magnus designatum episcopum. quòd is auctus tanta dignitate, amicis coenam exhibens, & mero sese nimiùm onerans. somno deinde oppressus, noctu diuinis rebus non interfuisset, rursus sacerdotio mouit: intolerabilem neglige̅tissimum???; fore ratus, qui ne primo quidem die sibi temperaret. Auent. lib. 2. Conradvs mendicus Elizabetham reginam ob nou audita sacra virgis caedi iussit. Vide Tit. Admonitiones piorum hominum audire. Violata. Suatocopij filius, vltimus Morauorum rex, venatione̅ aliquando facturus, archiepiscopo Methodio imperauit, ne ante suum reditum diuina perageret. Expectauit Methodius ad meridiem vsque. Tandem negligi rem diuinam veritus, Deo sacrificium coepit offerre. Princeps, vbi se neglectum animaduertit, sacram ingressus aedem, multitudinem canum intro duxit, tubas???ue clangere iubens, ad altare vsque pro gressus, co̅uitia multa ingerens, vix manus à violatione sacerdotis abstinuit. Ob quam rem, paucis pòst diebus Methodius in Bo???miam fugiens, regi regno???ue sacris interdixit. Itaque non solùm archiepiscopalis sedes in Morauia defecit, sed regnum quoque extinctum est, partem Germanis ac Boëmis, partem Polonis atque Hungaris diripient bus. Aeneas Syluius in hist Boëmica. Boso rex Arelatensium vltimus, ab Othone I. Imp. capite damnatus est, eò quòd episcopo suo, qui contra illius mandatum in ipsius absentia sacra celebrauerat, inter sacrificandu̅ natiuitatis Christi die alapam impegisset. Munsterus lib. 2. Cosmog. de Arelato. Vladislaus Iagello Poloniae rex, contra Cruciferos Prussos Lituanorum auxilia ducebat. Dira ac detestanda scelera Lituani atq; Tartari in excursionibus atque populationibus pagorum patrabant, matronas atq; virgines constuprabant, infantes dissecabant, templa cum sacris diripiebant: & quodam loco hostiam sacram, quae in templis de more asseruatur, de argenteo ferculo profanè in terram abiecerant. Id vbi resciuêre Poloni, fremere cuncti: & ni plectantur sacrilegi, militiam se deserturos esse, populariter minari. Hoc clamore & fremitu commotus rex, auctores sceleris perquiri iussit. Inuenti duo Lituani, Vitoudi iussu ipsi sibi patibulum crexerunt: & suis vterq; manibus, patrio more, sese suspenderunt: obiurgantes sese mutuò, ne sua cunctatione iram principis in se magis accenderent: quasi is atrociùs etiam aliquid in eos posset statuere. Cromerus lib. 16. Signa, Imagines. Sigebertus in suo Chronico annotat, Iudaeum quendam Beryti imaginem Christi furtim è templo raptam telo transfixisse, ac secum domum detulisse, vt flammis exureret Verùm subitò animaduertens se sanguine im aginis esse cruentatum, praetimore & stupore abscondit. Hanc Christiani require̅tes, & per vestigia sanguinis inuenientes, eam sanguinolenta̅ receperunt. ipsum verò Iudaeum lapidibus obruerunt. Templa direpta, profanata. Exempla quaedam pete ex Tit. Incestus religiosi. quatenus poenarum ab hominibus inflictarum exempla continet, f. 2304. Ioannes Iudae F. pontifex Hierosolymitanus, Iesum fratrem suu̅ sacerdotium affectantem per iurgium in templo occidit. Bacoses Artoxerxis dux, qui Iesu fauebat, ob id scelus populo libertatem per septenniu̅ eripuit, & vel inuitis Iudaeis templum suo ingressu profanauit, tributa???; imposuit, vt priusqua̅ quotidianas hostias offerrent, in singulos annos ex publico L. drachmas penderent. Iosephus lib. 11. Antiq. c. 7. Christvs Dominus ante passionem suam Hierosolymam ingressus, super pullum asinae, acclamantibus turbis Osanna, è templo eiecit vendentes & ementes. Matth. 21. Marci 11. Lucae 19. Ioan. 21. Post dies aliquot eos rursus eiccit. Matthaei 21. Marci 11. Quum Hungari regem suum Vladislavm contra Turcas proficiscentem sequuti, ne à sacris quidem & Bulgarorum templis diripiendis abstinerent, id aegerrimè rex tulit: exclaemans, multò plus Deo quàm armis confidendum, & arma per deos sumta non esse sacris inferenda. proinde oblata sacris reddi edixit, sacrilegij poenas interminatus. Bonfinius lib. 6. Decad. 3. Festa violata. Moses Exodi 31. capitali poenae subiecit eos qui sabbathu̅ violarent, ca potissimùm de causa, quòd mundi creatione̅ sabbathi violatione in dubium reuocare viderentur, vt Rabbi Moses Aegyptius scribit. Io. Bodinus Methodi hist. cap. 8. Israëlitarum quidam, dum in solitudine essent, deprehe̅sus est die sabbathi lignans. In custodiam ducitur. Cùm autem non constaret quid de eo faciendum esset, consultus Dominus, respondit eum necandum esse. Eductus igitur extra castra, ab vniuersa multitudine Israelitarvm lapidatus est. Numeri cap. 15. Cvnegvnda Imperatrix Vtam neptem, quam Confugiensibus abbatissam dederat, die festo epulis cum suis monialibus indulgentem deprehendens, colaphum ei impegit. Cuius deinde vestigia semper in facie haesêre. Chron. Bambergense Secvndvm Efficientem, sive respectv Personarvm. Sic religiosae animaduersioni subijciuntur Pontifices. Henricvs III. Imp. cum exercitu transijt in Italiam. Celebri inde antistitum conuentu, quem Romae habuit Benedictum IX. qui pontificatum vendidit, Gregorium VI. qui emit, & Syluestrum III. qui largitione in paucos dies incestauit, tanquam tria monstra auersatus, coëgit se dignitate abdicare. Sindegerum Bambergensem antistitem, pontifice̅ creauit, qui se Clementem II. dixit. Sab. lib. 2. Enn. 9. Idem Vvidgerum, qui biennio ineptè & crudeliter, necdum consecratus, Rauennatensem tenuerat sedem, loco mouit, anno MXLVI. Hermannus Contractus. Crescentius Consul Romanus, deiecto Gregorio V. Ioannem XIIX. Pontificem designarat. Otho III. Imp. obsessos in mole Hadriani hostes cepit. Ioannes oculis, auribus, naribus, dignitatibus, deniq; vita etiam priuatus est. Flores temporu̅ Honorij, & Auentinus, habent, quòd de Capitolio praecipitatus sit: inde???; esse, vt nulli po̅tifici Capitoliu̅ inuisere liceat. Crescentius verò iumento vili impositus, verso ad posteriora vultu, spectaculi loco in vrbe circumductus, eius???; membra paulatim praesecta, tandem ante vrbis moenia de patibulo suspensus fuit. Nauclerus, Bonfinius, & Antoninus. Deiecerant in Concilio Constantiensi Patres Ioannem XXIII pontificem. Erant duo alij Antipapae, Gregorius XII. & Benedictus XIII. Vt igitur abrogationem à se factam, veram & integram iudicarent omnes, synodicum decretum promulgarunt, quo affirmabant, Concilium generale legitimè congregatum, habere statim à Christo potestatem. Quo sundame̅to posito, ipsum etiam pontifice̅ Concilio subijciebant. Quare Gregorio necesse fuit, suadente etiam Imp. Sigismundo, vnum aliquem ad Concilium mittere, cùm ipse proficisci recusaret, qui suo nomine Concilij sententiam approbaret. Missus itaque Carolus Malatesta, cùm videret omnes in hanc sententiam venire, vt Gregorius quoque pontificatu se abdicaret: in publicum prodiens, ac in sede Gregorij non alter extructa, ac si ipse adesset, collocatus perlecta renunciandi facultate, Gregorium po̅tificatu abdicat. Quem statim conuentus omnis pro tam libera abdicatione, agri Piceni legatum creauit. Principes quoque Hispaniae cernentes pertinaciam Benedicti, Concilij opinionem secuti, in reliquorum sententiam venêre. Platina. Sigismvndvs Imp. indicto Constantiae Concilio, vt schisma trium Pontificum tolleretur, peragratis vniuersae penè Europae prouincijs, toto triennio, incredibili labore omnes principes, reges ac pontifices adijt, quo schisma Christiano nomini calamitosissimum, regum & vniuersae Christianitatis principum & oratorum consensu tolleretur: omnes obtestatus, vt per se vel suos oratores Constantiae conuenirent, cum pleno (vt aiunt) mandato. Itaque eò tantus numerus confluxit, vt XCIX. millia excedere videretur. Deiectis ergo tribus pontificibus Ioanne XXIII. Benedicto XIII. & Gregorio XII. totius concilij assensu, electus est Pontifex Martinvs V. cùm iam productu̅ esset concilium ad annum MCCCCXVII. & annis durasset penè quatuor, compositis principum ecclesiasticorum & secularium discordijs. Vt autem mores corrupti vniuersi orbis Christiani emendandi commodiori & tempore & loco castigarentur, decretum fuit, vt à sine concilij Constantiensis ad quinquennium vsque denuò concilium celebraretur. Vt???ue à quinquennali in septennium aliud transferretur, ab hoc in decennium. Ita vt singulis quibusque decem annis concilium haberetur generale in loco idoneo: est???ue Papia vrbs pro primo, Basilea pro secundo concilio designata. Itaque consensu Imperatoris, anno MCCCXIIX. dissolutum est concilium. Cuspinianus. Episcopi. Athanasivs ex monacho Patriarcha Byzantinus factus, ecclesiasticos Constantinopoli inuentos, in suam quenq; metropolin abegit. Dicebat enim, aequum esse, vt praesentes ouium suarum curam agerent, non autem emolumentis inde acceptis in vrbe morarentur. Gregorius lib. 6. Innocencivs VI. constituit, vt omnes praelati, omnes???; qui beneficia habebant, ad ecclesias suas sub anathematis poena proficiscerentur. Dicebat enim oues pascuas à proprio pastore, non à mercenario custodiri debere. Platina. Leo VI. pontifex maximus, cardinalatus honore Anastasiu̅ tituli S. Marcelli priuauit, quia contra Canones quinquennium à parochia sua abfuerat. Fulgosus lib. 6. cap. 3. Quendam pridie feriarum D. Martini Carolvs Magnus designatum episcopum, quòd is auctus tanta dignitate, amicis coenam exhibens, & mero sese nimiùm onerans, somno deinde oppressus, noctu diuinis rebus non interfuisset, rursus sacerdotio mouit: intolerabilem negligentissimum???; fore ratus, qui ne primo quidem die sibi temperaret. Auentin lib. 2. Monachi. Manvel Comnenus Imp. cùm in Ponti faucibus, loco qui Catascepe dicitur, Michae̅li archangelo sacrum condidisset coenobium, celeberrimos quosq; & praestantissimos monachos ibi collocauit, ea ratione, vt solitariam & quietam vitam possent degere. Cùm enim monachos possessionibus & negotijs turbatos, & tranquillitate animi & Dei cultu excidere intelligeret: nullas eis vineas, nullos agros, nullas possessiones, assignauit: sed ex fisco tantum pendi iussit. quantum ad victum & cultum opus esset. Sanctionem Nicephori Phocae Imp. olim abolitam, de non augendis monasteriorum latisundijs, quasi postliminiò reuocauit: neque patrem, auum, caeteros???; cognatos suos, qui monasterijs amplissima praedia donarant, incusare destitit, non quòd de suis opibus aliquid Deo consecrassent, sed quòd rem bonam malè administrassent. Nam cùm monachis habitationes in abditis & deserti locis, in antris & montium cacuminibus assignandae essent, & Constantinopolis tanquam Sirenum scopuli vitanda: gloriosa ductos, incrustata sua sepulcra, & vario maimore exornata, ijs qui templa ingrediantur, spectanda proposuisse: & mortuos quoque coronari se, & hilari splendidóque vultu conspici voluisse: & in foro ac triuijs monasteria aedificasse, & nullo cum delectu velut in cauea conclusisse eos, qui monachos non vltra tonsum capillum, & mutatum habitum promissam???ue barbam exprimerent. His igitur de causis, siue vt monasticam sanctimoniam nutantem, ac potiùs humi ferè prostratam fulciret: siue metuens, ne ca ipse facere diceretur, quae reprehenderet, rationem à suis maioribus diuersam est secutus. Nicetas Choniates lib. 7. Henricvs II. Imp. monachos Fuldenses, qui vitae turpissimae emendationem planè respuebant, omnibus exuit bonis: cos???ue huc illuc fugere compulit, anno MXIII. Chron. Saxon. & Trithemius in Hirsaug ensi Chronico. Auentinus lib. 5. idem ab Imp. etiam alibi factum ait, relictis modò ijs, qui ad Regulae obseruationem sese obstringerent. Ferdinandvs & Isabella reges Hispaniae, omnes, qui Claustrales dicuntur, liberè vagantes, ad obseruantium normam & honestiorem vitam compulêre. Moniales item, quae licentiùs vagati consueuerant, à virorum consuetudine, & monasteriorum suorum exitu prohibuêre. Marineus libro 19. rerum Hispan. Monachae. Cvnegvnda Imperatriae suam ex sorore neptem Confugie̅sibus praesecerat Vtam: cui luxus & regiae lautitiae magis, quàm religio, curae erant. Hanc cùm Imperatrix aliquando die festo, omissis sacris, pocula cum suis monialibus tractare offendisset: tanto impetu ei colaphum infregit, vt digitorum vestigia in maxillam impressa, postea nulla potuerint curari arte. vt in historia Bambergensi scribitur. Morauorum rex, Suatocopi F. venatum aliquando iturus, ma̅dauit, ne ante suum reditum sacra peragerentur. Expectauit Methodivs episcopus regem vsque ad meridiem: tandem rem diuinam peregit. Interea reuersus princeps, in sacram aedem canes venaticos intromisit: tubas???ue clangere iubens, ad altare progressus, multis episcopum conuitijs petijt. ac vix cruentas continuit manus. Methodius regem excommunicationis feriens fulmine, vniuerso???ue regno sacris interdicens, in Boëmiam fugit. Aeneas Syluius in Boëmica historia cap. 13. Ibi Vvorziuoum (quem Nauclerus Borsinoum vocat) Boëmiae ducem, eius???ue coniugem Ludimillam baptismi sacris initiauit, anno Sal. DCCCCV. vt Schedelius habet. Nauclerus circiter annum Sal. DCCCCXXXI. id factum asserit. Reges, Principes. Ex loco Seueritatis huc exempta, religionem iunctam habentia, fol. 2783. Ivdaei. Constantinvm Magnum constat Indaeis fuisse infensissimum Extat epist. apud Theodoretum lib. 1. cap. 10. in qua appellat eos inimicissimam turbam, & dicit eos Dominum interemisse, & mentibus captos esse: & non ratione, sed caeco impetu duci, ea???; amplecti, quò quemque insita rabies sua impellat. Cùm autem eos, qui ex corum numero ad Christianam transirent religionem, lapidibus obruere coepissent: Co̅stantinus legem, constituta graui poena, nimirum cremationis, tulit, ne quid molestiae inferrent ijs, qui deserta Iudaica superstitione, veram doctrinam amplecterentur. Extat ea lex in Codice, de Iudaeis & coelicolis. Patris exemplum sequuti Filii Constantini, nec ipsi Iudaeis admodum dediti fuêre: & quamuis non prorsus Iudaeos esse vetarent, aut eos suo imperio eijcerent, tamen cauebant legibus, ne ij qui ex Iudaeis nati non essent, eorum collegio & haeresi asso ciarentur. Quare edicebant, ne quis Iudaeus seruum aliquem ex alia haeresi emeret. quod si quis transgrederetur, futurum illum publicum seruum. Si verò aliquis non modò emisset, sed etiam circumcidisset seruum ex alia haeresi emtu̅, capite plectendum eum esse, bonis omnib. consiscatis. Sozomenus lib. 3. cap. 17. Imperatores, etsi Iudaeos esse passi sunt, tamen legib. cauerunt, ne quenquam, poena proscriptionis omnium bonorum & perpetui exilij, hominem Christianae fidei circumciderent, l. 15. C. de Iudaeis. Item, ne celebrantes sua solennia, quidquam in contemtum Christianae religionis agerent. l. 10. C. eodem. Morem etiam eorum in matrimonijs in Christianum commutauêre Theodosivs, Arcadivs & Honorius. l. 6. C. eod. Heraclivs interdixit, ne propiùs Hierosolymam accedant Iudaei, quàm ad tria millia passuum. Paulus Diaconus libro 18. Iudaei Alexandriae nocturnam caedem Christianorum fecerant, & puerum in crucem egerant, sub Theodosio posteriore. Cyrillvs itaq; episcopus Iudaeos tota Alexandria expulit, in qua iam inde ab Alexandri Magni temporibus vixerant. Socrates lib. 7. cap. 13. Philippvs Adeodatus Francorum rex, acceptis à patre regijs insignibus, adhuc adolescens, omnibus exemplis vsus est in Iudaeos iudicio conuictos, Christianum puerum quotannis immolare solitos. In eos etiam, qui conuitia faciunt in deos, edicto poenam statuit. Ritius Neapolitanus lib. 2. Francorum regum. Magdeburgi Iudaeus die Sabbathi, circa annum MCCXXCI???. inciderat in latrinam: implorat opem suorum. Illi querula voce testati esse Sabbathum, nec licere sibi opere manuu̅ exceceri, die postero se illum extracturos pollicentur. Conradvs comes Sternebergius, archiepiscopus Magdeburgensis, ma̅dauit sub poena capitis, vt qui Sabbathum suum pertinaciter obseruarent, sabbathum quoq; Christianorum seruarent. Itaq; Iudaeus in pedore & piriculo duobus diebus ac noctibus iacuit. vt pertinaciam suam agnoscerent improbi homines, qui occidentem literam sequuntur, & illi pertinaciter inhaerent, non ferentes, de facie Mosi tolli velamen, vt, quid subtus sit, inspiciant. Cranzius lib. 8. Metrop. c. 33. Ferdinandi Catholici regis Hispaniae edicto ta̅ pio quàm postea multis importuno, Iudaeorum infinita propè multitudo, quae antiquitùs in Hispania consederat, quòd Christianas leges, abdicatis Mosaicis, recipere nollet, exuta bonis, ac Hispania pulsa, per totum terrarum orbem profugit: sic vt eoru̅ pars Thessalonicam nobilem Graeciae vrbem, quam Amurathes vi captam deformarat, coloniam condiderit, magno Turcis emolumento futuram. Iouius in Consaluo. Anno MCCCCX. Fridericvs & Gvlielmvs marchiones Misnae, & Balthasar Landgrauius Thuringiae, Iudaeos eieceiunt, quòd Christianum puerum emercati, in contumeliam domini Saluatoris, morti destinassent. Rusticum pueri venditorem (incertum an & parentem) fractis rota membris, quadripartiri iusserunt, Iudaeis exterminatis, & rebus eorum confiscatis. Compertum idem saepè nefas infamauit perfidam gentem, quòd Christiano sanguine abutantur ad restringendum cruorem qui perpetuò illis fluat, quorum patres clamauêre: Sanguis eius super nos, & super filios nostros. Ferunt alij, solam Saluatoris in ea re ab eis quaeri contumeliam. Cranzius lib. 10. Vandaliae, cap. 18. RELIGIOSI CVLTVS CORRECTIO. De Religionies correctione in vniuersum libro primo egimus. Hîc verò singillatim Rerum sacrarum abusum, sublatum, immutatum consideramus. Iodla Tollere, Evertere. Ezechias rex Iudaeorum dissipauit excelsa, & contriuit statuas, & succidit lucos, conf???egit???; seipentem aeneum quem fecerat Moses: si quidem vsq; ad illud tempus filij Israël adolebant ei incensum: vo cauit???; nomen eius Nehustan. Regum libro 2. cap. 18. Iosias rex, excelsa quae erant in Hierusalem ad dextera̅ partem montis offensionis, quae aedificauerat Salomon rex Israël Astarotho idolo Sidoniorum, & Chamoso offensioni Moab, & Melchom abominationi filiorum Ammon, polluit. 2. Reg. 23. & 2. Paralip. 34. Asa rex sustulit excelsa de populo: & sacerdotes Beelphegor, & matrem de augusto deposuit imperio: sicut Scriptura testa tur, dicens: Et fecit Asa rectum ante conspectum Domini, sicut Dauid pater eius: & abstulit effeminatos de terra, purgauit???; omnes sordes idolorum, quae fecerant patres eius. Insuper & Maacham matrem suam amouit, ne esset princeps in sacri, Priapi, & in luco eius quem consecrauerat: subuertit???; specu̅ eius, & confregit simulacru̅ turpissimu̅, & co̅bussit in torrente Cedron. Hieron. lib. 1. com. in Oseae c. 4. & 2. Paralip. 14. Iosaphatvs rex, cùm sumsisset cor eius audaciam propter via??? Domini, etiam excelsa & lucos de Iuda abstulit. 2. Paralipomenon 17. In statuis deorum, sub Constantino & Theodosio Impp. euerlis, repererunt aut mortuorum corporum ossa, atq; arida crania, in ca̅tatorum peruersitate imposita: aut sordidos panniculos, foeda abominatione refertos: aut foeni & stipularum fasciculos. Eusebius lib. 3. de vita Constantini. Per statuas incantatores suas exercuisse fraudes, patet ex historia Theotecni apud Eusebium lib 9. cap. 3. & 11. Ex adytis per cuniculos in statuas prorepebant, inde???; responsa dabant. Theodoretus lib. 5. cap. 22. Ad quercum Mambre, sub qua Abrahamus angelos Dei Sodomam punituros obuios habuit, longa pòst aetate Palaestini, & Phoenices, & Arabes idololatriam exercuêre. Distat locus Hierosolymis circiter CCL. stadijs Terebinthus vulgo̅ dictus. Messis tempore illic conueniebant, tanquam ad mercatum, Iudaei, Christiani, Ethnici: pro sua quiq; religione locu̅ colebant, orationibus, sacrificijs, opima animalia in conuiuiu̅ illud sacrum toto anno seruantes. Cum mulieribus, licèt cultissimae sacro intersint, religionis causa non miscentur: in puteu̅ ab Abrahamo depressum libamenta proijciunt: alij lychnos accensos, alij vinum, alij placentulas, alij numismata, vnguenta, vel thymiamata: eam???; ob causam, aqua illa commixtione iniectorum corrupta & inutilis eo tempore redditur. Hanc idololatriam Constantinvs Magnus sustulit, & templum ibidem aedificauit. Eusebius lib. 3. de vita Co̅stantini, & Sozom lib. 2. cap. 4. Artemivs, dux Aegyptiorum militu̅ sub Constantino plurima simulacra deiecit: ob quod à Iuliano postea capite multatus est. Theodoretus lib. 2. cap. 18. Theodosivs Imp. aduersus Eugenium victor, sicut crediderat & praedixerat, Iouis simulacra, quae aduersus eum fuerant, nescio quibus ritib. velut consecrata, & in Alpibus constituta, deiecit: eorum???; fulmina, quòd aurea fuissent, ioca̅tib. (quòd illa laetitia permittebat) cursoribus & se ab eis fulminari velle dicentibus, hilariter benigne???; donauit. August. lib. 5. de Ciuitate Dei, cap. 26. Sub Iustino II. an. DLXX. Beneuentanus Episcopvs arbore̅ quam colebant Longobardi, succidit, & viperae simulacrum in aureum calicem commutauit. Chron. Antonini Tit. 12. c. 6. Cùm Christiani Gazae in Palaestina malè à Gentilib. ibi praeualentibus haberentu, Porphyrius episcopus aegrè passus, Ioanne Caesareae episcopo comite ascito, Constantinopolin ad eas iniurias conquerendas an. CCCCI. perrexit: atque vrbem ingressus, Ioann. Chrysostomi episcopi apud Imp. auxilium implorauit. Ille Arcadium sibi esse iratum causatus, negotium eorum Amantio eunucho, viro apud Eudoxiam Augustam gratiosissimo, se commendaturum promisit. Evdoxia, vbi episcopos ab Amantio introductos aspexit, salute vltrò dicta, veniam, quòd eis non assurgeret, petijt: cognitis, se cum marito collo quuturam, asseruit. Arcadius se, quod illi poscebant, templa Gentilium Gazae diruturum, abnuit, quòd magnis ab ea ciuitate vectigalib. iuuaretur: verùm ea clausuru̅ ostendit, vt eis spoliati ad veritatem recipiendam impellerentur. Eudoxia inde in spe̅ ab episcopis excitata, fore, vt virile̅ problem páraeret, eam???; diu prosperè imperantem videret, omnimo sui eos voti co̅potes facturam promisit: pis, ac filiu̅ cruce signare, & sancta benedictione afficere ius sis, quid eos facere vellet, edocuit. Vbi verò dies baptismatis venit, puer, magistratibus & cuncta nobilitare tota???; ciuitate prosequente, ad ecclesiam latus, & sacro fonte infectus, Theodosij nomen, atque Augusti dignitatem accepit, cùm [3096] & ipse pater adesset Arcadius. Quo facto, episcopi, prout ab Eudoxia fuerant iussi, diploma Augusto puero porrexerunt. Qui verò infantem ferebat, eo lecto, caput ipsius. perinde ac si ille annueret, inclinauit, ac palam dixit, placere Augusto, ea expleri, quae petita fuissent. Ob id Arcadius (quoniam ea prima filij Augusti iussio fuerat) aduersari episcoporum voluntati nesciens, rescriptum episcopis suo & filij nomine reddidit. Ita, reuerso Gazam Porphyrio, templa atque imagines omnes deorum euersae sunt. Sigonius libro 10. Imperij occidentalis. Serenvs Massiliensis episcopus, quosdam imaginum adoratores aspiciens, imagines confregit atque proiecit. Et zelu̅ quidem eius, ne quid manu factum adorari possit, laudauit de D. Gregorivs, sed frangere easdem imagines non debuisse iudicauit. Id circo enim pictura in Ecclesijs adhibetur, vt hi qui literas nesciunt, saltem in parietibus videndo legant, quae legere in codicibus non valent. Tua ergo fraternitas & illas seruare, & ab earum adoratu populu̅ prohibere debuit: quatenus & literarum nescij haberent vnde scientiam historiae colligerent, & populus in picturae adoratione minimè peccaret. Gregorius lib. 7. Epist. c. 109. & libro 9. cap. 9. Vigilivs Tridentinus episcopus, Tridentinos ad Christi pietatem traduxit. Cùm superessent qui idolis addicti essent, ille vno atq; altero comite eò profectus, simulacra manibus suis deiecit Quam rem indignè ferentes superstitiosissimi homines, plurib. ictibus, corpus eius in frusta dissecuêre. Egnatius lib. 3. c. 7. In valle vnde flumen Sarcha profluit, aereum Saturni simulacrum fregit, & in fluuium proiecit. Auctor vitae. Carcombertvs, Albadi Anglorum regis F. in Anglia post patrem XXV. annis regnans, primus idola deorúm destruxit, & fidem Christi dilatauit. Anno DCXL. Sigebert. in Chron. Vvolffredvs Anglus, ad Suecos profectus idololatras, in concione populi vociferans: Si potens est vester deus Torsta̅, se vindicet. arrepta securi, simulacrum in frusta concidit. Sed mox ab adstantibus mille petitus gladijs confoditur: frustatim???; concisus, poenas (vt aiebant) dedit violato numini. Cra̅zius lib. 4. Metrop. c. 8. Carolvs Magnus victis Saxonibus ad Albim fluuium in castello Megedeborg fanum euertit, quod illi loco nomen dedit: superstitionis fortè reliquias Romanae, quum Drusus Nero, & deinde filius eius Germanicus sub Augusto Caesare praeesse prouinciae. Simulacrum tale suit: Stabat in curru nuda femina, myrtea caput cincta corona, ardentem faculam in pectore, in dextera mundi figuram, in sinistra verò mala aurea tria praeferebat. Post eam tres puellae (Charites Graeci, Latini Gratias dixêre) nexis manibus nudae singula poma gestabant, auersis inuicem vultibus dona porrige̅tes. Iugales quadrigae erant gemini cygni, totidem???; columbae. Carolus ibi ecclesiam S. Stephani excitauit. Cranzius lib. 2. Saxoniae, cap. 12. & lib. 11. Metrop. cap. 3. Idem in monte Martis (hodie Mersburg) fanum & idolu̅ gentis (quod Irmensuel appellauêre) subuertit. Cranzius lib. 2. Saxoniae, cap. 9. In arce Hartesborg idolum coluêre Saxones, cui nomen Krodo (Saturnum hunc dixêre Latini) sene̅ in piscestantem, qui rotam teneret & vrnam: in rota vnionem populi, in vrna rerum significans abundantiam. Quod ipsum quoque Carolus subuertit. Remansit autem inter Saxones execrationis vocabulum, vt in detestationem rei pessimae dicant, Krodo. Cranzius lib. 2. Saxoniae, cap. 12. Vandalorum idolu̅ Flins, Lotharivs Imp. destruxit. Chronicon Saxoniae. Anno MCXV. Luderus dux Saxoniae, & Reynerus episcopus Halbersta densis, ac Fridericus comes de Arnsberge, Henrico V. Imp. in se ducenti, iustam aciem obiecerant, in loco qui dicitur Vvelpeshold. Consertis manibus, victoria penes Saxones fuit. Trophaeum erexêre victores ibi, armatum claua virum, cum dependentibus armis Saxoniae. Hanc statuam rustica plebs coepit velut idolu̅ venerari, arbitrata esse antiquitatis deum, quem dixêre Iodute (Eam verò quae hodie extat acclamationem ad arma & auxilium, non ab idolo ductam, sed esse vocem Italicam, Dio aiuti, doctiores arbitrantur) Ha̅c postea statuam, quòd populo daret occasionem idololatriae, deiecerunt Viri prudentes, & in loco, qui nunc dicitur Vveddingstede, conuentum fratrum Praedicatorum erexêre. Cranzius lib. 5. Saxoniae, cap. 36. Geroldvs Aldenburgensis episcopus, cùm in quenda̅ Sclauorum lucum, quem maximè sacrum habebant, incidisset cu̅ Helmoldo Buzouiensi canonico, ignem subiecit, totum???ue in cineres redegit. Helmoldus in Sclauorum Chronico, & Chron. Saxon. cap. 84. Vnvvanvs Hamburgensis antistites, omnes suae dioeceseos lucos, quos superstitiosa plebecula frequentabat, penitùs excidit, ac in ijsdem locis templa constitui fecit, sub Henrico II. Imp. Cranzius in Metrop. lib. 4. c. 1. Vvigbertvs episcopus Mersburgensis, lucum, in quo Sorabi & Vandali Zuttiberum colebant, excidit. Chron. Mersburgensis libro secundo, capite sexto. Valdemarvs Danorum rex, expugnata Arcone Rugianoru̅ vrbe, Suantouiti statuam succisam deiecit. Frequens aede̅ purpura circumpendebat, situ tam putris, vt tactum ferre no̅ posset. Nec syluestrium bestiarum inusitata cornua defuêre, non minùs suapte natura, quàm cultu miranda. Daemon in furui animalis figura penetralibus excedere visus, subitò se circu̅stantium luminibus abstulit. Oppidani simulacro funes inijcere iussi, cùm id pristinae religionis metu exequi nollent, captiuis exteris???; quaestum in vrbe petentibus, vt illud eijcere̅t, imperabant. quippe domestici numinis maiestatem, quam tanto cultu prosequi consueuerant, graues è vestigio poenas à suis violatorib. exacturam putabant. Tum verò variae incolarum voces exaudiebantur, alijs dei sui iniurias lamento, alijs risu prosequentibus. Vespera appetente omnes, qui culinis praecrant, simulacrum attentatum securibus, in exigua frusta aptos???; foculo stipites redegerunt. Mox cùm se Carentani quoq; dedidissent, ab Absalone Roskildense episcopo, regis nomine, tria fana cum totidem idolis euersa sunt. Primum factum è quercu, Rugiaeuithum vocabant. Hirundines sub mento eius nidos molitae, in eiusdem pectus crebras stercorum sordes congesserant. Alterum Poreuithi, quinq; capitib. insigne, sed armis vacuum fingebatur. Tertium Porenutij, quatuor facies repraesentans, quintam pectori inserta̅ habens: cuius frontem laeua, mentum dextera tangebat. Saxo lib. 14. & Helmoldus lib. 2. cap. 12. Iagello Lituanus, postquam cu̅ Heduigi haerede regni Poloniae vnica matrimonium contraxit, comitia generalia Vilnae Lituaniae metropoli, anno MCCCXXCVII. ad initium quadragenarij ieiunij indixit. Ibi de religione Christiana populariter suscipienda, ac de exterminando cultu falsorum deorum & omni superstitione, diligenter actum: ipso rege maximam ei rei operam nauante, non solùm hortando & praemijs alliciendo, sed etiam docendo, cùm Polonici sacerdotes linguae gentilis ignari essent. Porrò gens Barbara maiorum suorum religiones aegrè relinquebat. Sed cum mandato Regis ignis sacer extinctus, templum ara???; eius, vnde oracula à sacerdote edebantur, euersum esset Vilnae, vbi nunc D. Stanislai templum, necati???; serpentes & succisi luci, arbores???; sacrae, absq; cuiusquam laesione. Lituani admirantes stupidi???; dicebant, Quomodo dij nostri istis peruersis Polonis Christianis hanc iniuriam dissimulant, se???; laedi scelestis manibus sinu̅t? quod si hoc aliquis nostrûm perpetraret, confestim ira deorum interiret. Sed cùm Poloni citra laesionem idola euerterent, tum verò Lituani vanitate sua agnita, alacriores ad Principu̅ suorum religionem facti sunt. Cromerus libro 15. & Guagninus in Lituania. Concionibus in Belgio ad aliquot septimanas, fol. 3098. Non restitvervnt. Gratianus Imp. aram Victoriae, quam adhuc Romanus senatus in curia colebat, euerti iusserat, maximo patrum conscriptorum dolore. Eam celebri missa legatione, cuius princeps erat Symmachus vir consularis, ab Gratiani fratre Valentiniano tum Mediolani degente, vnà cum auitis ceremonijs, quib. colendis Roma creuisset, restitui petierunt. Sed acriter D. Ambrosivs iussu Valentiniani respondit: deinde & Prude̅tius poëta carmine. Quida̅ etiam Christiani in aula Imperatori inculcabant: Valentinianum patrem ipsius, licèt nouae religioni addictu̅, veterem non prohibuisse: seruatu̅ id circo ipsi & proli suae terrarum orbem esse. Fratrem verò Gratianum vetuisse, & ob id ita perijsse eundem, intelligi volebant. Valentinianus satis astutè respondit: Et ego sicut pater (inquit) no̅ prohibeo, nec acta pientissimi fratris (cuius pietas ad imperij culmen me euexit) rescindere piè possum: vtriusq; acta tueri fas est, aequitas???; postulat. Auentinus lib. 2. Annal. Boiorum. Templa eversa, expiata, clavsa, erepta. LVCI succisi. Heliopoli ad Libanum montem Veneris templu̅ gentiles frequentabant, & pro more patrio virgines suas cuiuslibet stupro exponebant. Sed id templum destruxit Constantinvs Magnus per Cyrillum diaconum, & eam consuetudine̅ abrogauit. Sozom. lib. 7. c. 15. Theodoretus lib. 3. c. 7. Hierosolymis ab Hadriano vsq; ad imperiu̅ Consta̅tini, per annos circiter CXXC. in loco Resurrectionis Christi, simulacrum Iouis: & in rupe Crucis, statua Veneris ex maimore facta, à gentib. colebatur sacrificijs & immolationib. quibusdam victimarum. Hieron. in epist. ad Paulinum. Sed cum locum repurgari, & templum Veneris destrui, ibi???; aedem sacram, in quam Christiani conuenirent, Constantinvs eins???ue mater Helena, curarunt. Eusebius lib. 3. de vita Constantini: & Socrates l. 1. c. 17. & Sozom. l. 2. c. 1. & Ruffinus lib. 1. c. 7. Templum Hierosolymitanum sub Constantino Magno Imp. instaurare, temerario ausu Iudaei coeperant. Imp. eorum opera disijci curauit: & tum architectos & fabros, tum reli [3097] quam multitudinem, vt perduellionis reos, seuerè castigauit. Notam infamiae eius inussit, aures praecîdit, corpora mutilatuit, & tanquam fugitiua mancipia circumduxit ad ludibrium & terrorem alijs. Chrysostomus in oratione de Iudaeis. Vrbe etiam Hierosolyma ijs interdictum fuisse, apparet ex Sozomeno lib. 5. cap. 22. vbi ea de re apud Iulianum conqueruntur. Marcvs episcopus Arethusae, sub Constantino, simulacrorum templum destruxit. Theodoretus lib. 3. cap. 7. Augustini temporibus saeuitum est in Christianos atrociter à rege Persarum Gororane: cuius initium dedit Abdas episcopus sanctissimus, dirutis Ignis, maximi apud Persas Dei, templis: vt Cassiodorus lib. 10. hist. Tripar. narrat. Iovinianvs Imp. templa idolorum à Iuliano aperta iterum claudi iussit, & sacrificationes prohibuit. Socrates lib. 3. capite 34. & Theodoretus lib. 5. cap. 20. Carthagine Gavdentivs & Iovivs, comites Imperatoris Honorij, anno CCCXCIX. XIV. Cal. Aprilis falsorum deorum templa euerterunt, & simulacra fregerunt. August. lib. 18. de Ciuit. Dei, cap. 54. Theodosivs Imper. vt alter Iosias ab Ambrosio & alijs pijs doctoribus de officio suo admonitus, & probè instructus, funditùs extirpari templa idolorum iussit. Theodoretus libro 5. cap. 20. Hac occasione gentilismi superstitionibus reiectis, multi ad fidem Christianam perducti sunt. Alexandriae Serapidis illud magnificentissimum templum repurgatum, & in aedem Christianorum mutatum est. In ea repurgatione cùm literae hieroglyphicae, crucis formam repraesentantes, & in lapide sculptae, aliae item literae, significantes templum illud finem habiturum, inuentae essent: paganorum multi ad Christianismum accesserunt, & peccata sua confessi baptizati sunt. Socrates lib. 5. cap. 17. Sozom. lib. 7. cap. 15. Ruffinus libro 2. cap. 22. & seq. & Theodoretus lib. 5. cap. 22. Serapidis statuam Alexandriae Theophilvs euertit archiepiscopus, eodem tempore. Eum alij Iouem esse dicebant, alij Nilum, quòd modium & cubitu̅ in capite gestaret, aquae mensuram scilicet. alij Iosephum, alij Apidem quendam fuisse, hominem locupletem, regem Memphidis, vrbis Aegypti, qui Alexandrinis fame laborantibus, de suo victum praebuerit, cui mortuo sit aedes extructa, in qua taurus aleretur, agriculturae symbolum, qui quasdam in colore notas haberet. Ex ipso autem nomine apparere, quis sit. Nam loculum in quo Apis conditus sit, Alexandriam esse translatum: & Serapidem dici, quasi loculum Apidis, [Greek words]. Huius aedes ab Alexandro condita est, ingens & splendidissima. Suid. Sigebert. Marcellvs, accepto mandato ab Imper. Theodosio, Iouis templum apud Apameos euertit. Theodoretus lib. 5. cap. 21. Constantinopoli, cùm Theodosius abesset in prouincijs Occidentalibus, Iudaei à praefecto vrbis, homine ethnico, muneribus & blanditijs impetrant, vt sibi liceret synagogam in foro aerario extruere. Et cùm essent in opere, populus praefecto maledicit, ob impietatis concessionem. Verùm ille conuitia nihil curat, & Iudaei interea synagogam perficiunt. Facta seditione, Popvlvs synagogam incendit & cremauit. Ambros. lib. 5. Epist. 29. ad Theodosium, videtur innuere, episcopum Constantinopolitanu̅ pro auctore incendij esse habitum. Praefectus ad Imperatorem, quid accidisset, perscribit. Is sententiam aduersus incendiarios profert: quòd debeant sumtus in aedificatione synagogae factos, Iudaeis persoluere: & id seruitutis ferre, vt Iudaei illic synagogam extruant & possideant. Hanc sententiam cùm Ambrosius refutasset, & ob eam Imp. redarguisset, quòd pro Iudaeis contra Christum pugnaret: Theodosius Byzantijs multam remisit, & Iudaeos intra vrbem Regiam synagogam tenere vetuit. Zonaras. Theodosivs Iunior fana simulacrorum, si qua reliqua ma̅serant, funditùs dirui imperauit, ne quod posteritati vestigium pristini erroris compareret. Theodoretus lib. 5. cap. 37. Ioannes Chrysostomus monachos in Phoeniciam consensu Imperatorum vnà cum fabris misit, & sumtibus corrogatis à pijs mulierculis aluit, vt idolorum templa & lucos simulacrorum destruerent. Theodoretus lib. 5. cap. 29. Ivstinianvs Magnus Imp. omnia haereticorum templa Christianis attribuit, Arianorum exotionitarum exceptis. Cedrenus. Heraclivs Imp. templum Ignis atq; Pecuniae Eridisi Lydorum regis, & totam ciuitatem incendit, & multas statuas Cosrois Persarum regis. Iuo in Chronico, Zonaras. Paul. Diac. lib. 18. rerum Roman. De eo sic scribit Cedrenus: Heraclius Garari in fanum Solis ingressus, abominandum offendit Cosroae simulacrum, & effigiem eius in globi formam, referente palatij tholo tanquam in coelo sedentem. Circumerant Sol, luna, & astra, quibus ille superstitiosus tanquam dijs seruiebat, circuinstantibus sibi angelis sceptrigeris. Machinas porrò impius parauerat, quae eo ex loco guttas pluuiae instar emitterent, sonitum???ue tonitrus aemulum ederent. Haec omnia, ipsam???; Ignis aedem, & totam vrbem combussit Heraclius. Diuus Benedictvs, cum paucis monachis venit in Cassinum montem Italiae: & Apollinis idolum, quod à rusticis celebrabatur, cum ara & luco destruxit, & monasterium ibi aedificauit, & vicinos populos continua coelestis doctrinae praedicatione atq; miraculis ad Christi fidem conuertit. Chronicon coenobij Cassinensis lib. 1. cap. 1. Gregorius lib. 2. Dialogorum. Idem in sede Varronis aram daemonum subuertit, & sibi monasterium ibi statuit. Leo Hostiensis historiae libro primo, capite primo. Sanctus Martinvs in vico Aquitaniae, cui Libroso nomen erat, templum prophanum adorsus demoliri, à magna paganorum manu cum ignominia reiectus est. Mox implorata diuina ope, cum duobus angelis reuersus, antiqua̅ aedem diruit, idola cunctis spectantibus planè diffregit. quo quidem spectaculo, ad veram fidem vniuersa turba conuersa est. Bonfinius lib. 5. Dec. 1. Magdeburgi, Carolvs Magnus fanum Veneris, vnde castru̅ illud nomen habebat (Hebraicè enim Megede Venerem notat) subuertit, & aedem sacram in Stephani honorem extruxit: quam tame̅ Vandali paulò pòst subuerterunt. Albertus Cranzius in Saxonia lib. 1. cap. 12. & in Metropoli lib. 1. cap. 3. Idem apud Saxones in Soltueddel destrusit idolum Solis, anno Domini DCCCVII. Chronicon Saxoniae. Heroburgium fuit templum Hermionis, Saxonibus vetusta religione augustissimum, quo frequens populus coibat & vota reddebat. Multa ibi opulenta regum populorum???; visebantur munera. Saxones Hermanni Sal vocabant, id est, aulam siue basilicam Hermanni, Hermionísve. Is fuit quintus Germaniae Magnae rex, pronepos regis Manni, filij Tuisconis, parentis Germanoru̅. Ipsum Germani ob bellica facinora in numerum Deorum retulerant. Eius fanum Carolus diripuit. & militibus aurum & argentum distribuit, delubrum incendit, diruit, & solo aequauit, vt ne vestigium quidem eius appareret. Auentinus lib. 4. Annal. Boiorum. Alijs dicitur Irmensul, statua Hermionis. Aimoinus lib. 4. cap. 69. Adolphvs Holsatorum comes, & Nicolotvs Obotritorum princeps, Kyzinorum & Circipanorum fanum celeberrimum cum idolis subuerterunt. Helmoldus cap. 72. Sacra svperstitiosa svblata. Vides suprà, Idola euersa. quatenus Sacrorum quoque mentio fit, fol. 3059. Barbaros quosdam Bletonesios, cùm eos hominem immolasse dijs Romani accepissent, exciuerunt eorum magistratus, vt in eos animaduerterent. Qui vt certa lege hoc se demonstrarunt fecisse: illos quidem noxae exemerunt, verùm id in posterum vetuerunt: cùm tamen ipsi non multis antè annis viros duos & duas feminas in foro Boario, alteros Graecos, alteros Gallos, sub terra viuos demisissent. Plutarch. in Quaest. Rom. Diervm nomina svperstitiosè mvtata. Sylvester I. Pontifex, vanorum deorum memoriam abhorrens, statuit, vt dies hebdomadae, qui antea nominibus Solis, Lunae, Martis, Mercurij, Iouis, Veneris, & Saturni dedicati essent, ad numerum feriarum digererentur, vocarentur???; prima, secunda, tertia, quarta, quinta, sexta feria, ad eum propè modum, quo apud Hebraeos, dies, nomine sabbathoru̅ distincti fuerant. Saturni verò diem antiquo legis vocabulo sabbathu̅, quod requiem significat, & primam feriam, quae in locum Solis subiecta erat, vt diem Domino sacrum, Dominicu̅ appellari voluit: id???; fecisse dicitur rogatu Constantini principis. Quanquam Apostoli primò eum diem Domino consecrarant, quòd Seruator noster eo die à mortuis resurrexisset, atq; otium sabbathi, id est, otiu̅, sicut ait Orig. ab operatone peccati, in eundem venerant, vt perinde apud nos Dominicus esset, ac sabbathum apud Iudaeos fuerat. Polyd. lib. 6. cap. 5. de rerum Inuent. Nicephorus in Graeca laudatione Constantini docet, dierum nomina, quae à planetis VII. cognonnnabantur, in haec quae nunc a Christianis vsurpantur, auctore Constantino principe, esse mutata. Cuspin. Monvmenta vetvstatis svblata. Gregorivs Magnus Pp. Mauricio imperante, sertur praecipuas Romae statuas, & quicquid erat mirandi operis, in Tyberim praecipitari iussisse, ne mortales à religione nuper instituta, sua specie distraherent. Volat. lib. 22. Anthrop. Sed hanc calumniam diluit Platina in eius vita. Lvdi svperstitiosi svblati. Constantinvs Magnus Imp. anno CCCXIII. Iudos Seculares, qui in eum annum solenni repetito temporum spacio incidebant, tanquam sacris Christianis aduersos, Romae fieri vetuit, atq; in perpetuum sustulit. Sigon. lib. 3. Imp. occid. ex Zosimo. Libri impii Aboliti. Hebraei tradunt Salomonis librü de Vi & proprietate animantium, plantarum, lapidum, herbarum, metallorum???; omniu̅, ex mandato regis Ezechiae crematum fuisse, ne ad idololatriam ratione ista homines adducerentur. Bodinus libro 2. Daemonomaniae, cap. 2. P. Corn. Lentulo, M. Bebio Pamphilo Coss. in agro L. Petilij scribae, dum cultores agri altiùs terram molirentur, libri Numae de iure Pontificio ac disciplina sapientiae reperti sunt. Primò ab amicis, qui in re praesenti fuerant, lecti libri: mox pluribus legentibus cùm vulgarentur: Q. Petilivs Praetor vrbanus, studiosus legendi, eos libros à L. Petilio sumsit. Lectis rerum summis, cùm animaduertisset pleraq; ad dissoluendam religionem esse, L. Petilio dixit: Sese eos líbros in ignem coniecturum esse. priùs quàm id faceret, se ei permittere, vti si quod ius siue auxilium habere se ad eos libros repete̅dos existimaret, experiretur. Scriba Tribunospl. adijt: res à Tribunis ad Senatum reiecta est. Praetor ibi cùm se iusiurandum dare paratum esse diceret, libros eos legi seruari???ue non oportere: Senatus censuit satis habendum, quòd Praetor iusiurandum polliceretur, libros primo quoque tempore in comitio cremandos esse: precium pro libris, quantum Q. Petilio Praetori, maiori???ue parti Tribunorum pleb. videretur, domino esse soluendum. Id scriba non accepit. Libri in comitio igne à victimarijs in conspectu populi cremati sunt. Liuius Dec. 4. libro decimo. Cadavervm cvltvs svblatvs. D. Martinvs episcopus Turonensis, cùm non procul à suo monasterio martyris cuiusdam incerti ossa colerentur, ne temerè auctoritate sua superstitionem aliquam confirmaret, quodam die acceptis secum aliquot fratribus, ad locum illum pergit: Dei???; numine inuocato, orat vt rei veritatem sibi patefaceret. Assistit ergo ad laeuam sordida vmbra, quae nomen suum edit, & de crimine confitetur, latronem se fuisse, & ob scelera necatum: vulgi errore celebratum pro martyre. Ocyùs igitur Martinus aram tolli iussit, hoc???; modo populum superstitione liberauit. Seuerus Sulp. in eius vita. Salomonis liber remediorum cuiusuis morbi, vestibulo templi Hierosolymitani incisus fuisse dicitur. Eum reuellit Ezechias, quòd populus neglecto Deo, nec inuocato, sanationem malorum inde peteret. Suidas. Remedia Svperstitiosa vel Impia tollere. Ex Tit. Magiae odium, huc quaedam, fol. 1545. Facta impia vel svperstitiosa rescissa. D. Augustini mater Monica, Mediolanum veniens, pro more Africano pultes & panem & vinum afferens, ad memoriam martyrum, iussu D. Ambrosii episcopi ab ostiario prohibita fuit inferre, tum quia haec veluti parentalia Gentilium superstitioni affinia essent, tum ne ebriosis occasio daretur sese ingurgitandi. D. August, libro sexto Confess. capite secundo. Agathosa Panormitana, conquesta apud D. Gregorivm Pp. maritum suum se inuita monachum induisse. Scribit proinde ille Adriano episcopo Panormitano, vt maritum reddat vxori, ne illius conuersio vxori relictae in seculo fiat perditionis occasio: subijciens, Etsi mundana lex praecipit, conuersionis gratia, vtrolibet inuito posse solui coniugium: diuina hoc tamen lex fieri non permittit. Nam excepta fornicationis causa, viro vxorë dimittere nulla ratione conceditur: quia postquam copulatione coniugij viri atque mulieris vnum corpus efficitur, non potest ex parte conuerti, & ex parte in seculo remanere. Lib. 9. Epist. 44. Ingeltrudis, cùm monasterium puellarum instituisset, Bertegundae filiae suae mandatum misit: Relinque virum tuum, & veni: faciam te abbatissam gregi huic, quem collegi. Cùm autem illa cum marito venisset, iussit eum redire ad liberos, & dixit: Non videbit regnu̅ Dei coniugio copulatus. Sed Grigorivs Turonensis, ea re cognita, ad monasterium accessit, & legit canonem Nicenum: Si quis reliquerit virum, & thorum, in quo bene vixit, spreuerit, dicens: Quia non sit ei portio in illa coelestis regni gloria, qui fuerit coniugio copulatus: anathema sit. & hoc modo persuasit Bertegundi, vt ad maritum rediret. Turonensis lib. 9. cap. 34. Leonem Cartharium, ob fornicationis suspicionem vxor reliquerat, & coenobium ingressa fuerat. Pòst cùm ille se sacramento purgasset, ad eum spontè redierat. Eo nomine à Secundino Tauromitanensi episcopo, quòd se inconsulto redijsset, toti Cartharij familiae sacris interdictum fuerat. At D. Gregorivs Pp. familiam à censura exemit: mulierem verò ob vanam suspicionem suspensione quidem dignam iudicauit, sed non longa. Lib. 8. Epist. 32. Innocentius II. à Lothario Imp. restitutus contra Anacletum II. Antipapam, Bernardvm Clareuallensem abbatem sibi ac laboranti ecclesiae vocauit opitulatum. Profectus Romam Bernardus, cùm se in sermonem ac consuetudinem hominum insinuans reperiret, cleru̅ pertinaciam retinere, quòd contractam infamiam exhorresceret: propinquos Anacleti, quòd principem familiae suae dehonestare non ducerent conuenire. reliquos verò, quòd se sacramenti religione assererent obligatos: Nolite dubitare, inquit. Nam omnes impietatis collationes sacrilegae sunt, nec iureiurando vllo fulciri possunt: neque conuenit, vt viritatis sacramenta vlli mendacio suffragentur. Quibus vocibus icti multi ab Anacleto se remouerunt, atq; ad Innocentium concesserunt. Sigonius libro vndecimo regni Italici. Muleium Mahametum Fessae & Maroci quondam Regem, à patruo suo Abdelmelecho regnis pulsum, Sebastiani Regis Portugalliae opem implorasse, in recenti adhuc est memoria. Sebastianus cùm in Africam transfretasset, obsides à Mahameto in colloquio Tingitano postulauit, cui ille Mvleivm Xequum filium, cum aliquot aulicis nobilibus tradidit: quem Sebastianus Mazagam misit. Occiso ad diem quartum Augusti anno MDLXXIIX. vtroque Rege, Xequus hic cum suis in Hispaniam missus, & sub patrocinio Philippi Regis educatus est. Tandem hoc anno & mense Christiana religione ia̅ imbutus, in celeberrimo totius orbis Christiani monasterio S. Laurentij, vulgò Escuriali, vnà cum cognato suo, & ministris aulicis, salutari Baptismatis flumine ablutus, Christianae militiae nomen dedit, & in verba Euangelij iurauit. Ad fol. 3007. Tvrcae in omnibus aduersis hanc vocem proferre solent, Alauara, id est, Deus adiuuabit. Itaq; existimantes quaecunq; illis euentura sunt, iam praedestinata esse, omnibus periculis maiore animo sese obijciunt, cùm in terrestribus, tum marinis conflictibus. Pet. Bellonius libro 3. Obseruat. capite 20. Ad fol. 3038. Concionibus in Belgio ad aliquot septimanas anno 1565. pacatè agitatis, ecce repentina oboritur in Pontificias imagines tempestas. Primùm illae ad extremos Flandriae fines profligari coeptae: inde tempestas illa varijs vniuersae regionis in locis eo impetu emanat, quasi supremi magistratus disertis mandatis attemperaretur, ea idolorum, & paucorum, ad prima quidem initia, hominum opera, strage, ea Magistratus, Pontificiorum???ue etiam audacissimorum consternatione, vt fidem res propè superet. Magistratus ita ferè erat perterritus, vt quamuis Pontificiam relig. omnino sequerentur, & pauci essent, qui illam idolorum deiectionem actitarent, ipsi tamen & illud permiserint, & rem adiuuerint. Gandaui celeberrimo oppido vnus & alter Praetoris consternati permissu & nutu, omnium templorum statuas & ritualia ornamenta profligarunt. Lieri Flandriae oppido idem actitatum. Antuerpiae latitabat Magistratus publicae domus parietibus circumclusus, dum per templa, custo diarum etiam nutu discurreretur, atque vbique deijcerentur idola. Status Relig. Galliae. Ad fol. 3096. VOLVMINIS DECIMISEXTI FINIS.

THEATRI HVMANAE Vitae

Volumen Decimumseptimum De Inivstitia Religiosa DECEM LIBRIS disserens. Exempla Malorum Malis Pudori sint Bonis Honori. Eo consilio Theatri Hvmani Vol. XVII. Decem Libris mactum Qvorvm I. De Svperstitione vniuersim. II. De Superstitione Distribvtiva erga Devm. III. De Superstitione Distribvtiva erga Homines. IV. De Superstitione Distrib. circa Res diuinas. V. De Superstitione Correctiva disserit. VI. De Impietate in genere. VII. De Impietate erga Devm. IIX. De Impietate erga Homines. IX. De Impietate erga Res diuinas. X. De Impietate Correctiva peragit. Symmystae primorum Academiae Rauracae Initiorum optatiss. Davidi Schobingero Sangallensi Barthol. P. integritatem vitaeq. sanctimoniam imitanti adaequantiq. Theod. Zvingervs in svi mem.

TOMI DECIMISEPTIMI LIBRORVM DISPOSITIO.

Inivstitiae eadem est theoria, quae Iustitiae, ex lege contrariorü. Materiam subiectam statuimus Contractus iniustos, vel toto genere, in quibus vis aperta occultáve intercedit, praeter voluntate̅ patientis: quale est Latrocinium, Sacrilegium: vel no̅ toto genere, in quibus fraude dolóque patiens ad contrahe̅dum inescatur, quos idcircò Voluntarios appellare possumus, qualis est emtio dolosa, Mutuum perfidum, Testimonium falsum, Lenociniu̅ blandum, Adulterium, in quo, licet consentiente adultera, maritus iniuria afficitur. Materia verò organica, vt ita dicam, ex qua, siue per quam committitur iniustitia, in genere quidem Iniuria dici potest: in specie verò Boni Malíve indignam largitionem ademtionémve complectitur. Et quia Bonum Malum???; medio carere videntur, eo fit, vt vno posito, alterum auferri: vno sublato, alterum poni videatur. Sic Bonorum & Maloru̅ quaedam positiua erunt, quaeda̅ priuatiua, barbara licet appellatione, at ingeniosa tamen & recepta distinctione. Forma Iniustitiae [Greek words] est. [Greek words] erat. Ergo [Greek words] erit [Greek words]. Extremum verò duplex, in excessu alterum, [Greek words], alteru̅ in defectu, [Greek words]. Hinc Iniustitiae duae species, in eo quod iustum est, vel minus quàm deceat, vel plus quàm deceat, distribuendo, corrigendóve, contra legis normam, contra rectae rationis praescriptum. Illud [Greek words], hoc [Greek words] nuncupatur. Et ex [Greek words] quidam absolutè Iniusti homines, secundùm philosophicam trutinam: ex [Greek words] verò iniusti tantùm ciues, secundùm politicam aucoritatem denominantur. Ergo in benè constituta Republ. idem erit & [Greek words]: at in malè constituta, diuersus. Efficiens geminus, agens & patiens iniuriam. Ille volens semper sponte???ueagit, hic inuitus patitur, necessitate, vi, fraude, coactus, oppressus, circumuentus. Contrahendi autem ea est ratio, vt agens [Greek words] obtineat: patie̅s verò [Greek words]. Proinde personarum respectu omnis Iniusta actio per se alioqui indiuidua, in Excessum & Defectum diuidi poterit, atque adeò vtrumque extremum complectetur. Non sine ratione igitur, cùm reliquis virtutibus vitia duo disertè opponantur, Iniustitiae, quae [Greek words] est, vnica opponitur Iniustitia: siue quia Inaequale vtrumque extremum complectitur, siue quia eadem actio Personarum respectu ad vtrumuis extremum referri potest. Scopus iniustè agentis [Greek words] est boni, [Greek words] (vt ita dicam) mali: patiente co̅traria obtinente. At quia hinc societatis humanae perturbatio oritur, finem certè Iniustitiae non alium, quàm euersionem oeconomiae & politiae statuere possumus: si modò vitiorum sinis aliquis statue̅dus est. In cogitationibus igitur & actionibus iniustis Personarum simul & Rerum [Greek words] diligenter perpendenda est, [ID00306] Geometrica & Arithmetica, tam in distribuendo secundum Fidem, Meritum, Officium, quàm in corrigendo: quomodo scilicet Inaequales aequalia, Aequales inaequalia: quomodo Digni indigna, bona maláve, vel toto genere, vel secundùm quantitatem maiora minoráve obtineant. [Greek words]. Iam verò [Greek words] Inivstitiae Religiosae tanquam speciei fontes sunt ijdem, qui generis, nisi quòd [Greek words] ex religionis praescripto metimur. Praescriptum istud vel natura sua tale est, quod [Greek words] propriè dicitur, & in sola religione vera, diuinitùs per Mosen legislatore̅ tradita, per Messiam [Greek words] explicata & confirmata, reperitur: vel certè ex voluntate & instituto hominum pendet: quod idcircò [Greek words] appellatur. Qualecunquesit, in Excessu quidem eius, quod vel opinione vel reipsa tale est, Superstitione̅ generat: in Defectu verò Impietatem. In vera igitur religione (cuius cognitio Diuinae philosophiae propria est) idem erit [Greek words]: at in religione falsa, [Greek words] ab [Greek words] diuersus erit. Quòd si veram cum falsa componas, Persecutor falsae religionis respectu huius, [Greek words] erit, respectu verae erit [Greek words] Persecutor verae, vt non [Greek words], semper tamen erit [Greek words]. Hanc ob causam exempla religiosae Iniustitiae Christana potissimùm in medium afferre voluimus, cùm qui in eo Religionis instituto, quo melius non nouit, diuinitatem negar, Impius: qui in eo, quo nullum melius esse potest, diuinitatem ijs quibus non oportet, tribuit, Superstitiosus iure censeatur. Ipsa alioqui religiosae Iustitiae Ethnica exempla omnia, si cu̅ Christiana pietate theoricè conferantur, ad Impietatem reduci possunt atq; debent. Tomus proinde Ecclesiasticus multa exempla in vtramque partem suppeditabit. ???

LIBRI PRIMI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Voluminis Decimiseptimi Liber I. De Svperstitione in genere. SVperstitiosi, qui dij subinde in fanis superstites, id est, praesentes adsunt. Cicero 2. de Natura deorum, eos propriè, qui vt liberi sibi superstites essent, deos totos dies precabantur, & immolabant. Etsi deinde nomen id latiùs patuit. Lactantius verò libro quarto Religiosos vocatos dicit à religando, quòd deo adstricti religati???uesint. Superstitiosos verò, qui falsam religionem colerent, superstitem???ue defunctorum memoriam. De religioso Gellius cap. 9. lib. 4. Superstitionis appellatione Excessum Religionis intelligimus, in primis quidem respectu Subiecti, quando ei, cui non oportet, cultus religiosus tribuitur: deinde verò respectu Modi, quando etiam ei, cui oportet, plus quàm oportet, diuinus cultus impenditur. Huc igitur omnis veterum Religio pertinet, vt non in Modo, certè in Subiecto pecca̅s. Huc Christiana quoque & Iudaica quaedam exempla, propter Modum, non propter Subiectum. Proinde ex Politia Religiosa multa fortassis ad hunc locum transferri poterunt. SVPERSTITIONIS ACQVISITIO. Hvc Inventores svperstitionis. Qvi deorum simulacra instituêre, & metum deorum hominibus ademerunt, & errores addiderunt, inquit Varro apud D. August. lib. 4. cap. 9. de Ciuitate Dei. Micha Ephraimita matri suae surripuerat clàm mille centum argenteos numos: quos cùm illa perdidisset, Domino deuouerat. Ille vrgente conscientia matri peccatu̅ suum fassus, pecuniam reddidit. Mater cùm pecuniam consecrasset, ducentos inde numos fusori dedit, ex quibus ille signum sculpsit, & simulacrum conflauit. Atque ita Micha in aedicula sua ephodum fecit, & lares: vnum???ue filiorum suorum sacris initiauit, vt eo sacerdote vteretur: viuebant enim eo tempore (ante Iudices) Israëlitae suo quisque arbitratu. Cùm aute̅ Leuita quidam, generis Iudaici, è Bethlehema profectus, Michae domum venisset, annuo stipendio ab eo in sacerdotem fuit susceptus. Paulò pòst cùm Dania tribus cum 600. hominibus Laim vrbem occupatum proficisceretur, exploratores: quia in Michae domo ephodum & lares esse didicerant, suis re indicata, persuaserunt, vt per vim & ephodum & simulacrum auferrent. Expugnata Lai, eam Daniam vocarunt, & ibi ephodum cum simulacro erexerunt, & Ionathan Gersomi filium, Mosis nepos, cum filijs suis sacerdotium obtinuit in tribu Dania, vsque ad tempus captiuitatis, quamdiu templum Silunte fuit. Iudicum capite 17. & 18. Quidam volunt Mercvrivm primùm instituisse, quibus sacris dij colerentur. Didymus prodit in libris enarrationis Pindaricae, Melissea Cretensium regem dijs primùm rem obijsse diuinam, ac ritus nouos sacrorum???ue pompas introduxisse. Huius porrò filias Amaltheam & Melissam, quae Iouem puerum caprino lacte & melle connutrierint. Vnde datum mythicis locu̅ confingendi, aduolasse apes, atque os puerile succi blandissimi liquore colliuisse. Melissam verò Magnae matri sacerdotem fuisse institutam primam: vnde propagatum mox, vt quibus eiusdem inung???retur sacerdotij functio, Melissae item dicerentur. Lactantius lib. 1. Instit. Caelius lib. 12. cap. 1. & lib. 22. cap. 3. Antiq. Lect. Diodorus lib. 4. Aethiopes primos deos coluisse autumat, ita scribens: Asserunt autem deorum apud eos cultum primitùs adinuentum, sacra insuper, pompas, celebritates, alia???uo quibus dijs honores impendu̅tur, ab eis fuisse reperta. Aethiopum proinde sacra dijs admodum grata esse Homerus testatur, qui in sua Iliade Iouem reliquos???ue vnà deos introducit in Aethiopiam, tum ad sacra, quae eis de more fierent, tum ad odorum suauitatem commigrantes. Primi omnium Aegyptii, auctore Herodoto lib. 2. & Strabone lib. 17. dijs & aras, & simulacra, & delubra statuêre, sacrificia???ue curarunt, ritus???ue eos deinde peregrinis commonstrarunt. Nempe cùm in Iudaea veri Dei cognitio haberetur, studuit astutissimus daemon, vt ex finitimis Aegyptijs foedissima & absurdissima promanaret idolomania. Ide̅ duodecim deorum nomina primò co̅menti sunt. Quae omnia planè arguu̅t, eos ab Aethiopibus esse oriundos, qui horum omnium fueru̅t auctores, vt tradit Diodorus. Sabel. lib. 3. Enn. 1. Primum post deos in Aegypto regnasse ferunt Menam, qui po pulos colere deos, sacra???ue his facere, mensas insuper & lectos sternere docuit, delicijs assuefacientem, & cultiori vitae. Diodorus Siculus. Devcalion deorum primus templa aedificauit, & ciuitate condidit, vt ait Apollonius lib. 3. [Greek words]. Eius aetate propter hominum scelera peruulgatum illud diluuium in terra Graecia accidit. Eusebio in praefatione Chronici sui auctore, Cecrops Diphyes primus omnium Iouem appellauit, fimulacra reperit, aram statuit, victimas immolauit, nequaquam istiusmodi rebus in Graecia vsqua̅ visis. Primus Atticae rex fuit, & aequalis Mosis. Alij Telchinibvs Rhodijs, alij Hetrvscis hoc tribuunt. Caelius lib. 9. cap. 20. A. L. & lib. 29. cap. 24. Orphevm Thraca proditur memoriae Teletas deorum excogitasse primùm, item???ue scelerum expiationes, morboru̅ medelas, praeterea???ue irae diuinae auerruncationes. Caelius lib. 18. cap. 23. A. L. ex Diodoro & Lactantio. Primus omnium ex Phoenicia, Cadmvs Agenoris filius mysteria & solen nitates deorum Graeciae tradidit, simulacroru̅ consecrationes, etiam & hymnos, deinde ex Thracia Orpheus. Eusebius lib. 10. de Praepar. Euang. Midas Gordij filius Phrygiae rex, ab Orpheo sacrorum sole̅nibus initiatus, Phrygiam totam religionibus impleuit. Iustinus libro vndecimo. Lycaon Pelasgi F. Arcadum rex, auctor fuit humanarum victimarum, infante mactato ad Iouis Lycaei aram: quare in lupum inter ipsa sacra mutatus dicitur. Pausanias in Arcad. Mysteria apud Eleusinem terrae Atticae duorum generum celebrabantur, Magna & Parua. Cereri sacra erant Magna, Proserpinae Parua. Ab Atheniensibvs petebat Hercules, vt initiari liceret. Lex id vetabat, qua cauebatur, ne peregrinis impartirentur mysteria. At illi & viri praesignem admirati virtutem, & omnium capacem animum, simul etiam amicitia permoti, quae vetus ferè ciuitati cum eo intercedebat, simul quod Iouis filius esset, diceretur???;, ne quid abnuerent, cui nil negatum vellent, rationem inierunt, qua nec legi derogaretur quip piam, & nihilominus compotem voti Herculem facerent. Protinus namq; Parua instituêre mysteria, quibus & illum initiarunt. Caelius lib. 16. cap. 9. A. L. Romulus Romanae conditor vrbis, cùm legibus armis???; vrbem muniuisset, ne religio in benè instituta ciuitate deesset, collegium fratrum Arvalivm, & vndecim in eo fratres constituit sacerdotes, quorum insigne fuit Spicea corona alba infula alligata, quam, dum operantur sacris, singulos gestare more solenni decebat. Alex. ab Alex. lib. 1. cap. 26. Fama est, Romvlvm regem Rom. ignem primùm consecrasse, virgines???; legisse, quas Vestales vocant. Alij tribuunt id Numae. Plut. in Romulo. Magnum esset pietatis nomen Nvmae Pompilij Sabini, Pomponij filij, qui Romae secundus à Romulo regnauit, nisi stultitia veriùs quàm iustitia, superstitio, non religio, habendus sit malorum daemonum cultus. Puit is autor, vt Martia cíuitas, & ad id tempus rei bellicae addicta, aris & sacellis daemonum addiceretur. Dignus senex, qui meliora voluisset. Nemo tenacior custos fuisset religionis, quippe qui hostium accessu repentè nunciato: Ego, inquit, sacrificabo. Aedem Vestae confecit, virgines Vestales elegit: Flamines tres, Dialem, Martialem, Quirinalem. Deinde Salios Martis sacerdotes, exin Pontificem maximum creauit: &, vt scribit Plinius, septimum collegium singulorum instituit. Iani templum erexit, pacis & belli signum, quod bello foret apertum, pace verò clausum. Annum praeterea diuisit in menses duodecim: primis duobus, Ianuario scilicet & Februario superadditis, primas???ue Romae leges primus sanxit: de quo refèrunt historiographi, nihil fuisse liberalitatis, quod apud suos non exercuerit. Sab. libro 1. capite 6. ex Plutarcho. Postquam Imper. Heliogabalvs venit Romam, dato ciuibus congiario, spectaculis???ue omnifariam editis, templum suo deo maximum pulcerrimum???ue in palatio erexit, vbi quotidie Hecatomben & ouium vim mactabat ingentem, odoribus in aram congestis, multas optimi vini amphoras infundebat, vt passim vini cruoris???ue riui fluerent, agitabátque choros circa aram, vna???ue Phoenissae mulieres saltantes cymbala quatiebant, senatu & equestri ordine in concionis modum circumfuso. Adortus inde est Martis typum, & Vestae ignem, & Palladium, & Ancilia, & omnia Romanis veneranda in illud tranferre templum, ne quis Romae deus, nisi Heliogabalus coleretur. Dicebat praeterea, Iudaeorum & Samaritanorum religiones, & Christianorum deuotionem, illuc transferendas, vt omnium culturarum secretum Heliogabali sacerdotium teneret. Sacra P. R. sublatis penetralibus profanauit. Ignem perpetuum extinguere voluit, & omnes in toto terrarum orbe religiones, vt Heliogabalus deus vnus vbique coleretur: & in penum Vestae, quod solae virgines, soli???; pontifices adeunt, irrupit pollutus. Signum tamen, quod Palladium esse credebat, abstulit, & auro fictum, in sui dei templo locauit. Matris etiam deû??? sacra accepit: & adeò debacchatus est, vt typum eriperet, & alia sacra quae penitùs habebantur condita. Omnes sanè deos sui dei ministros esse aiebat, cùm alios eius cubicularios appellaret, alios seruos, alios diuersarum rerum ministros. Caedit & humanas hostias, lectis ad hoc pueris nobilibus & decoris per omnem Italiam. Inde eò processum est, vt vxorem suo quaereret deo stultus adolescens, primo???ue illi nomine coniugis Palladem admouit, mox negans belligeram deo coniugem cordi esse, alteram quaeritare. Lunae???ue simulacrum est eius iussu templo illatum, quod Dido, quae & ipsa fuit Phoenissa, quum Carthaginem conderet, sacrasse dicebatur. Afri Vraniam vocabant, Phoenices Astroarchem: ac tum demùm id connubium conuenire testatus est. Sab. lib. 6. En. 7. ex Lamp. Tvisco primus rex Germanorum, lucos & nemora, in quibus res diuina fieret, consecrauit. Arbitrabatur coeleste numen pro magnitudine sua nec parietibus cohiberi, nec in vllam humanioris, vultúsve fluxae???ue rei speciem adsimulari debere. Manent adhuc Germanis à luco, quem Wald dicimus, Walfart / Wallen / Wallengen / denominata, deducta???; priscae superstitionis vocabula: illud celebrem ob religionem conuentum, haec ad sacras aedes salutatum superos proficisci significant. Auentinus libro primo Annalium. Mahometvs Arabs, Saracenicae auctor perfidiae, tertius (quod impio ore iactat homo sceleratiss.) à Mose & Christo opt. max. coelo missus legislator, duobus vocabulis librum suum nuncupauit, Alcorani scilicet, & Alfurcani. Alcorani nome̅ habet, à lectione: Alfurcani verò, à distinctione: siue quòd vetus Testamentu̅ à nouo, nouum à seipso, ab vtroq; doctrinam sua̅ discrepantia coelitùs, vt gloriatur, sibi tradita distinguatur: siue quòd versus non vno te̅pore omnes, sed diuersis afflatibus distinctos acceperit. Nonnulli à redemtione Alfurcanum dictum contendunt, proptereà quòd irae diuinae subtrahat eos, qui iussa ipsius exequantur. Vvidmestadius. Instavratores superstitionis. Ancvs Martius post Tullum rex creatus, Numae imitatione sacroru̅ vsum continuis bellis penè obsoletu̅, reuocauit, eorundem???; ritus in publico proposuit. In partem fori tum primùm locati sunt, verùm quia nondum tabulae aeneae erant in vsu, in quernis excidendos rex curauit. Liuius in albo relatos credidit. Sacris per haec in pristinu̅ statum restitutis, otiosam multitudinem Ancus in agros dimisit, laudare???; palàm diligentem agricolam, segnem & inertem corripere. Sab. lib. 4. En. 2. Sub Iosina rege Scoti à duobus philosophis Hispanis tempestate in Albionem eiectis ab Aegyptio ferarum cultu ad Deu̅ coeli adorandu̅ traducti fuêre. Caeterùm Fynnanvs cùm patri in regno successisset, vt deorum simulacra restituit, sic cui quisq; vellet Deo litare potestatem concessit. Durcerglios (quos Romani Druydas appellauêre) sacrorum praesides & interpretes ex tota gente delectos, Graecae disciplinae peritos, in Mona insula instituit: principem illis dedit, cui honoris causa ignis praeferretur. H. Boëthius lib. 2. Ismael Persarum rex, cùm armis plurimùm posset, tum religionis specie multos mortales in sui admirationem traduxit. Is originem suam ad Allem & Mahumetem referebat. Alles, vt multi referunt, frater patruelis atq; gener Mahumetis extiterat. Filiam namq; illius nomine Fatimam vxorem duxerat. Porrò autem post Mahumetis mortem, cùm illi in principatu successisset, Mahumetis legem multis in locis immutauit. Quaedam enim sustulit, non pauca etiam adiecit, alia nouis interpretationibus ita correxit, vt noua quaedam lex gentibus illis videretur. Sic factum est, vt dum quidam Mahumetis, quidam verò Allis disciplinam sequerentur, Mahumetis secta in duas partes diuisa, gentes religione dissidentes, odijs etiam, quod consequens erat, discinderet. Persae namq;, qui Allem sequuti fuerant, reliquos Mahumetis disciplinis infectos, vt homines impuros, & diuinae legis ignaros, à consortio suo repellebant. Arabes contrà Persas, vt desertores, atq; legis diuinae corruptores, detestabantur. Alle verò è medio sublato, Hocem illius filius & dignitatis atq; nefariae religionis haeres extitit, & eundem exitum vitae habuit: veneno namque perijt. Alius deinde illius frater eodem nomine disciplinam eandem vsq; ad extremum spiritum vitae retinuit. Huic duodecim filij fuêre, quos Persae viros diuinos, atq; Deo propter egregiae religionis & pietatis studium, valdè caros arbitrantur. Vnus tamen, qui plurimùm inter omnes excelluisse putabatur, appellatus fuit Muza Caim. Post horum hominum memoriam, Allis nomen apud multas nationes in obscuritate latuit: Homaris disciplina, qui Mahumetis religionem summo studio conseruauit, inuiolata permansit: donec tandem Sophi, Muza Caimi stirpe propagatus, cùm primum sapientiae & religionis ostentatione multos ad sui studium allexisset, tu̅ armis eam sectam, quam sequebatur, esse veram Dei legem demonstrare summo studio concupiuit. Cùm igitur illi nationes multae nomina darent, euenit, vt Allis decus è tenebris emersum videretur, & nomen illius extinctum reuiuisceret. Is pro linteis spiris, quibus Mahumetani caput intexerant, pileos è lana constipata colore viridi confectos, & senis vtrinq; gradibus distinctos, eo artificio, vt vel protendi, vel contrahi possint, ad tegendum caput instituit, quibus ij, qui Allis disciplinis adhaerent, ab alijs Mahumetanis, qui Allis memoriam odio persequuntur, internosci facillimè possent. Hoc autem numero duodenario, quo pileos distinxit, memoria̅ filiorum, quos Hocem susceperat, conseruare decreuit. Huius tandem satu propagatus Ismaël Aidaimi filius, qui Sophi nepos extiterat, varijs casibus exercitus, & sapientiae opinione, & eiusdem religionis, quam diximus, patrocinio tantum nomen fuit apud Persas consequutus, vt omnes libentissimè illius imperio subderentur. Fuit enim singulari animi magnitudine & liberalitate praeditus, multas???; victorias adeptus, imperij fines latissimè protulit, & cum Selymo Turcarum Imp. conflixit, ad eas???; tandem opes peruenit, vt nec ipsi Selymo cedendum arbitraretur. Is cùm ditionis amplificandae curam susciperet, tum etiam religionis propagandae miro studio tenebatur, & partim precibus, partim minis, vt multi pileum illum gestarent, & Allis institutis & precationum formulis, quas idem in scriptis reliquerat, vterentur, operam enixè dedit. Osorius libro nono rerum Emmanuelis. Magistri svperstitionis. Haeretici, vt à vera religione desciscunt, Impij: vt eandem nouis commentis inficiunt, Superstitiosi sunt censendi. Qvi. Populi, Ciuitates. Aegyptii diuinarum rerum studiosissimi fuerunt: vnde Macrobius Aegyptum vocat artium matrem. Legimus in Ramoth Galaad vnctum esse in regem Iehu, qui Achabi subuertit domum. In hac vrbe trans Iordanem in posses fione tribus Gad idolum consecratum fuit, quae habitabatur à sacerdotibus, & fugitiuorum ciuitas fuit. Haec trans Iordanem habitanti Israël principium idololatriae & malorum omnium fuit: & qui primi peccauerunt, primi ab Assyrijs capti sunt. Hieron. lib. 2. com. in Oseae cap. 6. Hetrvsci Romanae superstitionis magistri fuerunt: ad quos sex patriciorum filij singulis annis religionis addiscendae ergô mittebantur. Val. Max. lib. 1. cap. 1. Reges. Salomon Iudaeorum rex, aedificauit fanum Chamos, idolo Moab, in monte qui est contra Hierusalem, & Moloch idolo filiorum Ammon. 1. Reg. 11. Hieroboamvs Israëlitarum tyrannus fecit fana in excelsis, & sacerdotes de extremis populi, qui non erant de filijs Leui. 1. Reg. 12. Eius exemplum imitati Israëlitae, aedificauerunt & ipsi sibi aras, & statuas, & lucos super omnem collem excelsum, & subter omnem arborem frondosam. Scribit Diodorus Siculus lib. 1. Erechthevm Aegyptium in maxima annonae penuria Atheniensibus frumenta attulisse. Quo beneficio affecti, eum regem sibi Athenienses elegerunt. Ille ceremonias & mysteria Cereris Eleusina ab Aegyptijs translata Athenienses docuit. Ianvs in Italia primus dijs templa fecit, ritus???; sacrorum instituit. Idcirco in sacrificijs praefationem meruit perpetuam. Macrobius libro 1. Saturn. capite 9. ex primo libro Xenonis rerum Italicarum. Favnvs Latinorum rex, quo tempore Pandion regnauit Athenis, religionem & deorum immortalium metum Italis gentibus introduxit, vt ait Lactantius in libro de Falsa religione, cùm ante illum parua omnino aut nulla esset religionis in Italia cognitio. Fama est, hunc Faunum Satyrorum ac Faunorum fuisse patrem, sororem???; habuisse Faunam, vel, vt alij maluerunt, Fatuam. Habuit filium Sterculium, qui primus agrorum stercorationem inuenit, & idcirco inter deos fuit relatus. Natalis Comes Mythologiae lib. 5. cap. 9. Phegovs, frater Phoronei Argiuorum regis iunior, cùm esset mortuus, ad eius sepulcrum templum est constitutum, in quo coleretur, vt deus, & ei boues immolarentur. Credo honore tanto ideo dignum putarunt, quia in regni sui parte, quam à patre obtinuerat, sacella constituerat ad colendos deos, & docuerat obseruari tempora per menses atq; annos, quid eorum quatenus metirentur atq; numerarent. Haec in eo noua mirantes rudes adhuc homines, morte obita deum esse factum, siue opinati sunt, siue voluerunt. August. libro 18. de Ciuitate Die, cap. 3. Mainvs Scotorum rex tertius, vt populum ad religionem moueret, priscis sacris nouas quasdam solennes???ue ceremonias superaddidit peragendas, vt immanibus saxis varijs in regionum locis (vt res exposcebat) in coronam admotis, eorum???; maximo ad meridiem porrecto, cuius pro ara foret vsus, victimae ibi dijs immortalibus sacrificium cremarentur. Instituit & Dianae menstruum sacrum, quam nemorum & venatorum tum populus deam habebat tutelarem. Eò fiebat, vt Lunam, posteaquàm cum Sole coiuerat, primùm à se prospectam quisque precarijs quibusdam verbis venerando salutaret. inoleuit???; profana co̅suetudo diutissimè inter posteros. Sacerdotes inde ad sacra exequenda à rege dicti, quorum potestati sacrorum iura subijciebantur: salarium???ue illis ex dijs oblatis constitutum. Multa alia sacra solennes???; ceremoniae, prout antiquis Aegyptiorum codicibus fuerant institutae, gentili more vt peragerentur, auctor fuit. Hector Boëthius libro secundo. Ivlianvs Apostata, cùm paucos Christianos ad sacrificandum dijs impellere posset, ad Iudaeos accessit. Eos verò se immolaturos abnuentibus, nisi Hierosolymis in templo id facerent, templum Salomonis restitui iussit: id???ue opus Alypio Antiocheno curandum commisit. Cùm autem fundamentorum gratia terra egereretur, horrendi flammarum globi crebris assultibus erumpentes, fabris aliquot exustis, locum inaccessum fecerunt: atq; ita à templi reaedificatione cessatum. Sigonius lib. 6. Imp. Ital. Legislatores. Lycvrgvs non in politicis tantùm, verùm etiam in religionis negotijs Lacedaemonios instituit. Nullam tamen deorum imaginem in vrbe esse voluit, quòd immortalibus mortales species tribuere nefas esse duceret. Alex. lib. 2. cap. 22. ex Plutarchi Lycurgo. Patres. Cambys???s Persarum rex, Cyro filio ad auum Astyagem Medorum regem ituro haec inprimis mandata dabat, vt nihil vel publicis vel priuatis rebus ageret, nisi sacris peractis, deorúmque voluntatibus per auguria perspectis & cognitis, quid agendum, quid non agendum, explorasset. humanum enim genus erroribus plenum esse. At dij cùm semper fuerint, cum???ue omnia norint, praesentia, praeterita & futura, inuocati adsunt consultationibus hominum, quibus propitij ob pietatem fuerint: signis???ue ostendunt, quid agere, quibúsve abstinere oporteat. Xenophon lib. 1. Paediae. Praeceptores. Chiron Centaurus Achillis praeceptor, haec suo discipulo praecepta dabat: [Greek words]. hoc est, Primùm omnium Deos timendos: deinde parentes honore esse afficiendos. Pindarus Pythiorum ode 6. Mulieres, Matres, Vxores. Cuncti Feminas superstitionis duces & auctores esse existimant. Eae enim sunt, quae viros ad deorum cultus, ad dies festos, ad venerationes, ad preces inuitent ampliús. Rarum???ue est, vt vir quispiam sine vxoribus solus degens, talis reperiatur. Strabo lib. 7. ex Menandro. Salomon Iudaeorum rex, cùm septingentas vxores duxisset, atque insuper trecentas Concvbinas addidisset: vt earum nonnullis morem gereret, spreto veri numinis cultu, ad idololatriam, plus libidini, quàm Deo tribuens, transiuit. Eapropter ereptum est filio eius Roboamo regnum decem tribuum, & datum Hieroboamo seruo suo. 3. Reg. 11. & 12. Achabvs rex Israëlitarum, illecebris Iezabelis vxoris, Sidoniorum regis F Baalem adorauit, & posuit ei aram in templo, quod aedificauit Samariae, & plantauit lucum. 3. Regum, capite decimosexto. Ochozias Iudaeorum rex, Athaliae matris, Achabi regis filiae, suasu idola coluit, & cum Ioramo Achabi F. Israëlitarum rege contra Hazaëlem Syriae regem profectus, Ioramum in acie vulneratum visens, à Iehu necatus fuit. 2. Paral. 22. Osiridis pudenda euulsa cùm nullus ex caedis conscijs penes se esse vellet, in Nilum fuêre proiecta. Ab Iside postea non minori honore, quàm reliquae partes, fuerunt sepulcro condita. Quapropter Graeci cùm Orgia sacra???ue Bacchi ex Aegypto transtulissent, huic quoq; portioni honores impenderunt, ea̅ in sacris ac caeremonijs Phallon appellantes. Diodorus libro primo, capite 2. Astrologi. Ex Astro logiae sinu profluxisse superstitionum omnium vanitates, locupletissimus auctor Varro testatur, Caelius libro 9. cap. 20. Antiq. Lect. Haeretici. Ex Tit. Haereticorum huc pleraque, f. 1317. 4076. Evstathivs Macedonianus haereticus sub Constantino superstitiosas multas & absurdas & alienas à legibus Ecclesiasticis obseruationes introduxit, nuptias damnauit: & in aedibus eorum, qui honestè etiam matrimonio coniuncti viuerent, preces dicere detrectauit. Sed & presbyteros coniuges tanquam pollutos prae se contemsit. Dominicis diebus ieiunauit, Ecclesiasticos coetus in domibus vbicunque vellet coëgit: ac concessit, vt qui Ecclesias auersarentur, domui communicarent. Diuites in vniuersum à regno Dei exclusos pronunciauit. Carnibus vescentes damnauit, vestitum proprium mutauit: cum???ue habitu philosophico ipse vteretur, etiam sectatores suos peregrino cultu vti iussit. Nuptias etiam, veluti Montanus, soluit: & effecit, vt maritos suos mulieres vltrò relinquerent: postea autem, cùm se continere minùs possent, in adulterij & fornicationis peccatum inciderent. Quin & hoc mulieribus quibusdam praetextu religionis persuasit, vt capita tonderent, ac more virorum vestitae incederent. Quorum omnium gratia, Synodus vicinorum episcoporum Gangris metropoli Paphlagonum congregata, Eustathium deposuit, & dogma atque obseruationes eius anathemate damnauit. Cùm quidem & pater ipsius, episcopus Caesariensis, antea eum deposuisset, quòd contra leges Eccle [3107] siasticas tolam indecentem gestasset. Sunt tamen, qui non Eustathium ipsum, sed discipulos suos, tales obseruationes tradidisse affirmant. Socrates lib. 2. cap. 43. Sozomenus libro tercio, capite 14. Pastores. In Azanea Phrygiae (cuius mentionem facit Strabo libro Geographiae 12.) cùm frequentes essent villae rusticorum, orta ob sterilitatem agrorum fame, collecti pastores rem diuinam fecerunt, fertilitatem à dijs petentes. Caeterùm cùm dij non audirent illorum vota, perduraret???ue agrorum sterilitas, Ev???horbvs è pastoribus quidam, nouum sacrisicij genus excogitauit. Immolauit enim [Greek words], quod Phrygum lingua sonat, vulpem & echinum. Hac hostia placatis dijs, agri feraces esse cepêre. Quod vbi finitimis pastoribus esset cognitum, Euphorbo sacerdotium & imperium detulerunt. Erasmus, ex Stephano. Qvomodo. Ex loco Astutiae, in Religione sua propaganda, contraria impugnanda, huc multa transferri poterunt, fol. 1944. Scriptis. Sophocles in tragoedia quadam sua de mysterijs Eleusinijs ita scribit: [Greek words]. Quibus versibus multos vana superstitione impleuit, tanqua̅ initijs horum sacrorum, quamuis sceleratissimi essent, sanctiores dijs???; gratiores effici possent. Rectiùs Diogenes, cùm simile quid audiuisset, Meliore ergo conditione erit Pataecion fur, quia initiarus est, quàm Epaminondas Thebanus, vir caetera optimus, nisi quod non est mysterijs istis imbutus? Plutarchus in libro de Audiendis poëtis. Ingens beneficium M. Varro iactat praestare se ciuibus suis, qui illos doceat, non solùm deos, quos coli oporteat à Romanis, verùm etiam, quid ad quemque pertineat. Quomodo nihil prodest, inquit, homines alicuius medici nomen formam???; nosse, & quòd sit medicus ignorare: ita nihil prodest scire, deum esse Aesculapium, si nescias eum valetudini opitulari: atq; ita ignores, cur ei debeas supplicare. Hoc etiam affirmat alia similitudine, dicens: Non modò benè viuere, sed viuere omnino neminem posse, si ignoret quísnam sit faber, quis pictor, quis tector, à quo quid vtensile petere possit, que̅ adiutorem assumere, quem ducem, quem doctorem. Eo modo nulli dubium esse asserens, ita esse vtilem cognitionem deorum, si sciatur, quam quisque deus vim & facultatem aut potestatem cuiusq; rei habeat. Ex eo enim poterimus, inquit, scire, quem cuiusque rei causa deum aduocare atq; inuocare debeamus: ne faciamus, vt mimi solent, & optemus à Libero aquam, à Lymphis vinum. D. Augustinus in libro quarto de Ciuitate Dei, cap. 22. Exemplis. Cadmvs senex, spectatoribus ostendens cadauer Penthei nepotis miserè discerpti, apud Euripidem in Bacchis, inquit: [Greek words]. Si est, qui deos contemnit, ad huius respiciens mortem existimet esse deos. Beatitudinis spe. In Perfidis regno tyrannus quidam Alaodim, Senex de montanis dictus, Muletam regionem occupauit, & multos sicarios (quos vulgò Assassinos dixêre) sibi adiunxit, eos???ue ad maxima facinora patranda obedientissimos reddidit, tali astu. In valle quadam amoenissima, & praeruptis cincta montibus, paradisum omni deliciarum genere (qualem impius Mahumedes suis sectatoribus proposuit) instruxit, in faucibus, per quas solas patebat aditus, arcem extruxit munitissimam, ne cui accedendi potestas esset, praeterquam conscijs. Affirmabat interim, claues se Mahumedici paradisi habere, & cùm libitum esset, potione soporifera quibus vellet clàm oblata, dormientes in eum locum deferendos curabat. Experrecti, cùm omnibus delicijs affatim fruerentur, reuerà se in paradiso esse credebant. At praestigiator ille captata opportunitate, medicato poculo sopitos rursus extra paradisum efferebat. Cùm euigilassent, summo moerore voluptates, quas perceperant, secum repetebant: & earum desiderio mortem exoptabant, vitam floccipendebant, & ad omnia, quae tyranno placerent, patranda sese paratissimos offerebant, de paradifi gaudijs, se principi obedirent, securissimi. Itaque Christianis contra Sultanos bellum gerentibus, multa intulêre mala, nec paucos Christianorum principum infidijs circumuentos trucidauêre, de salute sua minimè curiosi, modò hostibus damnum inferrent. Hac demùm arte multas gentes sibi tributarias fecit tyrannus iste, cùm Assassinorum insaniae religiosae nemo resistere posset. Caeterùm anno Salutis humanae MCCLXII. Allau rex Tartarorum senem hunc in paradiso triennali obsidione cinctum, inopia alimentorum, deditionem facere coëgit, locum aboleuit, asseclas omnes interemit. Marcus Paulus Venetus libro primo, capite vigesimooctauo Orient. histor. Armis. Apud Herodotum legitur, in summa Babylonis turri fuisse templum dicatum Belo regi Assyriae, quem vocabant Iouem: cúmque illius cultum Assyrii & Chaldaei coepissent instituere, procedente ipsorum imperio ad omnes Asianos bonam???ue partem Africae, sacrificia quoque & superstitiones ipsorum inualuerunt per imperium totum, quod fuit, amplissimum (capiebat enim CXXVII. praefecturas, & in ijs Aegyptum duplo ampliorem quàm sit regnum Galliae) & paulatim in Graeciam transmearunt. Ideo???ue Deus per Esaiam abominatur Babylonem, quòd sortilegia & superstitiones suas populis transmiserit. Et Porphyrius ad Boëthum scribens, & Theodoretus libro de Curatione Graecarum affectionum, & Iamblichus, consentiunt, omnes antiquas superstiones à Chaldaeis manauisse. Bodinus libro 2. Daemonomaniae, capite 3. Mahometvs legem snam non disputando, sed pugnando confirmandam & propagandam esse docet in Alcorano. Vt quàm Christo contrarius est Diabolus, tam quoque diuersis armis vtatur, ille spiritus atque pacis, hic gladij & armorum. Arabes rebus nouis studentes, Mahometum ducem designarunt. Heraclius Imper. per suos legatos exercitum eius sibi adiunxit, & stipendia, promisit, ac è Perside rediens Constantinopolim aliquot millia secum duxit. Cùm autem stipendium postularent, & praefectus diceret: Vix habemus, quae possimus Romano & Graeco militi dare, cur haec canum turba tantoperè stipendia flagitat? indignè id ferentes Saraceni, in Syriam recessêre, & collecto exercitu Damascum occupauêre. Platina in Honorio dicit, edictum Heraclij de baptizandis Iudaeis, Saracenos ad rebellionem inflammasse. Deinde cum reliquis Arabibus, qui domi remanserant, coniuncti, Phoeniciam, Palaestinam, & Syriam, & omnem regionem ab Aegypto vsque ad Euphraten subegêre. In Persiam etiam, quibus paulò antè seruierant, irrumpentes, Hormisda rege interemto, non priùs finem fecêre omnia desolandi, quàm Saracenorum legem & imperium susceperint: anno Heracli XXIX. Paulus Diaconus libro 18. rerum Rom. anno Domini DCXL. Aidares, Harduelles cognomento, regulus Persarum non ignobilis, continentia & fortitudine in eam venit existimationem, vt Assimbeius Vssum???assanes cum sibi in generum adsciuerit, tradita ei in vxorem Martha, quam ex Despoena Caloioannis Trapezuntiorum regis F. Christiana susceperat: praesertim cùm vulgata noua religione immutatis???ue priscae legis Mahumetanae mysterijs apud Taurisium vrbeni (Ptolemaeo Terna dicitur) innumeram sectatorum turbam coëgisset, quibus armatis, faci???è regno potiturus videretur. Dogma erat, neminem Mahumetanorum coelestia regna petiturum, nisi repudiata Homaris interpretatione, quam Turci ad id tempus sequebantur, Halys alterius ex Mahometis discipuli placita amplecterentur. Iacuppus mortuo patre rerum potitus. Harduellem clàm interfecit. Hysmaël Harduellis F. etiamnum puer ad Pyrchalim regulum prope Caspium mare fuga elapsus latitauit. Interea Techelles Harduellis discipulus in Antitauro monte speluncas incoluit, Rubra ???axa dictas, eremiticam???ue egit: mox à superstitioso populo circumduci, & pro vero propheta adorari coepit: iussit???ue, vt sectatores turbinatum capitis tegumentum lintea in spiras circumdante fascia pro insigni nouae religionis rubro colore distinguerent, & ab hoc rubro pileorum colore Cuselbasae toto Oriente vocarentur, cùm Hyrcani a viridi tegumento Bacepas dicantur. Hysmael Techellis praecepta: Harduellis patris vestigia secutus, quàm primùm adoleuit, virtutis & religionis nomine incredibilem sibi apud Persas auctoritatem ccmparauit, ita vt Sophus, hoc est, Interpres Sapiens???ue coghominaretur. Auunculo Iacuppo veneficae vxoris fraude sublato, à Pyrchale regulo sumtis auxilijs, ingressus Armeniam, fama magis atque hominum beneuolentia, quàm viribus paternam ditionem vendicauit. Adauctis inde copijs ex Harduellis dogmatum sectatoribus, Sumachiam Mediae vrbem cepit & diripuit. Hinc Persarum imperiu̅ animo voluens, ad Taurisium Persarum regia̅, maioris Armeniae vrbem contendit, sub annum Sal. 1499. quo etiam Nouus orbis ab Hispanis inuentus, nouam religionem [3108] suscipere coactus est, & non multò pòst in Europa Martinus Lutherus contra Pontifi cem scriptis magno successu depugnare coepit. Itaq; occulta siderum vi religiones mutari Iouius credidit. Quod si verum est, nil prohibebit, quin Christi opt. max. religio aliquando penitùs intereat. Quod tamen vel cogitare, nedum asserere, planè impium est. Aduetante Hysmaële, Aluantes Iacuppi F. bello ciuili cum Moratchamo fratre attritus, vrbe profugit. Hysmaël à Taurisijs excipitur, Aluantem Scyris extrema regni vrbe copias colligentem inuadit, & obtruncat: Scyris potitus, exercitum ditat, Sapham (quae vetus Susa est) & Sulthaniam (quam Tigranocertam fuisse putant) in fidem accipit. Hinc Mesopotamiam occupat, fugato Moratchamo, omnibus???ue religionem, professis pacem dat, maximam???; Orientis partem armis peruagatus, ab Armenia in Mediam transcendit, castella & vrbes expugnat: Albanis, Hyberis & Scythis tributum Persis persoluere differentibus bellum infert. Interea Techelles ad Antitauri radices, apud Tasciam vrbem sex millia armauit, religionis nomine dura omnia perpessuros. È Cappadocia in Lycaonia̅ belli terrorem circumtulit, extrema omnia ijs, qui veram religionem suscipere detrectassent, minitans. Ab Hismaële equitatu & veteranis ducibus auctus, Orcanem & Mahometum Baiazetum Turcarum Imp. FF. ad Iconium, Caragium Bassam in Bithynia ad Sangarium fl. superauit: Cutheiam vrbem opulentiss. minoris Asiae vmbilicum, sedem Bellerbechi siue magistri equitum Anatoliae, diripuit: Bellerbechum cepit. Maiore exercitu sequentem Halybassam in Galatia interfecit: sed plurimis suorum amissis, ad Antitaurum redire coactus. Ibi à Iunusbassa obsessus, noctu per aduersos montes in minorem Armeniam effugit. Iunusbassa per omnes Asiae minoris vrbes intentissima conquisitione habita, quos Persicae religionis cultores inuenisset, omnibus tormentis excruciatos interfecit: his verò qui arma non tractassent, stigmate frontem inussit, & in Europam transtulit. Hinc cùm Selymus sublato patre Baiazethe rerum potitus, fratribus interfectis, nepotes quoquè persequeretur, Amurathes patrui crudelitatem fugiens, ad Sophum confugit. Eum Sophus cum exercitu Cappado ciam inuadere iussit. Selymus contrà mouens, cum CL. armatorum millibus, cedentem Persarum equitatum ad XXX. millia, sed peditatu destitutum, in campis Calderanis adeptus, ad Choim vrbem (quae vetus est Artaxata) anno Salutis 1514. cruenta potitus victoria, XXX. millibus suorum amissis, Taurisium regiam Persarum occupauit. At mox vbi reparatis viribus aduentantem Hysmaële̅ comperit, decimo pòst die in Cappadocia̅ recessit. Et haec Persarvm & Tvrcorvm religionis nomine suscepta certamina, his Haumarem illis, Halym Alcorani interpretes sectantitibus. Iouius libro decimotertio & 14. Historiarum. Cvr. Legum digestionis caput est ac summa, opinio de dijs: qua etiam Lycvrgvs Lacedaemonios, Nvma Romanos, Athenienses Ion ille priscus, Graecos propè omnes Devcalion ad religionem conuerterunt: & precibus, iuramentis, vaticinij, deorum responsis inflammatos, ad Deos colendo per spem & metum traduxêre. Inuenias, si viseris, vrbes moenijs nudas, illiteratas, à dominatu liberas regio, vastas, inopes, pecuniae non desiderantes, theatrorum & gymnasiorum insolentes: sed delubris orbas, nec vlla deorum religione tactas, votis non vtentes nec iuramentis, nec vaticinijs, nec sacrificijs, ob res laetas vel procurandorum gratia malorum, nemo est neque erit, qui contemplatus sit. Imò citiùs videtur mihi ciuitas sine solo, quàm respub. opinione ex toto de dijs sublata, constitui, vel durare posse constitutam. Plut. contra Colotem. Hieroboamvs Solomonis seruus, à decem tribubus Israëlitarum in regem electus: vt regnum confirmaret, duos vitulos aureos erexit, & sacerdotes ex plebe fecit, non ex tribu Leui. Vide Titulum, Astus in regno & imperio stabiliendo. Ex 3. Regum 12. Nvmam Pompilium, memoriae proditum est, quum Romanae iuuentutis bellicosos acres???ue spiritus incusso deorum metu retundere cuperet: omnium primum Fidei templum constituisse, illam???ue Romanis, Plutarcho auctore, maximum esse iusiurandum, demonstrasse. Discipvli svperstitionis. Cvivs. Initiati sacris aegyptijs. Initiatos sacris Isidis, fores aedis aperire, arcanos???; libros euoluere, aqua ablui, ad sacraria deduci, duodecim???; stolis primò, mox ipsius deae picta veste indui decebat. Alex. ab Alex. libro 1. cap. 28. Persicis. Iphicrates Calliam [Greek words] appellabat. Significans illum non fuisse initiatum sacris, sed tamen velle videri. Mithras apud Persas sol dicitur, quem illi deorum summum iudicant. Vnde Mithragyrtae dici videntur, qui obambulant cum simulatis mysterijs, ac rudibus imponunt. Nam hoc genus hominum & olim fuisse declarat Apuleius asinus, non dissimiles ijs, qui diuorum reliquias ad quaestum circumferunt potiùs quàm ad pietatem. Erasmus in Adagijs. Cabyrorum. De Cabyrorvm narratur Teletis: ijs si quis fuisset initiatus, quantalibet mare occupasset hyems, euadebat. Quod de Vlysse proditum memoriae est. Hac item ratione dissidentibus ad Troiam Graecis, Agamemnonem facilè seditionem consopisse, quum in ventris ambitu porphyrida haberet, id est, purpuream taeniam, quam eo loci ijs imbutos sacris habere, moris erat. Caelius lib. 16. c. 20. A. L. Eleusinijs. Tanti Eleusinia sacra existimabantur, vt illis initiari Hercvles prae optauerit. Quam rem tamen minimè est assecutus, vt ait Pausanias. Id enim Eumolpi legibus prohibebatur: nam initiari tantùm indigenis licebat. Atque ea de causa Eleusinia minora instituta fuêre in Herculis gratiam, quo scilicet ille initiaretur, diuersis ritibus, diuerso tempore. Eumolpus quidem, non ille Thrax celebratissimus, vt scribit Hister, sed alius, Herculem sacris initiauit, qui à Lycophrone [Greek words] vocatus est. Magna Cereris fuerunt, parua verò Proserpinae, quae ille [Greek words], id est, purgationem, & velut sanctificationem ad magna. Et tunicam quidem, quam initiationis die induerant nouam & perquam mundam, nunquam exuebant, quo ad tandem lacera gestari ampliùs nequiret. Sunt qui existiment ad fascias filiorum infantum seruari co̅suesse. Clemens Alexandrinus in [Greek words], Eusebius lib. 2. praep. Euang. Arnobius lib. 5. Hippocrates medicus Eleusinijs sacris secundus ab Hercule initiatus fuit ab Atheniensibus. Plin. lib. 7. cap. 37. Soranus Cous in eius vita. Qvomodo. Indvcti ad svperstitionem Legislatione. Sub Numa rege sacris ciuilibus???ue institutis ciuitate instructa, tanta rerum animorum???ue facta est mutatio, vt pristinus ille vigor martius, quem rudis populus Rom. sub Romulo imbiberat, in religionem & iustitiam versus, multò ab ea, quae ab initio praecepta fuerat, diuersam vitae iniuerit rationem. Omnis de pierate & religione erat sermo, duplex omnino hominum animis haerebat cultus: sacrorum hic, ille agrorum, quos certis finibus, vt meliùs omnia ciuibus constarent, rex terminauit: Termino aede & ara positis, qui pacis esset & iniustitiae arbiter. Talis rerum status non solùm ad mores valuit, sed ad tutelam etiam ciuitatis. Finitimi, qui no̅ vrbem, sed castra in medio posita ad sollicitandam propinquarum gentium pacem ab initio arbitrabantur, ob id???ue Romanum nomen infensè oderant: in eam deducti sunt verecundiam, vt sacrificulam vrbem, non aliter quàm templum quoddam violare nefas existimarent. Sabellicus libro tertio, Ennead. 2. Decreuerunt quinetiam vt singulis quibusque annis sex Patriciorum filij ad Hetruscos sacrorum peritos mitterentur, qui imbuti disciplina in patriam redeuntes, dijs suis ritè sacra exhiberent. Platina libro primo de Optimo ciue. Cicero libro de Diuinatione: & Valerius Maximus libro primo, cap. 1. Sinistra interpretatione. Diodorus scribit in galeis & insignibus principes viros alios aliorum animalium formis vti solitos, velut Anubim cane, & Macedonem lupo: vnde veneratio illis animalibus apud Aegyptios nata. Hinc principes vita functos eorundem animalium, quae ipsis placuerant, nominibus nuncupare, & imaginibus venerari, instituerunt. Ergo sub animalium larua eorum animae, qui illa viuentes consecrauerant, & augusta plena???ue veneratione effecerant, colebantur, suis galeis, clypeis, infignibus???ue ea addentes: vnde visum est rudi populo non paruam victoriae partem ijs ipsis acceptam esse referendam: ita in deorum numerum sunt relata. Lud. Viues in lib. 8. August. de Ciuitate Dei, cap. 26. Monachi quidam ex coenobio Corbeiae, Ludouico II. imperante, per Vandaloru̅ prouincias transeuntes, ad Ranos, seu Rvgianos (qui habitant in corde maris) venerunt, & templum in honore̅ Viti extruxerunt. Quem miseri illi homines, parùm de Christo eius???; sana doctrina assecuti, paulò pòst pul sis sacerdotibus coluerunt pro deo, ei???; sacrificia obtulerunt, & ab eode̅ responsa petierunt. Helmoldus in Chronico Sclauorum, cap. 6. Cranz. lib. 2. c. 25. in Vandalia. Durauit illa idololatria in eo loco, vsq; ad Henricum Leonem, Saxonum ducem, per annos circiter CCL. Chronicon Saxonae. Conuersatione, Conuictu. Aegyptij bouem, quem Apim vocabant; adorauerunt, eò quòd videatur animalium omnium, quae in orbe terrarum degunt, esse vtilissimum. Quam opinionem vt confirmaret Satanas, aliquando specie bouis apparebat, eo???; mortuo lamentationes fiebant maximae. Atq; haec Apidis superstitio adeò Israelitarvm animos incesserat, vt ad figurandum Deum, qui eduxerat ipsos è terra Aegypti, vitulum fusilem consecerint. Bodinus lib. 2. Daemonomaniae, cap. 3. Ochozias Iorami filius, Iudaeorum rex, ambulauit in vijs domus Achab, & fecit quod malum est coram Domino: gener enim domus Achab fuit. 4. Reg. 8. & 2. Paral. 22. Morbo. Pegasus quidam ex oppido Bartiae mysteria detulit Athenas, vnà cùm Liberi patris signo. Quod Popvlvs cùm segniùs accepisset, eius contemtionis poenas dedit. Correptae namque sunt morbo pudoris partes. Multis ergo frustra tentatis remedijs, ex oraculo [Greek words], hoc est, perticas, atq; in earum fastigio coriaceum genitale, tum publicè, tum priuatis in aedibus erexerunt. Scaliger lib. 1. Poëtices, cap. 10. Meta mortis. Alexander Magnus posteaquam Babylonem venit, obscuris quibusdam mortis indicijs territus, dijs diffidere, amicos habere suspectos coepit: tanta???ue superstitione obstrictus est, tumultuante & trepidante animo praeditus, vt nulla res insolita & aliena tam oblata exigua sit, quam non verteret in prodigium & ostentum: sacrifi cantium deniq;, expiantium & vaticinantium erat regia referta. Adeò res est horrenda superstitio, quae aquae modo vergit ad demissa. Plutarchus in Symposiacis tradit, Tyrrhenos Pythagorae philosophi decretis vsq; adeò fuisse ad dictos, vt etiam ea, quae ille symbolis illis praecepit, ridicula superstitione soliti sint obseruare. Erasmus in Adagijs. CONSERVATIO, DEFENSIO SVPERSTITIONIS. Connibenses & Tentiritae Aegyptij, dum suos vtriq; deos pertinaciùs tuentur, non solùm se mutuò oderunt, sed deos ipsos, qui ab hostibus colerentur: funesta???; inter se pugna congressi, ne à profusi quidem sanguinis lamtu, esu???, hostilium carnium abstinuerunt. Sab. lib. 5. c. 1. Anno 404. Radagaisus Scytha, cùm Alaricum victum foedere se cum Romanis iunxisse, ac propterea ab inferendis armis abhorrere, tanquam summè ab eis honoratum, videret: populos, vt inquit Zosimus, Transistrianos & Transchenanos, veteres Romanorum hostes, ad arma aduersus eos capienda conciuit, ad ducenta millia: alij quadringenta habent. Erat Radagaisvs exoleto idolorum cultui deditus: itaque sacra deis quotidie faciebat, & ritu gentilium immolabat. Cùm autem secundissimo cursu, Stilichone nuspiam occurrente, Romam sine vllo impedimento procederet, atque vrbs nouo tumultu ac trepidatione repleta esset: &, quod rarò antè accidisset, de sua salute laborare inciperet: pagani, qui adhuc multi in vrbe atque in Italia, sacris Christianis non dum acceptis, erant, erecti animo, palàm in sermone iactare, meritò haec ei secunda euenire, quòd deos propitios haberet, quos ritu Gentilitio coleret: Christianam verò pietatem, quae Deu̅ suum haberet infestum, maledictis incessere, ac ciuitatem Romanam idcirco destitutam asserere, quia deos & sacra deseruisset: profectò si priscae caeremoniae repetantur, finena his malis, ac periculis fore. Quod inter caeteros D. Augustinus libro de Ciuitate Dei quinto scriptum reliquit. Dum Florentiam obsidet, Stilichone in saltibus Apennini, vbi copiam explicandae aciei non habebat, inclulus, vno die ad c. millia suorum amisit. In colle inde Faesularum obsessus, in fuga captus cum filijs, & obtruncatus est. Sigonius libro decimo Imp. occid. Regnervs Danorum rex Haraldum tyrannum profligarat. Is cùm Moguntiae Ludouici Pij Imp. auxilijs impetratis, Christi religionem suscepisset, idola omnia dem olitus est. Caeterùm Regnerus eo denuò victo idololatriam restituit: nec multò pòst ab Hella Britanno captus, serpentibus viuus obiectus perijt. Saxo lib. 9. Rvtheni seu Moscovitae concionatoribus carent: satis enim esse putant sacris interfuisse, ac Eua̅gelij Epistolarum???; verba, quae vernacula lingua recitat sacrificus, audiuisse. Concionari in suis Ecclesijs obstinatissimè prohibent: dicunt enim se hoc modo varias haereses & diuersas de fide opiniones effugere, quae ex concionibus & subtilibus argumentis sophisticis???ue quaestionibus oriantur. Guagninus in descriptione Moscouiae. Superstitionem subditorum alunt imperio, &c. fol. 3118 SVPERSTITIOSA RELIGIONIS OCCVLTATIO. Elevsiniae Cereris templum, apud Eleusin Atticam vrbem fuit. Hinc Virgilius Eleusinam matrem vocauit Cererem: Mysteria quae ibi celebrabantur, somno se monitum, ne explicaret, Pausanias asseruit. Adeò autem arcana fuêre, vt vulgò prouerbium iactaretur in secretos & tacitos, [Greek words]. À silentio isto sacrorum dicta sunt Graecè mysteria, ab occludendo ore, id est, [Greek words]: licèt aliter Phurnutus putet. Eadem Latinis Seclusa sacra dicebantur, vt docet Festus. Initiationes vocat Cicero, Liuius, alij???;. Lilius Gregorius Gyraldus lib. 14. Hist. deor. gentilium. Ad ea certè non patebat aditus nisi initiatis, praeco???; abesse profanos iubebat: atq; hinc sumsisse Verg. versiculum illum: Procul ô procul estote profani, auctor est Seruius: & Alcibiadi tantu̅ negotium facessitu̅, quòd profanus interfuisse sacris Cereris diceretur. Primus, qui haec sacra euulgauit, fuit Numenius philosophus, quem ferunt pallò pòst vidisse per quietem deas Eleusinas habita meretricio, quae se adyto pudicitiae suae per illum extractas quererentur, vulgo???; prostitutas. Quod profectò indicium est, meretricia illis contineri. Nam si honesta & sancta, nunquam eas puduisset euulgari. Obliquè haec perstringit Socrates, vt alia permulta apud Platonem, cùm iubet turpia foeda???; à dijs commissa sacris secretissimis occultari: & qui minatur, se Isidis, quae eadem est Ceres, sacra recondita aediturum: ijs minis cogit Isidem ipsam, quae is iubeat facere. Lud. Viues in lib. 7. Aug de Ciuit. Dei, cap. 20. Dirces conditorium Thebanis, nisi ijs, qui praefecti equitum suerunt, est ignotum. Nam qui deponit hunc magistratum, hic successorem solus solum ducens nocte, id ei monstrat, operati???; certis citra ignem sacris, quorum confundunt & delent notas, sub noctem diuersi recipiunt se. Plutarchus de Soc. daem. Romani deos vrbium praesides euocabant, in vrbium obsidionibus. Ea???; propter nomina deorum tutelarium sacrosancto silentio olim premebantur, ne hostibus innotescerent. Terentivs quidam cùm haberet ad Ianiculum fundum, & bubulcus eius iuxta sepulcrum Numae Pompilij traijciens aratrum, cruisset ex terra libros eius, vbi sacrorum institutorum, scriptae erant causae, in vrbem pertulit ad praetorem Q. Paetilium. At ille cùm inspexisset principia, rem tantam detulit ad senatum. Vbi cùm primores quasdam causas legissent, cur quidq; in sacris fuerit institutum, Numae mortuo senatus assensus est, eos???, libros tanquam religiosos Patres conscripti, praetor vt combureret, censuerunt. Historia est apud Liuium, & Valerium, & Plinium, & Lactantium. Liuius, & hunc, vt assolet, secutus Valerius, L. Paetilium dicunt inuenisse libros: Plinius Cassij Heminae auctoritate Gn. Terentium: & vnam arcam, non duas. Liuius consules eo anno scribit C. Bebium Pamphilum, & M. Aemilium Lepidum. Hemina pro hoc P. Cornelium Cethegum habet, & hos anno post Numae regnum 535. De libris opiniones multorum scire qui cupit, Plinium adeat lib. 13. cap. 13. Alij petijsse praetorem legendos aiunt, alij scribam suapte sponte tu lisse. Historia est lib. 40. Liuij & apud Plinium & Valcrium libro 1. In vrbem pertulisse ait, tamet si Numae sepulcrum in vrbe erat, nempe regione 14. in Ianiculo: sed quòd ea Transtiberina erat, qui ad forum & curiam veniebant in vrbem, rure videbantur venire. Sacrorum itaq; causae, à rege Pompilio Romanorum sacrorum institutore conscriptae, nec populo, nec senatui, nec saltem ipsis sacerdotibus innotescere debuêre, ipse???ue Numa Pompilius curiositate illicita ad ea daemonum peruenit secreta, quae ipse cùm rex esset, qui minimè quemquam metueret, nec docere aliquem, nec delendo, nec quoquo modo consumendo perdere audebat. Ita cùm scire neminem vellet, ne homines nefaria doceret: violare autem tim eret, nedaemones iratos haberet: obruit, vbi tutum putauit, sepulcro suo propinquare aratrum posse non credens. Senatus autem cùm religiones formidaret damnare maiorum, & ideo Numae assentire cogeretur. illos tamen libros tam perniciosos esse iudicauit, vt nec obrui rursus iuberet, ne humana curiositas multò vehementiùs rem iam proditam quaereret, sed flammis aboleri nefanda monimenta: vt quia iam necesse existimabant sacra illa facere, tolerabiliùs erraretur, causis eorum ignoratis, quàm cognitis ciuitas turbaretur. Viues in Aug. libro 7. de Ciuitate Dei, capite 34. ex Varr. de Cultu deorum. OBSERVATIO RELIGIONIS SVPERSTITIOSA. D. Bern. serm. 3. de Circumcisione, de spirituali circumcisione, pe quam homo regeneratur, loquens, octo dierum mysteriu̅ octo virtutibus adaptat: & septem reliquis enarratis, tandem addit: Illis verò, qui ad summam deuotionis gratiam peruen unt, vnum videtur restare periculum, & omnino timendum eis à daemonio meridiano. Ipse enim satanas transfigurat se in angelum lucis. Hoc ergo timendum ei, qui summa delectatione omnia facit: ne, dum sequitur affectionem, corpus destruat per immoderatam exercitationem, ac dein de necesse habeat, non sine magno spiritualis exercitij detrimento, circa debilitati curam corporis occupari. Ergo ne incurrat, qui currit, illuminari necesse est lumine discretionis, quae mater virtutum est, & consummatio perfectionis. Haec nimirum docet, ne quid nimis, atq; hac est octaua dies, in qua circumciditur puer: quia discretio verè circumcidit, vt non plùs, nec minùs fiat. Romanvs Senatus adeò semper magni religionem fecit, vt (quemadmodum M. Varro ad Cn. Pompeium scribit, in libro, vbi ratio locus???ue habendi Senatus ostenditur) quotiescunque senatum magistratus coëgisset, idipsum quod primò propenebatur, ad religionem pertineret: nulla???;, quanquam grauior causa, vel quae celeritatem requireret, hunc morem anteuertebat: vt publicorum consiliorum. quemadmodum etiam aliarum rerum, diuino cultui primae partes darentur. Fulg. lib. 1. cap. 1. À Gallis vrbe Rom. capta, postquam eam restaurari placuit, non etiam ad Veios transmigrare: Tribuni militum Consulari potestate cùm primùm magistratum inijssent, nulla de re priùs, quàm de religionibus Senatum consuluerunt. In primis foedera ac leges (erant autem hae, duodecim Tabulae, & quaedam Regiae leges) requiri, quae comparerent, placuit: alia ex eis edita etiam in vulgus: sed quae ad sacra pertinebant, ea decreto Senatus & à Pontificibus maximè, vt religione obstrictos haberent multitudinis animos, suppressa sunt. Liuius Decad. 1. libro 6. Cochimensibvs Indis in more est positum, vt si Rex aliquis, religione tactus, se regni administratione abdicat, vt in templo aliquo ab humanis tumultibus secreto vitam in religione consumat: post illius mortem, sororis filius, qui ei in regno more gentis succedit, cogatur regni procurationem relinquere, & in idem templum gratia religionis immigrare: vt quemadmodum in regno auunculi successor extitit, ita religionis etiam haereditatem quamuis inuitus adeat. Is deinde, ad quem regni haereditas legibus venit, regnum occupat. Osorius lib. 7. rerum Emmanuelis. Admiranda est Moscorvm fides erga principes, &c. f. 3118. SVPERSTITIONIS CONFESSIO, FACTA Ore. Huc omnesij, qui superstitionem publicè priuatímve verbis expreßêre. Morte. Sub Vespasiano Imperatore in Aegypto pueri & adulti Ivdaeorvm per varios cruciatus necati sunt à Lupo Alexandriae praeside, quòd vt Caesarem dominum, aut quemquam alium praeter Deum profiterentur, neque hortationibus vllis, neque minis compelli potuerunt. Sabellicus libro tertio, Enneadis septimae. SVPERSTITIONIS ALIENAE, DEORVM Peregrinorum Insectatio, Odivm, Eversio superstitiosa. Aegyptii Saturnum & Serapim non priùs coluerunt, quàm Ptolemaeorum tyrannide fuerunt oppressi: ita tamen imperio illorum paruerunt, ne religionis suae mores confunderent. Itaq; cùm pecudibus, aut sanguine deos placare, piaculum esse ducerent, sed precibus & thure solo: Saturno autem & Serapidi dijs aduenis hostiae pecudum atq; etiam humanae macta̅dae essent: fana eorum extra pomerium locauerunt, vt & illi sacrificij solenni sibi cruore colerentur, nec tamen vrbana te̅pla pecudum morte polluerentur. Nullum itaq; Aegypti oppidum intra muros suos aut Saturni aut Serapis fanum recepit. Macrob. Saturn. lib. 5. c. 7. Aegyptii regibus Persarum infesti, inprimis Ocho, vt nefario & detestabili, asinum eum cognomine dixerunt (asinum ita exosum habent, vt eundem in quibusdam sacris etiam praecipitent.) Qui cùm dixisset: Atqui asinus hic bouem vestrum deuorabit: immolauit, vt est apud Dione̅ relatum, Apim. Plut. de Iside & Osiride. Scythae bacchandi consuetudinem apud Graecos in Dionysij sacris vehementer reprehen dunt, & insanorum hominum sacra ista esse aiunt. Quae cùm Scyles rex, apud Borysthenitas clàm celebrare deprehensus fuisset, regno vita???ue exuitur. Herodotus lib. 4. Cavnii, populi Cariae, sacra principio sibi constituerant aeterna. Quorum postea pertaesi, cùm patrijs duntaxat, videretur vtendum dijs, omnis aetatis sumtis armis sacerdotem ad Calyndicos vsq; montes persequebantur, fustibus caedentes, exclamantes???; externos se exigere deos. Herodotus lib. 1. Xenophanes physicus, cùm caedentes se in solennibus & lamentantes co̅spiceret Aegyptios, appositè admonuit eos, atq;: Hi, inquit, si dij sunt ne planxeritis eos: sin homines, ne feceritis eis sacrum, Plut. de Superstit. Abiliensibvs Herculi sacra celebrari vetitum, quòd Ilium Hercules olim depopulatus esset, eum propterea odio prosequuti perniciali. Lemnii cùm Vulcanum colant, quòd apud eos eunutritus foret: Venerem quòd Marti se miscuisset, velut adulteram adeò contemserunt, vt nemo illi sacrum faceret. Tenendii Achillem, quòd Tenedum deuastasset, ita infensum habuêre, vt supplicio afficeretur, si quis restituto templo, Achillem nominasset. Cavcasii produntur Herculem summis colere honoribus, quòd Prometheum vinculis exoluerit: Ioui & Minernae infensi, atq; vt Prometheo satisfaciant, igniferis sagittis aquilas & illorum nidos incendunt, foetus???; euastant & depopulantur. Alexander libro secundo, capite 14. Anaxandrides in Ciuitatibus, sermonem ad Aegyptios co̅uertens (vt est apud Athenaeum lib. 7. cap. 17.) sic inquit: Haud esse vobiscum queo commilito, Concordibus nec moribus nec legibus, Per maxima interualla differentibus. Bouem colis, deis ego macto boues. Tu maximum anguillam deum putas, ego Obsoniorum credidi suauissimam. Carnes suillas tu caues, at gaudeo His maximé. Canem colis, quem verbero, Edentem vbi deprendo fortè obsonium. Nobis sacerdotes petit lex integros, Arcentur à vobis procul tales viri. Habere si felem mali quid videris, Luges, ego suauissimè decortico. Potest apud vos mus araneus, nil me apud. Orpheotelestae nuncupati, qui sacris Orphicis apud Lesbios initiandi auctores erant, qui???ue felicitatem certissimam pollicebantur post obitum. Id quum Philippus quidam orpheotelestes & ipse, verùm summè inops, ampliùs praedicaret: dixit Leontychidas Spartanus: O' fatue, quin statim moreris, luctui & miseriae finem impositurus? Caelius libro 15. cap. 9. Antiq. Lect. L. Aemylivs Paulus consul, cùm senatu Isidis & Serapidis fana diruenda censuisset, ea???; nemo opificum attingere auderet: posita praetexta securim arripuit, templi???; eius foribus inflixit. Valerius lib. 1. cap. 4. Harpocratem, Serapidem & Isim, Pisone & Gabinio consulibus, quum reliquos in Capitolium admisissent deos, euersis illorum aris Romani exegêre, illos???; diuinis coli honoribus vetuêre: saepe???ue actum in senatu fuit, de Aegyptiorum & Iudaeorum sacris caeremonijs???; vrbe pellendis, quòd turpium religionum & nouarum superscitionum causa & seminarium forent. Alex. lib. 2. cap. 10. Tiberivs Caesar Isidis fanum ob constupratam in eo Paulinam matronam nobilissimam à Decio mundo, fraude sacerdotum à Decio muneribus corruptorum, dirui, simulacrum in Tiberim demergi curauit. Aerodius ex Iosephi Antiquitatum libro 18. capite 4. Luctatius, qui primùm bellum Punicum confecit, à Senatv prohibitus est sortes Fortunae Praenestinae audire. Auspicijs enim patrijs, non alienis Rempub. administrare oportere iudicabant. Liuius lib. 31. Orosius lib. 4. cap. 8. Valerius Maximus libro 1. capite 4. Avgvstvs Caesar peregrinarum caeremoniarum sicut veteres ac receptas reuerendissimè coluit, ita caesteras contemtui [3111] habuit. Namq; Athenis initiatus, cùm postea Romae pro tribunali de priuilegio sacerdotum Atticae Cereris cognosceret, & quaedam secretiora proponerentur: dimisso concilio & corona circumstantium, solus audijt disceptantes. At contrà non modò in peragranda Aegypto paulò deflectere ad visendum Apin supersedit: sed Caium nepotem, quòd Iudaeam praeteruehens apud Hierosolymam non supplicasset, collaudauit. Suetonius. Tertullianus in Apologetico refert, in Aphrica infantes palàm Saturno fuisse oblatos, vsq; ad proconsulatum Tiberii, qui sacerdotes eius religionis in furca suspendit. Druidas Gallorum magos exegit omni Gallia, succisa eorum sylua: ipsi in Germaniam trans Rhenum demigrarunt. Auentinus libro secundo Annalium Boiorum. ex Suetonio. Tiberivs Caesar externas caeremonias, Aegyptios Iudaicos???ue ritus compescuit: coactis, qui superstitione ea tenebantur, religiosas vestes cum instrumento omni comburere. quòd ex ea gente quidam Fuluiam matronam nobilem multis persuafionibus induxerant, vt grande pondus auri & argenti Hierosolymam dono mitteret ad vasa & vestes in vsum sacrorum: quae munera fraude intercepta, in prophanum illi vsum verterant. Sabellicus libro primo, Enneadis 7. ex Suetonio, & Iosepho libro 18. Antiq. SVPERSTITIOSI HOMINES. Barbarorvm nemo ad contemtum deorum vnquam excidit: neq; in dubium vocant, sint'ne dij, ánnon sint: curéntne res humanas, ánnon. Nemo igitur, neq; Indus, neque Celta, neq; Aegyptius, eam cogitationem in animum induxit, quam vel Euemerus Messenius, vel Dionysius Phryx, vel Hippon, vel Diagoras, vel Sosias, vel denique Epicurus. Sed Barbari hi, quos dixi, contendunt & esse deos, & nostri curam gerere, & praesignificare futura per aues, signa, viscera, & alias quasdam obseruationes atque doctrinas: quorum???ue praescientiam homines ex beneuolentia deorum habere possint, ea magna ex parte per insomnia & stellas aiunt significari. Et haec immota fide tenentes, purè rem diuinam faciunt, sanctè vitam agunt, caeremonias obeunt, orgiorum legem obseruant, & alia patrant: ex quibus certum est, quòd deos colant, ac venerentur. Aelian. de Var. hist. lib. 2. Athenienses deorum cultu, studio???; religionis longè caeteras omnes ciuitates olim superarunt. Primi Mineruam Erganem appellarunt: primi mutilos Mercurios coluerunt: primi bonorum Genio templum dedicarunt. Pausanias in Atticis. Eapropter captis à Lysandro Athenis, cùm de euertendis ijs consultarent Spartani, Delphico oraculo consulto, responsum tulêre: Communem Graeciae aram ne moueatis. Aelianus lib. 4. Variae historiae. Varro, qui Ethnica numina singulari conquisiuit diligentia, supra triginta millia commenticiorum deorum reperisse se, literarum monumentis tradidit. Hinc etiam rituum & sacrificiorum excreuit numerus, quorum sexce̅ta sexaginta sex genera Aegyptiis in vsu fuerunt: Graecis & Romanis non multò pauciora. quanquam hi ab illis deorum numero & sacrificijs olim superati putantur. Cyrvs rex Persarum, nil vnquam priuatim vel publicè egit, quod ad regem pertineret, quin priùs dijs immortalibus litaret: comparata???; Victoria, sacrificando dijs gratias ageret. Xenophon in Cyri Paedia. Selevcvm regem iustitia & pietate reges omnes antecelluisse aiunt: quippe qui Apollinis colossum Milesijs à Xerxe ademtum, & Ecbatana asportatum, in Branchidas reportandum curauit. Et cùm condita Seleucia ad Tigrim fluuium, in eam Babylonios inquilinos deduceret, neq; muros Babylonis demolitus est, neq; Beli templum euertit: & Chaldaeis, vt proxima templo loca inhabitarent, permisit. Pausan. in Att. Solonis Atheniensis legislatoris pietas ex his claret: [Greek words]. Primùm quidem Iouem dominum???; regem???, precamur, vt legibus his prosperum successum & gloriam largiatur. Nicias Nicerati, ciuis Atheniensis optimus, oppidò expauescebat deos, & superstitioni, vt ait Thucydides, erat implicitus. Vt relatum autem in quodam Pasiphontis dialogo est, quot die sacris operabatur. Aruspicem quoque domi tenens, praetexebat perpetuò se de repub. deos consulere: at quaerebat ferè de rebus priuatis suis, maximè de argentifodinis. Classi praefectus in Sicilia, cùm repentè luna defecisset metu perterritus, ad sacrificia sese conuertit. Interea à Syracusanis inclusus cum exercitu, turpiss. captus vita???ue exutus est. Plutarchus in Nicia. Diomedon, vnus ex decem ducibus, qui eadem pugna Atheniensibus victoriam, sibi verò damnationem (contra praescriptum enim Senatus pugnasse dicuntur) pepererunt, cùm iam ad dirum duceretur supplicium, nil aliud exclamauit, quàm vt vota pro incolumitate exercitus à se nuncupata soluerentur. Val. Max. lib. 1. cap. 2. Pindarus ode 6. Pythiorum laudat Xenocratem Agrigentinum Pythionicem à pietate erga deos & parentes, imitatione Achillis, cui praeceptum dedisset Chiron: [Greek words]. Sabini quasi Seuini, à religione & cultu deorum dicti, [Greek words]. Plin. lib. 3. cap. 12. Gabini religionis custodes studio sissimi, cùm pro more sacris operarentur, repentino hostium incursu, vt erant incincti zonis, ab aris ad praelium vocati sunt. Cum hostibus igitur manum conserentes, insignem retulêre victoriam. Alex. ab Alex. lib. 1. capite 14. Romae publicè Febri fanum in palatio dicatum est, Orbonae ad aedem Larium ara, & Malae fortunae Exquilijs. Quamobrem maior coelitum populus etiam quàm hominum intelligi potest, cùm singuli quoque ex semetipsis totidem deos faciant, Iunones Genios???ue adoptando sibi. Plinius libro secundo, capite 7. Nationem esse omnium Gallorvm admodum deditam religionibus, scribit Caesar lib. 6. de bello Gall. De Polonorvm & Sclauorum idololatria ante susceptum Christianismum, Cromerus lib. 3. disserit. Matutinis horis Alexander Seuerus Imp. in larario suo, in quo & diuos principes, sed optimos electos, & animos sanctiores, in quibus & Apollonium, & quantum scriptor suorum temporum dicit, Christum, Abrahamum, & Orphea, & huiusmodi deos habebat, ad maiorum effigies rem diuinam faciebat. Virgilium autem, Platonem poëtarum vocabat, eius???ue imaginem cum Ciceronis simulacro in secundo larario habuit: vbi & Achillis, & magnorum virorum. Alexandrum verò Magnum inter diuos & optimos, in larario maiore consecrauit. Lampridius. Prvteni olim habuerunt multos Deos quos adorabant, cultu???ue diuino prosequebantur: semper tamen inter querceta holocausta eis offerre solebant: & quot ferè res habebant, tot praesides & deos constituebant. Deum Vurschayto dictum, magno honore venerabantur, super omnia mobilia iumenta???;: alterum deum Schreybrato super anseres, gallinas, anates, columbos, pauones, &c. constitutum: tertium Gurcho omnibus esculentis cibarijs???ue praepositum. Praeterea tonitruis, lunae, stellis, serpentibus, bufonibus, & omnibus penè creaturis diuinum honorem deferebant. Guagninus in descriptione Prussiae. Litvani olim superstitiosissimi fuêre: Ignem, Fulmen, Lucos, Arbores proceras, Viperas item & Serpentes colebant. Cromerus lib. 15. De ijs sic scribit Guagninus in descript. Lituan. Lituanica & Samagitica gens olim multorum deorum superstitioni dedita fuit, inprimis???ue Ignem (quem sua lingua Zniez, vt rem sacram, appellabant) cultu diuino prosequebantur, eum???; in celebrioribus locis atque oppidis perpetuum seruabant, & sacerdotes cum ministris ad hoc munus obeundum adhibebant: quòd si in curia ministrorum ignis extingueretur, capite plectebantur. Huiusmodi ignis Vilnae metropoli Lituaniae in arcis medio (vbi nunc basilica diuo Stanislao dicata erecta est) perpetuò asseruabatur. Fulmen quoque, quod Perunum Slauonica lingua appellabant, pro deo colebant. Lucos praeterea & eximias proceras???ue arbores, in syluis singuli sacrosanctas habebant, violare eas ferro iniuriáve aliqua nefas erat: quòd si Lituanus aliquam arborem vel ignem quolibet modo dehonestasset, statim vel daemonum saeuitia interibat, vel membro aliquo correptus priuabatur. Solem fortè nubibus obscuratum credebant sibi succensere, ideo sese illi quò placaretur deuouebant. Viperas item atque serpentes deos esse credebant, & singuli patresfamiliâs, singulos serpentes domi asseruare solebant, quos pro Penatibus adorabant, lac???; & gallos gallinaceos eis immolabant: erat???; inauspicatum & exitiabile toti familiae, quempiam ex eis violasse, aut domi non fouisse: tales enim vel bonis omnibus priuabantur, vel crudeliter lacerati interibant. Poloni ante Miecislaum regem, Solem, Lunam, Auram, qua̅ Poguuisd appellabant, cultu diuino prosequebantur. Praeterea louem, quem illi lessam, Plutonem, quem Ladim siue Ladonem, Cererem quam Niam, cuius templum Gnesnae celeberrimum erat, Venerem quam Marzanam, & Dianam quam Zieuoniam gentili lingua appellabant: Lelum quoq; & Polelum, Romanis Castorem & Pollucem appellatos, pro dijs colebant. Et adhuc in compotationibus illa gens nomine eorum vtitur, Lelum Polelum vociferantes. Solebant diebus festis ad lusus & choreas pariter conuenire, maximè 25. die [3112] Maij, & vigesima quinta Iunij. Quam congregationem populi Stado, id est, agmen appellabant: quod adhuc apud Ruthenos & Lituanos passim in villis obseruari videtur. Post Dominitam enim conductus Paschae ad diui vsque Ioannis Baptistae festum, mulieres & virgines diebus festis ad choreas turmatim conuenire solent, Ladonem???ue canentes, & Lado Lado frequentiùs ingeminantes, manibus complaudentes, in gyrum choreas ducunt. Guagninus in vitis regum Polonorum. Syluas Sclavini, & Nymphas colunt, & Daemones alios, ijsq; sacrificia faciunt, & inter sacrificandum vaticinantur. Habent praeterea lege cautum, à maioribus???ue traditum, vt inter numerum deorum, vnum illum, qui sit fulminis fabricator, dominum omnium rerum, ac solum deum esse credant, illi???; boues, & hostias eius generis alias mactent: Fortunam verò, quid ea sit, nec sciunt, nec vim vllam in homine habere fatentur. Sed quando, vel domi morbo languentibus, vel foris in praelio periclitantibus, mors imminet, iubentur pro incolumitate sacrificare, habent???; persuasum, per sacrificia salutem sibi redemtum iri. Dubrauius lib. 1. ex Procopio. Vandali praeter lucos & penates, quibus oppida & agri redundabant, varios Deos colebant. Prone deus erat Aldenburgensium, Sivue dea Polaborum, Radigast deus terrae Obotritorum. His dicati erant flamines & sacrificia. Festos dies sacerdos ad sortis nutum denunciabat: conueniebant???ue viri & feminae cum paruulis, mactatis???ue hostijs boum & ouium, plerumque etiam hominum Christianorum, sacerdos de cruore libabat, populus ad epulas conuertebatur. Zuantevuito, deo Rugianorum, vtpote efficaciori in responsis, annuatim hominem Christianum, quem sors dedisset, immolabant, & de omnibus Vandalorum prouincijs, statutas sacrifi ciorum impensas eò transmittebant. Cranzius libro 3. Vandaliae, cap. 37. Qvi sub polo habitant arctico, Solem & Luna̅ adorant: pannum quinetiam rubeum in pertica suspensum. Nonnulli quicquid primo diluculo in coelo, terra, vel aquis viuum apparuerit, hoc ipsum vsq; ad crepusculum eiusdem diei pro numine adorant. Olaus Magnus lib. 3. cap. 2. Indiomnes multos diuersos???ue deos colunt. Eos habent pictos fictósve statuis: nempe ligneis, terreis, arge̅teísve. Peruana regio eos, auium forma, tygridum, ceruorum, & aliorum animalium exhibet: interdum etiam caudatos, Satyrorum specie. Io. Metellus. Laponii regibus quique suis in foro ciuili, in sacro Tundis (sic Episcopos vocant) ac sectarum Principibus parent. Eae verò sectae ferè duodecim numero sunt: quae licet cultu & superstitionibus inter se multùm disserant, in tollenda tamen animorum immortalitate conspirant: & quamuis plebi varia deorum nomina ad colendum proponant, ipsi tamen secum, praeter ortum & interitum, nihil esse constituunt. Ad hanc opinionem imis animi sensibus penitùs infigendam, commentationes circiter bis mille & quingentas paratas habent. Quas qui diu multum???ue secum perpenderit, omni tandem religione solutus, in illa caepitate prorsus conquiescit. Io. Metellus. Sinarvm populi in extremo Oriente, templa amplissima, multis???; statuis & picturis illustrata frequentant: & quamuis varia simulacra venerentur, vnum tamen Deum, rerum omnium opificem & rectorem, praecipuè colendum esse dicunt, ei???; potissimùm supplices preces adhibendas. Vnius mulieris imaginem, quam appellant Nammam, quam aiunt esse apud Deum summum humani generis aduocatam, honoribus summis afficiunt. Est aliud apud illos simulacrum virginis, quam tradunt fuisse regis cuiusdam filiam, & rerum coelestium cupiditate omnes opes humanas neglexisse, vt diuinarum contemplatione frueretur: in huius tutela Sinarum gentem esse credunt. Alius apud illos deus sanè sanctus habetur. Hunc hominem fuisse narrant fortissimum, atq; tantis virturibus praeditum, vt miracula multis in locis ediderit. Quorum illud potissimum fuisse dicunt, quòd semel armatus, ense nudo in fluuium proiecto, quasi quodam lembo inuectus, ingentem fluuium traiecerit, vt suis, qui ab hostibus in praelio vehementissimè premebantur, auxilium afferret. Hunc ob praeclaras virtutes, & egregium iustitiae splendorem, in diuos relatum fuisse commemorant. Multos alios diuos habent, quibus statutis diebus honores instituunt. Osorius lib. 11. rerum Em. SVPERSTITIONIS MATERIA. Respectv Personarvm, erga qvas. Vterga Daemonas. Ethnici olim spiritus abigebant certo legumine in os indito, & retrorsum iacto, nudis pedibus, certa???; precum formula nouies repetita: fic enim adoratur omnino Satanas, ne quid importet mali. Id prisci Latini mense Maio per triduum faciebant, placandis (vt aiebant) Lemuribus siue Remuribus quam institutionem à caede Remi dicebant ortam, quòd spiritus eo mortuo incolas loci infestarent. Bodinus lib. 3. Daemonomaniae, cap. 5. Pveros, Infantes. Priscorvm mos fuit, vt editos infantes terram attingere iuberent, Opem???; deam inuocarent, vt nascentibus opem ferret, sinu eos excipiens: nec vocem priùs dari putabant, quàm terram attigissent. Leuanam quinetiam deam dicebant, quae pueris praeesset de terra leuandis: Augustinus Ciuitatis diuinae libro quarto: item Macrobius Symposiacôn primo. Varro de Vita patrum libro secundo: Natus si erat vitalis ac sublatus ab obsterrice, statuebatur in terra, vt auspicaretur rectus esse. Philo item Sapientiae septimo, ipsum hoc fignificasse videtur: Et natus (inquit) accepi communem aërem, & similiter decidi in terram factam. Et in libro de Moribus Seneca: Omnes infantes terra nudos excipit. Hinc Papinianus, Syluarum 1. in Stellae epithalamio & Violantillae: — tellure cadentem Excepi fouiq; sinu—. Sed & libro quinto, Syluula postrema: — tellure cadentem Aspexi, atq; vnctum geniali carmine soui. Caelius libro 20. cap. 14. A. L. Cùm infans editus primam lucem hausisset, Romanis erat in in vsu, vt ab obstetrice exceptus, humi sterneretur, quasi diuinationem futuri exitus, inde auspicati: lecto???ue Pilumno & Picumno in aedibus parato, ita augurabantur, vt his praesidibus dijs, vitalis foret: néve Syluanus in domum irrepere valeat, quem vexare pueros opinio erat, ad fores aedium tres viros qui per vigiles domum circuirent, aduocabant, quorum primus limen securi, alter pilo feriebat, tertius verò scopis euerrebat: mox nomen & tempus editorum filiorum apud praefectos aerarij publicis actis testarentur & scriberent. Quae quidem in Saturni aede tanquam publica monumenta seruare proditum est. Deinde cùm cibo & potu eum initiarent, Edusae & Potinae sacra facerent. Eodem???ue Adolescentae Maiae, quae Fatua dicta est, ac Statano & Fabulino more patrio immolarent. Alexander libro secundo, capite 25. ex D. Augustino de Ciuitate Dei. Moses Maymonis lib. 3. Morenebocin, Amorraeos scribit inter alia solitos per flammam recentes ex vtero foetus transmittere, & credidisse liberos à calamitatibus plurimis vindicari: eandem???; superstitionem nutrices adhuc obseruantes à se in Aegypto visas. Loca extant 2. Reg. 21. & 23. 2. Paralip. 28. & 33. lib. 3. Bodinus lib. 3. Damon. cap. 5. Veteres Romani puerorum collo solebant pudendi membri speciem appendere, quam appellabant fascinum, vt esset (prout aiebant) praefiscine, & sortilegia auerteret, id???; ex electro maximè, quod Plinius innuit lib. 37. cap. 3. turpem omnino modum & diabolicum, animis ad libidinem inflammandis. Bodinus lib. 3. Daemon. cap. 5. Stolidioribus Mvliercvlis imperant Sagae, vt liberos inter duas cruces gestent, sic eos beatos fore: quod nos in supplicationibus vidimus, inquit Bodinus libro tertio, capite quinto Daemon. Redvces. Grae ci non ducebant esse puros, neque in coetus suos recipiebant, neque accedere permittebant ad templa illos, quorum ductum funus fuerat, & factae ceu mortuis exequiae. Aiunt quendam hac contactum superstitione Aristinvm misisse Delphos precatum Apollinem, supplicatum???ue, vt liberaretur angustijs, quibus ex lege tenebatur. Ei cecinisse Pythiam: Quod???; tibi mulier lecto, dum parturit, egit, Illud idem nunc rursus obi, & fer sacra tonanti. Ita Aristinum prudenter praebuisse se quasi denuò editum mulieribus, vt se lauarent, in cunabulis colligarent, mammam praeberent. Eum morem seruare caeteros omnes, qui dicti Gysteropotmi, id est, viui elati fuêre. Alij & ante Aristinum in hysteropotmis ferunt haec obseruata, ac morem esse vetustum. Plut. in quaestionib. Rom. Eos, quos fama peregrè defunctos falsò vulgauit, si reduces sint, non excipiunt foribus: sed conscenso tecto eos intrò demittunt. Varro causam affert talem. Cùm bello Siculo pugna naualis ingens commissa esset, multos???ue rumor vanus manasset occubuisse, reuersos breui spacio omnes mortem obisse aiunt. Vni ingredienti fores occurrisse spontè se claudentes, neque laxatas fuisse molientibus pandere. Illi ibidem sopito pro ianua speciem in somnis monstrasse, vt se ex tecto in aedes demitteret. Cui parentem, fortunatum euasisse & grandaeuum. Hinc morem mansisse posteris. Plutarchus in quaest. Rom. Mortvos. Aegyptii dum manibus defunctorum parentant, post preces oppleti lacrymis, tumulum amplexantur & coronant: quibus mos erat, in insula quae Abalos dicitur, vt si quo merso in flumine, cadauer non appareret, centum annis illi funus facerent, & ita manes expiarent. Alexander libro quinto, capite 26. Epicadus refert, Hercvlem occiso Geryone, cùm victor per Italiam armenta duxisset, ponte, qui pòst Sublicius dictus est, ad tempus instructo, hominum fimulacra pro numero sociorum, quos casu peregrinationis amiserat, in fluuium demisisse: vt aqua secunda in mare deuecta, pro corporibus defunctorum veluti patrijs sedibus redderentur. Macrobius lib. 1. Saturn. cap. 11. Orestes, trucidata matre Clytaemnestra, parentale conuiuium velut in illius honorem exhibuit. Hinc prouerbium, Beneuolus trucidator. Achillis manes, in Sigaeo nisi nudos & vnguentis delibutos circa sepulcrum decurrentes, expiare compertum est. Alexander lib. 5. cap. 26. Graeci, paucis à morte diebus, feralia litabant defunctis obsequia: obseruatum???; vt reliquo corpore combusto, plerunq; digitum membrúmve aut crines seponerent, quibus tanquam cadaueri iusta persoluerent & parentarent. Idem. Delphi cùm Pyrrhi tumulum nullo honore antea coluissent, postea cùm didicissent, illum contra Gallos pro Delphis adfuisse, Pyrrhi manibus in posterum parentarunt. Idem. Iidem apud aram Epitymbiae Veneris manes euocabant, & defunctis parentabant. Idem. Delii pueri & puellae, Hyperboreis virginibus vita functis, tonsis crinibus parentasse dicuntur: quos fusis inuolutos, supra illarum monumentum puellae deponunt, pueri verò in sepulcris. Idem. Thraces ad Terei sepulcrum qui parentant, aut immolant, hordei loco calculis vtuntur. Idem. Plataeenses Graecis, qui ceciderunt illic, & humati fuerunt, quotannis parentant: Memacterionis mensis (qui apud Boeotios est Alalcomenius) sexto decimo die pompam agunt: quam antecedit prima luce tubicen classicum canens: sequuntur plaustra myrti & coronamentorum plena, taurus niger, libamina in amphoris vini & lactis, crossos???; olei & vnguenti adolescentes ingenui ferunt. nulli enim licet homini conditionis seruilis illud attingere ministerium, quòd illi viri pro libertate occubuissent. Nouissimus Plataeensium archon (cui aliâs neq; ferrum attrectare, neq; aliam quàm candidam induere vestem fas est) tunc sago puniceo amictus sumit ex tabulario hydriam, gladium???ue tenens, medio oppido ad monumenta pergit. mox aquam ex fonte capit, abluit pilas & inungit, immolato???; super pyram tauro, Iouem ac Mercurium inferum precatus, viros illos fortes, qui lethum pro Graecia oppetierunt, ad coenas & inferias inuitat. tum pateram vino miscet, qua̅ vbi profudit, ita fatur: Propino illis viris, qui pro libertate Graeciae occiderunt. Plut. in Aristide. Apud Argivos, qui amiserunt propinquum aut familiarem, his moris est, mox sub luctum vt Apollini operentur, diebus triginta pòst Mercurio. Arbitrantur enim, quomodo corpora mortuorum terra recipit, ita Mercurium animas. Apollinis ministro hordeum dant, & carnes hostiae accipiunt: extinguunt vt pollutum ignem, eum???ue ab alijs accendunt, quo carnes assant, quas encnisma nuncupant. Plutarchus in quaestion. Graec. Apud Albanos, manibus defunctorum parentare, aut iusta persoluere, nulli permittitur, quòd defunctos humana ope putabant non egere. Essedones purgatum defuncti caput inaurant, illi???ue quotannis hostias mactant, & iusta persoluunt. Avgilae, qui vltra Cyrenem sunt, nullos deos, praeter defunctorum manes, putabant: ab illis, vbi tumulis incubuêre, per somnia responsa accipere opinati. Alexand. libro 5. capite 26. Romani floribus ornare sepulcrum, & sacrificio atq; epulo defunctis parentare solent, nonnunquam thure & mero supplicare, sine tibicine: quibus in acie caesis, fuit tam ara quàm annua parentatio co̅stituta. Et tametsi mense Februario mortuis dare inferias consuessent: Decius tamen & Brutus, contra maiorum instituta, Decembri mense parentarunt. Idem. Romani, teste Ouidio lib. 2. Fastorum, celebrarunt mense Februario Feralia, quibus dijs manibus iusta soluebantur, & epulae ferebantur ad sepulcra, ab his quibus ius erat ibi parentare. vnde & Feralia Festo & Varroni dicta sunt. Ponebantur autem epulae in his sacris super silicem, quae inde, vt Seruius dicit, Silicernium dicebantur: quo vocabulo quidam significari volunt funebre conuiuium, quod senibus exhibetur. Donatus Silicernium esse dicit coenam, quae infertur dijs manibus: quòd eam silentes cernant, id est, vmbrae possideant: vel quòd qui eam inferant, cernant, neque degustent. &c. Appellabantur etiam Parentalia, sacra, in quibus pro parentibus seu maioribus extructae epulae sepulcris ferebantur. Quamuis autem manes paruis muneribus placari crederent, lacte, vino, & alijs rebus, quarum apud Ouidium fit mentio: tamen etiam mactabant victimas. Vnde quidam à feriendis pecudibus Feralia putant dicta esse. Sacrificijs addebant preces, accendebant lumina. Quum Romani bellis impediti olim intermisissent Pare̅talia: putabant iratos manes tempestatem & pestem immisisse, & egressas è sepulcris vmbras defunctorum errasse cum questubus circa sepulcra, item per vrbis vias & agros. Durauit hoc festum vndecim diebus: quibus nuptae à viris secubabant, nubiles nuptias non contrahebant, simulacra deorum velabantur. Lauaterus de Spectris parte 3. cap. 4. Mense Maio celebratur noctu festu̅, quod initio Remuria, postea Lemuria vocarunt. Hoc festum non multùm à Feralibus differt, quae ad placandos Lemures instituta fuerunt. De origine eorum & ritibus, vide Ouidium libro quinto Fast. Surgebat intempesta nocte, qui vmbras placaturus erat, nudis pedibus incedebat, aqua fontana se perluebat. Fabas quas ore versauerat, à tergo iaciebat, dicebat???ue se illis redimere, pulsabat???ue aera, & orabat vt vmbrae abirent: quod si nouies fecissent, perfecisse se putabant sacra. Per triduum autem celebrata fuerunt. Ibidem. Rogvs cùm lustraretur militari more, instructas armatas???ue acies ter circum incensam pyram (vbi defunctos acie cremabant) arma quatientes, cum luctu & lamentabili carmine, arma & spolia in ignem mittebant, & hostijs immolatis inferias occisorum manibus dabant. Alex. lib. 5. cap. 26. Gangem fluuium, Indi sanctum existimant: ita vt, morituri, regni Bengalae indigenae & incolae, hoc flumine mergi se iubeant: sed pedibus duntaxat. Io. Metellus. Animalia brvta. Amorraei inprimis Solem adorabant, quem [Greek words] Hebraea voce Bahal, id est, Dominum appellabant: vnde processit nomen Bahalzebub, muscarum dominus, eò quòd nulla in templo illius musca degeret, quemadmodum in Veneto palatio nulla esse dicitur, & in Toletano vnica. Legimus cùm Acaroni deo muscarum sacrificauissent, & Graeci Ioui, quem Myioden, q. d. muscarium nominabant, muscas omneis vna nebula eu olasse, vt narrat Pausanias in Arcadicis, & Plinius libro 29. Naturalis historiae, cap. 6. À Magis quoque certis carminibus omnes angues è regione vna abigi animaduertimus. Non est igitur mirum, si omnes muscae à Satana horum magistro abiguntur. Quòd si certa est de Toletano Venetóque palatio fama, omnino statuimus idolum aliquod sub palatij limine fuisse conditum: vt nuper in quodam Aegypti oppido (vbi non erant crocodili, vt in alijs oppidis secundùm Nilum) inuentum est plumbeum crocodili signum sub aedis limine conditum, quam Mehemed ben Thaulon cremari iussit: quo nomine expostularunt incolae, dicentes se ex eo tempore à crocodilis grauissimè infestari. Bodinus libro primo Daemonomaniae. Deam Syriam superstitiosi existimant, si halecem quis vel apuas gustauerit, crurum partem anteriore̅ adedere, vlceribus corpus complere, iecur tabefacere. Plut. de Superst. Rervm, in qvibvs svperstitionem exercent. Vt circa Meteora. Nicias Nicerati, ciuis Atheniensis, classi praefectus in Sicilia, cùm repentè luna defecisset, metu perterritus, ad sacrificia sese conuertit. Interea à Syracusanis inclusus cum exercitu, turpiss, captus vita???; exutus est. Plut. in Nicia. Vehementiore strepitu & maleolentium graminum fumo dissolui & sedari aëreorum daemoniorum insultum, creditum est. Idcirco (ait Gaudentius Merula lib. 1. cap. 5. Memorab.) tanquam ex Academicorum officina fluxerint, etiam nunc Italae mulieres, tempestatibus imminentibus, diri odoris pabula sub dio comburunt. Thraces tempestate imminente, armati cum strictis ensibus & crotalis, horribili???ue clamore in nubes fremebant. Sunt qui campani aeris sonitu hoc ipsum tentent. Gothi, teste Olao libro. 3. capite 2. de gent. Septentr. concitato in nubibus fragore, sagittas in aëra excutientes, ostendebant se opem ferre dijs suis velle, quos tunc ab alijs oppugnari putabant. Nec ea temeraria superstitione contenti, inusitati ponderis aereos malleos, quos Iouiales vocabant, ad eum vsum habebant, vt per eos tanquam per Claudiana tonitrua, coeli fragores, quos malleis cieri credebant, exprimerent. Durauit illorum vsus vsque ad annum Christi 1130. Vierus libro 4. cap. 18. de Praestig. daem. Sunt qui physicam subesse causam putent. Campanarum namque sonitu nubes coactas violenter dissipari, eandem???ue ob causam in excelsis etiam arcibus ingruente tempestate bombardas maiores displodi solere. Inexcusabilis illorum est impietas, qui profluentijs coelestibus assignant religionis dominatum: vt Ivlii Materni, scribentis eum, cui Saturnus in Leone est, victuru̅ perdiu, & post mor [3114] tem in coelos ascensurum: item???; Albvmazaris affirmantis eum, qui orabit deum, quando Luna cum altero planeta (cuius nomen de industria placet reticere) in capite Draconis coniuncta est, impetraturum petitionem suam: quod Petrus de Apono se expertum narrat, vt homines ad eandem improbitatem pertrahat. Bodinus lib. 1. Daemon. c. 5. Somnia. Veteris fuit superstitionis, meticulosa somnia interim ablutione euerruncare. Quod apud Aeschylum est obseruatum, & docuit in Batrachis Aristophanes: [Greek words]. Id est, Vt somnium abluam diuinum. Ad quod Persij illud ex Satyra secunda respicere videtur: Haec sanctè vt poscas, Tiberino in gurgite mergis. Manè caput bis ter???ue, & noctem flumine purgas. Sed & illud apud Sophoclem obseruatum est, veteribus in more diu fuisse, vt somnia auertentes, ea Soli denarrarent. Caelius lib. 27. cap. 16. Imagines. Romae Macrianorvm familia solenne semper habuit, vt Alexandrum Magnum viri in auro & argento, mulieres in reticulis & anulis excultum gestarent, quòd, sicut Iulius Capitolinus & Trebellius in vita triginta tyrannorum testatur, diceretur iuuari in omni actu suo, qui Alexandrum sculptum aut auro aut argento gestaret. Quare, vt opinor, Avgvstvs Caesar in signandis epistolis magni etiam Alexandri imagine diu vsus est. Sueton. Polyd. lib. 2. cap. 23. de Rerum inuent. & Cael. lib. 21. cap. 35. A. L. Medicamenta. Nigri ellebori religiosum vsum Veteribvs fuisse testatur Plinius. Siquidem hoc & domos suffiebant, purgabant???ue, aspergentes & sese, & pecora. Tum solenni cum precatione colligebatur & superstitiosiùs, vt meminit etiam Theophrastus. Primùm enim gladio circumscribebatur: deinde qui succisurus erat, exortum Solis spectabat, precabatur???ue vt id sibi liceret dijs concedentibus facere. Obseruabat & aquilae volatum: quae si propiùs aduolasset, moriturum eo anno qui succiderat, augurium erat. Erasmus in Adagijs. Amvleta. Vide infrà, Medendo. Cùm ab Hispanis America subigeretur, compertum est paederastiae imaginem, paediconis inquam & cinaedi, ab insulanis suspensam collo gestari pro amuleto, turpissimo instituto. Etenim circumfluebant gentes illae sodomiae, turpissimis & detestandis sceleribus, magicis???ue artibus omnis generis: ideo???; omnes ferè sunt ab Hispano profligati. Bodinus lib. 3. Daemon. cap. 5. Alimenta. Exloco Abstinentiae alimentorum nimiae, huc ea quae religionis nomine fiunt, fol. 2247. Plutarchus Conuiualium quaest. decade 3. demonstrat antiquitùs fuisse morem, vt non gustarent vinum, nisi priùs libassent alicui deo, quò potus illius, ceu pharmaci, sibi innoxius esset & salutaris. Atque Athenis quidem vndecimo mensis die immolabant vini primitias, eum???ue diem Pithoegiam appellabant. Ast aqud Boeotos septimo mensis ineuntis die, sacris peractis Bono daemoni, gustabant, ab exorto Zephyro, quòd is ventus praecipuè suscitet moueat???ue vinum, adeò vt quod illum effugerit, videatur iam duraturum. Mensis autem is vocabatur [Greek words]. Aedificia, Tvrres, Portas. Romani murum omneminuiolatum & sanctum existimant, portas non existimant. An, sicut scripsit Varro, ducendus murus sanctus est, vt eum defendant impigrè, animam???ue pro eo profundant. Romulum apparet fratrem, quòd locum inuiolatum & sacrum transilire cepisset, efficeret???ue superabilem & profanum, interemisse. At portae fieri non potest vt consecrentur: quibus cùm multa alia necessaria, tum mortuos efferunt. Hinc qui primùm vrbem condunt, quantum loci inaedificare statuerunt, circundant aratro iunctis boue mare & femina. Postquam muros definierunt, quando portarum spacia dimetiuntur, vomer subducunt, atque ita aratrum traijciunt. Plut. in quaest. Rom. Monstra. Apud Athenienses si androgyni aut insoliti animalium partus, aut alia monstra informia edita essent, foetus in mare vel flumen proijciebatur, & carmen à virginibus per vrbem canebatur, & deinde donum ferebatur Iunoni. Eandem ob causam Agyis, hoc est, vestibularijs dijs in semitis viarum sacra exhibuerunt. Alex ab Alex. lib. 5. c. 26. Romani si bouem locutum, aliúdve animal, intelligerent, aut hoc genus portenta nunciata forent, sub diuo senatum & patrum concilium habebant, quod expiationis genus esse putarunt. Si quando lapidibus pluisset, vel si coelestes minae terrorésve aut tetra prodigia enunciarentur, his auertendis terroribus, piacularibus sacrificijs factis, ad placa̅das deorum iras, Nouendiali semper sacro vtebantur. Ibid. Quum Tvllo Hostilio rege, Romam esset nunciatum, in Albano monte lapidibus pluisse, placuit vt nouem dierum feriae celebrarentur, & Nouendiale sacrum fieret. Quae religio in multas exiuit aetates, vt quoties tale esset prodigiu̅, huiusmodi nouendiale fieret sacrum, auctore Liuto. Cassius Seruium Tullium Nundinarum auctorem facit, eas???; festas olim fuisse asserit. Macrob. lib. 1. Saturn. c. 16. Legimus L. Licinio Crasso, C. Cassio Longino Coss. Cassini puerum factum ex virgine sub parentibus, iussu Arvspicvm deportatum in insulam desertam. Sp. Posthumio Albino, Q. Martio Philippo Coss. cùm ex Vmbria nunciatum esset, semimarem inuentum, duodecim fermè annos natum: id prodigium abominantes Romanos Pontifices, iussisse hunc arceri Romano agro, atque primo quoque die interfici. L. Metello, Q. Fabio Maximo Coss. Lunae androgynum natum, praecepto Aruspicum in mare proiectum fuisse. Idem P. Africano, C. Fuluio Coss. cùm in agro Ferentino: Cn. Domitio, C. Fannio Coss. cùm in foro Vessano: L. Aurelio, & L. Caecilio Coss. cùm in agro Romano annorum octo: L. Caecilio, L. Aurelio Coss. cùm Saturnae decem annorum natus: Q. item Metello, Tullio Didio Coss. cùm alijs inuentus esset: praeterea???ue decreuisse Cn. Cornelio Lentulo, P. Licinio Crasso Coss. vt tota vrbe supplicationes fierent. Tandem etiam Constantius Imperator lege lata, hoc tertium genus è vita colli & auferri constituit. P. Aerodius lib. 1. Decretorum. In prodigioso partu videtur ab initio Romvlvs parentum omnium & amicorum consilium desiderasse: atque ex eorum sententia omnem monstruosum & prodigiosum partum necari & abijci co̅sueuisse. Certè L. Furio, Attilio Sarrano Coss. cùm Puteolis puer exancilla quatuor pedibus, manibus, oculis, auribus, atque duplici obsceno natus esset, Aruspicum iussu crematus, cinis???ue eius in mare deiectus est. Et L. Scipione, C. Norbano Coss. in Hetruria Clusij, cùm mater samiliâs viuum serpentem perperisset, iussu Aruspicum in profluentem deiectus, auersa aqua natauisse dicitur. Dion Halicarnasseus lib. 1. & Iul. Obsequens. Postulatio piaculare sacrum est, quod fieri à Rom. consueuerat, ad auerruncandam deorum iram, facto prodigio aliquo, quod expiandum procurandum???ue foret. Caelius lib. 10. c. 19. A. L. Dicitur à postulando, quoniam turbata sacri cuiuspiam aut ludorum ratione, vbi quid parum exploratè curioséve obissent, aut in re diuina quid omissum ex ritu foret: per ostenta, quae mox paulò insequerentur, videbatur numen honoris instaurationem postulare. Cavsas calamitatvm. Apollo Pheneatas obstructo barathro, omni???ue eorum agro inundato perdidit, aetate Plutarchi, quòd mille iam annis, vt Vvlgo aiebant, tripodem fatidica̅ Hercules sublatam Pheneon deportasset. Plut. de Tarda Dei vindicta. Gellius Annalium libro decimoquinto, & Cassius Hemina Historiarum lib. 2, referunt, an. ab Vrbe condita CCCLXIII. à Tribunis militum Virgilio Manlio, Caelio Posthumio, collegis???ue eorum, in senatu Rom. tractatum quid esset, propter quod toties inter paucos annos malè esset afflicta respublica. Et ex praecepto patrum L. Aquinium Aruspicem in senatum venire iussum, religionum requirendarum gratia dixisse, Q. Sulpitium Tribunum militum ad Alliam aduersum Gallos pugnaturum, rem dimica̅di gratia fecisse postridie Idus Quintilis: item apud Cremeram, multis???ue alijs temporibus & locis, post sacrificium die postero celebratum, malè cessisse conflictum. Tunc patres iussisse, vt ad collegium pontificum de his religionibus referretur. Pontifices???ue statuisse, postridie omnes Calendas, Nonas, Idus, atros dies habendos: vt hi dies neque praeliares, neque puri, neque comitiales essent. Macrob. lib. 1. Saturn. cap. 16. Actionvm et Passionvm Humanarum. Superstitiosi Nvptias celebrando. Non plura neque pauciora, sed quinque funalia accendunt Rom. in nuptijs (quae cereos appellant) vt Varro auctor est: ab aedilibus autem accendunt, qui matrimonio iunguntur, igne̅. quasi quinque dijs matrimonium opus habeat, Ioue geniali, Venere, Suada, denique Diana: quam in puerperijs & partus doloribus mulieres cient. Plut. in quaest. Rom. In Plinio legimus lib. 28. cap. 19. nouas Nvptas apud Rom. cum viris primùm congressuras, postes lupino adipe solita??? perungere, ne quid mali medicamenti inferretur. Convivando. Indicat Aristoteles sectionis vigesimae problemate vigesimoquarto, apud Graecos, vbi de mensa communi aliquis sibi priuatim sumeret aliquid, intuenti communicans dicebat: Ne me fascines. Itaque sumturi cibum priùs edebant rutam, ceu remedium aduersus fascinum. Tum enim metuebant noxam [3115] fascini, quoties vel auidiùs vescerentur, vel alicuius incommodi suspicione tenerentur, aut cibum haberent suspectum quem capiebant: ita fiebat, vt semper cum perturbatione vel biberent vel ederent, flatu simul hausto: qui si expellitur, fimul exit cibus: si retinetur, mouet tormina. Itaque ruta priùs comesa, & stomachum & reliquum corpus calfacit, vt spiritus ille inclusus discuti atq; abigi possit. Erasmus in Adagijs. Olim moris fuit, quoties in coena merum vinum dabatur omnibus, vt dicatur, [Greek words], Boni dei: quum post coenam aqua temperatum, acclamabatur, [Greek words], Iouis seruatoris. Vinum enim si merum bibatur, furiosas pertur bationes gignere: imbre verò Iouis admisto, oblectationem eius suauitatem???ue manere, furoris & eneruationis commodum corrigi narrant. Diodorus lib. 4. Vandali in conuiuijs & compotationibus suis pateram circumferentes olim certis verbis consecrabant, sub nominibus deorum, boni sc. atq; mali: omnem prosperam fortunam à bono deo, aduersam à malo dirigi putantes. Malum deum lingua sua Zcerneboch, hoc est, nigrum deum, appellabant. Cranzius lib. 3. Vandaliae, cap. 37. Morbos praecavendo. Apud Graecos, eorum, qui tabe vel aqua inter cutem sunt absumti, filij sedentes in aqua, pedes dum crematus sit mortuus, rigabant. Opinio erat enim, ita malum ad eos non transire nec accedere. Plut. de Sera num. vindicta. Medendo morbis. Scriptu̅ reliquit in Ethicis Theophrastus, vbi disputat, An mutentur cum fortuna mores, & corporis agitati affectibus desciscant à virtute: peste correptum Periclem amico cuipiam, qui ipsum inuisebat, amuletum ostendisse à mulieribus ex collo suo suspensum, quasi, cùm eas etiam toleraret ineptias, grauiter ad modum aegrotaret. Plut. in Pericle. Nodum Gordium quem ostendit Hercules, religiosum ac sacrum apud Priscos fuisse, satis liquet ex ijs Plinij verbis, quae sunt in Historia mundi lib. 28. cap. 6. Ac vulnera nodo Herculis praeligare, mirum quantum ocyor medicina est. Convalescendo. Bachirii siquando à morbo reualuerint, canibus semetipsos obijciunt. Erasmus in Adagijs. Divinando. Superstitio in Diuinatione quoque magna. Et ferè quando religione, hoc est, superstitione tanguntur animi, vti lana lanam, sic signum trahit signum. Vide locum Diumationum, fol. 1383. Bassiani cuiusdam bona publicata sunt eò, quòd de vxore diuinos consuluisset, vtrum ea filium filiámve esset paritura. Ammianus Marcell. lib. 29. Lapones, quod manè animantis occurrit procedentibus, ex eo capiunt omen euentus diei, & idem in diem colunt. Zieglerus in Scondia. Scoti veteres ad bellum exeuntes, occiso, quod primùm obuiam occurrisset, animali, sanguine eius gladij cuspidem tingentes degustabant, ea sibi prospera fore auspicia pollicentes. H. Boëthius in Scotia. Vovendo. Antiquitùs opinione Graecorvm comprobatum est, qui capram illam Iouis altricem, & ob id in syderum relatam numerum, conspexissent, quicquid votis conciperent, eius compotes futuros. In Plutarchi Collectaneis. Idem in libello de Poëtis audiendis: [Greek words] id est, Felix multorum agrorum possessor, coelestem capram opum largitricem alens. Orando. Vide suprà, Astrologicas praedictiones, fol. 1266. Timendo. Plutarchus in com. Quo pacto quis intelligere possit, se profecisse, scribit Antiqvis morem fuisse nomina digitorum ediscere, his???ue in metu tanquam remedio futuris vti. Eius verba sunt: [Greek words]. id est, Quidam enim ediscunt suorum nomina digitorum, eis???; contra pauores vtuntur, tanquam ad depellenda mala remedium habeant, paulatim singulos recensentes. Erasmus in Adagijs. Imperante Henrico IV. constans opinio in Germania percrebuit, imminere orbi terrarum finem. Boiorvm primores istoc seculo, vndeuiginti aedes sacras mystis, monachis, virginibus in Norico, in Vindelicia condiderunt. Et ingens vis mortalium, duodecim fermè millia, ex Germania in Palaestinam Hierosolyma votis nuncupatis profecti sunt. Auentinus lib. 4. Annalium Boiorum. Consvltando, Comitia habendo. Romanvs senatus adeò semper magni fecit religionem, vt quotiescunque conueniret, idipsum quod primò proponebatur, ad religionem pertineret: nulla???ue quanquam grauior causa, vel quae celeritatem requireret, hunc morem anteuertebat: vt publicorum consiliorum, quemadmodum etiam aliarum rerum, diuino cultui primae partes darentur. Varro ad Cn. Pompeium, in eo libro vbi ratio & locus habendi senatus ostenditur. Erat mos auspicandorum comitiorum apud Rom. vt cum praefatione deorum dearum???; bonis faustis???; nominibus, ac dijs bene iuuantibus, concilia inirent. Apud Argivos verò indictis comitijs, cùm praetor in praefationis carmine, Iouem, Apollinem, atq; Herculem praefari soleret, vt successus darent prosperos: postea Philippi nomen adiecerunt praefationi, assentationis genus. Alex. lib. 4. cap. 3. Cvrando. Apud Rom. pedes lecti, in quo Flamen Dialis cubabat, luto tenui circumlitos esse oportebat, & de eo lecto trinoctium continuum non decubabat: neq; in eo lecto alium cubare fas erat: neq; apud eius lecti fulcrum capsulam esse cum strue atq; ferro oportebat. Gellius lib. 10. cap. 15. Concvmbendo. Mazvsivs abstinet à mulierum congressu, nisi si quam bello ceperit. Erasmus in Adagijs. Iter faciendo. Theagenes legitur vsqueadeò fuisse superstitiosus, vt domi haberet Hecates simulacrum, nec vsquam pedem moueret, nisi illo consulto. Erasmus in Adagijs. Bellvm gerendo. Lacones si quando pactum auxilium poscere̅tur, lunas causabantur, atq; hoc praetextu suffugiebant: quòd, vt testatur Lucianus, legem tulisset Lycurgus, ne praelium inirent, nisi plenilunio. In caeteris item negotijs auspicandis, lunae rationes superstitiosiùs obseruabant: atq; hinc occasio prouerbij, Laconicae lunae. Erasmus in Adagijs. Scribunt Pop. Rom. quoties hostium vim propulsarent, aut illatam iniuriam lacessiti depellerent, quò minùs arma sumerent, & hostibus obuiam irent, nulla religione teneri, atros???; & euitabiles dies nullos censere: illos???; tantùm obseruare, cùm inferenda in hostes arma, non propulsando forent. Feriatis enim diebus, vim cuiquam inferre piaculare est, propulsare non vtiq;. Alex. lib. 4. cap. 20. Siccitatem amoliendo. Romae ad portam Capenam ad Martis aedem Manalis lapis fuit, qui in vrbem delatus, pluuias excitate dicebatur: sicutaqua in Lycaei Iouis fonte, si quando siccitate laboraretur, sacerdotis manu querno ramo agitata, cogebat nubes, largos???; estundebat imbres. Et Athenis Terrae fuisse simulacrum Pausanias prodit, suppliciter à Ioue aquam expetentis, vero euentu, cuius ara in monte Hymetto visebatur, que̅ Imbrion quasi pluuium Iouem dixêre. Et apud Indos in arce quam magi incolunt, dolium vidisse Apollonius tradit, quo aperto, in defectu aquarum nebulae emittuntur, quae totam Indiam imbribus humectant. Quod etiam documentum Democriti fuit, vt ad imbres excitandos, caput & collum chamaeleontis ligno roboris vri praeceperit. Alexander libro 4. capite 16. SVPERSTITIONIS FINIS. Proprivs. Ignorantia verae pietatis Superstitionem parit. Itaque cùm Dei cultus ab ipsa natura sit mentibus humanis impressus, per se superstitiosi sunt, qui non propter quid aliud, quàm quòd Deum hac ratione colendum putant, hanc vel illam cultus formulam sequuntur. Improprivs. Cavsa Svbditorvm Opprimendorvm. Tradunt quidam, Regem quedam Aegyptiorum priscum, superstitiosum animalium cultum, in singulis ferè vrbibus peculiarem, lupi, crocodili, ichneumonis, accipitris introduxisse, vt populum temerarium & ad res nouandas promtum diuersitate religionis distraheret, & multitudini alioqui inuictae occasionem perpetui dissidij daret. Siquidem cùm animantes illae infestè & hostiliter se mutuò peterent, earum cultores in factiones quoque sensim distracti sunt. Soli Aegyptiorum Lycopolitae oue vescuntur, quando & lupus, quem pro deo habent. Oxyrinchitae cùm oxyrinchum piscem Cynopolitae manderent, canes eorum captos & immolatos vt victimam vorauerunt. Hinc bello commissi cùm se inuicem cladibus affecerunt, tum postea ab Romanis malè multati pacem composuêre. Plut. de Iside, & Diod. lib. 1. cap. 7. Animandi contra hostem. Vide Tit. Animare milites suos Auxilij diuini spe. Cùm esset Xerxes ex superiore Doridis regione in Phocidem digressus, oppida???; Phocensium flamma deuastaret: non tulerunt Graeci suppetias, licèt orarent Athenienses, vt ad arcendum à terra Attica bellum in Boeotia occurrerent, ficut ipsi obiecerant se ad Artemisium. Verùm cùm audiret eos nemo, sed respicerent Peloponnesum, omnes???ue vires molirentur intra Isthmum contrahere, & murum de vno mari in alterum ducere̅t: ibi Atheniensibus restabat necessarium, vt vrbe relicta naues amplecterentur. Accipiebat id plebs molestè: quòd aris focis???ue relictis neq; victoriam desiderarent, neque viderent salutem. Hic Themistocles s ad inducendam multitudinem humanis destitutus consilijs, sicut in tragoedia machinam erigens, prodigia coelestia & oracula admouit ijs. Ostentum mutuatus est à dracone, qui per eos dies non fuit in adyto visus: & libaminibus, quae ei proponebantur quotidie, integris repertis, sacerdotes enunciauerunt pro concione, dicendi potestate ijs à Themistocle facta, dereliquisse Minernam vrbem, & ducem se ciuibus ad mare praebere. Iam oraculo populum tractauit, nihil aliud doce̅s muro ligneo quàm naues ostendi, atque id circo nominari diuinam à deo, no̅ miseram neq; infelicem Salamina. Plut. in Themistocle. Q. Fab. Max. Dictator, à dijs orsus, cùm doceret populum, negligentia & contemtu caeremoniarum à consule C. Flaminio ad Trasimenum peccatum esse, non ignauia militum, admonuit, vt ne hostes timerent, at deos placarent, colerent???ue: non ille quidem quò superstitione animos implicaret, imò vt virtutem confirmaret pietate, & spe diuinae opis formidinem eximeret & eleuaret hostilem. Eodem tempore libros consuluit Sibyllinos, & conuocato populi consilio, vouit dijs immortalibus, quod eo anno ver attulisset ex caprino, suillo, ouillo, bouillo grege, intra fines Italiae, campos, flumina, prata natum, id omne se immolaturum (Liuius libro 22. capite 34. id Ver sacrum vocat) Simul ludi magni voti. Plutarchus in Fabio. Obedientiae excitandae. L. Sylla, quò paratiorem militem ad pugnandum haberet, praedici sibi à dijs futura simulauit. Postremò in conspectu exercitus, priusquàm in aciem descenderet, signum modicae amplitudinis, quod Delphis sustulerat, orabat, petebat???ue vt promissam victoriam maturaret. Frontinus libro 1. cap. 11. Fvgae Excvsandae. Suenonem III. Danorum regem, à Canuto & Valdemaro pulsum, Henricvs Saxoniae dux reducere studebat. At vbi Valdemarum instructo exercitu obuium prodire audiuit, metu territus occasionem à tempore mutuatus est. Ne enim ob piscium raritatem solenne ieiunium solueret, simulata alimentorum inopia, ignauiae studium religionis nomine colorauit. Iter igitur, quod semestri spacio venientes co̅fecerant, triduo remensi sunt, multis impedimentis relictis. Saxo lib. 14. Salvtis. Apud Ptolemaeum Dionysium regem Aegyptiorum, quispiam Demetrivm Platonicum accusauerat, quòd in Bacchanalibus aquam biberet, solus???; omnium muliebribus non vestiretur. Quòd, nisi accersitus ad regem manè palàm vino libasset, & vestitu muliebri amictus ad numeros dithyrambicos, cymbalorum???; modos salijsset, de eo planè actum erat: quòd & regium exemplar non esset imitatus, & aspernaretur Dionyfiorum mollitiem. Athenaeus. Qvaestvs, lvcri. Ion aedituus, qui puer Delphis expositus fuerat, Apollinem, in cuius templo alebatur, patrem vocabat, propter quotidiana victus beneficia. apud Eurip. [Greek words]. Eum qui vtilis mihi est, patris nomine voco. Item: [Greek words]. Phoebo meo seruiam, neq; desinam eos qui me alunt colere. Exercuerat Ivdaevs quidam sub Arcadio impostor eiusmodi fraudem, vt cùm rebus necessarijs indigeret, Christianismum subitò simularet, & baptisterium pereret, qua impostura pecunias multas à Christianis extorquebat. Cum???ue hac arte pluribus imposuisset haeresibus, tandem etiam ad Paulum venit, Nouatianorum episcopum Constantinopoli, obsecrans vt baptismatis ei lauacrum impertiret. Paulus post traditam Iudaeo doctrinam de fide, & completos ieiuniorum dies, paratis quae ad baptismum necessaria erant omnibus, eum ad baptisterium ducit. Ibi aqua in ipsa colymbethra bis euanuit, & Iudaeus dolum fassus est. Socrates lib. 7. cap. 17. & Sigebertus an. 416. SVPERSTITIONIS ACCIDENTIA. Assidvitas. Lycvrgvs quaerenti, Quid hostias adeò exiguas & viles praescripsisset? Ne vnquam, inquit, deum intermittamus colere. Plutarchus in Apophthegmatibus. Bestia Appia, mulier Atellana, Capuae habitans, quotidie sacrificauit pro populi Romani salute, Hannibale Capuam tenente. Quapropter à populo Romano libertati ac bonis postea restituta est. Liuius lib. 26. Diligentia, Alacritas, Stvdivm, Fervos. Exempla diligentiae in sacris, pete ex Tit. Correctio superstitiosa Negligentiae in sacris, fol. 3167. Cùm Vulcani opera, Iupiter Palladem discisso cranio edidisset, in Rhodo insula, Sol ciuibus Rhodijs auctor fuit, vt Mineruam apud se natam extructa ara venerarentur. Rhodiis igitur sine igne ad sacrum properantibus, inconsiderantiam hanc ex religioso feruore prouenientem Iupiter imbre aureo suppleuit, eos???; Minerua in statuaria arte summos fecit artifices. Pindarus ode 7. Olympiorum. Anaxagoras philosophus, rogatus, Ad quid natus esset? Coelum, inquit, vt specte̅. De patria quoq; appellatus, ceu parum haec sibi esset curae: Imò hanc curo, respondit, digito coelum ostendens. Sabellicus lib. 2. c. 1. Et tamen hunc Athenienses, vti etiam Socrate̅, impietatis condemnare no̅ sunt veriti. Nvma Pompilius, secundus Rom. rex, instituit, vt in profestis & omnino in sacerdotum festis, per vrbem praecones prae cederent, qui quiescere ciues, & ab operibus desistere iuberent. Quemadmodum enim Pythagoras non permittebat homines per transitum adorare deos immortales, sed continuò ex ipsa domo mente ad id paratos pergere: ita & Numa decere ciues existimauit, neque audire quicquam rerum diuinarum, neq; aspicere per desidiam atq; negligentiam, sed vacare à caeteris oportere, mentem???; adhibere, perinde vt rei ad pietatem maximè opportunae: deniq; crepitibus, strepitibus, gemitibus???ue, & quaecunq; huiusmodi necessarios vulgarium artium labores consequuntur, vias vacuas caeremonijs praestare. Plut. in vita Numae. Sacrificia supplicationes???ue & ludos solebant Romani ex minutula etiam occasione instaurare. Siquidem si vnus equus thensas ducentium elanguisset, item???ue si laeua manu prehendisset auriga habenas, supplicationem decernebant instaurandam. Olim vnum sacrificium tricies instaurarunt, quòd semper aliquid delicti vel offensionis interuenisse diceretur. Tanta religio erat erga deos populi Romani. Plutarchus in Coriolano. Perseverantia, Constantia svperstitiosa. Iephtha Israëlitarum iudex, cùm vouisset, si victoria aduersus Ammonitas potiretur, quod primum in patriam reuertens obuium habuisset, se sacrificaturum: in filiam, quam vnicam habebat, primùm incidit: lacrymarum???; ac moestitiae plenus, maiore parum prudentis voti, quàm paternae pietatis habita ratione, neque illud respiciens, quòd parum gratae Deo eiusmodi victimae fore̅t, post aliquot dies filiam in holocaustum, obtulit. Iudicum 11. Aegyptii Saturnum & Serapim non priùs coluerunt, quàm Ptolemaeorum tyrannide fuerunt oppressi: ita tamen imperio illorum paruerunt, ne religionis suae mores confunderent. Itaque cùm pecudibus aut sanguine deos placare, piaculum esse ducerent, sed precibus & thure solo: Saturno autem & Serapidi dijs aduenis hostiae pecudum atque etiam humanae mactandae essant: fana eorum extra pomoerium locauerunt, vt & illi sacrificij solenni sibi cruore colerentur, nec tamen vrbana templa pecudum morte polluerentur. Nullum itaque Aegypti oppidum intra muros suos aut Saturni aut Serapis fanum recepit. Macrobius Saturnus libro primo, capite 7. Alcibiades in patriam ab exilio reuersus, cùm à Spartanis munita Decelea esset, & infestam hostes, qua itur Eleusina, viam tenerent, nullam caeremoniae, quae per mare agebantur, speciem habebant: sed praetermittebantur necessariò sacrificia, tripudia, atque multa quae in itinere agebantur sacra, cùm Iacchum deducunt. Praeclarum itaque existimauit Alcibiades, & ad eorum religionem & ad hominum laudem, vt sacris veterem ritum restitueret: prosequens terrestribus copijs sacrum & praeter hostes stipans. Si quidem Agim se maiorem in modum, si quiesceret, deiecturum & fracturum, aut sacram & piam pugnam de sanctissimis & maximis caeremonijs in conspectu patriae initurum, atque omnes habiturum ciues virtutis testes suae. Vbi haec ei deliberata sunt, Eumolpidis???; & praeconibus denunciauit, speculatores posuit in verticibus montium, & lucis principiò certos [3117] antecursores praemisit. Sacerdotes, mystas, & mystagogos accipiens atque armis tegens, ritè deduxit & sine strepitu, amplum???; exhibuit & augustum illius spectaculu̅ expeditionis, quam appellabant candidi Hierophantis & mystagogi functionem. Quia verò adoriri eum nullus ausus est hostium, reductis in vrbem sacris, sustulit animos, praeturam???ue in eam euexit existimationem, inexuperabilis & inuicta vt haberetur suis auspicijs. Infimam verò & egenam plebem vsqueadeò illexit, vt nihil aequè atq; eum aueret tyrannu̅ habere, dicere̅t???; no̅nulli & eum adirent hortantes, inuidiam opprimeret, plebiscita leges???ue tolleret ac nugatores, qui euerterent Remp. quò citra calumniarum metum ageret. Plut. in Alcibiade. Cùm Athenienses ob neglecta caesorum cadauera ad Arginusas decem Praetores capitis damnassent, iam???; à litoribus ad necem trahendi essent: Diomedon vnus ex praetoribus, in co̅cionem prodijt, inquiens: Quod à vobis in capita nostra decretum fuit, oro felix faustum existat huic populo: vota verò quae pro victoria de Lacedaemonijs omnium maximè illustri dijs per vos nominata fuerunt, quando quidem fortuna nos prohibet, vestra potissimùm interesse videtur, vt soluantur curare. Igitur Ioui liberatori, Apollini, deabus venerabilibus persoluite. Horum namque inuocatis numinibus debellauimus hostes. His dictis vir optimus cum reliquis ad destinatum supplicium ducitur, cum maxima optimi cuiusque ciuis commiseratione & lacrymis. Diodorus libro 13. & Valerius Maximus lib. 1. cap. 2. Roma capta, circumsederant Galli Capitolium, in vnum praecipuè opus intenti, ne quis hostium ex arce euaderet. Erat Fabiae genti in Quirinali colle animaduersarium constitutum, cuius ritè peragendi quum status dies fortè adesset, C. Fabivs, ne gentile sacrum intermitteretur, Gabino ritu amictus, per medias hostium stationes sacra manibus ferens, nihil ad illorum clamores & minas territus, in collem euasit. Peracto sacro eodem vultu & constantia in Capitolium est incolumis reuersus, incertum, Gallis miraculo rei attonitis, an religione motis, cuius gens ipsa haudquaquam negligens esset. Sabellicus Enn. 3. lib. 5. Macheo duce exulum Carthaginem obsidente (ob rem autem malè in Sicilia gestam exulare iussi fuerant) Cartalo Machei F. ex Tyro reuersus, quòd publicè fuerat missus, ad decimas Siciliensis praedae Herculi soluendas, quum praeter castra iter faceret, à patre accersitus, publicae religionis munus dixit se obire malle, quàm priuato officio fungi. Tulit superbum filij responsum Macheus iniquo animo, religionem tamen reueritus, vim illi inferre non est ausus. Nec ita multis interiectis diebus, Cartalo commeatu in castra à magistratibus impetrato, cum purpura & infulis, caetero???ue sacerdotij ornatu, ad patrem venit, sed ab eo in altam crucem cum ipsis sublarus est insignibus. Sabell. lib. 9. Enn. 3. Cùm aliquando Romae ludi Circenses Apollini celebrarentur, & Hannibal nunciatus esset circa portam Collinam ingruere: omnes raptis armis concurrunt. Reuersi postea cùm piaculum formidarent, inuenerunt saltantem in circo Senem quendam: qui cùm interrogatus, dixisset, se non interrupisse saltationem: ductum est hoc prouerbium: Salua res saltante sene. Verrius apud Festum Pompeium huiusmodi fabulam adfert: C. Sulpitio, & C. Fuluio consulibus, M. Calpurnio Pisone praetore vrbis faciente ludos, subito nunciato hostium aduentu, è foro ad arma concursum est. Sed postquàm victores redissent in theatrum, ne ludi intermissi religionem adferre̅t, & instaurari oportere dicerent, inuentum est ibi C. Pomponium libertinum, hominem grandem natu, ad tibicinem saltasse. Itaque gaudio non interruptae religionis aeditam vocem, nunc quoque celebrari aiunt prouerbio, Omnia secunda saltat senex. Erasmus. Romanvs Senatus post Cannensem cladem decreuit, ne matronae vltra trigesimum diem luctus suos extenderent, vti ab his sacra Cereris peragi possent: quia maiore penè Romanarum virium parte in execrabili ac diro solo iacente, nullius penates moeroris expertes erant. Itaque matres ac filiae, coniuges???; & sorores nuper interfectorum, abstersis lacrymis, depositis???ue doloris insignibus, candidam induere vestem, & aris thura dare coactae sunt. Qua quidem constantia obtinendae religionis magnus coelestibus iniectus est rubor (si dijs placet) vlteriùs aduersus eam saeuiendi gentem, quae ne iniuriarum quidem acerbitate ab eorum cultu absterreri potuerit. Val. Max. lib. 1. cap. 5. Nero Caesar, ne qui nisi Romani dij patrio more colerentur, néve à vetustis caeremonijs decederetur, edixit, Alexand. ab Alexand. lib. 4. cap. 5. ex Suetonio. Sub Vespasiano in Aegypto plurimi Ivdaeorvm excruciati sunt, quòd vt Caesarem dominum aut que̅quam alium praeter Deum prositerentur, neque hortationibus vllis, neque minis compelli potuerunt. Nullius igitur aut sexus, aut aetatis respectus fuit. Pueri & adulti per varios sunt cruciatus necati. Sabellicus lib. 3. Enn. 7. Richardvs Frisonum dux, Volfradi Senonensis episcopi, viri religiosi & sancti suasu & adhortatione co̅motus, vt Christianam assumeret fidem: quum iam baptismatis lauacrotingeretur, altero pede immerso tantùm, quaerebat, Plurésne maiores sui in inferno, an in paradiso cohabitarent? Responsum accepit, plures esse in inferno. tum educto pede à baptismate: Satius est, inquit, plures sequar quàm paucos: ibo quò maiores mei me vocant: & relicta Christi fide, ad pristinam se conuertit superstitionem. Sed non diu laetatus hoc contemtu, tertia die subita morte correptus, interijt crudelissimé. Cuspinianus in Caesaribus. Superstitio Slauica Suantouiti Rugianorum idoli diu inter Boemos viguit:, donec Venceslaus, princeps Boëmiae, impetratis ab Othone Caesare diui Viti reliquijs religionem mutauit. At ne sic quide̅ memoriam Suantouiti delere quiuit: quippe qui nunc quoque nullam magis solennem salutationem habent, quàm eam, quae fit sub Viti nomine: excepturi enim vel hospitem vel amicum peregrè aduenientem, Vitei, Vitei ingeminant, quasi à Suantouito concessae saluti co̅gratulantes: quia fortè ita euenit, vt peste inter vicinos increbescente, ipsi duntaxat, qui Suantouitum colebant, à contagio integri & incolumes permanserint. Dubrau. l. 1. Ex Hispania quingenti & ampliùs, haud vnius cultu religionis Viri initiati, quia Ferdinandi regis Catholici, Christianae pietatis obseruantissimi, edicto emendatiùs vitam agitare cogerentur, stare???ue veteri religionis instituto, in Mauritaniam vno agmine transmiserunt, vt inter impios impiè agerent, flagitium post Christianam fidem conditam inauditum. Sabellicus lib. 9. Ennead. 10. Constantiae Iudaei superstitionem suam abiurare cogebantur, aut perire, anno Domini 1348. Anno pòst Ivdaevs facti poenitens, igne domui subiecto se cum filijs duobus exussit ex alto clamans, Iudaeum sese moriturum. Quo incendio vicinia tota conflagrauit. Anno 1390. Ivdaevs alius flexis genibus consulem rogauit, vti extremo afficeretur supplicio, quòd suam religionem deseruisset. Qui cùm nulla ratione ad saniorem mentem redigi posset, viuus exuritur. Stumpfius. Frvctvs svperstitionis Bonvs. Cùm captum esset Ilium, Achiui miserati captiuoru̅ aerumnas, per praeconem denunciaru̅t, vt singuli ex liberis ciuibus quod vellent, vnum aliquod secum auferrent. Aeneas igitur caeteris neglectis, cùm deos penates exportaret, Graeci pietate viri pernioti permiserunt, vt id quoque quod post deos charissimum haberet sumeret. At ille parentem Anchisen extulit. Tum maiori ad huc pietatis admiratione ducti, charissima quaeque illi indulsêre: obscurè confitentes, eos qui in deos pij essent, etiam natura inimicos, non irreuerenter tractandos esse. Aelian. lib. 3. de Var. histor. Xenophon in Cynegetico, & Q. Calaber lib. 13. & Virg. Aen. 2. Aethiopas aiunt suae erga deos pietatis praemium tulisse, quod nun quam ab externis regibus subacti sunt: semper enim liberi permansêre. Etenim cùm multi magnis copijs apparatu???ue aduersus eos profecti sint, nullus tamen eorum imperio potitus est. Cambyses quippe maximis viribus Aethiopas aggressus, & exercitum amisit, & ipse periculum subijt vitae. Semiramis & consilij magnitudine, & rerum gestarum fama excellens, cùm Aethiopiam intrasset, desperatione rerum subitò abscessit. Hercules quoque & Bacchus vniuerso peragrato orbe, solos Aethiopas etiam Aegypto co̅terminos, tum propter eorum in deos cultum, tum quia inexpugnabiles videbantur, intactos reliquêre. Diod. lib. 3. cap. 1. Ferunt templum Iolao nepoti ab Hercule constructum, tantae maiestatis Incolis fuisse, vt si à solitis deficerent sacris, muti euaderent: rursus si sacra se perfecturos vouerent, in pristinam restitui sanitatem. Alex. lib. 2. c. 14. Pavsanias Spartanorum rex, ad Plataeas cùm extra militum stationem sacra faceret, à Lydis, qui à Mardonij partibus stabant, circumuentus est, qui omnem sacrifi cij apparatum disiecerunt. Ipse tamen dijs ducibus, cùm inermis esset, loris Lydos in fugam vertisse, & multos occidisse dicitur. Plutarchus in Pausania. Philippvs Macedo, qui contra Phocenses sacrilegos pia tulit arma, Sacro bello confecto, indies res suas auxit, tandémque pietatis suae beneficio ab vniuersa Graecia imperator appellatus est, & suum regnum amplissimum omnium quae essent in Europa effecit. Diod. lib. 16. Comates in Sicilia, heri diuitis pecora pascens, consueuerat nonnunquam Musis aliquid de gregibus domini offerre. Id cùm resciuisset herus, duriter seruulum increpauit. Orat Comates, ne succenseat: fore enim, vt Musarum beneficio omnia cumulatè reddantur. At herus: Age(inquit) experiamur, an Musae te sint aliturae. Et seruum in arborem excauatam inclusit, atque ab eo discessit, relicto, vt fame moreretur. Exacto anno, cùm ad eum locum redijsset, seruum viuum atque incolumem inuenit, & multum fauorum circum eum in [3118] arbore, vnde victitauerat inclusus. Apes enim in eam arborem per rimas penetrantes, suauiter ipsum aluerant. Ex Theocrito Gilbertus Cognatus lib. 1. Narrationum. L. Lvcvllvm, qui Mithridatem vicit, maximis opibus & honoribus auctum esse ob eam causam putauerunt Rom. quòd votum Herculi factum persoluisset abundé. Alexand. libro tertio, capite 22. Malvs. Achaz rex, filius Ioathan impijssimus, clausit ianuas templi, & in valle Gehennon adorauit Baalim, & filium suum idolis consecrauit. Ita vt auferret altare aeneum, quod Salomon fecerat, & poneret in templo Dei altare idolorum: cuius exemplar de Damasco acceperat. Iustè igitur à Domini auxilio derelictus est: & consurrexerunt aduersus eum Rasim rex Syriae, id est, Aram: & Phacea filius Romeliae, rex Israël in Samaria, & venerunt in Hierusalem vt expugnarent eam. Hieronymus com. in Esaiam lib. 3. cap. 7. Qvi deorum simulacra instituêre, & metum deorum hominibus ademerunt, & errorem addiderunt, inquit Varro apud D. August. lib. 4. cap. 9. de Ciuitate Dei. Apud priscos Aegyptiorvm reges saepiùs desciscente populo, Quidam prudentia praestans Aegyptum in plures partes diuisit, edixit???; quae animalia separatim colerent, à quibúsve cibis abstinerent. Eo consilio, vt cùm quique certa animantia pro dijs haberent, quae ab alijs colerentur contemtis, alteri alteros perosi, nequaquam simul aduersus principes conspirarent. Quod & secutum est: cùm diuersorum finium homines inuicem dissentirent, & mutuò sibi cultus impietatem obijcerent. Diodorus lib. 1. c. 7. & Plut. de Iside. Cambyses, Pelusium oppugnans, cùm Aegyptii fortiter resisterent, catapultis in hostes tela iacientes, obiectis animalibus, quae Aegyptij tan quam deos colunt, occupauit. Polyaenus libro septimo. Artemisia Cariae regina, cùm Latmum oppugnaret, armatas copias occultauit: ipsa verò cum eunuchis, mulieribus, tibicinibus ac tympanistis in lucum Matris deorum, qui septem stadijs ab vrbe distabat, sacra peragens, accessit. Latmijs autem aduenientibus, & pietatem eius contemplantibus admirantibus???;, ij, qui latebant, consurgentes, vrbem inuaserunt, obtinentes eam fistulis ac tympanis, quam armis non potera̅t obtinere. Polyaenus lib. 7. Agamedes & Trophonivs, cùm Delphis templum condidissent, & mercedem ab Apolline petijssent: septima die se eis redditurum promisit, atque vt interea epularentur, praecepit. Cùm paruissent, septima demùm nocte dum quiescerent, interierunt. Plutarchus in Consolatoria oratione ad Apollonium. Pausanias tamen mortis illorum aliam causam affert. Nicias Atheniensium dux, dum vmbram extimescit deficientis lunae desidens, muro ab hostibus circumuallatus, cum quadraginta millibus capitum co̅trucidatorum, vel viuorum captorum in deditionem concessit, ac turpiter vitam deposuit. Plut. de Superstit. Metellvs pontifex, Vestali aede fortuitò igni flagrante, per medias flammas Palladium incendio subtraxit. Cessit illi audax conatus prosperé. nam deae simulacrum seruauit: sed res feliciùs cessisset, si visum non amisisset. Fuit tamen clades illa religiosae mentis, & immodicae caritatis in deam testis locupletissima: fuit & ornamento. datum est enim ei à Rom. tantae pietatis admiratoribus, vt curru veheretur in curiam: qui honor nulli eius ordinis ad id tempus contigerat. Sabellicus libro quinto, capite primo. Cn. Pompeius Hierosolyma potitus, templu̅ oppugnabat munitissimum. Erigebant Romani aggerem, vt fossa completa templi murum machinis quaterent. Verùm Ivdaei opus egregiè impediebant, & nisi patrius mos illis fuisset, per otium septimum quemque diem exigere, non potuissent absoluere aggerem: prohibere enim vim inferentes lex permittit, sed opus facientem hostem impedire non sinit. Quod vbi animaduerterunt Romani, sabbathis neque eminùs incessebant telis Iudaeos, neq; manus cum eis conserebant: tantùm erigebant aggerem & turres, machinas???ue admouebant, vt eis postridie aduersus Iudaeos vti possent. Sic tandem concussa turri maxima machinis è Tyro aduectis, ea???; collapsa, templum tertio mense captum est, die ieiunij, 179. Olymp. C. Antonino, M. Tul. Cic. Coss. Iosephus lib. 14. c. 8. Dion, Strabo. Vespasianus Ivdaeos Saturni die (quo eis nefas est quicquam seriae rei agere) adortus superauit. Front. lib. 2. c. 1. Havmar Saracenorum dux, in honorem Mahometi templum Hierosolymis extruxit. In quo tandem orans à Persa quodam interfectus est. anno Domini 647. Sigebertus & Paulus Diaconus lib. 19. rerum Rom. Haraldvs V. Danorum rex, solis sacrorum officijs deditus, impunitas omnium noxas enerui legum indulgentia praeterijt. Saxo. Arcem Vordenstein, principes Brunsuicenses occuparant, Bremensi archiepiscopo ademtam. Praeualuerat in eo oppido superstitio magna. Pastor quidam Otbertus, vanam sanctitatis imagine̅ prae se ferens, putabatur sancta reddere quaecunque tangeret. Ingens hominum concursus fit: felicem se reputabat, quisquis Otberti audire murmura, aut contingere manus sineretur. Hanc superstitionem aluit arcis praefectus, quòd oblationis nomine multa congererent, qui accurreba̅t. Hac occasione freti ministri archiepiscopi, specie peregrinorum, visendi hominis sancti gratia venientium, ab arcis custodibus intromissi arcem receperunt, & Otbertum ad stiuam redire compulerunt. Cranzius lib. 7. Metropoleos, c. 49. Cùm Dunaam Hebraeus persequeretur Christianos, vrbem Nagram in Aethiopia habitantes, magna notatur & praeclara inter martyres Mvlieres contentio. Monachae enim virgines nequaquam concedebant primas partes ijs, quae erant iunctae matrimonijs. Recordamini, dicentes, quod priùs vobis sumus propositi & in templorum ingressu, & in sacrame̅torum participatione, & in statione, & in sessione: & ideo oportet nunc quoq; nos ante vos & vestros maritos consequi martyrium. Martyrum autem vxores, quae iam etiam vocabantur matres, nequaquam ferebant in praesentia habere secundas partes. Infantes quoq; balbutientes matres praetercurrebant, & ipsi quoq; carnificem prouocabant ad mortem. Sciebant enim aliâs quoque pueros fuisse Christo, propter ipsum, sacras oblatas victimas. Sic beatae illae mortem praeripientes, ijs qui videba̅t, magnam afferebant lamentatione̅: adeo vt Rex crudelissimus cum admiratione talem vocem emiserit: Qualem omnibus ferè hominibus terrorem immisit Galilaeus ille? vt, qui vel ipsam mortem contemnere persuaserit, & pro illo perdere suas animas & corpora. Caesar Baronius tomo sept. Annal. Ecclesiast. Ad fol. 3017. Superstitionem subditorum alunt imperio suo Principes Moscorvm: dum ad nullas exteras Nationes, nisi si quos in legatione, atq; ita quidem mittant, vt singulis Legatis singulos custodes ponant, nec cuiqua̅ remoto custode cu̅ aliquo colloqui liceat, quenquam commeare: aut exteros etiam promiscuè commercia cum suis agitare patiuntur. Ita fit, vt quasi perpetuis ignorationis tenebris oppressi aliarum gentium humanitate non percepta, omnino libertatis dulcedine, praesentia melioribus cognita dubijs anteponant. Reinoldus Heidenstenus lib. 1. belli Moscouit. Ad fol. 3108. Admiranda est Moscorvm fides erga principes, quos licet crudelissimos tyrannos summa constantia patiuntur: cuius causa, duplex religionis opinio. Nam & omnes, qui in religione ab ijs dissentiunt, etiam eos, qui Romanae Ecclesiae ritu vtuntur, Barbaroru̅ loco habent, ac tanquam pestem aliquam detestantur: nihil???ue omnino cum ijs commune habere fas ducunt. Ex qua existimatione illud quoq; profectum est, vt princeps, quoties externos Legatos audit, in pelui aquam admotam habeat, qua manus, quasi illoru̅ contagio pollutas, subitò abluat. Et suae religionis institutis eandem, quam Deo, principi suo fidem se debere edocti, non minùs vel constantiam eorum laudant, vel relictis corporibus animos in coelum protinus euolare, ac coelesti beatitudine frui praedicant, qui fidem erga principem suum ad extremum vsq; spiritum retinuerint, quam qui ex discipulis Seruatoris nostri in singulari erga illum pietate atq; fide ad mortem vsq; perstiterint. Reinoldus Heidenstenus lib. 1. Bell. Moscou. Ad folium 3110.

LIBRI SECVNDI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? Voluminis Decimiseptimi Liber II. De Svperstitione Distributiua erga Devm. DEI CVLTVS SVPERSTITIOSVS. Respectv Eivs qvi colitvr. Pvta Divvs. Seculo quarto post Christum quaedam mulieres Arabvm currum siue sellam quadratam ornantes, expasso super eam linteo, per aliquot dies panem proponebant, & offerebant in nomine Mariae. Omnes autem de pane participabant. Item habebant imaginem Mariae quam adorabant, & offerebant ei collyridem seu placentam. Epiphanius libro tertio tomi 2. haeresi 78. & 79. Daemon. Duodecim fuerunt apud Rom. dij Consentes, sex mares, & sex feminae: quorum imagines auratae stabant apud forum, vt refert Varro libro primo Rei rusticae. Hos Ennius disticho est complexus: luno, Vesta, Minerua, Ceres, Diana, Venus, Mars, Mercurius, Iouis, Neptunus, Vulcanus, Apollo. Consentes appellant, quasi consentientes in eo quod est gerendum. His enim vtitur velut consiliarijs Iupiter in maximis rebus agendis, vt Augustinus de Ciuit. Dei, cap. 23. & apertiùs Seneca tradit ex disciplina Ethrusca lib. Nat. quaest. 2. Ferunt ex antiquis monumentis Pomponium Laetum ad Medicen Laurentium scripsisse, singulis illorum deorum suum mensem esse sacrum: Ianuarium lunoni, Februarium Neptuno, Martiu̅ Mineruae, Aprilem Veneri, Maium Apollini, Iunium Mercurio, Quintilem Ioui, Sextilem Cereri, Septembrem Vulcano, Octo brem Marti, Nouembrem Dianae, Decembrem Vestae. Viues in lib. 4. Aug. de Ciuit. Dei. Iidem nescio quem Summanum, cui nocturna fulmina tribuebant, coluerunt magis quàm Iouem, ad quem diurna fulmina pertinebant. Sed postquam Ioui templum insigne ac sublime constructum est, propter aedis dignitatem, sic ad eum multitudo confluxit, vt vix inueniatur qui Summani nomen, quod audire iam non potest, se saltem legisse meminerit. August. lib. 4. de Ciuitate Dei, cap. 23. Scribit Tertullianus in Apologetico, in Norico olim Tibelinum (hoc est, diabolum) cultum esse. Nam etiamnum hodie Tufel Germanis diabolum sonat. Gens Sveo??? vm templum olim habuit, quod Vpsala dicitur (sedes hodie metropolitana regni ibi est) non longè à ciuitatibus Sictona & Birca. In hoc templo (quod totum fulgebat ex auro) statuas trium veneraba̅tur deorum, antequam Christo crederent. Potentissimus Thor, in medio triclinio strato puluinari colebatur. Hinc inde latera eius cingebant Vuodan atque Fricco. Thor, inquiunt, praesidet in aëre: tonitrus & fulgura, ventos & imbres serenitatem???ue gubernans, fruges adiministrat cum fructibus vniuersis. Alter Vuodan (hoc est, fortior) bellis praesidet, hominibus???; fertur in hostes vires subministrasse. Tertius Fricco pacem & voluptatem moderatur: cuius etiam simulacrum turpitudinem prae se ferebat. Vuodanem sculpunt armatum, vt alij Martem: Thor autem cum sceptro Iouem videbatur exprimere. Arbor incognita iuxta templum stabat ingens, patulis diffusa ramis, aestate & hyeme iuxtà virens. Fons scaturiebat ad locum sacrificiorum. Sacrificaturi, hominem hîc immersêre viuum: qui si facilè mergeretur, faustum renunciabant votum. Aurea catena fertur cinxisse templum, ad moeniana domus???ue fastigia suspensa latè, rutilans accessuris. Nam templum in planicie situm, montibus ambitur. Si pestis aut fames ingruat, Thor ipsi sacrificabatur: si bella, Vuodam: ad nuptias ineundas Fricconi supplicabatur. Post nouennium totius regni celebritate templum visebatur: ne regibus quidem immunitas à mittendis donarijs. Reges aliquando Christiani, quòd sacrilego à cultu huiusmodi abstinere̅t, regno sunt deiecti. Nouem diebus sacrificia peragebantur, nouem per singulos dies animantium genera (in quibus & homo) sacrificabantur. Cranz. in Sueciae praefat. Deumum nuncupatum cacodaemonem veneratur Rex emporij Indiae celeberrimi Calecvt, confisus illi factam à Deo potestatem iudicandi orbis terrarum, & tribuendi vnicuiq; pro benefactis videlicet & malefactis mercedem meritam. Eius imaginem vt monstrum horrendum ingens, sedentem capite redimito diademate, Romanorum pontificum modo, scribit Ludouicus Romanus patricius lib. 5. Nauigat. cap. 2. regem habere in sacello suo. Hoc autem illi accedit, quòd diadema ipsius ternis insignitur cornibus. Deum verò maximum Tamerani appellant incolae. Samogitarvm rustici daemoni Ziemienniek sub finem Octobris sacra faciunt, omnis generis animalia domestica baculis ad mortem vsque percutientes. Alexand. Guagninus in Lituania. Sidera. Ab Carenis Lunus deus eximio venerationis ritu colitur: quoniam sit ab prudentissimis traditum, qui Lunam femineo credat nomine appellandam, itaque habendam prorsum, mulieribus mancipatum delicijs vitam transmissurum, seruitutis onere ingestabili. At qui masculorum decuriae ascribendam censuerit, eum verò vxori pro arbitrio iniecturum frena, reclinatis facilè vel elusis perruptisve insidiarum tendiculis omnibus. Nam Graecis quoque Aegyptijs???ue, etiam si vti feminam videntur enunciare, mystico tamen sensu deum planè credi. Caelius lib. 20. c. 7. A. L. ex Strabone. In foro Phliasiorvm, capra ex aere magna sui parte inaurata conspicitur, ob eam causam dedicata, quòd sidus, quam Capram vocant, ortu suo vitibus perniciem afferre consueuit. Ne itaq; coelestis capra vinetis noceat, forensem illam ex aere cùm alijs afficiunt honoribus, tum verò auro eam exornant. Pausanias in Corinthiacis. Caniculae à Rom. olim rutilae canes, vt ait Atteius Capito, canario sacrificio pro frugibus, ad sedandam tempestatem immolabantur. Cei ab Aristeo Arcade edocti, singulis annis eiusdem exortum seruarunt cum armis, eidem???; rem diuina̅ fecerunt ad impetrandam pluuiam. Caelius lib. 17. cap. 27. Antiq. Lectionum. Mos erat antiquis adorare solem, quem deum existimant, à Persis praecipuè colebatur, nomine Mithrae: item apud Aegyptios Osiridis, apud Graecos Apollinis, apud alios alijs atq; alijs nominibus. Hunc Orientem salutabant religionis causa. Quem morem tradit Socrati fuisse Plato. Ferunt & ab Elephantis odorari solem in exortu. Salutabatur & Occidensj, sed à paucioribus. Erasmus in Adagijs. Apud Phoenices colebatur Sol, quem sua lingua Heliogabalum vocabant. Erat autem lapis maximus, teretior ab imo, sensim???; fastigiatus, propemodùm in coni figuram, niger illi color, quem indigenae iactabant coelo delapsum. Visebatur in lapide forma quaedam, quàm Solis vulgò esse arbitrati, haud humano artificio fabrefacta. Huius sacerdos fuit Bassianus, iam annos quatuordecim, cùm à militibus propter formam, & quia Caracallae filius credebatur, in Imperatorem electus est, Macrino. Herodianus. Xerxes rex Persarum, transmisso exercitu per pontem in Bosphoro, Sole exorto ex aurea phiala libans, in mare apud Solem vota concepit, ne quid sibi aduersi contingeret, quàm Europam totam subegisset. Phialam in Hellespontum abiecit, aureum???ue craterem ac gladium Persicum, quem acinacem vocant. Herodotus libro septimo. M. Marcellvs ab equo in pugna lapsus, solem supplex adorauit. Plut. in vita Marcelli. Aqvilonares sub polo solem ob semestre lumen, lunam similiter ob nocturnos radios adorant. Olaus libro tertio, capite secundo. In insula Thvle praecipua solennia sunt, quae quotannis in honorem Solis celebrantur, quando speculatores ex altissimis montibus nunciant, Solem redire ad ipsorum horizontem, cùm antea verno tempore dies 40. integras noctes habuerunt, sicut & in Autumno dies 40. continuam lucem. Procopius de bello Gothorum, lib. 2. Tartari Solem ac Luna̅ adorant: item elementa quatuor, quibus ante prandium ciborum & potus primitias libant. Bonfinius lib. 8. Dec. 2. Mahumetani varias habent sectas: vnam eorum, qui Elavted, hoc est, Trunci appellantur, & vilissimo habitu Africam circumeunt, stellas vnum Deum esse asserentes, & nullam legem neque fidem erroneam, cuiq; enim adorare licere, quod sibi videatur. Horum vnum in foro Alcairi se palàm cum primaria femina è balneo egressa congredi vidisse Ioannes Leo libro 3. capite 43. Africae, affirmat: omnes mox accurrisse, & vestes mulieris tanquam sacrosanctas manibus tetigisse. Maritum, cognito facinore, deum benedixisse, solenni???; conuiuio & eleemosynis gaudium suum testatum, qui dignus habitus esset, cuius vxorem propheta simulato concubitu diuinis repleret charismatis. Ignis. De ignis cultu apud Romanos simul & alias gentes, abundè Caelius lib. 15. cap. 14. & 15. Antiq. Lect. Litvanica gens olim ignem pro deo colebat, & eum in celebrioribus locis atq; oppidis perpetuum asseruabat. Fulmini quoq; quod Percunum vocabat, diuinum honorem tribueba???. Cromerus lib. 15. Ventvs. Apud Methana oppidum in Isthmo agri Troezeniorvm Africus è Saronico sinu agrum & vineas perflans, nouos pampinos aeriter torret. Id quoties accidit, vento etiamnum spirante, viri duo gallum gallinaceum albis alarum pinnis in contrarias partes distractum lacerant, ac deinde dimidiam vterq; galli partem praeferens, cum cursu vites ambiunt: mox in eum ipsum locum vnde currere ceperunt rursus congressi, auem ibi defodiunt. Hoc ab illis excogitatum est, tanquam praesentissimum remedium contra noxios Africi flatus. Pausanias in Corinth. Thvrii Borcae vti deo vota persoluerunt, quòd Dionysij classem, quam ad eorum excidium parauerat, funditùs euertisset. Aelianus libro 12. Var. hist. Idem Megalopolitas fecisse Pausanias testatur. Avgvstvs Circio, ne Galliam rapidè infestaret, votum exoluit, & sacrum fecit: cuius tanta plerunq; vis erat, vt tecta auferret. Calabri Iapygi, Apuli vento Apulo, Athenae Scironi, Pamphylij Gagneo, ne incolas tabe afficerent, néve arua depopularentur. Xerxe in Graeciam innumerabiles copias ducente, Delphicum respondisse Graecis oraculum ferunt, vt ventos precarentur sibi auxilio adesse. Illi ara ventis extructa, illos propitios habuerunt, tota ferè hostium classe demersa. In agro quoq; Sicyonio ventis extructa̅ aram legimus: quotannis noctem vnam vota effundunt, vt lenita vis venti desineret, cùm turbine ventorum, villae, arbusta, fruges passim deuastarentur. Et apud Methonem Palladi Anemotidi templum dicatum est, ne violentiores perflantes loca deuastarent. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 22. Terra. Artoxerxes Persarum rex, pro vxoris salute, Terrae votum faciens, se illam attacta humo solenni prece adoraturum, promisit. Alex. lib. 3. cap. 22. ex Plutarcho. Germanorum populi Revdigni, & Aviones, & Angli, & Varini, & Evdoses, & Svardones, & Nvithones, in commune Herthum, id est, Terram matrem colunt, eam???; interuenire rebus hominum, inuehi populis arbitrantur. Est in insula Oceani Castum nemus, dicatum in eo vehiculum veste contectum, attingere vni sacerdoti concessum. Is adesse penetrali deam intelligit, vectam???; bubus feminis multa cum veneratione prosequitur. Laeti tunc dies, festa loca, quaecunq; aduentu hospitio???ue dignatur. Non bella ineunt, non arma sumunt, clausum omne ferrum, pax & quies tunc ta̅tùm nota, tunc tantùm amata: donec idem sacerdos satiatam conuersatione mortalium deam templo reddat: mox vehiculum, & vestes, &, si credere velis, numen ipsum secreto lacu abluitur. Serui ministrant, quos statim idem lacus haurit. Arcanus hinc terror, sancta???ue ignorantia, quid sit illud, quod tantùm perituri vident. Cornelius Tacitus de Moribus Germanorum. Saxa. Pharis Achaiae oppido in foro Mercurij agoraei statua est bar [3122] bati, prope ipsum signum lapides ferè XXX. erecti sunt quadrangula figura: singulos certis deorum nomimbus appellantes venerantur. Et sanè Graecis olim omnibus patrium fuit rudes lapides pro dijs perinde ac simulacra ipsa colere. Pausanias in Achaicis. Nvma Pompilius rex Romanus, cùm & publicum agrum populi Romani, & priuatum vniuscuiusque certis limitibus terminis???ue definisset, sacellum erexit Termino in colle Tarpeio, deo cui Terminalibus sacris dictis nihil animatum sacrificaretur, sed solùm liba, pultes, & primitiae frugum: tamesi hoc postea, vt alia complura, in desuetudinem abijt: saxum???; erat hic deus, & saxa reliqui omnes agrorum & publici & priuatorum termini. Quos qui statuto dimouisset loco, eum hominem licebat sine fraude neci dédere. L. Viues in lib. 4. August. de Ciuitate Dei, cap. 23. Religiosa ciuitas Rom. ex Pessinunte informem sibi lapidem petiuit: gratificari se credens deorum Matri. Caeterùm quia in eius inuectu magna oculorum ludibria obuersata sunt ciuium oculis, aucta est cum caeremonia hominum fides. Sabellicus lib. 5. cap. 4. Phoenices saxum Solis, Heliogabalum dictum, colunt. Vide suprà, Sidera. Mainvs, Scotorum rex tertius, vt populum ad religionem moueret, priscis sacris nouas quasdam solennes???ue caeremonias superaddidit, peragendas, vt immensis saxis, varijs in regionum locis (vt res exposcebat) in coronam admotis, eorum???; maximo ad meridiem porrecto) cuius pro ara foret vsus) victimae ibi dijs immortalibus ad sacrificium cremarentur. Extant in rei fidem vel hoc nostro aeuo ingentia ea saxa ducta in circos, prisca deorum Fana vulgus appellat. Mirabitur profectò quisquis ea spectauerit, qua arte, quibus corporis viribus lapides tanta mole in vnum locum fuerint congesti. Erat ea aetate gentis victima, rei frumentariae pecuniariaeúe, dijs immortalibus gentili debitae instituto, portio, quae sacerdotum (hi tum rarissimi erant) victui superfuerat. H. Boëthius libro secundo. Montes. In Oelandia insula Gothici maris prope Aquilonare litus exurgit mons excelsus, quem nauticum vulgus, vitandae marinae tempestatis gratia, Virginem vocat: atque in eius portu manentes certis munusculis puellis dari solitis, vtpote chirothecis, sericeis zonis, & similibus, montem placant. Nec ingratum montis numen sentire videntur, prout aliquando factum meminit antiquitas, voce lapsa iussum fuisse donantem mutare portum, ne periclitarentur: & ita faciendo saluus factus est, vbi alij sunt periclitati. In eo monte certis anni temporibus dicitur esse conuentus Aquilonarium maleficarum, vt examinent praestigia sua. Tardiùs ministerio daemonum accedens dira afficitur correptione. Sed haec vulgi fabula est. Olaus Magnus lib. 2. c. 23. Stirpes, Arbores. Aegyptii pro dijs colebant etiam allia & cepas, per quae iurabant. Plinius. Corinthiis redditum oraculum, eam arborem quaererent, in qua Baccharum sacra speculans Pentheus ab ijsdem discerptus fuit, & inuentae diuinos homines haberent. Illius igitur oraculi monitu arbore inuenta, duo signa lignea Liberi patris in foro posuêre, inaurata, praeter ora tamen, quae minio oblita sunt, Lysium alterum, alterum Baccheum nominant. Pausanias in Corinthiacis. Sinin Pityocamptem in Isthmo occiderat Theseus. Erat illi excellentissimae formae & staturae filia, Perigvne nomine: hanc peremto Theseus patre fugientem circumquaque requirebat. Ea in locum successerat frequentibus virgultis, multáque stoebe & asparagis obsitum. Haec illa admodum simpliciter & pueriliter precans velut sentientia, vota cum iureiurando nuncupauit, si seruassent & texissent se, nunquam laesuram se ea, nec crematuram. Quam cùm alta voce appellaret Theseus, fidem???ue daret egregiam se eius gesturum curam, neque re vlla violaturum: prodijt, atque ex Thesei complexu edidit Melanippum. Ea pòst Deioni, Euryti Oechaliensis filio, Theseo elocante, nupsit. Melanippo Thesei genitus Toxus, Ornyti socius deducendae in Cariam coloniae fuit, vnde originem ducunt Toxides. Hinc solenne Toxidibvs est, neq; spinam asparagi, neque stoeben comburere: sed honorare haec & venerari. Plut. in Theseo. Anno Christi 508. Boii alieni à veritate Christiana, Romanos Christianos grauiter vexarunt. Theodo, Rex Boiorum lucum & montem, proximè Regin oburgum (Ratisbonam) Danubio imminentem, Alemanno Herculi victori, & bellorum praesidi dedicauit, eius???ue nomine adpellari iussit: ibi sacris, ritu patriae, diuis operari praecepit. Ea sylua postea monachis D. Haimerani dicata est. Extabant in ripa Danubij & ora Germaniae duae vetustissimae quercus, prodigiosae magnitudinis, millibus passuum viginti distabant: altera superior, altera inferior cognominabatur. Has quoque gentili ceremonia Boius consecrauit, eò frequens populus coijt, victimas???; immolauit. Boij, vbi Christianam religionem receperunt, in templa & inde coenobia commutarunt, vnum???; nomen vetus seruat, Altaichium???; vocari solet, quod lingua Boia veterem quercum significat. Nam nihil sacratius quercu Germani habuêre: nulla sacra sine huius arboris fronde confecêre: sacrificijs, epulis???ue ritè sub hac arbore perpetratis, deos precati sunt: viscum eius è coelo missum putarunt, signum???ue esse à Deo electae arboris: omnia sanantem suo vocabulo appellantes, foecunditatem eo potu dari cuicunque animalium sterili arbitrati sunt, contra venena omnia esse remedio. Eo in expiationibus solennibus vsi sunt. Manauit haec fama hucusque, etiam nunc Germanis admirationi est, & religiosè obseruatur, precium auri apud quosdam habens. Auentinus lib. 3. Annal. Boiorum. Vandali Aldenburgenses inter vetustissimas quercus, sacras habuêre arbores, dicatas deo Prone: quas ambiebat atrium & sepes accuratior, lignis extructa, continens duas portas. Praeter penates enim & oppida, quibus singula numina inerant, locus ille genti sacer fuit, cui flamen, & feriae, & sacrificiorum varij ritus dedicati fuerant. Illuc omni die Lunae cum regulo, populus & flamen conuenire solebant, propter iudicia. Ingressus atrij omnibus interdictus, praeterquam sacerdoti & sacrificij causa eò venientibus vel supplicibus. Eum locum Geroldus episcopus Aldenburge̅sis euertit & incendit. Cranzius lib. 4. Vandaliae, c. 23. Litvani olim Lucos & eximias quasdam arbores in syluis sacrosanctas habebant, quas violare ferro nefas erat, nec impunè erat tale quicquam ausis. Nam violentia daemonum vel interibant subitò, vel membro aliquo capiebantur. Cromerus libro decimoquinto. Animalia Qvaevis In Genere. Aegyptiorvm portentosa est superstitio, qui varias animantes colunt, in singulis ferè vrbibus singulas. Nam in has animantes deos Typhonis formidine vertisse se, veluti velantes se ibum, canum, & accipitrum corporibus, quinetiam defunctorum animas, quaecunque permanent, in has renasci solas arbitrantur. Alij Osirim in magna expeditione autumant in multas partes partitis copijs (manipulos & cohortes Romani vocant) distribuisse omnibus signa & effigies animantium: quarum singulas singulis nationibus centuriatis sacras fuisse & venerandas. Alij posteriores reges percellendorum gratia hostium in praelia cum capitibus ferarum aureis & argenteis prodisse. Alij ex astutis regibus quendam, superstitionis diuersitate populum, alioqui ad res nouandas pronum, distrahere voluisse, vt quando animantes illae infestae sibijnuicem sunt, canis lupo, ichneumon crocodilo, lupus oui, feles muribus, earum quoque cultores sensim in factiones distraherentur. Plut. de Iside. Aegyptii colunt animalia quaedam, non solùm viua, sed etiam mortua: sicut Feles, Ichneumonas, Canes, Accipitres, Ibides, Lupos, Crocodilos, & eiusmodi plura. Si quis quod horum spontè animalium occiderit, morte damnatur, aeluro & ibide exceptis: quos spontè an secùs occiderit, interficitur, accurrente turba, & absque iudicio hominem varijs supplicijs affectum interficiente. Quo timore, qui mortuos conspexerit, procul astans lamentatur, testificans animal absque sua culpa mortuum esse. Premente aliquando Aegyptios fame, adeò vt plures ab humana carne ob inopiam cibi non abstinerent, animalia sacra omnino intacta reliquêre. Sicubi verò canis domi mortuus repertus esset, singuli eius domus totum corpus facta lamentatione radunt. Hoc quoque est mirabilius, si vinum frumentúmve, aut aliud quid victui accommodatum, vbi simile animal expirauit, inuentum esset, non ampliùs illis vtebantur. Eodem???ue luctu etiam ad alia loca profecti, aeluros & accipitres mortuos in Aegyptum deficiente persaepè viatico deferebant. Apud Memphim Apis, apud Heliopolim Mneuis, apud Midetam hircus, crocodilus apud Myridem paludem, leo apud Leontem vrbem, coluntur. Nutriuntur haec animalia summa cura atque impensa in templorum ambitu à viris haudquaquam contemnendis: quae similagine, & alica, varijs???ue epulis lacte conditis cibant. Anseres insuper tum elixos tum assos apponunt quotidie. Eorum mortem aequè ac filiorum lugent, sepeliunt???ue sumtuosiùs quàm eorum facultas ferat. Diodorus libro primo, capite sexto, & Strabo libro decimoseptimo, Herodotus libro secundo scribit, feles mortuas magno luctu defleri ab Aegyptijs: demùm ad sacra recta deferri, vbi salsae sepeliuntur in vrbe Bubasti. Canes, ichneumonas, accipitres in sua quisque vrbe tumulant sacratis in loculis. Vrsos qui sacri sunt, & lupos non multò vulpibus grandiores, eò sepeliunt loco vbi iacentes inueniunt. Iidem aspidem, mustellam, & scarabeum colunt??? n quibus imagines quasdam obscuras sibi, sicut in radijs Solis, deorum potentiae considerant. Siquidem mustellam adhuc multi pu [3123] tant & dicunt, quòd aure ineatur, & ore pariat, sermonis ortum exprimere: scarabeorum genus femina carere: mares omnes emittere semen in materiam, quae fingitur in globum, eam???ue voluunt aduerso gradu propellentes: vt videtur coelum sol, dum ipse ab occidente in orientem conuertitur, in contrarium contorquere. Aspidem, vt qui non sentiat seniu̅, motum???ue sine organis peragat promtè & expeditè, illi sideri comparant. Plut. de Iside. Volatilia. Scarabeum, qui pilulas voluit, Aegypti magna pars inter numina colit, quòd contra quartanam manifestè auxilietur: curiosa Apionis interpretatione, qua colligit Solis operum similitudinem huic animali esse, ad excusandos gentis suae ritus. Plinius lib. 30. cap. 10. Ibis serpentium lethalia necans, docuit princeps purgationis medicae vsum, cùm spectarent ita eam ablui & purgari ab seipsa. Sacerdotum Aegyptiorvm peritissimi lustralem aquam, vnde ibis bibit, cùm expiant se, sumunt. non bibit enim insalubrem aut veneno infectam, nec accedit. Pedum traiectione mutua cum rostro triangulum aequis lateribus reddit. Insuper atrarum pennarum albis adiectarum varietas & mixtura cauantem cornua lunam refert. Plut. de Iside. Tibullus in Elegia quadam superstitionis Syrorvm meminit, qui columbas consecrabant, timebant???; violare, ita canens: Quid referam, vt volitet crebras intacta per vrbes Alba Palmellino sancta columba Syro. Item Xenophon in 1. lib. Expeditionis Cyri. Commodi & compendij gratia constat in honore haberi, à Lemniis corydalos, qui cùm attelaborum oua inueniunt, tondunt ea: à Thessalis ciconias, quòd serpentes, quas ea regio frequentes fudit, aduentu suo omnes deleuissent. Quare etiam lege sanxerunt exilium in eum, qui ciconiam occidisset. Plut. de Iside. Pythagoreos proditum memoriae est gallinaceum album colere, & marinorum piscium mullo & vrtica abstinere. Plut. lib. 4. Quaest. conu. 5. Picum Martium Latini colunt, omnes???ue planè ab ea aue temperant: quoniam Romulo % Remo expositis non modò à lupa praebitam mammam, sed & à pico Martio, qui eò subinde aduolabat, eos pastos credunt. Ferè enim nunc quoque ad radices montium, & locis quercubus consitis, vbi visitur picus Martius, illic item lupus, vt Nigidius tradit. Plut. in Rom. quaest. Aquatilia. Xenophon lib. 1. [Greek words] narrat, Cyri iunioris copias venisse ad fluuium Chalum appellatum, plenum magnorum piscium ac mansuetorum, quos Syri deos esse putarent, nec sinerent violari: quod etiam tribuerant columbis. Cicer. lib. 3. de Nat. deorum, Piscem, inquit, Syri venerantur. Porphyrius praeterea in 4. lib. [Greek words] commemorat, literis proditum esse, Syros antiquitùs abstinuisse se à necandis animantibus, vt neque etiam ipsas dijs immortalibus imolarent. postea tamen coepisse victimas mactare, vt arcerent à se quaedam mala: nec tamen ne tum quidem ausos carnibus vesci. Ad dit aucem infrà, morem illum vsque ad aetatem Menandri comici perdurasse, cuius etiam versus ponit: quibus exponitur, quò humilitatis descendant Syri, vt deam placent, si fortè aliquando incontinentia ducti piscem comederint. Victorius lib. 12. Var. lect. cap. 15. Aegypti ciuitas Arsinoe, priùs Crocodilorum ciuitas dicebatur. In hac praefectura mirum in modum colitur crocodilus, & est sacer apud eos in lacu quodam seorsum nutritus, & sacerdotibus mansuetus, & Suchus vocatur. Nutritur autem pane, carne & vino, quae à peregrinis afferuntur ad eiusmodi spectaculum venientibus. Post Arsinoiticam praefecturam est Herculis ciuitas, in qua colitur Ichneumon, contrà quàm faciant Arsinoitae. Hi enim crocodilos colunt, & propterea fossam habent crocodilis plenam, & Myridis lacum. Herculis verò ciuitas Ichneumones, qui crocodilis & aspidibus perniciem inferunt. eas enim & earum oua delent luto incrustati. Inuoluuntur enim in eo, postea ad solem siccati, aspides per caput vel caudam capientes in flumen trahunt, atq; occidunt. Crocodilis verò apricantibus in oris hiatum intrat, & exesis visceribus è ventre mortuorum egrediuntur. Strabo lib. 17. & Arist. in Oecon. eos, ne laederentur à Cleomene Alexandrino Aegypti praefecto, magna redemisse pecunia scribit. Crocodilum (vbi mortem obijt) sale conditum sacris in vrnis sepeliunt. Viuenti gemmas & inaures appendu̅t. Herod. lib. 2. Crocodilus exemplar dicitur Dei esse, qui vnus sit elinguis. Vocem enim sermo non requirit diuinus, ac via incedens silenti ac per formulam res mortales regit rité. Solius autem aiunt in aqua degentium oculos membrana polita & pellucida, quae, ex fronte descendit, integi, vt cernat, nec cernatur: qua re cum summo Deo congruit. Iam quo loco femina egesserit puerperium, ibi incrementum Nili consistere norunt. Quippe in humido quia non valent, procul verò sormidant eniti, vsqueadeò ad vnguem futurum praesentiunt, vt amne accedente vtantur foetantes & incubantes ouis, simul oua sicca & libera ab vnda seruent. Edunt sexagena, totidem diebus ea excludunt, totidem viuunt annos, qui longissimam vitam trahunt: est???ue ea mensurarum coelestia pertractantibus prima. Plut. de Iside. Terrestria gressilia. Aegyptii Api mortuo, magnifice???ue sepulto, quaerunt ad id delecti sacerdotes vitulum priori persimilem: inuento, populus luctum finit. Sacerdotes quibus ea incumbit solicitudo, primùm in vrbem Nili vitulum perducunt: in qua cum nutriunt diebus XL. Deinceps in nauim contectam, habitaculum aureum habentem, introducentes, & ad Memphim vt deum ducentes, in Vulcani fano locant. His diebus solae mulieres taurum vident: quae ante eius faciem astantes, vestibus sublatis ei abrasum femen ostentant. Reliquo tempore prohibentur in conspectum huius dei accedere. Honoris boui impensi causam nonnulli tradunt, quòd defuncti Osiridis anima in bouem transmigrasset: quae deinceps ad posteros pergens fuerit transfusa. Alij à Typhone interfecto Osiride ferunt Apim membra eius collecta in bouem ligneum corio bouisalbo circumdatum coniecisse: ideoq; vrbem Bufiridem appellatam. Diod. lib. 1. cap. 6. & Strabo lib. 17. Iidem cùm capras, tum verò capros hircósve omnes venerantur (propter libidinem, foecunditatis veluti obstetricem, sicuti Graeci Priapum coluêre.) Et inter Mendesios caprarij praecipuo honore afficiuntur, & ex his vnus maximè: qui cùm decessit, ingens toti Mendesiae plagae luctus extitit. Vocatur autem & hircus & Pan, Aegyptiacè Mendes. In ea regione Herodoti memoria hircus cum muliere coijt propalàm, quod in ostentationem hominum peruenit. Herod. lib. 3. & Diodorus lib. 1. cap. 7. Aegyptii lupos venerantur propter similitudinem canum. Anubim autem in forma canis colunt. parum enim natura, cùm etiam mutuò coëant, à canibus differunt. Cùm Isis vnà cum silio Oro cum Typhone esset bello dimicatura, ferunt Osiridem in lupi forma ab inferis auxilio & vxori & filio venisse. Victores itaq; Typhone interfecto honorem ei animanti impendisse, cuius interuentu subsidio???ue victoria parta esset. Tradunt nonnulli, agros Aegyptiorum incursantes Aethiopes, à lupis facta acie vsque ad vrbem Elephantinam repulsos. Qua ex re sit & locus ille dictus Lycopolis, & eis belluis honos à posteris habitus. Diodorus libro 1. capite 7. Licopolitana Thebaidos ciuitas pari religione Apollinem, item???; Lupum, hoc est, [Greek words] colit: in vtroque Solem venerans, quòd hoc animal rapit & consumit omnia, in modum Solis: ac plurimum oculorum acie cernens, tenebras noctis euincit. Ipsos quoque [Greek words], id est, à luce prima appellatos quidam putant: quia hae ferae maximè id tempus aptum rapiendo pecori obseruant, quod antelucanum post nocturnam famem ad pastum stabulis expellitur. Macrobius lib. 1. Saturnalium, cap. 17. Murem araneum aiunt animal caecum, quòd lumine tenebras extitisse arbitrentur priores, ab Lisdem consecratum fuisse. Edi eum à muribus quinto puerperio, noua luna: etiam occultata luna iecur eorum imminui. Plutarchus libro quarto Quaest. con. 5. Suem refugi & coli ab Aegyptiis memorant: quòd primus primore rostro tellurem proscindens, exemplum prodidit arationis, & vomeris monstrauit vtilitatem: hinc nomen quaesitum apud Graecos instrumento, vt [Greek words] vomer dicatur, [Greek words], id est, ab sue. Idem. Agathocles Babylonius lib. 1. de Cyzico, narrat quòd sues sacra animalia habentur apud Cretas. Iouem in Creta natum esse arbitrantur in Dycta, vbi arcana sacrificia celebrantur, cui suem feminam vber praebuisse narrant, suo???; grunnitu circumeuntem effecisse, ne ijs qui erant praesentes infantis eiulatus audiretur. ac idcirco hoc animal protegere solitum omnes putarunt, ac neq; carnes caedere patiuntur. Athen. lib. 6. cap. 5. Magos à Zoroastre aiunt in praecipuo honore habere terrestrem echinum, ab horrere verò ab aquaticis muribus: eum???; qui quàm plurimos interemit, dijs carum à plerisq; ac beatum numerari. Plut. lib. 4. Quaest. conu. 5. Reptilia. Quòd serpens ex Epidauro aduectus, salutaris fuerit Romanis, malorum daemonum praestigijs iure imputatur: quibus praepotens alioqui populus tam perditè seruinit, quàm humanis gentibus fortiter imperauit. Sab. lib. 4. cap. 1. Litvani olim viperas atque serpentes diuinitatis non exortes esse credebant, & alebantur ij quasi lares quidam familiares in singulis domibus atque familijs: & lac eis libabatur, & galli gallinacei immolabantur. Erat???ue inauspicatum & exitiabile toti familiae, quenquam ex his occidisse, aut violasse. Cromerus lib. 15. Suntinter Samogitas agrestes idolatrae complures, qui [3124] serpentes quosdam, quatuor breuibus lacertarum instar pedibus, nigro obeso???; corpore, Giuoytos patria lingua dictos, tanquam penates domi suae nutriunt, eos???ue domo lustrata certis diebus ad oppositum cibum prorepentes, cum tota familia, quoad saturati in locum suum reuertantur, timore quodam circumstantes venerantur. Quòd si aduersi illis quid acciderit, serpentem deum domesticum malè acceptum ac saturatum esse credunt. Guagninus in descript. Lituaniae. Accidit hoc nostra aetate in Lituania, sex à Vilna milliaribus, in pago quodam iuxta ciuitatem Troki, quòd quidam Christianus ab eiusmodi serpentis cultore aliquot aluearia apum emit: Qvem cùm ad verum Christi cultum multo labore adduxisset, vt???ue serpentem, quem colebat, occidere persuasisset, aliquanto pòst, cùm ad visen das apes suas eò reuersus fuisset, hominem facie deformatum, ore aures tenus miserabilem in modum diducto, offen dit. Tanti malicausam interrogatus, respondit: Se, quòd serpenti deo suo domestico manus nepharias iniecisset, ad piaculum expiandum hac calamitate puniri, multo???; grauiora, si ad priores ritus suos non rediret, se pati oportere. Est quatuor à Vilna milliaribus Lauariski villa regia, in qua à multis adhuc serpentes coluntur. Idem. Eorum qui sub arctico habita̅t Septentrionalivm nonnulli, quicquid primo diluculo in coelo, terra vel aquis viuum apparuerit, toto eo die vsque ad crepusculum pro numine colunt: vtpote aues, animalia, pisces, ac ipsos serpentes, & vermes, & praecipuè ceruum volantem: quem ob cornua, quibus capita iuuenum exornantur, inter nobiliora reptilia honorant. His oblationes ex ossibus syluestrium animalium & grandium cetorum, ac piscium venatione quaesitas faciunt: quae aestiuo tempore non incendunt, sed hyeme in publicis congressibus comburunt, eo sacrificio reuerentiam numinibus se exhibere credentes. Olaus Magnus libro tertio, capite secundo. Homines viui culti. Plutarchus in Quaest. Graecanicis, vnde sit natum adagium, Nemo benemerito bouem immolat, praeter Pyrrhiam, enarrat ad hunc modum: Nauis quaedam piratica appulit ad insulam Ithacensem, in qua fortè fortuna senex quidam erat, vnà cum cadis fictilibus plenis pice. Pyrrhias quidam Ithacensis, negotiator, senem dato precio redemit à piratis, non ob id quòd co fibi foret opus, sed partim quòd misertum esser senilis sortunae, partim hominis oratione persuasus. Emit autem vnà cum sene cados illos picarios, id???ue auctore sene. Deinde profectis piratis, quò Pyrrhiae gratiam referret senex, quòd non ob lucri cupiditatem, sed ob beneuolentiam sese liberum fecisset, indicauit in cadis multam pecuniae vim, pici admixtam, abditam esse. Qua reperta, cùm Pyrrhias derepentè diues esset redditus, cùm magnificè collaudauit senis erga se gratitudine, tum eidem bouem immolauit officij praemium. Atque hinc re iam peruulgata natum prouerbium, de gratia prolixè relata. Veteres enim regale sacrum & magnificum, opiparum???; conuiuium [Greek words] appellabant. Erasmus in Adag. Mortui homines culti. Iulius Firmicus in lib. de Errore profanarum religionum: In plurimis, inquit, Orientis ciuitatibus, licet hoc malum etiam ad nos transitum fecerit, Adonis quasi maritus plangitur Veneris, & percussor eius vulnus???ue monstratur circumstantibus. Mars enim in porci syluestris speciem formam???ue mutatus, vt sibi primas partes in amore Veneris vendicaret, incautè contra se ruentem percutit iuuenem. Nocte simulacrum in lectiia supinium ponitur, & per numeros digestis fletibus plangitur. Deinde cùm se ficta lamentatione satiauerint, lumen infertur. Tunc à sacerdote omnium qui fleuerant, fauces vnguntur, quibus perunctis sacerdos hoc lento murmure susurrat: [Greek words]. atq; ita cum gaudio idolum de sepultura profertur. Adonis, quia iuxta gentilem fabulam in mense Iunio amasius Veneris & pulcerrimus iuuenis occisus, & deinceps reuixisse narratur: eundem Iunium mensem Hebraei idololatrae olim eodem appellarunt nomine: & anniuersariam ei celebrarunt mulierculae solennitatem, in qua plangebatur à mulieribus quasi mortuns: & postea reuiuiscens canebatur atq; laudabatur. Hieron. com. lib. 3. in Ezech. cap. 28. Harpocrates inter numina Aegyptiorvm reputatus, ex Isi & Osiride natus, quoniam praematuro partu editus erat, tanquam mutus & elinguis, praesul silentij & taciturnitatihabitus est: ideo digito obsignante ore effingebatur. Alex. lib. 2. cap. 19. Originem & ceremonias Liberi Cretensis, Iulius Firmicus in lib. de Errore profanarum religionum commemorat. Liber Ious fuit filius, regis Cretici. Hic cùm fuisset adultera matre progenitus, nutriebatur apud patrem studiosiùs quàm decebat. Vxor Iouis Iuno, nouercalis animi furore commota, ad necem infantis omnifariam parabat insidias. Proficiscens peregrè pater, custo dibus tutelam credit filij. Iuno ins???ammata, quia proficiscens pater & sellam regni puero tradiderat, & sceptrum, custodes primùm muneribus corrupit. Deinde satellites suos, qui Titanes vocabantur, in interioribus regiae locat partibus: & crepundijs ac speculo fabrefacto, animos ita pueriles illexit, vt desertis regijs sedibus, ad insidiarum locum duceretur. Illic interceptus trucidatur. & vt nullum posset necis inueniri vestigium, particulatim membra conscissa satellitum sibi diuidit turba, & quia vehementer tyranni crudelitas timebatur, decocta varijs generibus pueri membra co̅sumunt, vt humani cadaueris inauditis vsque in illum diem epulis vescerentur. Cor visum sibi soror seruat Minerua: & vt manifestum delationis esset indicium, & vt haberet vnde furentis patris impetum mitigaret. Reuerso Ioui filia ordinem facinoris exponit. Pater, Titanes vario genere excruciatos necat. Imaginem eius ex gypso, plastico opere perfecit: & cor, ex quo facinus fuerat sorore deferente detectum, in ea parte plastae collocat, qua pectoris fuerant lineamenta formata. Post haec, pro tumulo extruit templum, & paedagogum pueri constituit sacerdotem, Silenum. Cretenses festos funeris dies statuunt, & annuum sacrum trieterica consecratione co̅ponunt, omnia per ordinem facientes, quae puer moriens aut fecit, aut passus est. Viuum laniant dentibus taurum, crudeles epulas annuis commemorationibus excitantes: & per secreta syluarum clamoribus dissonis eiulantes, singunt anima furentis insaniam, vt illud facinus non per fraudem factum, sed per insaniam crederetur. Praefertur cista, in qua cor soror latenter absconderat: tibiarum cantu, & cymbalorum tinnitu, crepundia, quibus puer deceptus fuerat, mentiuntur. Sic in honorem tyranni à seruiente plebe deus factus est, qui habere non potuir sepulturam. Quid Eleusinis sacris contineretur, sic Eusebius docet ex Clemente: Quidam, inquit, aiunt Melampodem Amythaonis filium ab Aegypto in Graeciam luctum Cereris solenniter celebratum reportasse. Ceres peperit: educatur puella: Perephattem nonnulli appellant: cui lupiter, qui genuit, draco factus coniungitur, inde in Sauatiorum mysterijs draco in spira̅ inuolutus in sacrificijs ad factorum memoriam, imò verò in testimonium tantae turpitudinis, vt ego dixerim, adhibetur. Peperit & Perephatte tauriformem filium: vnde poëtae quidam taurum laudant Draconis patrem, & Draconem rursus tauri patrem: & in monte arcana haec facta ducentes, pastoralem stimulum celebrabant, pastoralem, vt puto, stimulum, ferulam, quod genus ligni bacchantes ferunt. Nequeo latius huius Perephattae sacra enarrare, quasillum, rapinam, Idonerae terrae hiatum, sues Eubolei, quas eodem hiatu simul & duas deas absorptas aiunt fuisse: vnde & Megareum in Thesmophorijs suis immittunt: quae sacra varijs modis mulieres, quoniam haec fabula variè narratur, per ciuirates Graeciae celebrant, Thesmophoria, Scirophoria, Inephabiliphoria vocantes, & multis modis Perephattae rapinam complorantes. Tantum Clemens, interprete Gregorio Trapezuntio. L. Viues in lib. 2. Aug. de Ciu. Dei, cap. 20. Cur inferorum dea credita sit Hecate, Sophron sabulam huiusmodirecitauit, vt ait Theocriti enarrator. Cùm Iupiter Iunonem aliquando compressisset, nata est puella Angelus nomine, quae Nymphis educanda data fuit. Illa cùm adoleuisset, vnguentum, quo Iuno fuciloco vtebatur, occultauit, & Europae Phoenicis filiae tradidit. Iuno cùm vellet in illam animaduertere, Angelus in domum mulieris, quae nuper pepererat, consugit: inde ad efferentes mortuum. Itaque destitit Iuno. Iupiter Cabarnos illam expiare iussit: qui in Acherusiam portantes expiarunt. Hinc mortuorum & terrestris dea credita est: & quia longè absit, ab [Greek words], procul, vocata Hecate, aut quia ab illa recedendum sit: aut quia c. Obeat munia in negotijs naturae, ab [Greek words]. N. Comes Mythol. libro tertio, capite decimoquinto. Avgilae, qui vltra Cyrenem sunt, nullos deos, praeter defunctorum manes, putabant: & ab illis, vbi tumulis incubuêre, persomnia responsa accipiebant. Alex. lib. 5. cap. 56. In Phrygiae finibus inauditae per omnia vastitatis petra est, cui nomen est Agdus, regionis eius ab indigenis sic vocatae. Ex ea lapides sumtos, sicut Themis mandauerat praecinens, in orbem mortalibus vacuum Deucalion iactauit, & Pyrrha: ex quibus, cum caeteris & haec Magna quae dicitur informata est mater, atq; animata diuinitús. Hanc in vertice ipso petrae datam quieti & somno, incestis Iupiter cupiditatibus appetiuit. Sed cùm obluctatus diu, id quod sibi promiserat, obtinere nequisset, voluptatem in lapidem fudit victus. Hanc petra concepit, & mugitibus editis multis priùs, mense nascitur decimo, materno ab nomine cognominatus Acdestis. Huic robur inuictum, & ferocitas animi fuerat intractabilis, insana & furialis libido, ex vtroque sexu: vi rapta deuastare, disperdere, immanitas quò animi duxerat: non deos curare, non homines, nec praeter se quicquam potentius credere: terras, coelum & sidera contemnere. Cuius cùm audacia quibúsnam modis posset vel debilitari, vel comprimi, saepenumer??? [3125] esset deorum in deliberatione quaesitum, haesitantibus caeteris, huius muneris curam Liber in se suscipit: familiarem illi fontem, quo ard orem fuerat suetus & sitiendi lenire flagrantiam, ludo & venationibus excitatam, validissima succendit vi meri. Acdestis soporem in altissimum deprimitur. Liber, ex setis scientissimè complicatis vnu̅ plantae inijcit laqueum, parte altera genitalibus iniecta. Exolutus ille vi meri, corripit se impetu, & adducente nexus planta, suis ipse se viribus, eo quo fuerat priuat sexu. Ex sanguine in terram defluente, malum repentè cum pomis Punicum nascitur: cuius Nana spe???ciem contemplata, regis Sangarij fluminis silia, cùm in sinu reposuisset, sit ex eo praegnans. Tanquam vitiatam claudit pater, & curat vt inedia moriatur. Pomis atque alijs baccis sustentatur à matre deûm. Enititur paruulum. Sed exponi Sangarius praecipit. Repertum nescio quis sumit, format, lacte alit hirquino: & quoniam Lydia scitulos sic vocat, vel quia hircos Phryges suis Atagos elocutionibus nuncupant, inde Atys nomen vt sortiretur effluxit. Hunc vnicè mater deûm diligebat: nec minus Acdestis, quà solùm poterat amans, saltuosa illum ducebat per nemora, & ferarum multis muneribus donabat. Quae puer Atys primò sui esse dicebat laboris atque operis: per vinum deinde confitetur, & ab Acdesti se diligi, & ab eo donis ijs honorari. Vnde vinum quod silentium prodidit, in eius nefas est sanctuarium inferre pollutis. Tunc Pessinuntius rex Midas, alienare cupiens tam infami puerum coniunctione, matrimonio eius suam filiam destinat: ac ne scaeuus aliquis nuptialia interrumperet gaudia, fecit oppidum claudi. Verùm deûm mater adolescentuli fatum sciens, inter???ue homines illum tam diu futurum saluum, quandiu esset solutus à matrimonij foedere, ne quid accideret moesti, ciuitatem ingreditur clausam, muris eius capite subleuatis: quod esse turritum ratione ab hac coepit. Acdestis ira ardens conuiuancibus cunctis furorem & insaniam suggerit. conclamant, exterriti adorandorum Phryges: mammas sibi demetit Galli filia pellicis: rapit Atys testulam, quam instigator ipse gestitabat insahiae, furiarum & ipse iam plenus, perbacchatus, iactatus. Proijcit se tandem, & sub pini arbore genitalia sibi desecat, dicens: Tibi Acdesti haec habe, propter quae motus tantos furialium discriminum concitasti. Euolat cum prosluuio sanguinis vita: sed abscissa que fuerant, Magna legit mater deûm, & inijcit his terram, veste priùs tectis atque inuolutis desuncti. Fluore de sanguinis viola flos nascitur, & redimitur ex hac arbos. Inde natum & ortum est, nunc etiam sacras velari & coronari pinos. Virgo sponsa quae fuerat, quam Valerius pontifex lam nomine fuisse scribit, exanimati pectus lanis mollioribus velat, dat lacrymas cum Acdesti, interficit???ue seipsam: purpurantes in violas cruor vertitur interemtae, Mater suffodit eam deûm, vnde amygdalus nascitur, amaritudinem significans funeris. Tunc arborem pinum, sub qua Atys nomine spoliauerat se viri, in antru̅suum defert, & sociatis planctibus cum Acdesti tundit & sauciat pectus. Iupiterrogatus ab Acdesti, vt Atys reuiuisceret, non sinit: quod tamen fieri per Fatum posset, sine vlla difficultate condonat, ne corpus eius putrescat: crescant comae semper, digitorum vt minimus viuat, & perpetuò solus agitecur motu. Quibus contentus beneficijs Acdestis, consecrauit corpus in Pessinunte ceremonijs annuis, & sacerdotum antistitibus honorauit. Arnobius lib. 5. Belvs, qui Ninum procreauit, rex fuit Assyrioru̅, modico Imperio contentus, inclytus bellaci filio, à quo pro deo & cultus est, & coli iussus, dictus???ue Iupiter Babylonius. Aegyptij Belum hunc suum esse volunt, illum ex quo Aegyptus est natus, quem Neptuni & Libyae F. dicunt, Epaphi, qui Libyam genuit, nepotem. Hic in Babyloniam colonos deduxit: qui sedem vrbi ad Euphratem amnern cùm elegisset, sacerdotes Aegyptio instituit more. Plinius Belum hunc, qui in Assyria sacratissimus colitur, templum???ue eius Babylone etiam sua memoria duraret, sideralis scientiae inuentorem fuisse perhibet, ei???ue Assyrios gemmam dicasse, qui Beli oculus dicitur. L. Viues in lib. 16. de Ciuit. Dei, cap. 3. Ino, Inachinatam, Graeci cuncti diuinis honoribus consecratam à barbaris arbitrantur, atq; appellationem multis aequoribus & fretis maximis ex se per claritatem suam reliquisse, caput etiam & fontem illustrissimarum & splendidissimarum familiarum edidisse. Hanc Herodotus tradit permisisse nauibus onerarijs se Phoenissis, cùm stuprata no̅ inuita ab nauiculatore fuisset, metueret???ue, ne esse praegnantem se palàm fieret: atq; onerat Phoenicas mendacio, qui haec illos praedicare de ea narrat. Rumorem etiam apud Persas vulgatum testari postquam memorauit, hanc cum alijs mulieribus fuisse à Phoenicibus raptam: mox ostendit, pulcerrimum Graeciae factum & primum stultitia perpetratum fuisse improbae causa mulieris bellum Troianum. Quippe patet, inquit, quòd nisi voluissent ipsae, raptae non fuissent. Plut. de Herod. mal. Graeci victores, deletam Troiam derelinquentes, & ad propria remeantes, diuersis & horrendis cladibus dilacerati atq; contriti sunt: & tamen etiam ex ijs ipsis deorum suorum numerum Veteres auxerunt. August. libro decimo octauo de Ciu. Dei, cap. 16. Graeci Diomedem fecerunt deum, quem poena diuinitùs irrogata perhibent ad suos non reuertisse, eius???; socios in volucres fuisse conuersos, non fabul oso poëtico???ue mendacio, sed historica attestatione confirmant: quibus nec deus, vt putant, factus humanam reuocare naturam vel ipse potuit, vel certè à Ioue suo rege tanquam coelicola nouitius impetrauit. Ibidem. Liuius & Dionysius Floram à Rom. cultam, & Floralia in ipsius memoriam instituta, meretricem fuisse tradunt, cui vt dae ae ob id magnus est habitus honos, quòd pop. Rom. fecisset haeredem: quae & fructibus cunctis praeesse credebatur. Colebatur autem à meretricibus cum coronis & vestium varietate, temporis laetitiam florum???; significantibus. Polyd. libro quarto de Rerum inuent. Non longè à Turonibus vrbe Gallica, sacellum erat, cuida̅ cadaueri dicatum. Cuius quanquam ignoraretur nomen, tamen vulgò homines Martyrem appellabant. Illic vota Homines suscipiebant, atque persoluebant. Martinus Turonensium episcopus ad sacellum cum paucis profectús, orare Deum enixè coepit, vt veritas detegeretur. Clarè ab omnibus audita vox fuit, affirmantis ipsum, qui eo in loco coleretur, latronem fuisse, qui propter grauia scelera suspensus fuerat. Quamobrem ex eo sacello corpus erutum fuit: proposito posteris eius dicti exemplo, quod apud Augustinum legitur: Multorum in terris corpora coli, animas in inferno cruciari. Fulgosus, & Egnat. lib. 9. cap. 9. ex Seuero Sulpitio. Pudenda humana. Aegyptii hircum deificarunt, sicut & Graeci Priapu̅ propter eam corporis partem, à qua sit omnium ortus. Pudendis non solùm Aegyptij, qui statuas pusillas immani membri virilis magnitudine effingebant, sed alij plures sacra faciunt, tanquam causae animantium creationis. Sacerdotes quoque cùm in Aegypto sacra patria suscipiunt, primum huic deo initiantur. Panas insuper & Satyros tradunt eadem causa ab hominibus coli. Igitur & imagines horum plurimas nonnulli in gratiam foecunditatis eorum in templis ponunt, in hirci naturae, quam libidinosam esse dicunt, similitudinem. Diodorus lib. 1. cap. 7. À Thebanis tertio quoque anno sacra Baccho celebrabantur in Cythaerone monte nocturna, quae de tempore Nyctilena sunt nominata, vt inquit Seruius, & ab annis Trieterica, ceu triennalia. In eis erant phalli, sicut Herod. & Plut. libello de Cupiditate opum, perhibent, hoc est, ficulnea veretra, figura pudendi virilis: qui pòst è rubro corio confici cepere: quib. de collo & medijs femoribus suspe̅sis, Bacchanalibus in honorem Bacchi saltabant. Suidas. Haec qui fereba̅t, [Greek words] dicebantur. Etiamsi Athen. lib. 14. indicat alios fuisse Ithyphallos, alios Phallophoros: illos gessisse personam hominis temulenti, hos sine persona fuisse: quanquam & alijs rebus differebant. Alludit huc Aristophanes in Acharnensibus: [Greek words]. id est, Vobis quidem rectus tenendus phallus est, Eum sequendo qui canistrum baiulat: Post vos ego canam cantionem phallicam. Seruius existimat Maronem item Georg. libro 2. de ijs phallis sensisse, quum sacra Bacchi describens, de pensilibus oscillis facit mentionem: Oscilla ex alta suspendit mollia pinu. Ea scribit è floribus concinnari solere, ad imaginem obsceni virorum membri, ac per intercolum nia suspendi, quo qui in ea incidissent, risum mouerent. Hinc igitur Baccho cognomen Erebinthi, quem eundem simili de causa Morychum appellarunt, videlicet facilitate numinis contemtum inuitante. Erasmus in Adagijs. Pegaso imagines Dionysij ex Eleutheris ciuitate Boeotiae in Atticam regionem portante, Athenienses deum neglexerunt, neq; vt mos erat, cum pompa acceperunt. Quare deus indignatus pudenda hominum morbo infestauit, qui erat illis grauissimus. Ab oraculo quo pacto liberari possent, petentibus, responsum, vt cum honore & pompa deum reciperent. Ex ea re tum priuatim, tum publicè lignea virilia thyrsis alligantes per eam solen nitatem gestabant: fuit enim Phallus vocatum membrum virile. Alij Phallum ideo consecratum Dionysio putarunt, quia sit auctor creditus generationis. N. Comes Mythol. lib. 5. cap. 13. Mense Augusto Ro. mae matronae virilis membri figuram diuinis percolebant honoribus, quam extra portam Collinam ad aedem Veneris cum pompa sacrorum deferebant, Aegyptiorum more: mox à castissima & spectatae pudicitiae matrona, praeter matronale decus, in sinu Veneris locabatur. Alex. lib. 3. cap. 18. ex August, lib. 6. de Ciuit. Dei, cap. 9. Imagines in Elevsiniis deorum hae fuerunt, Creatoris, qua̅ gestabat antistes Hierophantes: Solis, quam facufer: luna ae qua̅ minister ad aram: Mercurij, quam praeco sacrorum: & quemadmodum in sacris Dionysij circumferebatur Priapus, ita in istis natura muliebris, vt Theodoretus testatur: qui etiam affirmat Iouem cum Cerere matre, & cum Proserpina filia co̅cubuisse. Et haec erant sacra, ad quae non patebat aditus, praeterquam initiaris, & in quae nemini licebat penetrare, qui sibi sceleris perpetrati conscius esset, id praecone conclamante. L. Viues in lib. 2. Aug. De Ciu. Dei, cap. 20. Oua. In Liberi parris sacris Ouum colitur, ita vt ex forma tereti ac penè sphaerali, atque vndique versum clausa, & includente intra se vitam, Mundi simulacrum vocetur. Macrob. libro septimo Satur. cap. 16. Affectus, Perturbationes animi. Sunt apud Lacedaemonios non Timoris modò, verùm etiam Risus, atque aliorum eiuscemodi affectuum templa. Timorem autem venerantur, non quòd, sicut quos detestantur Lares, arbitrentur noxium: sed quòd contineri rempubl. inprimis arbitrentur timore. Plut. in Cleomene. Misericordiae, Pud ori, Athenis visuntur arae. Theophrastus in lib. de Legibus prodidit, apud Athenienses aras fuisse Contumeliae & Impudentiae dicatas. Idem attestatur Istrus lib. 14. item M. Tullius lib. de Legibus 2. Nam illud vitiosum Athenis, quòd Cylonio scelere expiato, Epimenide Crecensi suadente, fecerunt Contumeliae fanum & Impudentiae: virtutes enim non vitia consecrare decet. Erasmus in Adagijs. Romani Vitulinam deam, quòd laetitiae praeesset, magno cultu semper habuêre. Timorem item & Pallorem, ne quid obessent, néve aliquid afferrent incommodi, persanctè habuêre, quos cane & oue placabant. Alex. lib. 1. cap. 13. Angeroniae daeae Pontifices Rom. olim XII. Cal. Ian. in sacello Volupiae sacrum faciebant. Angeronia dicta, quôd angores hominum depellat, teste Verrio Flacco. Simulacrum eius ore obligato & obsignato in ara Volupiae dedicatum, quòd qui suos dolores dissimulant, perueniant patientiae beneficio ad maximam voluptatem. Macrob. libro primo Saturn. capite decimo. Corporis affectus, Senectus, Fames, Morbi, Mors. lacedae monii Morti templum posuêre. Athenienses Fami& Appetitioniaras. Alex. lib. 1. cap. 13. Cùm aliquando Athenis summa fame laboraretur, Athenienses oraculum admonuit, vt Famem, loco designato, certis piaculis placarent. Illi designarunt campum, qui est post aerarium. Atq; hinc eum locum, Famis campum appellarunt. Erasmus in Adagijs. lidem Morti, vt communi quieti & portui miseriarum, post exantlatos labores, diuinos tribuêre honores. Aelianus de Varia historia. Apud gaderam in Hispania extat templum Senectuti, quòd maximè aetatem, vtpote magistram rerum, venerentur. Idem. Sacra quaedam sunt Coroneorum Boëtorum patria, quibus Archon in Ara publica operatur, alius quisque domi suae. Appellantur [Greek words], Bulimi exterminatio, vnum???; ex seruis, virgis caedunt viticeis, inde expellunt domo his verbis: [Greek words]. Foras bulimum, intrò opes & sanitatem. Inter Plutarchiigitur sympotas lib. 6. Conuiualium quaest. 8. quaerebatur de ipso nomine, deinde de voce, qua persequuntur eum, quem pellunt, praecipuè de illo vitio, de???; ijs, quae in eo accidere solent. Ac bulimum quidem videbatur magnum vel publicum significare, maximè apud Aeoles, qui pro b, literamp vsurpabant. Neq; enim bulimum, sed polylimum quasi polymum alij efferunt. Apparebat autem Bubrostim discrepare ab eo. Cuius rei documentum ex Metrodori libro de rebus Ionicis petitur, qui Smyrnaeos tradit (qui quondam Aeoles fuêre) Bubrosti taurum nigrum immolare, concisúmque in frusta totum non excoriatum adolere. Nempe quia germen esse morbi videtur fames, praesertim canina, affecto contra naturam corpore, scitè opponunt illi vt inopiae diuitias, & vt morbo sanitatem. Romani Febrem, ad minus nocendum, templis colebant: quorum adhuc vnum in Palatio, alterum in area Marianorum monimentorum, tertium in summa parte Vicilongi extat. In ea???ue remedia, quae corporibus aegrorum adnexa fuerant, deferebantur, ad humanae mentis aestus leniendos cum aliqua vsus ratione excogitata. Valerius libro secundo, capite primo. Paupertas. Apud Gaderam in Hispania, Paupertati & Fortunae sacra constituêre, vt per haec altera placetur, altera remedium paupertati obueniat. Aelianus de Var. hist. Simulacra. Paulò pòst locum de Simulacris per se consideratis tractabimus, fol. 3155. Hîc respectu Cultus deorum. Trientes. Servilia familia illustris in fastis Romanis, trientem aereum pascit auro & argento, consumentem vtrunque. Origo atque natura eius incomperta est mihi. Verba (inquit Plin. libro 34. cap. 13.) ipsa de ea re Messalae senis ponam: Seruiliorum familia habet trientem sacrum, cui summa cum cura magnificentia???ue sacra quotannis faciuut: quem ferunt, aliâs creuisse, aliâs decreuisse videri, & ex eo aut honorem aut diminutionem familiae significari. Sceptra. Deorum omnium maximè colunt Cherronenses sceptrum illud (Hastam vocant) quod Ioui fabricasse Vulcanum cecinit Homerus: à Ioue acceptum, Mercurium dedisse Pelopi: Pelopem Atreo reliquisse: Atreum Thyesti: à Thyeste per manus traditum tenuisse Agamemnonem. Diuinitatis ei nescio quid inesse declarat, id quod ex ipso ab hominibus cernitur. In Panopensium finibus, qui sunt in Phocide, illud repertum Cherronenses dicunt, aurum etiam cum eo, sed facilè à Phocensibus aurum retineri passos, modò vtipsi sceptrum haberent. Ab Electra Agamemnonis filia in Phocidem exportatum putarim. Templum ei nullum est publicè dedicatum, sed quotannis sacri eius curator in suis aedibus sceptrum statuit: ei res diuina quotidie fit, mensa apposita cuiusuis generis carnibus, & bellarijs referta. Omnium verò Vulcani operum, quae & poëtarum carmina, & assentiens hominum fama celebrauit, aliud sanè nullum quàm sceptrum hoc magna dignandum aestimatione, est fide hominum receptum. Pausanias in Boeoticis. Gladius, Clypeus. Scythae sub aggere sarmentorum quadrato, in quem quotannis CL. sarmentorum plaustra reponunt, ferreum acinacem, qui singulis vetustus est, recondunt. Id???ue est Martis simulacrum, cui annuas hostias offerunt, cùm aliorum pecorum, tum equorum: & plus huic acinaci, quàm caeteris dij. Ex captiuis centesimum quemq; immolant, non eodem quo pecora modo, sed diuerso. Nam vbi eorum capitibus vinum libauerunt, ipsos ad quoddam vas mactant: dehinc eisdem in congeriem sarmentorum sublatis, acinacem cruore perfundunt. Haec quidem suprà conferunt: inferiùs autem ad templum illa faciunt. Virorum interemtorum omnes humeros dextros praecîdunt, quos vnà cum manibus in aërem iaciun??? quocunq; deciderit manus, ibi iacet, & seorsum mortuus. Caeteris deinde solennibus confectis, abeunt. Herod. lib. 4. Pannus, Peplus, Vexillum. Septentrionales, qui sub polo habitant, inter reliquas insanias rubeum quoq; pannum pertica vel hasta sursum appensum venerantur, diuinam quandam virtutem, propter colorem rubeum, animalium sanguini similem, eidem messe putantes. Eius???ue inspectione arbitrantur se fortunatiores for??? belluarum interemtores, earum sanguinem ebibentes. Olaus lib. 3. cap. 2. Rvgiani in Arcone vrbe à Valdemaro Danorum rege obsessi, portam vrbis vnicam ingenti glebarum aceruo obstruxerant, aditum???; coacta cespitum compage claudentes, tantum ex eo opere fiduciae contrahebant, vt turrim, quae suprae portam sita fuerat, signis tantum aquilis???; protegerent. Inter quas erat Stanitia, magnitudine ac colore insignis, cui tantum venerationis à populo Rugiano tributum est, quantum omniu̅ penè deorum maiestas obtinuit. Eam enim prae se ferentes, in humana diuina???; grassandi potestatem habebant, nec quicquam eis, quod libitum foret, illicitum habebatur. Populari vrbes, aras demoliri, fas ac nefas in aequo ponere, cunctos???ue Rugiae penates aut ruinis aut incendijs euertere licebat: tantum???ue superstitioni indultum est, vt exigui panni auctorita??? regiae potestatis vires transcenderet. Plectentes signo perinde ac diuino gestamini honorem habebant, officijs damna, iniurias obsequijs rependentes. Saxo lib. 14. Modirespectv. Quomodo. In Genere. Timore, Veneratione. Varro à Superstitioso dicit timeri deos: à Religioso autum tantùm vereri vt parentes, non vt hostes timeri: atque omnes ita bonos dicit, vt facilius sit eos nocentibus parcere, quàm loedere quenquam innocentem. D. Augustinus libro 6. de Ciuitate Dei, cap. 9. Deli ara est Apollinis [Greek words], in qua nullum animal sacrisicatur (quam Pythagora̅, velut inuiolatam, adorasse produnt) [3127] sed tantùm solenni prece deum venerantur. Macrobius lib. 3. cap. 6. Saturnalium. Svpplicatione, Precatione, Invocatione. Vide locum, Precum, f. 3131. Sacrisicia supplicationes???ue & ludos solebant Romani ex minutula etiam occasione instaurare. Siquide si vnus equus thensas ducentium elanguisset, item???; si laeua manu prehendisset auriga habenas, supplicationem decernebant instaura̅dam. Plut. in Coriolano. Qvi in vetere cultu deorum deos inuocabant, nominibus???ue ipsos appellabant, timentes ne apud eos offenderent, si fortè non suo, nec grato illis nomine vocassent, saepè veniam errati sui petebant: totos???; se ad corum voluntatem referebant: in arbitrio ipsorum ponentes, vt è multis id nomen adsciscere̅t, quo magis delectarentur, suae???ue inscitiae ignoscerent. Hoc fecit accuratè Catullus: ritum???ue hunc custo diuit in hymno ad Dianam: cùm enim pluribus nominibus deam hanc ipsam vocasset, ad extremum inquit: Sis quocunque tibi placet Sancta nomine. Aeschylus quoque in Agamemnone meminit, & Eurip. & Plato in Philebo. Victorius lib. 13. Var. lect cap. 2. Athenaeus lib. 4. docet, Veteres nunquam cibum cepisse, nisi priùs deos placassent. Inuocabant Aegyptii ibides suas, contra serpentium adue̅tum. Plinius lib. 10. cap. 27. & 28 Fabvlis, Figmentis Hvmanis. Plutarchus in vita Romuli Eos coelum terrae miscere ait, qui ex hominibus deos, ex dijs homines faciunt, & quae sunt ho minum fabulantur de dijs. [Greek words]. id est, In toturn abnegare diuinitatem virtutis, impium est & ingenerosum: caeterum coelo miscere terram, stuporis est. Evocatione. Romani cùm obsidere̅t vrbem hostium, eam???; iam capi posse confiderent, certo carmine euocaba̅t tutelares deos: quòd aut aliter vrbem capi posse non crederent: aut etiam si posset, nefas existimarent, deos habere captiuos. Nam propterea: psi Romani & deum, in cuius tutela vrbs Roma est, & ipsius vrbis Latinum nomen ignotum esse voluerunt. Alij Iouem crediderunt, alij Lunam. Sunt qui Angeronam, quae digito ad os admoto silentium denunciat. Alij autem, quorum mihi fides videtur firmior, Opem Consiuiam esse dixerunt. Ipsius verò vrbis nomen etiam doctissimis ignoratum est: cauentibus Romanis, ne, quod saepè aduersus vrbes hostium fecisse se nouerant, idem ipsi quo???; hostili euocatione paterentur, si tutelae suae nomen diuulgaretur. Macrobius lib. 3. c. 9. Saturn. & Plin. lib. 29. c. 2. Arnobius verò contra Gentes, caput hominis in fundamentis arcis inuentum, genij tutelaris fuisse ait, eum???; Tolum dictum. Vnde Capitolium pòst, quasi caput Toli nomen habuit. Caeterùm id non nisi Auguribus notum erat. Prostituto demùm per Christianam religionem ethnicismo, superst. tiosum quoq; nomen euulgatum suit. Praedicatione, Confessione. L. Corn. Sylla Fortuae se beneficio res ta̅tas gessisse dictabat, non virtutc propria. Nimirum superstitiosa in hoc animo iustitia latebat. Plut in Sylla. Fvroke, Bacchatione. Sacerdotes Gallos nuncuparunt à Gallo amne Phrygiae, cuius aqua phanaticos potantes reddit. Ipsi quoq; Galli insani caput per furorem rotant, cultris???; faciem & musculos corporis totius dissecant: morsibus quoq; seipsos impetu̅t, cùm maiore se correptos furore vel simulant, vel reuerà sentiunt. L. Viues in lib. 2. Aug. de Ciu. Dei, c. 4. Lamentatione, Lvctvsacro. Isis perditum filium cum Cynocephalo suo, & alijs sacerdotib. luget, plangit, inquirit: & Isiaci miseri caedunt pectora, & dolorem infelicissimae matris imitantur. Moxinuento paruulo gaudet Isis, exultant sacerdotes, Cynocephalus inuentor gloriatur: nec desinunt annis omnibus vel perdere quod inueniunt, vel inuenire quod perdunt. Haec Aegyptia quo̅dam, nunc & sacra Romana sunt. Arnob. lib. 8. contra Gentes. In sacris Isiacis de pinea arbore caeditur truncus: huius trunci media pars subtiliter excauatur, illis de segminibus factum idolum Osiridis sepelitur in adytis: hoc annuis luctibus plangu̅t, rasa capita tundunt, pectus lacerant, veterum vulnerum resecant cicatrices. Et cum certis diebus haec fecerunt, fingunt se lacerati corporis reliquias reperire: & cùm inuenerint, quasi sopitis luctibus gaudent. Iulius Firmicus. Originem huius idololatriae ibidem commemorat: Isis soror est, Osiris frater, Typhon maritus. Is cùm comperisset Isidem vxorem incestis fratris cupiditatib. corrupta̅ esse, occidit Osyrim, artuatim???; Lacerauit, & per omnes Nili fluminis ripas miseri corporis palpitantia membra proiecit. Isis cum sorore & Anubi venatore quaerit discerpti fratris membra, quae Anubis artificio canum vestigantium inuenit: vnde & canino capite pingitur. Inuentum Osyrin Isis sepulturae tradidit, & in rei memoriam, publicam ceremoniam instituit. Elevsiniorvm sacrorum ludicra in Cereris honore̅ instituta. In Proserpinae sacris caesa arbor in effigiem virginis co̅ponitur: & intra ciuitatem illata, vsq; ad xl. noctem deplorata comburitur. Iul. Firmicus in lib. de Errore profan, relig. Maledicentia. Apud Lindym, quod est oppidu̅ Rhodi insulae, Herculis sacra maledictis & execrationib. celebrabantur. Ea???; pro violatis habebantur, si quando inter solenneis ritus vel imprude̅ti alicui excidisset bonum verbum. Lactantius lib. I. de Instit. relig. Christ. Idem in sacris Elevsiniis, quae Magna dicta sunt, factitatum comperimus: in quibus mulieres mutuis probris conuitijs???; se incessere, & maledictis solent conuitiari. Et in festo, quod Lenaeum Athenienses vocant, foeda conuitia per risum & iocum inuicem poëtae iactitant, & contumelijs se lacessunt Alex. lib. 2. c. 14. Simulacrum Ideae matris probrosis verbis, cùm propitiatum numen voluerunt, prosequebantur sacerdotes Romae ad Almonem vsq; fluuium, & quae ne impudica quidem femina aequis auribus audiuisset, alta clara???; voce in hymnis, qui illic canebantur, audiente populo, in deorum matrem iactabantur. Sabel. lib. 4. c. 1. Prostitvtione. Omnia Persaru̅ templa, tam medi, quàm Armenii in veneratione habent, Anaidis templa praecipuè Armenij, cùm in caeteris loc sea aedificantes, tum etiam in Acilesina dedicant illis seruos a seruas: quinetiam nobilissimi gentis filias suas, quib. lex est, vt diu apud deam prostitutae nuptui dentur, nullo renuente talib. coniugari. Huiusmodi quiddam Herodotus de Lydis commemorat, quae omnes meretricantur, & ta̅ benignè amatoribus suis vtuntur, vt eos hospitio suscipiant, & dona dent plura etia̅ quàm accepêre, quippe quae à copiosis dotib suppeditantur. Accipiunt tame̅ non quoscunq; hospites, sed eos maximè qui aequè sint digni. Strabo lib. 11. De cultu Veneris apud Phoenices, Eusebius lib. 3. de vita Constantini haecrefert. Nemus erat, & delubrum, extra publicam viam, spurco Veneris daemomi in parte verticis montis Libani in fruticeto positum. Erat hîcmalitiae schola omnibus lasciuis. Vbi viri non viri, muliebri morbo daemonem placabant. Deinde & illegitimi ac furtiui mulierum congressus, arcana???; & turpia facta, ibi exercebantur: nec quisqua̅ erat magistratus, ea puniens, eò quòd nemo vir honestus illic comparere audeiet. Constantinus Magnus Imper. Delubrum illud funditùs vnà cum ipsis sacris deleuit. De cultu Iunonis, quae nunc Argiua, nunc Samia, nunc Poena dicebatur (vt refert Arnobius lib. 8.) haec Iulius Firmicus in libro de Errore profanatarum religionu̅ refert: Huic deae apud Assyrios & Afros aliter seruire sacerdotum suoru̅ chorus non potest, nisi virilem sexum ornatu muliebri dedecore̅t. Videntur in ipsis templis miseranda ludibria, viros muliebria pati: & hanc impuri & impudici corporis labem gloriosa ostentatione detegere. Publicant facinora sua, & contaminati corporis vitium cum maxima delectationis macula confite̅tur. Exornant muliebriter nutritos crines: & delicatis amicti vestibus, vix caput lassa ceruice sustentant. Deinde cùm sic se alienos à viris fecerint, adimpleti tibiarum cantu vocant dea̅ suam, vt nefario repleti spiritu, vanis hominibus quasi futura praedicant. Apud Nasamones, sponsa prima nocte cum singulis conuiuis coibat, in honore̅ Veneris. Polyd. 1. 5. c. 8. de Inuent. rerum. Alexandriae simulacrum Saturni ieligiosissimè colebatur, cuius sacerdos, Tyrannus nomine, matronas eius iuitatis quas elegisset, tanquam à deo accitas, noctu ad simulaciu̅ ductabat, ibi???; extinctis repentè luminibus cum eis rem habebat. Sic Tyrannus communis adulter libidinem explebat, dei mentitus personam. Ruffin. lib. 11. Eccles. hist. Apud Novi orbis incolas quosdam, eos potissimùm qui Portum veterem & Punam insulam habitant, paederastia ta̅frequens est, vt in templis catamitos alant pueros formo sissimos, muliebri habitu ornatos, vocem, incessum femineum aemulantes, qui idolorum curam gerunt, & diebus festis in honorem daemonis sese principibus & regulis prostituunt. Petrus Cieza Tomo 1. hist. Peruuiae, cap. 64. Nvditate. Epiphanius de Elevsiniis sacris lib. 3. tomi 2. de Fide catholicae Ecclesiae, inquit: In adytis fiunt turpia, mulierum de [3128] nudationes, tympana, placentae, rhombus, calathus, lana co̅fecta, & cymbalum, & cyceon potus in phiala praeparatus. Arnobius lib. 5. de Origine horum sacrorum haec scribit: Quodam tempore, inquiunt, cùm in Sicilia legeret flores virgo Proserpina, per profundae altitudinis speluncam rex prosiliens manium, raptam secum vexit. Ceres faces geminas, flammis comprehensas Aetnaeis, praeferens, pergitire quaesitum filiam: Eleusinios etiam peruchitur fines, in regione Attica. Pagum illum incolebant terrigenae, Baubo, Triptolemus, capellarum Dysaules custos, Euboleus porcorum, gregis lanicij Eumolpus, à quo & gens fluit Eumolpidarum, & ducitur clarum illud apud Cecropios nomen: & qui postea floruerunt caduceatores, hietophantae atq; praecones. Baubo accipithospitio Cererem, sitienti offert potionem cymum, cyceonem quam nuncupat Graecia. Auersatur & respuit moerens dea: cum???; nullis quiret obsequijs flecti, vertit Baubo artes: & quam seriò non quibat allicerè, ludibriorum statuit exhilarare miraculis. Partem illam corporis, per quam sexus femineus & sobolem prodere, & nomen solet acquirere generi, ea̅ longiore ab incuria liberat, facit sumere habitum puriorem, & in specie laeuigari nondum duri atq; striculi pusionis. Redit ad Deam tristem, & inter illa communia, quibus moris est frangere ac temperare moerores, retegit seipsam, atq; omnia illa pudoris loca reuelata monstrat. Inguinibus atq; pubi affigit oculos diua, & inauditi specie solaminis pascitur. Tum diffusior facta perrisum, aspernatam sumit atq; ebibit potione̅: & quod diu nequiuit verecundia Baubonis exprimere, propudiosi facinoris extorsit obscenitas. Symbola, quae rogati??? sacrorum acceptionibus respondebant, erant: Ieiunaui, atq; ebibi cyceonem: exta sumsi, & in calathum misi: accepi rursus, & in cistulam transtuli. Mortuo Api apud Aegyptios, Sacerdotes ad id delecti vitulum priori similem quaerunt: quo inuento, mulieres solae taurum vident: quae ante faciem eius astantes, vestibus sublatis ei abrasum femen ostentant. Reliquo rempore prohibentur in conspectum huius dei accedere. Diodorus lib. 1. cap. 6. & Strabo lib. 17. Celebrantur à Rom. Florae ludi cum omni lasciuia, conuenientes memoriae meretricis. Nam praeter verborum licentia̅, quibus obscenitas omnis effunditur, exuuntur etiam vestibus populo flagitante mere???rices, quae tunc mimorum fungu̅tur officio, & in conspectu populi vsq; ad satietatem impudicoru̅ luminum cum pudendis motibus detinentur. Lactantius lib. 1. & August. lib. 2. de Ciu. Dei. cap. 26. Quòd apud Rom. nudo corpore Luperci vagare̅tur, obuiámque turbam caederent loris, insanientium, non religionem colentium erat. Val. lib. 2. c. 1. Abstinentia Alimentorvm. Vide infrà, Cura superstitiosa, quo ad seipsum; fol. 3139. Castratione. De cultu Cybeles matris deûm, Firmicus haec refert: Phryges qui Pessinuntem incolu̅t, circa Galli fluminis ripas, Terrae caeterorum elementorum tribuunt principatum, & hanc volunt omnium esse matrem. Deinde vt & ipsi annuum sibi sacrorum ordinem facerent, mulieris diuitis ac reginae suae a morem, quae fastum amati adolescentis tyrannicè voluit vlcisci, cum luctibus annuis consecrarunt. Et vt satis iratae mulieri facerent, aut vt poenitenti solatium quaererent, quem paulò antè sepelierant, reuixisse iactarunt: & cùm mulieris animus ex impatientia nimij amoris arderet; mortuo adolescenti te̅pla fecerunt. Tu̅c quod irata mulier pro iniuria spretae fecerat formae, hoc à se pati voluêre sacerdotes, ita vt sibijpsis testa Samia virilia amputarent. Sic annuis sacris cum honore Terrae istius funeris pompa componitur: & cùm persuaderetur hominibus, quòd colant Terram, miseri funeris venerantur exitium. Festus tamen inquit, Gallos idcirco etiam se excidere, quòd violarint patentis nome̅, ne & ipsi possint vnquam parentes fieri. Flagellatione. Spartae, Orthiae Dianae templum & simulacrum è Taurica Chersonneso ab Oreste & Iphigenia ablatum, religione sacrosanctum fuit. Cùm aute̅ Lymnatae & Cynosurenses Spartani sacrum deae facientes ad iurgium & caedes mutuas conuersi essent, reliquos subita vis morbi absumsit. Inde oraculu̅ acceptum est, eam aram humano sanguine aspergi oportere. Quare cùm antè sorte duceretur immolandus, sacri ritum Lycurgus ad puberum plagas transtulit: quò fit, vt hoc etiam ritu nihilo ferè minùs sanguine humano ara imbuatur. Pausan. in Lacon. & Plut. in Lycurgo. Vvlneribvs. Bellonae sacerdotes non animali hostia, nec victima, sed suo cruore sacrificant. Gladios enim districtos vtraq; manu tenentes, humeros sibi & lacertos tanquam phanatici dissecant: hoc sanguine litari & crimina expiari putantes, ita vt pro vulneribus stipes recipiant. Alex. lib. 3. c. 12. Lapidvm proiectione. Duarum quarundam Indiae gentium, quae voca̅tur Zenchia & Albarachvm, antiqua co̅suetudo fuit, nudos & decaluatos magnis???; vlulatib. personantes, simulacra daemonum circumire, angulos quoq; osculari, & proijcere lapides in aceruum, qui quasi pro honore dijs extruebatur. Hinc in lib. Salomonis dicitur: Qui proijcit lapidem in aceruu̅ Mercurij. Faciebant autem hoc bis in anno, initio veris & autumni. Haec ergo consuetudo, cùm ab Indis ad Arabes descendisset, eámque suo tempore apud Mecha in honorem Veneris Mahometvs celebrari reperisset, sic illam manere praecepit: cùm tamen caeteras dololatriae praestigias remouisset. Illud verò soli Veneri in illa celebratione dicitur exhiberi solitum, vt lapilli retrò, id est, sub genitalib. me̅bris proijcerentur, eò quòd Venus illis maximè partibus dominetur. Vnde adhuc ita fit Mechae in domo Dei, quam vocant illicitam, id est, vbi nihil licet nisi quod sacrum est. Veruntamen cum hoc à nudis fieri soleret, instituerunt aliqui, vt proiectores lapidum paruo saltem linteolo renes obtegerent, ne omnino denudati canum impudentiam imitarentur. Hanc insaniam meritò creditur Mahometus saluam & incolumem, cùm reliquas daemonum culturas cessare praeciperet, dimisisse, ne dominam suam Venerem, in qua se esse potentissimum ipse iactabat, penitùs sine honore dimitteret. Vincentius lib. 23. capite 60. ex disputatione Christiani cum Turco. Imaginvm proiectione. Aeneam habere òscillationem in Italia, vt in Graecia Erigonem Icari filiam, ex Festo Pompeio constat, quando inquit: Causa iactationis oscilloru̅ proditur, quòd Aeneas Latinus rex, praelio quod ei fuit aduersus Mezentium Ceritum regem, nusqua̅ apparuerit, iudicatus???; sit Iupiter factus Latialis. Itaq; persex eos dies feriatos Ascanivs rexliberos seruos???; requirere iussit, non solùm in terris, sed etiam quà videretur coelu̅ posse adiri, per oscillationem, velut imaginem quandam vitae humanae, in qua altissima interdum ad infimum, infima ad summum efferuntur. Porrò oscillum ab ore diminitiuum est: sic Columella oscilla lupinorum dicit. Sunt autem imagunculae hominum. Santra ab oscello deducit vetere verbo, quod est inclinare, quòd praecipites in os serantur. Lud. Viues in lib. 18. Aug. de Ciuit. Dei, cap. 19. Certamine, Vel Propugnando. Aegyptii pugna fustuaria in vrbe Papremi Martem colu̅t. Herod. lib. 2. Apud Avses Africae populu̅ Mineruae sacro, indigenae puellae fustibus inter se certabant, cum corporum pernicie. Malabares Indi, XI. Cal. Septemb. sacroru̅ solenne faciunt, in quo pueri arcubus armati, in sodales per ludu̅ sagittas leuissimas emittunt. Deinde ij, qui aetate magis prouecti sunt, similiter tela conijciunt, quibus multi grauissimè sauciati moriuntur. Cum ijs, qui ad hunc modum è vita discedunt, praeclarè actum putant. hos enim censent in coelum, vt cum dijs aeuum exigant, immigraré. Multa sunt apud illos anniuersaria sacra, in quibus quidam varijs sibi modis in maximo hominum conuentu & celebritate vitam exhauriunt. Osorius lib. 2. rerum Emmanuelis. Non repugnando. Cambyses Pelusium oppugnabat. Aegyptii fortiter resiste̅tes, aditu̅ Aegypti clauserunt, multas???; machinas immiseru̅t, catapultis acuta tela mittentes, saxa atq; ignem. Cambyses, quotquot animalia Aegyptij deorum honore colunt, canes, oues, feles, ibides ante suum exercitum collo cauit. Aegyptij iaculari destiterunt, metuentes, ne sacrum aliquod animal laederent. Ad hunc modum Cambyses Pelusio capto, in Aegyptum peruenit. Polyaenus lib. 7. Victimis. Vide Titulum, Sacrificiorum, f. 1149. Iephtha Iudeaoru̅ iudex, parta victoria de hostibus, quicquid sibi fines intranti patrios primùm obuenisset, Deo se gratiaru̅ nomine immolaturum vouit. Obuenit filia. Eam superstitiosus pater ad aram mactauit, tam in soluendo crudelis, quàm in promittendo voto inconsideratus & amens. Omnibus ferè dijs suae victimae, & sua sacra constituta fuêre apud veteres quae praeterire & transgredi non erat fas. Namq; aliena hostia dij non placantur. Vide Alex. ab Alex. lib. 3. c. 12. Apud Aegyptios si ingens ingruerit siccitas, quae effusè vel morbos pestile̅tes vel calamitates alias nec opinatas & portentosas inducat: quasdam ex ijs animantibus, quas venerantur, in tenebras rapiunt sacerdotes submissim & silentio, comminantur???ue eis & territant primúm. Sin durent, deuouent eas mactant???ue: quòd scilicet arbitrantur supplicium quoddam daemonis esse, aut procurationem magnis in noxis ma [3129] gnam. Namq; in Idithyae oppido homines viuos, vt est Manethon auctor concremauerunt, quos Typhonios appellaba̅t: quorum cinerem incernentes ad nihilum redigebant & dissipabant. Caeterùm hoc vno tempore diebus canicularibus propalàm agebatur. At quando bestias, quas colunt, immolant: id remotis arbitris, & temporibus incertis pro re nata peragitur clàm vulgò: nisi vb??? exequias agunt, tum aliarum aliquas monstrant omnibus assistentibus, eas???; vnà in tumulum conijciunt, Typhonis rati repungere & coërcere oblectationem. Plut. de Iside. Lycvrcvs quaerenti, Quid hostias adeò exiguas & viles praescripsisset? Ne vnquam, inquit, deum intermittamus colere. Plut. in Apoph. Proditum memoriae est, cùm Aulide aduersis tempestatibus Graeci detinerentur, vb??? repentè secundi venti flare coeperunt, mactasse statim eos Dianae, quascunq; vel feminas, vel mares habuit quisq; in promtu hostias. Mansisse dehinc ritu̅, vt quauis hostia Aulide litari possit. Pausan. in Boeotic. Temporis, Qvando. Puta in Conviviis. Tradit interpres Aristophanis in Pluto, templum Athenis fuisse [Greek words], quem eundem quidam [Greek words] appella̅t. Eius mentionem facit Athenaeus in Dipsonosophistis, lib. 2. addens olim fuisse morem, vt cibis appositis mox vinum indilutum infunderetur, quo nimirum declararent quanta vis esse??? boni dei. Deinde cùm suo quisq; arbitrio diluisset, nomen Iouis Seruatoris praefabantur, innuentes ita temperatum vinum, tutò citraq; noxam bibi. At idem lib. 11. propemodùm docet & post coenam à lotis manibus inferri solere calicem Iouis Seruatoris, qui idem fuerit cum eo qui dictus est [Greek words], Diphilum adducens auctorem, qui scripserit in Sapphone: [Greek words]. id est, Archiloche sumito hanc tibi metaniptridem, Plenam Iouis Soteris optimi dei. Erasmus in Adag. Antiqui non gustabant vinu̅, nisi priùs libassent alicui deo, quo potus illius ceu pharmaci, sibi innoxius esset & salutaris. Athenis quidem vndecimo mensis die immolaba̅t vini primitias, eum???; diem Pithoegiam appellabant. Ast apud Boeotos septimo mensis incuntis die, sacris peractis Bono daemoni, gustabant ab exorto Zephyro, quòd is ventus praecipuè suscitet moueat???; vinum, adeò, vt quod illum effugerit, videaturiam duraturum. Me̅sis autem is vocabatur [Greek words]. Plut. 3. Sympos. 7. Vandali in conuiuijs & compotationibus suis pateram olim certis verbis consecrabant, sub nominibus deorum, boni scilicet atq; mali: omnem prosperam fortunam à bono deo, aduersam à malo dirigi petentes. Malum deum lingua sua Zcerneboch, hoc est, nigrum deum, appellabant. Cranz. lib. 3. Vandaliae, cap. 37. Nvptiis. Protelia, quasi praeparatoria dicas, diem appellant, qua nuptam virginem parentes in arcem ducunt ad deam, & victimas ob coniugiu̅, quod & [Greek words] dicitur, immolant. Suid. Boeotiis & Locris nihil erat in sponsalibus firmu̅, nisi priùs sponsus & sponsa in ara Eucliae virgini dicata, libarent. Alex. ab Alex. lib. 1. cap. 24. Cùm mas & femina coniunguntur, adhibetur deus Iugatinus. Si domum est ducenda quae nubit, adhibetur deus Domiducus. Vt in domo sit, adhibetur deus Domitius. Vt mancat cu̅ viro, additur dea Manturna. Vt sine vlla difficultate virginitas auferatur, adest dea Virginensis, & deus pater Subigus, & dea mater Prema, & dea Partunda, & Venus, & Priapus. D. August. lib. 6. de Ciu. Dei, cap. 9. Lactantius libro 1 Mutinum esse deum ait, in cuius sinu pude̅do nubentes primò sedeant, vt illarum pudicitiam prior deus delibasse videatur. Mutinus Priapus est, qui praestet, vt in primo concubitu vir moueatur, virgo verò ne reluctetur: vt Augustinus significat lib. 6. de Ciu. Dei, cap. 9. Festus auctor est, nouam nuptam in lanata pelle solitam sedere: vel quòd his vestiebantur veteres, vel quòd lanificium profiteretur, & esset praestatura. Plutarchus in Problematis, sponsam inducentes, pellem substernere, ipsam secu̅ colum & fusum domo afferre ait. Ancvs Martius Fortunam Virili cognomento primus omniu̅ dedicauit, quod fuit extra vrbem ad Tiberis ripa̅: in quo mulieres, quae nuptui dabantur, exutis vestimentis omnibus co̅spiciebantur, ne labe corporis vel morbo sponsus futurus deciperetur. Alex. ab Alex. lib. 1. cap. 13. Magistratvs Initiis. Primo anni die, mense Hecatombeone, in senatum venientes Senatores Atheniensivm vnà solenne quoddam sacrificium faciebant, quòd [Greek words] nominarunt, vota???ue pro rep. suscipiebant. Vota verò suscepta à senatu esse ad Iouis Bulae???, & Mineruae Buleae sacella, quae erant in curia, docet apertè Antiphon in oratione de Choreuta. Sigonius lib. 2. de rep. Athen. Consvles, Praetores, Dictatores Rom. cùm inibant magistratum, Lauinij rem diuinam facieba̅t Penatib. pariter & Vestae. Erant autem Penates dij, per quos penitùs spiramus, per quos habemus corpus, per quos ratione̅ animi possidemus. Iupiter pro medio aethere, Iuno imus aër cum terra, Minerua summus aether. Macrob. lib. 3. Saturn. cap. 4. Consiliis. Charondas Locrensis, vt consultantes agentes???; aliquid à dijs sumant auspicia, suis legibus sanxit. Optimum enim est, vt paroemia fert, Deum causam & auctorem esse illorum omnium. Stobaeus Sermone 42. Avgvstvs Caesar, quò lecti probati???; Senatores & religiosiùs & minore molestia senatorio munere fungerentur, sanxit: vt priùs quàm consideret quisquá, thure ac mero supplicaret apud aram eius dei, in cuius templo coiretur. Sueton. Loci. Vbi. Vide, Templa superstitiosè culta, f. 3139. Finis. cvr. Cavsa Agrorvm. Romani veteres ruris deos maximè nouerant, Sciam???; à serendo, Segestam à segetibus appellabant, quatum simulacra in Circo videbantur. Plin. lib. 18. Romani agrorum munus vni alicui deo committere noluère: sed rura, deae Rusinae: iuga montium, deo Iugatino: collibus, deam Collatinam: vallibus Valloniam praefecerunt. Nec saltem potuerunt vnam Segetiam talem inuenire, cui semel segetes commendarent: sed sata frumenta quàm diu sub terra essent, praepositam voluerunt habere deam Seiam: cùm verò iam super terram essent; & segetem facerent, deam Segetiam: frurnentis verò collectis atq; reconditis, vt tutò seruare̅tur, deam Tutilinam praeposuerunt: cui non susficere videretur illa Segetia, quamdiu seges ab initijs herbidis vsq; ad aristas aridas perueniret. Non tamen satis fuit hominibus deorum multitudinem amantibus: vt anima misera daemonioru̅ turbae prostitueretur, vnius Dei veri castum dedignata complexum. Praefecerunt ergo Proserpinam frumentis germinantibus: geniculis nodis???; culmorum deum Nodotum: inuolumentis folliculorum deam Volutinam: cùm folliculi patescunt, vt spica exeat, deam Patelenam: cùm segetes nouis aristis aequantur, quia veteres aequare hostire dixerunt, deam Hostilinam: florentibus frumentis deam Floram: lactescentibus deam Lacturtiam: maturescentibus deam Matutam: cùm runcantur: id est, à terra auferuntur, deam Runcinam. August. lib. 4. de Ciu. Dei, cap. 8. Domvs. Vnum quisq; domi suae ponit ostiarium, & quia homo est, omnino sufficit. At tres deos Romani posuerunt, Forculum foribus, Cardeam cardini, Limentinum limini. August. lib. 4. de Ciuitate Dei, cap. 8. Animalivm. Pro equis, Hipponae votum fit: pastores Pani deo pro pecoribus. Alex. lib 3. cap. 22. Apud diuae Rumiae sacellu̅ à Pastorie. sata ficus, vbi solebant sacrisicari lacte pro vino, & pro lactentibus: mammae enim rumis, siue rumae (vt antè dicebant) à rumi: & inde dicu̅tur subrumi agni: lactentes, à lacte. Lacte autem de ramo fici coagulatur lac in caseum. Varro lib. 2. cap. 11. Mvliebrivm. Ianus, cùm puerperium concipitur, aditum aperit recipiendo semini. Saturnus semen retinet, Liber marem effuso semine liberat. Libera, quam & Venerem volunt, idem beneficium confert feminae, vt etia̅ ipsa emisso semine liberetur. Dea Mena me̅struis fluoribus praeest, quamuis Iouis filia, tame̅ ignobilis, ipsa scilicet Luna, quae Graecè [Greek words] dicitur, ad cuius rationem menstrua, vel mouentur, vel quiescunt: vt Aristoteles in libro de Anima scribit: quae etiam est Iouis & Latonae filia: Iunonem Fluonam mulieres colebant, quòd eam sanguinis fluorem in conceptu retinere dicerent. Festus. Vitumnus vitam, Sentinus sensus puerperio largiuntur. D. August. lib. 7. de Cruitate Dei, cap. 2. Varro mulieri foetae post partum tres deos custodes co̅memorat adhiberi, ne Syluanus deus per noctem ingrediatur & vexet: eorum???; custo dum significandorum causa tres homines noctu circumire limina domus, & primò limen securi ferire, postea pilo, tertiò deuerrere scopis: vt his datis culturae signis, deus Syluanus prohibeatur intrare: quia neque arbores caeduntur ac putantur sine ferro: neque far conficitur sine pilo: neque fruges coaceruantur sine scopis. Ab his autem tribus rebus tres nuncupatos deos: Intercidonam à secutis intercisione, Pilumnum à Pilo, Deuerram à scopis: [3130] quibus dijs eustodibus contra vim dei Syluani foeta conseruaretur. D. Aug. lib. 6. de Ciu. Dei, cap. 9. Peregrinationis. Peregrinantes vota faciebant Herculi. Syluano quoq; in singula boum capita, adoreo, lardo, & vini sextario, subtaxata mensura, votum fit. Alex. lib. 3. cap. 22. Fvrti. Fvres Lauernae olim vota fecisse, vt fallerent, ex Horatio constat vbi votum tacitum improborum explicat: - pulcra Lauerna Da mihi fallere, da iustum sanctum???; videri, Noctem peccatis, & fraudibus obijce nubem. Morborvm et Cvpiditatvm Abigendarvm. Romani malae Fortunae, Febri, templa & aras erexerunt: item Pallori & Timori, quasi dijs, ne quid obessent, néve aliquid incommodi adferrent, quos cane & oue placarunt. Alex. ab Alex. libro 1. capite 13. Bestiarvm abigendarvm. Oetaei Herculem Conopium, ne prouinciam infestam culicibus redderet, venerati sunt. Nam culices Oetaei conopas vocant. Apollo item Culiciarius in Attica colebatur, quòd infestos culices ex agris propulsaret: & Ipoctonus Iupiter apud Erythraeos, & Erythibius Apollo apud Rhodios habentur maximi. Erythibam enim Rhodij rubiginem dicunt. Boeotii quoq; Apollini Pornopioni sacra facere dicuntur, ne muribus prouinciam redderet obnoxiam. Apud eos enim mus, pornopios nuncupatur. Alex. libro primo, cap. 13. & 15. ex Eustathio. Alipherae, in vrbe Arcadiae Deo cuidam Myiagro rem diuinam faciunt, pro???; hostijs heroëm precati, & Myiagri nomine implorato, securitatem sibi fore inter immolandum ab omni muscarum proteruitate pro certo habent. Pausanias in Arcadicis. In Troade Apollinem colunt Sminthium: quia [Greek words], hoc est, mures abegerit. Eustathius Iliados [Greek words]. SVPERSTITIO IN VOLVNTATE DIVINA EXPLORANDA PER ORACULA, AUGURIA, SIGNA QUAELIBET DIUINA. Ex Tit. Diuinationis species, plera??? exempla huc poterunt transserri, respectu Praxeos: quae illic causa Theoriae recensuimus, f. 1345. Lycvrgvs Lacedaemoniorum legislator, non antea multitudini leges exhibuit, quàm cum praestantissimis viris Delphos petens Deum rogasset, an esset futurum conducibilius & melius Spartae, vt legibus quas ipse tulisset, obediret. Cùm autem respondisset Deus, id prorsus melius fore, tum demùm leges suas eis proposuit: non modò iniquum, verùm & impium statuens, si quis legibus Pythio roboratis oraculo minùs paruisset. Xenophon in Laconum Repub. & Stobaeus Serm. 42. Plut. in eius vita, Strabo libro decimosexto, Diodorus Siculus libro tertio, Dionysius Halicar. libro secundo, Iustinus libro tertio, Val. Max. libro 1. capite 3. In magnis calamitatibus solebant Rom. consulere vates & oracula, per quos deos possent liberari à malis vel praesentibus vel imminentibus: & cùm vates respondissent de peregrinis dijs aduehendis, sedulò id curabant. Sic ad Hannibalem vincendum, & Romanum imperium ampliandum, magna Mater deûm ex Phrygio Pessinunte accita, & Romam translata est, & magnifico templo honorata. Et ad pestem abigendam Aesculapius, qui erat magnus coluber, Epidauro Romam est adductus, & templo & sacrificijs cultus. Arnob. lib. 7. co̅tra Gentes. Iidem instructo exercitu deos primò omnium consulebant: mox auspicato & litato, ne incertis auspicijs & turbatis religionibus acies committerent, Solem venerabantur. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 7. Apud eosdem sponsa nequaquam ad sponsum ducebatur, nisi priùs religionis studijs intenta, in Futini dei gremio aliqua̅diu sedisset, & prosperum nuptiarum euentum efflagitasset. Alex. ab Alex. lib. 1. cap. 24. Nvmae Pompilio cùm insignia regni deferrentur, sustinere iussit, velle se deos de regno consulere. Ita vnà cum auguribus & sacer dotibus in Capitolium ascendit, Tarpeium collem appellabant tunc Romani: ibi princeps augurum eum capite velato ad meridiem conuertit, atq; à tergo assistens, dextra in capite Numae imposita, precatus est, & in omnem partem circumlatis oculis, si qua auspicia vel ostenta dij darent, obseruauit. Mirum interea tantae multitudinis in foro stantis silentium erat, expectantis & in euentum suspensae, quousque secundae & faustae aues conspectae rem comprobauerunt. Tum Numa veste regia indutus ex arce ad populum descendit, exceptus???; est, vt vir religiosissimus & sanctissimus plausu & complexu. Plut. in Numa. Romvlvs & Remvs, gemini ex Rhea Syluia, per Martis (vt creditur) stuprum nati, cùm ciuitatem Romam condidissent, noluerunt alio modo, quàm per auguria vrbi nomen imponere. Sed posteaquam in auguratione Remo sex, Romulo verò duodecim vultures adparuissent: Romulus augurio victor, vrbi nomen dedit. Liu. lib. 1. Dec. 1. Romana ciuitas, quae arx fuit & caput humanarum gentiu̅, soricis occentum tam religiosè obseruauit, vt auditus dictaturam & magisterium equitu̅ summis viris ademerit. Q. certè Fabio Maximo dictaturam & C. Flaminio magisterium equitum occentus soricis deponendi causam dedit. Plut. & Val. Max. lib. 1. cap. 1. Q. Fab. Max. Dictator. bello secundo Punico contra Hannibalem, patrib. auctor fuit, vt decemuiri Sibyllinos libros inspicere iuberentur. Quorum monitu ipse Erycinae Veneri aedem vouit, Attilius praetor Menti. Sunt & Marti sua vota nuncupata, & ver sacrum Ioui votum, si resp. in quinquennium eo, quo fuerat, mansisset statu, vt quicquid ver vnum ex Ouillo, Suillo & Caprino tulisset grege, id Ioui sacrum esset. Supplicatio adhaec & Lectisternium indictum. Sab. lib. 1. En. 5. P. Scipio Africanus non priùs ad publica negotia ire solitus erat, nisi priùs in cella Iouis sedisset, mentem???; diuinam accepisset. Vnde & Iouis filius appellatus fuit. Liu. l. 6. Dec. 3. Plut. in eius vita: Val. Max. lib. 1. c. 3. Plin. de Viris illustr. c. 49. Gel. lib. 7. cap. 1. Sab. lib. 4. En. 5. Sylius Ital. lib. 13. & Appianus de Bellis ciu. Sic quoq; Neptunu̅ sibi apparuisse dicebat, & Carthaginem capi posse, auctore deo asserebat. Polyb. lib. 10. Dimicaturus acie L. Pavlvs Aemilius aduersus Persen Macedoniae regem, cùm prima luce Herculi sacrificare coepisset, nec litaret: religione perfusus viginti hostias vnam post aliam mactauit: nec priùs ab incoepto destitit, quàm in prima post vicesimam certa victoriae argume̅ta extiterunt. Sab. lib. 4. cap. 2. & Plut. in eius vita. Avrelianvs Imp. cùm aduersus Marcomannos pugnandum esset, Mediolanum vsq; & Placentiam veniens, ad senatum rescripsit, vt inspectis Sibyllinis libris, quae necessaria essent sacra ad impetrandam deorum opem conficerent. Fulg. lib. 1. cap. 1. Petrvs Keslerus Basiliensis presbyter, cùm ex mutatae religionis praescripto satius esse putaret nubere quàm vri, ne accurato delectu plus voluptati carnis quàm diuinae prouidentiae tribuisse videretur, ita secum co̅stituit, quamprimùm pauperem manè nubilem habiturus esset obuiam, eam se volentem in vxorem ducturum. In D. Petri coemeterio stipem petentem offendit iuuenculam, liberali facie, nec malis vt videbatur moribus praeditam. Conditionem offert. Acceptantem domum deducit. Nuptias celebrat. Ea prioris oblita sortis, vsqueadeò bonum alioqui virum, sed in hac parte nimis quàm superstitiosum, inhumaniter tractauit, vt saepè periocum diceret: Nullam sibi vnquam nec maiorem nec peius collocatam eleemosynam fuisse. OBEDIRE DIIS SVPERSTITIOSE. Thesevs ad Mineruam, monentem se, ne dimittat Argiuos supplices, nisi priùs iuramento promiserit, pro beneficio exhibito, nunquam se bellum illaturos Athenis, apud Eurip. in Supplicibus sic ait: [Greek words]. O domina Minerua, parebo dictis tuis (tu enim mesuscitas, vt non peccem) & hunc per foedera coniungam. tantùm tu me in rectum constitue. Te enim propitia ciuitati existente, in posterum securè habitabimus. Orestes de Apolline, qui iusserat interficere matrem, apud Eurip. in Electra inquit: [Greek words]. - Apollinis rata sunt oracula, hominum autem diuinationem valere re sino. Erechthevs Atheniensium rex, cùm bellum aduersus Eumolpum suscepisset, responsum accepit, Sese victorem futuru̅, si filiam dijs immolaret. Qua re vxori Praxitheae communicata, puellam caecîdit. Cuius rei Euripides in Erechtheo, & Plut. cap. 40. Parallelorum meminit. Cùm apud Haliartes Boeotos summa esset siccitas, vnus è primoribus Delphos missus, accepit oraculum, aquam sese inuenturum, si primum Haliartum sibi obuiam factum rede unti interemisset. In patriam reuerso, filius impuber Lophis primus occurrit. Pater stricto gladio puerum transuerberat. Ille adhuc spira̅s, cùm huc illuc cursitaret, vbicunq; humi fusus esset cruor, inde aquae erupuerunt. Ex eo fluuius Lophis dictus. Pausan. in Boeoticis. Sami Dexicreontis Venerem nominant, aut quòd eorum coniuges ex luxu & petulantia lasciuientes Dexicreon praestigiator certa lustratione liberauerit libidine: aut quòd Dexicreon, qui nauclerus erat, in Cyprum ad mercatum nauigauerit: & oneraturo nauem praeceperit Venus, vt aquam, praeterea nihil imponeret, & vela faceret quam ocyssimé. Qui obtemperans ei, magna vi aquae imposita soluit. Mox sereno coelo & sopito mari laborantibus siti alijs, mercatoribus & naucleris aquam vendidit, ex qua multu argentí coe̅git. Ex eo factum Veneris signum nomine suo appellauit. Quod si verum est, apparet, non vnum Venerem ditare, sed multos per vnum voluisse seruare. Plutarchus in quaestionibus Graecis. Valesivs Sabinus, homo, vt illo tempore erant optimi quique, rusticus, aegrotantibus tribus liberis, ac propemodum moribundis, inter vota & comprecationes vocem audiuit, filios fore saluos, si eos per pronum Tiberim Terentum portasset, ibi???ue ex D???tis patris & Proserpinae petita aqua calida, quam illi desiderassent, recreasset. Valesius de Tarento vrbe ratus oraculum intelligendum, tametsi procul ea vrbs aberat, nec vllus erat ad Tarentum Tiberis: tamen naue conducta, & in ea impositis pueris, secundo flumine Ostiam conte̅dit: ad campum Martium prope Romam, cùm pueros in siccum exponeret, vt taedium nauigationis leuaret, vellet???ue ignem accendere, consuluit gubernatore̅, vnde ignis peti posset. Ille è proximo Terento respondit: nam pastoritium ignem videbat ibi lucere: locus ille Terentus dicebatur, quòd Tiberis amnium more ripam mollem tereret: vel quòd ara Ditis eo loco sub terra occuleretur. Valesius nomine audito, laetus illuc nauem appelli iubet, existimans de illo loco se esse diuina voce admonitum: ac interim dum ipse in vrbem ad aram emendam curriculo properat, iussit seruos altè fodere, vbi collocaretur. Viginti pedes altum fodêre, & aram veterem ibi inuenerunt cum inscriptione, Diti & Proserpinae: eam Romani olim condiderant post peractum dijs inferis sacru̅, cùm pugnaturi cum Albanis in acie iamiam concursuri starent, iussi à daemone id facere, priùs quàm manum consererent. Redijt ex vrbe pater, & ad inuentam aram furuas hostias Diti & Proserpinae sacrifi cauit: & tres noctes, tot enim erant filij aegroti, dijs ibi facto lectisternio, exegit, cum cantibus & choreis, liberis iam morbo liberatis. Eundem morem in vrbem induxit vnus ex posteris Valesij illius P. Valer. Poplicola, primo libertatis anno, à maioribus suis acceptum, & ludis Secularibus initium dedit. Liuius, Valerius, Florus. Apud Romanos sacris imperia seruiebant: existimabant enim summam felicitatem sequuturam, si deos sibi propitios facerent. Val. Max. lib. 1. de Cultu deorum. Genitio Cippo praetori paludato portam egredienti, noui & auditi generis prodigiu̅ incidit. Namq; in capite eius subitò veluti cornua em erserunt. Responsum???; est, eu̅ regem fore, si in vrbem reuertisset. Quod ne accideret, volu̅tarium ac perpetuum si bimet indixit exilium. Dignam pietatem, quae quod ad solidam gloriam attinet, septem regibus praeferatur: cuius testandae rei gratia capitis effigies aerea portae, qua excesserat, inclusa est: dicta???; Raudusculana, quòd olim Rauda ara dicebatur. Val. Max. lib. 5. cap. 6. Metellvs, Poenis ac Siculis socia arma aduersus Romanos parantibus, omnibus dijs, excepta duntaxat Vesta, sacrificiu̅ fecit. Quae cùm aduersos classi ventos immisisset, C. Iulius vates eos cessaturos dixit, si antea filiam immolasset. Ille vrgentibus rebus, filiam Metellam immolaturus ad duxit. Dea verò adolesce̅tulam miserata, bucculam supposuit: puellámque ad Lamusium deferens, sacerdotem eius, qui in eo loco colitur, draconis fecit. Pythocles lib. 3. Rerum Italicaru̅, apud Plut. cap. 29. Parall. Medvllina Aruntij Hydropotae filia, & ab eo per vim stuprata, iubente oraculo, coronatum patrem ad fulguris aram duxit, ibi???; fusis lacrymis mactauit. Pluris enim iussa deorum, quàm debitum parentibus honorem fecit. Ex Aristide Milesio lib. 3. rerum Italicarum, Plut. cap. 39. Parall. Cyane Cyanippi Syracusani filia, cùm pestilentia vrbem inuasisset, & oraculo responsum esset, profligari pestem, si Cyanippus, qui incestu̅ cum filia commiserat, dijs immolaretur: tractum capillis patrem Dijs liberatoribus mactauit, se???; super eum necandum iniecit. Ex Dositheo lib. 3. rerum Sicularum, Plutar. cap. 38. Parall. C. Marivs Cimbrico bello profligatus, somnio praemonitus est se victoriam reportaturum, si priùs victimam siliam Calphurniam faceret. Eo igitur facto, victoriam reportauit. Ex Dositheo lib. 4. rerum Italicarum, Plut. cap. 41. Post obitum Mathiae regis quietem aliquandiu Hungaria à Turcis habuit: donec Baiazethes II. motu terrae commotus (qui Constantinopoli octingentas domos prostrauerat, ac homines plus minùs ter mille vel obruerat, vel fulmine adusserat) rursus arma in Hungaros resumere cepit, eam calamitatem Mahometi furori attribuens, quòd nimis diu aduersus Christianos cessaslet. Dubrauius lib. 31. CONFIDENTIA SVPERSTITIOSA. Ex Tit. seq. Precum superstitiosarum sylua Exemplorum. Thesevs Adrastum domi manere iubebat, solum se cu̅ populo suffecturum contra Thebanos affirmans, in bona causa, deorum auxilio, apud Euripidem in Supplicibus: [Greek words] [Greek words]. Vnum opus mihi solum, deos habere, quicunq; iustitiam colunt. Haec enim cùm praestò sunt simul, victoriam dant. Nam fortitudo nihil prodest hominibus, nisi deum opitulantem habuerit. Gallis mutuam inuicem pecuniam dare, quam apud inferos post obitu̅ redderent, in vsu erat. Alex. ab Alex. lib. 3. c 7. VOTA, PRECES, SVPPLICATIONES SVPERSTITIOSAE. ob Qvid. Vt ob Malorvm qvorvmvis Amolitionem. L. Aemilio Paulo & C. Bebio consulib. post multa visa prodigia, ex Sibyllinis supplicatum est, cùm sex mensibus non pluisset. Iulius Obsequens cap. 4. L. Scipione & C. Laelio consulibus, cùm multa prodigia Romae visa essent, quae aliquid mali (vt solent) porten deba̅t, supplicatio per decem pueros patrimos, matrimos, totidem???; virgines habita est. Val. Max. de Prodigijs. Libidinem refraenandam. Apud Romanos cùm Mvlieres multae in flagitiu̅ libidinis irruerent penè furentes: ex libris Sibyllinis simulacrum Veneris Verticordiae, in Veneris Erycinae te̅plo extra portas est co̅secratum: quò faciliùs virginum mulierum???; corda à libidine ad pudicitiam verterentur. Valer. lib. 8. & Ouid. 4. Fast. Vitae conservationem. Avgvstvs Caesar, Cantabrico bello, cùm noctu lectica veheretur, ad subitum casum fulminis, quo vnus ex comitibus exanimatus est, tonanti Ioui aedem vouit. Sab. lib. 5. cap. 4. ex Suetonio & Dione. Simonis, Andronici Imp. Constantinopolitani bellissima filiola, immatura aetate Seruiae Crali desponsa, necessariò magis quàm bona cum gratia, hoc nome̅ accepit, quòd cùm plures puellae Andronico morerentur, à muliere quadam edoctus, XII. Apostolorum XII. imagines cereas viri magnitudine statuit, atq; ordine accendit sub tempus partus: quae cùm in tempus, quo statua Simonia ardebat, incidisset, puella Simonis est appellata. Pachymerius. Morbvm depellendvm. Aegyptii pro pueris morbo affectis vota concipiebant, vt si deus voto adesset, desectum capillum dijs dedicarent. Diodorus lib. 2. cap. 2. P. Val. Poplicola, qui eiectis ex vrbe Tarquinijs primus Roman. consul fuit, in crudelissima vrbis peste, nuncupatis votis, caesis???; atris bobus, Diti, Proserpinae???; sacra & ludos fecit. Val. Max. lib. 2. cap. de Institut antiq. Titvs Vespasianus, cùm peste vrbs grauiter laboraret, nullum???; humanae opis remedium iuuaret, omnibus Romanis sacris operatus malum amoliri conatus est. Suetonius. Horatius lib. 2. Sermonum, satyra 4. superstitionem Mvliercvlarvm irridet, hisce verbis: Iuppiter, ingenteis qui das adimis???; dolores, Mater ait pueri, menseis iam quinq; cubantis, Frigida si puerum quartana reliquerit, illo Manè die, quo tu indicis ieiunia, nudus In Tiberi stabit. Casus, medicúsve leuarit Aegrum ex praecipiti, mater delira ne???abit In gelida fixum ripa, febrim???; reducet, Quóne malo mentem concussa? timore deorum. Foecvnditatem. Eleorvm seminae otbatam ab Hercule virili robore patriam miseratae, Palladi votum nuncuparunt, fi grauidae ad primos virorum congressus fierent. Pausanias lib. 5. Dilvvivm imminens. Cannacas quispiam Phrygum rex, quemadmodum narrat Hermogenes in Phrygijs, cùm praeuidisset euenturum diluuium, conuocatis omnibus ad templa deorum multis lacrymis supplicabat dijs, vt id malum auerterent. Vnde Herodes iambographus inquit: [Greek words], id est, Vt Ca̅nacae more plorem. Zenodotus. Stephanus in dictione Iconium, ait Annacum quendam vixisse super annos trecentos. Itaq; vndiq; consulta oracula. Quo vsq; victurus esset? Respo̅sum autem, Mortuo Annaco peritura vniuersa. quo defuncto, successisse diluuium Deucalionis. Caeterùm audito responso, magnoperè luxisse Phryges. atq; hinc de grauiluctu ortum prouerbium, [Greek words]. Eras. in Adag. Siccitatem depellendam. Sacra Arcadvm pro siccitate abigenda, pete ex Tit. Fontes mirabiles. Annonam. Romanos Ouidius in Fastis tribus anni temporibus fructuum gratia, totidem sacrisicia dicit fecisse, Vinalia, Robigalia, Floralia: prima causa vini: altera frugum, deo qui Robigus dicebatur sacra septimo Cal. Maij, quoniam tunc serè segetes robigo occupat, vt ait Plinius: tertia cunctorum fructuum, quibus dea Flora praeerat. Ventos. Xerxe contra Graecos classem ducente, in ora Magnesiae terrae, feruntur Athenienses Boreä inuocasse ex oraculo quod eis redditum est, vt generum suü ad sibi opitulandu̅ inuocarent. Habet enim Boreas in matrimonio Orithyiam Atticam Erechthei Atheniensium regis filiam. Itaq; dum in Chalcide pro Europa excubarent, inuocauêre Boream & Orithyiam, vt sibi auxilio essent, & Barbarorum naues corrumperent, que̅admodum priùs fecerant circa Athon. Borea igitur id praesta̅te, digressi illine, delubrum ei extruxêre ad amnem Ilissum. In eo autem naufragio qui paucissimas naues, ij non pauciores qua dringentis ex Xerxis classe perijsse aiunt, viros quoq; innumerabiles, ac vim pecuniarum immensam, praeter naues onerarias & lembos. Herod. lib. 7. Refert Nicolaus Venetus in Indica historia, Navclervm Indum cùm cessassent venti, inuocato, vt ipse appellabat, deo Mutthian, tandem in Arabum quendam illum descendisse, correptum???; hominem exclamasse, per nauim???; currentem ad tabulam quae hac de causa malo apposita erat, accessisse: Carbones quoq; qui ibi aderant deuorasse, & galli sanguine̅ petijsse: quem protinus iugulato gallo exuxit. Inde rogasse, quídnam peterent? Respondeute nauclero, Ventos. Et qua ex parte? Ex occidente. Illos intra triduum daturum se pollicitus est. Admonuit quoq; eos, vt in occasione̅ parati essent. Soluta coniuratione, Arabs nullius eorum quae vel praedixerat vel passus fuisset, memor erat. Tempore tamen constituto, omnia ex sententia successerunt. Cardanus de Subtilitate libro de Daemonibus. Tempestatem sedandam. Argonavtas tradunt ex Sigaeo digressos foeda tempestate iactatos, caeteris???ue in manifesto discrimine desperantibus, Orpheum voto Samothracibus dijs nuncupato, remedium aduersus saeuientem procellam demonstrasse. Quum Minyae medio periculo tenerentur, duplex lumen Castoris & Pollucis capitibus effulsisse ferunt: nec ita multò pòst pelagus saeuire desijsse: & ob eam rem credita iuuenum diuinitate, subitos eiusmodi ignes in mari Castores appellatos. Geminae sunt, velut fulgurum effigies, quae aliâs nocturnis militum vigilijs in pilorum cuspidibus sedere, aliâs per antennas caeteras???; nauium partes sedem ex se de mutantes, vocali quodam sono vagari solitae. Graues, quum solitariae venêre, mergentes???; nauigia: geminae & tunc quidem, & semper aliâs falutares prosperi???; cursus nunciae, suo???; aduentu diram illam & minacem, quam eo dem argumento Helenam dixêre, quae mergit nauigia, & si in ima deciderit, etiam exurit, fugare creduntur. Res miraculi loco accepta, fecit vt Castor & Pollux religiosè à nautis colerentur, portu???; soluturi Samothracibus dijs, pro soluentium salute, sacra facerent. Sab. lib. 5. En. 1. ex Plin. lib. 2. cap. 37. Hostem avertendvm. Romae magna trepidatio fuit, aduentu Hasdrubalis ex Hispania in Italiam nunciato, creatis Consulibus Cl. Nerone & M. Liuio, magna fuerunt sacrificia praeter solitum facta. Per nouem dies duceba̅tur ab aede Apollinis boues binae albae, quas sequebantur duo signa cupressea. Deinde virgines viginti septem, longa indutae veste, carmen Iunoni Reginae cantabant. Virginum ordines sequebantur omnes praetextati, omnis Senatus, & à porta per lugarium vicum in forum venêre. In foro omnis pompa constitit: per manus rectè datas virgines sonum vocis pulsu pedum modulantes intercesserunt. Inde vico Tusco in aedem Iunonis peruentum est, & his duabus hostijs deos Romani placatos crediderunt. Decreuerant enim his peractis Consules obiam ire Hasdrubali ab Alpibus descensuro, ne eius aduentus Cisalpinam Galliam & Tusciä rerum nouarum auidam turbaret. Io. Gerund. lib. 5. Paralip. Hispaniae. Obsessa ab Alarico Gotho Roma, Romani omni humana deplorata ope ad vetera deorum auxilia, à quibus saepè se co̅seruatos ferebant, imploranda se conuerterunt. Auxit verò eorum fiduciam Pompeianus vrbis praefectus, qui se Tuscos quosdam audiuisse dixit asserentes, se nuper Narniam sacrificijs factis è maximis periculis exemisse, atque hostes longè à moenibus propulisse. Quam rem cùm ad Innocentium pontificem retulisset, ille, si Zosimo, pagano homini haben da fides est, respondit: Agerent quod reip. conducturum putare̅t. Caeterùm senatum in Capitolio sacrificijs incumbentem populus auersatus est, sacrilegium illud veriùs, quàm sacrum arbitratus. Itaq; se ad permulcendum Alaricum donis contulerunt. Sigonius. Fvgam sistendam. Romvlvs Sabino bello, quod circa Capitolium Palatium???; gestum est, cùm turpem suorum fugam quodam praelio sistere non posset, Statori lou???aedem voto nuncupauit: si fugientibus suis metum ademisset, sisteretq; Romanum aduersus hoste̅, qui à tergo victor instabat. Vix bene preces effuderat, atq; illicò factus est voti compos: restituta enim acie, non tantùm aequata est pugna, sed ad Curtium vsque lacum Sabinus, qui victoria exultabat, est cum caede & strage repulsus. Sab. lib. 2. cap. 5. ex Plut. Romulo. Victoriam. Iephtha Galaadites, contra Ammonitas pugnaturus, votum in haec verba nuncupau???t: Si tu mihi, Deus, victoriam in Ammonitas dederis quod mihi extra fores domus meae incolumi ab Ammonitis redeunti, obuiam prodierit, id Iouae erit, id???; immolabo. Praelio deinde superior factus, cùm Maspham domum rediret, obuiam ei procedit vnica filia virgo cum tympanis & choris. Iephtha territus & moestus, filiae votum suum indicat. Illa patrem, vt votum praestet, hortatur: petit tamen concedi sibi duos menses, quibus suam virginitatem cum suis aequalibus in montibus deplorare queat. Eo tempore exacto, à patre immolata fuit. Ea deinderes in consuetudinem abijt, vt quotannis Israëliticae puellae lamentarentur Iephthae Galaaditae filiam quatuor dies. Iudicum capite 11. Aiacem Homerus ait, quando cum Hectore erat ex prouocatione pugnaturus, vt vota facerent praecepisse Graecis pro ipso dijs, hinc vota nuncupantibus illis arma induisse. Iam Agamemnon, postquam conflicturis imperauit: Hastam quisq; acuat, clypeum???; accommodet aptè: tunc Iouem precatus est: Annue tu Priami mihi tecta excindere celsa. Siquidem virtutis deus spes est, non velamentum ignauiae. Plut. de Superstit. Graeci ad Salaminem praeliu̅ contra Persas nauale facturi era̅t. Et simul oriente Sole, extitit terrae maris???; motus. Visum est igitur Aeacidas in auxilium inuocare. Proinde omnibus, qui illic è Salamine sunt, dijs vota fecerunt, & Aiacem Telamonis filium inuocauerunt: nauem???; ad Aeacum & ad alios Aeacidas inuocandos Aeginam miserunt. Herod. lib. 8. Pyrrhvs Epirotarum rex Erycem munitissimum oppidum, quod magnum habebat Carthaginensium praesidium, statuit oppugnare. Stante in procinctu exercitu, arma toto corpore induit, progressus???; Herculi ludos & victimas victoriae causa vouit, si Graecis Siciliam incolentibus dignum se genere & fortunis suis praestitisset bellatorem. Signo tuba dato, barbaros telis deiecit, & admotis scalis in muros euasit primus. Dum ibi pugnat cum multis, partim ex muro hincinde depulit & deturbauit, plerisq; gladio interfectis cadauera circa se accumulauit. Nihil interim fuit ipse laesus, sed hostibus terribilis aspectu visus est. Plut. in Pyrrho. Dion Syracusanus à Platone impulsus, vt Syracusanos liberaret: facto Apollini sacrificio contra Dionysium bellum mouit, quem Speusippi auxilio in arcem confugere coëgit, cepit, captum???; in exilium misit. Plut. in Dione. Apud Romanos, si quod iustum bellum in exteras nationes indictum, aut si pro aris focis???; & deorum templis ac solo patrio pugnandum esset, vt ea res populo Romano sociís [3133] que ac nomini Latino benè & feliciter eueniret, vt???ue bonis auspicijs ac dijs benè iuuantibus arma sumerent, supplicationes institutae sunt. Alexan. ab Alexan. lib. 5. cap. 26. & Plutarchus in vita Metelli. Verrius Flaccus auctores ponit quibus credat, in oppugnationibus ante omnia solitum à Romanis sacerdotibus euocari deum, cuius in tutela id oppidum esse: promitti???ue illi eundem, aut ampliorem locum apud Romanos, cultúmve. Durat in pontificum disciplina id sacrum: constat???ue ideo occultatum, in cuius dei tutela Roma esset, ne qui hostium simili modo agerent. Plin. lib. 28. cap. 2. Tvllvs Hostilius, cùm ad Tyberis & Anienis confluentem in Fidenates & Veientes aciem direxisset, cognita Albanorum ad hostes defectione, duodecim Salios Marti vouit: extitit???; confestim victor exercitus, qui pro victo iure habebatur, iam spe & viribus impar hostibus factus. Liu. lib. 1. Dec. 1. Plin. cap. 4. de Viris illust. Cùm Cimbris pugnaturis Rom. lautas manus C. Marivs ad coelum tollens, dijs vouit immolaturum se centum boues. Vouit & Luctatius Catulus tensis ite̅ manibus Fortunae eius diei aedem. Marium etiam sacrificantem aiunt, cùm exta ei porrecta essent, exclamasse: Mea est victoria. Plut. in Mario. Romvlvs, cùm videret Acronem Ceninensium regem propter raptas virgines Sabinas Romanum agrum occupasse, votis nuncupatis, si hostem fuderit fugarit???ue, se eius arma ferentem Ioui daturum: vbi in certamen collatis signis descendit, regem victor obtruncat, exercitum???ue in fugam vertit. Quo???ue votum Ioui & ciuibus spectatu redderet iucundum, trophaea erexit, & Ioui opima spolia obtulit. Liu. lib. 1. Dec. 1. Plut. in vita Romuli. Balbinvs & Pvpienvs, Rom. Impp. cùm bellum aduersus Maximinorum saeuitiam ijs decretum esset, vt victoria potirentur, Hecatomben dijs vouerunt. Avrelianvs Imp. aduersus Marcomannos, cùm Mediolanum vsq; ad Placentiam venissent, mouens, ad Senatum scripsit: Vt inspectis Sibyllinis libris, quae necessaria essent sacra, ad impetrandam deorum opem conficerent. Quae cùm Senatus egisset, ac diuino nutu magis quàm humanis viribus atque consilijs, barbari vltrà progredi grauibus ostentis territi non auderent, Aureliano ad victoriam via patuit. Is autem, ne parum gratè coelo dimissam agnoscere opem videretur, praeter munera huius victoriae gratia per vrbem Romam multis te̅plis data, soli Capitolino Ioui quindecim millia auri pondo, & magnam gemmarum vim pluribus collationibus dedit. Fulg. lib. 1. cap. 1. Vnus ducum Moesorvm, quiper Marcu̅ Crassum victi sunt, ante aciem postulato silentio: Qui vos, inquit, estis? Responsum inuicem, Romani rerum domini. Et illi: Ita (inquiunt) fiet, si nos viceritis. & statim ante aciem immolato equo concepêre vota, vt caesorum ducum extis & litarent, & vescerentur. Auent. lib. 1. Annalium Boiorum. Brana Alexio, duce perfido, Isaacivm Angelum Imp. Constantinopoli obsidente, vt illum Imperio exueret: Imperator ijs monachis, qui nudis pedibus incedunt, & humi cubant, in palatium congregatis, Deo supplicabat, vt ciuile bellum propulsaret, nec alteri traderet Imperium: rem verò bellicam penitùs negligebat, omni spe sua in armis spiritus collocata. Erat tum temporis in vrbe Conradus Caesar Montisserrati marchio. Is Imperatoris collaudata pietate, dum ne in superstitionem abiret, monuit, ne in mendicis omnem fiduciam collocaret, sed rei militaris etiam rationem haberet, & armatis phalangibus seditioso occurreret, nec dextris duntaxat armis religiosorum, sed finistris etiam militum, hostes vlcisceretur. Quibus Conradi verbis socordia excussa, auxilia contraxit, Branam???; aggressus, illustrem victoriam reportauit. Nicetas lib. 1. Pacem. Nvma Pompilius sub Romani Imperij auspicia, vt populum ad pacem & tranquillitatem perduceret, diuinum auxilium implorauit sacrificijs plurimis, ludis & tripudijs. Plutarchus in eius vita. Reipve. incolvmitatem. M. Furius Camillvs Dictator, Veiorum vrbe expugnata, militibus???ue ingentem egerentibus praedam, contemplans ex arce cuncta, primùm illacrymauit. Deinde cùm celebraretur à circumstantibus felicitas eius, manus ad coelum tollens precatus est: Iupiter Opt. Max. dij???ue rectè malè factorum arbitri, haud vos latet non iniustè nos, sed necessitate compulsos, ab infestorum & nefariorum hostium ciuitate persequi poenas. Si qua tamen nos manet vicissim huius inuidia prosperitatis, oro, vt eam luere ego pro vrbe exercitu???ue Romano quàm minimo meo priuato incommodo valeam. Simul atque ita fatus est, vt in more est Romanis, à precibus & veneratione deorum sese conuertere dextrorsum, dum circumagit se, prolabitur. Perculsis illis, qui aderant, cùm humo erexisset se: Ab immensa felicitate, inquit, leui ex voto defunctus sum casu. Plut. in Camillo. Vota pro Imperij aeternitate, nonnunqua̅ pro salute ciuium verbis solennibus apud Rom. concipi solebant. In quo id seruatum est, vt nisi tertio die post Calendas Ianuarias, pro salute principis votum concipiatur, vt???; solenne iusiurandu̅ nuncupationibus votoru̅ praestetur. Etia̅ pro itu & reditu, pro???; incolumitate principis, iacere stipem ad lacu̅ Curtij, aut ludoru̅ celebritas, apud romanos votum fuisse compertum est. Quoties???; pro principis incolumitate concipiebatur votum, Tiberio imperante id seruatum est, vt in votorum nuncupatione, Neronem Drusum???; dijs commendarent. Alex. lib. 3. cap. 22. Qvi. pvta Dvces. Apud Rom. Coss. designati ipso die initi magistratus, in bellum profecturi, concionem ad populum habere, Capitolium adire, ibique sacrificio perfecto, vota effundere solebant: tunc suscepto emisso???; voto, cùm se numinibus obligarent, Rei voti appellati: cùm autem voti compotes, promissa exoluissent, Damnati voti dicti sunt. Alex. lib. 3. cap. 22. In votis obseruatum legimus, à Rom. vt simul ac consuli aut imperatori, cui belli summa commissa erat de euentu belli incerta spe fluctuanti, votum vouere collibitum esset, si id inco̅sulto senatu, aut citra populi aucto ritatem faceret, de manubijs vel hostiu̅ spolijs, aut si non sufficerent, sua impensa exoluere teneretur. Vouebantur enim saepiùs templa aedésve deorum: ludi???; dijs aut statuae, vestes, coronae, nonnunqua̅ mulsi pocillum. In quo fuit seruatum, vt velato capite, & veste caput opertus imperator, praetor aut consul, votum effundat, illud???; conceptis verbis suscipiat. Alex. lib. 3. cap. 22. Meretrices. Lege sancitum fuit antiquitùs apud Corinthios, vt quando ciuitas magnis de rebus Veneri supplicat, quàm plurimae meretrices ad supplicationem sumantur, daeae???; postea ipsius nuncupentur: quae sacrificijs deinde intersunt. Tunc etiam meretrices pro Graecorum omnium salute supplicarunt in Veneris templo, cùm Xerxes exercitum in Graeciam traiecit, vt narrat Theopompus & Timaeus lib. 7. Simonides cum tabellam Corinthiae daeae dedicasset, singulas meretrices apposuit: Hae statuêre super Graiorum orare salute Felicem Venerem, & pro laribus patriae. Non etenim arciferis voluit Venus aurea Persis Arcem Graiorum prodere, quam populent. Priuati etiam daeae vota persoluunt, ac rebus peractis, pro quibus orarunt, ei meretrices adducturos se pollicentur. Corinthius Xenophon ad certamen exiens in Olympia, ipse quoq; se scorta daeae adducturum promisit, si victor euasisset: ac Pindarus primum in illum encomium conscripsit. Athenaeus libro 13. cap. 11. Gravidae. Romanis praeualuit vsus, vt quae vterum ferunt, antequam edatur partus, Postuertae & Prosae, quibus duae arae dicatae erant, ne partus peruersi fierent, néve foetus praeposterè exiret, immolarent: Egeriae???; nymphae, & Fluoniae Iunoni sacra facerent, quia putabant illarum ope conceptum egerere, & fluorem sanguinis cohibere. Alex. lib. 2. cap. 25. Qvomodo. Restipvlatio, Pollicitatio diis facta. Frequens apud veteres votum fuit, vt decima praedae & spoliorum, quicquid ex hostibus captum fuisse, Ioui & dijs deuouerent: quare Iupiter Praedator nuncupatus: sicut Camillus, captis Veijs, votum vouisse dicitur. Id enim soluebatur, vt praedae parte diuendita, donum dijs & numinibus dicarent. Qui mos Gallorvm fuit, vt belli iure quaesita, plerunq; verò partem Marti deuouerent: in quo id erat constitutum, vt diuina ope implorata, is plus spei ferret, & propitios faciliùs haberet deos, qui maiorem praedae partem dijs deuouisset. Qua tempestate Crotoniatae aduersus Locrenses graues testatas???ue inimicitias habebant, bello dimicaturi, cùm decimam praedae Apollini vouissent, Locrenses vt voto vincerent, nonam deuouêre: & cùm Galli, Aristonico duce, contra Romanos militarent, de???; hostium praeda aureum torquem Marti promisissent: Flaminius, vt voto vinceret, de torquibus Gallorum Marti trophaeum posuit. Aratvs verò Sicyonius cùm DC. hominum capita, ne ab aduersarijs voto vinceretur, se deo immolaturum vouisset, non compos, exoluere votum Thessalico dolor recusauit. Alex. lib. 3. cap. 22. Pontificum decreto cauebatur apud Rom. vt si ab exercitus duce, dijs manibus quispiam deuotus & consecratus foret, neq; is in acie cecidisset, vt Diti satisfiat, signum septem pedesaltum in terram defodi oportere: vbi???ue signum effossum fuisset, illic hostia immolari non licere. Et tametsi res deo deuotas nemo sibi asciscere queat, hominem tamen deo deuotum, aut dijs consecratum occidere permittunt impunè, eam???ue [3134] caedem capitali noxae non haberi, tanquam illius anima non ad nos, sed ad deos pertineat. Ex Macrobio Alexand. libro. 3. capite 22. Ex incerta pecunia, & quae non extaret, votum concipi poterat, & si semel votum emissum foret, illud denuò irritum facere non licebat. Quòd si incerta pecunia fuisset, pro qua votum conciperetur, ea???ue bello vsui non esset, illam reponi, nec cum alia misceri oportebat: quod nisi factum esset, votum non ritè emissum, nec religione vouentem exolui putarunt. Alexan. lib. 3. cap. 22. Si Ver sacrum in magnis Reip. Rom. casibus vouendum foret, nisi ex auctorirate collegij pontifi cum fieret, non votum, sed inconsulta pollicitatio censebatur. In hoc enim voto, quicquid ex suibus, ouibus & agnis, inter Calendas Martias, & Idus Maias, apud quenque natum editúmve fuisset, voto contineri dexerunt: pueros quoque & puellas, qui inter haec tempora editi fuissent, hauddubiè voto comprehendi: sed quia immolare eos turpe ducerent, hoc piaculari sacro expiarunt, vt adultos velarent, velatos???ue extra fines exigerent, qui Vernae dicti sunt: quo piaculo liberi religione putabantur. Alexand. lib. 3. cap. 22. Q. Fab. Max. Dictator bello secundo Punico contra Hannibalem patribus auctor fuit, vt decemuiri Sibyllinos libros inspicere iuberentur. Quorum monitu ipse Erycinae Veneri aedem vouit, Attilius praetor Menti. Sunt & Marti sua vota nuncupata, & ver sacrum Ioui votum, si respub. in quinquennium eo, quo fuerat, mansisset statu, vt quicquid ver vnum ex Ouillo, Suillo, & Caprino tulisset grege, id Ioui sacrum esset. Supplicatio adhaec & Lectisternium indictum. Sabellicus lib. 1. Enneadis 5. Instrvmenta. Athenienses, cùm in aureis & argenteis vasis dijs propinassent, & paeana cecinissent, tunc demùm sanctissimis caeremonijs coelum suspicientes, vota nuncupabant. Alexander libro 3. capite 22. Ramus ex sacra olea, alba lana coronatus, in emissione votorum adhibebatur apud Graecos. Parthorvm reges & magi, nyctegretum, quae nyctilopa dicitur, herbam coloris hysginei, vt spinae folia, adhibebant, magnis saepè laudibus celebratam: qua non adhibita, nullum votum ritè concipi arbitrati sunt: & cùm deos euocabant, marmaritidem herbam, quae in desertis petris & saxis praeruptissimis nascitur, admiscebant. Idem. Pronvnciatio. Quae dictator, consul aut praetor apud Kom. vota suscipiebat, non aliter nisi verbis conceptis, praeeunte pontifice maximo, ne quid praeposterè dicatur, concipi poterant. Alexan. libro tertio, capite 22. Gestvs. De precantium moribus Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 17. Vide infrà, Pompae sacroe. Anchises, vt poëtica fides his adijciatur, ostento commotus, quod circa Ascanium fieri contigit, nocte illa qua Ilium est à Graecis excisum, Iouem precaturus, manus & oculos ad coelum extulit. Sab. lib. 2. cap. 4. Aeneas huius filius, in templo Delij Apollinis cum his qui aderant in terram procubuit. Caeterùm in Creta noctu apud deos penates patrium morem imitatus, supinas manus & oculorum aciem in coelum ablegauit, deos rogaturus. Alexan. libro 3. capite 22. Nec Dido vno orasse modo traditur: quippe quae hospitalem Iouem propitiatura, vinum leuiter libauit: mox alibi aram tenens manibus, orationem peregit. Ibidem. Veteris fuit superstitionis, quod in Asclepio Mercurius scribit, Deum adorantes, si medius affulserit dies, debere in austru̅ conuerti: si verò dies sit occiduus, in occasum: se se tunc primùm promat sol, exortiua esse spectanda. Quidam ex Graecis ita produnt: Si heroibus rem obirent diuinara, occasum solitos spectare: si dijs, exortiuas partes, quòd in Isthmijs signisicare animaduertitur Pindarus. Caelius lib. 12. capite 2. Antiq. Lect. Quum vidisset Diogenes Cynicus Feminam dijs procumbentem, ita curuato corpore, vt à rergo quaedam apparerent quae nudari non decet oculis hominum: adijt illam dicens: Non vereris mulier, ne sta̅te post tergum tuum deo (nam illius plena sunt omnia) parum decenter te geras? Idem Aesculapio percussorem consecrasse dicitur, qui accurrens procidentes in faciem contereret. hoc figmento deterrens homines à superstitione, quicredunt deos non audituros, nisi ipsis indecoro corporis gestu supplicent. Laërt. lib. 6. Apud Veteres sola oratio litare non poterat, nisi & is, qui deos precabatur, manibus aram apprehenderet. Inde Varro Rerum diuinar, libro quinto dicit, Aras primùm ansas dictas, quòd esset necessarium à sacrifi cantibus eas teneri. Ergo commutatione literarum Arae dici coeptae, sicuti olim Valesij & Fusij, nunc Valerij & Furij. Hinc Verg. Aeneid. 4. Talibus orantem dictis, aras???; tenentem, Audijt omnipotens-. Et multis alijs in locis, vt Macrob. libro tertio Saturn. capite secundo testatur. Nvmae praeceptum est, [Greek words], id est, Adorandum circumactu corporis. nimirum ad imitationem coeli, perpetua vertigine circumacti. Coelum autem, deum antiquitas credidit. Plutarchus in Numa addit & alias interpretationes: videlicet cùm sacra spectent exortum Solis, qui adorat, vertens se circumacto corpore ad orientem, videtur semet ad deum conuertere, facto???ue circulo per vtranque mundi partem vota facere. Subijcit & tertiam, quam videtur maximè probare. Corporis vertigine significari rotas Aegyptias. sentit opinor de hieroglyphicis, quibus illi significabant, nihil in rebus humanis esse stabile aut perpetuum: sed vtcunque visum fuerit Deo, vitam nostram vertere ac voluere, aequum esse vt boni consulamus. An potiùs alludit ad Sesostrim, qui cùm reges ante currum ageret, quidam ex ijs rotarum conuersionem intuens, fortunae inconstantiam regi praefigurauit. De qua re Cedrenus. Alterum Eivsdem est, [Greek words], id est, Adoraturi sedeant. Significat vota certa concipere oportere, & in his quae sunt optima perseuerare. [Greek words] legunt alij, qui adorauerunt, vti sessio ipsa sit velut augurium, vota rata firma???ue fore. Quidam arbitrantur alium subesse sensum, quòd oporteat eos, quisacris operantur, non obiter ac velut aliud agentes hoc facere, sed vacuos ac totos rei diuinae intentos, Nam, Plutarcho teste, quoties pontifex auguria seu sacra aggrediebatur, praecones clamabant: Hoc age. Ea vox hortabatur, vt qui sacra adirent, reuerenter & attentè id facerent. Idem in Problematibus rerum priscarum refert, qui dijs vota fecissent, in templis manere, & quietem agere solitos, quòd actiones huius vitae frequenter inuoluant hominem molestijs. Erasmus in Adagijs. Cùm dijs Manibus & Diti concipitur vontum, quae Deuotio potiùs dicta est, ouibus tribus atris Telluri Ioui???ue sacrum fit: in quorum precatione qui rem diuinam facit, cùm Tellurem inuocat, manibus terram tangit: cùm verò Iouem, sublatis in coelum manibus precationem peragit. Cùm autem votum effunditur, manus pectori ad mouere praecipitur: aliter votum non ritè concipi, sed pollui sacra inexpiabili religione putarunt. Alex. lib. 3. cap. 22. Qui Opi daeae, quae Terra dicta est, votum concipiunt, sedentes votum effundere, in???ue concipiendo terram tangere debent. Alexan. lib. 3. cap. 22. Veniam à deis spei alicuius audacioris petimus, in sinum spuendo etiam, inquit Plin. lib. 28. cap. 4. Habitvs. Quum dijs immortalibus honores dabant Veteres, capite operto & velato, sacra facere, & numina adire mos erat: vt deorum honores longè dispares ab his qui dantur hominibus magnam???ue in eo vim diuinitatis ostenderent, quum semoto visu à rerum conspectu, religiosè & venerabundi diuina peragerent. Ideo in sacris velare caput, & veste operiri, antiqui moris fuit. Alex. lib. 2. cap. 19. Romani in summis supplicationibus, nudo pectore & deiecta toga ex humeris, genu nixi, nonnunquam humi prorsus deiecti, preces fundere solebant. Alexand. ab Alexan. libro 2. cap. 19. Accidit saepiùs impendêret, Romanae mulieres pacem malorum petiturae, solutis crinibus templorum pauimenta verrerent. Sab. lib. 2. cap. 4. Macedonvm mos erat, si quid suppliciter à dijs vel hominibus exposcerent, seminudos, & interiori tantùm amictos tunica, obtestari. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 19. Pompa. Fiebant supplicationes Romae cum solenni precatione vrbe tota, circa omnia delubra phana???ue & puluinaria, in quibus honos dijs dabatur: senatore???ue patritij cum coniugibus & liberis, plaerunque coronati, nonnunquam omnes tribus & ordines, praeeunte Pontifice maximo, aliquando duumuiris, praecedentibus pueris ingenuis & libertinis, ac virgenibus patrimis & matrimis coronatis, vel lauream tenentibus manu, voce modulata pronunciantibus carmen, prealata pompa, supplicare, & pacem deum exposcere solebant. Ibidem. Locvs. Vbi. Persae cùm nec deorum aras haberent, nec templa erigerent (erant enim aedium sacrarum & simulacrorum euersores) in loco mundo & excelso, cum precatione dijs victimas immolabant. Alex. ab. Alex. lib. 4. cap. 17. Accidentia. Preces Assidvae. Tvrci preces suas peragentes tanta vtuntur diligétia, vt inte [3135] rim nihil vel laboris, vel alterius rei suscipiant. Chalcocondylas lib. 3. Alceranus quinquies in die pracipit orandum, horis & temporibus assignatis certis. Prima eorum oratio patria lingua Dangnanias vocata, per quatuor Erket, & duo Czalamat perficitur. Est autem Erket geminata inclinatio, cum totidem prostrationibus. Czalamat verò est ipsa secreta oratio, quam sedendo perficit post quodliber Erket, cum salutatione à dextris & sinistris, & impressione pacis, quam vtraque manu in faciem obducendo facit. Fit haec oratio in ortu Solis manè, nullo habito respectu artificialis horologij. Secunda oratio, quae circiter meridiem fit, Orientalis dicta, continet decem Ercket, & quinque Czalamat. Tertia oratio Kindinanias lingua gentili nuncupata, in declinatione Solis vespertino tempore fit, complexa octo Ercket & quatuor Czalamat. Quarta oratio Achsamnanias vocata, quinque Ercket & tria Czalamat in se tenens, circa Occasum Solis fieri consueuit. Vltima & quinta caeteris prolixior (nam quindecim Ercket, octo Czalamat complectitur) post coenam tardiori solet fieri hora, dicta Iaczinonias. Has orationes vnusquisque cum parochiano suo in proprio templo tenetur orare, nisi occurrente impedimento legitimo, ob quod in alio loco haec explentur: quandoquidem licet etiam neglectas supplere, si non debitum tempus fuerit seruatum. Cuspinianus. Exavditae. Croesvs Lydorum rex, à Cyro victus, & rogo, vt cremaretur impositus, cùm Solonem ter alta voce inclamasset, & Cyrus causam intellexisset: pyram extingui iussit. Verùm cùm ignis iam praeualuisset, Croesus Apollinem inuocauit, vt si vnquam ab eo donum illi gratum fuisset oblatum, ipsum praesenti malo liberaret. Rpentè igitur nubes è sereno & tranquillo aëre coacta, copiosissimam aquam effudit, rogúmque extinxit. Herod. lib. 1. In Vvlcanali colle iuxta Agrigentum, viridia ligna, quae arae superimponebantur, si preces iustae erant, spontè ignem concipiebant. Quòd si iniquae, nullum concipiendi ignis signum edebant. Fulg. lib. 1. cap. 6. Olympiae sacro certamine, nubes muscarum immolato tauro ei doe, quem Myiodem vocant, extra territorium auolat. Plinius lib. 29. cap. 6. Irruentibus in Graecos Persis, Pavsanias sacrisicans imperauit Lacedaemonijs, vt positis ante pedes clypeis considerent quieti, sibi???ue, quamuis iam aliquot ex ipsis vulcerati conciderant. At Pausanias alias ex alijs hostias vate caedente, atque lacrymis oppletus, conuertit se ad fanum Iunonis, manus???ue ad coelum tendens precatur Citheroniam Iunonem, caeteros???ue deos, qui Plataicam terram incolunt: si in fatis non foret, vt potirentur Graeci victoria, saltem, vt re alia patrata memorabili caderent: & vbi hostibus re ostendissent, viris fortibus eos & bellicosis arma intulisse. Ita Pausania deos obtestante, vnà cum precibus apparuerunt laeta exta, & victoriam aruspices nunciauerunt: dato???ue signo omnes cum hostibus manus conseruerunt. Plut. in Aristide. Darii Persarum regis preces deus exaudiuit, aquam coelitùs postulantis: cùm aduersus Saccas expeditionem suscipiens, à Risace equisone in vastas solitudines per aliquot dies deductus fuisset, illic???ue multi militum fame & siti mortui essent. Poliaenus lib. 7. & Iustinus ex Trogo. Classis Xerxis ad Chalcidem vento Borea grauissimè integro triduo afflicta fuit. Quarto tandem die Magi incisiones faciendo, & veneficijs in cantando ventum, ad haec Theti ac Nereidibus sacrificando, tempestatem compescuerunt, siue aliter tempestas ipsa sua sponte cessauit. Theti autem ideo Magi sacrificauêre, quòd Ionibus acceperant, Thetim ex eo loco captam fuisse à Peleo, omnem???ue eam oram Sepiadem illius esse, alienarum???ue Nereidum. Herod. lib. 7. M. Tullius Tusculanarum quaestionum lib. 1. tradit, Trophonivm & Agamedem exaedificato templo Apollini Delphico, venerantes deum laboris optimum homini: quibus Apollo se id daturum ostendit, post diem ab illo tertium: qui vt illuxit, mortui sunt reperti. Cùm Sicvli ingenti laborarent sterilitate, Palicorum responso admoniti, heroi cuidam sacrisi cium celebrarunt, & vbertas redijt. Qua gratia Siculi omne genus frugum congesseruntin aram Palicorum. Hanc ob causam à Verg. Aen. 9. vocatur pinguis ara Palici. Macrob. lib. 5. Saturn. c. 19. Nvmae Pompilij (successit is Romulo ex Curibus Sabinis in regnum accersitus) quàm efficax precatio, aut quàm audax, quae è coelo Iouem elicuit, vel certè elici posse arbitrata est? Res (quod satis constat) non solùm credita, sed ab alijs etiam tentata: Tullus Hostilius, qui post illum regno potitus est, quia parum scitè id sacrum obijsset, cum tota domo fulminis est igne concrematus. Sab. lib. 2. cap. 5. Deciorvm vterq; patriae victoriam deuotione sua peperit. Pater siquidem ad Veserim Campaniae, Latinum hostem iam victoriae imminentem vincendum mirabiliter praebuit suis: Filius in Sentinati Gallum & Samnitem, Ethruscis additis, occidione occidendum collegae Fabio reliquit. Caeterùm aut nihil, aut perquàm parum patris filij???ue ad victoriam contulisse videri poterat, ni Potisicum solennes precationes adiectae essent: secundùm quos formido & fuga est hostibus iniecta, Romano victoria parta. Idem. Clavdiae Vestalis liberior vita cùm calumniam incurrisset: vt eam hominum animis opinionem magno aliquo testimonio eximeret, facinus adorta est, plus admirationis, quàm fidei ad posteros habiturum: nauem qua deorum mater vehebatur; Tiberino vado haerentem, Vestam priùs suppliciter precata, cingulo alligat: mox eam remolita est, traxit???ue aduerso flumine, quod pars Rom, ciuitatis post multos & varios conatus nequiuerat. Idem. Tvccia Vestalis, iussa dicere causam, crimen???ue diluere, quod ab accusatore inten debatur: Vestam precata est, vt si castè sancte???ue eius sacris ad id tempus operam dedisset, propositum ten eret. Hoc tantùm precata est: simul???ue ad ripam fluminis progressa, multis comitantibus, vt rei euentum cognoscerent, crib rum fluuiali aqua plenum ad Pontificum conspectum (quorum ea cognitio erat) detulit. Adijciunt huic miraculo, accusatorem attentè requisitum, nusquam apparuisse ampliús. Idem. Adrianus Imp. Lucio Commodo in spem imperij adoptato, Severianvm & Fuscum nepotem cius, quòd illud aegrè ferre viderentur, suspectos inuisos, iussit occidi: quorum alter nonagenarius, alter verò decem & octo annos natus erat. Sed Seueriamus priusquam iugularetur, ignem poposcit: atque incenso thure: Vos, inquit, ô dei, téstor, me nihil mali commisisse: de Adriano hoc tátùm imprecor, vt cùm mori cupiet, non possit. Et hic quidem mortuus est. Adrianus post morbum saepiùs frustrà inuocata morte, saepe etiam seipsum occidere voluit. Extat eius epistola, qua hoc ipsum significat. Scribit enim: Quàm miserum est, mortem optare, & mori non posse. Dion Cassius in vita Adriani. Non Exavditae. Hercules cùm post egregia sua facinora in numerum deorum relatus esset, vix dici potest quot sacrificiorum genera ei instituerint. Literis tamen proditum est, ab Ignavis vota Herculi & preces effusas non exaudiri: quòd soli strenuo & peruigili prosperos successus faceret, & propitius foret. Alexander ab Alex. lib. 2. cap. 14. GRATITVDO ERGA DEOS SVPER STITIOSA. Propter qvid. Ob Sapientiam. Pythagoras Samius, cùm longa contemplatione inuenissetin rectangulis triangulis quadratum, quod à latere rectum angulum subtendente fit, aequum esse quadratis, quae fiunt ex lateribus angulum rectum continentibus (quod theorema 47. est in lib. 1. Euclidis) [Greek words] fecit, hoc est, bouem immolauit: alij hecatomben. Proclus libro in Euclidem 4. Plutarchus Quaest. conuiu. volumine octauo, segmento 2. & Vitruuius lib. 9. cap. 2. Laërtius & Cic. in 3. de Nat. deorum. Id verò Cotta non credit, quoniam Pythagoras ne Apollini quidem Delio hostiam immolare voluerit, ne aram sanguine conspergeret. Caelius lib. 19. cap. 7. A. L. Prvdentiam. Carnae deae, quae visceribus humanis praeesse, & vitalia fonere credebatur, sacrum à Bruto institutum posteri seruauerunt, vt pulte fabacea & lardo, absque victima sacrificetur. Hic enim quum excors putaretur, latentem animum, diu reconditum, suo tempore detexit. Alex. lib. 2. cap. 22. Indicivm mali. Fuit apud Argiuos Palladis sacellum [Greek words], à Diomede structum, quòd ei apud Ilium bellanti tenebras, caliginémque ab oculis detersisset. Caelius lib. 14. cap. vlt. Antiq. Lect. Mothonae idem Mineruae Anem otidi templum dedicauit, cùm intempestiuis tota regio ventis grauiter laboraret. Pausanias in Messenicis. Furius Camillvs, quando flammam Gallicam extinxit, vrbem???ue, auro, quae rependebatur, ex lance & libra detraxit non prudentiae neque fortitudinis, sed Aij Locutij templum erexit in via noua: vbi ante bellum M. Ceditio ferunt iter facienti vocem auditam, quae nunciabat, breui bellum Gallicum expectarent. Plut. de Rom. fortuna. Longaevitatem. Amestris Xerxis vxor, vt gratiam dijs referret, quòd diu vixisset, quatuordecim Persarum liberos sub terram viuos defodisse, & votum dijs persoluisse dicitur: tanquam his votis & diris imprecationibus dij immortales & coelestia numina placarentur. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 22. ex Herod. Vitae conservationem in quouis periculo. Sesostris, siue Sesosis, Aegyptiorum rex, cùm ex incendio grauissimo dormiens liberatus esset praeter opinionem, tum caeteris dijs, tum Vulcano, vt liberatori, votum persoluit. Diodorus. Thesevs incolumis è Creta rediens, Apollini vota reddidit die septimo mensis Pyanepsionis, quo sospires vrbem iniêre. Aclegumina memorantur elixari, quòd incolumes cibariorum reliquias in vnum confuderint, vna???ue coctas communi olla, epulati simul inter se manducauerint. Tunt quoque Eresionem ferebant. Oleae ramus est lana obuolutus, quemadmodum tunc erant supplicia, varijs fructuum primitijs distinctus, quia desierat tunc sterilitas. Plut. in Theseo. Idem cùm è Creta interfecto Asterione Minois filio, redijssetm Troezene in foro Dianae Sospitae temblum erexit. Pausanias in Corinthiacis. Lycvrgo legislatori Lacedaemoniorum Alcander petulans iuuenis, cui leges ab eò latae non placebant, oculum excussit. Lucurgus ad Alpium vicum confugit. Vbi Lacedaemoniorum concursti seruatus quò minùs & alterum perderet oculum, Mineruae Ophthalmitidi aedem extruxit. Pausanias in Laconicis. Helpis Samius, viso in Africa leone, Dionysio hianti, seruatus à leone, templum aedisicauit. Plin. lib. 8. cap. 18. Themistocles cùm in somnis admonitus insidias euasisset, Magnesiae templum Dindymenae condidit. Plutarchus in Themistocle. Romae Victoris Herculis aedes duae fuerunt: vna ad portam trigeminam, altera in foro boatio. Huius cognominis causam Masurius Albinus Memorabilium libro 1. sic exponit: M. Octavivs Herennius prima adolescentia tibicen, postquàm arti suae dissisus est, instituit mercaturam: & bene re gesta decimam Herculi profanauit. Postea cùm nauigans hoc idem ageret, à praedonibus circumuentus, fortissimè pugnauit, & victor recessit. Hunc in somnijs Hercules docuit sua opera seruatum. Cui Octauius impetrato à magistratibus loco, aedem sacrauit, & signum: Victorem???ue incisis literis appellauit. Macrob. lib. 3. c. 6. Saturnalium. Sanitatem, ob Morbvm depvlsvm. In via, quae è Sparta Therapnen duci templum est Cotylei Aesculapij, quod Hercvles dedicauit, deo???ue id cognominis indidit à vulnere sanatus, quòd in pugna priore contra Hippocoontem, eius???ue liberos in cotylem, id est, coxendicem acceperat. Pausanias in Lacon. Archias Aristaechmi F. à conuulsione membrorum sanatus, qua inter venandum apud Pindasum fuerat correptus, Aesculapij religionem Epidauro Pergamum traduxit. Acceptam à Pergamenis deinde Smyrnaei templo consecrarunt. Pausanias in Corinthiacis. Aegyptii dijs vota pro pueris faciunt, qui morbum euaserint: radentes???ue capillos, ac in auro argentóve ponentes, dant munus magis. Diodorus Siculus lib. 2. cap. 2. Phalysivs Aesculapio ob restitutionem visus templumae dificauit. Pausanias in Phocisis. Aristoteles aegrotante Nicanore, pro incolumitate amici statuas lapideas se Ioui Seruatori vnam, alteram Iunoni Sospitae dicaturum vouit: at morte praeuentus testamento absoluendas reliquit. Alex. lib. 3. cap. 22. ex Laërtio. P. Val. Poplicola, cùm tres filios morbo laborantes ex voto recepisset incolumes: voti reus, ludos seculares instituit primus, & celebrauit magna pompa. Alex. lib. 3. c. 22. Pestilentiam sedatam. Tanagraei Mercurio Criophoro templum erexerunt, sedata pestilentia. Pausanias in Boeoticis. Apud Arcades in Cotylio monte Apollini Epicurio templum pulcerrimum dedicatum est: apud Athenienses Apollini Alexicaco, quasi auerruncum dicas, quòd pestilentiae morbum auerterit. Pausanias in Arcad. Infòro Sicyoniorvm Pythûs Suadelae aedes est. Suadelam verò hacde causa colere instituerunt. Apollo & Diana, Pythone caeso, vt se expiarent, venisse Aegialen tradunt, sed incusso terrore eo ipso in vico, qui nunc Phobus dicitur, in Cretam ad Carmanorem diuertisse, ac statim pestilentem morbum Aegialensibus immissum, quem depelli non posse vates monuerunt, ni Apollo & Diana placarentur. Missos itaque pueros septem ac totidem virgines ad Sythan amnem supplicum ornatu, quorum precatione persuasos deos in arcem venisse. Eo itaq; in loco, quò primùm venêre, Suadelae aedem dicatam. Idem verò ritus hoc etiam tempore seruatur. Pueri enim festo Apollinis die ad Sythan veniunt, ac deorum signa in aedem Suadelae deportan. deinde in templo Apollinis ea reponunt. Pausanias in Corinthiacis. P. Val. Poplicola, cùm ciuitatem à peste liberasset, nuncupatis votis, caesis???ue atris bobus Diti & Proserpinae, sacra ludos???ue instituit. Val. Max. lib. 2. cap. 1. Valesivs, cùm in crudelissima Romanorum peste duos filios, vnam???ue filiam epidemia labe laborantes, Ditis & Proserpinae auxilio ab omni periculo liberasset: statim diuinum agnoscens beneficium, hostias nigras, quae antiquitùs Furuae dicebantur, immolauit, ludos???ue & lectisternia tribus co̅tinuis noctibus fecit. Val. Max. lib. 2. cap. 1. Foecvnditatem. Est apud Eleos Pallados sacellam [Greek words] cognomento: quoniam quandoque defi ciente iuuenum turba, deam comprecatae mulieres sint, simul ac cumviris congressae forent, conciperent. Voti compotes, regionem insuper vocabulo gentis patrio, [Greek words] nuncupârunt, ac fluuium [Greek words] aquam. Ex Pausania Caelius lib. 14. cap. vlt. A. L. Dignitatem adeptam. Darlivs Hystaspis F. adhuc priuatus, Deo vouerat, si regnum adipisceretur, vasa omnia sacra è Babylone Hierosolymam remissurum, quaecunq; Nabucodonosor abstulerat. Id quod & praestitit. 1. Esdrae 5. & 6. & Iosephus lib. 11. cap. 4. Servivs Tullius, sextus Romanorum rex, ex serua captiua natus, cùm magno & singulari fortunae templa in diuersis quoque vrbis partibus dedicauit. Paruae Fortunae aedem, Fortis fortunae, Primigeniae, Masculae, Blandae, Auerruncanae, Conuersae, Benesperantis, Breuis, Virginis, Viscatae, quòd procul ab ea capiamur & adhaerescamus negotijs, Prosperae, & Virilis. Fortunae Seiae ae dem à Seruio Tullio antea erectam ex phengite lapide, mirifico opere Nero princeps instaurauit, ita vt foribus apertis veluti diurna lux videretur, in quo Seruij Tullij simulacrum tecto vultu, toga super iniecta diu mansisse dicitur, quasi vt lateret fortunae dedecus, quòd à serua natus imperaret. Alex. ab Alex. libro 1. cap. 13. ex Plutarchi quaest. Rom. Stvpri svccessvm. In Laconia eregionè Gytheo, Cranae insula est, in qua Alexamdrum, rapta Helena, cum ea primùm congressum Homerus dixit. Quare in continentis terrae aduerso litore Veneris est Migonitidis aedes, hoc est, Coniugalis: ac regio illa tota Migonium vocatur. Templum, quidem Alexandrvm tradunt faciendum curasse: at Menelavs octauo fermè post Troiae euersionem anno, domum incolumis reuersus, proximè ad Migonitidis, signum Thetidis, & deae Praxidicae, quasi Vindicatris dicas, dedicauit. Pausanias in Laconicis. Victoriam. Auctor Agathius est Gothici belli libro secundo, ingruente Persarum bello in Marathonijs campis vouisse Athenienses, totidem se hircos Dianae immolaturos, quot peremissent hostes. Quod quum implere inprimis cuperent, non quisse tamen, etiam capris adiectis vel succidaneis. Caelius libro 23. cap. 26. Antiq. Lect. Ad Plateas Graecorvm copiae, Mardonium ducem cum CCC. Persarum milibus occidione deleuerunt, & Eleutherio, id est, Liberatori Ioui templum construxerunt, & certamen gymnicum coronatum designauêre, Eleutheria ludosipsos vocitantes. Eorum???ue qui in praelio obierunt, sepulcru̅ publicè construxêre. Strabo lib. 9. Cùm in Eleorum fines hostiliter Arcades inuasissent, contra???; eos aciem Elei direxissent, mulierem aiunt infanti puero mammam praebentem ad Eleorum duces venisse, se???ue cùm puerum eum peperisse diceret, addidisse, monitam persomnium, vt eum pugnae socium Eleis adiungeret. Ibi eos quî summae rei praeerant, puerum nudum ante signa collocandum curasse. Impressione ab Arcadibus facta, puerum in eorum conspectu in anguem mutatum. Eo prodigio hostesterritos in fugam se protimus dedisse: acriter Eleos institisse. Parta verò insigni victoria, à seruata ciuitate nomen Sosipolidi inditum: quo???ue loco in cauernam visus fuerat se anguis abdidisse, confecto praelio fanum erectum, Sosipolidi patrio genio dicatum. Honores Lucinae decreti, quòd ab ea in lucem puerum illum sibi editum interpretati sunt. Pausanias libro 6. Rom. duces compotes victoriae, suscepta vota, Pessinuntem profecti, Matri deûm saepenumerò soluerunt. Valerius Maximus lib. 1. cap. 1. Romani postridie Non. Iulias re bene gesta cùm pridie à Tuscis in fugam versi essent (vnde Popvlifvgia dicuntur) post victoriam certis sacrificijs Vitulationem fecerunt. Sic enim vocantsacra Vitulae, id est, Victoriae deae, sic dicto, quòd laetitiae praesit. Vnde verbum Vitulare, Graecis [Greek words] hoc est, voce laetari. Vt & Vergil. - laetum???ue choro paeana ca [3137] nentes. Alij tamen Vitulam deam ab eo dictam putant, quòd potens sit vitae tolerandae: ideo???ue sacra ei pro frugibus fieri, quibus humana vita toleratur. Vnde Vergil. Ecloga. 4. Cùm faciam vitula (hoc est, vitulatione) pro frugibus, ipse venito. Nisi fortè haec eadem dea Victoria est, vtpote quam sequi solet pax, pacem autem agricultura, quando in vomeres gladij vertuntur. Macrobius libro tertio Saturnalium, cap. 2. Captis Veijs dictator Fur. Camillvs auctor fuit, vt decima Veientanae praedae, quampro victoria vouerat, Apollini persolueretur. Pontificum decreto edictum, vt quicunque ex ea praeda attigisset, se domum???ue suam solueret religione, decimam partem eorum; quae bello capta essent, ad domum Apollini mittendum, publicum conferret. Auertit ea res multitudinis studium à Camillo, materiam???ue postea praebuit inimicis illius ad populum criminandi. Ad quam inuidiam eximendam, Pontifices, Camilli iussu & patrum adhibito, omnem Veientanam praedam cum muris & agro aestimarunt, quanti scilicet incolumes adhuc Veij aestimari potuissent: tantum???ue est pecuniarum ex publico depromtum, vt decimam rerum omnium partem exaequaret. Interea noua cura incesserat, vnde tantum auri ex ea pecunia pararetur, vt satis esse posset ad donum Apollini conflandum. Matronae suasponte, quicquid auri in ornatum habuêre, ad sacri muneris vsum in medium contulêre. Pro qua opportunà munificentia est eis darum, vt plaustro ad sacra ludosque veherentur, festis verò diebus ac profectis, carpento alioqui vti possent: pecuniae nihilo seciùs pro auro fingulis datae. Haec Liuius. Plutarchus non carpenti vsum, sed vt in funere mulieres laudarentur, datum scribit, quum ad id tempus honorille viris solùm dari esset solitus. Aureus crater conflatus, qui Delphos portaretur, octo talentorum. Sabellicus lib. 9. Enn. 3. Cùm de Veientibus Carvilivs consul triumphasset, aerisque grauis trecenta nonaginta millia in aerarium detulisset: de reliquo quod ex manubijs & omni praeda exactum fuit, Fortis Fortunae aedem, prope illam, quae à Seruio Tullio dicata fuerat, faciendam locasse, T. Liuius auctorest. Cuius dies annua octauo Kalendas Iulias celebratur: quo tempore Hasdrubal perijt, & Masinissa, Syphacem bello vicit. Alexander lib. 1. cap. 13. P. Sempronivs Primogenitae fortunae aediculam secundo bello Punico vouit, & votireus dedicauit. Idem. M. Acilivs consul, in apparatu belli contra Antiochum ludos magnos votos, magno sumtu per dies decem continuos celebrasse traditur. Alex. lib. 3. c. 22. Victis ad aquas Sextias Teutonibus, secundùm pugnam legit C. Marivs ex armis & spolijs barbaricis elegantissima & inuiolata, quae speciem valebant triumpho magnificam praebere. Reliquorum aceruo in pyram accumulato amplum sacrificium fecit: circumfuso???ue in armis & coronato exercitu, praecinctus de more atque praetexta velatus, ardentem ferebat facem, eam???ue ambabus manibus ad coelum sustollens parabat subdere pyrae: cùm accurrentes ad eum citatis equis amici desilierunt ex equis, atque eum amplexi nunciauerunt laeti quintum consulatum, literas???ue ei de hoc reddidêre. Ita cùm magna gratulatione solennitas cumulata esset victorialis: hinc exercitus exultans plausu quodam militari & armorum crepitu personauit: hinc legatis alteram imponentibus coronam Mario, subdidit flammam pyrae, & sacra peregit. Plut. in Mario. L. Lvcvllvm, qui Mithridatem vicit, Maximis opibus & honoribus auctum esse eam ob causam putarunt Rom. quòd decimas praedae ex Oriente partae, Herculi consecrasset. Romani Impp. aduersus hostes dimicaturi, Matri deûm multa saepenumerò vota fecerunt: victoriam nacti, in Pessinuntem Phrygiae proficiscentes, summa deuotione deae votum persoluebant. Valerius Max. lib. 1. c. 1. Hostes depvlsos. Aduersus Thvrios nauigabat Dionysius, contra???ue ipsos triginta naues agebat. Boreas verò ex aduerso reluctans, nauigia confringebat, & vniuersas nauales eius copias delebat. Ex eo rem diuinam Boreae faciendam Thurij instituerunt, & publicis decretis ciuem suum renunciarunt: sigulisque annis sacrificia obtulerunt. Aelianus lib. 12. de Var. hist. Pausanias idem Megalopolitas fecisse refert. Hyperaesienses Dianae Agresti templum dedicarunt, ob hostes Sicyonios propulsatos. Cùm enim in eorum agrum Sicyonij irrupissent, nec ipsi eorum multitudini pares esse posse viderent: capris omnibus, quae in eorum erant finibus, faces ardentes cornibus alligarunt. Sicyonij hostes eas arbitrati esse, agmen retrò egêre. Sic???ue ab hostibus liberata Hyperaesia, mutato veteri nomine à capris vrbs Aegira dicta est. quo???ue loco ex illis vna eximia specie, reliquísque capris dux capra procubuerat, ibitemplum Dianae Agrestis erexêre: quòd illius propitio numine in mentem sibi venisse interpretati sunt eo dolo hostem eludere. Pausanias in Achaicis. Rediculi templum extra portam Capenam post secundum bellum Punicum construxerunt Rom. eò quòd propitij dij Hannibalem ab expugnanda vrbe auertissens, & inde parùm feliciter ad suos peruenissent. Ideo autem Rediculi nomen templo inditum, quòd visis quibusdam & ostentis territus, nullo edito negotio Hannibal ad suos redijsset. Alexander ab Alex. lib. 1. c. 4. Anno post libertatem partam decimo octauo, cùm Martivs Coriolanus exul bellum intulisset patriae, nec armis repelli posset, nec precibus flecti: lacrymis mulierum flexus est, templum???ue exstructum Fortunae muliebri, via Latina, ad quartum milliarium ab vrbe: quòd cùm dicaretur, bis locuta est imago. Priùs sic: Ritè me matronae vidistis, rite???ue dedicastis. Liuius, & Valerius & Plutarchus, auctores. Lactantius verò libro secundo Fortunam muliebrem denunciasse periculum scribit, hoc est, hauddubiè, quod posteriùs locuta est. Huius fortunae signum nefas est attingi, nisi ab ea, quae semel nupsit. Festus. Lud. Viues in lib 4. Augustini de Ciuitate Dei, capite decimonono. Bellvas depvlsas. Sicione in foro Apollini Lycaeo templum fuit erectum, hac occasione. Cùm lupi ouilia tantoperè vexarent, vt nullus iam ex illis capi fructus posset: monstrauit Apollo, quo loco aridum quoddam lignum iaceret: cuius corticem carnibus permistum cùm ex eodem oraculo Iupis Sicyonii apposiussent, statim illi interemti sunt. Lignum quidem ipsum in aede Lycaei Apollinis positum est, sed qua sit ex arbore, ne ipsi quidem norunt ciuitatis antiquitatum interpretes. Pausanias in Corinthiacis. Invndationem sedatam. Templum Neptuno Prosclystio Argivi erexerunt: quòd cu̅maximam agri partem eo tempore Neptunus diluerit, quo Inachus, qui???ue ei in consilio adfuerunt, terram eam Iunonis esse debere pronunciarunt: at deinde cùm eum Iuno exorasset, vndam reduxerit. Pausanias in Corinth. Troezene extra muros Neptuno Phytalmio erectum est templum, eo tempore, quo iratus deus agrifructus, immissis in arua salsis auis corrupit. Eo postea sacris & votis placato, fanum erectum est. Idem. Rei amissae recvperationem. Vlysses, cùm equas perdidisset, & eas quaerenstotam Graeciam peragrasset, postremò quo loco eas reperit, ibi Dianae templum, quam Eurippen cognominant, addito equestris Neptuni signo, erexisse dicitur. Ac sanè inuentas equas, ita in ea Pheneatici agri parte in Arcadia, vt in continenti contra Ithacam tetra boues pascendas locauit. Pausanias in Arcadicis. Libertatem recvperatam. Hypermnestra absoluta in iudicio, in quod vocata fuerat à patre Danao, quòd non cum reliquis XLIX. sororibus prima nuptiarum nocte Lynceum sponsum interfecisset, aedem Dianae Suadelae Argis extruxit. Pausanias in Corinth. Colias, aedes Veneris à Qvodam Attico adosescente condita: qui captus à Tyrrhenis, cùm vinctus apud illos seruiret, adamatus ab herili filia & solutus, domum???ue reuerius hanc Veneri gratiam pro salute retulit, fano in litore, vnde raptus fuerat, extructo: & nomine à membris, quae vinculis pressa fuerant, indito. Alij dicunt, Ione immolante, accipitrem [Greek words], id est, anteriorem victimae partem raptam, eum in locum detulisse, [Greek words] inde dictum. Suidas. Tyrannos pvlsos. Carna dea erat in Latina historia, quam vitalibus humanis praeesse credebant. Ab ea petebatur (Macrobius inquit) vt iocinora & corda, quae???ue sunt intrinsecùs viscera, salua conseraret. Huic templum dicauit Brvtvs, quia cordis beneficio publicum statum emendasset. Hanc esse cardinis deam, intellexit sexto Fastorum Ouidius. Et Iunias Kalendas (quas vulgò Fabatias dicunt, quia fabae adultae diuinis adhiberentur rebus) illisacras, veteri tradiditritu illis versibus: Prima dies tibi Carna datur, dea cardinis haec est: Numine clausa aperit, claudit aperta suo. Iani porrò cùm hac concubitum celebrat idem Poëta. Quod ignorasse Augustinus videtur, quando Diuinae ciuitatis septimo ita scribit: De Iano non mihi facilè quicquam occurrit, quod ad probrum pertineat, & fortè talis fuit, vt innocentiùs vixerit, & à facinoribus flagitijs???; remotiús. Caelius libro 9. c. 8. Antiq. Lect. ex Plutarcho. Qvomodo. Gratiae actae Svpplicatione. Romani, si quando feliciter contra hostes pugnassent, viri fimul ac mulieres, egregiè vestiti, deorum templa ingredientes, dijs gratiás ob rem bene gestam agebant. Alexander ab Alexandro lib. 5. cap. 26. Postquam Romae, quae C. Ivl. Caesar in Gallia gesserat, & literis & nuncijs audita sunt, supplicatio eius nomine in quindecim dies decreta est, quod ad id tempus datum erat nulli. Sab. lib. 6. En. 6. D. Brvtvs ob profligatum Antonium, bello Mutinensi quinquaginta dierum (quod antea nulli contigit) supplicationes meruit. Alex. lib. 5. cap. 26. Ciceroni togato & praesenti, quòd Rempublicam è coniuratorum manibus eripuisset, & ciues conseruasset, supplicationem decretam legimus, cùm aliàs absentibus tantùm supplicationes decernerentur. Idem. Victo ad Mutinam M. Antonio ab Octauio, Cicero censuit, vt quinquaginta dierum supplicatio decerneretur, quot dierum nullo vnquam tempore fuerat decreta: & vt saga deponerentur, quorum sumendorum idem patribus fuerat auctor. Sab. lib. 8. En. 6. Templorvm extrvctione. Romvlvs caeso Acrone rege Ceninensium, vbi in Capitolium venit, Feretrij Iouis templum est metatus, adeò modicis finibus, vt longitudo denos haberet pedes, amplitudine dimidio minore. Huc opima spolia, post Romulum Cornelius Cossus ex Larte Tolumnio retulit. Nouissimè omnium Marcellus eodem loco spolia duci Gallo detracta. Iupiter Feretrij cognomen est adeptus, vt quidam aiunt, à ferendis spolijs, in qua Dionysius fuit opinione. Plutarchus à feriendo, quoniam Romulus percusso hoste, prima illa fuisset adeptus. Sabell. lib. 3. Ennead. 2. Sacrificiis. De Samnitibus huiusmodi vulgatus est sermo, Sabinos aduersus Vmbros diutino certantes bello quorundam more Graecorum votum feciffe, vt eo anno nata immolarent, Re igitur bene gesta reuersi, nata partim sacrificarunt, partim consecrarunt. Caeterùm facta sterilitate, vulgatum est à quibusdam, oportere & liberos confecrari: quod & patrauerunt. Siquidem editos in lucem pueros Marti consecratos acclamauerunt. Eos aute̅ virilem ingressos aetatem, in coloniam emiserunt, quibus dux factus est Taurus. Hi Opicos eiecerunt, eorum???ue occuparunt sedes, & de augurum sententia, Marti taurum mactaueru̅t, qui ducem illis Taurum exhibuerat. Qua̅ ob rem eos diminutiuo vocabulo à parentibus, Sabellos appellatos fuisse crediderim: Sabinos autem ob aliam causam, quos Graeci Samnitas nuncupant. Strabo libro 5. Donariis. Pavsanias Lacedaemoniorum dux, ad Plataeas victor contra Mardonium, cùm de manubijs tripodem auream Delphis votum soluisset, suum???ue nomen inscriberet: Lacedaemonij pertaesi insolentiam, epigramma induxerunt, & ciuitatum nomina inscripserunt. Herodotus. Apud Graecos teste Strab. lib. Geograph. 8. mos fuit in templo eius Dei, qui auxiliatus esset, & praesertim Aesculapij, quod Epidauri insigne erat, tabellas appendere, in quibus morbi curati erant inscripti. Idipsum postea Christiani sunt imitati, sigillarijs etiam & oscillis, hoc est, cereis imaginibus & suam & brutorum animalium salutem, Diuorum auxilio recuperatam, testati. Polydorus libro quinto, cap. 1. de Rerum inuentoribus. Vitae religiosae institvto. Amvrathes II. Turcorum rex, cùm ad Varnam exercitus suos ad fugam inclinare cerneret, vouit, fi incolumis euaderet praesens periculum, & victoria potiretur, se cessurum regno, & id commissurum filio, & abiturum in Asiam, vt ibi admixtus sacerdotibus & Nazaraeis, vitam traduceret, & culturum frequenter Mahumetem, ei???ue immolaturum. Adeptus igitur victoriam, Mahumetem F. iuniorem ad regni moderamen vocauit: sed poenitentia paulò pòst ductus, per Chatitem, Mahumetem filium venatum extrudit, filióque venatione occupato, ad praestitutam à Chatite diem regnum inuasit: ciuibus Ianuis???ue, vt regem decet, ius dixit. Filius, vt accepit patrem mutata voluntate regnum recepisse, nesciens quid ageret in praesenti negotio, tamen accessit, patrem???; regem adorauit. Chalcocondylas libro 7.

LIBRI TERTII TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Voluminis Decimiseptimi Liber III. De Svperstitione Distributiua erga Homines. SVPERSTITIOSA CVRA SVIIPSIVS. Qvo ad Animvm. Huc Baptismi svperstitio. Scribit Chrysostomus, Qvosdam suo tempore ad extremum vsque vitae tempus, cùm propè reddendus esset spiritus, baptisma distulisse: & quosdam etiam in nouissima demùm expiratione suscepisse: id???ue ideo fecisse, vt interea temporis liceret indulgere peccatis. Quod grauissimè reprehendit in septimum caput Epistolae ad Hebraeos. Item Homilia prima in Acta Apostolorum, scribit, etiam mortuis iam infusam fuisse aquam: dicit???ue nihil esse aliud, quàm sancta in terram proijcere. Qvo ad Corpvs. Huc Anhelitvs retentio svperstitiosa. In Rugianorum Vandalorum vrbe Arcone, Suantouiti idolum colebatur. Semel quotannis, post lectas fruges, mactatis ante ostium victimis, solenne gentis epulum erat. Aedem Sacerdos verrebat, spiritu oris compresso: quem quoties renouare opus erat, ad ostium decurrebat, ne humano halitu numinis praesentia offenderetur. Cranzius libro 5. Vandaliae, ex Saxonis lib. 14. Alimentorvm abstinentia In genere. Ieiunium superstitiosum. Apud Rom. olim sunt qui die Ioui sacro qualibet dierum hebdomade ieiunium obseruari solitum putent, ex illo loco Horatij lib. 2. Sermonum, satyra 4. vbi matrem Ioui pro salute filij vota facientem introducit: Frigida si puerum quartana reliquerit, illo Nempe die, quo tu indicis ieiunia, nudus In Tiberi stabit–. Ioannes abbas superstitione motus, soli contemplationi se absque cibo vacare posse confidens, per vastam solitudinem per septem dies vagatus, die tandem septimo, fame vrgente, redijt: & cùm cellae fores occulsas offendisset, contubernalem suum, quem ibi reliquerat, vt sibi aperiret, inuocauit, se Io. esse contestans. At ille: Nequaquam, inquit. Nam Io. in angelum mutatus est, nec cibo illi opus est, nec cum hominibus commorari necessarium. Tali exprobratione taxatum dimisit, passus eum nocte sub dio iacére. Manè verò concesso aditu, cùm longa inedia lassum refecisset, fraterna caritate monuit, se hominem esse meminisset, cibo egentem, vt sufficere posset actioni spiritali: proinde laborem monachis communem ne detrectaret. Marulus lib. 3. cap. 9. Episcopvs quidam Graecus superstitiosis ieiunijs caritatis hospitalis oblitus fuit. Nam cùm apud eum Helmogaudus, Caroli magni ad Nicephorum Imp. Constantinopolitanum legatus, iussu rectoris diuertisset, per totam hyemem crebris ac intempestiuis ieiunijs fame penè extinctus fuit. Auentinus lib. 4. Annalium Boiorum. Mense Romadam toto, in quo Alcoranum coelitùs datum nugatur Mahometvs, imperat ieiunium omnibus, praeterquam infirmis & viatoribus: quos tamen alio tempore id facere iubet. Die tota ieiunantes, nocte comedunt & bibunt, quantum libet, ferè vsque ad principium horae, quae Solis ortum antecedit. Caput dolens, & aegrotus, suum ieiunium eleemosynis persoluunt. Azoara 2. In Specie. Abstinere superstitiosè à Carnibus. In Creta Euripides testatur, quo vocant Iouis Prophetas, non modò carnibus, sed ne coctis quidem vesci. Et Indorvm magos, qui ad Solis sacerdotium euecti erant, carnibus abstinere, & nunquam sub tecto esse, sed lineis veleri, & sub dio vitam agere. Alex. lib. 4. cap. 18. Mysorvm quidam religionis causa carnibus abstinebant, lacte, melle, caseo contenti: quos ob idipsum [Greek words] appellari Posidonius scribit, & ab Homero [Greek words] & [Greek words] vocari. Strabo lib. 7. Qvi Isidis sacris initiandi erant, dies decem carnibus & vino abstinebant. Alex. lib. 4. cap. 7. Plutarchus apud Gellium testatur, Aristotelem scriptum reliquisse, quòd Pythagoras [Greek words], [Greek words], [Greek words], [Greek words], id est, vulua, corde, & marina vrtica, atque id genus quibusdam alijs ab stinuerit. Nvma Pompilius, cùm pro frugibus sacra faceret, esu carnium & venere ab stinuit. Alexander ab Alexandro libro quarto, capite decimoseptimo. Tatiani haeretici, de carnis abstinentia dicti sunt Encratici, & Encratitae apud Hieronymum. Caelius libro 9. cap. 17. Antiquarum lectionum. Apud Rvthenos & Moschos grande nefas est vitulum mactare. Alex. Guagninus in Moschouia. Ouis. Ex insomnio quodam ouis longo tempore Plvtarchvs abstinuit. Eapropter visus est nonnullis, cùm apud Sossium Senecionem coenaret, praecepta sequi Orphica & Pythagorica, ouum???ue, quomodo nonnulli cor ac cerebrum, quòd arbitrentur esse ea geniturae caput, auersari: pronunciauit???ue Alexander Epicureus ad risum excitandum hunc versum: [Greek words]. An'ne fabas comedas est par, capita an'ne parentum. Quasi Epicurei fabarum nomine obscurè significarent foeturae causa oua, neque quicquam interesse putarent, ouis vesci, an parentibus oua animantibus. Plutarchus libro secundo Quaest. conuiu. 3. Piscibus. Veteres Pythagorici vescebantur interim alijs animantibus, & verò etiam in sacrificijs eas adhibebant, sed gustare nullo modo substinebant piscem, fortè quia id honoris silentio darent: vnde pisces [Greek words], quasi [Greek words], id est, coërcitam & astrictam vocem habentes, appellant. vel quia cùm à pisce non laedantur homines, tanquam ab innoxijs abstineant: à reliquis animantibus non item, à quibus si inualescant, laedi homines constat. Posteri Hellenis prisci Neptuno Patrogenio immolant, ex humida essentia natum opinati hominem, vt Syri. Quapropter venerantur vt cognatum & collactaneum piscem. Plutarchus libro 8. conuiu. Quaestionum 8. Leguminibus. Theon grammaticus apud Plutarchum in Symposiacis lib. 8. cap. 7. narrat, apud Aegyptios tantam esse fabarum religionem, vt eas neque serant, neque comedant, imò nec aspicere sacerdotibus fas sit, Herodoto teste lib. 2. Iubet Plato sic ad somnum proficisci corporibus affectis, vt nihil sit, quod errorem animis perturbationem???ue ad ferat. Ex quo etiam Pythagoreis interdictum putatur, ne faba vescerentur, quae res habet inflationem magnam. Is cibus tra̅quillitatem mentis quaerentibus constat esse contrarius. Cicero lib. 1. de Diuin. Plinius existimat ob id à Pythagora damnatam fabam, quòd hebetet sensus, & pariat insomnia, vel quòd animae mortuorum sint in ea. Qua de causa & in parentalibus assumitur. At Aristoxenes apud A. Gellium lib. 4. cap. 11. affirmat Pythagoram nullo legumine saepiùs, vsum quàm fabis, [3140] quòd is cibus & aluum sensim subduceret & laeuigaret. In Empedoclis autem carmine, qui disciplinas Pythagoricas sectatus est, versum hunc inueniri: [Greek words]. id est. Ah miseri, à cyamo, miseri, subducite dextras. Per [Greek words] autem testiculos significari more Pythagorae opertè atque symbolicè, quasi sint [Greek words], [Greek words], id est, ad ferendum vterum efficaces, causae???ue ferendi vteri, & geniturae humanae vim praebeant: neque Empedoclem à fabulo edendo, sed à rei venereae proluuio voluisse homines deducere. Apud Romanos inter funesta habebantur fabae, quippe quas nec tangere, nec nominare Diali flamini liceret, quòd ad mortuos pertinere putarentur. Nam & lemuribus iaciebantur laruis, & parentalibus adhibebantur sacrificijs, & in flore earum literae luctus apparere videntur. Ex Varrone Festus Pompeius. Romae moris erat leguminibus abstinere Expiatos. Vtrum, vt Pythagorei, auersantur ob causas, quae referuntur, fabas; cicerculam, quam Graeci dicunt [Greek words], & cicer quod [Greek words], tanquam nomen trahentia ab Erebo & Lethe? An quia in parentationibus & inuitationibus manium legumina adhibent praecipuè? An potiùs quod in expiationibus & sacrificijs pura habenda sint & gracilia corpora. Sunt autem legumina flatuosa, adferunt???ue redundantiam, quae multam purgationem requirit. An quoniam etiam ad venerem stimulant, quòd natura sint flatuosa & ventosa? Plutarchus in quaest. Rom. Vino. Heliopolitani, qui Api seruiunt, omnino non introducunt vinum in templum, quasi parum deceat sub oculis domini & regis interdiu bibere. Caeteri eo vtuntur, parcè tamen: ac frequentes habent lustrationes, in quibus abstemij sunt. In his assiduè commentantur, discunt & docent res diuinas. Reges, qui ijdem sacerdotes fuerunt, & ad mensuram ex sacris monimentis (vt est Hecataeus auctor) bibebant, orsi sunt potare ab Psammetichi aeuo: antea non gustabant vinum, neque vt dijs acceptum libabant, sed vt cruorem eorum, qui arma quondam dijs intulerunt, ex quibus caesis & telluri commistis vineas ortas putant. Hinc etiam temulentia dementes & insanos, efficit, quòd progenitorum sanguinem ingurgitent. Ex secundo libro peregrinationis suae Eudoxus. Plutarchus de Iside. Veneris festo Romae vinum ex delubro Veneris affatim effundunt, vt significent celebrandum siccis festum, non temulentis: quasi gratiores dijs sint illi, qui multum meri effundunt, quàm qui hauriunt. Plut. in quaest. Rom. Mahvmetvs vini vsu suis Musselmannis interdixit: ebrietatis poenam, quadraginta scilicet ictus Mosaica lege praescriptos, conduplicans, & ad octoginta producens: vt Arabes natura calidos eò faciliùs in officio retineret. Veneris abstinentia, Conivgii desertio. Hierophantae Athenie̅sium, postquàm in pontificatu̅ euecti erant, vt castissimè sanctissime???ue sacrum facerent, cicutae sorbitione castrabantur. Alex. lib. 4. cap. 17. Aegyptii sacerdotes, negotijs omissis, mulieribus nunquam indulgebant, carnibus???; & vino abstinebant. Celebrabantur Thesmophoria ab Atheniensibus, quae Triptolemus in honorem Cereris ob acceptas fruges instituisse dicitur. Hisce sacris vinum non adhibebatur. Matronae initiabantur, quae perpetuam & in corruptam pudicitiam seruare decreuissent, & coronis viticeis ornabantur. Quinetiam, vt eos dies castos transigerent, viticis ramos substernebant, quae iccirco Graecis [Greek words], id est, pura arbor dicta est. Dioscorides in Hist. plantarum. In omnibus sacris Rom. sacerdos quum dijs immolaret, & rem diuinam faceret, priùs corporis ablutione purgabatur, & à venere abstinebat, vt lautus purus???ue accederet. Alexander ab Alexandro lib. 4. cap. 17. Hinc illud Tibulli libro 2. Eleg. 1. Vos quoq; abesse procul iubeo, discedite ab aris, Queis tulti hesterna gaudia nocte Venus. Casta placent Superis, pura cum veste venite, Et manibus puris sumite fontis aquam. Apud Rom. qui maxima sacra obibant, vt in casta religione manerent, & procul à mulierum contagio vitam agerent, herbis quibusdam emasculari, & virilitatem amittere. Quod iure pontificio cauebatur, cuius verba sunt: Ad diuos adeundo castè, pietatem ad hibento, opes amouento. Qui secùs faxit, deus ipse vindex erit. Alex. lib. 4. cap. 17. Ivlianvm Caesarem oleribus leguminibus???; contentum saepè coenitasse constat, ob religionem. Idem. Agathosae cuiusdam Maritvs inuita coniuge in monasterium se contulerat. Praecepit igitur Gregorius Magnus Pp. sanctissimus, vt maritus vxori restituatur: & addit rationem, ne illus conuersio, vxori relictae in seculo fieri possit perditionis occasio: subijciens, Etsi mundana lex praecipit, conuersionis gratia, vtro libet inuito posse solui coniugium: diuina hoc tamen lex fieri non permittit. Nam excepta fornicationis causa, viro vxorem dimittere nulla ratione conceditur: quia postquam copulatione coniugij viri atque mulieris vnum corpus efficitur, non potest ex parte conuerti, & ex parte in seculo remanere. Libro nono, epistola 44. Ingeltrudis, cùm monasterium puellarum instituisset, Bertegvndae filiae suae mandatum misit: Relinque virum tuum, & veni: faciam te abbatissam gregi huic, quem collegi. Cùm autem illa cum marito venisset, iussit eum redire ad liberos, & dixit: Non videbit regnum Dei coniugio copulatus. Sed Gregorivs Turonensis ea re cognita, ad monasterium accessit, & legit canonem Nicenum: Si quis reliquerit virum, & thorum in quo bene vixit, spreuerit, dicens, quia non sit ei portio in illa coelestis regni gloria, qui fuerit coniugio copulatus, anathema fit. & hoc modo persuasit Bertegundi, vt ad maritum rediret. Turonensis libro 9. cap. 34. Castratione. Vide Titulum, Dei cultus superstitiosus, f. 3120. Circvmcisione. À Ivdaeis consentaneum est, ad alias nationes morem circumcidendi postea manasse. Phoenices enim & Arabes, sicut diuus tradit Cyprianus: item Saraceni, veteri ritu circumcidebantur. Plinius Iudaeorum, Aethiopum & Aegyptiorum id fuisse institutum, auctor est: Herodotus simul & Colchorum ait, sed ex Aegypto translatitium. Polydorus lib. 4. cap. 3. de Rerum inuent. In ARABIA gens est, Creophagos vocant, quibus redum viri, sed mulieres Iudaicè excindi solebant. Alexander lib. 2. cap. 25. Tvrci circumcisione vtuntur non in remedium alicuius culpae, vt Hebraei facere consueuerunt (quandoquidem originale peccatum apud eos ignoratur) sed quandam ob superstitionem. Nam probri loco ducunt, si quis cuiquam dicat Czunetsz, hoc est, Non circumcise. Solent enim caeteris ignominiae loco dicere: Vos incircumcisi, quasi dicant, immundi homines. Quanquam maior pars filiorum sine circumcisione moriatur, adeò nulli saluti putant prodesse circumcisionem, si superstitio tollatur. Tollunt autem praeputium, eam potissimùm ob causam, ne dum lauantur, sordes sub illo lateant. Lotionibus enim summa superstitione vtuntur. Cuspinianus. Carceribvs, vincvlis. In Campaniae monte Massico quidam Martinvs vel Marinus solitariam vitam spontè delegit, atque sibimet ipsi pedem catenae illigauit, lapide insuper affixo, ne longiùs procederet. Verùm D. Benedictus per suos discipulos ei denunciauit, vt catenam deponeret, ac potiùs catena Christi se constringi pateretur. Catena deposita, nihilominùs in solitaria vita permansit. Benedictus certè eiusmodi spontaneos cultus improbauit. Marianus Scotus sub Mauritio. Peregrinatione. Ab Hyperboreis duae virgines, Argis & Opis, in Delum venerunt, vnà cum ipsis dijs. Tempore longo pòst Hyperocha & Laodice, & cum his tutelae gratia quinque è popularibus suis, Peripherees vocati in Delo, ad reddendum Lucinae tributum pro partu maturando. Quae cùm in Delo mansissent, indignè ferentes Hyperborei, si eos, quos assiduè mitterent, non reciperent: miserunt, qui ferrent ad confines suos sacra in stipula tritici ligata, iuberent???ue illos consideratè mittere ad aliam nationem, donec in Delum peruenirent. Herodotus lib. 4. Circa annum Salutis 1516. Balthasar Hubmeyerus Theologus apud Regenspurgenses suis concionibus magistratum ita inflammauit contra Iudaeos, vt excisa illorum synagoga, in area ipsa templum D. Mariae Formosae aedificarint. Quae cùm quaedam miracula edidisse diceretur, fama longè late???ue per Germaniam sparsa, tantus repentè peregrinorum concursus esse coepit, vt nec templum, nec coenobium, vix etiam vrbs ipsa, ampla alioqui, vere???ue regia, tantae colluuiei sufficeret. Auctus inde furor, vt qui formosae tantùm Mariae Ratisponensis vel obiter meminisset, velut enthusiasmo correptus, posthabitis parentibus, coniugibus, liberis, rectà ad eam dies noctes???ue irrequieto cursu, obuijs in itinere nec salutatis nec agnitis, contenderet. Neque verò vel minis vel vinculis coërceri poterant. Instrumenta artis, (nam plebeios ferè & opisices haec vaesania agebat) quae mente motis ad manum fuissent, secum abrepta, statuae anathematis loco offerebant. Vidisses mulierculas trahentes pueros, senes scipionibus innitentes, pueros panis frustum vel pomum donarij loco obtendentes, aegros cum linteaminibus & stragulis adrepentes, cibi, potus, somni???ue interea immemores, mutos, surdos, & apertis caecos oculis. Tem [3141] plum ingressi non omnes eodem afficiebantur modo: sed qui ad summum gratiae, vt persuadebant sacrificuli, peruenissent, vbi primùm formosum simulacrum aspexissent, nulla missa voce, sideratis similes concidebant: ad se reuersi, vnà cum furore morbis se liberatos profitebantur. Fecit haec persuasio, vt multi aemulatione quadam superstitionis, sub templi ingressum humi sese abijcerent. Insolentiam hanc immodesti cultus cùm Senatus edicto seuerè coërcuisset, seu vindicta numinis, seu indignatione daemonis factum est: vt enthusiasmus ille, qui per octennium & ampliùs Germanos dementauerat, vnà cum miraculis elanguerit. Sunt, qui putent Iudaeorum fraude, alij eorum, ad quos ex hac peregrinatione quaestus redundaret, arte magica hanc ei loco conciliatam auctoritatem, quam simulacri cultus auxerit & ampliarit. Plurimi certè signa haec magica asse iudicarunt. Sebastianus Francus Tomo 2. Chronici. Mahometvs propheta in Dei domum illicitam, quae Mechae est, semel peregrè proficisci, iliaque inconsutilibus tegumentis circumdare praecepit: tum saxa per media femora retrò proijcere. Quae consuetudo ab Indis ad Arabes manauit, & à Mahometo corroborata permansit: addito tantùm linteo ob verecundiam, Veneri inseruire per hoc clàm insinuans. Dicebat autem primum parentem è paradiso eiectum hanc domum struxisse, & posteritati ad Abrahae vsque tempora pro loco orationis consignasse, sacrificia???ue oblata illic esse, vsque ad Mahometis Ismaëlitae tempora. Hinc domus haec pro orationibus deputata fuit. Narrat in Alcorano fabulosissimè, quomodo vna nocte ab oratorio Mechae in sanctam domum Hierosolymam iumento delatus sit, vt hinc in coelum duce Gabriele ascenderet. Tvrci, Arabes, Saraceni, Tartari, ob peregrinationes religiosas maximoperè coluntur, tanquam victores & viri diligentissimi, multísque vtuntur priuilegijs, cognominati Hatschilai, annuatim visitantes memoriam mortuorum, & sepulcrum Mahometis in Mecha ciuitate, quae XL. dierum itineris spacio à Hierosolyma distat, venerantes. Quod iter camelis (quoniam terra est aridissima, & hinc arenosa admodum) perficitur, à Soldano in hunc vsum ordinatis. Sunt ijs peregrinis duo constructa xenodochia, quae nos hospitalia dicimus: in itinere vnum, quod Czeinmenczercij lingua dicitur patria. capacissimum multorum hominum, exaedificatum in locis desertis, vbi habitatores non sunt. Alterum in ciuitatibus, Ymarat cognominatum. Sunt autem à regibus & principibus extructa, & possessionibus donata plurimis, vt redditibus illic ali possint abundè bis in die, non modò peregrini aduentantes, sed & studentes quidam ascripticij, & sacerdotes nonnulli, qui pro fundatoris anima officium quotidie dicunt. Cuspinianus. Sepulcrum adeuntes Mahometi, cùm via, quae eò ducat, sit asperrima & difficillima, impedita???ue, vtuntur signis, quae viam commonstrent, magnetis demonstrationibus: colligentes ab Septentrionali plaga, qua orbis parte eundum sit, eò viam coniectantes pergunt. Chalcocondylas libro tertio. Peregrè proficiscentes Tvrcae ignitabulum gestant. &c. folio 3187. Flagellatione. Vide Titulum, Dei cultus Flagellatione, fol. 3128. Romanae matronae Lupercis nudis per vrbem discurrentibus manus scuticis feriendas porrigebant, ad conceptum partum???ue faciliorem. Plut. in Caesare & Romulo. Vestitv, nvditate. Aegyptii in Solis solennibus, deum veneraturis praecipiunt, aurum corpore ne gestent, néve asino pabulum praebeant. Plut. de Iside & Osiride. Mysteria apud Elevsinem terrae Atticae duorum generum celebrabantur, Magna & Parua. Illa Cereri sacra erant: haec Proserpinae. Obseruatum in ijs, vt quam quis, dum initiaretur, vestem fortè gestasset, eam ne vnquam exueret, donec victa tempore omnino fieret in gestabilis. Hinc datus adagio locus, Vestimenta initiatorum, de ijs, quae attrita sunt prorsus, nulla???ue temporum vicissitudine variantur. Caelius lib. 16. cap. 9. In alijs mysterijs, qua quisque initiatus fuisset, eam templum & numinibus dicabat, Alexander ab Alexandro lib. 3. cap. 18. Agelivs, inde à Constantini Magni temporibus, Nouatianorum episcopus fuit Constantinopoli, homo superstitiosè religiosus, sine pecunijs viuens, nudis pedibus & simplici tunica vestitus incedens. His enim rebus absolui vitam Apostolicam arbitrabatur. Ac sic quidem viuens admirationi multis erat: cùm alioqui indoctior esset, & ad dicendum aut disputamdum de dogmate imparatus. Quare cùm explicandum aliquid sibi apud alios esset, aut conferendum, ad manum habebat lectorem eruditum & exercitatum Sisinium. Socrates libro quarto, capite nono & libro quinto, capite decimo: & Sozomenus libro 6. cap. 9. & lib. 7. cap. 12. Lotione. De Rom. priscis sic scribit Ouid. 2. Fastorum: Omne nefas, omnem???; ali purgamine causam Credebant nostri tollere posse senes. Graecia principium moris fuit: illa nocentes Impia lustratos ponere facta putat. Actoriden Peleus, ipsum quoq; Pelea Phoci Caede per Aemonias soluit Acastus aquas. Vectam frenatis per inane draconibus Aegeus Credulus immerita Phasida fouit ope. Ah nimium faciles, qui tristia crimina caedis Fluminea tolli posse putatis aqua. Veteres dijs superis sacrificaturi, corporis totius ablutione purgabantur. Hinc etiam Vergil. Aen. 2. multa caede se polutum sciens, inquit: Tu genitor cape sacra manu, patrios???; penates, Me bello è tanto digressum & caede recenti Attrectare nefas, donec me flumine viuo Abluero–. Item post Caietae nutricis sepulturam per ostia Tiberis Italiam ingreditur, vt confestim in ipso Italiae limine fluuiali vnda ablutus, posset quàm purissimè Iouem & Cybelem inuocare. Hinc & Iuno conqueritur, non tam quòd attigisset Italiam, quàm quòd optato potiretur Tiberidis alueo Aeneas: quo purificatus, sacra etiam sibi ritè perficere posset. Euandrum quoque a diturus per Tiberim nauigat: quòd eum reperturus esset Herculi sacra celebrantem, vt sic purificatus, sacris posset hospitalibus interesse. At dijs inferis latituri, aspergebantur tantùm: vt Aeneid. 4. de Didone: Dic corpus properet fluuiali spargere lympha. Et alibi: Sparserat & latices simulatos fontis Auerni. Et cùm Misenum sepulturae mandat: – ter socios pura circumluit vnda Spargens rore leui–. Et Aeneidos 6. Aeneas ramum Proserpinae consecraturus: Occupat Aeneas adytum corpus???ue recenti Spargit aqua–. Macrobius lib. 3. Saturn. cap. 1. Rasvra. Purum, vt Plato ait, contingi ab impuro nefas est. Nullum autem pastus retrimentum & stercus purum & mundum est. Iam ex retrimentis lanae, villi, pili, & vngues pullulant & germinant. Eapropter Isidis Sacerdotes & suos ipsorum pilos in expiationibus ponunt, radentes & glabrum facientes totum vndique corpus, & lineis vestibus vtuntur, non laneis. Plut. de Iside. Mortis Tolerantia. Monachus quidam Padebornensis Paternvs, natione Scotus, in conflagratione sui coenobij perire maluit, quàm inde, prohibente id inclusionis suae regula, excedere, anno Sal. 1058. Sigebertus & Vincentius lib. 25. cap. 35. Averrvncatione mali impendentis. Somnia meticulosa Veteres ablutione purgabant. Vide Superstitiosi circa Somnia. Sagarum Lamiarum???ue insidijs ter in sinum spuendo occurrebant olim Mvliercvlae. Id enim incantamentis & deuotionibus aduersari putarent. Tibullus: Expuit in molles & sibi quisque sinus. Erasmus in Prouerbio, Sinui inspuere: & Plinius lib. 28. cap. 4. Fascinum Priapi penem esse ostendit Ouidius in poëmate obsceno: Soles sacrum reuinctus pampino caput Ruber sedere, cum rubente fascino. Horatius fascinum eandem rem nominat. Causam adducit Porphyrio, quòd fascinandis rebus haec membri deformitas adderetur. Viues in libro 6. de Ciu. Dei cap. 9. potiùs ab auertendo fascino dictum putat, quòd in sacris Dionysij ritè propitiato Priapo, & imposita illi corona à matrona Rom. honestissima, fascinum à frugibus auerteretur, vt Augustinus lib. 7. ex Varrone narrat. Ad fascinum ergo amoliendum iubebatur super id sedere: nam & Pompeius Festus versus fescenninos, qui in nuptijs dicebantur, etiam inde videri posse dictos scribit, quòd fascinum existimarentur arcere. Sicut ergo in agris, ita & in nuptijs Priapus feminum deus, ne foecunditas fascinatione impediretur, colebatur. Bello contra Antiochum, Romae duo boues, qui in Carinis sua sponte per scalam in summum aedificij euaserant, iussu aruspicum viui combusti sunt, & cinis in Tiberim deiectus: Adeò praua religio ciuitatem inuaserat. Sabeilicus libro septimo, Enneadis quintae. CVLTVS HOMINVM ALIORVM SVPERSTITIOSVS. CONSVLENDO. Consule Tit. Diuina tionis cuiuscunque studium, fol. 1546. Obediendo. Obedientia Svperstitiosa. Sub Tit. Templa stupro profanata, fol. 3219. item, ??? Amatorij doli, aliquot exempla reperies, Mulierum religionis praetextu deceptarum, fol. 1947. Pharisaei plus traditionibus maiorum, quàm diuinis mandatis tribuebant. Matth. 15. Marci 13. Aethiopvm reges, cùm eis à sacerdotibus Iouis, qui apud Meroën colitur, denunciatum esset, deo inuisam esse eorum vitam: nullus est inuentus, apud quem pluris salus quàm religio haberetur, vsque ad Ergamenen regem (is in Ptolemaei Aegyptij regis tempora incidit) qui, ??? ne per sacerdotes ei mors denunciaretur, omnes ipsos interemit, primus???ue morem illum sustulit. Diod. lib. 3. c. 1. Lacedaemonii Pythiae quamuis falsa consulenti optemperarunt, & Athenas Pisistratidarum tyrannide liberarunt. Herodotus libro quinto. M. Marcellvs, victo ad Nolam Annibale, omnibus suffragijs creatus fuit consul. Caeterùm quia tonuerat, vitio creatum consulem pronunciantibus auguribus, nec obnunciare apertè populi metu sustinentibus, ipse abdicauit se magistratu. Non tamen imperium detrectauit, sed proconsul creatus, atque in castra Nolam reuersus, agros eorum, qui sequebantur parteis Poeni, ferro & igni vastauit, Plutarchus in Marcello. Idem quintum consulatum gerens, cùm templum Honori & Virtuti, Clastidio pridùs, deinde Syracusis potitus, nuncupatis debitum votis consecrare vellet, à collegio pontificum impeditus est: negante vnam cellam duobus dijs rectè dicari: futurum enim, si quid prodigij accidisset in ea, ne dignosceretur, vtri rem diuinam fieri oporteret: nec duobus nisi certis dijs vnà sacrificare solere. Ea pontificum admonitione effectum est, vt Marcellus separatis aedibus, Honoris ac Virtutis fimulacra statueret: neque aut collegio pontificum auctoritas amplissimi viri, aut Marcello adiectio impensae impedimento fuit, quò minùs religionibus suus tenor, suáque obseruatio redderetur. Valerius lib. 1. c. 1. L. Val. Flacco, P. Licinio Crasso Coss. bellum gerendum erat cum Aristonico. Rogatus populus Rom. quem id bellum gerere placeret, Flaccum nominauerat. At Crassus consul, qui & pontif. max. Flacco collegae Flamini Martiali multam dixit, si à sacris discessisset. Flamen populum appellauit. Is multam remisit. Pontifici tamen Flaminem parére iussit. Cicero Philip. 11. Metellvs pont. max. Posthumium consulem, eundem???ue flaminem Martialem, ab bellum gerendum Africam petentem, ne à sacris discederet, multa indicta, vrbem egredi passus non est, religioni???ue summum imperium cessit, quòd tutò se Posthumius Martio certamini commissurus non videbatur, caeremonijs Martis desertis. Val. Max. lib. 1. c. 1. Mutata religione in Germania, Anabaptismus quoque irrepsit tum alibi, tum etiam apud Sangallenses in Tauraco pago. Circa annum Domini 1526. fratres duo, ex honesta Schuckerorum familia, hac haeresi infecti, cum vxoribus suis octaua Feb. in aedibus à parentibus lauto excepti conuiuio, posteaquam mero incaluissent, Thomas fratrem Leonardvm in conspectu parentum congeniculari iubet: esse enim quod patris iussu cum illo??? ageret. Leonardo obsequenti, & manus ad coelum in orantis speciem porrigenti, gladio quo accinctus erat caput amputauit. Hinc orto tumultu in aedibus, Thomas relicta penula furioso similis ad Ioachimi Vadiani Consulis viri doctiss. aedes se proripit, magnum facinus commissum clamans, & voluntati patris (sic Deum opt. max. appellant) satisfactum. Consul re cognita, in vincula hominem conijcit. Qui paulò pòst securi percussus, suae vaesaniae poenas dedit: & caeteris, vt insanam doctrinam relinquerent, exemplo fuit. Stumpfius. Venerando. Honores, dignitates tribvendo. Sacerdotibvs reuerentiam & honorem ciuitates tribuunt, quòd bona ab dijs immortalibus non sibi tantùm amicis???ue & necessarijs suis, sed omnibus in communi poscant ciuibus: licèt non efficiant deos sacerdotes bonorum largitores, sed tales natura cient. Illos verò, qui imperium tenent, qui agunt cum his philosophi, iustiores, moderatiores, atque ad beneficentiam reddunt alacriores. qua re efferantur oportet gaudio maiore. Plut. cum principibus philos. Apud Germanos priscos nulli verberare, aut vincire, vel animaduertere in alios, nisi sacerdoti permissum erat. Alex. ab Alex. libro 3. capite 5. In Tyro Herculis sacerdos, qui cum infula & purpura incedit, post regem proxima dignitate fungitur. Apud Aegyptios qui sacra ministrant sacerdotes, capite rasi sunt, quum apud alios comati incedant: à quibus est vsurpatum, ex philosophis sacerdotes, & ex sacerdotibus probatissimum in regem eligere. Vnde Mercurius Trismegistus, id est, ter maximus, nomen tulit, quòd philosophus maximus, sacerdos & rex maximus esset. Apud Phoenices Solis sacerdos, veste auro & purpura varia, manuleata, ad imos pedes fluxa incedebat, & tanquam splendois signum, & amplissimi honoris praerogatiuam, coronam ex auro gemmis???ue ferebat. Alexand. lib. 2. cap. 8. Trallibvs regia regib. destinata, illis quoque, qui summum gerebant sacerdotium, priuilegio honoris concedebatur. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 8. Panthei sacerdotes omnium duces fiunt, ijsdem???ue causaru̅ iudicia, & publicarum rerum arbitria tribuuntur. ALBANIS caeremoniarum antistes ea fulgebat dignitate, vt post regem haberetur secundus. In Aritia, Artemisiae Dianae sacerdos, regis nomine salutatur. Ibidem. Comana Pontica eodem nomine, quo maioris Cappadociae Comana, & eidem deae Anaitidi consecrata, & inde aedificij exemplum sumtum est, & ferè simili ritu vtuntur & sacrorum & diuinationum. Bis in anno in festis, quae Deae exitus appellantur, sacerdos diadema gestabat, & secundus erat in honore post regem. Quam dignitatem Pompeius Archelao dedit. Augustus postea Caesar Dyteuto Adiatorigis filio, ob pietatem erga fratrem. Strabo lib. 12. Vt Plutarchus testatur, sacerdotibus apud Rom. nec habere nec petere magistratum permittebatur: lictore tamen & sella curuli vtebantur, vt ijs deliniti vltrà non quaererent, in templis prope ianuam lecticam habebant, tanquam custodes & refugium: pedes ijs reliqui osculabantur. Caeretes Romanna ciuitate donati sunt, quòd Senonico bello Romana tutati essent sacra. Non potuit populi Rom. omni virtutum genere praestantissimi maius vllum caritatis exemplum in deos extare, quàm quòd omne solenne sacrorum institutum caeremoniam dixerit, ab ea vrbe, per quam sacra ipsa seruari contigisset, illius???ue homines in ciuium Rom. numerum & dignationem adsciuerit. Sabell. libro 5. capite primo. Vestalibvs propter sanctitatem & continuam virginitatem tantus est honos habitus, vt velut sacrosanctae, ab omni virorum contagio intactae forent, aduersus???ue eas, aut decreta iussus???ue earum, nulli magistratui intercedendi facultas erat. Hoc etiam tributum, vt licèt essent sub patris iure, postquam ad sacerdotium adscitae sunt sui iuris effectis, testandi manumittendi???ue etiam sine curatore libera facultas foret. Ipsae tamen intestati haereditatem adire, aut bonis succedere, vel ipsis intestatis haeredes aliqui esse nequibant, quod veteri scito apud Labeonem cauebatur. Cum???ue soli Teratiae vestali, priuilegio honoris, ius testimonij dicendi à populo datum esset, hinc effici cogi???ue potest, reliquas testimonij ferendi ius non habere: eas tamen quum testimonium dicebant, iudicio & foro adesse oportebat. Tum si qua dissidia & simultates, vel aliquae exortae offensiones fuissent, aut se ditio intestina coorta inter ciues, vt Vestalibus intercedentibus & deprecatricibus, & quasi internuncijs, pacis foedera inirentur, illam curae mandabatur: his???ue medijs & procurantibus, offensarum culparum???ue venia impetrabatur. Testamenta quoque, & quae secretioris consilij erant, qúaeve quis caelari, & in abdito esse, & suo tempore in luce promi volebat, apud illas deponebantur, & in fideli custodia essent. Si extra atrium Vestae prodire vellent, nisi praecedentibus fascibus, ob honorem sacerdotij, foras exire non licebat. Tum si vi morbi aut necessitate templo excedebant, quò venerationis plus inesset, matronas & grandes natu matres, insignes morum verecundia & probitate, quae eas comitarentur & custodirent, adhibebant: cui ad omnem occursum, etiam consules praetores???; de via decedebant. Quòd si dum foras vadunt, ad capitale quisquam supplicium traheretur, si obuiam fieret, ipsum tunc mortem oppetere, aut nouissimo exemplo affici non decebat. Seruitia fugitiua nondum vrbem egressa, in loco precationis retinebant, & seuitute eximebant. Ad se quoque fugientes ab iniuria prohibere, atque à cuiusque magistratus imperio intercedere poterant: ab eis???ue, quum sacrosanctae forent, aut decreto [3143] iussu???ue earum, nulli magistratui, nec tribuno plebis, qui pariter sacrosanctus est prouocare permissum. Itaque Claudia Vestalis patrem iniussu populi triumphantem, ne cui tribuno intercedere liceret, ascenso simul curru, in Capitolium sequura fuit. Alex. lib. 5. c. 12. ex Plut. Numa. Avgvstvs Caesar sacerdotum & numerum & dignitatem, sed & commoda auxir: praecipuè Vestalium virginum. Cum???; indemortuae locum aliam capi oporteret, ambirent???ue multi, ne filias in sortem darent: adiurauit, si cuiusquam neptium suarum competeret aetas, oblaturum se fuisse eam. Suetonius. Tiberivs Imp. saepissimè veniebat ad sacrisicia, non solùm vt esset inanis sacrarum rerum atque cultus diuini spectator: sed vt honorareteos, qui ea facerent, tanquam deorum ministros. Dion Nicaeus in eius vita. Alexander Seuerus Imp. causas à pontificibus atque auguribus tractatas, oratus mutare noluit: in ijs, quae ad religionem pertinerent, imperatoriam maiestatem cedere sac erdotum auctoritati dignum arbitratus. Fulgosus lib. 1. c. 1. Seijd supremus sacerdos apud Tartaros in tanta auctoritate & reuerentia habetur, vt Reges ei aduenienti occurrant, stantes???ue equo insidenti manum porrigant, capire???ue inclinato manum illius osculentur, id???ue solis Regibus permissum est. Duces verò, non manum, sed genua. Nobiles, pedes; deosculantur. Plebei vestes tantùm aut equum manibus attingunt. Guagninus in descript. Tartariae. Calipharum, seu Pontificum Ismaeliticae religionis tanta fuit maiestas, vt non modò legum ac religionum, verùm etiam imperij & armorum, omnium???ue possessionum, libertatis denique & seruitutis, postremò vitae ac necis ius in omnes haberent. Sed ab eorum imperio Turcae, Scytharum progenies, ac Mamaluchi genere Circassrj, primi desciuerunt, eos???ue de veteri possessione deturbarunt. Ioan. Bodinus Methodi hist. cap. 5. Donatistae suos qui sibi manus attulissent, quíve prouocassent alios, vt ab eis occiderentur, ni mallent occidi, in numerum martyrum referebant, eorum monumenta frequentantes: vnde flores illos cinerem Augustinus vocat. Erasmus in Adagijs. Mauri olim Granatensem Regem in Hispania sacrosanctum & sentiebant & nominabant, quòd pro tutela religionis oppositus esset contra vim Christianam ceruicibus suis immine̅tem. Et proinde Almanzorem, hoc est, Fidei defensorem vocabant. Valla lib. 1. de rege Ferdinando. Malabares Indi maximo in honore habent sacerdotes, quos appellant Brachmanas, penes quos arbitrantur esse rerum diuinarum & humanarum scientiam. Reges nulli siunt, qui non sint priùs eorum disciplinis imbuti. Tempore belli securè possunt Brachmanae vltrò citro???ue commeare. Inexpiabile namque scelus existimatur, illos secus, quàm postulat opinio sanctitatis, attingere. Osorius libro secundo rerum Emman. Opitvlando. Vrbe à Gallis capta, cùm flamen Quirinalis, virgines???ue Vestales, sacra onere partito ferrent, eas???; pontem Subliciu̅ transgressas, & cliuum, qui ducit ad Ianiculum descendere incipientes, L. Albinvs de plebe homo plaustro coniugem & liberos vehens aspexisset: propior publicae religioni, quàm priuatae caritati, suis vt plaustre descenderent, imperauit, atque in id virgines & sacra imposita, omisso coepto itinere Gerete oppidum prouexit: vbi cum summa veneratio ne recepta grata memoria, ad hoc vsque tempus hospitalem humanitatem testantur. Inde enim institutum est, sacra Ceremonias vocari: quia Ceretani ea, infracto Reipublicae statu, perinde ac florente coluerunt. Quare agreste illud & Tordidum plaustrum, tempestiuè capax cuiuslibet fulgentissimi triumphalis currus vel aequauerit gloriam vel antecesserit. Val. lib. 1. c. 1. & Plut. in Camillo. Tvrcas conuersis sacerdotibus & religiosis Christianorum ad se, multa largiuntur, vt caeteris exemplo sint. Sic multi videntur religiosi Minores, Praedicatores, & caeteri, qui side Christi abnegata Mahometem adorant, miseraraque plebem seducunt. Cuspinianus. Non laedendo. Cùm captum esset Ilium, Achiui miserati captiuorum aerumnas omnino Graecè hoc per praeconem denunciarunt, vt singuli ex liberis ciuibus, quòd vellent, vnum aliquod secum auferrent. Aeneas igitur caeteris neglectis cùm deos penates exportaret, Graeci pietate viri permoti, permiserunt, vt id quoque quod post deos carissimum haberet, sumeret. At ille parentem Anchisen extulit. Tum maiori adhuc pietatis admiratione ducti, carissima quaeque secum sumeret: non obscurè confitentes, eos, & qui in deos pij essent, etiam natura inimicos non irreuerenter tractandos esse, Aelianus lib 3. de Var. hist. Xenophon in Cynegetico, & Q. Calaber lib 13. & Virgil. Aen. 2. Sabacvs Aethiopum rex, L. annis Aegypti regnum occupauit: quibus exactis, visus est ei deus, qui Thebis colitur dicere, regnum suum in Aegyptios neque felix, neque diuturnum fore, nisi sacerdotibus Aegypti omnibus occisis, per media ipsorum cadauera cum suis transiret. Hoc somnio saepiùs oblato, omnes vndique sacerdoces conuocauit, narratis???ue, quae per somnium acceperat: Nolle se, inquit in Aegypto manentem alicui perniciem struere, sed malle purum, omni???ue scelere solutum ab Aegypti regno abstinere. Diodorus Siculus, & Herod. lib. 3. Dates Darij dux aduersus Graecos, cùm insulanos reliquos vel caperet, vel obsides exigeret, solis Delijs pepercit, quòd eo in loco Apollinis & Dianae templum esset. Herod. lib. 6. Alexander Macedo, cùm cepisset vrbem Thebanorum, occidit ciuium nonaginta millia: triginta millia sub hastam captiuitatem???ue redegit, omnes???ue liberos homines exceptis sacerdotibus vendidit. Aelianus lib. 13. de Var. hist. Alcibiades Pharnabazo superato & Laced aemonijs in Hellesponto, Abydenum agrum incursauit, vnde captiuorum vis ingens abducta est. Caeterùm sacerdotes captos, ad vnum omnes sine precio dimisit, ne à sacrorum cultu, interim dum vinculis essent, auerterentur. Sab. lib. 8. En. 3. Non tribunitia potestas, non auctoritas senatus, consensúsve optimatum potuit Pop. Romanum impellere, vt Manlium Capitolinum perduellionis reum susfragijs damnaret, quo ad Capitolium ab illo olim seruatum conspici potuit. Tanta tunc fuit Romanae ciuitatis in deos (quorum illa sedes) caritas. Sab. lib. 5. c. 1.

LIBRI QVARTI TITVLORVM dispositio. ???

??? Voluminis Decimiseptimi Liber IV. De Svperstitione Distributiua quo ad Res sacras. ANIMALIVM SACRORVM CVLTVS SVperstitiosvs. Cultum Animalium tanquam Deorum, Libro Secundo explicauimus. Hîc verò Cultum eorundem, vt Diuinorum, propter Deos scilicet, persequimur. Mendesii Pana summis percolunt honoribus, adeò vt hircum pro deo colant, mulieres???ue cum hircis coire dicantur: caprarij???ue maximo in honore sint. Alexander ab Alexandro lib. 4. cap. 12. ex Herodoto. LIBRORVM SACRORVM CVLTVS SVperstitiosvs. Talmvdistae transgressoribus Talmudicarum fabulosaru̅ constitutionum maiores poenas imponunt, quàm delinquentibus contra legem Mosis. Ijdem non tam stultè quàm impudenter, affirmant, adeò delectari Deu̅ Talmudico Talamento, vt quolibet die primis tribus horis in Talmud studeat, inde sumens suarum actionum, coeli atq; terrae etiam gubernationis exordium. Quaestiones etiam intricatas, ac in coelo nec sibi nec angelis explicabiles, ad Talmudistas explicandas seu deferre, seu anima horum celeriter corpore exuta ac incoelum translata, seu etiam (si tantum otij sit ab alijs, quae peragenda sunt) quotidie ex ipso codice Talmudico, quaesito loco, vnde quaestionis solutio obscureae ac dissicilis petitur, hodum eius rei, soluere, quemadmodu̅ scribitur in libro Habethzara. Michaël Neander in Erotematis linguae sanctae. Aristomenes Messenius, cùm decem annis Eram co̅tra Lacedaemonios fortirer defendisset, tandem tamen fatalem perniciem instare videret: cùm haberent operta quaedam sacra Messenij, quae si abolerentur, sunditùs in posterum omne tempus Messenen occasuram: sin conseruata illa fuissent, rediuiuum olim imperium ex ipsis ruinis erupturum, Lyci Pandionis filij vaticinijs praedictum fuerat, neque id ignoraret Aristomenes, noctu clàm egressus in maximè deuia Ithomes parte sacra ea defodit: Ioui & dijs caeteris, quorum ope ad eum diem Messeniorum res steterat, ratus curae fore, vt incolume dep ositum seruaretur, neque omnino id in Lacedaemoniorum potestatem veniret, quod iam solum ad posteri temporis spem Messenici nominis reliquiae haberent. Itaque 287. annis post Erae oppugnationé Messenij, partim ex Libya, partim ex Italia & Sicilia in Peloponnesum postliminiò redierunt, post Leuctricam Lacedaemoniorum cladem, vocati ab Epaminonda Thebanoru̅ duce. Qui cùm valde sollicitus esset, qou in loco eos consistere iuberet, in somnis monitus est à Caucone sacerdote, qui Andaniam olim Athenis profectus, ad senios ad suos penates reduceret. Iam verò Epiteli, quem Argiui delegerant, qui & suis prae esset copijs, & Messenen restitueret, nocturum illud idem visum denunciauit, vt quo loco in Ithome hedera̅ ciliciam & myrtum vidisset, humum inter eas stirpes mediam fodiens, anum aereo clausam thalamo, iam grauiret affectam & propè intermortuam, eximeret. Epiteles vbí primùm illuxit, ad eum, qui circumscriptus fuerat, locum veniens, aeneam vrnulam effossa terra effodit. Hanc ille ad Epaminundam detulit. Cui cùm somnij imaginem exposuisset sui, iussit ille amoto operculo, quid in ae reconditi esset, intueri. Ille sacris operatus, votis???ue ei deo nuncupatis, à quo somnium extitisset, vasculum aperuit. In eo volumen repertum ex albo plumbo in tenuissimas laminas sparso, libri forma. In eo perscripta erant Magnorum deorum initia. Itaque vrbs noua condita, quam Messenen nominarunt. Pausanias in Messenicis auctor. CADAVERVM CVLTVS SVPERSTITIOSVS. Rapta. Raptus modò suporstitionis, modò impietatis est. Superstitiosus quidem huius est loci, quando cadauera diuorum alijs eripiuntur, vt colantur. Impius verò ad vitium in defestu referri debet, ad Sacrilegos, qui sacra legunt non tam cadauera, quàm ligna, statuas, opes dijs dedicatas. Narrat Gregorius Magnus, quosdam Monachos Romam venisse, ac prope templum Pauli corpora mortuorum nostu CVLTA. Apud Tvronenses Gallos cuiusdam ossa summa veneratione culta fuerunt. Donec tandem D. Martinus precibus ad Deum factis, latronis id cadauer fuisse deprehendit. Seuerus Sulpitius. TEMPLORVM CVLTVS SVPERSTITIOSVS. Templa Extrvcta, Dicata, Inaugurata. Qvae, Qvibvs. Sanaballetes Samaritanoru̅ praefectus, templum Deo opt. max. in Garizimo monte extruxit, Hierosolymitano aemulum, ei???; praefecit generum suum pontisicem. Delubra Epimenidem Cretensem primum aedificasse, auctor est Diogenes Laërtius lib. 1. At Vitruuius Pythivm architectum primu̅ omnium Priene aedem Mineruae fecisse tradit. Herodot. tamen lib. 2. Ae Gyptios, primo dijs delubra statuisse prodidit. Romae, teste Liuio, Romvlvs templum locauit Ioui Feretrio, quod primu̅ omnium more gentis sacratum fuit. Sesostris Aegyptiorum rex, victo orbe rediens, in singulis Aegypti vrbibus templum ei deo construxit, quem praecipuè colerent. Ad eorum structuram, non Aegyptiorum, sed quae ceperat seruitiorum opera vsus est. In omnibus verò inscripsit templis, nulli Aegyptio ad id opus se grauem fuisse. Diodorus lib. 1. cap 4. Apud Scythas soli Marti (caeteris dijs nec aras nec simulacra faciunt) prisco ritu tale extruitur templum. Sarmentorum fasces aggerunt trium in longum latumque stadiorum, minoris tamen sublimitatis, desuper quadrata planicies efficitur: tria latera praerupta sunt, quatum accliue, per quod ascenditur. Eò quotanniss comparant centrum quinquaginta plaustra sarmentorum. ham semper propter coeli tempestatem illa marcescunt. Sub hoc aggestu ferreus acinacis, qui singulis vetustus est, statuitus. Id???ue est Martis simulacrum, cui annuas hostias offerunt, cùm aliorum pecorum, tum equorum: & plus huic acinaci, quàm caeteris dijs. Herod. lib. 4. Danavs, cùm Argos venisset, de regno cum Gelanore Sthelenae filio contendit: quod cùm sibi ab Argiuis adiudicatum esset, Apollini Lycio templum dedicauit. Pausanias in Corinthiacis. Neptunum aiunt Cereri, dum illa errans filiam quaereret, vitium offerre conatum. Sed cùm in equam se dea vertisset, & ad Oncium Arcadiae vrbem gregibus permista pasceret: & ipse in equum mutatus, eam compressit: quod illa primùm iracundè tulit. Verùm postea placabilior facta, lauisse dicitur in Ladone fluuio. Eo igitur in loco Cereri templum ab Arcadibvs erectum, ei???ue cognomina attributa, Erinnyos ab verbo [Greek words], quod furere Arcadibus est: & Lusiae, quòd se in flumine abluisset. Ceres Neptuno filiam peperit: cuius nomen arcanum estritem equum Arionem dictu̅, vnde Hippeus Neptunus primùm dici cepit. Pausanias in Arcadicis. Templum & signum Ioui Olympico de manubijs Elei dicarunt, Pisaeis, alijs???ue finitimis populis, qui ab illis defecerant, bello superatis, ac Pisa ipsa direpta. Simulacrum à Phidia factum, inscriptio ad Iouis pedes posita testatur: Phidias Charmidae filius Atheniensis me fecit. Templi ipsius Dorica exaedificatio est. Ambitus exterior dispositas in orbem columnas ostentat. Parietes è vernaculo lapide structi sunt. Surgit in altitudinem ab ima arca ad aquilas, quae tecti fastigium sustinent, pedes octo, & sexaginta. Patet in latitudinem nonaginta quinque. Excurrit longitudo ad ducentesimum ac trigesimum. Architectus operi praefuit Libon, homo indigena. Tectum est non coctili imbrice, sed caeso ad tegulae formam è lapidicinis Pentelicis marmore. Inuentum hoc Byzae Naxio tribuunt, cuius statuas Naxi esse dicunt, cum hac inscriptione: Naxi haec Latoidae fecit solertia Byzae, Cui primùm secta est tegula de lapide. Viguisse Byzen hunc illis temporibus, proditum est, quibus in Lidya Halyattes Astyagis Cyaxarae filius regnauit in Medis. Pausanias lib. 5. Eteocies Orchomeniorum rex opulentissimus & potentissimus, Gratiarum templum primus extruxit, vt vel quàm gratus esset, vel quantum alios gratos esse vellet, ostenderet. Strabo lib. 9. Timoleon Corinthius, qui Dionysij regnum euertit in Sicilia, paternam domum in templi vsum vertit. Dignus, qui non solùm feliciter consenuerit, sed etiam defuncto perpetuos honores decreuerit Syracusana ciuitas, & sepulcrum in foro co̅stituerit. Sab. lib. 4. cap. 2. Avrvnvs in Vetulonia lucum sacrauit Crano: & inter Isos, id est, deos annumerauit. Iano quoque Vertumno templum & statuam non procul ab vrbe dedicauit, & deo Razenuo in Vetulonia sacellum condidit. Berosus Chaldaeus de VII. Assyriorum rege. Nvma primùm Fidei & Termino templa excitauit. Fidem constituit maximum Romanis iusiurandum: Terminum hostia inanima publicè & priuatim in finibus agrorum placabat, tanquam pacis praesidem, & iustitiae arbitrum: ac lege sanxit, vt qui Terminum exarasset, ipse & boues Deo sacri fierent. Templum eius desuper patens foramen habuit, quia nefas duxerunt, Terminum deum pacis & iustitiae custodem, sub tecto conspici. Sic Ioui, Soli, Lunae & Diosidio, in aperto mundo te̅pla hypaethra & sub diuo veteres extruxére. Quod à Graecis saepe factitatum nouimus, vt his dijs hypaethra templa constituant, sicut aedes Iouis Puluerij in Attica semper sine tecto erigebatur. Ex Plut. Numa Alex. lib. 2. cap. 22. Ancvs Martius Fortunam Virili cognomento primus omniu̅ dedicauit, quod fuit extra vrbem ad Tiberis ripam: in quo mulieres, quae nuptui dabantur, exutis vestimentis omnibus conspiciebantur, ne labe corporis vel morbo sponsus futurus deciperetur. Alex. ab Alex. lib. 1. cap. 13. Q. Fabivs Gurges, cùm Fabij Maximi parentis sui auxilio & consilio caesis Samnitibus triumphasset, C. Pontium Herennium ducem Samnitam in triumphum ductum securi percussisset: aliquot matronas ad populum stupri damnatas pecunia multauit, ex quo aere Veneris aedem, quae prope Circum est, faciundam curauit. Liuius. C D villivs Iani templum nouum ad forum Olitorium Romae construxit: ad quod, bellum suscepturus consul, frequenti senatu, primoribus patrum ac militibus comitatus, accedebat, ac solenni more templi fores recludebat. Alexan. ab Alex. lib. 1. cap. 13. Aedes Concordiae Romae fuerunt plures: Vetustissima, quam propter secessionem militarem vouit extruxit???ue M. Furius Camillvs: de qua Ouidius primo Fastorum. An hanc Flauius aedilis in area Vulcani, maxima nobilitatis inuidia, dicauit, P. Sulpitio, P. Sempronio Coss. Liuius lib. 9. Altera est, quam vouit L. Manlivs praetor etiam propter seditionem militarem in Gallia. Facienda est locata, à duumuiris, Gn. Puppio Caesone, Quintio Flaminio, ad hoc creatis à praetore vrbis, dicata in arce à M. & Gn. Attilijs. Liuius lib. 22. & 23. Tertia est in foro Romano, prope Graecostasim, aedificata à L. Opimio consule, deletis Gracchanis partibus, vbi est etiam basilica Opimia. Varro lib. 3. de lingua Latina. Erecta est ea aedes ingenti indignatione populi Romani, ad quam etiam cùm construeretur, inscriptum est: Opus Vaecordiae. Quarta aedes Concordiae posita est à Livia Augusta, nisi eadem sit antiquissima, quam fecerat Camillus, reparata à Liuia, quòd vetustate laberetur: de qua Ouidius primo Fastorum. Feriae huius XIIX. Kalend. Februarias. Lud. Viues in lib. 3. Aug. de Ciuitate Dei, cap. 25. Celebre est Romae Virtutis templum, sed serò & multis pòst seculis à M. Marcello dedicatum, eo, qui Syracusas expugnauit. Extat etiam ibi Mentis aedes: verùm hoc quoque Aemilius Scaurus, qui fuit belli Cimbrici aequalis, dedicauit: cùm literae iam, artes???ue & lepos Graecus in vrbem irrepsisset. Sapientiae verò in hanc vsque diem non habent delubrum, neque Temperantiae, neque Tolerantiae, neque Magnanimitatis: cùm Fortunae frequentia fana & peruetusta veneranda???; omnibus propè erecta sint & inserta partibus & regionibus vrbis celeberrimis. Plut. de Romanorum fortuna. Virtuti aedem vouerat M. Marcellus in Gallia primo suo consulatu. Eam filius eius dicauit ad portam Capenam. Liuius lib. 29. Alteram C. Marius exstruxit Virtutis & Honoris, submissiorem alijs, ne si fortè publicis auspicijs officeret, augures eam demoliri iuberent. Cicero 3. de Legib. Lud. Viues in lib. 4. August. de Ciuit. Dei, cap. 20. Honoris aedem cum ara extra portam Carmentalem aedificauit Q. Fab. Maximvs, quam & collapsam deinde restituit M. Marcellus: vt nimirum non tantùm in vrbe, sed forìs quoque honorem dignis hominibus exhiberent. Is ergo dedicaturus aedem, quam Honori & Virtuti bello Gallico vouerat, pontificum iussu id facere est prohibitus, negantium rectè cellam vnam duobus numinibus dedicari: quia si prodigium aliquod incidisset, haud sciri posset, vtri numinum rem diuinam fieri oporteret, neque duobus nisi certis dijs vna hostia mactaretur. Marcellus pontisicum auctoritate motus, alteram priori aedem adiecit, hanc???; Virtuti, illam Honori dedicauit. Sabellicus lib. 4. Enneadis 5. & Valerius libro 1. cap. 1. Herodes Iudaeorum rex, C. Iulio Caesari templum construxit è marmore candido, prope Panium, quod vocant. Id spelunca est in monte amoenissima, ei???ue subiecta in immensum hians terrae deuexitas, plena aquis stagnantibus. ei mons valde magnus imminet: sub spelunca autem seatent fontes Iordanis fluminis. Iosephus libro decimoquinto, capite 13. Antiquit. Domitianvs domum in qua natus est, in templum Flauiae gentis conuertit. Suetonius. Hadrianvs Imp. & patrem Traianum, & omnes, qui vnqua̅ fuére, praeclaris aedifi cijs longissimè antecessit: cuius operibus cùm orbis terrarum illustratus esset, ipse in vno tantùm Traiani patris templo nomen suum inscribi voluit. Pontanus cap. 12. de Magnificentia. Victa Zenobia, & Orientis statu recepto, Emissam victor Avrelianvs Imp. ingressus est, ac statim ad templum Heliogabali tetendit, quasi communi officio vota soluturus. Verùm illic eam formam numinis reperit, quum in bello sibi fauentem vidit. Quare & illic templa fundauit, donarijs ingentibus positis: & Romae Soli templum, maiore honorificentia consecratum. De qua re ad Caeronium Bassum sic scripsit: Templum Solis, quod apud Palmyram aquiliferi legionis tertiae, cum vexilliferis & draconario, cornicibus & liticinibus diripuerunt, ad eam formam volo, quae fuit, reddi. Habes trecentas auri libras Zenobiae capsulis, habes argenti mille octingenta pondo de Palmirenorum bonis, habes gemmas regias. Ex his omnibus fac cohonestari templum: mihi & dijs immortalibus gratissimum feceris. Apud Gaderam in Hispania extat templum Senectuti, quòd maximè aetatem, vtpote magistram rerum, venerarentur. Alterum item Morti, vt communi quieti & portui miseriarum, post exantlatos labores: sed & Paupertati & Fortunae sacra constituêre, vt per haec altera placetur, altera remedium paupertati obueniat. Aelianus de Var. hist. Havmar Saracenorum dux cepit aedificare templum Hierosolymis in honorem Mahometi. Sed cùm subinde extructa corruerent, sciscitabatut causam à Iudaeis, qui aiebant, crucem, quae erat super templo montis Oliuarum, impedire aedificationem. His ille sidem adhibens, crucem illam amolitus est: & aedificium suum consequutum firmitatem. In eo tandem orans interfectus est à Persa quodam, quarto anno Constantis, Domini 647. Sigebertus, & Paulus Diaconus lib. 19. rerum Rom. Victi à Carolo Magno Rvgiani Sclaui, & S. Vitum Coruegiensem martyrem colere iussi, iugo demùm abiecto, vt fidem datam, sic religionem acceptam mutarunt. & in contemtum Coruegiensium simulacro suo Suantouiti' nomen indidêre, & tributum Vito pendi solitum quotannis tribuêre, vsq; ad Ericum Danorum regem, qui expugnato oppido idolum su [3147] stulit. In Arcone ciuitate fanum eius erat duplici septorum ordine clausum, vnico ostio adeundum. E quibus exterior parietibus contextus, puniceo culmine tegebatur. Interior verò quatuor subnixus postibus, parietum loco pensilibus aulaeis nitebat, nec quicquam cum esteriore praeter tectum & pauca laquearia communicabat. ingens in aede simulacrum, omnem humani corporis habitum granditate transcendens, quatuor capitibus, totidem???; ceruicibus, conspiciebatur. Saxo libro 14. & Cranzius lib. 5. Vandaliae, & Dubrauius lib. 1. Qvot. Leo Afer, vbi agit de templorum Mahumetanorum substructionibus: Sunt, inquit, in vrbe Africae Fessa, templa septingenta, quorum maximum milliarij vnius ambitu, vnam & triginta portas habet, lampades verò nongentas, diu noctu???; ardentes. Io. Bodinus Methodi histor. cap. 5. à Qvo. Funestam familiam, aut hominem funere pollutum, nec aedes deorum dedicare, nec publica sacra facere posse apud Rom. liquet, nisi in Lemuralibus & Parentalibus, in quibus inferis dijs dare inferias vsus obrinuit: quo tempore aedes deorum clausae iacerent. Alex. lib. 3. cap. 12. Qvomodo. Cùm rex Tarqvinivs Capitolium fabricare vellet, eum???ue locum, qui ei dignior aptior???ue videbatur, à dijs alienis cerneret praeoccupatum, non audens aliquid contra eorum facere arbitrium, & credens eos tanto numini suo???; principi voluntate cessuros: quia multi erant illic, vbi Capitolium constitutum est; per augurium quaesiuit, Vtrum concedere locum vellent Ioui? atq; ipsi inde cedere omnes voluerunt, praeter Martem, Terminum, Iuuentatem: atq; ideo Capitolium ita co̅ structum est, vt etiam isti tres essent tam obscuris signis, vt hoc vix omnes doctissimi scirent. D. Augustin. libro 4. de Ciuitate Dei, capite 23. Cvr. Ex loco Gratitudinis erga Deos, locus iste ampliandus est, f. 3368. Illic respectu deorum Causam & Modum gratitudinis per templorum extructionem consider amus. hic Templorum cultus religiosus per se consideratur. Pandrosos sola è tribus sororibus in deposito Mineruae custodiendo fida, templum meruit in arce Atheniensi, contiguum Mineruae. Pausanias in Atticis. Atheniensis Adolescens captus à Tyrrhenis, cùm vinctus apud illos seruiret, adamatus ab herili filia soluitur. domum???; reuersus, Veneri aedem gratiarum actionis loco in litore vnde raptus fuerat extruxit, Coliam à membris, quae vinculis pressa fuerant, dictam. Suidas. Anno post libertatem partam decimooctauo. Ad fol. 3187. Vbi. In eo Tanagraei praecipuam quandam prae cunctis Graecis religionis rationem habuisse videntur, quòd seorsum à profanis aedibus deorum templa aedificanda curarunt: in pura scilicet area, & ab hominum negotiationibus seiuncta. Pausanias in Boeoticis. Quos deos Romani mortalibus obesse sunt arbitrati, in vrbem diu non admisêre. Sic aedes Vulcani à Romulo primùm extra pomoerium constructa, in vrbem diu non fuit admissa, ne vrbe incendijs antiquitùs obnoxia discrimini aut noxae foret veluti per contagium. Sic Bellonae & Martis aedes extra Capenam. Sic Veneris Ericinae extra Collinam portam à M. Marcello constructa, ne libido inualesceret. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 4. Plut. in quaest Rom. Aesculapij fanum in insula Tiberis aedificarunt Rom. cùm aegra valetudine vrbs oppressa esset: seu quòd deus ipse hanc sibi sedem elegisset. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 4. Hvmblvs Gothorum rex, filio suo Dano primo Danorum regi, cùm ipsum Daniae regem designaret, praescripsit, ne in aliqua parte Daniae deorum delubra construeret, sed apud Vpsalem Sueonum metropolim diuinitatis cultum venerabundus prosequeretur. Io. Magnus lib. 7. cap. vlt. Templa Instavrata. M ilestii, Dindymaei Apollinis templum à Xerxe planè deuastatum, vberiori impensa restaurarunt, ita vt ob magnitudinem fastigio extruendo nullae contignationes sufficerent. Alex. ab Alex. lib. 6. cap. 2. Avgvstvs Caesar aedes sacras vetustate collapsas, aut incendio absumtas refecit: eas???; & caeteras opule̅tissimis donis adornauit: vtpote qui in cellam Capitolini Iouis XVI. millia pondo auri. gemmas???; ac margaritas quingenties H-S. vna donatione contulerit. Suetonius in Dion. Clavdivs Caesar, templum in Sicilia Veneris Erycinae vetustate collapsum, vt ex aerario Populi Romani reficeretur, auctor fuit. Suetonius. Nero Imp. in Sicilia Erycinae Veneris templum vetustate collapsum instaurauit. Fulg. lib. 1. cap. 1. Vespasianvs ex Oriente reuersus, cùm ciuilibus bellis deformatam vrbem offendisset, à sacris aedificijs Capitolini???ue ipsius louis templo eius instaurationem orsus, ante alios ipse operi se accinxit, sublatis in de collo suo primis ru deribus, iactis???; manu sua fundamentis. Fulgosus libro primo, capite primo ex Suetonio. Titvs V. Imp. templorum aliorum???; publicorum aedificioru̅, quae incendio & ciuili furore correpta erant, instaurat ioni villarum suarum ornamenta designauit: atq; huic operi ex equestri ordine insignes viros praefecit. Suetonius. Templa exornata. Cùm Fuluius Flaccus Censor marmoreas tegulas ex templo Laciniae Iunonis Romam deportasset, vt illic aedem à se dedicandam integeret, parum???; iam inde mens illi constare visa esser, patria superstitione Senatvs perculsus, id tegumenti genus in pristinum locum, publico decreto, restituit. Sab. lib. 8. Enneadis 1. A Christianis sua aetate oratoria sumtuosis depolitionibus & curiosis picturis, quibus orantium mentes impediant extrui & ornari, Bernardus in apologia ad Gulie mum abbatem queritur, inter caetera inquiens: Fulget ecclesia in parietibus, lapides suos auro induit, neglectis pauperibus: vt quid saltem sanctorum imagines non reueremur, quibus vtiq; ipsum, quod pedibus conculcatur, scatet pauimentum? Saepè spuitur in ore angeli, saepè alicu ius sanctorum facies calcibus tunditur transeuntium: & si non sacris his imaginibus, cur vel no parcitur pulcris coloribus? Ostenditur in ecclesijs plurima forma sancti vel sanctae alicuius, & eò creditur sanctior, quo coloratior. Currunt homines ad osculandum, inuitantur ad donandum, & magis mirantur pulcra, quàm venerantur sacra. Caeterùm in claustris coram legentibus fratribus, quid facit illa ridicala monstrositas, mira quaedam deformis formositas, ac formosa deformitas? Quid ibi immundae simiae, quid feri leones, quid monstrosi centauri, quid semihomines, quid maculosae tygrides, quid milites pugnantes, quid venatores tubicinantes? Videas sub vno corpore multa capita, & rursus sub vno capite corpora multa. Cernitur hinc in quadrupede causa serpentis, illinc in pisce caput quadrupedis. Ibi bestia praesert equum, capram trahens retrò dimidiam: hîc cornutum animal, equum gestat posterius. Tam multa deniq;, tam???;, mira diuersarum formarum vbiq; varieras apparet, vt magis legere libeat in marmoribus, quàm in codicibus, totum???;, diem occupare singula ista mirando, quàm in lege Dei meditando. TEMPLA FREQVENTATA, cvlta. Omnia Persarum templa, tam Medi, quàm Armenii, in veneratione habent, Anaitidis templa praecipuè Armenij, cùm in caeteris locis ea aedificantes, tum etiam in Acilesina dedicat illis seruos ac seruas, quinetiam nobilissimi gentis filias suas, quibus lex est, vt diu apud deam prostitutae nuptui dentur, nullo renuente talibus coniugari. Huiusmodi quiddam Herodotus de Lydis commemorat, quae omnes meretricantur, & tam benignè amatoribus suis vtuntur, vt eos hospitio suscipiant, & dona dent plura etiam quàm accepêre, quippe quae à copiosis dotibus suppeditantur. Accipiunt tarnen non quoscunq; hospites, sed eos maximè qui aequè sint digni. Strabo lib. 11. Zeletica regio Ponti Zela vrbem super aggere Semiramidis conditam habet. In ea templum est Anaitidis, quae ab Armeniis colitur. Hoc in loco sacra cum sanctimonia maxima celebrantur, & iusiurandum de rebus maximis hîc fit. Hanc reges olim non vt ciuitatem, sed vt Persicorum deorum templum colebant, & sacerdos rerum omnium potestatem habebat. Habitabatur à multitudine sacrorum seruorum, & à sacerdote potestatem maximam habente. Strabo libro duodecimo. Lunae templum, inter Carras & Edessam multa Indigenarvm religione colitur. Spartianus id Luni templum dictum, non Lunae prodidit, persuasum???ue Carrensibus fuisse ait, vt quicunq; Lunam feminam esse arbitraretur, aut muliebri voce nuncupasset, is mulieribus addictus molliter vitam ageret: contrà qui marem deum esse Lunam ratus esset, ille & vxori dominaretur, & à mulieribus nullas pateretur insidias: quo sieret, vt Aegyptij mysticè non deam Lunam, sed deum vocitarent. Sab. lib. 5. Ennead. 7. Germanis quoq; Luna masculini est generis, der Mon. Extra Crotonem olim Iunonis Laciniae templum fuit multa religione sacrum. Lucus proceris abietibus septus. Laeta in medio pascua, vbi omnis generis pecus deae sacrum fine custo [3148] de pascebatur, gregibus sub nocte̅ ad stabula spo̅tè remeantib. nulli hominum ferarúmve iniuriae obnoxijs. Solida ex auro columna exillorum prouentu facta dedicata???; deae est, templum diuitijs & religione inclyrum. Miraculum loco affingitur ex ara, quae ibi sub dio fuit, nunquam cinerem ventorum impulsu dissipatum. Sabellicus lib. 3. Ennead. 5. Apud Aetnam, qui notissimus est Siciliae mons, esse Vulcani templum fertur honore multo. Circumiectum est templo septum, sacrae item visuntur arbores, nec non peruigil & inextinctus ignis. Templum asseruare ac lucum traduntur canes, quibus mirum praecipuè infitum ingenium creditur. Quippe adeuntes, si castè modò ac piè, vt???; addecet, id agant, permulcent ac abbiandiuntur, illis???; perinde ac beneuolis aggregantur, & planè familiaribus. Quòd si manibus non puris, scelere???; aliquo pollutior templum inuisat, vel lucum, irruunt mordicùs, lacerant conuellunt???;. Caeteros ex coetu aliquo remeantes lasciuiore intemperantioréve insectati modo, satis super???; habent. Caelius libro vigesimotertio, capite 29. Antíq. Lect. Erycem tradunt Veneris ac Butae regis indigenae in Sicilia silium extitisse. Condidit super locum excelsum ex suo nomine vrbem praeclaram, in cuius arce matri dicato templo, & vasis illud & varijs ornauit donis. Eam Venus vrbem, tum incolentium religione, tum filij pietate allecta, plurimum dilexit: à qua Venus Erycina dicta est. Cum???; aliorum templorum gloria ad summum perducta, quandoq; aliqua obducta sit calamitate, solius templi huius cultus atque honor à primordio coepti nunquam defecerunt, semper in melius aucti. Nam praeter honores ab Eryce institutos, Aeneas postmodùm Italiam petens, cùm in Siciliam appulisset, plurima dona Veneris veluti matris templo obtulit. Sicani deinde multis pòst seculis hanc venerati deam, eius templum sacris donis???ue permultis ornarunt. Ab Atheniensibvs postea, qui eam partem Siciliae tenuêre, Venus praecipuè summo studio culta est. Romani postremò vniuersae insulae imperantes, superiores omneis in huius deae cultu excesserunt, suum genus ad hanc referentes. Consvles milites???; qui in insulam transcendunt, ac omnes qui cum imperio aliquo illuc adeu̅t, cùm ad Erycem veniunt, praecipuis sacris honoribus???ue templum venerantur: omni???; abiecta imperij seueritate, in puerorum ac mulierum remissionem hilaritatem???; conuersi, eo pacto gratum suum aduentum esse deae putant. Senatus statuit Siciliae vrbes, decem & septem numero, aurum Veneri conferre. Milites quoque ducenti ad eius templi tutelam deputati sunt. Diod. lib. 4. cap. 14. D. Duillius Iani templum nouum ad forum Olitorium Romae construxit: ad quod, bellum suscepturus consul, frequenti senatu, primoribus patrum ac militious comitatus, accedebat, ac solenni more templi fores recludebat. Alexander libro primo, capite 23. Anno Domini 503. Prvtenis siue Vlmigauis rex quidam Bru teno dictus imperauit: qui cum iustos annos aetatis consecutus esset quietam vitam ducere instituens, fratrem Veydenutum successorem sibi in regno fecit: ipse summus sacerdos effectus est, nomen???; ei dignitatis inditum fuit, Kirie Kirieyto, quasi dicas, Proximus noster dominus. Huic pontifici suo Pruteni praeclaram aedem sub quercu quadam erexerunt, loco???ue Romana; à Roma nomen indiderundt. Circa hanc quercum octo vlnarum in lacitudinem & altitudinem tela sericea extensa fuit, in quam habitationem nemo, praeter patriarcham eorum Kirie Kirieyto dictum, & praecipuos ministros idolorum munia obeuntes, intrare poterat. Si autem aliquis inuisendi, honorandi, adorandi vel offerendi gratia venisset, ministri telam à quercu semouebant. Quercus haec eo loci, vbi nunc oppidum Heyligenbeil, id est, sancta securis constructum est, sita, vna parte Prutenorum deum, qui Peruno, id est, Fulmen dicebatur habebat, in cuius honorem ignis ex quercubus construebatur, qui die nocte???; perpetuò ardebat, & nu̅quam extinguebatur. Quòd si negligentia ministrorum ad hoc officium praestandum deputatorum ignem extingui contingeret, capitali supplicio afficiebantur. Altera parte collocatum erat Patrimpo idolum, cuius cultus erat in serpente viuo retinendo, qui lacte, vt eò commodiùs viueret, alebatur. Tertia parte idolum Patelo nominis situm fuit, cuius honor in retinendo alicuius mortui hominis capite consistebat. Guagninus in Prussia. Templa expiata. P. Scipio Africanus posterior expugnata Carthagine, circa Siciliae ciuitates literas misit, vt ornamenta templorum suorum à Poenis rapta, per legatos recuperarent, in???; pristinis sedibus reponenda curarent. Val. Max. lib. 5. cap. 1. Romae, cùm Gracchi caede Cereris templum pollutum esset, Romani Sibyllinis libris moniti, vt vetustissimam Cererem placarent, Ennam vel Aetnam Siciliae ciuitatem (quoniam eius sacra inde orta credebant) quindecimuiros ad deam propitiandam miserunt. Strabo lib. 16. Val. Max. lib. 1. cap. 1. Lactantius de falsa Religione. Templa non violata Sangvine, Caede. Agesilavs ex Asia reuersus, Athenienses & Boeotos, eorum socios, apud Coroneam graui praelio vicit. Huius victoriae vel maxima fuit laus, quòd cùm plerique ex fuga se in templum Mineruae coniecissent, quaereretur???ue ab eo, Quid his fieri vellet? etsi aliquot vulnera acceperat eo praelio, & iratus videbatur omnibus, qui aduersus arma tulerant: tamen antetulit irae religionem, & eos vetuit violari. Neq; hoc tantùm in Graecia fecit, vt templa deorum sancta haberet, sed & apud Barbaros, summa religione, omnia simulacra aras???ue conseruauit. Itaq; praedicabat, mirari se, non sacrilegorum numero haberi, qui supplicibus eorum nocuissent: aut non grauioribus poenis affici, qui religionem minuerent, quàm qui fana spoliarent. Probus in Agesilao. Idem Thebanos ad Heliconem superauerat. Confugerant ad octoginta hostium in templum Apollinis. Quod vbi Aegesilaus per equites exploratum habuit, misit qui sine offensa eos inde emitterent, atq; vsq; in pacatum comitarentur, veritus, ne militum temeritate locus caede pollueretur. Sabellicus lib. 2. Ennead. 4. Alexander Magnus scripsit Megabyzo de seruo, qui ad aedem sacram confugerat, iubens: Si queat, extra templum vt inuitatum occuparet, in templo ne ei inijceret manum. Plut. in Alexandro. Venere, Stvpro. Aegyptii quo tannis in vrbe Papremi ad cultum Martis conueniunt, sacerdotibus inter se decertantibus ad ostium templi. Aiunt indigenae, conuentum hunc ideo institutum, quòd id templum incolat mater Martis: & ad eam Martem iam adultum ac virilis aetatis venisse, gratia coëundi cum matre: quem materni ministri, vt qui eum antea non cognouissent, ingredi ad matrem non permiserunt, sed repulerunt. Hunc autem ex alia ciuitate adductis hominibus custodes malè multasse. Et ob hanc rem aiunt solennem esse Marti die illo festo rixam: & institutum, ne in templo cum feminis coiretur, névo à mulieribus nisi abluti templa adirent. Herodotus lib. 2. Vino. Consule Tit. Abstinentiae ciborum superstitiosae, f. 3061. Heliopolitani, qui Api seruiunt, vinum omnino non inferunt in templum. Plut. de Iside. Sacrilegio. Non direpta, Non spoliata templa. Persae imperantes Asiae, cùm omnia Graecorum loca sacra expilassent, solum semideae Rheae templum, quod in Castamo Cherronesi extat, nec moenibus nec custodijs cinctum, intactum reliquêre. Latrones insuper singula rapientes, hoc solum haud quaquam muro cinctum, vt absq; periculo spoliari queat, inuiolatum sinunt. Huius rei causam tradunt, deae communem in omnes beneficentiam. Nam & aegros per somnum curas morborum docet, & multis insuper sanitatem desperantibus salutem praebet. Mulieres praeterea parturientes à laboribus ac vitae: discrimine haec liberare dicitur. Diod. lib. 5. Datis Medus Darij dux, Graeciae insulas classe occupabat. Delij relicta insula in Tenum perfugerant. Sed tantum abfuit, quòd natalem Apollinis terram violari passus sit Datis, vt Delijs per caduceatorem domum redire iussis, ipse CCC. thuris libras, super aram Phoebo sacrama adoleuerit. Sabell. lib. 1. En. 3. Val. lib. 1. cap. 2. & Cic. in 2. Verrina. Nicias portum Syracusanum ceperat. Propinquum erat Iouis Olympij fanum, quod capere, quia multa ibi dona aurea & argentea erant, cupiebant Athenienses. Caeterùm rem Nicias de industria reijciens, tempore exclusus est, permisit???; eo praesidium Syracusanorum ingredi: existimans, si direptae à militibus illae opes essent, aerarium nihilo locupletius fore, infamiam verò violati fani in se recasuram. Plut. in Nicia, & Pausanias in Phocicis. Demetrivs Poliorcetes à regibus ingenti praelio victus, cum V. M. peditum & IV. M. equitum fugiens, citato cursu delatus Ephesum, omnibus non abstenturum ob pecuniae difficultatem fano existimantibus, quia timebat ipse, ne id facerent milites, raptim mouit signa. Plut. in Demetrio. Eversione. Alexander Magnus, cùm Thebanis tantoperè iratus esset, vt & ciues sub hasta venderet, & vrbem solo aequaret, summa tamen diligentia cauit, ne vel ab inuitis vllum templum aut lucus violaretur. Suidas. Selevcvs rex, cùm condita Seleucia ad Tigrim fluuium, in eam Babylonios inquilinos deduceret, neq; muros Babylonis demolitus est, neq; Beli templum euertit: & Chaldaeis, vt proxima templo loca inhabitare̅t, permisit, Pausan. in Atticis. Ingressv profanorvm. Iouis Lycaei fanum spontè ingressos Arcades lapidibus obruunt: per imprudentiam verò, ad Eleutheras dimittunt. Plutar. inquae st. Graecanicis. Spvto. Aluaresius apud Abyssinos Afros vel mucorem, vel sputum excreare, in templis pro insigni flagitio haberi scribit. Io. Bodinus Methodi hist. cap. 5. Anhelitv. Suantouiti Rugianorum Vandalorum idoli in vrbe Arcone Sacerdos aedem scopis purgabat quotannis post lectas fruges, spiritu oris compresso. Saxo lib. 14. Stvpro. Superstitionis legem hîc spectamus, quae etiam in deorum conspectu impudica permittit. Nam si contra legem id fiat, non ad Superstitionem, sed ad Impietatem pertinebit. Caeteri ferè Mortales, praeter Aegyptios ac Graercos, coëunt in templis: & à mulieribus surgentes, no̅ abluti introëunt templum, putantes hominem esse vt caeteras animantes. Etenim videre licet & pecudes alias, & volucrum genera coire in deorum templis atq; in fanis: quod si non esset deo gratum, neque illas vtique id esse facturas, allegant. Herodotus libro 2. ARAS SVPERSTITIOSE COLERE. Qvorvm Deorvm. Erant in agro Attico multae dijs Ignotis sacrae, vt Lucas attingit in Actis Apostol. capite 17. & apud Pausaniam in Attica [Greek words]: quae arae inuento Epimenidis Cretensis sunt erectae: nam cùm regio pestilentia laboraret, consulta???; Pythia respondisset, expiari oportere vrbem & agros, nec, cui deo sacrum fieri oporteret, dixisset: Epimenides, qui tum Athenis erat, iussit dimitti hostias per agros, sequi???ue eas sacrincos, & in quo loco quaeq; constitisset, ibi mactari eam, immolari???; deo Ignoto propitio. Itaq; ex eo tempore, etiam ad aetatem Laërtij Diogenis, frequentes visebantur per pagos Atticae terrae sacrae arae sine nomine. L. Viues in lib. 7. Aug. de Ciuitare Dei, cap. 17. Extra Crotonem olim Iunonis Laciae templum fuit, multa religione sacrum. In quo ara sub dio fuit, cuius cineres nunquam ventorum impulsu dissipati fuerunt. Sabellicus libro 3. Enneadis 5. Apud Gaderam in Hispania, duas aras, alteram Anno, altera̅ Mensi, vt longiori & breuiori tempori dicatam esse ferunt. Aelianusde Var. hist. Qvomodo. Videlicet Extrvendo. Olympij Iouis ara in Olympia pari interuallo à Pelopio, & Iunonis aede distat, ante vtriusq; frontem sita. Erectam multi tradiderunt ab ipso Hercvle, alij ab indigenis heroibus, duabus ipsis aetatibus post Herculem. Congesta illa est è cinere collecto ex adustis victimarum foemoribus. Talis & Pergami ara est, talis Samiae Iunonis est: nihilo illa quidem ornatior, quàm in Attica, quos Rudes appellant focos. Pausanias lib. 5. Virginia, L. Volumnij plebeij viri vxor, patritio genere orta, cùm ob maritum plebeium, sacellum Pudicitiae in foro Boario, patritijs destinatum adire prohiberetur, contumeliae impatiens, in parte aedium, quas in Longo habuit vico à prophano vsu exclusa, aram Plebeiae Pudicitiae constituit, hortata???; est eiusde̅ ordinis matronas, darent operam, vt ara illa à sanctioribus castioribus???;, quàm patritia, coli crederetur. Sab. libro 7. En. 4. Pvrgando. Olympio Ioui Elei sacra faciunt. Stato die quotannis Februarij mensis nono supra decimum aruspices cinerem ex Prytaneo deportant, eo???; aqua ex Alpheo amne diluto aram Iouis oblinunt. Religione sancitum est, cinerem sola Alphei aqua dilui, atque ex eo tantùm luto arae tectorium superindui. Eam ob rem Alpheus fluulorum omnium Ioui maximè amicus creditur. Pausanias lib. 5. Dedicando. Aras dedicaturi dijs Veteres, legumina elixa pro primitijs offerebant dedicatis, ob memoriam grati animi primo victu. Aristoph. in Danais: Testor Iouis Hercei ollas, cum quibus ara dedicata est olim. Interdum etiam sumptuosi ore hostia dedicabantur. Suidas in prouerb. [Greek words]. Vtendo. In curriculo Olympico ad aggeris exitum ara est figura rotunda. Ad eam deus colitur, quem Taraxippum ab incutiendo equis pauore nuncupant. Solent enim iniecto terrore circa aram hanc equi tam vehementer consternari, vt incertum, vnde co orta trepidatione saepe illisis curribus affligantur aurigae. Quo igitur equo & propitio vtantur Taraxippo, ad eam omnino est Herois genius, qui equis pauore̅ immittat: saxum tantùm eminet in ipso curriculi flexu, colore rutilo, cuius fulgore excitantur equi haud aliter multo, quàm si immissis ignibus iniecta esset trepidatio. Sed qui ab Olympico existit Taraxippo, longè est acerrimus terror. Pausanias lib. 6. Non pollvendo. Caede. Cùm Peloponnesij Athenas adorti essent, & Codrus rex se pro patria deuouisset, ibi qui è Spartanis iam intra portas irruperant, vbi se destitutos animaduerterunt à suis, nocte ea delituerunt. Iam verò cùm illuxisset, & in eos Atheniensium ex omni vrbis parte concursus fierent, ad aras dearum, quae Seuerae appellantur, in Areopagum se receperunt, & incolumes dimissi sunt. Pausanias in Achaicis. SVPERSTITIO CIRCA SACRIFICIA. De his, post omnes alios, & eleganter & methodicè scripsit Lilius Gregorius Gyraldus, in historia Deorum gentilium. Cui vacat, ex illius fontibus suos deducat riuulos. Consule Tit. Festa religiosa Ethnicorum, quatenus sacrorum enarrationem habent iunctam, f. 4197. Sacra svperstitiosè obita. Respectu Materiae. Quatenus sunt Mirabilia. Apud Eleos in Bacchi festo, quod [Greek words] nuncupant, illati templo lebetes tres noctu spontè implentur vini, foribus accuratè òcclusis, obsignatis etiam, ne fraudem suspicari quis possit. Quin Andrij quoq; quotannis eiusdem solenni die spontaneum à templo scaturire vinum, praedicant. Caelius libro 15. capite 28. A. L. Hermionenses Cereri Chthoniae sacra faciunt. In extremo agmine pompae eximiae boues vinculis distentae, & ferociter reluctantes ad templum trahuntur. Ibi earum vna immissis retinaculis intrò agitur: repentè postis obijcitur. Eam aniculae quatuor de industria intus relictae falcibus exceptam facilè conficiunt: collum earum vna, vt casus tulerit, hostiae praesecat. Rursus patefactis foribus, ijs quibus id negotij datum est, alteram bouem, mox tertiam, & quartam intrudunt, ac singulae eodem modo ab illis aniculis mactantur. Aliud in sacro miraculum euenit. In quod latus prima bos conciderit, in idem & reliquae procumbunt. Pausanias in Corinthiacis. Festum Chthonium dicitur. Super ea re carmina circumfeferuntur apud Graecos, auctore Aristocle, quae recenset. Caelius lib. 23. cap. 30. Antiq. Lect. In Mysia supra Caycum modica vrbs Pioniae appellatur, cuius conditorem Pionin de posteris Herculis vnum perhibent. Huic dum parentant, spontè fumus è sepulcro exilit. Hoc ipse praesentem se vidisse, testatur Pausan. in Boeoticis. Spontanea, Reluctantia. In deorum Manium sacris apud Veteres auersa & tristia auspicia, aut dira & nefanda, magis fausta & felicia fuêre. Itaq; in his sacris potiùs erat non litare, quàm litare. Alexander lib. 3. capite 12. Est apud Eosdem obseruatum, vt si cùm vinum hostiae funden dum foret, potiùs molam aut fruges in caput spargerent ordine praepostero: aut si cùm hostia ad aras ducitur, vehementiùs fuisset reluctata, ostendisset???ue se inuitam altaribus admoueri, vel ab ara aufugisset, vel percussa mugitum dedisset, aut in aliam corporis partem quàm oporteret, cecidisset, piaculare sacrum & triste auspicium faceret, quasi inuitis dijs offerri videretur. Alex. lip. 3. cap. 12. Iones contra instituta mores???; sacrorum tunc maximè hostiam litare, & dijs gratam fieri putabant, cùm inter immolandum taurus mugitus daret. Idem. Sumtuosa. Suidas ait, [Greek words] esse mysteriosum sacrificium maximum & sumtuosißimum: sic nominatum, quòd in eo multa consumerentur. Est enim [Greek words] insumere, tametsi est quoq; perficere: & ideo esse, quibus hinc potius Teletas esse dictas placeat, ceu sint absoluta quaedam sacrificia, & quibus nihil desit. Talia erant sacra Solis & Lunae, vt scribit Porphyrius, & Bacchi, & quaeda̅ expiationes, quae libris Orphei & Musaei continebantur, sicut Plato docet, libro de Republica secundo, quibus scelera non priuatorum modò, sed publicè quoque ciuitatum, & pro viuentibus, & pro vita iam functis expurgarentur per sacrificia ludos???;, & omne genus oblectamentorum, quae sacra Teletae dicerentur. Etsi Plato eò loci Teletas ad solos mortuos pertinere dicit, & inde dictas, nempè à [Greek words]: quae nos malis, quae apud in feros sunt, leberent, [Greek words]. Viues in librum 4. de Ciuitate Dei, cap. 31 Responsum Iouis Ammonis Atheniensibus datum fuit, Ioui magis cordi esse vota Lace daemoniorvm tenuia, & modicas oblationes, pias & castas, quàm immodica & opulenta Atheniensivm: atq; opimis hostijs & victimis illorum foedari aras. Id quod Pythagoras censuit, thure & libis magis gaudere, & placatiores esse deos, quàm hecatombis & multo sanguine assiduè aras cumulari. Alex. libro tertio, capite vigesimosecundo. Ptolemaevs Philopator, cùm caeso fugato???ue Antiocho honorem deo habere vellet magnisicè, cùm multas alias obtentae ex praelio palmae gratia victimas, tum quatuor elephantes immolauit. Inde quòd somnium illi noctu fuisset, Iouem ei infensum inusitati illius sacrificij causa comminari, multis piaculis id procurauit, elephantos???; quatour ex aere mactatorum loco posuit. Plutarchus de Animantium comparatione. M. Caelius Balbinvs, & M. Clodius Pvpienvs Impp. aduersus Maximinorum saeuitiam à Senatu creati, praeter alia quae ad suam patriae???; defensionem parauerant, Hecatomben, si victoria potirentur, vouerunt. Id autem sacrum centum aris conficiebatur, centum???ue eis insignia animalia, veluti leones, tauri atq; aquilae, sacrificabantur. Audita Maximinoru̅ morte eam summa fide & magnificentia persoluerunt. Fulg. lib. 1. cap. 1. Ivlianvs Imp. Apostata nequissimus aras multo victimarum sanguine perfundebat, & tauros quandoq; immolabat centenos, & innumeros varij pecoris greges. Ammian. Herodes Atticus sophista, cui diuitiarum initium ex thesauro à patre prope domum inuento fuit, centum boues vno Mineruae die sacrificare solitus erat. Philostratus. Vilia. Carica victima, de macilenta hostia minime???; esculenta dicebatur. Hinc ductum, quòd Caribvs populis mos fuerit, canem immolare. Non inconcinnè torquebitur ad cibum appositum, insipidum, & quem nemo velit attingere. Erasmus in Adagijs. Apud Lacedaemonios, si dux fortiter dimicasset, & cruento marte, magna???ue hostium clade vicisset, trophaei loco gallum dijs immolabat. Qui verò deditione & pacto, nec nimiùm cruenta victoria potitus, belli mala vitasset, bouem sacrificabat. Vt significarent, magis decere imperatorem (iuxta Periclis sententiam) consilio & astu, quàm gladio & multo sanguine fuso, victoria potiri. Alex. lib. 1. cap. 22. Ludicra, Ridicula. Thebani in compitalibus non humano sanguine sacra polluebant, sed pilas & effigies viriles & muliebres ex lana in compitis suspendebant: laribus???; tot pilas, quot essent seruorum capita, & tot effigies, quot essent liberi, noctu pro victimis dabant: vt si quod periculum familiae immineret, aut triste fatum, hoc sacrificij genere expiarent. Alex. lib. 2. cap. 22. Cùm Rvstici quidam Herculi Alexicaco bouem essent immolaturi, is???ue rupto fune profugisset, nec esset quod sacrificaretur: malum arreptum suppositis quatuor ramis crurum vice deinde additi, alteris duobus ceu cornuum loco, bouem vtcunq; sunt imitati, id???; ridiculum simulacrum pro victima sacrisicarunt Herculi. Iulius Pollux libro de Vocabulis rerum primo, fabulam aliquanto secùs narrat, nempe ad hunc modum. Solenne est, inquit, apud Boeotos, Herculi malis rem diuinam facere. Cum???ue iam adesset dei festum, & immolandae victimae tempus vrgeret (porrò hostia erat aries) quum ea seriùs adduceretur, proptereà quòd Asopus fluuius ita subitò creuisset, vt transiri non posset, pueri qui iuxta aram ludeba̅t, sacrificij ritum nihilo minus peregerunt. Pulcro cuipiam malo quatuor stipulas vice pedum addiderunt, rursum alias duas cornuum loco, imaginantes sese ad eum modum arietem immolare. Creditum est Herculem hac victima magnoperè delectatum, proinde mansisse apud Thebanos hunc morem, vt malis sacrificaretur Herculi. Cognomen hinc additum deo, vt [Greek words], id est, Hercules malorum vel pomaceus vocaretur. Erasmus in Adagijs ex Suida & Apollodoro apud Zenodotum. Quoties aliquid inuentu rarum aut difficile sacrificio adhiberi oporteret, illud cera vel pane effictum apponere satis erat??? simulacra???; eiusmodi ficta commentitia, ac si ipsa res repraesentaretur, eandem vim vigorem???ue habuisse: id quod à Graecis obseruatum comperimus. Cùm Cyziceni nigram bouem Palladi quotannis immolarent, & pressi obsidione, bouem comparare nequirent: ex frumento illam effinxêre, eo???; pacto persoluto voto, numen expiarunt. Athenienses quoq; in festis Iouis Militij, quae Dialia vocant, extra vrbem saepè non veras victimas, sed commodè effictas obtulêre. Alexander lib. 3. cap. 12. Cùm aliquando Locrenses publicum sacrum facturi bouem desiderarent, composito ex minutis lignis bouis simulacro, dijs rem diuinam fecerunt. Atq; hinc vulgus adagionem arripuit, [Greek words]. Erasmus. Cùm apud Veteres sex animantium genera mactari dijs soleant, ouis, sus, capra, bos, gallina, anser: pauperes non habentes viuum animal quod immolarent, bouis simulacrum ??? farina fingere consueuerunt. Is quoniam sensu vita???ue careret, in stoliditatis abijt prouerbiu̅, [Greek words], Bos septimus. Citatur apud Suidam Euripides in Erechtheo, & Achaeus in Iride, qui prouerbium hoc vsurpauerint. Erasmus. Terribilia. Scripsit Pausanias in Arcadicis, Bathon vallem quandam fuisse, in qua vulgatum fuit, Gigantes praelium aduersus deos commisisse. quo in loco rem diuinam facere fulguribus, tonitruis ac procellis, mos fuit, ad eius certaminis imitationem. Crudelia. Nempe Sanguine suo. Bellonae sacerdotes non animali hostia, nec victima, sed suo cruore sacrificant. Gladios enim districtos vtraque manu tenentes, humeros sibi & lacertos tanquam phanatici dissecant: hoc sanguine litari & crimina expiari putantes, ita vt pro vulneribus stipes recipiant. Alexander libro tertio, capite duodecimo. Caede aliorum. Philo, qui Phoenicum historiam scripsit, Priscis morem fuisse tradit, vt in magnis periculis princeps dilectissimum ex liberis, vlciscenti daemoni, quasi redemptionis praemium, traderet: & sic traditum my sticè iugularet. Poly dorus lib. 5. cap. 8. de Rerum inuent. Iephtha Galaadites victoria potitus aduersus Ammonitas, cùm obuiam primò haberet in reditu filia̅, voti soluendi erg??? eam Deo immolauit. Fulgos. lib. 1. c. 1. Mesa Moabitarum rex à loramo rege Israëlitarum in vrbe Harasetha obsessus, cùm spem nullam effugij esse videret, filium suum natu maximum in conspectu hostium super moenibus immolauit. Ea atrocirate territi Israëlitae, obsidionem soluerunt. Libro quarto Regum, cap. 3. Sennacheribvs Assyriorum rex, maxima clade diuinitùs Hierosolymis affectus, Niniuen reuersus, quaesiuit à suis Senatoribus quamobrem Deus tam studiosus esset Iudaeorum? Responderunt illi: Propter Abrahamu̅, generis eorum auctorem, qui filium suum vnicum Deo immolare voluerit. Tum rex se filios duos immolaturum dixit, diuini fauoris conciliandi ergô. Adramelechus autem & Sarasar filij, patrem in aedem Dagonis ad precandum se conferentem, metu mortis intersecerunt, & in Armeniam euaserunt. Tobiae 1. Lycaon Pelasgi F. Arcadum rex, ad Iouis Lycaei aram infante mactato, humanum sanguinem primus libauit: quare in lupum inter ipsa sacra mutatus dicitur. Post Lycaonem etiam multi alij in ijsdem sacris ex hominibus lupos factos tradunt, non tamen in reliquum omne tempus, sed decimo tandem anno, si interea humana carne abstinuissent, pristinam hominis figuram recepisse. Pausanias in Arcadicis. Demarchvs, Parrhasius genere, eò quòd in sacrificio (quod Arcades Ioui Lycaeo humana hostia faciebant) immolati pueri exta degustasset, in lupum conuersus est, ac demùm decimo anno humanae figurae restitutus. Plinius libro octauo, capite 22. vbi eum Dementum, non Demarchum vocat, nisi menda sit. Cùm Athamas Aeoli F. ex consilio secundae vxoris Ino, Phrixum F. cum sorore Helle occidere conatus fuisset, & illi aureo, ariete per Bosphorum fugerent, Helle???ue submersa esset: Achaei expiationem loci facturi, Athamantem immolare volebant. At Cytissorus Phrixi F. è Colchide veniens, auum liberauit. Ob quam rem indignatus deus, oraculo iussit, vt ex Cytissori posteris natu maximo propter iniustam hanc defensionem, aditu Prytanei (quòd Achaei Leitum vocant) interdiceretur: ingressus, sertis redimitus mactaretur. Her. lib. 7. Agamemnon cùm deuouisset Dianae, quod in suo regno pulcerrimum natum esset illo anno, immolauit Iphigeniam, qua nihil erat natum eo anno pulcrius. Cicero libro tertio Officiorum. Cùm vrsus Dianae Munychiae sacer ab Atheniensibus interfectus esset, fames ingruit. Itum est ad oraculum, quaesitum???ue malo remedium. Respondit deus, ita demum sinem mali futurum, si quis filiam immolasset numini. Vnus autem repertus est Embarvs, qui amore patriae suam filiam Dianae immolauit. Plutarchus in collectaneis, & Erasmus in prouerbio, Embarus sum. Troia capta, cùm Helenam non existeret, Graeci tum demùm habita prionbus verbis fide, Helenam non apud Troianos, sed apud Aegyptios esse, Menelavm ad Proteum regem miserunt. Hic exposita rei gestae veritate, honorificentissimo hospitio exceptus, Helenam malorum immunem recepit, & insuper omnes pecunias suas. Et cùm haec assecutus esset Menelaus, tamen iniurius in Aegyptios extitit: nam cùm proficisci conaretur, nec per ventos posset, id???; iam diu, rem indignam excogitauit. Sumtis enim duobus pueris, quorundam indige narum filijs, exectis???;, haruspicinam fecit. Quod vbi eum fecisse rescitum est, inuisus & exagitatus, fuga in insulas Africae obiacentes contendit. Herodotus libro 2. Sed Plut. mendacium hoc esse suspicatur. Idomenevs Cretensium rex, Deucalionis filius, Minois nepos, in reditu à Troia cùm naufragus ex voto scelerato filium sibi obuiam factum immolare dijs vellet: à Cretensibus pulsus, & patria eiectus est. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 22. & Volat. lib. 16. Anthrop. Absynthii, Plestoro deo immolarunt Oebazarum ducem Persicum, qui Atheniensibus Chersonnesum oppugnantibus, cum exercitu noctu in Thraciam aufugerat. Sab. lib. 2. En. 3. ex Herod. lib. 9. qui Oebazum nominat. Xerxes Persarum rex contra Graecos profectus, cùm in Thracia ad locum peruenisset, Nouem vias Hedonorum appellatum, totidem illic pueros ac virgines puellarum indigenarum silios viuos defodit. Persicum enim, defodere viuentes. Nam & Amestrim Xerxis vxorem, iam prouectae aetatis, bis septem illustrium Persarum liberos defodisse, aiunt, referendam pro se gratiam deo, qui sub terra esse fertur. Herodotus libro septimo. Idem milite detrectante militiam, in duas partes dissecto, exercitum traduxit, & humana victima execrabili milites lustrauit, crimina???; expiauit. Alexand. ab Alexand. libro 5. capite 26. Aristomenes Messenius, Ioui, quem Ithomatem appellant, CCC. simul homines, in quibus Theopompus fuit, vno sacrisicio mactasse proditur. Pausanias. Aristodemvs Messeniorum rex, p???ro salute patriae aduersus Lacedaemonios, vltrò filiam immolandam obtulit: cum???ue eam à se vitiatam esse testaretur Messenius quidam ciuis, pater filia dissecta mendacij vanitatem detexit. Pausanias in Messenicis. L. Antonivs consul, Perusia ab Augusto Caesare capta, Iulio Caesari CCC. hominum victimis parentat. Suetonius. Heliogabalvs Imp. Orestam ciuitatem condidit, & humanas ibi hostias sacrificauit: Romae Heliogabalo deo suo humanis litabat hostijs. Lampridius. Ad victoriam acquirendam saga quaedam Magnentivm iussit virginem immolare, eius???; sanguinem vino mistum militibus gustandum praebere: ipsa interim carmina quaedam recitante, & daemonum opem implorante. Zonaras tomo 3. de imperio filiorum Constantini. Haqvinvs Noruagiorum rex ab Haraldo IV. Danorum rege deficiens, humanae opis diffidentia, superos inusitato piaculo propitiandos curauit. Duos siquidem praestantissimae indolis filios hostiarum more aris admotos, mactauit. Nauali pugna commissa, Danorum naues repentino nimbo infestatae, mox subsequente grandine spiculorum instar incumbente profligatae sunt. Saxo libro 19. & Cranzius libro tertio, capite 3. Noruegiae. Domalder Gothorvm rex, oraculis iubentibus, à populo Cereri, siue genero eius Plutoni immolatus fuit, sterilitatis depellendae causa. Io. Magnus lib. 7. cap. 21. Amvrates VI. Turcorum rex, occupato Isthmo in Peloponnesum venit, emit???; mancipia numero sexcenta, quae ad sacrificium duxit in honorem patris sui, volens expiare caedem occisorum. Chalcocondylas lib. 7. Caede sua. Cyane Syracusani Cyanippi filia, iubente oraculo, patrem, ob cuius cum filia congressum pestis immissa vrbi erat, mactauit dijs, & se quoq; dijs obtulit. Dositheus lib. 3. rer. Sicularum, & Plut. cap. 38. Paral. Vendam reginam Polonorum Cracouiae victimas mactasse, & seipsam dijs patrijs deuouisse, ac de ponte in Vistulam flume̅ praecipitem dedisse, Cromerus lib. 2. scribit. Impudica, Obscena. Israelitarvm feminae colebant Beelphaegor, ob obsceni magnitudinem, quem nos Priapum possumus appellare. Hieron. in Oseae cap. 4. Liberum à liberamento appellatum volunt, quòd mares in coëundo per eius beneficium emissis seminibus liberentur. Hoc idem in feminis agere Liberam, quam etiam Venerem putant: & ob hoc Libero eandem virilem corporis partem in templo poni, femineam Liberae. Ad haec addunt mulieres bacchantes attributas Libero & vinum, propter libidinem concitandam. Sic Bacchanalia apud Graecos & Rom. summa celebrabantur insania. D. Augustinus libro sexto de Ciuitate Dei, capite 9. Priapum Bacchi sacris addi, multa sunt in causa. Primùm, quòd Priapus comes fuit expeditionum Bacchi: deinde quòd sine beneficio Bacchi frigeat, ideo filius putatur Liberi & Veneris. Iam & Bacchus seminibus praesse creditur, quoru̅ membrum instrumentum???ue inter omnia primum est Priapus, & hac de causa hortis praeficiebatur, eius???; sacra per pagos villas???ue à rusticis magna laetitia risu???; celebrata sunt. Postremò Diodorus Osiridem, quem eundem Bacchum fuisse ferunt, discerptum à Typhone narrat: datum???; vnicuique eorum, qui cum Typhone coniurarant, partem aliquam, quò & fideliores inter se forent, & Osiridis mors meliùs celaretur: virile membrum, cùm nemo vellet recipere, in Nilum, est abiectum. Postea Isis mariti necem vlta, membra omnia ex coniuratis recucrauit: ac vbi deesse mentulam intellexit, imaginem eius sacrauit, & ad suam consolatione̅ maiore habuit honore, quàm reliquas partes: ceremonias???; & sacra illi instituit, phallum???; dixit, cui primùm initiabantur futuri sacerdotes. L. Viues in lib. 7. August. de Ciu. Dei, cap. 21. Quaeda̅ quae in Eleusinijs sacris, religiosis illis, quae Athenis celebraba̅tur, fiebant, exponit Tertullianus in initio libri aduersus Valentinianos. Quòd tacent, inquit, pudor est. Id circo & aditum priùs cruciant, diutiùs initiant quàm consignant, cùm & portas ante quinquennium instituunt, vt opinionem suspendio cognitionis aedificent. Sequitur iam silentij officium, attende: custoditur, quod tardè inuenitur. Caeterùm tot adytis diuinitas, tot si paria portarum, totum signaculum linguae: si mulacrum membri virilis reuelatur. In Cereris festo muliebrem pectinem, diuino honore dignum mulieres initiatae habebant, ac cantabant ei Iulum. Theodor. libro 3. de Dijs, & lib. 4. de Mundo & materia. In Italiae compitis M. Varro quaedam dicit sacra Liberi celebrata cum tanta licentia turpitudinis, vt in eius honore̅ pudenda virilia colerentur: non saltem aliquantum verecundiore secreto, sed propatulo exultante nequitia. Nam hoc turpe membrum per Liberi dies festos cum honore magno plostellis impositum, priùs per rura in compitis, & vsque in vrbem postea vectabatur. In oppido Lavinio vnus Libero totus mensis tribuebatur, cuius diebus omnes verbis flagitiosissimis vtebantur, donec virile membrum per forum transuectum esset, atque in loco suo quiesceret. Cui membro inhonesto matremfamiliâs honestissimam palàm coronam necesse erat imponere. Sed videlicet Liber deus placandus fuerat pro euentibus seminum: sic ab agris fascinatio repellenda, vt matrona hoc facere cogeretur in publico, quod nec meretrici, si matronae spectarent, permitti debuit in theatro. Aug. lib. 7. de Ciu. Dei, cap. 21. Floralia à Flora sumpsêre nomen, cui vt arbores affatim efflorescerent, ad iustam???ue magnitudinem fructus accederent, quarto calendas Maij, oraculo moniti sacra constituerunt: namque haec tempora frugibus metuenda sunt. In cuius festis diebus feminas, quae vulgato corpore quaestum faciunt, denudari, & pudendis obscenis???ue inuelatis, per luxum & las ciuiam currere, impudicos iocos agere seruatum est: quibus etiam aediles cicer, fabas & missilia plebi spargere assuerant, lepores???ue & capreas, alia???ue mitia animalia ludis admittere. Eas in vico patritio, aut proximo celebrabant, noctu???; accensis facibus, cum multa obscenitate verborum per vrbem ibant, & ad tubae sonitum conueniebant. Flora nobile scortum, quum praepotens esset & diuitijs afflueret, Popvlvm Romanum morte obita haeredem fecit, pecuniam???ue annuam ludis Floralibus exhiberi voluit: quorum instar ludorum Anthisteria apud Athenienses simili licentia fuêre. Alex. lib. 6. cap. 8. Sordida. Kyrgessi Tartari cateruatim in campis degunt, habent???ue ritum gentilem huiusmodi. Sacrificus ipsorum, quo tempore rem diuinam peragit, tunc sanguinem, lac & fimum iumentorum, terram???ue sumit, commixtione???; in simul facta in vas quoddam infundit, & vnà cum hoc arborem ascendit, ad populum???; circumstantem concionatur: concione???ue peracta, in stultam plebeculam, praedictam commixtionem spargit, populus verò in terram pronus prouoluitur, & aspersiuncu [3152] lam hanc pro deo colit, firme???; credit nihil esse perinde salutare humàno generi, ac terram, pecus & armenta. Alex. Guagninus in Tartaria. Formae. Sacra Svperstitiosè obita Supplicando, Orando. Vide Tit. Supplicationes superstiosae, fol. 3131. Romae ei, quae Geneta Mana dicitur, canem immolabant, imprecabantur???ue, ne vllus domi natus euaderet bonus. An quia daemon est Geneta, quae foetus & puerperia procuret: Siquide̅ fluxionem quandam significat hoc nomen & generationem, aut manantem generationem. Quomodo igitur Hecatae Graeci, ita Romani Genetae Manae, canem pro dominatis immolant. Argiuos narrat Socrates, Ilithyae victimam facilis partus gratia canem caedere. Quantum ad votum, vtrum id non aduersus homines domi natos, verùm aduersus canes est, nequis existat bonus? Acerbos enim & truces sint oportet canes. An quòd placidi & boni dicantur morientes, aenigmate per exordium precantur, ne quis ex domesticis emoriatur? Sic etiam Aristoteles in Arcadum cum Lacedaemonijs foedere relatum ostendit, vt ne quem Tegeatarum Spartanis sociatorum bonum facerent, id est, interficerent. Plut. in Quaest. Rora. Disputando. Atticis in more est, vt cùm occiso boue reliqua omnis à caede libera pronuncient, singulis ordine iudicatis, solum ensem condemnent, & dicant illum caedis auctorem extitisse. Eius diei, in quo haec patrant, festum vocant Dijpolia & Buphonia. Aelian. lib. 8. de Var. hist. & Pausanias lib. 1. Maledicendo. Aegyptii quotannis in honorem Dianae commeant in vrbem Bubasti. Nauigant viri pariter & mulieres, magna in singulis nauibus vtrorumque multitudo. Inter nauigandum assiduè mulieres aliquot crepitacula tenentes plaudunt, viri tibijs canunt: caeteri caeterae???; modulantur, manus???; complodunt. Ita nauigando, vt ad quamq; vrbem perueniunt, appulsa ad terram naui, mulierum quidem aliae ea quae dixi faciunt: aliae verò compellantes eius vrbis feminas, ingerunt probra: aliae saltant, aliae surgentes retrahunt illas. Talia ad singulas ciuitates flumen accolentes agunt. Herodotus lib. 2. Apud Lindvm, quod est oppidum Rhodi insulae, Herculis sacra sunt, quorum à caeteris longè diuersus est ritus? siquidem non [Greek words], vt Graeci vocant, sed maledictis & execratione celèbrantur: ea???; pro violatis habet, si quando inter solenneis ritus vel imprudenti alicui exciderit bonum verbum. Cuius rei haec ratio redditur, si tamen vlla esse in rebus vanissimis potest. Hercules cùm eò delatus esset, fama̅???; pateretur, aratorem quendam aspexit operante̅, ab eo???; petere coepit, vt sibi vnum bouem venderet. Enimuerò ille negauit fieri posse, quia spes sua omnis colendae terrae duobus illis iuuencis niteretur. Hercules solita violentia vsus, quia vnum accípere non potuit, vtrumq; sustulit. At ille infelix, cùm boues suos mactari videret, iniuriam suam maledictis vltus est. Quod homini eleganti & vrbano gratissimum fuit. Nam dum comitibus suis epulas apparat, dum???ue alienos boues deuorat, illum sibi amarissimè conuitiantem cum risu & cachinnis audiebat. Sed postquam Herculi diuinos honores ob admiratione̅ virtuti deferri placuit à ciuibus, ei ara posita est, quam de facto [Greek words], id est, bouis iugum nominarunt: ad quam duo iuncti boues immolarentur, sicut illi quos abstulerat aratori, eum???; ipsum sibi constituit sacerdotem: ac praecepit, ijsdem maledictis semper in celebrandis sacrificijs vteretur, quòd negaret se vnquam epulatum iucundiús. Lactantius lib. 1. de Instit. relig. Christ. Silentio. Quiete. In deorum sacrificijs olim taciturnitate ac silentio opus fuit, & vt initiatis essent animis. Si enim opus facientem sacerdos inter sacra videre contigisset, temerari & pollui putabatur. Ideo ei custos dabatur, qui sacra inspiceret: & alter, qui linguis fauere iuberet. Propterea etiam & mali ominis verba vitabantur. Hinc Seruius libro quarto: Mactat, ait, verbum sacrorum fuisse [Greek words], id est, per bonum omen dictum, vt adolere. Nam Mactare propriè est, magis augere. Virgilius: - mactant lectas de more bidentes. Quoties enim aut thus, aut vinum super victimam fundebatur, dicebant, Mactus est taurus, thure, vel vino: hoc est, cumulata est hostia & magis aucta: id quod & Isi dorus libro decimo scriptum reliquit. Gyraldus libro 17. historiae Deorum gentilium. Luctu. Lacones per trium dierum spacium Hyacinthia, hoc est, Hyacinthi sacrificium celebrant, qui ob dolorem, quem ex Hyacinthi morte Apollo cepit, neq; coronantur in coenis, neque panem inserunt, sed bellaria tantùm, quae???; his sunt simila, apponunt. Neq; paeana ad deum canunt, neque simile quippiam introducunt, sicuti in alijs solent sacrificijs, sed magna cum molestia coenantes discedunt. Medio autem triu̅ dierum die varium spectaculum celebratur. Athenaeus lib. 4. c. 4. ex Polycrate in Laconicis. Thesevs priusquam veniret in Atticam, instituit sacra quaedam, quae ludis ac laetitia peragerentur: quaedam contrà, quae moerore luctu???;. Caeterùm cùm appulisset in Atticam, quoniam multos reperit squallidos ac moestos ob mortem regis Aegei, qui desperato filij reditu, prae dolore semet è saxo praecipitem dedit: multos contrà latitia gestientes ob filij reditu̅: in stitutum est, vt in Oschophoriorvm festo, in honorem Mineruae Sciradis instituro, [Greek words], à palmitibus cum racemis, quos in honorem Liberi & Ariadnae gestant, non nuncius ipse, sed caduceum coronaretur: deinde qui sacris intersunt, emitterent has yoces, [Greek words], Eia heu: quarum prior gratulationis est ob felicem reditum, & in bellicis paenibus cani solet (quod liquet ex Aristophanis Pace, vbi crebrò repetuntur illa: [Greek words]) altera luctus est ob mortem Aegei. Vnde [Greek words] dictus Graecis, & [Greek words]. Haec videlicet est imago vitae mortalium. Plutarchus in vita Thesei. Adonia quum celebrarent Athenis mulieres, passim vrbe tota excitabantur idola, in quorum ambitu etiam visebantur sepulcra, audiebantur???; muliebres planctus. Qua re sub classis profectionem contingente, Siculi belli exitialem ciuitati calamitatem coniectarunt nonnulli. Caelius libro 12. capite 1. Antiq. Lect. Conuiuando. Aegyptii in honorem Diana quotannis conueniunt ad vrbem, diem???; festum celebra̅t magnis hostijs offerendis. Quo in festo plus vini absumitur, quàm toto reliquo anni tempore. Commeant illuc (vt indigenae aiu̅t) virorum ac mulierum, praeter pueros, ad septingenta millia. Herod. lib. 2. Rhodienses Lindiae Mineruae sacrificantes, dies aliquot apud aram deae conuiuia prorogabant, atq; inibi perpetuò manebant. Quum???; illis non esset, matulam in sacrificium inferre, ac super hac re deum consuluissent, atq; vt inferrent, respondisset: illi rursus ambigere coeperunt, vtrum aeream, an testaceam inferre deberent: ac denuò super hoc adeuntibus oraculum, indignatus deus, neutram respondit. Vnde prouerbium, Rhodiorum oraculum de re minuta curiosè inuestigare. Erasmus ex Diogeniano. Antiqvis religiosum erat, ex ijs quae laribus immo labantur, aliquid foras efferre. Huc allusit Aristophanes in Pluto, apud quem Carion Mercurio obsecranti, vt aliquid sibi de sacrisicio, quod intus agebatur, impertiant: [Greek words] inquit, [Greek words], id est, Efferre nequaquam licet. Item in eadem fabula mulieri volenti pro foribus spargere bellaria: [Greek words], inquit, [Greek words]: [Greek words]. id est, Intus profectò, vt moris est, apud Larem: Nam nefas efferre quicquam, inferre sed decet magis. Erasmus in Adagijs. In Delphicis sacris, is qui immolarat victimam, ea vescebatur. Contrà fiebat his sacris, quae Hecatae inferebantur, ex quibus nihil redibat ad eum, qui offerebat, praeter fumum & tumultum. Olim in triuijs venerabantur Hecaten, quòd eadem tribus nominibus appelletur, Luna, Artemis & Hecate. Caeterùm sub nouilunium diuites mittebant coenam vespere, veluti coenam Hecatae in triuijs. Pauperes autem esurientes diripiebant ac deuorabant, quae erant apposita, dicentes quòd Hecate comedisset. Plut. in Sympo siacis. De ea sic Aristophanes in Pluto in quit: [Greek words]. id est, Hoc ex Hecata, si vis, didicisse licebit, Vtru̅ potiùs, dite̅ esse, an egenum. quandoquide̅ iubet illa Hos quib. est res, quoq; benigna̅ me̅se vno ponere coena̅, Caeteru̅ egenos ha̅c praedari, priùs ac deponere possunt. Thysetae dijs ossa sacrificant, ipsi vescuntur carnibus: atque hi profectò plurimu̅ sapiunt, mea quidem sententia. Erasmus in Adagijs. Saltando. In Delo nullum sacrum obibant absque saltatione ac musica: prodibant autem puerorum chori, tibijs ac cithara praecinentibus, è quibus selecti peritissimi quiq; saltabant. Vnde eorum [3153] quoque cantilenae à saltationis vsu dicebantur [Greek words] Caelius Rhod. lib. 5. cap. 3. A. L. Thesevs, victo Minotauro soluens ex Cre???. Delum appul???t, vbi rem diuinam fecit Apollini, dedicato???ue Veneris signo, quod ab Ariadna ac???eperat, tripudium saltauit cum impuberibus: quod hac etiam memoria serunt Delios seruare. Simulacrum hoc anfractuum Labyrinthi & egressuum ad certos modos alternis peragitur gyris. Hoc genus saltatus dicitur à Delijs, vt memoriae prodidit Dicaearchus, Grus. Saltauit circum aram Ceratonem, quae ex cornibus erat omnibus sinistris compacta. Plut. in Theseo. Ascolia, festum celebra̅t Athenienses, quo per caprinos vtres, inflatos & vnctos, in medio theatro, cùm ridiculi causa, cùm delaberentur, saliebant, tum in Racchi honorem, quòd caper vitibus sit in festus. Quod [Greek words] dicunt. Suidas. Religiosi Tvrcorvm festiuitates quasdam agunt, vel propter vota populi eius commissa, vel ad assequendam pluuiam, serenitatem, victoriam, vel propter praedecessoru̅ memoriam. Quae quidem festiuitas Machia, ludus autem quem faciunt, Czamach patria lingua dicitur. Congregantur enim finitimi vnius regionis, occidentes (si habent) animalia. sin minùs, ex leguminibus & oryza coenam instituunt. Refectione peracta, qui primus inter eos est tympano accepto, modulatur, caeteri surgenres, ordine ludunt, quadam regulata totius corporis agitatione, motibus honestis omnium membrorum, & valdè decentibus, secundùm modulationem mensurae instrumenti musici. Tum in modum vertiginis quodam motu velocissimo, circulari rotatione, ac corporis reuolutiene (in qua vis ludi consistit) ita celeriter reuoluuntur, vt homóne sit, an statua, haud sacilè discernas: ostendentes se in hoc quasi supernaturalem habere corporum agilitatem. Licet autem quispiam eos possit in caeteris ludi gestibus imitari, hanc tamen euolutionis rationem, quantumuis agilis, nemo facilè sequetur. Finito ludo, surgunt omnes, & ordine confuso imprecationis voces pro salute eorum, à quibus eleemosynas acceperunt, emit???t. Cuspinianus. Certando, Pugnando. Aegyptii quotannis in vrbe Papremi ad cultum Martis conueniunt: hostias & sacra operantur: sed quoad Sol inclinet, pauculi sacerdotes circa simulacrum exercentur: plures autem eorum tenentes ligneas clauas, stant pro foribus templi: alij cregionè plus mille virorum, qui vota exequuntur, cum singulis fustibus frequentes consistunt: qui pridiè simulacrum ex ligneo sacello deaurato in aliud sacrum domicilium exportant, paucis illis, qui ministerio simulacri delecti sunt, trahentibus plaustrum quatuor rotarum, quo vehitur & sacellum, & quod intus est simulacrum. Hos ingredi prohibent, hi qui in vestibulo stant. At hi qui vota exequuntur, opitulantes deo, percutiunt hos, atque repellunt. Hîc vehemens existit fustuaria pugna, mutuò capita ferientium, multique ex vulneribus (vt ego opinor) pereunt, etsi Aegyptij quenquam mori negant. Aiunt autem indigenae, conuentum hunc ideò institutum, quòd id templum incolatmater Martis: & ad eam Martem iam adultum, ac virilis aeratis venisse, gratia coëundi cum matre: quem materni ministri, vt qui eum antea non cognouissent, ingredi ad matrem non permiseru̅t, sed repulerunt. Hunc autem ex alia ciuitate adductis hominibus, custodes malè multasse. Et ob hanc rem aiunt solennem esse Marti die illo festo hanc rixam: & institutum, ne in templo cum feminis coiretur, néve à mulieribus nisi abluti templa adirent. Herod. lib. 2. Avses Africae populi sunt, quorum virgines anniuersario Mineruae festo in honorem ipsius deae, inter se bisariam diuisae praeliantur lapidibus sustibus???ue: & quae virgines è vulneribus decedunt, eas salsas virgines appellant: sed priusquam à pugnando desistant, hoc saciunt. Quae virgo in pugna optimam operam nauauit, eam semper communi consensu caeterae virgines exornant cùm caetera armatura Graeca, tu̅ crista Corcyntia, & currui impositam circa paludem circumferunt. Herodotus libro 4. Insectando, Fugiendo. Natas ferunt Minyi Leucippen, Arsinoën, & Alcathoën, mente commotas flagrasse carnium humanarum cupiditate, ac liberos suos in sortem dedisse. Cùm euenisset Leucippae sors, vt filium Hippasum laniandum praeberet: fuisse earum viros vocatos, quòd lugubri veste ex moerore & luctu vterentur, Psoloës, Aeolaeas, Oenoloas. Atque ad hanc vsq; memoriam posteros eorum Orchomenii ita nuncupant: fit???ue alternis annis in festo, quod Agrionia dicunt, earum fuga & insectatio à Liberi patris sacerdote, qui ensem tenet. Ac ius est occupatam imterficere, interfecit???; nostra memoria sacerdos Zoilus. Quae res parùm feliciter eis cessit. Sed & Zoilus ex leui vlcusculo in aegritudinem incidit, marcescens???; perdiu tandem expirauit: & Orchomenij publicis iudicijs damni iniuria damnati, & poenis afflicti, sacerdotium ex ea gente transtulerunt, atque ex omnibus designant optimum. Plutarchus in Quaestionibus Graecis. Verberibus, Flagellis. Aegyptii quotannis in vrbe Busiri, ad cultum Isidis conueniunt, facto???ue sacrificio verberantur cuncti, multa sanè hominum millia: quo autem verberentur, non est mihi fas dicere. Sed ex omnibus praecipuè hoc faciunt Cares, qui Aegyptum incolunt: adeò quidem, vt gladijs quoque frontes concidant: atque inde datur intelligi, eos hospites esse, non Aegyptios. Herodotus libro 2. Xenophanes physicus cùm Aegyptios sese conuerberantes, & lugentes in sacris vidisset, admonuit, vt si deos esse crederent, quibus sacra ministrabant, ne lugerent: si verò homines, ne sacrificarent. Alexander libro 4. capite 17. Quum Pausanias rex Spartanorum, paulisper semotus à statione militum, rem diuinam faceret, Lydi aliquot incursione facta, sacrificiorum apparatum diripuerunt: quos ipse cum comitibus suis comprehensos, quoniam inermes erant, loris caecîdit. In huius facti memoriam Spartae quotannis ad aram Dianae Orthiae puerorum [Greek words] instituêre, vt qu??? plures pertulisset flagellorum plagas, victor celebraretur. Plutarchus in Laconicis, & in vita Aristidis. At pausanias in Laconicis diuersam adfert huius consuetudinis causam. Quum Limnates, Cynosurenses & Pitanenses Dianae sacrificarent, in dissidium venerunt, ex dissidio ad pugnam, adeò vt multis cadaueribus ara compleretur, reliquos pestilentia consumsit. Hinc proditum est oraculum, aram Dianae humano sanguine expiandam esse. Quum igitur immolare̅t, cuicunque sors obuenisset, Lycurgus eam mactationem vertit in flagellationem adolescentulorum. Ita factum est, vt citra necem hominum, ara sanguine humano expiaretur. Lupercalibus nobiles romani iuuenes frequentes & magistratus nudi pervrbem discurrunt, hirsutis scuticis obuios per ludum & iocum caedentes. Multae quoque principes feminae ex composito offerunt se illis, ac manus ferientibus, sicut in ludo literario, offerunt, credunt???ue id ad facile puerperium praegnantibus, & infoecum dis proficere ad conceptum. Plut. in Caesare, & Romulo. Furto. Samiis, cùm rem diuinam Mercurio Benefactori faciunt, cuilibet furari & compilare ius est. Quòd ex oraculo relicta ea insula commigrantes Mycalen, ex latrocinijs annos decem so tolerauerunt: pòst repentes insulam suam oppresserint Samij hostes. Plut. in Quaest. Graecis. Finis. Cvr. oe Praeteritorum memoriam gratam. Vide Tit. Gratitudinis superstitiesae. fol 3138. Aristomenes Messenius, dux ortissimus fecit Ioui sacrum, quod Hecatonphonia vocant, quasi Centicidium dicas. Id sacrum fieri patrio instituto traditum, ab ijs qui in pugna hostes centum occidissent. Prima itaque, cùm ad Apri sepulcrum pugnatum est, Hecatonphonia fecit Aristomenes: altera, cùm oppressos nocturna pugna Corinthios cecidisset. Tertia ab eodem peracta referunt, alijs excursionibus pari, aut eo maiore caeso hostium numero. Pausanias in Messenicis. Praesentium Bonorum perfruitionem. Antiqvitvs, vt auctor est in Symposiacis Plutarchus, inter res sacras habebatur & Mensa quotidiana. Proinde cibum sumturi dijs consecrabant [Greek words], hoc est, primitias: ac deinde non indecorè neque tumultuanter, sed religione quadam ad conuiuium accedebant lotis manibus, no̅ aliter quàm ad sacrum epulum. Qui mos & hodie durat apud benè moratos Christianos. Erasmus in Adag. Vinum nouum Athenis vndecima die mensis, quem vocant Pithoegiam, libabant, votis conceptis priùs, vt innoxius salutaris???ue ipsis foret huius potionis vsus, precabantur libantes, quam biberent. Apud Boeotos mensis hic Prostaterius vocatur. Eius die vtsolenne est, vt fausto Genio sacrum faciant, ac tum vinu̅ degustent, Fauonio iam, silente. Siquidem hic ventu vinum vappam effi cit, mouet???ue. Eum si quod effugit, huius iam duraturam, censent bonitatem. Plut. lib. 3. Quaest. conuiu. 7. Meditrinalia sacra erant deae Meditrinae, in quibus nouu̅ vinum primùm gustabant, clamantes alta voce, boni omini, gratia: Vetus nouum vinu̅ bibo, veteri nouo morbo medeor. Haec sacra à medendo dicta esse, Varro de Lingua Latina lib. 2. existimat, Plinius, & Festus. Malorum amolitionem. Cùm sidus, Canis vocatus, ardore suo Cycladas combureret, diuque squalores magni agrorum, sterilitas???ue extitisset: qui [3154] vnam ex illis insulis, Ceo vocatam, incolebant, admoniti ab oraculo, Aristevm Apollinis ac Lycenae filium accersierunt è Phthia, qui ascitis quibusdam Arcadibus eò se contulit, atq; illic sacellum Iouis Icmaei aedificauit, vt imbres in terram effunderentur: nécnon Caniculam quoque placauit, legem???ue fixit, vt Coi quotannis ortum Caniculae captis armis seruare̅t, atque immolarent ipsi hostias. vnde Etesiae spirant, quae aestiuo tempore, maximis???ue caloribus terram suaui frigore reficiunt: atque ita Graeci liberati sunt magno malo, nec fructus agrorum squaloribus interemti sunt. Victorius lib. 19. Variarum lect. cap. 21. Valesivs, vir locuples apud Romanos, pro expiandis à pestilentia filijs, Diti & Proserpinae, oraculi monitu, Terenti sacra fecit. Ij???ue cùm liberati essent à lue, diuinum agnoscens beneficium, hostias nigras, quae antiquitùs Furuae dicebantur, immolauit, ludos???; & lectisternia tribus continuis noctibus fecit. Hinc ludorum Secularium origo apud Romanos. Valerius Max. lib. 2. cap. 1. Arnvphis, magus Aegyptius, in eo bello, quod Romani cum Quadis gesserunt, cùm fieretacerrimus conflictus, atq; victoria in vtramque ex aequo partem nutare videretur: Mercurium illum, qui est in aëre, alios???ue daemonas, quibusdam artibus magicis inuocauit: & impetrata ab his horren da pluuia, Quados deterruit, atque Romanis victoriam peperit. Dion Nicaeus in Antonino, & Suidas. Nonnulli hoc Ivliano Chaldaeo tribuunt. Futurorum Bonorum conciliationem. Huc pertinent ex Tit. Precum quaedam, fol. 3046. Thalysia primitiae dicebantur, quas subuectis iam fructibus ex agris, persoluerent dijs, vt denuò virescerent, progerminarent???ue in campis omnia, quod vocant ???: eas rhetorum plerique etiam syncomisteria à comportatis frugibus nuncuparunt. Agebatur item festum tempore eodem Cereri sacrum & Dionysio, vti Pausaniae testatum monumentis est, dicebatur Haloa, vt putat Philochorus: quia tum in areis praecipuè moras duca̅t homines, quas dicunt [Greek words] Caelius lib. 12. c. 19. A. L. Arpadvs rex Hunnorum, filius Almi, inspecta terra, herbis, aqua, quam attulerat Cusidus ex Pannonia, qua̅ repetere volebant Scythiae populi: aduocata concione, omnia è sententia euenisse profatur, ex telluris & herbaru̅ indicio regionis clementiam & vbertatem auspicatur. Mox cornu aquam infudit, alta???ue voce: Mars pater (inquit) tu???; parens Hercules, quorum auspicijs, maiorum exemplo, almas tam procul Pannonias petiuimus, perpetuas has nobis sedes concedite. Vestram hîc gentem sistite, errorib. nostris fine̅ imponite, Danubiúmque patrem nobis perpetuò conciliate. Ita denique vestris numinibus nobis semper adeste, ne ab infestis finitimis obruamur. Imò quando vestris auspicijs ductu???ue militamus, eas praestate vires, vt deorum & hominum propugnatores vbique gentium praedicemur. Haec praefatus, Marti & Herculi progenitori Istrianam aquam ex more libauit, multas???ue victimas patrijs dijs per singula castra mactari edixit. Ter ab omnibus feliciter acclamatum. Bonfinius lib. 9. Dec. 1. Malorum depulsionem. Consule Tit. Superstitionis circa Monstra. fol. 3114. item Lustrationum, fol. 4321. Fama tenet, Heluiam virginem Vestalem, quae equo vehebatur, fuisse de coelo ictam, ac nudum repertum iacentem equum, nudam etiam illam, quasi de industria amota de pudendis tunica, calceis, anulis, & vitta aliò disiectis seorsum à caeteris, atque exerta ex ore lingua. Hîc cùm vates foedam infamiam virginibus Vestalibus adhaerere denunciassent, ac peruulgatum iri, contactos etiam esse labe aliqua equites: detexit Barbari cuiusdam ex equestri ordine seruus tres virgines Vestales, Aemiliam, Liciniam & Martiam, sub idem tempus stupratas, ac consuetudinem perdiu habuisse cum viris, in quibus erat Butetius Barbarus indicis dominus. Atque in illas quidem compertas animaduersum est. Quia verò res atrox habita, visum est Romanis vt sacerdotes libros Sibyllinos consulerent. Inuenta ferunt oracula, quae haec ad Reipublicae perniciem nunciarent futura, praescriberent???ue, vt aliena quaedam & peregrina daemonia ad procurandum instans malum duobus Graecis, & duobus Gallis sub terram defossis propitiare̅t. Plut. in Quaest. Rom. Accidentivn. Pvta Loci. Vbi. hyperborei ab extremo Aquilone frugum primitias Delon mittebant Apollini, quem praecipuè colunt. Virgines ferebant eas hospitijs gentium per annos aliquot venerabiles: donec violata fide, in proximisaccolarum finibus deponere sacra ea instituêre, hi???ue ad conterminos deferre, atque ita Delon vsque. Mox & hoc ipsum exolenit. Plin. lib. 4. cap. 12. Temporis. Quando. Vide Tit. Festa superstitiosè culsa, fol. 3160. Illic Tempori sacra, bîc Sacris tempora seruiunt. Apud Indos erat patrius mos, vt cùm dies primùm augeri incipit, rex cum regip apparatu & comitatu ad flumen lauaturus accedat, equos???ue & nigros tauros dijs immolent. Alexander ab Alex. lib. 4. cap. 20. Alexander Macedo, manè postquam surrexisset, ante omnia dijs sacrificabat, breui???; totum ferè terrarum orbem subegit. Plut. in eius vita. Constantiae. Irruentibus in Graecos Persis ad Plataeas, quia sacrificans Pavsanias non litabat, imperauit Lacedaemonijs, vt positis ante pedes clypeis considerent quieti, sibi???ue attenderent, neq; vlli hostium repugnarent. Tum alias hostias caedit: cùm inruerent equites. iam telum quoque accidit, & quispiam fuit ex Lacedaemonijs vulneratus. Interim Callicrates quoq; quem in Graecis forma venustissima & proceritate corporis supra cateros memorant fuisse, sagitta ictus, & moribundus: Non lamentor, inquit, lethum (quippe eò huc domo veni, pro Graecia vt occumberem) sed quia nulla re perpetrata emorior. Atque erat malum illud quidem graue, & Spartiatarum insignis tolerantia. neque enim impetum hostium propulsaba̅t, sed tempus à deo atque duce operientes, sustinebant in ordinibus suis vulnerari & co̅cidere. Nonnulli sunt auctores, Pausaniae paululùm extra aciem operanti sacris, & pacem deum exposcenti, Lydos aliquos in ferentes sese repentè eripuisse, atque dissipauisse sacra. Pausaniam verò eius???; comites, quibus arma admanu̅ non erant, virgis & flagellis illos caecidisse: quare etiana hac memoria illius incursus celebrari Spartae simulacra, plagis circa aram adolescentium & Lydorum inde pompa. His rebus Pausanias anxius, alias ex alijs hostias vate caedente, atq; lacry mis oppletus conuertit se ad fanum Iunonis, manus???; ad coelum tendens, precatus est Cithaeroniam Iunonem, caeteros???; deos, qui Plataicam terram incolunt: Si in fatis non foret, vt potirentur Graeci victoria, saltem vt re alia patrata memorabili cadere̅t: vbi hostibus re ostendissent, viris fortibus eos & bellicosis arma intulisse. Ita Pausania deos obtestante, vnà cu̅ precibus apparueru̅t laeta exta, & victoriam aruspices nunciauerunt: dato???ue signo omnes cum hostibus manus conseruerunt. Plut. in Aristide. Nvma rex Roman. vt ferunt, adeò fuit diuina fiducia fretus, vt cùm ei aliquando adesse hostes annunciatum esset, arridens dixerit: Ego verò sacra facio. Plut. in Numa. M. Horativs Collega P. Val. Poplicolae consulidatus, Capitolij dedicationem sortitus, vbi Idib. Septembr. ante templum dedicaturus stetit (etenim opus iam confectum erat) fraude, vt creditur, collegae, qui eum quoque titulum caeteris honoribus cumulari voluisset. à M. Valerio consulis fratre, quum iam po stes teneret, monitus est, ne pergeret funesta domo id agere: filium in castris perijsse. Tum ille, incertum, quia non crediderit, an ea potiùs fuerit constantia, vt à primo tempore nequiuerit auerti: Ite, in quit, & cadauer afferte: nam ego luctu̅ istum & fletum non admitto fic???ue carmen, quod ab initio orsus erat, executus, templum dedicauit. Sabel. lib. 7. Enn. 2. ex Liuij libro 2. C. Fabivs Dorsuo, Gallis Capitolium obsidentibus, ne statutum Fabiae gentis sacrificium interrumperetur, Gabino ritu cinctus, manibus humeris???ue sacra gerens, per medias hostium stationes in Quirinalem collem peruenit: vbi omnibus solenni more peractis, in Capitolium post diuinam venerationem, victricium armorum perinde ac victor, redijt: incertum, Gallis miraculo rei attonitis, an religione motis, cuius gens ipsa haudquaquam negligens esset. Valer. lib. 1. cap. 1. & Liuius lib. 5. & Sabel. lib. 1. Enn. 4. Cùm duce Hamilcare Hannonis F. Carthaginensium rege, ccc millia Phoenicum, Poenocum, Iberorum, Ligyorum, Elisyeorum, Sardorum & Cyrniorum in Siciliam penetrassent, & Barbari cum Graecis in Sicilia ab aurora ad crepusculum sine intermissione pugnarent: interea Hamilcar in castris permanens sacrificauit, solida corpora in pyram aggerens. Sed conspectis suis in fugam versis, vt erat in faciendis sacris occupatus, sese in ignem immisit. Ei pòst Carthaginenses sacrificare coeperunt, extructis monumentis, cùm alibi in omnibus suis colonijs, tum praecipuè in ipsa Carthagine. Herod. lib. 7. Sacra svperstitiose' Neglecta. Demonax philosophus Adriani tempore, adduci nunquam potuit, vt ad Eleusinia mysteria accederet. Propterea accusatus à populo, vt religionis contemtor, factum excusauit: testatus ea sacra meritò esse sibi suspecta, quae in occulto fierent. Nam si bona essent, dicebar, ea manifestari oportere: si mala, debere refugi. Volat. lib. 15. Anthrop. Sacra svperstitiose' Translata. Clavdivs Caesar sacra Eleusina etiam transferre ex Attica Romam conatus est. Suetonius. Sacra Svperstitiose' Instavrata. Victi ab Agathocle in Africa Carthaginenses, cùm diuinitùs sibi hanc clade̅ immissam putarent, ad omne genus supplicationu̅ conuersi sunt: & maximè sibi infensum Herculem, qui erat apud Tyrios, sui generis auctores, rati, magnam pecuniarum vim, & preciosissimorum donarioru̅ in Tyrum miserunt. Cùm essent enim orti ex ea coloni, anteà soliti erant deo decimas omnium reddituum mittere. Sed postea magnas opes nacti, & prouentibus non contemnendis aucti, parum omninò mittebant, numen parui facientes. At post calamitatem illam acceptam omnes ad poenite̅tiam conuersi, omnium Tyriorum deorum memores erant. Causaba̅tur praeterea Saturnum ipsis aduersari, quoniam cùm superioribus temporibus soliti essent immolare huic deo filiorum praestantissimos: postea clàm emtos pueros, eos???; nutritos, ad sacrificium mitebant. Et fecta inquisitione inuenti sunt quidam ex immolatis subdititij. Cùm autem errata corrigere cuperent, delectos ducentos primariorum hominum filios publicè immolarunt. Alij calumnijs grauati, sponte sua sese obtulerunt, quorum erant non pauciores ducentis. Diodorus lib. 20. Sacrorvm legitimorvm Abvsvs. In concilio Salegunstadiensi, cap. 6. scribitur: Conquestum est etiam in concilio sancto de quibusdam Presbyteris stultissimis, vt quando incendium vident, corporale Dominico corpore consecratum, ad extinguendum incendium temeraria praesumtione in ignem proijcianr. ideo???ue decretum est sub anathematis interdictione, ne vlteriùs flat. Pastor quidam Vandalus apud Obotritos sacra die Paschae de manu sacerdotis accepto sacramento, indignum ratus in ventrem demittere, asseruauir in ore: & clàm egressus ecclesiam, pedum arripuit, ei???ue fisso sacramentum immisit, arbitratus gregem suum prosperari patrocinio rei sacratissimae. Visae sunt noctibus ardere candelae, quacunque parte domus conderetur. Id diu praeter vxorem nouit nemo: innotuiinde caeteris, peruenit ad sacerdotem, inde ad Pontificem. Re comperta summo honore venerabile Christi sacramentum delatum fuit in monasterium vicinum, Dobran dictum, circa annum MCXXCVI. ibi???ue diu magno populorum concursu inclaruêre varia mirabilia, quum (de more) facta & infecta nunciarentur. Albertus Cranzius libro sexto Vandaliae, capite vigesimoquarto. Sacra svperstitiose' occvltata. Aristomenes rex patriae excidium praeuidens, sacra Messeniorum occulta defodit, ne in Spartanorum venirent potestatem. Lyci enim Pandionis filij vaticinijs praedictum fuerat, si sacra quae habebant Messenij operta, ab olerentur, funditùs in posterum omne tempus Messene̅ occasuram: sin conseruata illa fuissent, rediuiuum olim imperium ex ipsis ruinis erupturum. Pausanias in Messenicis. LVDORVM SACRORVM CVLTVS SVPERSTITIOSVS. De Ludis sacris inter Ecclesiastica ex professo agemus, fol. 4169. Institvtio. Th???vm victorem è Creta in Delum appulisse aiunt, & ludos ibidem edidisse, ac victores ab illo tunc primùm palmae ra mis donatos. Plut in Theseo. Apollinares ludi victoriae causa instituti sunt à Romanis, bello Punico, ex libris Sibyllinis, suadente Cornelio Rufo Decemuiro, ??? propterea Sibylla cognominatus est, & postea corrupto nomine primus Sylla coepit vocitari. Macrobius lib. 1. Saturnal. 17. Avgvstvs Caesar, in sinu Ambracio Nicopolim vrbem, victo Marco Antonio, aedisicauit. Est ibi lucus cum gymnasio stadio???ue ad quinquennale ludorum certamen apparatus, sacer???ue luco supernè tumulus imminet dedicatus Apollini. Instar autem Olympiorum, ludi Actij designantur. Actio Apollini consecrati, eorum curae Lacedaemonij praefecti sunt. Actia quoque ipsi deo priùs & à finitimis agebantur, & certantibus coronae proponebantur. At Augustus honorificentius edidit. Strabo lib. 7. Ludos plerunque Imperatores Romani vouerunt ex anno imperij computatos, vt scilicet totidem dierum ludi fierent, quot illi annis imperio praefuissent. Ideò Galienvs Caesar deuictis Syris in Asia, decennalia vota celebrauit. Theodosivs vicennalia & tricennalia. Alexander lib. 3. cap. 22. Instavratio. Thesevs cùm Atheniensem populum, qui anteà dispersus, vicatim habitabat, in vnam ciuitatem coëgisset, ludi (qui priùs Athenaea dicebantur) apparariùs facti, ab Atheniensium communione Panathenaea fuêre nuncupati. Paus???in Arcad. Haec singulis lustris sieba̅t, in quibus solenni carmine per tibicinem & praeconem ludicrum indicebatur. Nudi ad certan dum ingrediebantur athletae, neque quempiam cum quo certarent eligebant, sed cum primo prodeunte congrediebantur. Accensis autem facibus celebrabantur: olei ceramum velut amplum praemium victor accipiebat. Alex. lib. 6. cap. 19. Celebratio. Scribit Diodorus, Alexandrvm Macedonem in Persas bellum moturum, loui & Musis scenica celebrasse certamina, quae instituisset Archelaus rex, in diem nonum celebritate producta, quòd Musarum singulis suus foret destinatus dies. Caelius lib. 20. cap. 10. A. L. Quinquatria magnificè Domitianvs Imperator celebrauit, in quibus certamina poëtarum, oratorum gladiatorum???ue quotannis ferè exhibebat in Albano. Nam cum locum sub Albano monte, ex quo ita cognominatus est, tanquam arcem aliquam elegerat. Xiphilinus in Domitiano. signorvm, imaginvm, simvlacrorvm SVPERSTITIO. SVPERSTITIOSE' Acqvisita. sive iam Facta. Qui apud Gr ae cos, id est, Ethnicos simulacra in stituunt, quò terrorem heminibus incutiant, statuas [Greek words], id est, à Ioue missas esse, omni humano artificio & sumtu praestantiores dicunt: eam???ue famam spargunt, statuarijs vel relegatis vel occisis, ne eas manu factas dicant. Eadem ratione vrbem Ephesiorum etiam esse deceptam, vel Alexandrinum simulacru̅ argumento esse potest. Ptolemaeus enim artisicibus ad conficie̅dam Dianae statuam conuocatis, opere perfecto, magna spelunca effossa, dolo???; occultato, ibi eosdem coenare iussit. Qua in coena ruina oppressi perierunt, dignam laboris sui mercedem consecuti. Suidas in voce [Greek words]. Inventa. Ioannes Antiochenus missum coelo Palladium prodit, ac philosophum Asium ex horae notation, quam horoscopum vocant, mathematicè praedixisse, nun quam ciuitatem eam in praedam cessuram, vbi id seruaretur intactum [Greek words]. Traditum ab Apollodoro est, Ilvm posteaquam Ilium condidisset, bonem insequutum optasse, ac deos comprecatum, vt signu̅ obijceretur aliquod: tunc???; oblatum est ei Palladium, quod trium fuerit cubitorum, dextra tenens hastam, colum laeua cum fuso. Caelius lib. 28. cap. 9. A. L. Methymnaei aliquando piscatores retibus è mari extraxerunt ex oleae ligno fabricatum caput, diuina illud quidem facie, sed peregrina, atque omninò diuersa quàm Graecorum dij esse consueuerint. Consulentibus Methymnaeis, cuius ea vel deorum, vel heroum imago esset? responsum est, Bacchum Cephallenem venerarentur. Eductam igitur è mari ligneam effigiem sacris faciundis, & votis nuncupandis coluerunt. Pro ea verò Delphos aeneam misêre. Pausanias in Phocicis Herculis simulacrum rati insertum è Tyro mari delatum, incerta de causa, vt memorane Erythraei Iones. Ea nauis primùm ad Heram, quae è portu Erythraeorum Chion soluentibus propemodum media est, delata, cùm iam terram attigisset, conspecto signo, summis viribus Iones & Chij certatim ad se illud pertrahere conati fuêre. Erythraeus postremò quidam Phormo, cui è mari & piscatu victus fuerat, sed ex morbo erat oculis captus, quod per somnum moneri sibi visus fuerat, exposuit: Oportere Erythraeorum feminas comas tondere: è capillo earum si viri funes contexuissent, non difficulter quò vellent ratem pertracturos. Ei somnio vt obtemperarent, cùm ciues feminae in animum sibi non inducerent, è Thracia Mvliekes, quae voluntaria seruitute, ingenuae ortu cùm essent, victum sibi apud Erythraeos quaeritabant, se tondendas praebuerunt. Qua re iam rate potiti Erythraei edixerunt, solis à Thracia mulieribus in Herculis fanum introire vt liceret. O [3156] stendunt autem funiculum illum è comis etiam hac aetate, à se diligenter conseruatum. Et pis catorem illum oculorum calamitate liberatum, in reliquum omne vitae tempus oculis probè vsum affirmant. Pausanias in Achaicis. Cloacinae deae simulacrum inuentu̅ est à Tito Tatio, qui cum Romulo regnauit, in magna quadam cloaca Romana: cum???; ignoraretur cuius esset effigies, ex loco illi nomen impositum est, & Cloacina est dicta. Ex Lactantio Lud. Viues in libro 4. Augustinide Ciuit. Dei, cap. 8. dote, Dono accepta. Chrysas Pallantis filia, quum Dardano nuberet, pro dote secum attulic Palladium, & magnorum deorum simulacra. Quibus templa Dardanvs in Samothracia construxit, quae postea sacra in Ilium sunt nepotum tempore transuecta, accepto oraculo, mansuram vrbem, quandiu & in ea Palladium illud. Iones Liberi patris fignum, in arca clausum, in???ue praedae Iliacae diuisione Eurypylo adiudicatum, ab Eurypylo susceperunt colendum. Quo facto Eurypylus qui anteà ob resecatum signum insania punitus fuerat, ab eadem liberatus fuit, & Iones à Sacri infamia, quae quotannis Dianae Triclariae virginem & puerum immolare cogebantur, absoluti. Paus. in Achaicis. rapta. Palladium fuit sigillum paruum ligneum, quod regnum Troianum tueretur. Datum autem est Troi regi, condenti vrbem, ab Asio quodam philosopho, & initiatore. Quam ob rem in Asij honorem, regionem quae sub imperio eius erat, cùm Epirus priùs diceretur, Asiam appellauit. Poëtae verò qui hac de re seripserunt, ex aëre dicunt Palladium hoc Troi Phrygum regi esse delatum. Hoc Diomedes, & vlysses, cùm ad Priamum legati essent, è templo surripuerunt, prodito illo à Theano Antenoris vxore, quae erat sacerdos templi, id???ue custodiebat. Cognouerant enim ex oraculo, quandiu Palladium Troiae maneret, tamdiu incolume fore Phrygum regnum. Magna igitur continuò inter Aiacem & Vlyssem orta est contentio, vter id in patriam deportaret, alijs regibus & ducibus hac de re iudicantibus. Multis igitur rationibus adductis, & vespere facto, visum est illis deponere simulacrum apud Diomedem, dum diluxisset. Quod cùm esset factum, inuentus est Aiax noctu clàm interfectus: suspicabantur autem, ab Vlysse dolo fuisse occisum. Atque ita altercantes, oram soluerunt. Clitodemus ait, cum Agamemnon cum Palladio Athenas delatus esset, Demophontem id rapuisse, & multos persequentium occidisse. Agamemnone autem grauiterid ferente, causam dixisse: Quinquaginta Atheniensi bus ac totidem Argiuis iudicantibus, qui [Greek words], id est, siue arbitri, siue commissarij dicti sint: quòd ab vtrisque controuersia illis disceptanda permissa esset. Suidas, & Augustinus libro 1. cap. 2. de Ciuitate Dei. Cùm Graecis ab Ilij expugnatione redeuntibus, ad Caphareum fractis nauibus magna ipsorum pars inter scopulos perisset, Argivi, qui è naufragio terram prensare potuerunt, frigore propè & fame consumti precati dicuntur, vt quis deûm se in tantis rerum difficultatibus saluos vellet. Cùm itaque processissent, specum Liberi patris animaduertêre, & dei in eo signum. In eum verò specum multae se caprae frigus fugientes gregatim immiserant, quibus mactatis, carnibus famem, pellibus frigus repulerunt. Deinde verò cùm hyems remisisset, fabricatis nauibus in patriam reuecti, signum, quod è specu asportarant, magnifico templo ornarunt. Pausanias in Corinthiacis. Ex Diomedis sobole Ergiaevs vnus Temeni impulsu depeculatus est Argis Palladium, conscio & adiutore sacrilegij Leagro. Fuit hic ex Temeni familiaribus vnus. Pòst infestus Temeno Leager profugit Lacedaemonem, reportans Palladium. Laetè id reges acceperunt, illud???ue locauerunt iuxta Leucippidarum aedem, ac missis Delphos legatis, consulueru̅t Apollinem de eo seruando & custodiendo. Vt respondit Apollo, vnum vt ex ijs, qui id surripuera̅t, custodem facerent, aedificauerunt ibi Vlyssis heroum. nam alioqui etiam affinem esse illum heroa ciuitati ob Penelopes nuptias putabant. Plut. in Quaest. Graecis. Orestes cum Iphigenia Tauricae Dianae simulacrum clàm abstulit. Gnagevs Lacon in Cretam venum sub corona missus, seruiuit ibi, vbi Dianae fanum est. Dianae sacerdote̅ in sui amorem pellexit, & deae signo ablato aufugit, illud???ue in patriam reportauit. Cnagia itaque Diana dicta est. Pausanias in Lacon. Cùm Aeginetae Epidauriorum regionem inuasissent, & simulacra Damiae & Auxesiae oleagina asportassent, quarum causa quotannis Epidaurij sacra Erechtheo Athenas ferre co gebantur (ea namque lege olearum potestate̅ Epidaurijs concesserant) Epidaurij pactum soluere renuebant. Athenienses igitur ad statuas repetendas triremem in Aeginam miserunt, vt simulacra tanquam è suis lignis facta asportaret. Conati sunt igitur circundatis funibus statuas in nauim vi pertrahere. Sed dum trahunt, statuae in genua procubuêre, & ex eo tempore semper eo gestu permanserunt. Interea cum tonitru terraemotus extitit, & remiges in amentiam versi, mutuis cecidêre vulneribus, vno duntaxat cladis nuncio relicto, qui ad Phalerum se recepit. Herod. lib. 5. l. sylla Alalcomenijs Boeotis priscum Mineruae signum ex ebore, eripuit. Idem Helicone monte Boeotiae erecto statu Liberi patris simulacrum dedicauit omnium Myronis operum (Erechtheo, qui Athenis est, excepto) longè quod spectetur dignissimum, cùm illud Orchomenijs eripuisset. Pausanias in Boeoticis. Quoties praelium committere destinabat, paruum Apollinis signum Delphis sublatum in conspectu militu̅ complexus, orabat, vti promissa maturaret. Plut. in Sylla, Orosius lib. 5. Valer. lib. 1. cap. 3. Thespiensibus ex aere Cupidinem elaborauit Lyfippus, & ante cum è marmore Pentelico Praxiteles. Primum omnium è sede sua Cupidinem hunc Thespiensem amotum à Caio Imperatore tradunt: Thespiensibus deinde remissum à Claudio: Nero iterum Romam reportauit: ibi est igni consumtus. Eorum verò qui eius numen violauera̅t, Caius à milite Chaerea, cui tesseram obscenam eandem semper per ludibrium dare solebat, est occisus: Neronis & in matrem & in vxores crudelitas, atque impuri ac nefarij amores, satis vulgati sunt. Pausanias in Boeoticis. Dedicata. Respectv Materiae, E' qva fivnt. Magni dij apud Veteres ebore, auro & argento sculpebantur. At plebeij illi & minutuli, quod genus sunt Silenus & Priapus, qualibet materia fingebantur, ligno nonnunquam & luto, quo videlicet argento finguntur & ollae. Vnde Ollaris deus, non ineptè quadrabit in cum, qui studeat haberi inter aulicos optimates, sed nec opibus pollens, nec auctoritate valens apud principem. Erasmus in Adagijs. In Elide vltra Hermum fluuium, ad Temnum oppidum, Veneris signum spectatur è virente à radice sua myrto, quod faciendum curasse Pelopem ferunt, cùm vt deam coleret, tum verò vt Hippodamiae nuptiarum se compotem faceret. Pausanias libro 5. Epidavrii ob sterilitatem agrorum Delphos miserant. Respondit Pythia, Damiae & Auxesiae simulacra ex ligno oleagino facerent. Epidaurij Athenienses rogarunt, vt permitterent sibi oleam incidere, vel quia eo tempore sola Attica oleas habebat, vel quia oleae Atticae sacratissimae essent. Athenienses ea lege concesserunt: vt quotannis sacra Mineruae vrbanae & Erechtheo offerrent. Quo facto, fertilis Epidauriorum extitit regio. Herod. lib. 5. Plata???enses festum Daedalorum septimo quoque anno celebrant in honorem Iunonis. Lignea imago, quae Daedala vocabatur, plaustro imposita, cum pompa ad delubrum Iunonis vehitur, reste Pausania in Boeoticis. Lucus fuit quidam in Boeotia non procul ab Alalcomenis omnium maximus, & peruetustae ibi quercus. Ibant in eum lucum Plataeenses, & elixarum carnium frusta exponebant, coruos omni conatu arcebant. Ex alijs verò volucribus obseruabant, quae carnem abripuisset, super qua arbore consideret: ex illa arbore Daedala parabantur. Natalis Comes Mythol, libro septimo, capite decimosexto. Corinthiis redditum oraculum, eam arborem quaererent, in qua Baccharum sacra speculans Pentheus, ab ijsdem discerptus fuit, & inuentae diuinos honores haberent. Illius igitur oraculi monitu arbore inuenta, duo signa lignea Liberi patris in foro posuêre inaurata, praeter ora tamen, quae minio oblita sunt: Lysium alterum, alterum Baccheum nominant. Pausanias in Corinthiacis. Formae. Primi è Graecis Athenienses, à Pelasgis edocti, statuas Mercurij erectis virilibus efformarunt. Herod. lib. 3. Efficientis. qvo ad Gestum. Simulacra dei alicuius dedicatari, legumina elixa pro primitijs offerebant dedicatis, ob memoriam grati animi de primo victu. Interdum etiam sumtuosiore hostia dedicabantur. Suidas in prouerbio, [Greek words]. Finis. Cavsa Victoriae adeptae. In Aegypto in templo Vulcani simulacrum Apollinis Sminthij cum mure apprehenso conspicitur: propterea quòd Arabes quum regionem inuasissent, Vulcanus magnam vim murium effudisse, arcus???; & habenas corrodi fecisse, atq; ita hostes fugasse dicitur. Alex. lib. 4. cap. 12. Athenienses deae Nemesi pro victoria Marathonia aduersus Persas signum posueru̅t, in cuius capite corona ceruos habet & Victoriae figilla: ipsa laeua fraxini ramum, dextra phialam tenet. Pausanias in Atticis. Graeci, qui contra Persarum regem bellarant, Iouem in Olympia aeneum, Apollinem Delphis, vota de victoria ad Artemisium & Salaminem dedicarunt. Pausanias in Phocicis. Patrieseruatae. Romanae feminae suscepta legatione ad Coriolanum cum eius vzore & matre, precibus extuderunt, & effecerunt, vt vrbi parceret, legiones???ue barbarorum ex finibus Romanis abduceret. Quo tempore fama est signum Fortunae, cum dedicaretur, vocem misisse in haec dicta: Piè me & ritè mulieres vrbanae posuistis. Plut. de Rom. fortuna. Romani primum ex aere simulacrum Cereri fecêre ex peculio Sp. Cassij, à patre propter affectatum regnum interemti. Plinius lib. 34. cap. 4. Translata. Anno decimoquarto secundi belli Punici Decemuiri ex Sibyllinis libris carmen in apertum retulerunt, breui Romanvm populum victoriam ex hoste habiturum, si matris Idaeae numen ex Pessinunte Phrygiae numen Romam accerserent. M. Valerius Leuinus, qui res in Graecia gesserat, cum quatuor alijs legatis ad id missus est in Asiam. Hi cùm Pergamum ad Attalum regem venissent, hospitaliter accepti, Pessinuntem???ue adducti, lapidem, quem Matrem deum incolae vocabant, in naues permissu regis sustulerunt. Praemissus est inde Romam M. Valerius Falco, legatorum vnus, qui id Romam nunciaret, moneret???ue patres, quaerendum esse in ciuitate virum optimum, qui venientem deam exciperet. Scipio Nasica Cn. Scipionis filius, illius qui cum fratre in Hispania perijt, adolesce̅s adhuc, Senatus iudicio optimus ciuium iudicatus est, ac omnium maximè dignus, qui Matrem deûm acciperet. Quid ille ordo sit praecipuè in iuuene secutus, parum traditur. Is cum matronarum coetu ire Hostiam est iussus, deam???ue è naui acceptam matronis deferendam tradere. Postea verò quàm nauis ad hostiam Tyberini amnis accessit, Scipio in salum naui cuectus, simulacrum à sacerdotibus acceptum in terram extulit. Matronae primores ciuitatis exceperu̅t, inter quas Claudiae Quintiae insigne fuit nomen ad posteros. Huius quum dubia priùs fuisset fama, clara est pudicitia eo ministerio facta. Alij auctores sunt, nauim Tyberino vado haerentem, quia circumfusa multitudo vario conatu remoliri non posset, cingulo vnam Vestalium Claudiam secum traxisse. Dies illi sacer fuit, qui Idus Aprilis proximè praecedit. Ipsa in aede Victoriae, quae in Capitolio fuit, locata est, quum nullum ad eam diem illi Romae esset templum. Sabellicus libro quinto, Enneadis quintae. Fortunae simulacrum ex auro fabrefactum velut sacratissimum in cubiculo Imperatoris Romani poni, & post obitum in successoris tabernaculum transferri, Spartianus memorat. Alexander lib. 1. cap. 13. Restitvta. Procopius scribit, apud Beneuentum esse ab Diomede traditum Aeneae Palladium: quoniam de morbo sciscitanti redditum foret oraculum: Non prius ex morbo conualiturum, quàm Troiano cuipiam Palladium restituisset. Vbi autem lateat id nunc, inquit, haud norunt Romani. Simulacrum ostendunt ta men lapideum in Fortunae fano ante Mineruae statuam aeneam. Id verò praeliantis imaginem praefert, & hastam euibrantis. Caelius lib. 28. cap. 9. A. L. Memoratur Constantinvm Magnum Imperatorem simulacrum Palladi Byzantium translatum in foro ab eo nuncupato defodisse. Idem. Dates Persa non solùm verbis erga Delios pius fuit, sed & cùm Apollinis signum in Phoenissa naui reperisset, illud statim Tanagraeis Delum reportandum tradidit. Pausanias in Phocicis. Selevcvs rex Asiae, Apollinis Colossum Milesijs à Xerxe ademtum, & Ecbatana asportatum, in Branchidas reporta̅dum curauit. Pausanias in Atticis. Zonaras annalium Tomo tertio recitât, sub Anastasio Imperatore simulacrum aeneum Fortunae vrbanae muliebri specie, quod alterum pedem in naui ante se posita, aenea & ipsa, haberet, alicubi in vrbe Constantinopolitana stetisse, cuius nauis vel vetustate corruptae, vel per insidias contusae, fragmenta quaedam ablata fuerint. Ex co naues onerarias Byzantium ampliùs non appulisse: sed cùm propè accessissent, violentia ventorum repulsas esse: ac nisi longae naues, multis concitatae remigibus, sarcinas earum in vrbem peruexissent, populum fortassis fame periturum fuisse. Quae res cum ad tempus durasset, curae fuit magistratibus: causa???ue mali à quodam solerti coniectura indagata, fragmentis nauis illius aeneae studiosè conquisitis, & in suum locum restitutis, expeditam nauigationem & mare nauigijs repletum fuisse. Vt autem certò scirent, illud appellandis nauibus obstitisse, denuò sublatis fragmentis, quaecunque naues tum appellerent, iterum vi ventorum reiectas fuisse. Ea re comporta, naue̅ illam magno adhibito studio esse renouatam. Sed potuit diabolus hominibus alioqui deditis idololatriae, ita permittente Deo, illudere. Relicta, non translata. Q. Fabivs Maximus capto Tarento direpto???ue, Quid signis deorum fieri vellet? rogatus: Deos, inquit, iratos Tarentinis relinquamus. Plut. in Apophtheg. & in Marcello. Religionem vltionis praetextu dissimulans. Conservata, e' clade erepta. Dardanvs accepto oraculo, mansura̅ vrbem Troiam, quandiu in ea Palladium esset, quod à Chrysa Pallantis filia doti??? loco acceperat, in intimam arcis partem illud recondidit: efficto altero quodam Palladio illi simillimo, quod in publica negligentiùs asseruabatur. Cum???ue Pyrrhus ex Heleno vate, Priami filio inexpugnabilem esse Troianam vrbe̅, saluo in ea Palladio, cognouisset, id???ue principibus Graeco rum renunciasset Vlysses & Diomedes per fraudem primùm ingressi, deinde facta in custodes vi, Palladium illud imaginarium surripuerunt. Alterum, capta iam vrbe, Sycas Aeneae tradidit, cum magnis dijs, quos penates Troianos vocant. Aeneas in Italiam illud cum Penatibus secum aduexit. Hinc ex Alba longa, siue, vt Varro putat, ex Lauinio Romam Palladium translatum est, statutum???ue in aede Vestae: quae cùm destagraret, L. Metellus Pontifex Maximus Palladium medio ex incendio sustulit. Cessit illi audax conatus prosperé. nam deae simulacrum seruauit: sed res feliciùs cessisset, si visum non amisisset. Sabellicus libro 5. capite 1. Ludouicus Viues in Augustini de Ciuitate Dei libro 1. capite 2. ex Varrone, Halicarnasseo, Ouidie, Plutarcho, Seruio. Cùm iam captum esset Ilium, Achiui miserati captiuorum aerumnas, Graecè hoc per praeconem denunciarunt, vt singuli ex liberis ciuibus, quod vellent, vnum aliquod secum auferrent. Aeneas igitur caeteris neglectis, deos penates exportabat. Graeci pietatem viri summo cum gaudio suspicientes, permiserunt insuper vnum ex suis possessi onibus accipere. Ille patrem annis & senio confectum, sublatum in humeros portabat. Obstupescentes etiam hoc facto non mediocriter vniuersas possessiones ei reliquerunt: confitentes, eos qui pietatem in homines & deos exercent, qui???ue parentes reuerenter colunt, etiam natura inimicos non posse non aequos & placatos se praebere. Aelianus libro tertio de Varia historia. Demophon ab Atheniensibus acceptum depositi loco Palladium custodiebat, Agamemnone repetente: ac verum qui dem tradidit ciui cuidam Atheniensi, nomine Rhuzygae Athenas deportandum. At aequale & simile aliud factum, in tabernaculo habuit. Agamennone verò cum magna manuaduentante, repugnabat, vt omninò opinionem hostibus faceret, se pro vero pugnare. Multis autem vulneratis, Demopho̅tis milites cesserunt. Agamemnon sictum Palladium rapuit, & deceptus discessit. Polyaenus lib. 1. Exornata, Lavta. Erganes deae signum est in templo Iouis Olympij. Huic deae Phidiae posteri, quibus publicè negotium datum est, vt Iouis signum ab aduentitijs purgatum sordibus & detersum praestent (Phaedryntae ex eo, quasi purgatore, aut illuminatores nuncupati) priusquàm opus aggrediantur, sacra faciunt. Pausanias libro 5. Aethiopes deorum simulacra minio illiniunt, alla pro maiestate numinum sanctiora & augustiora arbitrati. Aegyptii & Phoenices singulis dijs singulas alas addunt: Saturno verò quatuor, duas protétas, duas item remissas, & oculos quatuor, vt signarent ipsum dormientem vigilare, & vigilantem dormire. Alexander lib. 4. cap. 12. Plinius libro 33. capite 7. docet, minium, quod Graeci [Greek words] appellant, nonnulli Cinnabar, apud Romanos non tantùm summo in precio, sed etiam in magna religione fuisse. Nam festis diebus simulacra deorum minio oblineba̅tur, quemadmodum & triumphantes, quod tamen Galba senex in se fieri passus non est, teste Tacito. Pridie Idus Aprilis, mater deûm magna pompa à Gallis ad Almonem fluuium producebatur, qui non procul ab vrbe Tiberi miscetur, ibi???ue ad confluentem duorum amnium abluebatur, veteri in stituto. Nam quo primùm die ex Asia illuc est abuecta, à sacerdote lata est: is???ue mos postea per singulos annos est seruatus. Lucianus in 1. Ouid. 4. Metam. & Prudentius in martyrio Romani. Victo m. Antonio & Cleopatra, Avgvstvs alteru̅ vnionem, cuius comparem sexcenties h-s aestimatum, Cleopatra aceto dissolucum absumserat, dissecari curauit, vt in Veneris vtrisq; auribus Romae in Pautheo omnium cum admiratione spectaretur. Plinius lib. 9. cap. 35. Consvlta, Invocata. Theagenem quendam domi Hecates simulacru̅, quod Hecateum vocant, adeò superstitiosè coluisse, Graecorum monumentis adnotatum est, vt nusquam omninò proferret pedem, ni id consuluisset. Caelius lib. 20. cap. 6. A. L. L. Sylla ciuili bello à Telesino Samnite, qui praerter expectationem omnium Romam adoriebatur, serè obtritus est. Sigillum dicitur habuisse Apollinis aureum Delphis sublatu̅, id???ue cùm semper in sinu inter dimicandum circumtulisse, tum illo tempore exosculatus esse, atque ita satus: Felicémne Cornelium Syllam, Pythi Apollo, quem tot splendidum & inclytum euexisti certaminibus, huc ad duxisti, vt proijcias eum, vt in pa triae foribus vnà cum ciuibus suis foedissimè cadat? Ita precatum Syllam aiunt alios orasse, alijs miniratu̅ fuisse, manu prehen disse alios: denique sinistro cornu obtriro, permistum fugientibus, multis desideratis amicis & familiaribus, in castra esse delatum. At dextrum cornu, quod tenuerat Crassus, hostes Antemnam vsq; persecutum victoriam Syllae tribuit. Plutarchus in Sylla, & Valerius lib. 1. cap. 3. Cassivs, Caesaris interfector, Epicureus, dicitur tamen in senatu Caesarem interfecturus tacitè Pompeij statuam intuitus, tanquam viuentem inuocasse. Plutar. in Caesare & Bruto, vbi Bruti spectrum Sardeis visum refellit. Nero Caesar religionum vsquequaque contemtor, praeter vnius deae Syriae. Hanc mox ita spreuit. vt vrina contaminaret: alia superstitione captus, in qua sola pertinacissimè haesit. Siquidem icunculam puellarem, cùm quasi remedium insidiarum à plebeio quodam & ignoto muneri accepisset, detecta consestim coniuratione, pro summo numine trinis???ue in die sacrificijs colere perseuerauit: volebat???; credi monitione eius futura praenoscere. Ante paucos quàm periret menses, attendit & exrispicio, nec vnquam litauit. Suetonius. Lvdovicvs XI. Francorum rex, superstitione potiùs, quàm religione motus (inquit Claud. Seisselius in Ludouici XII. historia) galero vtebatur varijs sanctorum imaginibus plumbeis stanneis???ue referto: eas???ue qualibet occasione boni malíve nuncij in terram procidens venerabundus osculabatur, vt plerique eius moris ignari mente captum putarent. Gestata. Macrianorvm familiae viri Romae in auro & argento, mulieres verò in reticulis, in dextrocherijs, & in omni ornamentorum genere Alexandrum Magnum exsculptum semper habuerunt: quòd existiment iuuari in omni actione, qui eum gestaret in auro vel argento. Volat. lib. 17. Vrban. Com. Vsvrpata. Ex Procopio narrationem texit Euagrius: Edessae vrbis ciues in summa rerum desperatione, cùm iannam vrbs capienda esset por Cosroën Persam, imaginem quam Christus ipse fecerat, & ad Abgarum miserat, ad fossam adduxisse, & immersam aquae contra rogum & ligna obiecisse. quo facto, dicto citiùs struem lignorum in cinerem redactam, & aggerem, quem Cosroës extruxerat, vt pedestri impressione vrbem inuaderet, combustum. MVNERA, DONARIA, ANATHEMATA SVPERSTITIOSA, Vel Dedicata. Qvae. Puta Statuae. Myrinae & Apolloniatae, messes aureas Delphos miserunt. Plut. de Pythiae orac. Athenienses palmam aeneam cum Mineruae signo aureis intecto laminis, Delphis dicarunt, victoria ad Eurymedontem parta. Pausan. in Phocicis, & Plut. in Nicia. Megarenses, soli penè hastatum Delphis posuerunt Apollinem de praelio, quo Athenienses, qui secundùm bellum Persicum vrbem suam tenebant, profligatos exegêre. Hi tamen pòst plectrum Apollini aureum donarunt. Plutarchus de Pythiae orac. Liparaei, victis Tyrrhenis, Apollinis signa pari numero superatis à se iam toties nauibus, Delphos miserunt. Pausanias in Phocicis. Phormis Maenalius à Maenala Arcadiae, cùm in Sicilia̅ transmisisset, multa dedit bellicae virtutis documenta, pluribus expeditionibus partim à Gelone Dinomenis filio, partim verò à Gelonis fratre Hierone susceptis. Quare ad luculentam prouectus fortunam plurima Olympio Ioui, quinetiam Delphico Apollini dona dicauit. Olympica eius dona sunt equi duo, aurigae totidem. Assistit enim suus vtrique equo auriga. Alterum fecit Dionysius Argiuus, Aegineta Simon alterum. Incisa est in prioris latere inscriptio, versu nullo adstricta: Phormis posuit Arcas Maenalius, nunc Syracusanus. Huic equo hippomanes infusum tradunt magi hominis astu, quò esset intuentibus miraculo. Magnitudine ille quidem & specie inferior est equis multis intra Altim positis, & deformiorem cauda praecisa reddidit. Sed illum mares equi non verè tantùm, sed planè quauis anni parte appetunt. Irrumpentes enim effractis vinculis intra Altim, vel è rectorum manibus elapsi, illam inuadunt, nihil herclè minùs furenter, quam si viuentem pulcerrimam equam gregalem inituri adorirentur. Cedunt illis quidem vngulae: non priùs tamen desinunt, hinnitu omnia latè complentes, insanire, & veluti rabie quadam incitari, quàm plagis, & acriori aliqua vi edomiti, ab illo aere abstrahantur. Pausanias lib. 5. Naues. Sesostris nauem ex cedro ducenûm XXC. cubitorum longitudine, forinsecùs etiam aureis bracteis vestitam, intùs verò deargentatam fecit, quam dono liberaliter obtulit deo, qui Thebis colitur. Diodorus. Arma, Clypei, Enses. Hercvles clauam suam, ab oleastro ad Saronidem paludem inuento abscissam, Mercurio Polygio dedicauit Troezene: eam???ue aiùnt radicibus actis regenerasse, & oleaster ille aetate etiam Pausaniae osten debatur. Pausanias in Corinth. Iouis Labradei, id est, Securigeri in Caria signum est, quod securim tenet, non sceptrum aut fulmen, hac de causa Hippolyta Hercules interfecta, inter caetera arma, quae ei detraxit, securim Omphalae dono dedit. Ac reges Lydorum, qui Omphalae successerunt, gereba̅t eam, quam vt quid aliud sacri ex successione accipiebant: donec Candaules dedignatus, vni ex familiaribus ferendam dedit. Vt verò desciuit ab eo, atque ei arma mouit Gyges, venit Gygi Arselis ex Myleis suppetias cum copijs: qui Candaulem amicum???ue eius sustulit, ac securim in Cariam cum spolijs alijs deportauit, parauit???; Iouis signum, addita in manu securi, vocauit???; Iouem Labradea. Lydi enim securim labren appellant. Plut. in Quaest. Grascis. Aureum scutum Croesvs Lydorum rex, dedicauit Delphis Mineruae Proneae, quod Philomelus Phocensis eripuit. Pausanias in Phocicis. Aristomenis scutum, quod in pugna contra Lacones ad Apri sepulcrum in agro Steniclero fugientes persecutus amisit, Trophonio dedicatum fuit. Illud???; idem postea in trophaeum erectum, victoriam Thebanis conciliauit contra Lacedaemionios ad Leuctra. Pausanias. In medio fastigij apice templi Iouis Olympij inaurata est Victoria, infra Victoriae signum fixus est aureus clypeus, in quo Medusa Gorgon caelata est. Dedicarunt Lacedaemonii cum hac inscriptione: Ex auro phialam capta posuêre Tanagra, Iuuerat haec bello quòd Lacedaemonios, Cecropidae Argiui???ue duces, & Ionica proles Victores partis de spolijs decimam. Pausanias libro 5. Heronitus, qui lingua Latina Mars dicitur, Volgastensivm Vandalorum deus fuit, ac in omni praelio victores sese, hoc praeuio, futuros confidebant in colae. In cuius templo mirae magnitudinis clypeus eidem dicatus, de pariete dependebat, aureis laminis, miro artificio exsculptis, obtectus, que̅ nemini mortalium fas eratattrectare. Auctor Vitae Othonis Magni lib. 3. cap. 5. Vasa, Crateres, Tripodes. Mineruae templum habet Lindos insulae Rhodiorum, in quo Helena sacrauit calicem ex electro, mammae suae mensura. Electri natura est, ad lucernaru̅ lumina clarius argento splendere. Plinius lib. 33. cap. 4. In pugna ad Plataeas commissa contra Persas, repertu̅ est equorum praesepe Mardonij ducis ex aeretotum, spectatu dignum, quod Tegeatae in templo Aleae Mineruae reposueru̅t. Nam caetera quae cepêre in vnum cum caeterorum Graecorum praeda contulerunt. Herod. lib. 9. Cùm Phocensiu̅ tyranni vim magna̅ donariorum aureorum & argenteoru̅ conflassent, ex quibus moneta̅ signatam disseminarunt per ciuitates: collecto Opvntii aliquantulo argenti, vrnam Delphos miserunt, ac deo consecrarunt. Plutarchus de Pythiae oraculis. Alexander Magnus, Thebis direptis, Lychnuchum pensilem arboris modo mala ferentem cepit, & Apollini Cymaeo dicauit. Qui deinde in templum Apollinis Palatini à Romanis translatus fuit. Plin. lib. 34. cap. 3. Gelon Syracusanus tripodem sexdecim auri talentis eductu̅, Delphos misit Apollini, pro gratia numinis & benè rei gestae contra Carthaginenses habenda, & in posterum concilianda. Diodorus lib. 11. cap. 1. Caefis ad Clastidium à M. Marcello Gallis, Romani Apollini Delphico donum craceram auream centum pondo gratiae referendae causa misêre, partem???; magnam praedae donauerunt socijs ciuitatibus, ac multa ad regem Syracusarum amicum & socium Hieronem curauerunt ferenda. Plut. in Marcello. Monilia. Apollo Delphicus Alcmaeoni, Quo pacto posset ab insania liberari, percunctanti: Grandia dona petis, cesset furor iste: sed & tu Grandia dona feras pariter, mater quibus olim Sub terras immersit equos simul Amphiarao. Ac Menelao, Quomodo puniret Alexandrum, interroganti, respondit: Coniugis eripiens decollo da muliebrem Ornatum ex auro mihi, quem Venus àurea quondam Gaudia magna Helenae dederat gestare: valebis In visum Paridem vlcisci sic. Itaq; Alcmaeon matris Euriphyles, Menelaus Helenae monile dedicauit: quoru̅ vtrumque Phocenses spoliato fano Delphico rapuêre. Athenaeus libro sexto, capite quarto. Coma, Capilli. Morem veteres Graeci habebant comam alicui deo consecrandi à temporibus vsq; heroum. Homerus in XXIII. libro Iliadis de Achille cecinit: [Greek words]. Item Thesevs Delum est profectus vt id faceret, teste Plutarcho. Pausanias etiam consuetudinis huius meminit in Arcadicis, vbi Levcippi regis Oenomai filij historiam narrat: qui cùm amore Daphnes arderet, nec speraret se posse illam vxorem obtinere (abhorrebat namq; virgo à marium consuetudine) ad dolum animum conuertit: auxilio???; comae productions, quam Alpheo alebat, sumta itidem veste muliebri, se virginem simulauit. Victor. lib. 6. Var. Lect. c. 22. Qvalia, Vnde svmta. Nempe Primitiae. Eretrienses & Magnetes, hominum primitijs Apollinem honorauerunt, vt Frugum largitorem, vt Patrium, Natalitium, & Humanum. Plut. de Pythiae orac. Graeci post pugnam ad Salaminem, parta de Xerxe victoria, praedam inter se dispartiêre, ex quibus primitias Delphos misêre. Vnde statua effecta est longitudine cubitorum decem, truncam nauis partem manu sustinens: eodem in loco stans, vbi Alexander Macedo aureus. Missis Delphos primitijs, Graeci publicè percontati sunt, Nunquid perfectas & acceptas primitias accpisseut? Quibus ille respondit: Habere se quidem à Graecis alijs, verùm non ab Aeginetis: sed reposcere donum optimè nauatae ad Salaminem operae in pugna nauali. Id cùm audissent Aeginetae, aureas stellas tris dedicauerunt: quae super malum nauis aereu̅ stabant apud angulum, proximè Croesi craterem. Herod. lib. 8. [Greek words] Graeci vocabant lucrum praeter expectationem oblatum, à primitijs, quas olim in vijs ponebant Mercurio, ijs viatores vescebantur. Alij malunt ductum ab aceruis lapidu̅, quos in itineribus ambiguis Mercurio sacros ponebant, quorum meminerunt & Hebraeorum prouerbia: Sicut qui mittit Iapidem in aceruum Mercurij, ita qui tribuit insipienti honorem. Erasmus in Adagijs. Decimae. Graeci expraeda ad Plataeas adepta decimas dijs elegerunt. Vide Tit. Praeda bellica. Romae Herculi complures oiuites facultatum suarum decimas soluebant, vt inuidiosas ciuibus immodicas opes praeciderent: & arbitrabantur Herculem potissimùm capi eiuscemodi profusionibus, quòd frugalis & minimè luxuriantis vitae fuerit. Plut. in quaest. Rom. Tributa, Vectigalia, Stipes. Suantouiti idolo, apud Rvgianos in vrbe Arcone culto, numus ab vnoquoque annuatim in huius simulacri cultum pen??? ebatur, cum spoliorum ac praedae parte tertia. Hoc idolum quoque trecentos equos, totidem???ue satellites in eis militantes habebat: quorum omne lucrum, seu terra seu mari quaesitum, sacerdotis custodiae subdebatur. Ille ex earum rerum manubijs diuersi generis insignia ac varia templorum ornamenta conflabat, ea???ue obseratis arcarum claustris mandabat: in quibus praeter abundantem pecuniam, multa purpura vetustate exesa congesta fuerat. Illic quoque publicorum munerum ac priuatorum ingens copia visebatur. Hanc statuam totius Sclauiae penfionibus cultam, finitimi quoque reges donis prosequebantur. Quam inter caeteros etiam rex Danorum Sueno III. precioso poculo veneratus est: cuius postmodùm sacrilegij infelici nece poenas persoluit. Alia quoque fana compluribus in locis hoc numen habebat, quae per minores flamines regebantur. Saxo lib. 14. Furta. Michae Ephraimitae mater, pecuniam à filio ereptam, Domino consecrauit. Cum???; eam à filio conscientiae stimulis agitato recepisset, ad id oli fabricationem contulit. Iudic. c. 17. Fortuitò inuenta. Antiqvis mos erat, sicubi ficus repertus fuisset, eum veluti Mercurio sacrum suspendere. Liberum autem erat tollere ficum Mercurialem, cuicunque libitum fuisset, vel quòd is deus furibus fauere creditus est, vel iuxta paroemiam illam, [Greek words], Communis Mercurius. Huc opinor allusisse Persium, cùm ait: In???; luto fixum possis transcendere numum, Nec gluto sorbere saliuam Mercrialem. Erasm. in Adag. Qvis dedicarit. Anathemata varia pete ex lib. 6. Graecorum Epigraramatum, ex varietate personarum dedicantium distincta. Gyges Lydorum rex, primus munera apud Delphos posuit secundùm Midam Gordij filium, qui thesaurus dicitur à Delphis Gygadas. Nam & aurum Gygadas summè probatum veteribus animaduerto, veluti Daricum. Caelius lib. 6. cap. 11. Antiquarum Lectionum. Cvr. Cavsa Adeprae Tranquillit atis, Pacis. Boues aeneos Carystii & Plataeenses Delphis dedicarunt, quòd Barbaris è Graecia expulsis, & alias fortunas incolumes habuerunt, & libero solo terram arare potuerunt. Pausanias in Phocicis. Victoriae. Dedicaru̅t Delphis Ambraciotae aeneum asinum, victis nocturna pugna Molossis. Nam cùm in illos noctu insidias disposuissent Molossi: asinus, qui fortè ex agro in oppidum age batur, asellam insectans cum multa lasciuia, vehementem ruditum sustulit: ipse etiam agaso per tenebras obscura & incondita voce in clamabat. Iniecit ea restantam Molossis trepidationem, vt statim insidiarum locum deseruerint. Eos Ambraciotae detecta fraude noctu inuadeutes praelio superarunt. Pausanias in Phocicis. Agesilavs rex Lacedaemonioru̅, rebus feliciter gestis, biennio supra centum talenta quasi decimam quandam Delphis Apollini consecrauit: benefacti semper se memorem esse ostendens. Plutarchus. Avrelianvs Imp. cùm bellum aduersus Marcomannos gereret, diuino auxilio victoriam nactus, ne parum gratè coelo demissam agnoscere opem videretur, praeter munera per vrbem Romam multis templis data, soli Capitolino Ioui quindecim millia auri pondo, & magnam gemmarum vim pluribus collationibus contulit. Fulgosus libro primo, capite de Religionis cultu. Sanitatis. Apud Grae cos, teste Strabone lib. Geog. 8. mos fuit in templo eius dei, qui auxiliatus esset, & praesertim Aesculapij, quod Epidauri insigne erat, tabellas appendere, in quibus morborum curae erant inscriptae. Polyd. lib. 5. cap. 1. de rerum Inuent. Consequendi Victoriam. Orneatae, qui sunt in Argolica terra, cùm Sicyoniorum bello premerentur, votum Apollini nuncuparunt, Si hostibus repulsis patriam periculo liberare potuissent, quotidianam se illi pompam missuros, & hostias ad certum & praefinitum numerum immolaturos. Verùm cùm Sicyonijs praelio victis voti rei facti essent, pompam quotidie ex voto mittentibus, non tam impensa grauis, quàm laboris & molestiae continuatio visa est. Venit igitur in mentem, satis deo factum iri, si & pompam semel, & hostiarum numorum, ducta aequae aestimationis ratione, misissent. Aenea itaque votum testantia Delphis posita fuerunt opera. Pausanias. Papyrivs Imp. aduersus Samnites dimicaturus votum fecit, si vicisset, Ioui pocillum vini. Denique inter dona antiquorum sextarios lactis datos inuenimus, nusqua̅ vini. Plin. l. 14. c. 13. Veniam peccatorum. Ivdaei, à Pharisaeis sic persuasi, neglectis parentibus, dona offerebant templo, hoc tanquam praestantiori opere peccatorum remissionem merituri. Matt. 15. Marci 7. Quam traditionem, cum auaritia Pharisaeorum & superstitione aliorum co̅iunctam, Christus seuerè coarguit. Depellendi periculi. Corn. Sylla dimidium Thebaniagri Ioui. Olympio, & Apollini Pythio consecrauit, vt ex eius fructibus, pecuniae, quas ex ipsorum templis ad alendum exercitum abstulerat, ipsorum templis restituerentur: non ignarus, sacrilagium saepiùs vniuersi exercitus & imperatoris exitio expiatum: atque eò grauiùs, quò tardior poena secuta esset. Sabell. lib. 4. cap. 2. Mathias Miechouius historicus Polonus scribit, in confinibus Litvanorvm ac Moscouitarum, statuam esse publico itineri impositam, quae patria lingua Zlotababa dicitur, id est, [3160] Aurea vetula: quam singuli viatotes certis munusculis placa̅t, etiamsi pili valorem non excedant, alioquin suscepti itineris nullam habituri securitatem. Hoc idem Albertus Cranzius in Vandalia sua attestatur. Olaus Magnus lib. 3. cap. 1. & Guagninus in Moscouia. Repvdiata. Aiunt Themistoclem Delphos profectum Apollini Medorum exuuias attulisse: percunctantem verò nunquid intra templu̅ ea dona locaret, iussisse Pythiam, vt eas omnino extra fani limen auferret: In templo pulcras nostro ne figite Persei Exuuias, subitò sed vestras mittite in aedes. Cum admiratione certè causa quaeri potest, cur ab vno Themistocle, oblata dona de Medis, accepta deus non habuerit? Sunt enimuerò qui Persica omnia spoliata itidem repudiaturum fuisse credant, si antequam dedicarentur, nunquid sibi ea vellet offerri, quaesitum esset. Non desunt qui dicant, Apollinem cùm praesciret supplicem ad Persas iturum Themistocle̅, iccirco sibi exuuias illas dedicari prohibuisse, ne religiosis monimentis testatum odium, fidem deprecationi abrogaret. Pausanias in Phocicis. Translata, Transmissa. In Prasiensibus Attici agri Apollinis est templum, quo Hyperbo???eorvm primitias mitti tradunt. Eas enim Hyperborei Arimaspis committunt, Arimaspi Essedonis: ab ijs acceptas Scythae Sinopen, inde ad Prasienses Graeci deportant: eas deinde Delon Athenienses mittunt. Inuolutae illae quidem triticea stipula sunt, neque eas cuiquam fas est intueri. Pausanias in Atticis. Conservata. Pharisaei maiorem curam auri ipsius templi, quàm templi habebant: maiorem victimae, quàm arae, Marci 9. Aegyptii cùm fame olim ita premerentur, vt humanis carnibus etiam post multa animalia consumta vescerentur: in summa tamen rerum penuria & extrema necessitate, ea animalia, vtpote feles, canes, lupos, accipitres, & alia huius notae, occidere noluerunt, quòd dijs diuersis sacrata essent. Diodorus Siculus. Restitvta. Masinissa Numidarum rex, cùm à praefecto suo eburneos, dentes mirae magnitudinis accepisset dono: vbi comperit ex templo Iunonis surreptos esse, quin queremi reportandos, & Iunoni restituendos curauit: insculptos Lybicis literis, signisi cantibus, regem ignorantem eos accepisse, & libenter deae restituisse. Val. Max. lib. 1. c. 2. Timasithevs Liparitanorum princeps, excepta in freto à ciuibus suis pyraticam exercentibus magni ponderis aurea cratera, vbi comperit à Romanis Pythio Apollini decimarum nomine dicatam, eam Delphos perferendam curauit. Valerius Maxim. lib. 1. cap. 2. Cvlta. Fornicati Israelitae sunt in ephodo, quod fecerat Gedeon. Iudicum octauo. SVPERSTITIO IN RERVM CERTARVM AVERsatione, fvga. Aversam Animalia. Consule Tit. Materia sacrificiorum. quatenus certis certa animalium genera offeruntur: reliqua repudiantur, fol. 4207. Graeci olim canem sacris templis arcebant, quò securu̅ refugium concederent supplicibus. Hinc probabile est, etiam Flaminem Dialem apud Rom. velut animatum & sacrum signum, quò perfugerent, supplices (qua de causa lectulus eius in vestibulo domus erat locatus: & genibus eius aduoluti, liberi illo die à verberibus & supplicio erant. Quòd si vinctus ad eum confugisset, soluebatur. Vincula non foras per ianua̅, sed sub recto proijciebant) non ausum fuisse vel attingere vel nominare canem, qui perfugium requirentes terreret & prohiberet. Plut. in quaest. Rom. Romae Flamen Dialis capram vel attingere vel nominare cauebat. Vtrum quia caprae detestantur lasciuiam & virus? an quòd eam vt morbosam metuant? Apparet prae caeteris animantibus capram morbo comitiali esse obnoxiam, ac contagione afficere vescentes vel tangentes eo morbo occupatam In causa esse ferunt angustias spiritalium meatuum eius, qui subinde occupantur: coniecturam capiunt ex vocis exilitate. Etenim habent hoc homines, qui morbo comitiali tentantur, in loquendo vt germanam caprarum balatui vocem edant. Plut. in quaest. Rom. Stirpes. Romae, Bonae deae quae ornant aedem feminae, myrtum eò non important: quamuis omnibus vti studeant germinantibus & florenribus. Quoniam vt fabularu̅ scriptores pro dunt, Phaulij vxor illa fuit diuinatoris: quae vino furtim vsa cùm non fefellisset, myrteis virgis à viro castigata fuit. Qua de causa myrtum non inferunt, libant ei vinum, quod lac appellant. An à multis purae, maximè à re venerea, sacrificium illud perpetrant? Non solùm enim extrudunt domo viros, verùm etia̅, cùm solennia huius deae agunt, masculum omne expellunt. Myrtum ergo vt Veneri sacram abominantur. Quippe quam nunc Venerem Murciam dicunt, eam quondam Myrtiam, ni fallor, vocauêre. Plut. in quaest. Rom. Vinvm. Ex loco, Sacrificiorum materia, huc quaedam, fol. 4207. Vidi Senem quendam Constantinopoli, ait Busbequius. Vide fol. 3187. Fermentvm. Romae sacerdoti Iouis, quem Flaminem Dialem nuncupa̅t, farinam vel fermentum nefas fuit attingere. An alimentum est farina inchoatum & crudum? Neque enim, quod fuit, manet triticum: neque quod debet fieri, facta est panis: sed simul & seminis facultatem amisit, & cibi vsum non accepit. Hinc [Greek words] per metaphoram poëta farinam appellauit, quasi in molendo peremtum & corruptum. Fermentum namque cùm ipsum ex corruptela genitum est, tum corrumpit eius mistio massam. quippe languida & infirma efficitur. Breui apparet, fermentationem putredinem esse. quae si copiosior sit, exasperat & labefactat farinam. Plut. in quaest. Rom. Eidem carnem crudam attingere vetitum. An eadem de causa? Neque enim est animans, neque factum est dum pulmentum. Dum enim elixando & assando alteratur & mutatur, inuertit formam suam. Recens verò & cruda nec aspectum habet purum & impollutum, sed foedum vlcerosum???ue. Plutarchus in quaest. Rom. TEMPORVM OBSERVAVIO SVPERSTITIOSA. Qvo ad Cvltvm divinvm. Hvc Festa svperstitiosè Instituta. Mahometvs, quò ab Hebraeis Christianis???; lex sua dissentiret, Veneris diem sacrum statuit, quòd in hac re re rex esset fatus, & quòd cum nulla alia secta sentiret. Et ex hac pariter causa, soli Turci contra aliarum gentium ritum ad Meridiem conuersi, Deo supplicant. Cuspinianus. Obseruata. Antiochi Epiphanis milites Ivdaeos, qui in montium latebras confugerant, & regis mandato obedire recusabant, aggressi, sunt die sabbathi, & ita vt erant in speluncis exusserunt, non repugnantes, ac ne aditus quidem speluncarum obturantes. Etenim propter religionem diei repugnare nolebant, ne in aduersitatibus quidem violarent honorem sabbathi, quando lex iubet feriari ab omni opere. Itaque perierunt cum vxoribus & liberis suffocati in speluncis circiter mille. multi etiam clapsi adiunxerunt se Matathiae sacerdoti, Iudae Machabaei patri, eum???; principem sibi elegerunt. At ille docuit eos, pugnandum etiam sabbathis: aut si ita pergant, ipsos sibi futuros exitio, hostibus eam occasionem obseruantibus, & non nisi sabbatho illos aggredientibus. atque ita fore, vt vel sine certamine omnes facilè opprimantur. Haec Iocutus persuasit eis: & in hodiernum vsque mos hic permanet, vt si ita necessitas postulet, pugnent etiam sabbathis. Iosephus lib. 12. c. 7. Antiq. Ptolemaeus Lagi F. Hierosolymam ingressus, velut sacrorum gratia, Ivdaeis nec arcentibus, nec hostile quid suspicantibus, & alioquin eum diem in otio & quiete agentibus, vrbe potitus est. Iosephus libro 12. Antiq. capite primo, vbi Agatharchidem Gnidium adducit ita scribentem: Iudaei dum propter superstitionem grauantur arma sumere, grauem dominum receperunt. Ita quoque Plut. com. de Superstitione: Iudaei, inquit, per sabbatha in pannis non interpolatis desidentes, cùm admouerent scalas hostes, atque muros scanderent, haud erexerunt se, sed haeserunt sicut vno in verriculo in super stitione constricti. Cn. Pompeius Magnus, quum Hierosolyma, vrbem Palaestinae [3161] omnium munitissimam, graui obsidione cingeret, & videret vrbem difficulter expugnari posse: obseruauit diem sabbathi, quem sanctissimè iuxta legem obseruabant Ivdaei. Itaque semel iterum???; eo die aggressus est. Quod quamuis intelligebant Iudaei fuco hostis fieri: vrbem direptam hosti tradere, quàm sabbathum negligere, ac in Dei legem peccare repugna̅do, maluerunt. Dion, & Iosephus lib. 14. c. 8. Actiones qvotidians Hominvm, Svscipiendas, Omittendas, Differendas, In genere. Dies Nefasti. [Greek words]. id est, Nefasti dies, Antiqvis vocabantur inauspicati, & quibus publica non licebat agere. Vnde receptum, vt homines inuisos ac detestandos, [Greek words] appellarent. Testis Lucianus in huius vocis calum niatorem. Apud Atticos huiusmodi dies erant septem, quibus inferiae peragebantur Manibus, eo???; habebantur inauspicati. Ad haec veterum superstitio sibi persuasit & lunae certos dies sinistri auspicij esse, veluti lunae senescentis quartam, quintam & secundam, & [Greek words] appellabant. Rursus dies in quibus rei capitis damnabantur, [Greek words] veluti funestos. Postremò dies infigni quapiam calamitate funesti, [Greek words] dicti sunt. Horatius: Ille & nefasto te posuit die. Horum dierum meminit Plato libro de Legibus septimo, negans illos esse [Greek words], id est, puros, sed [Greek words] appellat, vt funestos & sepeliendis mortuis sacros. Ea vox deinde translata est ad homines execrandos, & abominandae malitiae, teste versic. [Greek words]. id est, Homo nefastus, & ore perfidum tuens. Eadem est autem Graecae vocis etymologia, quae Latinae, [Greek words]. Huiusmodi fermè Suidas, Hesychius, & Etymologicus. Quin & homines detestandos, sacros dicimus, vt Horatius: sacer & intestabilis esto. Verg. etiam ad animirem tra̅stulit: Auri sacra fames. Erasmus in Adagijs. Romanos, atris & infaustis diebus, po̅tifi cum iussu, non modò à bellis gerendis & Reipub. cura, sed à rebus quoque diuinis & deorum sacrificijs, abstinuisse legimus. Saepiùs tamen cùm hostium vim propulsarent, nulla se religione teneri putarunt: & neglectis infelicium dierum obseruationibus, prosperè dimicarunt, imitati Homericum Hectorem: [Greek words] Alex. lib. 4. c. 20. In Specie. Quo ad Opus, Laborem. Romae Idibus Augusti ferias agebant ancillae & serui omnes, mulieres???ue maximè tergere & mundare corpus studebant. Nempe quòd Seruius rex eo die ex ancilla natus sit captiua, ideo vacationem operarum famuli habebant. Mos autem lauandi capitis, festi causa ab ancillis ad liberas quoque progressus videtur. Plut. in quaest. Rom. Pugnam. Vide suprà, Obseruata Festa superstitiosé. Lucianus in libello de Astrologia, palàm refert, Lycurgum legem instituisse Lacedaemoniis, ne praelium inirent ante plenilunium. In eam superstitionem iocatur Aristoph. [Greek words] id est, plenilunio. serò aut nunquam futurum significans. Cùm Datis & Artaphernes ductores regis Persarum, in Marathonem irrupissent, plenilunium obseruabant Spartani, vt tum exirent in praelium. At priùs quàm illi venirent, Athenienses bellum aggressi sunt. Herod. lib. 6. de cunctantibus & quauis occasione rem proferentibus, dicitur, [Greek words]. id est, In plenilunio. Erasmus in prouerb. Accessaei Luna. Parthis de nocte pugnare, nefas est & difficile. Plutarchus in Crasso. Germanis olim nec consuetudo nec fas erat, ante nouam lunam, decrescente lumine sideris, praelio contendere. Quod vbi C. Iulius Casar intellexit, religione impeditos, ad Rhenum aggressus profligauit. Auentinus lib. 1. Annalium Boiorum. Iter. Athenienses à Syracusanis in Sicilia foedè victi, fugam meditabantur. Comparatis omnibus cùm postera die statuissent abnauigationem, luna noctis initio deficere visa est. Quam ob rem Nicias dux admodum perturbatus, vt erat naturâ religionis cultor obseruantissimus, tum propter pestile̅tiam exercitum depascentem, ingenti deûm formidine tali portento corripitur: mox???; accitos aruspices consuluit. A quibus responfum est, post tres sequentes dies abnauigationem oportere differri. Hoc responso hi quoque qui sentiebant cum Demosthene duce, abitum omnino vrgente, religioni deûm timore maioris mali parêre coguntur, Syracusani cognita per transfugas eius dilationis causa, Athenienses terra mari???; adortos superauêre, & cepêre. Diod. lib. 13. & Plut. in Nicia. Alèxivs Angelus Byzantinus Imp. consultis astris in Blachernas se conferre summo mane ante Solis ortum diluculò instituit. Adestigitur omnis Imp. cognatio cum luminibus, vt nauiget vná. Deo verò monstrante, se esse horarum & temporum dominum, & à se itinera hominu̅ vel prosperari, vel impediri: solum ante Imperatorium cubile vltrò cedens profundè dehiscit, ac id periculum Imperator mirabiliter euadit. Sed alter eius gener & alij plures, voragine illa impliciti, in cruribus malè afficiuntur: quidam verò eunuchus in imum hiatum delapsus perijt. Nicetas lib. 3. de Imperio Alexij Angeli. Migrationem. Sextilibus Calendis ex veteribus domibus migrare, & nouas incolere, Romani consueuerant. illas???ue veluti boni euentus & fortunatas obseruabant. Alex. lib. 4. c. 20. Nuptias. Graeci, praecipue???ue ex his Lacedaemonii, quicquid essent rerum auspicaturi, superstitiosè lunam obseruabant. Id quod tacitè notat Euripides, cùm in Iphigenia in Aulide respondet Agamemnon, tum nupturam filiam, vbi lunae dexter circulus aduenerit, videlicet de plena luna sentiens. Brvtorvm. Feriae brvtorvm. Romae Consualium festo tam equos quàm asinos sertis redimitos permittebant feriari: cùm Neptuno Equestri eum diem festum agant. Asinus autem ea vacatione vnà cum equo fruitur, in eius???ue partem venit: quia postquam extitit nauigatio & commeatum subuectio mari, nonnihil otij & requietis iumentis contigit. Plut. in quaest. Rom. Romae Septimontio obseruabant, ne vehiculis, quae equis essentiuncta, vterentur. Septimontium autem celebraba̅t, quòd Septimus collis adiectus, & facta Roma esset septem collium. Opere enim grandi ad amplificandam confecto vrbem, quòd fecisse eam existimarent iam incrementi finem, cùm relaxauerunt semetipsi, tum remissionem dederunt ijs, quae in labore adiuuerunt, iumentis, frui???ue publici festi ferijs permisêre. Fortè etiam cùm vellent festum omnium ciuium praesentia ornari & celebrari (praesertim quod amplificatae causa vrbis agebatur) ne vrbem, cuius est dies festus, relinquerent, non erat vehiculis iugatis illo die vti licitum. Plut. in quaest. Rom. LOCORVM SVPERSTITIOSVS CVLTVS Freqventando, Colendo, Non vitando. Cultus Insvlarvm. In Delo olim nefas canes alere, aut mortuos humare. In Rheena, quae illi ad quatuor stadia adiacet, Deliorum sepulcra fuêre. Sabellicus lib. 1. Enn. 3. In Aphacis circa Libanum montem & Adonin fluuium, ad quandam inuocationem certo die, à summo vertice Libani, ignis instar oestri progressus, in vicino flumine mergebatur. Dicebant autem esse Vraniam, eo nomine Venerem appellantes. Sozomenus lib. 2. c. 5. Flvminvm. In flumen Persae non micturiunt, nec laua̅tur, nec abluuntur, nec mortuum inijciunt, nec alia quae immunda esse videantur. Strabo lib. 15. Feruntur Aegyptii ex puteo peculiari Apipotum praebere, atque à Nilo eum in totum depellere: non quò liquorem eius profanum crocodili causa (vt quorundam fert opinio) arbitrentur (nihil enim aequè est apud Aegyptios ac Nilus in honore) verùm saginare videtur & obesos reddere Nili haustus. Nolunt autem eam vel Api vel sibi habitudinem esse, sed expeditis & agilibus vestitas corporibus animas, neque naturae caducae vi & mole, coelestem premi vel degrauari. Plutarchus de Iside & Ofiride. Lusitaniae fl. Essemea, ab alijs Belion dictus, labitur ex Celtiberis & Vacceis. Fama est Celtiberos & Gallos, qui circa Anam fluuium agitabant, olim iunctis inter se armis ad Lethen peruenisse: ibi seditione iactatos, ac duce amisso, tota regione dispalatos, velut patriae oblitos, his locis desedisse, atque ab eius rei euentu accidisse, vt iam inde Lethe sit fluuius dictus. Quam Romanvs exercitus famam secutus, ominis mali vitandi superstitione amnem transgredi recusauit, ita vt D. Iunius Brutus dux signum in vlteriorem ripam iacere cogeretur. In quo repetendo fluuius à paucis primùm, mox ab vniuerso exercitu religione quodammodò attonito, quòd id nomen Obliuionem significaret, & vnum ex quatuor Orci fluminibus, superatus est. Iniecta est & altera maior circa Oceanum religio: nam eousque Brutus victor Romana signa protulit. Hic cadentem in Oceanum Solem sibi dux & exercitus spectare visus est, eum???ue aquis obrui, non sine sacrilegij metu se cernere arbitrati sunt, ob astronomiae imperitiam. Vetus opinio fuit ipsum sidus sub occasum marinis fluctibus immergi, ac [3162] velut candentis ferri massa in lacum aliquem immersa, feruorem quendam terrificum exaudiri. Sabel. lib. 9. Enn. 5. Lvcorvm. Ad quercum Mambre, sub qua Abrahamus angelos Dei Sodomam punituros obuios habuit, longa pòst aetate Palaestini & Phoenices & Arabes idololatria̅ exercuêre. Distat locus Hierosolymis circiter CCL. stadijs, Terebinthus vulgò dictus. Messis tempore illic conueniebant, tanquam ad mericatum, ludaei, Christiani, Ethnici: pro sua quique religione locum colunt, orationibus, sacrificijs, opima animalia in contuuium illud sacrum roto anno seruantes. Cum mulieribus, licet cultissimae sacro intersint, religionis causa non miscentur, in puteum ab Abrahamo depressum libamenta porriciunt, alij lychnos accensos, alij vinum, alij placentulas, alij numismata, vnguenta, vel thymiamata: eam???ue ob causam aquae illa commixtione iniectoru̅ corrupta & inutilis eo tempore red ditur. Hanc idololatriam Constantinus Magnus sustulit, & templum ibidem aedificauit. Euseb. lib. 3. de Vita Constantini. & Sozomenus lib. 2. c. 4. Aescvlapii lucum apud Epidaurios, montes circumquaque incingunt: intra cuius ambitum mori aut nasci quenquam religio est. Pilae intra ambitum olim multae, in ijs virorum & feminarum, quae à deo curatae sunt, nomina incisa: morborum etiam, quo quisq: laborarat, ad dita est curationis ratio. Scripta verò omnia Dorica lingua. Est ibi porticus, Cotyos dicta, in qua & feminis párere, & aegris mori liceret. Pausanias in Corinth. Habuit Sclavorvm gens lucum quendam sacrum, firmissima sepe cinctum, ob deorum multitudinem maximè in delicijs: in cuius medio ruinosae quaedam stetêre quercus, Prouendeo dicatae, cui flamen quidam praeerat, ad quas varij sacrificiorum ritus peragebantur. Illic secunda feria populus cum flamine & regulo, qui tum ad tribunal sedere solebat, conueniunt. Atrium ingredi fas nemini erat, praeter sacerdotes, ac sacrificare volentes, aut quem mortis periculum vrgebat, cui tutum hîc asylum dabatur. Tantum enim sacris locis reuerentiae exhibent, vt nec hostium suorum sanguine ea pollui patiantur. Helmoldus cap. 53. Sepvlcrorvm. Sepulcrorum vetustissima fuit religio, ne quis violaret, deijceret, frangeret: quae lex non modò in XII. fuit, & in Solonianis, sed etiam in antiquissimis Numae, ac Latinorum Graecorum???ue: quae non tam ad ius ciuile profanum, quàm ad sacra religiones???ue pertinere videbatur, quòd sepulcra veluti templa quaedam esse deorum manium existimarentur. Ideo???; inscribebatur in eis, D. M. S. id est, Dijs manibus sacrum: & quae illis celebrarentur sacra, Necya sunt dicta. Cic. 2. de Leg. Aversando, fvgiendo. Locorum superstitiosa fuga. Ivdaei religioni non ducebant Christum insontem damnare: at praetorium Pilati introire verebantur, ne contaminarentur, Pascha comesturi. Ioan. 18. Landora Scaniae littus est in Dania, regibus inimicum, quòd illud aggredientes, annum superuiuere non posse dicantur. Itaque cùm Ericvs IV. Danorum rex, tutor Valdemari pueri regij, bello contra Olaum tyrannum, malè ominosum litus fugiens, Eskyllo Lundensi episcopo exercitum commisisset, magna strage affectus est. Saxo lib. 14. Virgo Oxoniensis Fridesuida, ducis Didani filia fuit, Cuthredo regnante. Hanc regulus nomine Algarus ad stuprum cogere volens, fugientem persequitur. Illa se protinus in oppidum recipiente, ei porta clauditur, Iumen???; oculorum eodem momento adimitur. Verùm mox virgo suis precibus Deum. Algaro placauit, qui rursus videre cepit. Hinc fama est, innatam postea Regibvs religionem, vt formidarint in vrbem Oxonium introire. Atqui Henricus IIX. rex, Oxonium sine vllo suo incommodo, ac totius populi magno cum gaudio ingressus est. Polydorus lib. 4.

LIBRI QVINTI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Voluminis Decimiseptimi Liber V. De Svperstitione Corectiua. SVPERSTITIOSA CORRECTIO SVIIPSIVS. Confitendo. Confessio svperstitiosa. Chorvs metuens ne ciuitas Thebarum, à Graecis expugnetur, quia iustam causam hostes habeant, apud Eurip. inquit: [Greek words]. Argos ô Pelasgicum, timeo tuas vires, & diuinum auxilium. Non enim iniustum in certamen hoc armatus contendit (Polynices) filius, qui accedit ad has aedes. Phoenissis. Lysandro sciscitanti deos in Samothrace, iussit sacerdos, quod facinus in vita nefandissimum concepisset, expromere. Hîc percunctatus eum, Tuóne an deorum praecepto id facia̅? Qui cùm diceret, Deorum: Tu ergo, inquit, hinc facesse, ego illis, si rogent, aperiam. Plut. in Apophthegmatibus. Homerum literarum principem ideo excaecatum memorant, quòd in Helenam stylum distringere sibi permisisset: nec visus deinceps vnquam fuisse compotem, quòd delicti perseuerarit imprudens. Contrà verò, errore animaduerso Stesichorvm facilè in reliquum esse oculis vsum, quum per palinodiam recinuisset: Non verus sermo ille fuit, neq; nauibus altis Existi fugiens, neque adisti Pergama Troiae. Quin & Socratem produnt, vbi in amorem petulanter est inuectus, à daemone familiari ampliùs castigatum, atq; in de priùs quàm sinistri pateretur quippiam, expiatum, amoris eiusdem praeconia concelebrasse. Caelius lib. 15. cap. 28. A. L. Poenitendo. Poenitentia svperstitiosa. Serapion monschus in Scethi Aegypti, errore Anthropomorphitarum ita desipiebat, simplicitate quadam, non malitia, vt ne à Paphnutio quidem pastore suo conuerti posset. Cùm autem aliquando Photinum diaconum Cappadocem, ad visendo eius loci eremitas profectum, disputantem audiuisset de imagine Dei, ad quam homo conditus esset: reliquit suam de corporali Dei sorma opinionem. Verùm cùm paulò pòst in gratiarum actionem exurrexisset: sensit inter precandum ex mente sua elabi eam, quam oraturus, Dei anthropomorphin sibi proponere consueuerat. Consternatus igitur animo, prorupit in amarissimos fletus, & humi deuolutus clamauit: Heu me miserum, tulerunt à me Deum meum, & quem nunc teneam non habeo, vel quem adorem aut interpellem iam, nescio. Cassianus capite tertio, decimae Collationis. Bernardus in vita Caroli narrat, Episcopvm, qui ob valetudinem recuperandam comederat carnem, in desperationem incidisse: vnde aegrè sit liberatus consilijs & consolationibus sacerdotum. Stesichori Lyrici poëtae meminit Plato in Phaedro. Is cùm Helenam carmine vituperasset, oculis orbatus est. Intelligens autem (Achille, sicut scribit Pausanias in Laconicis, Helenae iussu nunciante) caecitatis suae causam, protinus palinodiam cecinit, Helenam???ue priùs vituperatam laudauit, itaque visum recepit. Hunc Socrates iocatur sese velle imitari, & amoris vituperati priùs canere palinodiam, quam orbetur oculis. Erasmus. Pvniendo. Vide Tit. Superstitiosa cura suijpsius, Carceribus, Flagellis, fol. 3140. & seq. CASTIGATIO, REPREHENSIO, CORRECTIO aliorum Svperstitiosa. Consideratorum respectu Svbiecti, hoc est, eivs qui corrigitur. Sic exercetur erga Poenitentes. Nolle Recipere poenitentes. Acesivs Nouatianorum episcopus, à magno Constantino rogatus, An decreta concilij admitteret, & limitem fidei, & definitionem festi Paschalis? assensus est. Imperatore autem denuò interrogante, Cur se ipse segregaret? Quae sub Deciana persecutione euenissent, edocuit: & acrimoniam austeri Canonis protulit: Non oportere ijs, qui post baptismum, peccatum (quod sacrae literae mortale vocant) in se admisissent, diuina mysteria communicari: sed ad poenitentiam quidem illos esse cohortandos, spem verò remissionis non à sacerdotibus, sed à Deo expecta̅dam, qui peccatis posset dare veniam. His an Acesio dictis, respondit Imperator: O' Acesi, scalis appositis tu solus coelum conscendito. Suidas, ex Socrate. Sacerdotes. Qui in Meroë sunt deorum cultui dediti sacerdotes, cùm eis visum fuerit, regi Aethiopum nunciant, vt mortem oppetat. Ita enim deorum iubere responsa, neque fas esse immortalium voluntatem à mortali homine contemni: alias???ue addunt rationes, quibus ex vetere obseruata???ue consuetudine voluntariam regi suadeant mortem. Et sanè superiores omnes reges, sacerdotibus, non armis, neque vi coacti, sed ipsa victi superstitione, spontè paruerunt. At Prolemaei secundi tempore rex Aethiopum Ergamenes Graecis doctrinis philosophiae???ue deditus, hunc primus morem spreuit. Vsus namque prudentia rege digna, cum miltibus in Auatum, vbi templum aureum erat Aethiopum, profectus: sacerdotibus omnibus interemtis, veteri???ue consuetudine abolita, pro voluntate regnum tenuit. Diod. Lib. 3. cap. 1. Avgvres. Fuit obseruatum apud Rom. in omni augurum responso, vt si pullarius, seu quiuis augur, qui auspicatur, cuiq; monita deorum praedicere, & de augurio respondere, ac portenta interpretari curae fuit, tacitum ferret, quod dij vulgari voluissent: haud aliter contraheretur nefas, quam si occulenda diuulgaret, & abdita palàm faceret. Si verò augurio fallaci mentiri ausus fuisset, sinistrum???ue pro dextro, vel quod prodigij foret, contrà denunciasset: non id illi, qui de auspicio consulit, sed in ipsius pullarij vel auguris caput, qui tam improbè mentiri ausus esset, quicquid fuisset infortunij, recisurum. Alex. ab Alex. lib. 1. cap. 29. Ivdaeos. Sisebvtvs rex Hispaniae, anno 654. initio regni, Iudaeos ad fidem Christianam compulit, quos prouocari oportuerat fidei ratione. Rodericus Toletanus lib. 2. rerum Hispan, capite decimoseptimo. Fernandvs & Isabella, Castellae Reges, cùm exploratum habuissent, per Iudaeos, qui in illorum ditione erant: scelera nefaria contra religionis nostrae sanctitatem conflari, omnes illos in exilium eiecerunt, anno 1482. Quidam verò ex illis ad Christi se cultum & fidem contulerunt. Alij autem, ne fundos, & aedes, & reliqua bona relinquere, vel tempore alieno vendere cogerentur, se Christi religionem profiteri simulârunt. Reliqui omnes in exilium pulsi sunt. Cùm verò a [3164] lij in alias partes disiecti fuissent, maxima eorum pars à Ioanne II. Lusitaniae Rege sub certis conditionibus impetrauit, vt in Portugalia tempore aliquo definito consisteret. Conditiones autem potissimae fuerunt, vt octonos aureos singuli Regi persoluerent, & intra certum tempus è Portugaliae finibus emigrarent: quòd si post tempus illud assignatum visi in Portugalia fuissent, libertatem amitterent: Rex autem tutam nauigandi facultatem volentibus abire praeberet. Hac ratione Ioannes grandem sibi pecuniam comparauit, & quandiu vixit, sedulò curauit, vt Iudaeis fidem praestaret, quam dederat. Itaque eis, qui in portubus illi operas nauabant, imperauit, vt agerent cum nauicularijs, vt tolerabili quadam vectura Iudaeos in regiones, quas ipsi vellent, transportarent. Sanxit praeterea, ne quisquam iniuriam illis inferret. At mercatores & nauicularij, qui Iudaeos in naues suas recipiebant, eos in mari multis iniurijs admodum acerbè diuexabant. Multi verò eorum cùm minimè possentea, quae erant ad nauigandum necessaria, intra tempus illud emere, & tempus interim illis constitutum elaberetur, libertatem amisêre. Qui igitur seruum Iudaeum habere cupiebat, eum à Rege postulabat. Rex autem eorum precibus cedebat, quos animaduertebat esse miti clementi???ue natura praeditos, ne Iudaei duriore, quàm par esset, dominatu premerentur. Hoc autem accidit paulò ante Ioannis mortem. Emmanuel qui Ioanni successit, videns illos non sponte sua contra foedus in Portugalia post tempus à Ioanne praestitum remansisse, omnes liberos esse iussit. Hoc illi beneficio permoti, ei magnum argenti pondus obtulêre: quod accipere noluit. Statuerat enim gentem illam beneficijs paulatim ad studiam Christianae pietatis allicere. Sed aliquanto pòst cùm venisset in consultationem, vtrum Iudaei, qui fuerant à Castellae Regibus expulsi, & in Portugalia morabantur, essent expellendi continuò, vt fuerat Ioannis tempore constitutum: an potiùs in sedibus, in quibus eo in regno considebant, habitare, benignitate Regia permittendi: & Castellae Reges Emmanuelem per literas admonerent, ne ge̅tem sceleratam, & Deo & hominibus inuisam, consistere in Porgalia sineret: post longam deliberationem tandem statuit, vt omnes Iudaei atque Mauri, qui Christi religionem profiteri nollent, è regni finibus excederent: diem???ue dixit, intra quem omnes, qui in illius regno fuissent inuenti, libertatem amitterent. anno 1496. Cùm iam instaret dies, omnes se ad nauigandum summa ope comparabant. Rex Emmanuel in dignissimè ferens, tot hominium millia in sempiternum exitium detrudi, vt saltem filiorum saluti prospiceret, iussit, vt Iudaeorum filij, qui nondum decimum & quartum annum aetatis excederent, à parentibus abstracti, & ab illorum conspectu remoti, in religionis Christianae disciplinam traderentur. Erat res visu mirabilis, à complexu matrum filios auelli, patres liberis affixos raptari, & fustibus etiam contundi, clamores ingentes vbique tolli, omnia???ue mulierum plangore & eiulatu compleri. Fuêre, qui rei in dignitate perturbati, filios in puteos abijcerent. Multi etiam eò progressi sunt amentiae, vt sibi mortem propria manu consciscerent. Accedebat ad grauiorem gentis miserae calamitatem, quòd illis, qui tantis iniurijs affecti in Africam transmittere cupiebant, facultas minimè praebebatur. Rex enim adeò flagrabat cupiditate gentis illius ad Christi religionem perducendae, vt partim praemijs alliciendam, partim malo cogendam esse iudicaret. Quamuis igitur nauigandi potestas esset Iudaeis ex pactione facienda: id tamen de die in diem differebat, vt mutandi consilij spacium intercederet. Itaque cùm in principio fuissent illis tres in Portugalia portus assignati, vnde conscenderent, interdixit, ne quisquam ex illis aliundè, quàm ex Olysipponensi portu solueret. Quo factum est, vt innumerabilis Iudaeorum multitudo Olysipponem conflueret. Interim verò dies dicta praeterfluxit, ita, vt esset illis necesse, qui non dum emigrare potuerant, libertate spoliari. His tandem malis plerique victi, Christianam religionem aut ex animo profiteri, aut saltem callidè simulare maluerunt, quàm vitam in tanta acerbitate traducere. Cum fidei igitur Christianae confessione, fontibus sacris abluti, & filios & libertatem recuperarunt, multis???ue à Rege praemijs clementer inuitati, in Portugaliae regnis satis commodè vitam exegerunt. Hoc nec ex lege, nec ex religione factum fuisse, Osorius libro primo rerum Emmanuelis contendit. Modi. Qvomodo. vel Persecvtione Aperta. Savli magnus fuit zelus, qui Christianos passim & publicè & priuatim persequebatur, & vestes eorum qui Stephanum lapidibus obruebant sedens custo diebat. Quinetiam à principe sacerdotum literas accepit ad synagogam, quae erat Damasci, vt si quos inueniret ibi, qui inuocare̅t nomen Christi, vinctos perduceret in Hierosolymam. Act. 8. 9. & 22. Galat. 1. In Aegypte plurimi Iudaeoru̅ excruciati sunt, quòd vt Caesarem dominum aut quenquam alium praeter Deum prositerentur, neque hortationibus vllis, neque minis compelli potuerunt. Nullius igitur aut sexus, aut aetatis respectus fuit. Puer & adulti per varios sunt cruciatus necati. Mirum videri id Lupo Alexadriae praesidi, & mirum alijs qui huiusmodi spectaculis, aderant, quòd tanta esset Iudaeis in supplicijs & cruciat??? constantia. Scripsit Vespasianvs Lupo, à quo fuerat factus certior de nouo Iudaeorum motu, vt templum quod Iudaei habebant in Aegypto apud Thannas, funditùs dirueret. Lupus templum clausit, priùs donarijs spoliatum. Paulinus qui Lupo successit, omni postea cultu desertu̅ reddidit: fuit???; annus ille quo in eo sacrisicari desitum est, trecentesimus eius aedificationis ac trigesimus. Sab. Lib. 3. Enn. 7. Adrianvs Imp. Iudaeorum omnium pertinaciam vltima caede perdomuit, praecepit???ue, ne cui Iudaeo facultas introëundi Hierosolymam daretur, Christianis tantu̅modò ciuitate permissa: quam moenibus & aedificijs instaurans, de suo nomine Aeliam appellauit. Platina ex Suetonio. An. 1408. Cracouiae apud Polonos vulgò in Iudaeos impetu co̅citatae multitudinis, ne quicquam prohibentibus Moscorouio praefecto, & Nicolao Lituos procuratore arcis, saeuitum est. Direptae & incensae eorum domus: serpsit???ue per plateas aliquot etiam in Christianorum tecta & templa incendium. Magnam autem Christiani in Iudaeorum pueris, quibus parsum erat, educandis, & Christiana religione imbuendis, curam impendêre. Adulti quoque, qui caedi superfuêre, pleriquo vltrò Christiani facti. Inuidia opum fraude & vsuris quaesitarum, & opibus aucta licentia, ac scelera flagitia???ue impunita, ipsis cladis illius causae fuêre. Cromerus lib. 16. Insidiis occvltis. Latinis Syria occupata bello Sacro, & per aliquot postea annos fortiter defensa, non tam magni Reges imperatores???ue formidolosi erant, quàm Assassini, gens obscura. Decem omnino incolunt oppida circiter sexaginta virorum millia. Phoenicibus tunc contribuebantur. Eadem ferè in regione fuêre Esseni, quo, vt Plinius tradit, nocentes fugerent: qui???ue sine pecunia & femina, duabus generis humani pestibus, degerent. Sed Assassini ex Perside profecti creduntur: recepta???ue Mahumetis persuasione, sanctissimi omnium à Barbaris existimabantur: nec qua caeteri mortales cupiditate honorum ducuntur: ipsi inter se maximè vnanimes: nulla de imperio magistratu???ue ambitio: summam arbitrium???; rerum non nobilitati sanguini???ue committunt: quem virum optimu̅ iudicarint, eum sibi praesiciunt, Seniorem???ue ac Arsacidam vocitant: eo???; nomine contentum, caeterorum curam gerere iubent: & vt illum in commune consulere volunt, ita ipsi ea opinione imbuti sunt, vt sibi persuadeant, in rebus humanis nihil antiquius esse, quàm pro publica salute, cùm tempora postulent, mortem oppetere. Eorum alij alias linguas à pueris edocuntur: omnes ita animo affecti, vt coelestem immortalitatem adepturos se munere numinis confidant, si haeresis suae quasi co̅munis co̅modi sanctitatis???; hostes occiderint. Cui prouincia euenerit alicuius è nostris proceribus interimendi: is vt vnus è nostris se nostrorum turbae immiscens, per fallacia̅ caedem facit, sibi minimè parcens, gnarus???; sibistatim occu̅bendu̅ esse. Sic Raimundus Comes Tripolitanus, quod eis infestus esset, Tripoli à duobus Assassinis confossus, caeteroru̅ curam acuit, Tripoli à duobus Assassinis confossus, caeteroru̅ curam acuit, vt custodes corporibus suis adhiberent. Aemilius libro quinto. In Syria Saracenvs quidam, quo tempore Godofredus Bolionius, ac comites eius, pro Christi fide in Syriam traieceru̅t, in medio foro Tyriae vrbis, principem Conradum Bonifacij Montisferrati Marchionis filium occidit, statim???ue ipse quoque eodem in loco occisus est. Nam cùm videret ob singularem Conradi virtutem magna Sarracenis inferri damna, voluit moriendo patriae ac gentis suae legi, tanta virtute praeditum hostem adimere. In hoc Scaeuolae Rom. tantò praeferendus, quantò feliciùs rem, quam susceperat transegit. Fulgosus lib. 5. cap. 6. Alius Saracenvs eodem studio compulsus, Eduardùm Henrici regis Britanniae F. qui Ptolemaide aduersus Christi hostes Christianis in praesi dio erat, secretum colloquium ab eo petens, occidere tentauit. Sed Eduardus audacia periculum discussit. Nam etsi duo vel tria vulnera à Saraceno accepit, eius tamen dextram tamdiu tenuit, quoad famuli Arsacidam foedè laceratum cubiculo extraxerunt. Fulgosus lib. 5. cap. 6. & Blondus lib. 8. Dec. 2. Mavrvs quidam in Betica Hispania, cùm Ferdinandus & Elizabetha, Castulonenses reges, Malachum vrbem à Mauris in Betica possessam obsiderent: sperans se patriam eo bello liberaturum, si regem reginam???ue bellum inferentes, interimere potuisset: sinxit se co̅ditiones ferre, quibus finiri bellu̅ posset, atque ad Hispanorum castra venit. Qui dum postea ad reges deduceretur, in tentorium ornatissimum cuiusdam Hispani principis vocatus, cum vxore cubantis, & audire quae Maurus perferret cupientis: ornamentorum specie deceptus, regem & reginam putauit esse. Et veluti nouus Scaeuola, in vtrunque impetu facto, quanquam vulneribus eos affecisset: [3165] tamen ministrorum interuentu prohibitus, quod decreuerat, explere nequiuit. Fulgos. lib. 5. cap. 6. Parentum nostrorum aetate missus à Sultano Saracenvs, vt sub praetextu ferendarum literarum, Iacobum Lusignanum Cypri regem confoderet, arbitratus se eum interemisse, humerum gladio traiecit: captus???;, atq; acerbissimis tormentis discruciatus, ingenti animo, quia id se patriae praestitisse dicebat, animam edit. Fulgos. lib. 5. cap. 6. Ieivnio. Caedem viri boni, diorum mensium ieiunio & poenitentia expiari opinatur impius Mahometvs Azoara 10. Et iurisiurandi violationem ieiunio trium dierum compensari asserit, Azoara 13. Flagellis. Astragalote scutica Gallos, qui piaculu̅ in Matris magnae Ideae admittunt sacris, castigaba̅t. Est ea scutica ex implicitis astragalis, vel nodosum lorum. Plut. lib. contra Coloten. Aversatione. Consule sub Tit. Sacrorum Efficiens, Initiati, Profani, fol. 4216. Ivdaei, qui Christo nomen dederant, aegrè ferebant Petrum apostolum cum Cornelio centurione ethnico congressum, & domum eius baptizasse. Itaq; Petrus Hierosolymis coram ecclesia se purgauit. Actorum 2. Demophoon rex Atheniensium, Orestem, quòd nondum expiatus esset à parricidio, à festo Chorum, quod ipse instituerat, arcuit. Athenaeus lib. 10. cap. 12. Romani solis Aegyptijs ius ciuitatis cuiuflibet denegarunt, ne orbem furiosis superstitionibus replerent. Iosephus libro 2. contra Appionem. Proscriptione, Exilio C. Corn. Hispalus, praetor peregrinus, M. Pompilio Laenate, L. Calphurnio Coss. edicto Chaldaeos circa decimum diem abire ex vrbe atque Italia iussit: leuibus & ineptis ingenijs, fallaci siderum interpretatione quaestuosam mendacijs suis caliginem inijcientes. Idem, qui Sabazij Iouis cultu mores Romanos inficere conati sunt, domos suas repetere coëgit. Valerius lib. 1. cap. 4. Tiberivs Imp. Iudaicos ritus exosus, Iudaeorum iuuentutem ad quatuor millia per speciem sacramenti, in prouincias grauioris coeli distribuit: reliquos gentis eiusdem, vel similia sectantes vrbe submouit, sub poena perpetuae seruitutis, nisi obtemperassent. Suetonius. Direptione. Sub rege Vladislao Bvdae in Hungaria populus Iudaeorum aedes diripuit. Bonfinius lib. 5. Dec. 5. Morte. Tiberivs Caesar, sacerdotes Isiacos, quòd Decium Mundum adolescentem admisissent cum Paulina Romana in Isidis templo, in cruces adegit. Iosephus lib. 18. Antiq. & Egesip. lib. 2. Ionathan textor, pseudopropheta, sicariorum vnus, qui è bello Iudaico in Cyrenaicam prouinciam perfugerat, plebi se prophetam esse persuasit, & in solitudinem perduxit, miracula multa se editurum pollicitus. Cyrenenses Iudaei eum Catullo praesidi prodiderunt: à quo captus est Ionathan. Caeterùm vt vitam redimeret, Catullo ditissimos quosq; Iudaeorum prodidit falsò, eos seditionis accusans, tam Romae, quàm alibi. Inde perductus Romam, mendacij???ue conuictus, virgis primò cassus, deinde viuus exustus fuit, sub Vespasiano. Iosephus lib. 7. cap. vlt. bel. Iud. Athenienses sacerdotem quandam interfecerunt, quoniam eam quidam accusauit peregrinos colere deos. Decretum autem aduersus eos, qui peregrinum introducerent deum, supplicium mortis inferebatur. Iosephus libro secundo contra Appionem. Scythae Anacharsim, sapientia mirabilem apud Graecos, ad suos redeuntem interemerunt, quoniam videbatur Graecorum deorum ad eos venisse plenissimus. Iosephus lib. 2. contra Appionem. SVPERSTITIOSA CORRECTIO SVPERSTITIONIS, sive Cvltvs svperstitiosi. IN Genere. Idomeneus rex Cretae, cùm è bello Troiano domum rediens, tempestate vexatus, promisisset, si sospes in regnum rediret, se primùm, quod sibi de naue exeunti occurrisset, immolaturum, ei???; occurrisset vnica filia: votum soluere volens, à Svbditis regno pulsus est. Homer. & Volat. lib. 16. Anthrop. Athenienses cùm hortarentur Diogenem Cynicum, vt mysterijs initiaretur: addentes, quòd apud inferos principatum tenerent hi, qui sacris initiati essent. Ad ea Diogenes: Perquam ridiculu̅ est, ait, si Agesilaus & Epaminondas, fortissimi duces, in coeno degunt: & Pataecion fur, & vilissimi quique homines, quòd initiati sint, in summo apud inferos gaudio sunt. Taxauit autem nefandam vulgi superstitionem, qui putat initiationem conferre hominibus ad salutem, post hanc vitam. Laërtius lib. 6. Leontychidas, Aristonis filius, quum portae illi proximae clauem draco circumuolutus esset complexus, id???; augures affirmarent esse portentum: Mihi, inquit, nequaquam videtur: sed si clauis fuisset complexa draconem, portentum erat. Lepidè hominum superstitionem irrisit, qui saepenumerò terrentur his quae casu aut fortè fortuna eueniunt. Plutarchus in Laconicis apophthegmatis. Massilienses vates & sacrificulos, qui quaestus gratia sacra circumferebant, suis oppidis exegêre: ne religionis praetextu otium sectarentur, & luxum. Alex. ab. Alex. lib. 3. cap. 13. ex Val. Max. lib. 2. cap. 1. Antoninvm Caravallam Imp. eos condemnare statuisse, tradit Spartianus, qui contra tertianas & quartanas febres periapta gestarent: quae à Luciano quoq; lepidè irridentur in Dialogo philosophico. Halim Habdallae Arabum regis iussu, in Beroea & Chalcide seductores, qui persuadebant Saracenis, si omnia sua venderent, & nudi in murum ascenderent, se???; inde praecipitarent quòd in coelum essent subuolaturi, interfecit: cùm res ipsa demonstrasset, volantes in terra̅ decidere, & crura & artus frangere: anno 18. Constantini Copronymi, Christi 759. Allav Tartaorum rex, Assassinorum haeresim extirpauit funditús. M. Paulus Venetus lib. 1. cap. 28. Orient. hist. In Specie, Corrigere, Delere, Tollere Libros svperstitiosos. Magna conseruandae religionis P. Corn Cethego & M. Bebio Pamphilo Coss. apud Romanos acta cura est. Siquidem in agro L. Petilij scribae (Plin. Cn. Terentij habet) sub Ianiculo cultoribus terram altiùs verfantibus, duabus arcis lapideis repertis, quarum in altera scriptura indicabat corpus Numae Pomponij filij fuisse, 535. annis antè defuncti: in altera libri reconditi erant Latini septem de iure pontificum, totidem???ue Graeci de disciplina sapientiae: Latinos magna diligentia asseruandos curauerunt: Graecos, quia aliqua ex parte ad soluendam religionem pertinere existimabantur, Petilius praetor vrbanus ex auctoritate Senatus per victimarios, facto igne in conspectu populi cremauit. Noluerunt enim prisci viri quicquam in sua ciuitate asseruari, quo animi hominum à deorum cultu auocarentur. Valerius libro primo, capite primo: & Plutarchus in Numa: & Plinius lib. 8. historiae huius auctores multos ciata. Bello Punico secundo in summa varietate fortunae, nouae quoque superstitiones Rom. populum inuaserant. Quod malum M. Aemilius praetor s. c. recitato sustulit, & edixit, vt quicunque libros vaticinos precatones???ue, aut artem sacrificandi conscriptam haberet, eos libros omnes, literas???ue ad se ante illum diem deferret: néve quis in publio sacróve loco, nouo aut externo ritu sacrificaret. Liuius Decad. 3. lib. 5. Postquam Avgvstvs Imp. Pontificatum maximum adeptus est, quicquid fatidicorum librorum Graeci Latini???; generis, nullis vel parùm idoneis auctoribus vulgò ferebatur, supra duo millia contracta vndiq;, combussit: ac solos retinuit Sibyllinos, hosquoq; delectu habito: & ne paterent omnibus, condidit duobus forulis auratis sub basi Palatini Apollinis. Lupercalibus vetuit currere imberbes. Item, secularibus ludis iuuenes vtriusq; sexus prohibuit vllum nocturnum spectaculum frequentare, nisi cum aliquo maiore natu propinquoru̅. Compitales Lares ornare bis anno instituit, vernis floribus, & aestiuis. Suetonius. Sacrificia Svperstitiosa Spartae Orthiae Dianae templum & simulacru̅, è Taurica Chersonneso ab Oreste & Iphigenia furtim ablatum, religione sacrosanctum fuit. Cùm autem Limnatae & Cynosurenses Spartani sacrum deae facientes ad iurgium & caedes mutuae conuersi essent, reliquos subita vis morbi absumsit. Inde oraculum acceptum est, eam aram humano sanguine aspergi oportere. Quare cùm antè forte duceretur immolandus, sacri ritum Lycvrgvs ad puberum plagas transtulit: quò sit, vt hoc etiam ritu nihilo ferè minus sanguine humanoara imbuatur. Sacris praeest femina: ea tantisper, dum caeduntur pueri, signum praefert, quod est alioqui propter breuitatem leuissimum. Verùm si, quibus caedendi negotium datum est, cum quopiam eorum, qui caeduntur, epheborum, vel ob speciem, vel ob natalium claritatem agant parciùs, tunc eo vsque signum aiunt graue fieri, vt sacerdos illud sustinere nequeat. Quod vbi animaduertit, in caedentes scilicet causam [3166] confert, se???ue eorum culpa queritur onere opprimi. Adeo est ei signo è Taurica tralatitium, hominum sanguine laetari. Eandem sanè deam non Orthiam modò, sed Lygodesmam etiam nominant, quòd in Lygorum (viticis id genus) fruticeto reperta sit ab Astrobaco & Alopeco Iri filijs, qui eo reperto statim mente capti sunt. Sic erat autem vitice vndecunque incincta, vt nihil à recto statu declinaret. Vnde Orthiae nomen inditum. Pausanias in Laconicis, & Plutarchus in Lycurgo. Darivs Persarum rex humanas hostias immolare prohibuit, & caninam carnem esitare, quum veteri ritu Carthaginenses tam obsceno cibo vescerentur. Edictum etiam, ne mortuorum corpora cremarent, sed humi conderent. Sabellicus lib. 9. Enneadis 3. Gelo Siciliae tyrannus, debellatis apud Himeram Carthaginensibus, in pacis foedere compulit illos, & hoc acceptis conditionibus ascribere, ne posthac filios suos Saturno immolarent. Solebat enim ea gens infantes suos aeneae Saturni statuae cauae, & intus incensae, in sinum ponere, qui velut in dei complexu enecabantur. Id vt saturno gratum putarent, effecit fabula, quae narrat illum omnes vxoris filios deuorare solitum. Nam & Iouem deuoraturus erat, nisi pro puero saxum supposuissent. Plut. in Regum apophth. Pelasgi, sicut Varro memorat, cum sedibus suis pulsi, diuersas terras petissent, confluxerunt plerique Dodomam: & in certi quibus haererent locis, eiusmodi accepêre responsum: [Greek words]. Post multos errores tandem in Latium venêre, ibi???ue lacu Cutuliensium amplissimum cespitem, virgultis & arboribus comptum, iactu ventorum perlacum vagantem conspicati, has sibi sedes praedictas esse didicerunt. Itaq; vastatis Siciliensibus incolis, occupauêre regionem, decima praedae, secundùm responsum, Apollini consecrata, erectis Diti sacello, & Saturno ara: cuius festum Saturnalia nominauerunt. Cum???; diu humanis capitibus Ditem, & virorum victimis Saturnum placare se crederent, propter oraculum, quod [Greek words] iubebat: Hercvlem ferunt postea cum Geryonis pecore per Italiam reuertentem, suasisse illorum posteris, vt faustis sacrificijs infausta mutarent: infere̅tes Diti, non hominum capita, sed oscilla ad humanam effigiem arte simulata: & aras Saturnias, non mactando viros, sed accensis luminibus excolentes: quia non solùm virum, sed & lumina [Greek words] significant. Inde mos per Saturnalia missitandis cereis cepit, simul???ue, vt festis Sigillaribus, quae Saturnalibus sunt iuncta, oscilla siue sigilla fictilia pro se atq; suis piaculum pro Dite Saturno facerent. Et talium commerciorum celebritas Saturnalibus cepta, septem occupabat dies, à 14. Calend. Ian. exorsa. Macrobius lib. 1. Saturn. cap. 7. & 11. Diagondas Thebanus in nullas calamitates incurrit, vt testatur Cicero in secundo de Legibus, licèt omnia nocturna sacrificia propter eorum turpitudines perpetua lege sustulerit. Natalis Comes Mythol. lib. 5. cap. 13. Apud Rom. pro familiarium sospitate pueri mactari consueuerant: Laribus & Maniae matri Larium, ex responso Apollinis. in compitis scilicet, captibus supplicandum esse. Ludi & sacra Compitalia dicebantur, eos???ue restituit Tarquinius Superbus. Verùm pulsis regibus Ivnivs Brutus primus consul non humanis, sed allij & papaueris capitibus supplicari iussit, vt responso Apollinis satisfieret de nomine capitum, remoto scelere infaustae sacrificationis. Factum???ue est, vt effigies Maniae suspensae pro singulorum foribus periculum, si quod immineret, expiarent. Macrobius libro primo Saturnalium, capite septimo. Romani Saturnum & Latialem Iouem humana placabant hostia, eorum???ue simulacrum humano sanguine proluebant: donec tandem anno Vrbis 657. Cn. Corn. Lentulo, & P. Licinio Crasso Coss. senatusconsultum factum est, ne homo immolaretur. Plin. lib. 30. cap. 1. Liuius lib. 4. Decad. 1. de pestilentia agens, qua ob siccitatem & aquarum defectum vrbs Roma plurimùm laborauerat, Cornelio & T. Quintio Poeno Cos. haec subdit: Nec corpora modò affecta tabo, sed animos quoq; multiplex religio & pleraque externa inuasit. Nouos ritus sacrificandi, vaticinadi, inferentibus in domos, quibus quaestui sunt, capti superstitione animi: donec publicus iam pudor ad primores ciuitatis peruenit, cernentes in omnibus vicis sacellis???; peregrina atq; insolita piacula pacis deum exposcendae. Datum ergo negotium aedilibus, vt animaduerterent, ne qui nisi Romanidij, neu quo alio more quàm patrio colerentur. Bacchanalium sacrorum mos nouus institutus, cùm ad perniciosam vaesaniam iretur, Romae sublatus est. Valerius libro primo, capite tertio. Simvlacra, Imagines svperstitiosas. Herodes Iudaeorum rex, sublatis omnibus qui erant de sanguine regio, magis ac magis discessit à patrijs ritibus, & peregrinis studijs veterum instituta corrupit. Athletica certamina quito quoque anno in honorem Caesaris instituit, theatro Hierosolymis exstructo: deinde in campo amphitheatrum vtrumq; sumtuoso opere conspicuum, sed alienum à Iudaicis moribus, apud quos nullus est horum vsus, nulla spectaculorum ostentatio. Popvlvs haec aegrè ferebat, sed imprimis hominum cum belluis certamina: aegerrimè verò trophaea victoriarum Augusti, quae in theatro cum titulis deuictarum gentium erexerat. Nam cùm putarent armis contectas imagines (quarum vsus interdictus est legibus) indignissimè eas ferebant. À quibus, cùm eos sic abhorrere Herodes animaduerteret, per vim nihil agere voluit, sed blandis alloquijs conabatur hanc superstitionem eximere: nihil tamen mouebantur, sed credentes cum grauiter peccare, vno ore exclamant. Etiam si reliqua omnia ferre oporteat, non laturos se intra vrbem hominum imagines, sic trophaea vocabant: hoc enim nefas esse. Herodes verò videns eos turbatos, & sine satisfactione non facilè cessuros, accitis ad se praecipuis ex illo numrero, & in theatrum adductis, rogabat eos, ostensis trophaeis, Quídnam hoc esse putarent. Cum???; reclamassent, hominum esse imagines iussit detrahi ornatum apposititium, & ostendit nudos stipites. Quo facto in risum versa est indignatio concepta ex suspicione imaginum. Iosephus lib. 15. cap. 11. Antiq. Iosephvs, Galilaeae praefectus, sub Iudaici belli initia persuasit Tiberiensibus, vti Herodis Tetrarchae domum sumtuosissimam, quoniam multiformes haberet animalium figuras, quae lege interdicuntur, demolirentur & incenderent. Iosephus in sua vita. Superstitio haec fuit reuera. sed tamen consuetudine patria excusari potest. Fvnera. Laconibus sepeliendi omnem superstitionem exemit Lycvgvs, funerare in vrbe extinctos & haberae ante oculos rerum monimenta religiosarum permittens. Sustulit etiam piacula. Prohibuit quicquam cum corpore condi, praeter puniceum amiculum, quo & folijs oleaginis cadauer aequè omnes inuoluerent. Inscriptiones etiam conditoriorum interdixit, praeterquam eorum, qui in bello ceciderant: praeterea luctus & lamentationes. Plut. in institutis Laconicis. Romanvs senatus post Cannensem cladem decreuit, ne matronae vltra trigesimum diem luctus suos extenderent, vti ab his sacra Cereris peragi possent: quia maiore penè Romanarum virium parte in execrabili ac diro solo iacente, nullius penates moeroris expertes erant. Itaque matres ac filiae, coniuges???ue & sorores nuper interfectorum, abstersis lacrymis, depositis???; doloribus insignibus, candidam induere vestem, & aris thura dare coactae sunt. Val. Max. lib. 1. cap. 5. SVPERSTITIOSA CORRECTIO IMPIETATIS siue Inivriae illatae, respectu Laesionis siue Criminis. Huc Correctio Impietatis. In Genere. Athenis impiatorum corpora proijci, & cadauera exterminari, ne filiorum quidem filijs aspicere licuit illorum, qui iugulati fuerant. Plut. de tarda Dei vindicta. Aspasia violatae religionis est rea facta Athenis, accusatore Comoediarum scriptore Hermippo: obiecit praeterea eam liberas feminas, quibus illudebat Pericles, recipere. Adhaec rogationem tulit Diopithes, nomina vt deferrentur eorum qui esse deos negarent, aut qui sermones de rebus aethereis sererent: ea suspicione perstringen Anaxagorae causa Periclem. Aspasiam eripuit Pericles precibus, pro qua vim lacrymarum in causa dicenda, vt scribit Aeschines, profudit, obsecrauit???ue iudices: Anaxagoram trepidans ablegauit, atq; ex vrbe deduxit. Plutarchus in Pericle. Melos insula vna ex Cycladibus, Diagorae patria, quia omnes incolae athei essent, ab Atheniensibvs excisa fuit, atque perdita. Captus ibi Diagoras Melius vixit postea Athenis, & Atheniensium sacrorum mysteria vsqueadeò contemsit, vt co̅plureis auerterit à religione, deterruerit???; ne iam vellent initiari. Praeterea arcana illa mysteria, quae nefas est prophanis edere, ille in vulgus extulit, modis omnibus irridens. Quas ob res ab Atheniensibus proscriptus est, eam???; proscriptionem palàm in aerea columna posuerunt, addito praemij loco, talento, si quis hominem occidisset: si quis viuum adduxisset, duobus. Meminit huius Aristophanes in Auibus. Erasm. in Adag. ex Suida, & Diod. Siculo lib. 13. Blasphemiae. Anaxagoras Clazomenius, quia existimantibus Atheniensibvs Solem esse deum, ille eum saxum ignitum asseruit, paucorum sententia morte damnatus es. Iosephus lib. 2. contra Appionem. Laërtius in vincula coniectum scribit. Protagoras Abderites sophista, temporibus illis vel maximus, cùm in principio libri sui posuisset, De dijs neq; vt sint, neq; vt non sint, habeo dicere: Atheniensivm iussu, vrbe atq; agro est exterminatus, libri???; eius in concione combusti. Caelius lib. 22. cap. 1. A. L. ex Cicerone de Nat. deorum. Negligentiae circa res sacras. Astragalote scutica Gallos, qui piaculum, in Matris magnae Ideae admittunt sacris, castigare Rom. solebant. Est ea scutica ex implicitis astragalis, vel nodosum lorum. Plutarchus lib. contra Colotem. Athenienses ob cadauera militum no sepulta praetores x. viros clarissimos morte damnarunt. Pinarijs cùm nouissimi, caeteris iam manus lauantibus, ad Herculis pulum venissent, tarditatis poenam tulêre. Macrob. lib. 3. cap. 6. Saturnalium. Romani olim vnum sacrificium tricies instaurarunt, quòd semper aliquid delicti vel offensionis interuenisse diceretur. Tanta religio erat erga deos populi Romani. Plutarchus in Coriolano. P. Licinivs pont. max. virginem Vestale̅ flagris dignam existimabat, quòd parum diligens aeterni ignis custos fuisset: qui si extingueretur aliquando, inter dira auspicia numeratum est. Liuius lib. 8. Dec. 3. Flor. lib. 28. Val. Max. lib. 1. c. 1. Tiberivs Sempronius, quem virtutis & probitatis gratia ciues plurimi fecerunt, successores creauit consul Scipionem Nasicam & C. Martium. Cùm iam in prouincias profecti illi essent, incidit in libros ad sacra populi perit: id hoc fuit. Cùm auspicaretur consul, in domo extra vrbem vel in tabernaculo ad id conducto, sedebat. Quòd si qua de causa redire in vrbem nullis dum visis certis signis cogeretur, relinquendum erat priù conductum tabernaculum, & quaerendum alterum, ex quo de integro seruaret de coelo. Hoc cùm Tiberium falleret, bis eodem vsus, illos renunciauit consules. Cognito pòst vitio, rem ad senatum retulit, neque neglexit adeò minutam offensionem senatus: scripsit Scipioni Nasicae & C. Martio, qui relictis prouincijs illicò Romam regressi, deposuerunt magistratum. Plutarchus in Marcello, & Val. max lib. 1. cap. 1. Romae, bello Gallico duob. clarissimis viris sacerdotia sunt ademta: Cornelio Cethego, quòd exta hostiae non ritè porrexisset: Q. Sulpitio, quia immolanti apex, quem gestant flamines, de capite ei defluxisset, Idem. P. Caelius, M. Cornelius, M. Cethegus, & C. Claudius, propter exta parùm curiosè admota aris deorum immortalium, tum???; potissimùm cùm essent varia tempora, bellis???; multis occupata, flaminio abire iussi & coacti sunt à Pop. Rom. Visum est enim, propter contemtum religionis, in haec incommoda venisse Rempud. Val. Max. lib. 1. cap. 1. Vix dici potest, quanto sile̅tio sacras suas orationes perficiant Tvrci. Habent inquisitores, qui accusatos de orationum omissione multis afficiant ignominijs: vt per vrbem circumducentes, ac tabulam cum caudis vulpinis collo appendentes, non sine multa pecuniaria dimittant: potissimùm si orationes illas tempore Quadragesimae intermitta̅t. Cuspinianus. Ijdem Doneb sua lingua vocant & peccatum, & caudam vulpinam: quoniam eos qui tribus diebus Veneris sacris non interfuerint, excommunicant, & in eius rei signum caudam vulpinam illis affigunt. Gul Postellus. Inobedientiae. Talmvdistae trasgressoribus Talmudicarum fabulosarum constitutionum maiores poenas constituerunt, quàm illis qui contra legem Mosi delinquerent quoquo modo. Michaël Neander in Erotematis linguae sanctae. Drvidae Galloru̅ sapientes, vti Caesar in suis Commentarijs testatur, si quis aut priuatus aut publicus eoru̅ decreto non stetisset, sacrificijs interdicebant. Et haec poena apud eos grauissima, quoniam quibus ita erat interdictu̅, ij numero impioru̅ ac sceleratorum habebantur, ab ijs omnes recedebant, aditum sermonem???ue defugiebant, ne quid ex contagione incommodi acciperent, neque ijs petentibus ius reddebatur, neque honos vllus communicabatur. Polydorus libro 4. cap. 12. de Rerum inuent. P. Claudius, L. Iunius Consules, neglectis auspicijs (quorum ideo fuit obseruantissima Romanorum antiquitas, quòd genus omne Reipud. constanti religione erga deos augeri atque retineri, vt si qua alia re maximè, sibi persuaderent) nauigauerant, & classem tempestate amiserant. Hoc nomine P. Claudius, Popvli iudicio damnatus est: alter sibi ipse mortem consciuit: non quòd infeliciter pugnassent, sed quia contra auspicia: eo???ue Reipub. patriae???ue suae ritus ac veteres ceremonias repudiare, religionem cui parendum fuit, negligere viderentur. Aerodius ex Cic. libro 2. de Diuinat. & Valerius Max. lib. 4. Idem A. Gabinio accidisse fertur, qui postremis quoq; temporibus Pompeio Magno solo cosule, ob neglecta auspicia, & quòd aduersus quàm libri Sibyllimi suaderent, cum exercitu in Aegyptum profectus, Ptolemaeum Auleten reduxisset, damnatus est absens, & bona publicata. Appianus libro secundo Bellorum ciuilium. Caedis. Expiatio caedis. Expiandae caedis gratia veteribus mos inoleuit, vt ad caesi caput ensem abstergerent, velut sic sceleris auerruncarent labem: vel corporis totius extrema praeciderent, praesertim ciuili caede perpetrata, ea???; connexa sibi ad alas vel ad collum instar torquis applicarent: eo modo nocumenti vim auferre se arbitrati, quod ab eis [Greek words] dicebatur: quod in Elestra Sophocles indicat, & ab Scholiastis est enarratum, ac repetitum ab Suida, in voce [Greek words]. Sed & innuit Apollonius, [Greek words], de Iasone ac Absyrto. Caelius lib. 3. cap. 23. & lib 4. cap. 3. A. L. Orestes occisa matre furijs agitatus, fluuio qui septem ostijs in mare effunderetur, ablui iussus. Troezene ante fanum Apollinis aedificium quoddam est, quod Orestis appellant. Priusquam enim maternam caedem expiationibus Orestes elueret, de Troezenijs nemo eum tecto recipere voluit: sed in ea ipsa cella illum consistere iusserunt, ibi???; qui ei lustrationi praefuerunt, cum eo epulati sunt, quantisper ritè expiatus est. Manet adhuc ritus, vt illorum posteri statis diebus eodem in loco coenitent. Defossis autem no longè ab ea taberna piaculis, laurum enatam tradunt, quae adhuc viret proximo ei tabernae loco. Ad eum verò lustrandum, & alia Februorum genera adhibita, & aquam ex Hippucrene. Pausan. in Cor. Vlysses caedem procorum igne & sulphure (quo praecipuè vsi sunt in expiationibus veteres) purgari & expiari iussit. Homerus in Odyssea. Pavsanias, rex Spartanus, à caede Cleonices amicae nu̅quam expiari potuit. Plut. in. Pausania. Cùm in acie Archilochum obtruncasset Callondas Naxius, cui erat Coraci cognomen: repulsus primùm à Pythias, quòd virum Musis sacrum interemisset: deinde adhibitis supplicationibus certis & inferij cum culpae purgatione, iussus est Tettigis domum pergere, & propitiare Archilochi manes. Ea Taenarus erat. Illuc enim appulsum cum classe Tettigem Cretem vrbem condidisse, atq; incoluisse apud psychomantium perhibent. Plut. de tarda Dei vindicta. Mahometvs caedem viri boni duorum mensium ieiunio & poenitentia expiari opinatur. Azoara 10. Anno Sal. 1154. Aegyptiorum Calypham, quem ipsi numinis cuiusdam loco coleba̅t, Soldanus interfecit, quò suum filium Nosceradinum ad eam dignitatem euecheret. Sed populo arma contra homicidam corripiente, ipse cum filio fuga sibi co̅sulens, versus Damascum iter arripuit. Re cognita, vicini Damasco Christiani profugos adoriuntur, ijs???; caesis, tantis spolijs potiuntur, quanta vix vnquam visa fuerant. Nosceradinus, qui sorte in praedae distributione Templarij militibus obtigerat, Aegyptiis repetentibus venditus sexaginta aureoru̅ millibus, in minutissimas partes discerptus fuit. Tyrius. Incestvs Religiosi. Est inter Orchomeniorum & Mantinensiu̅ fines Dianae Hymniae cognomento, prisca accolarum, & inprimis Arcadum religione sacrosanctum fanum. Deae sacris virgo praesidebat. Eam cùm ad stuprum pellicere Aristocrates rex Arcadum non potuisset, postremò ad aram deae confugientem violauit. Scelere patefacto, hominem Arcades lapidbus obruerunt, & à virgine ad nuptam mulierem sacerdotij honorem transtulerunt. Pausanias in Arcadicis. Themistius Aphidnaeus, quòd initijs Eleusinijs Rhodiam citharistriam violasset, Athenis capite multatus est. Aerodius ex Dinarcho, contra Demosthenem. Aud Rom. quae Vestalis leuiter deliquerat, verberibus à Pont. max. caedebatur: sin parum pudicè castitatem habuerat, stupri???ue conuicta erat, in eam manus aut vim inferre nulli licebat: sed postquam familiam in potestate habere, & sacris abstinere iussa fuerat: stata die sub effossa humo ad portam Collinam, in loco cui Scelerato nomen, viuam defodiebant: virginis verò stupratorem, in comitio caedebant ad necem. In ea enim subterranea erat fouea, ad quam gradibus descensus, & in imo lectulus, lucerna ardens, panis simul & lac, item aqua & in gutto oleum: virginem verò damnatam, demtis vittis è vertice, feretro impositam, cultu miserabili, maximo omnium horrore, eò deducebant: quò vbi deducta fuerat, vinculis solutam, Pontifex maximus solenne praefatus carmen capite velato ad ostium foueae constituebat: & postquam introgressa fuerat, illo auerso, & scalis sublatis, desuper???ue aggesta humo, defo diebant viuam, ita vt ab omni hominis tactu illaesa extingueretur. Qua die tanquam lugubri [3168] & ominosa consternata vrbe, velut si repentinum incommodum accidisset, iustitio indicto, nihil publicae magnae???; rei agere licebat. Sic defossa fuit Cornelia virgo Vestalis, auctore Suetonio. Capronia suspensa cum his, qui eam corruperant. Suspensa etiam Septilia, an quia suspendio supplicium praeuenêre. Demùm Aemilia, quam corrupit L. Septilius, & Minutia, ob incestum viuae defossae fuerunt. Aagustinus in libris de Ciuit. Dei. Non multò post priúsve, quàm clades Cannensis accepta est, duae Vestales virgines Opimia & Floronia stupri co̅pertae, vna ad Collinam portam viau, vt moris erat, sub terram necata est: altera sibi mortem consciuit: & L. Caninius scriba pontificu̅, eius incesti conuictus, adèo atrociter in foro à Pontifice flagris caesus est, vt inter verbera expirauerit. Sabellicus lib. 2. Enn. 5. Ex Plut. Fabio. & Alex. lib. 5. cap. 12. Domitianvs Imp. incesta Vestalium virgnum, à patre suo quo???; & fratre neglecta, variè ac seuerè coërcuit: priora capitali supplicio, posteriora more veteri. Nam cùm Ocellatis soribus, item Varonillae liberum mortis permisisset arbitriu̅, corruptores???; earum relegasset: mox Corneliam virgine̅ maximam, absolutam olim, dehins longo interuallo repetitam at???; conuictam, defodi imperauit: stupratores???; virgis in comitio ad necem caedi, excepto praetorio viro: cui dubia etiamnum causa & incertis quaestionibus at???; tormentis de semet professo, exilium indulsit. Suetonius. Senatus Rom. Sp. Posthumio Albino, & Q. Martio Philippo consulibus mandauit, vt de ij quae sacris Bacchanalium incestu vsae fuerant, inquirerent. À quibus cùm multae essent damnatae, in omnes cognatas intra domos animaduerterunt: late???; patens opprobrij deformitas, seueritate supplicij emendata est: quia quantum ruboris ciuitati Rom. mulieres turpiter se gerendo incusserant, tantum laudis grauiter punitae attulerunt. Valerius lib. 6. cap. 2. P. Clodius. Nobili familia erat, aetate florente, feroci animo & procaci. Hic captus vxris Caesaris amore Pompeiae, assumta veste & ornatu psaltriae furtim penetrauit in domu̅ eius. Nam sacra tum in aedibus Caesaris arcana illa, quibus nefas est viros interesse, agebantur: nec aderat vir vllus: sed ille, quòd adolescens esset, & imberbis etiam tum, sperabat occultè posse cum mulieribus ad Pompeiam peruenire. Noctu in amplas ingressus aedes haesit in diuerticulis. Vagantem conspicata Aureliae matris Caesaris ancilla, quaesiuit nomen eius. Coacto loqui illo, at???; pedissequam demonstrante quaerere se Pompeiae nomine Auram: vt vocem animaduertit abhorrentem à femina, tollit clamorem, conuocat???; mulieres: quae obseratis foribus, omnibus???; excussi deprehendunt Clodium in cubiculo puellae, cum qua ingressus fuerat, latitantem. Cùm ea res percrebuisset, repudiauit C. Ivl. Caesar Pompeiam, ac nomen Clodij de violatis sacris detulit. Plut. in Cic. Isidis sacerdotes pecunia corrupti à Decio Mundo Romano adolescente, Paulinam ingenuam matronam persuadent, deum Anubin concubitum eius expetere. Paulina Saturnino marito rem co̅municat, & à superstitioso homine facilè euincit, vt sibi deo morem gerere liceret. Personatus ergo Mundus cum Paulina concumbit. Postero die in publico Pauliae factum exprobrat, quòd amore inuicta, astu se vinci passa esset. Tiberivs Imp. re cognita, quia templum stupro profanatum esset, sacerdotes crucifigi, templum dirui iussit. Iosephus lib. 18. cap. 4. Antiq. Sacrilecii. In Elephantina Aethiopia sacrilegos hac poena multabant, vt ophuisam herbam bibere cogerentur. Qua pota, ita terroribus & falsis imaginibus afficiebantur, vt mortem sibi ipfis consciscerent. Alex. Ab Alex. lib. 3. cap. 5. Apud Graecos poena in sacrilegos statuta fuit seuerissima, vt praecipitati, vel immersi, aut combusti poenas darent. Ibid. Apud Athenienses cùm puer laminam auream, quae es deae corona deciderat, furto sustulisset, vocatus in iudicium, ingenij at???; naturae suae specimen dare iussus est. Iudices quippe cùm crepundia, laminam ipsam, ac alia etiam puerilia proponerent, iusserunt vt quod vellet acciperet. Verùm puer cùm iterum ad aurum inclinaret, plexus est vt fur at???; sacrilegus. Ne???; aetati veniam dederunt, sed flagitium & scelus vindicarunt. Aelianus lib. 5. de Var. hist. Cirrha Delphorum nauale est, stadijs LX. distans. Cuius incolae olim cùm & alijs impietatis generibus apollinis numen laesissent, & in sacrorum finium possessionem temerè irruissent: publico Amphyctionvm decreto arma sunt in sacrilegos mota. Pausanias in Phocicis. Xanthippvs, Atheniensium dux, Artayctam Persam sacrilegum, qui fan̅ circa Protesilai sepulcrum thesauris plenum diripuerat, multum licèt auri pro redemtione offerentem interfecit. Herod. lib. 7. & 9. Phocenses necessitate coacti, Xerxe in Graeciam irrumpente, eius partes secuti sunt. Sed mox à Barbaris desciscentes, cum Graecis Plataeensi praelio interfuêre. Insequenti deinde tempore grauis multa est illis ab Amphictyonibvs irrogata. Quam cùm indignissimo animo ferrent, Philomelus Theotimi F. pro concione censuit, Apollinis Delphici templum diripiendum esse. Sententiam eius omnes approbarunt, & fanum Apollinis spoliarunt, Olymp. CV. Anno IV. Sacra pecunia potiti, statim firmissimas mercenariorum cohortes conduxerunt. Direpto templo ingens tumultus & seditio per vniuersam Graeciam excitatus est, cùm aliqui deo subueniendum, & in Phocenses, veluti sacrilegos, animaduertendum: alij rursus vt Phocenses auxilijs iuuarentur, decreuissent. In diuersum proinde tendentibus gentium & vrbium factionibus, templo succurrere decreuerunt Boeoti, Locrenses, Thessali, Perrhoebi: & praeter hos Dores, Dolopes, Athamanes, Achaei, Phthiotae, Magnetes, Aeneanes, & aliquot alij. Phocensibus verò auxilio erant Athenienses, Lacedaemonij, & quidam alij ex Pelopo̅neso. Bellatum est per annos X. varia fortuna. Collatis demùm apud Neonem vrbem signis Phocenses victi, Philomelus in fuga ex praerupto saxo sese praecipitem dedit. Idem necis genus, Amphictyonum decreto, ijs omnibus qui eum secuti fuerant, irrogatum. Onomarchus imperio suscepto, acie victus à Philippo Amyntae & Thebanis, propter ignauiam à suis militibus iaculis co̅fixus est. Frater eius Phayllus vix dum ad imperandum aggressus, contabuit. Phalaecus filius magistratu ob sacrilegium deiectus, & in Cretam transmittens miserè trucidatus est. Tandem à Philippo Amyntae F. Macedonu̅ rege confectum bellum, cui se Phocenses dedidêre. Amphictyones decreuerunt, Philippum eius???; posteros in collegium suum cooptare, cum duorum suffragiorum iure, quae debellati Phocenses habuissent. Vrbium trium Phocidis moenis solo aequari, ne ipsi Phocenses aut sacripes essent. Ne eisdem equos aut arma habere liceret, donec subreptam omnem pecuniam deo exoluissent. Phocenses autem alios???;, qui sacrilegio eo inquinati aufugissent, scelestissimos haberi, ex???; omnibus locis impunè retrahi posse. Vrbes omnes quae Phocensibus parérent, dirui & redigi in pagos, qui haberent domos non plures sexagenis, quíve haud minus interuallo stadij vnius inter se distarent. Agros suorum haberent, sed eorum vectigal annuum talenta LX. deo penderent, quoad pecuniae in rationibus scriptae te̅pore templi direpti, satis deo fecissent. Philippo, Thessalis, & Boeotis, ius Pythia certamina curandiesse, quòd Corinthij Phocensibus in rerum sacrarum interuersione adiutores fuissent. Philippum cum Amphictyonibus arma Phocensium auxiliariorum???; confringere, eorum???; frusta quae superessentincendere, equos per auctionem distrahere. Haec omnia Philippus comprobauit. Diodorus lib. 16. Omnes Phocidis vrbes dirutae, & formam vicorum redactae, praeter Abas: nam Abaei sacrilegij prorsus expertes fuerant, & à belli etiam societate abhorruerant. Pausanias in Phocicis. Phocenses, qui Delphici Apollinis fanum diripuêre, & bellos, sacro ob id facinus per decennium exagitati fuêre, Gallos, qui duce Brenno templum illud spoliare aggressi sunt, acerrimè persecuti sunt, vt veterem infamiam abolerent. Pausanias in Phocicis. Messeniorum iuuenes quida̅ Spartanas virgines ad sacra profectas stuprauerant. Spartani noxios sibi dedi postulabant. Messeniorum maior pars id negare, & contraria sententes vrbe pellere. Exvles legatos mittunt Delphos, indignum esse dictitantes, se causa Dianae suscepta, vt eius sacrorum violatores poenas luerent, à dea ipsa & Apolline ita deseri. Respondit deus, vnà cum Chalcidensibus Rhegium in Italiam ad sedes quietas migrarent, & id praemij loco à Diana haberent, Messene non multò pòst Spartanorum iugum subitura. Quod & accidit. Strabo lib. 6. Antiochus Syriae rex, qui Magni cognomen tulit, super caeteras belli clades quibus fuerat afflictus, grauissimo etiam tributo, quo pacem à Romanis redemerat, exhaustus, ad sacrilegium animum adiecit, exercitu???ue ad Didymei Iouis templum noctu moto, vt id tumultuario impetu donarijs spoliaret: Finitimorvm incursu cum omnibus est copijs oppressus, anno sui regni sexto & trigesimo. Seleucus eius filius successit, cui Philopatori cognomen fuit. Sabellicus libro octauo, Enneadis quintae. Cùm Nanaeae fanum noctu spoliare aggrederetur, cum paucis in templo conclusus, lapidibus desuper per templi lacunar à Sacerdotibvs obrutus, & in frusta concisus fuit. 2. Machabaeorum 1. Strabo etiam & Iustinus eum in sacrilegio necatum tradunt. Q. Fuluius Flaccus Censor, vt equestris Fortunae templum, quod aedificabat (cùm id antea bello Celtiberico nouisset) augustius & magnificentius redderet detecta aede Iunonis Laciniae, profectus in Brutios, tegulas marmoreas eò transtulerat. Ruinis templorum templa aedificari, piaculum esse visum est, ac grande sacrilegium, quod nulla magistratus auctoritate excusari possit. Igitur relatione facta, praesertim cùm parum iam inde mens illi constare videretur, censuêre Patres, vt hae tegulae reportandae locarentur: istius???ue rei nomine Iunoni piacularia fierent. Liuius lib. 2. Decad 5. Valerius Max. lib. 1. cap. 2. Senatvs Rom. Pleminij legati Scipionis in Thesauro Proserpinae apud Locros spoliando, sceleratam auaritiam iusta animaduersione vindicauit. Cùm enim eum vinctum Romam protrahi iussisset, ante causae dictionem in carcere, teterrimo genere morbi consumtus est. Pecuniam dea, eiusdem senatus imperio, & quidem summam duplicando, recuperauit. Val. lib. 1. cap. 2. Quidam Domitiani libertus, ex lapidibus Iouis Capitolini te̅plo destinatis, filio suo monimentum parauerat. Diales re ad Principem delata, lapides eximi postulabant, eo???ue transferri, quò semel voti ac dedicati essent. Libertus malle se dicebat ex lege duodecim Tabularu̅ duplum soluere, quàm pati se inuito lapides eximi. nam & eos nunc auferri non posse vti est, quin violati sepulcri actio competeret: minus???ue imponendo quàm eximendo violata religio diceretur. Motus tamen Imperator Domitianvs, ne quà religio deorum impunè contaminaretur, monimentum dirui iussit, ossa???ue ac reliquias in mare proijci: hoc ipso du̅taxat paulò inhumanior. Suetonius. Laesi per crimen. Correctio svperstitiosa Impietatis commissae erga Animalia qvaevis sacra Athenienses Atarbem, quoniam Aesculapij sacrum passerem vs???; ad necem verberasset, morti adiudicarunt, quamuis diceretur vel inuitus vel furore percitus id fecisse. Aelianus lib. 5. de Varia hist. Quo tempore Ptolemaeus rex à Romanis socius atque amicus dictus est, applaudentibus Aegyptiis, Italos???ue ad se venientes summo studio colentibus, maxime???ue annitentibus ne quam dissensionum aut belli causam praeberent: tamen cùm quidam Romanus felem occidisset, ad domum eius concursu plebis facto, neque à regijs ad id missis principibus, neque Romanorum timore à poena hominis absterreri potuerint, quamuis non spontè bestiam occidisset. Diodorus lib. 1. cap. 6. & Strabo lib. 17. Ann. 1569. cùm Io. Basiliades Moscorum Dux esset in arce Vvolochda, quam extrui curabat, operarij fame pressi, vitulum emptum mactarant. Dux iussit omnes comprehendi & flammis tradi. Apud Ruthenos enim & Moscouitas, grande nefas est vitulum mactare. Alex. Guagninus in Moscouia. Sacerdotes. Cn. Tremollo tribuno plebis, quòd M. Aemiliu̅ Lepidum pontificem maximum conuicijs aspersisset, à populo Rom. multa grauissima dicta est. Alex. lib. 5. cap. 1. Libros sacros. M. Attilius duumuir sacrorum custodiendorum sub rege Tarqvinto fuit. Is pecunia corruptus, describendos libros Sibyllinos homini priuato & plebeio Petronio Sabino concesserat. Hanc ob rem, parricidarum vetere supplicio damnatus est, culeo nimirum insutus, & in mare abiectus: etenim censuisse Tarquinium, pari vindicta, parentum ac deorum violationem expiandam esse. Dion Halycarnasseus lib. 4. & Valerius Maximus lib. 1. cap. 1. Templa vialata Furto, Sacrilegio. Vide praeced. Epititlum, Sacrilegij correctio. Alexander Magnus, victo Dario, in Bactrianam profectus, Branchidarum oppidum subita vicaptum hostiliter diripuit. Violauerant olim maiores Didymaonis templum, quod apud Milesios fuit, proditis thesauris Xerxi regi, atque ob id in Asiam ab eo traducti. Direpta vrbe ciues ad vnum sunt trucidati: nec commercio linguae, aut suppliciorum velamentis precibusve, ferrum inhiberi potuit. Muros vrbis à summo ad imum victor Macedo demolitus est. Sacros etiam locos extirpauit, vt ne vestigium quidem vllum extaret in posterum. Sabellicus lib. 5. En. 4. ex Strabonis lib. 11. Stupro. Incestus paulò antè exempla attulimus. Ingressu. Spontè Lycaeum Iouis templum inaccessum ingressos, lapidibus Arcades obruunt: sin ex imprudentia, ad Elcutheras dimittunt. Nam vt Architimus in Arcadicis est auctor, aliqui, qui eò imprudentes penetrarant, fuerunt Phliasijs ab Arcadibus, Megarensibus à Phliasijs dediti: dum autem deportantur Megara Thebas, iuxta Eleutheras imbribus, tonitruis, ac prodigijs detenti. Ex quo etiam eum locum Eleutheras quidam autumant appellatum. Quod autem dicitur, non reddi ab ijs, qui Lycaeum intrauerunt, vmbram, haud est verum per se, sed aenigmaticè: quia necatur is, qui intrauit. Extinctorum autem aiunt Pythagorici animas non iácere vmbram nec conniuere. Sed & vmbram reddit sol, sed Solem eripit lex ingresso. Ceruus autem vocatur ille, qui eò se intulit. Hinc Cantharionem Arcadem, quòd ad Elios, qui cum Arcadibus bellum gereba̅t, transisset, templum???; inaccessum transmisisset cum praeda, & transacto bello Spartam perfugisset, dediderunt Arcadibus Lacedaemonij: cùm inssisset deus, vt ceruum redderent. Plutarchus in quaest. Graecis. Imaginibus. Ivdaei aquilam auream ab Herode supra maíorem templi portam erectam clara meridie deiecerunt. Iosephus libro 17. capite octauo. Pulueris dißipatione. Athenienses si quis scobem excuteret ex Heroo, eum morte multabant. Aelianus lib. 8. Var. hist. Stercore. Pisistratvs tyrannus, eum qui templum Apollinis stercore foedauerat, vinctum iussit in via flagris caedi, praecone proclamante: Ille verberibus caesus intersicietur, quòd edictum, Ne quis in fano Apollinis ventre̅ exoneraret, contemsit. Suid. Sacra, qvia profanata, violata. Vide Tit. praecedentem, Incestus religiosi. Accusatio Alcibiadis hisce verbis perscripta fuit: Thessalvs Cimonis filius Laciades, Alcibiadem Cliniae Scambonidem, quòd aduersus caeremonias & instituta Eum olpidarum, praeconum & sacerdotum Eleusinensium mysteria simulauit, & familiaribus suis domi ea ostendit, veste indutus, quali ostendit sacra hierophantes, se ipse hierophantem nominauit, Polytionem taediferum, praeconem Theodorum Phegaeensem, caeteros sodales mystas appellauit, & spectatores violacarum dearum Cereris & Proserpinae detulit. Damnauerunt eum indicta causa, publicauerunt bona eins: insuper sciuerunt, vt omnes sacerdotes caput eius sacrarent. Vnam aiunt Theano Menonis filiam Agraulensem plebiscito intercessisse, ac votorum se dixisse, non execrationum esse sacerdotem. Plutarchus in Alcibiade. Andocydes orator, impietatis accusatus est Athenis, quòd sacrarum imaginum ornamenta lasciuiens conscidisset, itémque initiorum sacra polluisset. Is cùm seruum suum quaestioni darepostulanti accusatori recusasset, pro conuicto habebatur: & poenas luisset, ni sceleris se auctores indicaturum promisisset. Quapropter & alios plures, ac patrem etiam Leogoram indicauit. De caeteris sumtum est supplicium: Leogorae venia concessa est, spe meritorum erga Rempub. atq; etiam (vt opinor) ne pater filio accusante damnatus videretur. Plut. in vitis decem Orat. Valerius Soranus poëta antiquissimus, quòd arcanum nomen Romae pronunciasset, cruci affixus fuit à Rom. Alij, vt & Plinius, eum subita morte corruisse affirmant. Hinc Angerona silentij praeses coli coepta, cui ante 12. Calend. Ianuarij, Romani sacra faciebant. Gyrald. Dial. 4. Hist. poëtatum. Simvlacra. In vico Arcadiae Condylea dicto, fanum est priscum Dianae Condyleatidis. Ibi cùm pueri circa templum lodentes, reperto funiculo, Dianae signum obligato collo per lusum traxissent: Caphienses, pueros violati numinis crimine damnatos, lapidibus obruerunt. Pausanias in Arcadicis. Stilpo Megarensis Philosophus, cùm de Minerua, quae in templo erat, [Greek words] pronunciasset, quia haec Phidiae sit, non Iouis opus, ad Areopagitas arcessitus est. Et quanquam rectè se locutum esse affirmaret, quia reuera Minerua no̅ deus, sed dea sit: non placuit ista cauillatio. Iraq; primo quoq; die is vrbe abire iussus est. Laërtius lib. 2. Tartari suo regi ante stationem magnum simulacrum honorificè ponunt: cui equos, quos nemo deinde conscendit, dicant. Mactant etiam animalia varia, quae combustis ossibus deuorant. Huic quisq; praeteriens se inclinare ac praeuenerari cogitur: quod quum Michaël dux Ruthenorum facere recusaret, extemplò trucidatus est. Bonfinius lib. 8. Dec. 2. Festa violata, intermissa. Superstitiosè vrgebant Pharisaei obseruationem sabbathi, quando videbant Dominum die ilio curantem infirmos: Luc. 6. & 13. Item quando videbant discipulos eius spicas vellentes, & manibus confricantes. Lucae 6. Matth. 12. Marci 2. Vitellius pontificatum maximum apud Rom. amisit, quòd ad XV. Calend. Sextiles, caeremonijs publicis sacram diem concilium edixisset. Alexand. ab Alexand.

LIBRI SEXTI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Voluminis Decimiseptimi Liber VI. De Impietate ingenere. MEdivm vnum est, verareligio. Huius norma, canon, regula, sacraeliterae Prophetarum & Apostolorum, co̅tinuata successione à maioribus acceptae. Quaecun???; ab hac deficiunt, Impietatis: quae excedunt, Superstitionis appellationem merentur. Idololatriam Augustinus cum veteribus & recentioribus Theologis appellat Auersionem à creatore ad crea [3171] turam. Haec cùm per se quidem Superstitionem inuehat, respectu verò religionis verae, à qua decedit, Impietatem: ea de causa ad vtrumque locum referri potest. Ne tamen iterandi essent ijdem Tituli, sub Superstitione ferè complexisumus. Magistri, AVCTORES, DOCTORES IMPIETATIS. Vide Tit. Haerticorum, Falsorum vatum, Apostatarum. quatenus ij ipsi etiam alijs auctores sunt impietatis, fol. 1317. 2859. 3173. Qvi. Pvta Reges. Iosephus scribit, Nemrodum Assyriorvm regem primò induxisse in genus humanum iniuriam, & superbiam etiam aduersus Dominum. nam cùm manu esset fortissimus, suadebat populis, non Deo acceptum ferre, si quid contingeret boni, sed viribus suis. Ita tyrannidem instituit, & ne quid in eos posset Deus, turrim aggressi sunt extruere, qua diluuium, fi rursus irasceretur Deus, effugerent. Quum Hungari excusso Petri regis iugo duro, Andream & Leuentam fratres diui Stephani nepotes, ex Russia, vbi exulaba̅t, ad regni gubernacula vocarent, à Christiana religione ex pacto consentientibus regulis, ad Scythicam desciuerunt impietatem. Ex his primus omnium Vatha, se caco daemonibus planè deuouit, caput Scythico more rasit: cincinnos pagano ritu treis dimisit, quo nunc Turci more vtuntur. Ianvs eius filius, ex instituto paterno sibi magos magas???ue ac aruspices adhibuit. Horum opera populus à vera fide defecit, & equina carne vesci coeptum est. In Christianos omnes, & inprimis in antistites & sacerdotes ita saeuitu̅, vt neminem fecerint superstitem: basilicae ac delubra diruta, sacra donatiua direpta. Bon fin. lib. 2. Dec. 2. Qvomodo. Videlicet Docendo. Impietatem, Atheismum. Cheopes Aegypti rex, templa omnia obserauit, ne populus sacrificaret dijs. Herod. lib. 2. Evemervs Messenius, testimonia commentus absonae fidei & à natura abborrentis fabulae, orbem terrae omni impietate impleuit: dum eos, qui pro dijs habentur iuxta omnes, inter ducum, nauarchorum, & regum nomina recenset, tanquam qui olim nati fuerint, atque illa legit Panchonte literis aureis perscripta in acta: quae in nullius manus neque barbari neque Graeci, nisi vnius Euemeri (qui scilicet nauigauit ad eos, qui nusquam gentium extiterunt ne???; existunt, Panchoos & Triphyllos) venêre. Plut. de Iside. Diagiras Melius, philosophus & poëta, qui Olymp. 88. emicuit, vocatus Atheos, à Mysterijs homines auocabat. Quare ab Atheniensibus pulsus est, qui talentum polliciti sunt interficientibus eum. Suidas. Epicvrvs, Neoclis filius, Atheniensis philosophus, ex animis hominum extraxit radicitùs religionem, quum dijs immortalibus & opem & gratiam sustulisset. Cicero de Finibus bonorum & malorum. Lucretius ait, Epicurum magno metu liberasse humanas mentes, quòd superstitiones sustulerit, & fortuitò geri omnia confirmarit. Deos ipsos nempe beatissimos, nec habere negotij quicquam, nec exhibere alijs: scilicet in diuis adeò delicatis interruptum iri quietem illam beatissimam, si quid rerum molirentur. L. Viues de Veritate sidei lib. 1. Lucretius inquit: Humana ante oculos foedè cùm vita iaceret In terris oppressa graui sub religione, Primùm Graius homo mortaleis tollere coutra Est oculos ausus, primus???; obsistere contra. Quare relligio pedibus subiecta vicissim Obteritur, nos exaequat victoria coelo. Sercivs monachus, Nestorianus haeresiarcha, qui Acephalorum haeresim instaurauit, è Constantinopoli in Arabiam profugus, domum Abdemonaplis Ismaëlitae mercatoris dum viueret, frequentauit. Demùm in Mahometis familiaritate̅ perueniens, qui viduam Abdemonaplis duxerat, malus magister & moderator, turpissimo & nefandissimo discipulo facilè co̅iungebatur. Eum edocuit Nestorianam insaniam, Christianos???; sacerdotes expellere Damasco, Syria, Arabia paulatim omni persuasit: Iudaicam corrumpens legem, Christianam inficiens. Fertur item opera vsus Ioannis Antiocheni haeretici, & Astronomi Iudaei, quos vnà adhibuit cum Sergio, cùm Alcorani comminisceretur figmenta. Simoneta lib. 4. cap. 6. Vincentius lib. 23. cap. 51. Cuspin. Persecutionem. Fuit apud Imp. Alexandrum Seuerum (qui doctissimos in aula sua fouit homines) Vlpianvs iuriscons. & doctissimus & peritissimus, Seueritutor, & (vt Lampridius ait) fidelis, quem tanquam parentem suum Imperator obseruabat. Lactantius testis est, eum, cùm de officio proconsulis scriberet, collegisse veterum tyrannorum aduersus Christianos edicta, vt rabiem, iudicum aduersus eos inflammaret. Non poterat fortassis Alexandrum suum, vt crudelis & sanguinarius in hoc genere esset, permouere: sed ne eius pietas illorum furorem restingueret, operam dabat. Neronis fortasse, & Domitiani, & Septimij edicta collegit. Res aduersus Christianos iam saepe iudicata, & senatusconsulta quaedam obiecit, & quicquid ad eorum conuentus dissipandos contorqueri ex Romanis legibus potuit, collegit. Extat etiamnum in Pandectis locus vnus, vbi de exorcistis loquens, Christianos videtur impostores appellare. Ivdaevs quidam principem Saracenoru̅ Gizid, ad Christianorum religionem euertendam inflammauit, promissa regni sui ad annos XL. prorogatione. Ille fidem Iudaeo adhibens, publico edicto imagines Christi & aliorum sanctorum, quae in ecclesijs passim in honore erant propter memoriam doctrinae Christianae, tolli iussit: cui qui non assentiebantur, in periculo erant. Sed ab hac persecutione liberati sunt Christiani subita morte tyranni, anno Leonis IIX. Paulus Diaconus libro 21. anno DCXXIV. Sigebertus. Dedocendo, Avertendo à Pietate. Vide Tit. Persecutorum. quatenus minis & poenis alios à vera pietate auertunt, fol. 3236. Hieroboamvs à Deo ad regnum Israëlitarum X. tribuum euectus, populum à cultu veri Dei auertit: & duos aureos vitulos in Dan & Bethel erexit, vt hoc religionis dissidio, suos à Iudaeorum commercio prohiberet, & sibijpsi regnum stabiliret. 3. Reg. 12. & 13. Manasses rex seduxit Iudam, & ciues Hierosolymorum. 2. Paralipomenon 33. Iason, Oniae frater, pontificatum pecunia ab Antiocho Epiphane redemit. Mox, vt regi gratum faceret, theatrum sub arce extruxit, & Iudaeos Graecorum exercitijs vacare cogebar. Hierosolymas Antiochiam vocauit. Cùm ludi quinquennales Tyri ederentur, misit eò ad sacrum Herculis arge̅ti drachmas CCC. Tandem à Menelao fratre, per que̅ ad Antiochum CCC. miserat argenti talenta, pontificatu deturbatus, exul obijt. 2. Machab. 4. Menelavs, deiecto fratre lasone po̅tifi catum inuasit, & populum Graecorum mores sequi coëgit. Tandem, anno pontificatus sui decimo ab Antiocho Eupatore Berroeam abductus, vbi turris erat L. cubitorum, plena cineris, machinam habens rotundam, vndi???; in cinerem praecipitem, in qua sacrilegos & quopiam alio singulari facinore obstrictos necare consueuerant. Itaque homo sceleratissimus, qui aram Hierosolymitanam, vbi sacer ignis & cinis erat, profanauerat, in cinere perijt: cùm Lysias eum omnium calamitatum, quas Iudaei regi intulerant, auctorem fateretur, qui Iudaeos à patrijs legibus abducendi regi auctor extitisset. 2. Mach. 13. Herodes Iudaeorum rex, sublatis omnibus qui erant de sanguine regio, magis ac magis discessit à patrijs ritibus, & peregrinis studijs veterum instituta corrupir. Athletica cerramina quinto quoque anno in honorem Caesaris instituit, theatro Hierosolymis extructo: deinde in campo amphitheatrum vtrumque sumtuoso opere conspicuum, sed alienum à Iudaicis moribus, apud quos nullus est horum vsus, nulla spectaculorum ostentatio. Iosephus lib. 15. cap. 11. Antiq. Ivdaei, occiso Christo, cùm nihilominùs fidem Christiana̅ propagari cernerent, legatos ad omnes synagogas atque etiam exteros reges misêre, cauerent sibi à Christianorum secta clàm grassante. Iustinus Martyr in colloq. cum Tryphone. Paulus apostolus, cùm Paphum applicuisset, Bariesvm Elymam magum, qui Paulum Cypri proconsulem à fide auertere moliebatur, caecitate damnauit, vt nec solem hu̅c super iustos [3172] & super iniustos orientem posset aspicere, qui tam auersus abibat à sole iustitiae. Proconsul autem aposto lum secutus, magum contemsit: nec in illo veritatis lumen esse iudicauit, qui oculorum lumen amittere dignus fuit: sed in illo qui dum veritatem doceret, eum qui veritati repugnabat, in tenebris reliquit. Marul. lib. 2. cap. 9. & Sab. lib. 5. cap. 4. Ivlianvs Imp. non modò ipse ad gentilium vanitates à vera religione desciuit, sed etiam subditis, vt idem facerent, suasit. Obtemperantes honoribus & dignitatibus & beneficijs cumulauit, ijs???ue permisit quicquid vellent, contra Christiano??? agere. Idolorum templis apertis, vetusta priuilegia & prouentus Christianis ademtos gentibus dicauit. Sozom. lib. 5. capite 1. & 3. Militiae cingulum non dari nisi immolantibus iussit, studijs auctorum gentilium Christianis interdixit, ludos literarum solis ijs qui deos venerarentur, patêre decrevit: ac praemijs, honoribus, blanditijs, persuasionibus, maiorem populi partem, quam si atrociter persequutus esset, elisit. Ruffinus lib. 1. cap. 32. Miro quinetiam, artificio studuit Gentilismum in externis ritibus Christianismo conformem reddere: vt patet ex epistola eius ad Arsacium, apud Sozomenum lib. 5. cap. 16. Primarium Romani exercitus vexillum, Labarum sciliret, cui Constantinus crucis symbolum inscribi curauerat, ad prilcam formam redegit: & in popularibus vexillis Iouem pingi iussit, tanquam coelitùs apparentem, coronam???; & purpuram Imperij symbola exhibentem, Martem deni???; & Mercurium in ipsum respicientes, & veluti oculo attestantes, quòd & eloquio & bellandi valeret industria. Haec autem & quaecunque alia ad cultum paganismi facere videbat, imaginibus immisceri iubebat, vt praetextu honoris, qui Imperatori deputatus erat, clanculùm quae per picturam accesserant adorarentur, abusu???; priscorum rituum omnimoda circumspectione subditorum animos suffurari satagebat. Sozom. libro 5. capite 17. Socrates lib. 3. cap. 13. Pavlvs patriarcha Constantinopolitanus ob Monotheletarum haeresim à Theodoro Pp. abdicatus, vt fidem catholicam de duabus Christi voluntatibus vehementiùs oppugnaret, typum Imperatori proposuit, in quo falsò ex sanctorum Patru̅ auctoritate docebat, neque vnam, neque duas in Christo voluntates versari (quod haereticus adhuc nemo censuerat) quin etiam longiùs insania furore???ue prouectus, altare sedis apostolicae, quod erat in aedibus Placidiae consecratum, diripuit, & legatos Pontificis de more ad sacram hostiam adorandam at???; accipiendam adire prohibuit. Constans autem Imp. ab ilio inductus, eosdem Pontificis legatos grauibus sese monitis saepiùs à tanta turpitudine reuocare conatos, caeteros???ue Catholicos simul inuasit, atq; alios carcenbus, alios verberibus, partim exilio, partim alijs detrimentis affecit, & per totum Oriente̅ subinde crudelissimè diuexauit, anno DCXLVI. Sigonius lib. 2. regni Ital. Philippicus Bardanes Imperio accepto nihil prius habuit, qua̅ vt sexti concilij oecumenici acta peruerteret, ac fractam abiectam???ue Monotheletarum haeresim excitaret, Ioannis monachi cuiusdam impulsu: qui cùm vaticinandi artem profiteretur, Imperium illum adepturum, diu???; potiturum ostenderat, si ipsum de duplici Christi voluntate concilium sustulisset. Quod cùm sacramento se facturum Philippicus affirmasset, inito Imperio omnium primum id sibi praestandum existimauit. Sigonius lib. 3. regni Ital. Rotharis rex Longobardorum, Romani pontificis & Exarchi & Orthodoxorum consensum, ad suae gentis opes euertendas arbitratus pertinere, edicto publico iussit, in singulis Longobardorum ecclesijs duos esse Antistites, quorum alter Arianam, alter Orthodoxam traderet doctrinam. Effectum ergo est, vt penè in omnibus Italiae oppidis duo diffentientes essent antistites, & regia auctoritate muniti Ariani, suam haeresin longè lare???; spargere̅t. Vnde totus orbis ea lue infectus est. Rotharis autem hoc pomo discordiae consultò Ecclesiam turbauit, vt eo minùs ad Longobardorum vires opprimendas otij Christianis daretur principibus. Sab. Enn. 8. lib. 6. Occasionem dando aliis Blasphemiae. Nathan propheta plurimu̅ exaggerauit peccatum Davidis, eò quòd blasphemari fecisset ab inimicis nomen Domini. 2. Regum 12. Idololatriae. Aaron Israëlitis, Mosem in monte perijsse suspicantibus, morem inuitus gerens, vt eos ornamentis spoliaret, & sic ignominia afficeret coram inimicis propter idololatriam, fortassis etiam, quòd nunquam fore sperarat, vt illi tam promtè ornamenta sua proferrent, iussit vt inaures aureas, monilia & fimilia afferrent. Quibus in ignem coniectis, conflatus est vitulus aureus, coram quo Aaron aram extruxit, & diem Iouae festum in posterum diem indixit. Illi holocausta vitulo immolarunt, discubuerunt, choreas duxerunt. Exodi 32. Gedeon quia idololatriae occasionem dederat ephodo suo, quantumuis bono zelo, domus eius eo mortuo per Abimelechum excisa, & LXX. filij trucidati fuerunt. Iudicum 9. Negligentiae. Iason pontifex Iudaeorum sceleratissimus, sub Antiocho Epiphane, sacerdotes à templi cura ad Graeca traduxit corporis exercitia, cùm sub ipsa arce gymnasium extruxisset. 1. Machabaeorum 4. DISCIPVLI IMPIETATIS. Qvi, Qvales. Assyrii, quia grauius putabant esse parére Deo, quàm mortali, ideo libenter dictis Nemrodi regis, eos ad Dei conteratum & humanaru̅ virium fiduciam traducentis audientes, turrim altissimam coeperunt erigere, quam aquae obruere nequirent. Huius turris meminit Sibylla dicens: Cùm omnes homines vnius vocis essent, quidam turrim aedificauerunt excelsam, tanquam ascensuri in coelum per eam. Dij verò immitte̅tes ventos, euerterunt turrim, & vocem propriam vnicuique partiti sunt: propterea vocari & contigit Babyloniam ciuitatem. L. Viues in lib. 16. August. de Ciuit. Dei, cap. 5. QVOMODO. Videlicet Illvsione Daemoniaca. Narrat Cassianus, Monachvm quendam Mesopotamenum, qui annos multos clausus vixerat, continentiae caeterarum???; virtutum fama supra omnes insignis, sub angeli forma à diabolo deceptum, ita vt ad Iudaismum declinarit, & circumcisionem acceperit. Etenim multis illius non falsis reuelationibus, & coram se coruscantis luce delinitus, firmissimè credidit, ipsum esse coeli, non tenebrarum spiritum. Vbi hoc persuasum est, illo tandem monstrante videre sibi videbatur, apostolos martyres???;, & omnem prorsus Christianum coetum, tristes abiectos???; in locis miseriae ac perditionis esse: econtrà verò Iudaicum populum cum Patriarchis & Propheris ingenti lumine fulgere, & altè sidereis in sedibus laetos ac gestientes versari. His praestigijs illectus, corruit in errorem. Praeceptione, Institvtione. Decem Tribvs cùm defecissent à domo Dauidis ad Hieroboamum, paternam item legem spreuerunt, & à cultu Dei vnius ad inuocationem daemonum transierunt. Ivlianvs Imp. etiamnum puer ab Eusebio Nicomediensi Episcopo in religione Christiana instituais fuit. Posteaquam verò Philosophos & Rhetores audire coepit, & in his praecipuè Libanium Rhetorem & Maximum Philosophum (quem postea Valentinianus magiae crimine condemnatum interfecit) ad ethnicorum impietatem delapsus est, & magiam exercuit. Pomponius Laetus in Caesaribus. Conversatione. Ioramvs Iosaphati regis sanctissimi F. occisis omnibus fratribus suis, à pietate desciuit, & regum Israëlitarum idololatriam secutus est, ab vxore, quae Achabi filia erat, seductus. 2. Paralipomenon 21. Exemplo. Dia goras Melius philosophus, cùm adolescentem quempiam accusasset, à quo liber, quem ipse composuerat, surreptus esset, id???ue adolescens à se factum peierasset, deinde librum pro suo edens, magnum ex eo nomen sibi comparasset: quia impunè adolescentem in tanto fortunae successu peierasse videret, deos esse negauit. Suidas. Ovidivs tertio Amorum, impietatis & atheismi sui causam hanc affert: Cùm rapiant mala fata bonos (ignoscite fasso) Sollicitor nullos esse putare deos. Viue pius, moriere pius: cole sacra, colentem Mors grauis à templis in caua busta trahet. De Selio, Martialis Epigrammatum lib. 4. Nullos esse deos, inane coelum Affirmat Selius, probat???; quòd se Factum, dum negat haec, videt beatum. IMPIETATIS CONSERVATIO, CONSTANTIA. Cùm argueret Hieremias Popvlvm, eò quòd sacrificaret dijs alienis, responderunt: Sermonem Domini non audiemus, sed sacrificabimus reginae coeli, sicut fecimus nos, & patres nostri, & bene nobis suit, quia malum non vidimus. Sed gladie tandem & fame consumti sunt. Hierem. 44. Fridericvs Rige̅sis archiepiscop???, scripserat Ioanni XXII. [3173] pontifici, Auenione agenti, vt mitteret episcopum & abbatem ad postulatione̅ Lituanorum, in quibus ostium fidei visus sit aperire Deus. Nam eius ge̅tis principes hoc polliceri videbantur, si Romani pontificis accederet auctoritas. Qui vbi in Liuoniam peruenêre, perducti sunt in conspectu̅ Lituaniae principis Davidae, exposito legationis suae mandato. Barbarus vir, cùm iam animum mutasset, fertur respondisse: Papam vestrum nec noui, nec nosse cupio: fidem ac religionem, quam paterna traditione accepi, in ea permanebo, certans pro illa à sanguine vsque ad mortem. Legati deiectis in terram frontibus non laeti redierunt, tantum itineris, tantum periculorum, per mare, per terras emensi. Non multò pòst cùm auxilia ferret Polonis in obfidione Prinslauiae vrbis sub ditione Marchionis Brandeburgensis, Polonus quidam sciens, quàm grauis esset suae ditionis Christianis, Ploscouia egredientem, admisso equo infesta hasta petijt, & gladio perfossum extinxit, celeri cursu vindicum manibus ereptus. Cranzius lib. 8. Vandaliae, cap. 10. IMPIETATIS OCCVLTATIO, PIETATIS SIMVLATIO. Iudas Machabaeus contra Gorgiam ducem Antiochi Epiphanis pugnans, claram victoriam adeptus, non paucos tamen suorum amisit. Qvos cùm Iudaei postridie sepelirent, inuenerunt sub omnium mortuorum tunicis donaria Iamnianis dijs consecrata. Ex quo omnibus perspicuum fuit, hanc ob causam eos occubuisse. Ad preces igitur conuersi, Dominum rogarunt, ne ipsi propter id commissum peccatum prorsus delerentur: & Iudas stipe coacta, drachmarum duo millia Hierosolymam misit ad sacrificium pro peccato mortuorum procurando. 2. Mach. 12. Eutropius scribit, Ivlianvm Apostatam religionem simulasse antequàm ad Imperium peruenisset, & adolescentem adhuc, lectorem fuisse in ecclesia Nicomediensi: sed munus illud legendi in Ecclesia sacros libros magis gessisse simulatione, ne scilicet Constantius eum ob imperandi cupidinem (quam ei Maximus philosophus instillauerat) suspectum haberet. Clàm post lectionem sacrorum librorum, nihilominùs legit libros philosophicos: ac paulò pòst Athenas missus, philosophos solos audiuit, semper in animo secum versans Imperium. Qua cogitatione mox per Hellada totam dicurrit, vates responsa reddentes de Imperio futuro consulens. APOSTATAE, QVI À RELIGIONE SVA, QVAM VERAM ESSE SCIVNT, OPINANTVR'VE, DEFICIVNT. Desertores religionis. Apoctatas vocamus Defectores, qui à vera religione deficiunt, non per errorem & ignorantiam (quales sunt Haeretici) sed per nequitiam & prauitatem: vt qui vero Dei cultu relicto, idola & daemones sequuntur. Ad quem locum Venefici quo???, & Magi, apud Christianos, possent referri, qui diabolum numinis loco adorant. Caeterùm si in Apoctatis inconstantiam perpendas, ad [Greek words], in defectu veritatis, pertinebunt: qui impietatis causa hîc propriè locum habent. Vide Tit. Fructus Impietatis, Apostasiae, ne eadem sint repetenda, fol 3180. 3182. Cvivs. Religionis desertores, Vel Liberae. Chamvs, Noachi F. apostata à religione paterna. Sabellicus lib. 1. Ennead 1. Israelitae cùm Mosi, qui iam XL. diebus in monte Sina cum Domino fuerat, aliquid sinistri accidisse suspicarentur: nulla habita praecedentium Dei miraculorum ratione, Aarone̅ coëgerunt, vt sibi praeituros deos faceret. Exodi 32. Mortuo Iosue filio Nun, Israelitae seruierunt Baalim & Astaroth, ac reliquerunt Dominum Deum patrum suorum. Iudicum 2. Achabvs Israëlitarum rex, Hieroboamum sceleribus etiam superauit, & Baali templum Samariae extruxit, persuasus à Iezabele vxore, Sidoniorum regis filia 3. Reg. 16. Achazvs, Iothami F. Iudaeorum rex, à paterna religione desciuit, & filium etiam suum per ignem traiecit, more gentium: deos???ue Syrorum, vt ijs vteretur propitijs, adorauit. Cùm à Razine Syrorum & Peka Israëlitarum rege obsideretur. Theglath phulassaris Assyriorum regis opem implorauit. Is Damascum cepit, & Razinem occidit. Achazus Damasci Assyrium conuenit, & animaduersa ibi ara, misit eius exemplar Vriae pontifici, & aram aeneam è templo Domini amoueri, eius???ue loco Damascenam substitui iussit. Omnia ornamenta è tempio sustulit, & tande̅ quoq; templum clausit. 4. Reg. 16. & Iosephus lib. 9. Antiq. c. 13. ex 2. Paral. 28. Manasses, Iaddi pontificis frater, inuidens fratri sacerdotium, Isacham Sinabalthi Samariae praefecti filiam duxit vxorem, soceri???ue potentia fretus, futurum arbitrabatur, vt dignitatem vel inuito fratre obtineret. Caeterùm tantum abfuit, vt etiam à sacris sit populi consensu tanquam impius repulsus, quia alienigenam duxisset vxorem. Ea Manasses iniuria instructus ad socerum profugit, & apostata factus est. Sab. lib. 4. Ennead. 4. Asinaevs & Aniliaeus textores primò, pòst collecta manu pauperum iuuenum cùm satrapam Babyloniae vicissent, ab Artabano Parthorum rege Babyloniae praefecti, à patria Iudaeorum religione deficicientes perierunt. Iosephus lib. 18. capite vltimo Antiquitatum. Antiochvs Antiochenus iuuenis, à Iudaismo deficiens, Iudaeorum cladis maximae apud Antiochiam auctor fuit. Cùm enim populus concionaretur in foro, progressus in medium, patrem suum & caeteros Iudaeos deferebat, quasi vna nocte totam ciuitatem incendere statuissent: & velut huius consilij participes quosdam hospites Iudaeos tradidit. Quibus auditis, populus statim eos qui traditi erant, omnes in theatro co̅cremauit. In reliquam verò multitudinem, ex instinctu eiusdem Antiochi, qui paganorum ritu sacrificare nollent, tanquam manifestos insidiatores crudeliter saeuierunt. Iosephus lib. 7. cap. 21. belli Iud. Aqvila Ponticus, sub Hadriano à vanitatibus astrologicis ne Christianus quidem factus abstinuit. Ab ecclesia itaq; proscriptus, proselytus factus est, & circumcisus, Hebraicae linguae operam dedit, & post LXXII. Interpretes Biblia in Graecam linguam traduxit: id maximè studens, vt omnia Prophetarum de Christo testimonia deprauaret. Epiphanius in lib. de Mensuris & ponderibus. Demas Pauli coadiutor Romae fuit: sed ad vomitum reuersus est. 2. Timoth. 4. Ammonivs Alexandrinus, praeceptor Origenis, fuit à puero Christianus. Pòst verò ad philosophiam se conuertit, deserta fide orthodoxa. Rauisius. Avrelianvs qui Galieno successit, anno CCLXXIII. tantu̅ abest, vt iniquus is aut inimicus Christianis fuerit, vt suam etiam postremae, & frequentissimae contra Paulum Samosatenum synodo Antiochiae auctoritatem interposuerit: & Samosatenum de Ecclesia cedere nolentem, exire compulerit: vt Eusebius narrat libro 2. capite 30. Attamen cùm natura barbarus & sanguinarius esset, vt Eutropius scripsit, adeò vt nec à propriae sororis filij caede abstineret: alienus tandem à Christianis factus, persecutionem in eos mouere proposuit. Eusebius Platina. Ecebolivs Constantinopolitanus sophista, cùm imperatorum se ingenijs accommodaret, vehementer Christianum esse se simulauerat: sub Iuliano verò apostata truculentus gentilis apparuit, ac rursus post Iulianum Christianus esse voluit. Etenim ante portam oratorij se ipse pronum in terram proijciens, clamauit: Calcate me, salem insipidum. Ad hunc modum leuis & mobilis Ecebolius & ante & post Iulianum fuit. Socrates lib. 3. hist. Eccles. cap. 13. & Suidas. Ivlianvs Imp. à Libanio rhetore ita institutus est, vt praetermissa veritatis cognitione, puerilem animum ad antiquorum credulitatem flexerit: quamuis Constantius pater, hoc suspicatus, interdixisset, ne à Libanio erudiretur: priùs ab Ecebolio Sophista tunc Christiano, à Mardonio & Nicocle grammatico institutus. Ob id Apostata quasi praeuaricator dictus. Mercurium cunctis praeposuit: & in vexillis publicis, abolito veteri Constantini crucis simulachro, Iouem pingebat, quasi de coelo sibi coronam & purpuram deferentem: Mercurium & Martem in se respicientes, veluti testes sapientiae suae ac fortitudinis. Praeterea contra Christianos librum edidit, quem argutissimè Cyrillus praesul Alexandrinus confutauit. Eutropius. Valens Imp. ab ea sententia & constantia, quam sub Iuliano Imp. cum fratre Valentiniano in confessione ostenderat, imperio suscepto defecit. Ac primùm quidem Arrianus factus est, persuasione vxoris suae, quae Arriani dogmatis laqueis prior irretita fuerat. Huc accessit, quòd ab Eudoxio Consta̅tinopolitano episcopo Arriano baptizatus fuerat: cuius religionis zelo deinceps semper duci existimatus est. Eudoxium [3174] enim, aiunt, iureiurando eum in baptismo adstrinxisse, vt desensionem Ariani dogmatis, & diuersum sentientium persecutionem sponderet. Theodoretus lib. 4. cap. 12. & 13. & 24. Socrates lib. 4. cap. 2. Postea nec Arianus, nec Christianus propemodùm esse visus est. Theophilvs in Ciliciae ciuitate quadam diaconus, diabolo se, remotus ab officio, dato chirographo manciparat, promiserat???; insuper se Christum abnegaturum esse. At recepta sua prouincia diaboli artibus paulò pòst & peccatum agnouit, & coram episcopo & tota ecclesia poenitentiam declarauit. Marulus libro 2. cap. 12. & lib. 4. cap. 10. ex Sigeberto, & Simeone Metaphraste. Imp. Heraclivs, quando ab initio piè ac religiosè egit, feliciter de Persis triumphauit: at neglecta pietate Christiana, aruspicinae & praestigijs daemonum addictus, Monothelitanum est errorem complexus. Fratris sui filiam in matrimonium recepit, in locum defunctae vxoris primae: lata lege, vt idem omnibus liceret. Zonaras. P. Diaconus lib. 18. Vlphilas, post Theophilum Gorthorum episcopus orthodoxus, magnam eorum partem conuertit. Postea tamen cùm Gothi ab Hunnis expulsi, ad Valente̅ Imp. pro sedibus impetrandis legatione̅ misissent: Vlphilas cum caeteris missus Co̅stantinopolim, illic Arianis communicauit: & postea ad suos reuersus, totam eam gentem Ariana labe infecit. Socrates libro 4. capite 33. Constantius Imp. cùm Sirmij esset, & rogatu legatorum, quos episcopi Occidentis miserant, Liberivm pontificem Beroeensi ex oppido euocasset: praesentibus illis institit, vt fateretur, Filium non esse Patri consubstantialem. Sunt, qui ipsum assensum praebuisse, alij verò, qui abnuisse, scribant. Vtcunq;, Liberio cum legatis domum reditus est permissus. Episcopi verò, qui Sirmij era̅t congregati, Felici & clero Romano scripserunt, vti Liberium Romae esse, & communi cum eo co̅sensu ecclesiam regere paterentur. Liberius Romam reuersus, formula̅ protulit, qua eis communione interdixit, qui Filiu̅ Patri consubstantialem abnuerent. quòd sciebat, paulò antè Antiochiae fuisse, qui dicerent, se Consubsta̅tiale negasse, vt scribit Sozomenus. Felix à populo ecclesia pulsus. nihil minùs sacerdotij iura modò in vrbe, modò in alia ciuitate x. per annos retinuit. Sigonius lib. 6. Imp. occid. Eduino Northumbrorum rege impio à Cadouallone Britannorum, & Penda Mercioru̅ regibus caeso, diuiso in duo Northumbriae regno, Evfredvs & Osricvs fratres, apud Scotos exula̅tes, & Christiani facti, Ethelfredi, qui ante Eduinum illic regnauerat, impij regis filij, ea Eugenij Scotorum regis intercessione obtinuêre. Reuersi subinde ad ethnicismum, Christianos crudeliter persequebantur. Conspiratione igitur Cadouallonis & Pendae victi sunt, profligato???ue exercitu capti, atque in publicam coniecti custodiam: vbi paucis pòst diebus asperioris metu supplicij mutuis vulneribus sese confecêre. H. Boëthius lib. 9. In Hispanijs, sub Iustiniani II. Imperio Vitiza rex Gothorum, aetate iuuenili Christianam religionem vnà cum episcopis suis diligenter promouit. Verùm posteaquam ex ephebis excessit, & togam virilem induit, animum mutauit, & episcopos & sacerdotes grauiter afflixit. Sacras deniq; constitutiones, & omnem ecclesiae auctoritate̅, quae eius facinoribus aduersabatur, sustulit. Io. Magnus Gothicae hist. lib. 16. cap. 25. Apud Bulgaros Filivs Trebellij rex à patre designatus, abiecta religione Christiana, ad malorum daemonum cultum redijt, patris sui pietatem aspernatus. Sab. Enn. 8. lib. 6. Haraldvs Danorum tyrannus, à Regnero rege pulsus, Moguntiae Ludouici Imp. auxilium implorauit: eo???; impetrato, religionem Christianam suscepit, templa daemonum sustulit. Superueniens autem Regnerus, vera religione proscripta, pristino adulterinam loco restituit. Haraldus iterum profugus, vt praecipuum inchoatae religionis specimen, ita primum neglectae spectaculum fuit, atq; ex splendido sanctitatis auctore, infamis eiusdem desertor euasit. Saxo lib. 9. Boleslaus Crispus, Polonorum princeps, Borvssos armis ad religionem Christi suscipienda̅ coëgerat. Illi non multò pòst ad vomitum reuersi, imperata omnia, excepta religione, se facturos promisêre. Boleslao id ferente, & pluris suam quàm Christi maiestatem faciente, tandem apertè rebellaru̅t, & Polonos locorum inquietate circumuentos, memorabili strage ann. MCLXVII. affecerunt. Cromerus lib. 6. Apud Orientales Anglos, Redvaldvs rex fauens religioni Christianae, Cantij est baptizatus. Domum rediens, à coniuge & quibusdam seductoribus persuasus, eam abiecit, & idololatricos cultus recepit, nec multò pòst obijt. Beda libro secundo, capite 15. Cùm Conicantiae Iudaei susperstitionem suam abiurare cogerentur, aut perire, anno MCCCXLIIX. anno pòst Ivdaevs facti poenitens, igne domui subiecto se cum filijs suis exussit, ex alto clamans, Iudaeum se moriturum. Quo incendio tota vicinia conflagrauit. Anno MCCCXC. Ivdaevs alius flexis genibus consulem rogauit, vti extremo afficeretur supplicio, quòd suam religionem deseruisset. Qui cùm nulla ratione ad saniorem mente̅ redigi posset, viuus exustus est. Stumpfius. Ivelinvs quidam Armenus, vir bello strenuus, & ad quaelibet tentanda pronus, abnegata religione Christiana, Turcis terram sanctam affligentibus se adiu̅xit, nec parùm Christianis molestus fuit, sub Balduino IV. rege Hierosolymorum. Gulielmus Tyrius lib. 21. cap. 21. Sub Ludouico II. rege Germaniae, filio Imp. Ludouici Legressi de Corbeia monachi sanctitate insignes, peragratis multorum Vandalorum prouincijs, peruenêre ad Rugianos maritimos, vbi sedes fuit idololatriae, rotam???; illam insulam lucrati sunt Christo: vbi etiam oratorium sundauerunt in honorem Saluatoris, & in memoriam Viti, Corbeiensis patroni. Postquam autem, mutatis rebus, Rvgiani à fide deseceru̅t, statim pulsis sacerdotibus religionem verterunt in superstitionem. Nam beatum Vitum martyrem pro deo coeperunt venerari, creaturam anteponentes creatori, Suantevuit appellaru̅t. Nec fuit postea barbaries vlla, quae Christianos magis exhorreret. Vito templum & simulacrum quadriceps dedicauerunt, primatum illi deitatis tribuentes. De omnibus prouincijs Vandalorum inde responsa petebantur, & sacrisi ciorum annua libamina persoluebantur. Sed neque mercatoribus peregrinis fuit facultas sua distrahendi, aut alia comparandi, nisi priùs sacrificium Vito de mercibus persoluissent. Flaminem no̅ minùs quàm regem venerabantur, Cranzius lib. 2. Vandal. cap. 25. ex Saxonis lib. 14. Selymo Aegyptium Sultanum euertente, anno MDXVII. Turcae complures, tormentariae artis peritissimos, magnis inuitatos praemijs, ex Italia atq; Germania in castris habebant: ac multos, inprimis ex illa Iudaeorum colluuie, quae pietate Ferdinandi regis omnibus expulsa Hispanijs, in contumelia̅ nostram toto postea Orienti huiusmodirariores artes, insolitas atq; mortiferas importauit. His omnibus praepositus erat Iacobvs è Regio Lepidi, horum operum egregius artifex, qui iampridem Turcaru̅ muneribus illectus, deserto Christi cultu, ad Mahometi sacra defecerat. Hac certè vna ratione & Hismaëlem Sophum Persarum regem, & Aladolum regem, & Aegyptium Sultanum Selymus euertit. Iouius. Troilvs Pignatellus, anno MDXXXVII. ad Solymannun Turcorum Imp. defecit, militiae inter Mutfaracas adscriptus, cuius ordinis equites è toto terrarum orbe lectissimi, quae velint numina colere permittuntur, peculiarem???ue tantùm vni eunti ad bellum Imperatori opera̅ praestant. Iouius li. 36. Hist. Mediolanenses duo à Lusitanis ad Calecutienses defecerant, eos???; co̅flandorum tormentorum artem vel inuiti docuerant. Qui pòst impuuitate promissa ad Lusitanos reuersi, dum fugam parant, deprehensi, poenas morte crudelissima luerunt. Osorius lib. 4. rerum Emm. Ant. Fernandus faber lignarius, in reficiendis nauibus Lusitanorum in India operam locans, ad Zabaium Goae principe̅ defecit, & cum religione nomen mutauit, Abedella nominatus. Osorius ibidem. Ioannes Machiadus Lusitanus. exul in India, habitu & specie Turcica militans regi Goënsi, animo interim Christianus, in prodendis hostium consilijs praeclaram operam Lusitanis praestitit. Cùm autem absente Alfonso Albuquercio Indiae praetore, & in regno Malacensi occupando intento, Lusitani in vrbe Goa obsiderentur, fame adducti LXX. Lusitani, ad hostes, abiurata Christi religione, transfugerunt. Inter quos homo quidam honesto loco natus Ferdinandus Lupius fuit. At Machiadus, qui hostium agmen vnum ducebat, ea indignitate commotus, eo tempore, quo Christiani in extremas angustias adducti videbantur, vt fidem suam facti ostenderet, voluit eiusdem laboris & aerumnae societatem iniré. Is duos filios ex muliere Saracena susceperat, & vtrunque per se aquis lustralibus in Christi nomen expiârat. Hos ad se perduci iussit, vt secum in vrbem intromitteret. Quod cùm exequi minimè posset, facinus edidit valdè miserandum. Maluit enim in sanguinem suum saeuire, quàm pueros infantes secta Mahumetis pestifera imbuendos, in hostium potestate relinquere. Itaque nocte vtrunq; suffocauit. Manè verò casum filiorum acerbissimum deplorauit, & suam calamitatem cum multis lacrymis lamentatus est: dicebátque, filios lamiarum praestigijs fuisse miserabiliter extinctos. Deinde cùm fingeret, se molestiae leuandae gratia velle per insulam vagari, cum Lusitanis aliquot captiuis, & cum illis, qui Christi religionem execranda perfidia violârant, ad vrbis muros accessit. Ibi orationem luculentam habuit, qua de vitae breuitate, de sempiternis supplicijs, de gloria immortali disseruit, & omnes adhortatus est, vt mallent in vita misera & caduca, laboribus breuissimo temporis spacio definitis torqueri, quàm in futura supplicijs sempiternis excruciari. Orationem eius nemo ex illis, qui à religione defecerant, ad aures admisit. Ipse verò cum captiuis in vrbem ingressus est. No̅ multò pòst cùm Albuquercius à subacta Malaca reuersus Benastarinum oppidum & arcem Goae vicinam fame ad deditionem compulisset: caeteris cum bonis omni [3175] bus impunitate data, ijs qui à religione desecerant, vitam quidem ex pacto concessit: sed ne quisquam auderet eorum scelus imitari, omnibus nares, & aures, & dexteras manus, & sinistrarum pollices abscindi praecepit. In his fuit Fernandus Lupius, qui poste à classe, quae in Lusitaniam nauigabat, in insula S. Helenae derelictus, eam insulam admirabili sagacitate & industria frugibus & oleribus, & arboribus ita conseuit, vt cùm eò ex India redeuntes Lusitani naues gratia aquationis appellunt, mirè reficiantur. Osorius lib. 8. rerum Emmanuelis. Voto Certo Adstrictae. Ordinum sacrorum, Monachatus. Hîc de ijs tantùm propriè, qui inconsulto odio monachatus religionem exuunt. At qui religiosè idipsum agunt, anctaritate scilicet & iussu vel Dei, vel hominum eorum, penes quos potestas voti relaxandi esse videtur, partim ad Religionis prauae correctionem, partim ad locum Amicitiae, Monachi facti mariti, erunt referendi. In monasterio D. Andreae, quod Romae est, cu̅ in die natalitio Apostoli Andreae ia̅ meridianis horis fratres quiescerent: subitò quida̅ Frater apertis oculis caecatus coepit tremere, voces inge̅tes emittere, quibus vocib. testabatur, ferre se no̅ posse quod patiebatur. Monachi manibus leuauerunt, atq; ante altare S. Andreae apostoli proiecerunt, ipsi???; pro eo in oratione prostratii sunt. Qui statim ad se reuersus, quid passus fuerat, confessus est: quia senex quidam ei apparuit, & canem nigrum ad eum dilaniamdum immisit, dice̅s: Quare fugere voluisti de monasterio? Cum???; euadere de canis morsibus nullo modo potuissem, venerunt quidam monachi, & cundem senem pro me rogauerunt. Qui statim canem iussit abscedere, & ipse ad me reuersus sum. Gregorius lib. 9. Epist. c. 38. Alius quoque Monachvs discedere de eodem monasterio latenter voluit. Cum???; hoc mente tractasset, voluit oratorium ingredi: sed statim daemonio traditus vehementissimè vexatus est. Relinquebatur verò à daemonio, si extra oratorium stetisset, & nihil patiebatur aduersi. Cum???; hoc saepiùs fieret, culpam suam confessus est, quia egredi de monasterio cogitabat. Tunc collecti pro eo fratres, sese per triduum in precibus adstrinxerunt, atq; ita curatus est, vt ad cum postmodum nu̅quam spiritus malignus accederet. Dicebat autem se eundem beatum Apostolum dum vexaretur vidisse, se???; ab eo increpatum esse, cut voluisset abscedere. Idem. Alij duo Fratres de eodem monasterio fugerunt, atque aliqua priùs colloquendo fratribus signa dederunt, quòd per viam Appiam descendentes Hierosolymam tenderent. Qui exeuntes, diuerterunt ab itinere: & vt à sequentibus inueniri minimè possent, retrusas cryptas iuxta Flaminiam portam inuenientes, in eis sese occultauerunt. Cùm verò vespertinis horis requisiti minimè in congregatione inuenti essent, asce̅sis caballis eos quidam fratres secuti sunt, per Metroni porta̅ exeuntes, vt eos in Latinam vel Appiam vlam sequerentur. Subitò autem eis consilium ortum est, vt eos in Salariam via̅ sequerentur. Extra ciuitatem igitur pergentes deflexerunt in Salariam. Eos verò minimè inuenientes, per portam Flaminiam decreuerunt reuerti. Cum???; reuerterentur, mox vt equi eorum ante cryptas illas venerunt, in quibus se absconderant, fixerunt gradum, pulsi & compulsi passum mouere non potuerunt. Considerauerunt monachi rem talem sine mysterio esse non posse. Attenderunt ad cryptas, viderunt earum aditus missa maceria damnatos, sed caballis eorum nusquam euntibus descenderunt. Deposuerunt lapides, qui in ore cryptarum positi fuerant, ingressi sunt, eos???; in eisdem tenebrosis latibulis consternatos terrae inuenerunt. Qui ad monasterium reducti, ex eodem miraculo ita sunt meliorati, vt eis multùm profuerit, ad parum temporis de monasterio fugisse. Ibidem. Monachvs coenobij Romani, qui à parentibus puer traditus fuerat abbati, vbi adoleuit, relicta religione vxorem duxit. Angina autem laborans, in monasterium relatus, habitu ac poenitentia suscepta, à S. Andrea & Gregorio, propter admissa crimina foedè flagris caesus est. Hinc lecto exiliens, scapulare & cilicium induit, & aedem S. Andreae ingressus, dixit adstantibus: Ecce sanctorum verberibus ita purificatus, è corpore egredior, quemadmodum olim de baptismate mu̅dus exiui, & inter Missarum preces obijt. Vincentius libro 25. capite 57. Hardmirvs quidam monasticae professionis desertor, post obitum abbati, qui voto eu̅ exemerat, in somnis apparuit, de aeternis quas ferret poenis, conquerens. Idem lib. 25. c. 56. Gregorius Magnus lib. 2. Dialog, c. 25. scribit de Monacho, qui inuitus retine batur in monasterio, & seriò instabat, vt facultas discedendi sibi concederetur. Dimissus à Benedicto, in via obuium habuit draconem aperto ore eum inuadentem & aggredientem: ac tremens & palpitans, cùm auxilium monachorum inclamaret, in monasterium est reductus. Carolomannvs, filius Caroli regis Francorum, à parente contra suam voluntatem clericorum ordini adscriptus, cùm diaconus designatus esset, abiecit id vitae genus: & socijs sibi adiunctis, conatus est regnum inuadere. Sigebertus anno DCCCLXXII. Regino lib. 2. Simeon Bulgarorum dux, cupiditate regni adductus, monasticen deseruit, & ad politicam gubernationem redijt. Luitprandus lib. 3. cap. 8. Alphonsvs IV. Legionis in Hispania rex, cùm quinto anno post sumta imperij insignia regno abijsset, & monasterio inclusus, fratri suo Ramiro II. regno cessisset: abiecto postea religioso habitu, resumere regnum tentauit. Itaq; à fratre captus, oculis erutis, in monasteriu̅, vnde abierat, reiectus fuit, vbi mortem obiuit. Fulg. lib. 1. c. 2. Antonivs Gabadeus è monacho per summum scelus miles factus, postmodu̅ bello Neapolitano, anno MCCCCLXI. Mottam Russam castellum munitissimu̅, Alfonso Ferdinandi regis F. prodidit. Iouian. Pontanus lib. 3. belli Neapol. QVOMODO. INDVCTI Stvltitia. Mvlti discipulorum à Domino Iesu Christo desciuerunt, offensi eo, quòd carnem suam ab illis manducari debere asseruerat. Soli XII. constantes permansêre. Ioan. 6. Serapion monachus ad sectam Anthropomorphitarum iterum defecit. Conuersus enim à Photino, cùm paulò pòst in gratiarum actionem exurrexisset, sensit inter precandum ex corde suo elabi atq; euanescere eam quam oraturus Anthropomorphi imaginem sibi proponere consueuerat. Consternatus mente, prorupit in amarissimos fletus: insuper & humi procidens, maximo eiulatu hanc miserabilem vocemedidit: Heu me miserum, tulerunt à me deum meum, & quem nunc teneam, non habeo, vel quem adorem aut interpellem, iam nescio. Cassianus cap. 3. Collationis 10. Ira, Vindictae Cvpiditate. Porphyrivs sophista, cùm à Christianis quibusdam Caesareae Palaestinae vapulasset, atra bile percitus, & Christianismu̅ abiurauit, & eorum odio, qui plagis illum affecerant, contra sacras Scripturas blasphemias effundere coepit. Nicephorus lib. 10. cap. 36. Carthaginensis Tertvllianvs, cùm antea singulari vitae innocentia esset, ac permulta de catholica religione ingenti doctrina atq; eloquentia scripsisset: Romae quorundam clericorum contumelia affectus, maiore indignationis, ad quam permotus erat, quàm honoris propriae???; salutis habita ratione, ad haeresin transiuit: ac prauu̅ Montani Phrygij dogma secutus, aduersus catholicam fidem scripsit. Fulgosus lib. 9. c. 3. Vide Tit. Doctorum ecclesiasticorum. Andronicvs Palaeologus, maior filius Michaëlis, cùm mortuum patrem à Calogeris sacerdotib. & monachis eius gentis vidisset sepultura prohibitum, quòd Occidentalibus in concilio Lugdune̅si catholicis consensisset: rursus ad Graecanicam sectam reuersus est. Cuspinianus. Ioannes Comnenus Imp. Alexij F. Neocaesaream cepisset, nisi contumax superbia & iracundia Ioannis nepotis ex fratre Isaacio Sebastocratore, illi obstitisset. Nam quu̅ acie cum Persis decernendum esset, viso insigni equite Italico, Ioannem fratris filium, quippe cui equos non deesse sciret, Arabico equo descendere, cum???; Italo dare iussit. At is Imperatoris dicto refragatus est, Latinum???; ad pugnam prouocauit, iure accepturum equum, si vicisset. Sed cùm Imperatori diutiùs resistere non posset: equum dat inuitus, alio???ue conscenso, directa hasta in hostes tendit: ac paulò longiùs progressus, ea reflexa, & humeris imposita, galea???ue capiti detracta, ad Persas transfugit: à quibus cupidè susceptus, non multò pòst Christiana religione abiurata, Iconiensis Persae filiam vxorem duxit. Nicetas Choniates de imperio Ioannis Comneni. Vdo, Mistiuoi F. Vandalorum princeps, ob crudelitatem erga Christianos à quodam Saxone transfuga per insidias co̅fossus est. Godscalcvs filius eius, qui Luneburgi scholasticis erudiebatur disciplinis, morte patris comperta, fidem abiecit cum literis: amne???; transmisso, peruenit ad gentem Vvinitorum, congregata???; multitudine latronum, in vltione̅ patris omnem terram Nordalbingorum vastauit. Tandem à Bernardo Saxonum duce captus, & in vincula coniectus, ob fortitudinem dimissus, & honorificè donatus, ad rege̅ Danorum Canutum profectus, varijs bellorum exercitijs in Noruagia & Anglia inclaruit, vt tandem ad regij generis nuptias peruenerit. Ad Christianismum denuò comuersus, cùm eundem magno studio inter suos propagare studeret, à Vandalorum principibus in vrbe Leontio crudeliter caesus est. Cranzius lib. 3. Vandal. Assassini populi in Asia, cùm pietatem Christianam & baptismum recepissent: miserunt Hierosolymam legatos ad Patriarcham, qui eos de fide exactiùs institueret. In reditu, [3176] cùm legati essent spoliati & violati à Christiano quodam, in eam iram exarserunt, vt pietati & baptismo renunciarent propter vnius Christiani iniuriam. Viues de Veritate fidei Christiano libro 4. Stephanvs, Chersechij reguli in Illyrico ad montem Nigrum F. quum adamata ei sponsa, quae erat è stirpe Seruiae Despoti, ad paratas nuptias duceretur, concupiuit eam illicò, quòd esset egregiae venustatis, procaci oculo improbus pater, omnem???; pudorem superante libidine, sibi statim impotenter excluso filio nuptias celebrauit, frustra reclamantib. propinquis, qui id facinus filio contumeliosum, patri???; & domui infame detestabantur. Iuuenis praecipiti actus desperatione, ad proxima Turcarum praesidia, atque inde Byzantiu̅ profectus, abiurata Christi religione, Stephani???; nomine deposito, Achomates & Cherseoglis vocatus, Baiazetis gener effectus est, inde???ue locum summae dignitatis inter Bassas purpuratos promeruit: tanto tamen nostrae religionis studio redcundi???; desiderio, vt quum in arcano animi nostra religio conderetur, crucifixi Seruatoris imaginem, in secretissima cubiculi parte armario inclusam, noctu exclusis arbitris, adoraret. Hic Methone capta, patritios Venetos, quum reliqua captiuorum multitudo crudelem in modum Baiazetis iussu in eius conspectu trucidaretur, exorato principe conferuauit: Andream???; postea Grittum, quem aliquot post annos inclytae virtutis nomine Veneti principem crearunt, captum Byzantij, teterrimo???ue supplicio destinatum, non modò suis precibus eripuit, sed impetrandae pacis magno reipublicae Venetae commodo auctorem fecit. Inuumerabiles Christianos barbaris seruientes, cùm auctoritate, tum aere suo prè redemit. Ioanni Lascari, Graecorum nobilissimo pariter atque doctissimo, antiquos codices iussu Leonis X. conquirenti, cunctas Graeciae bibliothecas, im petrato ad id regio diplomate, liberè excutiendas aperuit. Hic est ille, qui Baiazeti propemodum circumuento à Selimo F. Scytharum auxilijs regnum inuadente, acie decertandi auctor fuit, & simul parta victoria Imperij retinendi. Iouius. Ambitione. Theophilvs presbyter in Cilicia ab officio archidiaconatus per iniuriam eiectus, diabolo chirographum confecerat, quo se illi tradebat, Christo repudiato, si modò per illum dignitatem amissam recuperasset. Cum???ue pristino honoris loco restitutus esset, ad se rediens, vehementer animo conflictari coepit: & ad Dei filium conuersus, auxilium cum lacrymis implorare. Igitur diebus quadraginta in luctu iugi???ue supplicatione peractis, publicè in ecclesia peccatum suu̅ confessus, deinceps ita sanctè vixit, vt miraculis nobilitatus sit. Marulus libro 4. cap. 10. & lib. 2. cap. 12. & Sabellicus libro 5. capite 5. Svenoto, Haraldi Danorum regis F. regnandi libidine cum proceribus contra patrem Christi studiosum co̅spirauit, eúmque in nemore obambulantem sagitta interfecit, religionem Christi exterminauit, suum quoq; cognomen, quod in baptismo ab Othone Imp. acceperat, abiecit. Sed postea atrocibus poenis castigatus & humiliatus, redijt ad fidem Christi. Et Olaus Sueciae rex, ei Daniam regendam permisit, ea conditione vt ibi locum Christi ecclesiae praeberet. Cranzius lib. 2. cap. 32. Vandal. hist. & lib. 3. c. 44. Metrop. Cùm Guido Lusinianus, morte Balduini V. priuigni sui ad regnum Hierosolymitanum peruenisset: aemulatione accensus Raymvndvs Tripolitanus comes, Saladini Aegyptij opem implorauit. Posteaquam verò aperta vi se imparem esse vidit, dolo rem tentat, regi???; reconciliatur. Contra eum, ob desertum foedus, mouet Saladinus, & Tiberiadem obsidet. Raymundus Guidonis auxilium poscit. Commisso praelio, Raymundi proditione & turpi fuga ex acie, Christiani miserè caesi, rex captus. Saladinus victoriam persequens, Hierosolyma̅ regni caput, an. MCXXCVII. capit. Interea Raymundus nocte quadam mortuus in cubili inuentus est, & quidem cicu̅cisus, quod apostasiae certissimum fuit argumentum. Sic Hierosolyma ambitione & proditione Tripolitani in Barbaroru̅ manus redijt, anno XXCIX. postquam ijs ademta fuerat. Vincentius lib. 29. c. 43. & Tyrius. Amicitia, Gratia. Iacobvs Martyr, aulicus Persa, in regis gratiam idolum adorauit. Sed increpatus ideo ab matre, resipuit, Christianum???; se professus, idola regis intrepidè detestatus est. Metv. Petrvs, audax ille, qui Dominum vel in mortem se secuturu̅ plenis buccis affirmarat, priusquam gallus bis cecinisset, ter eum negauit, ter scilicet ab ancilla interpellatus, saepiùs & à seruis focum circunstantibus. Matth. 26. Marci 14. Lucae 22, Ioan. 18. Origenes sub Decio ad aram ductus, vt vel dijs adoleret, vel stuprum ab Aethiope pateretur, thus dijs adolcuit. Fam???; ob rem ab Alexandrina ecclesia excommunicatus est. Marulus lib. 2. cap. 12. & lib. 4. c. 10. Marcellinvs Pp. Diocletiano & Maximiano persecutoribus, tormentorum immanitate perterritus, dijs sacrificauit. At facti poenitentia ductus, vitrò postea Romam ad marryriu̅ profectus est. Marul. lib. 4. c. 10. & Fulg. l. 1. c. 1 & Platina. Liberivs episcopus Romanus, Nicenae fidei acetrimus defensor, cùm Athanasium in Mediolanensi synodo Arianis instigantibus condemnare nollet, à Constante Imp. in Berrhoea̅ Thraciae relegatus fuit. Post biennium taedio exilij aut minis victus, ad Arianos defecisse, & episcopatui suo restitutus dicitur Hieronymus in Chronico, & Murianus Scotus. IMPIETATIS PROPRIAE XPHCIC, EXERCITATIO. TVM Confitendo. Cùm Antiochus Epiphanes Syriae rex, Hierosolymam occupasset, templum profanasset: Samaritani ad Antiochu̅ miserunt legatos, & se à Iudaeorum moribus & religione diuersos asseuerarunt, petierunt???; vt templum in monte Garizimo, in quo Deum verum priùs adorarant, Iouis Hellanici nuncuparetur in posterum. Iosephus lib. 12. c. 7. Friderico Ciliae comiti, qui ob amorem concubinae vxorem interfecit, atq; deinde interscorta vita̅ turpissimam egit, dicebat quidam ex amicissimis: Annum iam supra XC. agis, nec minùs voluptati seruis, quàm si adolescens esses. Age iam demùm morituru̅ te scito, atq; de sepulcro cogita. Cui Fridericus: Istuc, in quit, ago. Nam sepulcrali marmori hoc epigra̅ma insculpendum statui: Haec mihi porta est ad inferos. Quid illic reperiam nescio. Scio quae reliqui. Abundaui bonis omnibus, ex quibus nihil fero mecum, quàm quod bibi atque edi, quod???; inexhausta voluptas exhausit. Tum alter: Sardanapa li epitaphium, inquit, memoras, quod Aristotele teste, non hominis, sed bouis sepulcro inscribendum fuit. Aeneas Syluius Comm. in Panorm. lib. 1. Pomponivs Laetus Grammaticus, tantus fuit admirator Romanae vetustatis, vt Petri nomen mutauit in Pomponiu̅. Quasi verò sit in nominibus aliquod discrimen: nisi fortè, quòd Po̅ponius, propter P & M grandius quiddam sonat, non significatu vocis, sed ipsa voce motus vti bellua. Celebrabat natalem Vrbis, & colebat Romulum. Quoties marmor aliquod vetus effodiebatur ex ruinis vrbis, illacrymabat. Rogatus, cur id ageret? Admonitu (inquit) temporum meliorum. Viues de Ver. fidei lib. 2. Cùm quodam tempore sederet cum suis discipulis Pherecydes Syrus, atq; alia multa de propria sapientia iactitaret: tum praecipuè illud, quod etiamsi nulli deo rem sacram laceret, nihilo iucundiùs neq; tristiùs vitam ageret, quàm qui hecatombas sacrificarent: non multò pòst corpus eius primùm emisit sudorem calidum, & mucori similem, mox pediculi creuerunt: cum???ue carnes in pediculos dissoluerentur, liquefactio sequuta est, atque ita animam exhalauit, dans dignas suae impietatis poenas. Aelianus libro 4. de Vatia historia. Theophrastvs Paracelsus, cùm Basileae vernacula lingua publicè doceret, de Incantationibus quoque & exorcismis morborum magicis agere coepit. Eam rem aegrè ferentibus viris doctis atque pijs, in haec verba prorupit: Will Gott nicht helffen / so helffe der Teuffel / imitatione scilicet Maronianae Iunonis: Flectere si nequeas superos, Acheronta moueto. Quam illius vocem ab Albano Torino medico, & Ioanne Oporino discipulis exceptam, publicè reprehendit Volffgangus Visenburgius Theologus. Hanc ne quis fabulam putet, scripta eius faciunt, quibus Christiano homini citra pietatis iniuria̅, daemonis tanquam latronis ope, opera, consilio vti, diuinitùs permissum asserere audet. Sed haec scoria à purissimo metallo separanda, & secundùm Apostoli praescriptum, probanda omnia, & bona retinenda. Excvsando, Defendendo. Arguente Hieremia propheta Popvlvm, pro eo quòd sacrisficabat dijs alienis, responderunt: Ex eo quòd cessauimus sacrificare reginae coeli, & libare ei libamina, indigemus omnibus & gladio & fame consumti sumus. Hierem. 44. Diagoras Melius, cùm aliquando esset in mari, & nautae vi tempestatis laborarent, atq; ei dicerent, id sibi illius causa co̅tingere: tum ille in eodem nauigationis cursu alias multas laborantes ostendit, quaesiuit???; num in ijs omnib. Diagoram vehi crederent? itaq; eos elusit. Hinc prouerbium in impios, Diagoras Melius. Suidas, Sabellicus, Gyraldus. Isaacivs Angelus Imp. cùm sacris velis & donarijs ad luxu̅ suum abuteretur, vt probaret, se eo nomine non esse reprehe̅dendum, primi & summi inter Christianos Imperatoris Constantini exemplum adducebat, qui alterum clauum, quibus gloriosus Dominus cruci fuit affixus, fraeno aequi inseruerit, alterum galeae infixerit. Sed causam de industria dissimulabat, cur Christianae religionis princeps, eiusmodi rebus se ornatit, vt videlicet gentilibus ostenderet praedicationem crucis esse diuinam potentiam, quam ipsi vt dementiam aspernabätur. Nicetas lib. 3 Petrvs Pomponatius, Mantuanus monachus, ob staturae breuitatem vulgò Perrettus dictus, qui in celebert. Italiae gymnasijs multis annis patrum nostrorum memoria philosophiam professus fuit, cùm atheos esset (quos honestiore vocabulo Puros philosophos appellare consueuerunt) de animae mortalitate ex professo scripsit, & miris sophismatibus impietatis suae patronum Aristotelem introducere conatus est. À legato Bononiense ob impium dogma accitus, & vtrum immortalem esse animam crederet, interrogatus: Non credo, respondit. Ibi exclamantibus vniuersis, renidens subintulit, Immortalem esse non credo, sed scio. Itaq; re in iocum versa, impunè dimissus est. Meminit illius quoq; Io. Vicrus lib. 5. de Daemonum praestigijs. Dionysivs tyrannus Syracusanus sacrilegia sua, iocosis dictis prosequi voluptatis loco duxit. Fano enim Proserpinae spoliato Locris, cùm per altum secundo vento classe veheretur, ridens: Amici videtísne (ait) quàm bona nauigatio ab ipsis dijs immortalibus sacrilegis tribuatur? Detracto etiam Ioui Olympio (qui tum in Sicilia colebatur, teste Liuio lib. 24. non autem qui Olympiae in Peloponneso, vt Cic. 3. de Nat. deorum arbitratur, & Dionysio patri tribuit. Clemens verò Alexand. in Protrept. ipsius filio. Quod Victor. l. 21. cap. 10. Var. L. annotauit) magni ponderis aureo amiculo, quo eum tyrannus Hiero è manubijs Carthaginensiu̅ ornauerat, iniecto???; ei laneo pallio dixit: Aestate grauem esse aureum amiculum, hyeme frigidum, laneum autem ad vtru̅que tempus anni aptius. Epidauri Aesculapio barbam auream demi iussit: quòd affirmaret, non conuenire patrem Apollinem imberbem, ipsum verò barbatum conspici. Mensas argenteas atque aureas è fanis sustulit: quod???; in his more Graeciae scriptum erat: Bonorum deorum eas esse, vti se bonitate eorum praedicauit. Victorias aureas, & pateras, & coronas, quae simulacrorum porrectis manibus sustinebantur, tollebat: & eas se accipere, non auferre dicebat: per quàm stultum esse, argumentando, à quibus bona precamur, ab ijs porrigentibus nolle sumere. Qui tametsi de bita supplicia no̅ exoluit, dedecore tamen filij, mortuus poenas rependit. quas viuus effugerat. Lento enim gradu ad vindictam sui diuina procedit ira, tarditatem???; supplicij grauitate compensat. Val. Max. lib. 1. cap. 2. & Aelianus lib. 1. Variae historiae. IMPIETATIS ALIENAE XPHCIC. Approbando, Defendendo. Maximvs Madaurensis grammaticus, contra D. Augustinum defendit Paganismum, epistola 42. cui Augustinus respondet epistola sequenti. Idem fecit Cresconivs, vt apparet ex Augustino contra eundem. Optatvs Constantinopoleos praesectus, gentilismum promouit. Niceph lib. 13. capite 23. Orestes Alexandrinus praefectus idololatriam defendit. Niceph. lib. 14. cap. 15. SIMVLANDO. Ioannes Damascenus praefectus Damasci, qui postea monachus factus est, cùm adhuc esset apud Saracenorum regem in precio, simulauit se à Mahometi religione non admodum abhorrere. Nam vnà cum eo ad sepulcrum Mahometi profectus est, & ex regis iussu metu perculsus cum adorauit, & ad laudem illius sese inclinauit, & eum publicè praedicauit. Quamobrem honorem & munera à rege accepit, Damascum reuersus. Auctor sermonis de eius conuersatione, ista ex cusau???t quasi ideo fecerit, vt superstitiones illas posset alijs indicare, & refutare apertiús. Postea quam in coenobium sese contulit, contra Saracenos & Mahometi deliria pugnauit. Spanheimensis. Concedendo, libertatem dando Impietatis exercendae. Asa rex Iudaeorum, pius alio qui, hoc solo peccauit, quòd excelsa non abstulit, sed populo idololatriam liberam permisit. 2. Regum 15. Idem de Iosaphato rege, 2. Paralip. 20. de Ioa, 2. Regum 3. De Amasia, 2. Regum 14. de Azaria & de Ioathane, 2. Regum 15. Ivlianvs Apostata Imp. vt Christianis aegrè faceret, à Iudaeis petijt, vt pro se suo???; imperio orarent: dedit???; potestatem, vt templum restaurarent Hierosolymitanum. Ruffinus libro 1. capite 28. Valens Imp. Arianus, pulso Antiochia Meletio, licentiam. omnibus dedit sua sacra celebrandi, gentibus scilicet ac Iudaeis, nec non omnibus haereticis (nam & gentiles festiuitates agebant, daemonibus ministrantes) & idololatricas vanitates à Iouiniano priùs destructas, reflorescere permisit: Iouis???; cultum atque Dionysij, sacra???; Cereris, iam non in occulto, tanquam sub pio Imperatore, celebrabant, sed permedias plateas bacchante, vbique cursitabant, cùm illis solum inimicum se princeps oste̅deret, qui doctrinam Apostolicam praedicare videbantur. Paulus Diaconus, & Theodoretus lib. 4. cap. 24. Vortigerivs Britannorum rex, ab Hengisto & Orso Saxonibus in auxilium adscitis contra Pictos atque Scotos egregiè defensus, sedes illis in Cantio ad habitandum dedit idololatriae exercendae libertatem, multum licèt reclamantibus episcopis, fecit, Roxienam insuper Hengisti filiam ethnicam, repudiata vxore pia, duxit. Tandem ab Hengisto regno exutus, in extremum Valiae angulum reiectus est. Boërhius libro 8. Theodericvs Ostrogothorum in Italia rex, Arianus, multos catholicorum erudeliter sustulit, quos Iustini Imp. partibus studere sciebat: inter quos & doctissimi viri, Symmachus & Boëthius, Ioannes pontifex Romanus, & alij ex Senatorio, ordine praestantissimi fuerunt. Is tandem coëgit Iustinum, vt Arianos pulsos restitueret. Paulò pòst ipse Theodericus eius tyrannidis poenam dedit: & XC. die post illam nefariam caedem, morbo animi, cùm ei in coena caput grandioris piscis esset oblatum, id???ue sibi videretur esse caput Symmachi, quod inferiori labro mordicùs apprenenso toruis sibi oculis minaretur, est extinctus. Sabell Enncadis 8. libro 2. Gisvlphvs Longobardorum rex, ob studium praeposterum pacis, in suo regno tum Arianis, tum orthodoxis ecclesias suas concessit. Paulus Diaconus lib. 4. cap. 12. de Longobardis, & Sabellicus En. 8. lib. 6. PIETATIS ET RELIGIONIS VERAE INSECTATIO, Oppvgnatio, Persecvtio, Aversatio, Siue fiat Mendaciis. Dolis. Contradicebant Ivdaei his quae à Paulo dicebantur, blasphemantes ac contradicentes. Act. 15 & 18. Hadrianus Caesar cogitauit Christum inter deos recipere, & templa sine simulacris in omnibus ciuitatibus, quae Christo dicarentur, extrui iussit: quae iccirco, quòd numina non habebant. Hadriani vsq; ad Constantinum dicta sunt. Sed Hadrianus à proposito deterritus est per Sacrificvlos & Philosophos, qui in fatis esse dicebant, si hoc faceret, deorum religionem cum Rom. Imperij maiestate interitura̅, & omnes Christianos futuros, caeteris templis desertis. Au???tinus lib. 2. Annal. Boiorum. Scriptis. Diacoras Melius scripsit orationes, quae [Greek words] vocantur, quasi turrium & munitionum destructrices dicas, in quibus opinionem de dijs refutat. Hieronymus ad oratorem Magnum testis est, Ivlianvm in expeditione Parthica aduersus Christum septem euomuisse libros, & iuxta fabulas poëtarum se suo ense lacerasse. Libanius eos libros laudauit in epitaphio Iuliani, & dixit omnes Christianorum libros ad illos collatos, esse ridiculos & nugaces. Socrates lib. 3. cap. 22. Vi, Armis. Ex loco Mirtyrum huc exempla Persecutorum, f. 3029. Item infrà, Impietatis fructus, Persecutionum, f. 3180. 3184. Diocletiano ob Christianorum persecutionem monumenta in Hispania passim erecta. In Areuacis Hispaniae, columnis plurimis haec inscripta: Diocletianus Iouius Maximian. Herculeus Caess. Augg. amplificato per Orientem & Occidentum Impetio Rom. & nomine Christianorum deleto, qui Remp. euertebat. Item: Diocletiano Caes. Aug. Galerio in Orie̅te adopt. superstitione Christi vbiq; deleta, & cultu deorum propagato. Adolfus Occo in Numism. Rom. PIETATIS SIMVLATIO. Dogma est Zenonis, non esse aedes sacras deorum aedifica̅das. Sacrum enim, quod vilesit & profanum, nihil esse. Aedificatorum autem opificium & nullum est non vile. Interim Stoici eius discipuli, qui haec vt recta collaudant, initiantur in fanis, scandunt arcem, venerantur simulacra, coronis ornant templa, cùm ea aedificatorum sint & opificum opera. Itáne verò Epicureos, qui dijs sacra faciunt, putant se coarguere: cùm ipsi potiùs coarguantur, dum immolant in aris & templis, quae neq; extare neq; extrui statuunt oportere? Plut in Stoicorum pugnis. Simon magus, qui pecunia volebat redimere gratiam Dei, baptizatus quidem est in aqua, sed nequa quam baptizatus est i salutem. Hieronymus lib. 4. in Ezech. cap 16. Arconenses Vandali ab Erico Danorum rege oblessi, deditionemfecêre, pacti, vt retento simulacro Suanteuiti, in sancti Viti honorem Christiana sacra sumerent. Voluit rex, vt vniuersi in riuo, qui erat in conspectu, baptizarentur. Illi volente procurrunt ad amnem, magis extinguendae sitis quàm suscipiendae religionis gratia. Speciem quidem praetulerunt Christianae pietatis: sed corda inania remansêre, fide & deuotione vacua. Quippe in sua reducto hostili exercitu, Suanteuiti, vt priùs, simulacrum coluêre. Cranzius lib. 3. Van daliae, capite 35. Vladislaus Boëmorum princeps, Iacobvm Hebraeum quaestorem vectigalibus omnibus exigendis, ac ipsi principali fisco praeposuerat. Quod cùm intolerandum ordinibus videretur: Vladislaus, vt hac inuidia hominem leuaret, illi persuasit, vt salutari Christianorum lauacro tingeretur, simulque edictum proposuit, ne quis illi serio aut ioco Iudaismu̅ exprobraret. Sed cùm nihilominus inter Iudaeos assiduus versaretur, & quadam nocte in synagoga, quae nuper in sacellum conuersa erat, deprehensus esset, aram consecratam suis manibus demoliri, ossa???ue & cineres sanctos pedibus conculcari: manè statim iniectis cathenis, vinctus ad Principem ductus est, flebili voce misericordiam implorans, suas???ue opes omnes principi vltrò offerens. Tandem cùmn caeteri quoque Hebraei, pro saluteillius centum auri, & ter mille pondo argenti apendissent, in exilium pulsus est Dubrauius libro vndecimo. RELIGIONIS VERAE NEGLIGENS TRACTATIO, NEGLIEGENTIA IN CRIS Docendo. Lavrentivs ex Britania discessurus, ob regis impietatem, pernoct iuit in ecclesia diui Petri. Apparuisse ei dicitur D. Petrus, & flagellis acriotibus eum caecidisse, ac vetasse cum deserere gregem, quem sibi concredidisset. Ille manèregem accedit, & plagas ei monstrat. Rex abiecto cultu idolorum baptizitus, Mellitum ac Iustum, quos eiecerat, reuocauit. Beda lib 2. cap. 6. hist Ecclesiast, gentis Anglorum. Sacras conciones avdiendo. Ioannes patriarcha Alexandrinus, populo post auditum Eua̅gelium mox ab ecclesia dilabi solito, ipse intermissa celebratione, sequi egredientes coepit, dicens: Vbi oues, ibi & pastorem adesse oportere. Hocmodo Alexandrinis pudorem iniecit, vt nunquam postea priùs ab altari discederent, quàm sacerdos peracto sacrificio benedictionem daret. Marul. lib. 2. cap. 1. In Cobleca oppido Magdeburgensi Rvstici in vigilia natalis Dominisacra audire nolentes, ac petulanter choreas exetcentes à Roberto presbytero excommunicati, totum annum continuèsaltare ceperunt. Vincent. lib. 25. c. 10. ex Gulielmo, Hermannus Schedelius, Cranzius in Saxonia lib. 4. c. 33 Chronicon Saxoniae, Naucl. Vol. 2. Gener. 34. Adelbertus Pragae episcopus, cùm effrenem & in domita̅ Boemorvm gentem nullis praedicationum sollicitationibus ad modestiorem viuendi rationem redigere potuisset, episcopatum reliquit: & summi Pontificis permissu ad coenbium Cassini montis perueniens, monachum sefecit Pertimuit eo fungi officio, postquam sibi commissos meliores efficere nequioisser: ne quaesisse videretur, quae sua sunt, non quae Iesu Christi: id est, suum honorem, non aliorum profectum. Marulus lib. 3. cap. 4. Rvtheni & Moschovitae concionatoribus carent: satis enim esse putant sacris interfuisse, ac Euangelij Epistolarum???, verba, quae vernacula lingua recitat sacrificus, audiuisse. Conciones haberi in suis Ecclesijs obstinatissimè prohibe̅t. dicunt enim se hoc modo varias haereses & diuersas defide opiniones effugere, quae ex concionibus & subtilibus argumentis sophisticis???; quaestionibus oriantur. Guagninus in descript. Mos. houiae. Legendo. D. Hieronymvs dum in eremo inter Syros & Agarenos sacris literis operam dat, iuxta tamen Ethnicorum quoque libros ardenter euoluit: periculosa febre correptus, visus sibi est ad tribunal quoddam rapi: & ibi quis esset interrogatus, cùm se Christianum esse respondisset, obiurgatum fuisse, quòd Ciceronianus potiùs quàm Christianus videretur: & flagellis caesum, interposito iureiurando, ne pesthac Ethnicorum libros legeret. Hoc somnium verum esse simulat in epistola ad Eustochium, de custodia virginitatis, vt ab immodico profanorum librorum studio virginem deterreat: vibices quoq; se vigilantem percepisse, asserens. At in Apologia co̅tra Ruffinum, somnium, & noctis ludibrium id fuisse, apertè dicit. Theod. Gaza non satis pia ironia erga tantum virum eum immeritò vapulasse scribit: neque enim satis Ciccronianum fuisse. Orando, Precando. Hilarion abbas in solitudine prope Gazam viuens, orauit semel fixo in terram capite, & vt natura fert hominum, abducta oratione mens nescio quid aliud cogitabat. insilijt dorso eius festinus gladiator, & latera calcibus, ceruicem flagello verberans: Eia inquit, cur dormitas? cachinnansq; desuper, cùm defecisser, An hordeu̅ vellet accipere, sciscitabatur. Hieron. in eius vita. Cùm Cuculli castelliagrurn locustarum agmina deuastarent, iussit Seuerinus abbas in Pannoniae sinibus omnes loci incolas vnà secum ad ecclesiam pergere: dum???; ibi simul orarent, omnis illa locustarum tempestas ab orantium agris discessit, At ne casu aliquo discessisle viderentur, cùm Qvidam preces publicas neglexisset, locustas ab alijs vi precum auersas, in suo agro solus pertulit Marul. lib. 2 c. 2. Regendo. Tempore Edovardi Angliae regis 23. Christiana pietas multùm apud Occidentales Anglos frigescebat. Quare nullus in ea regione erat Episcopus, qui populum doceret: eius???ue rei culpa in regeresidebat, quòd per eu̅, qui magis bello quàm rei diuinae inseruiret non liceret sacerdotibus suo officio fungi. Qua re Ioannes X. pontifex Rom. valde commotus, per literas Edouardum vehementer castigauit, minatus???; est se illum vnà cum populo religionis hostem denunciaturum, nisi maturè accerseret episcopos, qui pristinam religionis disciplinam seruandam curarent. Quod vbi rex intellexit, neglige̅tiam resarcire studens, ita egit cum Plemundo Cantuariensi archiepiscopo, qui Ethelredo successerat, vt ille protinus conuentum secerit: in quo plures episcopi creati sunt, qui diceceses regerent. Polyd. Vergilius lib 6. hist. Angl. Defendendo. Henricvs II. Angliaerex, nulla auxilia Christianis ducibus in bello Hierosolymitano laborantibus tulit, tametsi in illud bellum bis térve in cum bere aggressus est, quod tamen minima occasione impeditus ita semper extraxit, vt nu̅quam gesserit: quod vel domestico dissidio assignari potest. Polydorus lib. 13. Ad sacrum bellum Philippvs Gallorum, Ricardvs Anglorum reges, profecti, Ptolemaidem receperant. Philippus Ricardi, veteris inimici, gloria offésus, domum redijt: & Normanniam inuadens, Ricardum à pulcerrimo recuperandae Hierosolymae instituto perfidè reuocauit, fratrem???; eius Ioa̅nem ad regnum inuadendum cohortatus est. Ricardus eo nuncio accepto, domum festinans, cum Saladino hisce conditionibus bellum necessariò composuit, vt nost i praeter Ptolemaidem (Tyrus enim & alia quaedam loca minùs illustria ia̅ antea à Christianis tenebantur) caetera eo triennio de hostibus capta restituerent, & Saladinus à Christianorum rebus manus abstineret. Hasce pacis conditiones barbarus callidè [3179] à nostrìs petiurt, vt scilicet loca amissa recipiendo, satis edoceret, istorum duorum regum conatu nihil esse in Syria memorabile gestum, atque alios inde à bello sibi saciendo saciliùs deterretet: quando secum cogirarent, operam tantorum principum in rem Christianam enauatam frustra fuisse. Ricardus igitur vindictae magis contra Gallum quàm gloriae in debellando Saladino cupidus, terrestri itinere per Thraciam domum rediens, Viennae Au̅striae à Leopoldo duce captus, & Henrico VI. Imp. traditus, immensa vi auri sese redimere coactus fuit. Quae incommoda atque vitae pericula Ricardus benè multis mortalib. visus est suo accepisse atq; subisse merito, quò dipse commodis Christianae reipublicae, quam defendendam susceperat, suum statim commodum anteposuisset: quòd & ea quae antea pulcerrimè fortissime???; fecisset, postremò fructu verae gloriae carere, ac à laude maximi animi, ad opinionem formidinis conuerti voluisset. Id quod paucis pòst diebus subitus Saladini interitus declarauit, quo nulli dubium fuit, quin minimo conatu res Christiana an Asia in integrum restitui potuerit. Polyd. lib. 14. Cassanus Seytha Persas deuicerat, eos???; in ditionem redegerat. Armenij Regis filiam in matrimonio habebat, religione???ue Christianus erat. Pulso Aaegyptiorum imperatore, Syriaeiura dabat. Cùm defectione Persarum Regem, Bonifacium???; IIX. Pontificem Max. misit, cum Latinis proceribus foedus facturus, vt communi animo consilio???ue sacrum Regnum recuperaretur, & à barbarae religionis vitegeretur. Bonifacius rursus amplum magnificum???; sibi existimabat, se Pontifice recipi, quae superioribus Pontificibus amissa fuissent. In Franciam literas ad Pulcrum Regem de bello sacro redintegrando dedit (vt ferunt) imperiosas, ac nisi continuò pareretur, minarum & fulminis plenas. Philippus imperium non ferens, parere nolouit. Maiore accensus ira Pontifex, Philippum nominatim execratur: quòd diceret eum in Episcopu̅ manus iniecisse, ac bona se dium vacantium fisco suo inferre, ius???ue sacrarum vestiturarum sibi arrogare. Addebat id, quod omnibus permirum fuit, Regem Franciae non sacro modò Pontificio???ue iure Pontificem Romanum vt animorum parentem oportere obseruare, sed ciuili iurisdictione, profana???ue re, ac causa, & dominatu Principem auctorem???; agnoscere. Simul scribebat, se Franciae proceres soluere fidelitatis iureiurando, quo se Pulero deuinxissent, ac ei ius Regni abrogare. Harum rerum frequenti procerum patrum???; Francorum coetu enu̅ciandarum munus Archidiacono Narbonensi mandarat Pontifex: diploma???ue, vt id sacrum monumentum foret, dederat. Pulcer Apamensem dimisit. Diploma, priùs quàm coactis ad id Lutetiam patribus recitaretur, raptum Atrebas igni dedit, facessere Archidiaconó proculiusso. Ipsi interim Bonifacio domi periculum conflatum à Columnijs proceribus cùm eos Gibellinorum duces euertere conaretur ipse Guelforum studiosus. Sie dum prinatae vindictae inhiat, Rempub. & Ecclesiam prodidit, & Tartaros ad Mahumetanam perfidiam deficere permisit. Aemilius lib. 8. IMPIETAS CONSIDERATA respectu MATERIAE. Sic versatur circa Deum ipsum, vel circa ea quae ad Deum quomodolibet pertinent, Homines primò, deinde reliquas Creaturas. Ex seq. proinde locis Impietatis erga Deum, erga Homines, erga Res diuinas, illustrari potest Titulus praesens. CIRCA ALIMENTA. Huc illi qui Idolothytis vescuntur. qui Ieiunia negligunt. De quibus sub Intemperantia alio respectu egimus, f. 2233. & seq. circa Medicamenta. Superstitio haec est, sisubiectum cui tribuitur spectes. At Impietas, si Modum, nempe quia creatori eripitur id, quod creaeturis tribuitur, Ea???; de causa Hebraei tradunt librum Salomonis, de Vi & Proprietate rerum naturalium, ab Ezechia rege fuisso crematum ne fenestra pateret idololatriae. Bodinus libro 2. Daemonomaniae, capite 2. Idololatria est, se vis curandi herbis, plantis, animalibus, metallis tribuitur, nisi eadem opera laus ad Deum tota referatur. IMPII HOMINES Pvta Popvli. Mavrvsii exmore patrio ne???; deum metuunt, neq; hominem reuerentur, neq; iurisiurandi aut obsidum vlla cura afficiuntur. Deniq; cum nullo homine pacem habent, nisi quoru̅ metu coërcentur. Procopius de bello Vandalorum lib. 4. Gallecii Hispani olim nullum habebant deum, teste Strabone lib. 3. quod Biscaiae vsq; adhaec tempora perdurat, quae regio intra Galleciae fines sita est: & licèt eiusde̅ incolae Christianae religionis cultores appelentur, ab illis tamen nullum honorari coli???; Deum, certum est, solum???; Christianam religionem labijs profitentur. Apud illos presbyter nullus recipitur non habens concubinam: arbittantur enim neminem posse à carnalibus continere. Quod quum non possint, dicu̅t neceste este presbyteros ad parochianorum vxores conuerti. Ad Biscaiae regionem nullus ex institutione Episcopus adire potest, praeter Caliguritanum, sacramentorum causa. Quum anno 1477. Ferdinandus Castellae Rex eò venisset, adducens secum Pampilonensem Episcopum, occurrentes prouinciales dixerunt hoc esse contrarium suis legibus. Itaq; ne tumultus fieret, Episcopus ab Rege remissus est. Tanta???; ex aduentu Episcopi seaffectos molestia ostenderunt, quòd vbicunque Episcopus eorum solum calcasset, prosequentes illius vestigia, ac erasa terra puluerem colligentes, maximo coadunatum puluerem igne cremarunt, illius???; cineres in quandam superstitionem ac diuini honoris ignominiam in mare proiecerunt. 10. Gerund. lib. 2. Paralip. Hisp. Reges. Vide Titulum, Tyrannorum, f. 1613. Cambyses rex Persarum, templa & leges ludibrio habuisse fertur. Potitus Aegypto, Vulcani templum ingressus, risu & conuitijs insectari coepit. Alia etiam simulacra persummam iocorum licentiam cauillatus exussit. Apertis item conditorijs mortuorum, cadaiera introspicere, maximae duxit voluptati. Herodotus. Nero Caesar religionum vsquequaque contemtor, praeter vnius deae Syriae. Hanc moxita spreuit, vt vrina contaminaret: alia superstitione captus, in quasola pertinacissimè haesit. Siquidem icunculam puellarem cùm quasi remedium insidiarum à plebeio quodam & ignoto muneri accepisset, detecta confestim coniutatione, prosummo numine trinis???; in die sacrificijs colere perseuerauit: volebat???ue credi monitione tius sutura praenoscere. Ante paucos quàm peritet menses, attendit & extispicio, nec vnquam litauit. Sueton. Michael Balbus Imp. quàm diu in Imperio fuit, monachos alios supplicijs, alios carcere, alios exilio afflictauit. Methodium, qui pòst ad patriarchatum euectus est, in insulam relegatum custo diae tradidit: Euthymium Sardensium episcopum flagris caesum necauit, quòd cultum sanctis imaginibus adhiberent. Quantò verò acriùs Christianos oppressit, ta̅tò plus Iudaeos tubutorum ac vectigalium immunitatib. alleuauit. Quin etiam, cùm Copronymum tanquam praeclarum sanctitatis exemplum sibi imitandum suscepisset, ad extremum impietatis euasit. Itaq; modò sabbathi ieiuniu̅ praecipere, modò linguam aduersus prophetas acuere, aliâs futuram resurrectionem negare, & bona, quae nobis ex ea promittuntur, illudere, aliâs diabolum nullum esse co̅tendere, quòd de eo scriptum apud Moysem nihil esset. Idem fornicationes amplexus, sacramenta per Deum concepta probauit. & Iudma inter eos qui salui sint, retulit, quin & Pascha perperam, & praeter tempus à nobis celebrari dixit, & omnino nostram sacrarum rerum institutionem repudiauit. Sigonius lib. 4. regni Ital. Constantinvs V. Copronymus maleficus, & magicis deditus vanitatibus, incantationibus incubuit, victimarum???; incisionibus ac manium euocationib. nefandis: nullo scelere abstinens, varius malitia, varius forma. Non Christianus, non Graecus, non Hebraeus erat, sed omnis impietatis lerna, & vt in Lybia nascuntur ferae multiplici mixtura, ex varijs vanitatibus commixta quaedam bestia. Anastasius patriarcha iureiurando affirmauit, Constantinum sibi ol???m dixisse, Christu̅ Dei filiu̅ non fuisse hominem, praesertim pusillum, ex Maria virginenatum: sed perinde, inquit, vt ego natus sum ex Maria matre: multa???; similia horrenda se audisse est testatus. Ex Zonara & Paulo Diacono lib. 22. refert Cuspinianus. Carolvs Marteilus, vti bellicis artibus insignis, ita parùm religiosus fuit. Quae in Saracenos impietatem???; gesserat, nequaqua̅pro dignitate accepta numini tulit. Decumarum sacru̅ ius militarib. viris attribuit. Adeò militib. suis omnia permisit, vt dum himagis quàm hostes Visigothi sacra prophana???; diriperent, peraliquot annos Lugdunensis Viennensis???; sedes viduae suis Episcopis fuerint, militarib iniurijs altero defuncto, nemine suffecto, altero coenobij portum ingresso. Cùm ad belli Babariei necessitates, templorum auro vteretur, spoponditse, re in tranquillum restiutta, multiplex redditurum. Post ditissimas ac gloriosissimas victorias adeò fidem mutzuit, vt sanctos viros afflixerit, veterum offen [3180] sarum memor, quas sempiterma obliuione delesse videri vobat. Aemilius lib. 2. Chilpericvs Francorum rex, homo fuit planè Epicureus [Greek words]. Vxores plures habuit, quarum vnam repudiauit, alteram occidi iussit. Ecclesias spoliauit, regionum & vrbium incendijs & euersionibus delectatus est, mirificè pauperes contemsit, subditos intolerabilibus expilationibus oppressit. Sigebertum fratrem occidi iussit. Ecclesiarum ministros & episcopos tormentorum omni genere afflixit. Hinc non immeritò Neronem eum, & Herodem suae aetavis vocat Gregorius Turonensis: tum aliâs, tum praesertim lib. 5. cap. 25. Historiaru̅, & lib. 6. cap. 46. Paulus Diaconus de gestis Longobardorum lib. 3. cap. 4. Tandem à Fredegunde vxore ad villam Calensem per sicarium necatus est. Turonensis lib. 4. cap. 27. & lib. 5. cap. 34. Regino lib. 1. Gvlielmvs Ruffus, cùm primùm Anglorum regnum suscepisset, ab omnibus nefarijs sceleribus regni initia auspicatus est, sacrilegè ecclesiam Christi multis afficiens contumelijs, prouentibus???ue eam omnibus spolians: Monasteria item, quae venationem impedire suam causabatur, diruens: eos???ue, qui conatibus ispius aduersabantur, partim clam, partim publicè interimens. Anselmum Cantuariensem Archiepiscopum, quòd leuiter eum corripere ausus esset, Romam in exilium misit, non ferens vllum animae salutis monitorem. Tandem in nouo saltu, quem dirutis quadraginta monasterijs auxerat, feras persequens, incautè in telum emissum incurrens, violatae religioni poenas dedit. Hector Boëthius lib. 12. Barbara Sigismundi Imp. vxor, ex Ciliae Comitum familia, indomitae libidinis mulier, inter adulteros publicè vitam duxit, prostituto???ue pudore viros saepiùs petijt quàm peteretur. Ab omnireligione destituta, superos ac inferos esse negabat: religiosas ancillas, iciunijs aut orationi rebus???; diuinis intentas, grauiùs increpabat, nullis asseuerans molestijs acinedia corpus esse macerandum, imò lautè pascendum, in delicijs & voluptatibus alendum, & post mortem, quum nihil supersit, nullam deorum animorum???ue curam esse subeundam. Bonfinius libro 7. Decadis 3. & Aeneas Syluius capite 59. historiae Boëmiae. Huic, moituo marito, cùm à viris matronis???ue honestioribus turtur auis proponeretur, quae marito mortuo iterum nubere nesciret, absterso omni pudore, solita fuit respondere: Et quid mihi cum aue monticola & solitaria? Cur non potibùs columbas & passeres domi ob oculos quotidie obseruantes mihi proponitis? quarum auium oscula & amores nunquam cessant. Dubrauius libro 28. Silesiae Dux Bvlco Opoliensis, Glogouiae residens, delicijs ac voluptatibus deditus, vsq; adeò insaniuit, vt neq; superos esse diceret, animas???; cum corporibus simul prorsus interire putaret. Ecclesiam vel nunquam, vel rarò ingressus est: sacramentis Christianis prorsus abstinuit. Vxore, cùm sibi taedio esset, relicta, alteram superduxit. Quaene pellex appellari posset, non nisi persolennia matrimonij coniungi voluit. Aeneas Syluius cap. 24. Europae. Privati Qvivis. Describit Homerus vitam Cyclopicam Odysseae lib. 9. sub persona Polyphemi: [Greek words], [Greek words]. id est, Desipis, aut certè longinquis hospes ab oris Híc ades, vt qui meiubeas, curáve moueri, Siue timore deûm. neq; enim cyclopica turba Curamus summúve Iouem diuósve beatos. Homerum aemulatus Euripides Cyclopem hoc pacto loque̅tem facit: [Greek words], [Greek words] id est, Atqui hospes ego fulmen Iouis non horreo, Neq; me Iouem praestantiorem habeo deum. Erasmus in Adagijs. Diagoras Melius, capta Melo vixti Athenis, & Atheniensium sacrorum mysteria vsqueadeò contemsit, vt, complureis auerterit à religióne, deterruerit???, ne ia̅ vellent initiari. Praeterea arcana illa mysteria, quaenefas est prophanis aedere, ille in vulgus extulit, modis omnibus irridens. Quas ob res ab Atheniensibus proscriptus est, eam???; proscriptionem palàm in aerea columna posuerunt, addito praemij loco, talento, si quis hominem occidisset: si quis viuum adduxisset, duobus. Meminit huius Aristophanes in Auibus: [Greek words]. id est, Si quis è vobis Diagoram Melium interfecerit, Praemium ferettalentum: si???; quis quem è mortuis Interemerit tyrannis. Erasimus in Adagijs. IMPIETATIS FINIS. Vel Proprivs. Huc illi, qui odio Dei absq; fructu laborant. Improprivs. Pvta Sanitas. Qvidam longa aegrìtudine confectus, à sortilegis mulieribus, si suae saluti consultum vellet, rebaptizari iussus est. Quarum consilium etiam secutus scribitur in epistola Alexandri tertij. Dignitatis receptio. Theophilvs quidam in Ciliciae quadam ciuitate diaconus, remotus ab officio, magi cuiusdam Hebraei suasu, diabolo sese literis scriptis manciparat, promiserat???; se Christum abnegaturum esse. Recepta dignitate agnoscere peccatum coepit, & coram Episcopo ac tota ecclesia poenitentiam suam declarauit. Die quadragesimo dormienti virgo Dei mater apparens, dimissum illi peccatum nunciauit. Somno excitatus, chirographum suum iuxtà iacentem reperit, & peccatum suum, Dei???ue erga se misericordiam cunctis audientibus publicè enarrans, die tertio vita defunctus, etia̅ miraculis claruit. Marul. lib. 2. cap. 12. & lib. 4. c. 10. ex Sigeberto, & Simeone Metaphraste. Nvptiae. Phanias seruus Hierosolymitanus daemoni sese manciparat dato chirographo, id???; consilio magorum, vt saltem heri sui filia potiretur. At tandem precibus Basilij & conuersus est, & chirographum datum daemonibus recepit, in publico ecclesiae consessu. Marul. lib. 2. cap. 12. Tyrannis. Hieroboamvs à decem tribubus Israëlitarum in regem electus, deserto Roboamo Solomonis F. metuens, ne Israëlitae Hierosolymam sacrorum causa sesto Vmbraculorum profecti, ad meliorem mente̅ redirent, & religionis causa ad Roboamum se conferrent: duos aureos vitulos conflauit, alteru̅ Bethele, alterum Dane, eos???; deos esse Israëlitaru̅ dixit, à quibus essent educit ex Aegypto, manu sua factos, non secus atquetemplum, quod Hieosolymis tantoperè coleretur, à Solomone esset extructum. Et hac religionis immutatione effecit, vt decem trib. in perpetuum à Iudaeis & Beniamitis fuerint separatae. 3. Reg. 12. & Suid. Aug. l. 17. de Ciu. Dei, cap. 22. IMPIETAIS ACCIDENTIA. Nimirvm Constantia. Hadrianus Caesar cogitauit Christum inter deos recipere, & te̅pla sine simulacris, in omnibus ciuitatibus quae Christo dicarentur, extrui iussit: quae iccirco, quòd numina non habeba̅t, Hadriani, vsq; ad Constantinum, dicta sunt. Sed Hadrianus à proposito deterritus est per Sacrificvlos & Philosophos, qui in fatis esse dicebant, si hocfaceret, deorum religionem cum Rom. Imperij maiestate interituram, & omnes Christianos futuros, caeteris templis desertis. Auentinus lib. 2. Annalium Boiorum. An 368. v. Idus Octobris, terraemotu in Bithynia facto, vrbs Nicaena procubuit. Quo prodigio Evdoxivs Episcopus Constantinopolitanus Arrianus, & Valens Imp. haud quaquam exterriti, acerbè saeuire in eos, qui à se in fide dissentiebant, perrexerunt: cùm plurimos episcopos exegissent: Basilium tamen Caesareae, & Gregorium Nazianzi episcopos ex Cappadocia, & Athanasium Alexandriae non attigerunt, homines pietate atq; eruditione inter eminentes. Sigonius lib. 7. Imp. occid. Alacritas, Stvdivm. Permiserat Ivdaeis Iulianus Apostata, vt templum Hierosolymitanum restaurerent. Conferunt eò illi omne studiu̅, omnem???; opulentiam, viri, mulieres, pueri. Cyrillus Hierosolymorum episcopus pios Christi vaticinio consolabatur. Ruderibus amotis, cùm ad templi euersi fundamenta peruenissent, terraemotus nocturnus ea euertit. Manè cùm pertinaces Iudaei etiam fundamenta restaurare niterentur: ignis, coelitùs siue ex ipsis fundamentis emicans, instrumenta omnia cum operis absumsit: noctu???ue in coelo crucis signum effulsit, & vestibus Iudaeorum cruces atri coloris nulla arte eluibiles inhaesêre. Iudaei reinfecta turpiter discessêre. Et tum demùm videtur Christi oraculum completum, Lapidem non [3181] remansurum super lapidem: Ruffinus libro primo, capite 28. Socrates libor 3. capite 22. Theodor. lib. 3. cap. 20. Sozomenus lib. 5. cap. 22. Zonaras, Niceph. lib. 10. cap. 32. & alij. Gregorius Nazianzenus, oratione secunda in Iulianum, suo tempore quosdam huius miraculi spectatores & mystas scribit ostendisse vestimenta, quae crucis fuissent signata notis. Frvctvs Idololatriae, Magiae. Israelitae idilis seruiente, à tyrannis vicinarum gentium grauiter afflicit fuêre, testante libro Iudicum. Obidololatriam Achbi regis Helias Thesbites vates famem per triennium integrum duraturam ex sterilitate nimia minatus esst, neque cessaturam, nisi ex praescripto suo. 3. Regum 17. Achabvs rex, scelere quàm regno insignior, impietatis suae poenam sacco & ieiunio humiliatus distulit in posteros. Illo defuncto, Ochozias filius cecidit per cancellos coenaculi, & mortuus est. Ioram filius à Iehu sagitta percussus perijt. Iezabelum vxorum vi de fenestra praecipitatam, equorum vngulae contriuerunt, contritam dilacerauerunt furstatim canes, reliqui 70. filij in Samaria occisi sunt. Et qui in Iezraël de domo eius erant, omnes Iehu regnante interemti, & omne prorsus genus Achabi internecione subklatum. Ieiunauit, & vsque ad tertium regni successorem ea familiae dilata est clades. Marul. lib. 4. cap. 1. Quamdiu Israelitarvm reges cum populo pariter vitulos aureosadorabant, & habebant in impietate consensum, non venit captiuitas. Extremus rex decem tribuum fuit Osee: de quo scriptum est, quòd fecerit quidem malum in conspectu Domini, sed non sicut reges Israël, qui fuerunt ante eum: cuius nono anno Salmanassar rex Assyriorum cepit populum Israël, & eduxit eos in Assyriam, & habitare fecitiuxta flumen Gozan in ciuitatibus Medorum. Quaeritur ergo, quare sub pessimis regibus capti non fuerint, sed sub eo qui coeperat ex parte aliqua ad meliora conuerti? Ad quod haec inferunt. Excusabat se primùm populus & dicebat, regum paremus imperijs, nec possumus eorum resistere tyrannidi: colimus vitulos quos adorare compellimur. In diebus autem Osee ab eodem rege praeceptum est, ne tanto studio vituli colerentur, sed qui vellt, iret in Hierusalem, & in templo sacrificaret Deo: huic, aiunt, sententiae populus contradixit. Hieron. lib. 2. com. in Oseae cap. 10. In sacris scriptum est Manassem suis execrandis sceleribus prouocase Deum, atque subijcitur eum fuisse magum, & conuentionem cum diabolis iniuisse: itaque spoliatum fuisse Regno, & numella in carcere fuisse coërcitum. Et quamuis eum posteà poenituerit, eo tamen exstincto post annos quinquaginta Hieremiae dixit Deus: Igne & caedibus delebo istud oppidum proprer execrabilia scelera Manassis Regis. De loco verò Topheth, vbi Satanae sacrificauerat, dicitur is fore locus caesdium, ad vindictam irae diuinae (vti contigit) exercendam. Bodinus in confut. opinionum Vieri. Cvthaei ab Assyriogu̅ rege Salmanassare in coloniam Samariam deducti in Iocum Israëlitarum abductorum, propter cultum patriorum deorum in terra Israëlitarum à leonibus infestati fuêre. 4. Reg. 17. & Ioseph. lib. 9. cap. 15. Antiq. Magos nec opes suis artibus, nec voluptates, nechonorem, nec scientiam adipisci, sed modos solùm faciendi res turpes nefarias???ue, ad quas eos Satanas perducit, inuenire constat. Atq; hanc illam mercedem esse quam reportant in hoc mundo, quòd Diabolus cogit eos vt Deo renuntient, se adorent, & posteriora sibi figura hirci aut turpis alterius animalis osculentur, & quòd quietis loco mancipia sua exportat noctu ad scelera horrenda perpetranda. Bodinus libro quarto Daemonom. capite primo. Blasphemiae. Blasphemus Antiochvs Epiphanes rex insanabili & inuisibili plaga percussus est. 2. Mach. 9. Persa quidam regulus in obsidione Theodosiopolis sub duce Gororane, cùm ad moenia accedens, ne templis quidem se parsurum dixisset, multa???; alia verba impia sparsisset: Eunomius episcopus tormentum in deum dirigi iussit, in Dei, quem blasphemarat, nomine. Quo ita regulus comminutus fuit, vt Persae prae terrore obsidionem soluerint. Pherecydes Syrus miserrimè omnium hominum vitam exegit, toto suo corpore à pediculis exeso atque consumto. Et cùm foeda turpis???; facies euasisset, abstinuit à consortio familiarium, & eos fugiebat: s verò quis accederet, & interrogaret, Quomodo haberet? per forame̅ianuae digito, qui prorsus emarcuerat, extenso respondit, ita totum corupus suum habere. Dicunt autem Delienses, deum in Delo ira commotum & indignatione, hunc ei morbum iniecisse. Nam cùm quodam tempore sederat cum discipulis suis, tum alia multa de propria sapientia iactitauit, tum praeciupè illud, quòd etiamsi nulli deo rem sacram faceret, nihilo iniucundiùs neq; tristiùs vitam ageret, quàm qui hecatombas sacrifi carent. Aelian. de Var. hist. lib. 4. Impietatis in deos. Tantali impietas fabulosis apud inferos supplicijs expiatur. Sic in Thyeste Seneca: Exceptus gladio paruulus impio Dum currit patrium natus ad osculum Immatura focis victima concidit, Diuisus???; tua est, Tantale, dextera, Mensas vt strueres hospitibus dijs. Hos aeterna fames persequitur cibos, Os aeterna sitit, nec dapibus feris Decerni potuit poena decentior. Orphevm inquiunt cùm ad inferos descendisset, ibi deorum omnium laudes cecinisse, praeter quàm Liberi patris. quem per obliuionem praetermisit. Quareiratus Dionysius, furorem suis Bacchis immisit, à quibus apud Hebrum fluuium fuit discerptus. Natalis Comes Mythol. libro septimo, capite decimoquarto. Hypocriseos. Iacobvs Bussularius, monachus Augustinianus, vrbi Papiensi à 10. Montisferrati Marchione praefectus, tum fictis ad bonitatem moribus tum facundiae magnitudien rem Papiensem ita in potestarem suam redegit, vt ceu propheta parens???ue omnium, & verus dominus à ciuibus coleretur, Pecunia, armis fide???; ciuium adiutum, vix quarto anno fame Galeacius Vicecomes ann. 1354. domuit: captum Vercellis in ferrea cauedetinuit. Flug. lib. 1. cap. 1. Perivrii. In D. Laudi aede crux in Andibus summa religione à Gallis colitur. Peruetus opinio tenet, qui ad eam conceptis verbis peierarit, intra annum vertentem pessimo letho occumbere. Ea caeremonia Ludouicus XI. rex Comiti Conuenati si fidem in metu demendo deuinxit: fimul ad enadem crucem nullo non die, quos commodum erat, iureiurando adigebat. Aemilius lib. 10. Francorum. Indi per aquam Sandaricinem, quae apud Magos è fonte manabat, maximum iusiurandum aestimarunt, ita vt deierantes graui nexu & certissimo exitio tenerentur. Alexand. libro 5. capite decimo. Amnis Olachas in Bithynia Briazum alluit (hoc est & templo & deo nomen) cuius gurgite periuri notantur pati velut flammam vrentem. Plin. lib. 31. cap. 1. In Arcadia apud aquam Stygem (quae è petra manabat, praesentissimi venini) ad Nonacrim, fraus & perfidia deierantium extremi discriminis erat. Alex. lib. 5. cap. 10. Ad Palaemonis speluncam in Corintho, nemo ducebatur, qui non grauissimas inde sui periurij poenas reportaret. Ibidem. In templo Neptuni, quod est in Isthmo Corinthiaco, intra templi septum est Portuniaedes, & cella, quod Penetrale appellant: aditus est ad eam subterraneus: ibi Portunum latere aiunt: ac si vel ciuis, vel hospes eo in loco peierarit, quin periurij poenas det, effugerenulla ratione queat. Pausanias in Corinthiacis. Mira erant Palici stagna in Sicilia, iuxta Symethum amne̅: vbi tabellae iuramenti veri innatabant, falsi mergebantur. Illis morientibus semper, qui falsum iurantes, in eis se lauissent: contrà autem vera iurantes, nulla in parte laedebantur. Alexab Alexand. libro 5. capite 10. ex Aristotele, qui fontem hunc Acadinum vocat. De ijs sic Diodorus: In templo, inquit, dearum Palicarum in Sicilia crateres quosdam conspici aiunt (Dellos vocant) magnitudine haud prorsus modum excedenti, verùm profunditatis inenarrabilis: ex qua scintillas immensi incendij interdum erumpere, aliâs feruentem inde aquam extumescere, & eructari. Sulphuris odorem latè aquae abunde???ue fumans emittit: neque supereffunditur, neq; subsistit aqua, impetum???ue & vim expulsi fluctus in excelsum sublata ferre videtur obstupescendam. Cùm itaque tam diuino spectaculo, tam???ue arcanis miraculis, perinde ac quodam habitatum numine, templum illud cunctis passim habeatur admirationi, sanctissima per ipsum, summae???ue obstricita religioni iuramenta depromi solent, explorari???; fides & integritas dictorum. Periuros illò descendentes illicò deus vltor supplicio repentino corripit. Nam nonnullos templo compertum est discessisse, luminibus ob periurium excaecatis. Diob. lib. 11. Eapropter Verg. in 9. Aen. implacabilem Palicum vocat. Macrobius lib. 5. Saturm. cap. 19. ex Aeschyli Aetna, ex Calliae lib. 7. de Rebus Siculis, & Polemone de Rebus admirandis Siciliae. In Sardinia quasdam aquarum scaturigines esse legimus, in quibus si periuri immeergerentur, caecitate admissum facinus luerent: hi autem qui benè iurassent, incolumi fama clariùs cernerent. Alex. lib. 5. cap. 10. Iuxte Tyanam fons erat Ioui sacer frigidissimus: qui cu̅ carteris foret innoxius, periuris solùm, pustulas liuentes & vomicas faciebat calamitosissimas. Idem, ex Philostrato. Godvinvs, Cantianorum comes, Anglis, mortuo Canuto III. Alfredum, Etheldredi regis exulis F. reuocantibus, ipsius virtutes reformidans, calumnijs circumuenit, per insidias in itinere necauit: auctor???ue fuit Anglis Edouardum III. Alfredi fratrem ad regnum vocandi. Hic Goduino scelus in fratrem commissum condonauit. Accidit, vt Haraldus filius, qui regium poculum miscebat, Edouardo prandenti potum praebere volens, vno pede ferè lapsus, auxilio alterius pedis sese sustentarit. Tum pater: Nunc, in quit, frater fratrem iuuit. Ad quam vocem Edouardus turbatus animo in Goduinum conuersus ait: Sic mihi meus frater auxilio esset, si per te licuisset. At Goduinus iram regis veritus excusare se cepit, diuinum???ue numen ad innocentiam declarandam cum iureiurando appellare, dicens: Si vnquam, rex, quicquam in necem fratris tui, aut in te machinatus sum, precor, vt Dei nutu istud panis frustum me strangulet. Quae vbi dixerat, sumto pane, subitò praeclusis faucibus fussocatus est. Polydorus lib. 8. Apostasiae. Solomoni regi, eò quòd in gratiam suarum mulierum peregrinos deos secutus esset, praedixit Achias Silonius vates, decem tribuum defectionem, dectu Ieroboami serui sui, sub Roboamo filio. Suscitauit quoque Dominus Solomoni Adadum Idumaeum & Razonem Eliadae filium, latronum ducem, aduersarios, qui eum reliquo vitae tempore exercerent & infestarent. 3. Reg. 11. Ivdaei sub Roboamo rege ad idola deflexeru̅t, & omnium gentium sceleribus sese obstrinxerunt, ita vt effoeminati quoque inter eos essent. Tradidit ergo illos Deus in manum Sesaci Aegyptiorum regis, qui absque praelio eos subegit, templum diripuit, thesauros omnes abstulit, clypeos quoqueaureos, quos Solomo fecerat. 3. Regum 14. Hieroboamvs Isarëlitarum rex, cùm ad idolotriam decem tribus adduxisset, & duos vitulos aureos adorandos erexisset: praedixit ei Dominus per Achiam prophetam filioli Abiae mortem, & generis internecionem. 3. Regum 14. Id quod no̅ multò pòst factum est. Quoniam Baasa Isacharianus Nadabum Ieroboami F. Gabathonem Palaestinorum vrbem obfidentem per insidias interfecit, regiam???ue stirpem funditùs sustulit. 3. Reg. 15. Ioramvs Iudaeorum rex, cùm sex fratribus interfectis Iudaeos quoq; ad idololatriam cogeret: Domini instinctu Idumaei ab eo defecerunt, natos eius simul cum vxoribus Arabes latrones cum ingenti praeda abduxerunt: ipse tanto torminum dolore per biennium confectus est, vt intestina excerneret. Mortuus est, à nullo desideratus, cùm octo annos regnasset, & absque omni funeris honore sepultus. 2. Paralipomenon 21. Pari fastigio Ozias constitutus, cùm regiae opes affluerent, floreret???ue, vt si quando aliâs Iudaeorum quisquam, otio & regali opulentia: malorum sese daemonum praestigijs addixit, pia sacrorum ritu tam stultè quàm impiè neglecto. Affuit breui coelestis vltio, infectus lepra regnum deponere coactus est, & se in ordinem redigere: vt qui ex summo loco diuina fastidisset, idem in sordido & humili ab omnibus fastidiretur. Sab. lib. 4. cap. 3. Ob idem scelus Ochozias, Samariae rex, de palatij fenestris cecidisse creditur, atque ex eo casu sacrilegam animam effudisse. Fulg. lib. 1. cap. 2. Manasses Iudaeorum rex, propter idololatriam captiuus Babylonem abductus fuit. Poenitens tamen regno restitutus est. 4. Regum 21. Amon patri in regno succedens, homo scelestus, cùm non poenitentiam, sed flagitia patris imitarus, deos stercoreos coleret, anno regni secundo à coniuratis interfectus est domi suae. 4. Regum 2. Isarelitae decem tribuum, cum rege Osae, à Salmanassere Assyriorum rege in Mediam captiui abducti propter idololatriam, neq; vnquam postea reuersi. 4. Regum 17. Cùm Ioas Iudaeorum rex, mortuo Ioiada pontifice sanctissimo, ad idola deflexisset: ab Hazaële Syriae rege praelio victus, vt turpissimam pacem emeret, omnes & sacros regios thesauros, quos maiores eius reposuerant, Hazaëli misit. Ipse aegrotus in lecto à duobus amicissimis confossus, & in priuato sepulcro humatus est. 2. Paralip. 24. & 4. Reg. 12. Ioahazvs Iehu F. Israëlitarum rex, propteridilolatriam ab Hazaële Syriae rege miserè tractatus est, adeò vt ex numerofissimo exercitu suo superessent tantum L. equites, decem currus, & decem millia peditum, reliquis caesis, & quasi in triturae puluerem redactis. 4. Regum 13. Amasias Ioae F. Iudaeorum rex, cùm Domino relicto Syroru̅ deos à se victorum adoraret: praedixit ei propheta excidium. Igitur cùm Ioam Israëlitarum regem bello tentasset, ab eo captus est, & Hierosolymorum muri diruti. Ipsetandem Lachis à coniuratis interfectus. 2. Paralip. 25. & 4. Regum 14. Iosiae regis sanctissimi degener F. Ioachazvs, cùm idola coleret, anno regni tertio à Pharaone Necho, à quo Iosias in praelio occisus fuerat, captus, & in Aegyptum abductus, perijt. Gens ipsa centum argenti talentis, & vno auri mulctata. À Pharaone rex factus Eliacimvs, & mutato nomine Ioacimvs dictus, Ioachazifrater: qui cùm idololatra esset, à Nabucodonosoro victus est. 4. Regum 23. & 24. Simonis pontificis filij duo, defuncto Onia pontifice fratre. Iesvs siue Iason, Onias siue Menelaus, de pontificatu Hierosolymitano inter se pugnarunt, non animis tantùm & verbis, sed insidijs, armis, caede denique. Iason pontifex Iudaeorum, cùm ad Graecorum religionem populum abduceret, à Menelao fratre sceleratiore pontificatu exutus, & omnibus inuisus, cùm caedes priùs maximas fecisset innocentum ciuium, ad Lacedaemonios tandem profugit, & ibi contemtus, omni funeris honore caruit. 2. Machab. 4. & 5. Menelavs Antiochi Epiphanis auctoritate fratri eriquit sacerdotium: sed mox populi seditione pulsus, cum suis asseclis omnibus confugit ad Antiochum, dicens se velle relictis patrijs institutis ac legibus, religionem regis & Graecanicos ritus assumere: rogauerunt???ue eum vt sibi permitteret gymnasium Hierosolymis exstruere: quo impetrato, adduxerunt sibi praeputia, vt nudi quoque non essent Graecis dissimiles: & contemtis omnibus patrijs ritibus imitabantur mores exterarum gentium. Anno pontificatus decimo ab Antiocho Eupatore, instinctu ducis Lysiae, in Beroea Syriae necatus est, tanquam auctor omnium cladium, quas contra Machabaeos Lysias acceperat. Et sic dignas apostasia poenas Menelaus dedit. Iosephus libro duodecimo, capite sexto & decimoquinto Antiq. Recitat Cyprianus sermone quinto de lapsis, aliquot exempla de punitis miraculosèillis, qui in persecutione sub Decio fidem abnegauerant. Vnvs, inquit, ex his qui spontè Capitolium negaturus ascendit, postquàm Christum abnegauit. Alia in balneis constituta, illic ab immundo spiritu correpta cecidit, & linguam dentibus laniauit. Nicomachvs apud Troadem à proconsule sub Decio Imp. acerbè tortus, cùm se ille Christianum non esse fateretur, dimissus est. Mox autem cùm ad aram sacrificasset, à daemone correptus, linguam sibi dentibus amputans expirauit. Henricus de Erfordia. Sub Iuliano apostata Hero Aegyptius episcopus cùm à pietate defecisset, repentina putredine totum corpus depastum fuit, ita vt semiuiuus eitammum in viam prouolueretur, nemine foetorem tantum ferente. Alius quidam Theotecnvs apostata phthiriasi crudelissima interijt. Nicephorus lib. 10. cap. 29. Iuliani Imp. Thesavrarivs, cùm in gratiam Imp. à fide defecisset, sanguine ex toto corpore per os emisso (conspicatus enim vasa in templo: En qualibus vasis, dixit, ministratur Mariae filio?) miserrimè perijt. Theodoretus libro tertio, capite decimotertio: Sozom. libro quinto, capite 8. Niceph. libro 10. capite 29. Edduino Northumbrorum rege impio à Cadouallone Britannorum & Penda Merciorum regibus caeso, diuiso in duo Northumbriae regno, Evfredvs & Osricvs fratres apud Scotos exulantes & Christiani facti, Ethelfredi, qui ante Eduinum illic regnauerat, impij regis filij, ea Eugenij Scotorum regis intercessione obtinuêre. Reuersi subinde ad ethnicismum, Christianos crudeliter persequebantur. Conspiratione igitur Cadouallonis & Pendae victi sunt, profligato???ue exerciut capti, atque in publicam coniecti custodiam: vbi paucis pòst diebus asperioris metu supplicij mutuis vulneribus sese conficientes infeliciter interierunt. Hector Boëthius libro nono. Svenotto regis Danorum Haraldi filius, ad sacrum baptisma ab Othone I. Imper. adacti, quum videret regni proceres execrare Haraldum, quòd Christi iugum regno imponi passus esset, patri rebellauit. Haraldus matri Tirae Christianisfimae feminae (quae filia fuit Anglorum regis) tumulum construere parans, defatigabat milites suos in opere rustico, eruendis è terra immanibus saxis: ea???ue re militum animos à se auerterat, Facto praelio, pater bis vincitur: cùm tertia pugna instaret, interposito colloquio res tractatibus agi coepit. Interea Heraldus securus ambulans in nemore, sagitta ictus lathaliter, Iulinum Vandaliae oppidum deportatus perijt, Roschildiae tumulatus. Suenotto regno potitus, proiecto populariter fuerat in baptismo, bellum indixit Iulinensibus Vandalis, patris sui receptatoribus. Pugna nauali vincunt Vandali. Captus rex abducitur in Vandaliam: graui aere per interuallum persoluto, redimitur. Bellum renotians, eandem fortunam experitur. Exinanitis regni thesauris, quum in promtu aurum non adesset, datis vadibus, & priorum in regno procerum filijs obsidibus, regreditur, nec sic quieturus: nam tertiò quoque belli sortem in eosdem statuit hostes experiri. Iam cautior futurus, omnia diligenter collustrabat. Noctuurnis vigilijs, circunductis scaphis, [3183] iussit velut castra circuiri, ne quid intentarent hostes. Videntes hanc regis diligentiam Iulinenses, ex tempore confilium mutuati sunt. Quidam ex eis manè, cùm Danicae excubiae iam se recepissent, inscensa nauicula, praetoria̅ regis nauim adeu̅t: vigilum regiorum specie, regis colloquium poscunt, velut magnam rem allaturi. Rex arbitratus esse suos excubitores, aurem admoturus pectore tenus sese inclinans statim rapitur in scapham, & ore occluso, tacito remigio abducitur, priusquam arma quisquam expediret per tenebras. Ita tertiò captus rex, Iulinum perducitur: manifesta illum vindicta persequente, quòd in parentem impius, & in Deum esset sacrilegus. Danorum feminae locupletes, ipsae de suis ornamentis aurum contulerunt pro illius redemtione. Ille redemtus, legem de successione feminarum maribus exaequauit. Suetico inde bello victus ad Noruagiae regem confugit: sed ab eo contemtus, sensit cum fortuna mutatos amicos. Angliae regem adit: sed speculator potiùs quàm exul habitus, cum contumelia dimittitur. A??? Scotiae rege per septennium hospitaliter habitus, ad se reuersus, Christi religionem ex animo complexus, votum fecit, si vnquam sibi reditus esset in patriam, illius propagandae. Nec multò pòst reuocatus in patriam, fidelis permansit Christianus. Cranzius libro secundo Vandaliae, capite trigesi motertio, ex Saxonis lib. 10. Moravi, qui à Francis subacti erant, & ad fidem Christi conuersi, spe recuperandae libertatis pristinae arma capiunt: ac religione abiecta, Vngaros sibi adiungunt, & more eorum capita prorsus detondent: Christianos infesta̅t captiuitate, caede, fame, siti: Ecclesias???ue incendunt, adeò vt in tota Pannonia vna tantùm superesset Ecclesia. Theodomarus Iuuauiensis, & Vualdo Frifingensis, & alij Bauariae Episcopi in epistola ad Ioannem IX. Pont. maximum. Bulgaroru̅ regis Trebellij Filivs, qui patri (qui primus Christianam religionem amplexus fuerat) monasticum vitae genus ingresso successerat, à fide deficiens, idola ac religione̅ ethnicam instaurare coepit. Pater ex monasterio egressus, copias conscripsit, filium impium cepit, oculis???ue orbatum, in carcerem coniecit, anno Domini 865. Sigebertus. Zonaras tomo 3. Regino lib. 2. Haereseos. Ivstinianvs Imperator cùm extrema aetate in Aphthardocitarum haeresin incidisset, & Anastasium Antiochenum episcopum alios???ue ministros sibi aduersantes loco mouere conaretur, in furorem versus expirauit. Euagrius libro 4. capite 39. & libro 5. capite 1. Zonaras tomo 3. & Nicephorus libro 17. capite 29. Ivstinvs II. Imperator quia Pelagianus fuit, magnam à Persis cladem accepit. Quam cùm acerbè ferret, in phrenesim lapsus, mox ad sanitatem reuersus, substituto Tiberio, obijt. Euagrius libro quinto, capite nono: & Paulus Diaconus libro tertio, capite quinto. Heraclivs Imperator eò quòd Monothelitarum haeresin in Ecclesiam Dei primus inuexerit, pios doctores turbarit, & insuper moribus adeò degenerarit, vt incestum connubium neptis peteret, se???ue superstitiosis obseruationibus astrorum & auium, & id genus impietatis dederet: horrendam quoque sensit poenam, quae in hodiernum vsque diem, totum orbem terrarum infestat. Excitauit enim is sua temeritate furores Arabum & Saracenorum, qui & religionem & imperium miserè dilacerarunt: & ipse in proprio corpore tormenta non exigua est expertus. Tradunt enim Scriptores, quòd aqua intercute perierit: & insuper aliquot annis ante diem suum, in monumentum sui incestus hoc vitij habuerit, vt inguine conuerso faciem suam perminxerit, nisi per tabellam infimo ventri oppositam auerteretur. Zonoras tomo 3. Paul. Diaconus lib. 18. & Sabel. Enn. 8. lib. 6. Anastasio Imperatore Manichaeo resipiscere nolenti, apparuit in somnis species terribilis hominis codicem manu tenentis: qui, illo aperto, & nomine ipsius inuento, ei dixit: Ecce propter peruersitatem fidei tuae annos de vita tua quatuordecim deleo, simul???ue eos expunxit. Excusso autem somno confusus Anastasius, somnium illud Amantio cubiculi praeposito narrauit, qui se quoque alterum vidisse eodem pertinens addidit: nempe se coram illo astantem à porco dilaniari. quae somnia Proculus coniector adhibitus ita interpretatus est, vt mortem vtrique impendére responderit. Anastasius verò cùm ab oraculo didicisset, sibi igne pereundum esse, vt sortis necessitatem eluderet, cisternam in Palatio fabrefecit, quò in ipso, si contingeret, incendij periculo se recipéret: verùm ea res frustra fuit. Nam sexto Idus Iulij anno 518. suborta saeua coeli tempestate, repentè fulmine ictus interijt. Sigonius libro 16. Imperij occidentalis. Inobedientiae. Poena Prophetae, qui panem contra diuinum mandatum in domo mali prophetae comederat, fuit, quòd non fuit sepultus in sepulcro patrum suorum. 3. Reg. 13. Qvi vsqueadeò inueterata animi peruicacia obdura̅tur, vt pijs hortatibus mollescere prorsus nequeant, eos Dominus anathemate videtur execrare, dicens: Quicunque non receperit vos, neque audierit sermones vestros, exeuntes foràs de domo, vel ciuitate, excutite puluerem de pedibus vestris. Minis quoque horrendis exterret, subiungens: Amen dico vobis, tolerabilius erit terrae Sodomorum & Gomorrhaeorum in die iudicij, quàm illi ciuitati. Inexcusabilior proculdubiò erit, quisquis praedicationes audiens, emendari corrigi???ue neglexerit, quàm qui omninò non audierit, casu aliquo impeditus. Seruus enim qui cognouit voluntatem domini sui, & non fecit, plagis vapulabit multis. Qui autem non cognouit, & fecit digna plagis, vapulabit paucis. Marul. lib. 3. cap. 4. Societatis, Svsceptionis, Defensionis Impiorvm. Antiochia, quia sedes plerunque fuit & receptaculum haereticorum, ideò saepè diuinitùs punita fuit. Anno Iustini septimo partim coelesti conflagratione, partim terraemotu cum suo episcopo Euphrasio perijt. Quam cladem Zosimas monachus praedixerat. Paulus Diaconus libro 15. Euagrius libro quarto, capite sexto. Biennio pòst denuò terraemotu longè grauiori quàm ante biennium concussa, & ferè funditùs euersa & diruta est: Paulo Diacono teste, libro decimosexto in Iustiniani historia. Gisvlphvs Longobardorum rex, ob studium praeposterum pacis, in suo regno tum Arianis, tum orthodoxis ecclesias suas concedebat. Eum Auarum dux Caianus, nulla iniuria lacessitus, cum exercitu deleuit, vrbes???ue atque oppida Arianorum euertit: inter quae Forumiulium erat celeberrimum. Romilda Gisulphi vxor stuprata palo affigitur: viri & adolescentes interficiuntur: pueri & puellae venduntur. Paulus Diaconus libro 4. capite 12. de Longobardis, & Sabellicus Enn. 8. libri sexti. Vortigernvs rex Britannorum, Hengisti Saxonum ducis felici opera Scotorum & Pictorum armis repressus, quiduis Hengisto indulsit: sacra ethnico ritu facere permisit: Roxienam eius filiam idololatram sibi matrimonio iunxit: dignus proinde, qui & à procerib??? in vincula conijceretur, & à Saxonibus regno exueretur. H. Boëthius lib. 8. Arnvlphvm Imp. ferunt nonnulli à Deo phthiriasi cruciatu̅, quòd Vngaris, genti crudeli, aperuerit claustra in Germania̅: vt illoru̅ ope Morauos contumaces sub iugum mitteret. Cranzius lib. 2. Metrop. cap. 22. Abvsvs scriptvrae. Soror Kenelmi regis Merciorum, quae fuerat auctor illius caedis, cùm funus deduceretur, Psalmum centesimumnonum, Deus laudem meam, nescio quo praestigio nequitiae, retrogradè recitans, oculos amisit, cum sanguinis profluuio. Extant adhuc signa cruoris, Dei vltionem spirantia, in cuius psalterio, quod tum manu tenuit. Ranulphus libro 5. cap. 29. in Polychronico. Sacrorvm profanatorvm. Euripides in Bacchis Cadmi filias, sorores???ue Semeles, quae Dionysium educauerant, Penthevm sacra Bacchi ex arbore speculantem discerpsisse scribit, & commemorat quas corporis partes singulae abstulerint. Natalis Comes Mythologiae libro 5. capite 13. Cabirorum Thebanorum (qui Cererem colebant) religiones Qvi violassent, inexpiabilis sceleris poenam effugere no̅ potuisse, euentu compertum est. Nam quae Thebis fierent sacra, cùm essent Naupacti profani homines ausi vsurpare, non multò pòst fraudem luerunt. Pausanias in Boeoticis. Sacrilegii. Ex Tit. Impij in Templa: item in Vasa, Vtensilia, Statuas, fol. 3214. 3226. 3229. Ebervlphvs, Chilperici regis cubicularius, spoliauit ecclesias, pulsauit ministros, occidit insontes, pecudibus suis agros & vineas subditorum publicauit. At mortuo Chilperico, omnibus possessionibus exutus, ac iussu Guntranni regis Parisijs in basilica Martini à sicario occisus est. Turonensis libro 7. capite 21. Rvccolenvs Chilperici regis Francorum legatus, qui Turonensem ecclesiam miserè vastauit, regio morbo correptus, anno sequenti Pictauium profectus, vt contra ciues inquireret, perijt. Turonensis lib. 5. cap. 4. Celsvs patricius & Iureconsultus sub rege Chilperico ex ecclesiarum bonis ditari volebat. Audiens verò aliquando Esaiae illud: Vae his qui iungunt domum, &c. consternatus animo, obijt. Filius quoque eius absque filijs moriens, magnam partem facultatum, quas pater spoliauerat, Ecclesijs reliquit. Turonensis lib. 4. cap. 14. Danis vastantibus Saxoniam, Siphrido duce, mirando Dei iudicio accidit, vt expoliata Ramsola, Sifridvs à cacodaemone correptus, tam diu rotaretur, ac torqueretur, donec erepta [3184] restitueret, ac de suis rebus insuper quaedam adderet. Cranzius in Metropoli lib. 3. cap. 42. Vngari Germaniae Hamburgum ingressi, anno Christi 913. incensis ecclesijs sacerdotes ad aras trucidaba̅t. At subita tempestas à semicremis ecclesiarum tectis scindulas eleuans, eas in ora paganorum rotauit: ita dum fugae praesidium quaeru̅t, partim in fluuium praecipitati, partim à ciuibus trucidati sunt. Cranzius lib. 3. cap. 2. Metrop. Cùm Fridericvs secundus Imperator Petrum de Vineis secretarium ex odio aduersus Alexandrum tertium Papam excaecasset certis de causis: motus postea poenitentia, adsciuit eum in secretius consilium. Cum???ue semel Imperator angustia reipecuniariae Pisis premeretur, consuluit ei Petrus, vires Ecclesiae suismet opibus conterendas, conflanda esse ad vsum belli ecclesiarum omnia ornamenta aurea atque argentea, inter quae zona templum cingens mirabilis erat. Placuit consilium Friderico, & spolijs ecclesiarum exercitum parauit. Tum Petrus: Imperator, inquit, iniuriam abs te iniustè mihi illatam vltus sum. Tu tibi hominum odia comparasti, ego tibi Deum ex sacrilegio reddidi inimicum. Omnia tibi deinceps in deterius cadent. Poggius in Facetijs. Pomerani Poloniam vastantes, Spicimirum vicum de improuiso inuaserunt, & spoliarunt. Ferunt, Pomeranos omnes, quicunque Archidiaconum & sacra templi vasa attigissent, domum reuersos, cum liberis, coniugibus, propinquis atque domesticis familijs, vel comitiali morbo correptos ad parietes & saxa se allisisse: vel in amentiam versos partim mutuis caedibus concidisse, partim dentibus & vnguibus in seipsos saeuijsse. Hoc malo igitur perculsi, causa???ue mali notata, Archidiaconum cum sacris vasis & omni instrumento templi Spicimiriensis conquisito, domum remiserunt. Cromerus lib. 5. Artabazvs Persa, Pharnacis filius, à Mardonio sexaginta millibus praefectus, cùm in templum Neptuni, & in eius simulacrum, quod est in suburbanis Potideae, impius fuisset: in obsidione vrbis, aestu maris vexatus, & obsidionem soluere coactus, cùm in Pallenen cum exercitu concederet, aestuatione maris magnam copiarum partem amisit. Herodotus libro octauo. Sambicvs quispiam Eleus vnà cum socijs aliquot non paucas apud Olympia aereas statuas condidit vendidit???ue. Deinde maiora etiam ausus, Dianae praesidis templum diripuit. Est enim illius in Elide templum, quod Aristarcheum nominant. At ille mox comprehensus, dum socios prodere recusat, annum perpetuum exquisitis cruciatibus dilaceratus est, inter quos etiam animam efflauit. Atque hinc vulgò nata paroemia: Grauiora Sambico patitur. Plutarchus in Problematibus Graecanicis. Cùm Himilco Carthaginensium dux Syracusas obsideret, tota reliqua Sicilia ferè subacta, vt caetera templa, sic Cereris quoque & Proserpinae fanum diripuit. Mox autem res ei in peius cedere, cuncta fieri deteriora coepta: cum???ue deinde Dionysio paulatim audacia cresceret, crebris???ue lacessere excursionibus, & eruptionibus leuibus conserere manus assuesceret, ex omni semper congressu Syracusij superiores redibant. Excitabantur etiam crebrò per stationem medio noctis silentio vani tumultus inter milites, subiti???ue terrores, quibus ad arma frustrà, causa quae id moueret incomperta, currebatur, miscebantur???ue trepidationibus castra, perinde ac hostes vallo irrumpere cernerent. Pestilentia in loco palustri feruentissima aestate obsidentes inuasit Afros, quae ad centum quinquaginta millia absumsit. Ea occasione vsus Dionysius, classem illorum incendit, & ad eam necessitatem redegit, vt trecentorum talentorum mercede sibi & Carthaginensibus tutum abitum, relictis & proditis socijs, à tyranno mercari cogeretur. In patriam reuersus, expofitam opprobrio omnium vitam egit, eo???ue infelicitatis processit, vt in tenuissima tunica suam arguens impietatem, confessam???ue scelerum in deos poenam numini exhibens, vrbis templa circuiret. Denique desperans, mortem sibi ipse consciuit, ingentem violatae religionis formidinem ciuibus relinquens. Defecerunt enim ab illis socij, & exercitu ducentorum millium coacto, Tunetum occuparunt, Carthaginenses ad praelium prouocantes. Carthaginenses cùm anteà neque Proserpinae neque Cereri sacra fecissent, insigniores quosque ciues sacrificijs horum praefecêre: cum???ue omni veneratione inter deos acceptis sacra Graeco ritu peregêre, delectos???; è Graecis, qui apud eos erant, gratiosissimos quosque deorum cultui praeposuêre: postea & templa constituêre. Diodorus libro 14. Persecvtionis erga sacros homines. Hannam, Caypham, caeteros???ue Pontifices, Scribas & Pharisaeos, qui persecutionem contra Christum & credentes in eum, vel mouerant, vel adiuuerant, graues variásque poenas Deo dedisse, Nicephorus libro secundo, capite decimo asseuerat. Fuerunt autem priuatae calamitates, quòd subinde Pontifices ab impijs regibus dignitate deiecti, ac facultatibus spoliati sunt. Deinde publicae, quòd crudelitate Ethnicorum praefectorum & bellis vehementer oppressi sunt. Tandem miserabiliter & fun ditùs sunt per Vespasianum ac Titum deleti. Herodes, Antipatri filius, qui pueros innocentes occidit, poenam impietatis suae dedit. Nam lento calore viscera torrebantur: bulimus aderat in signis: colico colore cruciabatur. Pedes tumebant, ex pudendis vermiculi scaturiebant cum tentigine molestissima, & foetore grauissimo, neruorum contractione & difficultate anhelitus. Ad Iordanem transgressus, in aquis calidis Callirrhoës lauabatur, quae in lacum Asphaltiten effluit. Ibi oleo calidiore fotus, & solio immersus, in lipothymiam incidit. Recepto spiritu, Hiericuntem redijt, vinctos Iudaeorum primates in Hippodromo concludi praecepit, vt omnes interficerentur, si contingeret eum vita excedere, vt cùm Iudaea eius morte laetaretur, priuato luctu gaudium publicum obscuraretur. Salome tamen soror, & Alexas maritus eo mortuo omnes liberarunt. Malo sumto, cultellum poposcit, quo illud diuideret: & elata manu, sese interfecisset, nisi Achiabus consobrinus eius manum continuisset. Ibi clamore sublato tanquam rex mortuus esset, Antipater filius, qui in vinculis erat, animum recepit, & custodes promissa pecunia rogare coepit, vt se soluerent. Herodes eum statim interfici curauit. Quinque pòst diebus moritur, trigesimoquarto anno post interfectum Antigonum, & trigesimo septimo postquam rex à Romanis declaratus est. Post eius mortem regnum eius in Tetrarchias diuisum est, & magis magis???; debilitatum. Iosephus libro 17. Antiquitatum, capite 8. & de Bello Iudaico libro 1. capite 21. Herodes Antipas (frater Archelai, quem pater Herodes testamento regem declararat, Antipam verò tetrarcham) Ioannem Baptistam, virum sanctissimum, Christi praecursorem, in castro Machaerunte trucidauit: veritus, ne cùm magni ad eum concursus fierent, defectionem aliquam pararet. At non multò pòst exercitus illius contra Aretam Arabum regem missus (cuius filiam cum ignominia dimiserat, superinducta Herodiade alterius Herodis fratris vxore) ad internecionem perijt, omnibus iudicantibus iusta vltione numinis ob caedem Prophetae deletum fuisse exercitum. Deinde & ipsi Christo insidias tetenderat, & postea à Pilato sibi exhibitum aulicè irriserat, & cum contumelia à se dimiserat. Etsi autem ipse nullos inde conscientiae terrores aliquandiu senserit: tame̅ postea vltio diuina eum corripuit. Nam cùm anno centesimo Caligulae, Domini verò quadragesimo, Herodiadis frater Agrippa, Roma rediret dignitate regia ornatus: à meretricula excitatus est, vt & ipse regium titulum ab Imperatore flagitaret: eam???ue ob causam Herodes vnà cum Herodiade Romam iter faciunt. Agrippa factus ea de re certior, Caio scribit, ne fidem Herodi habeat, quem constaret arma ad bellum praeparare, foedere inito cum Parthorum rege: eas???ue literas celerrimè perferri curat ad Caesarem, ita vt vnà cum Herode ad Caesarem peruenirent. Caius cùm nulla alia re magis quàm seditionis suspicione moueri posset, Herodem initiò blandè suscipit: ac deinde percontatur, Nunquid armorum in promtu haberet? Herodes respondit, se regio apparatu instructum esse. His auditis, putauit Caius, satis insidias esse probatas: ac Herodem in perpetuum exilium, Lugdunum in Galliam relegauit, donatis omnibus eius bonis Agri??? pae per literas. Herodiadi verò, propter Agrippam fratrem, quasdam possessiones decreuit relinquere, vnde se vitae suae tempore sustentaret. Sed mulier significauit, se pro coniugali amore, maritum in hac sua calamitate deserere honestè non posse, cum quo anteà rebus secundioribus vixisset. Caius magnanimitate mulieris cognita, simul eam in exilium abire praecipit. Hac ratione arrogantis meretriculae instigationibus obtemperans Herodes, cum ipsa, bonis, gloria ac patria exutus, miserrimè in Gallia vitam finijt. Iosephus Antiq. lib. 18. cap. 7. & 9. Eusebius lib. 2. cap. 4. Traianvm Imperatorem, & Christianorum persecutorem acerrimum, Dion narrat resolutione membrorum & stupore corporis, sensuum???ue primùm subitò correptum esse, adeò vt venenum se hausisse suspicatus sit: posteà verò aqua intercute repletum, apud Selinuntem Ciliciae vrbem extinctum. Inter poenas persecutionis à Traiano motae, Eutropius & alij referunt, repentinam aureae domus, quam Nero priuatis publicis???ue vrbis expensis extruxerat, conflagrationem. Vt intelligeretur cepta etiam ab alijs persecutio, in ipsius potissimùm monumentis, à quo primùm exorta esset, atque in ipso auctore puniri. Referunt eôdem & quatuor vrbium Asiae subuersionem, per terraemotum: vt Eleae, Myrinae, Pytanes, & Cymes. Item Graecarum ciuitatum, Opuntis & Onicij, eadem ex causa interitum: nec non & trium aliarum Galatiae. Aurelius Victor, Traiani tempore, inquit, perniciosè Nilus inundauit, magna clade aedium, & terraemotus grauis per prouincias multas, atrox???ue pestilentia, famésque & incendia facta sunt. Dion Hadrianvm scribit grauibus & multiplicibus morbis affectum, miserabiliter perijsse. primùm enim nimio sanguinis fluxu adeò debilitari & exhauriri coepisse, vt de vita eius saepiùs desperaretur. Qui morbus etfi consuetus etiam antè fuerat, tamen nunquam maiori dolore eum inuaserat, in tantum, vt saepiùs ipse mortem vocaret, saepè etiam sibi ipsi crudeles manus inferre constitueret: vt dici ibi potuerit: Sanguinis effusi poenas in sanguine soluit. Interea & phthisis accedit: qua cùm totum corpus contabuisset, hydropisis secuta est. quae nec quidem, cùm magicis artibus & incantamentis fibi aquam omnem extrahi Imperator curasset, quicquam remisit, nihil etiam cessante fluxu sanguinis. Dum tot malis simul exercetur, primùm à Medico, vt Spartianus scribit, venenum petijt. Quod cùm non porrigeret, gladium postulauit: promittens pecuniam, si quis porrexisset: sed domesticorum nemo obtemperabat. Postremò, Medicorum consilio, quandiu morbis & doloribus tantis conflictabatur, cibo & potu abstinuit: sed illud consilium etiam ad morbum exaugendum magis quàm ad salutem faciebat. Mortuus igitur tandem, suprà quàm dici potest, miserabiliter est, cruciatibus omnium ferè membrorum confectus, cùm vixisset annis sexaginta duobus: vt Aurelius Victor testatur. Meminit quarundam ciuitatum, quae sub Hadriano terraemotibus absorptae sunt, etiam Chronicon Eusebij, vt Nicomediae & Niceae: cuius maior pars quassata motu terrae collapsa est. ad cuius instaurationem Hadrianus de publico largitus est impensas: Nicopolis item, & Caesareae, quae conciderunt anno Hadriani duodecimo. Galerivs Maximinus Christianorum persecutor, subita plaga Dei per totum corpus percussus: grauibus doloribus exagitatus, & inedia consumtus, pronus lecto decidit, ac carnibus inuifibili igne labefactatis, omnem priscae formae speciem amisit, vt sola illi arida ossa reliqua fuerint: nec aliud ab adstantibus corpus eius esse iudicatum sit, quàm sepulcrum animae, in mortuo iam corpore defossae. Cùm autem vehementiùs adhuc, & magis quàm thermae soleant, ex ipsis medullarum penetralibus conflagraret, excideru̅t illi oculi. Spirans autem adhuc in istis cruciatibus, confessione Domino facta, mortem aduocabat: ac tandem haec se propter insaniam contra Christum praesumtam meritò & vltionis vice perpeti confessus, animam reddidit. Eusebius libro nono, capite decimo. Sed alij, vt Zonoras indicauit, in fugam eum à Licinio versum, seipsum interemisse scripseru̅ts. E??? medio sublatus, omnium Imperatorum impijssimus, ignominiosissimus, ac Deo supra modum inuisus tyrannus, publicis est edictis declaratus. Statuae, quaecun???ue in honorem illius erectae fuerant, conculcatae, omnium???ue risui & illusionibus expositae sunt. Deinde & aliorum pietatis hostium insignia omnia sublata sunt: & occisi, quotquot Maximino fauerant: illi praesertim, qui primarijs dignitatibus ab illo affecti fuerant, vt ipsi assentarentur, & doctrinam ac religionem Christianam acerbiùs infestarent. Inter quos Pevcetivs erat, & Cvlcianvs, qui fuso innumeroru̅ Christianorum sanguine, per Aegyptum celebris factus fuerat, & Theotecnvs magus. Liberi eius, quos iam Imperialis honoris, tabularum???ue & insignium publicorum socios reddiderat: deinde & cognati, qui per insolentiam anteà omnes oppresserant, dira supplicia sunt perpessi. Diocletianvs crudelissimus ille persecutor Christiani no minis, Nicomediae miserabiliter perijt. Primùm hydrope intumuit: quo disrupto, lentè emarcuit, ita vt lingua illius blasphema vermibus corrumperetur, & grauissimo foetore astantes laederet. Postremò canis more latrans, sceleratam euomuit animam. Nicephorus libro septimo, capite vigesimo. Eusebius libro octauo, capite decimotertio, eum in ecstasin incidisse, & sic perijsse, scribit. Ruffinus varijs priùs morbis confectum, sibijpsi manus intulisse: cùm se priùs, fulminis ictum metuens, abscondisset. Gelasius Caesareae Cappadocum Episcopus refert, eum cum Maximino imperium recuperare voluisse, & Senatusconsulto interfectum fuisse. Aurelianus Victor & Pomponius Laetus eum, cùm à Constantino & Licinio ad nuptias vocatus fuisset satis imperiosè, metu venenum hausisse tradunt. Domum etiam eius fulmine consumtam, Eusebius testatur. Persecutionem Diocletiani terraemotus grauissimi sunt secuti, qui Tyrum & Sidonem concusserunt. Eutropius libro decimo, Orosius libro septimo Romae Pyrrhopogon praefectus cum quadraginta ministris lapsu camerae oppressus. Spoleti regia trecentos & quinquaginta viros idolis seruientes extinxit. Vincentius libro 12. cap. 41. & 54. Flaccvs praeses post martyrium Gregorij episcopi Spoletani ab angelo percussus, interiora sua euomuit. Dioscorvs cùm filiam suam Barbaram occidisset, igne coelesti absumtus est. Vincentius libro duodecimo, capite sexagesimoseptimo. Aprofrasivs cùm apud Mendulas Christianos persequeretur, à daemone equo deiectus est. Idem libro duodecimo, capite quadragesimo secundo. Dio cletiani collega Maximinvs, siue Maximianus, abdicato imperio priuatus vixit Mediolani. De eius supplicio haec narrat Eusebius libro octauo, capite decimo sexto: Corripuit, inquit, eum supplicium diuinitùs illatum, initio ex ipsa illius carne sumto, & progressu ad animam vsque facto. Etenim subitò illi accidit in medijs corporis arcanis suppuratio, deinde in imis illorum vlcus fistulosum, & ex his vis quaedam mali interiora viscera depascens, & indicibilis multitudo vermium ebulliens, & lethiferum foetorem exhalans: toto alioqui corporis tumore, ex abundantia cibi, etiam ante morbum in nimiam pinguedinem mutato: quae tum suppurata, intolerabile & horrendissimum appropinquantibus spectaculum praebuit. Itaque Medicorum alij incredibilem foetorem ferre non valentes, occidebantur: alij, quia toto corpore tumefacto, nulla supererat spes salutis, ideo???; medendo nihil efficere potera̅t, crudeliter interimeba̅tur & ipfi. Addit Ruffinus, quendam ex ijs, quem iugulari praeceperat Maximinus, inspiratum à Deo, Imperatori haec obiecisse: Cur Imperator erras, & ??? Deus infert, ab hominibus putas posse reuocari? Nec humanus est iste morbus, nec à Medicis curatur. Sed recordare, qua̅ta in seruos Dei egeris, quam???ue in religionem diuinam impius & profanus extiteris: & intelliges, vnde tibi sint poscenda remedia. Nam & ego quidem mori cum caeteris potero, tu tamen à Medicis non curaberis. Beda inquit, martyrium Polycarpi & Pyonis, quod in Asia fecerant, aliorum???; plurimorum, qui in Gallia sub Marco Antonino Vero Imperatore sanguinem pro Christo fuderant, secutam esse quasi scelerum vindicem, atrocem pestilentiam, vastantem multas prouincias, maximè verò Italiam & Romam: quod & Ethnici scriptores testantur: & plures quidem calamitates passim hoc tempore vagatas commemorant. Ab armis quies nunquam erat, per???ue omnem Orientem, Illyricum, Italiam, Galliam???ue bella feruebant: terraemotus no̅ sine interitu ciuitatum, inundationes fluminum, lues crebrae, locustarum species agris infestae prorsus: vt propè nihil, quo summis angoribus atteri mortales solent, dici seu cogitari queat, quod non Antonino regnante saeuierit, Sext. Aurelius testatur & Eusebij Chronicon, anno vltimo Antonini Smyrnam Asiae vrbem, in qua Polycarpus & plurimi alij passi fucrant, terraemotu corruisse. Pomponius scribit, Decivm Christianorum persecutorem in praelio infelici aduersus Gothos, voragine absorptum esse: in quam ipse insilierat, ne in hostium manus perueniret. De poenis verò persecutionis Decianae, etiam haec ad Demetrianum scripsisse Cyprianus videtur: Certi sumus, & fidentes, quòd multum non remaneat, quodcunque perpetimur: quanto???ue maior fuerit persecutionis iniuria, tantò & illustrior fiet & grauior pro persecutione vindicta. Vt memorias non teneamus antiquas, documentum recentis rei satis est: quòd sic celeriter, quod???ue in tanta celeritate sic granditer nuper secuta defenfio est, ruinis regum, iacturis opum, dispendio militum, diminutione castrorum. Eusebius lib. 7. cap. 1. Vibij Galli Imperatoris res initiò satis benè ac feliciter habuerunt, sicut Dionysius scripsit. At posteaquam persecutionem per manus quasi acceptam continuauit, pulsis pijs doctoribus, qui pro salute eius orauerant: nec prosperè deinde, nec diu regnauit. Siquidem biennio nondum exacto, & ipse Volufianus filius, in regiam societatem nuper ascitus, in bello aduersus Aemilianum à militibus deserti trucidantur: teterrima priùs populo Romano ignominia conciliata, quem Scythis Gallus tributarium fecerat, per foedus ea cum gente percussum, vt Eutropius & Laetus prodiderunt. Sed quae potuit esse horribilior Christiani sanguinis expiatio, atque illa immanis vastitas, quam lues pestifera in prouincijs populi Romani, praecipuè verò in Aegypto fecit, orta sub Gallo, vt Laetus scribit: ac deinceps per integrum decennium, aut quindecim totos annos grassata? Meminit eius Dionysius in epistola ad Hieracem Aegypti Episcopum: cuius verba ab Eusebio libro septimo, capite vigesimoprimo & vigesimosecundo referuntur. Meminerunt eius & Romani scriptores, vt Laetus in vita Galli. Perniciosa, inquit, pestis vndique viguit. Tabis initium fuit ab Aethiopia, fortè ex nimio Solis ardore: pestilitas primò consumtis meridianis, per Orientem diuagata est: inde caeteras orbis partes inuasit: vbique maximam partem incolentium exhausit, pleraque loca inhabitata reliquit. Ea labes vix intra decem annos finem inuênit. Prouenisse ex infelicibus Galli auspicijs visa est, vt qui proditioone imperium arripuit, Christiani etiam dogmatis hostis. De Valeriani Imperatoris Christianorum persecutoris supplicio & vindicta haec prodiderunt Romani scriptores, Eutropius, Pollio, Sabellicus, Volaterranus. Quò minùs diuturnum fuerit illi decus, ipsius credo impia in Christianos animaduersio effecit. Nam haud multò pòst quàm Christianum nomen insectari est adortus, ad Persicum bellum profectus, siue aliena fraude acciderit, siue sua ipsius temeritate (nam vtrunque traditur) in hostium potestatem viuus venit. Ferunt Saporem Persarum regem, à quo captus est, adeò insolenter & barbarè captiuo seni (erat enim Valerianus septuagena [3186] rius) illusisse, vt pro scabello eius tergo vteretur equum ascensurus. In tam turpi captiuitate eum tandem consenuisse, scribunt Laetus & Aurelius Victor. Eusebius in sermone ad conuentum Sanctorum, excoriari eum iussum à rege, scripsit. Eius praesidem Claudium à diabolo arreptum, & post incisam minutatim linguam suffocatum, testatur Henricus de Erfordia libro 6. capite 37. Galienvs, patre in perpetuam captiuitatem & infelicitatem abducto, tametsi cùm solus imperare coepisset, persecutionem contra Christianos motam remouerit, paterno fortasse fato, quemadmodum Orosius ait, territus (quanquam laetatum eum alij scripserint) tamen & publicas atroces calamitates & priuatam vindictam, quia persecutionis socius anteà cum patre fuerat, expertus est. Plurimae enim & mirabiles defectiones, rebelliones & mutationes regno perniciosissimae sub eo acciderunt. Nulla pars fuit Reipublicae, nulla prouincia, vna duntaxat Italia excepta, in qua non fit tumultuatum: tot???ue eo principe rebelliones extitêre, tot tyranni, qui Imperatoris titulum sumserunt, quot à Caesare dictatore ad id tempus, in tam longa Imperatorum serie, ferè vnquam. Triginta numero à Trebellio ponuntur, qui vno tempore, alij alijs in terris, exercuêre imperium: in quibus feminae etiam quaedam Romano nomini illusêre. vti narrant Vopiscus, Eutropius, & Sabellicus. Eusebius hoc addidit: Sub Galieno, Ciliciam, Syriam & Cappadociam à Persis, Saporis ductu foeda populatione vastatas: Alemannos, Gallijs hostiliter vexatis, in Italiam transgressos: Gothos Pontum, Asiam, Macedoniam & Graeciam populatos: Quados & Sarmatas Pannonias occupasse: Tarraconem in Hispania à Germanis oppugnatam. Sabellicus libro septimo, Enneadis septimae: Tristis, inquit, & terrorum plenus huius principatus fuit. Dira naturae portenta illo imperante sunt omnibus terris facta: plures dies velut tenebris iacuit terra obuoluta: auditum???ue tonitruum terra mugiente, non coelo tonante: secutus???;, vt solet, motus terrae ingens, quo plura aedificia cum habitatoribus subito terrae hiatu absorpta. ???unt, multi???; mortales nimio terrore exanimati. Sed id malum Asiam praecipuè habuit obnoxiam. Mota est Roma, mota & Libya, terrae???ue hiatus vastissimi pluribus extiterunt locis. Maritimas vrbes subitum mare obruit. Galienum tandem ipsum Aureoli tyra̅ni fraude apud Mediolanum cum filio, seu (vt Eutropius vult) cum fratre Valeriano interfectum, scripsit Victor. Dorothei eunuchi viri Graeca & Hebraica lingua eruditissimi doctrina mirificè delectatum Avrelianvm Imperatorem ferunt. Nam ita primis sui imperij annis Christianis fauit, vt Pauli Samosateni sectam ab Ecclesia separauerit. Verùm postea malis consilijs subornatus, publica edicta contra eos euulgaturus, fulmine territus à proposito destitisse dicitur, teste Eusebio, capite trigesimo libri septimi. Cùm iam nos, inquit, persecuturus esset, & edicto contra nos vulgando propè subscripsisset, diuina eum vltio corripuit, quae conatum cum tantùm non religatis cubitis prohibuit. Et Ruffinus: Dictatis iam literis & scriptis, cùm superesset sola subscriptio, diuina dextera interueniens, subscriptionem nefandae dextrae deturbauit. Morte enim subita condemnatur, qui de piorum morte consebat. Vopiscus autem, Victor & Eutropius: Ministri, inquiunt, notarij sui fraude, qui ad quosdam militares amicos eius, nomina eorum annotata pertulit, falsò manum illius imitatus, perinde atque Aurelianus eos interficere constituisset, occisus est. Aureliani praeses Antiochvs, inter tormenta Agapeti martyris subitò de tribunali decidens, se interioribus ardere clamauit, & expirauit. Henricus Erfordie̅sis libro 6. capite 29. Vincentius multos sub eo martyres recenset. Pace interim alta sub Tacito, Floriano, Probo, Caro, Numeriano, Carino per annos quadragintaquatuor fruebatur ecclesia vsque ad Diocletianum. Ivlianvs Apostata dira Christianis minabatur, fi è Perside rediret. Sed in eo bello exercitus primùm annonae penuria laborauit. Ipse Persae cuiusdam dolo in deserta ductus, conto perijt. Alij sagitta coelitùs demissa confixum, in haec verba contra Christum prorupisse aiunt: Vicisti Galilaee: proprij???; cruoris pugillum in aërem proiecisse. Theodoretus libro 4. ca pite 2. Nazianzenus eum horribiliter mortuum, mox à terra commota absorptum, & flammis emicantibus absumtum scribit. Terraemotus grauissimi totum orbem afflixerunt, & fames ingens. Theodoretus libro 4. capite 4. & Sozomenus libro 6. capite 2. Valens Imperator, Ariano orthodoxos immaniter persequente, vnde grando lapidum instar Constantinopoli cecidit. Terraemotus Nicaeam & Germam Hellesponti ciuitatem deiecit. Fames in Phrygia propter combustos in naui octuaginta Presbyteros orthodoxos adeò magna, vt incolae sedes mutare cogerentur. Cùm diuo Basilio episcopo Caesariensi persuadere non posset, vt alteri parti Arianorum subscriberet: exilij libellum contra eum subscripturus, manus ita concussa est, & contritus calamus, vt nullam literam exarare posset. Tandem bello contra Gothos suscepto, cùm sagitta vulneratus esset, in tugurium quoddam se recepit, ibi???ue à Gothis circumiecto igni exustus est. Socrates libro quarto, capite trigesimooctauo, Theodoretus libro quarto, capite trigesimosexto, Sozomenus libro 7. capite 40. Cosroe Persarum rege crudeliter in Christianos saeuiente, Heraclius in Persidem irruens, sex annis omnes Persarum duces occidit. Cosroës cùm filium natu minorem regem designasset, à Syroë filio maiore natu captus, manibus pedibúsque vinctus, à collo etiam ferreo pondere suspenso, in altissimam turrim, vbi thesaurum suum recondiderat, demissus, solo pane & aqua vixit: additis probrosis verbis, vt de auro comederet, quod ex immani vastatione orbis collegisset. Tandem extractus, cùm filium natu minorem, quem regem fecerat, necari priùs vidisset, per dies quinque omnium ludibrio expositus, & arcubus ad extremum confixus fuit. Pace firmata, Heraclius captiuis receptis cum Zacharia praesule & ligno Dominicae crucis, anno septimo Constantinopolim reuersus est. Paulus Diaconus libro decimooctauo Rerum Romanarum, Zonaras tomo tertio, Regino libro primo, Procopius libro secundo Belli Persici. Heraclivs post actum summa gloria de Persis triumphum, praeterquàm quòd neptem suam, vel, vt alij volunt, filiam Epiphaniam in vxorem duxit, religionis cura abiecta, ad studia mathematum & incantationum conuersus, se totum illis praestigijs dedidit. Deinde circumuentus à Pyrrho Constantinopolitano, & Cyro Alexandrino episcopo, in Monothelitarum haeresim consensit, & decretum promulgauit, neq; vnam, neque duas operationes aut voluntates in Christo esse fatendas. Serpsit illud venenum longè late???ue ad posteritatem, & ecclesias aliquot annos, vsque ad Constantinum Pogonatum turbauit. Excitauit ergo sua temeritate surores Arabum & Saracenorum, qui & religionem & imperium miserè dilacerarunt. Ipse aqua intercute perijt, sic vt tumefactis inguinibus, & inuersis, ipse suam sibi faciem permingeret, nisi per tabellam infimo ventri appositam defenderetur. Zonaras tomo 3. Paulus Diaconus lib. 18. & Sabel. Enn. 8. lib. 6. Ivstinvs II. Imperator Pelagianam haeresim sectatus, rectè sentientes persecutus est. Per ipsius ignauiam imperium Romanum ingentem cladem à Persis accepit. Qu???m calamitatem cùm immoderatè ferret, in phrenesin & insaniam delapsus est: & post recuperatam mentis sanitatem, substituto Tyberio, ex humanis decessit. Euagrius libro quinto, capite nono, & seq. Paulus Diaconus de gestis Longobardorum libro tertio, capite quinto. Constans II. Constantini filius, Monothelitarum haereseos propugnator, Constantinopolitanis exosus, cùm Romam transferre imperij sedem studeret, ingressus iter, incidit in Saracenorum manus: cum quibus infeliciter dimicans, vix fuga est elapsus. Tradunt eum, antequam nauale praelium iniretur, somnium habuisse, quasi apud Thessalonicenses degeret: id???ue interpretem somniorum de amissione imperij intellexisse: quasi diuinitùs esset significatum, [Greek words], regnum ab eo auferendum esse. Etsi autem hostium manus effugit, iudicium tamen Dei no̅ potuit effugere. Nam in Siciliam reuersus, à satellite quodam, dum sapone Gallico illiniretur, situla interficitur. Paulus Diaconus lib. 19. Philippicvm Bardianum ob haeresim Monothelitarum, & persecutionem orthodoxorum, breuitate imperij, & caecitate punitum esse, referunt Paulus Diaconus lib. 20. Rerum Romanarum, & Zonaras tomo 3. Rhadagaisvs Schyta, orbis terror, cùm de nomine Christiano penitùs abolendo cogitaret, tandem panico quodam terrore cum exercitu perculsus, in asperrimo Fesulani montis iugo conclusus, fame & siti pressus capitur: & aliquandiu vinctus, supplicio afficitur. Exercitus maxima pars capta, tanta vilitate, vt singulis aureis singulis singuli greges venderentur. Paulus Diaconus libro decimotertio, Orosius libro septimo, capite 37. Refert Iuo in Arcadio, ab eo monachis proposito edicto imperatum esse, vt militarent: id verò qui detrectarent, illicò interficerentur. Quae res multis causam martyrij praebuit: cùm mallent pij subire supplicium, quàm tyranno contra Christianam religionem militare. Athanaricvs Gothoru̅ rex, multos Christianos varijs tormentorum generibus enecauit. Alios obtru̅cauit gladio, quosdam in exilium pepulit, & ibidem fame & siti languere ad mor tem coëgit. Hinc iusta numinis ira miseru̅ exhalauit spiritum, sanguinis fluxu toto corpore erumpentis. Rauisius. Levtherivs Alemannorum princeps in Italia pro Gothis contra Romanos, cùm Christian os miserè afflixisset, in rabiem tandem versus, suis semetipsum dentibus laniauit, suóque sanguine satiatus perijt. Bvltinvs eius frater cum triginta millibus in Campania à Romanis deletus est, quinque ex eo numero fuga elapsis. Reliqui Alemanni à Romanis & Hunnis, qui ad Pisaurum stationem habebant, ferro caesi, & de rupibus praecipitati fuerunt. Qui hanc cladem euitarunt, in vrbe Veneda peste absumti sunt. Agathius libro secundo de Bellis Gothicis. Hvnericvs Vandalorum rex in Africa, patrem Gensericum & Ethnicos Imperatores immanitate videtur superasse, cuius furori Ariani episcopi frigidam suffundebant. Eapropter expertus est primùm siccitatem ingentem, ita vt magnorum fluuiorum aluei exiccarentur. Fames secuta maxima. Hanc secuta est pestis: quam vt cum suis effugeret, magnam multitudinem hominum Carthagine eiecit. Verùm ipse quoque venenato vlcere correptus, vermibus toto corpore scatens, miseranda morte interijt: ita vt non cadauer, sed cadaueris partes viderentur sepultae. Victor lib. 3. hist. Vandalicae, Sigebertus, Turonensis libro 2. cap. 3. scribit, ipsum à daemone correptum, proprijs se manibus dilaniasse. Vandali, duce Grosio vel Grosco, Galliam populabundi peruagantes, multas vrbes & ecclesias subuerterunt, multos???ue piorum martyrio celebres fecerunt: inter quos praecipui sunt Sedunenses, Florentinus & Hilarius: item Desiderius Lingonensis, cum Vince̅tio archidiacono: item Antidius Vesontienfis episcopus, vt est auctor Sigebertus. Ipse Groscus in obsidione Arelatensi captus, & cathenis vinctus, per omnes vrbes, quas miserè vastauerat, ductus, post grauissima tormenta necatus est. Bergomensis in vita Constantini Magni. Saraceni in Gallias ab Eudone, & postea à Maruntio ex Hispanijs asciti, à Carolo Martello & alijs propemodum deleti sunt, ob suam in Christianos crudelitatem. Eudo & Maruntius vterque regnis & vita priuati sunt. Sigebertus in Chron. Iidem ob Constantinopolim obsessam, & Thraciam vicinásque regiones vastatas, fame (quae tanta erat, vt camelos, & asinos, & cadauera hominum, & stercus suum in clibano tostum comederent) & peste (quae trecenta hominum millia absorpsit) puniuntur. À Bulgaribus viginti duo millia caesi. Grandine ignea coelitùs demissa, naues piceae liquefactae ac dissolutae, solis decem saluis: quarum quinque in Syriam venerunt, quinque à Romanis captae, Dei omnipotentis vindicem manum annunciauerunt. Paulus Diaconus lib. 21. Rerum Rom. anno Domini 719. & 20. primo & secundo imperij Leonis. Sigebertus in Chronico. Abas Saracenus pro sua in Christianos crudelitate digna̅ mercedem tulit. Nam Aethiops quidam à Marua subornatus, impleuit follem viua calce, eam???; in os & nares eius efflauit: vnde ille suffocatus interijt. Paul. Diaconus lib. 22. Rerum Rom. Aistvlphvs Longobardorum dux, apoplexia perijt, iuxta Blondum Decad. 2. lib. 1. aut de equo lapsus ceruicem fregit, iuxta Gaguinum lib. 3. de gestis Francorum: quod ei propter afflictum Romanum Pontificem euenisse, plerique volunt, anno Domini 756. iuxta Sigebertum. Ragenarivs, dux Normannorum, qui anno Domini 846. Parisijs Germani monasterium spoliârat, magnificè sese efferens ob victoriam, subitò concidit, & post triduum expirauit: socij verò eius, dysenteria plerique perierunt. Aimoinus lib. 5. cap. 20. de Gestis Francorum. Regnervs, rex Daniae, qui abolita religione Christi, idola restituerat, graues poenas Deo persoluit. Nam ab Helle, quem expulerat, captus est auxilio Gallorum, & in carcere à serpentibus diu excruciatus, perijt. Cranzius libro 4. capite 10. Danorum historiae. Svenonem Haraldi filium, vt Danorum rex erat declaratus, in diuina saeuientem, totam verae religionis stirpem à radice suo in regno conuellere annixum tradunt, eo???ue auctore Danorum plerosq; Christi cultu dimisso repetiuisse superstitionem. Inde, tantae temeritatis vltrice diuinitate, ter hostium potestate captiuum factum, toties???ue ingenti pecunia redemtum. Tandem crebris detrimentorum incursibus lacessitum, exulem extorrem???ue, ab Olauo Noruegiae regimen gerente spretum, auxilium, quod frustra à diuo Eduardo Anglo petiuerat, à Scotis, ad veram pietatem sacris eorum sacerdotum monitis conuersum, impetrasse: eo???ue fretum in regno restitutum. H. Boëthius libro 11. ex Helmoldi capite 15. Cranzij lib. 3. cap. 24. Metrop. Cùm anno 913. Hungari Bremam Saxoniae vrbem incendio foedarent, & praedae instarent, incensis???ue ecclesijs sacerdotes ad aras trucidarent: crucifixi Domini imagines per ludibrium attrectarent: subita orta tempestas, à semicremis ecclesiarum tectis scintillas in ora paganorum rotans, dum fugae praesidium quaerunt, aut in fluuium praecipitari compulit, aut in manus ciuium incidere. Cranzius libro 3. Metropol. capite 2. Cùm moueret aduersus Stephanum Vngariae rege̅ seditionem Cvpas, religionis causa, quam multi auersaba̅tur: in acie caesus est, ac corpus eius in quatuor dissectum partes, portis est affixum. Bonfinius lib. 1. Decad. 2. Sifridvs Danorum piratarum dux, expoliata Ramsola coenobio prope Hamburgum, à malo daemone correptus, mirè rotatus, tam diu excruciatus est, donec ablata redderet, & tantundem de suis rebus repensaret. Cranzius libro 3. Metropol. capite 42. D. Venceslai Boëmorum regis, Boleslai fratris scelere sublati, Interfectores omnes paulò pòst diris modis periêre: pars eorum mente alienata, in rabiem???ue versa, praecipites ex alto deorsum se dabant: quidam in eos gladios, quos nudauerant, incubuêre. Ad haec, templi paries, quem propè occisus fuit D. Venceslaus, velut caedis ipse quoque conscius, aut potiùs, vt testis foret sceleris sempiterni, nulla vllius opera abstergi elui???ue potuit à cruore, quo respersus ex corpore diui Venceslai fuerat. Drahomira Boleslai vxor, terrae haustu absorpta. Dubrauius libro 5. In illa persecutione, qua Dunaas Hebraeus Nagrae incolas, ob fidem in Christu̅, ad omnis generis poenas rapiebat: Vidvae praediuiti, & speciosae, laudata virtute eius & forma aetate???ue integra, parcere volebat, si Galilaeum, vt sceleratè per ludibrium vocabat, crucifixum desereret. Ipsa verò piè & appositè: Quandoquidem eum, inquit, ô Rex, quem oporteret honorare, & qui tibi potentiam dedit, & hanc purpuram, & hoc diadema, immò verò ipsam quoque essentiam & vitam, tanquam Dei filius & Deus co̅cessit, ingrato animo contemtum, audaci lingua iniuriâ afficias, ánnon times, ne fulmen deiectum te comburat? Me verò honorare vis. Vestrum ego honorem summa̅ duco ignominiam. Cessa gladium in te ipsum impellere. Absit autem vt ego à tali lauder lingua, quae se armauit contra Deum: neque eò procedam amentiae, vt verser cum ijs, qui Deo sunt adeò inimici, & in peccatorum habitem tabernaculis. Caesar Baronius tomo 7. Annalium Ecclesiast. Ad fol. 3015. Peregrè proficiscentes Tvrcae, ignitabulum gestant, laternam???; ferream albam cum candela, cochleare è cingulo suspensum, & scorteum sacculum sale composito, veterum Graecorum more, plenum, quo cibum saliunt. Componitur autem hac ratione: Allia cum sale contusa resiccant, & denuò terunt, scorteum???ue sacculum eo implent. Mirum in modum orexim ciet, & ventriculum roborat, postquam frigidam biberu̅t. Petrus Bellonius lib. 3. Obseru. cap. 25. Ad fol. 3141. Anno post libertatem partam decimooctauo, cùm Martivs Coriolanus exul bellum intulisset patriae, nec armis repelli posset, nec precibus flecti, lacrymis mulierum flexus est, templum???; exstructum Fortunae muliebri, via Latina ad quartum milliarium ab vrbe: quod cùm dicaretur, bis locuta est imago. Priùs sic: Ritè me matronae vidistis, rite???ue dedicastis. Liuius, & Valerius, & Plutarchus auctores. Ad fol. 3147. Vidi Senem quendam Constantinopoli, inquit Augerius Busbequius, qui cùm calicem sumsisset in manum, vt biberet, magnos priùs clamores edebat. Rogati à nobis amici, cur ita faceret. respondebant, eum his clamoribus commonitam velle anima̅, vt se reciperet in alique̅ corporis angulum, aut prorsus emigraret, ne rea fieret eius delicti, quod ipse erat admissurus, neu vino quod infusurus erat, pollueretur. In Itinerario. Ad fol. 3160.

LIBRI SEPTIMI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Voluminis Decimiseptimi Liber VII. De Impietate Distribvtiva Primaria erga Devm. IMPII ERGA DEVM IN GENERE, QVI DEVM Negant esse aoeoi. Inter contemtores diuûm numeratur Mezentivs Tyrrhenus à Vergilio lib. 7. Aeneid. Fuit enim impius in homines, sine deorum respectu, teste Macrobio. [Greek words], id est, Cyclopica vita, pro vita vehementer effera ac barbara, quae neque legibus, neque disciplina ciuili conster, neque religione deorum gubernetur. Qualem describit Homerus Odyss. lib. 9. sub persona Polyphemi: [Greek words]. Homerum aemulatus Euripides tragicus Cyclopem hocpa??? loquentem facit: [Greek words]. id est, Atqui hospes ego fulmen Iouis non horreo, neque me Iouem praestamtiorem habe??? Deum. Melos insula vne ex Cycladibus, propter atheismum deleta ab Athenienfibuc. In cuius excidio Diagoras, Telechyti F. poëta Lyricus seruatus, Athenas ductus, & Democrito philosopho x. millibus drachmarum venditus, philosophus praeclarus euasit: sed [Greek words] fuit, vel patriae vitio, vel suopte ingenio. Suidas. Socrates quoq; ab Aristophane Melius nuncupatus est, quòd vel impius fuerit, vt Diagoras Melius, vel quòd Aristagorae dithyramborum poëtae Melij discipulus esset. Omnes enim Melij, quòd parùm erga deos pij essent, malè audiebant. Gyraldus dialogo 9. hist. Poëtarum, ex Suida. Sabellicus lib. 3. Ennead. 3. Evhemervs Messenius poëta [Greek words] dictus, quia primus res gestas Iouis & caeterorurn deorum, collegit, mortes???; & sepulturas eorum ostendit. Lactantius, & Eusebius lib. 2. Praepar. Euang. Vide Tit. Poëtarum. Protagoras Ab derites, Democriti auditor, Sapientia dicebatur. Sed stultitiam eius ex eo quis colligat, quòd deos negauit: eam???; ob causam Athenis fuit pulsus. Laërt. lib. 9. Theodorvs [Greek words] primò, deinde [Greek words] dictus, sophista arrogantissimus simul & impudentissimus, Aristippi [Greek words] auditor, deos esse negabat. Inter homines, eos qui literis essent exculti, caeteris praestantiores esse videns, deum sese profiteri fuit ausus, & tyranni instar coelos eiectis dijs inuadere. Ex Aristippi & Pyrrhonis schola, nouam condidit secta̅ Theo doreorum, qua adiaphoriam, sicut Pyrrho, tenebat: nullam videlicet differentiam inter bonum & malum, iustum vel iniustum ponendo, lege???; tantùm, non natura illa fuisse diuisa. Nullos praeterea asserebat esse deos, edico ea de re libro. Vnde plura Epicvrvm Atheniensem mutuatum elle constat, ideu???; Athei nomen adeptum. Suidas, & Laërtius lib. 2. Theodori discipulus Bion Borysthenites multos discipulorum impietate, quam à magistro hauserat, corrupit. Tandem longo morbo confectus, deos esse fallus est, sanitatis recuperande ergô. Stultus, qui deos tunc tandem esse voluerit, quando ijs opus haberet Bion. Laërtius lib. 4. De Selio, Martialis Epigrammatum lib. 4. Nullos esse deos, inane coelum Affirmat Selius, probatque, quòd se Factum, dum negat haec, videt beatu???. Lvcianvs sophista, Christianorum hostis summus, quòd impius in Deum esset, eum???; quotidie vt vanum irrideret, (vt dignus fuit) à canibus miserè laceratus est. Suidas. Anastasivs Imp. [Greek words], somnis diuinitùs immissis ad poenitentiam inuitatus fuit. Verùm ne ea quidem, coelestia quo???; & terribilia curauit praesagia. Zonaras memorat, dormienti terribilem astitisse virum, librum manu tenentem, & hisce verbis compellantem: Ecce Imperator, ob [Greek words] & peruersitatem si dei tuae, annos XIV. vitae tuae deleo. Paulus Diaconus lib. 15. Michael Traulus Imp. Copronymum imitatus, eadem à Iudaeis quae hîc in pueritia didicit, & ob id sabbatis ieiunare praecepit. Resurrectionem minimè credebat, futuras promissiones ridere solitus, prophetas carpebat, daemones negabat, adulteria passim permisit, ac per Deum in omnibus iurandum censuit: Iudae salutem ominabatur, Pascha irregulariter celebrauit, & Christi veram religionem, quantum potuit, subuertere studuit. Cuspin. ex Zomara. Mahometvm II. Turcorum tyrannum existimant, non magis Mahometanae religioni, quam aut Christianae, aut Gentilium adhaesisse. Educatus quidem à matre Christiana Lazari Seruiae Despotae filia ab incunabulis fuerat, Angelicam???ue salutationem, ac Dominicam precatiunculam ex ea didicerat: sed quum adoleuisset, Mahometanam sectam secutus, talem se, exhibuit, vt neque in Christum, neque in Mahometum crediderit: hinc???ue effectum est, vt promissa, nisi quatenus in suum commodum cederet, minimè seruaret: atque id nullo scelere culpam aut peccatum constitueret, quò suis satisfacere desiderijs valeret. Iouius in vita eius Mahometum Turcorum prophetam sui similem fuisse dixit, vel se ilio tanto superiorem, quòd is & Cyreneus fuerit seruus, & fur, & latro, & à maioribus suis cum inhonestissimo in faciem vulnere turpiter fugatus ex Perside. Prophetas omnes atque patriarchas pro nugis habuit. Solum Alexandrum Magnum, potissimùm vbi de eius furore ac libidine scribitur, admirabatur: cui se similem asserebat, Magnus???ue Mahometus dici à cunctis volebat. Cuspin. Philippvs Strozza [Greek words] fuit, seipso teste. Etenim cum exulum Florentinorum dux contra Cosmum captus esset in praelio, ne indignam natalibus suis necem subire cogeretur, gladio quem Hilpanus carceris custos temerè exiens reliquerat, gutturi apposito, magno nixu & corporis pondere incubuit, relicto in mensa chirographo, quo testabatur, se qui rectè viuere nesciuisset, generoso animo, vitae & miserijs finem imposuisse. Sabel. Supplem. lib. 22. ex Iouio. Nannes Grossus & Lavcas Orafus, Florentini, homines alioqui ingeniosi & faceti, per totam vitam atheismum professi sunt. Herum alter moriens, crucifixi statuam sibi afferri curauit, cui sese commendaret, sed nullius alterius quàm Donatelli manu factam: alter potentiori se commendauit, siue deus ille siue demon esset, cum hoc horrendo epiphonemate: Chi piu può, piu tiri: Qui plus potest, plus auferat. Io. Bapt. Gellus dialogo 2. Chimaerico, del Botaio. Negant cvrare hvmana. Veteribus persuasum erat offendi diuos inferos, si mortuo negaretur sepultura: offendi Iouem supplicium, si quis supplicem reijceret. At CREON apnd Eurip. Supplic. putabat nihil huiusmodi rerum curae elle dijs, quòd illi non queant à quoquam laedi: [Greek words]. id est, Violare diuos, nemo quit mortalium. Prouidentiam Mvltos negare ex infelicitate bonorum, & prosperitate malorum, Ouid. 3. Amorum 8. his verbis, sub sua persona, impiè affirmat: Cùm rapiant mala fata bonos, ignoscite fasso, Sollicitor nullos elle putare deos. Viue pius: moriere pius. co le sacra: colentem Mors grauis à templis in caua busta trahet. Plinivs Secundus deum quidem esse, verûm curam rerum humanarum nullam habere, opinatus est. lib. 2. c. 7. Deformant simvlacris. De his sub Superstitionis loco, f. 3169. Empedocles reprehendit Homerym atq; Hesiodvm, ac c???teros omnes poëtas, qui speciem hominis dijs affingerent, quae nullo modo, vt ipse docet, ipsis congruebat. Hi autem versus ipsius leguntur apud Ammonium in commentario in segmentum 4. Aristot. [Greek words]: quibus Agrigentinus ille sapiens quaeritur in hanc culpam incidisse mortales (tunc autem de Apolline loquebatur: nec tamen non caeteros etiam deosintelligebat, qui omnes forma illa praaediti fingebantur) [Greek words]. Victorius lib. 35. Variarum lect. cap. 10. Cosroës rex Persarum, anno Christi DCXV. cum ingenti armatorum numero Iudaeam ingressus, Hierosolymis captis XC. Christianorum millia occidit: Zachariam patriarcham captiuum abduxit, & ligna crucis Domini asportauit. Adijciunt etiam, qui Rituales libros composuerunt, vt sanctissimae Trinitati illuderet, domum coelo similem in Perside construxille, atque à dextra parte Crucem, à laeua gallum, in medio semetipsum statuisse: ac se patrem esse, qui medius inter Filium & Spiritum sanctum sederet, dixisse. Sigonius libro secundo regni Italici. Non honorant. Hadrianus Caesar cogitauit Christum inter deos recipere, & templa sine fimulacris, in omnibus ciuitaribus quae Christo dicarentur, extrui iussit: quae idcirco, quòd numina non habebant, Hadriani, vsq; ad Constantinum dicta sunt. Sed Hadrianus à proposito deterritus est per Sacrificvlos & Philosophos, qui in fatis esse dicebant, si hoc faceret, deorum religionem cum Rom. Imperij maiestate interituram, & omnes Christianos futuros caeteris templis desertis. Auentinus lib. 2. Annal. Boiorum. Minvs honorant, qvàm homines. Cylonianae coniutationis consortes ab archonte Megacle ad causam dicendam domum redire iussi, annexum simulacro Mineruae filum tenente, vbi in descensu appropinquauerunt Venerandis deabus, filum sua sponte ruptum est. MEGACLES igitur cum collegis, quasi reijciente supplicci dea, eos qui extra templum erant, saxis obruit: qui verò ad aras recurrerunt, iugulauit: solos missos fecit illos, qui ad vxores ipsorum manus tetendissent. Plut. in Solone. Sybaritae oraculum acceperant, tum demùm perituros, cùm maiorem hominibus quàm dijs honorem detulissent. Euenit, vt Sybarita quispiam seruum loris caederet in agro: qui cùm ad numinis aram confugisset, nihilominùs persequente domino caedebatur. Ergo vbi vidit sibi nihil profuisse numinis reuerentiam, protinus ad monimentum patris herilis confugit, atque ibi demùm religione commotus herus, destitit à caedendo. Quod simulatq; conipexisset Amyris siue Thamyris, collectis rebus suis, in Peloponnesum demigrauit. Eustath, in 2. Iliad. ex Pausan. rhetorico Dictionario. Blasphemant, Detrahvnt, Obtrectant, Contemnvnt, Irrident Devm vervm. Tvm In genere. Filivs mulieris Israëlitidis ex viro Aegyptio praecepto Domini lapidatus fuit in deserto, eò quòd nomen Domini blasphe masset. Leuit. 24. Cùm Tres Iobi amici, Eliphas, Baldadus, & Sophur, cum Iobo disputantes, impiè de Deo locuti essent: praecepit illis Deus, vti septem tauros totidem???ue arietes piaculares in sacrificium offerrent, & Iobum vti pro ipsis supplicaret, orarent. Paruerunt illi, & Iobi intercessione calamitatem à se depulerunt. Iobi vltimo. Obfidente Iuda Machabaeo quoddam castellum, qui in praesidio erant Gentiles, verba blasphemae nefanda iactabant. 2. Machab. 10. Ivlianvs Apostata, in ipso Persici belli medio ardore, septe̅ libros contra Christu̅ euomuisse proditur: cùm & antea contra Christianos libris editis pugnare consueuisset. Eutrop. Idem suscepto aduersus Persas bello, cùm in ipso praelio ab incognito inter costas lethale vulnus accepisset: Sanguinem suum manu in coelum iaculatus, in haec verba prorupit: Vicisti Galilaee (ita enim Christum appellare consueuerat.) Sozomenus, Ruffinus, Eutropius. Elpidivs Iuliani Imp. domus praefectus, blasphemus in Christum, affectatae tyrannidis suspicione bonis exutus, & carceri inclusus perijt. Nicephorus lib. 10. cap. 29. Olympivs episcopus Arianus, Carthagine in Elyanensium balneo lauans, cùm Trinitatem publicè blasphemaret, tribus ictus iaculis tanquam fulminibus, consumtus est: Anno Christi DX. Paulus Diaconus lib. 15. in Anastasio. Sabellicus Ennead. 8. libro 2. Marulus lib. 2. cap. 11. Matthaeus Palmerius in Chronico. Sigebertus. Talmvdistae tam stultè quàm impudenter affirmant, adeò delectari Deum Talmudico Talamento, vt quolibet die primis tribus horis in Talmud studeat: inde sumens suarum actionum, coelo atq; terrae etiam gubernationis exordiu̅. Quaestiones etiam intricatas, ac in coelo nec sibi nec angelis explicabiles, Talmudistis explicandas seu deferre, seu anima horum celeriter corpore exuta ac in coelum translata, seu etiam (si tantum otij ab alijs, quae peragenda sunt) quotidie ex ipso codice Talmudico, quaesito loco, vnde quaestionis solutio obscurae ac difficilis petitur, nexum ac nodum eius rei, quae torserit se, & angelos ac totum chorum coelestium, soluere, quemadmodum seribitur in lib. Habethzara. Michaël Neander in Erotematis linguae sanctae. Eorvndem contra Christum horrendae blasphemiae cap. Sabath & Nictahon proponuntur, itidem contra Virginem matrem & Apostolos, nullo incendio, nullo suspendio, diluuio nullo eluendae, sed infernali gehenna puniendae in aeternum. Idem. Damiata Aegypti expugnata, D. Ludouicus Francorum rex, aegro exercitu à Melexala Sultano cicumuentus, turpissimam pacem admittere coactus fuit: sin fidem falleret, ea verba addebantur, quae etiam rerum scriptoribus referre effaríque nesas fit. Auersatus est Carmen illud impium Francus: tantum in eo scelus esse, vt vel mente concipi, vel ex dentiu̅ vallo erumpere formulam illam iurisiurandi scelus sit. Praesens merces pietatis persoluta est sancto Regi, poenas de perditissimo Sultano religio ipsa exegit. Sultanu̅ victorem Francis iura praescribentem, nobilissimum, nobilissimo patre auo???; serui emtitij furore repentino capti, spectante, silentium???; agente nobilitate, occiderunt: & incruentis dextris, eadem vaecordia amentes, in tabernaculum regis Franci irrupêre strictis ensibus, madentibus???; recenti caede, eo animo consilio???; vt eum vel occidant, vel in quae ipsi nefariae formulae verba conceperint, iureiurando adigant. Conspectus sancti regis, quamuis decumbentis, maiestas oris, dignitas vultus, rabiem hominum cohibuit. Resedit sua sponte furor, vaesania???; Aemilius libro 7. Simon Thuruaius Anglus, Parisiensis scholae praefectus, dialecticus acutiss. & in artibus liberalibus peritus, cùm senex in Mosen & Christum plurimas euonieret blasphemias, repentè obmutuit, & cum horrendo mugitu poenas blasphemiarum morte luit. Polydorus lib. 5. anno MCCI. Balaeus Cent. 3. cap. 41. Scriptorum Britanniae. Ant. Vrcevs Codrus grammaticus, cùm conflagrasset Bononiae hospitium eius, ad primum incendij nuncium tantam animo imbibit iram, vt exclamans, veluti furore quodam concitus, ad regiam vsque praecipiti gradu ire pergeret, pro foribus???; cubiculi astans: Quódnam ego, inquit, tantum scelus concepi, Christe, quem ego tuorum vnquam laesi, vt ita inexpiabili in me odio debaccheris? Conuersus postmodum ad simulacrum Virginis: Audi Virgo, ait, ea quae tibi mentis compos, & ex animo dicam. Si fortè cùm ad vltimum vitae finem peruenero, supplex ad te accedam opem oratum, ne me audias, néve inter tuos accipias oro, cum infernis dijs in aeternum agere decreui. Barthol. Bononiensis in eius vita. In specie. V. G. Negando, Irridendo potentiam. Vir Dei dixit ad regem Israëlitarum: Quia dixerunt Syri, Deus montium est dominus eorum, & non est Deus vallium, dabo omnem multitudinem grandem hanc in manu tua. 3. Reg. 20. Cùm in conuiuio quodam Bononiae mira arte Gallvs asssatus dissectus fuisset, vnus conuiuarum dixit, D. Petro hunc gallum in integrum restituere impossibile esse: alius verò, Nec ipse Christus id praetare posset. Ad has voces statim gallus ille prosilijt, & alis collisis iusculum in discumbentium ora effudit. Blasphemi lepra statim haereditaria puniti sunt. Vincentius lib. 25. cap. 64. Pio II. sedente Romae in arce Adriani, Vreinas quidam adolescens cùm arcem prodere conaretur, essetque deprehensus, votum Christo vouit, ei se crediturum, relicturum???ue Solis cultum, fi libertatem atque impunitatem assequeretur. Sed raptus ad supplicium, stultum se fuisse asseruit, qui ab eo salutem sperasset, qui seipsum saluare non potuisset. Itaq; sui sceleris poenas dedit, laqueo suspensus, & inTyberim proiectus. Aeneas Syluius cap. 12. Asiae. Facta sugillando. Cùm eiecisset daemonium Dominus caecum & mutum, stupentibus turbis, Pharisaei blasphemabant dicentes: Hic non eijcit daemones, nisi in Beelzebub principe daemonum. Matthaei 12. Lucae 11. Pendente Domino in cruce, praetereuntes blasphemabant eum, mouentes capita sua. Matt. 27. Luc. 23. Conferendo illi homines. Plinivs Secundus lib. 2. Natur. histor. cap. 7. tam impiè sentiens de dijs, quàm paulò pòst de animarum immortalitate, de???; corporum resurrectione desipienter, cùm & multitudinem deorum irrifisset, & vni illi summo, quem aut mundum hunc, aut naturam nescio quam esse putat, prorsus ademisset curam mortalium: Deus est, inquit, mortali iuuare mortalem. Et haec ad aeternam gloriam via. Hac proceres iêre Romani, hac nunc coelesti passu cum liberis suis vadit maximus omnis aeui rector Vespasianus Augustus, fessis rebus subueniens. Hic est vetustissimus referendi bene merentibus gratiam mos, vt tales numinibus adscribant. Quippe & omnium aliorum nomina deorum, Si quae suprà siderum retuli, ex hominum nata sunt meriti. Edixerat Henricus Leo Saxoniae dux prouincialem in Erteneborg conuentum Vandalis, & verba fecerat ad regulos super Christianismo suscipiendo. Ad quem Niclotvs regulus Obotritorum ait: Sit Deus (quem nos quoque in coelis regnare credimus) Deus tuus: tu verò esto Deus noster, & sufficit nobis. Cole tu illum quem voles religiosissimè: nos te venerabimur. Arridens corripuit eum Dux de verbo stultitiae pleno. Etsi hoc videbat etiam Niclotus velle, immanitatem tributorum relaxandam esse: ijs relaxatis, facilè religioni ceruices submissuros Vandalos. Albertus Cranzius libro 14. Vandal. cap. 24. & 25. Ambrosivs Nouidius Fraccus Ferentinas, Fastorum sacrorum libros XII. imitatione Ouidij scripsit, Romae anno Salut. MDXLVII. editos. Eos summo Pontifici Paulo III. Carolo V. Caesari, & Francisco I. Galliarum regi consecrauit his verfibus, pontificio etiam priuilegio cohonestatis: Vos tres, tres???; dei: coelum hos, vos continet orbi: Hi???, duces superûm, vos???; duces hominum: Vnus at hi trinus, trinus velut estis & vnus, Vt???; illi, hîc geritis numen & imperium. Sed sex mî, & totidem, hi poli ab arce dedêre libellos: Hos ego do vobis: vos mihi quid dabitis? Respondissent saltem, Rem malam: pro tam blasphema adulatione. Praeferendo alios. Sennacheribvs Assyriae rex, per Rabsacem ducem suum Iudaeos ad defectionem ab Ezechia rege, solicitans, contra Deum Iudaeorum blasphema multa protulit, quasi non magis is Iudaeos defendere posset, quàm reliquas gentes dij earum. Ita???; vna nocte angelus Domini CXXCV. millia, in castris Sennacheribi occidit. Rex fuga elapsus, Niniue in aede Nisrochi dei sui procumbens, à proprijs filijs interfectus est. 4. Regum 19. ! Nabvcodonosor rex Babylonis, dixit socijs Danielis, qu??? statuam auream noluerunt adorate: Quis Deus, qui eripiat vos de manu mea? Sed postea poenituit. Dan. 3. Holofernes indignatus, quòd Achior potentiam Dei coelestis extulisset, dixit ad eum: Quoniam prophetasti, quòd Israëlitae defendantur à Deo suo, ostendam tibi quòd non est [3191] Deus nisi Nabucodonosor, quum percusserimus eos omnes quasi hominem vnum. Iudith. 12. Nicanor, Antiochi Epiphanis dux Iudaeos grauibus affecit malis: cum???ue eos die Sabbathi aggrederetur, & illi eum vt Sabbathi reuerentiam haberet monerent, proprer Dominum in coelo imperantem: Superba voce: Et ego dominus in terris contrarium iubeo. Ille idem iam antè manu contra templum extenta, locum sese illum demoliturum affirmauit. Verùm à Iuda Machabaeo ingenti strage victus, amillis suorum XXX. millibus cecidit, & brachium eius cum capite & lingua sacrilega Hierosolymis ad ignominiam suspensum fuit. Libro 2. Machab. cap. 15. Anianus Aurelianensis episcopus, Hunnis Aurelio obsidentibus, vnà cum suis clericis de muro ipso letanias decantabat. Sacerdos autem vnus ex captiuis, quem ne captiuitatis quidem iugum à procacitate oris coërcere poterat, cùm fortè in acie vrbi proxima versaretur, vocem intendens, vt ab omnibus audiri posset: Cassa, inquit, spe duceris, ô Aniane, si verbis abigi posse aduersarios credis, eaedem precationes validioribus etiam vrbibus nihil profuerunt. His dictis corruit exanimis, nec vltra quicquam est prolocutus. Post haec Barbaris oppîdum inuadentibus, tanta vis aquae de coelo cecidit, vt coacti sint dimissa oppugnatone in caltra se recipere. Mox superueniens Aetius Romanus dux, in campis Catalanicis Atilam memorabili praelio sudit. Gregorius Turonensis libro 2. capite 7, Mendacij arguendo. Ivlianvs Apostata, Iudaeos Christianorum hostes pertinacissimos amplexus, ad templum Hierosolymitanum rursus aedificandum hortari cepit, vt mendacij Christum opt. max. argueret, qui lapidem supra lapidem non mansurum asseruisset. Nicephorus libro decimo, capite trigesimosecundo & trigesimotertio. Divos. Tempore Mauricij Imp. Graeci quidam in domo cuiusdam prandentes, eò prolapsi sunt, vt in virginem Deiparam conuitia atq; execrationes iácerent. Horum reliqui illicò à malis cor repti spiritibus poenas dederunt. Dominus autem domus istius per insomnium vidit sibi adstare Deiparam: quae alloqui ipsum non dignata, pedes eius virgula veluti notis impressis circumscripsit. Ille autem prae dolore statim euigilans, pedes suos incisos inueuit. Gestatus in publicum, ibi???ue expositus, iustum Dei iudicium, & inculpatae virginis Deiparae contra se indignationem professus est. Cedrenus. Constantinvs Copronymus Imp. imaginu̅ oppugnator, res etiam ipsas oppugnauit. In manus sumto sacculo auri pleno, & omnibus monstrato, rogauit, Quanti esset? Qui cùm dixillent, Magni: rursus effuso auro quaesiuit, Quanti esset sacculus? cùm respondissent, Nullius esse precij: Sic, inquit, Maria (neq; enim Deipara̅ miser illam vocari voluit) dum Christum in se haberet, hono???ta fuit: postquam autem eum peperit, nihil ab alijs differt mulieribus. Suidas. Cùm Gangulpho funus fieret, & multi ex contactu feretri sanarentur, ancilla???ue ad Vxorem eius impiam id retulisset, respondit illa: Maritus ita miracula facit, ficut podex meus cantat. Factum est autem, vt quoties illa deinceps per totam suam vitam verbum ore ederet, toties etiam crepitum ex ano cum foetore emitteret. Martinus in Chronico, feria sexta id maximè fieri solitum ait, in qua maritus eius martyr effectus erat. Et Pipinum regem Francorum accersita muliere, in maiorem gloriam Gangulphi martyris, verum id esse deprehendisse, narrat Erphordiensis cap. 67. & Vincentius libro 23. capite 159. Mavri cuiusdam seruus, cùm perpetrato scelere aufugisset in templum Lupi Tricassinorum episcopi, à domino suo est deprehensus. Cùm autem ira commotus herus in haec prorumperet verba: En tu, Lupe, non auferes mihi seruum meum, nec manu tua eum proteges: mugire coepit instar vaccae, & die tertia perijt. Greg. Turonensis. Deos fictos. Massagetae deos omnes despicantur. Vni modò Soli rem diuinam obeunt, equo immolato. Caelius libro 18. cap. 28. Antiquarum lectionum. Ascalabum, seu ascalaboten, ab Atticis Galeoten dictum, tradit Nicandri interpres esse lacertam, in quam fertur deformatu ABAS Metanirae filius ab Cerere, quam à matre susceptam hospitio is molestè tulerat, fimul & inistitutam illius ho nori rem diuinam risu fuerat prosequutus, & in deam immurmurarat nescio quid. Caelius lib. 19. capite 4. Antiquarum lectionum. Apud Pygmaeos puella fuit Oenoe, forma non contemnenda, caeteùm moribus inuenustis & superbis, & quae nihil neque Dianam neque Iunonem curaret. Nupta Nicodamanti, mediocri & probo ciui, filium peperit Mopsum: ob cuius natales Pygmaei vniuersi, beneuolentiae ergô, plurimis eam donis affecerunt. Sed Iuno Oenoae infensa, quae nullo honore ipsam dignaretur, in gruem eam mutauit, collum???; in longum protraxit, altiuolantem???; auem fecit: inter???; eam & Pygmaeos bellum excitauit. Oenoë autem desiderio filij Mopfi, absque intermissione domos circumuolitauit, quam Pygmaei omnes armis sumtis profligarunt. Atq; ab eo tempore in hunc vsq; diem inter Pygmaeos & grues bellum est. Athen. libro nono, capite 16. & Antoninus Liberalis ex Boei libro secundo Ornithogoniae. Liberos habuit Eumelus Meropis F. superbos & iniuriosos. Byssa, Meropis, & Agron ij erant, habitabant???; Con insulam Meropidem. Ijs terra plurimos edebat fructus: quia hanc solam deorum venerabantur, solum???ue diligenter colebant. His nulli erant cum hominibus congressus, neque vel in vrbem intrabant, vel solennes epulas & festos dijs dies obibant. Nam siue puellae ad rem Mineruae sacram facienda̅ inuitarentur, frater recusabat, gratias caesiae deae sorores suas nigris praeditas oculis negans, sibi???, inuisam omnino esse vlulam auem aiens: siue ad Dianae sacrificium vocarentur, deam se odisse dicebat noctambulam: siue ad Mercurij libationes, furem deum à se non honorari dicebat. Cùm nullum maledicendi finem facerent, irati Mercurius, Miuerua & Diana, ad eorum aedes peruenerunt: hae virginum forma, ille pastoris habitum ferens, Eumelum & Agronem compellans ad conuiuium inuitabat, quod ipse cum caeteris pastoribus Mercurio rem sacram fecisset: fimul???ue hortabatur, vt Byssam & Meropidem in lucum Mineruae & Dianae ad aequales mitterent. Cùm his auditis Meropis nomen Mineruae afficeret contumelia, in auiculam vlulam ab ea mutatur. Byssa nomen suum retinuit, facta Leucotheae auis. Agron audita re, veru arrepto accurrit: eum Mercurius transformauit in Charadria̅ (fiue is Latinis est rupex) Enmelum quoq; ob mutatum filium sibi conuitium facientem, in coruum nocturnum seu cicumam co̅uertit, auem malorum nunciam. Antoninus Liberalis in Metamorph. Minyas Orchomeni F. habuit filias Levcippam, Arsippam, & Alcathoem. Hae operum nimio studio arserunt, plurimum???; alias mulieres reprehenderunt, quòd vrbe relicta in montibus eae baccharentur. Tandem Bacchus puellae sumta forma, eas hortatus est, ne sacra mysteria Dei desererent: cum???; animum non aduerterent, indignè ferens Bacchus, è puella in taurum, leonem, & pardalim ast mutatus. His prodigijs territae, paulò pòst sortes in vrnam coniectas concus serunt: exijt???; sors Leucippae. Ea vouit deo sacrificium, suúmque filium Hippasum, adiuuantibus sororibus dilaniauit. Inde paterna domo deserta, in montibus bacchatae sunt, pastae???; hederam, smilacem, & laurum: donec eas Mercurius virga tactas, in volucres conuertit, vespertilionem, vlulam, & byzam. & hae tres fugiunt radios Solis. Antoninus ibidem. Myrrha Cynarae filia, eò quòd spreuisset Venerem, patris incesto amore capta est. Plutarchus, & Ouidius in Metamorphos. Proetides, filiae Proeti Argiuorum regis, Iunoni se praeferentes, ab eadem mutatae feruntur in vaccas. Alij sabulantur hoe factum, quòd Venerem spreuissent. Rauisius. Salmonevs, Aeoli F. rex Thessalorum, homo impius, machina quadam fulgurabat, tonabat, populi animos conturbabat. Tandem poenas impietatis dedit, diuinitùs fulmine ictus. Suidas, & Verg. lib. 6. Aeneid. Vidi & crudeles dantem Salmonea poenas, Dum flammas Iouis & sonitus imitatur Olympi. Capanevs, cùm in pinnis moenium Thebanorum iactaret se vel inuito Ioue in vrbem peruasurum, fulmine ictus est. Pausanias in Boeoticis, & Statius Thebaidis 10. De eo sic Euripide in Phoenissis: [Greek words] Capaneus verò quî dicerem vt insanierit? altae namq; scalae ad ascensus ibat, ac talia gloriatus est: Neq; venerabilem igne̅ illum prohibere Iouis, quò minus summis arcibus caperet ciuitatem. Et haec simul loquebatur, & lapidibus ictus ascendebat sub ipso clypeo conuoluens corpus, gradatim ascendens scalae politos perticarum clathros. Iam verò superantem pinnas murorum, ferit fulmine Iupiter ipsum: insonuit [3192] verò terra, vt formidine corriperentur omnes. à scalis autem disijciebantur, velut à funda, à se mutuò membra: comae quidem ad Olympum, sanguis ad terram, manus & pedes tanqua̅ rota Ixionis rotabantur: ad terram verò ambustum decidi??? cadauer, Euripides in Phoenissis. Idem Supplicibus sic scribit: —K [Greek words]. Capanei fulmine percussum corpus fumat scalis erectis, qua??? admouens portis, iurauit ciuitatem se populaturum, Deo volente, nolente. De Aiace Telamonio Sophocles in cognomine Tragoediae [Greek words] Aiax verò statim initio, cùm domo proficisceretur, patri bene monenti, vt homo amens respondit. Pater enim: Mi fili, inquit, virtute velis vincere, sed auxiliante deo semper velis vincere. Ipse verò stultè ac superbè respondebat: Adiuuante deo, inquit, etiam ignaui vincere solent. Ego verò, vel absque auxilio diuino, confido me istam consecuturum esse gloriam. Tam superbos iactabat sermones: acque deinde iterum, cùm Minerua ipsum hortaretur, iubens, vt contra hostes manum cruentam verteret, tunc atrocem & infandam vocem emisit: Domina, inquit, alijs Graecis auxilio absistas: nostro loco non vnquam perrumpent hostes. Talibus sermonibus implacabilem deae in se concitauit iram, non vt hominem decet sapiens. De Aiace Oilei regis Locrensium filio Homerus Odyss. [Greek words] [Greek words] Aiax quidem in naui domitus est longos remos habente. Ad Gyras namque primùm Neptunus aduexit petras ingentes, & seruauit è mari. Et sanè effugisset mortem, quantumuis inuisus Palladi, nifi impium dictum protulisset, vnde plurimùm laesus est: dixit, inuitis dijs effugere ingentes fluctus maris. Hunc Neptunus magnifica audiuit iactantem: statim deinde tridentem arripiens manu forti, percussit Gyream petram, abscidit???ue ipsam. Et vnum quidem illic mansit, alterum frustu̅ incidit mari. Huic sanè Aiax primùm insidens valde laesus est: hunc detrusit in mare ingens, vndosum. Sic ille quidem perijt, postquam bibit salsam aquam. Eum Vergil. libro primo Aeneidos fulmine exustum fuisse dicit in mari vnà cum sua naue, cùm domum in Graecia̅ redire vellet, eò quòd Cassandra̅ filiam Priami virginem & vatem capta iam Troia in templo Mineruae stuprasset. Similis blasphemia in deos Idae cuiusdam, suae hastae magis confidentis quàm deo, extat in Argonauticis Apollonij libro primo: —[Greek words] Polyphemvs, irridens Vlyssem multa concionantem de diis, de prouidentia, & depiorum praemijs, apud Euripid. in Cyclope si inquit: [Greek words] Item: [Greek words] Ipsae diuitiae, ô homuncio, sapientibus deus, caetera inania verba sunt, & verborum ornamenta. Iouis verò ego fulmem non horreo, ô hospes, neque noui quòd Iupiter sit praestantior me deus. Non mihi curae est, quodcunque reliquum est, vt verò non mihi curae fit, audi. Quando supernè imbrem effuderit, in hac petra solida habeo tabernacula, aut vitulum assatum, aut aliquam feram belluam epulans in occulto, supino ventre: epota verò lactis amphora, vestem pulso, Iouis tonitru ad imitationem stridens. Quando verò Boreas niuem Threijcius fuderit, pellibus ferarum corpus implicane meum, & ighem succendens, niuem nihil curo. Haec verò terra ex necessitate, velie nolitve, producit herbam, meásque pinguefacit pecudes. quas ego nulli sacrifico, nisi mihi, dijs verò nequaquam, & maximo ventri huic deorum. Quoniam in bibendo & edendo per integrum diem, Iupiter is hominibus est sapientibus: molestare verò nihil seipsum. Qui verò leges sanxerunt, variè tractantes hominum vitam, eos flere iussi. Animam meam ego non desistam benè curare & deuorarete. Hippolytvs apud Euripidem, vel apud Senecam, iuuenis, odio feminei generis, Dianae studijs sese totum addixerat, despecto Veneris numine. Sic enim loquitur apud Euripidem: [Greek words] id ets, Veneri tuae longum valere renuncio. Erasmus in Adagijs. Talthybivs praeco Graecorum, offendens Hecubam reginam praemoerore in puluere abiectam, apud Eurip, in Hecuba, in haec verba impia prorumpit: [Greek words] Ò Iupiter, quid dicam? vtrum te homines respicere? aut opinionem aliâs hanc habere frustra, falsè qui existimant deorum esse genus? fortunam verò omnia quae apud mortales fiun??? administrare? Vlysses, cùm vellet ipsum loco xenij Polyphemus mactere, ad Iouem conuersus, sic ait, apud Eurip. in Cyclope: [Greek words] Iupiter, hospitalia haec vide. Si enim haec non videris, frustr??? crederis Iupiter, nihili existens deus. Tradunt Pythagoram, cùm ad inferos descendisset, Hesiodi quidem animam aeneae columnae alligatam, stridentem??? Homervm verò de arbore pendentem, serpentibus circundatum vidisse, propter ea quae de dijs finxissent. Suidas. Herodotvs deos proscindens conuitijs, sub Solonis persona ita fatur: Me, Croese, qui deos scio omnes inuidos elle & infestos, de rebus humanis percunctaris. Hic cùm, quod ipse de dijs sentiebat, inusserit Soloni, malignitatem conuitio adiunxit. Plut. de Herod. mal. Chrysippvs de Iue Seruatore, genitore & parente Iustitiae, aequi & boni, pacis???; lib. 3. de Dijs in hunc, modum scribits Vt ciuitates praegrauante ciuium multitudine colonias deducunt, bella???; mouent aliquibus: ita pestes & strages deus inuehit. Euripidem???; testem edit atq; alios, qui aiunt, bellum Troianum ab dijs frequentiae hominum exonerandae causa conflatum fuisse. Plut. de Stoicorum pugnis. Qvidam offensus dolore pulicis pedem mordentis subsedit, & Herculem [Greek words] implorauit: mox desiliente pulice, malè precacus est Herculi, qui quum intantillo periculo vocatus non tulisset opem, non videri verisimile, eum in grauioribus adfuturum. Erasmus in Adagijs, ex Aesopo. Valeria Tusculana, cùm contemnere videretur Venerem, ob iram deae patrem deperire cepit, ex quo demùm Syluanum peperit. Aristides Milesius lib. 3. rerum Italicarum, & Plutarchus cap. 45. Parall. Sylviv Romulus, vndecimus Albanorum rexab Ascanio. Hunc quidam Remulum vocant, in quibus est Eusebius. Dionysius Alladium scribit, quem tyrannico ait fuisse ingenio, & cum dijs inimicitias exercuisse, quippe qui in deorum contemtum fulgura & tonitrua imitaretur, quibus terroribus in sui admirationem verteret hominum mentes, coli???ue vt deus postularet. Sed veris fulminibus, imbri??ue coelesti, ac proximi lacus inundatione, qui fuit penes illius regiam, cum tota domo perijt, qua parte pellucente lacu quum vnde paululùm subsidunt, in imo vado locorum accolae aedifioru̅ vestigia se spectare opinantur. Astipulatur vetustae famae Liuitis, quieum fulmine consumtum tradidit. Sabellicus libro primo, Enneadis 2. Asclepiades Prusiensis medicus celeberrimus de vsu Vini commentarium de suo nomine edidit, teste Plinio lib. 23. cap. I. in quo vix deorum potentia vtilitatem vini aequari posse blasphema voce pronunciare fuit ausus. Tiberivs Caesar, circadeos ac religiones negligentior: quippe addictus mathematicae, persuasionis???ue plenus, cuncta sato agi. Tonitrua tamen praeter modum expauescebat: & turbatiore coelo nunquam non coronam lauream ceruice gestauit, quòd fulmine afflari negetur id genus frondis. Suetonius. Romae orto temerè in vrbeincendio templum Fortunae conflagrauit. Ad quod extinguendum cùm ingens multitudo populi aduolaslet, plebs Militem quendam, qui probris numen Fortunae incesserat, interfecit. Quo facto militum seditio tanta est concitata, vt ad vrbem inflammandam concursuri fuerint, nisi properè Maxentius Imper. occurrisser, ac miti oratione animos eorum esasperatos lénisiée. Sigonius libro 2. Imperij occidentalis. Tentant impié. Israelitis petentibus carnes in deserto, Dominus iratus concessit. Ergo non semper exauditio orationis signum est diuinae dilectionis. Num. 11. Aiunt deos olim hospitio à Tantalo Iouis & Plutus nymphae F. fuisse exceptos. Qui cùm lautum conuiuium iliis parasset, Pelopem filium caesum inter caeteras epulas apposuit, velexplorandae diuinitatis, vel magnificentiae causa. Id cùm dij carteri cognouissent, ab ijs epulis abstinuerunt, praeter vnam Cererem, quae ob raptae filiae dolorem penè desipiens, inconsultò humerum edit. Tum dij reliqui eius filij miserti, eum rursus coniecerunt in lebetem, ac recoctum vitae restituerunt, vt scripsit Pindarus in Olympicis in Hierone. Lycophron bis pubescentem appellauit Pelopem, quia iunior à dijs restitutus fuit, quàm erat prius. Cùm verò illi deesset humerus, quem comederat Ceres, eburneum fecere: qui omnium postea Pelopidarum signum fuit, vt Spartis Pilum, teste Isacio. Ergo quia Tantalus, experiendorum deorum causa filium mactasset, perpetuò epularum desiderio ad inferos de trusus est, praesentes lautissimo apparatu, sed conatu irrito semper habens epulas, cùm furiae assidentes prohibeant contingere mensas, vt lib. 6. Aencidos Maro tradit. At Homerus Odyss. ??? non à Furijs terreri ait Tantalum apud inferos, sed aquam ad meutum assurgentem, quoties labris attingere conatur, refugere: quod ipsum faciunt vatia fructuum genera, quorum desi derio semper discruciatur. Alij putarunt lapidem illius capiti imminere, qui bibere conantis caput percuteret: vt Cicero lib. 4 Tuscul. Ouid. illud supplicium Tantalo irrogatum inquit ob loquacitatem, quia secreta deorum mortalibus diuulgauerit. Alij ob raptam à Ioue Aeginan Asopo patri indicatam. Quod alij Sisypho tribuerunt. Alij, inter quos fuit Zezes & Didymus, quia nectar & ambrosiam suis aequalibus impertiuerit. Natalis Comes Mythol. lib. 6. cap. 18. Pelasgus Iouis & Niobes filius, qui filium Lycaonem è Meliboea suscepit, velè Cyllene. Hic Arcadum imperio potitus, cùm esset ipse impius, impios quoq; filios habuit, inter quos fuit Menelaus, Thesprotus, Nyctimus, Caucon, Lycus, Phthinus, Teleboas, Aemon, Mantinus, Srymphelus, Clitor, Orchomenus, & alij. Hi cùm Iouem sub operarijs specie hospitio suscepissent, eius tentandi causa vnum ex infantibus indigenis iugularunt, & intestina Ioui cum alijs commista epulanda in mensa apposuêre. Id scelus abominatus Iupiter, mensam quidem subuertit, vnde locus ille in Arcadia vocatus est Mensarius, & Mensaria ciuitas extructa: at è Lycaonis filijs vnà cum ipso Lycaone, quoniam impie in hospitem egissent, hos quidem fecit lupos, illos perculsit fulmine. Natalis Conies Mythol. lib. 9. cap. 9. Daphidas Telmessensis sophista, cùm Apollinem Delphis irridendi causa consuleret: An equum inuenire posset, cùm omnino nullum habuisset: ex oraculo reddita voxest, Inuenturum equum, sed vteo deturbatus periret. Inde cùm iocabundus, quasi delusa sortium fide, reuerteretur, incidit in regem Ergam Attalum, saepenumerò à se contumeliosis dictis absentem lacessitum: eius??? iussu è saxo, cui nomen erat Equi, prae cipitatus est. Cicero de Fato. Valerius Maximus lib. 1. cap. de Miraculis. Glavcvs Lacedaemonius, à Milesio quodam hospite magnam auri summam depositi loco accepit. Multò pòst tempore filij, patre defuncto, exhibita nota pecuniam repetierunt. Ille negare depositum à principio: postea tamen quatuor mésium tempus praestituit, quo se responsum daturum affirmabat. Interea Delphos se contulit ad oraculum petendum, Vtrum iureiurando interposito pecuniam depositam retineret? Pythia, quae periurum poenae manerent, ei indicauit. Quibug auditis, Glaucus sibi veniam eorum quae dixisset, vt daret, deu̅ obsecrauit. Herod. lib. 6 Nomen Dei dehonestant. Cùm caneret Athenis Timothevs Dianam, diceret??? Tyradem, Phoebadem, Maenadem, Lyssadem: poëta Cinesias in theatro exurgens: Talis tibi, inquit, filia nascatur. Plutarchus de Superstitione. Nomen evvlgant. Romae vrbis arcanum nomen Val. Soranus enunciauit, luic??? moxpoenas. Id vt occultum haberetur, Angeronae deae (cuius simulacrum ore obligato obsignato??? est) ad diem XII. CaL Ian. sacrisicabatur. Plin. lib. 3. c. 5. Nomine Dei abvtvntvr. Ad Perivria. Consule Tit. Periurÿ. quatenus deorum numina aduocato peterant, f, 3557. Citatur Venereum iusiuran dum à Platone in Conuitiio: [Greek words]. id est, Quódque omnium maximum est, vt sanè dicitur vulgò, vni etiam iurann à dijs parata est venia, si quae iurauit non praestiterit Venereum enim iusiurandum negant esse. Adeò tum dij tum homines nihil non permittunt Amanti. Erasmus in Adagijs. Maledicendvm. Memorabilis est & iraculosa historia, quam recitat Gregorius Turonensis dialogorum libro quarto, capite decimo octauo de Pvero, qui ab incunabilis, parentibus conniuentibus maledicere & blasphemare nomen Dei consueuerat: quòd viderit ad se accurrere spiritus malos, vi ex paterno sinu eum rapere volentes, subito???ue efflauerit animam. Imperante Mauricio. Nonnulli inter blasphemandum poëtarum numeros aucupantur, vt Campanus quidam Trecensis, cui nomen fuit Bvrsario. Hic die Veneris antepaschli an. 1569. blasphemans fuit comprehensus: sententia???ue in eum lata, vt labrum eius candente ferro finderetur, honorariam poenitentiam profiteretur, & mulctam 500. librarum solueret. Prouocauit ad ciriam, & è vinculis euasit. Verùm iterum post dies septem captus, & in vincula retractus est. Placuit curiae, prius iudicium improbare, & in hannc formam corrigere, vt indusiatus honorariam profiteretur poenitentiam, lingua candente ferro perfoderetur, & laqueo finiret vitam. Ex eo tempore ne in decies quidem centenis millibus supplicium vnus perpessus est: etsi lex Dei praecipit, Leuit. 24. vt quisquis contumelios??? Deum nominauerit, lapidibus obruatur, crudelissimo (ait Moses Maymonis lib. 3. Morenebocim) mortis genere. Bodinus lib. 3. Deamon. c. 1. Qvaestvm. Sceuae Iudaei pontificis Ephesini Filii septem cùm quaestus causa, nulla fide instructi, daemoniacos, inuocato Iesu quem Paulus praedicaret nomine, à spiritibus liberare conarentur, daemon respondit: Iesum egocognosco, & Paulum noui. Sed vos qui estis? Mox impetu in eos facto, vestes eorum Lacerauit, & oraita conscidit, vt nudi & vulnerati vix effugerint. Actorum 29. Impetendo, Violando. Getae Thraciae populi, dum tonat fulgurat???, in coelu̅ sagittas excutiunt, Deo minitantes, quòd nullum alium, praeter suum Zamolxim esse arbitrentur. Herod. lib. 4. Thevthis, quem Ornytum alij appellant, Arcadum dux fui??? bello Troiano. Inter hunc, dum Graeci Aulide ob aduersas tépestates interclusi detinerentur, & Agamennonem, simultates fuêre. Qnare cùm cohortem suam domum reportaturus esset, Palladem aiunt, assimulantem Melanen Opis filiam, illum retrahere conatam. Sed is, prae ira hasta dicitur deae femur percussisse. Vbi domum redijt, lethali tabis morbo correptus est, & in ea vna parte Arcadiae (quae Thisea dicitur, & oppidum Theuthum habet) nulli planè fructus è terra editi, Interiecto dehinc tempore è Dodona oraculum redditum, vt [3194] deam placarent. Faciundum itaq; oppidani signum curarunt, saucio femore, quod ipse etiam Pausanias purpurea fascia vulnus obligatum se vidisse, testatur in Arcadicis. Diomedes Tydei filius, Venerem in bello Troiano laesisse fingitur ab Homero. Fabulantur Bacchum, vbi illum Iuno persequeretur, labore fessum itineris, se quieti sub arborem quandam dedisse: atq; amphisbaenam) id viperae vtrinque caput habentis nomen est, vt ait Nicander in Theriacis) eius tibiam momordisset: tum excitatu̅ Dionysium illam palmite vitis, qui fortè propinquus adiacebat, occidisse. Nam, vt sentit Demetrius Chlorus, id animal neque ligno, neque vlla re alia, nisi ligno vitis, facilè potest interfici. Istud illi contigisse aiunt post vitem inuentam, cùm furore à Iunone iniecto percitus orbem terrarum peragraret. Cùm igitur in Aegyptum, & in Syriam vagaretur, illum primus omnium Proteus rex Aegyptiorum fertur hospitio accepisse. Mox ad Cybellam Phrygiae vrbem profectus, & à Rhea expiatus, stola ab ea sumta ceremonias Cybeles edoctus, per Thraciam ad Indos contendit. Tum Lycvrgvs rex Edonorum, qui iuxta fluuium Strymonem habitabant, illum contumelijs affecit. Cui Dionysius, cùm euasissec, furorem iniecit: nam cùm pampinos vitium???ue germen se caedere putaret, Dryantis filij crura truncauit. Atque cùm extremas quoque sui corporis partes abscidisset, resipuit deniq; & ex oraculi responso ab Edonis ob sterilitatem agrorum in vincula coniectus, ab equis denique pro Dionysij voluntate laniatus fuit, vt scripsit Apollodorus libro 3. Natalis Comes Mythol. libro 5. capite 13. A poëtis Bipennifer & Securiger appellatur, quòd securi seipsum vulnerarit. Ouid. lib. 4. Metamorphos. Pheron Sesostris Aegyptiorum regis F. cùm Nilus supra decem & octo cubitos agros transcendisset, spiculum in medios vortices conrorsit, starim??? oculis captus est. Vndecimo pòst anno ex oraculo visum sibi restitutum iri audiuit, si vrina mulieris, quae ad suu̅ solum maritum accessisset, oculos lauaret. Inuenta est vxor cuiusdam olitoris sola, cuius vrina id praestitit. Rex eam in vxorem duxit: suam cum caeteris vrbi Erythrobolo inclusas, viuas concremauit. Herodotus libro secundo. Cambyses Persarum rex, Aegypto subacta, Apim percussa eius coxa interemit: in eo impius, quòd quanquam belluam solùm & idolum peremissset, tamen vero deo vim se fecisse arbitrabatur. Sed cùm ab eo falsus Smerdes haud multò pòst rebellasset, quipenè Persidem omnem occupauerat: dum equum conscendit, lapso vagina ense, quo bouem antè occiderat, in coxa vulnus accepit, qua parte ipse Apis bouem vulnerârat, atq; exeo vulnere breui decessit. Fulg. lib. 1. cap. 2. & Sabell. libro 4. capite 2. Serxes rex Persarum, Neptuno maris deo compedes, & Soli tenebras minabatur. Proinde cùm vi fluctuum pons sublicius in Hellesponto disiectus esset: trecenta verbera mari inflixit, alapas incuti curauit, & compedes in illud demisit. Herodotus libro 6. Heliogabalvs Vestalem virginem secum nubere coëgit, ac loco suo Palladium dimouit, perpetuos Vestae ignes extinguere tentauit: & ceu cum dijs ipsis bellum gereret, Romanorum religiones omnes, quae eius temporibus colebantur, sine discrimine violauit. Quibus sceleribus deos homines???ue ita irritauit, vt ab equitibus suis impetu in cum facto occideretur. Quantò autem eos qui antea principatum gesserant, violata religione superauit: rantò ipse alijs despectior suit, in latrinis interemtus, acper vrbem primò, inde ad lupanar pedibus tractus, in Tyberim deiectus est. Fulg. lib. 1. cap. 2. ex Lampridio, & Herodiano. DAEMONIS CVLTVS IMPIVS Adorando. Fuit in Laodunensi suburbio, cui nomen est à valle, Saga, mense Maio MDLXXIIX. quae multis praesentibus facta fossa vultum humi abiecit, orans ex animo & adorans diabolum. Bodinus lib. 4. Daemon. c. 5. Simvlacrvm venerando. Anno MDLI. in Vigilia Simonis & Iudae sex Boemi quasi ex professo artem bibendi exercentes, in Boëmia contulerant sein domunculam quandam nondum inhabitaram, proximam statuae, in qua flagris caeduntur facinorosi. Singuli sua tulerunt symbola, candelas, cereuisiam, carnes assatas, & alia ad compotationem nocturnam necessaria. Initiò autem statim vnus ex eis diuino (credo) numine admonitus, horrens quasi, & attonitus aufugit, caeteris licèt clamantibus & retrahentibus. Relicti quinque nihili facientes hanc admomtionein potant, vorant, ludunt, clamant, vociferantur in horam vsque tertiam & quartam noctis, abutuntur foedissimè canticis pijs, imagini Satanae in pariete depictae, aliquot scyphos epotandos porrigunt per iocum. Manè circiter horam sextam Vxor vnius ingressa vaporarium inuenit singulos prostratos, alius mensae incubuit, alius scamno, tertius sub scamno, alij duo per pauimentum supini iacuerunt. Mulier nonnihil horrens atrox spectaculum, resum to animo tandem accedit propiùs, excitatura viros. Clamat igitur: Ecce iacetis hîc tanquam sues in volucabro luti? Surgite [Greek words]. Verùm misera mulier cùm exanimatos omnes esse videret & violenta morte oppressos, exclamat lamentabili voce. Concurritur, foetor maximus est, inuenti in summo squalore & plein ebriosorum sordibus. Efferuntur, lauantur, cadauera conseruantur in diem vsque tertium, vt omnibus fierent conspicua. Illorum colla sic pendebant, vt confracta omnium ossium ligamenta & vincula: sanguinem singuli per os, nares & aures euomebant, ceruices tumebant, cruore vndique subductae. IMPII ERGA DEVM, VT VERVS EST. Inves tigando, Scrvtando cvriosé. Aristides ait oraculum Pythium Theoris solitum tradi obsignatum. Quod qui solueret priùs quàm fas esset, vnum è tribus malis illum apud Athenienses manebat, aut oculorum orbatio, aut manus, aut linguae iactura. Sunt qui dicant ijs qui sententia capitali damnati suissent, tria solere deferri, gladium, laqueu̅, & aconitum. Hinc prouerbium: E tribus malis vnum. Erasmus in Adagijs. Non consvlendo, Non investigando. Diuinationis contemtus quatenus ex scientia fit, ad locum Metaphysices pertinet: quatenus verò ex religioso affectu pio, ad Iustitiam religiosam: ex impio, ad Iniusti???am sine Impietatem. Ex Tit. igitur Diuinationis cuiuscunque odium & contemtus, exempla petantur, f. 1548. Cecidit Ochozias rex Israëlitarum, per cancellos coenaculi sui quod habebat in Samaria, & aegrotauit, misit??? nuncios, clicens ad eos: Ite, consulite Belzebub deum Accaron, vtrum viuere queam de infirmitate mea hac. Propterea Elias prophe ta eum seuerè corripuit: Quia misisti nuncios ad consulendum Belzebub deum Accaron, quasi non esset deus in Israël à quo posses interrogare sermonem, ideo de lectulo super quem ascendisti, non descendes, sed morte morieris. 2. Regum 1. Appivs Claudius Pulcer, Rom. consili, ad Drepanum Siciliae ingenti praelio nauali ab Adherbale Poenorum duce victus est, ita vt nues VIX XXX. numero cum consule fuga dilapsae sint. Ad XXIIX, Romanorum millia partim caesa partim in victorum potestatem redacta. Auxit consulis inuidia̅ spreta religio, quòd in pugnam iturus, cùm pulli ex cauea emissi tripudium non fecissent, eos in mare contemtu religionis abiecisset, ludibrio etiam verborum adhibito, vtbiberent, quando esse nollent. Sabel. lib. 9. Ennead. 4. Rvtheni seu Moscouitae concionatoribus carent: satis enim esse putant sacris interfuisse, ac Euangelij Epistolarum??? verba, quae vernacula lingua recitat sacrificus, audiuisse. Concionari in suis Ecclesijs obstinatissimè prohibent. Dicunt enim, se hoc modo varias haereses & diuersas de fide opimones effugere, quae ex concionibus & subtilibus argumentis sophisticis??? quaestionibus oriuntur. Guagninus in Moscouia. Non credendo. Incredvlitas. Vsq; ad Aquas contradictionis constanter credidit Moses cunctis verbis Domini: sed ibi aliquantu̅ haesitauit. Nam. 20. Rex Israël Hieroboam mente peruersa non credens Deo, quem veracem promisso sibi regno dato??? probauerat, timuit ne veniendo ad templum Dei, quod erat in Hierusalem, quò secundùm diuinam legem sacrificandi causa vniuersae illi genti veniendum fuit, seduceretur ab eo populus, & stirpi Dauid tanquam regio semini redderetur, instituit idololatriam in regno suo, & populum Dei secum simulacrorum cultu obstrictum nefanda impietate decepit. Augustinus libro decimoseptimo de Ciuit. Dei, cap. 22. Zacharias sacerdos, cùm Gabriel angelus natiuitatem Ioannis ei praediceret, aetatem causatus & suam & vxoris Elizabethae sterilis natura, signum petebat, dicens: Quî cognoscam istud? At angelus signum ei dedit in poenam: Ecce mutus eris ad eum vsq; diem, quo fiant haec. Lucae 1. Iesus Christus propter incredulitatem Nazarenorvm non potuit vlla ibi facere insignia miracula, quoniam contemnebant illum, quia fabri filius esset. Matth. 13. Marc. 6. Christus Dominus Chorazin, Bethsaidam & Capernaum, in quibus tot edita fuerant miracula, propter incredulitatem grauiter increpat. Matth. 11. Luc. 7. Non Obtemperando Deo vero. Primi Parentes, quòd de arbore vitae comodissent contra mandatum Domini, aeterna morte damnati sunt: non quidem quòd noxium esset vesci de ligno (nullam enim nocentem stirpem Dominus creauerat, sed quòd rerum Domino & creatori inobedientes fuissent. Genes. 3. Lothvs admonitus fuit ab angelo, vt à Sodomitis cu̅ suis fugeret. Generi eius nolentes obedire, perierunt cum Sodomitis. Lothus verò cum ijs qui eum sequebantur, pcriculum euasit, excepta vxore, quae etiam inobediens, retrò viderat contra mandatum: versa itaq; in salis statuam. Genes. 19. Moses eò quòd ducatum populi non reciperet, iubente Domino, & multoties recusaret, iratus eifuit Dominus. Exod. 4. Cùm Is Raelitae Domini iniussu montem superassent, & terram sanctam inuasissent, Domino se considere pertinaciter dicentes, cùm interim Moses reluctaretur, & arca foederis loco se non moueret: à montis illius incolis Amalechitis & Chananaeis ad Hormam vsque foeda strage afflicti fuerunt. Numer. cap. 15. Israelitae contra Domini praeceptum cum Chananaeis & Pherezaeis habitarunt, tributum tantùm ab illis exigentes. Iudicum cap. I. Savlvs Iudaeorum rex, iussus perdere Amalechitas, bello superatos neci dedit: Agago autem regi eorum pepercit: Deo???ue inobedientiae crimen vlciscente, sublatum est ab eo regnum, & traditum alteri. Non enim leximpletur, nisi tota seruetur. Cui autem ille pepercerat, eum Samuel propheta coràm adductu̅, frustratim concîdit, vt crudelitatem pietatem esse doceret, dum obsequium praestatur Deo. Marul. lib. 4. cap. 3. Cùm David rex populum Israëliticum recenseri fecisset, nulla adactus necessitate: iratus Dominus, quòd iniussu suo hoc fecisset, & populum quem ipse Abrahamo arena numerosiorem fore promiserat, numerare tentasset, neque vt in Leuitico Dominus praeceperat, pro quolibet capite argenti siclum Domino pependisset: per Gadum prophetam eum monuit, ex tribus supplicijs vnum eligeret, septem annis famem, trium mensium hostilem exercitum, triúmve dierum pestilentiam. Dauid praestare dicens, in manus Domini quàm hominum incidere, pestilentiam elegit: quaper triduum 70. hominun millia ceciderunt. Cum???ue genius manum suam in Hierosolyma̅ quoque intendisset, & apud aream Araunae Iebusaei constitisset: rex sacco vestitus, populo parci, se puniri rogauit. Dominus ergo ignouit illi, & manum suam cohibuit: vt???ue in Araunae Iebusaei area aram sibi construeret, imperauit: quo in loco olim Isaacus ab Abrahamo patre immolandus fuerat. Ea area precio 50. siclorum ab Arauna emta, factis???ue sacrificijs clades sedata est. Libro 2. Reg. cap. vltimo. Praedixit Dominus Salomoni regi, si faceret omnia quae Praecepisset ei, pofiturum se thronu̅ regni eius in Hierusalem sempiternum: sin auerteretur, ablaturum se Israëlitas de superficie terrae. 3. Regum 9. 2. Par. 7. Iadon propheta, propterea quòd Domino non obediuerat vetanti, ne in Bethel cibum caperet, & pseudoprophetae crediderat, à leone in via interfectus est. 3. Reg. 13. & Ioseph. lib. 8. cap. 9. Antiq. Achabvs Israëlitarumrex, Benadadum Syriae regem potentissimum bis ingenti clade affecerat, acque ceperat. Ei, neglecta Micheae prophetae admonitione, pepercit, & tanquam fratrem tractauit, soedus???ue insuper cum eo percussit. Micheas vt peccatum regi indicaret, iussit cuidam prophetae vt feriret, Deo ita iubente. Renuit Ille, & propter inobedientiam non multò pòst à leone occisus est. Alium nactus, iubet vt se feriat, ab eo???ue in capite ictus, faciem puluere foedat, & in via praetereuntem regem obseruans, Cùm in acie versarer, inquit, quidam Israëlitarum Syrum captiuum mihi commisit, ea lege, vt si amissus esset, ego vel vita mea illum, vel argenti talento rependerem. Interea satagente me amissus ille est, & ego (vulneris huius iudicio) de vita periclitor. Tum rex: Tute teipsum condemnasti. Mox Micheas absterso sanguinolento puluere: Tu ille es, ô rex, inclamauit, qui Benadadum, quem perdere debtieras, seruasti. Illius igitur vitam tua vita, populum???ue po???ulo repensum iri scias. Id triennio pòst contigit, quando Achabus in praelio contra Syros occubuit. 3. Reg. 20. & Iosephus lib. 8. Antiq. cap. 13. Ionas propheta, à Domino ad praedicandum Niniuitis missus, quòd inobediens Domino esset, commoto mari è naui proiectus est à nautis, & à pisce deuoratus. Ionae 1. 2. & 3. Conquerendo de Israelitis dicit Dominus: Praeualueruns sermones Ionadabi filij Rechab, quos praecepit filijs suis, vt non biberent vinum, qui obedierunt praecepto patris sui. Ego autem Iocutus sum ad ros, & non obedistis mihi. Hieremiae cap. 35. Diis Fictis. Minerua Erichthonium in cistam abditum, tribus sororibus, filiabus regis Atheniensium commisit: admonens, ne, quid intus esset, curiosè inspicerent. Pandrosus quidem paruit. Aglavros verò & Herse cistam resignarunt: viso???ue Erichthonio, furijs agitatae, se de arcis maximè praerupto loco praecipites miserunt. Pausanias in Atticis. Cùm maritima Atticae vastarent Boeoti, & Athenienses aduersus Aeginam expeditionem inirent: aduenit è Delphis oraculum, vt ab Aeginetis laedendis triginta annos abstinerent: tricesimo anno cùm fanum Aeaco dicassent, bellum cum Aeginetis inchoarent, ad votum eis re successura. Sin bellum continuò inferrent, fore vt interea multa detrimenta acciperent & inferrent, sed ad extremum illos subigerent. Hoc oraculum Athenienses vbi audiuêre, Acaco fanum dicarunt, quod nunc in foro extructum visitur: sed trigintae annis non esse abstinendum censuerunt, quòd videlicet audissent esse fatale, multa se passuros indigna ab Aeginetis, si bello abstinerent. Herod. lib. 5. Camarina palus est in Sicilia, iuxta oppidum eiusdem nominis: quae cùm olim siccata, pestilentiam creasset, consuluerunt oraculum, an penitùs eam desiccare praestaret. Vetuit deus Camarinam moueri. At illi exiccarunt, non obtemperantes oraculo, & cessauit quidem pestilentia: sed per eam ingressis hostibus, poenas dederunt neglecti oraculi. Suidas, Seruius, Erasmus in prouerbio, Camarinam mouere. Tiberivs Attinius Accius, cu̅ in somno à Ioue monitus esset, vt ludos Circenses diu iam neglectos instauraret, id???uc senatui & consulibus indicaret, non fecit. Ideo???ue eodem die filius eius mortuus est, ipse quoque graui correptus morbo. Rursus???ue querentem per quietem imaginem cum audiuisset, satisne poenarum pro neglecta religione pependisset? lectica ad consules delatus, & re omni in senatu exposita, corporis pristinam sanitatem recepit, pedibus???ue domum redijt. Lactantius lib. 2. de Origine erroris, cap. 8. Negligendo oracvla, Monita. Pharisaei plus tribuebant suis quàm Dei mandatis. Cùm enim per Mosen praeceperit, parentes senio confestos alere: illi docuerunt, filios religiosiùs facere, si sumtus in sacrificia praestarent, & munera in corbonam siue gazohylacium mitterent. Matth. 15. Marci 7. Cùm Abrahamo promisisset Ioua, sese eius stirpem ad coelestium stellarum numerum multiplicaturum, & David rex Israëlitarum censum à Ioabo fieri, nulla coastus necessitate, imperasset: recensita quidem sunt è populo ad LXX. millia trium dierum spacio amisit. 2. Regum 24. & 1. Paralip. 27. Iphigenia audiens ciuere adhuc Orestem fratrem, vana esse somnia quae de eo viderat vt defuncto, apud Euripid. in Iphig. Taurica ficait: [Greek words] Vana insomnia valete, nihil estis vtique: neque qui sapientes dij vocantur, volucribus somnijs sunt certiores. Magna perturbatio in rebus diuinis est, atq; in humanis. Fingendo, Mentiendo Oracvla. Cùm Blachi à defectione ab Imperatore Isaacio Angelo, ad quem à Petro & Asane fratribus inducebantur, rei difficultate territi, abhorrerent: fratres, vt popularibus suis eum metum adimerent, aedem nomme martyris Demetrij aedificarunt, in eam???ue multos daemoniacos vtriusque sexus coëgerunt, qui cruentis & peruersis pupillis, effusis???ue crinibus, caetera omnia exquisitè exprimebant, quae id genus hominum propria habet: eos???ue docebant in furore proloqui, Deo vison, esse, vt gens Bulgarorum & Blachorum, diuturno iugo exeusso, libertatem consequatur: ea???ue de causa Christi martirem Demertrium, relicta metropoli Thessalonica & aede, Romanorum???; consuetudine, ad ipsos peruenisse, adiuturum id opus. Tum vaecordes isti homines panlùm morati, & subi tò maiore spiritu collecto rursus alienati exagitabantur & elata voce quasi numin??? afflati clamabant: Non ampliùs desidiae [3196] esse locum, sed arreptis armis Romanos inuadendos esse: & qui in bello caperentur, non conseruandos aut vendendos, sed inclementer occidendos esse, vel precio repudiato, neq; magis vlla obtestatione moueri oportere, quàm adamantem. Tota igitur gens à talibus vatibus concitata, ad arma concurrit, & vt nitia defectionis auspicata fuerunt, magis etiam credidêre Deum libertati fauere. Nicetas sub imperio Isaacij Angeli libro primo. IMPII ERGA DEVM, VT BONVS EST, ET POTENS, ET IVSTVS, ET MISERICORS. Non Fidendo. Moses cùm Dei populum ex Aegypto educeret, mira signa in Aegypto operatus est. In Sina monte quadraginta diebus & noctibus ieiunans legis tabulas accepit, inter coruscos tonitruos, pertimescente omni populo omnipotentis Dei feruitio solus familiari etiam collocutione coniunctus est: rubrum mare aperuit: in itinere ducem habuit nubis columnam, esurienti populo manna de coelo pluit, carnem desiderantibus vsque ad satietatem nimiam in eremo per miraculum ministrauit. Sed cùm iam sitis tempore ad petram ventum suisset, diffisus est, se???ue de eodem aquam educere posse dubirauit: quam iubente Domino, percussit, atque aquas ef???uentes aperuit. Quanta autem post haec per triginta & octo annos in deserto miracula fecerit, quis enumerare, quis inuestigare valeat? Quoties res dubia animum pulsasset, recurrens ad tabernaculum, secretò Dominum requirebat, atque de ea protinus, Deo loquente, docebatur. Iratum populo Dominum placabat suae precis interuentione, surgentes in superbia tique in discordia dissidentes, dehiscentis terrae hiatibus absorbebat, victorijs premebat hostes, signa monstrabat ciuibus. Sed cùm iam ad repromissionis terram ventum fuisset, vocatus in montem est, & quam culpam ante annos triginta & octo fecerat, audiuit, quia de educenda aqua dubitauit. Et propter hoc, quia terram repromissionis intrare non posset, agnouit. Gregorius lib. 9, Epist. cap. 8. 58 Asa rex Iudaeorum, Abiae F. Baasam Israëlitarum regem metuens, qui Ramam vrbem ceperat & munierat, Benadado Syriae regi sacros thesauros misit, vt ijs pellectus, Baasae bellum inferret. Obid factum Hananis propheta eum grauiter obiurgauit, quòd plus fiduciae in Benadado quàm in Domino posuisset: eum???ue deinceps bella semper habiturum minatus est, cùm 35. annis pacem habuisset. 2. Paralip. 16. Idem anno Regni sui 39. vehementer ex pedibus aegrotauit: neque tamen in morbo Deum consuluit, sed medicos. Libro 2. Paralipomenon, cap. 16. Quando Petrvs ambulans super aquas cepit mergi, arguit eum Dominus, dicens: Modicae fidei, quare dubitasti? Matthaei 14. Israelita quidam inter eos qui à Salmanassare abducti sunt, diues auarus, cùm sacerdotem conuenisset, haec verba Salomonis legentem: Qui miseretur pauperis, is Deo foeneratur: poenitentia ductus, bona omnia pauperibus distribuit, duobus numis aureis seruatis. Ad summam igitur redactus paupertatem, iter Hierosolymam instituit, vt cum Deo suo coràm ageret, quasi fraude eius promissis inductus, sua erogasset. In itinere obuios habuit duos mendicos inter se contendentes de gemma quam inuenerant, cuius precium ignorabant, colorem tantùm admirabantur: & reprehendens illorum stultitiam, offert illis duos numos, quos habebat reliquos, vt illorum rixam dirimeret. Gemmam aurifici ostendit, mox Pontifici: qui monitus priùs ab Angelo, propediem affuturum peregrinum, qui gemmam ex ephodo amissam, reperisset: eam magna auri viredemit, simul alapam impegit: Haec, inquiens, Angelus Domini me tibi nunciare iussit: quòd bona tua pauperibus distribueris, triplum tibi diuinitùs redditum agnosce: néve Deo ampliùs diffidas, alapa quam tibi infligo monitus abito. Ille gaudio plenus, è tempio discessit, relictis ad diuinum cultum omnibus. Cedrenus in Historiarum compendio. Non svpplicando. Svpplicatio nvlla. Erga Devm vervm. Machabaeus priùs precibus quàm armis pugnare & vincere solitus, in duobus praecipuis bellis non legitur orasse: vno scilicet, contra regem Antiochum Eupatorem, quo non vicit, sed diuertit: altero contra Bacchidem & Alcimuin, quo perijt. I. Machab. 6. & 9. Divos. Hybernvs quidam iactarus mari, Virgini matri vouit cereum instar mali nauis, si incolumis euaderet. So cius hominis in pollicendo temeritatem castigabat. Tum ille: Tace quaeso, inquit, Pollicitis largus quilibet esse potest. Liceat emergere, candela obolari contenta erit. Poggius in Facetijs. Deos Fictos. Athenaeus libro 4. docet, Veteres nunquam cibum cepisse, nisi priùs deos placassent. Epicvrvs solus nec libamuia, nec fructuum primitias deo offert, sed quemadmodum Simonides ait de muliere inhonesta, [Greek words], sacra non sacrificata deuorat. Svpplicando impié. Po Lynices ad Iunonem, ante congressum cum fratre Eteocle, in singulari certamine, apud Eurip. Phoenissis sic ait: [Greek words] Da mihi interficere fratrem, aduersariam verò meam cruentare dextram victricem. Turpissimam peto palmam, germanum fratrem interficere. Vicissim Eteocles inuocat Palladem, vt largiatur sibi victoriam contra fratrem, eodem loci: [Greek words] O Iouis filia, da hastam nobis victricem eminùs in pectora fratris ex hac manu mittere, interficere???ue, qui venit patriam depopulaturus meam. Arato Thessalo cuidam oraculo responsum est, caueret, ne clanculùm vinceretur ab ijs qui maiore splendidiore???ue voto oraculum aduersus ipsum ambirent. Quod ille simul atque audiuit, votum nuncupat, se centum hominum capita deo sacrificaturum. Deinde posteaquam ea quorum gratia venerat, ex animi sententia confecisset: votum ac sacrum persoluere cunctabatur, tanquam neque digum Apolline. Qua quidem ex renatum aiunt, vt postea quotannis hecatomben ei deo poiliceri sint soliti, neque reddere tamen quod essent polliciti. Hinc prouerbium, [Greek words] Erasmus. Interauctores conuenit, fuisse apud Gallos inter consceleratas preces & nefaria vota, quae nec more, nec iure concipiuntur, frequenti in vsu, vt in magnis discriminibus & extremis casibus, homines se dijs immolaturos vouerent. Romanis ferro se digladiaturos, aut pro alterius salute se & caput suum deuoturos, nonnunquam in scenam se prodituros, & histrionicam saltaturos: apud Graecos decimum quemque Apollini Delphico daturos: Locrensibvs, virgines se prostituros: apud alios, desectum crinem dijs oblaturos: & apud Persas, viuos homines defossuros, vouerent. Quare Amestris Xerxis vxor, vt gratiam dijs referret, quòd in vita diu processerat, quatuordecim illustrium Persarum liberos, sub terram viuos defodisse, & votum persoluisse dicitur, tanquam his votis & diris imprecationibus dij immortales & coelestia numina placentur. Ipsis enim defodere viuentes, vulgato in vsu fuit. Idomenevs Cretensium rex, cùm naufragus ex voto conscelerato filium sibi obuiam factum immolare dijs vellet, illum???ue perditum iret, à Cretensibus pulsus, & patria eiectus fuit. Alex. lib. 3. cap. 22. Ivdicia facta reprehendendo. Tvm Dei veri. Iob à Domino arguitur, quòd contendere ac disputare secum concupierit, dum calamitatum suarum causam anxiè perquireret. Et respondens ait: Qui leuiter locutus sum, respondere quid possum? Confitetur, se non habere quo excuset inconsultam locutionem. & vt poenitendo veniam consequatur: Manum meam, inquit, ponam super os meum. Vnum locutus sum, quod vtinam non dixissem: & alterum, quibus vltrà non addam. Hinc tu, si quando res inciderit, in qua diuinae prouidentiae rationem inuenire nequiueris, caue ne quid impru denter proferas: sed tacitus mirare, & nihil à Deo nisi bonu̅ aequum??? proficisci posse, semper tibi habe persuasum. Marul. lib. 4. cap. 6. ex cap. lobi 39. & 42. Cùm in domo Simonis leprosi Bethaniae mulier quaedam super caput Iesu nardinum vnguentum preciosissimum effudisset: Discipvli infremuerunt aduersus illam, quasi satiùs fuisset vnguentum trecentis denarijs venundare, & eam pecuniam in pauperes erogare. At Christus eorum zelum superstitiosum reprehendit. Matthaei 26. Marci 14. Luca 22. Alfonsvs X. Hispaniae rex, inanis sapientiae persuasione ausus fuit cum Momo ilio Lucianico asserere, se, si à creationis exordio diuinae menti affuisset, de multis rectiùs creandis admoniturum fuisse. Deorvm fictorvm. Hippolytvs apud Euripidem, in odio illo suo aduersus mulieres expromendo, naturae ipsius legem immutare voluit, vt penè Ioui ipsi non pepercerit, quem affirmat alia ratione debuisse perpetuitati hominum prouidere, facere???ue, vt sine opera pessimi huius sexus filij procrearentur. Victorius lib. 12. Var. Lect. cap. 21. Idem laceratus ab equis, perterritis à Neptuno, & currum per deuia raptantibus, apud eundem sic ait: [Greek words] Iupiter, ô Iupiter, vidésne haec? Hic religiosus ego, & deorum cultor, hic ille castitate omnes superans, certo ad Plutonem abeo, omnino perdita vita: labores verò frustrà huius eximiae religioni erga homines exercui. Amphitryon ad Iouem conuersus indignatur, quòd deserat filios Herculis in calamitate maxima, apud Eurip. in Hercule furente, sic mquiens: [Greek words] Tu vtique eras deterior, quàm credeberis effe, amicus. Virtute te supero, mortalis existens, deum magnum. Filios enim non prodidi Herculis. Tu verò ad cubilia quidem occultus nouisti venire, aliena coniugia concedente nemine accipiens: seruare aurem tuos nescis amicos. Inscitus quispiam es deus, aut iniquus es. Senes Thebani odio senectutis deos docere volunt, quid facere debuerint, apud Eurip. in Hercule fur. [Greek words] Quòd si dijs esse prudentia & sapientia apud homines, geminam sanè iuuentam attulissent, manifestam notam virtutis, quibus adfuerit: & mortales ad splendores iteru̅ Solis duplices vtique iuissent cursus: sed ignobilitas simplicem haberet vitae modum: & hac nota & improbos & bonos cognoscere aequum esset, veluti in nubibus astrorum nautis numeratio existit. Nunc verò nullus ex dijs iudex neque bonis est, neque malis certus: verùm fraude vtens quadam vita, diuitias tantùm comparat. Neoptolemvs Achillis F. Apollinem, in cuius templo prope Troiam sub nuptiarum praetextu intersectus fuerat à Paride Achilles, vt reum caedis accusauerat. Mox facti poenitens, Delphos profectus eundem placare studebat. Interea Hermione vxor zelotypia mota ob Andromachen, quam Troia secum aduexerat maritus, ab Oreste suseepta, illum ita commouit, vt Delphos profectus Neoptolemum in templo Apollinis interfecerit. Euripides in Andromacha. Borysthenes philosophus Bion deum, qui in malorum liberos vindicet, magis deridiculum esse ait medico, qui ob aui valetudinem vel patris nepoti vel filio remedium adhibeat. Plut. de tarda Dei vindicta. Diagoras Melius, cùm in Samothraciam venisset, & amicus quidam deos esse argumentaretur, quòd dijs ipsis votiuae essent tabulae affixae: Ita sit, Diagoras inquit, at nusquam picti sunt, qui naufragium fecerunt. Sab. lib. 3. En. 3. Danae Laodice assidere solita, cui omnia ab ea credebantur, Leontij eius filia, qui cum Epicuro naturalibus speculationibus vacauerat, amica Sophronis, eum sequebatur. Laodice Sophronem de medio tollere decreuerat. Illa Sophroni rem totam significauit, Laodices???ue insidias patefecit. Sophron per noctem aufugit Ephesum. Cùm id Laodice animaduertisset, Danaën praecipitauit, nihil eorum qua: perbenignè fecerat in memoriam reuocans. Reserunt Danaën, cùm imminens sibi periculum animaduertisset, interrogatam à Laodice, ne responso quidem dignam iudicasse: atque cùm ad mortem duceretur, dixit: Multi quidem meritò deos contemnunt, quando ego gratiam huiusmodi à deo reportaui, cui amico animo seruiui: Laodice verò quae suum interfecit, tantum honoris ab omnibus consequitur. Athenaeus lib. 13. cap. 23. Plautus in Milite glorioso induxit Servvm hominem, qui quasi criminari voluit consilia deorum immortalium, aususque est in quo peccassent illi, vt putabat, emendare: ita enim quod in mentem ipsi venerit, exponens, Iocutus est: ita me dij deae???ue ament, aequum fuit deos parasse vno exemplo, ne omnes vitam viuerent. Sicuti merci precium stat, pro virtute vt veneat: Quae improba est, pro mercis vitio dominum pretio pauperat: Item diuos dispertisse vitam humanam aequum fuit: Qui lepidè ingenuatus esset, vitam longinquam darent. At qui improbi & scelesti, ijs adimerent, animam citó. Si hoc parauissent, homines essent minus multi mali, Et minus audacter scelesta facerent facta, & postea qui homines probi essent, esset his annona vilior. Ad extremum non oblita conditionis suae persona, sententiam grauem ac penè tragicam, in humili re terminauit: nam tanta immutatione rerum effici vt annona vilis sit, ridiculum est. Victorius lib. 12. Var. lect. cap. 21. Sed & Ovidivs 3. de Ponto Iouem suum impiè reprehendits: Iuppiter in multos temeraria fulmina torquet, Qui poenam culpa non meruêre pati. Ingratvm se praebendo. Ingrati erga Devm vervm. Adamvs & Eva beneficij à Deo accepti immemores, Domini praeceptum, fructum vitae comedendo, transgressi sunt, & aeterna ob id morte damnati. Israelitae beneficiorum Dei immemores, Aaronem sibi deos facere coëgerunt, cùm moram faceret Moses in monte. Exodi 32. Ildem cùm in deserto Sina improbè queritarentur, exarsit in eos ignis Domini: iam???ue extrema castrorum consumebat, cùm populus ad Mosen clamauit. Quo Iouam precato, consedit ignis: est???ue locus Tabera vocatus, quòd illic Iouae ignis in eos exarsisset. Numerorum 11. Angelus improperauit Dei beneficia populo, quòd illis abutentes rupissent foedus, & transgressi essent Dei mandata. Iudicum 2. Hieroboamvm Dominus regno decem tribuum donauit. Ille verò libidine dominandi elatus, populum auertit à cultu Dei. 3. Regum 12. Conquerendo dicit Dominus de Populo Ivdaeorvm: Filios enutriui & exaltaui, ipsi autem spreuerunt me. Cognouit bos possessorem suum, & asinus praesepe domini: Israël autem me non cognouit. Esaiae I. Amasias rex Iudaeorum diuino fretus auxilio, vicerat Idumaeosm, & filios Seir: victor captiuos deos adorauit 2. Paralipomenon 25. Ioas Ochoziae filius, cùm vnus superfuisset ex omni Dauidis progenie, crudelissimo Athaliae imperio, quo omnis stirps virilis vno die consumta est ferro, infans???ue furto subtractus, occulre???ue seruatus, magno populifauore, Ioiadae pontificis cura in paternum regnum restitutus: eo mortuo maiorum religionera aspernatus, externam complexus est: additum???ue scelus sceleri. Zachariam, virum iustum, medio templo interfecit, quia peregrinum cultum non probaret. Nec segnior poena secuta est. Difficili bello in vrbem compulsus, ignominiosam sibi redemit pacem, omni regia gaza hostibus tradita. Morbo deinde atrociter conflictatus, domestica fraude dignum sua impietate inuenit exitum. Sabellicus libro 4. cap. 3. ex 2. Paralip. 15. Parentes caeci à natiuitate fateri noluerunt filium suum à Christo curatum, ne eijcerentur è synagoga. Ioannis 9. Leprosos decem mundarat Christus saluator noster, quorum Novem non agnoscentes diuinum beneficium, insalutaro Domino abierunt: decimus autem in faciem ante pedes eius procumbens, gratias egit. Lucae 17. Ivdas à Christo in Apostolum susceptus, vilissimo precio, suum Se omnium mortalium redemtorem, falso osculo in manus inimicorum tradidit. Deos fictos. Cùm Minos ad bellum exiturus Iouem patrem rogasset, vt digna tanto sacrificio aliqua se victima offerret, taurum eximiae pulcritudinis oblatum armentis ducem praefecit, nec alium pro illo immolauit. Quare sensit postea Minos, ex ira Iouis ob eam fraudem amorem tauri suae vxori fuisse immissum. Alij maluerunt Minoëm à Cretensibus impeditum, [3198] quò minus in regnum paternum succederet, respondisse, à dijs immortalibus sibi dari regnum: quod nisi credant, deos augurio id esse confirmaturos: mox Neptuno clàm vouit, se quòd primum apparuisset, immolaturum. Cum verò eximrae pulcritudinis taurus apparusset, illum dedit pastoribus ad armenta deducendum, atque alium pro ilio mactauit. Quare iratus Neptunus, nefarium illius tauri defiderium vxori Minois immisit. Natalis Comes Mythol. lib. 6. cap. 5. ex Diodoro lib. 4. cap. 13. Pelasgi orta agrorum sterilitate, ver sacrum dijs vouerant. Voti compotes, exoluere neglexerant. Pestilentia inde vexati, oraculum de causa mali interrogauêre. Responsum accepêre, [Greek words]. Iraque ad placandum numen decumas humanas exoluendas esse. Dion. Halicar. lib. 1. & Eusebius lib. 4. Praep. Euangelicae. In Italia ad Posidoniacorum petram fabulantur miraculum tale accidisse. Erat Vebatir in regione quae dicitur Andragathia, solitus antea eorum quae ceperat capita ac pedes Dianae dicata, arboribus affigere. Cùm aprum ingentem cepisset, contemta dea ait se caput solum dicaturum: arbori???ue cuipiam suspenso, cùm meridianum, aestum deuitans sub arbore quieuisset, insomnum incidit: tum ligaculo sua sponte dissoluto, caput decidens hominem peremit. Diodorus lib. 4. cap. 3. Camillvs Dictator cùmVeios peteret, si vrbe potitus esset, Apollini decimam partem se vouerat sacraturum. Vrbe capta & direpta, siue interpellare ciues dubitauit, siue rebus praesentibus distento voti effluxit memoria, concessit illis praedam. Postquase dictatuta iam abdicauit, retnlit hac de re ad senatum: & aruspices in victimis obnunciauerunt portendi deorum iram, quae expiationibus & piaculis esset placanda. Tum senatusconsultum factum est, non quin praeda maneret diuisa (neque enim fieri commodè aliter poterat) sed vt praedae, quam quisque habuisset, partem decimam iuratus in medium confertet. Fuit id acerbum magnoperè & graue militibus hominibus egenis, post labores exudatos multos, eorum quae quaesiuerant, & iam absumserant, tantam cogi inferri portionem. Quorum tumultu cùm Camillus vndique percelleretur, nequecausam expediret commodiorem: descendit ad ineptissimam, oblitum se voti confessus. Illi verò fremebant eum, qui votum conceperat de rerum hostilium sacranda decima, nunc eam cogere ex fortunis cinium. Attamen ex ijs, quae onines pro rata quisque contulerunt, decreuerunt cratera aureum faciendum, & Delphos mittendum. Plutarchus in Camillo. Galbae, qui Fortunam Tusculanam torque fraudarat, illum???ue Capitolinae Veneri dedicarat, in somnis Fortuna queri visa est, quòd promisso eam fraudasset: breui quoq; se erepturam quod dederat, interminata est. Nec multò pòst perijt. Alex. ab Alex. lib. 1. cap. 13. ex Suet. beneficia collata dissimvlando, sibi aliis???ve adscribendo. Timothevs Atheniensium dux, Cononis pater, ad quodcunque mitteretur bellum, facilem, ac perinde certam retulit victoriam. Vnde factum est, vt à pictoribus non aliter per picturam exprimeretur, quàm similis dormienti, assistente ei muliere, quam Fortunam intelligi volebant, quae retia ferret, & id genus instrumenta alia, venationibus accommoda: hoc figmento prudentioribus insinuantes, pro eo Fortunam omnia peregisse: ipsum verò nil prorsum aliud, quàm dormitasse. Caeterùm vbi is grauiùs haec molestius???ue ferre cepit, asserens suae ipsius virtuti & ingenio victorias omnes acceptas referri par esse, procul Fortunae aura sequestrata: indignata dea dicti tumore, nunquam postea Timotheus ex hoste potitus est victoria. Caelius libro 9. capite 18. Antiquarum Lectionum. Scipio Aphricanus, respondens legato Antiochi regis, sententiam ponit & contumeliosam in deos, & homine in illis ritibus perquàm religioso indignam. Romani, inquit, ex ijs quae in deorum immortalium po testate erant, ea habemus quae dij dederunt: animos, qui nostrae mentis sunt, eosdem in omni fortuna gessimus, gerimus???ue. Sed quid mirum eos talia dicere, quu̅ Tvllivs (vt Augustinus inquit) philosophaster, posuerit in tertio libro de Natura deorum: Quis agit Ioui gratias quòd sit bonus? hoc enim sibi debet. Quomodo de deo suo poterant sentire abiectiùs, qui illum facerent velut oeconomum fortunae, distribuentem res viles & descabile: maximas autem & praecipuas vnumquemque sibi parare ac debere, non ili principi domino rectori vniuersorum. Ludouicus Viues de Veritate Fidei, lib. 5. Sunt qui putant Arnvlfvm Imperatorem phthiriasi perijsse, quòd rebus sencundis elatus, omnia viribus suis accepta retulerit, Deum Opt. Max. non agnouerit: passus, dum in Italis bellum gereret, sacerdotes vinctos trahi, virgines stuprari, cõiugatas opprimi, templa spoliari, & in ijs res venereas exerceri impnnè: cùm Zuendebaldum Morauiensium regem debellaret, Hungaros, gentem perfidam, & Christianae religionis hostem aduocarit, vt sibi resistentem opprimeret. Quo factum est, vt haec gens vniuersam dehinc Germaniam crudelissimis affecerit populationibus ac supplicij. Nonnulli quòd corpus S. Dionysij abstulerit furtim, & Ratisbonam detulerit, id accidisse credunt. Cuspinianus. Grates malè agendo. Deo vero. Tradunt Hebraei, ideo aegrotasse Ezechiam regem, quoniam post auditam victoriam Iudaeorum, & Assyrij regis interitum, non cecinerit laudes Domino, quas cecinit Moses Pharaone submerso, de Debbora interfecto Sisara, & Anna genito Samuele: vnde commonitume esse fragilitatis suae. Hieron. lib. 11. com. in Esaiam, cap. 29. Innocentia Carthaginensis matrona sanctiss. cancro mamillae incurabili affecta, precibus ad Deum conuersa, insomnis admonetur, vt ab ea, quae die Paschatis prima omnium è baptisterio baptizata sibi occurrisset, locum Crucis signo signari peteret. Paruit, & sanata est. Miraculum tamen si non occultauit, salrem minùs, quàm decebat, celebrauit. Id indignè tulit D. Avgvstinvs, & curauit vt coram multis historiam totam ad Dei laudem recitaret. Testis ipse lib. 22. de Ciuitate Dei, cap. 8. Diis fictis. Stoici philosophi dijs gratias agebant, non quòd oratione flecti potuissent, sed quòd fatum benignum co̅stituissent. Nam quod semel decretum esset, nullis nec precibus nec sacrificijs immutari posse, impiè existimabant. Orneatae, qui sunt in Argolica terra, cùm Sicyoniorum bello premerentur, votum Apollini nuncuparunt, si hostibus repulsis patriam periculo liberare potuissent, quotidianam se illi pompam missuros, & hostias ad certum & praefinitum numerum immolaturos. Vetùm cùm Sicyonijs praelio victis voti rei facti essent, pompam quotidie ex voto mittentibus, non tam impensa grauis, quàm laboris & molestiae continuatio visa est. Venit igitur in mentem, satis deo fastum iri, si & pompam semel, & hostiarum numerum, dusta aequae aestimationis ratione, misissent. Aenea itaque votum testantia Delphis pofita fuerunt opera. Pausanias.

LIBRI OCTAVI TITVLORVM dispositio. ???

Voluminis Decimiseptimi Liber IIX. De Impietate Distributiua Secundaria erga Homines. IMPIETAS ERGA SEIPSVM. Qvo ad Animvm. Pvta Nolle ervdiri in sacris. Vide Tit. Impÿ erga sacros homines, Non credendo, f. 3208. Item Tit. Obstinationis impiae, f. 3868. Baptismvm differre. Scribit Chrysostömus, Qvosdam suo tempore ad extremum vsque vitae tempus, cùm propè red dendus esset spiritus, baptisma distulisse: & quosdam etiamin nouissima demùm expiratione suscepisse: id???ue ideo fecisse, vt interea temporis liceret indulgere peccatis, quod grauissimè reprehendit, in septimum caput Epistolae ad Hebraeos: item Homilia prima in acta Apostoloru̅, vbi etiam ampliùs subijcit, videlicet quòd etiam mortuis iam sit infusa aqua. Quod itidem reprehendit, dicit???ue nihil esse aliud quàm sancta in terram proijcere. Animae immortalitatem floccipendere. Saddvcaei apud Iudaeos animarum immortalitatem no̅ credunt, nec quicquam praeter legem seruandum existimant. Sectae huius pauci sunt asseclae, sed ferè dignitate praecipui: qui tamen in repub. gubernanda Pharisaorum decretis assentiunt, locum alioqui non habituri in magistratu. Iosephus lib. 18. cap. 3. Antiq. Iaponii Indi Tundis (sic episcopos vocant) ac sectarum Principibus parent. Eae verò sectae ferè duodecim numero sunt: quae licèt cultu & superstitionibus inter se inultùm differant: in tollenda tamen animorum immortaliate conspirant: & quamuis plebi varia deorum nomina ad colendum proponant, ipsi tamen secum, praeter ortum & interitum, nihil esse constituunt. Ad hanc opinionem imis animi sensibus pen tù; infigendam, commentationes circiter bis mille & quingentas paratas habent. Quas qui diu multum???ue secum perpen derit, omni tandem religione solutus, in illa caecitate prorsus conquiescit. 10. Metellus. Barbara Sigismundi Imp. vxor, cum Epicuro summum bonu̅ in voluptate ponebat: similiter???; atq; Sadducaei de immortalitate animae nihil planè credebat, sed tam superos quàm inferos ridebat. Dubrauius lib. 28. Ant. Vrcevs Codrus Grammaticus Brixiensis circa Christianum dogma, si non re, verbis saltem plerumque claudicabat. Rogantibus amicis, quid sentiret de immortalitate animae: Nescire se respondebat, quid post mortem de se futurum essët, viuerétne animus, an interiret cum corpore. Quae de inferis homines praedicarent, anilia dicebat esse terriculamenta. Ecclesiae tamen sacra, cùm ad vltimum vitae finem aegrotaret, ipsemet petijt. Nam cùm ad se Christi corpus per sacerdotem afferri videret, pectus manibus atq; ora poenitentis in modum percutiens, miserum se esse profi tebatur, & nunquam sapientem, qui ductus esset per omnem ferè vitam à tanta animi caecitate. Bartholomaeus Bononiensis in eius vita. Demonax philosoplius percontanti, qualia putaret esse apud inferos? Expecta, inquit: & simulatque illuc venero, per literas tibi significabo omnia, impiè sentiens, nullos esse inferos. Nec enim credebat animarum immortalitatem. Erasmus lib. 8. Apophthegmatum. Lvdovicvs Ariostus Ferrariensis, in vernacula & Latina poësi excellentissimus, sibijpsi scripsit viuens epitaphium, antiqua maiestate & vrbanitate refertum, caeterum Christiano homine indignum, cùm impietatis suspicionem praebeat, mortuorum resurrectione̅ scurriliter irridendo. Est autem tale: Ludouici Areosti humantur ossa Sub hoc marmore, seu sub hac humo, seu Sub quicquid voluit benignus haeres, Siue haerede benignior comes, siue Opportunius incidens viator. Nam scire haud potuit futura: sed nec Tanti erat vacuum sibi cadauer, Vt vrnam cuperet parare viuens. Viuens ita tamen sibi parauit, Quae inscribi voluit suo sepulcro, (Olim si quod haberet is sepulcrum) Ne cùm spiritus exili peracto Praescripti spacio misellus artus, Quos aegrè antè reliquerit, reposcet, Hac & hac cinerem hunc & hunc reuellens, Dum noscat proprium, vagus pererret. Ioannes de Canis, medicus Florentinus multi nominis, cùm ex mataeosophiae principijs animam mortalem esse sibi certò constare semper affirmasset, morti tamen proximus dubitare cepit, iam???ue animam agens, inquit: Presto sarò fuori d' vn gran forse: Sit nécne, moxsciam. Io. Bapt. Gellus secundo dialogo Chimaerico, del Botaio. Corpvs. Ieivnia negligere, Frangere. Consule Titulum Intemperantiae circa Alimenta, f. 2213. Iadon propheta Hierosolymis veniens Bethel, cum pseudeprophetae médacio deceptus fregisset ieiunium, à leone (quod animalis genus eiunanti Danieli pepercerat) suffocatus perijt Qui tamen dum ieiunium seruabat, manum Hieroboami regis ipsum ferire volentis arescere fecerat: & arefactam, cùm illum poenituisset, rursum sanitati restituerat. Tanta itaq; ieiunantis virtus fuit, quanta soluentis ieiunium imbecillitas. Nam quem irati regis potentia laedere non potuit, vnius bestiae vis interemit. Marul, lib. 4. cap. 1. Poloni munitiss. Pomeraniae arcem Naclum obsidebant. Noctu panicis terroribus infestati, homines obuersantes incassum sunt persecuti. Ob sessi tumultu Polonorumexaudito, erumpunt subitò, & ignem in tuguria militum stramine arundine???; contecta inijciunt: quo celeriter magna castrorum pars conflagrauit. Nocturnas vmbras illas fuisse autumant, Polonos ita diuino permissu exagirantes. propterea quòd solenne omnibus Christianis quadraginta dierum ieiunium, priore expeditione, promiscuo ac temerario esu carnis & lactariorum, temerauerant. Itaque quòd hyems iam instabat, tuguria???ue amiserant, re infecta ab oppugnatione Nacli discessêre. Cromerus libro 5. hist. Poloniae. Castitatem solvere. Consule Titulum, Incestus religiosi, f. 2304. Fortvnas. Vt Honores divinos acceptare, arrogare. Ex loco Ambitionis, f. 2565. item Dei contemtus, huc multa, f. 109. 3189. Herodes Agrippa, qui Iacobum fratrem Ioannis Euangelistae Hierosolymis occidit, iam tertium Iudaeae totius regni annum exegerat, cùm peruenit in vrbem Caesaream, quae priùs Stratonis turris dicta est: vbi solennes ludos celebrauit pro salute Caesaris. Ad quam festiuitaté magna multitudo nobilium ac procerum conuenerat ex tota prouincia. Eius celebriratis die secunda processit manè in theatrum, amictus veste rota ex argento mirabili opere contexta: quae radijs orienris Solis il [3201] lustrata, diuinum quendam fulgorem emittebat, & venerationem cum horrore incutiebat spectantibus: mox???ue adulatores perniciosi aliunde acclamantes, Deum consaluta̅t, rogantes vt faueret propitius. hactenus enim vt hominem reueritos, nunc agnoscere & fateri in eo quiddam mortali natura excellentius. Hanc impiam adulationem ille no̅ repressit: paulo???ue pòst suspiciens, vidit supra caput suum bubonem funi extento insidentem: mox???ue vt sensit hunc esse calam itatis nuncium, qui olim felicitatis fuerat, ex intimis praecordijs indoluit. Secuta sunt ventris tormina, statim à principio vehementia. Conuersis igitur in amicos oculis: En, inquit, ego ille vestra appellatione deus, vitam relinquere lubeor, fatali necessitate coarguente vestrum mendacium: & quem immortale̅ salutastis, mox efferetis. Sed ferenda est voluntas coelestis numinis: neque enim malè viximus: imo tanta felicitate, vt omnes me beatum praedicent. Haec locutus, crescente dolore discruciabatur. Properè igitur relato in regiam, rumor spasus est, breui esse moriturum. Quamobrem confestim totus populus, vnà cum vxoribus atque liberis saccum indutus more patrio, supplicabat Deo pro salute regis, omnia miscens lamentis & eiulatibus. Rex autem in celsiore decumbens cubiculo, & in faciem stratos humi prospiciens, non temperabat sibi à lacrymis. Cruciatu deinde per continuos quinque dies nihil se remittente, confectus vitam finijt, annum natus quartum supra quinquagesimum, postquam regnasset per septennium. Iosephus, & Eusebius lib. 2. cap. 10. Dignitates sacras involare, vi prece, gratia, precio. Simoniaci. Huclocum confer Ambitionis in captandis honoribus humanis, vt Pontificatus. Sacerdotÿ. Illic honoris, hîc iniuriae ratio habetur. fol. 2542. Iason, siue Iesus (Onia pontifice fratre interfecto ab Andronico Antiochi Epiphanis praefecto) à rege pontificatum obtinuit, argenti 360. pollicitus, & alterius cuiusdam reditus talenta octoginta. 2. Machab. 4. Menelavs lasonis frater longè sceleratior, cùm c c c. talentis ad Antioclium à fratre missus, ijs ad vendicandum sibi pontificatum vsus, pecunia ea regem corrupit, & pulso fratre principatum occupant. 2. Machab. 4. Archidiaconvs episcopatum Canusinum ambiens, cùm Sabinum episeopum senem & caecum, dono???ue prophetandi clarum, è medio tollere propinato veneno statuilset: Sabinus accepto è pincernae manu poculo dixit: Vade, & di cauctori harum insidiarum, me quidem poculum bibiturum, sed eum episcopatu nunquam potiturum. Sic accidit, vt venenum Sabino bibenti non noceret, & archidiacono non bibentiea ipsa hora causa mortis exilieret. Georg. Turon. lib. 3. Dialog. cap. 5. & Vincent. lib. 21. cap. 66. Giselervs, Mersburgensis episcopus, mortuo Othrico Madgdeburgensi archiepiscopo, impetrauit ab Othone III. Imp. vt à minori ad maiorem assumeretur ecclesiam, minore tamen non relicta: & arbitrabantur multi, interuenisse negocium, quod perambulabat in tenebris: scandalum???ue peperit res illa aetare incomperta, vt duabus ecclesijs vnus esset Pontifex, hoc est, vnus sponsus duabus sponsis. Cranzius libro 3. Metropoleos, cap. 37. Ivs sacrvm sibi arrogare. Nicephorvs Phocas Imp. omini auctoritate designandi episcopos sibi vendicata, edixit, ne quisquam iniussu suo in vllam ecclesiam mitteretur. Mortuo igitur episeopo, ex ministris suis in ecdesiam vacantem mittebat aliquem: quò sumtus necessarios parcè faciente, ipse reliqua sibivendicabat. Zonaras. IMPIETAS ERGA HOMINES SACROS, PIOS RELIGIONIS NOMINE COMPLECTENDOS. Erga qvos. Erga Sanctos. Consule Tit. Impij in Cadauera, Sepulcra, fol. 3213. Illic rei sanctae, heic Personae ratio habetur. Constantinvs Copronymus Imp. initio post patris mortem imperio, vnuiersali edicto proposito imperauit, Ne quis aliquem ex seruis Dei nomine Sancti decoraret, sed eorum reliquias conspueret ac pro nihilo duceret: neque Mariam virginem Dei genitricem vocaret. Quin sumto loculo auro referto, de quibusdam, qui aderant fortè, rogauit, Quanti eu̅ precij aestimarent? cùm responsum esset, Magni: exeinto auro, iterum Quanti aestimarent, quaesiuit. Respondentibus autem illis, Nihili: Rectè iudicatis, inquit. Maria quoque dum Christum gestauit, summi precij fuit: postquam eum peperit, nihilo caeteris mulieribus preciosior est. Sigonius libro 3. regni Italici. Davidis stirpem. Vespasianvs & Titvs Impp. in regiam Iudaeorum gentem diligenter inquisiuerunt, politico partim fine, ne motus aliqui timendi essent: partim Diaboli instinctu, qui familiam Christi penitùs exterminare conabatur. Domitianvs patris exemplum imitatus, ipse quoque in regiam Dauidis stirpem conquiri, deprehensos interfici curauit. Eusebius lib. 3. capite 20. ex Egesippo narrat, nepotes Iudae illius, qui frater Christi secundùm carnem fuit, ad Caesarem pertractos, è stirpe Dauidis se esse fassos, pauperes tamen & agricolas, vt qui pauca agri iugera haberent, & vix sese inde annuatim sustentarent. Ostenderunt laboris sui testes manus callis induratas: neque Christi regnum mundanum, sed coeleste futurum asseruêre. Eos igitur Domitianus tanqua m viles homunciones contemsit, liberos???ue dimisit: quin & reliquis Christianis aequior in posterum fuit. Illipostea & quia affines Christi & martyres essent, Ecclesijs praefuêre, & ad Traiani vsque tempora superuixêre. Prophetas. Iezabel Sidoniorum repis F. Achabi Israëlitarum regis vxorimpurissima & scelestissima, cùm ad Baalis cultum maritum quoque pertraxisset omnes prophetas Domini persequebatur: ita vt Abdias centum in specu quadam absconditos pane & aqua aluerit, Elias in solitudine ad torrentem Carithum delituerit, triennio integro. Eo exacto, cùm Elias precibus suis imbrem impetrasset, & omnes pseudoprophetas mactasset, Iezabel irata, Eliae exitium machinabatur. At is Bersabam fugit. 3. Regum 18 & 19. Aiunt Hebraei, ob duas causas interfectum Esaiam prophetam à Ivdaeis, quòd principes Sodomorum & populum Gomorrae eos appellauerit: & quòd Domino ???ente ad Mosen: Non poteris videre faciem meam, iste ausus sit dicere, Vidi Dominum sedentem super thronum excelsum & ele???atum. non considerantes, quòd faciem & pedes Dei siuesuos (quia in Hebraeo ambiguè legitur) Seraphim texerint, & media tantùm eius Esaias vidisse se scribat. Hieronymus lib. 1. in Esaiam, capite. 1. Contra prophetam Danielem duodecimum librum scribit Porphyrivs, nolens eum ab ipso, cuius inscriptus est nomine esse compositum, sed à quodam, qui temporibus Antiochi, qui appellatus est Epiphanes, fuerit in Iudaea, & non tam Danielem ventura dixisse, quàm illuni narrasse praeterita. Denique quicquid vsque ad Antiochum dixerit, veram historiam continere: si quid autem vltrà opinatus sit, quia futura nescierit, esse mentitum. Hieronymus in pro oemio super Danielem. Herodes Antipas, Galilaeae Tetrarcha, D. Ioannem Baptistam in gratiam Herodiadis meretriculae in castro Macherunte capite multauit. Primus religionis nostrae propugnator Stephanus, cùm figna & prodigia faceret in populo Infidelivm, in se inuidiam concitauit. Conspirant omnes de synagoga Libertinorum, Cyrenensium, Alexandrinorum, Cilicum & Asiaticorum: vt inita cum ilio disputatione fidem ab eo praedicatam quoquo modo possint sugillent. Nec tamen resistere potuerunt sapientiae & spiritui, qui in sancto loquebatur: & dum pudet tam multos ab vno superatos, innocentem blasphemiae aduersus Mosen insimulant. Postremò que̅ argum entis vincere non poterant, vi oppressêre, & lapidibus obruêre. Marul. lib. 2. cap. 7. & Sabell. lib. 5. cap. 4. Pontifices, Patriarchas. Syluerio Pontifici Rom. praeceperat Theodora Iustiniani vxor, vt Menna Constantinopolitano antistite pulso, Anthemium ab exilio reuocaret, qui ob Euty chianam sectam pulsus fuerat. Negat Syluerius id se facturum, quod Pontificia pietate incolumi praestari non possit. Excanduit femina insolens, quae nihil sibi non licere putabat: scripsit???ue Belisario, vt Syluerio pulso, Viglium Diaconum, cuius impulsu petitum erat à Theodora, vt Anthemius restitueretur, in eius locum substituat. Belisarius, siue quòd bellicae rei intentus esset, siue planè sciret, causam Pontificis ad se ???nìnimè pertinere, negotium à muliere accptum, vxori Antoninae commisit. Quae subornatis à Vigilio testibus qui Syluerium dicerent consilia agitasse de Gothis in vrbem inducendis, hominem coëgit sese dignitate abdicare, pallino???ue deposito, monasticam sibi cucullam inducere, Sic???ue in Pontias insulas relegatus, in sancti???ate vitae dies conclusit extremos. Procopius. Mavricivs Imp. diuo Gregorio summo pontifici fuit infensus: qui autequam Papa fieret, à Pelagio summo pontifice missus erat ad Mauricium, vt se apud principem purgaret, ne sibi vitio verteretur, quòd absque illius assensu se Ponticem proclamari passui esset. Post morte̅ Pelagij, cùm Gregorius sedem obtinuisset pontificalem, Mauricius Gregorio scripsit, vt Ioanni Nescenti patriarchae Constantinopolitano, [3202] & eo defuncto Cyriaco, qui ei successerat, & priùs Oeconomus magnae ecclesiae fuerat, obtemperaret, veluti omnium antistitum patriarchae principali. Quod cùm Pontifex recusaret, Mauricius Smaragdo Exarcho & militibus ex Italia reuocatis, Agilulphum regem Longobardorum adhortatur, vt foedere postposito, quod cum Romanis habebat, vrbem armis inuaderet: quanquam iam Italiae exarchus rapinisrem Romanam afflixerat. Adiecit dehinc impium edictum, ne Deo miliraret, quicunque Romanae militiae esset ascriptus, nisi finita militia, aut vi aliqua debilicatus. Omnino annixus ob odium in Gregorium pacem Romanis frangere. Cuipinianus, Otho Phrisingensis lib. 5. c. 7. Mortuo Zenone Anastasivs Diaconus, humili sorte natus, repulso Longino Zenonis fratre, ceu sene, auxilio & studio Ariadnae Zenoni??? viduae, quam pòst in vxorem duxit, Imp. factus est. Cùm initiò, quòd de magia & Manichaea haeresi, quam & mater euis sectabatur, suspectus esset, purpuram???ue Imperatoriam ab Euphemio Constantinopolitano patriarcha impetrare non posset, nisi propria manu scriptam & iuramento confirmatam confessionem ac stipulanonem traderet, quòd à Chalcedonensis synodi sextae decretis non vellet discedere, aut quicquam nouorum tumultuum in Ecclesia mouere, haud grauatim stipulationis syngrapham dedit. Sed non multò pòst mutata sententia, eam reposcit. Quam cùm Euohemius dare detrectaret, eum in exilium eiecit, & Macedonium eidem substituit. Caeterùm cùm neq; Maccdonius syngrapham reddere vellet, clàm in exilium deportatus est, & tandem Sangrae interfectus. Euagrius lib. 3. cap. 29. & 32. Nicephorus lib. 16. cap. 26. Clericvs quidam, qui Euthymio, post mortem Leonis Philosophi Imp. patriarchatu detruso, canos euulserat, domum reuertens, eam ea ipsa hora incendio absumtam deprehendit, filiam???ue membris luxatam, quae multos deinde annos mendicando victum quaesiuit. Cedrenus. Episcopos. Cyrinvs sub Arcadio ecclesiae Chalcedonensis episeopus, homo arrogans, & iniurius contra Ioannem Chrysostomum fuit. Cùm autem episeopi plurimi, instigante Theophilo Alexandrino episcopo contra Ioannem Chrysostomum ad concilium Constantinopolitanum pergerent, & Chalcedone priùs de rebus consultarent: accidit casu, vt Maruthas episcopus Mesopotamiae pedem Cyrini alterum calcando laederet, leuiter sanè in speciem: sed tantùm postea serpsit malum, vt non illum pedem tantùm, sed & alterum secandum praebere coactus sit: neque tamen lues sic quoque cessauit, sed torum corpus lento quasi igne consumsit. Sic impietatis suae, vt & plerique alij accusatores D. Chrysostomi, poenas dedit. Sozom. lib. 8. cap. 27. Nicephorus lib. 13. cap. 14. Socrates lib. 6. cap. 27. Presbyteri duo, qui episcopatum Aruernensem affectabant, & Sidonium eijcere conabantur, diuino iudicio puniti sunt, alter superstite adhuc Sidonio, alter post eius obitum. Cùm enim prior sub vesperam optimo seni minatus esset, se cum ecclesia eiecturum: manè ecclesiam ingressurus, priùs aluumexonerare volens, cum sor dibus simul animam egessit, alter cùm ipso inaugurationis suae conuiuio laetus esset, pincernae sui somnio, quo ille iussus erat eum ad diuini iudicij tribunal accersere, vtpote ibi accusatum à Sidonio, ita exanisiatus fuit, vt poculo èmanibus lapso, ipse humi caderet, & moreretur. Gvnthrannvs rex Francorum, cùm plurimos episcoposin exilium agere conaretur iniustè, in grauissimum incidit morbum: & exercitus eius in Hispaniam missus, ad quinque millia amisit. Turonensis lib. 8. cap. 20. & 30. Mundericus episcopus Ternoderensis castri, vi ab ecclesia sua auulsus, in exilium, in arctam & detectam turrim ad ripam Rhodani extructam detruditur: vbi per biennium ferè integrum detentus fuit, quòd Sigebertum regem Mediomatricum cum fratre Gunthranno bellum gerentem, alimentis & commeatu iuuisset. Nantinvs comes sub Childeberto rege Francorum, cùm ob incertam homicidij suspicionem Heraclium episcopum acerbè insectaretur, & collegam eius interficeret, bona???ue Ecclesiae diriperet, excommunicatus ab Episcopo, sed ab alijs episcopis pecunia corruptis absolutus, mortuo Heraclio, grauissima febri correptus, sese ab Heraclio episcopo exuri, & ad diuinum iudicium vocari, horrendis clamoribus testacus, expirauit. Cadauer eius nigredinem contraxit, ac si vstulatum fuisset. Greg. Turonensis lib. 5. cap. 35. Aimoinus lib. 3. cap. 31. de gestis Francorum. De Lictore, qui Leodegarium iussu Ebroini in Gallijs interficere conabatur, seribunt, quòd ille post patratam caedem statim à daemone sit correptus, & ardore interno quasi igni in corpore succenso consumtus. Vincentius libro vigesimotertio, capite 125. Mortuo Clodoueo Francorum rege, cùm filios tres reliquisser, Lotharius maior natu quatuor annis nomine tenus imperauit. Ebroinvs enim aulae princeps reipsa imperans rege delicijs dedito, Theodericum Lotharij fratrem regno exuit, & in monasterium Dionysij relegauit. Mortuo Childerico, cùm Theoder???cus reuocaretur, ipse quoque (qui in Luxouiense monasterium ob nequitiam detrusus fuerat) viribus resumtis, Theoderici thesauros omnes diripuit, Ecclesias spoliauit episcopos exilio & morte affecit: Leodegarium episcopum, Augustodunensem fame, carcere affecit, oculis euulsis, plantis concisis, lingua & labijs amputatis, securi percussit. Theodericus dignitatem ci restituere coactus, in eius gratiam pios valde afflixit. Tandem Ebroinus exosus suis ab Hermenfrido quodam nobili dolo est necatus: & visus à diabolis in infernum deportari. Hartmannus Schedelius aetate sexta, & Trithemius de regibus Francorum. Sub Othone I. Berengarivs regnum Italiae affectans, omnes eos, qui suis cupiditatibus aduersabantur, grauissimè insectatus est. Luitprandum Ticinésem diaconum in exilium eiecit, Iosephum Brixiensem episcopum dignitate exuit, & alios multos. Luitprandus lib. 6. cap. 6. Dederat Treuirensibus praeter cleri & populi voluntatem (vt Schafnaburgensis testis est) Henricus IV. Imp. Conradum quendam Coloniensis ecclesiae praepositum, episcopum. Theodericvs Treuerici agri comes, populi instinctu, ipsum ad suam iam Ecclesiam euntem, intercipit, milites ex rupe tereum praecipitem agunt: ex quo lapsu solùm fregit brachium, tandem transfossus est. Anno 1062. iuxta Contractum, & Marianum Scotum. Sigebertus & Schafnaburgensis annum habent 1067. Anselmus Cantuariensis episcopus petierat à rege Gvlielmo Ruffo potestatem Romam eundi, pro impetranda sui muneris confirmatione. Cui rex subiratus respondit: nemini in suo regno fas esse, Romanum summum agnoscere Pontificem. Grauis???ue posthaec dissidij, haec archiepiscopi petitio, occasio fuit. Nam synodo ad Rotingeham in medio Quadragesimae indicta, Anselmus à cunctis ferè, qui tum aderant episcopis, in regem blasphemus iudicatus est, quòd praeter ipsius voluntatem, Romanum Pontificem coleret. Deniq; ad vnicam saltem regis vocem asperiore̅, omnes Angliae episcopi ab obedientia & side, suo primati olim sanctè promissa, recesserunt. Ipse etiam rex omni eum iure, quod officij ratione tenebat, nisi animum mutaret, exuendum statuit: vt scribit Edinerus in vita Anselmi episeopi lib. 2. Thomas Bequetus, archiepiseopus Cantuariensis, cùm ordinis ecclefiastici immunitatem acrùs defenderet, Henricum II. Angliae regem grauiter offendit: & exulare iussus confugit ad Alexandrum III. pontificem, qui tunc, ob inimicitiam Friderici Barbarossae Caesaris, in Gallijs erat. Huius demùm atque etiam Ludouici VII. Galliae regis intercessione, reco̅ciliatus, domum redijt, exilij anno septimo. Quum autem episcopis no̅nullis, qui regis era̅t secuti partes, sacris interdiceret: rex iterum offensus, miserum sese clamabat, cui per vnicum sacerdotem non liceret viuere pacato: deplorabat etiam è suis esse neminem, quise liberaret ab ea molestia. Qua quidem voce Nonnvlli concitati, &, cùm putarent non ingratum regi fore, Cantuariam profecti, Thomam interficiunt, direptis illius fortunis. Rex autem magnum prae se tulit dolorem, missis Romam legatis purgandi sui causa: tandem exorauit Pontificem, vt cognitores, qui de facta caede quaestionem haberent, in Angliam mitteret. Cum???ue tandem duo essent à Pontifice missi Cardinales neq; de causa caedis liquidò constaret, rex iureiurando sese purgat. & quia propter anteactum odium ac emissas voces nonnihil in eo suspicionis atque culpae residebat, hac tandem lege reconciliatus est: vt & ecclesiasticis omnem deinceps beneuolentiam praestaret, & intra tertium annum contra Saracenos ipse militaret, in???ue Syriam proficisceretur. Fuit haec facta caedes anno Salutis humanae 1171. neque multò pòst inclaruit memoria Thomae per miracula. Qua de re cùm audislet Pontifex, renunciantibus legatis, retulit eum in numerum diuorum. Polydorus. Ad Methudium praesulem Morauorum, diuis postea adnumeratum, Rex Svatoplvcvs, Suatopluci, qui primus Christo nomen dederat, filius, miserat, ne priùs sacra obiret, quàm ipse à venatu reuerteretur. Expectat praesul plus satis temporis: dein meridie iam instante, ac magna plebis multitudine (quia morae longioris taedebat) dilabente, neglecto regis imperio ad aram se recipit, sacra???ue more solenni facere incipit. Ecce tibi rex, turba venatorum, canum???ue grege stipatus, subitus in templum insilit, ad aram???ue cum ingenti strepitu boatu???; & latratu se applicat, ac aegrè manus à violando praesule abstinet: interim omnia quae in ara deposita erant, sacra profana???ue disturbat & disijcit. Hunc tantum Dei veriùs quàm sui contemtum, ipse praesul Deo vindicandum reliquit, ac inde protinus in Boëmiam migrauit. At Caesar Arnulfus, quòd se contra Normannos rem agente Noricum depopulatus esset, regnum illius per edictum publicauit, dedit???ue illud diripien dum vicinis gentibus, Hungaris, [3203] Polonis, Austriacis, reliqua pars quae nunc extat, vltrò se sideipotestati???ue Boëmorum perinisit. At misericordiae plenus Deus, qui non vult mortem peccatoris, sed magis vt conuertatur, & viuat, de Rege multarum gentium, humilem inopem???ue sibi fecit eremi cultorem, ad montem cui Sembornomen, quem tres duntaxat eremitae, vitam aridam duram???ue viuentes, incolebant. Ijs Rex quartus additus, nemini contubernalium de tolerantia patientia???ue concessit: nec nisi ante extremum diem, quis esset, se illis prodidit, à quibus etiam Nitriae in Pannoma conditus fusse dicitur, hoc elogio: Regem Morauae Suacoplucum, in medio regni sui sepultum iacére. Tam latè olim, tan???ue longè prospectabat Morauia, quam veteret Marcomanniam vocaoant, quia fines Germaniae, qua Danubio in Pannoniam peruitur, terminabat. Dubrauius lib. 4. Vnum solummodò annum Boleslavs Polonorum dux, omnibus inuisus, post Stanislai caedem superstes fuit. Russorum enim principes ab eo subacti, parére respuerunt: conspirarunt deinde in necem eius nobiles plurimi. Qua tamen conspiratione detecta, ipse suae, saluti consulturns, cum filio Miescone & paucis comitibus in Hungariam fugit, cui tum Ladislaus Geisae frater dominabatur. Ab eo Boleslaus comi ter & honorificè exceptus est, mansit???; ibi aliquandiu; verùm exagitante, eum indies magis magis???; admissorum facinorum conscientia, mente capcus ipse sibi mortem consciuit, ann. Sal. 1081. Cromer. lib. 4. Bolesiaum Deo. hommibus???ue perosum, languore inaudito miserè interijsse, filium verò veneno sublatum, Cranz. lib. 3. c. 14. de Vandalis narrat. Thomas Capiuacius, cognomine Capiaiger, Patauinus nobilis, cùm iustè conuictus atque iudicatus fuisset à Bellino episcopo Patauino, viro sanctissimo, ad soluendas decimas agrorum. quos sub dioecesi Patauina latiùs possidebat. cùm esset agri ditissimus: & quum ea sententia, vt homini auaro, videretur multum iacturae adferre: non valens id aequo animo ferre, aggressus Bellinum Romamfortèpro Ecclesiae suae negotijs proficiscentem, in itinere iuxta Rodigium oppidum canibus dilaniandum obiecit. Ad cuius cadauer cùm multa fierent miracula, à summo Pontifice Eugenio quarto biennium post mortem in catalogo martyrum honorisicè ascriptus est. Homicida autem ille etsi poenas impietatis, vt dignus erat, tune fortè legibus humanis propter potentiam, non dederit: diuino tamen iudicio postmodùm acriter punitusest. Nam iusta Dei vindicta grauissima post haec inopia afflictus (quoad vixit) vitam traduxit miserrimam, & tanta aeris alieni magnitudine oppressus, vt in carcere in felicirer reliquum vitae suaetempus degens, maxima egestate confectus, & ab omnibus derelictus, miser inrerierit. Insuper in vltionem tanti flagitij, omnis etiam eius soboles, quae ab eo descenderat, donecsuperfuit (vt serunt) templum in honorem diui Bellini Deo dicatum ingredi nunquam potuit, adeo???ue vnà cum fundis & facultatibus haud multò pòst penitùs defecit. Bernardinus Scardeonus libro tertio historiae Patauinae. Antonivs à Turre, Baro Vallesianus, Guitschardum episcopum Sedunensem, cum quo agrorum quorundam contentionem habebat, Seduni in arce incautum aggressus, dum oraret, praecipitem dedit per fenestras, anno Domini 1375. Eius mortem Valleliani armis vlti sunt, multis???ue vltrò citróque datis & acceptis cladibus, Baronem cum tota progenie trucidarunt & extirparunt. Stumpfius. Sacerdotes. Doëgus Idumaeus, pastorum Saulus regis magister, cùm Nbae voti causa esset, vidit ibi Daui lem exulem, cui Achimelechus pontifex panes apposititios & ensem Goliathi Palaestini dederat. id???ue Saulo regi nunciauit. Rex cùm Dauidem summo prosequeretur odio, Achimelechum cum suis omnibus conuocauit, & quòd inimicum suum. hospitio excepisset, ei exprobrauit. Achimelechus inimicum regi Dauidem esse, sese ignorasse constanter asseruit. At Savlvs ira accensus, satellitibus suis vt sacerdotes iuterficerent, imperauit. Quibus cunctantibus, Doëgus iussu regis eos inuafit, & 85. (aut vt Iosephus, 305.) peremit: Nobam oppidum ferro deleuit, nulli aetati sexuive, ne brutis quidem, parcens. Et sic familia Elis pontificis tota perijt. Solus Achimelechi F. Abiathar ephodum sacrosanctum arripices euasit, & Ceilam ad Dauidem confugit. 1. Regum 22. & Iosephus libro 6 Antiquitatum, cap. 13. Anno Christi 1369. metalla Bythomiensia in Polonia plumbi cum argento intermixto feracia, euannerunt, post interfectos crudeliter ab oppidanis publico consilio duos sacerdotes Petrum paroecum oppidi, & Nicolaum, qui ipsi erat à sacris concionibus. Neque hac modò poena Bythomienses facinus illud luerunt, sed etiam ab episcopo Cracouiensi inter dicto perculsi, & honore omni priuati sunt, damnati???ue, ne qui ex posteritate eorum deinceps sacris initiarentur, aut vlla sacerdotia obtinerent. Sed ab interdicto & caeteris poenis post bie nnium demùm apud Pontificem max. permagno se redemerunt. Cromerus libro duodecimo. Abeates. Leuigildus Vestgothorum rex, cùm filium bello prosequeretur, & milites eius monasterium inter Saguntum & Carthaginem Siparthariam inuaserunt: Miles quidam abbati eius coenobij seni, gladio caput praecisurus, resupinus concidit & obijt. Reliquifugêre, & regire nunciata, omnia coenoblio restitnere iussi sunt Greg. Turon. lib. 10. Tempore Rudolphi Habsburgensis Imp. Monachi Altaichenses inferiores, se vigilijs & inedia confici causati, Volckmarum abbatem accusarunt. quòd genio indulgens. luxu???ue disfluens, immunis ab istis molestijs viueret. Monachorum Cognati, facta in monasterium irruptione, omnia diripiunt, & Volckmarum Danubium traijcientem, eminùs sagitta interficiunt. Monachiconscij facinoris, ab Henrico Boiorum regulo exiguntur sex eorum cognati, auctores caedis catenati Straubingam deportantur, bini???ue ibidem supplicium luunt, execti, rotae innexi, in crucem acti, securi percussi. Auentinus lib. 7. Annalium Boiorum. Monachos, Eremitas Valens Imp. Arianae haeresis, fautor lege lata, vt monachi militarent, nolentes, per tribunos & milites fustibus iussit interfici, quorum tum erat ingens numerus in solitudinibus Aegypti. Eusebius, Eutropius, & Orosius. Mavricivs Imp. superatis in Hetruria & Campania, exarcho Romano duce, Longobardis legem tulit, vt qui Romanae militiae adscriptus esset, nisi finita militia, aut mancus & debilis ex vulnere factus. Deo militare non posset. Gregorius I. Pontifex hominem admonuit, ne eius religionem impugnaret, cuius benignitate ex infima sorte hominum ad summum gradum dignitatis peruenisset. Platina. Mavri bis ab exercitu Caroli Magni victi, pluribus tum nauibus tum socijs amissis, testati, sunt, se diuinitùs, puniri, propter captos & venditos monachos, ex insula Patalana. Aimoinus lib. 4. cap. 93. Ioannes Imp. Constantinopolitanus anno, 1142. prouinciam Antiochenam ab Raymundo principe accitus iniuit. Verùm ab episcopo Gabulensi, vt ab vrbe Latinorum abstineret admonitus, vrbem ille quidem dimisit, sed prouinciam ferro flamma???ue ita vastauit, ve ne ipsis quidem eremitis pepercerit. Postero anno, iaculo inter venandum percussus vitam reliquit. Sigonius lib. 11. regni Ital. Capvani quidam milites, postquan Concham castrum, quod Cassinensium erat, iudicio non obtinuissent, fine, coenobij ferro & flamma perdere constituerurit. Cum???ue, dicto die loco???ue conuenissent, & nocte intempesta ascensis equis vsque ad crepusculum matutinum se pergere arbitrati essent: orta luce, eodem adhuc loco quo conuenerant. se haerere animaduertunt. Itaque propositum suum S. Benedicti meritis impeditum existimantes, Capuam redierunt. Chron. Cass. lib. 2. cap. 83. Praeceperat Henricus IV. Imp. in frequenti procerum suorum corona, funditùs deleri Hirsaugiensem monachorum conuentum, eò quòd à Romani pontificis partibus contra ipsum starent. Ad hoc facinus perpetrandum, fidelem se Vvernervs Argentinensis episcopus praestitir ministrum: qui benignè compellans suos milites, de amplissimis monachorum spolijs spem eis fecit maximam. At milites episcopo religiofiores, in Dei seruos saeuire detrectarunt. Quos epistopus laesae maiestatis fore reos, nifi iussa exequantur, pronunciat. Mox ipse lorica indutus, conscendit equum, caeteris ducem se exhibiturus. Sed ex equo inspectante exercitu, eo ipso momento delapsus, cum magno boatu animam expirauit. Quo viso, caeteri ab incepto destirêre. Trithemius in Hirsaugiensi Chronico. Discipuli S. Galli in monasterio Sangallensi magnam persecutionem passi sunt ab impio Alemannorum duce Otvvino, eius???ue praefecto Erchonaldo: qui oratorium ac sepulcrum S. Galli-fregerunt: ac sanctos patres ibi studijs pietatis operam dantes, miserè & indignis modis tractarunt. Bruschius libro de Monasterijs Germaniae. Danis in Scotiam irtumpentibùs, multi cum Adriano Scotorum episcopo in Maiam insulam (quae media penè est inter Fisam & Laudoniam) vbi tum insigne er at monachorum coenobium, fugiebant. Danos nec reuerentia loci, nec virorum innocentia retinuit, quin sanctissimum eum coetum coenobio incenso inauditis supplicijs interimerent. H. Boeth. libro decimo. Angli sub Eduardo II. rege Scotiam, Edinburgum vsque, ingressi, inopia commeatus ante decimum quintum diem hostium agro excedere fuêre coacti. In reditu, coenobium Mel rosarum spoliarunt, monachos aegrotos, qui fuga euadere non poterant, interfe cerunt: & eucharistiam arcula eximentes, in legneam coniecerunt pyxidem, auaritiae causa id, quod inter mortoles sacratissimum esse debebat, spoliantes. Hector Boëthius libro 14. Reges. Cùm Izates Adiabenorum rex religionem Iudaicam susce isset, & in rebus geren dis felicissimus esset: fratres quoq; illius candem sequi religionem voluerunt. Id vbi Proceres regni audiuêre, Abiam Arabum regem contra Izatem incitarunt. Quo egregiè victo, Vologesum Parthorum regem potentissimum aduocarunt. Cui se Izates cum sex tantùm millibus Deo fretus opposuit. Et mox Vologesus de Saccarum incursionibus certior factus, infecto negotio abire fuit coactus. Iosephus lib. 30. cap. 2. Philosophos. Athenienses optimum & sanctissimum virum Socratem cicutam bibere coëgerunt: quòd non sculptiles deos suos, sed sublatis in coelum oculis Deum adoraret, quasi nubes colere videretur. Val. Max. lib. 1. c. 2. Viatores religiosos. Ad viarum angustias, quae in Delphos agunt, Crissaei quum infestum iter facerent ijs, qui oraculum peterent: so ciorum copijs adiuti Amphyctiones Crissam expugnarunt, & certamen Pythicis ludis addiderunt, in quo tibicines canerent. Crissaeorum exitus quò minus facinora sequerentur, neutiquam deterruit Cirrhaeos: neque enim minora latrocinia exercuëre. Quare victi ab Eurilocho Thessalo, qui ob roboris preastantiam nouus Achilles dictus fuit, ad montem, qui Cirphis nomine contra Parnasum iacet, confugêre. Eurylochus ad belli reliquias persequendas relicta exercitus ibi parte sub praetore Hippia, abijt ipse, constituit???ue gymnica certamina. Hoc factum est Athenis, praeturam agente Simone, Delphis autem Gylida. Victori pecunia praemium. Annis autem sex postea debellatis reliquijs Cirrhaeorum praetore Athenis Damasio, Delphis Diodoro, redintegratis ludis; coronam victori tum primùm propositam quidam prodidêre. Scaliger lib. 1. Poëtices, cap. 23. Aegros. Theophrastvs Paracelsus indignationem iudicum metuens, Basilea excesserat. In Alsatia prope Colmariam ad rufticum quendam extremè labora̅tem vocatus vesperi, propter compotationem cum rusticis ceptam in matutinum vsque venire distulit. Ingressus, seuero vultu, Ecquid sumsisset, interrogauit. Qui adstabant, corpore Domini excepto nihil, responderunt: iam nim miser ille animá agebat. Tum Theophrastus indignabundus: Ergo, inquit, si alium medicum quaesiuit, opera mea opus non habet: se???ue properè foras corripuit. Ea voce territus Io. Oporinus, qui cum illo iam per biennium medicinae causa oberrauerat, ad suos redijt. Pavperes. Consule Tit. Illiberalitatis religosae erga pauperes, f. 2491. item, Inhumanitatis erga, pauperes, fol. 2935. Hatto Bonosus, archiepiscopus Moguntinus, cùm circa annum 970. fames vniuersam premeret Germaniam, ingentem mendicorum copiam in horreum conclusum incendio absumpsisse dicitur. Vide folio 2935. Rotenbvrgensis comes, qui in magna sui seculi annonae difficultate Hattonis Archiepiscopi Moguntini exemplum idifficultate, magnam mendicorum turbam in horreum conuo catam incendio deleuit, poenitentia ductus & Romae à Papa absolutus, in compensationem talis delicti hortatu & suasu fratris S. Heriberri Tuicense monasterium S. Benedicti condidit & liberalissimè ditauit. H. Henninges in Geneal. Miles Romaricus Consangvineo suo equum tradidit vt se mortuo venderet, & pauperibus daret. Sed ille equum vendidit, & sibi pecuniam retinuit. Post dies autem triginta, anima eius reuersa inquit: Triginta diebus fui inpoenis tartari: sed tu, qui non pauperibus quod iusseram dedisti, hodie eò venies, me in paradisum translato. Eodem die daemones illum rapuerunt, & in altissimo monte post 12. dies cadauer illius est repertum. Vincentius lib. 24. c. 8. Cùm pauper quidam circiter annum Domini 606. à Navtis eleemosynam petijsset: illi verò respondissent: Se nihil praeter lapides habere: mendicus inquit: Omnia ergo quaecunque manducabilia in naui sunt, vertantur in lapides. Itaque lapidum duriciem omnia sortita sunt, licèt color & forma rebus illis mansisset pristina. Sigebertus in Chronico. Aigolandus, rex Saracenorum, cùm fidem fecisset Carolo Magno, multis victorijs aduersus se clarò, baptismi lauacru̅ se postridie suscepturum esse: fide accepta ad Carolum ipsa hora prandij venit: miratus???ue regij conuiuij apparatum, seminudos inde quosdam, humiliùs accubantes, ac terra penè nuda prandentes, Qui hominum fi essent, sciscitatus est, qui tam humiliter & pro despicatissimis discumberent? Cui Carolus: Sunt, inquit, hi, Aigolande, coelestis Dei nuncij, qui ad me venerunt. Egóne, inquit ille, tuum istum sequar Deum, cuius nuncios tu ita aspernaris, vt quum caeteri lautissimè epulentur, ipsi omnium egentissi mi, contemtui & ludibrio tibi sint? valebis cum fidei tuae instituto. Et cum his in castra reuersus, futuro se praelio accinxit. Sabellicus libro 8. Enne adis octauae, ex Turpine. Filios. Leonegildvs Vestgothorum in Hispania rex, vel Le mugildus, vel Leuigildus, acerrimus Arianae perfidiae defensor, habebat filium Hermegildum, cui in vxorem Childeberti Francorum regis orthodoxi filiam dederat. Haec egit cum Leandro, pontifice Hispalensi, vt virum suum in vera religione instrueret. Hermegildum pater primò, quòd ab Ariana perfidia desciuisset, regno priuauit: deinde in conuentu Hispali in acie captum, in carcerem detrusit, manibus proprijs (inquit Taripha, alij per fatellitem malunt) securi percussit, anno Salutis 572. ipso Paschatisdie. Sed ad ostendendam eius gloriam, diuina miracula non defuerunt. nam ad eius corpus postmodum cantus angelicus auditus fuit, lam pades???ue ardentes visae. Vxorcum paruulo filio fugiens, incidit in manus militum Mauritij Imperatoris, qui tunc in Gallijs versabantur: à quibus captain Siciliam perducitur, vt inde Constantinopolim ad Imperatorem pro obside mitteretur. Vix terram Siciliae attigerat, & aegritudine correpta spititum exhalauit, relicto paruulo filio, qui Constantinopolim ad Imperatorem est deductus. Interea Childebertus, vt iniuriam sororis vindicaret, grandem exercitum contra Leonegildum in Hispanias eduxit. Ex Vincentij lib. 21. cap. 135. Io. Magnus lib. 16. cap. 9. Huius sceleris auctor fuit Goisvinta, vt ab aliquibus nominatur, mater Brunechildis, Arianae haeresi addictissima, quae neptim suam religionis causa necari iussit. Tandem oculum alterum perdidit. Gregorius Turonenfis lib. 5. Historiarum, cap. 38. Aimoinus lib. 5. cap. 38. Taripha de regibus Hispaniae. Conivges. Almaricvs (quem alij Amalaricum appellant) Vestgothorum rex, Arianae haereseos propugnator, Clotildem vxorem orthodoxam saepenumerò ad sacra accessuram, stercoribus & omnis generis foetoribus conspurcauit: à verbis ad verbera veniens, tam indignis eam tractauit modis, vt sudarium sanguine infectum, Childeberto regi Gallorum fratri misisse perhibeatur. Itaque intestinum in???er affines exortum est bellum. Gregorius Turonensis lib. 3. cap. 9. Hist. & Procopius libro 1. de bello Gothico. Servos. Vandalvs quidam ex ijs qui Millenarij vocantur, duos seruos & vnam ancillam Christianos habebat, quos iussu Genserici indies singulari genere torturae exercebat, ita vt viscera nuda apparent. Verùm illi Christi beneficio altero die mox sanitati restituti fuerunt. Quod cùm tyrannum non permoueret, ipse cum filiabus & optimis animalibus moritur. Sola vidua superstes, seruos donat Sersaoni, cognato Genserici. Qui postquam eos accepit, cum tota familia à daemone fuit agitatus. Voctor de persec. Vand. Qvo modo. Videlicit Comminando. Valentis Imperatoris Cvbicvlarivs, quia Aphraatae me nacho Imperatori liberiùs monenti, acriùs comminatus fue rat, Imperatori balneum paraturus, mente captus in solium feruentissimum insiliens perijt. Theodoretus libro quarto, capite vigesimosexto. Aspares & Ardabvrivs, Orientalis imperij duces sub Leone Imperatore, Vandali, & Ariani, cùm Genserico regi Ariano fauerent, & se Leoni imperium, quod dedis. sent, erepturos minarentur: à Zenone, iussu Leonis, trucidatisunt, qui Zeno Leoni postea successit. Nicephorus libro 15. capite 27. Vovendo. Crudele votum & impium fecerunt quidam Ivdaei, nihil se gustaturos, donec occidissent Paulum. Actor. 23. Paulus Diaconus lib. 2. de gestis Longobardo rum. capite 13. de Aleoino rege Longobardorum rem mirandam commemorat. Cùm integro triennio, & praeterea aliquot mensibus Papiam obsedisset frustrà, vouerat, sese capta vrbe omnes ciues gladio interfecturum. Verùm cùm oppidani fracti diuturna obsidione, sese tandem in Alboini fidem dederent, regis Alboini equus in ipsa vrbis porta concidit: & quamuis calcaribus acriter vrgeretur, & denique fustibus caederetur, eleuari tamen non poterat. Quidam ex ministris dicebat: Mement rex, quale votum voueris. Rex iuramentum reuocans, equoliberè surgente, vrbem ingressus est. Alagisvs vel Alachis. dux Tridentinus Longobardus, quum. praefectum Boiorum Graphionem, qui Pisonium & caetera castella Athesinae vallis pro praetore administrabat, tumultuoso praelio superasset, regi suo Cuniperto vel Bertharico rebellat. Cum???ue sacerdotem regijs armis indutum, quem regem esse putarat, in pugna occidisset, & spoliatum galea, rasura sacerdotem fuisse proderet, votum nuncupauir: Si [3205] victoria potiretur, salacibus mystis fibulam se impositurum, genitalibusque sacerdotum puteum oppleturum. Sed voti impij poenas dedit. Auentinus lib. 3. Annalium Boiorum, & Caelius lib. 4. Antiq. Lect cap. 7. Fallendo. Duo quidam Pavperes Epiphanium foras progresium ani maduertentes, spe amplioris eleemosynae alterin terram prostratus se repentè mortuum fingebat: alter iuxtà adstans, plorans eleemosynam pro tumulando socio petebat. Epiphanius iacenti requiem precatur, alteri sumtus funeris largitur, his verbis: Sepulturam cura, & à lacrymis cessa, ô fili: non enim in praesenti resurget. His dictis abijt. Ille socium iacentem de egregia simulatione collaudans, vtsurgeret, hortatus est. At digna simulationis impiae poena, mortuus erat reuerá. Itaque ad Epiphanium concito cursu alter ille currens, vt socium excitaret rogat. Epiphanius verò irreparabile Dei iudicium esse asserens, vt id quod acciderat, aequo animo ferrer, consuluit, Sozom. lib. 7. cap. 26. Aetius diaconus à Leontio episcopo Antiochiae constitutus cum Ario asseruerat, filium Dei creatum esse, ex nihilo or cum, & Patri dissimilem: atque eo nomine electus ab Eccle sia fuerat. Leontio verò pòst paulò ex humanis rebus exem to, Eudoxius eam Ecclesiam vltrò inuaserat, & Aetij opinionem palàm defendens, eos, qui libi aduersabantur, expulerat. Quare tumultu magno suborto, Constantius Imp. concilium Nicaeam ad eam rem cognoscendam indixerat. Qui locus cùm fautoribus Aetij non placeret, demùm lecta Nicomedia est. Quò cùm Episcopi pergerent, in itinere acceperunt, ipsam terraemotu vnà cum bafilica funditùs corruisse: neque longiùs progressi, Constantium, quid se agere oporteret, consuluêre. Dum autem de loco concilij Sirmij agitur, Eudoxius, Acacius, Vrsacius, & Valens Mursae episcopus, Ariani, quoniam pro certo habebant, omnes Episcopos, aut Nicaenae aut Antiochenae formulae assensuros, in quarum vtraque nomen Substantiae inerat, atque Aetij opinionem repudiaturos, quae omnino vocem substantiae supprimebat: praeterea à Constantio petierunt, vt duo concilia haberentur, vnum in Occidente, alterum in Oriente, quo à paucioribus Aetij opinio exploderetur. Haec Graeci. Sulpicius verò ita refert. Demùm Ariani non occultè, vtanteà, sed palàm ac publicè haeresis piacula praedicare ceperunt: quin etiam Nicaenam Synodum pro se interpretantes, quam vnius literae adiectione corruperant, caliginem quandam iniecêre veritati. Nam vbi [Greek words] erat scriptum, quod est vnius substantiae, illi [Greek words]. quod est similis substantiae, scriptum esse dicebant: concedentes similitudinem, dum adimerent vnitatem, quia multùm ab vnitate similitudo dislaret. Sed quidam ex his vltràprocesserunt, [Greek words], id est dissimilem substantiam confirmantes: eo???; his certaminibus processere, vt istiusmodi piaculis orbis terrarum implicaretur. Nam Italiam, Illyricum, atque Orientem Valens & Vrsacius, caeteri???ue, infecerant: Gallias Saturninus Arelatensium episcopus, homo impotens & factiosus premebat. Osium quoque ab Hispania in eandem perfidiam concessisse, opinio fuit. Quibus rebus perturbato orbe terrarum, & morbo quodam ecclelijs languentibus, segnior quidem, sed non minus grauis cura Constantium exercebat: quòd licèt Ariani, quibus fauebat, superiores viderentur, necdum tamen de fide inter ipsos conueniret. Constantius ergo Arianorum precibus victus, concilium Orientalibus Seleuciam in Isauria, Oc eidentalibus verò Ariminum in Italia anno 359. indixit. Episcopi Arimini collecti, statim in duas partes abierunt: at que Ecclesiam Catholici, adem tum de industria vacantem Ariani, orationis loco tenuerunt, sed hi non ainpliùs octoginta. Cùm autem conuocati assedissent, Ariani Athanafij causa pratermissa dixerunt, sede alijs rebus conuenisse: verùm omnia, quae olim de fide tradita erant, irrita esse debere, & nouae fidei formula, quam episcopi Sirmij modò conuocati praesente & probante Constantio scripserint, stare oportere. ac continuò libellum, quem habebant in manibus, recitarunt, atque aliam fidei formulam, quam Sirmij quidem scripserant, sed astutè suppresserant. protulerunt. quae habebat hunc indicem: Fl. Eusebio, & Hypatio consulibus Sirmij ante diem XI. Kal. Iunias edita fuit. Credimus in vnigenitum filium Dei, solum ex solo Patre genitum, Deum de Deo, similem Patri, qui illum genuit secundùm Scripturas. Quam Valens, & Vrsacius, & pauci eorum socij subitò sunt amplexi. alij omnes Nicaenam formulam incolumem conseruandam censuerunt, atque Arianis communionem interdixerunt. Igitur vtraque parte constanter in sua fide manente, cùm finis controuersia nullus appareret: placuit Catholicis, vt decem legati cum literis ad Constantium mitterentur, qui eum, quaesset partium sententia, edocerent, & causam suam apud Imperatorem orarent, se???ue, vt domum di mitteret, obsecrarent. Contrà verò Valens & Vrsacius anreuerso itinere legatos praeuenerunt, & Constantio rem pro arbitrio retulerunt; ac Catholicos, quòd formulam ab illo probatam repudiassent, infimularunt. Quibus reb. Constantius inflammatus, Arianos eximio honore excepit, Catholicos verò ne audire quidem voluit, bello quod contra barbaros comparabat, se impediri caussatus: eis???ue, vt pergit Seuerus, conscriptam ab Arianis fidem tradit verbis fallentibus inuolutam, quae Catholicam disciplinam perfidia latente loqueretur. Namque Vsiae, id est, substantiae verbum, tanquam ambiguum, & temerè à patribus vsurpatum, neque ex auctoritare Scripturarum profectum sub specie falsae rationis abolebat, ne vnius cum Patre substantiae. Filius crederetur. Eadem fides similem Patri Filiumfatebatur: sed fraus occulta inerat, vt esset fimilis, non aequalis. Ita remissis legatis Tauro praefecto mandauit, vt Episcopos non antè dimitteret, quàm omnes conceptae fidei subscripsissent: & vt, si qui pertinaciùs obsisterent, dummodò minus quindecim essent, in exilium pelleret, Itaque regressis legatis, licèt vim regiam deprecantibus, negata communio est: compertis???ue, quae decreta erant, paulatim plerique Catholicorumpartim imbecillitate ingenij, partim taedio peregrinationis impulsi, dedere se aduersarijs iàm post reditum legatorum superioribus, & Ecclesiam, Catholicis inde detrusis, obtinentibus: facta???ue semel inclinatione animorum, cateruatim in partem alteram est concessum, donec Catholicorum numerus ad vicenos est imminutus. Inter quos constantissimus fuit Faegadius, & Seruatio Tungrorum episcopus. Hos Taurus postquam minis deterrere non potuit, precibus obtestatus est, vti mitiora consulerent. clausos intra vrbem vnam Episcopos iam seprimum mensem agere: iniuria hyemis & inedia confectis nullam spem reuersionis offerri, nisi ipsi plurium exemplum vt sequerentur, in animum induxissent. Cui Fagadius respondit, se exilium atque omne supplicium subire paratum esse potiùs, quàm vt conceptam ab Arianis fidem reciperet. Ita in hoc certamine aliquot dies consumti. Tum Valens & Vrsacius affirmantes, praesentem fidem Catholica ratione conceptam ab Orientalibus auctore Imperatore prolatam non sine piaculo posse repudiari: rogarunt, Ecquis discordiarum finis foret, fi quae Orientalibus placuisset, Occidentalibus displiceret, si quiae praesenti fidei, qua minùs plena videretur, ipsi addidissent, consensum prabiruros. Quam conditionem Catholici propensis omnium animis acceperunt, iam controuersiae finem quoquomodo imponere cupientes. Itaque conceptae à Faegadio & Seruatione professiones sunt editae, in quibus primùm damnabatur Arius, tota???; eius perfidia: deinde non Patri aequalis, sed sineinitio, & sine tempore Dei filius pronunciabatur. Quibus auditis Valens, quasi pro Catholicis aduersus Arianos contendens, subiecit, filium Dei non esse creaturam, sicut caeteras creaturas. fefellit???ue audientes fraude professionis: nam cùm fimilem esse caeteris creaturis Filium negaret, creaturam tamen, sed potiorem caeteris afferebat. Ita neutra pars vicisse se penitùs, aut victam putans, è concilio abijt. Haec ferè Seuerus. Dautem Hieronymus disputans contra Luciferianos, pluribus verbis fallax Valentis commentum exposuit, quo ille Filium non esse creaturam, vt alias, intulit. quem vtile erit legisse, vt fraus Arianorum in hoc concilio adhibita clariùs elucescat. Eodem tempore alterum concilium Seleuciae ab Orientalibus episcopis actum est, centum sexaginta. Ibi quoque diffensio concilium in duas partes distraxit: vnam, cut praerat Acacius Caesareae Palaestinae episcopus: alteram, cui Georgius Laodicea, & Sophronius Pompeiopolis episcopi. Acaciani fidem Nicaenam planè abrogandam, ac nouam aliam scribendam censuerunt: aduersarij verò Nicaenam mordicùs tenuerunt, Consubstantiali solo reiecto. Ita nihil est actum, cùm Leonas, qui concilio praerat, Episcopos dimi fisset. Factum est autem, vt eodem propè tempore legati Ariminensis atque Seleuciensis Concilij Constantinopolim venerint, anno 360. Ibi nouum concilium ab Episcopis habitum. In quo auctore Acacio Seleuciensis formula improbata, Ariminensis verò accepta est, eo adiecto, vt nulla substantiae mentio fieret. atque huic quoque Vlphilas Gothorum episcopus est assensus. nam antè sequutus Theophilum fuerat, qui Gothorum episcopus Nicaeno concilio interfuerat. Ab hoc tempore Gothi Ariana labe corrupti sunt: qui verò subscribere abnuerunt, eos iussu Constantij in exilium proiecerunt. Reuersis domos suas Episeopis, qui Ariminenfi concilio interfuerant, Valens & Vrsacius, vt inquit aduersus Luciferianos D. Hieronymus, caeteri???ue eorum socij victoriam iactare suam coepêre, dicentes, se Filium non creaturam negasse, sed similem cateris creaturis. tum substantiae nomen aboleuêre, tum Nicaenae fid ei damnationem conclamauêre. Ingemuit totus orbis, ôc Arianum se esse mitatus est. Igituralij intra suam communionem remanfère, alij ad eos confessores, qui sub nomine Athanasij exulabant, ceperunt literas mittere: nonnulli initam societatem meliorum desperatione luxerunt: pauci verò (vt se natura hominum habet) errorem pro consilio defendêre. Auxentius Mediolanum reuersus, & ciuitatem illam, & vicinas, eousque integras, [3206] deprauauit. Atque haec prima Italiam labes Arianorum infecit. Sigonius lib. 6. Imp. occident. Ad Libidinim Felliciendo. Vide sub Tit. Occasiones libidinis fugere, exempla Martini, Carilephi Aegyptij eremitae, Apellismonachi, Christophori, Eusebij episcopi, fol. 2255. & seqq. Vitiza Gothorum rex in Hispania, praeter multa alia infan da facinora, sacerdotibus, non coniuges modò ducere, sed multas quoque, habere permiserat. Quamobrem cùm vereretur, ne rex Rodericus (cuius patri Theodeberto Vitiza oculos effoderat) paternam iniuriam vlcisceretur, iuuantibus Rom. ab co defecit. Itaque praelio victus captus???ue lumina regnum???ue simul amisit, & in tetro carcere decessit. Fulgosus lib. i. cap. 2. Constvprando. Consule Tit. Incestus religiosi, eorum praesertim, qui per vim sacris mulieribus vitium offerunt, fol. 2304. Ceolredvs rex Merciorum, & Osredvs rex Berniciorum, monasteria esfregerunt, & nounas stuprarunt: ideo???; prior in furorem versus, alter regnum & vitam miserè perdidit. Bonifacius in epistola ad Ethilbaldum. Reprehendendo, Maledicendo. Aaron & Maria soror contra Mosen vehementiùs irati, quòd vxorem Aethiopissam duxisset, à Domino acerbis verbis reprehensi, & ipsa Maria leprosa fuit reddita, niui similis & castris per septem dies exclusa, restituta interimsanitati Mosis intercessione. Num. 12. Infanticidia solita obijci Christianis, ostendit Tertullianus in Apologetico, qui id crimen falsissimum atque impudentissimum purgat. Noddo quidam homo Epicureus & contemtor Arnulphi Metensium episcopi, cùm in symposio ei maledixisset, domum reuersus, flamma cum socijs cepit ardere inestinguibili. Sed precibus episcopi curatus, cùm nec postea vitam emendasset, vnà cum filio in scelere quodam comprehensus, poenas capitis luit. Vincent lib. 22. cap. 76. Tremelivs tribunus plebis, cùm M. Aemilium Lepidum, pontificem maximum conuitijs aspersisset, multis???ue probris affecisset, vt contemtor religionis à populo damnatus est. Alex. ab Alex. lib. 5. cap. 1. Accvsando. Meretrix quaedam ab Arianis mercede conducta, sub Constantio, vt Eustatium Antiochenum episcopum orthodoxum adulterij falsò accusaret: grauissimo paulò pòst morbo correpta, Arianorum infidias detexit. Theodoretus libro primo, capite vigesimoprimo. Narcissus Hierosolymorum antistes, trium Testivm dictis falsis oppressus, iudicum sententiae quàmcelerrimè obtemperauit. Relicta enim sede, quam per multos annos obtinuerat, in deserta ita concessit, vt non facilè ab vllo inueniri posset. Quo tempore diu delitescens, aliquot successores habuit. Caeterùm, conuictis mox testibus grauibus supplicijs, vt primus ex his cum vniuersa domo conflagrarit, alter regio morbo correptus obierit, tertius luminibus sit captus (quibus poenis sese singuli antea obstrinxerant, si falsum testimonium coram iudicibus dixissent) Narcissus tandem inuentus pristinae dignitati restituitur: quam ita postea rexit, vt eius memoria apud posteros diutissimè flo ruerit, insigni etiam miraculo honestatus, qui aquam sanctissimo Paschatis die, quando oleum defecisset, infundi luminibus iusserit. Quae quamprimùm in oleum versa, sic est accensa, vt omnibus spectaculo esset. Eusebius in suis Chronicis testatur, reliquias nonnullas ad suam vsque aetatem perdurasse. Egnatius libro 8. cap. 1. Sixtus III. Romanus pontifex. à Basso presbytero est accusatus. Cuius calumniam cùm in concilio Episcoporum dis cussisset, Bassus à Valentiniano in exilium pulsus est. Volat. libro 22. Anthrop. Damasus Papa adulterij accusatus publico concilio causam dixit: vbi & innocens absoluitur, & Concordivs atque Callistvs diaconi, falsi accusatores damnati, ac reiecti ab Ecclesia sunt: cautum???ue lege est, vt de inceps poenam talionis subeant, qui aliquem falsò accusauerint. Platina. Ann. 504. Licvmannvs Carsarij episcopi Arelatensis notarius, Caesarium ad Alaricum Gothorumregem, vrbisdominum, detulit, id moliri, vt vrbem Burgundionibus proderet. Caesarius indicta causa à rege damnatus, Burdigalam est relegatus. Cùm autem interim ciues admonere, vt potestati regis obedirent, perfidiam verò cauerent, quòd erat Arianus. infisteret: Alaricus, sancti sacerdotis innocentia cognita, eum domum reuocauit. Reditus eius ab vniuersa ciuitate, toto???ue clero cum crucibus & cereis obuiam effuso concelebratus, illud praeterea boni ciuibus attulit, quòd terram diutina siccitate arentem excussus sub ingressum eius coelo imber largissimus irrigauit. Sigonius lib. 16. Imp. occi???. Non multò pòst Arelaten vrbem Franci, caeso Alarico Vestgothorum rege, obsidebant. In ea obsidione propinquus Caesarij episcopi, vrbi & sibi timens, noctissilentio reste de se muris dimisit, atque ad hostes transfugit. Qua re cognita, Popvlvs Arianus & Iudaei consilio id Caesarij episcopi catholici factum infimularunt, quòd vrbem hostibus prodere statuisset: atque exceptum in custodiam tradiderunt, in???ue eius contumeliam Episcopium, immissa Arianorum turba, foedarunt. Sequenti nocte Iudaeus quidam epistolam saxo alligatam in castra hostium iecit, monens, vt vrbem ab ea parte inuaderent, in qua ipsi excubias agitarent. nam sine controuersia potituros. proinde Iudaeorum populo parcerent. Manè verò, digressis fortè à muro hostibus, ciuis quidam egressus epistolam deprehendit, eam???ue in vrbem delatam in concionem recitauit. Ita Iudaeo eius scriptore correpto, Caesarius, probata innocentia sua. è custodia mittitur. Reuersi inde in vrbem Gothi, Francos, quos ceperant, in Bpiscopium coniecorunt, quibus inopia laborantibus Caesaritus victum subministrauit, ornamentis etiam ecclefiae in id pietatis genus exhaustis, ne illi Iudaeis aut Arianis se addice recogerentur. Ad extremum Francis ab Arelatis obfidione cedcetibus, vrbs longam perpessa famem, in Theoderici Ostrogothi potestatem concessit, & pro Visgothis Ostrogothos accepit. Sigonius lib. 16. regni Ital. Damnando. Cùm sub Constantio Athanasius à synodo Antiochena damnatus esset, ingens terrarmotus Orientem, ac praesertim Antiochenos quassauit. Sozomenus lib. 3. cap. 6. Pericvlis obiiciendo. Ormisda pontifex, vt Anastasivm Imp. Eutychianum ad Catholicos traheret, legatos ad eum misit Enodium episcopum Ticinensem, & Peregrinum Messanensem, literas???ue Catholicam fidem asserentes & libellum poenitentiae addidit. Anastasius verò non solùm salutaribus legatorum verbis monitis???ue non paruit, verùm etiam eos corrumpere, conatus, vbi frustra se laborare animaduertit, extemplò vrbe, ne man datis obediret, eiecit, atque in fragilem impositos nauim dimifit, adiedis custodibus, ne oppidum Graeciae vllum attingerent. Legati tamen tanta solertia fuerunt, vt ope monachorum epistolas in omnibus ciuitatibus diuulgarint: quas episcopi ciuitatum metu Imperatoris misére Constantinopolim. Quibus rebus Anastasius inflammatus, eò indignatione prouectus est, vt, literis ad Pontificem datis, ausus sit dicere, Se velle imperare, non imperari. Sed meritas breui pòst poenas persoluit, fulmine ictus. Sigonius libro 16. Imperij occid. Anno 683. Ioannes episcopus Bergomensis, ab Arianis, quos perfequebatur, occisus est, vir eruditionis atque innocentiae singularis. Hunc Cvnjpertvs Longobardorum rex iuuenis, libertate eius offensus, perdere aliquando in amino ha buit, atque ei ad hospitium suum reuertenti, effrenem atq; indomitum equum, qui cum fremitu excutere insessores solebat, de industria praebuit. Qui à Ioanne insessus, ita lenitus est, vt placido miti???ue passus domum vsque deuexerit. Quare Cunipertus commotus, postea Ioannem magno in honore habuit. atque ei mitem alterum proprio commodo desti natum donauit. Sigonius lib. 2. regni Ital. Methodius Morauorum archiepiscopus, suum Regemex communicatione ferijt, vniuerso???ue regno sacris interdixit, eò quòd in ipsum sacra peragentem in templo, praerter alia conuitia, venaticos immisisset canes. Aeneas Syluius cap. 13. hist. Boëmicae. Occidendo. Consule Tit. Persecutorum, f. 3236. item sub Tit. Alienae pietatis insectatio, Persequendo, aliquot exempla reperies, f. 3177. item Templa caede violata, f. 3219. Nam qui in templa confugiunt, loci religione religiosi videntur euadere. Onias vir iustus & Deo charus, qui aliquando siccitatis tempore impetrauerat pijs precibus pluuiam, mortua Alexandra luda Judaeorum regina, in latebras se abdidit, ciuile bellum praesentiens. Hunc in castra adductum Iudaei, qui cum Hyrcano pontifice & Areta Arabum rege Aristobulum Hyrcani fratrem in templo obsidebant, rogabant, vtquemadmodum olim sterilitati attulerat remedium, ita tunc deuoueret diris Aristobulum quotquot eius factionem sequebantur sacerdotes. Id cùm diu recusans cogeretur à turba, stans in medio eorum sic precatus est: Deus vniuersi huius mundi rex, quoniam & hi qui mecum stant, tuus sunt populus, & qui oppugnantur, tui sacerdotes sunt, precor vt nequehos contra illos, neque illos contra hos, orantes exaudias. Post haec vota eum. quidam Ivdaei obrueruntlapidibus. Quam crudelitatem Deus vltus est continuò, caedisque Oniae poenas exegit totius agri inundatione & fame maxima. Iosephus lib. 14. cap. 3. Antiquit. Lao III. Iconomachus anno 726. bellum sanctis imaginibus, [3207] erum???ue cultoribus intulit. Mota eam ob causam seditione, ciuium alios bonis spoliauit, alios in exilium egit, in alios verberibus, in alios vltimo supplicio animaduertit, vt ne sacrae quidem Scholae pepercerit, in qua vetere instituto magister vnus doctrinae magnitudine clarus cum discipulis duodecim, ingenio studio???; praestantibus, versabatur. Qui post quam omne dicendi artificium attigissent, magna cura ecclesiasticam rerum diuinarum scientiam pertractabant, neq; fine eorum consilio publicè agi quidquam, ne Imperatori quidem, permittebatur. Hos Leo, cùm ad se vocatos saepè in suam adducere sententiam, sed frustrà, tentasset, in Auditorio inclusos ipsos cum libris, qui magni precij era̅t, & sacra omni comburi suppellectile iussit. Sigonius lib. 3. regni Italici. Stanislaus archiepiscopus Cracouiensis Boleslavm regem Polonorum ob crudelitatem anathemate perstrinxerat. Eum proinde rex in ecclesia sancti Michaëlis de Rupella, diuina celebrantem, ab ara iussit abstrahi. Satellites atrocissimi irruentes, diuina virtute retropulsi retrocedunt, tertiò prostrati mansuescunt. Tyrannus ad fores ecclesiae fremens ipsemet manus inijcit violentas: mox irruunt sequuti dominum milites, frustratim???; caesum discerpunt, & obijciunt canibus. Ex quatuor partibus, quatuor sunt visae aduolare aquilae, quaelocumcircumuolitantes, à contactu sacri corporis abigebant canes atque volucres. Qua nouitate miraculi plurimi accensi, cùm ad sparsas membrorum particulas colligendas properant, corpus antè discissum reperiunt integrum: multis???; condîtum aromatibus reponunt in basilicam, anno 1087. Boleslaus in Vngariam pulsus post biennium inaudito languore correptus miserabiliter interijt, Mesco autem filius eius exilij comes, in primo pubertatis flore perijt veneno: atq; ita domus sanguinarij principis corruit. Cranzius lib. 3. Vandal. c. 14. Bythomiensibvs in Polonia, euanuêre metalla plumbi cum argento intermixto feracia, ob interfectos duos sacerdotes ab oppidanis publico consilio, Petrum parochum oppidi, & Nicolaum concionatorem. Cromerus lib. 12. Spoliando. Nicephorvs Imperator duces exercituum iussit episcopis & clericis mancipiorum loco vti, in aedibus episcopalibus & monasterijs diuertere, eorum???ue rebus pro arbitrio abuti. Cedrenus. Anno secundo & tertio Tiberij Constantini. ciuilia bella inter reges Francorum, Sigebertvm, Chilpericvm & Gvntramvm fratres. orta sunt: quae Gregorius Turonensis libro 4. Hist. c. 48. poenas fuisse ipsoru̅ impietatis memorat, eò quòd filij tam turpiter à paterna pietate degenerarint. Nam quaecunque maiores ipsorum religionis ergô ad Dei gloriam, & ???cclesiae ac ministrorum conseruationem constituerant, do nauerant, legauerant: ea filij defunctis parentibus nefariè de struxerunt, diripuerunt, ac subuerterunt. Rvccolenvs Chilperici legatus, qui summa peruicacia Turonensem ecclesiam contra omnium piorum deprecationes turbauerat & vastauerat, regio morbo correptus est: & anno sequenti cùm Pictauium iret, vt in rem vitam???ue ciuium eius loci iudicio constituto in quireret, perijt. Gregorius Turonensis libro quinto Histor. cap. 4. Ebervlphvs Chilperici regis cubicularius, spoliauit ecclesias, pulsauit eorum ministros, oppressit pauperes, occidit in sontes, iussit depasci pecore suo subditorum agros ac vineas, & infinita alia mala exercuit. Mortuo Chilperico vicissim omnibus possessionibus exutus, ac iussu Gunthranni regis Parisijs in bafilica Martini à sicario occisus est. Gregorius Turonensis lib. 7. c. 21. 22. & 29. Andreas Pontifex Pragensis Premislavm II. Boëmiae regem aegrotum inuisens, pro officio suo ad expiandam sacrorum negligentiam illum adhortabatur. At ille tacere eum iussit, si alia remedia dicere nesciret praesenti languori apta, habuit???; posthac eum in odio: ex quo multa in sacerdotes mala promanarunt, Rege iniurias illorum dissimulante, quas à nobilitate, aut à vulgo per conuitia, per spolia, & aliquoties per verbera accipiebant. Reperta???; in eosdem tunc fuitiniquissimae exadionis singularis improbitas. Nam vbi ab Hebraeo vnus vectigalis nomine exigebatur numus, ibi à sacerdote de cem, mox viginti numi extorquebantur, frustra Andrea pontifice aduersus impotentiam queritante. Atq; ea causa ei fuit, cur ex Boëmia in Austriam secederet, vt videlicet ex loco tuto Regem vnà cum nobilitate percutere anathemate posset. quo facto, Romam migrauit. Tanto inde atrociùs quàm priùs lupi in gregem dominicum, pastore absente, desaeuiebant, iam cum pabulis caulasquoque illi & stabula adimentes, ac praecipuè in coenobitarum possessiones inuadentes, illas???ue diripientes. Cuius rei indignitate ante alios Abbas Strahouiensis commotus, Regem blanda oratione docuit, non coenobij, sed regni bona diripi, cùm coenobia regum veluti horrea sint, Itaque finis impositus rapinis. Mox cùm terrae motus accidisset, qui rarissimè apud Boëmos apparere solet, Premislao is apprimè salutaris apparuit, vt qui animum eius ex negligentia religionis torpentem, iacentem???;, ita motu suo vegetauit, erexit???;, vt multò quàm priùs motu maiore templa, cultum???; Dei celebrauerit: ac mox fundamenta coenobio eleganti, sub titulo diui Iacobi, haud procul à domo regia posuit. Dubra uius libro 15. Conradvs Znoymae marchio, regnum Boëmiae affectans, Pragam obsidebat. Vladislaus II. Conradi Caesaris auxilium impetrarat. Conradus desperatione vrbis obtinendae, telis ignitis in tecta templorum D. Viti & D. Georgij iniedis, vastitatem dedit maximam, ita vt sacrae mulieres, sui quoque, nedum rerum aliarum, oblitae, proiectis flammeis & velis, ne agnoscerentur, ex arce profugerint ad montem Petrinum arci proximum, & deinde ad ripam Vultauiae in casulam quandam, in qua tantisperdelituerunt, dum Caesar, expulso Con rado, Pragam ingressus, cuncta in Boëmia pacata redderet. Iam cùm Henricus Olemucensis episcopus, qui regis partibus constanter adhaeserat, Romam iret: quidam à Conrado submissi eum orant, ne se in tam longinquam peregrinationem daret. priusquam Vladiflaum & Conradum recóciliaret. Hen ricus assentiens, in Boëmiam ad Vladissaum abit. Conradus haud procul à Lythomislio eumassequitur, abeodem???ue ad coenam vocatur, nescio lupum venisse, qui agnum veliere aureo spoliaret, quod pro viatico accepcrat. Manè iter ingres sum Conradus adoritur. Dum comites se defendunt, Henricus se intra syluam abscondit solus per totum illum diem ac noctem insequentem. Postero die à colono lignatum profecto repertus, plaustro???ue rustico impositus, Lythomislium est deuectus, paucis ex suis incolumibus inuentis: caeterùm pecunijs rebus???ue suis omnibus amissis. Diris inde deuotus Conradus à legato pontificio, & Znoyma eiectus. vagus & exul tandem ad Conradum Caesarem fugiens, militiae sacrae nomen dedit, peccatorum expiandorum causa, Dubrauius libro 12. Defravdando. Cùm in primitiua ecclesia pij homines omnia sua bona venderent, & precium ad Apostolorum pedes afferentes, in medium deponerent: Ananias & Sapphyra eius vxor, possessionem vendiderunt, & detracta precij parte, partem aliquam attulerunt ad Apostolos, sortem totam esse simulantes. At Petrus fraude diuinitùs cognita, acribus verbis Ananiam increpauit. Quibus ille auditis, exanimatus corruit. Interiecto deinde trium horarum spacio, cùm vxor eius, rei ignara, ingressa esset, & tanti, non pluris, praedium addictum asseruisset, verbis à Petro castigata, ad pedes eius mortua concidit. Actorum cap. 5. Tribvta Imponendo. Birgervs primus è Sueonum regibus, qui Turgilli Canuti sui tutoris & regni gubernatoris suggestione ecclesiam regnorum Gochiae & Suetiae tributis, atque oneribus grauauit: archiepiscopum???ue, Vpsalensem Nicolaum, & reliquos episcopos pro ecclefiastica libertate respondentes, proscripsit. Sic vtrumque regnum in grauiss. calamitates traduxit, & tandem post infamem vitam infami morte perijt. Turgillus verò, regis Birgeri ac fratrum eius praecepto, in villa Vestrogothorum Lena compedibus ferreis constrictus, & in regia Stocholmensi decollatus, ecclesiastica caruit sepultura, donec ad petitionem regis Nicolaus archiepiscopus Vpsalensis permitteret ipsum in monasterio Minorum sepeliri, accepta pro eius reconciliatione ingenti copia auri, & argenti, quòd ecclesiae persecutor existens, ipsam grauissimis damnis implicasset, anno Christ 1306. Ioan. Magnus libro 20, capite 15. & 16. Irridendo. Michol Sauli regis F. Dauidis vxor, cùm vidisset Dauidem coram arca Domini, quam Hierosolymis inferebat. saltantem cum cithara. ita vt corpus quoq; magna ex parte nudaret, reprehendit eum ob id factum, quasi regiam maiestatem parùm obseruasset. Et quia maiorem regiae dignitatis, quàm religionis & pietatis rationem habendam hac reprehensione ostenderat, sterilitatis poena diuinitùs fuit affecta, ita vt nullos ex: Dauide liberos susceperit, cùm tamen ex priore marito quinque filios habuisset. 2. Regum 6. Israelitae decem tribuum ab Ezechia rege Iudaeorumper cursores & praecones adraoniti, vt ad Deum redirent, & Hierosolymis festum Paschatis celebrarent, eum irriserunt. Proinde anno quarto Ezechiae à Salmanassore Assyriorum rege in Mediam, in perpetuam seruitutem abducti sunt. 2. Par. 30. & 4. Reg. 17. & 18. Ethnici olim Christi cultores Semissios nuncupauêre, & Sarmentarios, & de lethi genere, quòd ad assis dimidij ftipites destinati, superiectis accumulatis???ue sarmentitijs fascibus concremari consuessent. Semisses autem dici homunciones, palàm est vel imperitioribus. Caelius libro trigesimo, capite 21. Antiq. Lect. Barbara, Sigismundi Imperatoris coniux, stultas vocabat virgines pro Christi nomine passas, quòd voluptatis gaudia non gustassent. Dicebat animas cum corporibus interire, nec futuram aliam vitam post hanc quam viuimus. Cuspinianus. Non honorando. Valentinianvs I. Imp. Iustinae vxoris mulieris Arianae instinctu Martinum Turonensem episcopum ad se adeuntem saepiùs Palatij foribus iussit arceri. Qua ex re Martinus cilicio obuolutus, ac cinere conspersus, ieiunia, precationes???ue iniuit, ac septimo die iussus ab angelo, Palatium repetijt, ac patentibus foribus, vsque ad Valentinianum, nemine prohibente, peruenit: cui Valentinianus, prodeuntem eminùs conspicatus, infrendens, cur fuisset admissus, nequaquam assurrexit: ecce autem repentè sellam ignis inuasit, ipsum???; ea parte corporis, qua sedebat, afflauit: tum verò solio excussus, honorem habuit, ac benignè complexus, priùs omnia praestitit, quàm rogaretur: colloquio & conuiuio adhibuit, ac postremò abeuntem multis muneribus prosequutus est, quae ille magno animo cuncta reiecit. Sigonius libro septimo Imperij occidentalis Seditionem excitando. Korah filius Animadabi è tribu Leuitica, cum alijs quibusdam seditionem contra Mosem Dei seruum mouit, & terra absorptus est. Historia habetur Numeri 16. Prodendo aliis. Cùm D. Athanasius primo anno Constantij, exul in subterraneo specu latêret, ANCILLA quaedam spe mercedis illecta, eum Arianis prodidit. Athanasius diuinitùs insidias euasit: ancilla verò quasi contra dominos suos mentita esset, qui & ipsi aufugerant, poenas dedit. Sozomenus lib. 4. c. 10. Manvs iniiciendo, capiendo. Hieroboamo regi Israëlitarum extendenti manum, vt prophetam capi iuberet, manus exaruit. 1. Reg. 13. Iustina Augusta Mediolani cum Valentiniano II. puero constituta, Arianorum studio, Ambrosium Mediolanensem episcopum euertere institit. Itaque muneribus atque honoribus oblatis homines in eum incitauit, tribunatus???ue promisit ijs, qui ipsum raptum de ecclesia ad exilium extraxissent. Quod cùm aliquot irrito conatu tentassent, Evthymivs quidam ausus est domum sibi iuxta ecclesiam comparare, atque ibi currum constituere, vt correptum repentè cisio imponeret, atque aliò asportaret. Postannum autem eodem die, quo se Ambrosium rapturum, atque in exilium deducturum putarat, in idem cisum illatus ipse, ad exilium est deportatus. cui tamen ab Ambrosio viaticum, atque alia necessaria ministrata sunt. Caeterùm Ambrosius ad Palatium vocatus accessit. Quodvbi sensit populus, insidias parari veritus, ad Palatium repentè confluxit, ac tumultum ingentem exciuit. Comiti autem militari ad fugandam multitudinem cum expeditis egresso alacri animo restitit: neque antè seditioni est modus impositus, quàm populum incitatum rogatus Ambrosius longo sermone demulsit: demùm, sacerdotali dignitate ac constantia egregiè conseruata, domum discessit. Sigonius libro 8. Imp. occid. Ambrosius episcopus Mediolanensis Sirmium venerat, anno Sal. CCCLXXIX. ad Anemnium episcopum Catholicum consecrandum. Ibi Iustina Valentiniani II. Imp. mater Ariana odium suum aduersus Ambrosium acrem Arianorum hostem effudit: si quidem, conuocata populi multitudine, ipsum ecclesia deturbare contendit. Cuius auctoritate fulta Virgo Ariana, facinus inauditae audaciae perpetrauit. Nam Ambrosium in tribunal progressum, prehensa veste, ad partem traducere mulierum studuit, vt ab ijs caesus de ecclesia pelleretur. cui ille dixit: Etsi ego indignus tanto sacerdotio sum, tibi tamen non conuenit, manü sacerdoti inijcere: quare debes Dei iudicium extimescere, ne quid tibi aduersi contingat. Quod dictum tristis euentus proximè est consequutus: nam postridie virgo vitam amisit. Idem. Conatvs impediendo. Sanaballatvs Honorius, Tobias Ammonita, & Geshmvs Arabs, Iudaeis, qui duce Nehemia Hierosolymae muros instaurabant, infesti, etiam armis eorum conatus impedire conabatur. 2. Esdrae 2. & 4. Monachvs quidam Corbeiensis, cuius fidei sacrae vestes co̅missae erant, Meinvverco Padebornensi episcopo sacra facturo, ornatum promere detrectabat. Vvalonem enim abbatem suum paulò antè praeter meritum dignitate exuerat. Tum episcopus: Reddes, inquit, rationem Altissimo pro omisso hodierno officio. Nec multò pòst subitanea morte perijt monachus. Cranzius lib. 4. c. 4. Metrop. Non credendo. Achabvs rex Israëlitarum nolebat audire Michaeam prophetam Domini: quia non prophetabat bonum, sed malum. 3. Regum 22. Obsessa à Syris Samaria, fame maxima vrgente, praedixit Elisaeäs, postero die similae satum siclo, bina hordei sata siclo itidem venum iri. At Trivmvir, cuius manui rex Ioramus inniti solebat, id vix futurum, etsi Dominus coelitùs fruges plueret, temerè asseruit. Elisaeus subiecit: Tute videbis, sed inde non comedes. Panico igitur terrore consternatis Syris, & per noctem delapsis, manè Israëlitae castra diripuerunt, tantam???; commeatus copiam inuenerunt, vtad portam Samariae simila & hordeum ita vt Elisaeus praedixerat venderentur. Triumuir portae praeerat, vbi à turba oppressus interijt. 4. Reg. 7. Antiochiam Pisidiae Paulus & Barnabas suis concionibus egregiè instruxerant. At Ivdaei sub pietatis zelo religiosissimor quosque suae sectae professores tantum promouerunt, vt Apostolos è suis finibus eijcere̅t. Actor. 13. Similiter & Iconienses Iudaei lapidibus eos obruissent, nisi maturè discessissent. Act. 14. Profecti inde in Lycaoniam, Lystrenses primùm quidem illis sacrificare: at cùm sacra respuerent, lapidibus obruere. Ibidem. In nulla vrbe pauciores conuertit Paulus Apostolus, quàm Athenis, quòd illic homines nouitatis potiùs quàm veritatis studiosi essent, & humanae philosophiae sectis varijs corrupti, etiam religionem aequè incertam & inconstantem arbitrarentur. Act. 17. Recitat Sozomenus lib. 2. cap. 14. Millem quendam episcopum, qui in persecutione sub Sapore in Persia martyrium passua est, venisse aliquando in Civitatem Persicam, ac diligenter fingulos ibi exhortatum esse, vt Christo nomen darent: sed verbera ibi multa passum, ac tractum per ciuitatem: nemini autem persuadere potuisse, vt Christianus fieret. Molestè igitur id eum tulisse, ciuitati???; maledixisse, & abijsse. Paulò igitur pòst, cùm in regem Persarum magistratus ciuitatis eiua quiddam deliquisset, missum eò fuisse exercitum, qui ciuitatem eam funditùs euerterit. Cùm Dvo in vna domo Vvalaricum Columbani abbatis discipulum de poenite̅tia concionantem irrisissent, Dei iusto iudicio alter oculis captus, alter genitalibus putrescétibus mortuus est. Vincentius lib. 23. cap. 23. Galli, conciones Hospitij monachi de Poenitentia contemnentes, à Longobardis sexto anno Tiberij grauiter afflicti sunt. Paulus Diac. lib. 3. de Longobar. c. 1. Barthabaeces Cybelis sacerdos, quo tempore C. Marivs aduersus Cimbros bellum gerebat, Senatui praedixit, à dea se monitum, fore vt Marius hostes superaret. Et cùm id populo declaraturus esset, A. autem Pompeius Trib. pleb. id prohiberet: subita ardenti???ue febre tribunus correptus est: nec multò pòst victoriae allati fuêre nuncij. Plut. in Mario. Non obediendo. Deus Pharaonem cum tota Aegypto, eò quòd Mosi & Aaroni, qui pro populo intercedebant, & missionem efflagitabant, parére nollent, decem grauissimis plagis affecit: nimirum flumina in sanguinem conuertit, ranas, pediculos, insecta, luem saeuissimam, grandinem, locustas, tenebras triduanas immisit, tandem primogenitos eorum omnes occidit. Qua vltima plaga territi Aegyptij, Israëlitas vt à se discederent rogarunt, & auro, argento, preciosa???ue supellectile ornatos libenter dimiserunt. Fidelibus mare, vt illaesi euaderent, siccum praebuit iter: fidei???ue virtutem etiam insensibilia senserunt: Pharaonis duritia non admisit. In aquis maris Pharao, in aquis baptismi diabolus interijt: credentes verò saluati sunt. Ex libro Exodi Marulus libro 2. capite 6. & Sabellicus lib. 5. cap. 4. Cùm Palaestini maximum exercitum apud Machmas congregassent contra Israëlitas, Savlvs rex, cum duobus millibus tantùm (reliquis Israëlitis metu diffugientibus) apud Galgala Samuelem prophetam expectare iussus: cùm septimo die non venisset, & exercitus indies dilaberetur, per se solidum sacrificium fecit. Quo facto, Samuel statim affuit, & Saulu̅ propter inobedientiam reprehendit, & propter hoc peccatum regnum eius non fore firmum praedixit. 1. Reg. 13. Idem rex contra Amalechitas exercitum ducere, eos???ue ad internecionem excindere à Samuele propheta iussus, eò quòd Israëlitis ex Aegypto profectis infesti fuissent: expeditione suscepta vicit Amalechitas, & omnes alios interfecit: excepto vno rege Agago, pecorum item atque pecudum opimis quibusque, quae milites ad facrificium Iouae ad Galgala faciendum conseruarant. Eo facto offensus Dominus, per Samuelem Saulo nunciari fecit, quoniam maiorem sacrificij quàm obedientiae rationem habuisset, futurum, vt regno priuaretur. Samuel ipse regem Agagum Galgalis apud Iouane sua manu dissecuit, inquiens: Quemadmodum orbauit ensis tuus mulieres: sic orbabitur prae caeteris mulieribus mater tua. 1. Regum 15. Micheas propheta, exprobraturus iussu Domini Achabo Israëlitarum regi, quòd Benadado Syriae regi capto pepercisset: iussit cuidam prophetae, vt se feriret, Deo ita iubente. Ille, qui prophetae imperium, vt ei vulnus infligeret, neglexit, à leone laceratus, inobedientiae poenas dedit. Alter verò obediendo percutiens, seruatus est. 3. Reg. 20. & Iosephus lib. 8. Antiquit. capite 13. Iosias rex Iudaeorum iustissimus, cùm contra Pharaonem Aegypti regem (qui contra Babylonios expeditionem moliebatur) ad Magedonem, Hieremiae prophetae dissuadentis monita contemnens, pugnasset, vulnere ictus perijt. 3. Esdrae 1. & 3. Regum 7. Achabvs rex Israëlitarum Benadadum Syriae regem bello victum, quem ex Micheae prophetae iussu perdere debuerat, incolumem dimittens, Dominum grauiter offendit: Michea ipsi denunciante: Quòd vitam ipsius vita, & populum populo fit repensurus. 3. Reg. 20. & Iosephus lib. 4. Antiq. c. 13. Amasias rex Iudaeorum prophetae monitu exiguis copijs Syros superauit. Mox hac elatus victoria, cùm eiusdem prophetae monita contemsisset, à rege Israël Ioa victus captus???ue, cognouit, quantum sibi priùs profuerit obedisse, cùm tantum postea non obedisse nocuerit. Marul. lib. 4. cap. 3. Sedecias Iudaeorum rex, Hieremiae prophetias non spernebat, eo???; monente Nabucodonosoro se dedidisset: metu tamen suorum procerum ei parére non audebat. Itaq; cùm maiorem hominum quàm Dei rationem haberet, Babylone̅ abductus est & excaecatus. Hieremiae 38. & seq. Cùm Ivdaeorvm reliquiae, occiso per Ismaëlem Godolia, quem Nabucodonosor ipsis praefecerat, metu Chaldaeorum in Aegyptum fugere cogitarent, dissuasit hoc illis Hieremias propheta. Atilli non paruerunt, sed ipsummet varem secum abduxerunt: At non multò pòst Nabucodonosor Pharaonem superauit, Aegyptum vastauit, & Iudaeos omnes Babylonem abduxit. Hietemiae 43. Nabvcodonosor cùm precibus Danielis no̅ flecteretur, qui tam obnixè, vt peccata eleemosynis redimeret, orauerat, in bestiam mutatus est. Dan. 4. Eutychianae haereseos, quam Chalcedonensis synodus damnauerat, asssertor Anastasivs Imp. vt ab ea discederet, sum mipontificis Hormisdae denunciationibus monitus, sed obtemperare negligens atq; contemnens, fulmine ictus poenas dedit. Marul. lib. 2. cap. 11. & Sabell. lib. 5. cap. 4. Capta à Genserico Vandalo Roma, Leo Pp. ad patriae Ecclesiae???; salutem, quantum apud barbarum hostem siue gratia, siue auctoritate valeret, in extremo experiri periculo voluit. Itaq; facra procerum caterua stipatus Genserico advrbem aduentanti sese obuium tulit, atq; ipsum in limine portae adeptus, per omnia Christianae religionis sacra, quibus ille magna ex parte esset addictus, orauit, vt ei ciuitati vellet parcere, cui nuper inimicissimus ac saeuissimus omnium Attila pepercisset, cùm ab ea adeunda ardentem animi sui impetum temperasset. Non flexêre sanctissimi antistitis preces regem Christianum, quae paganum infregerant: nam vrbem ingressus, non tam profanas domos, quàm sacra te̅pla, contrà quàm Eudoxiae Augustae vocanti promiserat, libidini auaritiae???ue militari permisit. Sigonius lib. 14. Imp. occid. Rex Rugoru̅trans Danubiu̅ Feleteus, siue Filitheus, siue Febanus, Flacitei patris instituta sequutus, sanctu̅ Seuerinu̅ in Norico sedente̅ saepe de regni su incolumitate consuluit. Vxor verò eius Gisa, mira hominis reuerentia ducta, à Catholicis quidë rebaptizandis abstinuit, verùm Romanos, licèt illo tristia omnia denunciante, vexauit. Itaque cùm quodam die in proximo Fabianis vico consisteret, aliquos ad se adduci iussit seruituti vilissimae destinatos. Quos cùm dimitti Seuerinus petisset, illa subiecit: Oret sibi intra cellam suam Seuerinus, nobis verò de seruis nostris pro arbitrio statuere sinat. Cui respondit Seuerinus: Confido in Domino, illam necessitate facturam, quod praua volluntate neglexit. Neque tanti viri irritum prorsus fuit oraculum. siquidem cùm aurifices quidam barbari in ergastulis positi Friderico puero eius filio ad se pueriliter adeunti nefarias insidias comparassent, re cognita, repentè magnitudine doloris adacta supplex opem Seuerini poposcit, ac se praesenti plaga percussam, propter contemtam eius auctoritatem, petita venia, confirmauit. Itaque, dimissis subitò Romanis, & barbaris libertate donatis, Seuerini beneficio filium recepit incolumem. Sigonius lib. 15. Imp. occid. Post paucos annos Filitheum pugna victum cum vxore Gisa Odacer rex Italiae cepit, vinctos in Italiam deportauit, ibi???; exules extincti sunt. Auentinus lib. 2. Annal. Boiorum. Asturum oppidum in confinio Norici Ripensis & Pannoniae à Germanis excisum est. Aperuerat D. Seuerinus ciuibus calamitatem in templo, horam quoq; indicans, vti resipiscerent, obsecrabat. Verùm surdis cantabat. Astvres ipsum derideba̅t, eò magis voluptati operam dantes, ne, vt iam morituri, geniü defraudarent. Effugiente in de Seuerino, Germani irruu̅t, capiunt, vastant, delent, omnes trucidant. Senex vnus, qui nuncius cladis foret, euasit ad Seuerinum Comagenas. Auentinus lib. 2. Annal. Boiorum. Idem Seuerinus, ann. 476. Ivvaviensibvs, qui hodie Salisburgenses, per Moderatum psalten Bathauiensem clade̅nunciarat, vt omnes fine mora oppido excederent, ineuitabile fatum impendere vrbi renuncians. Illi parére recusabant. Rursum Quintasium que̅dam misit, qui aperiret, subsequenti nocte interituros, ni euestigio aufugiant. Iuuauienses confisi viribus, & quòd hostes longiùs abessent, pro vano terriculamento ducebant. Eadem nocte, inopinatò adsunt Germani, vrbem inuadunt, capiunt, diripiunt, incendunt, populum captiuum abducunt, Maximum in crucem agunt, ampliùs quinquaginta quinq; cum ipso symmystas contrucidant, è rupium???ue cauernis, quò fugerant, ficut adhuc monstratur, praecipites deturbant. Auent. lib. 2. Annal. Boiorum. Frater quidam aegrotans in monasterio Scythi, cùm adire ciuitatem pararet curationis gratia, & Moses abbas à proposito illum deterreret: simul???; praediceret, si discessisset, fornicatione polluendum: iniussu eius abijt, & mulierem, quae languenti ministrabat, cùm conualuisset vitiauit. Quantò illi melius erat, morbo perisle, quàm peccato? Mori timuit: & multò grauiorem mortem incurrir, dum obedire negligit. Marulus lib. 4. cap. 3. Columbanus abbas vitae sanctimonia & miraculis clarus, Gallo discipulo inobedientiae crime̅ obiecisse dicitur, quòd ad Ligonem fluuium piscationem fecisset, quam ad fluuium Bruscam facere iussus fuerat. Gallus autem vtrum in hoc, an in illo fluuio piscaret, nihil referre arbitratus, dummodo opus, quod iubebatur, peregisset: tum demùm aduertere animum cepit, secum???; cogitare, quòd ideo fortasse sine piscibus redisset, quia cuncta quae iussa fuerant, non plenè fuisset executus. Itaq; iterum tentata piscatione, multis???; in illo, quod sibi assignatum fuerat, flumine captis piscibus, didicit mandati non rem solùm, sed etiam verba singula diligentiùs esse perpendenda. Marulus lib. 4. cap. 3. Erat in Britannia, in ciuitate Baugor, monasterium, ita refertum hominibus, vt in septem partes diuisum, quaelibet circiter trecentos complecteretur Monachos, qui omnes labore manuum quaeritabant victum. Augustino episcopo petenti, vt simul & Rom. pontifici subiecti essent, & munus euangelizandi subirent, detrectarunt ea omnia: quam ob causam ingens eorum numerus interfectus est. Galfridus Britannicae historiae libro 8. Stratiqvas Boleslai Bohemorum ducis frater apud Ratisponam Bauariae ciuitate̅, in coenobio sancti Haimerani monasticam vitam sequebatur. Eum Pragam fortè venientem aggressus Adelbertus episcopus, pontificalem ei cathedram obtulit: quòd cùm regis esset frater, ex rege natus, facilè populum sub religione continere posset: nam sibi non esse facultatem eiusdem regendae plebis, quae rapinis & adulterijs assueta, ius fas???; omne contemneret. Stratiquas mundanas dignitates quasi malas pestes fugien das esse respondit, monasterium sibi & praesentem vitam suauem praestare, & futuram promittere meliorem, Adelbertus hominis superstitione̅ detestatus: Quod nuncme piè offerente recusas, aliquando magno tuo malo vltrò, sed frustra ambies. Nec ita multò pòst Stratiquas mutato animo Pragensem ambiens episcopatum, repulsam passus, cùm apud Moguntinum archiepiscopum sacris imbuitur, inter duos episcopos iacens pronus, diabolico spiritu arreptus, tamdiu vexatus est, donec animam exhalarit, Adeodato ecclesia commissa. Aeneas Syluius in hist. Boëm. Reprehensiones non ferendo. Hîc Impietatis ratio habetur: Volumine XIII. Veritatis, fol. 2820. Contemnendo imprecationes. Hiel Bethelensis sub Achabo rege Israëlitarum Hiericuntem instaurauit, neglectis diris, quas Iosua restauratori imprecatus fuerat, Iosuae cap. 6. Proinde in fundamentis iaciendis Abiramum primogenitum suum, & in collocandis foribus portarum Segubum filiorum suorum natu minimum amisit. 3. Regum 16. IMPIETAS ERGA HOMINES IMPIOS, RELIGIONIS NOMINE FVGIENDOS, AVERSANDOS. Nempe Foedvs cvm impiis facere. Achabvs Israëlitarum rex, cum Benadado Syrorum rege, ingenti clade à se victo, foedus facit, cùm eum ex Domini iussu necare debuisset. 3. Reg. 20. Achazvs Iudaeorum rex, cum Theglathphalassare Assyriorum rege foedus inijt, eius???; opem implorauit (Domino relicto) contra hostes suos. Ob quod facinus ab Esaia propheta seuerè reprehensus fuit. 4. Reg. 16. Ezechias Iudaeorum rex, cùm à grauissimo morbo liberatus fuisset, Berodacus Baladan, Baladanis F. Babyloniae rex, gratulandi ergô munera Ezechiae mifit. Quibus ille delectatus, foedus cum Berodaco inijt, & legatis eius omnes suos thesauros ostendit. Eo foedere offensus Dominus, per Esaiam minatus est Ezechiae, tempus fore, quando omnes illi thesauri Babylonem transferendi essent, cum filijs regijs. Id quod postea sub Manasse Ezechiae F. contigit. 4. Reg. 20. Saracenos adeò fouit Fridericvs II. Imp. vt eos mercede conductos magis quàm caeteros Christianos in militia caros habere sit visus: praeter???; arma tractantes, multos ex ea barbarie amplis per Italiam & Siciliam honoribus & magistratibus euexit. Luceriam Apuliae ciuitatem, eiectis populariter Christianis, Saracenis dedit habitan dam. Cuius facti memoria inde ad posteros peruenit, quòd diu Luceria Saracenorum sit appellata. Lege in regione promulgata, Saracenos adeò voluit saluos esse, vt contendentes cum illis, impunè occiderentur: caesorum autem Saracenorum quaestio, si captus non esset, qui vim attulerat, in vicinae regionis populos haberetur, quae aeris summa ac totidem capitum supplicio expiaretur, Cranzius lib. 8. Saxoniae, cap. 10. Arnvlfvs Imp. cùm Zendebaldum Morauiensium regem debellaret, Hungaros in societatem belliasciuit, ge̅tem feram & impia̅. À quibus déinceps vniuersa Germania crudelissimè depopulata fuit. Cuspinianus, & Cranzius lib. 2. Metrop. c. 22. Conivgia cvm impiis contrahere. Consule Tit. Coniugia inter eos, qui sunt diuersae religionis: quatenus occasione matrimonij peruertuntur, fol. 868. Quatenus verò occasione eiusdem ad saniorem religionem conuertuntur, sic ad Religiosam pertinent iustitiam. Salomon Iudaeorum rex sapientissimus, idem???; Deo íta acceptus, vt prae Dauide patre dignus fuerit iudicatus, qui templum aedificaret, posteaquam libidini ita indulsit, vt non Iudaeas tantùm vxores, sed etiam Gentiles concubinas haberet, in reprobum sensum abijt, vt Dei veri numine spreto, aut saltem dissimulato, Daemonas adoraret, quando hoc idolomaniae genere suis pellicibus se rem gratam facturum videret. Eapropter regnum, quod à patre acceperat pacatissimum & firmissimum, Roboamo filio tam turbulentum reliquit & infirmum, vt decem tribus Hieroboamum sequi, quàm impij patris impio filio subesse maluerint. Iosaphatvs Asae F. Iudaeorum rex, Ioramo filio Achabi Israëlitarum regis filiam in matrimonium dedit, & affinitate contracta, contra Benadadum quoq; Syriae regem ei suppetias tulit. Verùm parum abfuit, quin in praelio pro Achabo interficeretur: domum???ue è fuga reuersus, seuerè à Iehu ob idipsum correptus fuit. Libro 2. Paralip. 19. Interfecto Achabo cum Ochozia eius F. homine itidem scelerato societate̅ inijt, & classe instructa communi, Ophirem in Ciliciam transmiserunt, auri petendi causa. Verùm classis naufragio perijt: cùm id futurum praedixisset Eliezer Dodouae F. Maresanus, propter societatem cum impio rege initam. Ibidem capite 20. & 4. Regum 8. Familiariter cvm illis versari. Nicephorvs Imperator Manichaeis & Attinganis in imperio suo securitatem dedit, vbi vellent habitandi: vnde multi eorum secta correpti sunt. Paulus Diaconus libro 24. rerum Romanorum. Apollinaris Laodiceae episcopus, cùm exerceretur cum Epiphanio sophista, homine minimè Christiano: eius consuetudine à Theodoro praesule Laodicensi iussus abstinere, nequaquam obtemperauit. Quapropter à Gregorio Theodori successore commercio Christianorum repulsus, ob indignationem statim in haeresim lapsus est, cuius ipse princeps fuit. Vide Tit. Haereticorum. Defendere impios. Theodosivs Imp. cùm Iudaeos defenderet, qui Constantinopoli synagogam in foro extruxerant, ea???; cùm à Christianis esset incensa, eosde̅ Iudaeis sumtus restituere reficere???; synagogam imperaret: ab Ambrosio seuerè reprehensus fuit, quasi pro Iudaeis contra Christum pugnaret. Vnde mutato animo Theodosius Byzantijs multam remisit, & Iudaeos intrae vrbem Regiam, synagogam tenere vetuit. Zonaras. Berchtholdvs Abbas S. Galli, castris quá coenobio aptior, monachum ab Eberhardo episcopo Constantiense in ius vocatum, quòd scortum palàm in conductitijs aedibus aleret, armis defendere voluit, mislo???; foeciali bellum episcopo indixit: quod vix intercessione clariss. viroru̅ sopiri potuit. Circa annum Domini 1246. Stumpfius. Edouardus IV. Anglorum rex moriens, Ricardum fratre̅ Glocestriensem ducem filio Edouardo regni tutorem reliquit. Is Edouardo in suam potestatem redacto, interfectis optimis quibusque, quos suae cupiditati aduersaturos suspicabatur, cum Rodolfo Shao Theologo magni nominis egit, vt is pro concione in templo D. Pauli multis rationibus populum doceret, Edouardum non fuisse à Ricardo Eboracensi duce creatum, sed ex quodam alio, qui matris Caeciliae ante nuptias notitia̅ furtim habuisset: & id certis argumentis probare, quòd Edouardus neque effigie, neq; corporis forma Ricardo patri similis fuisset, cùm ille magnus statura, hic pusillus, ille facie ampla, hic breui & compacta esset. At nemine̅ dubitare posse, quin Ricardus foret verus ducis filius, is???; primogenitus, qui iure regnum patri debitum possidere deberet. Et proinde hortaretur principes, cùm in praesentia rege carerent, vellent Ricardum veram regiam prolem regem facere, repudiatis alijs, qui turpi essent genere orti. Paret Rodolfus: rex???; creatur Ricardus. At tantae turpitudinis praeconem non multò pòst ita poenituit, vt moerore animi breui consumtus fuerit. Polydorus lib. 25. Commvnicare non commvnicanda profanis. Vide Tit. Sacrorum profanatorum, fol. 3093. Dignitates conferre impiis. Andronicvs Comnenus, cura Alexio Porphyrogenito Manuelis F. imperium administrans, de successore suae factionis patriarchae Theodosio, qui ob Andronici improbitatem vltrò patriarchatu cesserat, dando deliberans, Camatero Basilio pontificatum defert: aut potiùs illius syngrapha impulsus, vendit, qua is promiserat, se quicquid cordi esset Andronico, quantumuis illicitum, facturum, & ea declinaturu̅, quae illi displicerent. Nicetas de imperio Alexij Porphyrogeniti. Pavlvs IV. pontifex Cardinales Legatos prouinciarum, subrogatis minorum ordinum praesidibus, cunctos reuocauit, vno excepto Carolo Carafa, fratris filio, Bononiae Legato, cuius vnius consilijs totus regebatur: qui???ue paulò antea vix diem exutis armis, quibus à puero assueuerat, in collegium Cardinalium à patruo Pontifice fuerat cooptatus. Panuinus.

LIBRI NONI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Voluminis Decimiseptimi Liber IX. De Impietate erga Res diuinas. IMPII IN SACRAS LITERAS. Abvtendo. Vtinam nostro seculo tam rara essent, quàm sunt frequentia exempla. Nimirum eò recidit aulica Theologia, vt in sugillandis principum ineptijs, in commendandis eorum dictis factísvs, licèt impijs, symbolis sacrarum literarum abuti non vereantur. Quod ipsum quid est aliud, quàm Luciani imitatione, humana omnia diuinorum superinducta larua irridere? Consule Tit. Diuinatio per sortes, fol. 1362. quatenus in his ipsis captandis sacrae Scripturae auctoritatem superstitiosa impietate in dubium reuocare videntur. Nam dum ijs id quod non debebant tribuunt, id quod maximè debebant, minimè tribuunt. Ex Tit. Haereticorum, non pauca colliges exempla, quatenus ijdem & religionem veram corrumpunt, & contra diuinum numen blasphemas voces emittunt, fol. 4076. Afinius Pollio bellum gessit cum Illyrijs. Quo verò tempore cepit Salonas illoru̅vrbem, natus est ei filius, quem ideo Saloninum appellauit. Vergilivs cùm in versibus Sibyllinis legisset, nasciturum per illa tempora admirabilem quendam puerum, qui orbem renouaret, vaticinium acco̅modauit puero in 4. Ecloga. nam ex alijs gentibus non arbitrabatur futurum, propter magnitudinem imperij Romani. Sed puer tenera aetate mortuus est. Alterum enim Asinius habuit filium, haeredem familiae, qui dictus est Asinius Gallus. Ludouicus Viues in Eclogam. Ivstinianvs II. cùm per x. annos crudeliter imperasset: Leontius patritius, magister militum Orientalium, populari manu facta eum cepit, & lingua, naribus & auribus truncatum Chersonam relegauit. Is ope Terbellij Bulgariae regis, cuius filiam ambiebat, Constantinopolim recuperauit: Absimarum & Leontium captos & vinctos in triumpho duxit, eosdem???; pedibus co̅culcans, acclamante populo: Super aspidem & bafiliscum ambulabis & conculcabis leonem & draconem, iussit decollari. Paulus Diaconus lib. 19. & 20. Rerum Rom. Andronicus Angelus post acceptam cladem ad Characem à militibus Andronici Comneni imperio inhiantis, cùm statim Constantinopolim venisset, repetita est ab co pecunia, quam ad bellum administrandum acceperat. Videns igitur casum eum sic accipi, quasi ex amicitia Andronici rem de industria peius gessisset: sex filijs & vxore in nauim impositis, ad Andronicu̅ abijt. Qui eo viso dixisse fertur: Ecce mittam Angelum meum ante faciem tuam, qui viam tibi praeparet. Nicetas de Imperio Alexij Porphyrogeniti. Alexivs Angelus Byzantinus Imp. Ibancum rebellem, quem manifesta vi & aperto marte superare non poterat, sacrosancto Euangelio misso (per quod solebant iurare) per generum natu maiorem Alexium Palaeologum ad se pellectum, dato vtrinque iureiurando, in vincula coniecit: Dauidica illa sententia: Cum sancto sanctus, & cum peruerso peruersus eris, abutens. Nicetas lib. 3. Cyriacum virum opt. & sanctiss. in episcopum ordinatum fuisse, Mauricius patritius, Petrvs, Domitianus & Elpidius episcopi D. Gregorio Pp. significauerant, quanto???ue gaudio & faustis acclamationibus exceptus esset: inter caetera his quoque vocib. vsos: Sicut solem in Ecclesia apparuisse, ex Sapientiae x. item ex Psal. 118. Haec est dies quam fecit Dominus: exultemus & laetemur in ea. Benedictus, qui venit in nomine Domini. Quas quidem acclamationes vt soli Christo debitas Gregorius disertè & piè reprehendit, & gaudij immoderationi tantum tribuit. Quin potiùs in id sedulò eos incumbere iubet, vt assiduis precibus talis, qualem omnes fuisse hactenus scirent, permaneret, quàm nimijs blandimentis ad superbiam euectus, se simul & populum sibi commissum irae diuinae obnoxium redderet. Lib. 6. Epist. 171. Siculi Vespertinaru̅ precum tempore, die Paschatis, Gallos omnes interfecerant. Martinus diris Siculos prosecutus est. À Panormitanis missi ad eum Legati viri sancti, ad pedes illius strati, velut pro ara hostia???; Christum agnum Dei saluta̅tes, illa etiam ex altaris mysterijs verba supplices effati sunt: Qui tollis peccata mundi, miserere nostri: iterum???; ac tertiò istud repetierunt. Pontifex superbè respondit, Panormitanos agere, quod impij milites fecissent: qui cùm Christum pulsarent, eundem regem Iudaeorum salutabant: re hostes, fando saluere iubentes. Quódnam piaculum, quam demùm satisfactionem peteret, exequentibus percontando oratorib. redditum responsum, Redderent se à quib. defecissent: violasse illos non modò maiestatem regis ipsoru̅ Caroli, sed sacrosanctam potestatem, in cuius fide Sicilia esset. Aemilius lib. 1. Kenelmi regis Merciorum Soror, eiusdem???; caedis auctor, cùm funus deduceretur, Psal. 109. Deus laudem meam, retrogradè cepit recitare, & sanguinis oborto profluuio, oculos amisit: cruoris signis in Psalterio, quod legebat, extantibus. Ranulphus lib. 5. c. 29. Polychronici. Bonifacivs IIX. Pp. ipso Cinerum die, quo vt Pontifex Ecclesiasticorum antistitum capita cinere aspergere consueuit, vbi ad Porchetum Spinulam, Genuensem archiepiscopu̅, peruenit, quòd Gibellinae factionis esse putabatur, cinerem in oculos eius coniecit, peruersè enunciatis sole̅nibus verbis: Memento homo quia Gibellinus es, & cum Gibellinis in cinerem conuerteris. Fulgosus lib. 9. c. 5. & Sab. lib. 9. c. 11. Circa an. Sal. 1472. carme̅ famosum, in Albertvm Marchionem Brandeburgensem compositum prodijt, quo ad Dominicae passionis seriem, Christo clerus, princeps Pilato assimilabatur. Non erat id leue crimen in contemtum Christi, cuius passio vertebatur in risum. Cranzius lib. 13. Vandal. c. 6. Aeneas Syluius, qui pòst po̅tifex fuit Pius II. dictus, ad Stephanum Caciam I. C. fic scribit lib. 1. Epist. 62. Rogote, vt parumper expectes, mihi???; fidem habeas, quia aut Aeneas esse desinam, aut tuae cupiditati parebo. Nec me Gallico more loqui censeas, qui paruam moram quatuor & decem an. computant. Credo Prophetas imitari cupiunt, qui citò venturum dicebant, qui annis pòst quingentis venit. Ego non annum, sed paucos menses petam, vt rem tibi confectam donem. Insignis latro Examites, natione Boëmus, Hussitarum assecla, sub Sigismundo Imp. milites praeda̅di cupidos vndecunq, ad se venientes benignè collegit, eos???, fratres appellauit, & vniuersam Hungaria̅ trans Danubiu̅ (Sepusiu̅ vocant) tributariam sibi reddidit, exaedificatis munitionib. locis opportunis, praedas in fine cuiusq; menfis viritim diuide̅s. Ex quibus non plus accepit, qui totum mensem, quàm, qui diem vna̅ ante diuisione̅ in castris fuit numero fratru̅ ascriptus. Id sibi ex Euangelio praeceptum affirmauit, quod in vinea Dominilaborantibus, & qui prima hora, & qui vndecima venerant, aequam mercedem promittit. Aeneas Syl. c. 1. Europae. Contemnendo, negligendo. Angelvs Politianus totam sacram Lectionem aspernabatut. Lud. Viues de Ver. fidei lib. 2. Faber quidam ferrarius in Gallia, postquam à celebri praelato audiuisset in concione, per Adamum (propterea, quòd pomum ederat) totum genus humanum praeter exiguum Christianorum manipulum in damnationem aeternam corruisset cùm videret sibi contrà disputanti Praelatum de sensu literali non satisfacere, dixit tandem: Tam multas rixas pro re tamtilla ineptè excitari. Quod blasphemum dictum simulac aulicorum pulsauit aureis, in preuerbium abijt. Bodinus lib. 2. Daemonomaniae c. 2. IMPII IN LIBROS SACROS. Advlterando. Et hi falsarij esse videntur, Qvi in Decalogo tradendo primae tabulae tria tantùm praecepta tribuunt, illud quod secundum erat, de non faciendo idolo, vel astutè vel imperitè omittentes, quasi sub primo comprehendatur. Hinc alterum incommodum successit, vt quando detruneato vno in prima tabula in secunda numeri complendi causa alterum praeceptum substituere necesse fuit, vltimum ordine in duo secarint, in non concupiscenda vxore, in non concupiscendo seruo, & c. Quin & ordinis peruersio vulgata, sed intolerabilis est in sexto & septimo praecepto. Praeponit Deus adulterium furto: at scelesti quidam suae patrocinantes impuritati, postponunt, pari audacia praeceptum istud omnino expuncturi, si per illos tantùm staret, vt qui eò processerint impietatis, vt scortationem simplicem, peccatum esse negent. Aqvila Ponticus sub Hadriano à vanitatibus astrologicis ne Christianus quidem factus, abstinuit. Ab ecclesia itaque proscriptus, proselytus factus est, & circumcisus, Hebraicae linguae operam dedit, & post LXXII. Interpretes Biblia in Graecam linguam traduxit: id maximè studens, vt omnia Prophetarum de Christo testimonia deprauaret. Epiphanius in lib. de Mensuris & ponderibus. Exvrendo. Ioacimvs Iudaeorum rex, propter exustum Hieremiae librum graues poenas Domino luit. Vrbe enim capta occisus est à Chaldaeis. Iosephus lib. 10. Antiq. c. 8. Antiochvs Epiphanes astu occupatis Hierosolymis, inter caetera crudelia facinora etiam legis libros, quoscunque inueniebat, discerptos igne cremauit, eos, apud quos reperti essent, morte damnauit. 1. Machab. 1. Romani D. Gregorij Pp. libros, post illius obitum, ob nimiam liberalitatem erga pauperes, exurere conabantur. Nisi Sabinianus iureiurando affirmasset, saepe se scribentis verticem luce diuina circumseptum & illustratum vidisse. Sigonius Africani exardescentibus Vandalis, libros diuinos igni tradiderunt, ac de sacris pallijs ac vestibus habitus sibi fecerunt. Quibus Valerianus episcopus cùm non consentiret, à Genserico rege omni vrbe & domo exclusus est. Sigebertus in Chron. Procvlvs à Genserico rege Vandalorum in Eugitana̅ prouinciam missus, cùm ecclesias diriperet, & sacra volumina igni cremaret (id enim praecipuè in mandatis habebat) non multò pòst sibijpsi frustulatim linguam dentibus praecidit, & interijt. Sigebertus. Evvlgando. C. Flavivs libertino patre genitus, & scriba, cùm ius ciuile vulgaret, dies fastos quoque penè toto foro exposuit. Liuius libro nono, Decadis primae, & Valerius Maximus libro secundo, capite primo. Dehonestando. Isaacivs Angelus Constantinopolitanus Imp. de sacris codicibus maximi precij ornatum abstulit, eos???; vilioribus obduxit stolis. Nicetas lib. 3. IMPII IN CORPORA, CADAVERA, SEPVLCRA. Tvm Divorvm. Dissipata, Destrvcta. Ioan. Baptistae sepulcrum Sebastae, quae Samaria olim dicta fuit, extitisse commemorat D. Hieronymus in Epitaphio Paulae matris. Socrates autem libro 2. capite 28. & Theodoretus libro tertio, capite sexto, narra̅t, Ethnicos tempore Iuliani Imp. Ioannis sepulcrum furiosè aperuisse, ossa???ue dispersa, postea recollecta, cremasse, cinerem inde latè sparsisse: quaedam tamen à nonnullis lecta, & Alexandriam Athanasio fuisse transmissa. Saraceni in Myra D. Nicolai tumbam cum reliquijs eius disperserunt, & sacra vasa diripuerunt, inde???ue discedentes naufragium fecerunt. Paulus Diaconus lib. 24. in vita Nicephori. At Sigebertus non Nicolai, sed aliam similem per errorem ab ijs disiectam scribit. Constantinvs Iconomachus Imp. Diuorum reliquias conspuit, conculcauit, dissipauit. Cedrenus. Incvriosè tractata. Corpora sanctorum Petri & Pavli Apostolorum, tantis in ecclesijs suis coruscant miraculis atque terroribus, vt neque ad orandum sine magno illuc timore possit accedi. Dum Pelagius Iunior Pp. argentum, quod supra sacratissimum corpus beati Petri Apostoli erat, longè tamen ab eodem corpore ferè quindecim pedum spacio, mutare vellet: signum ei non parui terroris apparuit. Sed & cum D. Gregorius aliquid similiter ad sacratissimum corpus sancti Pauli Apostoli meliorare vellet: & quia necesse erat iuxta sepulcrum effodi altiùs, praepositus loci ossa aliqua non quidem eidem sepulcro coniuncta reperisset: quoniam ea leuare praesumserat, atque in alium locum transponere: apparentibus quibusdam tristibus signis, subita morte defunctus est. Idem Pelagius ad corpus D. Laurentij martyris quaedam meliorare desiderans, dum nescitur vbi venerabile corpus ipsius esset collocatum, & effoditur exquirendo, subitò sepulcrum ipsius ignoranter apertum est: & ij, qui praesentes erant, atque laborabant, monachi & mansionarij, quicorpus eiusdem martyris viderunt, quod quidem minimè tangere praesumserant, omnes intra decem dies defuncti sunt. D. Gregorius libro tertio Epistol. capite trigesimo. Corpus Edgari regis Anglorum Glasconiae integrum & incorruptum inuenit Adelardvs abbas: qui cùm id angusto loculo haud includere posset, ferro laesit, vnde extemplò sanguis promanauit largus: quo viso abbas exterritus, templo???; egressus, breui pòst obijt. Vincentius lib. 25. c. 31. Clodovevs, Dagoberti regis filius aperto beati Dionysij feretro, brachij partem inde abstulit. Quod etsi reuerenter haberet, protinus tamen mente prosternatus humi concidit: secutae???ue sunt per Dionysiacum templum tenebrae & rerum omnium obscuritas, vt qui illic aderant pauitantes citissimè inde aufugerent. Rex etsi insano non absimilis esset, brachij partem ablata̅ auro circumdatam, & gemmis multis decoratam beato corpori restituit, simul???ue donaria monasterio attribuit, quibus meliorem mente̅ recipere posset. Qui etsi paulò meliusculus extiterit, prae se tamen tulit insaniae vestigium, quo annos duos ???fflictus tandem interijt, expleto regni sui anno XVI. Christi DCLXII. Gaguinus lib. 3. c. 4. ex Reginone & Adone Viennense aetate 6. Nauclerus generatione 23. Sigebertus an. 660. Capta à Mahometo II. Constantinopoli Martyrum ossa canibus suibus???ue sunt obiecta, sanctorum imagines luto defoedatae, ferro???ue laceratae. Cuspin. Cùm ex crypta templi Paulini Treuirensis, vbi legionis Thebaeae, à Rictionaro Maximiani quondam Imp. praefecto interemtae, corpora quiescere putantur, terra portaretur: os quoddam incautè à Sacerdote proiectum, sanguinem non modicum stillauit, & vsque hodie cruentum permanet. Schafnaburgensis, anno 1072. Mortvorvm qvorvmuis. Vel Dirvta. Sertorivs, Tingenna vrbe Maurusiorum expugnata, vbi Antei sepulcrum fuisse traditur, eius magnitudine commotus, ad arguendam vulgi vanitatem, conditorium dirui iussit. Inuentum ibi cadauer aiunt LXX. cubitorum. Quod ille intuitus, ac religione tactus, tumulum instaurauit, honores???ue & famam auxit. Adijcit Plutarchus, Tingennam fuisse Antei coniugem, quae post viri interitum ex Hercule sit Syphacem enixa, qui regnum in ea terra sortitus, vrbem de matris nomine Tingennam condidit. Syphax Diodorum genuit, vnde postea longo stemmatis interuallo, ortus sit Iuba, regum omnium in historia praestantissimus. Sabellicus libro tertio, Enneadis 6. Carthaginensium duces Hannibal & Himilco Agrigentum obsidentes, militibus mandarant, vt sepulcra eruerent, ea???ue ruina aggerem ad moenia ducerent. Nec segnis ad imperium multitudo facilè deduxêre opus. Ibi inter eruendum ingens quaedam religionis reuerentia, & deorum pauor cepit exercitum. Nam Theronis sepulcrum, mirae molis artis???; opus, fulminis ictu concussum tremuit. Quo portento procurato, nonnulli vates cùm ad illud eruendum properare multitudinem vidissent, obsistere prohibere???ue, ne id committeretur, conati sunt: mox???ue repentè pestilentia inuasic castra, quae multos absumsit, nec paucam turbam in varias afflictiones, graues???ue calamitates distortam traxit, in quibus Hannibal dux interijt. Tum ex his, qui in vigilijs pernoctabant, nonnulli vidisse se per noctem manes & simulacra vita defunctorum per vmbram vagantia. Himilco ab eruendis sepulcris destitit: mox dijs supplicia peregit: Saturno infantem immolauit, Neptuno turbam sacerdotum summersit. Diodorus libro decimotertio. Himilco Carthaginensium dux Syracusas obsidens, dum muro obducere castra studet, omnia propè proxima operi sepulcra demolitus est ad murum educendum, in quibus Gelonis regis, & eius coniugis Demaretae monumenta miro opere olim extructa subruuntur. Tria castella secus mare construxit, vnum ad Phlemmyrium, alterum in medio portu, tertium ad Iouis templum. Diod. lib. 15. Spoliata. Herodes Iudaeorum rex, multum pecuniarum domi foris???; profundens, audito quòd Hyrcanus, qui ante eum regnauit, recluso Dauidis sepulcro tria millia talentorum argenti extulisset, superesse???ue multò plura, quae possint quantumuis magnis sumtibus sufficere: noctu apertum sepulcrum ingreditur, assumtis tantùm amicorum fidissimis: depositas tamen pecunias non inuenit, sicut Hyrcanus, sed mundi preciosi & aureorum ornamentorum vim magnam inde sustulit. His inuitatus ad diligentiùs scrutandum, interiùs processit vsque ad conditoria corporum Solomonis ac Dauidis: vbi duos satellites amisit, erumpente (vt fertur) ex adytis flamma contra progressos temeré. Quo casu territus exiuit, & tactus religione ad expiandum se, in aditu sepulcri monumentum è candido marmore condidit sumtuosissimis impendijs. Caeterùm Herodis domus post violatum sepulcrum coepit labi in deterius, diris vltricibus in eam partem incumbentibus, quae iam antè malè habebat. Iosephus libro decimosexto, capite vndecimo Antiq. Corinthus excisa à Mummio, deserta diutiùs manens, à Caesare denuò est restituta, ob loci commoditatem, missis eò Colonis: qui sepulcra refodientes, plurima inueniebant fictilia toreumata, permulta etiam aenea. Ornata subinde mirati opera, nullum in discussum dimisêre sepulcrum. Vnde inuentis talibus locupletati, vrbem Romam Necrocorinthijs repleuêre: praeda videlicet de sepulcris excepta. Strabo lib. 8. Alexivs Angelus Imp. cùm à prouincijs tributum Alemannicum, quo pacem ab Henrico VI. Rom. Imp. redimeret, non impetraret, aurea quoque & argentea donaria templorum sibi negarentur: surda & muta Imperatorum monumenta, quae nullum aduocatum haberent, inuadenda censuit. Itaque sepulcra effo diuntur, nec vllis Byzantinorum Imperatoribus, quantumuis ob res gestas claris, quicquam praeter saxeas tunicas, frigidum & extremum illud propugnaculum relinquitur, omni precioso ornatu spoliatis. Ac ne Magni quide̅ Constantini loculus intactus & inuiolatus mansisset, nisi Fvres Imperatoris decretum anteuertissent, & aurea illius orname̅ta abstulissent. Vnde cùm ad LXX. centenarios argenti & auri nonnihil corrasisset: conflari ea tanquam profanam materiam iussit. Eius muneris ministri duo paulò pòst obierunt, alter ardenti febre, alter aqua intercute sublatus. Nicetas libro primo de imperio Alexij. Vrspergensis & Platina narrant, D. Ioan. Baptistam Sacerdoti cuidam, qui monumentum regis Longobardorum Rotharis in basilica sibi ab eo extructa quiescentis aperuerat, & ornamenta corporibus, quibus cum erat humatus rex, abstulerat, apparuisse: eum???ue duriter compellasse, quòd ausus esset corpus huius hominis attingere: qui tametsi non recto pede ad veritatem incesserit, tamen sese ipsius tutelae & patrocinio commiserit: ob hoc facinus eam non ingressurum ampliùs hoc templum. Quod & factum est. Quoties enim ecclesiam volebat ingredi, à spectro iugulum eius petente abigebantur. Ad tumulum Venceslai IV. Boe̅morum regis, insignis Latro cùm accessisset, exprobrans mortuo vitam, lapideae statuae super sepulcrum positae colaphum incussit, & mox caecitate perculsus, impietatis suae poenam dedit. Statua postmodùm in sacrario erecta est, & alia aenea loco eius reposita. Aeneas Syluius cap. 28. hist. Boëm. Ignominia affecta. Narrant Hebraei Evilmerodachvm, qui, patre suo Nabucodonosor viuente per septem annos inter bestias, antè regnauerat, postquam ille restitutus in regno est, vsque ad mortem patris cum Ioachim rege Iudae in vinculis fuisse. Quo mortuo cùm rursus in regnum succederet, & non susciperetur à principibus, qui metuebant ne viueret, qui dicebatur extinctus, vt fidem patris mortui faceret, aperuit sepulcrum, & cadauer eius vnco & funibus traxit. Hieron. com. libro quinto in Esaiam cap. 14. Refert Hector Boëthius, Guanorae cuiusdam beatae mulieris in Scotia sepulcrum, si qua mulier calcasset, perpetuò sterilem euasisse. Fieri potest, vt fortuitò aliquibus id euenerit, inde aliae metu suppressis aut corruptis imaginatione mensibus tales euaserunt: vel certè aliae id tentare non sunt ausae, aut in solo fuit causa sterilitatis. Cardanus de Rerum varietate lib. 8. cap. 44. Gulielmus Roskildensis episcopus, Suenonis II. Danorum regis funus ex voto comitatus, in aede Trinitatis Roskildiae vicinum regi tumulum sortitus erat. Sveno Noruagicus, qui ei successit, Roskildensis templi aedificationem à Gulielmo coeptam, saxeo opere prosecutus, cùm perfecto sacello solas locandi pulpiti angustias, quò minùs dedicatio perageretur, obstare conspiceret: condendi eius gratia Gulielmi monumentum submouit, cineres???ue mausoleo erutos, eò loci, vbi nunc quiescunt, transferendos curauit. Nocte igitur, quam dedicationis dies insecuturus putabatur, sacristae somnium capienti quidam sacerdotij insignibus decoratus per quietem praecepit, Suenoni sufficere diceret, quòd in exaedificando sacrario Gulielmi sibi merita vendicasset, ac gloriae suae alieno labore partam arrogasset impensam: ne cuius famam aucupatus fuisset, etiam cineres submoueret, eos???ue à Suenonis regis corpore separaret. Cuius facti poenas hauddubiè ab ipso violationis auctore, nisi vitae eius sanctitas obstitisset, expetendas fuisse: nunc vero in ipsas sacrarij partes ab eo conditas vlciscendum, se???ue omnem operis eius molem funditùs euersurum. Monuit quoque, ne quis suum de caetero tumulum attentare praesumeret. Deinde baculo tectum impellere, totam???ue operis molem diruere visus, somnij fidem aedis excidio comprobauit. Quippe sacrarium repentè ab imis fundamentorum sedibus conuulsum concidit. Attoniti ciues, ruinae praesentis admiratione concurrunt, custodem???ue excidio perisse creditum, è medijs ruinis incolumem egredi cernunt. Quae res omnium in eum oculos religiosa vulgi admiratione conuertit, incertum, vtrum templi lapsus, an sacristae salus plus visentibus stuporis attulerit. Is cùm antistiti nocturna Gulielmi mandata prompsisset, subridens praesul, Nil se mirari inquit, vitae eius seueritati fati habitum respondere: suae nihilominus solicitudinis fore, collapsas aedificij partes reficere. Multo pòst tempore cùm Asceri episcopi Lundensis sepulturae causa tumulus idem aperiretur, incorrupta antistitis toga inter adesa fuit ossa reperta. Quibus sublatis, mira fragrantia ad circumstantium nares manauit, & ipsas contrectantium manus sic infecit, vt ipsum triduo balneis ac lauacris abolere nequiuerunt. Nec tamen sanctitatem cinerum venerati, in extremam eos monumenti partem relegarunt, magno cum malo trium consilij huius auctorum. Hermannus enim praeses templi, sacro igne naribus correptus, perijt: Arnfastus scholae praefectus iecur vomitu reiecit: Isaac sacerdos longa tabe confectus est. Saxo libro 11. IMPII IN TEMPLA, ARAS, SACELLA, LVCOS, ASYLA, MONASTERIA, quaeuis alia loca sacra, Graecis [Greek words] dicta. Et vel Prohibita, ne aedificentvr. Artaxerxes, siue Cambyses, rex Persarum, instinctu suoru̅, qui Iudaeis inuidebant, & illos templo vrbe???; restaurata, rebellaturos affirmabant, templi instaurationem à Cyro permissam, missis literis ad Syriae praefectos impediuit. Ex 1. Esdrae 4. Iosephus lib. 11. Antiq. c. 3. Attentata. Polybius & Diodorus, qui Bibliothecarum scribunt historias, narrant, Antiochvm Epiphanem non solùm contra Deum fecisse Iudaeae, sed auaritiae facibus accensum etiam templum Dianae in Elimaide, quod erat ditissimum, spoliare conatum: oppressum???ue à custodibus templi, & vicinis circum gentibus, & quibusdam phantasijs atque erroribus uersum in amentiam, ac postremùm morbo interijsse: & hoc ei accidisse commemorant, quia templum Dianae violare conatus sit. Hieron. in Danielis cap. 11. Vnvs ex Barbaricis regibus in oppugnatione Constantinopolitana diuinum se incensurum templum minitatus, ob blasphemiam saxo ex funda misso perijt. Theodoret. l. 5. c. 36. Fvres quidam monasterium Cassinense noctu ingressi, neque saccos cibis impletos tollere, neque foras iterum exire potuerunt. Chronicon Cassinense. Fvres sacellum ligneum, in sepulcro Edmundi regis erectum spoliaturi, inuisibilibus loris irretiti sunt Vincent. l. 25. c. 32. Gvndericvs, Crosci successor in regno Vandalorum, cùm capta Hispali in ecclesiam quoq; Dei impias manus extenderet: à daemone correptus perijt, an. Christi 429. Sigebert. Cùm Anglorum regis Ricardi II. classis Emoniam insula̅ diri [3215] puisset, ac igni vastasset: templum praesenti numine seruatum est. Militem quendam narrant ter in templum ignem immisisse, ter???ue flammam spontè extinctam, eum???ue carnem propriam mordicus absumentem, mente???ue captum poenas dedisse. H. Boëthius lib. 16. Almanzor rex Saracenorum Alhagibensium in Hispania bellicosiss. ecclesiam beati Iacobi inuiserat: sed fulgure territus, ab eo loco, vbi esse corpus Apostoli credebatur, abstinuit, quod tamen proposuerat violare. Campanas minores in signum victoriae secum tulit, & in Mezquita Cordubensi pro lampadibus collocauit. Inde dysenteria ferè totus exercitus est consumtus: rex Asturum Veremundus aegros in montanis facilè trucidauit. Et sic Almanzor coactus peste ad propria est reuersus. Rodericus Toletanus libro quinto rerum Hispanicarum, cap. 16. Saxones, quum in Hassos tempore Caroli Magni irrumperent, & Buriaburgi templum à diuo Bonifacio consecratum exurere niterentur, coelitùs subito terrore perculsi, terga vertunt, domum???; pauidi reuertuntur. Auentinus libro quarto Annalium Boiorum. Quatuor Milites, Henrico II. Imp. Gandauum oppugnante, sacellum D. Leuini Holtanense, inuito & prohibente sacerdote Adelberto spoliare conantes, statim oculis priuantur. Quo facto attonitus Caesar, ad aram sancti supplex pro se & suis Deum inuocauit, aediculam???ue amplis donis locupletauit. Iacobus Meier in Chron. Flandriae. Theron rex Hispaniae citerioris, cùm ad expugnandum Herculis templum, quod apud Gades est, ageretur furore, instructo exercitu nauium, Gaditani ex aduerso venerunt, prouecti nauibus longis: commisso???ue praelio, adhuc aequo marte co̅sistente pugna, subitò in fugam versae regiae sunt naues: simul???ue improuiso igne correptae, conflagrauerunt. Paucissimi, qui superfuerant hostium capti, indicauerunt apparuisse sibi leones proris Gaditanae classis superstantes: ac subitò suas naues immissis radijs, quales in Solis capite pinguntur, exustas. Macrobius lib. 1. Saturn. cap. 20. vbi Herculem & Solem eundem deum esse probare nititur. Cambyses Persarum rex, cùm ad Thebas Aegyptias vsque peruenisset, quinquaginta millia ad Ammonios diripiendos misit, & vt oraculum Iouis Ammonis incenderent praecepit. Cùm igitur septem dierum itinere per arenas processissent, & inter Oasim vrbem & Ammonios pranderent, validus Auster ingestis arenae cumulis totum oppressit exercitum. Ipse cum reliquo exercitu co̅tra Aethiopes Macrobios profectus, cùm vix quintam itineris partem confecisset, commeatu destitutus, Memphim redijt. Vbi cùm propter Apis apparitionem festum diem agerent Aegyptij, ratus id fieri in suam contumeliam, quasi pro rebus malè gestis ei insultarent: sacer dotes & Aegyptios feriantes interfecit, Apim vulnerauit, ex quo vulnere postea contabuit. Mox fratrem Smerdem, & sorores germanas interfecit, dignas scelerum suorum poenas luens. Herodotus lib. 2. Persae, Xerxis ductu, vbi Delphos, spoliandi animo templum celeberrimum peruenêre, magna rerum miracula sunt eorum oculis oblata. Nunquam mali daemones, quorum haud dubiè fuit domicilium illud, maiorem hominum capturam sibi oblatam vidêre, quàm quum ea tempestate, Xerxem & totum orbem, quem ille secum trahebat, nouae licebat superstitioni addicere. Duo scopuli ex Parnassi vertice repentè concussi, in subiectos hostes deuoluti, multos subeuntium obtriuêre. Fulmina adhaec de coelo cum fragore deiecta, & sacra arma sua sponte è penetralibus mota, vociferatio???ue ex proximo Mineruae Prouidae templo exaudita subitam Barbaris consternationem iniecit, vt praecipites se inde, quasi furore perciti per decliuia montis eiecerint, in quos Delphij saxa & tela torquentes, stragem ediderunt insignem. His???ue phasmatum ambagibus templum inuiolatum mansit. Trogus quatuor millia hominum Delphos venisse ait, quae manus tota sit fulminibus foeda???ue tempestate consumta, ac tum demùm palàm factum, quantò maior offensa est deorum quàm hominum, tantò praesentiorem poenam grauiorem???ue sequi oportere. Sabellicus libro secundo, Enneadis tertiae ex Diodoro lib. 11. & Iustini lib. 1. Eversa, Destrvcta. Vespasianvs Imperator confecto bello Iudaico, & templo Hierosolymitano exusto, Heliopolitanu̅, ab Onia ante CCCXXXIII. annos extructum, dirui iussit, ne seditionis nouae peruicacibus Iudaeis occasionem daret. Iosephus libro septimo, cap. 30. belli Iud. Cùm à Iuliano Apostata Ivdaei potestatem accepissent templi Hierosolymitani reaedificandi, pro suo erga Christianos odio Damasci duas incenderunt basilicas, & plures alias, vt Gazae & Ascalone & Beryti, & vicinis in locis, & Alexandriae: vt refert Ambrosius in epistola ad Theodosium, quae in lib. 5. epistola 29. est. Andronicvs Contostephanus Manuelis Comneni Imper. in expeditione Aegyptiaca dux, partem muri vrbis Tamiathi deiecit, in quo celebris aedes Dei genitricis extructa erat. Ibi narrabant ciues, virginem matrem cum sponso Iosepho fugam stitisse, cùm Herodis metu in Aegyptum fugerent. Proinde Saraceni Romanos irridebant, quòd aedi non pepercisset, in qua Christiani Deo preces afferrent, & vota exoluerent, & sua mysteria peragerent. Nicetas libro quinto de rebus Manuelis. Oreste Hierosolymitanae ecclesiae episcopum agente, impius Aegypti Svltanvs Calyphas, ipsius episcopi auunculus, templum Hierosolymitanum solo aequauit. Tyrius lib. 1. Sacrae historiae, cap. 4. Alexivs quidam, qui Manuelis filium se profitebatur, regnum???ue affectabat, cùm post largiorem compotationem dormiret, à quodam sacerdote suo ipsius gladio iugulatus fuit. Eius caput Sebastocrator contemplatus, & flauis crinibus equestri flagello discussis: Non omnino sine causa, inquit, vrbes hunc hominem secutae sunt. Ac is quidem suorum scelerum has graues poenas dedit, tum quòd Persas contra Romanos incitauit, & ex his ipsis quotquot ad eum confluxera̅t, popularium suorum sanguine contaminauit: tum quòd Chonis celebre templum Michaëlis archiducis coelestium copiarum violauit, Persis in sanctissimum Dei tabernaculum introductis: nec spectare dubitauit pernicies humani generis, Christi & Sanctorum imagines calculis varij coloris expressas aboleri, & sacros postes securibus & celtibus reuelli, & sacrosanctam mensam profanari, & in terram abijci. Nicetas libro tertio. Interemto rege Sigeberto, in Gallijs Rvccolenvs quidam Chilperici praefectus, Turonos missus fuit: qui positis castris vltra Ligerim, Gunthranu̅ regem ex templo, quò salutis causa confugerat, tradi sibi petijt. Monachi missa legatione, indicare ei iubent, nulla vnquam aetate haec facta esse à Christianis. Ille templi foribus intra Ligerim ciuitatem vi effractis, omnia ibi diuina & humana euertit & vastauit. Gregorius Turonensis lib. 5. Hist. c. 4. Zoto dux Beneuentanus, Casinense diripuit coenobium, direptum incendit, incensum solo aequauit. Nec diu superstes fuit sacrilegio, sed breui pòst morte consumtus est, cui Arrigem Agilulphus surrogauit. Sab. lib. 5. En. 8. Gvlielmvs Conquaestor Anglorum rex, locum quendam, qui Noua foresta dicebatur, ad triginta circiter milliaria, villis & templis euersis in solitudinem, ac ferarum lustra redegit. Sed Dei iudicio, filius eius in eadem sylua à Gualterio quodam milite Franco, qui telum in praetereuntem ceruum direxerat (vt Polydorus in fine libri decimi Anglicae historiae indicat) traijcitur. Et Ricardus ex Roberto eiusdem Conquaestoris silio, qui Normannis dominabatur, nepos, dum equo celeriùs illac transit, ramo arboris in collum illiso suffocatus est. Malmesburiensis libro tertio, capite quadragesimooctauo, & lib. 4. cap. 29. Bello quod Philippus & Otho IV. de Imperio inter se gessêre, Thuringia miserè à Boemis Othoni militantibus direpta. Sedecim virorum ac mulierum monasteria igni ferro???ue vastata. Abacta praeda, nobiles Christi sponsas, sacras virgines, equorum faleris tractas alligarunt, ludibrio???ue habuerunt. Sacris vestibus sunt abusi, pro camisia albam, pro cingulo stolam, pro chlamyde casulam in expeditione gestauêre: altaris pallas equis pro velamento dedêre. Cranzius libro septimo Saxoniae, cap. 16. Hvssitae in Boëmia post Ioannem Hus & Hieronymum de Praga in Constantiensi concilio contra datam publicam fidem exustos, ira inflammati, omnia templa, quae augustissima in Boëmia fuêre, vt facilè omnia Europae regna superarit, funditùs euertêre. Fuit inter caetera monasterium Aulae regiae, apud ripam Multauiae, qua Mosa fluuius illi iungitur, situm, in quo regum corpora condebantur, singularis excellentiae. Nam praeter aedem, magni & memorabilis operis amplum dormitorium, caeteras???ue monachorum officinas magnificè constructas, habuêre circuitum, qui non paruum conclusit hortum, Ambitum vocauêre. In huius lateribus vetus nouum???ue Testamentum ab initio Genesis vsque ad Apocalypsim Ioannis literis maiusculis in tabulis scriptum continebatur, notis quò altiùs irent paulatim crescentibus, ita vt à summo vsque deorsum facilis lectio praeberetur. Sed hoc decus, post Venceslai mortem, Hussitarum impetus deleuit. Aeneas Syluius cap. 36. historiae Boëmiae. Ante cladem Varnensem milites Vngari in sacra Bulgaroru̅ Graecorum???ue grassabantur, eorum???; templa veluti prophana, manu, ferro, igne violabant. Cuspin. Phlegyas rex Lapitharum, & Ixionis pater, templum Delphici Apollinis incendit. Hinc ad inferos detrusus, ibidem grauissimè puniri fingitur. Vergilius libro sexto Aeneidos. Xerxes rex Persarum templa omnia in Graecia incendit hoc ioco: quòd impiè facerent, qui Deum, cuius templum mundus [3216] vniuersus esset, parietibus includerent. Cic. in 2. de Legibus, & Herodotus. Templum Dindy maei Apollinis magnificè extructum, & multis ornamentis egregiè instructum euertit. Alex. ab Alex. lib. 6. c. 2. Persae Anactorium templum Cereris in Eleusine concremarunt. Mox cùm ad Plataeas victi essent à Graecis maxima clade, ne vnus quidem Persarum visus est intrasse fanum Cereris, quod ibi erat, neque circa templum occubuisse: quasi dea arceret eos, qui fanum suum diripuissent. Herodotus libro nono. Philippvs rex Macedonum, Athenis frustrà obsessis, omne̅ belli iram in vmbras mortuum ac deos effudit: sacras aedes, quae passim tota Attica cum vestigio vetustatis visebantur, sepulcra???; ferro & igni ab imo subuertit, omni materia, quae in illis nobilior fuit, aut fracta, aut flammis absumta. Cynosarges templum Herculis, gymnasium, & maximi nominis lucu̅, incendio absumsit. Atque per haec ille in vrbem quam infensè oderat, ita debacchatus, in Boeotiam co̅cessit, bello à Rom. inde petitus. Sab. lib. 6. Enn. 5. Herostratvs templum Ephesiae Dianae toto orbe nominatissimum, & inter septem orbis miracula nominatu̅, incendio dedit, vt immortalitatem nominis sibi compararet. Cleomenes Spartanorum rex, Agri sacrum lucum incendit, & Argios hostes, qui eò confugerant, illic combussit. Ipse postea cùm in templo Iunonis sacrificare prohiberetur, quia externus esset, sacerdotum virgis caedi curauit. Herodotus libro sexto. Suidas commemorat, Anagyrasion quendam genium fuisse, sic à loco Atticae Anagyro cognominatum, qui Senem vicinum, quòd lucum suum incidisset, hunc ad modum vltus sit. Senis concubinae insanum quendam amorem immisit in illius filiu̅: quae cùm adolescentis animum pellicere non posset, eum vltrò apud patrem detulit, quòd sese de stupro non desineret interpellare. Pater persuasus à muliere, filium è tecto praecipitem dedit ac interemit. Deinde facti poenitens, semetipsum laqueo praefocauit. Postremò mulier sese in puteum abiecit. Huius fabulae citat auctorem Hieronymum, in opere de Tragoediarum scriptoribus. Hinc prouerb. Anagyrum commoues. Vide Erasmum. Cùm Cereris nemus Erisichthon quidam Thessalus exscidisset, illi Ceres perpetuam famem immisit, fecit???ue ne vnquam posset cibo saturari. Hic siliam habebat Mestram nomine, veneficiorum peritissimam, quam in varias animalium formas mutatam frequenter vendebat: quae paulò pòst effugiens, rursus ad patrem priore forma recepta ridebat, itaque pro suis viribus paternae fami opem ferebat. Natalis Comes Mytholog. libro quinto, capite 14. Postremò ad tantam redactus est famem, vt sua ipse membra corroserit. Ouidius lib. 8. Metamorph. L. Sylla Athenas cum Mithridate facientes obsidens, multis certaminibus, grandibus impensis conficere maturauit bellum. Nam praeter reliquum apparatum, machinamentorum molitio decem millibus iugorum mularium, quae occupata quotidie erant eo in munere, curabatur. Deficiente materia (nam co̅plures machinas & suo labefactatas pondere co̅uelli contigit, & ab hostibus immisso assiduè igni conflagrare) lucis iniecit manum, atque nemorosissimam inter suburbia Academiam Lyceum???; denudauit. Plut. in Sylla. Aesculapius consecratum templo suo lucum apud Coos, à Tvrvlio praefecto Antonij, ad naues ei faciendas, magna ex parte succisum dolens: inter ipsum nefarium ministerium deuictis partibus Antonij, imperio Caesaris morti destinatum Turulium, manifestis numinis sui viribus, in eum locum quem violauerat, traxit: effecit???ue, vt ibi potissimùm à militibus Caesarianis occisus, eodem exitio, & euersis iam arboribus, poenas lueret: & adhuc superantibus, impunitatem consimilis iniuriae páreret: suam???ue venerationem, quam apud colentes maximam semper habuerat, Deus multiplicauit. Valerius Maximus libro primo, capite secundo: & Lactantius lib. 2. de Origine erroris, cap. 8. Expilata, Direpta. Heic in genere de Templorum direptione agimus. In specie infrà, Rapinae & Sacrilegij rerum sacrarum exempla afferemus. Heic Loci, qui violatur, illic Rerum, quae auferuntur, habetur ratio. Manasse eius???ue filius Amon, Iudaeorum reges, quia Hierosolymarum templum spoliarant, opibus regno???; priuati sunt. Manasse ab Assyrijs diu Babylone in custodia habitus est: Amon autem cùm aequè in impietate, sicuti in regno patri successisset, ne impunè abiret, à suis in palatio obtruncatus fuit. Fulgosus lib. 1. c. 2. Nabvcodonosor Chaldaeorum rex, quoniam deuictis Ioachimo & Sedechia Hierosolymarum regibus templum spoliauit, ingenium sensum???ue communem amisit: adeo???ue delirauit, vt similis iumentis factus, tanquam extra humanam effigiem, in nulla parte hominum mores agnosceret. Fulgosus lib. 1. c. 2. ex 2. Machab. 3. Antiochvs Epiphanes, captis Hierosolymis, Menelao pontifice legum & patriae proditore, praeeunte, templum profanauit, sacra vasa depeculatus est, & mille octingenta talenta abstulit. 2. Machab. 5. Antiochvs Epiphanes in Perside vrbem praediuitem Elymaida, in qua templum Dianae opulentum, refertum omne genus donarijs, scuta etiam ac thoraces ibi asseruari, quondam relictos ab Alexandro Philippi filio, rege Macedonum, audierat, admoto exercitu expugnare conatus est. At spe sua frustratus, plurimis desideratis, fugientis more Babylonem se recipit. Nouus insuper accessit nuncius de profligatis, quos ad Iudaicum bellum reliquerat, ducibus, de???ue Iudaeorum indies crescente potentia. Accedente igitur alia super aliam cura, impar sollicitudini morbum sibi contraxit: quo magis ac magis inualescente, intelligens adesse fatale tempus, amicos conuocat: eis???ue & vim morbi & causam indicat: nimirum quòd poenas ob afflictam Iudaeorum gentem lueret, atque ob spoliatum sacrilegio templum, & contemtum coelestis numinis. atque his dictis exhalauit animam. Quamobrem demiror, Polybium Megalopolitanum, qui vir alioqui probus, ait hunc Antiochum perisse, quòd conatus sit Dianae templi thesauros ac donaria diripere, voluisse enim tantùm, ac non etiam perfecisse sacrilegium, non videtur res digna supplicio. Quòd si haec causa Polybio digna videtur, cur Antiochus deberet capite poenas persoluere, multò verisimilius est ob exhaustum sacrilegijs Hierosolymitanum templum acceleratum esse eius interitum. Iosephus lib. 12. Antiquit. cap. 13. ex 1. Macchab. 6. Selevcvs Assyriorum rex, ingentium opum fama accensus, quae in Hierosolymitano templo ferebantur esse, nulla religionis habita ratione, Heliodorum ad spoliandum templum misit. Eum autem cùm Onias pontifex in sacrarium induxisset, duo ingentes equites, qui aurei videbantur, adorti, grauiter verberauêre. Caeterùm cùm ita malè multatus Pontificis precibus pristinas vires recepisset, ad regem suum redijt: monuit???ue, si quem in regnis suis inuisum haberet, eum ad spoliandum Iudaeorum fanum mitteret: damnata enim ijs verbis sacrilegij grauitate, diuinam quoque potentiam, quanta esset, testari voluit. Fulgosus libro primo, capite secundo ex 2. Machabeorum 3. In seditione illa post mortem Herodis contra Sabinvm, Augusti procuratorem Hierosolymis excitata, incensis templi porticibus: Romani, qua se incendium remisit, alij ab alijs protrusi, penetrauerunt ad sacrae pecuniae conditorium, cuius bona pars furto militum disperijt: ad Sabinum autem propalàm quadringenta talenta ex ea praeda relata sunt. Iosephus lib. 17. cap. 12. Rathobodvs dux Frisonum, ethnicae superstitioni deditus, à Gallis contra Carolum Martellum co̅ductus, trans Rhenum circa Agrippinam omnia Christianorum templa diripuit. Auentinus lib. 3. Annal. ex Vvilibaldo. Theoderici Gothorum regis Milites, ipso adhuc viuente, cùm Iuliani martyris templum in Aruernensi vrbe spoliassent, mox ab immundis spiritibus correpti, infestis dentibus se mutuò lacerarunt. Gregor. Turon. lib. 3. c. 11. Theodericvs Francorum rex, anno 522. contra Aruernos profectus, qui Childebertum fratrem receperant, ipsa suburbana militi permisit diripienda: ex quibus nonnulli basilicam S. Iuliani, refractis ostijs, violare sunt ausi: quorum principes à spiritibus immundis arrepti statim infestis in semet dentibus irruerunt, clama̅tes, Cur nos martyr sancte sic crucias? Quintianus autem episcopus interim per noctem psallendo muros obambulabat, Deum orans, vt vrbi succurreret. Itaque Theodericus cùm de excindendis moenibus cogitasset, repentè furore correptus est. Qua re animaduersa, amicus illum admonuit, vt consilio desisteret: nam vrbem illam cùm multorum aliorum Sanctorum, tum inprimis ipsius Quintiani episcopi praesidio tectam esse. Cui ille ita paruit, vt statim edixerit, ne cui intro octo millia passuum iniuria fieret. Vrbe indepotitus, Sigi???aldum propinquum suum ibi praefecit, nihil relinquens, nisi terram vacuam, quam efferre non potuit. Sigonius lib. 16. Imp. occid. Petrus Romanus ciuis, Petri Leonis filius, antipapa creatus, & Anacletvs appellatus, spoliatis templis, & ecclesiarum thesauris, è basilica Petri Crucifixum aureum & coronas sustulit, largitionibus seditiosum quenque sibi conciliauit. Innocentius II. ad Vrbem rediens, spontè cessit, & per Pisas & Genuam in Franciam peruenit. Platina. Supra Casinum templum est in edito monte D. Benedicto consecratum, degentibus ibi multis sanctioris vitae sacerdotibus. Id tanquam tutissimam arcem Galli, qui de regno Neapol. cum Hispanis decertabant, tenebant, qui paulò antè se praesidio excessuros datis obsidibus pepigera̅t, nisi intra certos dies auxilia superuenissent. Aduenerat praefixa dies, sed Galli ex [3217] fama aduentantis noui exercitus spe subnixi, deditionem extrahebant. Id minimè ferendum ratus Consaluus Hispanicarum copiarum dux copias admouit, spe praedae milites accendens, tanta???ue fuit eorum vis atque celeritas in conscendenda rupe, proferendis???ue tormentis, vt quum post initum acre certamen duo fortissimi centuriones Ochea & Iotdanes Artiaca, alter per appensum funem in muri coronam euasisset, alter per angustum perfracti muri hiatum audacter ingrederetur, consequentibus manipularijs, trucidato???ue Gallorum praesidio, tota ea coenobij arce potirentur. Verùm ea fuit in quaerenda praeda Militvm auiditas, vt nec à Sacrario refractis armarijs abstinerent, quin sacrata vasa, vestes???ue altaribus dicatas diriperent: ac nisi Garcias Lisonius intento gladio praedantes coërcuisset, venerabiles etiam sanctorum Patrum reliquiae, loculis scilicet argenteis conditae, profectò auaritiae militum cessissent. Iouius in Consaluo. Cùm Vngari Bremensem ecclesiam diriperent, subitò exorta tempestas est: qua ex superiori parte templi ardentis tegulae accensae, trabes atque aliae reuulsae materiae tanta violentia in hostes iniectae sunt, vt partim variarum rerum mole hostes opprimerentur, partim fuga in flumen praecipites irent, partim etiam in ciuium manus venirent. Metropolis Cranzij libro 3. capite secundo. Dagobertvs Clotharij F. ecclesias passim spoliauit & destruxit: sed postea ad saniorem mentem reuersus, eas immensis sumtibus refecit, extruxit & ornauit. Tritenhemius, Nauclerus, Aimoinus lib. 4. c. 20. de Francorum regibus. Guntranni regis Francorum Exercitvs post spoliatam & incensam Vincentij martyris basilicam, alij à daemonibus correpti, & in rabiem versi, bacchari coeperunt: alij in seditione dispersi, proprijs vulneribus sese confecerunt. Reliqui non sine ingenti formidine Conuenas vsque progressi, castrametati sunt: ex quibus, qui praedandi gratia vagabantur, ab incolis interemti fuêre. Turonensis libro septimo, capite trigesimoquinto. Milites Pipini coenobium Bituricense D. Austrogisili spoliantes, alij sese inuicem dentibus discerpserunt, alij membra sibi amputarunt, vnus incendio perijt. Vincentius libro vigesimotertio, cap. 26. Veremvndvs II. Hispanorum rex, aggressus Galatiae prouinciam. Compostellanam diripuit ecclesiam: abstinuit tamen à corpore Diui Iacobi, perterritus obuijs, vt aiunt, fulminibus: ex eo???ue metu soluta aluo cùm incidisset in morbum dysenteriae, aegrè conualuit, multi???ue eius milites internecino genere mortis absumti sunt. Ritius lib. 2. de Regibus Hispanorum. Gvlielmvs Ruffus Anglorum rex, cùm ecclesias vndique spoliasset, Panem Dei delicatissimum & dulcissimum esse dicebat. Aegid. Corrozetus de Dictis & factis mem. Edvardvs III. Anglorum rex, Scotiam classe inuadens, non procul ab Handintoun sacellum diuae Virginis, quod Album vocant, spoliauit. In nauem cum spolijs reuersis Anglis, tanta repentè Aquilone vehementiùs solito flante tempestas exorta est, vt illisa ad scopulos classe, exceptis paucis, qui nudi enatarant, omnes fluctibus obruti submersi???ue perierint. His percitus malis Anglus, veluti cum superis illi bellum esset, in templa, monasteria, abbatias saeuire coepit, quae in Handintoun erant, ac per Laudoniam, quicquid furori superfuerat, magna indignatione corrupit. Ferunt Anglum quempiam, dum album sacellum diriperetur, ornamenta statuae diuae Virginis appensa vbi detraxisset, ouantem per templum, ac spolia ostentantem, comminuto per crucem, quae è sublimiori in caput eius loco concidit, cerebro, poenas sacrilegij pependisse, anno Salutis MCCCLV. Hector Boëthius libro decimoquinto. Angli sub Edvardo III. contra Scotos suscepta expeditione, Emoniam insulam depraedati, nec sacris rebus abstinuêre. Abbatiam diui Columbae sacram precioso ornatu spoliantes, calices argenteos, thuribula, candelabra???ue argentea, ac omnem preciosam supellectilem sacram, simulacra quoq; nonnulla cum libris aliquot rapuêre. Quum reditum in Angliam pararent, orta repentè procella praedonum nauigia disiecta, iactata???ue, partim submersa sunt, partim scopulis illisa. Caeterùm religione tacti, vouerunt se quicquid S. Columbae abstulissent, cum amplis remunerationibus reddituros. Itaque sedata tempestate, vniuersa retulêre, vota???ue sua abundè soluêre. Idem. Non multò pòst iterum sacrilegas manus in D. Columba̅ Angli iniecerunt. At praeda omnis ex templis eius in Liburnicam portata, vbi primùm ea soluisset, sine vlla tempestate in profundum demersa est. Idem. Henricvs V. Angliae rex, dum beati Fiacrij templum in Gallia spoliasset, morbo Fiacrij correptus est, quo omnia viscera computruêre. Cùm inexpugnabilem morbum esse intelligeret, interrogauit quisnám esset, fuissétve is Fiacrius? responsum est, filium Scotiae olim regis. Tum Henricus: Ergo haec gens in nostrum excidium nata videtur, quae domi, foris viuens, mortua, etiam in diuos relata, exitum nobis parit. Cardanus de Rerum varietate lib. 15. c. 81. Sub Iacobo III. Scotorum rege Donaldvs ab insulis Hebridianorum manu comitatus D. Brigidae templum spoliauit multa supellectile, quae repentè illic propter loci religionem deposita ab incolis fuerat. Ter ignem tecto aedes sacrae inijcere sunt conati, ter???ue numine diuino ad culmen ascendens flamma subitò est extincta. Sacerdotes aute̅ verbis illum prohibere deterrere???ue conatos, alios minis terruit, nonnullos pulsauit, quosdam etiam sacrilegè interemit. Praeda praesertim pecuaria inge̅ti ab ducta, in insulas se recipere conati, suborta procella hyeme, submersi sunt plerique, paucis in litora euadentibus. Itaque manifestum id irae diuinae indicium experti, Hebridiam petentes, de sacris rapta confestim reportarunt, cereis???ue, igne, atque precibus, vt gentis illius mos est, diuam Brigidem placare contenderunt, lineis modò tecti, nudis pedibus, asylum, cui nuper superbè ac contumeliosè insultauerant, cum lacrymis repetentes. Sed & Donaldus mente alienatus est, nec quicquam deinceps egit, quod rationis aut prudentiae signum praeferret. Quamobrem amici cognati???; eius casu tanto permoti, illum ad diuam Brigidam, expiatum sacrilegium ducunt. Quum???; iam accensis cereis aram diuae accederent, repentè omnes ex flauo colore in nigrum versi sunt. H. Boëthius lib. 18. Praedislavs Boëmorum dux, Poloniam infestis armis anno Salutis MXXXIIX. intrauit. Gnesnam metropolim nec manu munitam, & habitatoribus defensoribus???ue vacuam, primo impetu cepit: ad basilicam eius oppidi spoliandam, vbi iussu ipsius venêre milites, aliquoties irrumpere conati, subitò caecitate & lethargo diuinitùs percutiuntur. Erat in castris Praedislai, Seuerus Pragensis episcopus. Is miraculo attonitis omnibus, & spoliationem templi in religionem vertentibus, persuasit, non ob id quod putabant omnes, sed propter nefanda flagitia & enormia scelera Boëmorum, caecitatem illam & obliuionem ipsis accidisse: triduano???ue ieiunio diuinam iram placandam esse censuit. Quo expleto, Boëmi liberè iam episcopo auctore templum ingrediuntur, aurum & argentum omne, vestes sacras & omnem basilicae supellectilem, quae erat munificentia superiorum principum satis ampla, tollunt: item???ue quinque eremitarum martyrum corpora, quae illuc à pio rege Boleslao translata erant, auferunt. Gaudentij corpus, pro Adalberti corpore à ministris templi pio mendacio indicatum, etiam tollunt. Nam Adalberti corpus ijdem ministri in adyto templi clàm defoderant. Quamuis Boëmi eius reliquias habere se iactent. Haec omnia Pragam asportauit Praedislaus, & in basilica Pragensi reposuit: praeter Christini, vnius de quinque illis eremitis, corpus, quod Olomucensibus concessit. Cromerus libro quarto. Crij cuiusdam impotentis in Euboea hominis Filivs, latrocinijs Phocidem ad Parnassum cùm vexaret, Apollinis Delphici templum violauit, & simul diripuit locupletium domos. At cùm iam iterum adfuturus cum infesta latronum manu expectaretur, Delphis de vi repellenda consulentibus, aeditua & internuncia Dei Phemonone dedit responsum: Phoebi missa manu sternet lethalis arundo Parnassi vastatorem. Tunc caede piabunt Hunc Cretes, facti nec fama abolebitur vnquam. Nec multò pòst Euboeensis ille sagitta Apollinis confixus interijt. Carmanor verò Cretensis à caede eundem expiauit. Post Euboeensem hunc latronem, & Phlegyarvm natio, & Pyrrhvs Achillis filius illud spoliare aggressi sunt: Copiarvm dehinc Xerxis pars, & Phocensivm principes, tum verò Gallorvm exercitus sacram pecuniam diripuerunt. Non postremò Neronis impietatem dei donari??? effugere potuerunt. Is enim aeneas quingentas partim deorum, partim verò hominum sustulit imagines. Pausanias in Phocicis. Phlegyae Orchomeniorum gens, à rege Phlegya dicti, abiunxerunt se insequentibus temporibus, amentia & audacia impulsi, à reliquis Orchomenijs, finitimorum bona agere, & rapere aggressi: postremò arma conuerterunt sua ad Apollinis Delphici fanum diripiendum. Contra quos cùm Philammon Delphis opem ferens Argiuorum manum duxisset, ipse vnà cum fortissimis viris pugnans cécidit. Bellicae inprimis rei studia prae cunctis Graeciae populis Phlegyas fuisse consectatos, testimonio sunt Homeri versus, quos in Iliade fecit de Marte, & Martis terrore: Illi Ephyros ambo contra tunc arma ferebant, Siue acreis animi Phlegyas-. Phlegyarum genus propè omne crebris fulminibus, & telluris vehementissimis motibus deus funditùs aboleuit: qui reliqui fuêre, eos pestilentia absumsit, praeter paucos, qui in Phocidem effugerunt. Pausanias in Boeoticis. Philomelvs, qui primus Phocensium Delphicum fanum occupauit, à rebus sacris, quarum necessitas permisit, manus [3218] continuit. Sed qui ei successit Onomarchvs, multum de pecunia in belli sumtus vsus est. Tertius Phayllvs frater Onomarchi, non pauca munerum, quae in templo fuerant consecrata, ad pecuniam signandam conflauit, vt conducto militi stipendia exolueret. Dicatos si quidem à Croeso Lydorum rege lateres aureos centum viginti, quibus pondus erat talenta bina, acceptos pro conficiendis numis disiecit: pariter & aureas trecenta sexaginta phialas binis minis expensas, leonis???ue & feminae signa aurea, vt ea omnia auri talentis trecentis & triginta aestimata fuerunt: redactis???ue omnibus, quae ex auro sunt conflata, ad argenti rationem talenta quatuor millia perficerentur. È rebus autem argenteis, quae tum à Croeso, tum ab alijs fuerant consecratae, duces omnes absumserant ad summam talentorum supra sex millium, vt auri argenti???ue totius ratione inita, talenta essent plus decem millibus. À scriptonbus nonnullis traditum est, opum hinc correptum non minus fuisse, quàm illud quod in Persarum thesauris ab Alexandro inuentum fuerit. Aggressi quinetiam fuerant, qui sub Phalaeco ordines ducebant, aperire solum templi, cùm à Philone quodam esset dictum, argenti & auri magnam vim ibi defossam esse: iam???ue locum circa focum & tripodem excauare cèperant. Qui verò thesaurum indicauerat, testimonio clarissimi & antiquiss. poëtae Homeri nitebatur, vbi ait: [Greek words] Quanta pauimentum interius non claudit, Apollo Nunc vbi saxosa Pythone oracula reddit. Sed cùm à militibus loca prope tripodem foderentur, magnis terrae tremoribus factis, Phocenses valde sunt perterriti: plane???ue ita deis animaduersionem in sacrilegos praemonstrantibus, ab eo negotio destiterunt. Diodorus libro decimosexto. At Aelianus libro sexto hoc posterius ipsis Delphi incolis tribuit. Philomelus contra Boeotos sacrilegij vindices pugnans, multis affectus vulneribus in locum quendam praeruptum, & vnde non facilè posset euadere, inclusus, supplicia, quae nonnunquam in captos edi solent, timens, sese illinc praecipitem dedit: & ad eum modum persoluta Deo poena debita, extinctus est. Diodorus libro decimosexto, Onomarchus à Philippo Amyntae F. acie fusus, ad triremes Atheniensiu̅ litus legentes adnatans, in mari interfectus est. Phayllus longa tabe absumtus. Qui verò post omnes eos quicquid in donarijs reliquum erat corripuit, Phalaecus, in varijs magnis???; periculis & timore vitam longam satis duxit, non quò sors eius melior quàm caeterorum sceleris impij sociorum esset, sed vt longiori tempore cruciatus, multis???ue ex sua miseria notior factus, insigniorem celebratam???ue magis calamitatem subiret. Varijs agitatus erroribus, dum in Creta Cydoniam oppugnat, fulminis incendio perijt. Milites superstites ab exulibus Eleis in Peloponnesum deuecti sunt: cum quibus in Eleos pugnare occeperunt. Sed enim cùm Arcades opem tulissent Eleis, multi mercenariorum interfecti sunt. Reliqui ad quatuor millia captiui inter Arcades & Eleos diuisione facta, distributi sunt. Arcades eos, qui sibi obuenerant, venundederunt. Elei suos omnes ob scelus in oraculo diripiendo admissum trucidarunt. Nobilissimae etiam ciuitates, quae ea impietate se astrinxerant, ab Antipatro (succedente tempore) deuictae, & imperium & libertatem suam miserè perdiderunt. Vxores quoque Phocensium principum, quae ausae sunt monilibus raptis se exornare, & de ijs etiam inter se contendere, impij facinoris poenas non euitarunt. Quae enim Helenae monile à Menelao depositum gestare est solita, in meretricium probrum incidit, pulcritudine sua eam expetentibus prostrata. Altera eo, quod fuerat Eriphyles depositum ab Alcmaeone, subinde ad ornatum vtens, cùm filius, quem natu maximum habebat, in furorem concitatus, ignem domui iniecisset, intra eam viua incendio extincta est. Diodorus libro decimosexto & Athen. libro sexto, capite quarto. At Parthenius capite vigesimoquinto Eroticôn, Phayllum, Aristonis Oetaeorum praefecti vxori, Eriphyles monile in stupri praemium efflagitanti dono dedisse, ait. Artaxerxes, qui Ochus cognominatus est, cùm alia multa sacrilegia, tum praesertim in Aegypto commisit. Verùm dedit mox suae impietatis poenas condignas. Bagoas enim Aegyptius eunuchus, cùm homine̅ miserè trucidasset, cadauer eius felibus proiecit, ac ex femoribus eius manubria gladiorum fecit. Aelianus lib. 6. de Var. hist. Artayctes Persa, praetor Chersonnesi, cùm sciret in Eleunte Chersonnesi Proresilai sepulcrum esse, & ei fanum circumiectum, vbi inerat ingens vis pecuniae, nec non phialae aureae, argenteae???ue & aes, & vestis alia???ue donaria: Xerxem regem contra Graecos proficiscentem dolosis verbis circumuenit, inquiens: Here, est hoc in loco domus viri Graeci: qui cum militum copijs terram tuam adortus, meritas morte poenas dedit. Eius mihi domum dato, vt discant alij non militare aduersus regionem tuam. Enimuerò sentiebat, Protesilaum in prouin ciam regis militasse, quòd videlicet Persae omnem Asiam suam esse arbitra bantur, & eius semper, qui potitur regno. Itaque regem rem non intelligentem facilè persuasit. His postquam pecunijs ab rege donatus est, eas ab Eleunte ad Seston exportauit, fanum???; seuit & coluit: & quoties Eleuntem pergebat, in adyto templi cum mulieribus co̅cumbebat. At posteaquam fugatus fuit è Graecia Xerxes, & Graeci Chersonnesum obsederunt, Artayctes fugiens cum suis super Aegos fluenta captus, & Seston cum filio ductus est. Fertur à Chersonitanis, vni eorum, qui vinctos seruaba̅t, dum carnem salsam torret, tale ostentum extitisse: Offa illa salsurae priùs imposita refilijt, palpauit???ue, quemadmodum pisces recèns capti. Qua de re cùm circumfusi admirarentur, Artayctes ostentum vt vidit, accito viro, qui salsuram coquebat: Hospes, inquit, Atheniensis, no̅ est, quòd istud metuas ostentum, quod non tua causa extitit, sed mea. Protesilao, qui est apud Eleuntem, signum dante, qui mortuus ac sale condîtus, habet à dijs potestatem, eum à quo iniuriam accepit vexandi. Nunc igitur ei donaria restituere in animo habeo. Pro pecunjs quidem, quas è templo sustuli huius dei, centum talenta pendam: pro mea verò ipsius salute ac filij, ducenta. Haec pollicens, Xanthippu̅ Atheniensium ducem non persuasit, tum sua sponte animatum, tum ab Eleuntinis exoratum, quò Protefilau??? vlcisceretur. Itaque adductum Artayctem in litus, in quo Xerxes pontem iunxerat, vt alij aiunt, in tumulum vrbi Madyto imminentem, depactis humi stipitibus affixerunt, filio eius ante patris oculos lapidibus obruto. Herodotus libro septimo, & nono. Quum ex aede Herculis patera aurea surrepta esset, visus est deus ipse in somnis Sophocli poe̅tae dicere, qui id fecisset. Quod semel somnium, iterum???ue cùm neglexisset, non cessante specie illa, ascendit Sophocles in Arium pagum, ac detulit rem. Ariopagitae comprehendi iusserunt eum, qui erat nominatus: qui quaestione adhibita, confessus est, pateram???; retulit. Quo facto fanum illud Indicis Herculis nominatum est. Index autem manifestè Latinis est, qui [Greek words] Graecis. Victor, libro quarto Var. lect. capite vigesimoprimo ex Cic. lib. 1. de Diuin. Scythae finibus suis egressi, cùm Ascalone in Palaestina Veneris Vraniae templum essent depraedati (erat autem phanum vetustissimum) dea & ipsis & eorum liberi: immisit muliebré morbum: quem illi, quos Scythae vocant Enareas, curare tantùm possunt. Asiae imperio 28. annis potiti, tandem à Cyaxare Medorum rege conuiuio excepti, inter pocula ex composito trucidati fuerunt. Herod. lib. 1. Philippvs Macedo (velut immanis praedo) omni rapinarum genere Apollinis templum, auro, argento, alijs???ue preciosissimis rebus magnificè ornatum, vastauit, incendit, atque omnia immisso exercitu diripuit. Alexander ab Alexandro lib. 6. cap. 2. Alexander Magnus eius F. cùm Miletum Ioniae vrbem munitissimam oppugnasset, eius Milites in Cereris templum spoliantes irruerunt. Sed Milesia Ceres factum vlciscens flammas obiecit, quae spoliantium priuaret oculos. Val. Max. lib. 1. c. 2. & Lactantius lib. 2. de Origine erroris, c. 8. Antiochvs Syriae rex, cognomento Magnus, Beli templum spoliare conatus, à finitimis Barbaris interemtus est. Strabo libro decimoquinto. Antiochvs, cùm graui tributo pacis à Romanis premerentur, inopia pecuniae nocte Iouis Dindymaei cum exercitu templum intrauit, vt praedam faceret: vbi cum multis suorum ab agricolis interemtus est. Phanum Proserpinae apud Locros multa religione insigne Pyrrhvs Epirotarum rex ex Sicilia reuersus, quum Locris praeterueheretur, hostiliter spoliauit, per derisum inquiens: Intempestiua religio, superstitio est: & opes cogere sine labore, prudentia. Suidas. Postridie verò quàm id sacrilegium perpetrarat, classe foeda tempestate iactata, omnes naues, quae sacram pecuniam habebant, Italiae sunt litoribus i???pactae. Qua clade territus, conquisitam pecuniam in pristinos deae thesauros reponi iussit. Nec illi postea quicquam prosperè euenit. Multis aduersis casibus iactatus, postremò Argos ingressus infeliciter perijt. Sabellicus lib. 5. Ennead. 5. ex Liuij libro 9. secundi belli Punici, & Plinius libro 1. cap. 35. de Vir. illust. Himilco Carthagine̅sium dux, cùm tota ferè Sicilia in suam redacta potestatem, Syracusas obsideret, templa spoliauit caetera, in primis verò Cereris & Proserpinae fanum. Dum???; stationem cingere, muro???; obducere castra studet, omnia prope proxima operi sepulcra demolitus est ad murum educe̅dum, in quibus Gelonis & eius coniugis Demaretae monumenta, miro opere olim extructa. Diod. lib. 14. Dionysivs tyrannus Syracusanus superior, pecunia destitutus, in Tyrrheniam expeditionem sexaginta triremibus suscepit, sub praetextu quidem, quasi praedonum ac latronum interitum quaereret, reuerà autem sacrum templum spoliaturus, quod Agyllae in Tyrrheniae oppido prope naualem stationem (quam Turres vulgò vocant) extructum, refertu̅prae [3219] stantibus donarijs cognouisset. Nocte itaque soluens, & copijs suis secum deductis, prima luce irruens accessu potitus est. Templum spoliauit, nec minùs inde quàm mille talentorum bona asportauit. Agyllenses ad succurrendum excurrentes praelio vicit, & agro eorum penitùs deuastato, Syracusas redijt. Spolijs autem venditis, non minùs quàm L. talenta collegit, & exercitum contra Carthaginenses conscripsit. Diod. libro decimoquinto. Brennvs Gallorum dux, qui bello plurimum Romanos vexauit, cùm Delphici Apollinis templum spoliare vellet: Apollo irreuerenter tractatae religionis vltor, tanta eum crudelitate percussit, vt sibi ipsi turpiter manus tulerit. Val. lib. 1. cap. 2. Iustin. lib. 2. Sab. lib. 8. Enn. 4. Fama tenet Sambicvm quendam Elium, multis cinctum adiutoribus, magnum numeru̅ abstulisse ex Olympia donariorum, distraxisse???;, demùm expilasse Dianae Custodis fanum. est hoc Elide, dicitur???; Aristarchion. Fuisse autem mox ab hoc sacrilegio prehensum, quaestione???; totum annum habita, interrogatum de singulis consortibus, in ea expirasse, ac natum ex illius cruciatibus prouerbium, Atrociora Sambico pati. Plut. in Quaest. Graecis. Plemminivs legatus à Scipione Locris cum praesidio pop. Rom. praefectus, praeter multa alia facinora, templum quoque Proserpinae, quod ibi nobilissimum & opulentissimum fuerat, diripuit. Quod vbi senatus resciuit, vinctum Romam deduci in carcerem iussit, in quo pediculari morbo, ante causae dictionem miserè perijt. Liuius lib. 9. secundi belli Punici, & Val. lib. 1. cap. 2. Cùm esset Delos totius olim Graeciae emporium, ea???ue sola religione munita, contra omnes omnium iniurias incolas tueretur: exortus est Menophantes quidam Mithridatis copiarumdux, qui vel suapte insolentia, vel regis Imperio impulsus in insulam, tum murorum, tum armorum praesidio carentem, cum classe inuasit: vbi omnibus caesis, direptis, compilatis, atq; etiam sub corona venditis, ipsam tandem vrbem solo aequauit, In ea populatione Apollinis effigiem, petulanter sede sua motam in mare abiecit: ea maris aestu in Boeatorum in Laconiae fines delata, loco nomen dedit Epidelium. Verùm Dei iram neque Menophantes, neque Mithridates ipse effugit. Non multò enim post Deli calamitatem, cùm in altum proueheretur, qui eius manus effugerant negotiatores, hominem occideru̅t. Mithridatem verò coëgit deus ipse manus sibi consciscere, cùm amisso iam regno, à Romanis huc illuc pulsus nuspiam posset consistere. Sunt qui illum dicantab vno de Barbaris mercenarijs magni beneficij loco impetrasse, vt se conficeret. Pausan. in Lacon. Q. Fvl. Flaccus impunè no̅ tulit, quòd in censura tegulas marmoreas ex Iunonis Laciniae templo in aedem Fortunae equestris, quam Romae faciebat, transtulit. Negatur enim post hoc factum mente constitisse: quin etiam per summam aegritudinem animi expirauit, cùm ex duobus filijs in Illyrico militantibus, alterum decessisse, alterum grauiter audisset affectum. Cuius casu motus Senatus, tegulas Locros reportandas curauit, decreti???ue circumspectissima sanctitate impium opus censoris retexuit. Val. lib. 1. cap. 2. Liuius lib. 42. & Lactantius libro 2. cap. 8. de Origine erroris. M. Crassvs dux Romanus, cùm ad Particum bellum proficisceretur, iter per Iudaeam faciens, impellente auaritia, facris thesauris templum spoliauit. Iosephus libro 14. capite 13. & Sabell. lib. 7. Ennead. 6. Piratae bellis ciuilibus Syllanis inuiolata & intacta ante id fana adorti, expilarunt Clarium, Didy maeum, Samothracium, Telluris Hermione templum, Aesculapij Epidauri: in Isthmo, Tenaro, Calauria Neptuni: Apollinis in Actio & Leucade: Iunonis Sami, Argis, in Leucadio. Plut. in Pompeio. C. Vekres Siciliam compilauit, sublatis deorum simulacris, ornamentis???ue fanorum. Eum propterea Cicero comparauit Dionysio tyranno. Statuam ex auro solidam primùm in Anaitidis daeae Armeniorum templo positam, annales prodidêre: quoniam esset illis gentibus numen eius sacratissimum. Direptam aedem ferunt, quum bellaretur in Parthos ab Antonio, vulgata inde fama, Evm qui violare templum, facrilegas admouendo manus, ausus fuisset primus, oculis esse captum membris???ue, ac ita denique expirasse. Propterea quum Bononiae à VeteranO coena hospitali, scitari Augustus institisset, veráne essent quae iactarentur vulgò: respondit: De eius nunc cruce coenas Imperator. Ego enim ipse sum: & quicquid mihi est, ex ea co̅flatum praeda est. Plin. lib. 33. cap. 4. & Caelius lib. 18. cap. 20. Antiquarum lectionum. Demetrivs Adramyttenus, temporibus Augusti, Pergami degebat: Ixion dictus, quòd in aurearum bractearum Alexa̅drinae Iunonis furto esset deprehensus: aut, quòd Euripideum Philotimum Ixione fabula spoliasset. Alij tradunt, quòd cum Aristarcho magistro contendens, Ixionis ingratitudinem fuerit aemulatus. Scripsit de verbis in [Greek words] desinentibus, enarrationem Homeri atq; Hesiodi, Suidas. Caivs Imp. Graeciae templorum nullum inspoliatum reliquit, & omnes insignis artificij tabulas atq; statuas edicto ad se co̅portari imperauit: quicquid vbique terrarum pulcri esset, in 5 pulcerrimo loco, hoc est, Romana vrbe spectari debere dictitans. His spolijs palatium suum & hortos exornauit, alios???ue suos secessus per Italiam. Iouem, qui à loco cognominatur Olympius, opus Phidiae Atheniensis statuarij, ausus est iubere in Vrbem transferri: quod tamen factum non est, architectis apud Memmium Regulum, cui demandatum erat hoc negotiu̅, negantibus loco moueri posse illaesum simulacrum, & absque vitio. Aiunt etiam prodigijs fidem excedentibus Memmium vetitum, distulisse imperata facere: quae ipse inseruit excusantibus cessationem suam literis. Cum???ue capite luendum esset neglectum mandatum, interitus Caij hominem exemit periculo. Iosephus lib. 19. cap. 1. Vsvrpata. Longobardorum quidam Episcopvs Arianus, cùm Spoleti locum non haberet sacra faciendi, & Episcopus locum dare negaret: Arianus D. Pauli sacellum in vicinia situm altero die se occupaturum professus est. Templicustos sacellum clausit, & lampades extinxit. Adest manè cum turba Arianus episcopus, portas effringere conatur. Interea magno cum fragore sponte sua portae aperiuntur, & desuper effuso lumine lampades omnes accenduntur. Arianus episcopus subitò excaecatur, aliorum???ue manibus domum reducitur. Longobardi in posterum à sacris locis abstinuerunt. Gregorius papa libro 3. dialogorum, cap. 29. Constantinvs Copronymus monasteria, quae ob honorem Dei condita fuerant, suis suam amplectentibus sententiam militibus tradidit, vt???ue monasticum ordinem excinderet, operam dedit. Cedrenus. Aistvlphvs Long obardorum rex, Ecclesiae Romanae eripuit ea, quae maiores eius contulerant, ea dicens à pontifice diabolico ingenio esse à Repub. ablata. Facta pace, tributum Romanis indixit, in singula capita aureos singulos. Et postea Desiderius similiter multa subtraxit, quae tamen restituere coactus est à Carolo Magno. Liber pontificalis, Adon aetate sexta, Iuo in Chronico, Blondus lib. 10. Dec. 1. Inqvinata, Pollvta Idolis, Sacris peregrinis. B [Greek words], signum vastitatis, erant imagines quaedam lege interdictae, quae in templum inferebantur: id quod Pilatvs fecit, Imperatoris statua noctu in templo collocata. Suidas. Antiochvs Epiphanes captis Hierosolymis, templum polluit, & louis Olympij statuam in eo posuit: Garizimum quoque Samaritanorum fanum Ioui Xenio dicauit. Comessationibus & scortationibus templum replebatur, arae carnes suillae imponebantur. Iudaei Bacchanalia agere vi cogebantur, & qui Graeco more viuere recusarent, extremis supplicijs adigebantur. 2. Machab. 6. & Suidas. Hadrianvs Caesar, Hierosolymam pridem euersam rursus habitari iussit, atq; vrbem Aeliam Capitolinam seu Capitolinam appellauit. Ioui item ex aduerso templi aedem excitauit. In aditu quondam templi, statuam suam equestrem dedicauit. In loco resurrectionis Christi, simulacrum Iouis: in crucis viuificae rupe statua Veneris marmorea à cultoribus deoru̅ posita: & vbi Christus terrarum Deus natus est, cultus Adonidis amasij Veneris institutus est. Arbitrabantur auctores persequutionis, ita tolli posse fidem resurre ctionis & immortalitatis, si sacrosancta loca Christianis, numinu̅ cultu polluissent. Auent. lib. 2. Annalium Boiorum. Anno Sal. 1012. vt Palmerius annotat, Hierosolymitanum templum à Calipha Aegyptiorum principe, cui probrosè Christianismus à suis (matre enim Christiana natus erat) obiectus fuerat, sui purgandi gratia, vt Antoninus indicat, vastatum, Ethnicis sacris pollutum est. Sacerdotes cunctos inde eiectos, Zonaras tomo 3. scribit. Caede, Inivria. Consule Tit. Occisorum in templis, vel ad aras, fol. 557. Ioannes Iudae F. pontifex Hierosolymitanus, fratrem lesum sacerdotium affectantem per iurgium in templo interfecit. Iosephus lib. 11. Antiq;. cap. 7. Sicarii apud ludaeos in Hierosolymorum vrbe sub Nerone vsq; adeò grassabantur, vt ne templo quidem parcerent. Donec tandem his sceleribus Deus irtitatus, gentem totam Romanorum seruituti subiecit. Iosephus lib. 20. cap. 6. Honorius Imp. Mediolani Libycarum feraru̅ munus anno 396. populo exhibuit: in quo res insignis memoriae contigit. Cùm Cresconius quida̅ ad bestias damnatus, à militibus Stilichonis, tutoris Honorij, de ecclesia, ad quam confugerat, raperetur: Ambrosius episcopus cum clero ad hominem conseruan [3220] dum accurrit. Sed Milites duces Arianos habentes praeualuerunt, atq; arreptum hominem ad amphitheatrum deduxerunt. Verùm non ita multò pòlt, expedito dimissi leopardi in eum locum, in quo spectandi causa sedebant, assultu, miserè laniati sunt, Quod vbi vidit Stilicho, religione haud intactus, per multos dies episcopo satisfecit, & Cresconium, quia grauissimorum criminum erat manifestus, in exilium mittere satis habuit. Sigon. lib. 10. Imp. occid. Ranigarivs, Rathboni Frisonum ducis satelles, Grimoaldum Maiorem domus, Leodij ante altare sancti Lamperti orantem interfecit. Sigebertus in Chronicis. Evtropivs Eunuchus dum studet in quosdam, qui ad templum confugera̅t, animaduertere, persuasit Imperatori vt ferretur lex, qua templi religio nulli prodesset nocenti. Lata lege factum est, vt Eutropius cùm offendisset Caesarem, confugeret sub altare: vnde protractus, capite plexus est, suo ipsius consilio perditus. Socrates in Tripartita. Cùm natalem Domini Henricus IV. Caesar, puer adhuc, Goslariae celebraret: ad vespertinos ritus, cùm sellae praelatis in templo collocandae essent, acris & vehemens contentio inter camerarios Hezelonis episcopi Hildesheimensis, & Videradi abbatis Fuldensis exorta est, quòd vtrique suas sellas proximè post archiepiscopum Moguntinum collocare nitebantur: ita vt templum Goslariense praelio cruento inter Episcopum Hisdesheimensem, & Abbatem Fuldensem foedatum fuerit. Schafnaburgensis. Philippicvs Patricius, qui interfecto Iustiniano imperium inuasit, Tiberium Iustiniani Rinotmeti, ex Theodora filium, à venerandis lignis crucis, & sacra mensa auulsum, instar pecudis, faucibus praecisis necauit. Cedrenus. Vlpho Suecus, qui Estritham Canuti Danorum & Anglorum regis sororem in vxorem astutè duxit, Canuto reconciliatus, cùm in conuiuio ebrius carmina quaedam de clade, quam Danis iampridem intulerat, Amundi Sueonum regis auspicijs cantasset, à Canuto comprehendi, & interfici iussus, ad templum diui Lucij, quod Roschildiae in praecipua veneratione habebatur, confugit: in quo fine respectu sacris locis debito, trucidatur. Ob quod facinus toti ciuitati à diuinis officijs, & sacramentis est interdictum, donec ipse rex, soluta ingenti pecuniae summa, in gratiam offensae Ecclesiae, cuius libertatem temerè violauerat, reciperetur. Ioannes Magnus lib. 18. cap. 7. Colomannus Hungariae rex, fratrem Almum excaecatum regnandi libidine in coenobium detruserat. Moriens, ne Stephànum filium suum regno priuaret, eius trucidandi negotium Benedicto Bothi F. commisit. Almus ad aram confugiens, ab ea tanta vi auulsus est, vt digitorum extrema cutis abraderetur. Sacerdotum ergo manibus impius Benedictus vix elapsus inter fugiendum, equo statim excussus, & illiso mox capite interemtus est. Auxit capitale supplicium canina discerptib: quum ab in sequentibus repentè canibus, veluti à diris vltricibus, ita frustillatim dilaniatus fuerit, vt ne minima quidem particula superfuerit. Quo portento, quod extemplò venit in lucem, Hungarorum animi in commiserationem Almi ac Belae filij vsquea deò suscitati sunt, vt ni Stephani potentiae obstitisset, caecum etiam regem optassent. Bonfinius lib. 5. Dec. 2. Non erubuit Pyrrhvs, Achillis filius, Priamum senio confectum ad aram Iouis Hercaei interficere. Vergil. lib. 2. Aen. —hoc dicens, altaria ad ipsa trementem Traxit, & in multo lapsantem sanguine nati, Implicuit???; comam laeua, dextra???; coruscum Extulit, & latêri capulo tenus abdidit ensem. Cùm Nicodromus Cnoethi appellatus, quia proditionem moliebatur, & Aeginam Atheniensibus tradere volebat, exinsula pulsus esset, Aeginetarvm proceres eos, quos ceperant, ad necem exegerunt. Vnde piaculum admisêre, quod nullo studio explare potueru̅t, & priùs ex insula sunt eiecti, quàm deum sibi propitiarent. Nam cùm septingentos èplebe, quos viuos ceperant, ad necem educerent, vnus eorum è vinculis elapsus, fugit ad Cereris legiferae vestibulum, eius???ue cardinibus prehensis adhaerebat. Quem illi cùm auellere non possent, abscissis viri manibus ita deduxerunt, quae manus cardinibus consertae manserunt. Haec cùm fecissent Aeginetae, classe LXX. nauium cum Atheniensibus, qui superfuêre, congressi, victi lunt. Herod. lib. 6. Cylon quidam Athenienfis, Olympionices, Theagenis Megarensium tyranni gener, affe ctauit tyrannidem Athenis. Simulato nanque aequalium sodalitio, Olympiorum die arcem occupare conatus fuit. Id cùm effi cere non potuisset, assedit simulacro dei supplex ipse ac socij. Hos, cùm Cylon inscijs omnibus profugisset, illinc summouerunt magistratus Naucratorum, data fi de puniendi eos citra mortem. Duce destituti, omnium???ue rerum inopia confecti, in templum profugêre: vbi alij fame expiraru̅t, alij partim abstracti ab aris, alij circa aras ipsas prae nimia ira & odio trucidati sunt. Quo accidit, vt percussores impij habiti sint, nec ipsi solùm, sed eorum quoque progenies. Culpa intersectorum fuit penes Alcmaeonidas, quipropterea [Greek words] dicti sunt, id est, piaculo obstricti. Herod. lib. 5. Heraclides Cylonis interfectorem Megaclem fuisse, testatur in Politijs, Suidas in Pericle, & Pausan. in Achaicis. Aristoph. in Equitibus Aliterios appellat eos, qui Cyloniani sceleris reos supplices necarunt, & violarunt templum Palladis. [Greek words]: id est, Aio te esse de numero Aliteriorum, qui daeae arcem inuaserunt. Erasmus in Adag. Id impietatis scelus Lacedae monij, occasionem quaerentes belli Peloponnesiaci, expiari iubebant. quod nisi sublata illorum progenie, quorum olim id factum erat, apparebat fieri non posse. Caeterùm quia Pericles Atheniensis materno genere tali erat sceleri affinis, eum piaculi praetextu Athenis eiectum iri Lacedaemonij voluissent, vt clarissimo duce excluso, tutiùs in Athenienses bellum gesturi essent. Id postulatum Athenienses perbellè eluserunt, Lacedaemonios admonentes, vt & ipsi piaculum ex Taenaro tollerent, vbi Lacedaemonij fugitiuos supplices ex Neptuni templo abstractos foedè trucidarant: quapropter opinati sunt ingentem illum motum terrae, cum magno suae vrbis excidio, factum. Tollerent & alterum Chalcioecae Palladis, ex cuius aede Pausanias rex iam fame confectus esset ad supplicium extractus. Sabel. lib. 6. Enn. 3. Thessalicae mulieres ex aemulatione, Laidem meretricem ligneis testudinibus feriendo, in Veneris aede occiderunt, celebri conuentu. Pòst autem nefariae Veneris aedem fecerunt, cùm mulieres in aede caedem nefariam facere ausi essent. Suidas in voce [Greek words]. Cùm Achaei supplices è templo Neptuni, quod erat in vrbe Helice, per vim abstractos trucidassent, ingens terrae ac repentinus motus, non ipsa tantum moenia, & aedifi ciorum superfi ciem subuertit, sed vrbis etiam totius aream ita obruit, vt ne vestigia quidem vlla posteris agnoscenda relin querentur. Accessisse & alteram huiuscemodi cladem memorant. Maris eluuione hyeme anni Helicen totam circunquaq; incinctam, ipsum???ue Neptuni lucum ita inundatione ea obrutum, vt vix summa extarent arborum cacumina. Quo factum, vt repentè cum terrae motione violentissima, tum verò effusiùs maris aestu stagnante, vrbs tota cum omni ciuium numero pessumierit, Olymp. CI. anno IV. Pausan. in Achaicis. Lacedaemonii cùm in Ilotas saeuissent, qui supplices in templum Neptuni Asphalij, id est, tuti, vt inquit Suidas, quod, ad Taenarum est euaserant, Sparta tam vehementibus, tam???; crebris terrae impulsibus concussa est, vt nulla probè domus ruinae expers fuerit. Pausanias in Achaicis. Ex vniuersa vrba quatuor solùm aedificia relicta, scribit Aelianus libro sexto de Varia historia. Pausanias Spartanorvm rex, ob proditionem attentatam in Palladis Chalcioeci asylum confugit. Solus tamen omnium qui eò confugissent, impunitatem mereri non potuit. Mater latere in ostio deposito, aditum muro praecludendum, & proditorem fame necandum docuit, ne vel scelus impunitum esset, vel templum daeae violaretur. Cùm semianimis de templo elatus esset, confestim animam efflauit. Cuius mortui corpus, cùm eodem nonnulli dicerent inferri oportere, quò hi qui ad supplicium essent dati: displicuit pluribus, & procul ab eo loco infoderunt quo erat mortuus. Inde posterius, Delphici responso erutus, atque loco sepultus vbi vitam finierat. Nam cùm Lacedaemonij Delphos ad oraculum capiendum misissent, à deo responsum fuit, oportere eos daeae supplicem restituere. Quod cùm nullo pacto à se ita vti iussum erat, fieri posse cernere̅t, Spartiatae per multum tempus ambigua sententia, quid potissimum facto opus esset, solliciti ferebantur. Consilio demùm ad eam rem, qua licuit, inito, statuas duas Pausaniae aereas extruxêre, quas in templo Palladis pro supplice constituerunt. Pausan. in Atticis, & Diodorus lib. 1. & Probus in Pausania. Fuerant olim Metapontini, Sybaritae & Crotoniatae, communi nomine, alios suae gentis populos Italiae finibus pellere adorti, Syrim???ue vrbem ex hostibus vi captam quum fortè diriperent, l. iuuenes Mineruae simulacrum amplexos, sacerdotem???ue ipsius daeae suis ornamentis velatum inter sacras aras impie peraemerunt. Pestilentia inde Crotoniatae & Metapontini aliquan diu laborarunt, donec Delphico oraculo iussi sunt interfectorum manus muneribus placare. Sabell. lib. 9. Ennead. 3. Cùm Sybari citharoedus caneret in certamine, quod in honorem Iunonis erat institutum, inter Syearitas propter. eum est orta contentio: cum???ue mutuò ad arma venirent, citharoedus cum ipsa stola ad aram Iunonis confugit. Atilli ne in isto loco quidem manus à citharoedo abstinnerunt. Paulò verò pòst videbatur in Iunonis templo sca turire sanguis, non secus quàm ex perenni fonte. Sybaritae autem cum oraculum Delphicum consultum misissent, tale responsum acceperunt: Cede meis mensis, manibus nam sanguis adhaerens, Destillans???; recens, prohibet tibi limina templi. Non tibi fata canam: magnae Iunonis ad aram Musarum innocuum strauisti caede ministrum. Non immortales hoc dij patientur inultum. Si quis enim prudens scelerata è mente profectum Committat facinus, grauis hunc propè poena sequetur: Non exorabit, neq; si genus ab Ioue summo Duceret: ipse suo collo, collis???; nepotum Hoc luet, & generi cumulatim damna ferentur. Neque vltio tardata est. Cùm enim aduersum Crotoniatas bellum gererent, subacti sunt ab illis, & ciuitas eorum euersa est. Aelianus lib. 3. Var. hist, Scribit Heraclides Ponticus in lib. de Iustitia: Cùm Telyis tyrannidem sustulissent Sybaritae, eos, qui rerum fuerant pa???icipes, ante aras obtruncarunt, inter quas caedes Iunonis statua conuersa est, solum???ue sanguinis fontem emisit, ita vt omnem propinquum locum fenestris aereis obturauerint, cùm firmare cuperent sanguinis fluxionem. Idcirco omnes aufugerunt, mortui???ue sunt, qui Olympiorum certamina de medio tollere conabantur: nam quo tempore agi consueuerant, athletas ad sese tentabant muneribus aduocare. Athenaeus libro 12. capite 6. L. Syllae proscriptione non Romae modò, sed & per omnes Italiae vrbes, nullius templum dei à caede erat inuiolatum, non penates hospitales, non domus paterna: sed in sinu coniugum viri, in sinu matrum iugulabantur filij. Plutarch. in Sylla. Victis Atheniensibus, qui Mithridatis partes fouebant, Aristionem Mithridatis legatum, ex Mineruae templo extractum, interfecit. Hanc ob causam phthiriasi consumtus putatur. Pausan. in Atticis. Auctor Dion est, Delphicum oraculum ab Nerone solutum, ad hiatum vndesacer sese promebat spiritus, iugulatis hominibus, quin & regione Cirrhaea militibus contributa. Caelius lib. 8. cap. 16. Antiq. lect. Stvpro. Phinees & Hophnis filij Elis pontisicis Israëlitarum, cum mulieribus aduenis, quae pro oraculari tabernaculo Silunte excubabant religionis causa, stupra partim precio, partim per vim inferrent: Domino praedicente, à Palaestinis cum magna clade Israëlitarum caesi, arca capta, Elis ipse de sella audito nuncio corruit, Phineis vxor ex partu obijt. 1. Reg. 2. vsq. ad 5. Medvsa, vt ait Pausan. in Corinth. filia Phorci è marino monstro à Neptuno in templo Mineruae vitiata est. Irata dea comam primùm, propter cuius pulcritudinem Neptuno placuerat, in serpentes conuertit: deinde dedit illi hanc vim, vt quicunq; illam aspicerent, fierent lapides. Eam postea interfecit Perseus. N. Comes lib. 7. Mythol. cap. 11. Atalanta Schoenei filia, corporis viribus & celeritate pedum viros superans, prior sagitta aprum Calydonium percussit, vt ait Isacius. Victa ab Hippomene cursu, malis tribus Hesperidum colligendis retardata, in templo Magnae matris nulla habita daeae reuerentia cum Hippomerie victore co̅cubuit. Hippomenes in leonem, ipsa in leaenam conuersa est. N. Comes lib. 1. cap. 8. ex lib. 10. Metam. Ouidij. Capta Troia, quoniam Aiax Gilei, Locrus, Cassandra̅ Priami filiam fatidicam in Mineruae fano compresserat, in mari Aegeo fulminatus cum suis perijt. Dictys lib. 5. & 6. Tarentini vnam Iapygum ciuitatem Carbinam exciderunt, ex qua pueros, virgines mulieres???ue vigentes congregantes, in sacra Carbinatarum septa ponentes, nuda omnibus corpora per diem conspicienda praebuêre: atque quicunque volebat, velut in infelicem gregem insiliret, pro desiderijs potiebatur omnium forma congregatorum, omnibus spectantibus deis, ac ijs praecipuè, quos illi minimè rebantur. Ita verò rem eam numen grauiter tulit, vt omnes eos Tarentinos, qui erant in Carbina, illegitima???; perpetrarant, fulmine percusserit: atque ad haec vsq; tempora consuetudo permansit in Tarento, vt quotquot exceperint eoru̅, qui in Iapygiam mittebantur, tot columnas singulae familiae ante fores constituerint, in quibus neq; mortuos lugent, quo tempore perierunt, neq; legitimas exequias persoluunt, sed Ioui Cataebatae sacrificant. Athen. lib. 12. cap. 17. Artayctes Persa, Sesti praefectus in Hellesponto, cùm in Eleunte templum Protesilai stupris profanasset, à Xanthippo Ariphronis F. Atheniensium duce viuus captus, stipiti???ue affixus est. Herod. lib. 7. Tene̅tibus Aroën, Anthean & Messatin Ionibus, in domo quadam sacra fuit arca, & aedes Dianae, cognomento Triclariae. Huic quotannis festos dies agitabant, & lectisternium faciebant Iones. Sacerdotium penes virginem erat, vsque dum illa nuberet. Accidisse autem aiunt, vt cùm hoc fungeretur sacardotio virgo eximia admodum forma, Comaethô nomine, eius amore Melanippvs caperetur, adolescens cum caeteris laudibus, tum verò corporis forma aequalium suorum longè praestantissimus. Hic cùm amore sibi mutuo puellam deuinxisset, vxorem eam à patre sibi poposcit. At nihil vel à suis, vel à puellae parentibus impetrare potuit. Clàm ergo in ipsa Dianae aede iuuenes congressi, cupiditatem suam explewerunt, ac saepiùs deinde templo aequè ac thalamo geniali abusi sunt. Atque illi quidem breui morbo consumti impietatis poenas Dianae dedêre. Consecuta verò est ex laesi numinis ira summa terrae sterilitas, & miseranda hominum lues. Indicauit tandem Delphici oraculi vox, Melanippi & Comaethûs libidinem tantae calamitatis causam fuisse: & fimul Dianam placari posse docuit, si quotannis virgo & puer, qui forma essent praestantissima, daeae mactarentur. Cùm sacrum itaque fieri institutum fuisset, ex eo fluuius, qui Triclariae Dianae templum praeterlabitur, Amelichus, quod est, ac si Immitem dixeris, est appellatus. Nam antè sine vllo fuit nomine. Sacri tam immanis eum memorant finem fuisse. Quod cùm ex Delphici Apollinis oraculo cognouissent, à peregrino aliquando rege, peregrinum item deum importatum iri, ac tunc demùm desituros humana hostia facere: Ilio capto, in diuisi one praedae Eurypylo Euaemonis filio arca obtigit, in qua inclusum fuerat Liberi patris fignum, quod à Vulcano fabricatum putabant: dono verò à Ioue Dardano datum. De ea arca duplex sermo proditur: alij enim ab Aenea in fugam iam se conijciente relictam, alij à Cassandra dedita opera abiectam dixêre, cùm scirent illam magno Graecorum alicui, qui eam fortè sustulisset, malo futuram. Arca Eurypylus aperta, statim vt simulacrum conspexit, mentis impos est factus, vt rarò admodum ratione vteretur. Itaque non in Thessaliam suae cursum nauigationis direxit, sed cùm Cirrham per Cirrhaeum sinum applicuisset, oraculum, quànam ratione furoris illo morbo liberari posset, consulunt. Responsum ei redditum, vt quo in loco homines offendisset externo ritu sacrum facientes, ibi arcam exposita̅ dedicaret, & ipse sedem ibidem suam statueret. Delatus inde ventis Aroën Eurypylus, cùm in litus descenderet, fortè in illud in cidit tempus, quo ad Triclariae ara̅ puer & virgo propè erat vt mactarentur. Atque ille quidem haud magno negotio sacrum illud animaduertit cum oraculi voce congruere. Redijt & incolis in memoriam, cùm regem, quem antè nunquam viderant, & arcam fimul conspexissent, quòd iam pridem & ipsis praedictum fuerat. Ac, quod res erat, illa arca Dei cuiuspiam signum co̅tineri suspicati sunt. Hic rei fortuitus euentus Eurypylum insania, sacri infamia oppidanos liberauit, & fluuius mutato nomine, Meilichus, quod mitem significat, coeptus est appellari. Pausan. in Achaicis. Tyrannvs sacerdos Alexandrinus, ob profanatum stupro templum punitur. Eusebius lib. 11. cap. 25. & Vierus lib. 2. cap. 41. de Praestig. daem. Scribunt historiographi, tota arce Atheniensi arceri canes solere, quòd praecipuè hoc animal ineat in aperto. At Demetrivs Poliorcetes in ipsius penetralibus Miheruae cum scortis consueuit, & vrbanas matronas stuprauit complures. Plut. in eius vita. Cibis vetitis. Cleon, Iouis Abretanij sacerdos, latro insignis, in monte Olympo, cùm ab Antonio ad Caesarem defecisset, pro latrone principis habitum gessit: postea Comanorum sacerdotium in Ponto accepit. Ad quod cùm venisset, intra mensem obijt, ex nimia crapula morbo correptus. In eo fano prohibitus erat suillarum esus carnium, vnde nec in totam vrbem sus inferebatur: sed Cleon latronum more consuetudinem praeuaricatus est, atq; iccirco creditus irae daeae interijsse. Strabo libro 12. Animalievs impvris. Gensericvs princeps Vandalorum, quum Carthaginem cepisset, omnes???ue opes interfectis ciuibus in ius suum vertisset, animum ad ecclesiarum spoliationem adiecit: quas sacric vasis exinanitas, & sacerdotum administratione priuatas, equorum suorum fecit stabula. Rauisius ex Victore. Thrasimvndvs Vandalorum rex, Christianorum templa iumentis profanauit, & à Maurusijs magna strage victus occubuit. Procopius libro tertio de bello Vandalico. Euagrius lib. 4. cap. 15. Facta est deditio Hierosolymorum Saladino Aegyptio, secunda Octobris die, anno XXCIX. postquam Christian orum fuerat. Migraturi Christiani, cum supellectili, quam singuli humeris ferrent, Heraclium patriarcham & clerum, facto agmine, sunt secuti: & pars Antiochiam, pars Tyrum aut Alexandriam petijt. Saladinvs Hierosolymam ingressus, campanas primùm turribus eiecit, in sanctis basilicis stabulatus est: templum Salomonis conseruauit: quod priusquam ingrederetur, aqua rosacea abluit. Manserunt Hierosolymis Christiani Asia oriundi non parua multitudo, Suriani, Armenij, Iacobitae, Georgiani & Graeci. Blondus libro sexto, Decadis secundae. Alfonsvs vii. Aragoniae rex bellicosus, in rebus tamen diuinis negligentior: saepiùs equos in ecclesijs, velut in ftabulis, habebat. Ideo???ue (vt fertur) cùm Fragam oppugnaret, anno regni sui xx. iudicio Dei repentè occisus, nec mortuus nec [3222] viuus apparuit, absque liberis, anno MCXXVI. Tarapha de regibus Hispan. Carolo rege Siciliae, quo à Petro Aragonum rege exutus fuerat, Gerundam obsidente, Galli templum diui Philippi, in quo sancti Narcissi corpus multis celebratum miraculis seruabatur, profanarunt, & equos in altaribus velut in praesepibus aluerunt. Itaque grandium muscarum varij???ue coloris agmen Gallos impetens, aculeis non secus ac gladijs occidebat. Multis proinde malis oppressi, de victoria desperantes, à ciuitate iam capta discesserunt, & in itinere passim cateruatim???ue con ciderunt. Carolus languore confectus, lectica delatus apud Ampurias defecit. Marineus libro 11. rerum Hispanicarum. Stercore. E [Greek words]: In aede Apollinis cacasse praestitisser, prouerbio circumfertur. Cùm Qvidam Apollinem contemnerent, & in eius fano ventrem exonerarent: Pisistratus id facinus capite sanxit. Cùm verò id edictum riderent, id???; plures facerent magis de industria, custodes constituit. Qui cùm quendam deprehen dissent, eum vinctum, iussit in via flagris caedi, praecone proclamante: Iste verberibus caesus interfi cietur, quòd edictum contemsit. Quae res ita mouit Athenienses, vt si qui postea malè tractarentur, aut delicti alicuius poenas darent, hoc dicto vterentur. Suidas. Ivlianvs, Iuliani Imp. auunculus, Antiochiae sacram me̅sam Christianorum lotio profan auerat: & Euzoio episcopo, qui eum obiurgabat, alapa̅ impegerat. Perijt inde voluulo. Theodoretus lib. 3. cap. 13. Sozom. lib. 5. cap. 8. eum quoque phthiriasi cruciatum fuisse, testatur. Quidam Antiochenvs, qui sub Iuliano Antiochiae sacrum altare comminxerat, in inguine orta putredine, turpissimo mortis genere impietatis suae poenas dedit. Nicephorus libro decimo, capite 29. hist. Eccles. Habdallas Saracenorum princeps, ex templis Christianorum fecit sterquilinia. Iuo in Chronico, & Blondus Dec. 2. libro primo. Aspectv, Ingressv profano. Captis à Cn. Pompeio Hierosolymis, laesa est non mediocriter templi religio, humanis antehac nec vestigijs penetrati, nec oculis. Introgressus est enim illud Pompeivs, & vnà cum eo non pauci alij, & inspexerunt quae nefas est videre nisi solis sacerdotibus. Tamen cùm intus essent ex auro mensa & cande labrum & pocula, & odoramentoru̅ magna copia, praeterea in thesauris sacrae pecuniae circiter talentorum duo millia, nihil horum prae pietate attigit: sed hîc quoque sui similis fuit, & nihil commisit indignum caeteris virtutibus. Sequenti verò die iussis purgare templum aedituis, & instauratis legitimis sacrificijs, pontificatum Hyrcano reddidit, tum propter alia ipsius officia, tum quia tota regione habitantibus Iudaeis auctor fuit, ne arma pro Aristobulo sumerent. Iosephus lib. 14. cap. 8. Antiq. Narrat Henricus Erphordiensis capite 49. anno XXVI. Imperij Anastasij, Karilophum miraculis clarum vixisse, qui nunquam mulieres aspicere voluerit: & precibus à Deo impetrauerit, vt à monasterio ipsius mulieres arcerentur. Accidit igitur, vt mulier quaedam Gvnda nomine, abscissa coma, in duta virili habitu monasterium ingrediens, & interiora domus curiosè scrutans subitò visu priuaretur, & à satana agitata, sanguinem per os euomeret. Gregorius dialogorum lib. 1. cap. 2. Francos inuasisse monasterium Libertini scribit, vt aurum quo abundare dicebatur, auferrent. Verùm ipso orante, caecitate percussos, spe???ue sua frustratos, recedere coactos esse. In Creta fertur esse antrum apibus sacrum, in quo fabulantur Iouem à Rhea editum partu: & vel deum vel hominem quenquam praeterire. est religio. Certo autem cuiusque anni tempore plurimus cernitur ex antro effulgens ignis: fieri???ue id fabulantur tum, cùm sanguis de Iouis partu efferuescit. Obtinent speluncam eam sacrae apes, Iouis nutrices. Hoc antrum intrare ausi sunt Laivs, Celevs, & Cerbervs, & Ae golivs, quamplurimi mellis exhauriendi causa: & corporibus vndiq; aere obrectis, mel apum hauserunt, Iouis???; viderunt cunabula. Tum & aes circa eorum ruptum est corpora: & Iupiter intonuit, fulmen???; intendit: sed eum Parcae ac Fas in hibuerunt, quòd fas no̅ esset eo loco quenquam mori. Ergo Iupiter eos omnes in auium naturam transtulit: ab ijs???; sunt genera auium, quae Iaij, coloeoi (id est, graculi) cerberi, & aegolij vocantur: sunt???; boni auspicij: & prae alijs rebus quod praedicunt perficiunt, eò quòd Iouis sanguinem viderunt. Antoninus Liberalis in Metamorphosi. In Lycaeo monte Arcadiae area est Lycaei Iouis, quo hominibus non est accessus. Si Qvis loci religione contemta introierit, necesse omnino est eum intra annum è vita excedere. Mirum est etiam quod aiunt, tam homines quàm bestias, quae fortè intra eius loci ambitu̅ se immiserint, nullas è corporibus suis vmbras reddere. Ac feras quidem venator illuc confugientes non consequitur: sed forìs consistens, nullam sanè vmbram ab eius corpore mitti animaduertit. Ea certè anni parte, qua Cancer Solem gestat, Syenae, quae Aethiopiae vrbs est, nullae è corporibus vmbrae se ostendunt: verùm in Lycaeo hoc nulla non anni parte contingit. Pausanias in Arcad. In monte Halesio prope Mantineam templum fuit Neptuni equestris, quernis tabulis à Trophonio & Agamede extructu̅, non obicis alicuius oppositu, sed laneo duntaxat funiculo obtenso, cui occulta vis ad homines arcendos inerat, ab aditu prohibens. In hoc templum nullus vnquam intrauit, praeter Aepytvm Arcadiae regem: qui filo conscisso, vbi primùm templum intrauit, marinae aquae è sacris scatebris erumpentis vi subita obcaecatus, neque multò pòst suo oppressu??? est fato. Adrianus Imp. cùm illud reaedificaret, speculatores adhibuit inter fabros, ne quis aut intra vetus templum aspiceret, aut ruderis ex eo quidquam sineret aliò transportari Ibidem. In Cerynea oppido Achaiae Eumenidum fanum est: dedicatum ab Oreste tradunt. Huc Qvis vel caede, vel quouis incests aut impietatis genere pollutus intrarit, spectandi causa, statim eum mente capi diris terroribus exagitatum credidêre. Quare omnibus etiam aliò contendentibus templi aditu interdictum. Dearum signa è ligno, modica magnitudine elaborata. Pausan. in Achaicis. Miltiades Cimonis F. parta ad Marathonem victoria, Parios, qui triremi Persas iuuerant, diu obsedit. Tandem à Timo muliere sacerdote Cereris Thesmophorae persuasus, noctu maceriam transilijt, vt nescio quid in templo moueret (in quod tamen nulli virorum ingredi licebat) verùm horrore praeoccupatus, eadem???ue via reuersus, de maceria desiliens, femur fregit. Athenas inde re infecta rediens, à Xanthippo Ariphronis F. accusatus, quòd populum pecunia emunxisset, sub specie expeditionis contra Parios: vix tandem populi interuentu, ne capite plecteretur, obtinuit. Multa l. talentorum indicta: Ipse ex femoris vlcere perijt. Cimon filius multam exsoluit. Et hanc poenam mysterï???rum violatorum persoluisse putatur. Herod. lib. 6. Ex Persis, de Xerxis copijs, qui duce Mardonio in Boeotia statiua habueru̅t, quae pars in Cabyrorum Thebanorum Cererem colentium fanum introire non dubitauit, vel ingentis praedae allecti cupiditate, vel potiùs ad numinis contemtum, insania omnes correpti, partim se in mare abiecêre, partim de praeruptis rupibus praecipites dedêre. Cùm Alexander superatis praelio Thebanis, vrbem & agrum igni ferro???ue peruastasset, qui è Macedonibvs intra fanum Cabirorum irruperunt, omnes aut fulminibus, aut è coelo missis ignibus exanimati sunt. Pausan. in Boeoticis. Cadaveribvs, Ossibvs, Carnibvs mortvorvm. In festo azymorum, quod Pascha vocant, mos erat Hierosolymitanis sacerdotibus post mediam noctem aperire templi ianuas. Post Archelai relegationem quamprimùm apertae sunt, Samaritani quidam clàm ingressi Hierosolyma, sparseru̅ ossa humana per porticus & per cotum templum: quo factum est, vt posthac sacerdotes solito diligentiores custodias agerent. Iosephus lib. 18. cap. 3. Saracenvs quidam, vt Christianorum persecutionem augeret, cane mortuo in templum Mahumetanum Hierosolymis iniecto, id facinus Christianis imputauit. Vide Tit. Mahumetani persecutores Christianorum. IMPII IN SACRIFICIA, SACRA. Vel Obita. Qvae non oportet. Cainvs Adami filius, cùm de terrae frugibus Deo munus libauisset, vtputa decimas, non autem primitias frugum: Abel autem frater, qui opilio erat, depecorum suorum primigenis, & maximè opimis Domino obtulisset: Deus respexit Abelis pietatem, at Caini auarum munus non respexit. Gen. 4. Babylonem Mesopotamiae vrbem habitauit Cleinis, vir dijs charus, ac opulentus, boum, asinorum ouium???; diues. Hunc mirum in modum dilexerunt Apollo ac Diana: ac saepe cum istis dijs venit ad templum Apollinis, quod est apud Hyper boreos, vidit???ue ei asinos immolari. Reuersus Babylonem, intendit ipse quoque Hyperborico ritu Apollini sacrificare: asinorum???; magno numero victimas ad aram constituit. Saperuenit Apollo, mortem???ue se ei illaturum minatus est, nisi hoc abstineret sacrificio: & pro more capras sibi, boues ouésque offerret: ita enim se asinorum gaudere immolatione, si [3223] ea fiat in Hyperboreis. His minis territus Cleinis, asinos ab altan ab duxit, liberis???; suis auditum sermonem exposuit. Era̅t ei ex Harpa vxore filij tres, Lycius, Ortygius & Harpasus, ac filia Artemicha. Ortygius & Artemiche cum Cleinide obediendum Deo pronunciabant. Sed Harpalvs & Lycivs vi solutis asinorum vinculis, eos ad aram compulerunt. Ibi Apollo in rabiem egit asinos, ita vt Cleinin & liberos famulos???ue mordicùs aggrederentur. Harpam & Harpasum Neptunus in aues non mutatis nominibus conuertit. Cleinis factus est Hypsiaeetes, Lycius in coruum album abijt: dein de tamen Apollinis nutu factus est ceruleus, cùm primus de Coronide Phlegiae filia iudicium detulisset, eam Alcyoneo esse nuptam. Artemiche piphinx facta est, auis dijs hominibus???; grata Ortygius aegithallus, quòd patri persuasisset pro asinis capras Apollini immolare, Ant. Liberalis ex Boei Ornithogonia, & Simmia Rhodio. À Qvibvs non oportet. Aaronis filij Nadabvs & Abivs, sacerdotes, cùm iniussu Domini ignem alienum coram Domino libassent, profectus à Domini conspectu ignis eos exanimauit. Leuit. 10. Azarias Iudaeorum rex, cùm ipse in aedem Dei ad suffiendum cum thuribulo ingressus esset, lepra correptus poenas profanati templi dedit. 2. Paralip. 25. Satvrninvs, Gorgoniae insulae presbyter, propter crimen à presbyteratu deiectus, nihilominus sacra faciebat. Eum proinde D. Gregorius Pp. perpetuae excommunicationi à Vena̅tio episcopo Lunensi subijci, nec nisi in die obitus sui ad sacra̅ synaxin admitti praecepit. Lib. 4. Epist. 49. Christianvs Moguntinus archiepiscopus, Friderici I. Imp. nomineBononiensium ciuitatem ad deditionem compulit. Priusquam tamen deditos accipeter, imperauit obsides: & in monte supta vrbem sancti Michaëlis coenobio sacra iussit apparari: ipse indutus pontificalibus aram adit, postquam religiosè manus consecrauit sanguine caesorum: officium dininum satellites honestauêre canentes. Erant CCC. pednes monachi, & totidem moniales, vnà psallere docti: qui de sanctis Thebaeis martyribus sacrum cecinêre officium Missae, Gaudeamus omnes in Domino: Euangelium, Cùm audieritis seditiones. Nam proscriptis vndique Cisterciensibus, qui Alexandro III. Papae fauebant, viri & fe̅minae euersis monasterijs militiae se immiscuerant. Expleto officio, archiepiscopus acceptis obsidibus, cum multa praeda iuit Anconam, obsidione ibi tracta feiè per integrum bienmum. Albetrus Cranzius lib. 6. Saxoniae, cap. 28. & libro 6. Metropolis, capite vltimo. Cùm Por IIII sacrorum Herculis ritum, que̅ pro dono ge̅ti eorum abipso assignatum, velut haereditarium obtinuerant, auctore Appio Claudio ce̅sore, ad humile seruorum ministemu̅ transtulissent: omnes qui era̅t numero supra XXX. puberes, intra annum extincti sunt: momen???; Potitium in XII. familias diu sum propè interjt. Appius verò luminib. captus est. Valerius Maximus lib. I. cap. 2. Liuius lib. 2. Decad. 3. Plinius lib. 9 cap. I. Macrobius lib. 3. Saturn. Fenestella cap. 2. de Rom. sacerd. Sabellicus lib. 6. Ennead. 4. Lactantius lib. 2. de Origine euorum cap. 8. Qvomodo non oportet. Nempe Negligenter facta, frequentata. Benedictus abbas, cùm Fratrem quendam à diabolo ludi audisset, eius vicem doles, ad monasterium, vbi is habitabat, accessit: vidit???ue ipsum ab Aethiope puero extia ecclesiam per vestem trahi, dum caeteri fratres psallere coepissent. Insecutus ergo eum, atq; increpans, virga percussit: & ipse nulla̅ postea eiuscemodi mentis instabilitatem passus, cum alijs in oratione perseuerauit. Marulus lib. 5. cap. 7. Sabellicus lib. 10. cap. 3. Gvido abbas de Tribus fontibus, monachorum altari ministrantium negligentia, qui vinum calicinon infuderant, vacuum illum consecrauit: verùm cognito errore, mox vinum super consecratam panis particulam in calice infudit. Quod factum diuus Bernardus in epistola laudat: Quòd vinum, inquiens, fudisti in calicem super hostiae sacratae particulam, laudamus, nec sub tanto articulo meliùs fieri potuisse putamus: arbitrantes liquotem, etsi non ex consecratione propria atque solenni, in sanguinem Christi mutatum, Sacramentum fuisse ex contactu corporis sacri. Siidem mihi co̅tigisset quod tibi, ad remedium mali vnum ex duobus egissem, aut ipsum quod tu fecisti, aut certè ab illo loco, vbi dicitur: Simili modo postquam coenatum est, verba sancta iterassem, & sic, quod de sacrificio restabat, compleuissem. Caeterùm poenitentiae loco Bernardus Clareuallensis iniunxit, vt ab eo die septem poenitentes Psalmos quotidie in terram septies prostratus decantaret, & septem disciplinas acciperet. In hunc modum, inquit, satisfaciat & ille, qui tibi ad hanc Missam ministrauit. Hercules Iolao nepoti templum magnificum erexit, & in co sacra multa instituit. Quòd si à solitis deficerent sacris Incolae, mutescebant prorsus: rursus verò si ex more perficerent, in pristnam sanitatem restituebantur. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 14. Cùm Minos rex, Neptunum minoribus quàm decebat honoribus affecisset. iratus Deus taurum Cretensib. immisit. Stymphalus fluuius in Arcadia lacum efficit, & terram per cuniculum subiens in Argolico se demùm agro profert, ibique mutato nominepro Stymphalo Erasinus vocatur. Pausaniae tempore hoc miraculum contigit. Cùm Stymphaliae Dianae solenne sacrum ab Arcadibvs indiligentiùs omui ex parte factum esset, acinprimis patrij ritus praetermissi: lucus repentè supra eam cauernam corruit, quam subter Stymphalus amnis meat. Obsepto igitur ostio aqua refluens, latè omnem campum haud minus stadium CCCC. perpetuo stagno occupauit. Fortè ita accidit, vt vena or ceruam fugientem persequens, cùm illa se in eius paludis coenum abiecisset, animi impetu concitatus, per aquam natans eam vrgere non priùs desierit, quàm idem hiatus & feram & venatorem absumscrit: mox & stagnantem aquam, amni via patefacta, consecutam, ac totam paludem vno die siccatam tradunt. Sacrum Dianae apparatius & magnificentius factum. Pausaniasin Arcadicis. Simulata, per ludum obita. Michaël Imp. Theophili Imp. F. nefarios Adolescentes alobat, à quibus ad mala omnia inflammabatur. Ij pontificum sibi habitum sumebant, & inciuentam victimam se immolare simulabant, ipso etiam Michaële in coetu vt sante: ludum minime ludicium, sed horrendum potius ludentes, & aceto ac sinapi in vasis aureis & gemmat stemperato, eam potionem sodalibus & collusoribus suis impertiebant. Zonaras & Cedrenus. Haec impia consuetudo in octaua generali Synodo Constantinopolitana damnata & abrogata fuit. Olm Canon Missae palàm & alta voce decantabatur. At Vigilius Papa statuit, vt non nisi in loco sacrato, in vestibus sacratis, & voce submissa. Contigit semel, vt Pastores in campo ridiculosè super lapidém pane posito, recitarint verba Canonis quibus sit transsubstantiatus: atque ita repentè ante se viderunt carnem humanam crue̅tam, statim???; diuinitùs percussi interierunt. Herman. Gigas. Alcibiades Atheniensis, non solùm dux inclytus, sed in dicendo eloquentissimus, quum Cererem & arcana mysteria violasset, in iudicio accusatus & condemnatus est. Plut. in eius vita. Neglecta, Nvlla. Oenevs Calydoniae rex, in Aetolia in magna frumenti copia, cùm caeteris dijs, sola Diana neglecta (cui tamenprimitiae omnium quae è terra nascerentur, ex more debebantur) sacrificasset: irata dea Calydonium aprum ingenti magnitudine celebrem, ad vastandam latè regionem propinquam immisit. Diodorus lib. 4 cap. 2. Cvanippvs Syracusanus, quòd Baccho sacra facere neglexisset, irato Deo in tantam ebrietatem incurrit, vt occurrentem in teneb is filiam Cyanem, quan quam reluctantem, violarit. Ea verò anulum scortatori surripiens, nutrici commendauit, vt violatoris indicium esset. Postmodum verò quum grauis pestilentia vrbem inuasisset, ob tam crudele perpetratum facinus, ex Pythio delatum est oraculum, vt impieta is auctor liberatoribus dijs immolaretur. Conscia igitur rerum Cyane, tractum capillis patrem mactauit, vt deosira os placaret. Dositheus lib. 3. rerum Sicularum, & Plutarchus capite 38 Parall. Arvbtuvs hydropota, cùm Romae Bacchanalia fierent, dei vires floccifaciens, illius ira ebrietate captus, Medullinam filiam obscuro loco corrupit. Ea verò demto violatori anulo, parentem agnouit. Quem inebriatum & coronatum ad fulguris aram duxit, & vt deos iratos placaret, eum mactauit. Aristides Milesius lib. 3. rerum Italicarum, & Plutarchus capite 39. Parallelorum. Cùm quodam tempore sederet cum suis discipulis Pherecydes Syrus, tum alia multa de propria sapientia iactauit, tum praecipuè illud, quòd etiamsi nulli deo rem sacram faceret, nihilo iucundiùs neque tristiùs vitam ageret, quàm qui hecatombas sacrificarent. Aelianus lib. 4. Var. hist. CONTEMTA, SPRETA, IRRISA, NON CVLTA. In pago ditionis Magdeburgensis (Cranzius Halberstadiensem habet) Colbeca, anno Domini MXII. Othoperdvs quidam cum XV. viris & tribus seminis in coemeterio D. Magni inter missificandum profanas ca̅tiones vociferari, & choreas ducere in vigilia Natalis Domini nocturna coepit. Qui [3224] cum socijs, propter contumacem perseuerantiam, à presbytero Roberto, vt circuitus iste annalis esset, illis imprecante, excommunicatus, totum annum in saltu & cantu perseueranit, sic vt neq; plunia, frigus, calor, sitis, fames, lassitudo eos afficeret, neque vestimenta eorum contererentur: ipsis ad femora vsq; in terram demersis. Quidam sorore̅ suam ex chorea trahere nisus, brachium ipsi euulsit, quae anno reuoluto cum duobus alijs expirauit: reliqui omnes tribus noctibus continuè dormierunt: quorum alij postea oblerunt, alij verò tremore membrorum testimonium rei actae perhibuerunt. Liberati autem sunt precibus episco porum Coloniensis, Moguntini, Hildesheimensis, & aliorum piorum. Vincentius lib. 25. cap. 10. ex Guilermo: Herman. Schedelius, Cranzius in Saxonia lib. 4. cap. 33. Chronicon Saxoniae, Nauclerus Volum. 2. Gener. 34. Cùm Clementis summi pontificis tempore in vrbe Traiecto Ivvenes, puellae, viri, feminae, choreas ducerent in ponte frequentes, sacramentum mysticum deferebatur. Illi cùm in furore pergentes saltarent, repentè fracto ponte serè CC. homines perierunt. Cranzius lib. 8. c. 39. Metrop. Domitivs Caldennus ne Missam quidem volebataudire: & quum ab amicis eò duceretur, dixisse fertur: Eamus ad co̅munem errorem. L. Viues de Verit. fid. lib. 2. Attestatur huic epigramma Politiani, quo lusit in Domitium & Marsilium: Audit Marsilius Mislam: missam facis illam Tu Domui. Magis est relligiosus vter? Quis dubitet? Tanto es tu relligiosior illo, Quanto audire minus est bona, quàm facere. Scelestum Brachii seiuoris (etsi faceto sale aspersum videatur) verbum fuit, conquerente cum eo quodam Martini V. Pontificis nomine, quòd dixisset, Se pontificem summum eò redacturum, vt Missam numo, qui grossus dicitur, cantaturus esset: respondit Brachius, Mirarise, quòd id de se pontisex crederet, qui non modò numum grossum pro vnaMissa, sed ne minutum quidem assem prox. Missis daturus esset. Im pia vox, manif stum atheismum prae seferens. Fulgosus lib. cap. 11. Glavcvs Sisyphi gilius, qui apud Potniam regnauit, sacra Venens spernens, ab equabus suis. quibus ad currum vtebatur, dilaceratus est. Seruius apud Vergil. lib. 3 Georg. Cùm Lemni ae: mulieres Veneris sacrificia spreuissent, dea irritata tantum foetorem illis immisit, vt à suis maritis contemnerentur. Mariti cùm bellum aduersus Thraces per id tempus suscepissent, saepius???; captiuas inde abducerent, ac proprias vxores aspernarentur, mulieres vnanimi consilio viros omnes per noctem cum captiuis trucidarunt. Veritae inde ne cùm filij adoleuissent patrum iniurias vlciscerentur, illos etiam ad vnum obtruncarunt, atq; vniuersum virile genus de medio sustulerunt. N. Comes Mythol. lib. 4. c. 13. Cùm multa impura facinola Orgiorum Bacchi simulatione committerentur, Penthevs Agaues & Echionis filius rex Thebanorum conatus est ea cuerteie. At Bacchas in pardales Bacchus mutauit, Pe̅theum in taurum, qui fuit ab illis vnguibus disoei ptus. N. Comes lib. 5. c. 13. Baccho dicatum poëma est simul & celebritas Phallophororum (qui phallos ferentes eundo canebant. Ithyphalli verò ebnorum persona & coronati slantes pronunciabant) propterea quòd ex oppido Bartiae, cui nomen erat [Greek words], Pgasus quidam mystetia detulit Athenas vnà cum Liberi pattis signo. Quod populus cùm segniùs accepisset, eius contemtionis poenas dedit. Correptae namq; sunt morbo pudoris partes. Multis ergo frusta tentatis remedijs, ex oraculo [Greek words], hoc est, perticas, atq; in earum fastigio coriaceum genitale tum publicè, tum priuatis in aedibus erexerunt. Simile quiddam legimus in historia Palaestinoru̅. Scaliger lib. I. Poëtices cap. 10. Nimimirum relgio talis, in qua impium quàmpiu̅ esse multò sit praestabilius. Impedita, Intermissa. Monachvs quidam Corbeiensis, cuius fidei sacrae vestes co̅missae erant, Meinuuerco Padebornensi episcopo sacra facturo, ornatum promere detrectabat: Vualonem enim abbatem suum paulò antè praeter meritum dignitate exuerat. Tum Episcopus: Reddes, inqùit, rationem Altissimo pro omisso hodierno officio. Nec multò pòst subitanea morte perijt monachus. Cranzius lib. 4. cap. 4. Metrop. Hyrcanvs pontifex Aretae regis Arabum copijs instructus, Aristobulum fratrem regem Iudaeorum in tempio obsidebat. Superuenit Pascha, in quo festo mos est multis Deum honorare sacrificijs. Quibus quia carebant obsessi, rogaueru̅t suos tribules, vt accepta quantam postularent pecunia victimarum copiam sibi facerent. Illis verò pactis mille drachmas in singula capita, & repraesentari sibi iubentibus, Aristobulus & sacerdotes libenter id fecerunt, & per funem è muro demiserunt precium. At illi accepta pecunia, non reddiderunt victimas: sed eò progressi sunt impietatis, vt non seruata fide hominibus, Deum etiam fraudarent debitis honoribus. Sacerdotes autem quibus per pactorum speciem illusum fuit, oranerunt Deum, vt poenas de tribulibus suis sumeret: nec dilata est vindicta: sed inundatio vehemens immissa fecit per totarn eam regionem magnam vastationem fructuum, ita vt tritici modius veniret drachmis quindecim. Iosephus lib. 14. c. 3. Antiq. Flaminio, quòd secundo Punico bello consul Latinas non indixissct, neq; sacrum ni Albano fecisset, sed lixae modo sine more, sine auspicijs ad exercitum profectus esset, dirum suit, & haud multò pòst, publica clade expiatum: siquidem ad Thrasymenum, quum inconsulta audacia in hostes irruisset, depulsis & dissipatis copijs, toto???ue exercitu profligato, & nefanda caede afflicto, praetermissi sacri poenas dedit. Alex. lib. 5. cap. 7. Cannensi clade Romae nunciata, luctus adeò totam vrbem compleuit, vt sacrum Cereris sit eo anno intermissum, quona̅ lugentes religione prohiberentur. Et haec quidem Liuius. Valerius auctor est, ne in tanta quidem ciuitatis consternatione id sacrum interpolatum. Satis constat XXX. diebus publico decreto finitum, ne ob eam causam caetera sacra publica priuatáve desererentur. Sabel. lib. 2. Enn. 5. Conspecta ab Indignis, Profanis. Penthevs rex Thebanorum, cùm Liberum patrem multis contumelijs vexaret, & alia insolenter facerét, postremò etia̅, vt seminarum operta sacra specularetur, ad Cythaeronem profectus, in arborem ascendit, atque inde omnia conspicatus. Quod cùm Bacchae anima duertissent, impetu facto viue̅tem eum lacerarunt, ac membratim discerpserunt. Pausanias in Corinthiacis. In Phocide ad Tithoream Isidis templum est religione sanctissimum eorum omnium, quoteun que Graeci Aegyptiae deae consecrarunt. Neque enim ad id penetrale accessus est alijs, quàm quos Isis ipsa per somniorum visa sibi prae caeteris delectos aduocauerit. Isidi Tithoreae binae celebrantur quotannis nundinae, vere scilicet, & autumno. Institores tabernas sibi erigunt exarundine & alia fortuita quauis materia. Postremo tertio die, qui ad eum mercatum conuenêre, emunt mancipia. Pomendianis iam horis ad sacra animum adijciunt. Immolant lautiores, boues & ceruos: tenuiores, anseres & meleagrides aues. Impuras hostias suem & capram ducunt. Aciam intra adytum sacris receptis. qui sunt foris tabernis exustis properè abeunt. Hominem aliquando aiunt profanum, cùm coepa esset iam pyra incendi, prae curiositate & confidentia ingredi ausum. Ac sibi illum visum videre Lemurum plena omnia. Reuersum tamen Tuhoreani, cùm quae viderat cuncta enarrasset, statim animam efflasse. Pausanias in Phocicis. Isidi Aegyptiae fostos dies Phoenices agitant, qua anni parte lugeriab ea Osirmi dicunt: ac per illos sanè dies incipere Nilum anniuersario auctu excrescere. Quo fit, vt incolarum turba dictitet, augen Nilum atq; impleri, late???; ex eo arua irrigari, Isidis lacrymis. Eo ipso tempore Romanum hominem, qui Aegyptum prouinciam obtinebat Qvendam mercede co̅ductum iussisse Isidis adytum intrare, quod Copti erat: redisse illum, sed mox vbi quae conspexerat exposuit, è vita discessisse Idem. Evvlgata. Theodectes Phaselites, quòd quaedam Hebraeorum sacra in tragoedia prodere voluisset, luminibus captus est: & vix ta̅dem multorum dierum supplicatione & precibus Deum opt. max placare poiuit. Iosephus lib. 12. Antiq. Aristeas, & Eusebius. Theopompvs cùm è sacris Hebraeorum libris, quaedam suis scriptis inserere voluisset, mente motus fuit diebus triginta, & per interualla insaniae, precibus deum placauit, facilè conijciens quae morbi causa esset: atq; etiam in somnis admonitus, se haec ideo pati, quòd fuisser circa res diuinas curiosior, eas???; voluisset proferre profanis hominibus. Haec Demetrius Phalereus Ptolemaeo Philadelpho affirmauit, interroga̅ti cur Graecorum nullus de Iudaeorum sacris aliquid scripsisset. Iosephus lib. 12. c. 2. Antiq. Andocydes Atheniensis orator vnus, cum Glauco aliqua̅ do designatus fuit ad ferendum vigenti nauium classe Corcyraeis, quibus bellum erat cum Corinthijs, suppetias. Pòst insimulatus impietatis, quasi ipse quoq; signa mutilasset, & sacra Cereris profanasset (ex eo quòd priore vita fuisset proteruus, ac comessabundus nocte vnum ex Cereris signis fregisset: ac delatus, cùm seruurn nollet ad quaestionem postulantib. accusatoribus dedere, infamis fuisset, ac de crimine secundo, de quo iterum est postulatus, esset suspectus) Id factum est no̅ multò pòst quàm missa in Siciliam classis fuit, Nam submissi Athenas à Corinthijs Leontini quidam & Segestani, quibus [3225] priuatim Athenienses auxilia mittere decreuerant, nocte signa, quae in foro erant (vt tradit Cratippus) truncauerunt. Ibi inter caeteros nomen cius delatum est, & quòd etiam sacra Cereris prophanasset. Edeo vocatus in iudicium, euasit hac lege, vt huius culpae affines detegeret. Qui eamin rem omni studio incumbens, sacrorum violatores eruit: in quibus parentem quoq; suum denu̅ciauit, conuictos???; alios omnes rei capitalis damnauit: patrem tamen quamuis iam vinctum eripuit, multum eum ostende̅ reip. commodaturum. Nec fefellit eos. Complures enim pecuniam publicam auertisse, aliásque fraudes admisisse, coarguit, qua de causa noxae exemtus fuit. Plutarchus in vita Andocydis. Orphivm quidam fulminatum tradunt, quòd initiorum arcana profanis hominib. tradidisset. Pausan. in Boeoticis. Aristagoras Melius dithyrambeus. Eleusinijs initijs vulgatis, omniummaximè impius iudicatus fuit: & ab eo Melios ob impietatem criminantur. Nomen hoc & de blasphemis vsurpatur Suidas. Diagoras Melius, Atheniensium sacrorum arcana mysteria (quae non licebat profanis inuulgare) omnibus detexit. Propterea Athenienles eum in exilium pepulerunt, talento proposito, si quis hominem compertum occidisset. Nvmenivm philosophum memoriae proditum est, offensius numen sensisse, quòd sua interpretatione sacra Eleusinia in vulgus dedisset. Caelius libro 7. capite 1. Antiquarum Lectionum. M. Attilivs II vir Sibyllinos libros profanauit, Petronio Sabino homini profano & plebeio eos describendos concedens. Ideo???; parricidarum vetere supplicio damnatus est, culeo nimirum insutus, & in mare abiectus. Ad vsvs illicitos adhibita. Israelitae victi à Palaestinis sub Eli pontifice, arcam foederis Silunte arcesserunt, quae ipsos ab hostium defenderet iniuria. At longè malori strage victi sunt, caesis eorum 34. millibus, capta arca, Hophni & Phinea Eli filijs intersectis. Eli nuncio audito, è sella delapsus ceruicem fregit: nurus illius, vxor Phinees, in partu interijt. I. Regum 4. Mvlier quaedam infamis, in solennitate Paschae apud castrum, quod Mons aureus dicitur. cùm ore corpus Domini perciperet, integrum domi suae arculae inclusit. Eam cùm fortè aliquanto pòst quidam eius amatorum aperuisset, hostiam (vt voca̅t) Dominici corporis in carnis & sanguinis essigiem transmutatam inuenit, anno Domini 1181. Sigeberti Continuator. Coloniensis quidam patre natus Iudaeo, sed conuerso, cùm in Paschali sestiuitate corpus Domini percepisset, integrum illud ore, nescio ad quos vsus, secum deferebat domu̅. At diuinitùs ille territus in coemeterio, ipsum terrae mandauit. Superuenit fortè sacerdos, ac quid agatur explorans, fossa aperta, infantis formamreperit. Quem cùm ad ecclesiam deportare festinaret, in tenues abijt auras. Trithemius in Hirsaugiensi Chronico. Ioannes de monte Politiano praedicatorij ordinis monachus, in sacrosancta synaxi Henricum VII. Imp. venenata sustulit buccella. Stumpfius. Froisspardi historia testis est Presbytervm quendam apud Suessionas ad vlciscendum inimicum à saga consilium petiuiste: qua consulente, vt bufonem baptizaret, nomen ei inderet, & consecratam hostiam edendam traderet, id à se factu̅ & alia permulta tacenda confessus est. Quinq; Magaru̅ quaesitores narrant inter alia, se quaestionem de Maga habuisse, quae fatebatur se consecratam hostiam quam oportuerat no̅ deglutinisse. sudario exceptam in poculo vbi bufonem alebat condidisse, pulueres???; sibi à diabolo datos adiecisse, vt cer tis vocibus enunciatis, ad enecandas pecudes limini ouilis substerneret. Deprehensa itaq; & euicta, viua concremata est. Bodinus lib. 2. Daemon cap. 8. Petrvs Luna, genere Catalanus, delectus Papa Benedictus XI. Auenione post Clementem, praeter fidem ac iusiuran dum quod de derat, ad tollen dum schisma nunquam animum applicuit: verùm vt Franciae duces infensos sibi reconciliaret, vnius anni decumas illis concessit. Tandem in Tarraconensium fines patriam suam se recepit, & quò tutior esset, primus Eucharistiam antese ad sui custodiam gestari semper voluit. Auctor Chronici Francorum. Igno miniosè tractata. Optatus natrat lis. 2. contra Parmenianum, Donatistas in persequutione Orthodoxorum sub Valente inssisse, Eucharistiam orthodoxi episcopi canibus fundi: sed eos canes in rabiem versos, dominos suos dilaniasse. Salutis anno 1290, in Parisiorum vrbe quidam Ivdaevs, per inopem mulierculam, cui vestem quam ab ea oppigneratam habebat, se gratis restituturum promiserat, Christiana̅ hostiam in Paschate assecutus, cùm accenso igne in sartagine vellet assare: vt perspexit eam non mutare formam, nec colorem, gladio eam pupugit, ex qua confestim sanguis manauit. Re autem detecta, superuenientibus Christianis, hostia in loco ei dicato restituta, Iudaei domus in templum conuersa est, quae etiám nunc Saluatoris Bullientis nomine compellatur, vbi hostia gladius???ue etiam nunc ostenduntur. Fulgosus lib. 1. cap. 6. In Cracone Vandalorum ditionis oppidulo, effractis ecclesiae foribus Ivdaei furati sunt sacratas causa infirmoru̅ hostias. Quasdam punctionibus torserunt, alias scissuris lacerarunt in contumeliam Christi: caeteras vt conculcauerunt, sparserunt in publico itinere, vt Christianorum etiam pedibiu calcarentur. Sensêre primi sacerdotes furtum, & quid suspicarentur non habebant. Detulêre rem maioribus in oppido: perlata est ad Gustrouense capitulum. Clerus indicto ieiunio postulauit à Deo reuelari, furémne argentum, an sacramentum inuitasset. Quu̅ deferretur res ad loannem principem, coepit statim suspicari quod erat, iussit???ue rapi Iudaeos ad quaestionem. Fissi crimen, detegunt conscios. Hostiae quaeruntur in arena, crebrescunt miracula, fit populoru̅ concursus, ex votis hominum exstruitur capella. Iudaei exquisitis supplicijs fracti, rotis necantur. Cranzius libro 8. Vandaliae, cap. 8. Non multò pòst sub annum 1330. in Gustrou Iudaea mulier, ad Christum conuersa, obuiam habuit in vico Iudaeam, germani sui coniugem Eleazari: ea inuitabat conuersam in domu̅ suam. Atilia: Deum, inquit, meum timeo: ideo me retraxi à communione Iudaica. Stomachata Iudaea respondet: Quia pro facinore & flagitio exclusa es à synagoga, ad Christianos te contulisti, vt laxiùs luxurieris. Tum illa: Meministi, quum hostiam à Christiana muliere coëmtam pungeretis in synagoga, astante me, & velut insantis vagitum audiente? Terruit me iniuria, mouit me rei miraculum: vt protinus fugerem à vobis in Ecclesiam, assecuta misericordiam cum baptismate. Audiuêre nonnulli verba mulierum, Ioannes princeps Ivdae os adhibitis quaestionibus examinauit. Neuter sexus, nulla aetas crimen faten voluit. Mulier ex fuga retracta, quae vendiderat, coram rege confessa est crimen, vitam deprecata. At ille iussit eam exuri. Tum missis militibus ad principem, gentis Eleazarum, suasit, vt reddita hostia seruet se ac gentem suam, suscepto baptismate Ille respondit: Nunquam se contra veritatem dicturum, etiam si ignominiosè sibi ac suis sit moriendum. Vxor Ioannis interpellabat coniugem ciusdem, vt virum emolliret. At ille exclamat: Constans esto mea Methilda: pro veritate morientes in sinum Abrahae cuolabimus. Pyra ingente extructa, vt praesenti supplicio territi detegerent facinus, cùm nemo illorum moueretur: caeteris in ignem proiectis, data fuit vitae optio Eleazaro veritatem pandente. Ille verò siccis oculis vxorem in ignem inijci sustinens, cùm se contra veritatem loqui non posse diceret, exustus est. Constantia ea suspicionem Ioanni iniecit, ne fortè conuersae fraude id commentum cepisset. Necem igitur illi simul & sacerdoti in terminatus est, nisi hostia illa reperiretur: innocentium Iudaeorum mortem expiandam esse. Mulier fi duciae plena, iciunio & oratione sese confirmans, consularibus viris comitantibus, in fratris synagoga multum quaesitam reperit, vitro tectam, peplo inuolutam hostiam, quatuor locis cruentam. Ad rocatur clerus, pulsantur campanae, in laudes Christi oralaxantur. Capella in loco inuentionis de oblationibus accurrentium erigitur, ecclesiastica stipendia fundantur, ad concinendas Deo laudes. Permansit capella in annum tertium post quingentos ac mille: tum enim conflagrante oppido ab igne fulgmis cum ecclesia parochiali deperijt, in vigilia apostoloruin Petri ac Pauli. Cranzius libro 8. Vandaliae, capite 8. Parisiensis quaedam oppignerauerat Ivdaeo vestem. Cùm redimere non posset, hostiam, quam Paschate proximo sumtura esset, illi pollicetur. Iudaeus acceptam hostiam lebeti feruenti oleo & aqua pleno inijcit, blasphemis verbis illudit. Prosilijsse aiunt puellum formosissimum, & harpagonem Iudaei mira agilitate, quo illum demergere nitebatur, declinasse. Astabant pueii, & rei nouitate territi, ad matrem currunt, crudelitatem patris contra pusionem indicantes. Fit concursus populi. Ereptam Iudaeo hostiam, Episcopus in ecclesiam S. Ioannis de Grauia deportauit. Iudaei vxor & liberi ad Christi fidem conuersi. Ipse ad supplicium ductus, Talmudi virtutem iactaie & inclamare non desinebat. Ad hominis superstitionem eludendam afferri iubetur. Eo accepto, cùm securitatem Iudaeus spetare inciperet, ignis iaculi instar è pyra constructa euolans, Iudaeum cum libro exussit. Thomas Patriarcha Barbariensis libro 3. Fortalicij fidei. Anno Christi 1345. cùm consecrati Qvidam hommes hostia̅ cum ferculo suo è tempio omnium Sanctorum memoriae dicato suffurati essent, atq; id ferculum non aureum, vt crediderant, sed aereum inauratum esse comperissent, apud Bubalum pagum suburbanum Cracouiae in coenosam paludem id abiecerunt. Mox locus crebris ignibus atq; faculis dies noctes???; aliquot perpetes collustratus est Id miraculum cùm ad episcopum perlatum. esst. neq; causa tamen eius pateret: post indistum triduanum ieiunium, eò cum soleimi pompa profectus est: repertam???; Eucharistiam eò, vnde sublata erat, retulit. In eo veò loco, vbi ea reperta est, Cazimirus II. rex augustum templum, titulo corporis Christi, de coctis lateribus eadificauit: successu???; temporis peramplum spacium muro complexus, nouum oppidum condidit, & Cazimiriam de suo nomine appellauit. Cromerus lib. 12. Eruxellis anno Christi MCCCLXIX. Ionathas Iudaeus à Ioanne parocho ad D. Catharinau aliquot hostias, vt vocant, consecratas redemit, & incursu inimicorum in horto occisus, eas vxori asseruandas reliquit, vxor Abrahamo filio. Qui die Veneris sancto hostiam exemtam in coetu Iudaeorum cultello conscidit. Verùm copioso profluente sanguinem, mater Abrahami conuersa, miraculum euulgauit. Venceslaus Brabantiae dux, diligenti inquisitione facta, Abrahamum cu̅ conscijs ante aedem D. Catharinae viuum exuri curauit: & hostiam in templo cathedrali D. Gudulae religiosè deposuit. Ludouicus Guicciardinus in descriptione Germaniae inferioris. Circa annum Christi 1401. apud Posnaniam, cùm Christi corpus in specie panis à Mvliercvla quadam oresublatu̅, vt Iudaeis ad ludibrium venderetur, mutata???; sente̅tia in pratis suburbanis eius oppidi abiectum esset, miraculis quibusdam insgnibus proditum est, & reperrum. Iraq; templum in eo loco Vladislaus Iagello rex condidit, & sanctissimi. corporis Christi titulo dedicauit Cromerus lib. 16. Anno Salutis 1490 in valle Canonica, Brixiensis agri, complures Sacerdotes, freti se faciliùs magicam artem consecuturos, spe ita eis ab humani generis hoste facta, quem in vno montium illius vallis palàm alloquebantur: in eam impietatem praecipites ruerunt, vt in hostiam, quam ipsi immolara̅t, alij ventrem leuarent, alij pedibus eam proculcarent: nonnulli, quod nihilo leuius est, comburerent. Fulgosus libro 9. capite 11. Anno 1491. Ivdaei, in oppido Sterneberg, principatus Stargardiae, redemta à sacerdote hostia impiè sunt abusi. Cùm autem viderent malè sibi rem cedere, red diderunt eam sacerdoti. Ille defoditin terra̅. Defossa publico loco mirabiluter innotuit. effossa???; delata fuit in ecclesiam. Iudaei exusti: Presbyter Rostockij degradatus, ignitis forcipibus impetitus, longo itinere perductus in montem Capitum ante vrbem, ibi congestis lignis concrematus est. Coeptus est inde concursus in locum Sterneberg: fasta & infecta miracula nunciabantur. amplissimo quaestu. Principes Magnopolenses segregata inde portione, collegium suum in Rostockio firmarunt, coemtis redditibus, quos in eo seruientes quotidianis distribuerent impendijs: ornamenta sacrarum quoq; vestium inde procurarunt. Cranz. lib. 14. Vandaliae, cap. 17. Petrvs Sermonetanus, qui Minorum ordinem profitebatur, asini ori Christianam hostiam manducandam inseruit, vt daemones in magica artesibi fauentiores faceret. Tandem Romae sub Innocentio IIX. viuus exustus est. Fulg. lib. 9. cap. 11. Exemplorum. Pollvta sacra Caede. Clotharivs Gallorum rex Gualterium, Iuetoti dominu̅, (quem inuidorum opera à, regij cubiculi honore expulerat) post decennium Roma à Pontifice Vigilio literas commendatitias afferentem, eas???; in die Passionis in tempio offere̅tem, manu sua crudelite inter sacra interfecit. Fulgosus lib. 9. cap. 3. Stvpro. Bonae deae sacra, quibus interesse viris non licebat, cùm in aedibus Caesaris celebrare̅tur, stupro polluta sunt à P. Clodio, amore Pompeiae vxoris Caesaris flagrante: in quas assumta veste & ornatu psaltriae furtim irrepserat. Ibi certe in cubiculo puellae, cum qua ingressus erat, deprehensus fuit. Plutarchus in Cicerone. Inivria. Nouem in Ionia ciuitates conuenire ad Panionia celebranda consueuerant. & sacrificare Neptuno magna antiqua???; sacrificia, luxta eam quam Mycalen vocant, in loco quodam solitario, Postea verò bellis illic saeuientibus, cùm Panionia celebrare in loco eo non posent, transtulerunt eum conuentum in alium tutiorem locum, prope Ephesum. Missis verò vatibus Pythium consultum oraculum, responsum acceperunt, vt ex Helice (quae tunc quidem Ioniae, nunc verò Achaiae vrbs dicitur) à vetustissimis & multò antè à maioribus eorum extructis altaribus simulacra acciperent. Quo sanè audito responso Iones, in Achaiam sine mora, qui simulacra inde auferrent, miserunt. Illi autem exposita in communi Achiuorum conuentu legationis suae causa, persuaserunt eis, vt quae peterent sibi darentur. At Helices incolae vetus oraculum habentes, quòd videlicet tum periclitaturi sint, cùm super Neptuni altare Iones sacrificauerint, contradixêre Ionibus, quantum ad simulacra attinet, dicentes, non co̅mune Achiuorum, sed suum illud delubrum esse. Consentiebant his & Durae habitatores. Achiuis autem communi sententia id concedentibus, Iones quidem super Neptuni altare, nixta oraculi tenorem, sacrificarunt. At Helicenses disiectis Ionum pecunijs, & spectatores corripuerunt, & numen ipsum impietate violarunt. Ob quae aiunt Neptunum, hanc ciuita em paulò ante Leuctricam cladem terraemotu ac diluuione vltum. Olymp. C I. Diodorus lib. 15. IMPII IN LVDOS SACROS. C. Terentivs Varro aedilis, cùm ludos Circenses in Iouis optimimax. templo faceret, eximia facie puerum histnonem ad excubias tenendas posuit. Quod factum multos post annos memoriae tum repetitum, tum expiatum est. Consul enim longè pòst factus, apud Cannas ob iras Iunonis tam infeliciter pugnauit, vt ferè quinquaginta Romanorum millia caesa sint. Valerius Maximus lib. I. cap. 2. Lactantius lib. 2. cap. 17 IMPII IN DIVORVM STATVAS, IMAGINES, SIMVLACRA. Facta aliter qvàm oportet. Christianae veritatis hostes Ethnici, inFando olim picturae genere ausi fuêre Dei summi summatem filium deformare, ac velut in pergula praetereuntibus ostentare, asininis auribus, pede altero inungulatum, ac togata specie, cum libro in manibus: addito etiamnum scelestiore titulo, ceu Christianorum is foret Deus, Onochelus, id est, [Greek words] nomine. Caelius lib. 30. cap. 21. A. L. Gennadius episcopus Co̅stantinopolitanus, precibus manum restituit Pictori cuidam, cui manus exaruerat, quòd Chri stum louis habitu pingere ausus fuisset. Theodorus Lector lib. I. Collectaneorum, & Cedrenus. Abiecta, Destrvcta, Corrvpta, Eversa. Gizip dux Arabum, pro Mahometi religione, qui imagines & idola damnauerat, ex ecclesijs Christianorumi simulacrum Christi & Mariae virginis exturbauit, excitatus à Iudaeis, pollicentibus ei imperij & vitae diuturnitatem. Paulus Diaconus lib. 21. rerum Rom & Zonaras tomo 3. Anno altero Constantis Imp. Havmarvs Saracenus aedificare templum Hierosolymitanum coepit: cum???; aedificia non consisterent, Iudaei causam rogati, eam exposuerunt, ac crucem quae templo montis Olearum imposita erat deposucrunt, ita demùm aedificia firmata sunt. Atq; haecres Christi osorib. occasionem praebuit, multas cruces deturbandi. Cedr. Constantinvs quidam strator Artabasdi, videns imaginem Dei genitricis stantem, apprehensum lapidem aduersus eam proiecit. & contriuit: & cùm cecidisset, calcauit. Et vidit in somnis astantem sibi & dicentem: Nosti quàm fortem causam in me operatus fueris? certè contra caput tuum hoc fecisti. Postridie Saracenis murum oppugnantibus tormenti lapide caput ei facies???ue contrita fuit. Paulus Diaconus lib. 21. rerum Rom. & Cedrenus. Menophantes Mithridatis dux, in direptione insulae Deli, Apollinis statuam, sede sua motam in mare abiecit. Pausanias in Laconicis. À QVIBVS NON OPORTET CONTRECTATA. Cùm Palaestini caesis 30. millibus, Israëlitarum arca̅ quoque foederis diuini, quam in castra auxilij loco portari curauerant, cepissent, eamq; Azorum in aedem dei sui Dagonis intulissent, manè Dagonem offenderunt humi ante arcam prolapsum. Quem cùm in suum locum reposuissent, postero die iterum prolapsum, capite manibus???ue auulsis, & in limine positis offenderunt. Ob quam causam quicunque in aedem Dagonis intrant, limen transcendunt, non calcant. Hoc signo cùm Azotij nil mouerentur, immisit eis Dominus mures, qui [3227] & in vrbe & ruri omnia arrodebant. Praeterea eos podicis morbo siue dysentericis passionibus crudelem in modum affecit, ita vt maxima affecti clade, arcam Gethaeis transmitterent. Qui similibus vexati malis, Accaronitis: hi Gazaeis, Gazaei Ascalonitis. Et sic quinque ciuitate̅s Palaestinorum arca suo aduentu grauiter vlta est: vt tandem post septem menses consilium ceperint, arcae Israëlitis restituendae. Nouo currui imposuêre, duas vaccas foetas (conclusis earum vitulis domi) iugi expertes alligarunt, & multae nomine quintale podices aureos, & totidem mures aureos pro numero ciuitatum & praefecturarum epépenderunt, & in capsa ad arcae latus posuerunt. Nullo adhibito custode, vaccae rectà Bethsamen versus vna via mugientes perrexerunt in terram Israëlitarum. Et sic Palaestini proceres, qui longè sequebantur, cognoucrunt, sese ijs malis propter arcam retentam fuisse affectos. Bethsamitae arca conspecta, cùm messem triticeam in valle facerent, valde laetati, abeuntibus Palaestinis, concisis lignis currus, ingenti saxo arcam imposuerunt Leuitae, & vaccas holocausto obtulerunt. At Dominus Bethsamitas propter conspecta arcam magna affecit clade, caesis eorum 50070. Qua claude affecti, legatos miserunt ad Cariathiarimenses, qui arcam sublatam, Gabaam in domum Aminadabi intulerunt, eius???ue filium Eleazarum ad eam custodiendam consecrarunt. Et sic XX. annis eo in loco mansit, reducta tandem à Dauide in vrbem Dauidis. I. Reg. 6. & 7. item 2. Reg. 6. Cùm Dauid rex arcam Domini, quae 20. annis Gabaae in domo Abina dabi permanserat, nemine eam attrectare causo, propter ea mala, quae Palaestinis & Bethsamitis acciderant, Hierosolymam ferendam curaret, cum celebri pompa: vbi ad Nachonis aream ventum est, Oza Abinadabi F. qui cu̅ fratre Ahione boues plaustrum ducentes agebat, arcam boum agicatione nutantem, admota manu sunentauit, & repentè mortuus concidit. Dauid territus, arcam ad se admittere no̅ fuit ausus, sed eam in aedes Obededomi Gethani leuitae intulit, vbi illa pertres menses fuit, & Obededomi domum atq; facultates omnes sua praesentia beauit. Eo auimaduerso, Dauid timore deposito, arcam cum summa reuerentia Hierosolymam tra̅sferri curauit. 2 Reg. 6. Ilvs, cùm Mineruae templum ardere videret, cursu concitus, demissum coelo Palladium eripuit, & statim oculis captus est. Postmodum verò placata ira deae, pristinum recuperauit visum. Dercyllus in lib. Aedificiorum, & Plutarchus capite 34. Parall. Evrypylvs, arcam cum Liberi patris signo è praeda Troiana obtinens, signo conspecto, amens redditur. Pausanias in Achalcis. Q Caecilius Metellv spont. max. Romanorum, Palladium ex Vestae templo incenso eripuit, & statim oculis captus est: placata mox dea visum recepit. Aristides Milesius de rebus in Italia gestis, & Plut. in Parall. Plin lib. 7. cap. 43. Ad vsvs illicitos adhibita. Cosroë Persarum rege Christianos persequente, Sergiopolitani redimendae ciuitatis causa ecclesiae thesauros, inter quos suit & crux à Iustiniano Magno Imp. missa, tradiderunt. Habuerunt & ossa Sergij martyris in vrna argentea bene lo̅ga reseruata, quarum reliquiae miracula edidisse dicuntur. Euagrius lib. 4. cap. 28. ex Procopio. Quidam Pavlicianorvm, quu̅ morbis doloribúsve premuntur, crucem sibi imponunt: eandem???; recepta sanitate confringunt, in ignem abijciuntac cremant, aut etiam conculcant. Cedrenus. Constantinopoli in monasterio sanctae Dei genitricis, iuxta palatium, prope sanctam Sophiam, eratimago beatae Matiae, quae tenebat infantem in brachio, depicta a D. Luca, Odigitria dicta, id est, deductrix: quia duobus caecis apparuerat, & deduxerat eos ad suam Ecclesiam, eos???ue illuminarat. Cum ista imagine faciunt processionem omni die Martis, per tota ̅ciuitatem. Cùm ergo obsessa esset ciuitas à Sara cenis, & ciues ieiunarent & orarent, simul & pugnarent: Qvidam ciuis admonuit afferri illam imaginem, & ab omnibus orationem ad illam fieri hoc modo: Sancta Dei genitrix, quae tories nos liberasti, libera nos modò de inimicis Filij tui: & si vis vt imaginem tuam non mergamus in mari, merge tu illos. His dictis, secretò imaginem mari immersit: & statim procella surgens Saracenorum naues dissipauit. Vincentius libro 23. capite 147. Marcolphvs Moguntinensis archiepiscopus à pontifice Romano pallium redemturus, vt eam summam co̅ficeret, de aurea cruce, qua̅ Viliegisus Moguntinensis archiepisco pus olim in Monasterio S. Martini erexerar, alterum pedem detru̅catum Romani misit, anno 1142. Vix anno praefuit. Tertius ab hoc Arnoldvs alterum pedem aureae crucis rapina Marcolphi adhuc rediquum, auulsit in sumtum belli co̅tra Hermannum comitern Palatinum. Appendix Mariani, sub Friderico I. Alexander Syriae rex, cùm militibus stipendia decssent, in templo Iouis solidum ex auro Victoriae signum tolli iullit, faceto ioco sacrilegium circunscribens: Victoriam commodatam sibi à Ioue, dicens. Non multò pòst à suis desertus, à latronibus captus, perductus???; ad hostem suum Antiochum Gryphum, interfectus est. Diogenes Cynicus, cùm esuriret & algeret vnà, nec haberet vnde commodiùs, è deo quodam ligneo igniculum sibi parauit, & coenulam coxit. Diagoras Melius cùm nulla adessent coquendis lenticulis ligna, Herculis simulacrum, quod tum fortè aderat, igni subiecit: Tertium decimum, inquiens, laborem nunc perfice, & Diagorae atheilentem coque. Gilb. Cognatus lib. 2. Narrationum. Commodvs Imp. Cùm Isidis sacrificia perageret, illius imagine, quam ipse gestabat, sacerdotum percutiebat capita: impellebat???; vt pineis nucibus, quas secundùm religionis ritum manu gestabant, adeò se diuerberarent, vt quidam morerentur. Fulg. lib. I. cap. 2. ex Herodiano. Igno minia affecta. Anno 766. Iudaei quidam imaginem Christi crucifixi in aedibus ab Christiano homine conductis cùm reperissent, contumeliae causa illam deposuerunt, atq; omnia in illam probra, quae quondam Christo viuenti intulerant, congesserunt, illudentes, conspuentes, atq; caedentes. Demùm autem cùm iterum in crucem egissent, lancea latus hauserunt. Quo facto, subitò sanguis & aqua manauit. Quem illi vase admoto cùm suscepissent, vt virtutis, de qua sermone acceperant, periculum facerent, aegros eo suos in synagoga coactos asperserunt. Quibus statim aegritudine liberatis, Iudaei religione perfusi, continuò Adeodatum vrbis episcopum adierunt, ac languine ei cu̅ imagine reddito, miraculum retulerunt, ac sacris se initiari Christianis petierunt. Hic sanguis inde diuersas inter Ecclesias diuisus, in Italiana quoq; demùm est deportatus. Sigonius lib. 3. regni Ital. Iannes praeceptor Theophili Imp. eius???; in euertendis imaginibus adiutor, post eius obitu̅ monasterio inclusus cuidam: cùm in quadam eius parte suffixam immagine̅ Christi, Deiparae & archangelorum cerneret, diaconum suu̅ eò ascendere, & oculos ergere iussit, dicens, Eas facultate videndi no̅ esse prae ditas. Hoc vt resciuit imperatrix Theodora, ipsius effo di oculos iussit. Verùm intercessione quorundam effectum est, ne id fieret. Missis tamen satellitibus, Theodora ducentis flagrorum ictibus eum multauit. Cedrenus. Constantinus Episcopus Cypri, in 4. actione Nicenae secundae narrat, Armentarivm quendam, qui imagini Mariae stimulo dextrum oculu̅ euulserat, postea in agru̅ egressum, cùm percuteret pecus, sibi ipsi oculum elisisse. Et Alivm que̅dam in Cirio, eò quòd per caput imaginis eiusdem in parate depictae clauum infixisset, ingenti dolore capitis affectum esse, quo non priùs liberari potuerit, quàm clauu̅ extraxisset, ibidem nugatur Episcopus eius loci. Agarenvm etiam conto oculum statuae Mariae in Gabala ciuitate Syriae euellere conantem, sibi oculum effodisse, & ardenti febre correptum esse, ibidem afferitur. Et in actione 5. adhuc alia tria miracula ab imag nibus edita proferuntur, ad earum cultum stabiliendu̅; quae Carolus Magnus in libello de Adoratione imaginu̅, ad vim superstitionis refert. Vigesimo quarto anno Constantini Copronymi, in Beryto imago Christi à Ivdaeis contumeliosè tractata, aperto latere sanguinem & aqua̅ effudit, quo curati sunt infirmi. Eu̅ ampllis exceptu̅, Episcopus misit per orbem terraru̅, atq; inde anniuersaria festiuitas ad 5. Idus Nouemb. de passione imaginis Christi instituta fuit. Sigebertus anno Domini 765. Patres in seconda Nicena synodo voluntid accidisse tempore Athanasij, cum???; in peculiarem librum retulisse, & posteritati reliquisse. Ex Syria diuino magis quàm humano consilio Mantuam translatus fertur. Sabel lib. 9. En. 8. & Cuspin. Ivdaevs quida̅ sub Pelagio po̅tifice imaginem Saluatoris de Ecclesia furtim sublata̅, telo transfixit, eam???; clàm domu̅ deferens, cùm ea̅ vellet fla̅mis exurere: se sanguine imaginis cruentatu̅ videns, prae stupore eam abscondit. Quam Christiani requirentes, & per vestigia sanguinis sanguinolentam receperunt, Iudaeum???; lapidarunt. Sigebertus in Chronicis. Ivdaevs quidam baptismo in Ha̅nonia suscepto, à Gulielmo comite Hollandiae de sacro fonte leuatus, ad vomitu̅ rediens, imaginem Mariae virginis in tempio clàm pugione in faciem percussit, sanguis profluxit copiosiss. Iudaeus fuga sibi consuluit. Virgo in somnis fabro ferrario apparet, autore̅ facinoris indicat, eum persequi, & duello oblato scelris conuincere hortatur. Paret ille, & Iudaeum monomachia victum ad crucem adigit. 10. Trithemius in Chronico Hirsaugiensi. Othone & Philippo imperij causa inter se bella gere̅tibus, cùm permulti se cum rebus suis in fanum S. Gouari, haud longè à [3228] Treuiris recepissent, quia & natura & arte satis munitus videbatur is locus, co???; oppugnatutus templum Vernerus Bolanus venisset: qui intus obsidebantur, cùm suspectam haberent fenestram, ne ea hostes aditum sibi in templum facere̅t, posita in eo loco crucisixi Christi imagine, quae lignea erat, satis cauisse rebantur, ne illae hostes irrumperent. Sagitarivs quidam sagittamin eum locum dirigens, Christi imaginem confixit, & mox tanquam ex viuente corpore sanguis manauit. Ea re territus Vernerus, cruce sumta, mare ad bellum contra Christi hostes gerendum traiecit: imago autem sagitta???ue sanguine conspersa fuit asseruata. Fulg. lib. 1. cap. 6. Dum de pace agitur inter Henricum Anglorum, & Philippum Francorum reges. quidam introducti à Ricardo Henrici Anglorum regis filio satellites, quos illa aetas Coterellos appellauit, dum alea Iudunt, Qvidam emissis num is simulacrum Virginis Filium dextra gestantis in templi vestibulo aspicie̅s, iacto in imaginem lapide, brachij partem à Filio abrupit: ex quo profluens cruor, multis aegrotantibus remedium praestitit. Ille à daemonio mox abreptus, eodem die spiritum miserabiliter efflauit Rob. Gaguinus lib. 6. Budae, Pannoniae vrbe, duo alcatores ita conuenerant, vt Alter in Dei nomine, alter in nomine Diaboli luderet. Qui Deum nequitiae fautorem faciebat, pecunias omnes, ipsas quoque vestes amisit: intempesta nocte desperabundus domum rediens, per coemeterium iter facit. Ibi Saluatoris crucifixi imaginem conspicatus, ira & furore plenus, saxum arreptum violenter fronti illisit. Miraculosè igitur saxum in vulnere haesit & copiosus sanguis profluxit. Coemeterio vicinus habitabat lanius senex podagricus, is per quietem vocem incertam audit: Surgeret cultro proximum quemuis sibi obuiam factum confoderet. Quam vocem cùm tertiò iteratam, multis cum minis instantem audiuisset, parére decreuit, & cùm priùs ne mouere quidem sese lecto posset, impigrè surgens, laniario cultro arrepto in coemeterium descendens, aleatorem infelicem furibundum sibi obuiam factum cultro confixit. Hoc patrato facinore, iudicis aedes accedens, aditu̅ & colloquium postulat. Iudex non credere, sed phantasma daemonis arbitrari. Tandem admissus, somnium & caedem indicat. Cùm iam illuxisset, ad coemeterium conueniunt, cadaner circumstant. Interim daemones cum terribili vlulatu in sublime raptum cadauer, ex hominum conspectu abstulerunt. Ea res, praeter vulnus Crucifixo illatum, aleatoris perfidiam arguit, & lanium à periculo liberauit. M. Fritschius in Meteoris. Mahometvs II. Constantinopolim cepitanno 1452. Simulacrum Crucifixi tubis ac tympanis prae euntibus raptum ex vrbe, hostes ad tentoria detulerunt, sputo luto???; foedarunt, & ad Christianae religionis irrisionem iterum cruci affixerunt. Exin pileo, quem sartulum vocant, capiti eius imposito, corona vndiq; facta: Hic est (inquiunt) Christianorum Deus. Tum lapides, lutum???; iactantes, miris dehonestaruntmodis. Aeneas Syluius cap. 7. Europae, & Cuspinianus. Apud Sprangerum legimus, Pvmbervm quendam magum Lendemburgi in Germania extitisse, quem docuerat Satanas Crueifixum sagittis antepaschali die Veneris configere: qua ratione adhibitis nefandis quibusdam verbis iaculans in aërem, ternos homines, quos vidisset cognouisset???ue, poterat quotidie occidere, quamuis in arcem munitissimam abditos, modò certum deliberatum???ue consilium occidendi eos habuisset. Eum verò tandem rustici in frusta laniauerunt, sine iuridica cognitione vlla, postquam homicid a plurima perpetrasset. Haec gesta anno MCCCCXX. Bodinus lib. 2. Daemon. cap. 8. Anno Sal. 1462. Ferdinandus Neapolitanorum rex, Marcos oppidum, arci Montis draconis, ad Massicorum montium exitum sitae, subiectum, Andegauensium factioni fauens, arcta obsidione premebat, & defectu aquarum propè ad deditionem compulerat, cùm impij Sacerdotes magicis artibus imbres elicere ausi sunt. Inuenti enim ex oppidanis atq; obsessis sunt, qui nocturnis in tenebris, deceptis castrorum vigilijs, per asperrimas rupes, furtim profecti ad litus, trahentes secum imaginem affixi ad crucem Christi, maledictis illam priùs, ac diro prosecuti carmine, pòst in mare execrabundi immiserint, coelo, mari terris???; tempestate̅ imprecati. Quo etiam tempore sacerdotes quidam, mortalium omniu̅ scelestissimi, dum satisfacere profanis militum artibus student, ritum nefarium secuti (quo in huiusmodi casibus vi magica elici imbres putantur) asino pro aedis foribus constituto tanquam agenti animam, cecinêre funestum carmen. Pòst diuina Eucharistia in illius os palatum???; iniecta, conclamatum asinum, funereis cantibus, viuum tandem ibidem pro templi foribus humauêre. Hic verò vixdum perfecto sacro, obnubescere aër, ac mare agitati ventis cùm coepisset, dies???; medius offundi tenebris, ac nunc coelum micaretignibus, nunc lux omnino eriperetur, tonitru coelum terrae???ue horrescerent, volitarent euulsae ventis arbores, discissa???; fulminibus saxa complerent auras fragoribus: prorupit tanta è nimbis pluuia, imbres???; tam validi, vt non cisternae modò colligen dis aquis satis non essent, sed arentia saxa rupes???; exustae solibus, torrentes vndequaque prolapsos diffunderent. Ita rex, qui sola in siti potiundi oppidi spem collocauerat, frustra ab ea habitus, ad Sauonem vetera in castra redijt. Po̅tanus lib. 5. belli Neapolitani. Bodinus lib. 2. Daemon. cap. 8. hoc Suessae factum ait. Mos trahendi Crucifixos & imagines in profluentem ad impetrandum pluuia̅, apud Vascones etiam obseruatur: eúmque Tholosae clara luce facientes vidit Bodinus puerulos in media totius populi corona, qui istud Tiremasse vocat, quasi Trahemassam dixeris. Fuit etiam Qvi omneis imagines in Salini puteum iniecit, anno mdlv II. deinde abundauit pluuia. Bodinus lib. 2. Daemon. cap. 8. Fuit Pan venatorum deus, quem maximè Arcades coluerunt: qui si fauisse putaretur venatoribus, ab illis colebatur à venatione reuersis: at si frustrà laborassent, scillas in illum co̅ijciebant, vt testatur Theocritus in Thalysia, in his: [Greek words] Illud si facies scillarum verbere crebro Mox latus, aut humeros non percutiêre reuersis Arcadicis, cùm parua caro est venantibus illis. Natalis Comes Mythol. lib. 5. cap. 6. In vico Arcadrae, Condylea dicto, Pveri Arcades circa templum Dianae ludentes, funiculo, quem repererant Dianae signum obligato collo per lusum trahentes, Dianam strangulari dictitabant. Pausanias in Arcadicis. Alexandro Magno Tyrum obsidente, quidam visum huiusmodi sibi apparuisse narrauit: tanquam Apollo dixisset, Tyriam vrbem sibi deserendam esse. Id ipsum cùm ab eo homine in Alexandri gratiam confictu̅ fuisse plebs suspicatetur, iam???ue lapidibus eum impetere iuniores quida̅ vellent, à magistratibus subtractus ille è medio, in Herculis templum confugit. Sed nihilo magis Tyrii eius rei superstitione se exolueru̅t, ???ui catenas aureas Apollinis signo iniecerunt: ita impeditum non ampliùs ex vrbe posse eum demigrare censentes. Capta vrbe, Apollini catenas aureas & compedes, à Tyrijs iniectas, Alexander detraxit, atq; Philalexandrum appellari iussit: Herculi magnificentissimum sacrificium peregit Diod. lib. 17. At Plut. in Alex. catenas statuae iniectas, & clauis basi affixam fuisse, & per contumeliam Alexandri fautorem appellatam afferit. Nero, omnis propemodum religionis negligens, conte̅tor???;, praeterquam deae Syriae, quam postremò adeò aspernatus est, vt vrina etiam soedaret. Sab. lib. 2. En. 7. Ablata, Rapta. Sacrilegium hoc impium est. At quod culsus causa fit, Superstitiosum. Israelitarvm sacer dotes vitulos aureos Hieroboami in Bethel & Dan furto sustulêre, & pro ijs aeneos inauratos supposuêre. Quos cùm Israël tae inter caetera munera Sennacheribo regi Assyriorum misissent, detecta fraude, depeculatoru̅ scelus in totiusgentis cladem redundauit. D. Hieron. com. 3. in Oseam cap. 10. ex Hebraeorum traditione. Pheronrex Aegyptius statuam Iouis auream Babylone è templo abstulit, sacrifico interemto. Eam Chaldaei octingentorum talentorum auri aestimabant. Herod. lib. 1. Iapygum Dvces deorum imagines diripiebant è templis cùm dicerent potentioribus eos cedere oportere. Eapropter de coelo percussi sunt telis & igni. Apparebant enim procul tela, quae de coelo mittebantur. Atq; omnes eorum posteri in hodiernum vsq; diem, ad cutem detonsi, stolam???; lugubrem gestantes viuunt, omnibus qui vnquam fuerunt viris bonis rariores. Athen. lib. 12. cap. 7. Dionysivs, tyrannus Syracusanus, fanura Proserpinae Locris spoliauit: Ioui Olympio aureum amiculum magni ponderis detraxit: Epidauri Aesculapio barbam auream demi iussit. Cic. lib. 3. de Nat. deorum. Plut. in libro de Iside & Osiride, inquit, Dionysium auream comam Apollinis totondisse. quod valde simile huic factum est, vt idem fortasse ambo significare voluerint, quamuis in persona dei, quem violarit, atque improba etiam postea voce contemserit, inter se disereparint. Victorius lib. 21. Var. lect. cap. 11. Mensas argenteas atque aureas è fanis sustulit: Victorias aureas & pateras & Coronas, quae simulacrorum porrectis manibus sustinebantur, abstulit: & eas se accipere, non auferre dixit: perquàm stultum esse, argumentando, à quibus bona precamur, ab ijs porrigentibus nolle sumere. Qui tametsi debita supplicia non exoluit, dedecore tamen filij mortuus poenas rependit, quas viuus effagerat. Val. Max. lib. 1. cap. 2. & Aelianus lib. 1. Vatiae historiae. P. Scipio Africanus minor, cùm Carthaginem militibus diripiendam concessisset, Qvidam Apollinis templum ingressus, eius simulacrum aurea veste indutum spoliare tentauit. Qua re indignatus Apollo id egit, vt sacrilegae manus inter fragmenta vestis & fimbrias à corpore abscisae reperirentur. Val. Max. lib. 1. cap. 2. Titivs quidam studiosè pila ludere solebat, sed idem noctu signa sacra frangere putabatur. Hunc quum gregales in campo desiderarent, Vespa Terentius hoc colore excusauit, vt diceret illum fregisse brachium. Nam diuorum imagines brachijs gestabant donaria. Eras. lib. 6. Apoph. De Avlo, qui Mercurij signum abstulerat, Lucillius in 2. Graecorum Epigrammatum: [Greek words] De Evtychide idem ibidem: T [Greek words] Sub Carolo VI. rege, Galli Burburgum oppidum receperunt. Gallus Miles dum effracto templo simulacrum argenteum D. Ioannis rapere conatur, statua sese auertisse dicitur. Ille furijs correptus suis seipsum dentibus laniasse fertur. Robertus Gagninus. IMPII IN QVASVIS ALIAS RES SACRAS. Vtpvta in Animalia Sacra. Aulide conuenerant Graeci, ad Troiam nauigaturi. Agamemnon longiùs ab exercitu progressus, conspecta circa lucum Dianae caprea, ignarus religionis quae in eo loco erat, eam iaculo transfigit. Non multò pòst ira Dianae exercitum lues inuadit. Mulier quaedam Deo plena Dianam ob necem capreae, qua maximè laetabatur, sacrilegij poenas ab exercitu expetere: nec leniri, priusquam auctor tanti sceleris filiam natu maximam victimam immolasset, asserit. Quae vox vt ad exercitum venit, omnes duces Agamemnonem adeunt. Eum primò orare, recusantem???ue ad postremum cogere, vti malo obuiam properaret. Obstinatè renuentem regio honore spoliauêre: & exercitui Palamedem, Diomedem, Aiacem Telamonium, Idomeneum praefecêre. Neque verò interim vllus finis vastitatis. Vlysses simulato reditu domum profectus, Mycenas, nullo consilij participe, falsas literas, tanquam ab Agamemnone ad Clytaemnestram perfert, quarum sententia haec erat: Iphigeniam (nam ea maior natu erat) desponsam Achilli: eum???ue nonpriùs ad Troiam profecturum, quàm promissi fides impleretur. ob quae festinaret, eam???ue & quae nuptijs vsui essent, maturè mitteret. Clytaemnestra tum propter gratiam Helenae, tum maximè quòd tam celeberrimi nominis viro filia traderetur, Iphigeniam Vlyssi committit. Is paucis diebus ad exercitum reuertitur, atque ex improuiso in luco Dianae cum virgine conspicitur. Agamemnon affectione paternae pietatis motus, ne tam illicito immolationis sceleri interesset, fugam parat. Eum Nestor retinuit. Vlysses & Menelaus cum Calchante (quibus id negotij datum erat) remotis procul omnibus sacrificare volebant. Sed foedis portentis territi, simul etiam voce diuinitùs missa ceruam fortè oblatam immolauêre. Achilles virginem tanquam sibi pacta vi abstulit, & clàm omnibus regi Scytharum commendauit. Posteaquam lues cessauit, Graeci Agamemnonem de filiae interitu falsò persuasum adeunt, & consolandicausa regium honorem rursus detulerunt. Dictys libro primo. Euripides verò in Iphigenia Anlidem se, propter coeli tranquillitatem impedita classis profectione Calchantem vatem Dianae Aulidensi Iphigeniam immolandam pronunciasse scribit. Itaque persuaso Agamemnone primùm, mox verò poenitentia ducto, sed-serò nimis, praetextu nuptiarum Achillis mater cùm filia euocata adest: fraude???ue intellecta, Achillis opem implorat, cuius nomine ad crudelitatem suam explendam Menelaus reliqui???ue duces abusi essent. Itaque cùm res ad summum tumultum spectare videretur, reliquo exercitu postulante puellam, contrà Achille cum vniuersis depugnare parato: ipsa vltrò mutata sententia suadet matri, satiùs esse speciosam oppetere mortem, quàm ob suam vnius vitam aut tot principes in certaminis periculum vocari, aut rem tantam omitti. Ducta igitur ad aram daeae, ipsa quidem sublata est in Tauricam regionem: at eius loco cerua supposita est. Sacro peracto, nauigarunt Graeci. Euripides in Iphigenia. Ob Apim Aegyptibrum deum vulneratum, continuò Cambyses insanijt, cùm ne compos mentis quidem antea fuisset. Herodotus. Pancrates Arcadicus in inscriptis Marinis operibus, narrat, Pompilum piscem, quem & Nautilum dicunt, non Neptuno solùm habere in precio, sed ab omnibus etiam dijs, qui sunt in Samothracia. Cùm aureum adhuc genus hominum viueret, Epopevs, exinsula Icaro, cùm piscaretur vnà cum filio, nullum???ue alium piscem caperet praeter Pompilos, ab ijs edendis non abstinuit, sed omnes cum filio vnà comedit. At paulò pòst poenas luit suae impietatis: nam cete ad nauem accedens Epopeum in conspectu filij sui deglutiuit. Narrat praeterea Pancrates, quòd Po̅pilus est Delphinis inimicus, quod???; nec hi impunè habent, vbi Pompilum comederint: nam inutiles facti, perturbati???ue postquam comederunt, ad litora vndis proijciuntur, mergis???ue ac fulicis fiunt esea. Athen. lib. 7. capite sexto. Arbores sacras. Halirrhotivs, Neptuni F. in arce Athenis oleas Palladi sacras excisurus, securim sibimet impegit, & ex eo vulnere obijt: Caelius lib. 12. cap. 20. Antiq. Lect. Agros, Possessiones, Praedia sacra. Childericvs rex villam ecclesiae Aquensi eripuit, & suo fisco adiudicauit. Turonensis de gloria Confessorum cap. 71. Anno secundo & tertio Tiberij Constantini, bella ciuilia inter reges Francorum Sigebertvm, Chilpericvm & Gvntrannvm fratres orta sunt, eò quòd tam turpiter à paterna pietate degenerarunt, & bona Ecclesiae, quae maiores ipsorum legauerant, diripuerunt. Gregorius Turonensis lib. 4. cap. 48. Vir quidam religiosus in Teutonia, Comitem in supremo gradu scalae, ex flammis inferni prominentis stantem vidit causam???ue eius rei quaerens didicit: Et isti & cantecessoribus, per scalam istam descendendum esse, quòd fundum ecclesiae Metensis iniustè possederint. Vincent. lib. 25. cap. 63. Nicephorvs Phocas Imp. donationes, monasterijs & templis legatas à quibusdam pijs Imperatoribus, prorsus aboleuit: lege etiam lata, ne ecclesiae immobilibus locupletarentur bonis: causatus, episcopos malè prodigere quae pauperibus darentur, interim militibus deficientibus. Cedren. & Zonar Pericles accusauit Megarenses, quòd terram Sacram, quae dicitur, coluissent: eam???; ob causam bellum Megarensibus Athenienses intulerunt. Suidas. Nero Romanorum lmp. Apollini siue iratus, quòd ei molestum & graue responsum dedisset, siue alio pacto insaniens, Cirtheam regionem abstulit, eam???ue militibus dedit: & locum, vnde oracula petebantur, quod [Greek words] dicitur, deleuit, hominibus ad os ipsum, ex quo spiritus daemonis mittebatur, interfectis. Xephilinus in Nerone. Vasa, Vtensilia, Arma sacra. Balsasar Chaldaeorum rex, cùm vasa sacra, quae Nabucodonosor proauus illius, è templo Hierosolymitano ablata, in Beli templo dedicarat, cum suis pellicibus & satrapis in regio conuiuio profanasset, & contra Deum Israëlitarum multa impiè effutiuisset: manus è pariete repentè apparuit, haec verba scribens: Mane, Thecel, Phares: hoc est (vti Daniel postea interpretatus fuit) Mensura, Pondus, Diuisio. Mensus est Deus regnum tuum. Pondere trutinae inuentus es leuior. Diuidetur regnum tuum, & Persis tradetur. Nec ita diu pòst Cyrus Babylone occupata, Balsasarem interfecit, & regnum Babyloniorum ad Persas transtulit. Danielis 5. Achazvs Iudaeorum rex, graui bello pressus à Pelea Israëlitarum, & Razine Syrorum regibus, humani quàm diuini auxilij conciliandi studiosior, vasa aurea & argentea, thesauros denique templi Domini conflauit, ijs???; Nabucodonosorem regem Assyriorum in belli societatem impiè pertraxit. 4. Reg. 16. & 2. Paralip. 28. Cùm Antiochiae Iulianus Apostata Christianorum templa ouerteret, Ivlianvs, Imp. auunculus, quia vasis sacris loco sedilis vsus erat, & Euzoium episcopum pulsarat, 40. diebus apoplectico similis iacuit, & pòst putredine in visceribus oborta, miserando mortis genere perijt, Felix quaestorquia Christum, qui talibus vasis delectaretur, cùm Mariae tantùm filius esset, irriserat, rupta repentè vena, cum sanguine animam per os eiecit, Nicephorus libro decimo, capito vigesimonono. Longobardus quidam Arrianus clauem auream, quae S. Petri dicebatur, Veronae nactus, cùm in rem suam vertere ipso neglecto numine vellet, cultrum, quo clauem incidere volebat, proprium in guttur infixit, ac subitò expirauit. Iacentem autem humi clauem cùm neque praesens rex Autharis, neque aliquis ex Arrianis, qui aderant, prae religionis formidine tollere è terra auderet: tum Minulfus vnus è Longobardis Catholicus, Quid pauetis? inquit, ac statim incolumis sustulit. Hac re visa Autharis clauem alteram auream fabrefecit, eam???; ad Pelagium pontificem ipso descripto miraculo misit, vt S. Gregorius lib. 6. Epist. cap. 187. ad Theoctistum scripsit. Sigonius lib. 1. reg. Ital. Henricvs V. Anglorum rex, bello Gallicano Briam inuadens, cuncta foedè populatus est, ac inter caetera diui Fiacrij agros, ablatis quoque ex templo eidem Fiacrio sacro, quod in Meldensi est territorio, vasis sacris. Postridie ictus morbo, quem diui Fiacrij Galli nominant, nulla ope humana curari potuit, medicis omnem quam poterant curam adhibentibus. Percunctanti, Quídnam id mali esset? responderunt, diui Fiacrij morbum esse. Et verò quísnam is esset Fiacrius interroganti, responderunt, Scotorum olim regis filium. Tum ilele: Huius, inquit, nationis viri in Anglorum credo exitium nati sunt, qui domi foris???ue, viui ac mortui, imò etiam in diuorum relati numerum, aequè nobis infensi sunt. Inde Corbolium delatus, corruptis ex morbo intestinis, extinctus, ac capsa plumbea in Angliam vectus est: anno Salutis 1422. H. Boëthius lib. 16. Eo Bello, quod Carolus IIX. Gallorum rex gessit aduersus Annam Britanniae ducem, quam postea in matrimonio habuit Britannvs quidam Remensi vrbecgressus praedatum, in pagi cuiusdam templo, quò meliorem rerum suarum partem agrestes contulerant, capsam confregit, arbitratus secularium hominum esse: repleto???ue sinu ijs rebus quas auferre secum poterat, posteaquam domum redijt, dum res raptas agnoscit, in eis particulas quasdam lineas vidit, haud absimiles his quae ad nasi purgationem consiciuntur: minime???; arbitratus ex eo genere esse, quibus sacerdotes pro mappa ad sustinendam hostiam vtuntur, feminae hospiti cas dono dedit. Cùm autem Sanguine infectas cerneret, primùm manus suas inspexit: quas cùm illaesas cerneret, neque inde sanguinem manasse videret, in sinum suum oculos deflexit: vbi integra pectoris cute, diploidem quoque interiore tunica sanguine illitum animaduertit. Femina cùm ad amnemlotura hos pannos tulisset, non modò sanguinis maculae non abibant, sed aqua quoque cruentabatur. Itaque sacrilegij error inuentus est. Quod haud dissimile est ei quod Leoni pontifici contigit, qui petentibus à se sanctas reliquias, eius mappae, quae corporale dicitur, parte̅ secabat & dabat. Caeterùm cùm semel quidam eam rem despiceret, Leo illo praesente mappam pupugit: clare???ue illi ostendit, sanguinem ex ea manare. Fulgosus lib. 1. cap. 6. In vrbe Praga Svtor quidam non cedens sacerdotibus, coepit attrectare Dominica sacramenta. Venceslaus rex, ignauissimus alioqui captum igne iussit concremari. Mons est Boëmiae (Cuduis vocant) in cuius oppidum venerat Miles Hussita, ecclesiam ingreditur ad sacrum mysterium, magis vt irrideret quàm veneraretur. Sacerdos calice̅ constiruerat in cornu altaris: accedit miles, calicem aufert, & cum turba famulorum tabernam gratulabundus ingreditur, lucratus aliquot dierum impendium. Primus hauriens de calice, socios inuitat in idipsum: ita ludibrio sacra vasa habuêre, irridentes. Sequutus moerens presbyter, obuium habuit germanum fratrem suum. Sciscitatur ille, quid moestus esset? audit Dei contemtum, & militis insolentiam. Consolatur fratrem: non se gustaturum panem, priusquam Dei iniuriam vindicarit. Socios laboris interpellat, qui in fodiendis mineris operantur, durum à stirpe genus. Spontaneos ad vlciscendum Dei & ecclesiae contemtum habet: obseruant militis exitum detaberna. Adoritur primus sacerdotis germanus, cur de altari de???; ecclesia sacrum calicem in Dei contumeliam, & germani fratris iniuriam, ab stulisset? Ille nec respondere dignatur seruili homini. Corripit mox inuasor gladium, & militem obtruncat. Famuli necem domini vindicare conati, ad vnum omnes numero viginti oppressi fuêre. Cranzius libro decimo Vandaliae, cap. 27. Vestimenta sacra. Mvlier quaedam quae D. Genouephae calciamenta Lutetiae subtraxerat, luminibus repentè caruit: petita???ue venia lucem recuperauit. Bonfin. lib. 5. Dec. 1. Praedam sacram. Fuerat in Hierichuntis excidio edictum, priusquam vrbs caperetur, vt omne aurum & argentum, & quicquid preciosae vestis ex praeda cogeretur, ad sacrorum vsum intelligeretur coactum. Sed Achamvs Charmifilius, chlamydem auro intextam adeptus, contra edictum & religionem in occulto habuit, rem sacram in prophanum vertit vsum. Muratus fauor numinis indicio fuit. Achamus sceleris conuictus, cum vxore & liberis ab vniuerso est exercitu lapidibus obrutus. Sab. lib. 4. cap. 3. ex Iosue 7. cap. Franciscvs Ferrucius Florentinorum praefectus, postquam Volaterranos, ad Caesarianos, qui Florentiam obfidebant, inclinantes expugnasset, crudeliter & immodicè victoria vtendum aduersus rebelles ratus, atrocissimè saeuire coepit, cùm sacrilega manu donaria antiquitùs dicata templis, & religiosè vsque in eum diem custodita, non cunctanter auferret, & res preciosas cariores???ue ciuium in ipso belli metu in sacrosanctis virginum coenobijs absconditas, suam esse praedam diceret, denunciata capitis poena his, qui abdita biduo non reuelassent. Caelata argento altarium frontalia, atque abacos cum candelabris atque calicibus conflari iussit. Postremò diuorum vrbis tutelarium, Octauiani scilicet atque Victoris argentea simulacra, quibus vera capita ipsorum martyrum includebantur, ad hastam venalia in foro proposuit, ingenti cum luctu ciuium muliercularum???ue, praesertim crebris eiulatibus, quae pietatis causa conceptis votis eminentem aperto paululum vertice sanctissimae reliquiae caluam exosculari consueuerant. Hac in re ipso duce prudentior & religiosior in vniuersum miles est inuentus. Nam cùm à Volaterranis omni pecunia expoliatis, capita redimi non possent, ne conflarentur: ipsi milites tacti religione, pecuniam in preciu̅ contulerunt, fermè serius, quòd eorum iam alterum fimulacrum aurea barba preciosius & magnitudine augustius, ad quaestoris officinam delatum, propere???ue conslatum fuerat. Violauit etiam atque diripuit nullo pudore, nulla???ue prorsus misericordia, publicam piam???ue domum, in qua multa supellex collata fuerat, ab his qui egentes exiguo foenore res cariores oppignerare sub fide publica consueuerant: & cùm ciues publicos redditus cogendae pecuniae causa, quae militi praeberetur, locupletioribus coëmundos adijcere velle̅t: Ferruccius licitationem fieri vetuit, quòd Bartholomaeus Tedaldus ea in vrbe praetor Florentinorum, immitis & asper cuncta publica priuata???ue ciuitatis, tanquam rebellis fiscum respicerent, & nisi ad nutum reipublicae alienari non posse clamitaret. Iouius lib. 28. Hist. Donaria, Anathemata, Thesavros sacros. Exempla generalia sub Tit. Templorum spoliatorum & direptorum, enarraumus, fol. 3216. Lysimachvs, Menelai pontificis Hierosolymitani frater, relictus templi procurator, rapinis vrbe̅ & Sacrarium exhaufit, vt fratrem Menelaum redimeret: qui in aulam regis Antiochi Epiphanis erat vocatus, vt de non solutione argenti promissi diceret sententiam. Orto in vrbe tumultu, ad defensionem sui tria hominum millia confestim annat: plebs autem omni ferramento militari spoliata, ligna, cementa, puluerem, & quicquid aliud ira subministrabat, in hostes conijcit, socios???ue eius non paucos aut sternit aut vulnerat, reliquos in fugam vertit, & tandem ipsum Lysimachum iuxta erarium obtruncat. 2. Machab. cap. 4. Heliodorvs quaestor Antiochi Epiphanis Syriae regis, agmine stipatus militari, thesauros templi Hierosolymitani & pecuniam ibidem depositam compilaturus, à Deo scelerum vindice terretur spectro mirabili. Visus enim est eques armatus prioribus in eum pedibus insilire, iuxta quem bini satellites robusti, & veste infigni splendidi, flagris continentibus eum ad terram strauerunt, vt lectica è templo efferrotur semianimi similis. Hunc Onias pontifez suis precibus & sacrificio inintegrum restituit. Monitus autem ab ijsdem iuuenibus est, qui illum verbere multarant, vt gloriam Dei passim praedicaret. Id Heliodorus votis nuncupatis fecit, & quae sibi contigerant, regis inimicis imprecatus est. 2. Machabaeorum cap. 3. Cùm Hierosolyma à Tito obsideretur, Ioannes Giscalensis Zelotarum princeps, vbi rapinae ex populo defuêre, ad sacrilegium sese conuertit: multa???; donaria templi retinens, multa???ue vasa diuinae rei ministerio necessaria, crateras, & lances, & mensas, ne vrceolis quidem abstinuit, quos Augustus eius???ue vxor miserat. Romanorum quidem Imperatores honorauerunt semper templum atq; ornauerunr: tunc autem Iudaeus etiam alienigenarum dona distrahebat, ad socios autem dicebat, sine metu diuinis abuti debere, qui pro Deo, qui pro templo militarent, & ex ipso ali. Propterea???; sacrum vinum & oleum, quod sacerdotes sacrificijs reseruabant, turum erat effudisse: namq; in templo & multitudini distribuit, & illi sine horrore vngebantur & potabant. Iosephus libro 6. capite 16. belli Iud. Sub Tiberio Caesare quidam Ivdaevs (qui, ne legibus poenas daret, metu solum verterat) Romae agens, gerebat se pro [3231] Mosaicae legis interprete, adscitis in societatem tribus alijs per omnia sui similibus. His cùm se in disciplinam dedisset Fuluia mulier nobilis, amplexa legem Iudaicam, persuaserunt ei vt purpuram & aurum in Hierosolymitanum templum mitteret. Illi accepta in proprios vsus verrerunt, quò iam antè destinauerant. Id postquam Tibenus ex amico suo Saturnino ipsius Fuluiae marito de iniuria coniugi facta questo cognouit, iussit vniuersos Iudaeos ex vrbe pelli. Ex quibus Consules delectu habico, quatuor millia militum miserunt in Sardiniam, plurimos etiam qui patria religione detrectabant militiam, affecerunt poenis grauissimis. Ita propter quatuor sceleratos, omnes Iudaei coacti sunt vrbe cedere. Iosephus libro 18. capite quinto Antiq. Anno 637. thesaurus Lateranensis ecclesiae, qui omnium tum erat opulentissimus, ad eam diem intactus, à ministris est Imperatoris Heraclij, à quibus custodiri oportuit, expilatus. Mavricivs chartularius, siue malè erga ecclesiam animatus, siue ab Heraclio non benè sentiente impulsus, exercitum Rom. ad diripiendum Patriarchatum induxit. Caeterùm fortiter resistentibus clericis, Rauenna excitus Isaacius Exarchus, Romam aduolauit, & solenni honore exceptus, primores ecclesiae, quasi superioris tumultus auctores, in exilium egit, ne quis esset, qui conatis occurrere suis aut posset, aut auderet, & post dies aliquot in Patriarchiu̅ profectus, vestiarium totum exhausit, omni genere donorum refertum, quae superiores Imperatores, Patricij & Consules S. Petro pro salute animarum suarum, ad pauperes subleuandos, redimendos???; captiuos obtulerant. Quas facultates cùm Rauennam auertisset, partem inde ad Heraclium misit. Sigonius libro secundo regni Italici, & Blondinus libro nono, Decadis primae. Leo III. Imp. neq; terrore belli Saraceni, neq; pestilentiae, factus probior, anmium ad sacrilegium adiecit, vrbis???; Romanae templa donarijs, preciosissimo???; sacrorum apparatu spoliari mandauit Marino Spathario. Cui etiam hoc imperauit, vt si iniuriae conaretur obuiam ire pontifex Gregorius, ipsum caperet: aut si non posset, ferro ac veneno tolleret. Sed neutrum praestare potuit, defenso pontifice Longobardorum armis. Cuspinianus. Leo IV. Imper. quum summo flagraret gemmarum amore, nec ex prophano conquisitis expleri posset, ex Sophiae sacrario abstulit coronam gemmis onustam, à Mauricio siue Heraclio olim Deo opt. max. dicatam: cauillo vsus, Christum cuius templum illud esset, pauperiem, non gemmas probasse. Depromtam igitur coronam ex sacro auro & gemmis contextam, sacrilego & nefario capiti imposuit, sic se augustiorem fieri ratus. Sed poena breui sequuta est. Caput sacrilego pollutum, carbunculo intumuit, quo nomine fuerat gemma: paucis???ue diebus ardentissima febre subsequuta, vi morbi consumtus, iustas sui sceleris luit poenas, impium spiritum nefarius exhalans. Cuspinianus ex Sigeberto, Cedreno, Paulo Diacono libro vigesimotertio, Blondo Decadis secundae libro primo. Isaacivs Ange is Imp. Graecorum, ea fuit audacia, vt sacra vasa profanaret, & templis auulsa mensis suis adhiberet. In comessationibus quoque & gemmis preciosis & solido auro, calicum instar facta donaria, quae supra Imperatorum monimenta pendebant, manibus versabat: & peluibus, insuperabilis elegantiae, quibus se Leuitae & sacerdotes, cùm sacra mysteria tractant, mundare solent, pro malluuijs vtebatur. Auferebat particulas de venerandis crucibas, item ornatu̅ maximi precij de immortalibus Christi oraculis, ijs???; pro monilibus & torquibus vtebatur: ipsos verò codices alijs Imperatorijs stolis, quae nihil haberent admirationis, inuoluebat: & grauiter succensebat ijs, à quibus monebatur, ea facta non expedire religioso Imperatori, qui pietatem à maioribus accepisset: nec aliud esse quàm sacrilegium, eos???; vt manifestè deliros & honestatis ignaros arguebat. Nicetas lib. 3. Bonifacivs VII. pontificatum malis artibus adeptus breui amisit, siquidem malè parta, malè dilabuntur. Conspirarunt in eum plures boni, vno tempore, metu???; coactus vrbem deserere, Vaticanae aedis donaria compilauit. Byzantium inde profectus, tandiu ibi fuit, quoad res sacras, furto sublatas, per otium vendidit: ingenti???; pècunia ex nefaria illa auctione coacta, vrbem repetit, eo consilio, vt fertur, vt profusa largitione tyrannum Romae ageret veriùs quàm pontificem. Reuersus, primum omnium Ioannem, supremi ordinis antistitem, qui se audacter foedissimis eius conatibus opposuit, in sua̅ potestatem redactum, luminibus priuat, nec ipse multum inde superstes fuit, siue metu, siue poenitentia peracti sceleris, atrociter vitam finiuit. Platina, & Sabellicus libro secundo, Enneadis 9. Anelgisivs, quem Pandulphus princeps Capuanus Cassinum ire inde???ue planetam, calicem Imperatoris, & alia ecclesiae ornamenta preciosiora pignoris loco sibi adferri iusserat: dum mandata domini exequi tentat, ad altare, vbi ornatus ille repositus erat, in faciem procidit: & paralysi ac epilepsia correptus, miserum astantibus praebuit spectaculum: quo morbo licèt vtcunq; liberaretur, oculos tamen & os distortum retinuit. Ipse verò princeps non tantùm non incoeptis destitit, sed & maiora contra fratres designauit. At post ipsius obitum, puer quidam venatorius eum ferreis nexibus vinctum, & in coenoso & foetito lacu vsq; ad guttur demersum, & restibus à duobus nigerrimis spiritibus in profundum subinde dimitti, & iterum extrahi vidit. Causam verò tam tetri supplicij ab eodem puero rogatus; respondit: Quòd aureum calicem coenobio S. Benedicti eripuerit, & in agone mortis restitui neglexerit, obsecrans vxori talia indicati, vt monasterio erepta bona reddat. Quod tamen mulier illa auara minimè praestitit. Chronicon Cassinense libro secundo, capite 62. Gvlielmvs Conquaestor Anglorum rex, pecunias à templit aut coenobijs antiquitùs depositas, pessimo exemplo tolli iussit, ac à vasis sacris ne manum quidem abstinuit. Polydorus libro nono. Ioannes Anglorum rex, Ricardi F. exhaustus impensis bellorum, & maximarum semper rerum consilijs, ad hoc infestus sacerdotibus ditionis suae, fimul ira succensus, quòd ob non receptum in sacram Cantuariensem sedem Stephanum pontificem declaratum, & ipse à pontifice maximo coetu piorum motus, & Angliae sacrificijs publicè interdictum fuerat, diuitias temploru̅ in vsum suum verterat. Tande̅ cladibus fractus aduenientem Romanum legatum obseruantissimè excepit: ad eius pedes regia insignia posuit. Priuatus, & animo suspensus, quis se tandem exitus maneret, quinque dies egit: sexto vt ingens munus, & propè desperatum beneficium à Romano accepit diadema: se???ue beneficiarium, Angliámque ac Hyberniam vectigalem sacrosancte potestatis professus, Stephanum reuerenter pontificem agnouit: iussus etiam quas facultates sacerdotum inuaserat, ac septem annis egerat tulerat???ue, reddere: quae verò aut absumta, aut violata forent, eorum aestimatio fieret, quanti ante calamitatem fuissent: praesens precium sacerdotibus dissolueret. Proceres gentis iureiurando à Romano adacti sunt, se qua parte fid???decederet, quacunq; ratione coacturos vt conuenta praestaret. Dum sacerdotibus studet satisfacere, cogebatur nouas rationes cogendi auri excogitare. Ea tyrannidis species visas & principes gentis, coitione facta, ad Philippum II. Francorum regem desciuêre, hortati, vt rem Anglicam capesseret. Augustus abnuit, quòd induciae intercederent. Ludouicus eius filius obsidibus acceptis traiecit. Rex salutatus, Londinu̅ vrbem regiam recepit. Interea fato, an morbo, an animi dolore obijt Ioannes rex. Henrico eius filio aequiores fuêre proceres gentis: ei???; contra iurisiurandi, quo se Fra̅cis ad dixerant, religionem, affuêre aduersus Ludouicum, sic vt insula Francus decesserit, domum???ue regressus sit. Aemilius lib. 6. Miles Francus sacrilegus, qui Rhemis è templo calicem rapuerat, cùm accusaretur à D. Remigio episcopo à Clodoueo Galliarum rege, licèt gentili, propria manu interficitur. Aemilius libro 1. Otho Longus Brandeburgensis marchio, tutor datus Venceslao IV. Boëmorum regi puero, Vicarium tutorem pupillo suo dedit Episcopvm Brandeburgensem, ei???; Pragae firmum suorum praesidium reliquit. Is Marchione iam absente, coetum sacerdotum in arce Pragensi degentium ad se vocat, cupit???; ab illis se deduci ad sacellum, quod audiat regio splendore ex auro & gemmis ab Othacaro rege esse exornatum, velle se illam magnificentiam Regis inspicere. Illi sine vlla suspicione, hospitem eum ad sacrarium deducunt, atq; inde ad ostendendu̅ promunt quicquid preciosissimu̅ istic inerat, vestes grauioribus vnionibus distinctas, aulaeaauro textili intexta: hinc sigilla, effigies???ue numinum, in de rursus calices, candelabra, phialas, pelues, & caetera vtensilia sacris vsibus destinata, ex auro solido omnia ita elaborata, vt ars cum materia certare videretur. Haec postquam ille satis spectasset, satis???; opulentiam regiam laudasset, subitò suspirium ex penitissimo pectore ducens, quo ad aurum ex pietate aspirabat: Dicite boni fratres, inquit, in sacro quid facit aurum, si illo ad vsum necessarium non liceat vti? Nónne vestrae leges vestri???; decantant canones, Aurum Ecclesia habet, vt egentibus eroget? Quid rege vestro egentius? quid Regno miserius? in tantum videlicet, vt in illo, ne Marchio quidem pro sua dignitate sustentari queat. Vt igitur tantis sumtibus, quantos ille pro tuendo Regno quotidie insumit, copiae suppetant, ex ista rerum copia praesente, aurum illi mutuandum erit. Perculsos hoc sermorie, conturbatos???ue vt vidit deductores, exire actutùm illos foras iussit, domum???ue reuerti. Ipse cum clientibus suis remanens, quaecunque cariora exposita erant, illa abstulit, ac praedam cum Marchione partitus est. Ferebat ea grauissimè Tobias Pragensis episcopus: nec tamen quid aliud faceret ipse penè exul habebat, quàm vt sacrilegu̅ perliteras moneret, videret quid ageret, daturus breui malè gestorum rationem Pontifici Romano, eidem???ue meritas sacrilegij poenas. Tum ille etiam istiusmodi minis irritatus, [3232] multò mugis insanire, nec solùm fana sacraria???ue expilare, sed ipsos etim sacerdotes cum plenis horreis, cellisque vinarijs, & caulis pecorum euercere, arque inprimis colonos ad ditionem Tobiae pertinentes vexare, grauioribus???ue oneribus illos, quàm ferre possent, premere, Marchione ad iniuriarum querimonias surdo, muto???ue. Dubrauius libro decimooctauo. Anno 1468. promulgari iussit Paulus II. Pontifex plenarias indulgentias in subsidium aduersus perfidos Boëmos. Peruenêre nuncij Lubicam. Constituta est, quae sidelium in ecclesia caperet & seruaret eleemosynas, cistella: sed erant qui noctibus piscarentur bituminatis virgulis, vt parum aut nihil eo in luco permaneret. Cranzius libro decimotertio Vandaliae, capite 1. Pavlvs Graecus cùm è Bamba Gothorum rege desciuisset, Hispaniarum???ue regis nomen vsurparet, ac praeter multa alia impiè facta coronam quoque in vrbe Gerunda à Bamba rege sancto Felici dono datam de templo tulisset, haud diu post perpetrati sceleris poenam tulit. Captus enim à Bamba, à quo rèbellârat, Nemausi vrbe Gallica, atque Toletum in Hispaniam perductus, piceo diademate coronatus, luminibus???; orbatus, non sine magno eorum qui hominem viderant ludibrio, camelo eum ferenti auersus insedit. Fulgos. libro 1. capite 2. Stamatvs homo Cretensis, sancti Marci thesaurum Venetijs expilauit. Volat. Alfonsvs VII. Aragonum rex, Castello regnum, Vrracae reginae à se repudiatae dotale, retinere volens, bello ciuili occasionem dedit. Inopia stipendiorum ad sanctuaria misit manum, & thesauros auri & argenti, & preciosorum lapidum, quos Regum & Reginarum deuotio dedicauerat, manu sacrilega vsurpauit, & etiam possessiones oblatas à Regibus confiscauit. Et in praesens quidem victor, sed pòst ab Saracenis victus disparuit, alijs caesum & plebeio more tumulatum, alijs prae ignominiae dolore in coenobio inclusum asserentibus. Rodericus Toletanus libro septimo rerum Hispaniae, capite 3. Vrracae reginae in Hispania, cùm in bello, quod aduersus filium Alphonsum gerebat, pecunia deesset, & sancti Isidori in Legione vrbe Hispaniae fanum spoliare decreuisset: caeteris contingere sacros thesauros reformidantibus, ipsa manu sua multa auferens, dum templo egreditur, mortua concidit. Fulgosus libro 1. cap. 2. Laomedon Ilium extruxit pecunia sacra, cùm Apollinis & Neptuni templa quae in arce erant, compilasset, ea???ue cum foenore se restituturu̅ pollicitus esset. Hanc ob causam Neptunus & Apollo Ilij muros extruxisse finguntur & mercede à Laomedonte fraudati fuisse. Haec ex glossographo Pindari, in hymno Olymp. 8. Hominem Qvendam aiunt sacram pecuniam, quam in phano Delphici Apollinis compilasset, abdidisse in ea Parnassi parte, quae maximè esset syluestribus arboribus condensa. Lupum verò in dormientem impetu facto, illum occidisse: ac deinde cotidie cum vlulatu solitum intra vrbem penetrare. Id cùm non nisi diuinitùs fieri existimare Delphi coepissent, feram secuti, aurum sacrilegio ereptum repererunt, & ad rei memoriam lupum ex aere dedicarunt Apollini. Pausanias libro decimo. De templo quod erat in Delphicis, scribit Ephorus, & illius filius Demophilus libro Histor. 30. quòd Onomarchus, Phayllus, ac Phalaecus Phocenses, non solùm omnia, quae Dei erant, abstulerunt, verùm etiam eorum Mvlieres Eriphylae ornatum sultulêre, quem Alcmaeon in Delphis Deo iubente deposuerat, & Helenae monile, quod deposuerat Menelavs. Incidit autem ob ornatum huiusmodi contendo inter mulieres, quodnam spolium quaeque sortiretur. Quibus sorte distributis, quae Eriphyles monile obtinuit, moesta per omne tempus vixit: at quae Helenes, cùm iuuenem Epiroticum quendam amasset, vnà cum illo aufugit. Athenaeus libro sexto, capite 4. Aristo Oetaeus, mercenariorum militum ductor, Eriphyles mundum Chaeronae depositum annuentibus tyrannis sustulit, atq; vxori tulit donum. Cuius filius in matrem nescio qua de causa inflammatus, ignes tectis subiecit, cunctos???; simul cum eo oncremauit. Plut. de tarda Dei vindicta. Apud Athenienses, cùm puer laminam, quae ex Dianae corona deciderat, sustulisset, in iudicium ad ductus est. Areopagitae igitur crepundia, talos & laminam auream proposuerunt puero. Qui cùm ad aurum inclinaret, plexus est, tanquam sacrilegus: neque aetati veniam dederunt, sed flagitium & scelus vindicarunt. Aelianus libro quinto de Varia historia. In Aesculapij fanum Qvidam furtim penetrauerat, qui dona aurea & argentea minùs ampla surripuit, ac fallere ratus inde se subduxit. Custos delubri canis, nomine Capparus, vbi latrantem nullus aedituorum exaudiuit, profugientem sacrilegum insectabatur: ac primùm, quamuis lapidibus peteretur, non reliquit hominem. Vbi diluxit, non applicuit se propius, sed in oculis illum seruans sequebatur. Si ille obijceret escam, non attingebat: si somnum caperet, iuxtà pernoctabat: quando iter ingrediebatur, exurgens denuò consectabatur: viatoribus, qui se offerebant, adulabatur, illum allatrabat, instabar???; ei. Quae cùm intellexissent, qui furem consectabantur, ab occurrentibus, qui & colorem referebant & modum canis, acriùs insectati, adepti???ue eum retraxerunt à Crommyone vsq;. Canis in regrediendo antecurrebat gestiens & ouans, quasi praedam & capturam suam faceret sacrilegum. Qua de causa alimenta ei publicè sciuerunt, & vt perpetua eius cura sacerdotibus mandaretur. Plutar. de Animantium comparatione. Cùm Iphicrates dux Atheniensium cura classe circa Corcyram versaretur, Dionysij???; Syracusarum tyranni naues, quae Delphos & Olympiam figna facta ex auro & ebore deuehebant, apprehendisset, misisset???; ab Atheniensi populo quaesitum, quidnam in ea re agendum eis videretur: Athenienses responderunt, Laborandum non esse ei in rerum diuinarum respectu: sed prospiciendum, quomodo milites suos sustentaret. Iphicrates ciuitatis Suae voluntati obsequutus, capta deorum ornamenta vendidit. Propterea tyrannus in Athenienses commotus, epistolam hanc eis scripsit: Dionysius senatui populo???; Atheniensi salutem scribere, minimè decere existimauit. Contra deos & mari & terra sacrilegia co̅mittitis: statuas quidem à nobis, vt dijs dicarentur, missas, & rapuistis & conflastis: neque in deos maximos, Apollinem scilicet Delphicum, & Olympicum Iouem, scelus impium adeò patrare veriti estis. Diod lib. 16. Agathocles Syracusiorum tyrannus ad Libarenses, classe inuectus, exegit ab eis (nulla prorsus prouocatus iniuria) argenti talenta quinquaginta. Postulantibus Liparensibus, vt sibi ad reliquam pecuniam soluendam tempus daretur, se???ue sacris donarijs nunquam abusos fuisse dicentibus: Agathocles coëgit eos curiae dare pecuniam, cuius pecuniae pars Aeoli, altera Vulcani inscriptionem habebat, ea???; sumta protinus soluit. Sed coorto vento, nauium decem collisae sunt, quae pecuniam portabant. Quamobrem visus est multis Aeolus (qui circa illa loca ventorum dominus esse dicebacur) protinus in prima nauigatione ab illo sumfisse poenas: Vulcanus verò in eius obitu, dum tyranno conueniens eius impietati supplicium irrogat in patria, viuum candentibus carbonibus comburendo. Diod. lib. 20. Cùm oppidum Tolosanum in Gallia Q. Cepio consul diripuisset, multum???; auri in eius oppidi templis fuisset, quisquis ex ea direptione aurum attigit, misero exitu perijt. Gell. libro tertio, capite nono. Strabo admonet hanc pecuniam Tolosanam Delphicae pecuniae partem suisse. Brennus enim Prausus natione, Tectosagis auxiliantibus, Delphos incursauerat: deinde quemadmodum refert Iustinus libro vigesimosecundo cùm Tectosagi se in antiquam patriam Tolosam recepissent, pestilentia laborare coeperunt: à qua non priùs sunt liberati, quàm haruspicum responsis moniti, aurum argentum???ue sacrilegio quaesitum, in Tolosensem lacum mergerent. Quod omne multò pòst tempore Cepio Romanus consul abstulit. Is à Cimbris cum XXC. millibus ad Rhodanum caesus est. Erant autem auri pondo CX. millia, argenti pondo quinquagies centum millia, teste Iustino libro vigesimo secundo. Tolosani enim ex priuatis fortunis auxerant sacram pecuniam, vt magis deum reconciliarent. Transijt inde Tolosanum aurum in prouerbium, velut res infausta habentibus. Erasimus in Adagijs, & Sabell. libro 8. Ennead. 5. & Bonfin. lib. 4. Dec. 1. ex Strabonis lib. 4. M. Crassvs, cùm contra Parthos exercitum produceret, pecunias templi Hierosolymitani, quas Pompeius non attigerat, duo millia talentorum abstulit, nec non & totum reliquum aurum vsq; ad octo millia talentorum. Tulit etiam trabem auream versatilem, trecentas minas pendentem. Mina verò apud Iudaeos duae & semis librae existimantur. Tradidit verò ei hanc trabem custos pecuniarum, Eleazarus sacerdos, non maleuolo animo, sed dum commissa fuisset ei custodia velorum templi, quae mira pulchritudine resplendebant, in hac trabe pendentia, & Crassum vidisset templi auru̅ colligere, veritus, ne templi omnem ornatum auferret, aurea̅ ei trabem pro redemtione omnium dedit: iusiurandum ab eo exigens, nihil aliud è templo surrepturum. Auream hanc trabem lignea superficies circumdabat, ita vt lateret. Crassus verò accepta trabe, fidem non seruauit, & templum omne spoliauit: cuius perfidiAe poenas dedit, caesus à Parthis cum exercitu, & auro per os eius infuso: vt quo viuus prae auaritia non poterat, vel mortuus auro satiaretur. Iosephus lib. 14. cap. 13. & Sabell. lib. 7. Ennead. 6. Cn. Pompeij tertio consulatu. duo millia pondo auri è Capitolini Iouis solio surrepta periêre, à Camillo ibi condita. Aeditvvs custodiae eius comprehensus, fracta in ore anuli gemma statim expirauit, & iudicium ita extinctum. Plinius libro 33. capite 1. L. Sylla Athenas cum Mithridate facientes pertinaciter obsidens, quia ingentem pecuniam bellum postulabat, mouit sacros thesauros Graeciae. Atq; hinc Epidauro, hinc Olympia deferri ad se iussit pulcerrima & preciosissima dona. Ad Amphyctionas quoq; Delphos scripsit, rectè facturos ipsos si ad se misissent Apollinis thesauros. Aut enim hos in securiore apud se custodia fore: aut si consumsisset eos, non red diturum se minus. Itaq; ex amicis Caphim misit Phocensem cum mandatis, vt singula ad pondus acciperet. Venit quidem Caphis Delphos, sed attingere dubitauit sacra: quinetiam coram Amphyctionibus maiorem in modum impositam sibi necessitatem deplorauit. Cùm iactarent nonnulli se citharae sonum ex adyto audisse: id, siue credidit, siue quò religionem animo Syllae offerret, scripsit ad eum. Ille ludens mirari rescripsit se Caphim, qui non intelligeret, gaudentis esse, non indignantis ca̅tum. Ne ergo capere dubitaret, vtpote deo propitio & dante. Ac reliqua quidem, quae inde exportata fuêre, vulgus praeteriêre Graecorum. Dolium verò argenteum, quod residuu̅ adhuc erat ex donis regijs, cùm ferre iumenta ob pondus & molem non valerent, coacti sunt Amphyctiones id concidere. Plutarchus in Sylla. Vt sacrilegij infamiam redimeret, dimidiam agri Thebani partem dijs adiudicauit. Sed Romanorum libertate ereptum agrum, postea Thebani receperunt. Pausanias in Boeoticis. Nero Caesar, templis compluribus dona detraxit, simulacra???; ex auro vel argento fabricata conflauit: in his penatium deorum, quae mox Galba restituit. Suetonius. Grimmervs Sueonum & Gothorum tyrannus templum deorum suorum apud metropolim Vpsaliam, ditissimum, & catena aurea vndiq; cinctum spoliauit, vt quemadmodum ante ipsum nihil erat intus aut foris in eodem templo, quod no̅ vndiq; auro tegebatur, ita postea nihil relictum fuit, quod salte̅ colorem prae se ferret auri vel argenti. Io. Magnus lib. 4. c. 3. Torillvs, siue Totillus, Gothorum & Sueonum rex, post Ericum IV. ex delubris deorum, qui apud Vpsalam colebantur, omnes thesauros eripuit, omnium???; ciuium fortunis perinde ac publicus praedo insidiabatur. Quo effectum est, vt Haraldo Danorum regi congressus, à suis, quibus auarè & crudeliter imperauerat, desereretur, vita???; ac imperio priuaretur. Io. Magnus lib. 8. cap. 43. Impensas, Expensas Sacras. Ananias & Sapphyra cùm partem bonorum suorum suppressissent, reliqua ad Apostoloru̅ pedes deposuissent, eò quod Spiritui sancto mentiti essent, morte subitanea perierunt. Duo fratres ex monasterio D. Andreae, quod Romae est, transmis si sunt, qui aliquid emere pro monasterij vtilitate debuissent: vnus iunior, qui prudentior videbatur, alter Senior, qui custos iunioris esset. Perrexerunt vtriq;, & de precio quod acceperant, ipse qui custos missus fuerat, nesciente altero, furtum fecit. Qui ipse statim, vt ad monasterium sunt reuersi, atq; ad oratorij limen venerunt: arreptus à daemone supinus, cecidit, & vexari coepit. Dimissus autem à daemonio, concurrentibus monachis requisitus est, num forsitan de eo quod acceperat furtum fecisset? negauit, & iterum vexatus est. Dimissus atque iterum requisitus, negauit, atq; iterum vexatus est. Post octauam demùm negationem & vexationem confessus est, numos quos furto abstulerat. Et agens poenitentiam, prostratus, vlteriùs daemonium non sensit. Greg. lib. 9. epist. cap. 38. Athenis sepulcrum Palladis conficiendum Phidiae fabro locatum fuerat: cui tum operi exequendo curando???; praefecêre Periclem Xanthippi. Quidam verò ex ministris & cooperarijs Phidiae subinstructi, & ab inimicis Periclis adducti, ad aras deorum confugêre. Cum???; propter rei nouitatem prouocarentur, dixerunt: Se ostensuros ingens pecuniae facratae aes à Phidia sacrilegio subreptum teneri, id???ue patratum, adiutore tum locati operis praefecto Pericle. Conuentu itaq; ob eam rem congregato, Periclis aduersarij populo suadent, vt Phidiam comprehendi iubeat: tum ipsi Periclem sacrilegij indicati insimulant. Ad haec Anaxagoram, quòd Periclis praeceptor esset, calumnijs lacessere ac criminari, quòd de dijs impiè sentiret. Quibus calumnijs Periclem eadem disciplina imbutum & eidem impietati obnoxium ostendere. Pericles, ne Phidiae sacrilegio inuolueretur, bello Peloponnesiaco, quod per triginta annos durauit, & Graeciae vires pessundedit, ciues suos inuoluit. Plutarchus in Pericle. Redditvs, Primitias, Decimas. Clotharivs rex edixerat, vt omnes ecclesiae regni sui tertia̅ partem fructuum fisco soluerent: sed tamen obiurgatus ab episcopo Iniurioso, id retractauit. Turonen. lib. 4. Hist. cap. 1. Carolvm Martellum, Gallorum regem, propterea quòd te̅pore belli ecclesiarum decimas militibus distribuerit, in infernum cum corpore & anima descendisse aiunt: & aperto sepulcro eius per Aurelianensem episcopum serpentem inuentum esse mirae magnitudinis, in Chronico de ducibus Bauariae annotatur, & in Chronico Martini. Aemilius lib. 2. Halberstadiensis episcopus Bvrcandvs decimationes Saxoniae, quae ad monasterium Hersueldense pertinebant, sibi vendicabat ratione episcopalis regiminis. Abbas eius coenobij Mo gintherus, iubet episcopo per Fridericum Palatinum indicari, cùm ad furta restituen da nullo iure adduci posset, breui instare tempus, quo coram Deo esset haec causa dijudicanda. Moritur paulò pòst abbas. Et cùm episcopus eius rei gratia synodum indixisset, in itinere lapsus de equo, domum relatus est: vbi tum suos domesticos, tum episcopos se visitantes rogauit, vt decimas istas absq; mora coenobio restituerent. Se enim iniustitiae poenas iam luere. Anno Domini 1059. Schafnaburg. Henricvs Spirensis episcopus, quum thesauros suae Ecclesiae penè omnes puerili leuitate dilapidasset, & praedia militibus suis erogasset, in tantum vt vix in dimidium annum sumtus ei ex redditibus Ecclesiae ministrari possent: inopinata morte subtractus est. De cuius obitu dignam memoria visionem vidit Clericus quidam, qui ei defuncto protinus in episcopatum successit, nomine Huzmannus. Putabat se in choro Spirensi cum Episcopo & caeteris clericis stare: & ecce, ingrediebantur chorum tres viri, vnus, exacta aetate canicie veneranda: duo iuuenes, tanquam in obsequium senioris destinati. Cum???ue in medio chori aliquandiu taciti constitissent, ait senior his qui circa se erant iuuenibus: Quid tardatis, quod vobis iussum est explere? At illi: Tuum (inquiunt) pater est, primò aduersus eum dictare sententiam, & nos sine dilatione quicquid indicaueris, exequemur. Et ille: Propter multa (inquit) mal??? quae in Iocu̅ hunc, & in sanctam Dei genitricem operatus est, egressa est à Deo sententia, vt interficiatur. Ad hanc vocem corripientes Episcopum, decollauerunt: & truncum in ligno crucis, quòd in eadem ecclesia in sublime elatum stabat, suspenderunt. Cum???; mane facto clericus ingenti horrore concussus, episcopo somnium retulisset, visus est ei quasi deliramenta loqui: & propter incolumitatem corporis sui, optime??? constantem omnibus membris vigorem suum, nullum tam è vicino imminentis exitij sensum admisit. Septimo pòst die cùm ad vespertinam synaxin fratribus in choro staret, sensit repentè paruulam sibi, instar puncti, pustulam in collo excrescere: qua paulatim in immensum intumescente, ante median??? noctem defunctus est. Schafnaburgensis, sub annum 1075. Ioannes Mraz, iuri pontificij doctor, Olomucensis episcopus, non contentus ecclesiasticis bonis, oppida & arces per libidinem distrahere, à sacris etiam vasis supellectile???; ecclesiastica non abstinere. Sed dum se ob religionem sanctorum ossa & reliquias veneraturum fingit, in aedes sacras matricis ecclesiae se intromitti prope noctis crepusculum petijt, satellitum???; stipatus caterua, res ecclefiae abstulit, capsas effregit, magna inde viauri & argenti subducta. Quinetiam postquam arcem Hukenvald contra in hibitionem summi Pontificis Sigismundo Caesari tradidisset, maiorem???ue partem bonorum ecclefiae vel alienasset vel oppignorasset: arcem Myrou duntaxat pro vsu suo & molendinum in Cremsir retinuit: vnde & prouerbium inoleuerat, ex Episcopo Olomucensi molitorem Cremsire̅sem effectum. Moritur anathemate damnatus, ac corio bubulo inuolutus, in domo sua Episcopali sepelitur: obtenra tamen post mortem absolutione, exhumatus, ante eum locum, vbi sacrilegium commiserat, in ecclesia reconditur. Augustinus Morauus in Catalogo episcoporum Olmucensium. Cato libro 1. Originum ait, Mezentivm Rutulis imperasse, vt sibi offerrent, quas dijs primitias offerebant: & Latinos omnes similis imperij metu ita vouisse: Iupiter, si tibi magis cordi est, nos ea tibi dare potiùs quàm Mezentio, vti nos victores facias. Ergo quòd diuinos honores fibi exegerat, meritò dictus est à Vergilio contemtor deorum. Hinc pia illa insultatio sacerdotis. Aeneid. 11. — haec sunt spolia, & de rege superbo Primitiae. vt nomine contumaciae, cuius poenas luit, raptas de eo notaret exuuias. Macrobius libro tertio, capite quinto Saturnalium. Siphnii non insularium modò, sed multorum etiam è mediterraneis ditissimi fuerunt. Ac dum decimas ritè Delphos mittebant, vt oraculo iussi erant, opes eorum crescebant, argentifodinis inuentis. Cùm verò primitias mittere destitissent, aestus maris opum affluentiam illam demersit. Itaque ad egestatem insularem, & extremam penuriam sunt redacti. Pausanias in Phocicis. Suid. IMPII IN DIES FESTOS, PROFESTOS. Vel Negligendo. Propter idolatriam, impietates, & neglecta Sabbatha, Ivdaei à Nabucodonosoro rege Babylonem abducti sunt, & terra LXX. annis inculca iacuit, vt interea suis frueretur Sabbathis, & feriaretur. Id quod multò antè per Mosem minatus fuerat. 2. Paralip. 36. Greg. Turonensis cap. 81. de gloria Confesserum scribit de Mariano eremita, cuius festum quotannis celebrari solicum fuit, quòd aedes Cvivsdam (qui propter domestica negotia & necessarias occupationes ad festum ipsius diem no̅ aduenerat, commonefactus???; à vicino responderat: Melius esse domi opera facere necessaria, quàm talem sanctum colere, de cuius salute ambigatur) incenderit, & flammis vltricibus absumserit: ita tamen, vt ignis non nisi in ipsius aedes grassaretur. Profanando. Vel Conviviis. Antiquitùs in hoc dabantur agricolis feriati dies aliquot, vt lusu reficerent lassitudinem. Admiscuerunt autem religionem, quò moderatiores essent lusus. At hodie Christianorvm vulgus ferijs, olim ad pietatis vsum institutis, in compotationes, in scorta, in aleas, in rixas, in pugnas abutitur: nec vllo te̅pore plus committitur flagitiorum, quàm quo maximè conueniebat à flagitijs abesse: nec vnquam magis imitamur ethnicos quàm cùm praecipuè Christianos oportebat agere. Cum???; palàm sit, rem iuuandae religioni repertam in religionis perniciem vergere: tamen haud scio, quo consilio, quotidie feriae adduntur ferijs, cùm potiùs conueniat prudentes imitari medicos, qui pro ratione morborum mutant remedia, tantùm illud ceu scopum spectantes, vt bonae valetudini conferant. Non quòd damnandas existimem Christianorum ferias, sed quòd in immensum nolim crescere: & paucas eas, quas instituit priscorum auctoritas, ad id conuerti cupiam, ad quod repertae sunt. Nam verè Christianis omnis dies feltus est: malis verò, quae maxima turba est, festi dies minùs felti sunt quàm prophani. Erasmus in Adagijs. Apud Rvthenos viripraestantiores peractis sacris ebrietate & comessationibus festos dies consumunt. Ciues artifices???; diuinis peragendis interesse solent: quibus peractis, laboribus domesticis, caeteris???ue negotijs incumbunt, dicentes: Feriari & à labore abstinere dominorum esse. Guagninus in descriptione Moscouiae. Choreis. Henrico II. imperante, in Cholbeke villa Halberstadiense, nocte Dominicae Natiuitatis, in coemeterio sancti Magni, iuuenes & viri cum feminis, inconcinnis clamoribus ebrij duxêre choreas. Rogati à sacerdote sacra facturo, ne diuinum officiu̅ interrumperent, nihili fecêre minas. Ille ad impatientiam versus correptus???; zelo & indignatione diuinae iniuriae, & contemtus in religionem: Quando, inquit, mecum diuina religio contemnitur, sit vobis circuitus ille annalis. Exinde vltio diuina contumaces insequitur: sine cesssatione, sine vlla quiete, per dies & noctes, absque cibo gyrabantur. Miserum spectaculum, dum rotarentur gyrantes. Stupuêre qui viderant. Aliquot sancti viri interposita prece orabant pro illis: nihil minus gyrabant. Sororem suam quidam extracturus de circulo gyrantum, brachium fertur euulsisse: illa perseuerabat gyrans. Impressêre alta terrae vestigia. Anno demùm euoluto quieuêre. Maior pars spiritum efflauit: pauci qui superfuêre, recreati, insignise poenitentia macerarunt. Cranzius lib. 4. Saxoniae, cap. 33. Inavgvratione. Vitellivs Imp. omni diuino humano???; iure neglecto, Alliensi die pontificatum maximam cepit. Suetonius. Conflictv, Certamine. Dicentibus Iudaeis Nicanori: Est Dominus potens in coelo, qui iussit agi septimam diem solennem: ille infelix respondit: Et ego potens sum super terram, qui impero sumi arma, & negotium regis impleri. Sed perijt cum armis suis. Libro secundo Machabaeorum, capite decimoquinto. Honorius Imp. Alarico Vestgothorum regi sedes in Gallia habitandas dederat. Ad quas cùm proficisceretur, Stilico per Savlvm Iudaeum sacro Paschatis die Gothos, festi religione securiùs agentes inuasit. Rex posteaquam praeter datam fidem hostem esse armatum cognoscit, elata voce deprecatur per Christi sidem, si humana non valeat, vt eo die praelio abstineat, & in crastinam luccem expectet. Quibus verbis Iudaeus magis prouocatus, acriùs insistebat, atq; vrgebat. Romani verò in summam admiratione̅ ducebantur, cùm viderent neminem Gothorum armatum progredi, sed vulnera potiùs, mortem???; pati, quàm arma capere, id quoq; vnu̅ agere, vt vocibus & manibus in coelum leuatis, diuinam opem obtestando, auxilium ex alto poscerent, admirandum cunctis seculis exe̅plum relinquentes, quòd potiùs mori, quàm se defendendo Christianae ecclesiae festum violare voluissent. Caeterùm impellente Iudaeo, & pugnam magis atque magis accendente, motus inuindictam Deus, animos Gothorum tum impietate, tum perfidia Romanorum oppressos erexit, sic vt perfidi Iudaei cum flore exercitus perierint. Alaricus Romam ducto exercitu, captam diripuit. Io. Magnus lib. 15. cap. 9. Otho I. Paschatis festo non aulicos tantùm, sed & principes imperij epulo magnifico excipere consueuerat. Cùm dapes regio luxu inferrentur, puer nobilis cuiusdam, fame vrgente, manum patinae immisit. Id aegrè ferens dapifer, alapam puero impegit. Paedagogus pueri ira percitus, dapiferum transfodit. Nec mora ab ipso Caesare, cessantibus reliquis ob diem festu̅, comprehensus, tanta vi reluctatus est, vt nisi satellites interuenissent, Othonem ipsum interfecisset. Iam???; in vincula paedagogus ducebatur, laesae maiestatis reus. Caesar verò re secum altiùs perpensa: Nil grauius committatis in eum, inquit. Vtrius maius delictum? Ego resurrectionis dominicae, ille maiestatis imperatoriae oblitus est. Praestat ergo, non iudicare, quàm iudicari. Ioannes Paulus in Iocoserijs. Magnvs Danorum rex, cùm praeter sacerdotum monita, qui differri rem petebant, in die Pentecostes cum hoste conflixisset, occubuit. Helmoldus cap. 52 Mechanica opera. Israëlitarum Qvidam, qui contra praeceptum Domini in die Sabbathi collegit ligna, lapidatus est. Num. 15. In Gemblacensi parochia Qvidam summa coactus inedia, cùm diuersi generis frumenta moleret Dominica die in familiae vsum, contra expectationem farina ardere visa est: iusta Dei indignatione, hauddubiè posteris in exemplum, ne quis Sabbathum temerè prophanaret. Anno Christi 1126. Vincent. lib. 26. cap. 46. & Contintiator Sigeberti. Qvidam Aurelianensis, quum in vineam suam sese conferret laboraturus, die festo Auiti abbatis Carnotensis, admonitus à reliquis ne id faceret, quamprimùm manum operi admouit, facies eius contorta ad tergum (scilicet à spiritu homicida) est conuersa. Tremebundus igitur, spectante magna hominum multitudine, basilicam Auiti ingreditur, deprecans culpam: paucis diebus pòst, vt facies in suum locum conuerteretur, impetrat. Gregorius Turonensis lib. de gloria Confessorum, cap. 99. Nvgis. Olavs Sueciae rex, Christianae religionis obseruantissimus, cùm die Dominico cogitationibus grauatus obambularet, ac baculum quendam fortè fortuna cultro raderet, admonitus ab adstante per iocum de violatione Sabbathi, non leuiter in se puniuit admissum. Schidia enim collegit, manui???; suae impositas iussit incendi, vt se vlcisceretur, quòd contra diuinum praeceptum incautus admifisset. Cranzius libro 4. capite octauo Metropoleos. Abolendo. Huc festa sacra abolita, sublata, folio 3093.

LIBRI DECIMI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Voluminis Decimiseptimi Liber X. De Impietate Correctiua. IMPIETAS CORRECTIVA NIMIA erga Seipsum. ob Malefactvm, Peccatum. Hucrefer Tit. Desperationis, f. 78. Item, Quisibijpsis mortem consciuerunt, f. 943. ob Benefactvm. Poenitendo rectè facta. Tempore Iustiniani Magni Imper. Constantinopoli Dives quidam cùm aegrota???et, mortem???; timeret, XXX. libras argenti in pauperes erogauit. Restitutus autem praeter spem suam bonae valetudini, fraude diaboli eò est inductus, vt facti eius ipsum poeniteret, hoc???; cuidam fideli ac diuiti suo amico aperiret. Monet iste hominem, ne huic malae assentiatur cogitationi, Deum???; irritet, qui eum miseratus sanirare donauerit: alioqui fore, vt subita morte nondum mutato facto pereat. Cùm non mouereturille, sed magis magis???; quiritaretur: Amicus, quando (inquit) salutare consilium non admittis, aliud tibi subijciam. Poscenti hoc, verè misericors ille: Agedum, ait, in templum abi, & non te, verùm me istam in pauperes elargitum fuisse pecuniam dicito: ipse tibi statim XXX. illas libras reddam. Consentiens infelix ille ad templum abijt, auro???; accepto ita vti alter praeceperat locutus est: inde egrediens, ad ipsam templiportam mortuus concidit. Clericis ad rei nouitatem stupentibus, omnibus???; alijs, qui tum fortè aderant, iubentibus???; alterum pecuniam recipere suam: ille non obtemperauit, sed omnem inter egenos diuisit, quòd diceret Deum non pati sannas. Cedrenus. IMPIETAS CORRECTIVA IMMODICA erga Alios. Consule Tit. Nimiae vindictae, f. 3614. Vitium in excessu puniendi, vel personarum rationem habet, vt qui puniuns, cùm punire non deberent: vel certè quantitatis supplicij, quod proportione maius est, quàm quod impietati tali conueniat, & sic ad Iram immodicam pertinet. At quia Religionis Zelus, qui non est secundùm scientiam, vindictae fomitem subijcit, eatenus huius erit loci. Perse Qvendo. Persecutio haec propriè religiosa dici debet, tum subiecti rehgiosi causa, quia contra homines religiosos exercetur: tum finis, quia propter religionis profeßionem suscipitur. Huc igitur pertine̅t & impij qui pios, & pij qui impios, sed crudeliùs quàm deceat, persequuntur. Exempla pleraq; ex historia Ecclesiastica Seculari desumta sunt, ex religionis diuersitate distinguenda. Ethnici Ivdaeorvm Persecvtores, ob Religionem. Iosua mortuo, Nunis F. Israëlitarum duce, & omnibus ijs, qui Domini miracula in subigendis gentibus viderant, extitit aliud hominum seculum, quod & Dominum & Domini facta erga Israëlitas ignoraret, Domino???ue relicto, Baales & Astarothum coleret. Quare iratus Dominus, tyrannis eos diripiendos tradidit vicinorum populorum. Iudicum capite secundo. Primùm Chvsanrasathaimo Mesopotamiae octo annis seruierunt. Liberati ab Othoniele Cenezi F. Calobi fratris, annis 40. libertatem retinuêre. Inde rursus ab Eglone Moabitarum rege oppressi, annis 18. ei seruierunt. At liberati ab Aodo Gerae F. otium habuêre 80. annis. Iudicum tertio. Eo mortuo, à Iabine Chananaeo rege Hasoris viginti annis oppressi sunt: cuius copiarum dux erat Sisara, 900. currus ferreos habens. Sisarae exercitum ad internecionem caecîdit Baracus Abinoami F. iussu Deborae mulieris fatidicae, armis x. millibus Nephthalensium & Zabuloniorum ad montem Thabor & fluuium Cisonem. Iaël v [5236] xor Hebris Cenaei, ex cognatione Hobari soceri Mosis, Sisaram hospitio receptum clauo per tempora adacto dormientem interfecis. labinem postea sensim euerterunt: & otium habuêre annis 40. Iudicum 4. Postea à Madianitis & Amalechitis miserè vexati & attenuati sunt. Gedeon igitur Ioae F. è tribu Manassis, cum 300. viris, centum & triginta quinque millia ???ostium superauit, & quatuor Madianitarum reges, Orebum, Zebum, Zebam & Salmanam interfecit, & otium peperit Israelitis per 40. annos. Iudicum 6. 7. 8. Eo mortuo, rursus Baalberithum sibi deum sanxerunt, immemores Dei, & erga Gedeonis posteros ingrati. Abimelechvs Gedeonis F. ex concubina, Sichemitis cognatis suae matris persuasit, vt sepotiùs consanguineum quàm 70. alios Gedeonis filios, dominum ferrent. Qui cùm paruissent, & 70. argenteos ei ex aede Baalberithi dedissent, ille sicarios conduxit & Ephram in domum patriam profectus, 70. fratres vno in saxo peremit, Iothamo excepto, Gedeonis filiorum natu minimo, qui latuit. Tum Sichemitae Abimelechum regem crearunt, qui Israëlitis triennio imperauit. Verùm cùm Sichemitae ab eo defecissene, vrbem ex insidijs cepit, & oppidanis interfectis sale conspersit. Eos, qui in castellum aedis Baalberithi confugerant, in monte Selmone succisis ramis, & incensis, cùm ipso castello viuos exussit, hominum circiter mille. Theben inde adortus expugnauie: cum???; turrim in medio oppido, quò ciues confugerant, oppugnaret, mulier quaedam deiecto in eum molae fragmine, caluariam ei perrupit. Ille protinus armigero suo mandauit, vt se perimeret, ne à muliere interfectus diceretur. Hunc in modum Abimelechus & Sichemitae suorum scelerum poenas luerunt. Israëlitae in suam quisque patriam redierunt. Iudicum capite 9. Post mortem Iairis Galaaditae iudicis iterum à Domino desciuerunt, idola secuti: & propterea grauiter à Palaestinis & Ammonitis per anno 18. vexati fuerunt. Liberauit illos Ieph???a. Galaadites, & ob hoc factum iudex constitutus fuit. Iudicum cap. 10. Post Abdonem Hellelis F. iterum ad idola delapsi, 40. annis Palaestinis seruierunt. Quos maximis cladibus viuus affecit Samson Manoae F. per 20. annos: moriens verò ad tria millia Palaestinorum principum domus ruina oppressit. Iudicum capite 13. vsq; ad 18. Sub Eli pontifice propter scelera filioru̅ Eli, qui templum Silunte stupris & rapinis suis profanabant, magna clade à Palaestinis affecti fuêre, caesis eorum 34. millibus, & arca Domini capta. 1. Regum 4. Liberati vix tandem à Samuele propheta, cùm illius suasu idola omnia è medio sustulissent. Et is petentibus Israëlitis regem deditprimum Saulem, Ex 1. Regum capite octauo & sequent. Antiochvs Epiphanes, Antiochi Magni secundus filius, Syriae rex: quo nullum vnquam prodigium inusitatius, nullum monstrum foedius fuit, vnde Epimanem illum multi vocarunt. Hierosoly mis per dolum captis, intra triduum octoginta hominum millia peremit, quadraginta ligauit, totidem vendidit: de templo auri argenti???; talenta mille & octoginra abstulit, in eo???, statuam Iouis Olympij erexit. Animaduertens Iudaeos religionis suae constantes & liberos defensores, legis & prophetarum volumina cremauit, qui eadem legerent, vita puniuit: qui Ethnica sacrificia detrectarent, supplicio affecit, parcens nulli aetati aut sexui: nomen Dei euellere è cordibus, cultum eius tollere ex oculis conabatur. In vrbe vexanda Menelao pontifici, Phrygem quendam Philippum, hoc est, pantherae tigridem adiunxit. Ex Aegypto rediens, re malè gesta, minatus est, se vrbem facturum commune totius gentis sepulcrum: sed in itinere excussus ab auriga, morbo foedissimo afficitur: ita vt vermes è putrefacti corpore ereptarent, & carnes ossibus defluerent, tanto foetore, vt ferre eum nemo seruus vellet. Simulatam agens poenitentiam, multa Iudaeis incredibilia promittit: sed tanto cruciatu animi atque corporis extinguitur, vt nihil posset cogitari aut optari aerumnosius. Extra patriam in agro mortuus & Antiochiam defertur. Regnauit annos duodecim, quem vt effigiem Antichristi, extremam mundi aetatem perdituri, propheta Daniel proponit. Iosephus libro decimo & libro secundo Machab. capite nono. Pilatvs Christum innocentem, in gratiam Iudaeorum, iram Caesaris ei minitantium, condemnauit. Fecit praeterea alia multa tyrannicè in Iudaeos: & ad quaelibet mandata Caesaris, quantumuis impia, expedienda promtus ac paratus: etiam Caij Caligulae idolum molitus est in templum Hierosolymitanum collocare. Vltio igitur diuina tandem eum, sub annum Domini 42. Caij verò tertium, inuasit. Nam de iniusta crudelitate à Iudaeis accusatus, Romam ire à L. Vitellio Syriae praeside iussus est, responsurus ad obiecta: dum???ue est in itinere, Tiberius expirat, vt narrat Iosephus Antiq. libro 18. capite 5. Scribit porrò Eutropius libro septimo tantis eum, irrogante Caio, angoribus coartatum esse, vt sua se transuerberans manu, maiorum tormentorum compendium mortis celeritate quaesierit. De his Graecos quoque in historijs testari, Eusebius dicit libro secundo, capite septimo. Narrat insuper Nicephorus lib. 2. cap. 10. Pilatum ideo maximis Romae affectum esse contumelijs, quòd Maria Magdalena Romam adierit, & Seruatoris res ibi retulerit. Verùm haec non habent alium certiorem auctorem. Sub initia Iudaici belli per totam Syriam Graeci & Syri Iudaeos secum habitantes ex infidijs adorti interemerunt. Tanto odio ea gens apud omnes laborabat. Caesarienses soli supra 20. millia interemerunt. Scythopolitae verò Iudaeorum inquilinorum ope contra alios Iudaeos regionem incursantes, feliciter & fideliter vsi, veriti ne cum hostibus aliquando consentirent, eos in syluam proximam cum vxoribus & liberis excedere iusserunt. Tertia autem nocte incautos adorti, omnes ad vnum interfecerunt, supra 11. millia. Iosephus libro 2. capite 19. Ethnici Christianorvm Persecvtores. XII. fuêre Christianorum primitiuae ecclesiae afflictiones. Prima à Iudaeis Hierosolymis mota est post lapidatum Stephanum Protomartyrem: vt quemadmodum Christum Iudaei priùs voluntate & conatu crucifixerunt, quàm Romani opere, ita quoq; Christi membra priùs à Iudaeis quàm à Romanis Impp. exagitarentur. Et quidem prima haec persecutio vti discipulos Christi è Iudaea exegit, ita ethnicorum Christo lucrandorum occasionem dedit. Secunda à Nerone Imper. mota est, qui Petro & Paulo trucidatis, Christianos religionis odio, incendij falsò insimulatos, grauiss. persecutus est. Nec ita multò pòst Domitianvs tertiam in Christiano??? molitur persequutionem, Traianvs quartam, M. Antoninvs & L. Aur. Commodvs quintam, Severvs Pertinax sextam, septimam deinde mouet Maximinvs, octauam Decivs, nonam Valerianvs, Avrelianvs decimam, Diocletianvs vndecimam ab illa prima Iudaica, à Neroniana verò decimam, omnium crudelissimam. Postremò Maxentivs, Licinivs & Maximianvs, tres vno tempore cum Constantino principes, Christianis maximè infesti fuêre: quibus merito affectis supplicio, Constantinus solus rerum potitur, qui certam & stabilem dedit pacem Christianis. Polyd. lib. 8. cap. 6. de rerum inuent. Primam persecutionem Ecclesiae computant, à Nerone quae facta est: secundam à Domitiano, tertiam à Traiano, quartam ab Antonino, quintam à Severo, sextam à Maximino, septimam à Decio, octauam à Valeriano, nonam ab Avreliano, decimam à Diocletiano & Maximiano. Plagas enim Aegyptiorum quoniam decem fuerunt, antequam inde exire inciperet populus Dei putant quidam ad hunc intellectum esse referendas, vt nouissima Antichristi persecutio similis videatur vndecimae plagae, qua Aegyptij, dum hostiliter persequerentur Hebraeos, in mari Rubro, populo Dei per siccum transeunte, perierunt. Sed D. August. illa re gesta in Aegypto istas persecuriones propheticè significatas esse non arbitratur libro 18. de Ciuit. Dei, cap. 52. & multò plures & Neronem praecessisse, & Diocletianum subsecutas esse, ostiendit. Primus inter Caesares Nero publicis edictis per prouincias Christianos mandauit excruciari, teste Tertulliano in Apologetico: crimen illis intentans vrbis incenfae, vt falso praetextu inuidiam facinoris à se in illos deriuaret. Christianos igitur bestijs obiecit, ignibus in luminis nocturni vsum adiudicauit. Paulum gladio, Petrum cruce exanimauit: veritus ne illorum miraculis seditio aliqua in populo oriretur. Cepit persecutio anno Christi 64. durauit annos 4. vsque ad Neronis interitum. Tunc enim ecclesia sub Vespasianis respiraui??? aliquantum. Tacitus. lib. 15. Fl. Domitianvs, Vespasiani F. Neroni potiùs quàm patri similis, 15. annis imperauit. Anno regni 14. Christi 97. atrocem publicis edictis contra Christianos persecutionem instituit. D. Ioannes in Patmon relegatus. Timotheus, Onesimus & Dionysius Areopagita martyrio affecti, teste Nicephoro libro 3. cap. 11. Mox tamen sub Nerua respirauit anno vno ecclesia. Is enim Domitiani decreta rescidit. Traianvs, qui Neruae successit anno Christi 100. circiter, in caeteris princeps iustus & humanu???, contra Christianos verò immanis tyrannus: ab Ethnicis persuasus, qua si sub religionis specie principatum quoq; Christiani affectarent. Imperauit annis 19. Durauit persecutio annis 14. ab initio lenior, postea sensim crescens, vt qui vel suspecti tantùm de Christianismo forent, ad caedem per omnes prouincias raperentur. Plinius tamen Secundus Bithyniae proconsul tempestatem hanc mitigauit, cùm innocentiam Christianorum Imp. literis significauit. Itaq; rescripsit Imp. in Christianos non esse inquirendum, accusatos tamen & conuictos criminis esse puniendos: poenitentibus ignoscendum. Hadrianvs anno 120. Traiano successit, & ecclesiae suit infestior. Secundo eius anno Aurelius Comes Alexandrum Rom. episcopum cum MCCL. in furno ardenti cremauit Zenonem patritium Rom. cum XMCCIII. interfecit. Eusto [3237] chium victoria è Barbaris parta redeuntem, quoniam Apollini sacra facere detrectasset, cum vxore & liberis trucidauit, anno Imp. v. Anno IX. in monte Armeniae Ararat XM. Martyrum crucifiguntur. Interea doctiss. viri, Quadratus Atheniensis antistes, Aristides Atheniensis philosophus, & Serenus Grauius Asiae minoris procons???l, literis & apologijs Christianorum innocentiam declarant Imp. Athenis agenti. Is igitur edicto cauit, ne qui Christianorum vlteriùs, nisi criminis alicuius politici conuicti, damnarentur. Antoninvs Pius anno Christi 139. Hadriano successit, & regnauit annos 23. Ab initio contra Christianos saeuus extitit. In Asia pro tribunali sedens, Christianorum multitudinem ingentem mori paratissimam co̅spicatus: [Greek words]; Iustinus Martyr, & Melito Sardensis ecclesiae episcopus pro Christianis Apologias Imperatori obtulêre: qui causa diligentiùs perspecta, ne quis Christianus religionis nomine puniretur, nisi de alijs conuinceretur criminibus, seuerè edixit. M. Antoninvs Verus, Philosophus, qui fratri successit per annos 18. contra Christianos crudelissimus fuit. Passus est sub eo Iustinus Martyr, & Polycarpus. Melito Sardensis & Apollinaris Hierapolitanus Episcopus pro Christianis apologias Imperatori exhibuére, sed frustra: donec bello Marcomannico, cùm legiones Romanae ab hostibus circumuentae, extrema siti laborarent, Christianorum legio precibus ad Deum fusis, & imbrem copiosissimum Romanis impetrauit militibus, & fulmina in hostilem direxit aciem. Haec legio postea Fulminatrix dicta est. Eo miraculo motus Imp. edixit, ne quis Christianum religionis nomine deferret: delatus impunè suam fateretur religionem, delator viuus combureretur. Mortuo verò, Commodus postremum hoc edictum non rescidit, maximè cùm Marciana concubina eius, teste Xiphilino, Christianis faueret. Sub Pertinace similiter & Iuliano pacem habuit Ecclesia. Severvs aliquot annis benignus & clemens erga Christianos, postmodum tamen furere cepit, falsis criminationibus aures praebens. Iraq; multi sub eo martyrium pertulêre, Alexandriae praesertim, per 18. annos. Pax inde ecclesijs liberior sub Caracalla, Macrino, Heliogabalo & Alexandro Seuero, qui Christianis etiam fauisse visus est. Maximinvs anno Christi 237. Alexandro successit, & per tres imperij annos contra ecclesiarum ministros crudelissimus extitit. Eius saeuitiam mitigauit Gordiani clementia per sexennium, & Philippi, qui Gordianam interfec???t, vel simulatio, vel pietas, quandoquidem baptismum suscepisse, & primus Imperator Christianus fuisse traditur. Decivs Philippi odio, anno Domini 247. persecutionem Christianorum saeuissimam publicis edictis proposuit. Martyrum numerum non magis quàm arenam maris recenseri posse, Nicephorus scribit libro quinto, capite vigesimonono. Tertullianus contra Scapulam, & Cyprianus contra Demetrianum praefectum, Christianoru̅ causam defendêre publico scripto. Cùm ne biennium quidem integrum imperasset, vnà cum liberis occiditur. Licinius Valerianvs ante imperium summus Christianorum amicus, imperio arrepto à Magis deceptus, crudelissimis edictis in eos supra modum saeuijt. Diocletianvs Dalmata 29. annis regnauit. Anno 19. imperij, Christi 306. decimam à Nerone persecutionem instituit, teste Eutropio, Maximianvm Herculium tyrannidis suae socium in Occidente sortitus. Persecutionis ansam cepit, quod imperij Rom. clades ex religionum diuersitate accidere sibi persuasum haberet. Reuera autem nimia ecclesiae luxuria, quam in alta pace contraxerat, seuero medico opus habebat. Ipso igitur Paschatis die, ex edicto Imp. tunc Nicomediae agentis, templa omnia euersa, libri sacri exusti, Christiani à magistratibus deiecti, in seruitutem rapti, omni genere suppliciorum affecti sunt. Ne aulicis quidem suis & amicis intimis, non Serenae vxori pepercit. Paucis diebus XVII. millia Christianorum varijs supplicijs affecit. In Thebaide, quae Aegypti pars est, nudas feminas suspendebat: alias deuexis arboribus alligatis pedibus, cùm in contrarium redire arbores permitteret, in duas partes dilaniabat. Quibusdam, cùm adhuc viuerent, pellem corium???; detrahebat: alios ferreis vnguibus, non profundis, sed oblongis vulneribus dilaniatos, carceribus vinctos restituebat, ac tegularum fragmenta pro strato eis subijciebat, vt quieturi, quàm antè in martyrio, deteriùs haberent. Alexandriae nonnullis ademtae manus ac pedum digiti, item nasus, labra & aures: atque ita affectos viuere (si haec vita, & non longior mors esse posset) permittebat. Quosdam veluti hoedos ignibus assabat. Verùm in Ponto atque Cappadocia, in Christianos arte aucta fuit crudelitas: peracuta enim cannarum frusta, inter vngues carnem???ue digitorum figebat. alios liquefacto plumbo totos instillabat, aut per anum eis corpora replebat. Feminis quoque per sexum candentia ferramenta adigebat. Caeterùm cùm saeuitia tormentorum numerus piorum indies cresceret, desperans de extinguenda fide Christiana: morte quidem Christianos afficere supersedit, at dextrum oculum effodit infinitis, & crus sinistrum cauterio debilitauit, mox ad metalla damnauit. Eusebius libro octauo, capite decimo. Scripsit Beda, semel coeptam à Diocletiano persecutionem, vsque ad annum Imperij Constantini septimum saeuijsse. Et Eusebius libro octauo, capite decimosexto, ait, eam decimo demùm desijsse anno. Beda etiam vsque ad Britannos peruasisse scripsit in lib. de Ratione temporum. Martinus in Chronico, ac Temporum fasciculus, indicant sublatos fuisse in vniuersa Britannia omnes Christianos, ex quibus S. Albanum Vincentij Speculum martyrem prae caeteris illustrem commemorat. Anno vixdum exacto, imperio spontè se abdicauit, eò quòd Christi nomen propter constantiam martyrum penitùs abolere non posset. Priuatus vixit Nicomediae, vbi morbo miserabili extinctus est. In Gallia sub Diocletiano atrocissimè saeuijt Rictiomarvs praefectus: cuius ingentem fuisse crudelitatem contra Christianos praecipuè, historiae memorant. Treueri Mosella̅ Christianorum interfectorum sanguis, riuulorum instar decurre̅s, tinxit. Cu̅ mandatis cursores hinc inde emisit, vt quisquis alicubi Christianum deprehendisset, ad mortem illicò proderet. Vincent. lib. 12. cap. 136. Galerivs Maximinus in Oriente Constantij collega, moribus longè dispar, contra Christianos truculentissimus extitit: quod???ue antea nunquam factum erat, edicta aeri incisa in medijs proponebantur ciuitatibus. Caeterùm victus tandem à Licinio (qui cum Constantino Maxentium oppresserat) sacerdotes suos occidit: subito???ue morbo correptus Christianorum Deum glorificauit, & pro illorum securitate & libertate edictum absolutissimum proposuit. At cùm bellum denuò mouere conaretur, inmorbum & cruciatus horribiles incidit. Maxentivs Maximi F. ab initio Christianum se esse simulauit. Mox verò apertè eos persecutus est. Licinivs Augustus, anno, vt notauit Cedrenus, Imperij Constantini quarto decimo, aegrè passus, se à Constantino Magno cuius sororem Constantiam in vxorem habebat, Illyrici prouinciis per arma ciuilia spoliatum, simulata prioribus annis amicitia, occultis ipsum insidijs saepè appetijt. Quibus ad irritum redactis, ac semel irerum???ue reconciliata concordia, demùm vt Constantini animum vulneraret, ad gentilitatem, quam in gratiam eius reliquerat, se recepit: & Christianis, quorum illum studiosissimum esse videbat, inimicus euasit, ac primùm edicto proposito episcopos inter se de more conuenire, ac de rebus ad Ecclesiam pertinentibus consultare prohibuit: deinde omnes, qui Christianorum sacris imbuti essent, Palatij sui liminibus arcuit, & summis honoribus vsos ad illiberalia ministeria adhibuit, & bonis publicatis mortem omnibus, qui Christum appellassent, indixit: quo modo totum Orientem, tum primùm sese à superioris persequutionis cladibus attollentem, vehementer afflixit. Legem subinde acerbiorem tulit aduersus Christianos, ne viri cum mulieribus precationis causa in ecclesijs conuenirent, neu episcopi mulierum aures sacris praeceptis imbuerent, néve populi, nisi in campis suburbanis, conuentus haberent: milites autem, nisi nudato capite sacrisicijs Interessent, muneribus exuit: quo pacto ingentem numerum hominum damnis ignominijs???ue affecit: vsque eò verò crudelitatis truculentiae???ue processit, vt neque ijs, qui in vinculis tenebantur, alimenta suppeditari, nec qui suam proximis misecordiam tribuissent, in bonorum numero haberi voluerit: atque eadem poena eos, qua qui sontes erant, plectendos censuerit: quin etiam nouas leges de nuptijs ac funeribus edidit: quibus veteribus abrogauit: nona, ea???ue grauissima tributa in agros imposuit: atque ob id metiri omnes voluit, nouos???; agricolis census indixit. Tandem quoq; templa passim euertere, episcopos???ue, quos sibi aduersos, Constantino verò deditos esse iudicabat, varijs supplicijs lacerare adortus est. Ei proinde Constantinus bellum manifestè indixit: & in Thracia pedestri, in Hellesponto nauali praelio victum, Nicomedia̅ compulit. Illic obsessum imperij insignia deponere, & priuatum Thessalonicam migrare coëgit. Sigon. lib. 3. Imp. occid. ex Socrate lib. 1. cap. 4. & Sozomeno lib. 1. cap. 7. & Eusebio lib. 1. vitae Constantini. Sapores Persarum rex nonus, patri Narseti succedens, imperauit anno 570. cepit anno Christi 310. Is crudelem presecutionem in Perside contra Christianos mouit, Magorum & Iudaeorum instinctu, eo praetextu, quòd cum Romanis sentirent. Ipso passionis Christi die crudelissimum regis edictum per vniuersam regis ditionem euulgatum, quo mortis damnabantur qui se Christianos professi essent. Martyrum summa circiter XVI. millia fuisse dicitur. Sozom. libro secundo, cap. 8. & sequentibus, Constantinus Imp. pro Christianis ad Saporem scripsit. Ivlianvs Apostata, mortuo Constantio, Christianos diuersa ratione, quàm superiores Imperatores, persequi coepit. [3238] Nam cùm supplicijs & tormentis eos non modò frangi, sed & confirmari animaduertisset, primò quidem Christianorum filijs literarum cultu interdixit, ne eruditione instructi Ethnicos vehementius oppugnarent. Deinde verò paganorum religionem totam ad Christianorum mores & ceremonias attemperauit, vt similitudine rituum incauti Christiani facilius deciperentur. Interdixit Christianis, ne militiam gererent. Grauissimis exactionibus Christianorum opes exhausit. Christianorum legationes, iniurias acceptas ad eum deferentes, eos???ue à quibus laesi essent accusantes, non admisit, nec opem tulit: quemadmodum se id facturum Nisibenis, quòd Christiani omnes essent, minabatur. Atque vt verbis interdum percussores & iniurias reprehendere videretur, re tamen ipsa ad saeuitiam magis incitabat. Sozom. libro quinto, capite tertio & 15. Cùm his artibus parùm se proficere animaduerteret, ad caedes quoque conuersus est, quas maxima cum crudelitate executus fuisset, si è Persico bello incolumis redijsset. Nam & theatrum Hierosolymis extrui iusserat, in quo reuersus, Episcopos, monachos, omnes???ue sanctos à bestijs laniari spectaret. Sed miserè perijt. Theodoretus libro quarto, capite secundo. Sub Iuliano Imper in Palaestina Gazaei prae caeteris mira & exquisita in Christianos vsi sunt petulantia. Alios enim slagris conciderunt, alios pronos ac supinos traxerunt, & ad pauimenta illiserunt, lapidibus & fustibus verberarunt, aqua feruenti perfuderunt, verubus transfixerunt: capita eorum, quo ad cerebrum extillaret, confregerunt, in loca cadauerunt abiecerunt, igne???ue succenso corpora eorum combusserunt: atque ossium reliquias, quas ignis non absumserat, inter ossa camelorum & asinorum miscuerunt, ne pro ossibus humanis agnosci, & facilè inueniri possent. Nestor ibi confessor comprehensus, vinculis & flagris exagitatus, & extra portas semianimis abiectus est: vt narrat Sozomenus libro quinto, capite nono. Evgenivs tyrannus, Flauiano vrbis Romae praefecto, & Arbogaste Comite contendente, permisit, vt ara Victoriae, & sumtus caeremoniarum repeteretur: quod ne fieret, sua auctoritate Valentinianus II. vetuerat. Quinetiam contra Theodosium Imp. vexillo Herculis praelato, Mediolano egressus, iureuirando affirmauit, se, victoria parta, stabulum in basilica Mediolanensi facturum, & sub armis clericos probaturum. Quod vt Ambrosius Mediolanensis episcopus audijt, extemplo è Tuscia Mediolanum reuertit, spe sua in Deo defixa, nequaquam permislurum, vt credentem in se hominibus impijs traderet. Sigonius lib. 9. Imp. occid. Theodosio adhuc imperium obtinente, Isdicerdes Persarum rex contra ecclesiam bellum in suo regno mouit cru delissimum, eò quòd Audas Episcopus [Greek words] (sic illic templum Vestae vocant) subuertisset. Omnia igiturtempla Christianorum euersa. Ipsi crudelissimis affecti supplicijs. Mortuo Isdigerde, Gororanes F. vti regni, ita & persecutionis Haeres fuit. Et sic per annos 30. continuos persecutio grassata est. Tandem à Theodosio Iuniore victus, & regno exutus est, caesis etiam Persarum Immortalibus. Socrates libro septimo, cap. 18. & 20. Niceph. lib. 14. cap. 21. Atila Hunorum rex, orbis terror, Dei flagellum, à quo Theodosius Imp. Orientale regnum mercede redemit, & annuum tributum pendit, post multa mala Christianis illata, sexto anno suae tyrannidis in ipsis nuptijs apoplecticus corruit: & proprio sanguine suffocatusest, qui alienum sitiuerat. Martianus Imp. Constantinopoli eadem nocte insomnis vidit Atilae arcum fractum esse. Sigebertus anno Martiani 4. Evcherivs Stiliconis, Vandalicae gentis primarij ducis apud Honorium Imp. F. iam inde à puero imperium affectans, Ethnicis fauebat, Christianos persequebatur, vt sic fundamenta regni iaceret contra Honorium. At detecta coniuratione filius cum patre Stilicone Imp. socero interfectus est. Paulus Diaconus libro decimotertio: Orosius libro 7. cap. 38. Sozom. lib. 9. cap. 4. Sub Arcadio & Honorio barbaricae Gentes plurimae, in regiones Romanas praesertim irruentes, vehementissimè Ecclesias afflixerunt: sicut & Hieronymus grauem querelam ea de re instituit, inter caetera sic inquiens: Quot matronae, quot virgines Dei & ingenua nobilia???ue corpora his belluis (de barbaris gentibus loquitur) fuêre ludibrio? capti Episcopi, interfecti presbyteri, & diuersorum officiorum clerici: subuersae ecclesiae, ad altaria Christi stabulati equi, martyrum effossae reliquiae: vbique luctus, vbique gemitus, & plurima mortis imago. In Epitaphio Nepotiani ad Heliodorum. In his autem populis vel primi suerunt Gothi & Vandali, quorum cùm pars esset à Christianismo prorsus aliena, & gentilium superstitioni dedita, captatis quibuslibet occasionibus, extremè Christianos non tantùm persequeba̅tur, sed etiam prorsus delere conabantur. Pars verò eorum, quanquam professione inter Christianos numerabantur, tamen quia Arij veneno infecti erant, non minùs ipsi quoque saepiùs Ecclesiam acerbissimè afflixerunt. Iustini tempore Caeades rex Persarum, Iberos, quòd essent Christiani, non permisit sepeliri, sed auibus & canibus mortuos exponi iussit. Christianis plurimis linguas execuit. Qui tamen nihilominus expeditè loqui potuêre. Procopius libro 1. belli Persici. Alboinvs Longobardorum rex, anno Iustini iunioris 3. Christi verò 568. in Italiam ingressus cum exercitu, vouit se gladio omnes Christianos deleturum: id???ue re ipsa perficero coepit. Nam templa diripuit, sacerdotes interemit, monachos de arboribus suspendit. Gregorius Turonensis libro quarto Histor. capite 41. Mediolanum quoque obsedit: & facta expugnatione, omnes ciues, quòd Christiani essent, trucidauit: teste Diacono de Gestis Longobardorum libro secundo, capitae: duodecimo, Deinde Ticinum seu Papiam ciuitate̅ vltra triennium oppugnauit: quam tandem captam, diripiendam & inflammandam totam militibus traditurum se iurauit. Cùm iam facta deditione, portam ciuitatis, quae dicitur S. Ioannis, ingrederetur: equus eius de improuiso in medio portae, montis instar immobiliter consistens (Diaconus & alij, humi planè collapsum affirmant) nec calcaribus nec verberibus erigiaut porrò agitari potuit. Hoc viso, quidam ex Lo̅gobardis vltionem, quam Ticini ciuibus minatus fuerat, regem remittere iussit, aut fore vt nunquam cum lapso equo erigatur. Promissa ergo venia, equus confestim sua sponte, rege incolumi, sese in pedes statuit. Tandem Rosimundae vxoris dolis interfectus est. Paulus Diaconus libro secundo, capite 13. de Gestis Longobardorum. Sub Iustiniano II. apud Longobardos, Alachis tyrannus saeuijt, qui Chunibertum regem prosligauit, & plurimos Christianos interfecit: & sacerdotibus adeò fuisse infensus scribitur, vt dixerit, si regno potiretur, se puteum testiculis clericorum impleturum. Occasionem autem ei praebuit clericorum impuritas, quos dicebat immunda habere femoralia. Verùm à Chuniberto tandem post aliquot praelia est deuictus, & trucidatus. Paulus Diaconus libro 5. capite 14. de Gestis Longobard. Cosroes rex Persarum, sub Heraclio Romanum imperium infestans, passim Christianos duriter afflixit, & expugnata Hierosolyma, 9000. hominum ludaeis trucidanda commisit: patriarcham Zachariam, & numerosam multitudinem ciuiü, & vexillum Dominicae crucis secum abduxit, anno quinto Heraclij. Immani odio erga Christum flagrans, ipsam etiam Aegyptum adortus, Alexandriam & Lybiam ad Aethiopiam vsq; vastauit: neq; pacis vllam conditionem se amplexurum, Heraclio respödit: nisi priùs Christo abnegato Solem se adoraturos Christiani promitterent. Paulus Diaconus lib. 18. rer. Rom. Zonaras. Occupata ab Hengisto Saxonum duce Britannia, & regae Vortigerno ad Cambras relegato, omnes Christum prositentes intra certum diem exulare iussi: in vtriusque sexus omnem aetatem caedes euagata. Saeuitum immanissimè in Christi sacerdotes, templa, coenobia: & (vt Beda inquit) ruebant Saxonum iniuria aedificia publica, simul & priuata. Passim sacerdotes inter altaria trucidabantur: caedebantur praesules cum populo, sine vllo respectu honoris, ferro pariter & flammis. nec era̅t qui tanta interemtos crudelitate sepelire auderet. Nonnulli de miserandis Britonum reliquijs in montibus comprehensi, aceruatim iugulaba̅tur. Alij fame confecti, procedentes, manus hostibus dabant: pro accipiendis alimentorum subsidijs, aeternam seruitutem subituri, si non continuò trucidarentur. Alij quibus poterat nauium esse vsus, transmarinas regiones dolentes petebant. Alij permanentes in Britannia, trepidè mortalium omnium aspectum declinantes, miserrimam vitam in montibus, syluis, vel rupibus arduis, mente semper agebant suspecta. Hector Boëthius libro octauo. In Anglia Picti rerum summa potiti, non solùm immaniter saeuierunt in deuictos Anglos, sed etiam totas ecclesias, vnà cum doctoribus pijs, eiecerunt ex terra sua. Beda libro quarto, capite 15. In Anglia (imperante Heraclio) Osualdus Northanymbrorum rex, similiter vt Heduinus, à Penda Merciorum rege bello victus est, & trucidatus. Vnde recruduit vix sopitum malum, ac creuit ecclesiarum eius loci persecutio: quae postea inualescens sumptis viribus, ad Orientales quoque Anglos sese extendit: vbi perinde Christianissimus rex Sigebertus, qui populum istum magnìs laboribus ad Christum deduxerat, cum magna strage Christianorum est interemptus: ac in ecclesias longè late???ue saeuitum. Tandem verò Osuius filìus Osualdi, voto facto ad Deum coeli, Pendae Merciorum regi occurrit cum paruo exercitu: eo???ue ingente strage victo ecclesias ab eius tyrannide liberauit, Mercios ad Christum adduxit, Pictos???ue regno Anglorum subiecit. Beda libro tertio Anglicae historiae, capite nono vsque ad 44. Sigebertus in Chronico. Polydorus libro quarto: & Vincentius libro vigesimotertio, capite 79. Edelfredvs Northumbrorum rex, minatus est, adhibito [3239] iuramento, australibus Anglis, quòd patrum desertis institutis, Christum essent amplexi, perinde atque Britonibus & Scotis se deinceps hostem futurum. Itaque cùm Merchios Saxones (tenuêre hi sedes Northumbris ad meridiem proximas) graui praelio afflixisset, Rodualdus & Ethelbretus, alter Orientalium, alter meridionalium Anglorum reges, arma in Northumbros induêre. In campestri loco Humbro adiacenti haud procul à Vintringamo atrociter est dimicatum. Victus Edelfredus, maiori exercitus parte amina, quum telo confossus lapidiillideretur, dixisse fertur: Deorum religionis protector, Christiani???ue nominis hostis, vt vixi, morior. Hector Boëthius lib. 9. Sveno Dacorum rex, subacto torius Angliae regno, tanta crudelitate in victos vsus est, vt nec sacerdotibus aut rebus sacris parceret. Plura enim coenobia suis donarijs spoliauit, eorum???ue agros igni ferro???ue depopulatus est. Ac sanè homini impio, & Anglicum nomen delendi, & religionem Christianam simul ex omnium mortalium pectoribus euellendi, non tam volunras, quàm facultas defuit. In illis turbis Elphegus Cantuariensis Episcopus, martyrio affectus est, anno centesimotertio. Ferunt eum, dum apud milites ob regnum adeptum gloriaretur, repentè velut pugionis supernè demissi ictu confossum, in terram cecidisse: vociferantem, mortem sibi esse illatam, ac actutum interijsse: & omnes qui aderant, subitae rei casu stupentes, percussorem nusquam cernentes, arbitratos id deorum ira esse factum. Ad posteros etiam fama manauit, illum eo ipso cultro fuisse interemtum, quem diuus Edmundus, dum in vita erat, gestarat. Verùm Saxo Grammaticus tradit, hunc regem subegisse Anglos, ac ea conditione pacem dedisse Etheldredo regi, vt post eius mortem omnis haereditas sibi veniret: & Sueonum postremò Christian̅um effectum, multa pietate purgasse facinora, quae in priore vita designasset. Polydorus lib. 7. Sub Carolo Magno Gotricvs, seu Godesridus Danorum rex, acerrimus Christianae fidei persequutor, conatus est omnibus viribus suis, Saxones, qui sidem Christi receperant, astutia, minis & crudelitate sua iterum inde absterrere: ac subinde potentiores, qui à vera pietate alieni erant, concitauit, ad affligendum eos, qui plantabant Ecclesias, & ad opprimendum magistratus à Carolo constitutos. Sed virtute Dei, tyrannus iste pacem tandem cum Carolo fecit, anno DCCCXI. Vrspergensis. Sigebertus anno DCCCXI. Saxo Grammaticus affirmat, Carolum audita morte Gotrici effuso gaudio exultauisse, confessum???ue fuisse, nihil eo casu vnquam suae fortunae iucundius obuenisse. Ioan. Magnus libro 17. capite 1. Normanni per mare Britannicum ostia Ligeris ingressi, vrbem Nannetam inuaserunt, & Episcopum sabbatho sancto Paschae baptismum celebrantem trucidarunt, clerum???ue totum peremerunt. Inde etiam Andegauenses &Turonenses occuparunt, ac templum sancti Martini incenderunt. Sigebertus in Chronicis. Lidem in Gallijs & Burgundia, ac Lotharingia, in piós grassati, castello sancti Lothi per deditionem capto, contra datam fidem, Episcopum Constantiensem & omnes ciues trucidarüt. Regino libro 2. Vormaciam vsque excurrentes, Moguntinum Episcopum Sunderoldum, cum plurimis alijs interfecerunt, anno DCCCXI. Cùm per annos septuaginta Christianos passim afflixissent, tandem Arnulphus Imperator centum millia de eorum exercitu concidit, vix vno atque altero ex suis amisso. Helmoldus in Chronico Sclauorum. Rex eorum Hundeus, consilio Caroli, fidem Christiamplexus est. Sigebertus. Reliquiae eorum in Daniam recedentes, Prumiense monasterium populati monachos interfecerunt. Idem Arduennae, & alijs in locis fecerunt. Regino lib. 1. Sigebertus anno Domini DCCCXCV. Drahomira religionis Christianae odio Ludmillam socrum, Boriuorij Boëmorum ducis viduam, in templo strangulauit. D. Venceslaum à Boleslao fratre inter nocturnas preces trucidati fecit: sacerdotes occisos abiecit insepultos: hiatu tandem terrae perijt. Dubrauius lib. 5. Sub Lodouico III. Imperatore Hvngari latrones duse rege Chussal, traiecto Istro Bauariae ecclesias miserè affixerunt, Sucuiam item, Franconiam, Thuringiam, Saxoniam. Alia manus Italiam populata est. Regino libro 2. Auentinus libro 4. Similiter sub Conrado primo, & Henrico primo. Circa annum Christi DCCCCXIII. Mistevoivs Vagirorum Princeps, Bernardi Saxonum ducis filiae nuptijs ob religionem frustratus, magna crudelitate Holsatiam diripuit, Henrico II. imperante. Hamburgitum ciues, tum sacerdotes captes, aut varijs tormentis enecuerunt, aut tristem seruitutem relicta patria subire coëgerunt. Nec aedificijs parcitum est. Aldenburgensi quoque vrbe expugnata Christianos, qui eo loci semper fuêre omnium scriptorum testimonio frequentissimi, pecudum more mactarunt: sexaginta presbyteris, inter quos Oddar praepositus fuit, ad maiora reseruatis mala. Illis enim capitum cutis in formam crucis ferro incisa diuulsa est: ac ligatis post terga manibus, omnibus spectandi per singulas Slauorum vrbes stupenda immanitate protracti sunt: sic???ue nullum ferè Christiani nominis vestigium trans Albim reliquum mansit. Helmoldus capite 16. in Slauorum Chronico. Misteuoius tandem ipse fidem Christianam amplexatus, regno suo ab incolis eiectus est, ac Bardeuici exul diem clausit extremum, circa annum millesimum vigesimumquintum. Chronicon Holsatiense. Godscalcus, Mistiuoi Vandalorum Principis filius, in vindictam patris Vdonis, à Saxone quodam propter crudelitatem erga pios per insidias trucidati, religionem abiecerat: sed à Bernardo Saxonum duce captus, subinde Danorum regi Canuto militans, clarus euasit: & paterno principatu recuperato, Vandalorum populos ad recipiendam religione̅, quam abiecerant, excitauit: & reaedificatae sunt per vniuersamVagriorum prouinciam Ecclesiae, necnon Polaborum, Obotritorum, quondam dirutae aedes sacrae. Eum tandem mortuo duce Bernardo, Vandalorvm primores, in ciuitate Leontio (Lentze vocant) crudelissimè trucidarunt, in ripa fluminis Albeae presbyterum Ipponem super altare immolarunt. Ansuerus monachus, in Racisburgo lapidandus, petebat, vt priùs socij lapidarentur. Quibus coronatis, ipse gaudens suscepit lapides, genubus positis orans. Ioannes Episcopus Aldenburgensis senex cum caeteris Christianis Magnopoli captus, seruatus ad triumphum, fustibus caesus, deinde per singulas Vandalorum ciuitates tractus ad ludibrium, truncatis manibus & pedibus: cadauer in plateam proiectum: caput desectum barbari conto infigentes, in titulum victoriae deo suo Radigast immolauerunt, in metropoli Rethre, quam hodie Starigard vocant, vltra Panim, hoc est, magnam, nobilem & antiquam ciuitate̅. Filia regis Danorum, Godscalci vxor, apud Magnopolim, rebus omnibus expoliata, vestibus etiam detractis, nuda est dimissa cum aliquot Christianis mulieribus, anno millesimo sexagesimosexto. Cranzius libro 3. Vandaliae, cap. 4. Gothi & Sveones nobilium instinctu contra Ericum Stenchillum regem seditione excitata, daemoniorum cultum reduxerunt, doctores virgis caesos Vpsala eiecerunt, regem tandem trucidarunt. Olaus Magnus libro 17. capite 15. Andreas, & Leuenta, paribus votis ab exilio contra Petrum regem ab Hvngaris reuocati, promiscuae multitudini, quae ad eosdem in Nouo castro commorantes confluxerat, promittere coguntur, se permissuros, vt vniuersus populus pagano viuat more. Andreas cùm sine permissione hac regno se rursus potiri posse diffideret, vltrò postulatis annuit. Vulgus itaque religione penitùs abiecta, in Christianos omnes, praesertim in Episcopos & Sacerdotes, adeò saeuit, vt Christiani nominis memoria simul interciderit. Ecclesiae quoque dirutae, & suis bonis spoliatae sunt. Gerardus Canadinensis, Beztertus, Buldus & Benetha Episcopi, de regum aduentu certiores facti, vltrò, vt honorificè eos excipiant, obuiam procedunt. Quum ad Giodi pagum venissent, in diuae Sabinae templo rem priùs sacram facere decernunt, quàm regulis occurrant. Ibi Gerardus socios praemonuit, iam diem martyrij cunctis imminere: id enim ex nocturna se cognouisse visione, vbi Christus in beatae Mariae tabernaculo sanguinis sui calicem propinarit singulis, excepto Benetha. Peractis sacris, iter versus Pestum ineunt. Gerardus ob viae asperitatem & vires deficientes curru vehitur. Verùm vt ad Danubium peruentum est, regulorum comites facto agmine impetum in eos faciunt, saxis???ue petunt. Gerardum tandem curru in praeeminentem subuchüt rupem, inde???ue praecipitem agunt. At cùm palpitanti cordi spiritus aliquis adhuc inesse putaretur, hasta transfoditur. Benetha verò, regulorü intercessione ex hostium liberatur manibus. Eo quoque die magnus sacerdotum, fidelium???ue numerus, pari crudelitate absumtus est. Andreas regno potitus, circa Salutis annum millesimum quadragesimumseptimum, stati in contra vulgi furorem, pro ecclesiae pace edictum proposuit. Leuenta eius frater idolorum defensor mortesublatus est. Auentinus lib. 5. Stupendam in Christianos Sclavorvm crudelitate̅ Helmoldus prodidit. Nam quosdam ait, cùm viscera carnifices extorserint, palo circumduci, alios crucibus affigi, quod supplicij genus ob Redemtionis ludibrium frequentissimum est. Praeterea Christianorum sanguine sua numina placare eosdem consueuisse narrat: inter quae quidem primum locum Suantouitus tenuit, cui quotannis hominem Christianum litare soliti sunt. Hos autem Imp. Lotharius, vt Christo nomina darent, omninò statuerat cogere, nisi mors immatura eum praeuenisset. Helmoldus cap. 53. de Sclauis. Ivdaei Christianorvm et Gentilivm persecvtores. Sub Traiani interitum qui Cyrenem incolebant Ivdaei, Andrea duce, Romanos Graecos???ue indiscriminatim inuadentes ita excarnificarunt, vt etiam ad mensam producerent, humanis in viscera ingestis cibis. Nec satis, sanguine adhuc stillantibus intestinis praecingebantur. Cutes pro indumentis [3240] erant. Plerosque ab imo ad summum inter secuêre. Plures bestijs obiecti: alijs inter se pugnare ac digladiari coactis. Ducenta & ampliùs hominum millia is abstulit furor. Qui & in Aegypto itidem est grassatus, ac Cypro, contrucidatis inibi Artemione duce, ducentis & quadraginta hominum millibus. Vnde mos legibus sancitum, vti quauis ratione in insulam appulsus Iudaeus capite plecteretur. Quum verò Adriano item imperante defecissent, caedibus, fame, morbis, igni desolata est Iudaea omnis. Caelius libro 5. capite 10. Antiquarum Lectionum ex Dione. Post cruentam seditionem Alexandriae inter Christianos & Iudaeos factam, Iudaeis è palmae cortice factum anulum loco tesserae gestantibus, loco quodam, quem Imnestar vocant, qui inter Chalcedonem & Antiochiam Syriae situs est: Ivdaei ludicra quaedam pro more celebrantes, ac inter ludendum multa absurda designantes, temulentia abrepti, puerum quendam Christianorum interceptum cruci alligarunt, suspenderunt, tamdiu verberarunt, donec moreretur. Ob hanc causam grauis inter eos & Christianos oritur co̅flictus. Theodosius iunior Imperator scripsit prouin ciae illius praefectis, vt auctores facinoris inquirerent, ac punirent. Sozomenus libro 7. Ecclesiast. hist. cap. 13. & 16. Socrates libro 7. capite 16. Nicephorus libro. 14. capite 16. Iustino imperante, in Negra Arabiae felicis vrbe munitissima, Ivdaevs quidam Homerita, qui Mosis se gloriabatur esse filium, dolo ingressus vrbem, Christianos primùm verbis à vera fide abducere conatus, cùm parùm proficeret, tyra̅nide oppressos, vi adortus est, & plurimos interfecit. Inter quos in primis Aretas, eius vrbis Episcopus, gloriosissimam martyrij coronam accepit. Nicephorus lib. 17. cap. 6. Tertio Iustiniani Imperatoris anno, Samaritani Ivdaei creato sibi rege Iuliano, insinitis Christianos in Palaestina iniurijs affecerüt, templa eorum incendijs vastarunt, Sanctorum monumenta igne combusserunt, Christianos crudelissimè trucidarunt. Maximè verò circa Neapolim, istam exercuerunt crudelitatem, cuius Episcopum gladio iugularunt: & Presbyteros comprehensos, & in frusta dissectos, cum martyrum quorundam reliquijs, in sartagine frixerunt, & nihil non contumeliae & immanitatis contra Christianos exercuerunt. Nicephorus libro 17. capite 24. Hermannus Gigas in Iustiniani historia addit, Iudaeos cum Saracenis icto foedere, omnes quoque Caesareae Palaestinae Christianos occidisse. Iustinianus praelio cum Iudaeis commisso, cùm alios plurimos, tum corum ducem Iulianum gladio puniuit. Sub Phoca Antiochiae Ivdaei, excitato tumultu, Christianos partim ferro, partim igni persecuti: Anastasium, eius loci Episcopum comprehenderunt, & pudenda excisa ei in os ingesserunt, & pervrbem fune pedibus alligatum traxerunt, rogo???ue impositum denique cremarunt. Nicephorus lib. 18. cap. 44. Paulus Diaconus libro 18. Rerum Romanarum. Zonaras Tomo 3. anno Phocae VII. Quando Cosroës Persarum rex, Palaestinam Iudaeam???ue diripuit, Hierosolymas post longam Christianorum occidionem, ablata omni supellectile, tum ligno sanctae crucis, & vrbis Episcopo, euastauit. Christianorum supra nonaginta millia interemta sunt, cùm Ivdaei capros paruo redimerent atque occiderent. Cuspinianus. Braiae degentes Ivdaei hominem quendam Christianum, quem furti homicidij???ue insimularant, captum serto spineo coronarunt, peroppidum circumduxerunt, multis???ue verberibus affectum, tandem in crucem egerunt, domina illius loci, auro victa, id permittente. Vincentius libro 29. capite 53. Gaguinus lib. 6. de Francis. Anno MCCXXXIV. Henrico III. Anglis imperante, Ivdaei qui id temporis Nordouici degebant, quendam Christianum puerum furtim captum per integrum annum nutrierunt, vt aduentante Pascha, quasi noui nostrae religioni dedecoris imprimendi causa, cruci affigerent. Sed deterrimi carnifices paucis antè diebus, quàm sanguinem innocentem effunderent, tanti insimulati criminis, ac conuicti, merita poena affecti sunt. Polydorus lib. 16. In villa quadam Germaniae Forchheim, vetula quaedam puellam septennem plagio abductam Ivdaeis vendidit. Illi obstructo ore aciculis consixêre, sanguinem linteis excepêre, cadauer in profluentem proiecêre, molari appenso. Quarto die manum extra aquas protentam conspicati piscatores, extrahunt cadauer. Marchiae Princeps spectatum aduolat. Cadauer residens manum Principi porrigit, quasi vltionem contra impios flagitans: Iudaeis accedentibus, cruento sudore perfundebatur. Detecto per vetulae alumnam scelere, Iudaei suspensi, duo mutuis concidêre vulneribus. Thomas Patriarcha Barbariensis lib. 3. Fortalicij fidei. Circa annum Christi millesimum ducentesimum sexagesimumprimum. Anno millesimo ducentesimo octuagesimoquinto, Monachij anicula quaedam infantulum Ivdaeis vendidit, quem illi Deo immolant, punctim acubus caedunt, necant, crucem???ue malluuio excipiunt, quo perlitare creduntur. Eadem venefica alterum infantem surreptura, à patre deprehenditur, in vincula conijcitur, quaestionibus admota facinus consitetur, corpus interemti infantis indicat, mox???ue poenas luit. Vulgus viso corpore ita vulneribus confosso, non expectata iudicum sententia, Iudaeis mortem intentarunt: eos???ue in Synagogam confugientes subiecto igne, frustra prohibe̅tibus ducis Boiorum aulicis, vnà cum templo igne concremarunt. Centum & octoginta Iudaei perierunt. Auentinus libro septimo Annalium Boiorum. Ivdaei Christianum puerulumTiguri cruci affixerüt. Quem inuentum publico totius ciuitatis luctu sepeliuerunt, eúmque in diuorum numero coluerunt, ara in summo templo extructa. Stumpfius. Bernae Heluetiorum, anno Christi MXXCVII. Ivdaei puerum Christianum, Ruffum nomine, excruciatum peremerunt. Sceleris auctores rotae supplicio affecti fuêre, reliqui bonis multati, & vrbe pulsi, Rodolphum Imperatorem contra Bernenses excitarunt. Ibidem. Abrahamvs Iudaeus cum Sara coniuge in Thuringiae oppido Veissensehe habitantes, anno MCCCIII. Conradum puerum Berchtholdi de Somerde equitis & praefecti silium cum suis ludentem pueris, intercepêre, tormentis excruciauêre, sanguinem elicuêre, tandem suffocauêre. Mox aurigae eum ad Iudaeos Franckenhausenses nocte intempesta deuehendum curauêre. Cùm nocte tota duces itineris cum auriga errassent, manè eodem locisese haerere intelligentes, in casa vinaria cadauer cingulo suspendêre. Inuentum à vinitoribus, cùm vultum variè mutaret, solenni pompa in diui Petri aede sepultum est. Fridericus Marchio Misnensis à Iudaeis auro corruptus, cùm facinus vel dissimulare, vel leuiori supplicio expiare studeret: colico dolore ita exagitari coepit, vt pro salute votum fecerit, vniuersos suae ditioni subiectos Iudaeos sese igni sublaturum. Sanitati restitutus votum exoluit. Puer inter diuos ob frequentia miracula relatus est. Michaël Neander in Erotematis linguae sanctae. Vberlingae Vindelicorum Ivdaei ciuis cuiusdam puerum clàm cruci affixerant. Anno MCCCXXXI. Ciues tumultu facto, Iudae os cum vxoribus & liberis in domo quadam conclusos subiecto igni miserè cremarunt. Stumpsius. Diessenhofij non procul ab exitu lacus Acronij, ann. MCCCCI. Ivdaevs cum stabulario pactus est sanguinem pueri Christiani trium florenorum precio. Is cùm quatuor annorü puellum necasset, in facinore deprehensus, rotae supplicio affectus est. Iudaeus viuus exustus. Stumpfius. Anno MCCCCLXXV. ad octauum Calendas AprilisTridenti (est vrbs haec in Italiae & Germaniae finibus) Ivdaei puerum furto subtractü, diro, vt postea compertüest, ritu gentis occul tè peremerunt, toto schemateDominicae passionis in puerili corpore repraesentato: nec res tam atroxin occulto fuit, sed numinis prouidentia (vt credere par est) mox palàm facta, decreta quaestio est, Iudaei plures numero sceleris comperti, merito sunt supplicio affecti. Reportauit ex ea quaetione magnum integritatis nomen Ioannes cognomento Sala Brixianus, iuris scientiae tempestate illa penè princeps. Is Pontificis decreto in reos lege inquisiuit. Hunc Iudaei magno auri pondere corrumpere adorti, à tam pia vltione auertere non potuerunt. Simonem (id enim nomen fuit puero) ob multa miracula, circa defunctum corpus magno mortalium occursu edita, Tridentini in templum solenni caeremonia receptü, beatorum numero asciscunt. Eiusdem impietatis scelus quinquennio pòst Venetijs vindicatum est, ex Mota oppido (est is locus ad Liquentiam amnem) sontibus Hebraicae gentis ad supplicium deportatis. Sabel. lib. 7. Enn. 10. Anno Christi MCCCCXCIV. Tirnauiae in Hungaria duodecim Ivdaei cum duabus mulieribus, ingenuum adolescentem Christianum occultè captum, atque in proximas aedes abductum, obstructis repentè faucibus miserè strangularunt: & apertis venis sanguinem eius, dum animam sensim & singultim efflaret, partim absorbuerunt, partim alijs asseruarunt: corpus autem in partes dissectum, membratim humi defoderunt. Cùm adolescens diu à parentibus quaesitus, nusquam appareret: satis???; constaret eum pridie in vico Iudae orum versatum, haud postea fuisse conspectum: legitima in Iudaeos quaestio constuituitur. Lictores in eorum aedes immissi, deprehensis recentibus cruoris notis, dominum cum tota familia comprehendunt: in quaestionem abreptae mulieres, metu tormentorum adactae, totam facinoris indignissimi seriem confitentur: quarum testimonio conuicti reliqui, Stephani Palatini iussu, qui praefectus vrbis erat, omnes magno ad id excitato in foro incendio conflagrarunt: alij, qui minùs videbautur obnoxij, magno pecuniae numero sunt multati. Cùm autem è senibus causas tanti patrandi facinoris, per tormentorum cruciatum eruerent, quatuor eas esse reperiebant, quibus Tirnauiae tum, & aliâs saepè in alijs regionibus, eò se Iudaei flagitio astrinxissent. Vnam, quòd ita maiorü auctoritate persuasum haberent, Christiani hominis sanguinem praeputijs in circum cisione appositü, sistendo [3241] sanguini opportunum esse remedium. Alteram, quòd eundem ad conciliandum inter seamorem plurimùm valere, in cibo datum, existimarent. Tertiam, quòd cùm viri ac mulieres aequè apud eos fluxu menstrui laborarent, sanguinem hominis Christiani epotü, idoneam ad id morbi esse medicina̅ experti erant. Quartam, vt vetus apud se, sed reconditum decretum exequerentur, quo quotidianis sacrificijs in aliqua regione Christianum Deo sanguinem libare coguntur, & in eum annum eam sortem Iudaeis Tirnauiensibus obtigisse. Bonfinius lib. 4. Decad. 5. Iterum eodem oppido Ivdaei Christianum puerum mactarunt, anno MDXXIII. Alterum Bosingae, quorum triginta exusti sunt, anno MDXXIX. Iobus Fincelius libro secundo Prodigiorum. Christiani Christianorvm persecvtores. Mortuo Constantino, cùm filij eius regna inter se partiti essent, Constantivs, cui Oriens obtigerat, ab Arianis seductus, Athanasium Episcopum Alexandrinum, & Paulum Constantinopolitanum Episcopum in exilium egit, & orthodoxos grauissimis affecit calamitatibus. Caeterùm metu fratris Constantis, cùm persecutionem intermisisset, eo mortuo ad ingenium redijt. Nam quasi diuinitùs per mortem fratris propaga̅di Ariauismi facultatem nactus esset, in Homousianos saeuiebat. À Macedonio Episcopo Constantinopolitano postulatus, vt vastanti sibi Homousianorum ecclesias, opem ferret, lubens paruit: & Macedonium edictis instruxit, vt quicquid is pro libidine sua gereret, id se legefacere testari posset. Qua fiducia Homousianorum ecclesias passim subuertit, Imperatoris se hoc edicto facere praetexens, subseruiente ad id ei manu militari, vbicunque saeuiret. Nec enim eos solùm qui ecclesiae accensebantur adflixit, sed & Nouatianos: quorum templum, quod Constantinopoli habebant, destruxit: ipsos verò intolerabilibus supplicijs, quia secum communicare nollent, affecit. Quibusdam ligno violenter os aperuit, & mysteria imposuit: mulieres verò & paruulos simul raptos initiari compulit. Si quis verò vel recusabat, vel contradicebat, statim plagas, vincula, carceres aliáque tormenta experiebatur. Si mulieres communicare noluissent, vbera earum arcis compressa abscidit: alijs eadem partim ferro candenti, partim ouis ad summum feruorem igne tostis exussit. Nouatianorum Episcopus, Alexander Paphlagon, plagis in carcere confectus interijt. Macedonius, cùm Mantini in Paphlagonia plurimos religioni Nouatianae deditos compenrisset, quatuor militum cohortes ab Imperatore impetrauit, & in Paphlagoniam misit. Cum quibus apud Mantinum Nouatianorum multitudo, zelo religionis suae accensa, congressa, pro armis vtens securibus, falcibus, clauis alijs???ue quae furor ministrasset, omnes eas cohorttes, militibus paucis exceptis, interfecit: plurimis camen Mantinensium vnà occumbentibus. Socrates libro 2. capite 28. & Sozomenus libro 4. capite 20. Talis denique Macedonij rabies fuit, vt etiam Imperatorem ipsum, cuius tamen iussu & auctoritate haec designabat, offenderet: praesertim eo facto quòd Constantinopoli ossaConstantini ex ea aede in quam primùm collocata fuissent, in aliam transtulerat, repugnantibus plerisque ciuibus, qui per religionem id minimè fieri contenderant: adeò vt & ad arma & pugnas res deuenerit. Similis per omnia Elevsii erat suror, quem Cyzicorum ecclesiae Macedonius episcopatum nactus praefecerat: nam & is Christianos vndique pellebat, & subuertebat. Nouatianorum verò ecclesiam, quam Cyzici habebant, solo aequauit. Similem se quoque praestitiz Georgivs Cappadox, qui Alexandrinam ecclesiam pulso Athanasio occupauerat, & Sebastiano duce exercitus Manichaeo ministro suorum vtebatur scelerum. Qui non cunctatus, militarem illicò manum cogit, ac telis inseltis, gladijs arcubus???ue irruptionem in coetum orantem facit: virgines nudas ad ignem in media vrbe excitatum adducit, fidem???ue abnegare iussit. Sed cùm inuictas eas animaduerteret, facies earum ita concudit, vt aliquandui cognosci, à suis etiam, non potuerint. Quadraginta deinde viros compreheusos nouo supplicio lacerauit. Virgis enim palmeis, aculeos suos adhuc habentibus, terga eorum ita caecîdit, vt alij saepiùs à Medicis, ob tenaciùs inhaerentes aculeos, srustrà curati sint: alij curationem non serentes, interierint. Caeteros verò omnes, quotquot comprehendit, in magnam Oasin relegauit. Corpora interfectorum reddi suis noluit, sed occuli inhumata iussit: collocatis ad sepulcra occlusa custodibus, ne quis mortuorum locum habere posset. Athanasius apologia de uga sua. Socrates lib. 2. cap. 28. Theodoretus lib. 2. cap. 14. Sigonius lib. 1. Imp. occid. Jouiniano pio Principi successit Valentinianus Christianus Imperator, qui consortem imperij asciuit in Oriente Valentem fratre̅. Is catholicus primüm, mox Arianismo infectus, horrendis supplicijs orthodoxs in Asia & Africa affecit, annis decem. Multos, quòd Eudoxio communicare nollent, in exilium egit. Valentem fratrem Arianum obiurgauit Valentinianus per literas, vti persequëdis Homousijs desisteret: sed ille magis etiam exasperatus, bellum irreconciliabile contra orthodoxos mouit, & ab Arianis dissentiëtes acerbissimè tractauit, expulsis vno & eodem tempore Meletio Antiochia, Eusebio Samosatis, Pelagio Laodicea, Barle Edessa, reliquis item omnibus, quotquot cum Euzoio Ariano Episcopo communicare noluissent, Zonaras, Socrates libro quarto, capite 38. Theodoretus libro quarto, capite 36. Sozomenus libro septimo, capite 40. Valentinianvs iunior, à matre Iustina Arianismo imbutus, maiore conatu quàm successu orthodoxos impugnauit, cùm Ambrosius Mediolani consta̅ter resisteret, nec basilicam, quantumuis armata manu exigente Valentiniano, tradere vellet. Gratianus econtrà Valentiniani frater, & Theodosius, catholicis studiosè sauerunt. Sub Martiano Imp. summa alioqui tran quillitas fuit, nisi quòd Monachi quidam Eutychetis fautores, in Chalcedonens concilio damnati, duce Theodosio monacho crudelissimo, in Palaestina orthodoxos Episcopos crudeliter afflixêre, Seuerianum Scythopolis, Athanasium Hierosolymorum Episcopum. Quorum illum oppido eiectum interemit: hunc veròflagris caesum, & capite flexum, tandem pedibus per vrbem tractum, canibus dilaniandum obiecit. Tandem tamen à Dorotheo praefecto Imperatoris iussu Theodosius pulsus est. Theodericvs Ostgothorum rex, Ariana lue pollutus, Iustinum Seniorem Imperatorem haereticos Constantinopoli, & passim in Oriente expellere videns, missis ad eum legatis Constantinopolim, Ioanne Episcopo Romano, Agapeto & Patricio Consulibus Romanis, atque Theodoro & Importuno Senatoribus, postulare iussit, vt Ariani Episcopi reltituerentur: quod ni fieret, fore vt breui Roma & tota Italia caedibus & incendijs quoque aduersum orthodoxos repleretur. Pontificis & legatorum lacrymis eò deuentü, vt Iustinus potiùs Arianos diuinae prouidentiae permitteret, ne omne Italicum nomen ex ea re maiorem cladem adiret. Datum est Pontifici & legatis, vt Ariani restituerentur, suo???ue instituto viuerent, Dimissurus oratores Iustinus, vt in illorum honore etinam suo consuleret, à Ioanne Pontifice (Consulibus Romanis Senatoribus???ue subministrantibus) voluit coronari. Verùm quanto maiore honore legati à Iustino afficiebantur, tanto maiore inuidia Theodericus inflammatus eos redeuntes excepit. Pontificem, & legatos, varijs criminibus insimulatos, in terram atque horrendum carcerem coniecit, fame atque inedia & pedore cruciatos extinxit. Nec dissimili furore desaeuit in nonnullos Romani Senatus Principes, in quorü, numero Boëtium & Symmachum, iampridem apud Papiam relegatos, interfecit. Boëtium quidem, quasi librum, quem de Trinitate aduersus Arianos conscripsit, in eius contumeliam composuisset. Ipse non multò pòst perijt. Ioan. Magnus lib. 9. Paul. Diaconus lib. 15. cap. 5. Sabel. lib. 2. Enn. 8. Nauclerus 2. Volum. Chronographiae, Gener. 18. Antharis, seu Autharis, Longobardorü rex XII. qui Longobardorum filios pro Christi institutione in festo Paschatis baptizari prohibuerat, Ticini accepto venenoperijt. Diaconus lib. 5. de Gestis Longobardorum, cap. 18. Rotharis Longobardorum rex, Arianis fauens, edixit, vt in omnibus ferè Italiae vrbibus duae essent ecclesiae, & duo diuersi Antistites, orthodoxae fidei, vnus, alter Arianus. Audacia igitur sumta, Ariani orthodoxos miserè afflixêre. Fortunatus Aquileiensis Episcopus Arianus Gradensem ciuitatem per vim occupat, & spoliat. Rotharis Hetruriam & Liguriam armis inuadit, Opitergium inde diripit, & solo aequat. Opiterginus Antistes Magnus Altinas, cum suis elapsus, in stagnis insulam occupat, & ab Imperatore Heracliam appellat. Paulus Altini Episcopus in Torcellum insulam, Longobardorum crudelitatem fugiens, migrat. Paulus inde Patauinus Patauio Methamaucum fugit. Sic breui tempore quinque Antistitum sedes sunt insulanis quaesitae, Gradensis, Heracliana, Torcellana, Methamaucensis & Caprulana, quam paulò antè Ioannes Concordiensis Episcopus, fugiens immanitatem Gisulsi, occuparat. Sabellicus Ennead. 8. lib. 6. & Blondus Decade prima libri noni. Vandali à praefecto Africae Bonifacio accersiti ex Hispaniis, Africam inuaserant, duce Genserico. Prouincia autem occupata, cùm pars ipsorum gentiles, pars Ariani essent: & Gensericus Arianismun, vt Prosper in Chronicis annotat, quàm latissimè propagare, hortatu Episcoporum suorum conaretur: omnia populationibus, rapinis & caedibus miscuit, vt nec innocenti aetati parcerent Vandali, sed à maternis vberibus raptos lactantes, partim terrae & saxis illiderent, partim à naturali meatu in summum capitum verticem medios dissecarent: templa, coemeteria, & id genus alia incendijs abolerent: sacerdotes grauissimis tormentis excarnificarent, vt si quid auri, vel argenti priuati, vel ecclesiae haberent, extorquerent. Quòd si quid traditum erat, partern reseruatam arbitrantes, denuò supplicijs subijciebant, atque ita saepiùu tormenta iterabantur. Sin verò nihil traderetur, idem [3242] fiebat, & tormenta subinde magis ac magis exasperabant: aliorum faucibus stercus &coenum ingerebant: nonnullos in frontibus & tibijs neruo adhibito, & eò vsque contorto dum sonum ederet, cruciabant: plerisque aquam marinam alijs acetum, amurcam, liquamen, & alia multa tetra in ora infundebant, veluti invtres. Multis ministris Ecclesiae, alijs???ue viris illustribus, ceu camelis atque iumentis ingentia onera imponebant, stimulis???ue ferreis ad faciendum iter compellebant. Quorum aliqui sub ipsis sarcinis concidentes, miserabiliter anima̅ exhalarunt. In his persecutionis iintijs perijt Pampinias Vticensis antistes, candentis ferri laminis toto corpore adustus: & Mansuetus Iuricitanus, in porta Formitana incensus. Victor de Vandalica persecutione lib. 1. Cùm autem Gensericus Carthagine, primaria eius regionis vrbe potitus esset, praecepit vt suae gentis homines passim ecclesijs suis vel nudos exigerent Episcopos. Carthagine Episcopus Quoduultdeus, cum maxima turba sacerdotum fractis nauigijs impositus, & fluctibus commissus est. Templa Vandali occupant, suis???ue impietatibus dicant. Proponuntur edicta regia, de ijs qui sacros ordines haberent in vniuersum extirpandis: & ne piorum defuncta corpora, canticis, recepta solennitate, sed cum silentio sepelirentur. Dum haec Carthagine geruntur, interea ex ijs prouinciae partibus, quas rex suis popularibus habitandas distribuerat, aliqui proecipui nominis ministri & doctores, qui remanserant, egresii, regi ad litus Maxilitanum supplicant, vt ablatis iam sibi sacris adibus, & rebus tam ecclesiae quàm priuatis omnibus, saltem habita̅di inter Vandalos facultas concedatur. Quibus rex fremës respondit: Qúaenam vobis confidentia talia petere suasit? De nomine & genere vestro ego ne vnum quidem superstitem esse patiar. Atq; illicò in vicinum mare proiectos, submergi iussit omnes. Sed cùm quidam eius amici intercessissent, impetrarunt tandem, vt incolumes dimitterentur. Digressi autem magno cum animi moerore & tristitia, vbicunque & quomodocunque poterant, res sacras tamen peragere non intermittebant, quantumuis propter funesta decreta nihil vspiam loci relictum esset. Victor. Arcadium, Probum, Paschasium & Eutychium, viros Hispanos sibi sapientiae, ac fidelis obsequij nomine iucundissimos, quòd perfidiam Arianam respuerent, primùm proseripsit, deinde in exilium egit, postremò exquisitissimis affectos supplicijs illustri martyrio coronauit. Paulillum verò puerum Paschasij & Eutychij fratrem, cùm ferocibus terrere verbisnon potuisset, diu fustibus caesum ad infamem seruitutë damnauit: ne puer regiam se immanitatem superasse posset gloriari. Sigonius lib. 12. Imperij occid. Hvnericvs Genserici filius, Zenone Imperatore intercede̅te, Carthagini quae vigintiquatuor annis orthodoxo Episcopo caruerat, Episcopum permisit, & vicissim vt Zeno Arianis Constantinopoli & in toto Oriente ecclesias concedat petijt. Ad orthodoxorum ecclesias milites vncinis armatos statuit, qui quoscunque Vandalorum ecclesiam ingredientes conspicerent, vncos in caput impingerët. Ea crudelitate multi oculis, multi pericranio priuati sunt. Septimo imperij anno persecutio inualuit. Sacrae virgines miserètortae, & secretis locis contrectatae, vt stupra sua cum Episcopis indicarent. Pij omnes in Africae solitudines relegati. Simulauit inde, se concilium religionis causa coacturum, non alio consilio, quàm vt coacta Homousianorum manu, eospro libito tractaret. Orthodoxos ecclesijs, hospitijs, facultatibus omnibus priuatos, inedia mori coëgit, dum à nemine recipiuntur, & à militibus, ne ad Romanos transeant, in limitibus sui regni obserua̅tur. Martyrum & confessorum sub hoc tyranno numerus iniri nö potest. In vijs publicis milites constituit, qui viatores, nisi testimonium & characterem sidei Arianae scriptum ostendere possent, vel inuitos rebaptizarent. Noctu itidem vicos & oppida circumeuntes, impetu in aedes facto, somno oppressos baptismate suo conspergebant, & pueros reluctantes, & se Christianos esse clamantes, aquae immergebant, quasi per vim characterem orthodoxae sidei illis eluere possent. Victor lib. 3. Vandalicae historiae, & Sigebertus. Thrasimvndvs Vandalorum rex, in Africa clausis Christianorum templis, anno DIII. ducentos & viginti Episcopos in Sardiniam relegauit: quibus Symmachus Rom. Episcopus vestes & pecunias misit. Paulus Diaconus. At Procopius libro 3. non vi, sed blandis pollicitationibus ad Arianismum orthodoxos traducere voluisse scribit. Vandali in Africa degentes, Arianae haeresi addicti, Childerim regem ob reuocatos ab exilio Episcopos orthodoxos interfecerunt: & Gilimere duce, rectè sentientes in Libya opprimere cepêre. Meminit crudelissimae huius persecutionis, & summae constantiae Christianorum, inter alios, Gregorius quoque Papa, lib. 3. Dialogorum, cap. 32. Sub Iustiniano Imperatore immanissimam persecutionë Totilas Gothorum rex, Arianus aliquot annis in Italia exercuit. Romam, Neapolim, Florentiam obsedit, cepit, incendijs armis???ue grauissimè afflixit. Vnde flagellum Dei cognominatus est. Perusium septennio obsedit. Eius obsidionis princeps Comes quidam, dux exercitus (vt refert Gregorius Papa in Dialogis libro 3. capite 10.) ad Totilam obsidionis tempore nuncios misit, quaesitum quid de capto Perusinae ciuitatis Episcopo Herculano fieri vellet? Respondit ille: Episcopo priùs à vertice vsq; ad calcaneum corrigiam tolli, tum demùm caput amputari, populumverò omnem gladio necari volo. Dux capta vrbe Episcopum ad ciuitatis moenia ductum capite truncat: cute à vertice ad calcem vsque incisa, corrigiam inde sublatam regi misit. Quidam Totilae miles in omnes tam clericos quàm monachos crudelis, cuius manus nemo effugere poterat, paulò pòst diuinitùs repressus & conuersus est. Gregorius lib. 2. Dialogorum, cap. 31. Ivstinianvs Imperator in haeresim [Greek words], hoc est, eorum qui asserunt Christum carnem omnem corruptionis & mortis expertem assumsisse, aulica quadam sapientia prolapsus, coepit orthodoxos non tantùm edictis, sed etiam vi ad assensum cogere: ac eo furore Eutychium Constantinopoleos Episcopum Amasiam deportauit: idem???ue Anastasio Antiocheno fecisset, nisi morte impeditus esset. Sunt qui narrant, eum testamento successori mandasse restitutionem Eutychij. Euagrius lib. 4. cap. 39. & 40. Nicephorus lib. 17. cap. 29. ZonarasTomo 3. Anastasivs Imperator cùm & Magus esset, & Manichaeus, & Eutychianis haereticis faueret, orthodoxos Episcopos malè tractauit: monachos plurimos, qui Chalcedonensem synodum damnare nollent, interfecit, Constantinopoli & in Syria. Regino vltra nongentos martyres sub Anastasio factos asserit. Severvs Antiochiae Episcopus haereticus, Iudae orum praesidio vsus, vltra trecentos Syriae monachos interfecit, eorum???ue cadauera & auibus lanianda proiecit, & Christianorum templa spoliauit: vt patet ex libello ab Antiochiae & Syriae clericis & monachis, in quinta Constantinopolitana synodo oblato, Tomo 2. Conciliorum. Caeterùm improbitatem hanc Imperatoris digna excepêre supplicia. Hunni & Bulgares Thraciam, Illyriam, & praecipuas Orie̅tis partes vastarunt. Constantinopoli multa incendia orta. Imperatori in somnis oblatus est vir terribilis, librum manu tenens, & inquiens: Ob [Greek words] tua̅ quatuordecim annos vitae tuae prorogandos deleo. Proximo anno ante eius interitum plurimi mortales Alexandriae à daemonibus obsessi, canum latratus ediderunt, propter Chalcedonensis synodi condemnationem. Paulus Diaconus lib. 15. & Nicephorus lib. 16. cap. 26. Cùm aliquando tonitrua horrendum in modum creparent, Anastasius è coenaculo in coenaculum territus fugiebat: & tandem in quodam cubiculo mortuus inuentus est, anno aetatis suae supra octuagesimum, regni vigesimumo ctauu̅. Zonaras Tomo 3. Iornandes in libro de Regnorum successione. Chrysaphivs Eunuchus Flauianum Episcopum Constantinopolitanum, eò quòd Eutychen cum sua haeresi, cui ipse fauebat, condemnasset, in exilium pelli, & crudeliter trucidari curauit. Zonaras. Theodericvs Ostgothorum rex (vulgò Dietrichum do Berna vocant) Arianus, tum alios, tum in primis Symmachum, Boëtium & Ioannem Episcopum Romanum orthodoxos interfecit, obijciens illis falsa crimina. quòd cum Graecorum Imperatore Iustino conspirassent. Tandem in summun animi moerorem incidit, ita vt oblatos in mensa pistes interfectorum capita esse arbitraretur: nec multò pòst subitanea morte perijt. Paulus Diaconus libro 15. & Procopius libro 1. de Bello Gothico. Constans II. filius Constantini, imitatus Heraclium a auum, non solùm Monothelitarum haeresim recepit: verùm etian instigante ipsum Paulo Constantinopolitano Episcopo extremè persecutus est orthodoxos. Martinus Pontifex legatos ad cum misit, qui cum eo de emendatione agerent. Quos ille carcere, exilio, verberibus affecit, & altare ipsorum in domo Placidiae consecratum destruxit. Martinus igitur Romae synonodo coacta, Paulum anathemate ferit. Constans magis irritatus, Olympio Exarcho vim Romanis inferre iussit. Sicarius, qui in aede sacra Pontificem percussurus erat, oculis repente priuatur. Olympius metupoenae ab incepto desistit. Imperator nihil de sententia mutans, Theodorum Calliopan mittit, ei???ue mandat, vt Martinum ad se vinctum adducat. Ille Martino cathenas iniecit, vinctum???ue ad Constantem misit. Eum impius Princeps lingua manu???ue truncatum in Thraciam Chersonesum relegauit: vbi inopia & egestate pressus, sexto anno pontificatus sui obijt. In Africa sanctissimum virum Maximum, cum duobus discipulis, alijs???ue multis Episcopis, qui in Africa haeresin Monothelitarum anathematizarant, supplicio affecit. Alios quoque passim orthodoxos, proscriptionibus & exilijs damnauit. Auxerunt ei surorem Episcopi haeretici. Paulus Diaconus lib. 19. Leo III. Isaurus dictus, anno imperij sui nono, consilio cuiusdam patricij nomine Beser, & Episcopi Natoliae, decretum promulgauit, ne in vlla ecclesia cuiuslibet sancti, aut martyris, aut angeli imago haberetur. Germanum Constantinopoleos Episcopum, mandato eius contradicentem, ab offi [3243] cio remouit, & Anastasium substituit: omnes???ue imagines Constantinopoli in foro comburi iussit: & eos qui afferre detrectabant, capite detruncauit, aut alia parte corporis mutilauit, dicens: Scriptum esse, sacrificantes dijs alienis eradicabuntur. Oecumenicum professore̅ cum duodecim collegis, in schola Constantinopolitana à Constantino instituta, in aedibus regijs, vnà cum libris, noctu ignibus subiectis combussit. Et multos clericos & monachos, & religiosos laicos afflixit. Gregorius secundus Pontifex Romanus, ad eum scripsit imperiosé. Non decere Imperatorem de fide vllum facere verbum, neque violare antiqua dogmata catholicae ecclesiae, quae à sanctis patribus essent praedicata. Insuper literis monuit omnes orthodoxos, ne mandato Imperatoris de tollendis imaginibus pareant: quinetiam Romanae vrbis & Italiae tributa Caesari dari vetuit. Quae res adeò excitauit Italos, vt parum abfuerit quin sibi alium Imperatorem eligerent. Item cùm videret Imperatorem à Saracenis & alijs hostibus premi, re deliberata cum clero suo, in Imperatorem tulit sente̅tiam: eum???ue imperio & communione fidelium priuauit, eò quòd sanctas imagines è sacris aedibus abrasisset, & statuas demolitus esset, & quòd de homousio malè sentiret. Hoc igitur pacto Romam atque Italiam, omnia???ue iura tam Reipublicae, quàm Ecclesiae, in Hesperijs locis, ab obedientia Leonis remouit: anno decimotertio Leonis. Tulit ad Imperator indignissimè: & exercitum in Italiam misit, duce Mane paetore Cybiorensium: tributa???ue quae ad patrimonium Ecclesiae pertinebant in Sicilia & Calabria, publico fisco adscripsit. Tandem suae crudelitatis poenas dedit. Nam bellis & rerum infelici successu vexatus, dysenteria perijt. Iacobus de Strada, in Thesauro antiquitatum: & Vernerus in Fasciculo temporum. Beser patricius, ab Artabasdi exercitu hasta traijcitur. Paulus Diaconus libro 21. & 22. Rerum Romanarum, & libro 6. capite 14. de Longobardis. Regino libro 1. Sigebertus anno DCCXXIIX. Zonaras, Blondus lib. 10. Dec. 1. inclin. imperij. Platina sub Gregorio 11. Leo IV. Imperator media ieiuniorum septimana duas imagines reperit in puluinari vxoris suae Irenes. Inquisitione facta deprehendit, eas à Papia palatino alijs???ue nonnullis primiceriorum fuisse illatas: quos & cruciatibus supplicijs???ue grauissimis addixit: in vxorem quoque Irenem acriter est inuectus, constanter asseuerantem, à se eas no̅ visas, repulit, neq; postea rem cum ipsa habuit. Cedrenus. Constantinvm Leonis IV. filium, & eius matrem imaginum adorationem defendentes, & eos qui refragabantur affigentes, Deus multis affecit poenis. Nam filius matrem ab imperio remouit: & à Bulgaribus victus est, cùm Pancratio astronomo vaticinanti de victoria credens, de acie instruenda negligentior fuisset: & postea per insidias à matre oculis & imperio orbatus, eodem die, quo ille ante annos quinque Nicephorum & Alexium Mosolim iniustè excaecarat, & alijs quibusdam linguas praeciderat. Zonaras Tom. 3. Ad eam impietatem Sol ad dies septem decim suos occultauit radios: & ipsa post annos quatuor & quinque, à seruo & subulco Imperiali dignitate & thesauris omnibus exuta, in exilium relegata fuit. Paulus Diaconus lib. 23. Rerum Rom. Constantinvs V. Copronymus Imperator imaginum hostis acerrimus fuit. Caeterùm fama de eius interitu sparsa, Constantinopolitani eius odio Artabasdum designant Imperatorem. Verùm ille vrbe obsessa, & diu fame afflicta, tandem???ue capta, recuperat imperium: & congregata Synodo controuersiam de adoratione imaginum disceptari iussit. Patres qui conuenerant, adorationem imaginum damnant, vt apertam idololatriam: & Germanum, Georgium Cyprium, & Ioannem Damascenum anathemate feriunt, vt idololatriae patronos. Imperator ergo edicta proponit, quibus imagines adorari vetat: & Synodi decreta suscipi iussit, & reliquias Sanctorum igni tradit, ac denique titulum sancti neque Mariae virgini, neque Apostolis, neque martyribus tribui voluit: & intercessiones Sanctorum ficulneum praesidium vocabat: anno septingentesimo quinquasimoquinto. Sigebertus. Sacerdores & monachos sententiae suae refragantes atrocibus supplicijs afficiebat, & vita priuabat. Ministros autem istius seueritatis habuit Constantinopoli Antonium patricium, & Scholarum domesticum. Forìs verò praetores, Micha???lem Edessenum, & Michaëlem Lachano draconem, & Manem filium. Andreas quidam monachus Calibytes dictus, Imperatorem adit: eum???ue inter obiurgandum ob imagines, alterum Iulianum & Valentem appellat. Ille flagris eum occidit, Stephanus etiam celebris monachus, cùm recusasset decretum Synodi de imaginum damnatione approbare, post multa tormenta crudeliter interficitur, & in Pelagium, vbi ex aede Pelagij fossa ad receptaculum condemnatorum facta erat, abijcitur. Multos etiam Senatorij ordinis, ob sacrarum imaginum cultum supplicio affecit: & iusiurandum ab omnibus exegit, ne quis eas veneraretur: idem???ue iusiurandum ab ipso quoque Constantino, quem Ecclesiae praefecerat, postulauit: atque is in suggesto stans iurauit. Cùm in theatro ludi Circenses agerentur, multos monachos comprehendit, ac triumphum de illis egit, per theatrum circumductis, & mulierculas inhonestas manu ducentibus. Duobus ex suis consiliarijs capita praecidit, & multos alios carceribus inclusit, loris???ue caedi iussit: propterea quòd accusati essent, quasi monachis narrassent de facinoribus eius, ob quae ab illis reprehendebatur. Petrum Stilitem à Metra, nobilem virum, ab officio remouit, & it carcerem coniecit: & tractum per plateas, proijci iussit in locum supplicij, eò quòd Sanctorum adorationem probasset. Constantinum Patriarcham in exilium misit: & reuocatum, in ecclesia habito iudicio, anathemate damnari, alapis caedi, & asino impositum in ludis Circensibus circumduci, & conspui, & puluere conspergi, & tandem capite plecti iussit. Multa millia heterodoxorum interfecit. Monachorum domicilia partim incendit, partim destruxit, partim profanauit: vt Dalmatae monasterium, omnium quae Constantinopoli sunt antiquissimum, pulsis monachis, militum diuersorium fecit. Lachanodraco praefectus Thraciae monachos coëgit monachas ducere, & id recusantes punijt: virorum & mulierum monasteria, & vasa sacra, & libros vendidit: lipsana Sanctorum combussit, multos monachorum verberibus & gladijs trucidauit, quosdam oculis priuauit, quibusdam barbas oleo & cera perunctas incendit, alios post multos cruciatus in exilium eiecit: nec vnum monastica veste amictum in tota prouincia reliquit, quamobrem ab Imperatore laudem meruit. Paulus Diaconus libro 22. Rerum Roman. & Cedrenus. Zonaras Tomo 3. Sigebertus anno DCCLXX. Plerique historici ea quae à Constantino Copronymo co̅tra imaginum patronos gesta sunt, persecutionem piorum vocant: ideò etiam omnes calamitates, vt sunt pestes, fames, terraemotus, & eius mortem, poenam faciunt oppugnatarum imaginum. Nam carbunculus pedem eius corripuit, & ardentes febres eum è medio sustulerunt, cùm annos trigintaquatuor & tres menses rerum potitus esset. Ijdem, & Iuo in Chronico. Blondus Dec. 2. lib. 1. elephantiae morbo eum correptum, & adusti spumantis???ue sanguinis vitio putridam carnem neruos & ossa destituisse, cum???ue vlceribus repleuisse scribit. Initio imperij, Leo V. Imperator imaginum cultui addictus, in dissentientes austerior erat: ac Iconolatrae ea occasione aduersarios suos premebant. Sed Leo à monacho quodam & Theodoto Melisseno edoctus ex Esaia (Cui assimilastis Dominum?) num imaginem eius facit faber? aut aurifex similitudinem eius parauit) imagines aboleri edicto iussit. Nicephorum Patriarcham, qui concionibus & scriptis adorationem imaginum propugnabat, in exilium misit. Zonaras Tomo 3. Michael Balbus partim cupiditate regnandi, partim zelo imaginum, per insidias Leone̅ in sacrario diuina carmina cantantem adortus, manibus???; & capite amputatis, reliquum cadauer in circum equestrem ignominiosè traxit, filios???ue eius castratos in exilium misit. Ibidem. Michaelem Traulum, qui Leoni successerat, sperabant imaginem cultum promoturum: ideo???ue Nicephorus Patriarcha ad eum scripsit, & rogauit, vt eas restitueret. Verùm ille respondet, se neque in religione, neq; in statu Ecclesiae quicquam mutaturum, neque coacturum quenquam, vt aliter quàm vellet, de Deo sentiret. Cùm autem Iconolatrae non cessarent turbas ciere, Euthymium Sardium Archiepiscopum, imaginum adoratorem in exilium eiecit, & Methodum in carcerem inclusit. Michaelem Rancabin Imp. qui in eos saeuierat, qui imaginu̅ cultum & vitam monasticam tuebantur, punijt Deus infelicitate belli contra Bulgaros, & imperij amissione. Paul. Diac. Theophilvs Imperator, in imaginum cultores mirum in modum insaniebat: imò & in imaginum pictores, in quos pari furore desaeuiebat. Monachum quendam Lazarum, qui pingendo celeberrimus habebatur, verberibus caesum, in carcerem detrusit, & laminis ferreis ac ignitis palmas exussit, ob hoc solum, quòd imagines Sanctorum, contra edictum pinxisset. Sed diuina adiuto gratio, red dita est pristina valetudos vt post mortem tyranni, simulacrum Saluatoris tanta arte, ac tanto ingenio pingeret, vt omnis posteritas pro rei dignitate vix satis admirari posset. Viros autem sanctos ac confessores Theophanem & Theodorum, germanos fratres, verberatos, nigris notis in facie notauit, ac frontibus eorum carmina Iambica, quae apud Zonaram extant, in scripsit. Methodium, qui deinde patriarchalem sedem decorauit, post colaphos, verbera, & dentium euulsiones, in insulam Pannorim, ab alijs Antigoni dictam, relegauit, cum???ue duobus latronibus in monumentum viuum inclusit, altero mox mortuo inedia. Septem fertur annis ei sepulcro inclusus inediam pertulisse, & deinde exclusus in templo quodam permansisse à nemine visus, nisi à suo ministro, & à Rege. Quadraginta duos fertur occidisse Theophilus, rex alioqui bonus & magnificus, Cuspinianus & Cedrerius. Michael, Theophili F. Imp. qui cum matre Theodora imaginum adorationem restituerat, singulari aliorum afflictione, cùm in conuiuio benè potus, cuidam Basilio remigi cal [3244] ceos purpureos tradidisset, eum???ue Imperatorem salutasset: Basilius, qui aliquantò antè ab ipso Caesar designatus erat, mo lestè id ferens, ea nocte per coniuratos illum interfici curauit. Zonaras Tomo 3. Sub Imperatore Tiberio II. Suessionum regnum Chilpericvs, Christianorum hostis tenuit. Fratris Sigeberti Metensium regis ditione̅ filium suum Theodebertum inuadere iussit. Is multis prouincijs hostili animo oppressis ecclesias incendit, monachos interfecit, monasteria diripuit, puellas vitiauit, & immani crudelitate nihil no̅ libidinis exercuit: adeò vt ea tempestate infeliciorem ecclesiae statum, quàm vel Diocletiano aut Maximiano imperantibus, fuisse perhibea̅t. Gregorius Turonensis libro quarto Historiarum, capite 47. Addit Speculum Vincentij libro 21. capite 128. Chilpericum his gestis ad Rhenum vsque cum exercitu progressum, igni ferróque diripuisse omnia. Christiani Ivdaeorvm persecvtores. Anno Salutis 1349. ab Oriente ex India orta in Occidentem vsque pestilentia grauissima desaeuijt, media hominum parte absumta. Christiani falsa persuasione decepti, Iudaeos suis veneficijs huius luis auctores esse, crudelissimè illos persecuti sunt, ita vt non pauci necatis primùm vxoribus & liberis, igni domibus subiecto, semetipsos exusserint. Persecutio haec biennium durauit. Ioannes Trithemius in Chronico Hirsaugiensi. Mahometani Christianorvm avt Ivdaeorvm. Per Arabes & Mahometvm non modò Respublica Romani imperij, sed etiam ecclesia Dei in Asia & Aphrica affligi sub Heraclio coepit. Occasionem isti malo praebuit Heraclij praefectus: qui cùm deberet stipendia militibus numerare, Arabes ignominiosè Canes appellabat. Id indignè homines Barbari ferentes, freti multitudine & viribus suis, in Syriam è Constantinopoli secedunt, Damascum & Phoeniciam occupant, & Mahometum nacti ducem, nouae???ue religionis architectum, in Christianos, parére seditiosis, & assentiri falfis dogmatibus recusantes, crudeliter saeuiunt: & aliquoties copias Heraclij profligantes, à Romano imperio Phoeniciam, Syriam, Mesopotamiam, & Aegyptum auellunt, ecclesias???ue euertunt, & Christi nomen summis viribus delere conantur. Deinde etiam Persas adorti, illud totum imperium, regia stirpe funditùs excisa, sibi subiecerunt, ita vt ab eo vsque tempore Persae nunquam ab ipsorum iugo ad libertatem pristinam aspirare ausi sint. Quotidie autem in his locis Christiani non aliter quàm oues magno tum agmine sunt mactati. Paulus Diaconus libro 18. Rerum Romanarum, & Simoneta libro primo, episcola quarta. Aedila in Hispania impijssimus Christianorum persecutor, sub Iustino, classe co̅tra eos expeditionem suscepit, quò Christi nomine & memoria funditùs è terra sublato, idolorum suorum cultus tutò vigere & constare & propagari posset. Ducem autem nauibus praefecit Agarenum quendam, Mamvcha nomine, hominem crudelissimum, & Christiano nomini infestissimum hostem. Hic Pharaoni simillimus, direpto Cassinensi & Messanensi coenobio, paulò pòst cum toto suo exercitu, & centum nauibus in mari perijt. Antoninus lib. 15. capite decimoquinto. Saraceni Hierosolymis templum extruere coeperunt, Heraclio imperante: sed cùm subinde structura collaberetur, suasu Iudaei cuiusdam crux, quae in templo montis Oliuarum stetit, est sublata, & postea constitit aedificium. De crudelitate verò ipsorum, quam Hierosolymis exercuerunt, conqueritur Sophronius in epistola ad Sergium, quae extat in Synodo sex???a Constantinopolitana, actione vndecima, inquiens: Omnia eos sacra & prophana diripuisse, crudeli ferali???ue proposito, & impia prophana???ue audacia. Ijdem dissidio Orientalis & Occidentalis ecclesiae cognito, in Aphricam classe traijciunt, & magnam partem eius occupant: inde???ue cum maximo tumulti Rhodum perueniunt, & vrbem expugnant: ibi???ue colossum, qui mille trecentos sexaginta annos steterat, demoliuntur: cuius aere nongentos camelos onerarunt. Postea Cyprum & Constantiam vastant. Aradum porrò ciuitatem incendunt, & insulam illam hominibus trucidatis, vrbibus & agris euersis, inhabitabilem reddunt. In Isauriam delati, occifis plurimis, & captis quinque millibus, praeter centum quinquaginta millia hominum, quos in his tumultibus interemerant, pacem cum Imperatore Romano faciunt ad annos duos. Paulus Diaconus, Henricus de Erphordia, Chron. Iuonis de Constante, & Supplem. Chronicorum lib. 10. Sub Heraclona Imper. Arabes Caesaream Palaestinae, quam septem annos continua obsidione cinxerat, & in ea septem millia Christianorum trucidarunt. Paulus Diaconus libro 18. Rerum Romanarum. Havmar tertio anno Leonis Isaurici, Domini verò DCCXX. iuxta Sigebertum, in Christianos saeuit: ac primùm edictum proponit, quo vini vsum vetat, iuxta Mahometi traditionem: & Christianos iubet fidem suam amplecti, ac obtemperantes immunitate tributoru̅ donat: recusantes verò & in fide Christi perseuerantes, atque in ecclesiam verbi Dei discendi causa congredientes, varijs supplicijs afficit. Legem etiam promulgat, ne Christiani testimonium contra Saracenum recipiatur. Imperatorem Leonem per literas hortatur, vt abiecta Christi religione, Mahometi amplectatur. Sed cùm vix vnum annum grassatus esset, perijt. Paulus Diaconus libro vigesimoprimo Rerum Romanarum. Habdalas Saracenorum dux, tributa Christianis maiora, quàm anteà soliti erant dare, imperat: & quidem etiam à monachis, & inclusis, & eremitis ea exigit. Ecclesiarum cruces & [Greek words] rapit, & Iudaeis vendit: anno Constantini decimesptimo. Et vigilias nocturnas celebrare, ac literas discere prohibet: anno DCCLIX. iuxta Sigebertum. Iudaeis & Christianis charateres Mahumeticos Hierosolymis inscribi iussit, anno Constantini trigesimosecundo: quod declinantes multi in Romaniam aufugeru̅t. Paulus Diaconus lib. 22. Rerum Rom. ex ecclesijs sterquilinia fecit, & reliquias Sanctorum effossas despersit. Iuo in Chronico. Et testatur Martinus in Chronico, multos propterea quòd Mahumetum reprehenderut, interfectos esse à Saracenis. Et Blondus Decade 2. libro 1. afferit, Constantinum Copronymum ea ratione cum Habdala fecisse pacem, vt ille promitteret Christianoru̅, qui inter Saracenos habitabant, afflictionem. Gamer Arabum dux, in Romania multos trucidauit, & non paucos captiuos duxit. Hali Petrum Damasci episcopum, eò quòd Arabum falsa dogmata rafutaret, & cum Manichaeis sentire assereret, cepit, & linguam ei praecîdit, atque in Arabiam deportauit: vbi inter sacra interfectus est, anno secundo Constantini. Paulus Diaconus lib. 22. anno DCCXLV. Sigebertus in Chronico. Salim Arabum princeps, Theodorum Antiochiae episcopum accusatum, quòd literis Constantino res Arabum indicasset, in Moabitidem regionem exulatum mittit: & edicit, ne Christiani nouas ecclesias extruant, nec de fide sua Arabes docea̅t, nec crucem Christi aspiciant: anno decimosexto Constantini. Paulus Diaconus libro 22. Die Paschae templum Christianorum ingressus, cùm audisset Anastasium sacerdotem in precatione dicentem: Plebs tua & ecclesia tua supplica̅t tibi: comprehendi eum iussit, & in carcerem concludi, vt seditiosum. Paulus Diaconus lib. 22. Eo anno quo Leo Isauricus Imp. mortuus est, qui fuit Domini DCCXLI. Evelid interfecit omnes Christianos captiuos, in omnibus ciuitatibus: inter quos etiam Eutychius F. Mariani patricij in Carris Mesopotamiae, & multi alij martyrij corona ornati sunt. Paul. Diaconus lib. 21. de Rebus Rom. Saraceni Sardiniam aggressi, Christianos affligunt: verùm armis Pipini propulsantur, anno DCCCVII. Postea verò in Siciliam irrumpentes, Lampadusam spoliarunt, ac Graecorum classem exploratum missam comprehenderunt, omnes???; nautas interfecerunt. Porrò XL. nauibus in insulam Perontiam & Eschlam irruentes, monachos & alios afflixerunt, vt narrat Leo in epistola ad Carolum. Mauros de Patalaria insula LX. monachos abduxisse, & in Hispanijs vendidisse, Aimoinus libro 4. cap. 93. indicat. Paulò pòst in Corsicam inuecti, ciuitate quadam expugnata, & praeter Episcopum & paucos senes, atque infirmos, in ea nihil reliquerunt. Aimoinus lib. 4. cap. 95. In Imperio Orientis, Saraceni cum trecentis millibus Nicephorum oppugnantes, passim multa pijs intulerunt mala: in Galatia & Cappadocia, atque in Cypro ecclesias destruunt, incolas omnes captiuos abducunt. In Tyana templum Mahometo erexêre, anno Nicephori IV. qui fuit Domini DCCCIV. Rhodum etiam infestarunt Saraceni, duce Chvmeid: Myram???ue ceperunt, ac Nicolai ecclesiam & aream euerterunt. Chumeid tandem tempestate classem amisit, & vix ipse praeter omnem spem euasit. Paulus Diaconus libro 24. Sigebertus anno DCCCVII. Saraceni cognita Leonis V. morte, in insulas sese effuderu̅t. Ex Hispanijs egressi, & Cretam occuparunt, & Cyrillum Gortynensem episcopum trudidarunt. Iidem ex Alexandria & Aegypto, Babylonia & Aphrica, in Siciliam ingenti multitudine irrumpunt, sub Ludouico II. Imperatore, & in morem locustarum omnia vastant: arbores fructiferas succidunt, monasteria & templa inflammant: episcopos, sacerdotes & monachos trucidant, non tam ab eis fidei confessionem, quàm pecuniam exige̅tes. Chronicon Cassinense, & Zonaras. In terra Sancta vsque ad Sal. annum MXII. à gubernatoribus, licèt à vera pietate alienis, aliqua erat Christianis pax: si tributa & vectigallia, quae exigebantur amplissima, tam ab incolis quàm peregrè visendi gratia aduenientibus, soluerentur. Verùm potiente rerum Calypha Aegyptio principe, qui omnes suos antecessores impietatis & saeuitiae infamia longo post se reliquit interuallo, Christiana religio ad extremum ferè casum perducta fuit. Cùm enim ipse matre natus Christiana, à suis aulicis Christianismi nomine exagitaretur [3245] suam ipsis apostasian, vt Antoninus testis est, enormi aliquo facto probare volens, templum Hierosolymitanum solo aequauit, dies agere festos interdixit: &, vt Tyrius ait, quò dies erat celebrior, eò arctiùs domiciliorum suorum septis cohibebantur Christiani, nec in publico audebant comparere. Domi etiam non tutum dabatur eis habere resugium: sed iactu lapidum, & sordium immissione, violentis???ue irruptionibus, praesertim si sacra eos tractare gentiles persentiscerent, molestabantur. Praetereà ob leuissimum delictum, inaudita causa in crucem agebantur, vel facultatibus priuabantur. Liberi ipsorum rapti, vel flagellis, vel balndimentis ad impium cogebantur cultum. In tantis Christianorum angustijs ex infidelibus quispiam afflictione̅ afflictis additurus, mortui canis cadaueri in idololatrarum templum proiecit: quod à Christianis factum esse, omnes vno ore professi sunt: tantum???ue facinus non nisi ipsorum omnium morte expiandum asseruerunt. Adsunt mox lictores, inermes illos mactaturi: sed ab adolescente quodam, qui se huius facti reum intrepidè profitebatur, diuinitùs liberantur. Hoc occiso, caeteri dimissi sunt. Post Calyphae obitum, Daber filius Christianis aequior successit: qui inito cum Constantinopolitano Imperatore Romano Argyropolo foedere, facultatem reparandi templum Christianis concessit, quod & circa annum millesimum quadragesimumoctauum, Constantino Monomaco sumtus suggerente, reaedificatum est. Ac licèt tolerabilior esset Christianorum sub hoc Principe conditio: tamen impij praesides, suis inhiantes commodis, iniquis vectigalibus eos premere non destiterunt. At postquam Turcorum inualescere coepit regnum, eoru̅ virtus super Aegyptiorum & Persarum fines ampliari, Diogene & Michaële Parapinaceo Constantinopoli regnantibus, per triginta ferè annos, quibus Vrbem sanctam tenuerunt, maximis molestijs pressus est Dei populus, adeo vt leu a ea omnia ducere̅t, quae sub Aegyptiorum & Persarum iugo vnquam pertulissent. Praetereà nullum ob latrocinia passim impunè grassantia, erat inter tutum, religionis gratia terram Sanctam inuisentibus: ac si fortè quis per mille pericula ad optatum appulisset portum, templi aditu, nisi prius aureum numerasset numum, prohibebatur à ianitoribus Turcicis: vt Tyrius libro primo Belli sacri, capite quinto & sexto co̅memorat. Hinc occasio data Christianis Principibus, exhortante Petro Ambiano eremita, expeditionem sacram suscipiendi. Capta Edessa Mesopotamiae vrbe ab Alaph (Otho Frisingensis Sanguinum vocat) Turcoru̅ Principe, omnes Christiani, quotquo fidem abiurare noluerunt, cum Episcopo miserè mactati sunt. Mulieres etiam & matronae, praesertim nobiliores, in Christianae religionis ludibrium, sacris impositae aris violatae, pòst interfectae sunt. Bonsinius lib. 2. Dec. 2. & Sylnuius in Blondi Decad. libro 5. annotant. Anno MCXL. iuxta Bergomensem. Sigeberti Continuator, & Frisingensis libro 7. capite 30. annum MCXLV. ipsum???ue diem Christo natalem. At Tyrius libro decimosexto, capite quinto, belli sacri scriptor, testatur, expugnata vrbe, ab hoste irruente quosuis obuios prostratos fuisse, populo???ue ad arces, quae in vrbe erant, agminatim salutis causa confluente, non exiguam multitudinem ex compressione occubuisse, inter quos & Hugo Episcopus fuerit cum quibusdam suis clericis. Clizasthlanes Sultanus eadem ferè tempestate magnam Christianorum multitudinem Laodicea Phrygiae pecudum more abegit, multos etia̅ occidit: inter quos & Salomon Pontifex fuit. Nicetas sub imperio Manuelis Comneni. Sed quid vetera cum moerore reuoluimus, cùm nostra aetate Tvrcarvm rabies animos verè Christianorum, hoc est, eorum, qui propter scelera sua hoce flagellum Christiano orbi diuinitùs immissum norunt, ad stuporem redigere possit? Quantum illi Christiani sanguinis iam inde à Constantinopoli capta hauserint, quot cladibus Occidentem in se coniuratum in Mysia & Pannonia affecerint, notius est, quàm vt multis verbis declarari debeat. Sed quid de cladibus loquor? Cùm occumbere felicissimum sit, superstitem illorum esse tyrannidi, miserrimum? Quoscunque hostilis ensis extra aciem non hausit (haurit autem vel aetate tantùm, vel valetudine confectos, ex quibus nullum se quaestum ampliùs facere posse sperant) eos teterrima manet seruitus. Infantes vtriusque sexus à complexu parentum auulsi, libidini & auaritiae victorum inseruituri, in certam corporis turpitudinem, animae???; interitum abripiuntur: mares sacris initiati Mahumeticis, honoribus & praemijs inuitati iam inde à teneris, contra Christianos, à quibus ipsi per [Greek words] potiùs quàm per [Greek words] defecerunt, militare coguntur. Adulti, nisi Christum abnegare volunt, à crudelibus dominis mancipiorum instar exercentur, vexantur, cruciantur: fugitiui horrendis supplicijs afficiuntur. Eos verò qui baptismo renunciarint, honoribus & opibus afflue̅tes, reliquis veluti escam obijciunt, vt qui per crucem à Crucis confessione abduci non potuêre, voluptatis illecebris à pietate deficiant. Ea???ue propter si quos monachos vel sacerdotes in suam pertrahere sectam possunt, triumphum modò non canunt, quòd illorum exemplo & auctoritate multos alios simplices & in religione vera parùm eruditos, se ad Mahometi furorem traducturos sperent. Promittit quidem impius Turcorum tyrannus religionis libertatem ijs, qui iugo illius colla subdunt: sed fidem seruat, dum ob rem. Nam qui ex Alcorano didicit, Christianorum persecutione Mahometicum Paradisum comparari posse & debere, nunquam cuiquam Christiano parsurus est, nisi quatenus fimulata clementia reliquos ad imperium suum perferendum pellici posse confidit. Corporum factus dominus, facilè postea vel vi, vel fraude etiam animis Mahumetum suum imponet. Nos interea securi, daemonem & ceruicibus & animabus nostris imminentem, negligimus: & quia nomini Turcorum iam assueuimus, arma politiae magis, quàm ecclesiae nomine horremus: quod???; grauius est, eò impietatis saepè delabimur, vt sub Turco Christiani nominis haereditario hoste viuere, & cum illo sentire tolerabilius esse iudicemus, quàm cùm Christianis ijs, quonostrarum opinionum vel censores iniquos, vel persecutores crudeles experimur. Aversando, Poenitentes non svscipiendo. Exempla quaedam petantur è Tit. Crudelitatis in Supplices, quos scilicet non humanitas tantùm, sed & religio suscipiendos esse monere poterat, fol. 2741. IMPIETAS CORRECTIVA INFRA modvm, erga Seipsvm. Non poenitendo. Huc omnesij, qui per Poenitentiam & Contritionem primum gradum correctionis facere recusant. Serò poenitendo. Antiochvs Epiphanes Asiae Syriae rex, cùm Iasonis ac Menelai Hebraeorum opera Hierosolymam cepisset, parum ducens thesauris atque ornamentis omnibus templum spoliasse, sanxit, ne in posterum in eo veteri cultu sacra fierent, Olympio loui templum dicauit: & vt Iudaeorum legem caeremonias???ue penitùs deleret, perquisitas omni cura sacras Iudaeorum scripturas omnes combussit. Quamobrem concitata in se diuina iustitia, in saeuum incidit morbum, suum???ue scelus frustra fassus, ex putrida eius carne subinde nascentibus, ceu in aquarum scaturigine, vermibus exspirauit. 2. Machabaeorum 3. Constantio Imp. Ariano infeliciter res bellicae, quas in Oriente gerebat (vt Nicephorus scribit libro 9. cap. 28.) cessêre. Deinde, sub exitum vitae (vt Theodoretus narrat lib. 2. cap. 32. & lib. 3. cap. 1.) miserè conquestus est, quòd fidem innouasset: quam rem inter mala, quae regno suo indignè accidisse dicebat, quemadmodum Nazianzenus ait in Oratione funebri in Athanasium, enumerabat. In eo poenitentiae gemitu & querelis, tristi ac violento morbo è vita excessit. Celsvs Patricius & I. C. sub Chilperico rege ecclesiarum ditatus spolijs, audiens aliquando Esaiae concionem: Vae his qui iungunt domum ad domum: in maximam animi consternationem incidit, & ex ea mortuus est. Filius etiam eius fine haeredibus deinceps defunctus, bonam partem facultatum ecclesijs, quas pater spoliauerat, reliquit. Turonensis lib. 4. cap. 14. Rodolphvs Shaus theologus, pro co̅cione suaserat Anglis, vt repudiato Edouardo, Edouardi IV. regis F. (quem si Ricardo duci Glocestrensi fratri moriens commendarat) quasi ante nuptias mater ab alio constuprata fuisset, ipsum Ricardum tanquam legitimum regis F. amplectere̅tur. Ricardi vi???metuens populus, assensit. Itaque Londini anno 1484. Ricardus inauguratus, nepotes in carcere necauit. Rodolphum non multò pòst adeò facti poenituit, vt moerore animi consumtus, suae leuitatis poenas dederit. Polydorus. Erga alios. Exempla pote ex loco [Greek words], in peccatis aliorum extenuandis, dissimulandis, vltrà quàm decet excusandis, fol. 2862. Connivendo impiis. Venceslavs Imperator Hussitarum motibus ab initio delectabatur, quòd anserem hunc (Ioannem Hussum innuens) multa sibi aurea argentea???ue oua in multis exigendis párere diceret. Dubrauius lib. 23. Carolvs Martellus, adeò militibus suis omnia permisit, vt dum hi magis quàm hostes Visigothi sacra profana???ue diriperent, per aliquot annos Lugdunensis Viennensis???ue sedes viduae suis Episcopis fuerint, militaribus iniurijs altero defuncto nemine suffecto, altero coenobij portum ingresso. Aemilius libro 2. Non expellendo. Israelitis Dominus praeceperat, vt terrae Sanctae incolas omnes ad internecionem delerent. At illi non paruerunt: sed partim timore eorum, qui ferreis curribus vtebantur, partim auaritia ducti, quosdam illorum inter se habitate permiserunt tributarios. Iudic. 1. Itaq; angelus Domini à Gagalis ad Bochos ascendens, exprobrauit illis hoc factum: & vicissim interminatus est, cùm ipsi eos non expulissent, neque se illos eis expulsurum, vt & ipsi eos extimularent, & eorum dij ipsis detrimento essent. Polulus igitur sub lata voce in magnum ploratum erupit, & inde locum illum Bochos à aploratu vocaru̅t, illic Iouae sacrificarunt, & Dominum postea, dum superstes fuit Iosua, coluerunt. Iudic. 2. Non pvniendo impios. Savlvs Iudaeorum rex, Agagum regem, que̅ ex Domini mandato, Samuele propheta referente, cum omni praeda, tota???ue gente excindere debuerat, seruauit. Quapropter iratus Dominus, per Samuelem & illi interitum denunciauit, & Agagum minutatim concîdi fecit. Achabvs rex per prophetam à Domino arguitur, quòd deuictis Syris, regem eorum Benadadum dimiserit illaesum, cùm morte dignus esset, & dicitur illi: Erit anima tua pro anima eius, & populus tuus pro populo eius. Marul. lib. 4. cap. 3. Henricvs IV. Imp. Ratis bonae degentes Iudaeos, solùm baptizari iussit, saluo vniuerso Iudaizandi ritu. Vrspergensis. Verùm Cranzius lib. 5. cap. 14. scribit, Imperatorem Iudaeos, qui religionem Christianam inuiti amplexi fuerant, non modò ad Iudaismum redire vltrò concessisse: sed vt erepta eis bona restituerentur, Moguntino sanxisse concilio: cui & Nauclerus Volum. 2. Gener. 37. adstipulatur. Remisse' pvniendo. À Ioanne Zimisce Imperatore Theodorus monachus Antiochenus patriarcha, quia imperium ipsi praedixerat, impetrauit, vt Manichaeos expelleret. Eos igitur Imperator Philippopolim transtulit. Praesul Antiochenus contentus erat, à vicinia profligari haereticos, ne suis ouiculis nocerent. Imperator tam pertinacibus haereticis etiam in alia ciuitate locu̅ praebuit, vbi impunè blasphemarent Dominum, & ouiculas Christi corrumperent. Cedrenus. Absolvendo. Henricvs Brunsuicensis dux, Alberti filius, cotemtor superûm, ecclesiastici nerui vincula diu dissimula̅s tolerauit, ecclesiae???; Hildesemensi grauissimus incubuit: erat enim in ea electus Episcopus. Is mandato Innocentij VI. à vinculis excommunicationis absolutus exiuit, non sine scandalo multorum in ecclesia: qui perinde ecclesiasticae disciplinae neruum contemtiorem habituri videbantur, quum tot Pontificum censuras pertinaciter dissimulatas, Pontifex accepta pecunia sine praeuia satisfactione laxaret. Ferebantur enim aliquot aureorum millia camerae apostolicae persoluta. Cranzius lib. 9. Saxoniae, cap. 28. Nostris diebus visa est in Connactia curiam sequens mulier, vtriusque sexus naturam praeferens, & hermaphrodita: quae barbam à dextris per labri vtriusque & menti medium more virili, densam nimis & longa̅ habebat: faciem verò sinistram, cùm labri & mentiparte, muliebriter plana̅, & omni pilositate carentem. Syluester Giraldus cap. 20. Topographiae Hiberniae. Fol. 283. Ad titulum Hermaphroditi. Petri Aretini impiam & impunem maledicendi licentiam comprehendit epicedium, quod scriptum in eius mortem: hodie quoque in Italorum ore versatur: Qui giace l??? Aretin amaro Tosco Del sem??? human. La cui lingua trafisse Et viui, & morti. d??? Iddio mal non disse, Et si sculo, col dir, io nol conosco. Ad titulum Maledicere, fol. 202. Sanctus Keivvinvs, cùm apud Glindelacham in Hibernia, vita & sanctitate claruisset: puer quidam nobilis, quem alumnum habuerat, aegrotans fortè, poma desiderabat. Cui, Sancto compatiente, & orationem ad Dominum fundente, salix quaedam non procul ab Ecclesia poma protulit, tam puero, quàm alijs aegrotantibus salutifera: & vsque in hodiernum diem tam salix illa, quàm aliae ex ea circa coemiterium transplantatae, more pomarij, (salicis tamen aliâs per omnia, tam folijs, quàm frondibus, natura permanente) fingulis annis poma producunt. Sunt autem ea alba & oblonga, salubria magis, quàm sapida: in magna reuere̅tia ab indigenis habita: quae etiam ad remotas Hiberniae partes, contra varios conferentia morbos, à multis deferu̅tur, & S. Keiuini poma dicuntur. Sylu. Giraldus cap. 28. Hiberniae. Ad Tit. Medicamenta, fol. 441. Sunt in Cambriae populo, quod alibi non reperies, viri nonnulli, quos Auenydhyon vocant, quasi mente ductos. Hi super aliquo consulti, ambiguos statim frementes spiritu, quasi extra se rapiuntur, & tanquam arreptitij fiunt. Nec in continenti tamen, quod desideratur, edisserunt: sed per ambages multas inter varios, quibus effluunt, sermones nugatorios magis & vanos, quàm sibi cohaerentes: sed omnes tamen ornatos, in aliquo demùm verbi diuerticulo, qui respo̅sum solerter obseruat, quod petit accipiet enucleatum: & sic deniq; de hac ectasi tanquam à somno graui ab alijs excitantur, & quasi per violentiam quandam ad se reuerti compelluntur. Vbi & duo notanda reperies, quia per responsum nisi violenter excitati & reuocati ab eiusmodi quasi furore, reuerti non soleat: & quod in se reuersi, nihil horum omnium, quae ab eis interim prolata sunt, ad memoriam reuocabunt. Vnde etsi fortè super hoc iterum, vel alio consulti, dicere debeant, alijs omninò verbis & alienis enunciabunt. Forsan sicut per fanaticos & energumenos spiritus, interdum loquuntur, tanquam ignaros. Solent autem eis haec dona plerunque in somnis per visiones in fundi. Quibusdam enim videtur, quòd eis vel lac dulce, vel mel ori infundatur. Alijs etiam, quòd eis schedula inscripta ori imponatur, & statim à somno erecti, se gratiam hanc suscepisse publicè profitentur. Sylu. Giraldus cap. 16. descript. Cambriae. Ad Tit. Prophetae daemoniaci ethnici, ad fol. 1338. Multum herclè positum est saepè in vnius hominis virtute, modò fidem & auctoritatem obtineat. Sed ferè fit, vt Principes, nisi necessitate coacti, non agnoscant, alij quid alijs praestent. Magna enim ex parte, praesertim iuuenilibus annis, complectuntur eos, qui sunt ipsorum affectibus magis accommodati, & cupiditatum ministri. Verùm qui sapiunt, etiamsi iudicio lapsi fuerint aliquando, sanare tamen student errorem, & ex virtute suos aestimant. Id omnium optimè sciebat Lvdovicvs XI. Galliae rex, & Burgundiae dux Carolvs: Edvardvs item Angliae rex, quos omneis eò loci adductos esse vidi, vt ijs, quos aliquando despexerant, veheme̅ter opus habere̅t, eos???; desiderarent. Philippus Cominaeus libro 2. Comment. Ad fol. 1636. Anno Gratiae 1288. qui est annus regni regis Angliae Edovardi I. decimusquintus, cùm is adhuc in Vuasconia moraretur, miles quidam Anglicus quendam Iudaeum super detentione indebita cuiusdam manerij sibi impignorati, coram iudicibus conuenire decreuit. Sed Iudaeus versipellis respondere renuit, praetendens chartam regis quondam Henrici, qua sibi indultum fuit, ne coram iudice aliquo, solo corpore regis excepto, in iudicium trahi posset. Miles super hoc anxius, Vuasconiam adijt, vt super hoc à rege remedium aliquod impetraret. Que̅ cùm rex audisset: Non decet, inquit, irritare facta parenturm, quibus lege diuina iubentur reuere̅tiam exhibere, propter ??? factum patris mei, reuocare no̅ decreui, sed tibi ceteris???; regn??? mei aequa lege (ne potior videatur Iudaeus, ??? Christianus) indulego, ne pro quacunq; iniuria illi Iudaeo illata, quandiu charta sua gaudere voluerit, cora̅ iudice aliquo (me excepto) conueniri possitis. Reuertente cum hoc priuilegio milite, attendens Iudaeus sibi imminere damnum & periculum, spontaneè renunciauit suae chartae. Thomas Valsinghas in Edoardo primo. Ad fol. 2960. VOLVMINIS DECIMISEPTIMI FINIS.

Theatri Hvmanae Vitae

Volumen Decimumoctauum De Ivstitia Profana QVINQVE LIBRIS disserens. Nobiliss. Comitem Georgivm, Sigismundi H. cl. filium, Burggrauium à Kirchberg Farnrodae Thuringorum dominum Theodorus Zuingerus Clinicvs humanae vitae paedagoga Ivstitia historicis exemplis XIIX Theatri Vol. illustrata in Qvinqve Lib. tributa qvorvm I. De Jvstitia Profana vniuersimagit, II. De Justitia Distributiua Fida, III. De Distributione Grata, IV. De Distributione Officiosa, V. De Justitia Correctiva disserit, ad honestam animi relaxationem valetudinis ergô pro officii medici ratione inuitat, vocat, prouocat.

TOMI DECIMIOCTAVI LIBRORVM DISPOSITIO.

IVstitiae Profanae idem est habitus, qui Religiosae: differt, quòd in hac religiosi affectus erga Deum, in illa profani erga Homines ratio habetur. Druiditur proinde in Distributiuam & Correctionem, siue secundùm Legem instituatur, siue secundùm Aequalitatem. Distributionem ex Fide, Officio, Merito intelligimus. Correctionem verò eam tantùm, qua homo hominum scelera iustè persequitur. Scelerum supplicia iusta alterius suntloci. Diuina quidem ad Theatrum deorum: Humana verò, si quidem maiorasint, quàm deceat, ad iniustam [Greek words]: sin per se aequa, personae tantùm punientis respectu iniqua, ad Scelerum Titulos ableganda erunt. Digna fuit morte Clytaemnestra: at indignus Orestes, qui eam morte afficeret. Proinde mors Clytaemnestrae non inter Perfidiae coniugalis supplicia, sed inter Parricidij exempla connum erabitur. ???

LIBRI PRIMI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? Voluminis Decimioctaui Liber I. De Ivstitia Profana in genere. IVSTITIAE MAGISTRI. Tvm Cvivs. Nempe Legvm obsbrvantiae. Scribit Aristoteles, magistratum ineuntes Ephoros praecipere solitos, [Greek words], ne cogerentur saeuire. De barba verò fit me̅tio, vt vel in minimis insuescerent [Greek words]. Caelius lib. 3. cap. 25. Antiq. Lect. Lycvrgvs. Lacedaemoniorum legislator, patria excedens, iureiurando ciues suos adegit, ne priùs leges suas mutarent, quàm ipse reuersus esset. Voluntario igitur exilio in Cretam aebiens, illic mortuus, cineres suos in mare proijci iussit: ne fortè illis in patriam relatis, ciues se sacramento solutos arbitrati, saluberrimas leges abrogare vellent. Plutarchus in Lycurgo. Fidei in Patriam. Graeci, vt ciues suos omnia ad patriae gloriam & salutem referre docerent, etiam in sacris & ludicris certaminibus non victores ipsos, sed parentes & patrìas illorum proclamantes, patrias ipsorum ab ipsis coronari pronunciabant. Plinius lib. 16. cap. 4. P. Scipio Africanus maior, cùm nobiles quidam adolescentes ex acie elapsi, de Italia relinquenda confilia agitarent, post Cannensem cladem ad eos stricto ferro repentè ingressus, adeò terruit minaciter instans, vt non solùm eo à proposito auerterit, sed passi sint etiam à se iusiurandum exigi, de patria non relinquenda. Sabellicus lib. 1. cap. 4. & Plutarchus in eius vita. Cùm Alfonsum Aragonium regem ad Caietam à Genuensibus captum Philippus Vicecomes inuitis Genuensibus Mediolanum perduxisset, neque vt hostem, sed vt hospitem habitum à se, non multò pòst dimisisset, Franciscus Spinula auctor fuit Genuensibus à Vicecomite deficiendi. Spinula enim secundo bello Gallico cum nobilibus aliquot Ligustici nominis ad Rapallitanum sinum captus, à patricijs Venetis, cum quibus colloquia habere solebat, dicitur admonitus: indignum, ac penè miserabile videri, Genuam splendore rerum terra mari???ue gestarum insignem vrbem, ad libertatem & imperium natam, & quae tum quoque nonnullis vrbibus in extrema Europa imperaret, ita viuidos illos maiorum animos exuisse, ita prostratam, sui???ue splendoris immemorem iacére, vt insolentissimo tyranno tam ociosè paréret, quàm quaeuis ciuitas ad seruitutem nata. His vocibus ille accensus, postquam è carcere dimissus est, non priùs quieuit, quàm suorum animos ad liberandam patriam permouit. Sab. lib. 2. Dec. 3. Fidei in Magistratvm. Iudaei Christvm opt. max. vt in responso caperent, de numismate consuluerunt: rogantes, an liceret dare censum Caesari? tum ille: Cuius est numismatis huius inscriptio? Caesaris, aiunt. Ite igitur, & quae Caesaris sunt, reddite Caesari: & quae Dei, Deo. Docuit coelestis illa & aeterna Sapientia, iustitiam esse scientiam quandam, quae quod suum sit, reddat vnicuique. Sab. lib. 4. cap. 4. Idem cum discipulis Capernaum veniens, tributum pendit, non quòd iure cogeretur (neq; enim peregrinus erat) sed ne scandalum daret. Petro igitur praecepit, vt piscatum profectus, ore piscis quem primùm cepisset aperto, staterem acciperet, eum???; publicanis offerret. Matthaei 17. Marci 9. Lucae 9. Aprie extincto, regnauit apud Aegyptios Amasis è tribu Saitana, & vrbe cui nomen est Siuph. Eum inter initia Aegyptij contemnebant, quòd plebeius fuisset, nec insigni familia ortus. Sed hos Amasis ad se solertia, non asperitate perduxit. Peluim auream, in qua tam ipse quàm omnes conuimae semper pedes abluebant, confregit, ex ea???ue daemonis statuam fecit, & in oculatissimo vrbis loco statuit. Aegyptij simulacrum adeuntes, magnoperè venerabantur. Amasis igitur, conuocatis Aegyptijs, indicat, ex illa pelui, in qua primò Aegyptij euomere immingere???ue, & in qua pedes abluere consuessent, factum esse simulacrum, quod tunc tantoperè venerarentur. Itaque se aiebat perinde atque peluim esse factum: qui si antehac fuisset plebeius, in preasentiarum tamen esset rex: eo???; iubere, vt sibi honor haberetur, atq; reuerentia. Hunc in modum ad se traduxit Aegypios, ita vtaequum censerent ei seruire. Herodotus lib. 2. Officii in svbditos. Maccabaei Scotorum regis lege, qui eques auratus creatur, viduarum, pupillorum, agrestium???ue se fore tutorem iurato. Idem???ue, dum quis Rex salutatus dicitur, facito. Hector Boëthius lib. 12. Inoleuerat barbarus mos apud proceres & equites Poloniae, vt iter facientes, quotiescunque & vbicunque collibitum esset, agros ac prata agrestium & oppidanorum depascerent, ac non modò pabulum, sed etiam victum omnem ipsis imperarent, siue adeò ipsi, effractis horreis atque cellis, per vim auferrent: neque contenti quantum libuisset assumpfisse, reliquum etiam malitiosè profundebant, dissipabant & corrumpebant, iumenta è pascuis & stabulis, atque etiam iuncta curribus & aratris vtenda, vel potiùs ad cursum abutenda abducebant, ea???ue vel fatigata vel enecta dimittebant: vel si fortè placuissent, retinebant & vsurpabant. Ad haec in possessiones & facultates morientium episcoporum & taeterorum sacerdotum inuadebant, eas???ue diripiebant. Quin & praefecti principis idem faciebant, & principis horrea, praedia, fiscum???ue facultatibus, quae cultus diuini administris & egentibus dedicatae erant, augebant. Haec longa consuetudine in olita, legis???ue vim propemodum obtinentia, proceribus, quibus erant vtilia, defendentibus, perdifficile erat abrogare. Sed tamen anno Christi MCXXC. comitijs apud Lenciciam habitis, Casimirvs rex optimus legem pertulit, qua barbari illi mores sublati sunt. Cromerus libro 6. de Rebus Polonorum. Fidei in cives, Moses Israëlitis praecipit, fratribus suis ne foenerarentur, sed extraneo tantúm. Deuteronom. 23. Praecipit idem: Si quid alteri mutuabis, eius domum ad pignus auferendum ne intrato, sed forìs maneto, eo cui tu mutuabis pignus tibi foras efferente, Quòd si pauper est, ne cum eius pignore cubato, sed ei pignus sub Solis occasum reddito, vt is in sua veste cubans tibi bene precetur, ea???ue res tibi iustit???ae ducatur apud Deum tuum. Deuteron. 24. Eodem in loco, ne viduae vestem pignorent, vetat Dominus. Solon Atheniensis impensiùs ratus plebis subueniendum infirmitati, cuilibet dedit de illata cuiuis iniuria actionem: siquidem altero pulsato, vel laeso, vel violato, cui???ue ius erat, cui facultas suppetebat & voluntas, auctorem iniuriae postulare, & reum facere. Et rectè assuefecit legislator ciues mutuò inter se, alterum alterius, vt si vnum sit corporis sui membrum, sensu & dolore tangi. Huic legi vocem eius concinentem commemora̅t. Cùm enim esset ex eo quaesitum, Quae esset optimè comparata ciuitas? Illa, inquit, in qua illaesi perinde ac laesi insectantur, & vindicant maleficia. Plutarchus in Solone. Officii erga Parentes. Parentes Sarae monuerunt eam, honorare Tobiam socerum & Annam socrum, diligere maritum, regere familiam, gubernare domum, & seipsam irreprehensibilem exhibere. Tobiae cap. 10. Tobias senior instruens filium suum, inter caetera dixit: Cùm acceperit Deus animam meam, corpus meum sepeli, & honorem habeas mitri tuae omnibus diebus vitae. Tobiae quarto. Catullus praeclarè carmine suo nuptiali, Filiarvm erga patres naturalem obedientiam, cui parendum sit, edocet: At tu ne pugna rum tali coniuge virgo: Non aequum est pugnare, pater cui tradidit ipse, Ipse pater cum matre, quibus parére necesse est. Virginitas non tota tua est, jex parte parentum est, Tertia pars matri data, pars data tertia patri, Tertia sola tua est: noli pugnare duobus, Qui genero sua iura simul cum dote dederunt. In Lepta Libyae ciuitate morem diutissimè seruatum ferunt, vt postridie nuptias ad sponsi matrem petitum ollam sponsa mittat, quam ea abnegat asperiùs: quò ipsis statim initijs, nouercalibus in socru praegustatis moribus, si quid (vt assolet) prauius sese obtulisset, velut planè excitatior, aequiore ferret animo. Coelius lib. 28. cap. 18. A. L. Lege Kennethi Scotorum regis, filius parentibus iniurius lingua, pede, manúve, eodem priuatus membro, in crucem tollebatur, abijciebatur???ue insepultus. H. Boëtius libro 10. Pietatis erga Liberos. Thebanorvm lex hummanissimè posita est, ne ciui Thebano liceat infantem exponere, neque in solitudinem abijcere, capitis supplicio. Verùm si in extrema mendicitate pater fit constitutus, siue mas sit, siue semina infans, cogitur eum statim à materno partu ad magiltratum cum suis fascijs adferre: qui acceptum alicui tradit leui precio, tum quo pactum de conditiones intercedunt, vt bona fide infantem alat, & adultum serui vel seruae loco habeat, sic vt alimentum & educatio seruitute compensetur. Aelianus libro 2. de Varia historia. Officii Conivgalis. Quòd vxor debeat esse viro suo socia, non domina, vel ancilla, inde patet, quòd Euam formauit Dominvs de costae Adami, non de capite velde pede. Vir est caput vxoris, quia fuit???i principium ortus: & facta est mulier de viro suo, non virde muliere. Eiusdem debet esse magister & doctor. Praeceptum sanè à Deo fuit datum Adamo, & per Adamum Enae. Genes. 2. Apostolus Pavlvs ecclesiam Dei docens, Mulier non habet potestatem sui corporis, sed vir. Quod dictum vsque adeò rem omnem turpem tetram???ue arcere à muliere par est, vt etiam Augustinus ne votum quidem aut institutum continentiae probet in coningata, nisi probarit vir. Reprehendit Celantiam, optimam matremfamilias, siue Hieronymus, siue quis alius, qui ad eam scripsit, vir hauddubiè doctus & sanstus, quòd votum in se suscepisset continentiae perpetuae; marito inconsulto. Ludouicus Viues de Christiana femina lib. 2. Vti mulieres Persarum suis maritis obedire discerent, Artaxerxex rex, consilio suorum principum vsus, edistum promulgauit apud omnes gentes, & vt idipsum exemplo confirmaret, Vastim reginam, quam summoperè amabat, quia in conuiuium vocata venire recusasset, repudiauit. Estherae 1. & Iosephus libro 11. cap. 6. Fidei in Dominos. Romvli lege apud Rom. cautum erat, vt non solùm serui in dominos, sed nec patroni quoque in clientes testimonium valeret. Alex. ab Alex. lib. 3. c. 20. Apud Romanos aliquando fuit in vsu, vt de seruis in dominos nec quaestio haberi, nec iudicium dari posset. Ibidem. Tacitvs Caesartauit edicto, vt ne maiestatis quidem causa contra dominorum capita serui admitterentur, aut per eos magistratus inquirerent. Ibidem. Fidei in Servos. In seruos quatenus saeuire liceat, est in 1. lib. C. de emenda. seruor. & in Tit. Instit. De ijs, qui sui vel alieni iuris sunt. M. Antoninvs Pius & sequuti principes, super dominorum potestate in seruos, salubriter consuluerunt, ne dominis plus aequo saeuire liceret, néve iniustae imperia dominorum noxae forent, néve domini seruos quotidianis verberibus afficerent, sed loris caederent. Quibus constitutionibus cauetur, vt in eum, qui suum occidisset seruum, haud secùs poena diceretur, quàm qui alienum necasset. Hardrianvs seruos à dominis occidi vetuit, sed si quid deliquissent, praettoris iudicio poena affici praecipit, ita vt Vmbriciam matronam, quòd, in ancillas supra modum saeuiret, in quinquennium relegasse ferant: quòd magis è republica ducerent, permulcendo tranctando???ue seruorum animos, quàm verbere coërcere. Alex. lib. 3. cap. 20. Fidei fraternae. Lege Mosis sancitum erat, vti si quis absque liberis decessisset, frater demortui fratris vxorem duceret, & primogenitum ex ea in locum illius substitueret, tradita eidem defuncti haereditate, quam vnà cum illius vxore acceperat. Quòd dum faciebat, cogebatur filium amittere, non quòd desineret suus esse, & inciperet demortui esse filius: sed, vt qui alioqui filius familiàs & sub patria potestate perpetuò futurus erat, quamdiu pater viueret, is iam patria potestate liberatus, ac prorsus emancipatus, paterfamilias in domo ac haereditate demortui collocaretur. And. Osiander in cap. 15. Annot. in Harmoniam Euang. Scilvrvs octoginta liberos masculos habens, quum esset moriturus, fasciculum iaculorum singulis porrexit, iussit???ue rumpere. Id quum finguli recusassent, eò quòd videretur impossibile: ipse singula iacula exemit, atque ita facilè confregit omnia, filios admonens his verbis: Si concordes eritis, validi inuicti???ue manebitis: contrà, si dissidijs & seditione distrahemini, imbecilles eritis, & expugnatu faciles. Non potuit Scytha magis Scythicè rem ob oculos ponere. Plut. in Regum & Imperatorum apoph. Stob. Serm. 82. Severvs Caesar moriturus, Antonino maiori filio oratione̅ Salustij, qui Micipsa filios ad concordiam hortatur, misit. Vltima eius fuere verba: Turbatam Remp. accepi, pacatam, etiae Britannis domitis, relinquo: senex & aeger pedib. firmum imperium Antoninis meis relinquo, si boni fuerint: imbecillium, fi mali. Auent. lib. 2. Annalium Boiorum. Quidam ex tribus vxonbus relictis liberis & tertia rxore relicta decesserat. Haec cùm item alteri nupsisset, liberos habuit. Sed & ea mortua defuncto filio ex tertio matrimonio sine liberis, inter vterinos fratres, germanos & consanguineos tantùm, de haereditate fratris defuncti coram Iustiniano Imp. summa contentio suit. Consanguinei vterinos: germani vtrosque non admittebant. At ipsius Iustiniani lege, meritò sublata cognationis & agnationis differentia, vterini suam quoque haereditatem esse dicere. Ivstinianvs, qui videri vult hanc litem primus omnium vererum rerminasse, pronunciauit, fratrum ex vtroque latere successionem esse. P. Aerodius ex Iustiniano constitutione 84. Fidei in Peregrinnos. Q. Fabivs Max honoris templum ante Carmentalem porta̅ aedificauit, quod deinde M. Marcellus restituit: vt omnes doceret, no̅ tantùm domi, & in ipsa vrbe, sed forìs quoq; honore dignos homines, quamuis peregrinos, venerandos esse. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 4. Fidei in Pvpillos. Clientes. Lex XII. Tabularum ijs, qui ad kegitimam pupilli haereditatem admitti possent, tutelam hac ratione ac prouidentia detulit, vt qui sperarent hanc successionem, ijdem tuerentur bona ne dilapidarentur, quasi in rem suam procuratores dati. At contrà Solon legislator Atheniensium, id ante omnia praeclarissimè statuisse dicitur, ne is tutor curatórve pupilli esset, ad quem eo mortuo bona peruenirent: neve, qui tutor curatórve esset, cum matre pupillorum habitaret. Aerodius. Patroni in clientes testimonium non valere, Romvlvs primùm edita lege cauit. Alex. lib. 3. c. 20 Clavdivs Caesar sanxit, vt pupillis extra ordinem tutores à Coss, darentur. Suetonius. Otho Longus Brandeburgensis marchio, cùm Venceslao IV. Boëmorum regi puero (cuius amitam in vxorem habebat) tutor datus esset à Rodolfo I. Imp. & Boëmos Germanorum leges & imperium penitùs odisse videret: simulans se eis ducem contra Caesarem futurum, eos in vnum locum, contractos ad internecionem Germanis trucidandos obiecturus erat: nisi Caersar tantam immanitatem execratus, ipsum tutelaris fidei submonuillet, in quam pupillu̅ recepisset cu̅ toto regno tuendum. In illo si qui reperirentur, quorum audaciam ipse coërcere hand posset, sibi puniendos relinqueret: pacis autem & quietis amantes ne laederet. Se namque pupillo, quem in locum filij, desponsa ei filia sua, adoptauerit, hoc meritò debere, vt incolume regnum illi restituat: satis???ue idem Caesar negotij habuit, vt Marchionem Boëmis tam nsigniter offensis reconciliaret. Dubrauius lib. 18. Fidei in Svpplices. Edouardus IV. cum Angliae regnum caeso Henrico VI. & principibus omnibus, qui aduersati fuissent, interemtis occupasset, Henricus Edmundi Richemondiae Comitis F. qui solus ex sanguine Henrici VI. supererat, ad Franciscum ducem Britanniae supplex confugit. Edouardus cum Duce primùm precibus & precio egit, vt cum penes se in libera custodia detinetet, elapsus res nouas in Anglia moliretut. Non multò pòst cùm viuo Henrico nihil se tutum sibi fore crederet Britannum auro expugnauit, vt Henricum ad se transmitteret, filiam suam ei se daturum promitrens. Legati magno cu gauflio ad fanum Maclouij vrbem maritima̅ pergunt, vt inde con [3254] scensa naui, in Angliam nauigent. Henricus, qui se sciebat ad mortem trahi, ex moerore animi in itinere in febrem incidit. Interea Ioannes Chenlettus, inter Britannicos principes summus, & duci maximè acceptus, ruri erat: ac vbi id factum resciuit, rei in dignitate permotus, celeriter in aulam redijt, suo???ue more adiuit familiariter ad Ducem, tacitus???ue stetit aliquandiu, sic vt Dux miratus eum tam deiectum gerere vultum, petiuerit, Ecquid sibi vellet illa anim tristitia, quam prae se ferret? Ad ea Ioannes Ducis factum seuerè reprehendere cepit, qui auro deceptus, supplicem hosti prodidisset. Cuius verbis Dux motus, illicò Petrum Landosum quaestorem suum misit, qui Henricum intercipiat. Is ad fanum Maclouij perueniens, simulato negotio legatos Anglicos longiore sermone detinuit, donec Henricus in asylum inductus & mortis metu & periculo liberaretur, & ad Ducem reduceretur. Polydorus lib. 4. Fidei in Aegros. Medici Asclepiadae ex formula iuramenti Asclepiadei inter caetera iurabant, aegris se diaetam commodam pro facultate & iudicio suo constituturos, omnes???; detrimentum & iniuriam ab eis prohibituros. Deinde in quascunq; domos ingrederentur, ob vtilitatem aegrotantium ingressuros esse. Fidei in Contractibvs Volvntariis. In Mutuo. Legum, quae ad hominum commercia pertinent, Bocchorim regem Aegyptiorum latorem scribunt fuisse. Hae mandant creditis absque scriptura mutuò pecunijs, si negarentur, stari debitoris iuramento, vt iusiurandum veluti religiosam rem magni aestimarent. Nam cùm certum esset, saepiùs iuranti abrogatum iri fidem, sarò vt quiuis magni duceret, ne boni viri nomen amittatur, rarò ad iuramentum descendere. Legis insuper lator omnem fidem in virtute constituens, bonis moribus iudicauit assuefieri homines ad probitatem, ne indigni fide viderentur, debere. Iniquum etiam purauit, eis quibus absque iureiurando credita pecunia esset, de re sua iurantibus non praestari fidem. Foenus quod ex scripto contrahebatur, prohibebat vltra contracti mutui duplum exigi. Solutio ex bonis debitoris solùm fiebat, corpus non poterat addici creditori. Putabat enim oportere bona tantùm subdita esse debitis: corpora, quorum opera & bello & pace vterentur, ciuitatibus addicta esse. Non enim aequum videbatur, milites, qui pro patriae salute pericula subirent, pro vsuris in carcerem duci, aut ob vnius auaritiam in periculum agi patriae salutem. Hanc quoque legem videtur Solon ad Athenienses transtulisse, quam Sisachthiam appellauit, decernens, ne ob vsuras ciuium corpora necterentur. Haud iniuria queruntur quidam de nonnullis Graecis legumlatoribus, qui arma, autaratrum, autaliud quiduis operi necessarium prohibeant ob foenus addici creditori: corpora verò quae his vtuntur, tradi permittant. Diod. lib. 1. cap. 6. Vetus olim Senatusconsultum fuit, primùm à Solone veteri lege sancitum, inde ad Rom. deductum: quo cautum fuit, Patre viuente, filio, qui sub patris iure est, credi pecuniam non licere: & qui credidisset, petitionem non habere, ne filiusfamiliâs aere nexus alieno, vt creditum redderet, vel necem patri machinaretur, aut aliunde eam inhonestiùs quaerreret. Ipsius senatusconsulti verba haec sunt: Placet, ne cui, qui filiofamiliâs mutuam pecuniam dedisset, etiam post mortem parentis, cuius in potestate fuisset, actio petitio???ue detur. Vt scirent, qui pessimo exemplo foenerarent, nullius posse filijfamiliâs bonum nome̅, inde expectata patris sui morte, fieri. Alex. lib. 1. c. 7. vbi locum illum ex Phormione Terentij explicat: Hui dixti pulcrè, si quidem quisquam crederet, Te viuo. Emtione, Venditione. Praecipit Dominus Israëlitis per Mosem: Diuersa pondera, diuersas mensuras, alias maiores, alias minores, domi ne habeto: sed pondera, & menluras aequas iustas???ue, vtdiu viuas in terra. Deuteron. 25. Locatione, Conductione. Israëlitis Dominus per Mosem praecipit, Ne mercede fraudato mercenarium egenum, siue popularis, siue peregrinus. Suo quamque die mercedem dato, antequam sol interea óccidat, ne si Iouam imploret, tu culpam contrahas. Deut. 24. Fidei in Contractibvs non volvntariis. Pvta Furti non committendi. Moses Israëlitis praecipit: si in alterius vineam intraueris, vuas tuo arbitratu ad satietate̅ comedito, sed ne conuasato. Si in alterius segetem introieris, spicas manu carpas licebit: at falcem in alterius segetem ne imittito. Deut. 23. Qui rem proximi deperditam repererit, praeconis vocis denunciet inuentam, alioqui furis deputetur supplicio. Aberrans pecus aut domino, aut furum in dagatori (Tocioderach vulgus appellat) autsacerdoti reddito, quòd si triduum penes te retinueris, furti reus esto. Haec Kennethi Scotorum regis lex. H. Boëthius lib. 10. Stupri fugtendi. Lege Kennethi Scotorum regis, qui virginis rapuisset honorem, nifi iniuriae auctorem vitiata posteret in virum, capitis poenam luebat. Idem. Gratitvdinis. Gratias, tres deas, vnam auersam, duas???ue nos aspicientes, ideo finxerunt Veteres, vt geminatam gratiam & cumulatiorem ad nos redire oportere docerent. Apud Lacedaemonios traduntur duae Gratiae ab Homero. Earum aedem in foro medio veteres Graeci statuebant, vel Arist. in Ethicis teste, vt gratia meriti cuiuis in promptu foret, atque ad promerendum quisque esset facilis & expeditus. Alexander ab Alexandro lib. 5. cap. 1. Chilonis Lacedaemonij grauissima de grati animi significatione sententia vulgò celebratur: Beneficij dati obliuisci decet, accepti meminisse. Laërtius. Alexandrinorvm regnum fuit non minùs nobile quàm liberale institutum, vt qui capti damnati essent, pridie quàm securi percuterentur, eis munuscula quaedam mitterentur regis nomine: quibus videlicet erga carceris custodes, aut à quibus beneficij aliquid in carcere accepissent, gratos sese ostenderent. Pontanus cap. 41. de Liberalitate. Medicvs Asclepiada expraescripta iuramenti famula olim iurare solebat praeceptorem, qui se hanc artem docuisset, parentum loco habiturum, victum communicaturum, ea???ue quibus opus habuerit, impertiturum: eos item qui ex eo nati essent, pro fratribus masculis habiturum, artem???ue hanc si discere voluerint, absque mercede & pacto edocturum: praeceptionum ac auditionum, reliquae???ue totius disciplinae participes facturum. Animadversionis ivstae. Docti sunt Iacobi patriarchae filij à patre, oportere domum bene institutam ab omni labe procul abesse: nihil???ue celeriùs quàm domesticum scelus abolendum. Eos enim sororis Dinae raptum magna Sichimitarum clade vltos, pollutos???ue nocturna caede, confestim expiauit: iussit???ue tabernacula aliò transferri, locum ipsum loci???ue genium, vt pollutum & incestum, auersatus. Sab. lib. 3. c. 2. Theodosius Imp. cùm insignem caedem Thessalonicae patrasset, à D. Ambrosio episcopo Mediolanensi sacris interdictus est: nec priùs admissus, quàm semestri poenitentia sese macerasset: & publicè errorem suumfassus, lege sanciret in posterum, vt publica iudicia & capitalium causarum poenae ad trigesimum vsque diem differrentur: hoc???ue modo rectum & pacatum rationis iudicium expectaretur. Diebus his elapsis, iudices sententiam latam per disquisitionem perpendant, iustáne an iniusta. Si iniusta, libellum conscindant: si iusta, eum confirment. Niceph. lib. 12. cap. 41. Elevtherivs I. pontifex noluit quempiam de gradu suo deijci, nisi accusatus, reus criminis conuinceretur: exemplo Saluatoris, qui errorem ludae, licèt rei, nondum tamen conuicti, ita aequo animo tulit, vt quicquid interim egisset, pro dignitate Apostolatus ratum firmum???ue manserit. Prohibuit etiam, ne absente eo quem accusator reum facit, vlla in causa decerneretur: quàm quidem sententiam & Damasus pontifex & ius pontificum postea confirmauit. Platina. Qvorvm magistri. Videlicet Magistratvm qvorvmvis Quanta disciplina cauerint Romani, ne qui magistratus gererent, nimia licentia abuterentur, illud documento est, quòd pluribus legibus, plebiscitis & senatusconsultis praescripti fines magistratuum & potestas coarctata fuit, praecipuè cauendo, ne imperiosa illorum licentia extra gyrum rationis excederet. P. Valerivs, is qui cum L. Bruto post reges exactos consul factus est, ad terrorem increscentis audaciae legem promulgauit: qua cauebatur, vt à quocunque magistratu ad populum prouocandi cuiuis potestas foret: scilicet existimans maioris imperij aduocatione, nimiam magistratuum licentiam coarctari. Tametsi regum temporibus prouocationem à regibus fuisse ad populum, id???ue pontificum libris caueri, multi contendant: quam legem à Muraena consule, quo tempore Sora & Alba coloniae deductae sunt, iterum latam comperio. Postea exacto Decemuirorum imperio, populus Romanus, vt licentiae temeritati???ue obuiam iret, praeter auxilium Tribunitium, nouam sanciendo legem, constituit, nequis vllum magistratum, sublata intercessione, crearet: qui creasset, eum ius sas???ue esset occidi. Quod mox C. Dvillivs consul alia constitutione innouauit, vt qui magistratum sublata prouocatiune creasset, tergo & capite [3255] lueret. Lapsis inde temporibus, cùm opes plurimorum praeualerent, humiliores???ue à ditioribus assidue premerentur, hisque superbe auare???ue imperitarent, iterum Valeria lex, tanquam vnicum praesidium libertatis, ante primum Punicum bellum lata fuit: qua inter caetera eum qui proucasset à quouis magistratu, virgis caedi & securi percuti vetuit: poenam tamen, si secùs fecisset, non adiecit, nisi improbè factum videri. Cum???ue adhuc non satis innocentiae consultum foret, & plebis libertas opprimeretur magis, saepius???ue hoc malum increbresceret, inita tandem ratio est, qua salubriter tenuioribus consultum foret. Siquidem M. Valerivs consul legem de prouocatione ad populum, ab eadem familia saepiùs latam, tanquam patronam & vindicem libertatis, tertiò promulganit, grauissimisque poenis affecit eum, qui spreto more patrio, ad maius tribunal prouocare inhiberet, in tantum, vt etiam de vi & maiestare damnatis, ius prouocandi ad populum dederit. Tametsi post decursa secula, Caligvla, ne longo circuitu ducerentur lites, nimias prouocationes inhibuerit. Sed quamuis tot legibus aduocatio maioris potestatis, quae ab iniuria tenuiores vendicaret, permissa foret: nondum tamen satis petulantiae & effrenatae licentiae prouisum erat, nisi caueretur, ne saepiùs eadem imperia gerendo, nimis aliquorum potentia insolesceret. Id???ò Q. Martivs censor legem tulit ad populum, ne quis eundem honorem bis ambiret. Et deinde Q. Fabivs Maximus aliam recitari iussit, quod etia̅ plebiscito cauebatur, ne intra annos decem eandem potestatem gerere liceret. L. deinde Sylla, aliquem prius praetorem quàm quaestorem fieri, aut consulem quàm praetorem, edita lege vetuit: eundem???ue nisi decurso decenij spacio, bis vni magistratui praeesse, graui poena interdixit: arbitratus frequentes honorum vicissitudines, nimiae potestatis esse, & potetiae non ferendae. Quod haud multò pòst noua constitutione innonatum fuit: cautum???ue, ne cui intra vigesimum annum muneris publici ad ministratio daretur. Et cùm licentia praesidum in edendis spectaculis multo prouincialibus damno & incommodo foret, quotidie???ue nouis collationibus exhaurirentur, Nero vetuit, ne gladiatorum munus, aut ferarum quoque tempore statutum, vt qui perperàm ad principem vel senatum prouocasset, pecuniam poenae nomine in aerarium ferre, & multam exoluere cogeretur. Plura???ue extant plebiscita, quibus ne duos magistratus, praesertim curules, vno anno habere, néve plebeium magistratum patricio gerere liceret, cauebatur. Quinetiam pro magistratu aliquid gere inhibitum erat, nisi priùs sacramento adactus fuisset: quod ideo cautum ferunt, ne spe & cupiditate improba, imperia & honores assumerent: iurabant enim apud consulem vel senatum solenne iusiurandum per deos: postea vt in acta principum iurarent, Caesarum temporibus seruatum est: neque enim plus quinque dies, nisi iurasset in legem, imperium gerere licebat. Si qui tamen in magistratu auarè, superbè & insolenter se gessissent: ipsos antetempus finiti honoris imperio desistere, & de gradu deijci iubebant. Primus???ue cui barogatum imperium fuerit, Tarquinius Superbus proditus est, qui propter insolentiam regno pulsus fuit. Postea exactis regibus, Sergium & Virginium tribunos consulares, quòd malè ad Veios pugnassent: & Cn. Manlium, & Seruilium Cepionem proconsules, quòd ipsorum temeritate clades ingens accepta fuisset, & à Cimbris caesi, & castris exuti essent: alios???ue ignauiae insimulatos, abrogato imperio, ante tempus finiti honoris, Senatus magistratu abire & insignia imperij dimittere coëgit. Quod & C. Gracchvs alio plebiscito confirmauit, cauens, vt si cui ante tempus, propter indignitatem, imperium esset abrogatum, is alterius adeundi honoris facultatem non haberet. Néve maxima imperia diuturna essent, quod vnum officere libertati cognitum est, magistratus & honores geri vltra annum Annatia lege prohibetur. Ivl, verò Caesar lege sanxit, ne praetoriae prouinciae vltra annum, néve consulares plus biennio obtinerentur. Tiberivs collatos semel honores non facilè ademit, cùm saturos & opulentos praesides minùs noxios prouincialibus diceret. Néve finito magistratu, is qui prouinciae praefuisset, impunè insultasse gauderet, triginta diebus lege Cornelia successorem expectare, & ex prouincia reuersus, rationem ad ministrati muneris lege Iulia reddere cogebatur. Ideò plures consules praetores???ue functos honoribus, quòd mente improba, auarè & aerarios factos inuenimus. Apud Graegos verò lege cauebatur, vt qui gesti muneris rationem non redderet, alogij teneretur. Apud Athenienses quisquis ad Remp acceslisset, rationibus ita obnoxius erat, vt etiam sacerdotes obnoxios lex iuberet: apud quos computator publicè eligi consucuit, qui reditus ciuitatis per fingulos magistratus populo resignaret: neminem???ue coronari licebat, qui rationibus reddendis obnoxius foret Carthaginensibvs, ne insolescerent magistratus, toto imperij tempore vinum in terdicebatur: ita abstemios, moderatiores fore arbitrati. Thebanis lex data est, vt ad munera publica nemo accederet, nisi qui annis decem à mercimonijs destitisset. Bithynis, vt minor annis triginta ad honores ad mitti nequiret: quod tam̅ Avgvstvs ita praefiniuit, vt ab annis duobus & viginti admoueri iuuenes ad munera iuberet. Quòd si fortè finito magistratu quisquam prouinciam successori tradere negaret, vel vltra iustum tempus sasces retineret, is velut maiestatis reus in principem & rempublicam agebatur. Cui fimile apud Thebanos accepimus: nam qui vltra praescriptum honores gesserat, conspirationis reus, capite Iuebat. Quam legem Epaminundas, dum patriae consultum vult, neglexit, & capitis anquisitus, omnium votis absolutus fuit. Lege quoque à P. Val. Poblicola primùm lata cautum fuit, vt qui imperium magistratúm ve à populo non accepisset, capite plecteretur. Idem ab Atheniensibvs seruatum, quibus nulli erant magistratus, nisi sortitione publica & suffragijs populi creati. Tanta videlicet cura tanta que solicitudine contra inso lentiam magistratuum, praesidia legum inuenêre. Alex. lib. 4. cap. 6. Alexander Seuerus Imp. honores iuris gladij nunquam vendi passus est, dicens, Necesse est, vt qui emit vendat. Ego non patiar mercatores potestatum: quos si patiar, damnare non possim. Erubesco enim punire illum hominem qui emit vt vendat. Lampridius. Ivdicvm. Iosaphat rex Iuda, constituit iudices terrae, praecipiens eis: Videte quid faciatis: non enim hominis exercetis iudicium, sed Dei. Quodcunque iudicaueritis, in vos redundabit. Sie timor Domini vobiscum, & cum diligentia cuncta facite. Secundo Paralip. 19. Berenice Ptolemaei Aegyptiorum regis vxor, cùm animaduerteret maritum alea ludentem, condemnatorum causas cognoscere, suo???ue eas calculo vel confirmare, vel tollere: acceptum è pueri manibus libellum conscerpsit: Dij verò hoc malum auertant, ô Rex, inquiens, vt pares sint apud te corporum & talorum actus. Hac voce admonitus rex, capitalium porrò causarum cognitionem ludicris horis ampliùs non intermiscuit. Aelian. lib. 14. Variae hist. Sub prioribus Imperaroribus litium series vbique maiorem in modum excreuerant, manentibus antiquis, intercapedine iurisdictionis, accedentibus nouis, ex conditione tumultuque temporum. Sed Vespasianvs Imperator factus sorte elegit, per quos rapta bello restituerentur: qui???ue iudicia centumuiralia, quibus peragendis vix suffectura litigatorum aetas videbacur, extra ordinem dijudicarent, redigerent???ue ad breuissimum numerum Suetonius. Domitianvs Imp. magistratibus vrbicis, prouinciarúmque praesidibus coërcendis tantum cunae adhibuit, vt neque modestiores vnquam, neque iustiores extiterint: è quibus plerosque post illum reos omnium criminum vidimus, inquit Suetonius. Alexander Seuerus Imp. in albo palàm nomina eorum edebat, quibus gerendos magistratus erat demandaturus: vt omnibus liceret eorum vitia palàm facere, affectis ea poena delatoribus, si obiectum crimen non probassent, quae accusatis debebatur, si obiectum crimen verum esse inueniretur. His autem qui probarentur, vestes, argentea vasa, seruos ac concubinas commodabat, vt per haec adiuti in magistratu pro maiestate Romani nominis lautè viuerent: nequo ad rapinas aut adulteria conuerterentur. Lampridius. Theodericvs Ostrogothorum rex in Italia, lites in singulis prouincijs cognosci à Comitibus voluit, inter Gothos à Gotho, inter Romanos à Romano, inter Gothum & Romanum ab vtroque, quos ipse ea de causa cognitores ac iudices in prouincias destinauit, ius???ue ipse omnibus seuerissimè dixit. Sigonitis lib. 16. Imp. occid. Andronicvs Comnenus, post Alexium Porphyrogenitum Manuelis F. interfectum, rerum potitus, in praetorijs magistratibus reficiendis, viros praestantes, & senatorij ordinis optimos delegit, & amplissimis muneribus donatos ablegauit, vt beneficijs tantis ornati minùs graues essent ciui atibus, & defendendis ac subleuandis pauperibus semper intenti. Qui cùm aliunde suppeteret, vnde viuerent (nam quadragenas & octogenas argenti minas secum auferebant) tanquam sacrilegio etiam ijs abstinebant, quae à prouincialibus vltrò offerebantur. Vnde ciuitates exiguo tempore creuerunt, terra centuplum fructum tulit, annona paruo vaenijt. Nicetas lib. 12. Basilivs Macedo, principio sui Imperij magistratus com misit ijs, qui à capiundis inuneribus perhiberentur quàm maximealienl, & quos testatum esset manus omnis capturea puras habere. Deinde operain devit, vt iustitia vigeret, & aequo iure inter se viuerent subditi, neq; à diuitibus inopes opprimerentur: propositis passim decretis, quibus iniustitia exterminabatur. Iudices quoque constituit, amplis???ue stipendijs & honoribus auxit, iussos per diem sedere pro tribunali, & liti [3256] gantium causas dijudicare, ad eam rem loca ijs designauit co̅moda. Alimenta etiam pauperiorib. quibus iudicio erat disceptandum, ordinauit, ne inopia coacti vadimonia desererent. Ipse etiam his rebus operam dedit, quoties à bello & audiendis legatis vacaret: & descendens ad Genicum, vbireip. nomine vectigalia & tributa accipiuntur, prospexit ne ab vllo quicquam iniustè exigeretur. Cedrenus. Carolvs Magnus apud Germanos, quos Caesar Cisrhenanos vocat, in Galliae Belgica Celtica???ue, Vesontij, Moguntij, Treueris, Coloniae Agrippinensis, Cameraci iuridicos conuentus instituit. Sanxit, vt in primaria cuiusque regionis vrbe, pontifex & praetor ter quotannis, Aprili, Octobri, Ianuario ius dicerent, sponsa redderent: & primùm pauperes, viduas, pupillos, dato his prudentissimo patrono, diligentissimè audirent, inimicos reconciliarent. Vetuit insuper, ne illi lites in diem differrent, néve calumnijs locum facerent: opulentos quidem ac locupletes, pontifices, praefectos, si qui in concordiam redire nollent, ad se, haud aliò, delegarent. Sumtuarium decretum, huiuscem odi iuri dicundo intentis promulgauit: quotidie Pontifici quadraginta panes, gallinastras tres, porcellum vnum, oua quindecim; de potu modios tres, de auena caballis modios tres: praetori panes triginta, modios duos, caetera tantundem statuit. Auentinus lib. 4. Annalium Boiorum. Lvdovicvx Pius Imp. primo post mortem patris Caroli Magni anno, conuentu procerum Aquisgrani coacto, sacramenta apud se dicere, maximè praetores, prorsus nihil munerum accepturos, iussit, ipsis pauperes summoperè commendauit. Vetuit insuper, ne populum extraordinarijs tributis nouis???ue seruitutibus expilarent. Idem. D. Lvdovicvs Francorum rex, publicae vtilitati religionique studebat, vt praetores castè integre???; ius dicerent, ne quid in prouin cia sua coëmerent, ne affinitate iungerentur: & quae veteris Romae instituta fuerant, repetiuit, in libidine sordibúsque magistratuum coërcendis. Qui eorum secùs egissent, de illis ipse causa cognita statuebat. Vt quisque meritus fuerat, aliosaere multabat, alios in Syriam aduersus barbaram religionem militaturos in certam diem ablegabat. Aemilius lib. 7. Francorum regum. Casimirvs Polonorum princeps, initio principatus sui vectigalia, labores, caetera???ue onera quibus instituendis & exigendis Miecislaus (antecessor eius) suos offenderat, sustulit, iudicia correxit, magistratuum licentiam coërcuit, infinitam???; potestatem circumscripsit: calumniatores vel exilio multauit, vel inusta fronte aut facie notauit. Cromerus lib. 6. Mainvs Scotorum rex, dedit cuique facultatem suo in vico peculiative conuentu, de quibus esset controuersia, inuicem disceptandi. Horum si qua erant, quae facilè per alios componi non possent, ipse per totius populi vicos & oppida de his semel quotannis iudicabat: quando etiam sontes pro capitali crimine damnatos trahebat ad supplicium. Ea iudicandi ratio, dum vixit, ab eo seruata. Inde aliquot post annos in alium tanslata magistratum: Iustitiarium, ad quem summa iudiciorum publicorum cognitio pertinet. Hodie vocant annuum eius iudicium vulgò iustitiarij iter. H. Boëthius libro secundo. Kennethi Scotorum regis lege capitalium insimulatos, septem spectata fide viri, aut nouem, vndecim, tredecim, aut numero maiori, modò is impar fuerit, ex sententia iudicabant. H. Boëthius libro 10. Jacobvs I. Scotorum rex iudices constituit, qui regnum lustrarent, vt si qua grauior causa esset, eam mox dissoluerent. Addidit illis praefectum quendam mensurarum, qui mensuras farinae ac frumenti omnis generis, insuper salis, vini, cereuisiae constitueret: mandatum???ue est, ne quisquam alijs vteretur, nisi quas ille signasset: si quis secùs faceret, deprehenso multa imposita est pecuniaria, ac mensura rumpi iussa. H. Boëthius lib. 17. Algothvs II. Sueonum & Gothorum rex opt. statuit, vt omnes controuersiae priùs ad arbitrium optimorum virorum, qui in dissidentium territorio inueniebantur, componerentur, quàm ad aliquod iudicium deueniretur: rectè existimans, summum ius summa???ue iudicia, summam esse iniuriam, nisi bonorum virorum arbitrio praeueniantur. Proinde in omnibus tribunalibus primas partes aequitati, miserationi???ue tribuendas esse volebat: nihil???ue rigidè aut seuerè, neque praecipitanter, in iudicijs fieri permisit. Ioan. Magnus lib. 8. cap. 38. Alfonsvs Aragonum & Siciliae rex, praesides prouinciarum ac iudices omnes admonuit, ne quod decretum aut rescriptum à se factum seruarent, nisi quod iure tantùm & honestate niteretur. Interdum enim aut importuniate postulantium, aut ignoratione rei fieri, vt quippiam contra iuris sanctimoniam emanet: quod ipsum si sequantur, non populum modò iniuria affecerint, sed & seipsos pariter offenderint, atque in regem impij ac crudeles videri queant. Panormita lib. 2. de Rebus gestis Alfonsi. Militvm. Totilas Gothorum rex, toto tempore, quo per Italiam magnos exercitus circumduxit, ne sui milites quacunque iniuria agricolas afficerent, seueritate sua effecit, sed eos permitterent liberè & absque omni sollicitudine agros colere, prouentus???ue iustis dominis & possess oribus assignare. Quo facto, inter optimos Principes nomen & gloriam meruit sempiternam. Procopius. Conivgvm. Kennethi Scotorum regis lège, Vxor non luebat mariti scelus: viro autem fraudi erat si eo sciente quid vxor deliquisset. H. Boëthius lib. 10. Litigantivm. Sub Traiano agitatum fuit de renouandis veteribus Senatusconsultis, quibus vaenire Aduocationes prohibebantur, censitum???ue esset, omnes, qui quid negotij haberent, iurare priùs quàm agerent, nihil se ob aduocationem cuiqua̅ dedisle, cauisse, promisisse: sed peractis demùm negotijs, permittebatur pecuniam duntaxat decem millium dare. Plin. Nepos lib. 5. Epist. Qvi magistri. Videlicet Natvra. Eupolis introduci Aristidem Iustum à Nicia interrogatum, Quónam modo iustus euasisset? respondisse, Naturae primùm maximo beneficio, deinde verò assiduitate & diligentia propria. Gal. de Cognosc. animi morbis, cap. 7. Praeceptores. Persae pueros iam loquendi peritos ad ludos mittebant, vt iustitiae discendae inprimis darent operam. Aiunt???ue ita illos huic rei studere, quemadmodum apud nos qui eunt ad literas perdiscendas. Habent pueri inter se, quemad modum viri, causas de furto, de rapina, de vi, de fraude, de maledicentia, & de alijs criminibus, vt par est: id???ue faciunt in conspectu magistrorum: qui crimine cognito, reos plectunt. In illum quoque animaduertunt, quem minùs iure accusantem inuenerint. Xenophon lib. 1. Paediae, & Stobaeus Serm. 42. Magistratvs. Scribit Aristoteles magistratum in euntes Ephoros praecipere solitos [Greek words], mentum vt raderent, & legibus aduerterent animum, ne saeuirent in ipsos. Quod ad mentum attinet, proponunt, meo iudicio, vt etiam in minimis assuescat iuuentus parêre. Ac fortitudinem mihi videntur prisci non intrepidum animum, sed probri trepidationem atque infamiae metum existimasse: si quidem timidiss. legum, sunt aduersus hostes animosissimi: & pati quiduis minimè timent, qui maximè trepidant malè audire. Quare iuxta Ephororum triclinium posuerunt Lacedaemone aedem Timoris, quòd ferè in forma liberi dominatus euexissent curiam. Plutarchus in Cleomene. Eucratides Anaxandridae filius quaerenti, Cur de contractibus Ephori quotidie ius dicant? Quò, inquit, & inter hostes fidem mutuo habeamus. Plut. in Apoph. Qvomodo. Religione. Chironis Clemens in primo [Greek words] meminit, his verbis: [Greek words]. Meminit eiusdem saepe alibi, tum quoque in primo Paedagogi, vbi de Heroum veterum praeceptoribus loquitur. Nvma Romanorum rex, omnium primum Fidei templum constituit, illam???ue Romanis maximum esse iusiuran dum demonstrauit: ad id sacrarium flamines bigis, curru arcuato, id est, obtecto desuper ac velut fornicato, vehi iussit, manu quoque ad digitos vsque inuoluta, rem diuinam facere voluit: signifi cans symbolicè, fidem tutandam esse, ac eius sedem in dextris esse sacratam. Quod Plinius scribit, & Aristophanes quoque in Nebulis innuit. Plutarch. in Numa. Edicto, Lege, Svpplicio. Draco leges sanguine scripsisse fertur propter seueritatem capitalem. Diocles Syracusanorum legislator, prae omnibus legumlatoribus amarissimas poenas constituit violatoribus aequitatis, & iuris communis: iustitiae???ue praecipuam rationem habuit, praemijs vnicuique pro merito & dignitate decernendis. Diod. lib. 16. C. Ivlivs Caesar poenas facinorum auxit: & cùm locupletes eò faciliùs scelere se obligarent, quòd integris patrimonijs exulabant, parricidas, vt Cicero scribit, bonis omnibus, reliquos dimidia parte multauit. Suetonius. Minis. Clearchvs dux Lacedaemoniorum dicebat, imperato [3257] rem rem potiùs quàm hostem metui debere. Significans, eos, qui in praelio dubiam mortem timuissent, certum (si deseruissent) manere supplicium. Frontinus lib. 4. cap. 1. Spartae Timoris templum, iuxta tribunal Ephori locarunt, cùm rempub. nulla re magis quàm metu corrigi putarenr. Alexand. lib. 2. cap. 4. P. Scipio Africanus Maior, cùm nobiles quidam adolescentes ex acie elapsi de Italia relinquenda, consilia agitarent, post Cannensem cladem, ad eos stricto ferro repentè ingressus, adeò terruit minaciter instans, vt non solùm eos à proposito auerterit, sed passi sint etiam à se iusiurandum exigi, de patria non relinquenda. Sabellicus lib. 1. capite 4. ex Plutarcho in eius vita. Ivreivrando. Theseus Argivis supplicibus morem gerens, cadauera caesorum ante Thebas Argiuorum, praelio victis Thebanis, sepeliuit. Supplices inde cum Adrasto rege dimittens, suasu Mineruae iuramento eos adstrinxit, pro hoc benefi cio exhibito nunquam se bellum Athenis illaturos. Eurip. in Supplic. Aegyptiorvm reges ex lege sua iudices iureiurando adigebant, si vel rex iussisset quid iudicare non iustè, no̅ obtemperaturos. Plutarchus in Apophtheginatis. Exemplo. Ixion sceleratissimus suo tamen exemplo ad iustitiam & pietatem homines traducit. De eo Pindarus ode 2. Pythiorum: [Greek words]. Deorum iussibus Ixionem haec aiunt mortalibus dicere, qui petrosae rotae alligatus, semper circumuoluitur: Benefactovi praeclaris retributionibus ab ijs, qui beneficium acceperunt, compensationem faciendam esse. Sic apud Maronem 6. Aeneido: Discite iustitiam moniti, & non temnere diuos. Persae filijs suis tradebant in primis praecepta parendi magistratibus: ad quae discenda multum conducebat, quòd seniores intuerentur parére magistratibus magno studio. Xenophon in Cyri paedia, & Stob. Serm. 42. Cùm Ochvs Artaxerxes per mulum tempus regnasset, reliquum???ue sumtum circa vitam frugi fecisset, cùm moriturus esset, filio natu maximo interrogatus, quid faciens regnum tot annos custodisset, vt ipse etiam eius instituta imitaretur? Iusta, inquit, erga deos homines???ue faciens. Athenaeus lib. duodecimo, capite 26. Manlivs filius, exercitu pro se aduersus patrem seditionem parante, negauit tanti esse quenquam, vt propter illum disciplina corrumperetur: & obtinuit, vt se puniri permitterent. Front. lib. 4. cap. 1. Imaginibvs. In sepulcro Simandii regis Aegyptiorum ab vna muri parte sculpti triginta numero erant iudices absque manibus: & in medio iudicij princeps, cuius à collo suspensa Veritas pendêret, ipse oculis esset subclausis, librorum cumulo circumstante. Hae imagnines prae se ferebant, iudices integros esse debere: praetorem solam inspicere veritatem. Diodorus libro 1. capite 4. In Creta Iouis simulacrum confingi exsculpive, aut ex aero duci solitum accepimus, [Greek words], hoc est. auribus nullis: quádo principem virum & omnibus latè dominantem audire addecet neminem: sed id demùm persequi, quod dictat rationis examen, & iustitiae nusquam praeflorata integritas. Caelius lib. 10. capite 3. Antiq. Lect. Bithyni èconspectu Solis tribunal ponebant. Fol. 4311. Alexander Seuerus Imp. sententiam hanc: Quod tibi fieri non vis, alteri ne feceris, tanti fecit, vt illam in palatio passim, alicubi etiam publicis monumentis incidi curarit. Lamprid. Loci designatione. Philippvs Pulcer Gallorum rex, Lutetiae & Rotomagi iura suos petere docuit. Aemil. lib. 8. Aversatione. Kennethi Scotorvm regis lege, Ager, in quo quis occisus sepultus esset, septem annis incultus relinquebatur. Hector Boëthius lib. 10. Admonitione. Carneades legatus Atheniensium ad Rom. vt Laczantius refert, Romanis ipsis dicebat, qui orbis potirentur dominio, si iusti velint esse, hoc est, si aliena restituant, ad casas esse redeundum, & in necessitate ac miserijs tacendum. L. Viues in lib. 2. Aug. de Ciuitate Dei, cap. 21. Reprehensione. Henricus Sueuiae dux, quum fratri Conrado Imp. non pareret, ille eum expulit sueuia. Profugit ergo ad regem Hungariae Stephanvm suum affinem. Stephanus illius improbitatem reprehensurus, die Parasceues iussit illi in mensa apponi carnes. At quum ille die illo carnibus vesci recusaret, quando in toto Christianismo arctissimum esset ieiunium: rex subintulit: Minus malum, reos vesci carnibus, quàm fratri fine vlla necessitate rebellare. Hoc admonitus facto Henricus dux, redijt in gratiam fratris Noribergae. Cranzius libro 4. Metropoleos, cap. 10. Castigatione, Animadversione. Apud Aegyptios suit in vsu, rege defuncto, antequam iusta dentur per sacerdotem, qui proximam tenebat dignitatem, omnem vitae seriem, & ipsiu, dicta facta???ue, & an fuerit fortissimè praeliatus, an segnis & deses, ex alto fuggestu in maximo omnium conuentu perlegi & deses, ex alto suggestu in maximo omnium conuentu perlegi & recenseri: & si vitia praeualerent, honore funeris priuari, atque insepultum cadauer abijci. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 7. ex Diod. Siculo. Idem mos apud Venetos est: qui defuncto duce Censores tres vitae illius anteactae creant. Egnatius lib. 5. cap. 3. Dracvla Transyluanus, mercatorem, Florentinum de asseruandis pecunijs sollicitè percunctantem, in media deponere via iussit, & nil de numerata nocte pecunia mentientem, incolumem dimisit. In Barbara regione tanta seueritate vsus est, vt in media quisque sylua cum rebus tutissimus esse posset. Bonfinius lib. 10. Decad. 3. IVSTITIAE DISCIPVLI. Persarvm pueri magistrorum ad aedes itantes, in discenda iustitia versantur, atque aiunt ad hoc perinde ipsos itare, vt apud nos consueuerunt, qui literas discere cupiunt. Horum autem magistratus maximam diei partem in iure dicundo conterunt. Nam & pueri se mutuò virorum more in ius vocant, de furto. de rapina, de vi, de dolo, de verborum iniurijs, & rebus alijs, quas incidere vero est consentaneum. Quòd si quos horum aliquid admisisse compertum fuerit, ij verò poenas luunt. Etiam in eos iudicium dant, quos iniustè alios accusare deprehenderint. Idem praestant in eo crimine, cuius causa maxima quidem inter homines odia existunt, nihil tamen minus fit, quàm vt de eo cognoscatur. Est autem hoc ingratitudinis crimen. Xenophon in Cyripaedia, lib. 1. Aristides Iustus interro ganti Niciae, apud Eupolin Comicum, Quomodo iustus euasisset? respondit, Naturae id primum munus, deinde meae fuit in adiuuanda natura diligentiae. Gal. de Cognosc. animi morbis cap. 7. Nobiles Romani lunulas in cal ceamentis gerebant. Fortè vt docerent, quòd sicut auscultare Iuna vult praestantiori, & esse secundaria, respectans assiduè (iuxta Parmenidem) Solis radios: perinde & nos acquiescamus sequentes ducem, potentia???ue & honore ab eo concesso fruentes. Plutarchus in quaestione Romana. IVSTITIAE OBSERVANTIA PER SE CONSIDERATA, SIVE EXERCEATVR Volvntate ivsta in distribvendo Darivs Persarum rex à Besso satrapa perfidè ia culis consixus, aureis???ue compedibus vinctus, cùm in conualle quadam, quòd equi sine rectore aberrantes decesserant, à Polystrato Macedone iam extremum trahens spiritum aqua ori admota reficeretur: Quisquis es mortalium, inquit, hoc ad extremam calamitatem mihi accidit, vt pro tali in me beneficio gratiam tibi referre, nequeam. Referet Alexander, Alexandro verò dij immortales, quòd in matrem meam, vxorem & liberos, pius & clemens extitit. Tu???ue oro, in meae pietatis argumentum, hoc dextrae pignus illi dato, ac precare etiam, ne meum corpus insepultum iacere patiatur. Atque haec dicentem accepta Polystratis manu vita destituit. Sabellicus lib. 6. Ennead. 4. Corrigendo. M. Cato magis se offensum iri dicebat, si malè facta sua non punirentur, quàm si bene facta nullo afficerentur praemio. Opere. Ex sequentibus paßim huc exempla. Aiunt Tamberlanem, cuidam pro Baiazete deprecanti & claritatem nominis ex tot praeclaris victorijs commemoranti, respondisse, se non regem rebus gestis aut nobilitate clarum, sed hominem improbu̅ & nefarium, fratris natu maioris parricidam, punire. H. Henninges in Genealog. IV STITIAE CERTAMINA. Tvm Distribvtivae. Et vel Fidae. Consule Tit. Amoris certamina. quatenus Amor Fidei ancillatur, & Amore ceu externo symbolo Fides declaratur, fol. 212. Senex quidam (vt in Iudicum libro legimus) habitans in Gabaa, vrbe tribus Beniamin, cùm vidisset hospiti suo Levitae vim parari ab effrenatae libidinis viris, loco ipsius siliam eis virginem tradere voluit. Hospes verò neilli à quo benignè exceptus fuerat, dedecoris ignominiaeque causa existeret, sua quam secum habebat coniuge raptoribus satisfecit: qua illi sic abusi sunt, vt extinctam reddiderint. Marulus lib. 1. cap. 3. & Sab. lib. 7. cap. 6. Ptolemaeus Abubi F. cùm imperandi libidine socerum suum Simonem ducem & pontificem Iudaeorum interfecisset, vxorem cum duobus filijs vinctos abegisset, recepit se in quandamarcem supra Hierichunta sitam, quae Dagon dicitur. Ioannes verò qui & Hyr Ca Nvs, Simonis F. accepto paterno pontificatu, & sacris operatus, cùm litatum esset, eduxit contra Ptolemaeum exercitum: & oppugnando locum caetera quidem erat superior, vincebatur autem sola pietate erga matrem & erga germanos misericordia. Hos enim Ptolemaeus productos in moenia flagris caedebat in loco omnibus conspicuo: minitans se praecipitaturum eos, nisi frater ab oppugnando desisteret. At ille putans quantum de oppugnatione remitteret, tantum se gratificari suis carissimis, statim in primo conatuelanguescebat. Mater tamen ad eum manus tendens supplicabat, ne molliretur affectibus, sed potiùs indignitate rei motus daret operam, vt redactum in potestatem inimicum afficeret poena, & vlcisceretur homines sibi natura coniunctissimos, gratum enim sibi fore, inter tormenta emoti, modò nefarius homo scelerum suorum supplicium lueret. Hyrcanus verò talibus verbis accendebatur ad assultum malore impetu faciendum: sed quàm primum verberari & lacerari matrem videbat, refrigescebat statim oppugnationis feruor, & vincebatur filius maternis affectibus. Cumque hoc pacto traheretur diutiùs obsidio, superuenit annus septimus, quo solenne est Iudaeis cessare ab operibus: atque ita liberatus à bello Ptolemaeus, occisis Hyrcani matre ac fratribus, fugit ad Zenonem, cognomine Cotylam, qui tum apud Philadelphenses inuaserat tyrannidem. 1. Machabaeorum libro 16. & Iosephus libro decimotertio, capite 15. Antiquitatum. Quum Orestes & Pylades venissent in regionem Tauricam ad exuendas furias, quibus Orestes laborabat propter matrem occisam, essent???ue à rege. Thoa comprehensi, quòd simulacrum Dianae inde auferre voluissentirex Orestem (quem audiuerat esse auctorem furti) damnauit capitis. Quum verò nesciret vter esset Orestes, Pylades eum se esse affirmabat: contendebat???ue, vt pro socio interficeretur. Orestes verò volebat irro gari sibi supplicium, nomen suum accusans & furtum. Cicero in Laelio. Tigranes apud Xenophontem, regit Armeniae filius, quum esset in Cyri Persarum regis potestate ipse & vxor, vita se redemturum professus est, ni vxor seruiret. Illa paulò pòst, quu̅ Cyrus laudaretur, & ex ea, Ecquid ei Cyrus esset visus? quaereretur: sibi verò Cyrum negauit aspectum. À qua quum vir suus rogaret, Quid ergo spectasti, si illum non es intuita? Quem, inquit illa, alium, quàm illum, qui vita sua redemturum se confirmauit, ne ego seruirem? Ita maritiardor vxorem accenderat. Xenophon in Paedia. Cùm pestifera seditione Syracusarum, tota regis Gelonis stirps, euidentissimis exhausta cladibus, ad vnicam filiam Harmoniam virginem esset redacta, & in eam certatim ab inimicis impetus sieret: nutrix eius aequalem illi Pvellam regio cultu ornatam hostilibus gladijs obiecit. Quae cum neque ferro petita, cuius esset conditionis, edere vellet, admirata illius animum Harmonia, tantae fidei superesse non sustinuit, reuocatos???ue interfectores, professa, quae'nam esset, in caedem suam conuertit. Ita alteri rectum mendacium, alteri veritas aperta fuit vitae finis. Val. Max. libro tertio, capite secundo. Quum Demetrivs Asiae & Macedoniae rex, esset à Seleuco Syriae rege captus, per amicum in hoc missum, filio Antigono II. cognomine Gonato mandauit, ne curaret, si quid seriberet à Seleuco compulsus, neque ciuitates illi caederet. Filius autem vltrò scripsit ad Seleucum, cedens illi totam ditionem: se???ue obsidem offerens, si Demetrius pater dimittetur. Hîc pietas certabat cum pietate. Pater sui negligens, volebatparci filio, filij???ue regno: filius contrà, patris libertatem & regno & seipso priore habuit. Plutarchus in Reg. apoph. & Sab. lib. 8. En. 4. Rex Macedonum Perseus infestus Evmeni regi, parauerat ei percustores. Qui ascendentem odorati à mari ad templum Apollinis Eumenem, apud Delphos insidias ei struxerunt: atque à tergo adorti, congesserunt in caput eius & ceruicem ingentia saxa. Vnde sopitus prolapsusque ac pro mortuo est habitus. Eius casus fama passim perlata fuit: amici???ue & serui, qui interfuisse videbantur, eum renunciarunt. Huius Attalvs frater maximus, vir probus, Eumeni???ue omnium fidelissimus, non solùm declaratus, atque diademate ornatus fuit, verùm etiam coniugem eius Stratonicem connubio sibi iunxit, atque cum ea concubuit. Postquam Eumenem allatum est saluum esse, iam???ue ille aderat: detracto diademate, sumtaque, vt antè solebat, hasta, processit eicum caeteris satellitibus obuiam. Ille quoque hunc placidè complexus est, reginam???ue honorificè & comiter salutauit: ac multo spacio, quo pòst superstes fuit, nihil cùm expostulasset cum fratre, nec signum suspicionis vllum edidisset, decessit, Attalo???ue Regni successionem ac coniugem reliquit. Quid iam ille? Extincto Eumene nullos liberos tollere ex vxore, quamuis edidisset multos, in animum induxit: sed illius filium eduxit, atque adulto iam imposuit diadema, regem???ue salutauit. Plut. de Pietate erga fratres. Ariobarzanes filio suo Cappadociae regno cessit, in co̅spectu Cn. Pompeij: cuius cùm ipse tribunal conscendisset, inuitatus???; ab eo in curuli sella sedisset, postquam Filivm in cornu scribae humiliorem fortuna sua locum obtinentem conspexit, non sustinuit infra se collocatum intueri, sed protinus sella descendit, & diadema in caput eius transtulit: hortari???ue cepit, vt eò transiret, vnde ipse surrexerat. Exciderunt lacrymae iuueni, cohorruit corpus, delapsum diadema est, nec quò iussus erat progredi potuit: quod???ue penè fidem veritatis excedit, Iaetus erat, qui Regnum deponebat, tristis cui dabatur. Nec vllum finem tam egregium certamen habuisset, nisi patriae voluntati auctoritas Pompeij affuisset. Filium enim & regem appellauit, & diadema sumere iussit, & in curuli sella considere coëgit. Val. Max. lib. 5. cap. 7. C. Plotinvs Plancus, Munacij Planci consularis & censorij frater, cùm à Triumuiris proscriptus in regione Salernitana latéret, delicatiore vitae genere, & odore vngue̅ti, occultane salutis custodiam detexit. Istis enim vestigijs, eorum, qui miserum persequebantur sagax inducta cura, abditum fugae eius cubile odorata est. À quibus comprehensi Servi latentes, multum???ue ac diu torti, negabant se scire vbi dominus esset. Non sustinuit deinde Plancus tam fideles, tam???ue boni exempli seruos vlteriùs cruciari: sed processit in medium, iugulum???ue gladijs militum obiecit. Quod certamen mutuae beneuolentiae, arduum dignosci facit, vtrum dignior dominus fuerit, qui tam constantem seruorum fidem experiretur: an serui, qui tam iusta domini misericordia quaestionis saeuitia liberarentur. Val. lib. 6. c. 8. Miecislao seniore Polonorum principe defuncto, cùm studinonnullorum in Lescvm Album nepotem ex Casimiro fratre, nonnullorum in Vladislaum Miecislai F. inclinarent: peruicit tandem ea sententia, vti ea demùm lege Lescus principatum reciperet, si Govoricivm Rauitum consiliarium fidissimum, Palatinum Sendomiriensem, relegaret. Missi ad Lescum legati mandata conuentus exponunt. At ille dubius animi ob adiectam de Gouoricio conditionem, quid faceret, deliberabat. Cunctantem Gouoricius vltrò hortatur, ne sua causa tanta commoda negligat. Malè verò sibi suis ???ue posteris Lescum consulturum esse, si propter se vnum seniculum, & pauculos, atque eos incertos, dies vitae suae, in aliam familiam transferri principatum sinat. Libenter se pro eius commodis atque honore in exilium abiturum, pro quo vitam quoque ponere deberet, atque cuperet. Commouit Lescum ea Gouoricij oratio, & insignis beneuolentia cum animi magnitudine coniuncta: in eam quidem partem, vs is illicò negaret, tanti se facere principatum, vt eius adipiscendi gratia tam fidum consiliarium proderet, immerentémque magistratu simul & patria eijceret. Proinde alium sibi Cracouienses proceres istis legibus quaererent: se in paterna ditione sua acquieturum esse potiùs, quàm per scelus principatu potiturum. Missi inde legati ad Vladislavm Lasconogum, Miecislai senis silium, quasi iustum haeredem: vix, vt oblatum principatum susciperet, ei persuaserunt: nec aliter tamen, quàm si Lescus eum omnino repudiasset. Vbi responsum à Lesco accepit, tum demùm postulatis Cracouiensium legatorum annuit, & Cracouiam profectus principatum inijt. Quadriennio vix dum exacto, cùm Lescum ob victos Russos Poloni admirarentur, & omnium consensu ordinum principem proclamarent: Vladislaus, vir modestus & quietis amans, cognito consensu conuentus, cessit: & Posnania̅ se recepit, nec vlla re postea Lesco molestus fuit. Cromerus libro septimo. Gratae Gratis se animis esse mutuò Demetrivs Asiae atque Prolemaevs Aegypti reges ostenderunt, etsi inter se bella gererent. Nam cùm Demetrium Ptolemaeus praelio victum, etiam impedimentis spoliasset, regium tentorium cum alijs opibus captiuis???ue carioribus, Demetrio remisit, dicens: Inter ipsos, de gloria, non de opibus, certamen esse. Ei Demetrius cùm gratias egisset, dixit: Deum se magnoperè orare, vt citò parem ei referre gratiam pro accepto munere posset. Nec multò pòst, cùm aduersus Demetrium Ptolemaeus Cilem copiarum suarum ducem misisset, Demetrius praelio victum, atque captum, Ptolemaeo cum omni aliorum captiuorum manu dono remifit. Plut. in Demetrio. Officiosae. Ludouico III. Andegauense ductu Magni Sforciae ad Sebethum amnem contra Alfonsum Neapolitanorum regem castra habente, Seorcia Magnus ostentandae virtutis cupidus, praemissis leuis armaturae equitibus, hostes ad praelium exciuit. Commissa est pugna paribus animis, sed Alfonso triremes ad litus admouente, & lapideas pilas tormentis in opposita hostium latera saepiùs emittente, ter repressa est Sforciae virtus. Eo praelio id certè memoria dignum accidit, vt virtutis amore Alfonsvs in eum vnum tormenta naualia dirigi vetaret. Sforcia verò pariter ediceret, ne currulibus tormentis in litore constitutis triremis regia peteretur. Nam Squarcia Monopolitanus inter Sforcianos bellator acerrimus, cùm suffosso equo captus, & ad regiam triremem scapha perductus, petente rege, pugnantem Sforciam digito commonstrasset: ille pernobili, & planè regia humanitate, parcendum cùm duci eximio tum bellatori fortissimo protinus edixerat. Iouius in vita Sforciae. Correctivae. Timoleon fratrem Timophanem Corinthi tyrannum in foro obtruncauit. Excitato tumultu, cùm eiues quamplurimi ad facinus atrox accurrissent, seditiones exortae sunt: alijs censentibus, Timoleontem, vt ciuilis caedis auctorem, poena legibus decreta affici oportere: alijs tyrannicidam, commendationem mereri asseuerantibus. Senatu igitur habito, contentio ea inter Senatores pariter vigebat, Timoleontem grauiter accusantibus eius inimicis: qui verò minùs agebant, consulentibus vt ei venia tribueretur. Cum???ue altercatio huiusmodi durasset in aduentum vsque Syracusanorum legatorum, atque hi expositis mandatis vehementer orassent, nesenatus moraminterponeret in duce mittendo contra Dionysij tyrannidem: visum est senatui, Timoleontem illuc mittere conducibile esse: proposuerunt???ue ei insolitam miram???ue prorsus optionem, si facinus à se commissum diluere vellet. Id enim ei consirmarunt, si bene rem Syracusanam administrauerit, se eum tyrannicidam: sin secus, & ex animi libidine, tu̅c fratris percussorem eundem iudicaturos esse. Verùm Timoleon, non tam ex timore per senatum sibi adiecto, quàm virtutis studio, Siciliae rebus bene & ex gentium vsu prefuit. Carthaginenses siquidem debellauit: recipiens???ue è barbarorum manibus Graecas vrbes vastatas & desertas, multitudine hominum frequentes reddidit. Diodorus libro 16. & Plutarchus in eius vita. Id ferè semper in confessis, iudicatis & custodiendis reis obseruatum est, vt qui in aliqua dignitate positi essent, hi ne vinculis publicis continerentur. Haec enim tota res, vel pro criminis quod obijcitur qualitate, vel propter honorem, aut propter amplissimas facultates, vel pro innocentia personae, vel pro dignitate eius, qui accusatur, aestimarisolet, Itaque cùm L. Scipio Asiaticus, P. Africani superioris frater, depeculatu à Q. Terentio Praetore damnatus esset, quòd plus ab Antiocho, vt commodior pax ei daretur, quàm in aerarium retulisset, accepisse diceretur: vel (vt Gellius ait) M. Minutius Augurinus Tribunus plebis multam ei irrogasset, & iudicatae pecuniae satisdare non posset: Praetor eum in vincula duci iussit. P. Scipio Africanus fratris sui nomine Tribunorum collegium appellauit. Petebat vt virum consularem triumphalémque, à Collegae vi defenderent: non id tam Corneliae genti, quàm vrbi Romanae erubescendum, L. Scipionem virum clarissimum in carcere, inter fures nocturnos & latrones pati esse: ibi in robore & tenebris expirare: nudum ante carcerem deinde proijci. Aduersus ea Terentius Praetor, siue ille fuit Augurinus, rogationem Petiliam ex Senatusconsulto, & iudicium de L. Scipione factum recitabar, se, nisi referatur pecunia in publicum, quae iudicata sit, nihil habere, quàm vt prehendi iudicatum, & in vincula duci iubeat. neque aliter continerilege XII. Tabularum. Octo Tribuni cognita causa itae decreuerunt: Quod P. Scipio Africanus postulauit pro L. Scipione Asiatico fratre, cùm contra leges, contra???; morem maiorum Tribunus plebis hominibus accitis, per vim inauspicatò sententiam de eo tulerit, multam???ue nullo exemplo irrogauerit, praedes???ue eum ob eam rem dare cogat: aut si non det, in vincula duci iubeat: vt eum à Collegae vi prohibeamus: & quod contrà Collega postulauit, ne sibi intercedamus, quò minùs suapte potestate vti liceat: de ea re nostrûm sententia omnium data est: Si L. Cornelius Scipio Asiaticus Collegae arbitratu praedes dabit Collegae, ne eum in vincula ducat intercedemus: si eius arbitratu praedes non dabit, quò minùs Collega sua potestate vtatur, non intercedemus. Ergo cùm Augurinus Trib. pleb. L. Scipionem praedes non dantem praehendi, & in carcerem duci iussisset: tum Tiberivs Sempronius Gracchus Tribunus plebis, licèt P. Scipioni Africano inimicus grauis, ob plerasque in Rempub. dissensiones, esset, iurauit palàm, in amicitiam in???ue gratiam se cum P. Africano non redisse, atque ita decretum ex tabula recitauit: Cùm L. Cornelius Scipio Asiaticus triumphans hostium duces in carcerem coniectauerit, alienum videtur esse à dignitate Reipublicae, in eum locum Imperatorem Populi Rom. duci, in quem locum abeo coniecti sunt duces hostium. Itaq; L. Cornelium Scipionem Asiaticum à Collegae vi prohibeo. P. Aerodius ex Liuio, Decad. 4. libro 8. Valer. Max. libro 4. capite primo, & Aulo Gellio, libro 7. capite decimonono. IVSTOS HOMINES SVSCIPERE. Hvc pertinet Defensio Reorvm, Oppressorvm, Accvsatorvm, Intercessione. Cùm Saulus rex Ionathanem F. propter gustatum mel contra sacramentum interfecturus esset, Milites ceteri eum à morte vindicauêre, eò quòd victoriae contra Palaestinos adeptae auctor fuisset, praesidio Palaestinorum obtruncato: propter quod reliqui tanto terrore perturbati fuerunt, vt ferrum in seipsos inuicem conuerterent. Neque enim Ionathan sciebat Saulum ab omni cibo militibus interdixisse: & tanta fame, XX. praesidiarijs militibus cum solo armigero suo confectis, premebatur, vt oculis caligare inciperet. 1. Reg. 14. Hestera, cùm Artaxerxis edicto, in cuius pellicatum fuerat recepta, omnes vno die Iudaei, toto ipsius regno, ex composito interficiendiessent: suae gentis periculo commota, non leges, no̅ Regis edictum reuerita, quem prohibebaturadire, nisi accersita: adijt tamen, suorum???; excidium deprecata, non solùm pij voti compos facta est: sed Amanum etiam, cuius suasu & impulsu fuerat id periculum Iudaeis co̅flatum, in eam sublatum crucem vidit, quam dirus satelles Mardochaeo parauerat, puellae auunculo. Sab. lib. 8. cap. 2. Interdicto, Edicto. Cùm Iudaeos Hierosolymam restaurantes Samaritani vicini impedirent, neq; ttibutum à rege Cyro primùm, deinde etiam Dario imperatum ad sacrorum sumtus Iudaeis pendere vellent: Darivs à tribus legatis Iudaeorum de ea re certior factus, missis literis, Samaritanos seuerè sui officij admonuit, & Iudaeos defendit. 1. Esd. 5. & 6. Ioseph. lib. 11. cap. 4. Asiatici & Cyrenenses Iudaei multum affligebantur ab earum regionum ciuitatibus. Qui cùm à priscis regibus accepissent ius ciuitatis ex aequo cum caeteris, tunc multas iniurias à Graecis patiebantur, quasi exportarent pecunias Hierosolymam, & essent noxij reliquis ciuibus. Cum???ue Graeci nec finem nec modum iniuriarum facerent, coacti sunt per legatos de eis apud Caesarem Avgvstvm conqueri, Is rescripsit ad prouincias, placere vt Iudaeis seruetur aequale ius cum alijs. cuius rescripti exemplar Iosephus libro decimosexto, capite decimo Antiq. recenset. Patrocinio. P. Sylla à Lucio Torquato, eò quòd patris competitor in Consulatu fuisset, accusatus est, & cum collegis damnatus. Rursus accusatus, quòd in coniuratione Catilinae fuisset, à Cicerone defensus est, cuius extat oratio. Ascon. Pedian. Caspivs Asclepiodorus Nicaeus, cùm Soranum Senecae philosophi fratrem, iniustè Romae propter conspirationem in Neronem factam accusatum, contra Egnatij philosophi falsum testimonium defendisset, ac bonitatem integritatem???ue hominis multis testimonijs comprobasset, à Nerone in exilium missus, à Galba postea reuocatus est. Xiphilinus. Cùm Ciceroni in praetura dies non plus duo aut tres superessent magistratus, Manilium quidam de peculatu detulit. Erat Manilius hic, quòd fatigari eum Pompeij causa, quo vtebatur familiariter, crederet, gratus & acceptus plebi. Ei postulanti diem, vnam solam concessit Cicero insequentem. Quae res offendit populum: quòd reis consueuissent praetores non minùs decem dies tribuere. Tribunis plebis eum hac de causa in Rostra vocantibus, lacerantibusque postulata au [3260] dientia ait: cùm perpetuò in reos fuisset, quatenus per leges liceret, aequus & benignus: durum arbitratum se, si idem denegaret Manilio. Quae ergo dies esset in praetura sui iuris sola, eam de industria statuisse. Neque enim ad alium reijciendam praetorem causam fuisse, opem si ferre studeret. Haec oratio mirum quantum populi animum commutauit, multis enim laudibus cumularunt eum, rogauerunt???ue vt defensionem susciperet Manilij. Quod subijt Cicero libenter, maximè absentis causa Pompeij: habuit???ue de integro concionem, in qua acriter factiosos & Pompeij aemulos perstrinxit. Plutarchus in Ciceronis vita. M. Agrippa ab Ionibus rogatus est, vt soli ciuitatis Antiochiae, quam eis dederat Antiochus deus, Seleuci nepos, participes essent: Iudaei autem, qui alium Deum colerent, expellerentur. Nicolao Damasceno patrono Iudaei victores euaserunt apud Agrippam. Iosephus 12. Antiq. cap. 3. Testimonio. M. Attilius Glabrio, cùm Antiochum & Aetolos eius auxiliares insigni clade apud Thermopylas bello nauali vicisset, & reuersus triumphum peteret: ei Pub. Sempronius Gracchus, & Rutilius trib. pleb. diem dixêre, ob praedam regiam interuersam, neque in aerarium relatam. Sed testimonio grauissimi viri Catonis absolutus est. Liuius de bello Macedonico: & Volat. lib. 3. cap. 3. Anthropologiae. Consilio, Astv. Susannam, Ioachimi coniugem, in Babylone Hebraeorum iudicis, à falso adulterij iudicio ac poena, Daniel puer, prudentia sua circumuentis accusatoribus, liberauit. Themison mercator Thereus, Etearchi regis Cretensis filiam Phronymen, falsò à nouerca apud regem delatam, ab Etearcho iussus demergere, vt fidem suam liberaret, reuinctam funibus demisit quidem in pelagus, at illicò tamen retraxit: quae Theram perueniens, Polymnesti viri magni concubina facta est. Herod. lib. 4. Manv, VI, Armis. Moses adhuc adolescens, in aula Pharaonis regis educatus, cùm quodam tempore vidisset Aegyptium Hebraeo molestum, eum interfecit, & arena obruit. Mox detecto facinore, cùm à Pharaone ad necem quaereretur, ad Madianitas confugit: Exodi 2. Nimirum vt Israëlitarum genti suus esset vindex, Aegyptia primùm aula fuit relinquenda, & solitudo petenda, in qua diuino confirmaretur alloquio, qui Pharaoni resisteret in faciem. Idem Aegypto pulsus, ad Madianitas confugiens, ad puteum oppido propinquum animo & corpore aeger sedebat. Compulerant sub id tempus eò sorores septem, quae patrio more oues pascebant, suos greges. Id???ue aliquanto tempestiuiùs fecerant, vt caeteros praeuenirent pastores aquationis compendio. Affuit nec multò pòst alia frequens pecuariorum manus, arcebatur???ue infirmior sexus à canalibus, suo???ue aquationis loco. Moses rem indignam ratus, per contemtum & iniuriam puellas suo commodo priuari, praesertim quòd officium maturassent, facto in pastores impetu, loco deturbat: atque ita contigit, vt suos illae per otium greges potui admouerint. Ea res Mosem Iethroni earum patri sub primum ad vrbem accessum conciliauit. Erat is sacerdos, plurima???ue inter suos auctoritate. Excipit itaque ille Mosem venientem grato hospitio: excepto filiam Sephoram matrimonio locat: moxin generum ascito omne pascendi pecoris vni permisit negotium. Sabell. lib. 2. En. 1. Cherronesitae, multis damnis à rege vicinorum Scytharum acceptis, Amagem vxorem Medosacci regi Sarmatarum, feminam prudentissimam implorantes, soedus cum ea fecerunt. Haec primùm Scytharum regi scripsit, vt à Cherroneso abstineret. Cùm ista Scytha contemneret, illa viris centum & viginti assumtis, vnicuiquetres equos attribuit, incitato???ue cursu vna nocte & die mille & ducenta stadia confecit: & ex improuiso regiam adorta, omnes in ianuis constitutos occidit: eodem???ue impetu in regiam irruens, cognatis quos rex secum habebat interfectis, Cherronesitis regionem tradidit. Polyaen. lib. 8. Phigalenses Arcades sedib??? suis eiecti à Spartanis, Oresthasiorvm ope redierunt. Pausanias in Arcadicis. Scribit in vitis decem rhetorum Plutarchus, publicanum quandoque Xenocrati philosopho manum iniecisse, ac ducere conatum ad Metoecium: illum verò à Lycvrgo rhetore liberatum, ductum???ue in carcerem publicanum, vt qui quod minùs deceret, facere adortus foret. Quod quum in maximam Lycurgi laudem cessisset, mox occurrens illius filij Xenocrates: Celerrimè, inquit, par pari relatum: nam quòd mihi suppetias benignè tulerit, passim ab omnibus celebratur. Erat Andronicus senior Byzantinus Imp. à Michaële silio pulsus, senex, inops, egens???ue terras omnes oberrabat. Veneti primi illum suscepére: & quamuis Ligusticis opibus Michaël filius obsisteret, ne deserti quidem ab ipso Andronico, qui Liguribus ipsis adhaeserat, ab illius tutela discessêre, donec septuagenario maior decesserit. Egnat. lib. 6. cap. 5. Sebastianvs Cianus dux Alexandru̅ III. pont. max. Venetijs latentem, propter metum Friderici Imperatoris laetum alacrem???ue accepit, vt non dubitarit cum ipso Friderico graues inimicitias suscipere, bellum???ue cum eo periculi & aleae plenum gerere: vt Alexander ipse retenta maiestate sua, omnes???ue mortales agnosecrent, quantum verecundiae pudoris???ue maiestati pontificiae Veneti semper detulissent. Bello igitur feliciter confecto, pace???ue cum Friderico inita, vidit spectauit???ue Veneta omnis ciuitas cum ingenti gaudio, in aurea diui Marci aede, prostratum Imperatorem ad Alexandri pedes, reconciliatam???ue inter vtrunque gratiam. Qua ex re Alexander pont. ab vrbe discedens, Romam???ue petens, varijs amplis???; insignibus & muneribus Principem ipsum ornauit: quae in hunc vsque diem, exeunti Principi, tubaru̅ etiam clangore, & vexillorum varietate apparent. Egnatius lib. 4. cap. 9. & Sab. lib. 7. cap. 1. Isaacius Graecus Imp. Alexin fratrem à Turcis captum magno redemerat: omnibus???ue in rebus eius opera consilio???ue vtebatur: maxima quaeque eius fidei credebat: tantùm nomen ius???ue Imperij non consociarat. Alexis non contentus praesenti fortunae felicitatis???ue munere, quòd secundus à fratre Augusto diceretur: titulum insignia???ue Augusta inuafit: fratrem???ue nihil minus expectantem, comprehensum, Iuminibus priuauit, arctam???ue in custodiam coniecit. Alexis Isacij filius admodum adolescens, antequam comprehendi à patruo posset, elapsus: ac ab aliquot suorum proceribus ad Latinos ductus, Francos ad Iaderam inuenit sedentes, quam in Venetorum gratiam ab Hungaro receperant, sed mox in Syriam classe transmissuros. Quos vt priùs ad se restituendum animaret, aes ipsorum alienum Venetiis contractum suum effecit, se Veneto appensurum, quicquid illi deberent, affirmans, eisdem???ue satisfacturum de ijs iniurijs damnis???; quae Constantinopolitano tumultu secundùm Emmanuelis mortem Graeci illis intulissent. Inprimis ecclesiam Graecam Romanis Pontificibus dicto audientem futuram, fidem iureiurando ipse, qui???ue procerum Graecorum cum eo erant, dedêre. Omissis igitur Syriacarum rerum consilijs, rectà Byzantium belli arcem petiuêre: & Franci quidem terra, Veneti mare Graecos repugnantes magna caede superauêre. Alexis tyrannus magnam vim auri clàm apud alteram filiarum Irenen sacrarum virginum maximam loco sacro defodit: silentio???ue noctis, vrbe excessit. Prima luce vulgata tyranni fuga, Constantinopolitani Isaacium è custodia eductum adorant, portas patefaciunt: Alexin adolescentulum sibiadorandum exhiberi dari???ue à Francis suppliciter exposcunt. Isaacius aëris repentinam mutationem non ferens, decessit. Alexis filius tributo indicto aes alienum Francorum Venetis ex pacto dissoluere conabatur. Ciues id indignè ferre, & seditionem excitare. Misit ergo ad Bonifacium Ferratensem, Latinorum polemarchum, vt proxima nocte de tertia vigilia copias in vrbem inducat. Sensit consilium Alexis cognomine Myrtilus, quem Murzuphlum alij appellant, Caesareae stirpis vir, & Imperij cupidus: qui populo Latinorum odio flagranti Alexij conatum detexit. Itaque ab insana plebe Caesar salutatus, Alexi puero manu sua in latebris, quò se receperat, spiritum oppressis faucibus interclusit: famam???ue emisit, eum sibi mortem laqueo consciuisse. Mox facta eruptione, vt Francos adoriretur, Virginis signum praeferre sacerdotes insignibus suis velatos iussit, subsequi armatas copias, & in hostes ruere. Fuit initiò certamen anceps: deinde Graeci fusi, fugati, in vrbem compulsi: Virgo in potestatem venit. Signo quasi fatali Imperij capto, ac velut euocata diua regiae vrbis praeside, moenibus se Myrtilus continuit. Duodeseptuaginta dies vrbs acriter oppugnata est: non interdiu, non noctu quies dabatur: alij alijs in orbem succedebant. Tandem capta, anno Sal. MCIV. prid. Idus Aprilis, occupata à Francis turri, dicta Angeli, quòd ibi nuncij coelestis signum situm erat. Ferunt Myrtilo datam dictionem, Byzantium non posse nisi per Angelum capi. Vbi igitur accepit Angeliturr??? potitos Fra̅cos, de se actum ratus, cùm nox immineret, Francis in vnam portam versis, per auersissimam elapsus est. Latini regem Balduinum, Flandriae & Annoniae Comitem, creauerunt. Aemilius lib. 6. Cùm delatorum impulsu, Ferdinandus II. Legionensis rex, Pontio comiti Minerbae, veteri paterno amico, bellum intulisset, multa???ue iam ademisset: Sanctivs III. Castulonensis rex, cognomine Desideratus, re audita, statim comparato ingenti exercitu, aduersus fratrem profectus est. Is inexpectato hoste territus, paucis comitantibus in fratris castra perrexit, seque supremum ipsius ius agnoscere velle obtulit: arbitratus alia nulla ratione suum se regnum seruare posse. Sanctius vt iustus rex, ac minimè impius frater, spretis omnibus quae obtulerat, dixit: Non idcirco se arma mouisse, vt vel regni eius possessionem cuperet, vel eum ditioni suae subigeret: sed id solùm spectasse, vt comiti Pontio ablata restitue [3261] rentur, cùm is communi parenti verus amicus fuisset, fortem???; ei operam aduersus Mauros praestitisset. Quo facto, retrò vnde venerat, in fines suos se recepit. Fulg. lib. 6. cap. 5. & Egnat. lib. 6. cap. 5. Alphonsum XII. Hispaniarum regem, magnis delatorum artibus, Sanctius IV. eius filius regno expulerat: atque ita eius fortunam attenuauerat, vt diadema pro magna auri summa Abenyuzae Mauro Marrochi regi pignus dare cogeretur. Abenyvza audita Alphonsi necessitate, non solùm pecunia iuuit: verùm magno quoque exercitu ei opem tulit, magna???ue in parte regni pecunia sua eum restituit. Aiebat enim, Regibus indecorum esse, vbi possent, alios reges opera sua non subleuare, praesertim qui filiorum impietate regno pulsi essent. Priusquam autem arma moueret, per legatos conciliare patri Sanctium filium non omisit. Fulgosus libro sexto, capite quinto. Alfonsvs Aragonius suppliciter à Ioannae Neapolitanorum reginae, omniope destitutae, oratoribus, vt contra Martinum V. pontificem (qui eam indignam, quae regnum ecclesiae Romanae feudatarium teneret, iudicarat, & Ludouicum Andegauensem Siciliae regem declarauerat) auxilium ferret rogatus: dissuadentibus consiliarijs, vt qui durum & perquàm anceps fore bellum dictitarent: respondit, Herculem etiam non rogatum laborantibus subuenire consueuisse. dignum igitur esse, vt ipse quoque feminae afflictae & tantoperè roganti, opem serat. Panorm. lib. 1. de Rebus gestis Alfonsi. Solymannvs, Turcorum Imp. Stephanum Ioannis Transsyluaniae regis F. infantem contra Ferdinandum regem protexit, & regem declarauit, multis licèt muneribus à Ferdinando regni titulum petente inuitaretur. Sabellici supplementum libro 24. ex Iouio. Scripto. Didonis famam co̅tra Maronis calumniam, qui eam stupri cum Aenea crimine traducit, Avsonivs defendit in Epigram. & morte pudicitiam suam contra procacem Iarbam Getulum seruasse asserit, ex Graecis Epigrammatis. Absolvtio Proborvm, Insontvm. Cùm quinquaginta Danai filiae patrueles suos, Aegypti filios, prima nuptiarum nocte interemissent: Hypermnestram Danaus in iudicium vocauit, quòd vna ex omni filiarum numero Lynceum maritum conseruando, patris imperata facere neglexisset. Nam qui ex Lyncei salute se periculo carere non posse putaret, ab ea, quae mandatum facinus vti sorores non perpetrasset, insignise notatum infamia interpretabatur. At Argivorvm illa sententijs in vico, qui ex illo iudicio Criterius fuit dictus, contra patrem quamtumuis regem absoluta, in eius iudicij memoriam Venerem Nicophoron dictam, quae victoriam praefert, Argis dedicauit, in tempio Apollinis Lycij & Dianae: insuper Suadelae aedem erexit. Pausanias in Corinthiacis. Themistocles dum profugus viueret cum Xerxe Persarum rege, à Mandane regis sorore filia???ue Darij, qui Magos deleuerat, cuius duo filij in praelio ad Salaminem duce Themistocle obierant, accusatus est. Petebat, ne Xerxes orbitatem suam despiceret: ne nunc inultos filios suos sineret, quando saeuissimu̅ hostem, à quo interfecti essent, in manu sua & potestate haberet. Cùm multitudine concitata Themistocles deposceretur, Xerxes Principibvs Persarum iudicium reliquit. quod illi re cognita iudicasset, id se fieri permissurum. Ita sedato tumultu, dies longior instruendae atque ordinandae accusationi praestìtuta est. Quo interuallo cùm Themistocles linguam Persicam didicisset, ita pro se dixit apud Satrapas, vt quod hostiliter fecerat, tutando patriam, atq; propellendo iniuriam, iure belli, iure naturae fecisse videretur. itaq; omnium sententijs absolutus est. Diodorus Siculus lib. 11. Post communem omnium Graecorum in Asiam cum Cyro minore factam expeditionem, eorum???ue reditum in patriam, Xenophon inter reliquos duces accusatus est, quòd nonnullos milites ipse manu sua, neque iussu exercitus, pulsasset, caecidisset. Fassus autem istud liberè, multos à se caesos, quos cerneret aut se ignauiae dédere, aut ordines deserere, aut manum sine iussu conserere, iudicio Graecorvm absolutus fuit. Aerodius, ex Xenophontis libro quinto, de Cyri expeditione. Byzantium prodiderant Alcibiadi Anaxilaus & Lycurgus. Qui cùm pòst apud Lacedaemonios vrbe recuperata causam dicerent, fertur Anaxilaus constanter affirmasse, Nihil à se turpe factum, quòd patriam fame ad interitum affectam seruare voluisset: Lacedaemoniorum exemplum secutus, quibus semper maximae curae fuit, quacunque ratione liceret, ciuitatem seruare. Quo tempestiuo adagio omnis inuidia est ab Anaxilao discussa. Sabellicus libro nono, Enneadis tertiae. C. Caelivs iudex absoluit iniuriarum eum, qui Lucilium poëtam in scena nominatim Iaeserat. Existimauit enim inter eos, quibus propria maledicentia & inuidia est, hanc nominationem non ad iniuriam, sed ad aemulationem pertinere: denique qui solitus est maledicere, vt idem de se dicatur priùs, iure tolerare posse. Lex erat, vt qui ciuium Atheniensium Megara se ad exules contulissent, quibus nullum cum ciuibus commercium esse placuerat, ijs capitale esset. Eò Polyeuctus Cythandidas fatebatur se profectu̅, vt Nicoclem, cui mater sua nupta esset, viseret, consolaretur. qua re à senatu Areopagitico iudicatus erat. Sed, populus Atheniensis aequi & boni, humanioris???ue iuris rationem habuit, eum???ue absoluit. Aerodius, ex Dinarcho contra Demosthenem. Cùm Laurentum legati Romam venissent, expostulatum de Tatij regis amicorum & familiarium latrocinijs, abigeatu, furtis, omni???ue iniuriarum genere: etsi dedendos noxios esse Romulus existimabat, gratia tamen & potentia Tatij factum est, vt nullo aequo iure impetrato discederent. Ijdem in quos expostulatum aduenissent, eos abeuntes trucidarunt. Ideo???ue missa tum à Laurentibus altera legatione, cùm noxios ijs Romulus dedidisset, hos persecutus Tatius vi reduxerat, ac nonnullos sibi repugnantes occiderat. Cuius facti indignatione, cùm paulò pòst rex ipse Tatius à Laurentibus per insidias necatus esset, Romvlvs & de Romanis, qui Laurentum legatos violassent, & de Laurentibus qui in Tatium conspirassent, ipse in iudicio amplissimè cognoscens, tandem ita pronunciauit: Placere Romanis, qui ius gentium violassent, aqua & igni interdici: Laurentes, quia violenta violentis vlti essent, eam???ue iustissimam & ante omnia naturae conuenientem facti excusationem afferre videbantur, crimine absolui. En quanti est summum regem ac principem, à quo ius, iustitia, auxilium???ue expectari debeat, hanc subditis suis denegare velle. Aerodius ex Dionysij Halicarnassei libro secundo. Cùm legem ferre vellet ad populum Icilius Tribunus plebis: Consules Senatum???ue rogauerat, vt eam primo quoque die decernerent. sed moras trahebant Consules, neque vt de ea referretur, Senatum conuocabant. ergo misit apparitorem, qui Consules cogeret. Contrà, à Consulibus per alium suum viatorem, Tribunitius iste viator remotus est. Ideo Tribunus laesum se esse dicere: hanc iniuriam officiali suo factam, sibi esse factam videri, se sacrosanctum & inuiolabilem esse: ipse in sua an in persona viatoris summoueatur, nihil interesse. itaq; Consulum lictorem prehendit, ducit ad socios Tribvnos: de capite postular. Sed causa cognita, lictori Consulibus magistratui???ue suo paruisse, sine fraude fuit, hunc???ue placuit dimitti oportere. P. Aerodius ex Dionysij Halicarnassei libro decimo. Cùm A. Hostilius Mancinus, aedilis curulis, Maniliam siue Manuliam meretricem ad populum accusasset, quòd nocte praetereunti eius aedes saxum in ipsius caput demisisset, vulnus???ue ad faciendam acceptae iniuriae fidem ostendisset, Manilia autem tribunos appellasset, dicens: Mancinum post coenae tempus plus aequo potum, ad aedes suas accessisse, vt ingrederetur: & quia non admittebatui, fores euertere molientem, saxis à foribus esse repulsum: Tribvni, maiori iustitiae quàm dignitatis, ac magistratus Mancini, aut etiam quàm Maniliae turpis vitae habita ratione, iudicarunt, aedilem iure ab eo loco depulsum fuisse, quem adire ipsi honestè non licebat: & propterea, ne Mancinus Maniliam apud populum accusaret, intercesserunt. Gellius lib. 4. cap. 14. In exercitu C. Marii, bello Cimbrico, sororis filius praefecturam C. Lusius habebat (Val. Max. Clusius legit, sed malè, libro sexto, capite primo, vti alijs est Lucius) impotenti amore ardebat adolescentulorum. Hic adolescentis ex cohorte sua nomine Trebonij (Valer. Max. habet Coelij Plocij) amore flagrabat: quem cùm frequenter appellasset de stupro, non potiebatur voto. Postremò accersitus nocte per ministrum Trebonius venit: neque enim vocato non parêre licebat. Introductus ad eum in tabernaculum, vim adhibentem stricto gladio confodit. Hoc absente actum fuerat Mario. Reuersus, Trebonium ad causam dicendam citauit. Qui cùm multis accusantibus, defendente se nemine, ipse imperterrito vultu exposuisset rem, & testes edidisset, saepiùs attentantem repulisse se Lusium, nec voluisse mercede adductum vlla pudorem prostituere. miratus Marius factum comprobauit id: coronámque, quae conferri virtutis causa solebat, adferri iussit, ea???ue Trebonium donauit: quòd pulcerrimum actum articulo, quo maximè foret bonis exemplis opus, edidisset. Id Roma̅ nunciatum, inprimis Mario tertium consulatum confecit, simul etiam, quia ineunte vere aduentus barbarorum in expectatione erat. Plut. in Mario. Posthumia Vestalis, ob mundiorem cultum, criminis insimulata, causam dixit: mox sine noxa & innocens comperta, de collegij Pontificvm sententia, omnium votis absoluta fuit. Alex. lib. 5. cap. 12. Herodes Antipatri Iudaeae praefecti F. XV. annorum Galilaeae [3262] praefectus, latronum duce Ezechia caeso, magnum sibi nomen comparauit. Id aegrèferentes Iudaei, Hircano regi persuadent, vti ad causam dicendam Herodem vocaret, accusantibus eum latronum, quos indicta causa occiderat, matribus. Herodes armata manu ad iudicium venit. Ibi omnibus metu silentibus Sameus Pharisaeus, vir pius & iustus exurgens, Herodem inprimis reprehendit, qui armatus in iudicium venisset, non tam rationibus quàm armis sese defensusus: deinde verò regem ipsum Hircanum & Iudaeorum senatores, qui tantam licentiam Antipatro eius???ue filijs permisissent, & non obscuram ad regnum occupandum viam dedissent. Praedixit item fore, vt ab hocipso reo, quem nunc absoluerent, miris modis torquerentur. Id quod non multò pòst accidit. quoniam Herodes, iudicij huius inuidia, contra Hircanum arma mouit, & à Senatu Rom rex appellatus, omnes eos, qui ei iudicio interfuerant, trucidauit: soli Sameo propter libertatem dicendi pepercit: simul etiam quòd auctor fuerat Hierosolymitanis Herodem recipiendi, cùm propter populi peccata haec diuinitùs accidere assereret. Iosephus lib. 14. cap. 18. Iudaeorum Cyrenensium, Alexandrinorum & Romanensium principes (inter quos & Iosephus fuit historicus clarissimus) à Ionathane sicariorum principe Cyrenis accusati fuêre, quasi participes motae seditionis. Verùm Vespasiano iudice absoluti. Ionathas viuus Romae exustus. Ioseph. lib. 7. Zacharias Hierosolymitanus, ciuis locuples, bello Iudaico, à Zelotis, qui optimum quenque necabant, in carcerem coniectus est, falso proditionis crimine intentato coram LXX. Ivdicibvs: quos illi delegerant, vt iudicio, non armis occisus videretur. At iudices audita Zachariae defensione, eum absoluerunt. Zelotae id indignè ferentes, Zachariam in medio templo interficiunt, iudices ipsos strictis gladijs è templo pellunt, quòd simulationem datae sibi potestatis non intellexissent. Iosephus lib. 5. cap. 1. belli Iudaici. Pro Aurelio Romulo conductore vectigalium, centum annua Petronius Thallus & alij fideiusserunt. Bona Romuli fiscus occupauerat vt obligata sibi: & conueniebat fideiussores tam in sortem quàm in vsuras. hi verò deprecabantur. Lecta subscriptione fideiussionis, quoniam in sola centu̅ annua se obligauerant, non in omnem conductionem, decreuit Imperator fideiussores in vsuras non teneri, nam non debere imputari fideiussoribus, quod debitor veluti ex poena sua debet. Sed quicquid ex bonis Romuli fuisset redactum, prius in vsuras cedere, reliquum in sortem: & ita in id quod defuisset, fideiussores conueniendos, exemplo pignorum à creditore distractorum, cui in optione est, in quam causam sibi soluat, in vsuras ne priùs, an in sortem. P. Aerodius, ex Iulio Paulo lib. 3. Decretorum, Tit. de fideiussoribus. Cùm quis probaretur in seruitute patris sui natus, sed matre quidem libera: ciues eum, quò minùs Decurio fieret, prohibuerant. Itaque re delata ad Severvm Imperatorem, licèt id propterea diceret municipes se fecisse, quò spurios arcendo à muneribus & honoribus, parentes legitimas sequi nuptias, continentes???ue esse, hac qua vnusquisque est erga suos pietate & solicitudine, cogerentur: praeterea & quod minùs sordidum id ordini futurum esse existimassent. Nihilominùs quia filio innocenti, patris delictum poenae esse: eius???ue dignitatem impediri, qui nihil admisit, durius quodammodo atque inhumanius est: pronunciauit, Qui sit ex libera muliere procreatus, hunc si re & vita honesta est, non prohiberi quin in sua ciuitate Decurio fiat. Nam & onus cum dignitate coniunctum esse: vt si per huius priuationem, quasi poena aliqua plectitur: in illo certè ob immunitatem praemio beneficio???ue affici videatur. est enim immunitas priuilegium, non poena. Denique non semper quid tam decorum & honestum, quam quid vtile sit, considerandum. P. Aerodius ex Paulo libro primo Decretor. Galliae rex, Carolvs IIX. Sutrij memorabili iudicio, Iureconsultu̅ Sutrinum, qui praeferocem Gallum equitem contumelia lacessitus occiderat, è vinculis causam dicentem, quanquam irato fremente???; exercitu, absoluit. Iouius lib. 22. Hist. Andreas Hungariae rex, Hierosolymitana expeditione suscepta, Bancbanum regno praefecit, Gertrudim reginam illius fidei commendat. Reginae frater, qui co̅solandi causa ex Germania venerat, Bancbani vxorem pudicissima̅, reginae indulgentia corrupit. Illa violatae pudicitiae moerore facinus omne marito indicat. Bancbanus venia vxori concessa, Gertrudim incautam gladio confodit, & rectà Constantinopolim peruolat, Andraeae regi lenocinium reginae, suam???; vindictam detegit, illius iudicio salutem suam commitit. Cui rex: Si res ita est, vt ais, in regnum mox redito, inquit: delegatum munus pro solita fide gerito: & quoniam sanctam hancexpeditionem nullo capitali iudicio interpellari fas est, quum rediero in Hungariam, te iudicabo. His dictis, hominem dimisit, ipse traijciendas copias in Asiam curauit. Domum ex Palaestina reuersus, intellecta vxoris culpa, in exemplum seruandae pudicitiae, eam iure caesam iudicauit. Reus supremi sententia iudicis absolutus est. Bonfinius lib. 7. Dec. 2. Nicolaus Caponius Reipub. Florentinae post eiectos Mediceos Dictator, Iacobi Gerardi turbulenti ciuis calumnia in capitis diserimen adductus, quasi cum Clemente VII. Pp. & Carolo V. Imp. contra Remp. conspirasset: dignitate???; priuatus, cùm sereno vultu causam dixisset, eo modo liberis suffragijs iudicium est factum, vt magno assensu cunctis ferè sententijs absolueretur. Mouebat enim populum viri grauis maiestas, acrioribus calumnijs circumuenta: magno???ue eius diu spectatae virtutis & integritatis argumento curia excedentem, omnes optimatium ordines domum deduxerunt, tanta frequentia, vt quum ad paternae domus limen, trans Arnum agendis gratijs substitisset, nouissimi agminis grauior & honoratior, prae turba, ad curiae limen adhuc haereret: & multi ex his qui eum damnatum voluerant, astuta dissimulatione comitantibus admiscerentur, iustar???ue magni triumphi ea frequentiae pompa intermixto lacrymis gaudio. Caponij gentiles & propinqui probi???ue ciues maximè laetarentur. Iouius lib. 27. Hist. Bonvm qvodlibetcunque Iustis Impetrare, Petere. Avgvstvs Caesar nunquam filios suos populo commendauit, vt non adijceret, Simerebuntur. Suetonius. Adivdicare. Lacedae monii sinistrum cornu Atheniensibus tribuerunt, Tegeatibus reiectis. Alex. lib. 4. cap. 7. Prolemaevs Philadelphus rex pro Iudaeis de templi Hierosolymitani antiquitate contra Samaritanos pronunciauit. Vide Tit. Theologorum Iudaeorum certamina inter se. Cùm inter Athenienses ac Mitylenaeos summa contentio fuisset de Sigeo oppido, quod in agro Iliensi erat: saepius???ue vi, viris ac viribus eo nomine mutuò certauissent: tandem conuenêre in arbitrum Periandrvm filium Cypseli. Constabat Sigeum oppidum armis à Mitylenaeis Athenienses duce Pisistrato eripuisse. igitur Mitylenaeos antiqua dominia iure repetere. Athenienses contrà, & si vim non negabant, certè nihil plus iuris Mitylenxis Aeolis???ue omnibus fuisse affirmabant in agrum Iliensem, quàm sibi ac caeteris Graecis, qui Menelao in raptu Helenes operam nauassent: igitur quandiu vi quisque oppidum possideat, id eum iure possidere. Placuit Periandro, vt vti quisq; quid obtineret, ita id possideret. Aerodius ex Herod. lib. 5. Post bella ciuilia, cùm in Vrbe loca essent plurima iuris ambigui, dum alij propria mancipi???ue sui, alij publica esse affirmarent: multi etiam multa à possessoribus auocarent, quia sibi vel à Senatu, vel à Pompeio, vel à Caesare, ab Antonio aut à Lepido, ab ipso etiam Augusto militibus???, pro praemio donata, assignata esse contenderent: Octavivs Augustus Imperator ipse cognoscens, secundùm possessores pronunciauit. Aerodius ex Suetonio. Lybvssa Crocci F. Boëmis praeerat. Lite inter locupletem & pauperem de finibus orta, pro paupere pronunciarat. Tum alter cùm gratia & potentia valeret, ad muliebrem dominatu̅ excutiendum populares exciuit. Itaque Lybussa, ne Imperio excideret, sacris ritè factis Premislaum rusticum in co̅sortium regni atq; thori accepit. Dubrauius lib. 1. Donatello statuario insigni statuam quandam Florentini ciues faciendam locare volebant: sed L. aureorum precio territi, Ioanni cuidam, nullam priùs mercedem pacti, eam commiserant. Is cùm multum diu???; operi insudasset, tandem perfectum dedit, sed pro mercede octoginta petijt. Placuit vtrinque causam Donatelli iudicio submitti. Is septuaginta aureos dandos censuit. Causam mirantibus Florentinis, cur cu̅ ipse L. petijsser, alteri se longè inferiori LXX. adiudicaret. Namque hic, inquit, vix quatuor mensium spacio opus istud, quod ego vnico mense perfecissem, absoluere potuit: & in eo omnes sui ingenij neruos sollicitos habuit, in quo ego veluti iocabundus versatus fuissem. Lud. Guicciardinus in Iocis. INIVSTOS, NOXIOS, SONTES PERSERQVI. Videlicet Accvsando, Deferendo. Iosephvs annorum 17. ad patrem Iacobum turpitudinem foedam fratrum suorum, cum quibus pecuariam exercebat, deferebat: quam ob rem fratribus inuisus fuit. Gen. 37. Rhacones Persa, cùm quatuor haberet filios. Cartomen natu minorem, eò quòd omnis disciplinae impatientissimus, monita paterna respueret, coram iudice, ac deinde apud Artaxerxem etia̅ regem accusauit, vt hominem parentibus rebel [3263] lem mortis supplicio damnarent, obnixè orauit. Verùm rex, cùm parentis seueri quidem, sed probi ac iusti accusationem aequis auribus audiuisset, interio gauit Rhaconem: Num ferre posset, vt filius in suo conspectu iam trucidaretur? & is respondisset, Se posse non tantùm, verumetiam percupere. Artaxerxes tantam hominis iustitiam laudauit, & eundem in regiorum iudicum collegium cooptauit: sperans, cum qui tam seueriter & iustè de proprijs liberis sententiam auderet proferre, omnino etiam in alienis criminibus integrum, sin cerum & incorruptum iudicem fote. Aclianus lib. 1. de Varia historia. Istrus in rebus Atticis, non licere cuiqua̅ scribit ex agro Atheniensi natas ibi caricas exportare, vt soli loci ipsius incolae his fruerentur. At cùm multi harum fures reperirentur, effectum est, vt qui illos coram iudicib. accusarent, Sycophantae primùm dicti. Philomnestus in libro de Sminthijs in Rhodo, haec inquit: Praeterea sycophanta hinc dictus est, quia tu̅c multa erant, & tributum, ficus, oleum, vinum, ex quibus publica tuebantur. Quod & facientes, & demonstrantes, sycophantas, vt patet, side dignissimos duntaxat ciues cligentes nominarunt. Athenaeus lib. 3. cap. 3. Phrynichus dux Atheniensium, cum Astyocho Lacedaemoniorum duce de prodendo exercitu, omni???; Atheniensium classe & apparatu communicauerat. Id cùm resc sset exul tum Alcibiades, rem tamen alijs Atheniensium ducibus renuncianti, non est fides adhibita: propterea quòd graues scirent esse inter Phrynichu̅ & Alcibiadem inimicitias, vt haec potiùs admonitio, inimici vlciscendi atque opprimendi causa, quàm vllam ob patriae sollucitudinem & amorem (à qua periniutiam certè pulsus erat Alcibiades) proficisci videretur. Attamen cùm quidam inuentus esset familiaris Alcibiadis, Hermon nomine, qui in medio foro Phrynichum occidisset: re à populo amplissimè perípecta & cognita, quia iure se Hermo̅ occidisse affirmabat: non in Hermonem, sed in Phrynichi memoriam animaduersum est. nam & Phrynichus mortuus proditionis damnatus est, & Hermoni consciis???ue praemia sunt à Rep. constituta. Aerodius ex Plutarchi Alcibiade. Demosthenes Antiphontem in concione liberatu̅ ad consilium rapuit Arcopagi: co̅temta???; populi offensione, docuit, pollicitum Philippo inslammaturum se naualia: de cuius co̅silijsententia est necatus. Plut in Demosthene. Athenis Ephialies accusare publicè iussus, & inter caeteros Demostrati nomen defetre coactus est, cuius filius Demochares, excellentis formae puer, animo eius flagrantissimo inhaerebatamore. Itaque communis officij sorte truculentis accusator, priuati affectus conditione miserabilis reus: puerum ad se exorandum, quo parciùs patris criminibus insisteret, venientem, neque repellere, neque supplicem genibus suis aduolutu̅ intueri sustinuit: sed operto capite flens & gemens, preces expromere passus est: nihilo???ue minus sincera side accusatum Demostratum damnauit. Victoriam nescio laude an tormento maiore partam: quoniam priùs quàm sontem opptimeret, seipsum vicit Ephialtes. Valerius Maximus lib. 3. capite 8. M. Cato actionum ciuilium videtur accusationes & improborum delationes partem non contemnendam existimasse. Nam tum multos ipse in iudicium ad duxit, tum persequentibus alijs subscripsit: ac planè semper summittebat accusatorem aliquem, vt P. Scipioni Africano Petilium. At hune nobilitate & animi celsitudine calumnias suas obterentem, cùm opprimere non posset, missum fecit: Lucium verò fratrem eius, coitione cum accusatoribus facta, litem ei magna pecunia aestimauit: quam cùm soluere non posset, ac prope cò esset deuentum, in carcerem vt conijceretur, aegrè appellatis tribunis missus est. Sergium Galbam annos natus nonaginta accusauit. Plut. in Catone. Cùm aliquando Clodio tribuno plebis obuia̅ isset M. Cato mouenti & molienti magnarum initia nouationum, sacerdotes???; & virgines Vestales ad populum calumnia̅ti: inter quas Fabia Terentia, Ciceronis vxoris soror in periculum fuit vocata, Clodium inuoluit insamia, atq; cedere vrbe coëgit. Cui cùm ageret Cicero gratias: Reipub. inquit, agenda est, quod eius causa omnia ageret & faceret. Plut. in Catone. Cùm lege quadam apud Rom. reus apponere accusatori posset custode̅, ne quid clàm compararet & instrueret ad accusationem: qui adiunctus à L. Murena, propter ambitu̅ coss. accu sato, Catoni minori assectator & obseruator suerat, vbi nihil insidiosè, nihil improbè struente̅ Catone̅, sed candidè & benignè viam ingredientem eum accusandi apertam & vera̅ conspexit: vsq; cò spiritus eius & grauitatem est admiratus, vt in foro adiret Catonem, domum???; eius ventitaret: & cùm rogasset, Ecquid co die acturus de accusatione esset? si negaret, habita ei fide abscederet. Absolutus tandem Ciceronis patrocinio Murena, non vt improbus & stolidus homo egit cu̅ Catone: quippe consilio eius consul grauissimis in rebus vsus, perpetuo???ue eum veneratus est, & consilia eius in administrando magistratu secutus. In causa ipse erat Cato, vsque ad Rostra & subsellia durus atque terribilis pro iustitia, inde bencuolum se & humanum praebens omnibus. Plutarchus in Catone. L. Sergius Catilina, cùm praetor in Africam profectus esset, adeò prouinciam expilauit, vt reuertens Torquato & Cotta co̅sulibus, sit ab Afris repetundarum accusatus, agente Pub. Clodio causam. Salustius m bello Catilinario. C. Verres perfunctus quaestura, & praetura vrbana, successit in Sicilia praetor C. Sacerdoti, atq; in ea libidinosè atque auarè versatus est. Discedens tandem succedente Metello, repetun darum reus à Sicvlis postulatus est. Qui M. Tul. Ciceronem ad accusandum descendere compulerunt, iampridem ipsis necessitudine copulatum, cùm quaestor in Sicilia fuisset. Eum damnauit Cicero non dicendo, sed eo quodam modo, quòd non diceret. Siquidem cùm praetores in gratiam Vetris saepiùs comperendinando causam in vltimam diem traxissent, appareret???ue diem causae perorandae non satis suturam, neque exitum habiturum iudicium: exurgens Cicero negauit opus esse oratione, productis???ue & interrogatis testibus sententiam iussit ferre iudicibus. Plutarchus in Cicerone. C. Norbanus, seditiosus & inutilis ciuis, à P. Svlpitio in iudicium vocatus est. Cicero lib. 2. Officiorum. Cognoscendo, Inqvirendo. Mater amisso filio, libertos eius & cohaeredes suos veneficij accusarat. Iudex secundu̅ reos iudicium dederat. Adijt illa nihilominus Traianvm Imp. affirmans, se nouas probationes inuenisse. Imperator iudici praecepit, vt vacaret finitam causam retractanti, si quid noni attulisset. Plin. lib. 7. Epist. Testimonivm dando. Scipio Africanus censor, cùm C. Licinium Sacerdotem videret praetergredientem: Hunc ego scio, infit, peierasse. Caeterùm cùm eum nemo accuset, non possum idem accusator esse & iudex. Plut. in Apoph. & Val. lib. 4. cap. 1. Clodius de profanatis sacris Bonae deae accusatus, cùm cardinem huius depellendi criminis poneret in eo, quòd contenderet, ne Romae quidem eo die sefuisse, sed procul vrbe egisse: dixit pro testimonio in eum Cicero (qui in Coniuratione Catilinae fideli opera Clodij vsus suerat) venisse ad se domum eum, certis???; de rebus sermonem secum habuisse. Multa à bonis & honestis viris testimonia dicta fuerunt de Clodij periurijs, testame̅torum suppositionibus, ambitu, stupris matronarum. Lucullus etiam ancillas produxit, stuprasse Clodiu̅ minimam sororem suam, cùm in matrimonio suo esset. Fama diuulgata erat & cum duabus sororibus alijs eu̅ consueuisse: quarum Martius rex Tettiam, Clodiam duxcrat vxorem Metellus Celer. Coesar tamen citatus non dixit in Clodium testimonium, neq; vxorem sibi compertam adulterij esse: dimisisse eam autem, quòd Caesaris cubile non modò crimine oporteret, sed & suspicione vacare. Plut. in Cicerone. Condemnando. Vide Tit. Iudices iusti, quatenus condemnant sontes, f. 3277. Pvniendo, Svppliciis afficiendo. M. Cato L. Flaminium è numero Senatorum sustulit, quia in prouincia quendam damnatum securi percusserat, tempore supplicij ad arbitrium & spectaculum mulierculae, cuius amore tenebatur, ellecto: & poterat inhiberi respectu consulatus, quem is gesserat, atq; auctoritate fratris eius T. Flaminij. Sed & Censor & Cato, duplex seueritatis exemplum, eò magis illum notandum statuit, quòd amplissimi honoris maiestatem tam tetro facinore inquinaucrat: nec indignum pensi duxerat, ijsdem imaginibus asseribi, meretricis oculos humano sanguine delectatos, & regis Philippi supplices manus. Val. lib. 2. cap. 4. Pavlvs IV. Pontifex illaudatus caeterà, hoc vno tamen laudem magnam promeruit, quumtres simul fratris filios Carolum Cardinalem, Ioannem Palliani Ducem, & Antonium Montisbelli Marchionem, multa grauiter peccantes, dignitatibus & rerum omnium, quam habebant, administratione exutos, cum ignominia vrbe eiecit, acerrima oratione apud Senatum habita, qua praeposteros illorum mores detestatus, Seuerissimè eosdem accusauit. Pivs IV. qui Paulo successit, Carafarum res tam in patrui Pontificatu, quàm alijs temporibus patratas, & praesertim bello Neapolitano, quo vniuersus terrarum orbis, atq; vrbs inprimis vexata fuerat, Cardinalium aliquot sententiae subiecit. Vnde cùm corum nomina inter reos recepta essent, Carolus & Alfonsus Carafae, Scipio Rebiba, Cardinales, Ionnnes Comes Mon [3264] torij, qui Dux Palliani dicebatur, Leonardus Cardineus, & Comes Allifanus, cum aliquot alijs Carafae domus clientibus, partim in Hadriani mole, partim inpublicum carcerem diuerso tempore coniecti, quaestionibus diligenter habitis, singulorum???ue causis examinatis ex Pontisicis auctoritate damnati sunt. Ex his Carolus Cardinalis Carafa, nono carceris mense, carnifi cis manu in mole Hadriani strangulatus est. Ioannes Montorij Comes cum Allifano & Cardineo securi in publico carcere percussi, horrendum & maximè memorabile spectaculum, insolens???ue instabilis fortunae sursum deorsum omnia agitantis ludibrium, in publico expositi, attonito, & quorsum isthaec tenderent admiranti populo Romano, praebuerunt. Quum omnes passim confluerent ad eos spectandos, qui modò miserabiliter extincti, paulò antè vrbem Romam & Italiam omnem solo nomine peiterruerant: Alfonsus verò centum millibus aureorum persolutis, & camerae Apostolicae praefectura deposita, reliqui vadibus datis, praeter vnum Cardinalem Rebibam, dimissi sunt. Panuinius. Deterrendo. P. Scipio iuuenes Romanos post Canne̅sem cladem de relinquenda Italia consilium captantes, stricto gladio in verba sua iurare coëgit de patria non deserenda. Liuius, Plut. ACTIONES, CONTRACTIVS IVSTOS ASSERER, DEFENDERE, CONFIRMARE. Videlicet Leges. Consule Tit. Obseruatio legum. quatenus correctionem ortae inaequalitatis cuiuscunq; iunctam habet, fol. 3292. 3345. Pausanias Plistonactis interroganti, Cur nullam expriscis legibus apud Spartanos antiquare ius sit? Quòd ciues, inquit, esse in potestate legum oporteat, non in ciuium, leges. Plutarchus in Apophtheg. Decreta pvblica, senatvsconsvlta, Plebiscita. Reuersus ab exilio Cicero, cùm captasset opportunitatem, per absentiam Clodij, magna frequentia scandit in Capitolium, tabulas???;, quae acta continebant Clodij tribunatus, reuulsit corrupit???;. De eo querente Clodio, non ritè respondit eum Cicero ex patritijs aspirasse ad tribunatum, neq; eius actorum quicquam ratum. Quo offensus restitit M. Cato Ciceroni, non in gratiam Clodij (quippe cui displicerent istius actiones) verùm graue contendit esse neq; tolerandum, vt aboleret senatus tam multa decreta & acta: in quibus continerentur etiam ea, quae in Cypro & Byzantij ipse gessserat. Hinc offensio extitit inter Ciceronem & Catonem, quae in inimicitia̅ tamen non erupit apertamm, tantùm frequentiorem consuctudinem diremit. Plutarchus in Cicerone. Largitiones. Iulio Pisoni Commune Amisenorum publicè atq; ante viginti annos, cum omnium decreto, quadraginta millia de publico dederat. Actor municipum à Pisone apud C. Plinium Nepotem pecuniam condicebat. etenim largitiones de publico fieri, siue praedia, siue aedes, aut certa quantitas praestetur, mandatis prohiberi: nihil???; valere huiusmodi decreta, vt ambitiosa. Piso contrà, plurima se in Rempublicam beneficia contulissi, ac propè sacultates vniuersas eò ero gasse proponebat. Addebat etiam temporis spacium: & postulabat, ne id quod pro multis suis beneficijs, & longo iam interuallo accepisset, cum euersione reliquae suae dignitatis restituere cogeretur. Si largitiones omnes, nulla temporis praerogatiua, retractati atq; initritum vindicari placeat, fore vt multorum securitas subuertatur, nihil???; certo & optimo iure quisque possideat. Hic, non tam largitionem fuisse, quàm salarium, quam remunerationem: quae certè, à Republica ex iusta causa constitui possunt. Ex rescripto Traiani Imperatoris pronunciatum: Quae ante viginti annos acta & transacta essent, ea vti sunt, omitti oportere. Plinius lib. 10. Epist. Pacta rata cvm Hostibvs, Foedera. Inter Venetos & Genuenses Aimon Allobrogum dux pacem fecit, cùm ob Tenedi insulae possessionem bellum IV. Ligusticum fuisset exortum, vt Venetus Tenedo praesidium abduceret: insulam Allobrogum dux suis armis biennio custodiret: Venetus & Ligur stipendium ad alendos milites dare̅t: biennio acto arx dirueretur, si ita facto Genuensibus visum esset, ac tum Venetus prorsus insulae possessione decederet: Florentini de insula non ampliùs à Veneto aut Genuense occupanda ducentis millibus vadati: Miserant Veneti Pantaleonem Barbum, qui arcem Bonifacio Aimonis legato ex foedere traderet. Aderat & Genue̅sium curator, ad hoc ipsum & ad stipendium praesidio soluendum missus. Io. Mutatius Venetus insulae praefectus auro quod vterque attulerat, Veneto Liguri???; expresso, suum Tenedensium???ue consilium Bonifacio & legatis aperit: ait resciuisse insulanos de conditionibus pacis, in quibus id esset expressum, vt arx vnicum Tenedensium refugium euerteretur: in quo non magis Ligur, qui id postulasset, quàm Venetus, qui permiserat, indignè fecisset: sed illos dicere suis rebus consulere voluisse, ac rectè quidem: verùm Tencdenses non ea conditione in Venetoru̅ fidem venisse, vt insulam diruta arce desolatam quandoque redderent. Nunc quia & ipsi suarum fortunarum non omnino obliti sint, paratos esse omnia priùs experiri, quàm tanta clade insulam deformare: orasse???; ita insulanos se, vt arcem, oppidum, foitunas omnes in fidem acciperet. Quod ipsum quia specie & re amplum visum esset, constituisse eam insula̅. quando iam neq; Venetoium neq; cuiuspiam esset, pro sua retinere ac tueri. Irent igitur, & ne deditionem vllam expectarent: caeterùm satis haberent, si bona venia liceret inde abire. Eam rem Veneti molestissimè tulerunt, rati quod erat, publicam fidem vnius temeritate periclitaturam: omnes vno ore praedicaturos, id non priuato, sed publico consilio factum: ac praeter violatae fidei iacturam, periculum etiam imminere, ne vbi Genuenses, & socij resciuissent, insulam Allobrogi non datam, quasi rupto foedere ad vim & arma subitò respicerent. Quando per legatos nihil à Mutatio impetrari potuit, bello Mutatium persecuti, per Georgium Fantinum classi praefectu̅, ad deditionem coëgêre, ea conditione, vt Mutatio & ijs qui cum eofuissent, ne fraudi esset quòd Reipublicae incommo do Tenedum retinuissent: quòd aurum, argentum, ac reliquae fortunae insulanis incolumes manerent, & cum his ex oppido insula???, migrarent: qui in Cretam irent, tantun dem agri ibi acciperent, quantum Tenedo incolumi possedislent: qui Byzantium alióve proficiscerentur, praediorum precium aequa aestimatione persolueretur. Insulanis alijs aliò digressis, arx nouissimè euersa est. Sabellicus lib. 7. & 8. Dec. 2. & Egnatius lib. 6. cap. 6. Creditoribvs Aes alienum dissoluere. Pertinax Imp. aes alienum ab initio Imperij contractum, facta auctione supellectilis Commodi Imperatoris dissoluit. Testamenta qvae rata fvere. Tuditanus certa & notae erat insaniae, vt qui populo numos spargeret, togam velut tragicam vestem in foro traheret, multa???; alia his consentanea faceret. Is testamentum fecit, quo filium haeredem instituerat. Titus Longus ei sanguine proximus, petijt bona ab intestato, quae tum illo iure, cùm filius emancipatus esset aut ab alio adoptatus, capere non poterat. Caeterùm quae tabulae proferrentur, eas nullius momenti esse, quia ab eo scriptae essent, quem ad agnatos & gentiles deduci opoituit. Verùm id magis Centvmviri, quod scriptum esset in tabulis, quàm quis eas scripsisset, cùm sapientissimè considerassent, secundùm testamentum pronunciarunt. P. Aerodius lib. 1. Decretorum, ex Val. Max. lib. 7. cap. 8. Liuia Augusta haerede Tyberio, H. S. Qvin. hac nota, Sergio Galbae legauerat. Sergius petebat extestamento H. S. quingenties. Haeres ex aduerso allegabat quinquaginta duntaxat legato contineri. nam ex notata atque imperfecta summae non perscripta, quod minus est, accipiendum esse. Pro Galba hoc afferebatur, quod dicimus, huiusmodi legata ex modo facultatum quas testatrix reliquisset, ex legatarij dignitate, charitate & necessitudine considerari: quemadmodum & in dotis repromissione, non demonstrata re & quantitate, quin etiam arbitrio detracto, & patre & marito digna dos dicta esse intelligitur. Vicit apud Ivdices Tyberij si non causa, certè auctoritas, ita enim mihi placet locum illum potiùs interpretari, quàm vt Tyberium pro hac nota L. hanc D. fecisse arguamus, P. Aerodius lib. 1. Decretorum, ex Suetonij Galba. Paterfamiliâs cùm filium haeredem faceret, testamento vasa argentea vxori legauit, hoc modo: Haeres meus vxori meae vasorum argenteorum pondo centum, quae volet, dato. Post mortem eius, vasa preciosa & caelata magnificè, petebat à filio mater. ille quae ipse vellet, debere sedieebat. Nihil erat in testamento, quo ex superiore aut inferiore scriptura, co̅suetudine patrisfamiliâs, animo, vita, dictis ac factis, aut exijs rebus quae personis attributae sunt, defuncti voluntas colligi ac considerari posset. Nam & diarissimi sunt vtriq;, filius & [3265] vxor. Itaque tota erat in iure controuersia. Pronunciatum esse conijcimus, videri optionem in haeredis potestate esse. P. Aerodius lib. 1. Decretorum, ex auctore ad Herennium libro primo, & Cicerone libro secundo de Inuendone oratoria. Quidam Reipublicae Trebianoru̅ pecuniam in opus noui theatri legauerat. Hanc Trebiani ab Imperatore Tiberio postulabant, vt ad viae munitionem sibi transferre perm treret, satis operum ciuitatem habere: ritaq; commodiùs esse, pecuniam quae in opera noua legata sit, in tutelam & resectionem coru̅ operum quae sunt, conuertere, quàm ad nouum incoandum opus erogare. Verùm ex aduerso, testabatur haeres pecuniam se condicturum, ni Trebiani parêrent testatoris voluntati. Etenim quod ad certam speciem ciuitatis relinquitur, in alios vsus consumi non licere: sed toties sequendam esse defuncti voluntatem (quae semper potissima esse debet) cùm in id quod liceat celebrari, neq; sit in ciuitate fieri prohibitum, pecunia relicta est nihil hîc quod non liceat, legato contineri. Censebat quidem Imperator id Trebianis concedendum: victus tamen consilio & auctoritate Senatvs Rom. pronu̅ciatum est, Ratam videri testatoris voluntatem esse oportere. Suet. in Tiberio. Paula Callinico ex parte haerede instituto, filiae eiusdem Iuue̅cianae, cùm in familia nupsisset, decem testamento legauit. deinde post tempus codicillis factis, centum eidem Callinico reliquerat, non adiecto: Hoc amplius. Dicebantur, illa decem perinde esse, atque si Callinico relicta essent. itaque posteriore legato contineri: praesertim quia Paula non adiecisset: Hoc amplius. Imperator pronunciauit vtramque summam deberi maximè cùm in codicillis, filiae Callinici nihil legatum fuisset, vnde videretur filiae contemplatione hoc etiam Callinico relictum. Aerodius ex Pauli Decretorum libro secundo. Pomponia Galla, Romana femina, exhaeredato filio Aufidio Cutiano, haeredem Plinivm Secundum instituit. Qui diu ab Aufidio rogatus, vt haereditatem maternam ei relaxarer, contentus fuit causas ab eo audire, propter quas malè de se merentem filium exhaeredare mater non posset. Et cùm ab eo veram nullam causam in medium adduci vidisset, ipso excluso, haereditatem retinuit. Fulg. lib. 7. cap. 8. In testamento Lvdovici Cortesij, haeres iubebatur ipsius exequias, omnium musicorum qui in vrbe erant cantu celebrate: qui illic instrumentis suis canere, per totum exequiarum tempus, honesto stipendio conducti, non desin ere̅t. Longa disputatione re tractata, vt necessaria iudicata est, atque eam exequutus est haeres. Quod apertè ostendit, nisi grauibus de causis, testatorum voluntatem, qualiscunque sit, ab haeredibus praetereundam non esse. Fulgosus, & Egnatius lib. 7. capite 8. Silesiae du cis testamentum, de canibus senio confectis alendis, ratu̅ mansit. Aen. Syl. lib. 4. com. in res gestas Alphonsi. Mvltas. Cornelio Felici mater scripta haeres, rogata erat haereditatem restitucre post mortem suam. Cùm haeres scripta condemnata esset, & à fisco omnia bona mulieris occuparentur: dicebat Cornelius Felix, se ante poenam esse, hoc enim ideo constitutum, videlicet ne fisci priuilegium in poena contra creditores exerceatur: quia bonorum cuiusq; id esse intelligitur, quod aeri alieno superest. Sed cùm nondum dies fideicommissi venisset propterea quòd priùs posset Cornelius decedere, vel etiam mater alias res sibi acquirere, repulsus est interim à petitione: tum petiturus à fisco, ad quem bona omnia cum sua conditione transijssent, vbi conditio aduenisset. P. Aerodius ex Pauli lib. 2. Decret. & ex Plut. in Themistocle, & in Porcio Catone, & ex Liuio lib. 9. Dec. 4. ACTIONES, CONTRACTVS INIVSTOS QVOSCVN. QVERESCINDERE, ANTIQVARE, ABROGARE. [Greek words] pecunia & commutatione fit inter viros bonos, volentes & consentientes, abs??? vitasraude, dolóve malo. Quòd si perfidia aliqua intercedat, fiet [Greek words]: vtpote foenus tniuïtum} mutuiwi non reddituni, te- ßanienta ituuïia: & corretlio illurum, poena atque multa erit. Certèsupertùssub loco Fidet multa httius generis exempla tu medium attulimus, quatenus in hac ipsa [Greek words] Fides veluti basis existit & fundamentum. Neque enim absurdum est, [Greek words] inseruire, & priùs ex fide alicui aliquid deberi, quod postea per [Greek words] in opus prouehatur. Proinde exempla eadem huc quo??? commodè poterunt transferri. Consule Tit. Poenitentiae, f. 4173. illic Veritatis, hîc Aequi boni??? consideratio instituitur. Leges abrogare. Sophocles Amphiclidae F. legem Athenis promulgauerat, ne quis Philosophus scholae praeficeretur, nisi id Senatus populus???ue decreuisset: qui secus fecisset, vt ei capitale esset. Itaque & Theophrastus & philosophi reliqui vrbe lèceireranr. Sed cùm à Unione Anstotelis samiliari, dies ob id Sophodi sequcnti anno, quo abierat prxscctura, dictus esset: Athenienses lege abrogata Sophoclem quinq; talcntis multa- ucrunt, & vtPhilosophis redire, acstholam regere liceret, decreuerunt. Laërtius lib. 5. in Theophrasto. Demochares Demosthenis consobrinus, Sophoclis defensionem scripsit. Athenaeus lib. 13 cap. 34. Lex Syracvsana de Petalismo, quae apud Athenienses Ostracismus & Exostracismus diccbatur, breui pòst abrogata fuit. Nam cùm initiò potentissimus quisque & opulentissimus ea lege ex vibe pelleretur: caeteri ea perculsi, Rep. relicta vitam priuatam agcre, & in otio securam vitam degere maluêre. Tum demùm destituta bonis viris ac desensotibus Rep. pessimus quisq; audacissimus???; sibi magistratus deposcere cepit. Itaq; seditionibus grauiss. ciuitate laborante, Syracusij legem Petalismi abrogarunt. Diodorus lib. 11. & Plutarchus in Aristide. Sp. Cassio ob affectatam tyrannidem è Tarpeia rupe praecipitato, erant qui Cassij liberos interficiendos censerent. Quae sententia atrox nimis, & in futurum suo exemplo parum ciuitati vtilis, reiecta est: quin liberari placuit adolescentes, neq; exilio, neq; vlla insigni nota multatum iri. Qui mos deinceps est Romae scruatus, vt liberi nullis parentum sceleribus tenerentur, siue tyranni patres essent, siue parricidij proditionísve conuicti. Corn. Sylla eum morem primus sustulit, proscriptorum filijs petendorum honorum facultate ademta. Sabellicus lib. 1. En. 5. C. Marivs Tribunus aduersante populo, frumëtariam lege̅ ferri constanter vetuit, popularem impetum minimè veritus, cùm incompositae plebi veluti de manu panem extorquere magno sui discrimine videretur. Plut. in Mario. Consvetvdines inivstas tollere. Theodosivs Magnus victo Maximo Romam veniens, aedes panarias, quas qui adibant, foeda consuetudine per occultas insidias in pistrina ad seruitutem adigebantur, cuertit. Sigonius lib. 9. Imp. occid. Romae vsq; ad Theodosivm Imp. duae turpes consuetudines, ethnicae scilicet, in spelunca latronum captiuos tenendi peregrinos, & in lupanari adulteram obscenis coitibus puniendi, adhuc in vsu fuerunt: quas Imperator eò veniens abrogauit. Socrates lib. 5. cap. 18. Cimbri olim homicidij crimen vltimo supplicio non prosequentes, multa pecuniaria plectebant, ne vno infelici casu duo de medio tollerentur: id???; ita ad Christianum vsq; eius nominis tertium Daniae regem, obseruatum est. Is enim constituit, vt qui inopinantem quempiam, armísve ad corporis sui defensionem non instructum, interfecerit, capite poenam luat: in reliquis priscae consuetudinis vigor obtineat, vt à sanguinis profusione temperetur. Libro primo belli Diethmaisici. Malcolmvs III. Scotorum rex, pessimam consuetudinem ab Eueno rege ethnico introductam, vt domini praefectíve in suo territorio sponsarum omnium virginitatem praelibarent: dimidiata argenti marca vnam noctem à praefectorum vxoribus redimente sponsa (quam etiamnum pendere coguntur, vocant???ue vulgò Mulierum marketam) suasu D. Margaritae reginae sustulit. H Boëthius lib. 12. Polydorus lib. 10. nupturam aureo numo pudicitiam redimere ait. Decreta, Senatvsconsulta iniqua tollere. Antiochvs III. Asiae rex, omnibus regni sui vrbibus scripsit: Si quod in literis, quae eius nomine scriberentur, esset quod legibus aduersum videretur: crederent: ignaro se eiusmodi literas scriptas fuisse, & propterea eis ne parérent. Fulgosus lib. 6. cap. 5. Alphonsvs Aragonum & Siciliae rex, praesides prouinciarum ac iudices omnes admonuit, ne quod decretum aut rescriptum à se factum seruarent, nisi quod iure tantùm & honestate niteretur. Interdum enim aut importunitate postulantium, aut ignoratione rei fieri, vt quippiam contra iuris sanctimoniam emanet: quod ipsum custodiendo ciues suos [3266] offendant: non intelligentes, ita se regem pariter offendere, atque in semet impios ac crudeles esse. Panormita libro 2. de Rebus gestis Alphonsi. Acta impiorvm rescindere. Proscriptus Atherius, à seruo suo accusatus est: qui Triumuirali lege liberatus, fortunas etiam patroni eadem lege consequebatur. Seruus igitur, cùm patroni filios despectui haberet, & ipsi rei atrocitate, praesertim cùm adhuc tenella aetas esset, territi, lacrymantes silentes???; eum sequerentur: veluti saeuam nimis illam rem omnis Popvlvs abominatus est, atque ea Triumuiris declarata, voluit, vt ingratus seruus, denuò apud Atherij filios in seruitutem rediret, eis???ue patris bona restituerentur. Fulgosus lib. 6. cap. 5. Alex. lib. 3. cap. 20. vocat Aretium. Maximi tyranni acta omnia & dignitates concessae à Theodosio Magno & Valentiniano II. Impp. victoribus rescissae sunt. Sigonius lib. 9. Imp. occid. Sententias ivdicvm inivstas. Philippvs Macedo, cùm in tribunali dormitans, aduersus Machetam quendam pronunciasset: vbi vigilantior factus, cognouit factam Machetae iniuriam, non rescidit quidem iudicium, sed iniustam ipse exoluit multam. Plut. Largitiones inhibere. Consule Tit. Parsimoniae magistri, f. 2353 &, Prodigalitatem aliorum reuocare, f. 2377. Item, Testamenta iure rescissa. quatenus scilicet immodicas donationes continent, fol. seq. Erat Philippo Macedonum regi miles expertae virtutis, & multis ab Imp. cohonestatus muneribus. Fortè ex naufragio exutus omnibus, vix etiamnum spiritum ducens, errabat, co̅silij inops. Eum conspicatus Macedo quidam, benignè amplexatur, iubet bene sperare, semiuiuum in villam suam perducit, fouet accuratè, lectulo cedit quoque, nec patitur quicquam frustrà ab eo desiderari. Postremò digredientem viatico etiam instruit, summurmurantem identidem: Nö sentiar ingratus, parem rationem faciam, liceat modò mihi meü imperatorem adire. Venit ille ad Philippum, miseriam suam exponit: sed non hospitis benignitatem tantùm reticet, verùm eiusdem agros sibi donari petit. Qui & ferè omnibus exutus, per epistolam facti seriem Philippo insinuat. Excanduit is, nec valens tam insignem saeuitiem decoquere, improbissimo homini, beneficium rarae fortunae inusitata rabie retalianti, stigmata inuri iussit, restituto in integrum priore domino. Caeliuslib. 7. cap. 28. A. L. Cato minor nouissimo quaesturae die domum à cunctis propè ciuibus deductus, audiuit Marcellum multos familiares & potentes in aerario supplices circumsistere contendere???;, vt largitionem pecuniae quandam in tabulas referret vt debita. Erat Catonis Marcellus à pueritia amicus, & laudatissimè cu̅ eo quaesturam administrabat: verùm solus cùm esset, flectebatur rubore à precantibus, & procliuis ad omnem erat beneficentiam. Igitur Cato confestim conuertit se eò, Marcellum???; offendens perscripsisse expugnatum illam largitione̅, tabulis postulatis hanc muto assistente illo induxit: eam???; re̅ executus deduxit illum ex aerario domum: qui neq; postea cum eo hac de re expostulauit, sed familiaritatem eius & amicitiam coluit perpetuó. Plut. in eius vita. L. Sylla, in altera sua proscriptione, multis pecunias ex aerario concesserat, quòd ipsi suis manibus è proscriptis quamplurimos occidissent. Hi tandem à Catone Vticensi, cùm Quaestor esset, in ius vocati sunt, dum pecuniam publicam ab ijs repeteret, quae penes eos esset proditione & parricidio acquisita. Dicebatur Senatum rata omnia esse voluisse, quae à Sylla Dictatore facta essent. igitur haec praemia ab eis auferri non posse. Attamen contrà iudicatum est. Nam sufficere si dum à Sylla res gestae obtinentur, crimina haec tam horrenda impunitatem vnquam inuenire possint: non vt etiam contra omne̅ iuris, aequi boni???; rationem, praemio & honore affici debea̅t. Plut. in Catone Vticensi. Vectigalia remitti non possunt ab vllo alio, quàm vel à Principe, vel à Populo, vel à Senatu, qui supremam potestatem habet. Atq; vt rata omnia generaliter habeantur, quae ab aliquo bellis ciuilibus, vel in Prouincia gesta sunt: alienationes tame̅ publicorum non comprehendi, ex M. Cicerone. Verrinav. discimus. Primus fuit L. Sylla„ cui Respublica totam se tradidit, temporibus coacta & malis domesticis. Eius omnes res gestas, quanquam Romani non solùm obtinerent, verumetiam propter malorum, incommodorum & calamitatu̅ metum, publica auctoritate defenderent: vnum tamen hoc illius Senatusconsultum reprehensum, decretum???; est, vt quibus ille de capite demsisset, ij pecunias in aerarium referrent. Statuit enim Senatvs, hoc ne illi quidem esse licitum, cui concesserat omnia, à Populo factarum quaesitarum???; rerum, quibus Respublica pace & bello salua est, summas imminuere. P. Aerodius lib. 1. Decretorum. Basilivs Macedo, Michaële occiso, ab omnibus Imperator salutatus, vt Michaëlem hominem argueret nihili non regia dignitate idoneü, sed aurigam potiùs quàm Imperatorem, & Imperij decoctorem: co̅uocatis senatoribus, iubet thesauros Regis aperiri: vbi ta̅tùm tria auri centenaria reperta sunt, reliqua omnia absumta. Vnde decreto senatorü profusissimas Michaëlis largitiones reuocauit, statuit???; vt quicunq; inde pecunias absq; legitima occasione accepisset, restitueret, aut ad minus dimidiü aerario inferret. Quo edicto trecenta alia centenaria in aerarium regium collata sunt. Qua resibi multorum fauorem & amorem conciliauit. Cuspinian. Svpplicia inivsta tollere. Asvervs Persarum rex, malignis inuidi Amani delationibus plus aequo credulus, Iudaeos qui in regno suo erant, veluti pacis turbatores edicto perdere omnes iusserat: mox innoce̅tia eorum cognita, sententiam vertit in accusatorem: quos autem neci iam addixerat, honore affecit. Laudabiliùs egisset, si non praecipitasset iudicium. Sed neq; in eo laude sua fraudandus, quòd iniustè decretum iustè reuocare non tardarit, in illum animadu ertens, cuius suggestione deceptus fuerat, tam aequus iniqui hominis vltor factus, quàm saeuus innocentum fuisset interemtor, si ante dictam internecioni diem, id quod erat, non resciuisset. Quam itaque rectè Iob: Causam, inquit, quam nesciebam, diligentissimè inuestigaba̅. Marul. lib. 5. cap. 1. Anno quarto belli Peloponnesiaci, cùm Mitylenaei ab Atheniensibus ad Spartanos defectione facta, denuò subacti essent: Paches Atheniensiu̅ dux, Mitylene recepta, Salethu̅ Lacedaemonium, & principes defectionis Athenas misit. Salethus publicè capite multatus est. De Mitylenaeis, postquam est ad populum relatum, prae nimia in eos ira multitudo non eos tantùm qui missi fuerant, sed Mitylenaeos puberes ad vnü obtruncandos censuit: missa???; est ad hoc ipsum triremis ad Pachetem cum publico decreto, vt mulieribus & pueris in seruitutem redactis, Mitylenaeos omnes interficeret. Subit Athenienses statim tam atrocis decreti poenitentia, eorum legatis suppliciter rogantibus, qui post deditionem factam Athenas venerant, Diodori suasu. Continuò igitur publicè altera triremis est instructa, quae irrequieto cursu cu̅ recentiore decreto in Lesbum tenderet. Periculum erat ne nimis serò mitteretur: prior enim cum mandato caedis vno fermè die ac nocte vna praecesserat. Mitylenaei legati qui Athenis erant, veriti ne triremis quae publicè mittebatur, ad priorem insequendam parùm nauiter celeraret, aut aliquo, vt fit, casu suo excussa parùm maturè in Lesbum veniret: alteram ipsi suo nomine instruunt, magnis???ue pollicitis remiges onerant, identidem obtestati, vt vnius ciuitatis saluti consulerent. Vino itaque & hordeaceo pane in nauem imposito, qui priuatim mittebantur irrequieto cursu vsi sunt, vt dum alij dormirent aut cibum caperent, panem vino & oleo maceratum esitantes, interim non deessent, qui nauim remis agerent. Satis???; feliciter Mitylenaeis cessit, quòd decreto caedis iam lecto, altera laetioris nuncij Pacheti iam sese ad caedem expedienti superuenerit. Sab. lib. 6. Ennead. 3. ex Thucydide. Pop. Rom. cùm P. Claudius Camerinos ductu atq; auspicijs suis captos, sub hasta vendidisset, etsi aerarium pecunia, fines agris auctos animaduertebat: tamen quia non paru̅ liquida fide id gestum ab Imperatore videbatur, maxima cura conquisitos redemit, his???; habitandi gratia locum in Auentino assignauit, & praedam restituit: pecuniam etiam non ad curia̅, sed ad sacraria aedificanda, sacrificia???; facienda tribuit: iustitiae???; promtissimo tenore effecit, vt exitio suo laetari possent, quia sic renati erant. Val. lib. 6. cap. 5. Otho IV. equitem quendam (qui cùm Imperatricis libidini obsequi nollet, tentatae pudicitiae nomine apud Imperatorem falsò accusatus fuerat) capite multarat. Equitis vxor caput mariti gremio gestans, Imperatorem adit, & qua poena iniustus iudex dignus esset, eum interrogat. Morte, inquit ille. Tu ergo, Imperator, qui innocentem maritum meum occidisti, morere. Innocentem esse, ferro ignito, quod innoxiè manibus meis tracto, probabo. Miraculo territus Imperator, caput honorificè sepeliri curauit: & re diligenter cognita, vxorem suam Imperatricem viuam comburi fecit: viduae quatuor arces dono dedit: eius???; filium, quamuis spurium, Comite̅ designauit, à quo gens Comitum in Bononiensi agro defluxit. Bernardus Corius in vita Othonis. Dignitates inivste concessas revocare. L. Martius tribunus militum, cùm reliquias duorum exercituu̅ Publij & Cnei Scipionum, quos arma Punica in Hispania absumserant, dispersas mira virtute collegisset, earum???; suffragijs dux esset creatus, Senatvi de rebus actis à se scribens, in hunc modum orsus est L. Martius propraetor. Cuius honoris vsurpatione vti eum, quamuis optimè meritum, patribus conscriptis non placuit: quia duces è populo, non à militibus solerent creari. Val. lib. 2. cap. 2. M. Faonius, qui obseruator Catonis, vt Apollodorus Socratis, fuisse dicitur, cùm aedilitatem peteret, passus est repulsam. At M. Cato, qui Faonio fauebat, visus est sibi gratiam, sordes & ambitum deprehe̅disse, atq; venalia fuisse ac corrupta suffragia, postquam animaduerit tabellas omnes vna manu scriptas ac notatas esse, ergo Tribunos appellauit. Nam quî fieri possit, vt non ementita & corrupta sint ea suffragia, quae in vna & eadem scriptura conueniunt? aut nisi pecunia comparata, certè falsa & supposita esse necesse est: vt de testimonijs dicitur, quae eadem manu scripta esse cognoscimus, aut de testibus, qui vnum & praemeditatum sermonem adferunt. Itaque intercessêre Tribuni: factum???; est vt denuò comitia haberentur: quibus rectè nec vitio habitis, Faonius Aedilis factus est. Plut. in Catone Vticensi. Vespasianvs Imp. amplissimos ordines, & exhaustos caede varia, & contaminatos veteri negligentia purgauit: suppleuit???ue recenso Senatu, & equite: submotis indignissimis, & honestissimo quoque Italicorum ac prouincialium allecto. Atque vti notum esset, vtrumque ordinem non tam libertate inter se, quàm dignitate differre, de iurgio quodam Senatoris equitis???ue Rom. ita pronunciauit: Non oportere maledici Senatoribus: remaledici, ciuile fas???ue esse. Suetonius. Asyla inivsta svblata. Avgvstvs Imp. Dianae Ephesiae templum, ad quod confugientes noxij velut ad asylum mancipio soluebantur, eo priuilegio spoliauit, ne proposita impunitatis spefacinorib. ansam praeberet. Alex. lib. 3. cap. 20. ex Suetonio & Dione. Tiberivs Caesar, aboleuit ius morem???; asylorum, quae vsquam erant Suetonius. Henricvs VII. Anglorum rex, cùm assiduis rebellium insidijs regnum turbaretur, vt coërceret improbos, qui conspiratione non succedente, in diuersa asyla se recipiebant, asyla, ad quae improbi se recipiebant, destruxit. Polyd. lib. 26. Testamenta ivste rescissa. Post mortem Alexandri Magni cùm accepisset Perdiccas in regis commentarijs instituta multa simul & magna, & immensos sumtus habentia, ne quid videretur priuato iudicio detrahere Alexandri gloriae, ea retulit ad communem Macedonvm multitudinem. Erant autem commentariorum maxima & memoriae digna haec: Vt mille naues longae, triremibus maiores, construerentur in Phoenicia, Syria, Cilicia & Cypro, ad expeditionem aduersus Carthaginenses & reliquos maris accolas Lybiae & Hispaniae, finitimae???ue regionis maritimae, vsque ad Siciliam: & peruia redderetur regio maritima Lybia, vsque ad Herculeas columnas. Item???ue templa construerentur sumtuosa sex, singula MD. talentis: ac sicuti postularet tanta classis, portus & naualia idoneis locis aedificarentur. Praete???ea ciuitatum aliarum in alias commigrationes fierent, & corporum translationes ex Asia in Europam, & vicissim ex Europa in Asiam, vt maximas continentes connubijs & necessitudinibus ad communem beneuolentiam, cognatam???ue amicitiam perduceret. Ea autem quae dixi templa construi oportebat in Delo, & Delphis, & Dodona. In Macedonia autem Dij Iouis, Amphipoli Dianae, Cyrni Mineruae. Similiter & Ilij eiusdem deae templum aedificari, quod à nullo superari posset. Philippi autem patris Alexandri sepulcru̅ extrueretur aequale maximè pyramidum Aegyptiarum, quas nonnulli septem maximis operibus annumerant. Recitatis commentarijs Macedones, licèt Alexa̅dri admodum studiosi fuissent, tamen cùm tam immania & ardua esse viderent instituta, iudicarunt nihil illorum, quae diximus, esse praestandum. Diod. lib. 18. Gladiatorum spectacula magno in vsu fuêre antea Romanis (quam Nicolaus Damascenus ait à Tyrrhenis acceptam consuetudinem) adeò vt non in co̅uentibus solùm, ludis ac theatris ea populo exhiberent, verùm etiam amicis in priuatis epulis, quòd si alter alterum iugulasset, quasi magnopere delectati applaudebant. Haec quanquam pessima consuetudo postea sublata est. Interea tamen cùm quidam scripsisset in testamento, vt formosissimae duae mulieres, quas in dominio habebat: alius item, vt impuberes coram populo digladiaturi committerentur: Popvlvs Rom. editis his gladiatoribus, tantam iniuriam atque inhumanitatem non aequo animo tulit: quinimò hanc testantium voluntatem irritam esse voluit, iussit, P. Aerodius lib. 1. Decretorum, ex Athenaei lib. 4. capite 17. Filijfamiliâs militis de morte cùm domum falsus ab exercitu nuncius aduenisset: pater eius re credita, testamentum mutauit: alium, quem ei visum esset, fecit haeredem: ac paulò pòst ipse mortuus est. Cùm filius miles domum reuenisset, atque haereditatem lege aduersus scriptum haeredem vindicaret, res delata est ad Centumuiros. Possessor se lege 12. tabularum tuebatur: Vti quisq; rei suae legassit, ita ius esto. non alium haeredem esse posse, quàm eum quem testator lingua nuncupasset. At contrà pro petitore dicebatur, fieri non posse, vt paternorum bonorum exhaeres sit filius, quem pater testamento neque haeredem neq; exhaeredem scripsisset nominatim. Omnibus non solùm consilijs, sed etiam sententijs Ivdicvm filius superior discessit, cùm iure tum aequitate. P. Aerodius lib. 1. Decretorum, ex Ciceronis lib. 1. de Orat. & Valerius Maximus lib. 7. capite 7. Cùm mater militem filium falsò audisset decessisse, & testame̅to haeredes alios instituisset, Hadrianvs Caesar decreuit haereditate̅ ad filium pertinere: ita vt libertates & legata praestentur: quia abesset ab ea consilium impietatis. cui filiü instituere aut exhaeredare non fuit alioqui ex iure antiquo necessarium. P. Aerodius ex Paulo de Septemuiralibus iud. Cùm Malleolus iudicatus esset matrë occidisse, ei???; ideo damnato statim folliculo lupino os obuolutum esset, ac soleae ligneae pedibus inductae, ne haberet effugiendi potestatem: in carcerem deductus erat, vt ibi esset tantisper, dum culeus in quem coniectus in profluentem deferretur, compararetur. Interea verò quidam eius familiares, qui eum antea defendebant, tabulis allatis ac testib. adductis, scribunt haeredes quos Malleolus iubet esse, nec non tabulae obsignantur. De illo pòst supplicium sumitur. Inter eos qui haeredes in tabulis scripti erant, atq; inter fratrem minorem Malleoli, qui eum oppugnauerat, lege agnationis de haereditate fuit co̅trouersia. Pronunciatum est à Praetore Rom. (vt ego quidem interpretor) Malleolum videri intestatò decessisse. P. Aerodius lib. 1. Decretorum, ex auctore ad Herennium lib. 1. & Cicerone lib. 2. de Inuent. Caius Visellius Varro dum graui morbo laboraret, trece̅ta millia numûm ab Octacilia Laterane̅si, cum qua commerciu̅ libidinis habuerat, expensa sibi ferri passus est. Stipulata est Octacilia, spopondit C. Visellius: sed eo consilio & animo, vt si quid ei humanitùs accidisset, tum modò à suis haeredibus ha̅c summam Octacilia peteret, veluti genus legati quoddam: itasub titulo creditae pecuniae tecta inhonesta liberalitate. Accidit vt Varro non moreretur. Igitur Octacilia grauiter offensa, quod praesentis illae suae praedae pecuniae???; spë, morte non maturasset: Vis???llium in ius vocat. Iudex Caius Aquilius à Praetore datur, si parêret Caius Visellium Varronem ex stipulatu trecenta millia numûm Octaciliae Laterensi dare oportere. Adhibentur in consilio principes ciuitatis. Negare non poterat esse Octaciliae cautionem: sed falsum esse dicebat id mutui nomen, quod tabulis contineretur: nihil enim reuera sibi ab Octacilia numeratum. At contrà pro Octacilia dicebatur, vel si minùs pudicam eam fateri necesse sit, ac quaesitum stipulationi colorem praeter facti veritatem: certè donationis iustam causam obligationi esse. caeterùm neq; inhonestas donationes, vt circa meretrices, iure prohiberi. Praeterea si turpiter faciat, quòd pudicitiam non seruauit: iam verò vti est, eam nec turpiter stipulari, nec turpiter accipere: & quod ab haerede Varronis ex testamento rectè consequi posset, id nunc ab ipso Visellio ex stipulatu ferre oportere. Attamen C. Aqvilivs prudentia & religione sua, mulierem actione summouit. Nam & si ea fuisset Octauia, cum qua adulterium, vt cum meretrice, non committi diceretur: id tamen inutiliter peti, quod turpiter sibi quis stipulatus esset. Idem & C. Aquilium iudicaturum fuisse arbitror, si mortuo Visellio eandem pecuniam ex testamento petijsset: quia legatum sub debiti nomine, in fraudem legis, probrosae foeminae relictum esse videretur. Certè huiusmodi personis longo interuallo Domitianus Imperator ius capiendi legata liaereditates???; ademit. P. Aerodius ex Val. Max. lib. 8. cap. 2. Genutius quidä sibi ipsi genitalia me̅bra amputauerat. Matris Magnae Gallus: postea à Neuiano Surdinij liberto haeres institutus, bonorum possessione̅ secundùm tabulas testamenti à Cn. Oreste Praetore acceperat: eiectus à Surdino, restituisse in bona Neuiani ab eodem Praetore vrbis impetrauerat. Surdinius Aemilivm Lepidum Mamercum Consulem appellauit, ideo quia videretur obscena Genutij persona, qui neque virorum neq; mulierum numero haberi posset: atq; perinfame esset, huius monstri tertiíve generis hominum inquinata voce, sub specie petiti iuris, tribunalia pollui. Istiusmodi Genutium esse (secundùm quod à Surdinio dicebatur) [3268] cui vis, cui iniuria nunquam allata esse dici possit: qui nullam actionem iniuriarum, nullum interdictum habeat. Equidem si olim eunuchi in precio fuerint, anteáve dominis permissum fuerit seruos suos castrare, quos occidere poterant: in liberum quidem id commisisse, perpetuò capitale fuit: quae istius indignatio est, qui tale quid in se commiserit? & si tali odio habitus est is, qui libertate neglecta (quae res inaestimabilis habetur) se ad precium participandum venire passus est, vt in seruitute retineretur: quid de eo statui oportet, qui vt ne quidem pro homine sit, effecit? qui sub quo genere iudicio sistat, comprehendi nequit? Ergo Aemilius Lepidus consulto Senatu pronunciauit, Genutium videri ius actionem???ue restitutionis in iure postulandae non habuisse, minus???; impetrare debuisse: itaq; iure appellatum. Aerodius, ex Valerij lib. 7. cap. 7. Quidam Vetilium lenonem haeredem instituerat. Is cùm Q. Metellvm Praetorem vrbanum adijsset, bonorum secundùm tabulas non aditionem impetrauit. Etenim fori ac lupanaris separa̅dam rationem esse, vt in altero casti, probi & honesti viri non admittuntur: sic in iure, turpes ac intesta biles personas admitti non oportere. Praeterea nec factum testatoris comprobandum esse, neque eas tabulas pro iustis haberi conuenire, quibus veluti in stabulum contaminatum fortunas suas proiecerit, effuderit. Interesse Reip. vt hon esti vocentur ad haereditates. Porrò ius absq; iniuria huic denegati posse, qui se ab omni honesto vitae genere segregauerit. Iuris ciuilis vnam ac praecipuam partem esse: Honestè viuere. Aerodius ex Val. ibidem. Cùm C. Calpvrnivm Pisonem praefectum vrbis Terentius ex octo filijs, quos in adolescentiam perduxerat, ab vno in adoptionem dato exhaere datum se, querelam detulisset: bonorum adolescentis possessionem ei dedit, haeredes???; lege agere passus non est. Mouit profectò Pisonem patria maiestas, donum vitae, beneficium educationis: sed aliud etiam ipsum, flexit, circumstantium liberorum numerus, quòd cum patre septem fratres impiè exhaeredatos videbat. Valerius Max. lib. 7. cap. 7. M. Anci Carseolani splendidissimi equitis Romani filius, à Suffenate auunculo suo adoptatus, testamentum naturalis patris, quo praeteritus erat, apud Centvmviros rescidit, cùm in eo Tullianus Pompeij Magni familiaris, ipso quidem Po̅peio signatore, haeres scriptus esset. Itaq; illi in iudicio plus cu̅ excellentissimi viri gratia, quàm cum parentis cineribus negocij fuit. Caeterùm quamuis vtraq; haec aduersus se nitebantur, tamen paterna bona obtinuit. Nam L. quidem Sextilius, & P. Popilius, quos M. Ancus sanguine sibi coniunctos eadem ex parte, qua Tullianum haeredes fecerat, sacramento cum adolescentulo contendere ausi non sunt, tametsi praecipuis co tempore Magni viribus ad defendendas tabulas testamenti inuitari poterant, & si aliqua̅tulum adiuuabat haeredes, quòd M. Anci filius in Suffenatis familiam ac sacra transierat. Sed arctissimum inter homines procreationis vinculum patris simul voluntatem, & principis auctoritatem superauit. Valer. Max. lib. 7. cap. 7. Caium Tectium infantem à patre exhaeredatum, Petronia matre, quam Tectius quoad vixit in matrimonio habuerat, natum, diuus Avgvstvs in bona paterna ire decreto suo iussit, patris patriae animo vsus: quoniam Tectius in proprio iure procreato filio, summa cum iniquitate paternum nomen abro gauerat. Idem. Septicia mater Trachalorum Ariminensium, filijs irata, in c???tumeliam eorum, cùm iam párere non posset, Publio seni admodum nupsit: testamento etiam vtroque praeterito. À quibus adiutus diuus Avgvstvs, & nuptias mulieris, & suprema iudicia improbauit. nam haereditatem maternam filios habere iussit: dotem, quia non creandorum liberûm causa coniugium intercesserat, virum retinere vetuit. Si ipsa aequitas hac de re cognoscere potuisset, iustiúsne aut gratiùs pronunciaret? Spernis quos genuisti, nubis effoeto, testamenti ordinem violento animo confundis: neq; erubescis ei totu̅ patrimonium addicere, cuius polluto iam corpori marcidam senectutem tuam substrauisti. Ergo dum sic te egeris, ad inferos vsq; Imperatorio fulmine afflata es. Ibidem. Avgvstvs non sine magna ratione, Virgilij testamentum in ea parte seruandum non duxit, qua ma̅dabat, vt Aeneis quòd eam ex sententia sua nondum correxetat, combureretur. Lo̅gè enim pluris putauit, fructum, quem posteritas ex lectione consecutura erat illius poëmatis. quo eruditionis magnitudine ac styli excellentia nullus vsq; ad eam diem carmen maius ediderat, quàm poëtae infamiam, si quid in eo carmine superstitiosi castigatores in melius muta̅dum inuenissent. Fulg. & Egnat. lib. 7. cap. 7. Ruscius Cepio testamento cauerat, quotannis Curiam ingredientibus Senatoribus certam summam viritim ab haerede suo dari. Cùm poscerent legatum annuum Senatores: haeres autem hoc nomine recusaret, quòd ei turpe & ambitiosum hoc legatu̅ esse videretur. nam & quod ciuitati relictu̅ legib. peti non solere: si aliam ob causam quàm ad ornatü relictum est. Minimè enim tutu̅ esse, ne de communi, tantóve ciuium ordine priuatus vnus ac locuples bene mereri videatur. ideóque largitiones in vulgus, ac nimiam quoq; popularitatem multis olim exitio fuisse, certè suspectam semper esse oportere. Et hac quoq; ratione, si vt venatio aut spectacula edantur legatum sit, vetitum esse in eas causas erogari. Deniq; vllo alio quàm bono publico, Senatorès vnquam in Curiam venire, id verò omnibus modis esse indignissimum. His motus Domitianvs Imp. legatum irritum fecit. P. Acrodius lib. 1. Decretorum, ex Suetonio. Viennensis ciuis testamentü de gymnico agone rescissum fuit à Trebonio Ruffino duûmuiro, dicente coram Traiano Imp. Eas potissimu̅ liberalitates priuatorum hominum esse omni Reip. valde suspectas, quae ciuitati nullum ornatu̅, nullam vtilitatem, plebi solam duntaxat voluptatem atque delectationem afferant: quales sunt venationes, spectacula, alia???; huiusmodi certamina. his apprimè muneribus abduci, trahi, compelli ciuium animos. quam vim atq; auctoritatem qui sibi parare cupit, necesse est eum aliquid magnificentius sentire de se. Praeterea accidisse, vt hoc nudo & impudico certamine, propter otium & voluptatem, mores Viennensium inficerentur. Placuit igitur agona rolli. Plin. lib. 4. Epist. Clodius Clodianus facto priùs testamento, postea eunde̅ haeredem in alio testamento inutiliter facto, instituerat. Scriptus haeres cùm posterius putaret valere, & hoc posteriore prius testamentum ruptum esse, ex co adire haereditatem voluit: adijt, sed postea hoc inutile repertum est. Papinianus putabat repudiasse eum expriore haereditatem: ex posteriore autem, quia inutile esset, non posse adire. itaque Clodianum intestatum decessisse. Nam & qui bonorum possessionem ab intestato petijt, cùm putaret testamentum non valere, haereditatem ex testamento videri repudiasse. Paulus contrà, dicebat non repudiare eum ex priore testamento, qui putabat posterius valere: quemadmodum qui iudicium defuncti secutus est, cùm ignoraret vires testamenti, legitimam haereditatem vindicare non prohibetur. Pronunciauit tamen Imperator M. Antoninvs Magnus, Clodianum intestatum decessisse. P. Acrodius lib. 1. Decretorum ex Paulo libro 3. Decretorum. Accia Variola Rom. splendidè nata, atque nupta Praetorio viro, cùm exhaeredata esset ab octogenario patre intra vndecim dies, quàm ille nouercam ei amore captus induxerat: nouerca ex sexta parte, Suburrano ex reliqua institutis, quadruplici iudicio bona paterna repetebat. Sedebant magna cum expectatione patrum filiarum, nouercarum omnium, Iudices centum & octoginta (tot enim, vbi quatuor simul consilia iudicarent, conscribebantur) secutus est varius euentus. Variola duobus consilijs vicit, totidem victa est, certè Suburranus succubuit. De Variola id non casu factum esse dicitur, sed ne quid praero gatiuae in tanta iudicij expectatione, pro quo omnes in vrbe patres, filiae, nouercae laborabant, vni potiùs quàm alteri tribueretur: atque re iudicio transacta, plures in eam partem inducerentur, quam sententijs suis Iudices approbassent. Plinius Nepos libro 5. Epistol. Pactumeius Androsthenes Pactumeiam Magnam filiam Pactumeij Magni, ex asse haeredem instituerat, ei???ue patrem eius substituerat. Pactumeio Magno occiso, & rumore perlato quasi filia quoq; eius mortua esset, mutauit testamentum, Nouium???; Rufum haeredem instituit hac praefatione: Quia haeredes, quos volui mihi contingere, habere non potui, Nouius Rufus haeres esto. Pactumeia Magna supplicauit Imperatores Severvm & Antoninvm, cognitio suscepta est. Seuerus Imperator putauit Pactumeiae ex voluntate testatoris subueniendum. Igitur quasi hoc casu reu era priùs testamentum per posterius non rumpatur: aut adeò magis haec institutio Nouij ob praefationem quae apposita est, sic accipi debere videatur, ac si testator ita scripsisset: Si Pactumeia haeres non erit, Rufus haeres esto: pronunciauit haereditatem ad Magnam pertinere. Sed legata ex posteriore testamento eam praestare debere, perinde atq; si in posterioribus ta bulis ipsa fuisset haeres scripta. P. Aerodius lib. 1. Decretorum ex Pauli Decret. lib. 2. Ianuarius, cùm religioni initiaretur, apud Avgvstinvm Hipponensem episcopü duos filios marem ac feminam in diuersis habebat monasterijs. Itaq; cùm bona sua in pauperum vsum diuideret, partem eius pecuniae sub filij nomine retinuit, vt eam vsq; in maturum aetatis tempus illis reseruaret. Contigit autë, vt is mortem obiret. Itaq; antè testamentum condidit, detexit???;, pecuniam quam habebat suam esse, & vt suam monasterio relinquere. Augustinus, in cuius manu monasterij administratio erat, eam pecuniam ceu fraudulenta̅ accipere recusauit, sed filijs testatoris tradi iussit, affirmans, quòd non rectè ei posset credi, qui contra religionis profes [3269] sionem pecuniam priuatam possederat: atque in re dubia satius esse, filijs testatoris eam dari, qui grauiora propter eam pecunia̅ quàm ecclesia pati poterant, cùm ecclesiae longè pluris bonum nomen, quàm pecunia cum auaritiae nota, faciendum esset. Hoc Augustini iudicio, quis non videat, quae modestiae formula religiosis viris, in parandis per legata à secularibus viris opibus proponatur? Fulg. & Egnat. lib. 7. cap. 7. Illa quoque Avreliani Carthaginensis episcopi sanctio, quanta laude digna fuit? cùm per eam Carthaginensis ciuis testamentum rescidit, cui nati sunt filij, posteaquam is reseruato sibi vsufructu dum viueret, ecclesiae omnia bona sua dono dederat. Ibidem. Cùm Ammonia domum ecclesiae legasset, Gregorivs Magnus curauit eam Calixeno filio Stephaniae, ad quam iure pertinebat, restitui. Id quod patet ex Gregorij lib. 7. Indictione secunda, Epistola 23. Godofredus Bolionius, rex Hierosolymorum, patriarchae Hierosolymitano Dauidis turrem, & maiorem vrbis partem reliquerat: quippe qui ea Hierosolymitanae ecclesiae iuris putabat esse: quae tamen, cùm ipse rectè valeret, petita concedere nunquam voluerat. At Christiani principes exequi partem eam, ceu regno Hierosolymitano damnosam, recusarunt. Fulgosus lib. 7. cap. 7. Pavlvs II. pontifex, Ludouico Patauino cardinali ac patriarchae, ius testandi permiserat: & tamen quòd is bona non in pios vsus distribui lusserat, sed ob turpem causam, vnde & illi scandalum, & Ecclesiae sinistra fama manabat, ea reliquerat, testamenti partem illam irritam fecit. Fulgosus & Egnatius lib. 7. cap. 7. Ludouicus XI. Gallorum rex, cùm postremo vitae suae tempore, in Gallico regno, Romae???ue, & alibi, templis immensos reditus assignasset, atque in pacifica possessione eos, quibus assignauerat constituisset: cùm in caeteris decreta eius seruata maiori ex parte fuissent, in hoc quod ad ecclesiasticas constitutiones exten debatur, ex toto quae sanxerat à Senatoribvs Gallorum abolita fuerunt, ceu quae nimiùm profusa essent, atq; inutilia successori regno???; haberentur: quin etiam sacerdotibus ipsis parùm salutaria, cùm auctis opibus in Dei cultu negligentiores redderentur. Fulgosus ibidem. Casimiri Magni regis Polonorum testamentum ob profusas & regno noxias donationes à Lvnovico Hungaro & proceribus Polonis rescissum scribit Cromerus lib. 13. Pacta iniqva tollere in Genere. Agesilavs Spartanorum rex, cùm à quodam ei diceretur: Agefilaë, scito te eam mihi rem promisisse: ad regiam autem fidem pertinet non verba modò, verùm capitis quoque nutus seruare. atque huiusmodi verbis Agesilaum vrgeret, vt promissa praestaret: quia res parùm honesta videbatur, respondit: Scito tu quoque, neminem à rege iniustam rem petere debere. Plutarchus in Laconicis. in Specie. Coniugalia. Ivlivs Caesar, rerum potitus, diremit nuptias Pratorij viri: qui digressam à marito post biduum statim duxerat, quamuis sine probri suspicione. Suetonius. Tiberivs Caesar equitem Romanum iuramento absoluit, quo, cùm ei vxor desponderetur, nunquam se deserturum eam promiserat: quia vir eam cum genero se commiscentem deprehenderat. Fulg. lib. 8. cap. 1. ex Suetonio. Cum Militibus inita. Odettvs Lotrechius Francisci Gallorum regis copiarum ductor, Ticinum ceperat. Primùm, qui audacter in arcem vrbem???; irruperit, Hostasium Rauennatem militem fuisse constat. Is à Latrechio in praemium nauatae operae, aeneam equestrem statuam, quae Antonini Caesaris esse dicitur, impetrauit: quum ea antiquitùs Rauennatium fuisset, sed post Gothica tempora à Longobardis Rauennam diripientibus, trophaei modo in signum victoriae abducta Ticinum fuerit, & In foro constituta. Eo modo Hostasius decorum sibi fore existimans, fi vetus patriae spolium recuperaret, in forum descendit, & permittente Lotrechio, cum manipularibus suis atque item fabris, deijcere statuam sede sua conabatur. Quo spectaculo (id enim longè miserrimum Ticinenses iudicabant) vsqueadeò tumultuosus complorantis & deplorantis populi concursus fuit, vt oblitus domesticae calamitatis, furiosè in forum decurreret, nullo modo passurus, vt patriae, quae fortunarum omnium, & publici decoris iacturam dudum fecerat, etiam nobilissimae & vetustissimae memoriae monumentum eriperetur. Res eò erat perducta, vt cum armatis ab inermibus ex iurgio certandum foret. Verùm Rauennate Imperatoris Lotrechij diploma proferente, omnis ea Ticinensium turba suo recenti moerore & cultus deformitate miserabilis, ad praetorium contendit, atque ibi vnus patritij ordinis Franciscus Boticella proiectus ad pedes, ita loquutus est, vt Lotrechij animum flexerit. Manabant cunctis Ticinensibus lacrymae, quando eius statuae iacturam instar summae calamitatis atque miseriae, supra direptae patriae aduersam sortem existimarent. Itaque Lotrechius ad misericordiam versus, Rauennatem ex aduerso promissum muralis coronae praemium ex diplomate repetentem, blandis verbis admonuit, vt praemium potiùs nauatae fortiter operae ex sua liberalitate oblatum accipere vellet, quàm tanta acerbissimè direptae ciuitatis miseria laetari, ardere???ue demùm inuidia, aliquando ei & Rauennatibus nocitura. Itaq; vel indignabundus miles pro aenea statua pecuniam à quaestoribus accepit, quantum satis est pro murali corona ex auro puro fabricanda, quae in fidem virtutis suae, cum elogio Rauennate in templo poneretur. Iouius. Cum Hostibus. Solymannvs Turcarum Imp. diffugientibus metu ciuibus, Buda penè deserta potitus, arcem obsedit. Ei praerat Thomas Nadastus, inter Hungaros nobilitate & virtute illustris. Quem cùm Germani milites ad dedendam hosti arcem compellere minis non possent, cum hoste saluis rebus paciscuntur, & Nadastum in vincula conijciunt. Id ratum habuit Solymannus. Caeterùm quum eius praesidij milites, qui erant ferè septingenti, ex conditione incolumes, sarcinis???ue suis onusti Possonium abirent, & Ianizari occupata arce Nadastum solutum vinculis pariter dimissuri essent: Solymannus de militum perfidia, probitate???ue Nadasti erga Ferdinandum regem certior factus, perfidos milites Ianizaris ad vnum trucidandos obiecit: Nadastum verò liberali stipendio inuitatum, id???ue renuentem, liberaliter dimisit, Iouius libro 28. Historiarum. Cum Clientibus. Caij Iurecoss. lex est, Sumtus prorogare litiganti honestum est: pacisci autem, vt non quantitas eo nomine expensa cum vsuris licitis restituatùr, sed pars dimidia eius quod ex ea lite datum erit, non licet. In hanc legem cùm Raphael Fulgosus, legum interpres clariss. vbi primùm de iure cepit respondere, per ignorantia̅ peccasset, & quotam litis à cliente pactus obtinuisset, multò pòst tempore facti conscientia tactus, quicquid praeter legitimam mercedem acceperat, clienti restituit, Testis ipsemet com. legis Sumtus. ff. de Pactis. Cum Fratribus. Petierat Herodes Magnus, morbo incurabili affectus, à sorora Salome, vt se mortuo nobilissimos Iudaeorum in Circo clausos cingeret militibus, qui eos iaculis conficerent: vt Iudaei, si ob obitum lugere nollent, saltem suorum crudelem mactationem deplorarent. Soror fidem dederat factum se exec???uram: at promissis non stetit. Iosephus libro decimoseptimo, capite octauo, & seq. Cum Amasijs. Cassandra, siue Alexandra, Priami & Hecubae filia, concubitus mercedem pacta Apollini, seu sacerdoti Apollinis, si ab eo vaticinandi artem edoceretur, promissis impuris non stetit. Guil. Canterus in com. Lycophronis. Cum seruis. Ex lege Mosaica prohibitum erat, ne quis Iudaeorum vllo consanguineo suo vteretur seruo, sed statuto tempore manumitteret. Ea manumissio sub Sedecia rege, multis annis intermissa, reuocata fuit. Ieremiae 34. Mvtvvm, Creditvm iniqvvm coercitvm. Cùm Thebas euertisset Alexander Magnus, inuenit tabulas quibus centum talenta mutuò Thessalis dedisse Thebanos continebatur. Has, quia erat vsus commilitio Thessalorum, donauit his vltró. Postea restituti à Cassandro, reposcebant Thebani Thessalos: se credidisse constare, & non recepisse. Igitur res ad Amphictyonas deducta est. Placuit Thessalos petitione liberari. Ex Quintil. lib. 5. cap. 10. P. Aerodius lib. 1. Decretorum. C. Visellius Varro, graui morbo correptus, trecenta millia numûm ab Octacilia Laterensi, cum qua commercium libidinis habuerat, expensa ferri sibi passus est: eo confilio, vt si decessisset, ab haeredibus eam summam peteret, quam legati genus esse voluit, libidinosam liberalitatem debiti nomine colorando. Euasit deinde ex illa tempestate aduersus vota Octaciliae. Quae offensa, quòd spem praedae suae morte no̅ maturasset, ex amica obsequenti subitò districtam foeneratrice̅ agere cepit, numos petendo: quos vt fronte inuerecunda, ita inani stipulatione captauerat. De qua re C. Aqvilivs, vir magnae auctoritatis, & scientia iuris ciuilis excellens, iudex adductus, adhibitis in consilium principibus ciuitatis, prudentia & re [3270] ligione sua mulierem repulit. Quòd si eadem formula & Varro damnari, & aduersaria absolui potuisset, eius quoque non dubito, quin turpem & inconcessum errorem libe̅ter castigaturus fuerit. Nunc priuatae actionis calumniam ipse compescuit, adulterij crimen publicae quaestioni iudicandum reliquit. Val. Max. lib. 8. cap. 2. Foenvs inivstvm tollere. Pietatis Montem dictum ann. MCCCCXCI. suadente B. Bernardo Tomitano Feltrensi Minoritano concionatore, & ope Petri Barocij Veneti Episcopi Patauini, Patavini primum instituêre, & sic auxêre, vt triginta octo aureorum millium numûm summam transcendat: praeter magnam pecuniarum quantitatem, quae ibi vel spontè à ciuibus, vel in sequestris à priuatis hominibus quotidie reponuntur. Huiusmodi autem pecuniae dantur mutuò indigentibus, sub quocunque pignore. Pro foenore annuo Iudaei quintam partem exigebant: at Mons Pietatis vigesimam tantummodò, in ministrorum & operariorum mercedem. Infra XXX. solidos datur mutuum poscentibus gratis. Quicquid ex annuo fructu superest (neq; enim sortem accrescere volunt) totum illud in pauperes & pias causas erogatur, ad elocandas virgines, inter sodalitia artificum quotannis sorte ducta in orphanos & monasteria mendicantium. Crescit alioqui in dies sors, ex oblationibus pijs, quae collatione facta per omnia sodalitia, tam spiritualia quàm secularia, in Paschate publicè fiunt, & quotannis ad CCCC. aureorum summam ascendunt. Expensae in custodes, notarios, censores, magistros, & alios ministros, ter mille, & quingentos aureos complent. Hoc tam pio instituto XXII. mensae foeneratoriae Iudaeorum, quae ex vsuris annuatim plus quàm XX. aureorum millia corradebant, penitùs sublatae sunt: sed & grauis multa addita, si quis eorum ampliùs cuipiam foeneraretur. Aerarium ipsum habetur sub maxima custodia in loco tutissimo iuxta praetorium. Domus septem hinc inde in media vrbe, vbi erogantur pecuniae, & pignora seruantur: quas singulas, singuli nobiles annuatim cu̅ sua familia inhabitant. Neque verò ad id muneris quisquam assumitur, nisi idoneos priùs fideiussores praebuerit. Bernard. Scardeonus lib. 2. hist. Pat. classe 5. Emtio, Venditio inivsta rescissa. Claudius Centumalus ab auguribus iussus altitudinem domus suae, quam in Caelio monte habebat, summittere, quia his ex arce augurium capientibus officiebat, vendidit eam Calpurnio Lanario: nec indicauit, quod imperatum à collegio augurum erat. À quibus Calpurnius demoliri domum coactus, M. Por. Catonem, inclyti Catonis patrem, arbitrum cum Claudio adduxit, vt formulam daret quid sibi de ea re facere oporteret ex fide bona. Cato, vt est doctus, de industria Claudium edictum sacerdotum suppressisse, continuò illum Calpurnio damnauit, summa quidem cum aequitate: quia bonae fidei venditorem nec commodorum spem augere, nec incommodorum cognitionem obscurare oportet. Val. Max. lib. 8. cap. 2. M. Marius Gratidianus C. Sergio Oratae vendiderat aedes eas, quas ab eodem ipse paucis antè annis emerat. Hae Sergio seruiebant: sed hoc in mancipio Marius non dixerat. Adducta res in iudicium est. Oratam M. Crassvs, Gratidianum defendebat M. Antonius. Ius Crassus vrgebat, quod vitium venditor non dixisset sciens, id oportere praestari: aequitatem Antonius, quoniam id vitium ignotum Sergio non fuisset, qui illas aedes vendidisset, nihil fuisse necesse dici: nec eum esse deceptum, qui in id quod emerat, quo iure esset, teneret. Cicero lib. 3. Offic. Aemilius Larianus ab Ouinio sundum Puteolanum lege commissoria emerat, data parte pecuniae: ita vt si intra duos menses ab emtione, reliqui precij partem dimidiam non soluisset, inemtus esset. Item si intra duos alios menses reliquum precium non numerasset, similiter esset inemtus. Intra priores duos mé̅ses Lauinio defuncto Rutiliana pupillaris aetatis successerat, cuius tutores in solutione cessauerunt. Venditor denunciationibus tutoribus saepe datis, ante & post diem, quo placuerat esse commissum, post annum eandem possessionem Claudio Telemacho vendiderat. Pupilla acceptis alijs tutoribus, quòd primi vt suspecti remoti essent, in integrum restitui desiderabat, aduersus Ouinium & Telemachum. Victa tam apud Praetorem, quàm apud Praesectum vrbis, ad Imperatorem Alexandrvm Seuerum prouocauerat. Ille ex Iulij Pauli aliorum???ue iurisconsultorum sententia, qui ei in co̅silio adérant, pronunciauit, Rutilianam in integrum restituendam. Paul. lib. 1. Decret. Fundus qui Lucij Titij erat, ob vectigal Reipubl. vaenit, longè minoris quàm debita summa esset. Postea Lucius Titius debitor pro fessus est paratum se esse solidum vectigal exsoluere: itaque postulabat rescindi venditionem. Emtor recusabat, etenim se bona fide emisse, atque auctore Praetore. quòd si viliùs emerit, non prohibuisse se, quò minùs alij altiùs licerentur. caterùm licere vnicuiq; conditionem suam meliorem facere. Attamen Praeses prouinciae rescidit venditionem, summa aequitate motus. P. Aerodius ex Serbidio Scaeuola, Tit. de Rescin denda venditione. Locatio, Condvctio Inivsta antiqvata. Adolescens quidam in Aegypto deperibat amore Theonidis meretriculae. At illa pro nocte mercedem ingentem postulabat. Interim euenit, vt ado lescens noctu somniaret, se rem habere cum Theonide. Eo viso liberatus est ab amore, desijt???ue scorto molestus esse. Illa vbi factum resciuit, appellat adolescentem, petit pactam mercedem. Quum non conueniret, itum est ad iudicem Bocchorem. Is causa cognita pronunciat, vt adolescens tantum pecuniae adferret in vasculo, quantum illa postulasset, eam???ue praesente ac inspectante Theonide huc illuc???ue manu tenens volueret, & illa interim haereret vmbrae, quasi rectè somnium vmbra pensaretur. At hoc iudicium vt iniquum reprehendit Lamia meretrix: Per somnium, inquit, adolescens amore coitus liberatus est, at vmbra Theonidem non liberauit amore pecuniae. Plutarchus. Veneti, Sebastiani Ziani ducis auspicio, ex Constantinopolitana vrbe architectum insignem accerserant, ad extruendam auream D. Marci aedem. Praeter amplissima munera etiam marmoream statuam in augustissimo templi loco sibi poni Graecus homo postulabat. Assenserunt patres. At ferè absoluto opere, nimia leuitate coram patribus impudens fassus est, se quidem multò celebrius templum ipsum fuisse extructurum, nisi inter opus ipsum occurrissent plura, quae illum prudentiorem fecissent. Ad quae subridens dux: Ergo nos quoque de statua ponenda prudentiores reddemur. Itaque in vestibuli fronte marmoream statuam collocarunt, manu ad os obiecta, quasi illum dicti sui poeniteret. Egnatius libro sexto, capite quinto. Pvblica bona repetita. Repetvndarvm Actio. Vt nihil mortales à dijs immortalibus vsucapere, sic nihil priuati earum rerum, quae publici iuris sunt, sibi vllo tempore assumere ac vindicare possunt. Fluminum, maximè nauigabilium, aqua publica, vsus publicus est, non singulorum: vnde haurire vnicuique licet, non aquam etiam ducere & deriuare: ne aut flumina exarescant, aut deteriùs, aqua depressiore facta, nauigentur. Quamobrem & apud Graecos Themistocles, & apud Romanos M. Porcius Cato, & L. Valerius Censores, omnem aquam publicam seu fontium & aquaeductuum, seu fluminum publicorum, in priuatum adificium aut agrum fluentem ademerunt: & quae in loca publica inaedificata immolitáve habebant, intra dies triginta demo liti sunt: tantum???ue abest, sua se possessione, & longo vsu tuerentur ad circumscribenda ciuitatis iura, vt hoc etiam nomine, quasi diutiùs eo deliquissent, Themistocles fluminum cognitioni & curationi Athenis praefectus, multam seuerissimè dixerit. Idem???ue postea à Theodosio, Valentiniano & Iustiniano Imperatoribus tit. de Aquaeductu, sub maiori poena, hoc est, praediorum publicatione, vetitum est: nisi quis speciali rescripto ius aquae impetrauerit: quo tamen ciuiliter vtatur, & sine incommodo publico, quia nunquam aliter à Principe peti atque irrogari solet. P. Aerodius de Rebus Iudicatis. Atheniensibvs & Megarensibus de Salamine concertantibus Solon tandem superauit Megarenses, & quoscunque praelij calamitas reliquos fecerat, datis inducijs omneis missos fecit. Verùm enimuerò Megarensibus in pertinacia perfistentibus, multis???ue cladibus vltrò citro???ue illatis, arbitros & iudices Lacedaemonios sumsêre. Ac Homeri auctoritatem plerique auctores sunt, fuisse Soloni suffragatam, Iliados ß. nam versum cùm in recensu nauium interiecisset, in iudicio eum recitasse haec carmina: Bis sex adduxit curuas Salamine carinas Aiax inuictus, quas in statione tenebat, Vrbis Athenarum quà castra habuêre phalanges. Caeterùm ipsi ducunt haec Athenienses pro vanis. Solonem verò planum fecisse aiunt iudicibus, Philaeum & Eurysacem Aiaci filios ciuitate ab Atheniensibus donatos ipsis insulam hanc tradidisse, habitauisse???ue hunc in Braurone Atticae, illum in Melite, trahere???ue curiam Philaidarum, vnde erat Pisistratus, ex Philaeo nomen. Quò autem magis Megarenses conuinceret, nixum humandi ritu fuisse defunctorum, quos non ita vt illi, sed vt ipsi humarent. Terra autem mortuos Megarensibus condi ostenderunt ad Orientem obuersos, ad Occasum Athenienses. Cui reclamans Megarensis Hireas ait, Megarenses quoque cadauera in Occasum versa collocare. Et eo iam maius insuper indicium, singulos loculos habere [3271] Athenienses, Megarenses ternos & quaternos singulis Ioculis condi. At Soloni etiam oracula quaedam Apollinis, quibus Salamina ille deus Ioniam appellauit, dicuntur suffragata. Hanc causam disceptauerunt quinque Spartiatae, Crito laidas, Amompharetus, Hypsechidas, Anaxillas, Cleomenes. Plut. in Solone. Rapina Restitvta. P. Scipio, cum exercitu in Siciliam profectus, vbi cognouit, satis magnam copiam Italicorum militum Syracusis versari, qui res bello partas, deinde Syracusanis per senatum restitutas retinerent: statim eos partim edictis, partim iudicijs compulit ad ea implenda, quae senatus censuisset. Qua ex re magnam gratiam & iusti consulis famam apud Siculas gentes est adeptus. Auctor eius vitae. Scipio Africanus, cùm vrbem reperisset signis & ornamentis Graecis refertam ex Sicilia asportatis, per praeconem pronunciari iussit, vt ciuitates certos mitterent, qui agnoscerent, & auferrent sua. Ex praeda neque seruam neq; libertinum quicquam vllum permisit capere, ac ne licitari quidem, cùm agerent & ferrent omnes. Plut. in Apoph. Raptvs ivdicatvs. Aegyptij sacerdotes tradunt, Alexandrum, rapta è Sparta Helena, cùm renauigaret domum, in mari Aegeo ventis cursu excussum in Aegyptiacum pelagus: atque illinc in Aegyptum, ad ostium Nili Canobicum eiectum. Erat in eo litore Herculis templum: ad quod si quis cuiuscunque hominis seruus co̅fugiens, capiat sacras notas, sese Deo tradens, eum nefas est tangere. Eam templi legem mancipia Alexandri cùm audissent, ab eo profugerunt: assidentes???ue Deo supplices, raptum Alexandri iudicarunt. Thonis ostij praefectus quàm raptissimè Memphim ad Proteum mittit haec nunciatum. Protevs rex Alexandrum seuerè corripuit, & Helena cum opibus apud se retenta, vt tridui spacio ex Aegypto transfretaret, praecepit. Alexander in patriam nauigauit. Graeci cum Menelao contra Troianos profecti, quamuis illi verè negarent se Helenam habere (relicta enim fuerat in Aegypto) tamen Graeci non credentes, vrbem euerterunt: & Helena non inuenta, Menelaum ad Proteum miserunt. Hic vbi ad Aegyptum & Memphim nauigauit, exposita rei gestae veritate, honorificentissimo hospitio exceptus, Helenam malorum immunem recepit, & insuper omnes pecunias suas. Et cùm haec assecutus esset Menelaus, tamen iniurius in Aegyptios extitit. Nam cùm proficisci vellet, nec per ventos posset, rem indignam excogitauit. Sumtis enim duobus pueris quorun dam indigenarum filijs, exectis???ue, haruspicinam fecit. Quod vbi eum fecisse rescitum est, fuga in insulas Africae obiacentes recedere fuit coactus. Herodotus lib. 2. Helena igitur Troiae nunquam fuit, Homerus tamen poëtico more falsa veris immiscuit. Poltis Thraciae rex, Troiani belli tempore, quum Troiani pariter & Graeci legationem ad ipsum misissent, auditis vtrisque pronunciauit, vt Alexander redderet Helenam, & à se pro vna duas formosas abduceret vxores. Sapuisset Paris, si hoc fecisset: nam vna satis fruitus, habuisset duas nouas, & patriae consuluisset. Quis autem non miretur Graecorum humanitatem, quibus sat erat futurum, si tantùm redderetur, quae cum adultero tamdiu dormierat? Plutarchus in Regum apophthegmatis. Liberi restituti parentibus. Plagivm vindicatum. Salomon, vt sapientissimus, ita quoque iustissimus inter suos est habitus. Vt caetera taceam, iudicium de infante mortuo, & altero viuo, ab illo etiamnum adolesce̅te latum, iustitiam cum prudentia iunctam satis testatur. 3. Reg. 3. Servitia restituta Dominis. Abigeatvs rescissus. Icto antea foedere cum Antonio, Octauio, Lepido, ac Sexto Pompeio, conuenerat vti omnes serui, qui vocati ad libertatem, à dominis aufugerant, atque in exercitu Sexti Pompeij militassent, hi manerent in libertate. nec non istud foedus ratum habuerat Senatus, eos???ue seruos nominatim liberos esse decreuerat. Nihilominùs tamen Avgvstvs victo Pompeio, alijs???ue omnibus Imperij aemulis, generaliter edixit, vt per omnes Prouincias simul ad vnum diem fugitiui ij sic manumissi, comprehenderentur, vincti???ue Romam remitterentur. Itaque adductos triginta millia seruos dominis suis restituit: quòd si nulli essent, qui hos sibi iure vindicarent, suspendi iussit. Neque nocere, quòd à Senatu manumissi viderentur: quia id non ius, sed vis & iniuria sit, vel acclamatione Populi, vel discessione Senatus seruum aliena inuito domino manumitti: maximè qui nulla re bene gesta praemio dignus sit: imò verò qui poenam mereatur, & qui fugitiuus, & quia contra veterem disciplinam, nomen militiae dederit. P. Aerodius ex Appiano lib. 5. Bellorum ciuilium: & Paulo Orosio, lib. 6. cap. 20. Domitianvs Imp. Claudium Pacatum, etsi Centurio fuerat, domino reddidit, quòd eum seruum esse constaret. Xiphilinus. Cùm plerique essent in Nicea & Nicomedia, qui antea damnati in opus aut in ludum, similia???ue haec poenarum genera, sine certo & idoneo auctore restituti, publicorum seruorum munere & officio fungerentur, ad Plinium proconsulem delati sunt. Decreta proferebantur, quibus damnati essent: quibus verò liberati, nulla instrumenta, nulla scripto documenta afferebantur. Damnatos igitur nec restitutos, in publicis officijs retinere, inhonestum atque inciuile esse. Contrà, eranu qui testabantur reos iussu Proconsulum Legatorúmve dimissos???alioqui enim minimè verifimile esse, ausos id eos sine restitutione, quare & factos publicos seruos, & publicorum seruorum annua iam diuturno tempore accepisse, nunc eos senes poenae suae reddere, nimis durum, nimis seuerum esse. Plinius tamen cùm testibus de hac re non crederet, quae si vera esset, publicis actis & monumentis contineri debuit: ex Diu??? Traiani rescripto pronunciauit: qui intra proximos decem annos damnati, nullo ideo auctore liberati essent, hos poenae suae reddi: qui ante annos decem, in ea ministeria distribui, quae non longè à poena sunt, veluti ad balneum, ad purgationes cloacarum, munitiones vicorum & viarum. Plin. libro decimo Epist. Theodericvs Ostrogothus Vestgothos à Francis in Gallia penè oppressos misso exercitu sustentauit, & liberauit. Inde ad Vinigem Spatharium ita scripsit: Cùm Gallias exercitus noster intrauit, si qua mancipia seruitium declinantia ad alios se, quàm quibus videbantur competere, co̅tulerunt, prioribus dominis iubemus sine aliqua varietate restitui. Aliorum fortè regum praelia captarum ciuitatum aut praedas appetunt, aut minas: nobis propositum est, Deo iuuante, sic vincere, vt subiecti se doleant nostrum dominium tardiùs acquisisse. Sigonius lib. 16. Imp. occid. Nvmvs advlterinvs svblatvs. Traianvs Imperator numum adulterinum omnem sustulit. Dion. Mensvra, Pondera restitvta, adaeqvata. Praetextatvs vrbis Romae praefectus anno 367. pondus per regiones vniuersas instituit, cùm libidini multorum pro arbitrio lances componentium occurri nequiret: & lites summa cum omnium gratia iudicauit. Sigonius libro septimo Imp. occid. Pantaleon notarius modium, quo ecclesiae coloni frumenta dare compellebantur, XXV. sextariorum esse deprehenderat, eum???ue vt iniustum fregerat. Laudatur eo nomine à D. Gregorio Pp. lib. 11. Epist. c. 39. vt???ue ratione inita quaestus iniusti, pauperibus colonis vel pecunia vel animalia rependantur, seuerè iniungit. Othocarvs Boëmorum rex, pondera & mensuras, partim varias & inter se diuersas, partim fraude dolo???ue nonnullorum vitiatas, ad vnum aequabilem???ue modum reuocauit. Dubrauius lib. 17. INIVSTAM DISTRIBVTIONEM FVGERE. Respectv Personarvm, qvibvs non tribuuntur indigné. Nempe Patriae. Antipater Milesius in pugilatu Olympiae Clinopatri filios perculit. Is, cùm pater muneribus corruptus à Dionyfij Syracusani legatis, filium Syracusanum renunciari vellet: contemtis tyranni donis Milesium se essc, & ex Ionibus primum suam in Olympia statuam dedicasse, elogio testatus est. Pausanias libro sexto. Rëgibvs tyrannis, Magistratibvs. Cùm Ludouicus XI. exitium curiae Parisiorum intentaret, nisi leges à se latas promulgarent: Patres re intellecta, purpurati regem adeunt. Tum ille, Quae causa vos huc impulit? Vt mortem, in quit Lauacrius, potiùs oppetamus, quàm leges iniquas ferri patiamur. Rex oratione praesidis, & mirabili constantia magistratuum perterritus, eos humaniter accepit: & leges quas promulgari iusserat, coràm lacerari mandauit: iu [3272] ratus, se nihil posthac, nisi quod aequitati congrueret, edicturum. Io. Bodinus Methodi hist. c. 6. Callisthenes philosophus Alexandrum Magnum adorare renuit, iniustum esse ce̅sens, homini diuinos tribuere honores, & Graecis indignum. Plut. in Alexandro. Ceselivs, vir iuris ciuilis scientia clarus, nullius aut gratia, aut auctoritate compelli potuit, vt de aliqua earumrerum, quas Triumuiri dederant, formulam componeret. Valerius libro sexto, capite secundo. Viris cordatis. Epaminondas, cùm Pelopidae abnuisset oranti, vt custodia cauponem leuaret: eum???ue paulò pòst amicae precibus condonasset: Huiusmodi, inquit, beneficia, Pelopida, scortis, non ducibus, conuenit vt praestentur. Plutarchus in Praeceptis politicis. Confoederatis. Victo & profligato ad Salamina Xerxe, cùm classis Graecorum à discessu Xerxis Pagasas décurrisset in portum, ibi???; hybernaret, Themistocles pro concione ostendit Atheniensibus, habere rem se conducibilem ipsis & salutarem, sed non edendam in vulgus. Atheniensibus, vt eam vni aperiret Aristidi iubentibus: qui si probaret, exequeretur eam. Ita ostendit Aristidi Themistocles, classem Graecorum in animo habere se incendere. Mox concionem hic ingressus: re ait, quam in animo haberet Themistocles, nullam esse neque vtiliorem, neq; iniquiorem. Ita praecipit ei populus Atheniensis, vt ab isto consilio desisteret. Plut. in Themistocle. M. Antonius & Octauius, cum Sexto Pompeio in colloquium venêre, ictum???ue foedus, vt ille Siciliam, Sardiniam & Corsicam praesidio obtineret, ac mare tutum à praedonibus redderet, mitteret???ue Romam ex insulis certum tritici numerum: foedere???ué ritè fírmato, coenatum est apud Pompeium. Is ab Antonio rogatus, vbi coenam sibi & Octauio paraturus esset, nauim ostendisse fertur: Illa, inquit, est mihi paterna domus, in Antonium hauddubiè cauillatus, qui Pompeianaru̅ rerum sector fuit. Ponte igitur in nauem transgressis, lautissima illis coena apposita est. Ibi quum multus de Antonio & Cleopatra sermo haberetur, Menodorus ad Pompeij aurem accede̅s, quasi aliud dicturus: Vis, inquit, Sexte, vt succisis anchoris hinc subitò nauim auferam, te???ue sine alia belli molestia statuam rei Romanae principem? Oportuit, inquit Pompeius, te id facere, non à me sciscitari, an opus esset facto, qui nunquam sim fidem meam & iusiurandum violaturus. Sabellicus libro octauo, Ennead. 6. Amicis. Quum Satibarzanes Artaxerxis Persarum regis à cubiculis, quiddam minùs iustum ab ipso peteret, sentiret???ue rex illum hoc facere sollicitatum triginta Daricoru̅ millibus: quaestori aerarij sui mandauit, vt Daricorum triginta millia ad se deferret: ea???ue dans Satibarzani: Accipe, inquit, ô Satibarzanes: nam haec tibi quum dedero, non ero pauperior: iniustior futurus, si illa, quae petebas fecissem. Commentus est rex egregius, vt nec amicum contristaret, nec à iusto deflecteret. Plut. in eius vita. Aristides Atheniensis, cognomento Iustus, semper suo vnius praesidio fretus Rempublicam administrauit: à sodalitatibus & amicorum potentia abhorrebat, quae ad iniuriam alijs inferendam adderet animum. Abhorruit autem ab omni factione & amicitia ideo, ne adigeretur ad aliquid faciendum, quod iustum non esset: aut cogeretur abstinere ab eo, quod iudicasset Reipub. conducere. Plutarchus in Apoph. Graecorum Impp. Themistocles Simonidi postulanti, vt quaedam iniquè iudicaret: neque illum ostendit poëtam fore bonum, si praeter modos caneret: neque se, si praeter leges quid decerneret, magistratum probatum. Plut. in Apoph. P. Rvtilivs amico cuidam rem iniustam petenti, pernegabat. Cum???ue is commotus per summam indignationem diceret: Quid ergo, inquit, mihi opus est tua amicitia, si quae rogo no̅ facis? Imò, inquit Rutilius, Quid mihi opus est tua, si quid inhonestae rei propter te facturus sum? Valerius Maximus libro sexto, capite quarto. Phocion, cùm ei rem Antipater minùs honestam & eum non decentem imperaret: Non vales me, inquit, & amico vti & adulatore. Plut. in Praeceptis connubialibus. Leo decimus Pp. Iulium Blancium è cubicularijs sibi gratissimum importunis precibus postu lantem, vt iniquo libello subscriberet, quo duo regionibus distincta sacerdotia, tralato alterius redditu, vnius tantùm templi dedicationem subirent: quòd neq; obtemperandum, neque omnino negandum censeret, percunctatus, quanti ea gratia clienti venderetur, libero ore ducentis aureis respondenti: totidem è crumena numerauit, libellum???ue discerpsit. Iouius in Leone decimo, libro quarto. Parentibvs. Agidem vltimum regem Laconum huius nominis, cùm rogassent parentes, vt sibi in re quapiam iniusta adesset, recusauit illis aliquamdiu: verùm cùm instarent, hunc in modum respondit: Donec essem apud vos, nullam omnino tenebam iustitiae scientiam: verùm vbi me patriae tradidistis, patriae???ue legibus, conabor huic magis obtemperare, quàm vobis. Plut. in Lacon. apoph. Agesilavs, cùm pater ei quippiam pro tribunali decernere contra legem praeciperet: Ego verò, inquit, abs te pater parére ab prima aetate doctus sum legibus. Itaque hoc. tempore tibi parebo, nihil iniqui vt perpetrem. Plutarchus de Immodica verecundia. Acròtatvs, cùm postularent ab eo parentes, vt quadam in re iniqua efficienda esset ipsis praestò, aliquamdiu restitit. Vbi institerunt, respondit: Dum vobiscum fui, nullam intelligentiam habui iustitiae. Enimuerò quando me patriae dedistis eius???ue legibus, praeterea ad iustitiam & honestatem pro viribus instituistis, haec potiùs dabo operam quàm vos vt secter. Quia verò vultis me optima agere: optima autem cùm priuato tum multò magis imperanti sunt iusta: agam, quae vultis: quae dicitis, repudiabo. Plut. in Apoph. Olympias, vt insontis cuiusdam necem Alexandro Magno filio exprimeret, grauiùs insusurrabat nouem mensium in vtero gestationem. Atille: Aliam, inquit, optima parens reposce mercedem. Hominis salus nullo beneficio pensatur. Caelius lib. 16. c. 6. A. L. Generis. Phocion ne genero quidem, cùm de argento Harpalio reus esset, Charillo aduocatus esse voluit: roganti???ue dixit: Ego ad omnia honesta generum te adsciui, atque ita abscessit. Plutarchus in Praeceptis politicis. Affinibvs, Cognatis. Distribuens Iosve terram filijs Israël, adeò paruam portione̅ dedit contribulibus suis, vt de hoc quererentur. Iosue 17. Moses distribuit Leuitis XII. boues, & sex plaustra, quos obtulerant principes filiorum Israël: sed nullum dedit filijs Caathinis, licèt essent ei magis propinqui. Num. 7. Mendicis. Mendicus quidam petijt aliquid à Lacone. Atille: Si, quid, inquit, de dero, magis es futurus mendicus. Verùm istius probrosae vitae tuae fuit auctor, qui tibi primus dedit, te???ue fecit inertem. Apud Lacedaemonios probro dabatur mendicitas: quòd & otium odissent, & minimo essent contenti. Brusonius lib. 2. cap. 21. Impvris. Orsynes, Sagarae terrae satrapes, quum Alexandrum & illius amicos muneribus amplissimis honorasset, Bagoae eunucho nihil dedit. Sed admonitus ab amicis, quòd is Alexandro cùmprimis esset charus: respondit: Se regis amicis honorem habere, non scortis: nec apud Persas esse moris, vt viri mares ducant. Agnoscas in hoc sàtrapa mentem Cyro generis auctore dignam. Honorare nouerat, adulari non poterat: quu̅ hodie quoq; cernantur in aulis, qui scortis, morionibus ac lenonibus principum plus deferant honoris, quàm genere ac virtute praecellentibus viris. Eras. lib. 8. Apoph. Proditoribvs. Carolvs IV. cùm contra Philippum ducem Austriae bellum gereret, multitudinem hostium veritus, tres ex Philippi ducibus magna vi auri persuasit, vt Philippo renunciarent, Caroli exercitum multò maiorem esse, & in fuga omnem salutem ponendam. Proditores negotio ex sententia confecto, à Carolo promissam quidem, sed adulterinam acceperunt pecuniam, quae vicesimam vix partem iustae haberet monetae. Expostulantibus???; proditoribus, ira feruens: Abite hinc, perfidi proditores, exclamauit: adulterina fides adulterino auro recompensatur. Hier. Zieglerus de Viris illust. Germ. Rervm qvae non tribvvntvr indignè vel indignis, consideratarum Materialiter. Sic non tr???vvntvr indignis Regiones. Fridericvs tertius Imp. nunquam iurauit, nifi cùm in ciuitate Aquensi apud Belgas, & cùm Romae coronatus esset, id???ue iuramentum constantissimè tenuit. Cùm enim iureiurando promifisset, se bona imperij nullatenus alienaturum: & modò hoc, modò illud ab eo peteretur: maluit auarus negando, quàm concedendo periurus videri. Eam???ue ob causam petenti Borsio Marchioni Estensi ducatum. Mutinae & Regij, tamdiu restitit, donec monstratum est eundem ducatum, qui sub annuo tributo concederetur lucri magis quàm alienationis specie̅ habere, praesertim, cùm Mutina ac Regiura in potestate sua non essent. Aeneas Syluius lib. quarto, Com. de Alfonso. Dignitates. M. Palicani hominis teterrimi blanditijs praereptus populi sauor, consularibus comitijs, amplissimum ei deferre imperium volebat, ad stipulantibus ei tribunis. C. Piso Consul pro Rostris collocatus, cùra hinc atque illinc eum ambissent, ac Palicanum suffragijs populi Cos. Creatum, an renun ciaturus esset? interrogaretur: primò respondit: Non existimare se, tantis tenebris offusam esse Rempub. vt huc indignitatis veniretur. Deinde cùm perseueranter in starent, ac dicerent: Agè, si ventum fuerit? Non renunciabo, inquit. Qui quidem tam abscisso responso, priusquam illum adipisceretur, Coss. ei eripuit. Val. Max. lib. 3. cap. 8. Sertorivs Mithridati regi Asiam, qua populo Rom. foedere cum Sylla icto cesserat, concedere renuit: quamuis sibi pecuniam & naues ad bellum aduersus Rom. per legatos praebiturum rex obtulisset. Plut. in Sertorio. Sergivs Cenomanensis antistes Hugonem Capetum regem declarare renuit, cùm is regno exuiset Carolum Gallorum regem, vltimum de Caroli Magni stirpe, & Arnoldum Remésem episcopum, qui naturalis tantùm patruus Caroli fuerat, dignitate ea priuare vellet. Ideoque triennali ab eo fuie exilio damnatus. Fulg. lib. cap. 8. Posteaquam Fridericus I. Imp. diris deuotus ab Alexandro tertio. Italia excessit, anno MCLXIIX. Manuel Imperator Graecus, rebus Italiae inhians, legatos Beneuentum ad Alexa̅drum misit, promittens, se ecclesiam Graecam cum Romana iuncturum, atque ipsum praesenti molestia Friderici Iiberaturum, & grandi quoque pecunia donaturum, si se corona Imperij occidentalis, quar iure Friderico erat ademta, donasset, atque vtriusque Imperatorem Imperij exemplo vetere appellasset. Quam postulationem Alexander, vt parum reipublicae Vtilem, ex Cardinalium sententia reprobauit. Sigonius lib. 14. regni Italici. Cùm coenobiu̅ quoddam vacaret in Anglia sub Gulielmo Ruffo rege, duo Monachi inter se pactionem fecerunt, vt se ita inuicem adiuuarent, quò alter coenobio praeficeretur: certatim pecuniam regi offerentes. Interea rex conspicatus coràm alium Monachvm, hominem bonae frugis, qui comes illis duobus competitoribus fortè venerat, ad se vocat, quaeritque ab eo, Ecquid dare velit, si abbas fiat? Is respondet, Se nihil prorsus daturum, cùm eo animo sese isti vitae principiò dedisset, vt spretis faciliùs diuitijs, atq; honoribus in sanctitate vitae acquiescens castiùs Deum coleret. Ad haec rex inquit: Tu ergo dignus es, qui coenobio tuo praesis. Id quod fieri statim iussit, illis duobus competitoribus non sine ignominia ab se repulsis Polydorus lib. 10. Alberto Imp. mortuo, Boëmorum nobiles Ladislaum eius F. licèt infantem adhuc, regem optabant. Alij verò, Hussitae praesertim, Albertvm Bauariae ducem accersunt, qui apud Venceslaum regem educatus, linguae Boëemiae non ignarus erat. Albertus venientibus ad se Boëmorum legatis, amplum & nobile regnum offerentibus, gratias egit, qui se vnum ex omnibus elegissent, cui parére vellent, dignumque tanto imperio iudicassent. Multa se id circo debere Boëmis, neque id vnqua̅ beneficij obliuioni daturum. At cùm regis Alberti soboles extet, indecorum esse cum alterius iniuria regnum quaerere. Paternam haereditatem nulli auferendam. Qui pupillos suo iure dispolient, dijs atque hominibus inuisos poenas aliquando patrati sceleris dare. Cognouisse se non vano rumore foedus antiquum inter Boëmos & Austriales exrare, deficiente mascula sobole, principem ne foras assumant: fi dem seruare pulcrum, ne cui temerè noceatur, cauendum. Scelestam execrabilemq; vocem illorum, qui regnandi causa ius violandum astruunt. Atque ita maiorem se spreco regno monstrauit: & si verum fateri licet, clarissimum egit regem. Nam regnum apud eos est qui spernunt, non qui cupiunt. Aeneas Syluius cap. 57. Boëm. hist. Munera, Dona. Consule Tit. Liberalitatis & Magnanimitatis, in non accipiendis muneribus, honoribus, fol. 2451. Aesopvs fabulator multam auri vim acceperat à Croeso, vti Delphis splendidè sacrificaret, & Delphorum singulis quatuor minas distribueret. Verùm cùm incidisset illi nescio quid dissidij cum Delphis, sacrum quidem fecit, caeterùm pecunia̅, quam acceperat distribuendam, Sardeis misit, Delphos indignos iudicans eo beneficio. Quamobrem irati, sacrilegij condemnatum, praecipitarunt è rupe, quam Hyampeiam vocant. Erasmus in Adagijs. Quum Galli donassent Avgvsto torquem aureum, centum pondo, ac Dolabella per iocum tentans illum, tandem huc produceret iocum, vt diceret, Imperator torque me dona: Malo te, inquit, ciuica donare. Festiuiter submouit postulatoris impudentiam, qui nunquam in bello fuisset: eoque magis illi conueniebat corona ciuica, quae ex quernis ilignisque frondibus fieri consueuit, quemadmodum triumphalis ex auro. Quanquam & castrensis, & muralis, & na ualis auro fieri solebat. Qua de re vide A. Gellium lib. 5. c. 6. Ciuicam autem Augustus, vt honorificentiorem per iocum obtulit. Nam Sueto nius refert, eum inter dona militaria aliquando faciliùs phaleras & torques, & quicquid auro argentoque constaret, dare solitum, quàm vallares ac murales coronas, quae honore praeceIlerent. Erasmus lib. 4. Apophth. Ab Archelao rege Macedonum, in conuiuio quodam familiaris quidam, sed parum humanus, petijt sibi dari poculum. Archelaus autem illicò mandauit puero, vt hoc poculum daret Euripidi. Id factum admiranti postulatori: Tu quidem, inquit, dignus eras qui peteres, nec acciperes: at hic dignus erac qui acciperet, vel non petens. Significans, alteri hoc tribuisse regiam familiaritatem, vt auderet quiduis petere: at Euripidis boni viri pudorem hoc mereri, vt vltrò donaretur aliquid. Plut. in regum Apoph. Antigonvs rex, Thrasillo Cynico petenti drachmam: Non est, inquit, munus regium. Cynico subijciente, Talentum igitur da: At non est, inquit, Cynicum, tale munus accipere. Vtroque cornu repulit postulatoris improbitatem, quem existimabat nullo dignum beneficio. Plut, in regum & Imperat. Apophtheg. Tributa. Tiberivs Imp. pecuniae causa neminem occidebar, nullius bonaproscribebat, nulla vi atque violentia exigebat pecunia̅. Etenim Aemilio Recto, qui ad se aliquando miserar maiorem summam pecuniae ex Aegypto, cui praerat, quàm imperat fuisset, rescripsit in haec verba: Tonderi, inquit, oues meas volo, non deglubi. Dion. Vis, Iniuria quaeuis. Verbi gratia Concubinas non eripere. Theodoro dicitur Alexander Protei fratri scripsisser: Mitt??? mihi cantricem illam tuam, donabo tibi decem talenta, nisi ames eam. Cùm alius ex amicis Antipatrides ad eum cum psaltria comessatum venisset, accensus puellae amore, rogauit Antipatridem, An eius amore deperiret? Qui cùm Ardenter dixisset: Abi igitur, inquit, in malam rem. continuitq; se, nec attigit mulierem. Plut. in Amatorio. Amicitia. Consule Tit. Fidei erga patriam, in spernenda aliorum amicitia, fol. 3289. Illic Fedei [Greek words], hic Perfidiae [Greek words] perpenditur. Cato Vticensis Pompeij assinitatem, quam ambiebat, in fratris & sororis eius filiabus sibi & filio ducendis, respuit, reipub. causa, Munatio petenti hoc respondens: I Munati, i, & Pompeio renuncia, irretiri Catonem non posse per feminas: amplecti me beneuolentiam eius: ac rectè agenti amicitiam praestiturum omni firmiorem necessitudine: verùm obsides aduersus patriam non daturum Pompeij gloriae. Plut. in Catone, & Pompeio. Libertas. Vticae post cladem Pharsalicam, & alteram ad Thapsum, cùm mentionem quidam intulisset, decernendam seruis libertatem, idque comprobassent plerique: negauit id se Cato minor facturum. Neque enim id legitimum vel iustum esse: verùm si domini ipsi manumisissent eos, recepturum se adultos. Plut. in Catone. Tiberivs Imp. Cùm populus vellet seruum saltatorem donare libertate, non ante comprobauit, quàm dominus eius consentiret, & precium constitutum numeratum pro seruo acciperet. Dion, & Xiphilinus. Priuilegia. Themistocles Hieronem, Syracusanorum tyrannu̅, cum equitatu venientem ad ludos Olympicos, vetuit certamen spectare, dicens: Eum qui maximi periculi se socium non praebuisset, non aequum esse, vt communis conuentus particeps fieret. & ob eam rem laudem est assecutus Themistocles. Aclianus de Var. hist. lib. 9. Arcanorum profanatio. V. G. Arcana non inuestigare. Consale Tit. Fidei erga hostes, Secreta illorum non rimando, sol. 3343. Fridericvs Imperator, cùm Gasparis Schlickij literas Norimberga missas accepisset, quae nonnullis Hungaris inscribebantur, fuerunt qui eas aperiendas dicerent, quòd in ijs aliquid proditionis scriptum esse putarent, quod seiri oporteret. Quibus Fridericus: Gasparem ego & probum virum, & mei amantem existimo: si autem fallor, malo per se error pateat, quàm mea diligentia inuestigetur. Maluit magnum subire periculum, quàm amici aperire literas, ad se non spectantes. Aeneas Syluius libro quarto in res gestas Alphonsi regis. Arcana non prodere. Coniurauerat Theodorvs quidam in Hieronymi Syracusani tyranni caput cum plerisque alijs. Qua coniuratione ad Hieronymum delata, captus ille nullis cruciatibus cogi potuit, vt eorum quempiam nominarit, qui eius essent consilij soeij. Et vt fidem verbis astrueret, Thrasonem, qui apertè rem ad Romanos trahebat, & alios quosdam à latere tyranni nominauit, qui ad vnum falso indicio sunt ad supplicium ducti, quum interim socij coniurationis, Theodori fide & constantia freti, Syracusis esse haud veriti sint, dum destinati facinoris socius torqueretur. Sabellicus libro tertio, Ennead. 5. & Plinius lib. 34. cap. 8. Chariton & Menalippvs Agrigentini contra Phalaridem tyrannum conspirarant. Deprehensi, & saeuissimis tormentis examinati, conscios prodere noluerunt. Eam constanriam admiratus tyrannus, ipsis vitam donauit. Aelianus lib. 2. cap. 4. Var. hist. & Heraclides Ponticus in Amatorijs, & Athen, lib. 13. cap. 27. Dipnos. Leaena meretrix, lyrae cantu nobilis, maximis cruciatibus adduci non potuit, vt consilia Harmodij & Aristogitonis tyrannicidarum detegeret. Ob quod meritum simulacrum illi Athenienses erexêre, Leaenam aeneam Iphicratis opus, cui ob taciturnitatem Iinguam addi vetuerunt, vt fidem publico honore remunerarentur, neque tamen scortum celebrasse viderentur. Plin. lib. 34. cap. 8. Zeno Eleates, Pythagorae discipulus, cùm Phalaridïtyranno crudelissimo necem machinaretur, detecto eius consilio, captus, & acerbissimis quaestionibus laceratus est, vt conscios coniurationis detegeret. Attamen nullis vel minis vel cruciatibus eò adduci potuit, vt facinoris conscios indicaret: sed vultu interrito, & sublimi quadam constantia tortoribus restitit, & demùm intimos tyranni amicos (licèt insontes) coniurationis capita esse dixit, quibus sublatis, multitudinem sauientem magnifica oratione ita impulit, vt facto impetu lapidibus ryrannum obruerint. Alex. ab Alex. lib. 1. c. 30. Formaliter consideratarym. Non facere iniuriam alteri in Contractib. Voluntarijs. Puta in Deposito. Stagiritarvm lex est eiusmodi, vt Graecam agnoscere possis: Quod non deposuisti, inquit, netollas. Aelianus lib. 3. de Varia historia. Aphytenses integram piam que vitam traducunt, neque attingunt alienas ianuas patentes. Memorant aliquando peregrinum, cum ibi vinum emisset, non secum asportasse, quod nauigatio celeriter abeundi necessitatem imponeret, atque ibi nemini commendatum reliquisse: Iongeque pòst alteris nundinis cùm reuersus esser, intactum reperisse. Heraclides. Emtione. Q. Mvtivs Scaeuola cum fundum emisset, eumque pluris, qua̅ venditorad dixisset, aestimaret, addidit centum millia. Locato. Cunegundis lmperatrix, in templi Bambergensis aedifi catione peluim numis plenam in medium posuit, vnde nemo Operariorvm, praeter iustam laborum mercedem, quicquam auferre pocuit. Chronicon Saxoniae. Iureiurando. Pericles Atheniensis vir clarissimus, rogante amico, vt sua causa falsum deieraret, respondit: [Greek words], sed vsque ad aras. Gellius lib. I. Noctium Atticarum, cap. 3. & Plut. in Apoph. Inuoluntarijs. Non facere iniuriam alteri per Furtum. Indi à furtis magnopere ab stinent. Vnde Megasthenes refert, cùm in Sadrocotti castra venisset, in quibus erant hominum XL. myriades, nullam diem vidisse, in qua vitra CC. drachmarum precium furta essent allata, etiam cùm legibus vteremtur non scriptis. Strabo lib. 15. Zacharias Grio Cretensis furti preciosissimi, quod è thesauro D. Marci Venetijs Stamatus quidam Graecus abstulerat, particeps esse renuit. Sab. lib. 6. Dec. 3. Proditionem. Leonidas Alexandridae F. Xerxi, qui ei scripserat: Copia tibi est, nisi cum dijs pugnare velis, sed à me stare, toti Graeciae dominari: rescripfit: Si honestam vitam nosses, desisteres aliena concupiscere. Mihi verò satius est pro Graecia emori, quàm gentis meae dominum esse. Vt denuò scripsit ei Xerxes: Mitte arma: rescripsit: Veni, & cape. Plut. in Apoph. Mardonius à Xerxe cum delectissimis copijs ad trecenta millia relictus, elatus firmissima Iegionum spe, ad Graecos minaces literas scripsit: Marinis lignis viros superastis mediterraneos, remigandi rudes: sed nunc spaciosa est Thessaliae regio, apri Boeotiae campi egregio equitatui & pediratui ad decerta̅dum. Ad Athenienses priuatim literas regis mandato misit, pollicentis, si se recepissent, vrbem ipsis in stauraturum se, magnam pecuniam daturum, & imperium traditurum Graeciae. Quae vbi Lacedaemonij acceperunt, formidantes miserunt Athenas legatos, contenderunt???; à populo Atheniense, vt coniuges & liberos suos Spartam mitterent, senibus se suppeditaturos victum: siquidem premebat grauis egestas exutum agro & vrbe populum. Verùm auditis Iegatis responsum reddidit ex Aristidis rogatione magnificum: Ignoscere hostibus se, quòd diuitijs & pecunia, quibus nihil nossent praestantius, omnia ducerent vaenalia: Lacedaemonijs verò succensere, qui praesentem populi Atheniensis paupertatem & inopiam viderent, virturis & magnanimitatis non meminissent, excitantes eum ad dimicandum pro Graecia cibi mercede. Ex hac rogatione in concionem deductis legatis Lacedaemonijs, iussit eos domum renunciare: Quicquid foret velsuper vel sub terra auri, id tanti non esse populo Atheniensi, vt libertatem Graeciae sit proditurus. Mardonij legatis sole monstrato dixit: Quoad hic eum cursum tenebit, populus Atheniensis de vastatis finibus, de profanatis & incensis templis Persas bello persequetur. Ad haec rogationem tulit, vt in capita illorum, qui legationem ad Medos misissent, aut societatem deseruissent Graecorum, deuotiones conciperent sacerdotes. Plutarchus in Aristide. Argiuus Nicostratvs (cùm magna pecunia ostensa & nuptijs mulieris, quam vellet cumque, Lacaenae, solicitaret eum, ad prodendum sibi Cromnon Archidamus) negauit Herculia eum sobolem esse. Illum enim multas oras, vt scelerosos tollerer, lustrasse: hunc probos facere improbos. Plut. de Nimia verecundia. Sueno III. Danorum rex, Valdemarum nepotem propter nimiam potentiam è medio tollere cupiens, profectione ad Conradvm Saxoniae ducem socerum simulata, eum in comitatu adesse iussit, per literas socerum rogans, vti Valdemarum datae fidei pignus secutum in vincula conijciat. At ille: Malle, dixit, se generum, filiam???ue cum nepote ex ea suscepto cruci subfixos videre, quàm fidei & finceritatis opinionem totannis seruatam, extremae aetatis infamia, corrumpere, alienae???; fraudis propofitum impijssimi fauoris prosequi nutrimento. Tum demùm affuturum se, subsidia???; laturum, si gener omissa fraude, palàm, quos metuat, impeteret. Saxolibro decimoquarto. Defectionem. Cùm Alexander Magnus Tyrum obsideret, à Iaddo pontifice petijt, vt commeatum & auxiliares copias in castra mitteret. At is, dato responso, IV Daeos, viuo Dario, ob datam ei fidem, Alexandro parére vel suppetias ferre posse negauit. Quo responso Alexander quidem irritatus fuit, at viso postmodum pontifice in pontificali habitu, miraculosè placatur. Archelavs, Mithridatis copiarum dux, victus à Sylla, persuaderi non potuit, vt à Mithridate deficeret. Quemadmodu̅ nec Sylla ab ipso moueri potuit, vt à Romanis, quamuis exul, ad Mithridatem transiret. Plut. in Sylla. INIVSTAM CORRECTIONEM FVGERE. VIDELICET RESPECTV Personarvm. Erga Insontes, Immerentes. Tvm Non Accusando. Scribit Theopompus, cùm populus Atheniensis Demosthenem accusatorem in causa quadam eum nominaret, obstreperet autem morem non gerenti, surrexisse eum ac dixisse: Vos me, Athenienses, consiliarium vel inuiti habebitis, calumniatorem ne si volueritis quidem. Plutarchus in Demosthene. P. Scipio Africanus posterior, censor, etsi sciret C. Licinium sacerdotem verbis conceptis peierasse, tamen accusante nemine, ne in persona eius & accusatoris & testis & censoris & iudicis partes egisse videretur, equum sine nota traducere iussit: recognoscebat enim tunc equitum centurias. Valerius libro 4. c. 1. & Plut. in Apoph. Q. Scaevola augur, quamuis ei grauissimè minaretur L. Corn. Sylla, eò adduci non potuit, vt C. Marium hostem iudicaret, à quo vrbs & Italia conseruata esset. Val. lib. 3. c. 8. Testimonium vel Accusationem in eos non admittendo. Cùm Publicanus manum in Xenocratem philosophum iniecisset, eum???ue in carcerem traheret, tributi non soluti nomine, [3275] liberauit Xenocratem Lycvrgvs orator: quia omnino quenquam duci hac de causa non oportuit, sed tantum cogi pignoribus captis. Sed & quia minimè omnium, tantum támque eximium virum duci oportuit, ipsum exactore̅ vltra quàm deceret importunum & iniuriosum, in carcerem conijci iussit. Paulus Aerodius ex Plutarcho in Vitis decem Oratorum. Cùm inter C. Iulium & Cn. Pompeium Strabonem magna esset de T. Albutio accusando contentio, id???; in eo iudicio versaretur (quod Diuinationem appellabant, illius???ue controuersiae: genus est, quae Translatio dicitur) vter eorum legis iudicij???ue magis idoneus esset: quamuis Pompeij auctoritas & eloquentia valebat plurimùm, tamen quia Iulius hoc secum auctoritatis ad accusandum afferebat, quòd à Sardis rogatus accesserat: Cn. Pompeius denique contra morem maiorum delinquere videretur, quòd Albutium, cui Quaestor olim suisset, potius accusare vellet, quàm has partes alteri relinquere: atque id si vel iure posset, piè tamen non facete. Etenim Praetorem Quaestori suo parentis loco esse: neque iustiorem vllam aut grauiorem causam necessitudinis posse reperiri, quàm coniunctionem sortis, quàm prouinciae, quàm officij, quàm publicam muneris societatem. Ideo???ue naec L. Philoni in C. Seruilium, neque Aurelio Scauro in L. Flaccum nominis deferendi potestas olim data fuisset: quamuis eò quòd Quaestores fuissent, hoc Praetorum suorum crimina melius nosse se dicerent: Placvit ne libido violandae necessitudinis auctoritate iudicum comprobaretur, Pompeium admitti non debere. P. Aerodius ex Cic. de Diuinatione. Similiter & postea inter L. Pisonem, & Q. CaeciIium: M. Tullium Ciceronem, & Q. Caecilium Nigrum: hîc cùm de C. Verris: illic, de Gabinij accusatione quaereretur, pronunciatum est, vt Quaestori Q. Caecilio ne subscribendi quidem facultas concessa sit. Idem ex eodem. Non puniendo, non condemnando Insontes. Socrates Atheniensis, licèt eius poteslatis esset, cuius arbitrio plebiscita ordinarentur, X. Praetores, qui apud ArginusasLacedaemoniam classem deleuerant, capite damnare recusauit: indignum iudicans, tot ac tam bene meritos, ex indigna causa impetu inuidiae abripi. Valer. Max. lib. 3 c. 3. CùmThessalorum negotiatores è Syrijs nonnulli violassent, sua???ue propria mercede spoliauissent: re delata ad Amphictyonas, tota respublica Syriorum damni iniuriae nomine multata est. Sed huic iudicio Popvlvs Atheniensis obsequi noluit: quia delicti poenam & culpam in auctores, non in co̅mune iudicaret reijci oportere. Publicam enim causam à priuatorum culpa segregandam: & si in ciuitate à multitudine peccatum est, non protinus bonis alijs???ue innoxijs imputandum esse. P. Aerodius ex Plut. Cimone. Olympias, vt insontis cuiusdam necem Alexandro Magno filio exprimeret, grauiùs insusurrabat nouem mensium in vtero gestationem. At ille: Aliam, inquit, optima parens reposce mercedem. Hominis salus nullo beneficio pensatur. Caelius lib. 16. cap. 6. A. L. Mercator quidam pontem transiens, plaustrum cum mercibus casu subuerterat. Praefectus defert rem ad Ioannem Danum, archiepiscopum Bremensem, quasi naufragium: merces enim tetigisse terram, & ideò cecidisse in commissum, vt confiscarentur. Recusauit archiepiscopus, increpans praefectum, quòd pontium curam non haberet: nihil peccasse hominem, qui culpa praefecti in calamitatem incidisset: sed etsi quid peccasset, non tamen iccirco amissurum sua. Cranzius lib. 8. Metrop. cap. vltimo. Inauditos. Henricus II. cùm Italum seruumin carcerem duci iussisset, non adiecta causa, Ivdices hominem liberarunt, priùs tamen admonito rege. Rexiussitillum condemnari, cùm religiosè ac sanctè iuraret, se hominem in scelere turpissimo deprehendisse, quod euuIgari nollet, ac iudicibus succenseret, quòd sibi affamanti fidem non haberent. Liberatus est tamen à iudicibus, & carceribus ereptus: sed postea iussu regis in flumen Sequanam noctu demersus, ne insolentia facti populum perturbaret. Actum esse Meloduni, refert Ioannes Bodinus in Methodo hist. cap. 6. Sontes, Noxios: eos Non fouendo. Carolvs Magnus in Synodo Duriensi, cap. 8. homicidas & alios facinorosos, qui iuxta leges capitali supplicio afficiendi sunt, si ad Ecclesiam confugiant, vetat excusari, aut victu foueri. Non defendendo. Vocato in crimen Harpali causa Charicle, orante???; PHOCIONEM socerum, vt praestò esset sibi, & in iudicio assisteret, renuit dicens: Ego te, Charicle, ad omnia honesta generum adsciui. Plutarchus in Phocione. In praeceptis. Politicis Charillus dicitur. Avgvstvs Caesar amicos ita magnos & potentes in ciuitate esse voluit, vt tamen pari iure essent, quo caeteri, legibus???; iudiciarijs aequè tenerentur. Cùm Asprenas Nonius arctiùs ei iunctus causam veneficij, accusante Cassio Seuero, diceret: consuluit Senatum, Quid officij sui putaret? cunctari enim se, ne si superesset, eripere legibus reum: sin deesset, destituere ac praedamnare amicum existimaretur. Et consentientibus vniuersis, sedit in subsellijs per aliquot horas: verùm tacitus, ac ne laudatione quidem iudiciali data. Suet. Papinianvs Iurisconsultus, ne defenderet parricidium Antonini Caracallae, interfici se permisit: dignus profectò qui ius doceret, cùm tanta constantia magnitudine???; animi fuerit, vt ne quidem metu mortis adductus sit, vt contra iustitiam faceret. Historiam habes apud Roterodamum lib. 8. Apophthegmatum, ex Spartiano, cuius verba repetit Volaterranus lib. 18. Anthrop. Non liberando. Frater Antigoni Marsyas litem habebat: sed à rege postulabat, vt causa domi cognosceretur. Cui Antigonvs: Si nihil, inquit, praeter ius agimus, meliùs fiet in foro, cunctis???ue audientibus. Non impetrauit hoc à rege fraternus affectus, vt vel tantillum de iure concederet. Ipsum autem hoc dilemmate constrinxit: Si iniustam causam habere te scis, cur litigas? sin iustam, cur fugis hominum conscientiam, & ad domesticas latebras rem fori pertrahis? non cariturus sinistra ciuium suspicione, etiam si bonam causam viceris. Plutarchus in regum Apophth. Philippvs Macedo, cùm Harpalus pro propinquo & necessario sario Cratete iniuriarum reo peteret, sibi vt liceret multam inferre, & ille iudicio liberaretur, ne probis proscinderetur: Satius est, inquit, hunc ipsum, quàm eius causa nos, malè audire. Ibidem. Epaminondas Thebanus, cùm hominem nequam ob mediocre scelus in vincula co̅iecisset, Pelopidae affagitanti, 'non dimisit, sed amicae supplicanti concessit, dicens: Scorta decere, non Imperatores, eiusmodi dona accipere. Plut. Catulus censor Catonem sibi arctissima iunctum necessitudine rogauit, vt quendam ipsius iudicio obnoxium (erat enim quaestor) missum faceret. Ille hunc in modum respondit: Turpe est nos, qui iuuentuti rectè instituendae auctores esse debemus, à lictoribus irrideri nostris. Negauit asperiùs, quod iniustè petebatur. Plut. in Catonis vita. Cùm in senatorem nocentem & infamem reum iudex sedissec Cato, tabellae???; Cn. Pompeij, laudationem eius continentes, prolatae essent, proculdubiò efficaces futurae pro noxio: sub mouit eas è quaestione, legem recitando, qua cautum erat, ne senatoribus tali auxilio vti liceret. Huic facto persona admirationem ademit. Nam quae in alio audacia videretur, in Catone fiducia cognoscitur. Valer. Max. lib. 6. c. 2. Contractvvm. Contractvs Inivstos non defendendo. Vt Testamenta. Vide Tit, Contractus iniustos rescindere, fol. 3265. Hic Iniusti fuga, illic Correctio spectatur. Mutuum. C. Ivlivs Caesar de pecunijs mutuis, disiecta nouarum tabularum expectatione, quae crebrò mouebatur, decreuit tandem, vt debitores creditoribus satisfacerent, per aestimationem possessionum, quanti quasque ante ciuile bellum comparassent, deducto summae aeris alieni, si quid vsurae nomine numeratum, aut perscriptum fuisset. Qua conditione quarta ferè pars crediti deperibat. Suetonius. Ivstos non rescindendo. Quatenus non tribuit indigna, Distributiuae: quatenus non corrigit non corrigenda, Correstiuae Iustitiae munere fungitur, fol. 3264. IVSTITIAE CVLTORES. IVSTI IN GENERE. Consule Tit. Boni viri, Bonireges, in genere, fol. 1600. & seq. Illic Bonitatis, vno veluti fasce varias virtutes virtutes complectentis, ratio habetur: hîc verò Iustitiae, quatenus & ipsa [Greek words] videtur esse. Popvli. Aurei Secvli hominum iustitia poëtarum testimonijs passim laudata. De ijs Seneca in Octauia: Tunc illa virgo, Numinis magni dea, Iustitia coelo missa cum sancta Fide, Terras regebat mitis: humanum genus Non bella norat, non tubae fremitus truces, Non arma genres, cingere assueuerant suas Muris nec vrbes: peruium cunctis iter, Communis vsus omnium rerum fuit, Et ipsa tellus laeta foecundos sinus Pandebat vltrò, tam pijs felix parens Et tuta alumnis -. Esseni ludaeorum iustitia omnes Graecos & Barbaros Iongè superant, multis iam seculis triti in eius continuis studijs. Facultates in commune possident, nec aliquis diues magis vtitur suis bonis, quàm quiuis nihil possidens. Atque hoc instituto viuunt virorum supra quatuor millia, nec vxores habentium, nec seruos, quòd alterum ad iniuriam communis naturae pertinere censeant, alterum tranquillitati vitae parum commodu̅: quare per se ipsi viuentes inuicem sibi ministrant. Quaestores creant viros probos ex sacerdotum numero, qui ex agrorum (quos colunt) reditibus & frugum prouentu cibos eis conficiant. In summa eandem ferè viuendi rationem sequuntur, quam hi qui apud Dacos Plisti nominantur. Iosephus libro 18. cap. 2. Antiq. Aethiopes pietati & iustitia student. Aedes ipsorum ianuis carent: & cùm in vijs multa iaceant, nemo furatur. Stobaeus Sermone 42. ex Nicolai de moribus Gentium historia. Inter eos praecipuè illi qui Macrobii dicuntur, iustissimi & sanctissimi fuerunt olim, teste Herod. lib. 2. Vnde etiam Homerus [Greek words] vocat, & Iouem cum omnibus dijs conuiuij causa ad eos profectum, Iliad. [Greek words]. scribit. In legibus & contractibus Indorvm maximam simplicitatem esse, vel ex eo argui potest, quòd non multum sunt litigiosi. Nam nec commissi, nec depositi iura vlla habent, nec testibus indigent, nec sigillis, sed simpliciter credunt. Strabo lib. 15. Indi ante Liberum patrem iustitiam tanto obseruarunt cultu, vt exteras gentes nunquam appetiuerint bello, ne quid parum iusti interim admitteretur. Caelius lib. 18. c. 31. A. L. Ex Indis, qui Pedalii vocantur, nil ferè in sacrificijs aliud à dijs immortalibus exposcebant, quàm iustitiam: arbitrati omnium planè compotes se futuros, si eam modò vnam forent consequuti. Ex Stobaeo Caelius lib. 23. c. 19. A. L. Soli Arabes Persae q. fidem seruare didicêre: eam???ue tanti fecêre, vt humanam societatem cum fide tolli crederent, contra???ue vtilitatem fides illis semper antiquior fuit. Alex, libro quinto, capite decimo. Apud Scythas montanos populi quidam calui sunt, quibus nemo iniuriam infert, quia sacri dicuntur esse: nihil martiorum armoru̅ possident, & finitimoru̅ controuersias dirimu̅t. Ad quos quisquis confugit, is à nemine laeditur. Herod. lib. 4. Nullos mortalium armis aut fide ante Germanos esse, Tacitus lib. 13. scribit. Chorus Argiuarum supplicium Atheniensivm vrbem studiosam iustitiae, & matrem exulum esse satetur, apud Euripidem in Supplicibus: [Greek words]. Tu certè colis iustitiam: quod deterius est, iniustitiae attribuis semper: infelicem quemlibet seruas. Tibareni Asiae populi, Chalybibus vicini, iustissimi sunt, nec prius praelio congrediuntur, quàm diem, locum & horam ex fide hosti denunciarint. Strabo, & Val. Flacc. Iib. 5. Argon. Venetorvm in iudica̅do integritatem hinc cognoscas: quod passim inter Christianos principes eis???; subditos vulgatum olim fuit, quicquid apud eos non facilè solui posset seu publieè, siue priuatim, id statim communi consensu remitti oportere Venetias, vt bonorum Venetorum iudicio (sic enim appellabant) dissolueretur. Cuius rei innumera subijci possent monimenta. Egnat. lib. 6. cap. 6. Helvetiorvm in ferendis sententijs aequitatem & iustitiam summi saepè principes admirati sunt, ita vt non rarò grauissimae controuersiae iustissimo Heluetiorum arbitrio committerentur. Vtinam verò aureis asellis regum & Imperatorum Alpes suas non patefecissent. Heroes. Chiron fuit Centaurorum iustissimus. German. in Arato: - pius Chiron, iustissimus omnes Inter nubigenas, & magni doctor Achillis. Reges, Principes. Vide Tit, Reges probi, fol. 1601. Illic Virtus in genere consideratur: hîc Iustitia in specie. Nullum aequè conuenit Regi, ac iustitiae munus. Mars enim est, vt ait Timotheus, tyrannus: lex verò omnium, vt apud Pindarum est, regina. Et reges, Homerus auctor est, non helepoles ab loue, neque aeratas naues, sed legum oracula accipere in depositum & custodiam: Iouis???ue non bellacissimum nec violentissimum & cruentissimum regem, sed iustissimum alumnum & discipulum vocauit. Plut. in Demetrio. Iustitiae nomine celebres adeò fuêre Minos Cretensium rex, Iouis & Europea F. Rhadamanthys eiusdem frater, vterque rex Cretae, & Aeacvs Iouis & Aeginae nymphae F. vtpost obitum iudices inferorum facti credantur. Asiaticorum quidem Rhadamanthus, Europaeoru̅ verò Aeacus. Minos si quid ambigui incidisset, dijudicabat. Plato in Gorgia. Eusebius Minoëm Rhadamanthi opera domi in legibus custodiendis, foris verò Talais vsum scribit, qui Aerei nome̅ obtinuit, quoniam tabulas aereas per vicos circumferret. Natalis Comes libro 3. Mithol. cap. 7. Plato filium Iouis fuisse ait Minoa & discipulum: quòd rem iustam vllam rectè gerere, vel percipere rectè gerentem nemo valeat, qui eam artem non hauserit & complexus sit. Plut. de Tarda dei vindicta. Menandro cuidam, qui iustè apud Bactros regnauerat, pòst in castris defuncto, de caetero iusta ciuitates promiscuè fecerunt: verùm de reliquijs cùm conflictarentur inter se, aegrò conuenit inter eos, vt partibus aequis cinerum acceptis digrederentur, excitarentur???; apud omnes eius monumenta. Plut. in Praeceptis politicis. Antiochvs III. Asiae rex, omnibus regni sui vrbibus scripsit: Si quod in literis, quae eius nomine scriberentur, esset, quod legibus aduersum videretur: crederét, ignaro se eiusmodi literas scriptas fuisse, & propterea eis non parêrent. Fulg. 16. c. 5. Antigoni regis illud memorabile, asserente quodam, Esse regibus honesta omnia & iusta: Per Iouem, inquit, sed barbaris: nobis verò ea modò honesta quae honesta, & iusta quae iusta. Caelius lib. 23. cap. 14. A. L. Termino, cui Terminalia agunt, acpro deo habent, nihil immolabantanimatum Rom. quia non terminauit Romulus agrum Romanum: quò progredi liceret, eripere???ue & ducer??? omnem suum, vt ait Lacon ille, quò lancea pertingat. At Nvma Pompilius, qui vir fuit iustus, politicus, atque in philosophia versatus, agrum???ue cum vicinis limirauit, finibus???; consecrauit, Terminum, vt societatis & pacis speculatorem & custodem, mundum à sanguine & caede ac purum purauit conseruandum. Plut. in Quaest. Rom. Tertius Tigranis filius, cùm à patre defecisset, ab eodem, &c. fol. 3465. Traianvs Imp. ob iustitiam & humanitatem clarus adeò fuit, vt postea laetae acclamationis, quoties crearetur Caesar, praebuerit formulam: Sis felicior Augusto, melior Traiano. Aliquando praefectum praetorij eligens, & gladium ei tradens, fertur dixisse: Cape hunc ensem: & si bonus fuero, pro me: sin, malus, contra me eo vtitor. Suidas. Alexander Seuerus ad componendam remp. vitio superiorum principum labefactatam, animum adiecit. Adiutores ad hanc rem habuit Iulium Frontinum virum doctiss. Vlpianuna & Paulum, viros in Iure ciuili praestantissimos. Iustitia̅ ita coluit, vt nemo vnquam de illata ab eo iniuria questus sit. Plat. Theophilvs Imp. Constantinopolitanus, iustitiae cultor, grauem sese ac inexorabilem delinquentibus prabebat, rerum vaenalium curam habebat, & quanti quaeque venderentur, curiosè per forum transiens indagabat. Quòd si quae magno vaenirent, praesecto de ijs interrogato, vel magistratum abrogabat, si peccasset: vel obiurgato eo, quid agendum esset, praeseribebat. Zonaras Tomo 2. Robertvs III. Scotaru̅ rex, cùm Sconae coronandus esset, ac concursu populi canonicoru̅ segetes proculcarentur: gra̅dem pro corruptis segetib. Statim pecuniam persoluit, ne quisquam suo nomine damnu̅ pateretur vllum. Cùm oppido aliquo excederet, vocatos per praeconem obsoniorum venditores a??? oenopolas rogabat, num quispiam ex aula sua non reposito omnium emtoru̅ precio abiuisset. Pauperu̅ querelas aequissimit audiebat auribiu, & damna sarciebat. Hector Boëthius li. 16. Santvs Bentiuolius in fililu̅ adoptatus ab Angelo, &c. f. 3465. Sub Ferdinando & Isabella Catholicis principibus pec omnes ditionis illorum regiones iuris dicundi causa oberra̅tibus, Iustitia è coelo postliminio reuersa fuisse videtur: quoru̅ edicto armorum vsus interdictus, vigilantia & seueritate scelera omnia grauiss. punita fuêre. Marineus lib. 21. rerum Hisp. Dvces bellici. Engelbertvs, libertino patre natus, qui Sueones & Gothos ab Erici Pomerani tyrannide liberauit, dux Dalacarlorum rusticorum, quorum ad C. millia sub signis habebat, triu̅ mensium spacio, perpetuo victoriarum cursu tyranhos sustulit, absque iniuria eorum, per quorum agros exercitum traduxit: vt prouerbio etiamnum circumferatur, exercitum eius ne valorem quidem vnius gallinae cuiquam abstulisse. Cranzius. Magistratvs qvvis alii. Samvel propheta Ramathae habitans in monte Ephraimitarum, ius dixit Israëlitis primùm apud Maspham, vbi ingenti clade Palaestinos affecit sacrificans. Ijs domitis, quotannis Bethel, Galgala & Maspham obiens, Israëlitis ius reddebat: dein domum reuertebatur. 1. Reg. 7. Godolias Ahichami F. reliquijs Iudaeorum, reliquis Babylonem abductis, à Nabuzardano regis Nabucodonosoris magistro equitum, praefectus fuit, qui illis ius diceret, in officio contineret, & ad agrum colendum hortaretur. Qui sua humanitate & aequitate omnes sibi deuinxit. Cum???; sua derent amici, vt Ismaëlem Nathaniae F. qui de regio genere erat, & rebellaturus videbatur, clam interficeret, acquiescere noluit, tanti se regnum non facere dictitans, vt innocentem interficeret. Non multò pòst Ismaël Godoliam in conuiuio interfecit. 4. Reg. 25. & Iosephus lib. 10. cap. 11. Q. Mvtivs ScaeuoIa Pont. Max. filius P. Mutij, proconsul Asiam obtinuit, eam???; prouinciam tanta integritate administrauit, vt in posterumin eam prouinciam ituris magistratibus exemplum atq; forma officij Scaeuola proponeretur. Vide Titulum Iureconsultorum. Boetivs, homo non minore integritate, quàm eruditione ornatus, memorabilem consulatum an. 522. administrauit, grauibus, vt ipse scripsit, cum improbis hominibus inimicitijs, pro tuendo priuatorum iure, spreta potentiorum offensione, susceptis, Siquidem Conigasto in imbecilli cuiusque fortunas inuadenti occurrit: Triguillam regiae domus praepositum ab incoepta & perpetrata iam prorsus iniuria reuocauit: miseros homines, quos infinitis calumnijs impunita Gothorum auaritia diuexabat, obiecta periculis auctoritate, protexit: prouincialium fortunas tum priuatis rapinis, tum publicis vectigalibus pessundari non aliter, quàm quipatiebantur, indoluit. Cùm, acerba fame saeuiente, grauis atque inexplicabilis indicta coëmtio, prosigatura Campaniam videretur, certamen aduersus praefectum praetorij communis commodiratione suscepit, ac, regecognoscente, contendit, & ne coëmtio exigeretur, euicit. Paulinum consularem virum, cuius opes Palatini canes iam spe atque ambitione deuorassent, faucibus eorum eripuit: ne Albinum consularem virum praeiudicatae accusationis poena corriperet, inimicitijs se Cypriani delatoris opposuit. Veronae autem cùm Theodericus rex maiestatis crimen in Albinum delatum ad cunctum senatus ordinem traducere moliretur, maxima periculi sui securitate defendit. His de causis cùm regis ac caeterorum in se odia concitasset, postero anno, postquam consulatu abit, Ticinum relegatus obijt. Sigonius libro 16. Imperij occidentalis. Baldvinvs IIX. Habkin dictus. Vide fol. 3464. Legislatores. Nicodorvs, Mantineensium legislatoriu stissimus ex pugile in extrema aetate factus est. Aelian. Iib. 2. Variae hist. Consiliarii. Lacedae monii non prudentes tantùm, sed & iustos confiliarios habere volebant. Ideo???; aliquando respuerunt consilium alioqui bonum, sed ab illaudato homine profectum: curauerunt???; vt illud ipsum ab alio, quamuis minus diserto, melioris tamen notae viro, pronunciaretur. FuIgosus libro 6. capite 4. ex Plut. Politici. Atheniensem legimus Aristidem passim [Greek words] solitum dici. Ceu planè cunctos eo insigni antecelleret, quando & solitudine plurimùm oblectaretur, societares???ue, quantum posset declinaret: quòd diceret, amicorum potentiam persaepè ad iniuriam hortari. Calius lib. 23. cap. 19. A. L. Eum Theophrastus inquit in rebus priuatis & erga ciues summè iustum, in rep. tamen multa ad tempora patriae, quasi multa iniqua illa flagitaret perpetrasse. Etenim cùm deliberaretur, an pecuniam ex Delo contra foedus Athenas deportarent, id???; essent Samij auctores, illum dixisse: Non hoc iustum quidem, sed esse vtile tamen. Plut. in Aristide. Lvcvrgvs orator fuit Atheniensibus perpetuò probatus, habitus???; iustus est, vt & in iudieijs Lycurgi dictum pro patrocinio esset ei, cui aduocatus esset. Plut. in vita eius. Herodotus ait, Glavcvm Lacedaemonium, Epicy didis filiu̅, tam celebri & incorrupta fuisse iustitia, vt ad eum videndum multi alienigenae Spartam conuenirent: quam postea tamen graui persidia obscurauit in totius generis sui perniciem. T. Pomponivs Atticus, eques Rom. & amicus Ciceronis (quem ab vrbe pulsum sestertijs CCXL. millibus iuuit) vir grauissimus, quae religiosè pollicebatur, praestare omni diligentia nitebatur. Quapropter ei res suas amici curandas certatim dabant, consilium???; ab eo de Rep. de???; rebus magnis petebant. Corn. Nepos. Ivdices certi, vel delegati: Arbitri. Medis ab Assyrijs defi cientibus, & de rege eligendo deliberantibus, Deioces iudex iustissimus, propter ae quitate̅ rex Medorum constituitur. Herod. lib. 1. Aegyptiis regibus ex praescripto legis antiquae moris fuit, iudices mox futuros iureiurando adigere, ne si rex quidem iniusti quippiam iniunxislet, à virtutis medio decIinaturos, nec lineam omnino (quod dicitur) moturos. Adijcit Diodorus libro 1. capite 4. in Simandij regis monumento parte quadam iudicum stetisse signa XXX. numero absque manibus, eorum???ue principem ita constitutum, ab eius vt collo suspensa propenderet Veritas, ipse autem esset oculis paulò minùs clausis, Iibrorum cumulo circumiecto, ceu veritas modò sit inspectanda. Stobaeus sermon. 43. & Caelius libro 23. capite 14. Antiq. Lect. Plutarchus in vita Demetrij indicat, exactum iudicium vulgato prouerbio [Greek words] appellari solere. perinde quasi Rhadamanthum dicas, aut Minoëm. Plut. de Vitiosa taciturnitate testatur, fabulam de Bocchori Aegyptiorum rege iactatam fuisse, quòd cùm esset natura grauis & austerus, Isis illi aspidem immittere solita sit, quae capiti circumuoluta, supernè hominem inumbraret: vt ostento territus, nisi de causa iam comperta, & certis argumentis deprehensa rectè iudicaret. Suidas. Consule Tit. Iudices prudentes. Apud Athenienses nouem principes erant, quibus Respublica concredita erat: qui cùm eligerentur, religiosè iuraba̅t, se iustè iudicaturos esse, neq, munera accepturos, aut auream statuam erecturos publicé. Heraclides de Polit. Areopagitae litium controuersias non interdiu, sed noctu Se obscura luce iudicabant: vt procul ab omni affectu, qui animos in diuersum agit, ferre possent iudicium. Non enim ignorabant hominis aspectu, cultu, vestitu, gestibus ita moueri interdum iudicem, vt à iustitiae & aequitatis tramite decedere cogatur. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 5. ex Luciani Hermotimo & Anacharside. Lege apud eosdem cautum fuit, vt qui causam diceret, nec pro oemio vteretur, nec ad miserationem aut inuidiam iudices adduceret, ne cui plus in misericordia quàm in causa spei esset. Ibidem. Hinc prouerb. de seueris, [Greek words]. Agis Spartanotum rex, Elios quibusda̅ celebrantibus, quòd honestè & iustè Olympia agerent: Egregiam verò rem, inquit, si quinto quoq; anno Elij iustitiam vno die colant. Plutarch. in Lycurg. Biantis Prienaei integritas in iudicandis causis, prouerbio locum fecit: Priene̅sis iustitia, [Greek words]. Damnaturus quempiam ad mortem, lacrymatus est miseriam hominis, & meritò deplorandam fortunam. Verùm quum dixisset quidam: Quid est quòd desleas, quum in tuo sit arbitrio, condemnare aut liberare hominem? respondit Bias: Necessarium quidem esse, naturae condolere: à lege autem & iustitiae regula discedere, magis pernitiolum est. Stobaeus sermone 44. & Strabo lib. 9. Geographiae 14. & Laërtius. Pittacvs Mitylenaeus iustissimus, cùm iure de agri possessioneinter Athenienses & Mitylenaeos ageretur, electus iudex, pro Atheniensibus pronuneiauit. Quocirca Mitylenaei principatum ei detulerunt, quem ipse tenuit, quoad res ciuitatis suae constituerentur, & in meliorem adducerentur statum: postea deposuit. Laërtius. Domitianvs Imp. ius diligenter dixit, ac aequissimè: tantam???; curam coërcendis magistratibus adhibuit, vr neq; modestiores vnquam, neq; iustiores extiterint. Cusp. Tantae iustitiae M. Antoninvs Pius fuit, vt multi reges multae???; nationes, positis eius iussu armis, ad hominem controuersias suas lites???; deferrent, ac eiusdem sententiae statim parêrent. Piatina, ex Capitolino. Mater amisso filio, libertos eius eosdem???; cohaeredes suos falsi & veneficij accusauerat apud Traianvm Imperatorem, iudice̅???; Impetrauerat luliu̅ Seruianum. Cùm finem cognitioni quaestio imposuisset, quae secundùm reos iudicium dederat: adijt nihilominùs mater iterum principe̅, affirmans se nouas probationes inuenisse. Imperator motus quaestionum fragilitate & fallacia, praecepit Seruiano, vt vacaret finitam causam retractanti, si quid noui attulisset. P. Aerod. ex Plin. li. 7. Epist. Alexander Seuerus Imp. iudicatas à se religionis causas, à Pontificibus & auguribus retractari patiebatur: mini mè sibi dedecori arbitratus, in ijs quae ad religionem pertinerent, [3278] imperatoriam maiestatem sacerdotu̅ auctoritati cedere. Lampridius. Ivlianvs Imp. contra Persas mouens, Antiochiae hybernans, nullis voluptatum illecebris, quibus abundant Syriae omnes, potiebatur: sed iudicialibus causis intentus & maximis curis implicitus, summam iustitiam exercuit. Vt multi iustitiam coelo sublatam, dicerent tum esse in terras reuersam. Ita iura quaedam correxit ambagibus abscisis, & honestè iudicia exercuit. Sed magistros & rhetores Christianos à iudicio arcebat (quod inclementiae signum erat) edicto???ue cauit, ne Christiani homines prouinciarum procurationes haberent, neque ius dicerent, quòd Christiana lex gladio vti prohiberet. Cuspinianus. Valentinianvs Imp. à iustitia nunquam alienus: ob id quibusdam Seuerus dictus, & vehemens, vitijs???ue infestus, potissimùm auaritiae: moribus Aureliano similis. Cuspin. Libvssa, Croci ducis Boëmorum secundi F. velut vna ex Sibyllis habita, post obitum patris prouinciam gubernauit. Contendebant coram ea duo ex optimatibus de possessione agrorum. Sententia ex bono & aequo dicta: potentior damnatur. Is populares appellans, indecorum esse indignum???; ait, tantum populum, vnius feminae subesse arbitrio. Ad cuius vocem excitata multitudo, muliebre regimen accusare, vicinarum gentium mores in medium adducere, virum qui sibi dominetur expetere. Libussa, re cognita, Primislao rustico supra mensam ferream prandenti nupsit. Aeneas Syluius in hist. Boëmica. Carolvs Pulcer Gallorum rex scelerum seuerus animaduersor, iustitiae & aequitatis cultor fuit. Andronicvs Comnenus Imp. nulla personarum habita ratione, genere & opibus illustres, aequè ac tenuis fortunae homines in ius ad ductos, ex aequo audiuit. Dadibrenum Theodorum, qui Alexij Porphyrogeniti Imperatoris suffocationem adiuuit, quidam agricolae accusarunt, quòd apud se diuertisset, ac cum seruitijs & iumentis suis, omnibus necessarijs acceptis, discedens nihil soluisset. Quod vbi verum esse comperit, ipsum XII. plagis fuste castigauit, & ex fisco agricolis longè plus, quàm quanti erat damnum, solui iussit. Scripsit & ad quosdam magistratibus fungentes: Aut iniurias, aut vitam relinquite. Nam vos iniurios esse, & viuere, neq; Deo acceptum est, neque mihi seruo eius tolerabile. Nicetas lib. 11. de rebus Andronici Comneni. Bulgarus & Martinus de Imp. potestate disceptabant. Alter Regem legi, alter Legem regi subijci putabat. Illum Fridericvs Barbarossa vt Iurecos. potestate vnius legis quam vellet condendae ornauit: hunc vt adulatorem galero purpureo & equo candido donauit. Auctor Nouellarum antiq. nouella 24. Ericvs, caeso Nicolao rege, Danorum regno potitus, maiorum leges, quae inter bellorum tempestates & armorum vsum penè interciderant, restituere summo conamine nisus, ac non tam fortitudinis quàm iustitiae laude insignis haberi cupiens: in quosuis delinquentes, nulla personae aut dignitatis habita ratione, vel ferro vel laqueo, prout res postulabat, animaduertebat. Itaq; magnatum coniuratione in tribunali sedens à Plogo quodam lancea transuerberatus est, sub annum Salutis 1140. Saxo, & Cranzius. Edgarvs Angliae rex, delictorum inquisitor & punitor fuit acerrimus: quae tamen sine ira & saeuitia faciebat: quandoque enim ad crimina leuiora non grauatè conniuebat, vt salubrem magis quàm ambitiosum principem se praeberet. Polydorus lib. 6. Anglorum hist. Iacobvs I. Scotorum rex, ex Anglia (vbi per XIIX. annos captiuus manserat, cùm regnum interim à Roberto Stuarto patruo & Mordaco F. eius gubernaretur) domum reuersus, perlustrauit omnes Scotiae regiones: ac si quos nefarios populi ac sacerdotum, aut mercatorum, rusticorúmve oppressores comperisset, conuictos capite damnauit omnes: nec cuiquam remissio culpae homicidij perpetrati à gubernatore accepta profuit, cùm diceret, indulgentiam illius non perpetuam fuisce, neque ex vsu Reip. Duobus primis regni eius annis per varia suppliciorum genera, ob vetera flagitia à rege sumta, plus quàm tria hominum millia interemta constat. Hector Boëthius lib. 17. Dvzalpes vel Iudizal, auus Othomanni I. Turcorum regis, vir aequi iusti???ue studiosissimus, Oguziorum dux, ob fortitudinem suam plurimùm laudatus, tantae fuit iustitiae (Oguzijs namque ius dicebat) vt litigantes ipsum eligerent arbitrum in re qualibet: sententiam???ue, quam ferebat, vtraque pars laeta accipiebat. Hanc viri aequitatem deprehendentes Oguzij, impetrarunt, precibus fatigantes regionis istius regem, (qui tum erat Aladines nomine) vt eum acciperent sibi iudicem. Quod vbi contigit, semetipsos tradiderunt Duzalpi, vt secum ageret, secundùm quod existimaret res Oguziorum optimè habituras. Chalcocondylas lib. 1. Tantae seueritatis & iustitiae Pandvlphvs Sabellus, Honorij IV. Pont. frater est habitus, vt quoties Romani ciues purgare vrbe̅ latronibus, sicarijs, furibus, parricidis vellent (quorum tum in solo Romano magna copia ob seditiones ciuium erat) non alium senatorem, quàm Pandulphum exposcerent. Licet poda gra & chiragra vexaretur. Platina. Caspar Schlick Baro Vveissenkirchae, Husso ad rogum damnato, è medio surrexit consessu, tristi???ue vultu animo???; testatum fecit, se in sanguinem istum innocentem minimè consentire velle. H. Henninges in Geneal. Censores morvm. Apud Aegyptios fuit in vsu, rege defuncto, antequam iusta dentur, per sacerdotem, qui proximam tenebat dignitatem, omnem vitae seriem, & ipsius dicta facta???ue, & an fuerit fortissimè praeliatus, an segnis & deses, ex alto suggestu in maximo omnium conuentu perlegi & recenseri: & si vitia praeualeant, honore funeris priuari, atq; insepultum cadauer abijci. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 7. & Diodorus Siculus. Areopagitae Athenis omnium mores summa seueritate inspiciebant, ne quis turpi otio sibi dedecori, alijs damno esset. Gell. lib. 12. cap. 7. Valer. lib. 2. cap. 1. Apud Rom. tribunis plebis intrare curiam no̅ licebat: ante valuas autem positis subsellijs decreta patrum attentissima cura examinabant, vt si qua ex eis improbassent, rata esse non sinerent. Itaque veteribus Senatusconsultis T litera subscribi solebat: ea???ue nota significabatur, illa tribunos quoq; censuisse. Qui quamuis pro commodis plebis excubabant, in???; imperijs compescendis occupati erant: instrui tamen ea argenteis vasis, & annulis aureis publicè praebitis, patiebantur, quò talium rerum vsu, auctoritas magistratuum esset ornatior. Valer. Max. lib. 2. cap. 1. Cl. Nero, & Livivs Salinator, secundi Punici belli temporibus firmissima Reip. latera, quàm districtam simul egerunt censuram? Nam cùm equitum centurias recognoscerent, & ipsi propter robur aetatis etiamnum eorum è numero essent: vt est ad Polliam ventum tribum, praeco lecto nomine Salinatoris, citandum nécne sibi esset, haesitauit. Quod vt intellexisset Nero, & citari collegam, & arma & equum vendere iussit, quia populi iudicio damnatus esset. Salinator quoque eadem animaduersione Neronem persecutus est: adiecta causa, quòd non sincera fide secum in gratiam redijsset, Valerius lib. 2. cap. 4. Prae caeteris Marci Catonis maioris Romae censura apud omnes ordines plus nimio tristis & vehemens habita est: quare praecipua flagrauit inuidia, quòd inuicto animo esset & inflexibili. Nam censor creatus, homo à multis laesus, ac laedendi cupidus, vulgò formidini & terrori ab initio fuit. Septem omnino è Senatu mouit, & in his L. Quintium Flaminium virum consularem. Ademit L. Scipioni Asiatico equum: ornamenta, & vestem muliebrem, vehicula & preciosiora mancipia in censum referri iussit: publicam aquam in priuatum aedificium aut agrum influentem ademit. Tam tristi & seuera censura effecit, vt cognome̅ sit Censoris ex ea re adeptus. Ex Val. lib. 2. cap. 4. Sab. lib. 7. En. 5. Avgvstvs Caesar impetratis à Senatoribus decem adiutoribus, vnumquenq; equitum rationem vitae reddere coëgit: atq; ex improbatis alios poena, alios ignominia notauit: plures admonitione, sed varia. Leuissimum genus admonitionis fuit traditio coràm pugillarium, quos taciti, & ibidem statim legerent. Notauit???ue aliquos, quòd pecunias leuioribus vsuris mutuati, grauiore foenore collocassent. Suetonius. Clavdivs Caesar censuram agens, nullum nisi sua voce, & sine patrocinio, vitae rationem reddere passus est. Suetonius. Cùm olim Licinius Valerianvs Senatus auctoritate censo??? crearetur (qui pòst Imp. fuit) in Senatusconsulto hae fuerunt voces: Valeriani vita, censura est: ille de omnibus iudicet, qui est omnibus melior: ille de Senatu iudicet, qui nullum habet crimen: ille de vita nostra sententiam ferat, cui nihil potest obijci. Valerianus à prima pueritia censor fuit, Valerianus in tota vita censor fuit, prudens senator, modestus senator, grauis senator, amicus bonorum, inimicus tyrannorum, hostis criminum, hostis vitiorum. Hunc censorem omnes accipimus, hu̅c imitari omnes volumus: primus genere, nobilis sanguine, emendatus vita, doctrina clarus, moribus singularis, exemplum antiquitatis. Postea Imperator creatus, omnia haec orname̅ta tyrannide & crudelitate sua erga Christianos contaminauit. Trebellius Pollio. Veneti, Aegyptiorum consuetudinem imitati, defunctorum ducum vitam censent. si quid deliquisse deprehendantur, multam haeredes persoluere coguntur. Leonardus Lauretanus, princeps Venetorum clarissimus (qui ducis dignitati per viginti annos ita praefuit, quatuor liberis iam adultis, vt eius prudentiam ac bonitatem singularem, dum vixit, nemo vnqua̅ desiderauit) cùm obijsset, vitam illius esaminare coeperunt Triumuiri, qui mortuo principe creari solent. Quod quum illi acerbius aliquanto indagarent, nullum???ue omnino superesset vestigium principatus non sanctè ab eo ac li [3279] beris administrati, vix ab instituto decedere potuerunt, non sine totíus ciuitatis postea querela, quòd in memoriam tanti principis, tam acres, tam???ue vehementes, videri vellent. Egnatius lib. 5. cap. 3. Patroni ivsti. L. Crassvs & M. Antonivs, nihil se arbitrabantur ad iudicia caulas???; amicorum, praeter fidem & ingenium, afferre oportere. Cicero diuinatione in Verrem. Mercatores ivsti Thvriaci mercaturam exercentes, absq; omni dolo vendunt omnia. Stobaeus serm. 42. ex Theophrasti scriptis. Pveri ivsti. Solomo, quamuis puer, tanto iustitiae amore tenebatur, vt non opes, non victoriam, non vitam longaeuam à Domino in somnis monitus postularit, sed prudentiam populum regendi, & iura discernendi. Id???ue à Domino liberalissimè tulit. Lib. 3. Regum, cap. 3. Latrones. Viriatvs Lusitanus à latronibus dux electus, in praeda partienda iustus fuit. Diod. lib. 32. Examites latro Boëmus Hussita, sub Sigismundo Imp. in praeda diuidenda iustissimus erat, eam in fine cuiusq; mensis viritim partiens: sic vt ex ea non plus acciperet qui totum mensem, quàm qui diem vnam ante diuisionem in castris fuisset numero fatrum (sic enim socios appellare solebat) ascriptus. Id???; sibi ex Euangelio praeceptum affirmabat, quod in vinea Domini laborantibus, & qui prima hora, & qui vndecima venerant, aequam mercedem promittit. Aeneas Syluius, cap. 1. Europae. IVSTITIAE FINIS. Tvm Proprivs. Arabes & Persae tanti fidem fecêre, vt humanam societatem cum fide tolli crederent: contra???ue vtilitatem fides illis semper antiquior fuit. Alexander ab Alexandro, libro 5. cap. 10. ex Herod. lib. 3. Alienvs. Vtpvta Qvies. Ivdex ille iniquus in Euangelio Lucae 18. neq; Deum timebat, neq; homines reuerebatur: viduae tamen vindex extitit, non pietate motus, sed illius importunitate. Gloria. Iphigeniae pro salute Graeciae sese immolandam preabentis oratio ad matrem Clytaemnestram praeclara apud Eurip. in Iphig. Aulid. Inter caetera & illud: [Greek words]. Infamiae ergo. Cùm Harpalus pro propinquo & necessario Cratete iniuriarum reo peteret, sibi vt liceret multam inferre, & ille iudicio liberaretur, ne probris proscinderetur: Satius est, inquit Philippvs Macedo, hunc ipsum, quàm eius causa nos, malè audire. Plut. in Apoph. Amicitia, Benevolentia. Huc illi, qui aequali Iuris distributione animos subditarum hostiúmve mercantur. De quibus sub Prudentia egimus, fol. 1722. & seqq. IVSTITIAE ACCIDENTIA. Nempe Fervor, Stvdivm Cato maior malle demonstrauit se benefactis suis non haberi gratiam, quàm non luere poenas offendentem: omnium noxis, praeterquam suis, ignoscere. Plut. in Apoph. Constantia. Ex loco, Iniustum non facere, huc quaedam, fol. 3271. Frvctvs. Iacobvs cùm matri Rebeccae obediuisset, & ius primogeniturae, & patris benedictionem abstulit. Eiusdem iussu in Mesopotamiam ad Labanem auunculum profectus, XX. anno pòst, vxoribus, liberis & opibus auctus, domum redijt. Genes. 27. & sequentibus. Cùm Dei populus sese Moabitis adiungens, ad Baal pehoris sacrificia declinasset, viginti quatuor millia ex eis occubuêre, & longè plures perituri fuerant, nisi repentè Phinees Eleazari filius, iram Dei cernens exardescere, vnum è ducibus populi cum Moabitide cubantem transfixisset. Tum Deus Mosi, Pinhas, inquit, sedauit furorem meum ardente zelo, quòd zelotypus fuit honoris mei, & obstitit ne populum istum perderem: dicito ei, me foedus cum ipso ac posteris ipsius initurum, vt sacerdotio fungantur mihi. Posteà trecentos annos vixit, eius???; posteriampliùs bis mille annos sacerdotij honore amplissimo perfuncti sunt. Bodinus lib. 4. Daemon. cap. 5. Rvtha Moabitis, patriam & cognationem totam propter socrum spreuit, ne miseram & afflictam anum Noëmim in tam confuso moerore desereret. Itaq; illam simul consolabatur verbis, simul refouebat labore, vicem???; omni modo explebat filiae. Nec mercede pietas illa caruit: nam consilijs socrus instructa Rutha, maritum inuenit Boozum hominem locupletem, & Obedum peperit, & proauia Dauidis regis fuit, & ex eius stirpe Christus Dominus natus est. Ludouicus Viues de Christiana femina lib. 2. Cyro Persarum regi, ob Iudaeos restitutos, amplum praemium deus Esaiae 45. promittit. Nabvcodonosori Assyrio ob excisam promittitur regnum Aegypti, praemij loco. Aeschylus in septem ad Thebas, sic scribens: [Greek words]. Felicitatis mater obedientia, Coniux???;, vt aiunt, sospitatoris Iouis. fingit Iouem Sospitatorem, cuius beneficio contingat salus: huic esse vxorem, cui nomen [Greek words] (id sonat obedientiam, sed propriè qua paremus magistratibus ac principibus) ex horum coniugio natam esse filiam, cui nomen [Greek words], id est, felicitas. Principis est consulere saluti ciuium: id conatur bonis & aequis legibus, populi est his obtemperare, si velit esse felix. Sed vtinam no̅ essent Ioues [Greek words], quibus vxor esset [Greek words] & filia [Greek words]. Erasmus in Adag. Deioces iudex Medorum primùm, idem ob iustitiam rex factus. Herodotus. Rhadamanthvs, Iouis & Europae filius, Cretensium rex, quia summus iustitiae cultor fuit, nec suis applausit adulatoribus, à poëtis apud inferos vmbrarum iudex constitutus est. Sic de eo Pindarus ode 2. Pythiorum: [Greek words] [Greek words]. Rhadamanthus bene habuit, quandoquidem prudentiae consecutus est fructum irreprehensibilem: neque vnquam in animo suo fraude delectaus est, vt adulatorum & impostorum consilijs obtemperaret semper virorum. Poëtae perhibent, Andromedam Cepheo genitan, translatam à Pallade inter sidera, quòd maritum Perseum patriae ac parentibus praetulisset. Thebano Crateti ob singularem probitatis opinionem, amorem???; in Hipparchiam vxorem omnibus cognitu̅ ac spectatum, cuncta non solùm ostia totius ciuitatis & cubicula, sed reconditissima quaeq; ex re familiari, tanquam domestico cuidam genio, patebant. Idcirco Graeca voce [Greek words] nominatus est. Nemo enim eum ad alienas oculum animum???; adiecturum suspicabatur, cui optimè co̅ueniret cum sua. Lud. Viues de officio Mariti. Cùm Lemniae mulieres viros omnes vna nocte sustulissent. Hypsipyle regina Thoantem patrem procul ablegatum sola seruauit. Ob eam pietatem à reliquis in exilium eiecta, apud Lycurgum Nemeorum regem nutricis officio functa est. Sabellicus lib. 7. En. 1. Cùm publicanus aliquando manus Xenocrati philosopho iniecisset, eum???ue ad metoecium, quod carceris locus Athenis est, duceret, occurrens Lycvrgvs orator, baculum capiti eius impegit, ac Xenocratem liberauit: illum, quòd inhonestè egisset, in carcerem coniecit. Quo ex facto quia celebrabatur, breui pòst cùm incidisset in Lycurgi filios Xenocrates: Citò patri vestro, inquit, retuli filij gratiam. commendatur enim, quòd mihi succurrerit, à multis. Plutarchus in vita Lycurgi. Romanis ob seuerè cultam iustitiam orbis terrarum imperium à Deo concessum, D. August. lib. de Ciuitate Dei disertè affirmat. C. Lvcivs, ex C. Marij sorore natus, homo alioqui acer, à Trebonio adolescente, cuius pudicitiae vim inferre conatus fuerat, interfectus fuit. Aberat tum fortè consul. Qui ad milites reuersus, postquam ex Trebonio ad iudicium vocato caedis causam accepit, adolescentem pro concione laudatum corona donauit. Id iustitiae exemplum tertium C. Mario consulatum peperit. Sab. lib. 2. En. 6. Dvzalpes auus Othomanni I. Turcorum tyranni, ob iustitiam in litibus dijudicandis Oguziorum rex factus est. Chalcocondylas lib. 1. Ranimirvs siue Raimirus, Sanctij Nauarrae regis spurius. Geloriam nouercara falsò à proprijs filijs de adulterio accusatam monomachia oblata defendere parabat. Innocentia autem reginae per monachum confessorem detecta, regina praeteritis liberis proprijs Raimirum Aragoniae regno sibi dotali donauit: is???ue adeò primus Aragonum rex factus. Rodericus Toletanus libro quinto rerum Hispanicarum, capite vltimo.

LIBRI SECVNDI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? ??? ??? ??? Voluminis Decimioctaui Liber II. De Ivstitia Distribvtiva Fida, siuede Fide, erga quoscunque. IVstitia inprimis digni & indigni rationem habet, in Rebus simul, quae tribuuntur, & in Personis, quibus tribuuntur, tum in Distributione simplici, tum in eiusdem Correctione: dat dignis digna, indignis non dat. Ad vtramque actionem praestandam animi integritas requiritur, quam Fidem appellare possumus, quae fundamentum est Iustitiae. Nisi enim internus iste habitus in animo insit, quamuis actiones speciem Iustitiae prae se ferant, nemo tamen iustus vel esse, vel dici poterit. Fidei autem appellatone Passiuè vtimur, pro tali mentis dispositione, cui meritò ab omnibus fidi queat: quae in homine iusto, actu reperitur. Actiuè enim Fides praeconceptam quandam Iustitiae opinionem denotat, quae facit, vt alteralteri ob iustitiam fidat. Iusti certè hominis est, talem sese & voluntate, & dictis atque factis gerere, vt integrè & sincerè cum quibuslibet egisse videatur. Nam vt interdum illi, quibuscum versatur, indigni sint erga quos fidelem sese praestet: ipse tamen indignus, qui fidem frangat. Etsi verò in vtraque Iustinae specie Fides sese exerit, eximiè tamen in Distributiua Iustitia conspicitur, secundùm Geometricam proportionem vnicuiqueid, quod suum est, pro cuiusque dignitate, tribuens: in Distributionem Fidam, Gratam, & Officiosam subdiuisa, circa quascunque Personas versetur, publicas, priuatas: amicos, inimicos: notos, peregrinos: qualiacunque easint quae tribuuntur Bona, animi, corporis, aut fortunae: quomodocunque tribuantur, contractu aperto vel tacito. Arist. in Ethicis [Greek words] Iustitiam in ijs bonis statuit, [Greek words]. Et rectè sané. Nam sub politica societate, oeconomica quoque comprehenditur: & si in perfectissima societate [Greek words] locum habet, locum etiam habebit in minus perfecta. Praeterea cùm bonum quò communius, eò diuinius existat, [Greek words] certè distributio in ijs muneribus consistet, quae publicè à grata ciuitate, virtutis ergô, ciuibus suis tribui consueuerunt, in quocunque genere Reipublicae. FIDES SEV PIETAS ERGA PATRIAM, FORMALITER considerata. Patriae causa Animi mala svbire. Nempe Vidictae erga patriam obliteratione, depositione. Aristides, cùm multa pro patria gessisset, & ex ea tamen in exilium per inuidiam missus esset: precatus est deos, vt Atheniensibus. quaecunque cuperent, sic benè fauste???ue euenirent. Quinetiam cùm Xerxes numerosa classe Graecos peteret, quamuis exul consilio primùm, deinde etiam auxilio Themistocli ad fuit, & grande momentum ad celebrem illam victoriam Salaminiam attulit. Plut. in eius vita. Epaminondas propter inuidiam, à Thebanis, Dion à Syracusanis, ciuibus suis, ignominia notati, vindictam patriae amori condonarunt. Probus in vita Epaminondae, & Diodorus libro 16. Phocion Atheniensis, Phoci filius, non tantùm saepè multu̅???; suam operam in bellis patriae praestitit: sed cùm ab ingrata patria morti adiudicatus, cicutam iam biberet, filio nunciari dixit, Ne ob patris mortem patriam odio haberet, sed ab omni vltione desisteret. Aelian. lib. 12. de Var. hist. Alcibiades Atheniensis, quamuis exul, odium erga patriam deposuit, ei???ue consuluit: dehortando Pharnabazum satrapam à proposito, qui CCC. naues Phoeniceas Lacedaemonijs contra Athenienses pugnantibus subsidio missurus erat. Diodorus libro 13. Sic etiam, quum apud Aegos flumen Lysander constituisset bellum contra Athenienses diutissimè producere, quòd sibi pecunia à Rege suppedita batur: contrà Atheniensibus exhaustis, praeter arma & naues nihil supererat: Alcibiades vltrò ad Atheniensium venit exercitum, ibi???ue praesente vulgo agere coepit: Si vellent, se coacturum Lysandrum dimicare, aut pacem petere. Etenim Lacedaemonios, eò nolle confligere classe, quòd pedestribus copijs plus quàm nauibus valerent: sibi autem esse facile, Regem Thracum eò ducere, vt eos terra depelleret: quo facto, necessariò aut classe conflicturos, aut bellum composituros. Id etsi verè dictum Philocles animaduertebat, tamen postulata facere noluit, quòd sentiebat se, Alcibiade recepto, nullius momenti apud exercitum futurum. Probus in Alcibiade. Mortuo Alexandro, Athenienses respirantes aliquantum, contra Macedonas denuò insurrexêre Demosthenes ergo, qui in exilio erat, legatis Atheniensium associans se, conatus eorum adiuuit, instituit???ue vnà, quò ciuitates coniunctis viribus Macedonas adorirentur, & exigerent Graecia. Ergo populus sciuit Demostheni reditum. Miserunt Aeginam ad eum triremem. Ex Piraeeo scande̅s in vrbem, vniuersa ciuitate, vt ne archon quidem vel sacerdos domi remaneret, obuiam effusa, laetis animis exceptus est. Quo tempore eum ait Den etrius Magnesius sublatis manibus gratulatum de illo die sibi, quòd suus quàm Alcibiadis praeclarior foret reditus. Beneuolentia enim adductos, non compulsos ab se vi ciues, se excipere. Plut. in Demosthene. L. Camillvs patriae suum exilium condonauit, suam???; fidem in Gallis ex toto Romano agro eijciendis testatam fecit. Plut. in Camillo. Cùm P. Rvtilivm exulem amicus moneret, parari ciuile bellum, vnde reditum in patriam breui sperare posset: respondit ei, Quibus te incom modis vnquam affeci, quòd mihi maiori acerbitate reditum in patriam, quàm inde profectus sim, exoptare ostendis? Ciuium enim meoru̅ quietem pluris, quàm reditum meum facio: malo???ue vt exilij mei eos pudeat, quàm vt propter reditum meum patria defleat. Fulgosus libro quinto, capite sexto. Victor Pisanus Senator illustris, ob egregiam virtutem Ligustico bello, imperator rei maritimae totius declaratus, Luciani Auriae Genuensium ducis insidijs partim, partim praefectorum suorum quorundam ignauia, Polae victus praelio est. Id Venetus senatus adeò aegrè tulit, vt innocentem in carcerem truserit, vinculis???ue etiam vinxerit: quem tamen non multò pòst, exposcente id ipsum vniuersa ciuitate, inde exemit: paucorum???ue Senatorum inuidia, ingratóque in illum animo factum excusans, pristinae suae dignitati resticuit. Cùm solutus carcere domum rediret, nauarchus quidam ex plebe rei maritimae peritia celebris, illi???ue proximus, adhortatus eum dicitur, vt tanto populi fauore vsus, illatam in Patres vlcisceretur iniuriam. Conuersus statim in illum, pugno genam percussit: illud insuper addens, An ego patriae decreta vnquam contemserim? illius vllius???ue in me iniuriae meminerim? Egnatius libro 2. cap. 5. & libro 5. cap. 3. & 6. Vindictae privatae defositione. Reconciliari inimicis propter patriam. Sub Tit. Reconciliati, f. 837. 1056. 2662. item, Clementia ergae hostes & amulos in Rep. exempla non pauca fidei erga patriam reperientur, eorum scilicet, qui publicae vtslitati priuatas inimicitias postposuêre, f. 2671. Themistoclem & Aristidem vulgò commendant: qui, quoties in legatienem vel in expeditionem proficiscerentur, deponebant ad fines simultatem: quam reuersi resumebant. Plut. in Praecept. polit. Themistocles teneri ciues anima duertens Aristidis desiderio, metu???ue, ne indignatione ille permotus conuerteret se ad regem, ac res Graeciae auerteret (quippe oppressus à Themistoclis factione ante bellum & pulsus in exilium fuerat) scripsit plebiscitum, permitti ad tempus exulantibus reditum in patriam, vt agant & consulant cum alijs ciuibus, quae è Rep. Graeciae forent. Plut. in Themistocle. Cretina Magnesius cùm aemulus in repub. administranda Hermiae esset viri non multum pollentis, generosi tamen & celsi animi: ac bello exorto Mitridatico expositam cerneret ciuitatem periculo, egit cum Hermia, vt summum magistratum caperet, rem???ue publicam regeret, discessurum se de medio. quòd si vellet, vt ipse imperaret, facesseret ille: ne mutuis certaminibus ciuitatem perditum irent. Placuit Hermiae conditio: qui ostendens bellatorem Cretinam se meliorem esse, excessit cum coniuge & liberis vrbe. Eum Cretinas prosecutus est, ac de suo necessaria largitus, quae fugae consule̅tibus quàm obsessis erant commodiora: ciuitatem???; saluberrimo imperio suo, quae penè perierat, praeter omnem expectationem tutatas est. Plut. in Praecept. polit. L. Mvraena M. Catonem obiecto corpore suo, à Metelli armis Tribuni plebis in eum irati protexit, quamuis antè à Catone ambitus atq; largitionis accusatus, magno in discrimine salutis versaretur, nisi eloquentiae pater Cicero eum defendisset. Nam quanquam aliorum opera vlcisci se posse inimicum videbat, patriae tamen caritatem acceptarum iniuriarum dolori praetulit, hostem???ue, quod multò gloriosius censetur, laborantem seruauit. Fulg. lib. 4. cap. 1. Conspiratione cvm patriae defensoribvs. Cùm circumuentos ad Salaminem Graecos animaduertisset nemo, Aristides ab Aegina praeceps per mediam euectus host??? classem contendit noctuad tabernaculum Themistoclis, soliqua euocato: Nos iam, inquit, vana ista, Themistocle, si sapimus, & iuuenili deposita dissensione, salutare auspicemur & bonam certamen, Graciam contendentes conseruare: tu imperator & dux, opera ego & confilio: quando nunc vnum te optima ratione, classe vt quamprimùm decertemus in angustijs, intelligam consulere. Cùm autem tibi reluctentur socij, hostes videntur opitulari. Pelagus vndique & à tergo stratum hostili est classe, vt strenuos esse atque dimicare necessitas cogat vel inuitos, quòd via fugae nulla pateat. Ad quae Themistocles, Puderet me, inquit, Aristide, si hac in re esses me potior: enitar autem cum praeclaro principio luctando sup??? illud factis. Plutarchus in Aristide. M. Brvtvs postquam armis Pompeij & Caesaris atque imperij commotione diuulsa resp. est, habebatur partes Iulianas secuturus. Nam pater eius antè fuerat per Cn. Pompetum bello Syllano Mutinae ìnterfectus. Verùm quòd reip. potiùs vellet, quàm suae rationem ducere, & Pompeij existimaret quàm Caesaris ad sumenda arma honestiorem causam esse, aggregauit se ad illum: licet antea occurrentem non salutasset Pompeium, pro piaculo habens interfectorem appellare parentis. At tunc vt patriae duci submisit se ei, ac cum Sestio in Siciliam, qui eam prouinciam fuerat sortitus, legatus profectus est. Plut. in Bruto. Bello ciuili Pompeiano contra Caesarem Cicero licèt diuersa scripserat & deliberauerat, erubuit tamen non censeri in numero eorum, qui pro patria se in periculum demiserant. Venit in Macedoniam & Tigivs Sextius aetate vir exacta, & altero crure claudus, quem caeteris ridentibus & illudentibus simul atque conspexit eum Pompeius, assurrexit & occurrit ei, pro magno testimonio habens, quòd vel aetate & viribus impotentes secum mallent discrimen adire, quàm securitatem amplecti. Plut. in Pompeio. Constantia in adversis. Ter. Varronem Patres collaudarunt, quòd post Cannensem cladem, de salute patriae non desperasset, sed rebus ad [3287] huc strenuè gerendis adesset, ducem se praebiturus acerrimum, vsurus???ue legibus & ciuibus, quibus patriam se defendere confideret. Plut. invita Fabij. Legvm neglectv. Apud Thebanos Boeotarchae primo mense, quem Bucation vocant, summo magistratu se abdicare ex lege solebant. Epaminondas autem & Pelopidas post Leuctricam victoriam, Victoria vtendum rati, in Laconiam irruperunt, & rebus maximis gestis domu̅ reuersi, in iudicium capitis vocati sunt, quòd quatuor menses magistratui adiecissent. Vterque tamen noxae fuit exemtus. Plut. in Pelopida. Thoma Mocenico duce, Venetorum Ducarium incendio vehementer deformatum fuerat. Erat senatusconsulto cautum, ne quis de veteri Ducario diruendo sumtuosiúsve instaurando ad Patres referre auderet: multa???ue ducatorum mille erat irrogata huic, qui contra decretum fecisset. Tum princeps publicum decus priuato commodo praeferens, id aurum in senatum attulisse dicitur: ac Patres rogasse, vellent iuberent???ue ipsam informem Ducariae sedis faciem sumtuosiùs, & vt è maiestate publica erat, instaurari. Triumuiri aduocatores quia contra senatusconsultum id à principe factum constabat, ab eo mulctam petiuêre. Ea Mocenicus nihil remissiore animo soluta, in suscepta actione tandiu perstitit, quoad priori decreto abrogato Patres Ducarium instaurandum censuêre: atque ita veteri opere disiecto, sumtuosiùs aliud coeptum est aedificari. Sed eo nondum perfecto, princeps vita decessit. Sabell. lib. 9. Dec. 2. Voro pio. Siculo Dinomeni, de filijs consulenti, sortem dedit Apollo, tres tyrannide potituros. Cùm hic subiecisset Dinomenes: Vtinam ne impunè, domine Apollo: Et hoc, inquit, do tibi. Et quidem Gelon aqua intercute laborans, Hieron calculo afflictatus tyrannidem tenuit: tertius Thrasybulus, seditionibus & bellis non diu implicatus, regno fuit eiectus. Plut. de Pythiae oraculis. Fur. Camillvs in exilium proficiscens, versis ad Capitolium oculis, id vnum precatus est, ne vnquam ciuibus suis Camilli desiderium calamitas subsequens refricaret. Liuius. L. Pavlvs Aemilius cùm paulò ante triumphum suum duos eximiae spei filios amisisset: id vnum sibi in votis esse dixit, vt suo priuato incommodo publicae felicitatis inuidiam à Fortuna redimeret. Plut. in eius vita. Corporis bona contemnere, impendere. Huc omnesij, qui pro patria & sanitatem, & ipsam vitam floccipenderunt. Sic poëta L. Aemilium Paulum coß. ad Cannas coesum animae magnae prodigum vacat. Vide seq. tit. Corporis mala svbire, perferre, v. g. Pro salute patriae Hostibvs ivgvlandvm sese obiicere, dedere. Ex loco Fortitudinis Propulsantis & Tolerantis huc quaedam, f. 2169. 3138. Cùm Spartani propter Darij legatos in puteum deiectos graui pestilentia ex Thaltybij herois ira premerentur, edictum publicum proposuêre: Si quis Lacedaemoniorum velit pro Sparta occumbere. Tunc Sperthivs Aneristi, & Bvlis Nicolai silius (Plut. in Laconicis, Burin & Spertin legit) Spartiatae, & natalibus & opibus inter primos, vltrò se obtulerunt ad satisfaciendum sua poena Xerxi Darij filio. Eos autem Xerxes re cognita interficere noluit, ne contra ius gentium delinqueret, sed domum incolumes remisit, neque tamen interim se culpa Spartanos soluturum affirmauit. Herodotus libro 7. Leonides Spartanorum rex, dux CCC. ad Thermopylas, quamuis sciret ex oraculo simul & Megistiae vatis praedictionibus, sibi illic ad internecionem cum omnibus suis pereundum, aut certè Spartam euertendam: patriae in columitati, suae???ue gloriae immortali consulens, Graecos socios omnes dimisit, ipse cum suis remansit, solis Thebanis loco obsidum, & Thespiensibus apud se retentis. Pro patria mori non dubitauit, cui natus erat. Herod. lib. 7. & Aelianus libro 3. Variae historiae. Thebanis cum socijs quadripartito agmine in Laconiam irrumpentibus, regionem nomine Sciritam tenebat Ischodas cum maltis militibus praesidij causa. Is facinus planè heroicum designauit. Cùm enim videret omnes, qui se praelio crederent, propter hostium multitudinem occubituros: simul quidem deserere aciem in introitu constitutam, indignum esse Spartana ciuitate iudicabat: simul permagni interesse ad vtilitatem patriae, milites incolumes saluos???ue conseruari, ratus: mirabiliter vtriusque rationem habuit, & Leonidae regis fortitudinem, quam aliquando ad Thermopylas declarauerat, cum quadam aemulatione repraesentauit. Separatos enim iuniores, remisit Spartam, vt de summa rerum periclitanti patriae adiume̅to essent. Ipse verò cum veteranis in acie perseuerans, cum plurimos hostium letho dedisset, circumdatus ab Arcadibus & comprehensus in medio, cum omnibus interfectus est. Diod. Iib. 15. Cùm vndecimo die post pugnam ad Plataeas feliciter gestam Graeci obsiderent Thebas Thessalicas, eò quòd à partibus Persarum cum Mardonio stetissent, & in primis Attaginum & Timegenidem factionis Medicae principes sibi dedi postulassent: Timegenides, ne patria sui causa euerteretur, vltrò se obtulit, & Graecis traditus est: Attaginus clàm ex vrbe profugit. Herod. lib. 9. Risaces equiso, vt Saccas conciues suos liberaret, Darij exercitum, in desertas solitudines deductum, fame & siti confecit. Vide locum Stratagematum, Fame & siti hostem conficere. Polyaenus lib. 7. Vrbe Roma à Gallis capta, Senes consulares & triumphàles cum sacerdotibus, qui in vrbe remanserant, obstinato moriendi animo, eo quo olim habitu quisque triumphasset, in suarum aedium atrijs triumphali sella, sub hostium ingressum, consedisse dicuntur. Sunt qui tradant, sese pro patria & Quiritibus deuouisse, quibus M. Fabius pontifex maximus praefatus sit carmen. Galli per Collinam portam ingressi, rectà in forum contendêre. Ibi oculos ad templa & arcem circumferentes, quam solam armatis teneri videbant, relicto hîc praesidio, ne quis in se impetus fieret, caetera multitudo in praedam dilapsa est. Mirari primò, clausis plebeiorum domibus nobilium tantùm atria patere. Maior itaque cunctatio tenuit aperta quàm clausa inuadendi, ne qua fraude incauti exciperentur. Inde viros in sellis sedentes intuiti, ac praeter ornatum corporis, habitum quoque humano augustiorem admirantes, nouitate rei defixi, sedentium maiestatem contemplantur. Inde quum ad eos velut deorum simulacra obuersi starent, M. Papyrius (Valerius C. Attilium legit) Galli sibi barbam demulcentis eburneo scipione caput percussit. Qua ille iniuria irritatus, sedentem ferro oppressit. Tum ab vno caede orta, caeteri in suis sunt sellis trucidati. Euagatum inde ferrum per ignobilem multitudinem. His sine discrimine ferro absumtis aut praecipitatis, domus passim direptae, flamma???ue tectis iniecta est: atq; in hunc maximè modum Roma est à Gallis capta, anno V. C. 380. Sab. lib. 1. En. 4. & Val. lib. 3. cap. 2. Carthaginenses multis fracti cladibus, M. Attilivm Regulum ducem Romanorum, quem paulò antè in potestatem suam redactum acerbè vexarant, solutum vinculis, caeteris???ue rebus instructum, ad suos ablegarunt, se aequam pacem & captiuorum commutationem illius intercessione impetraturos rati. Is verò vnà cum legatis Carthàginensium Romam profectus, & senatum ingressus, deferri solitos consularibus honores repudiauit, se ciuem esse negans, ex quo sibi Fortuna dominos Carthaginenses imposuisset. Patres conscriptos tamen monuit, vt pacem planè repudiarent, neque spem praeberent hostibus iam ad desperationem redactis. Romani legationem Carthaginensium rebus infectis dimiserunt: ipsum verò per vim ijs à quibus ducebatur, eripere voluerunt. At ille negans sibi manendum in vrbe, cuius ciuis patrijs institutis non esset, lege belli seruire alijs coactus: vltrò Carthaginenses sequebatur, & lacrymis & lamentationibus suorum inuicto animo neglectis, Carthaginem reuersus, praeter caeteros cruciatus, domunculae angustae indusus, quae magnitudini corporis eius responderet intus crebris clauis ferreis transfixae, perijt: cùm nec immotus stare posset, & quieturus statu corporis vtcunque inclinato, in serreas cuspides incideret. Suidas & Polyaenus lib. 8. Cn. Pompeius in Siciliam missus à Sylla, cùm Himèrenses, qui in hostium partibus steterant, deliberatum haberet punire: Sthenis multitudinis dux postulata dicendi potestate, iniquè facturum Pompeium ait, si misso facto auctore, plecteret insontes. Quaerente Pompeio, Quémnam auctorem iactaret? semetipsum nominauit Sthenis, qui ciues sui studiosos induxisset, alienos coëgisset. Delectatus libera illius oratione & sidentia Pompeius, hunc primùm, deinde alios omnes crimine liberauit. Plut. in Pompeio. Capuani & Beneuentani ab Adelgiso Azarenorum Longobardiam infestantium Soldano dia obsessi, per Legatvm opem Basilij Constaritin opolitani Imperat. implorarunt, Soldanus legatum ex itinere redeuntem capit: lectis???ue literis ed octus, quae Basilius promiserat, iussit legatum ciuibus suis, si viuere modò velit, contraria nunciare: Basilium scilicet confoederationem recusare. Ductus legatus ante moenia vrbis, stans clara voce, legationem se absolaisse, & venturum auxilium pronunciauit, popularibas suis audientibus. Soldanus le [3288] gato sexcentis confosso ictibus, quòd ab illo deceptus esset, relicta obsidione discessit. Cusp. in Basilio, ex Zonara, & Cedreno. Post Cresciacensem victoriam Anglorum rex Eduardus III. Itium (hodie Calitium dicitur) XI. iam mensem obsidebat. Iratus ab longinqua obsidione, sui???ue apud eos contemptione, victor graues conditiones imponebat: nisi omnia ferro igni???ue misceri vellent, sex ciuitatis primores ad supplicium producerentur: caeteri oppidani cum singulis abirent vestimentis. Cùm in Senatv ciuitatis inter necessitatem indignitatem???ue animi ancipites distinerentur, silentium???ue & torpor caeteros defixisset: qui eorum primus sedebat, surrexit: se???; ???rae hostium offerre, ac patriae vitam condonare professus, aemulationem pietatis reliquis iniecit. Ita surrexit secundus, & deinceps caeteri: quoad iustus numerus est effectus optimatum pro communi salute se deuouentium. Sua eos pietas numen???; seruauit, placabilem???ue regem vel sua regia???ue natura, vel fortuna praebuit. Aemilius libro 9. Tvmvlari vivvm. Ea tempestate qua Carthaginenses pleraeque Aphricae imperitabant, Cyrenenses in multa celebritate & opulentia erant. Ibi cùm vna arenosa terrae facies inter vtrosque fines iaceret, quae nullum discrimen faceret, post longum certamen, legionibus???ue & classibus vtrinque fusis, fugatis???ue, ambarum ciuitatum rebus ob id certamen afflictis, veriti duo populi ne niox victos victores???ue fessos nouus aliquis aggrederetur hostis, ita inter se pacti dicuntur, vt certo die legati domo proficiscerentur, ac quo in loco sibi obuij fuissent, id vtriusque populi confinium haberetur. Duo fratres ex Carthagine missi, quibus Philenis nomen erat, hi maturauêre iter. Cyrenenses & ipsi domo profecti minus viae confecerant: socordia, an casu aliquo tardati, non traditur. Hi posteaquam posteriores se vid???runt, & ob rem parùm vtiliter nauatam domi poenas metuerent, criminari Carthaginenses, quòd praematurè iter occupassent, turbare foedus, omnia???ue priùs malebant, quàm pro victis abire. Demùm Cyrenenses conditionem Philenis fratribus deferunt, vt vel illi in finibus quos suo populo peterent, viuos sese obrui paterentur, vel eadem conditione liceret sibi quo vellent suos fines promouere. Phileni optione probata vitam patriae condonarunt, se???ue viuos ibidem obrui passi sunt. Carthaginenses vt in omneaeuum facti memoria prorogaretur, Philenis fratribus, vbi sepulti fuerant, duas consecrauerunt aras. Sunt & alij eorum memoriae honores decreti. Sabell. lib. 2. En. 6. Val. Max. lib. 5. cap. 5. Immolari. Narrant Macariam Herculis filiam fuisse, de qua praedictum erat oraculo, vt se vltrò morti obijceret: sic enim Athenas fore liberas ab incursione Eurysthei, si quis Heraclidarum se spontè offerret ad necem. Itaque Hercule defuncto, cùm Eurystheus illius liberos insectaretur, atque illi ad Misericordiae aram confugissent, Athenienses recusantes eos in hostium manus tradere, cum Eurystheo bellum susceperunt. Porrò edito oraculo, futurum vt Athenienses ab Eurysthei incursatione liberarentur, si quis è liberis Herculis semet inferis deuoueret, Macaria sese spontaneae morti obtulit. Quo facto congressi cum hostibus Athenienses victoriam reportarunt, cùm alijs quàm plurimis interfectis, tum Eurystheo ipso, ab Hylo, siue Iolao Herculis filio, peremto, cuius caput amputatum ad Alcmenam detulit. Illa defuncti oculos effodit. Caeterùm Athenienses Macariae tumulum floribus & coronis deconntes, dicebant: [Greek words]: id est, Mitte in Macariam. Hinc igitur ortum adagium. Erasin. in Adag. Imprecari sibi dira. Fur. Camillvs Dictator captis Veijs vrbe potentiss. Hetruriae, parci inermibus imperauit. Ferunt eum direptam vrbem ex arce, praedam???ue maiorem opinione intuitum, obortis lacrymis deos precatum, vt si maior fortuna populi Romani videretur, quam quae sine clade aliqua posser corrigi: quicquid incommodi ex ea inuidia Romano nomini immineret, id totum in suum caput verterent: secundum???ue eam precationem offenso pede concidisse. Quod omen ad ipsius exilium pertinuisse postea creditum est. Sab. lib. 9. En. 3. ex Plut. & Liuio lib. 1. Dec. 1. Val. Max. lib. 1. de Ominibus. Navigationis pericvlvm adire. Quum ingens rei frumentariae Romae esset penuria, Cn. Pompeivs titulo quidem annonae procurator, re autem vera maris terrae???ue dominus declaratus, in Africam, Sardiniam ac Siciliam nauigauit: multa???ue frumenti vi collecta, properabat ire Romam. Verùm cùm ingenti tempestare oborta naucleri detrectarent nauigationem, ipse primus nauem ingressus, iussit anchoras tolli, clamans: Vt nauigemus vrget necessitas, vt viuamus non vrget. Significans, patriae peeiclitantis habendam rationem potiùs, quàm priuatae incolumitatis. Siquidem reipu???. subleuandae curis immoripulerum est: at patriam in extremo dicrimine nostra cessatione deseri, turpissimum est. Plut. in Rom. Ap???ph. contra Hostem pvgnare. David nondum ex ephebis egressus, non solùm pro patria, sed pro vniuersa gente, etsi amicis dissuadentibus, imò deterrentibus, Philistaeo immanis staturae viro sese obtulit, cum quo Iudaeorum nemo audebat ex prouocatione congredi. Subijt id certamen adolescens certo consilio, vt pro suorum salute aut caderet, aut pestem illam immanem tolleret. Stetit pro tanta pietate in eo non tam robur corporis, quàm coeli prouidentia: vicit, qui alioqui vincendus fuit; & qui casurus descendit in certamen, victorad regium est fastigium seruatus. Sabellicus libro octauo, capite 1. & Egnatius libro quinto, capite sexto. Cùm Methonem & Olynthum Philippus obsidere intenderet, magna???ue vi contenderet Sandanum fluuium superare: à ciue Olynthio Astere nomine oculus eius sagitta ictus est: cùm dixisset ille: Aster Philippo lethale telum nuttit. Qui retrò ad suos transnatans euasit. Auctor Callisthenes libro 3. rerum Macedonicarum. Plutarchus de Graecorum & Romanorum compar. Porsenaa Tuscoru̅ rex trans Tyberim agmine ducto arma intulit Romanis: intercepta???; quae Romanis aduehebatur, annona, pressit eos fame. At Horativs Cocles dux creatus pontem, sublicium insedit, agmen???; barbaroru̅, quod tendebat transire, repressit. Cùm premeretur ab hostibus, militibus, quos secum habebat, imperauit, vt pontem interrumperent, manui???; hostium transitum vrgentium obstitit. Caeterùm cùm telo esset oculus eius vulneratus, abiecit se in amnem, atque ad suos enatauit. Hoc Theotimus lib. 2. rerum Italicarum. Plut. de Graecor. & Rom. comparat. Trigemini Romanorum Horatij, totidem???ue Albanorum Curiatij, paucoru̅ sanguine pacem inter Romanos Albanos???;, & patriae imperium, suo tame̅ sanguine & vita, reconciliarunt. Liuius lib. 1. Dec. 1. L. Ivn. Brutus, primus consul post exactos reges, neque filijs im coniuratione deprehensis, neque sibijpfi pepercit, dum studio tuendae patriae, quam è Tarquinij manibus vindicauerat, collatis hastis cum Arunte Superbi filio congressus est: vbi ambo mutuis vulneribus cecidêre, sed diuerso nomine. Laudatus enim est Brutus, vt optimus ciuis, & bene de patria merituse ille, vt fortis hostis. Plinius lib. de Viris illustribus, & Val. lib. 5. cap. 6. Bello Clodiano Veneti ad clàm emittendam elassem pecunia opus habebant: eam???ue à ciuibus patriciatus spe allectis colegerunt. Tradunt Matthaevm quendam Faseolum, municipem Clodiensem (is capta à Genuensibus patria cum liberis Venetias se contulerat) in curia professum, amisisse se fortunas omnes, quae multorum millium aureorum numûm summam exaequassent: quòd si ad eam diem saluae essent, libens pro salute patriae eas in medium contulisset: verùm superesse adhuc sibi & filijs duobus vitam, quam se patriae ac Patribus elargiri pronunciauit. Vterentur igitur terra mari???ue suo mauere: paratos esse se illud vnum, quod fibi reliquum fortuna fecisset, pro publica salute effundere. S ab. lib 6. Decad. 2. Andreas Contarenus dux Venetorum iam octogenarius, Clodiam à Liguribus captam media hyeme obsedit, & tandem expugnauit. Nec aetas, nec temporis difficultas animum illius à patriae defensione auertere potuerunt. Egnat. libro quinto, capite sexto. Ordelaphvs Faletrus dux Venetorum, non defuerat principatus sui initio Christianis rebus in Syria laborantibus: Patauinos memorabili praelio vicerat ad Bebiam turrim, sed & ipsum Illyrium omne Veneto imperio sua virtute adiecerat: quum postremò, nepatriae suae vnquam deesset, in ipsa acie fortiter pugnans, pro Iaderae moenibus aduersus Pannonas mortem oppetijt. Egnat. lib. 5. cap. 6. contra Bellvas pvgnars. Thesevs, quamuis Aegei Athenarum regis (aut, vt placet Clceroni & Plutarcho, Neptuni) esset filius, non grauatus est tamen sese extra sortem offerre in tributi partem Minotauro mittendi, spe certa illius quacunque ratione conficiendi. Plut. in Theseo. Catullus: Ipse suum Theseus pro caris corpus Athenis Proijcere optauit, potiùs quàm talia Cretam Funera Cecropiae, ne funera portarentur. Fortvita bona patriae impendere. Videlicet Opes. Alcmaeonidae Athenienses, profugi patria, ppter Pisistra [3289] tidas, vt patriam liberarent. Pisistratidarum tyrannide, Delphicum templum suis, sumtibus extruxerunt. Herodotus libro quinto. Eo bello, quod toti Graeciae Xerxes intulerat, cum Aristidi, Graecorum omnium nomine consulenti, Delphicum respondisset oraculum, vt in sacris Eleafinae Cereri campis dimicarent: neque alibi locus esset vllus Cereri Eleusinae, nisi in Atheniensi agro sacer: nemini dubium erat, quin iuxta oraculum, in Atheniensem agrum redeundum foret: quod si fieret, gerendi belli rationibus vehementer id aduersari putabatur. Itaque Plataeenses, in quorum agro Graecorum tunc castra erant, ne ab eo loco exercitus cederet, quòd agri inter vrbem suam Athenas???ue possidebant, Atheniensibus donarunt. Plutarchus. Cùm secundo Punico bello exhaustum aerarium, ne deorum quidem cultui sufficeret: Pvblicani vltrò aditos censores hortati sunt, vt omnia sic locarent, tanquam Respubl. pecunia abundaret: se???ue praestituros cunsta, nec vllum assem, nisi bello confecto petituros polliciti sunt. Valerius Maximus lib. 5. cap. 6. Apud Romanos Domini eorum seruorum, quos Sempronius Gracchus ob insignem pugnam Beneuenti manumiserat, precia ab imperatore exigere supersederunt: in castris etiam non eques, non centurio stipendium sibi dari desiderauit. Viriac Feminae Romanae, quicquid auri argentíve habuerunt, item Pveri insignia ingenuitatis, ad sustentandam temporis difficultatem contulerunt: ac neque beneficio Senatus, qui muneribus his functos tributi onere liberauerat, quisquam vti voluit, sed insuper id omnes promtissimis animis praestiterunt. Non ignorabant enim captis Veijs, cùm decimarum nomine, quas Camillus vouerat, aurum Apollini Delphico mitti oporteret, neque emendi cius facultas esset, matronas Romanas ornamenta sua in aerarium retulisse. Similiter???ue audierant, mille pondo auri, quae Gallis pro obsidione Capitolij promissa debebantur, earum cultu expleta. Itaque & proprio ingenio & exemplo vetustatis admoniti, nulla sibi in re cessandum existimauerunt. Alex. De Romanis matronis ita Silius lib. 12. — sed enim non femina cessit Mente aequare viros, & laudis poscere partem: Omnis prae sese portans capitis???; manus???; Antiquum decus, ac direpta monilia collo, Certatim matrona ruit, bello???; ministrant. Ligustico bello, dum Contarenus dux ad Clodiam recipiendam contendere vellet, quam Genuensis hostis expugnatam obtinebat, non parua ciuium Venetorvm copia magnam vim auri argenti???ue in publicum contulit: ad aliósque bellicos vsus omnes se paratos obtulerunt, vt Veneta dignitas atque libertas staret. Eorum magnam partem, post pacem initam, patricio donauit ordine Senatus: & in ijs Iacobum Caballum, qui terrestri bello ea ferè tempestate summa sua cum fide & laude praefuerat. Egnatius libro quarto, capite octauo. Michael Maurocenus ex Syria, vbi amplissimas opes compararat, in Rhodum insulam appellens, vbi accepit Venetos Genuensi belli, Clodia amissa, in summo positos esse discrimine, neque vllam eius seruandae spem superesse, multis adhortantibus vt diuenditis mercibus & thesauro conflato, aliò se reciperet: Egóne, inquit, tam graue facinus & scelus hoc tempore ausim, vt laboranti tam grauiter patriae desim? Quin diuendam omnia, & quicquid inde conflauero pecuniae, id totum in patriae salutem impendam. Ergo vbi Venetias venit, in cusia pecunijs omnibus profusis, meritò Andreae Contareno duci subrogatus est: sed intra menses quatuor obijt. Egnatuis lib. 6. cap. 5. Nicolavs Grimaldus vir diues & virtutibus, &c. fol. 3465. Honorem, Dignitatem. Athenienses studio conseruandae Graeciae imperium classis, quod sibi iure debebatur, Laconibus permiserunt, socijs ita volentibus, ne seditio aliqua oriretur, cùm, ad Artemisium cum CCLXXI. nauibus contra Xerxis innumerabilem classem pugnaturi essent. Herodotus lib. 7. Tyrannidem spernere, non invadere. Laudibus fertur, Anaphlystius Evblvs, quòd cùm fide & opibus si quis alius polleret, non ingesserit se bello Graeco, neque ad imperium asprirauerit: sed cura suscepta aerarij, vectigalia publica amplificauerit, multum???ue reipub. hac parte commodauerit. Plut. in Praeceptis politicis. Genitio Cippo praetori paludato portam egredienti, noui & inauditi generis prodigium incidit. Namque in capite cius subitò veluti cornua emerserunt. Responsum???ue est, eum regem, fore, si in vrbem reuertisset. Quod ne accideret, voluntarium ac perpetuum sibimet indixit exilium. Dignam pietatem, quae quod ad solidam gloriam attinet, septem regibus praeferatur: cuius testandae rei gratia capitis essigies aerea portae, qua excesserat, inclusa est: dicta???ue Raudusculana, quòd olim Rauda ara dicebatur. Valerius Maximus libro 5. cap. 6. Cn. Pompeii praesta̅tissimum factum putat Dion lib. 37. quòd ex Oriente tantus rediens. Brundusij ipse iniussus copias omnes dimiserit, nec tyrannide̅ arripuerit. Vide Tit. Amicitiae politicae prudenter consulere, conseruando. Regno, Imperio, magistratv cedere. Pittacvs, cuius aut meritis tantum ciues debuerunt, aut moribus crediderunt, vt suis suffragijs tyrannidem ei deferrent, tamdiu illud imperium sustinuit, quàm diu bellum de Sigaeo cum Atheniensibus gerendum fuit. Postquam autem pax victoria parta est, continuò reclamantibus Mitylenaeis deposuit, ne Dominus ciuium vltrà, quàm Reipublicae necessitas exigeret, permaneret. Atque etiam cùm recuperati agri dimidia pars consensu omnium offerretur, auertit animum ab eo munere: deforme iudicans, virtutis gloriam magnitudine praedae minuere. Valerius Maximus libro sexto, capite quinto. Zeno Constantin opolitanus Imperator, cùm apud Chalcedonem bellum gereret, vt accepit ab Verina socru fratrem Basiliscum Imperatorem esse creatum, etsi permulti vt Constantinopolim rediret hortarentur, spe data armis in imperium rediturum (quia ea res permultis in vrbe molesta acciderat, sumturos le pro eo arma pollicebantur) patriae caritate motus, cuius quietem imperio potiorem ducebat, respondit: Nolle vt sui gratia inter ciues arma mouerentur. Atq; vt omnes suspicione liberaret, in Isauriam se recepit. Vnde haud multò pòst denulso Basilisco, populus eum reuocauit, atque imperio restituit. Fulgosus, & Egnatius libro quinto, cap. 6. Lysiades vel Lydiades Megalopolitanus, suae ipsius patriae tyrannus, sermonibus falsis & vanis, qui de tyrannide vt re beata & mirifa referebantur, factus est. Ast vbi tyrannidem parauit, breui molestiarum, quas trahit secum domi natus, pertaesus, cùm suspiceret & timeret insidias tendentem Aratum, eo accito deposuit dominationem, contribuitque ciuitatem suam Achaeis. Plutarchus in Arato, & Pausanias in Arcadicis. Abdicauerat sese ducatu in Venetis Ioannes Particiatius. Consternata dein ciuitate Candiani ducis casu, qui in Naretanis cum tota classe victus, mortem occubuit, populi rogatu, tantisper dum nouus princeps crearetur, honoris insignia recepit, ne quam interim cladem adiret respublica: erexit???ue hortatu & praesentia sua ciues moerore affectos. Mox verò vbi nouus est dux in demortui locum suffectus vltrò sese in ordinem redegit: docuit???ue praeclarè, vt prodesse possistuis, non praeesse, Publicos honores expeti oportere. Sabellicus lib. 8. cap. 2. Ianus Fregosius studio atque opibus Iulij II. pontificis Hieronymum Fliscum, Gallicis studentem rebus, quum exiret è curia, per propinquos suos sanguinarios homines singulari crudelitate trucidarat, & patriae principatum adeptus fuerat. Sed non multò pòst Flisci Adurniorum factione adiuti Fregosios vrbe pellunt, Antoniottus Adurnus Liguriae princeps creatur. Victis autem ad Nouariam Heluetiorum virtute Gallis, Hispani, Annitente Leone X. pontifice, Octauianum Fregosium Genuam reduxêre. Hieronymvs, & Othobonus Adurnij fratres desperatis Gallorum auxilijs, professi in concione se publicam ciuium salutem principatu & patrijs penatibus cariorem habituros, eo animo, vt patriam omni tumultu belli???ue periculo liberarent, positis armis, ab Genua discesserunt, quum alterum tantùm atque vigesimum diem dominatus tenuissent: tanta quidem cum laude, vt magna pars Senatus, abeuntibus gratias agereret, & plerique honesti amantes???ue patriae ciues, nusquam obstrepente populo, vel natura insolenti & factioso, eos ferè cum lacrymis ad multum spacium prosequerentur: Flisci???; eodem consilio, sed aequioribus animis, quòd principatus fortunam inueterata consuetudine solis Gibellinis attributam minimè respicerent, & fraternae caedis iniuriam probè vindicassent, in castella sua profecti sunt. Eo modo Fregosius pacato agmine in vrbem receptus, & à populo dux & princeps est appellatus. Iouius lib. 11. Hist. & in Leone X. Amicitias spernere. Cùm Lacedaemonij Xerxis caduceatorem interemissent, graui???ue peste laborarent, vt pro caede violato???ue iure gentium Xerxi satisfacerent, edixerunt, An quis pro patria mori vellet. Sperthivs & Bvlis Lacedaemonij, in Persidem ad Xerxem profecti ad corrigendam caduceatoris caedem morituros se obtulerunt. Eam rem plurimùm miratus Xerxes, non solùm iniuriae satisfactionem cum vita dono eis dedit, verùm ingentib. quoque promissis apud se eos retinere contendit. Cui vterq; respondit in haec verba: Quam rem arbitraris, [3290] ô rex, tantiapud nos esse posse, vt à patria nos separet, cuius gratia tam longum iter emensi, vitam ipsam effundere voluimus? Fulg. lib. 5. cap. 6. ex Herod. lib. 7. Hippocrates Cous medicus intantum Graeciae amator fuit, vt cùm ipsius nominis celebritas vsque ad Persas diuulgaretur, atque ea gratia ab Artoxerxe per Histanidem Hellesponti praefectum, magnis muneribus & precibus vt ad ipsum veniret inuitaretur, ob honestatem, argenti???ue contemtum, ac Graeciae amorem, regi id denegarit, quemadmodum & hoc ex epistola eius ad illum manifestè ostenditur. Soranus Cous in eius vita. Agesilavs Lacedaemonius, quo nullus Graecorum ducum maiorem ex re bellica laudem reportauit, quicquid sibi gratiae ab externis gentibus, aut à ciuibus debebatur, id omne in patriae, quae illi carissima fuit, vsum & ornamentum vertisse dicitur. Itaque cùm rex Persarum de contrahenda amicitia legatos ad eum misisset, respondit: fieri non posse vt sua priuatim amicitia fruerètur. Si Lacedaemonijs communiter omnibus amicus fieret, se quoque in amicitiae ius venturum, inquit: quandoquidem in omnibus etiam ipse locum haberet. Aelianus de Var. hist. lib. 10. & Plut. in Laconicis. Themistocles Simonidi aliquid parum aequi flagitanti: Neque tu poëta, inquit, bonus, si praeter modos canas: neque ego, si praeter leges iudicem, magistratus sim probatus. At qui non ob pedis cùm lyra inconuenientia̅, vt Plato dixit, ciuitates à ciuitatibus, amici ab amicis dissidentes grauissimas clades inferunt inuicem & accipiunt, verùm propter leges & ius violatum. Attamen sunt aliqui, qui numeros, lineas, & modos seruant praecisè: ipsi ab alijs in magistratibus, in iudicijs & rerum actibus postulant, vt quod rectum est, postmittant. Plut. de Nimia verecundia. Timothevs Cononis F. cùm Athenis adolescentulus causam diceret, non solùm amici priuati???ui hospites ad eum defendendum conuenerunt, sed etiam in eis Iason Thessalorum tyrannus, qui illo tempore fuit omnium potentissimus. Hic cùm in patria sine satellitibus se tutum non arbitraretur, Athenas sine vllo praesidio venir: tanti???ue hospitem fecit, vt mallet, se capitis periculum adire, quàm Timotheo de fama dimicanti deesse. Hunc aduersus tamen Timotheus postea populi iussu bellum gessit: patriae enim sanctiora iura, quàm hospitij esse duxit. Probus in Timotheo. C. Fabricivs missus ad Pyrrhum legatus de redimendis captiuis, vt patriam desereret, magnis pollicitationibus ab eo frustrà inuitatus est. Liuius libro 14. & Platina libro secundo de Opt. ciue. Cn. Pompeius, existimans nisi sibi Catonem coniunxisset, non parum sibi fore eum obstaculo, familiarem eius accersit Munatium, atque ex duabus Catonis fratris & sororis filiabus nubilibus maiorem sibi vxorem, filio minorem petit. Aliqui non sororis filiarum autumantillum, sed suarum nuptias ambiuisse. Quod vbi retulit Munatius Catoni, eius???ue coniugi & sororibus, affinitas mulieribus, in magnitudinem & dignitatem illius oculos conijcientibus placuit mirificé. verum M. Cato nihil moratus, neque deliberatione habita, sed ictus statim respondit: I Munati, i, & Pompeio renuncia, irretiri Catonem non posse per feminas: amplecti me beneuolentiam eius ac rectè agenti amicitiam praestiturum omni firmiorem necessitudine: verùm obsides aduersus patriam no ri daturum Pompeij gloriae. Momordit hoc mulieres, & amici reprehenderunt Catonis vt inciuile & superbum responsum. Pòst tamen Pompeius, cùm consulatum amico cuidam quaereret, pronunciauit in tribubus pecuniam, erat???ue in ore omnium illa largitio, quòd in hortis eius pecunia numeraretur. Docuit ergo mulieres Cato: si conglutinatus cum Pompeio fuisset propinquitate, necesse fore, vt in harum rerum veniret societatem, ijs???ue aspergeretur. Quae fatebantur, consuluisse ipsum rectiùs, quod Pompeium repudiasset. Quòd si existimandum ex euentu est, in totum apparet errasse Catonem: qui affinitatem hanc non inierit, sed permiserit illum deuolui ad Caesarem, & conciliare nuptias, quae Pompeij & Caesaris opes in vnum contrahentes penè euerterunt Romanum imperium, rempub. certè extinxêre: quorum fortasse accidisset nihil, nisi leuia veritus Pompeij offensa Cato, in maximis conniuisset, vt adiungeret se aliorum potentiae. Plut. in Catone, & Pompeio. Mithridates rex Ponti ad Lycum amnem cum Romanis equestri praelio congressus egregiè vicit. Captus est ea pugna Pomponivs vir impiger, qui pluribus vulneribus confossut & ad regis conspectum perductus, ab eo rogatus est, An si diligenter suo iussu curatus esset, sibi vellet amicus fieri? cui Pomponius: Ero, inquit, si tu rex fueris Romanis amicus, alioqui hostis vt antea. Cuius vocem inuictum???ue animum miratus Mithridates, omnem ab eo iniuriam abstinuit. Sabell. lib. 4. Enn. 6. Sertorivs Mithridatis amicitiam, quòd Romanae reip. cuius tamen ipse tunc hostis erat, suspecta foret, repudiauit. Plut in eius vita. Consultabat in coetu procerum Cn. Pompeius, quò se post cladem Pharsalicam ad reparandas vires conferret. Referebat ad eos de Parthica fuga, quòd Parthi vereres Romanorum hostes libenter sint quemcunque Romanum ducem a duersus Romanas vires adiuturi. At summa in patriam pietate ea est à principibus viris resutata sententia, vt Caesarianos in consilio dixisses, non Pompeianos sedere. Inter quos Lentvlvs illa censuit, quae versibus est postea Lucanus persequutus: se non commissurum, vt ciuium dissensionibus, peregrini se & barbari admiscerent: nec passurum, vt clarissimus Romanus sanguis Parthico telo effunderetur. Se quidem & Pompeianum, & victum, Caesarem odisse hostem victorem: sed non tamen eò animorum & contentionis insaniae inuectum, vt perire Caesarem velit manu Parthorum. Quòd si in Pharsalica acie de ciuili bello esset actum, & consiumtis alterius partis viribus secundùm Caesarem dij pronunciassent, iret sanè victos ad Parthos. Caesarem quidem, inquit, victum, reum, sordidatum ex vinculis causam dicentem & videre cupio, & visurum me de benignitate deûm spero: sed certè de Parthis triumphantem laetissimus spectarem. Sic ille: cui reliquum est concilium gestu & vocibus assensum. Quis non miretur constitisse, victis deiectis è tanta dignitate, moestis, afflictis, perditis, vel ad intuendum verum honestum???ue mentem ac iudicium, vel ad ea seque̅da temperame̅tum doloris? Sed omnia & animorum magnitudo facilè regebat, & vincebat patriae caritas. L. Viues de Concord. & discord. lib. 3. Fortvita mala pro patria svbire, perferre. Pvta Mvltam, Dependendo. Thomas Mocenicus dux Venetorum, mille aureorum multam, ob patriae dignitatem conseruandam, dependit. Vide suprà, Legum neglectus. Ig nominiam, Dedecvs Svbevndo. Luctatius Catvlvs collega Marij, ad Athesim contra Cimbros castra posuerat. -Quorum audacia perculsi pleriq; milites magna castra deseruerunt, ac signa reliquêre. Hîc demonstrauit Catulus, vt bono & consummato imperatori conuenit, ciuium gloriae suam posthabere. Nam cùm sistere nullis admonitionibus valeret militum fugam, sed praetrepidè cerneret eos se recipere: aquilam tolli iussit, cursu???ue ad pritmum agmen contendit abeuntium, ducem???; se praebuit, quò suam faceret, non patriae maculam neq; fugere, sed sequentes ducem viderentur abire. Barbari autem praesidium trans Athesim adorti ceperunt: milites???ue, qui impositi fuerant, cùm gessissent se fortissimè, atque ex dignitate patriae decertassent, reueriti virtutem eorum datis inducijs dimiserunt, aeneum taurum iurati: quem post sub pugnam captum in domum Catuli ferunt tanquam Victoriae primitias delatum fuisse. Agrum praesidio destitutum latè vastauerunt. Plut. in Mario. Dignitatis imminvtionem ferendo. Aratvs Sicyonius cùm patriam suam à Nicoclis tyrannide liberasset, eam???ue coniun xisset Achaeis, equo merens à magistratibus obedientiae causa delectus est: quò quamuis tantas accessiones reip. dedisset, obsequentem tamen se, vt gregarius aliquis, exhiberet praetori annuo Achaeorum, quicunque is, siue Dymaeus, siue Tritensis, siue ex minore fortè oppido soret. Plut. in Arato. Liberorvm mortem, iactvram, devotionem. Quodam tempore ingens annonae caritas Atticam premere: coepit. Consulta oracula cecinêre, malorum finem non defuturum, nisi immolaretur puella. Tunc publico bono permotus Leos quidam Orphei filius, sicuti nonnulli interpretantur, filias ciuitati immolandas exhibuit, Phasithean (siue ea sit Praxithea, vt est apud Aelianum lib. 12. Var. hist.) Theope???, Eubulen. Athenarum vrbs tanto beneficio, inopia nacta exitum, pietatem patris puellarum consecrationis honore putauit rependendam, structo sacello, quod ab ipsius nomine, necnon à puellis, quas Graeci [Greek words] dicant, Leocorium est appellatum. Meminit Strabo, Thucydides, Cicero de Nat. deor. 3. Demosthenes, Suidas. Caelius lib. 13. C. 7. A. L. Cùm Erechthevs graui bello cum Eumolpo contenderet, deorum responsis monitus est, Victoria de hoste potiturum, si propriam filiam immolasset. Patriae igitur caritate incensus, vxori Praxitheae rem communicauit, peracto???ue sacrificio victor euasit, se priùs quàm hoste, superato: paternum enim in filiam animum caritatis in patriam magnitudine vicit. Fulg. lib. 5. c. 6. ex Plut. c. 40. Parall. Olim Piraeeus insula fuit, vnde etiam nomen accepit, à traijciendo scilicet: in cuius editissimo loco, Munichus, à se occupato, fanum Dianae Munychiae condidit. Quo in loco cùm [3291] vrsa extitisset, eam???ue Athenienses occidissent, fames consecuta est. Cuius mali remedium fore oraculum prodidit, si quis deae filiam suam immolasset Solus autem Embarvs pactae familiae suae perpetua illius sacrificij successione, filiam suam exornatam immolauit. Vnde prouerbium extitit, Embarus sum: quod alij de prudentibus & cordatis, alij de deliris & insanis vsurpant. Suidas, & Plut. in Collectaneis. Haliartvm quidam vt siccitati agrorum mederetur, ex oraculo, filium Lophin stricto gladio interfecit. Pausanias in Boeoticis. Aristodemvs rex Messeniorum, expietate erga patriam, propriam filiam deuouit, immolandam???ue obtulit, cùm ex oraculo cognouisset, finem belli cum Lacedaemonijs fore, si quis ex Aepytidum sanguine filiam sacrificaret. Pausanias in Messenicis. Agesilavs siue Anchithea mater filium suum Pausaniam regem Spartanorum inedia consumendum suasit, quòd L. auri talenta accepisset à Xerxe, vt Spartam proderet. Plut. in Pausania. Gyrtias, cùm adesset ex Creta nuncius, decessum afferens Acrocati nepotis ex filia: Debuit certè, infit, ad hostes cùm ierit, vel ipse emori, vel contrucidare illos. Est verò auditu mihi gratius occubuisse eum, vt me & vrbe nostra & maioribus est dignum, quàm viuere perpetuò imbellem. Plut, in Lacenarum apophthegmatibus. Lacaena quaedam filios, quos habebat quinque, posteaquam in bellum emiserat, ante suburbium stabat expectans, quis esset belli exitus. Vt accessit quispiam nuncians, filios illius omnes occubuisse: Non istuc ait percontabar, ignauum mancipium, sed quid ageret patria. Is quum respondisset, à patria stetisse victoriam: Libenter igitur, inquit, accipio filiorum interitum. Quaedam alia cùm filium in praelium misisset, & interfectorum audiuisset: Idcirco, inquit, genueram, vt esset qui pro patria mortem non dubitaret occumbere. Cicero lib. 1. Tusc. quaest. Quaedam alia filium ad se venientem conspicata, percontata est quid ageret patria? is quum respondisset, Periere omnes: laterem coniecit in illum, occidit???ue, dicens: Te igitur nobis misêre mali nuncium? Vita putauit indignum, qui cum suis perire non sustinuisset. Idem. Ivnivs Brvtvs duos filios adolescentes, quod post assertam libertatem comperti sunt consilium cum paucis coepisse, de vrbe regibus tradenda, in conspectu populi virgis caesos, capitali affecit supplicio. Spectaculum memorabile, si hominum affectus, vt corpora, oculis cernerentur. Stabat hinc liberûm earitas, inde patria: accusat haec, illa excusat: expedit haec fasces, illa impedit: trahit vna sontes ad supplicium, altera retrahit. Vicit demùm, quae vincere debuit: cessit humanit???as rationi, caritas iustitiae, priuatus luctus publicae saluti: secutusque est Brutus, quod debuit, iustitia duce. Sabellicus lib. 1. cap. 5. Liuius, Dionysius Halicar. Florus lib. 1 cap. 9. Val. lib. 3. cap. 8. August. de Ciuit. Dei, lib. 3. cap. ???. Plut. in vitis, & Cleonymus lib. 9. rerum Ital. L. Aelio Tvb???ni praetori iu???dicenti, cùm in capite picus consedisset, aruspex???ue affirmasset, conseruato eo, fore domus ipsius statum felicissimum, reip. miserrimum: occiso in contrarium vtrunque cessurum: euestigiò picum morsu suo in conspectu senatus necauit XVII. militum familiam, eximiae fortitudinis viros, Cannensi praelio amifit. Respub. procedente tempore ad summum imperij fastigium excessit. Val. lib. 5. cap. 6. Hunc Praetorem Plin. libro 10. cap. 18. L. Tuberonem vocat. Frontinus autem libro quarto Stragematum, capite 5. Caelium, nonnulli Laelium. Sp. Cassivs filium, qui Tribunus plebis Agraria̅ legem primus tulerat, multis???ue alijs rebus populariter animos hominum amore sui de???ctos tenebat, postquam illam potestatem deposuit adhibito propinquorum & amicorum Consilio, affectati regni crimine domi damnauit, verberibus???ue affectum deTarpeia rupe qui mos tunc erat in Romanos animaduertendi) praecipitare iussit, ac peculium eius Cereri consecrauit. Val. lib. 5. cap. 8. & Sabell. lib. 32. cap. 1. & lib. 1. En. 3. ex Liuij libro 2. Dec. 1. M. Scavrvs, cùm apud Athesim fl. impetu Cimbrorum Romani equites pulsi, deserto consule Catulo pauidi vrbem repeterent: consternationis eorum participi filio suo misit, qui dicerent, Se libentiùs in acie eius interfecti ossi bus occursurum, quàm ipsum tam deformis fugae reum visurum. Itaque, si quid modò reliquum in pectore verecundiae superesset, conspectum degenerati patris vitaturum. Quo nuncio accepto, iuuenis coactus est fortius aduersus semetipsum gladio vti, quàm aduersus hostes vsus fuerat. Val. lib. 5. cap. 8. & Plutarchus cap. 72. Parallelorum. A. Fvlvivs, vir Senatorij ordinis, filium iuuenem, & ingenio & literis & forma inter aequales nitentem, prauo consilio amicitiam Catilinae secutum, in???ue castra eius temerario impetu ruentem, in medio itinere abstractum, supplicio mortis affecit: praefatus, non se Catilinae illum aduersus patriam, sed patriae aduersus Catilinam genuisse. Val. libro 5. cap. 8. L. Pavlvs Aemilius Cos. bello Macedonico summa felicitate confecto, tantam fortunae prosperitatem suspectam habuit, ne graui aliqua calamitate publica commutaretur. At posteaquam duos filios optimae indolis, alterum quinque diebus ante triumphum suum, alterum triduo post amisisset, ciuibus infortunium eius dolentibus in concionem prodijt, & dijs se gratias agere dixit, quòd reip. salutem & incolumitatem priuato suo naufragio redemissent & confirmaslent. Pluc. in Aemilio, & in Apoph. Cùm C. Mario consuli aduersus Cymbros prouincia esset designata, in somnis monitus est, de hostibus victoriam reportaturum, si filiam Calphurniam sacrificasset. Id egisse eum, Dorotheus Graecus lib. 3. Italicarum rerum tradit. Cymbrorum quidem victorem euasisse, nulli, qui eius gesta legerit, dubium est. Fulgosus libro 5. cap. 6. ex Plutarcho cap. 41. Parallelorum. Exilivm cavsa patriai perferendo. Lycvrgvs legislator rogaturus, vt aiunt, Apollinem de quibusdam reliquis legibus, iureiurando Lacedaemonios adegit, ne quam ex ijs quae iam sancitae essent, abrogarent, donec redijsset. Qui cùm iurassent, audito oraculo, felicem fore vrbem, si leges ipsius retineret: non reuertendum sibi censuit, conseruationem legum iureiurando sancitam ratus: &Crissam digressus, sibi ipse manus attulit. Quo Lacedaemonij intellecto, cùm ob superioris aetatis virtutem, tum ilio tempore ipsa morte comprobatam, aedem illi dedicârunt: aráque condita, quotannis vt heroi sacrificant. Suidas, ex Plutarchi Lycurgo. Pindarvs Melanis filius, Halyattis Lydi ex filia nepos, suscepta Ephesiorum tyrannide, in supplicijs sumendis asperum & inexorabilem se praebuit, in reliquis benignus ac sapiens visus est: magnam???ue curam adhibuit, ne in Barbarorum seruitutem patria redigeretur. Cùm Croesus ipsius auunculus totam Ioniam subegisset, legationem ad Pindarum misit, Ephesios in suam potestatem tradi postulans. At cùm non permitteret, Croesus vrbem obsidione cinxit. Cùm autem turtis quaedam subuersa cecidisset, quae in posterum Proditrix appellata est: & prae oculis damnum cerneret: consilium dedit Ephesijs Pindarus, vtex portis & turribus funes ad columnas templi Veneris alligarent, ac vrbein quasi anathema Veneri esse sinerent: per haec secu???itatem Epheso praestans. & suasit, vt ipsi Lydum adirent, ac pacem expeterent. Exponentibus igitur preces Ephesijs, risisse Croesum aiunt: neque molestè hoc industrium factum accepisse, & Ephesijs concessisse libertatem: sed ea conditione atque lege, vt Pindarus ciuitate excederet. Qui nihil contradixit: amicis, qui secum discedere vcelent, assumtis, filium & vniuersas substantias ciuitatis commisit: & vni ex familiaribus Pasicli tum filij tur???, tum bonorum cura delegata, discessit in Peloponnesum, regium viuendi splendorem cum spontaneo exilio commutans, ne patria sub iugum Lydorum mitteretur. Aelianus de Varia historia lib. 3. Cum Achaei duce Diaeo Megalopolitano Lacedaemonijs bellum illaturi essent (postquam Romani Perseum Macedoniae regem vicerant) occasionem praetexentes, sese otij & tranquillitatis publicae hostibus, non Spartae bellum illaturos: & Diaeus rogatus, Quinam illi essent? XXVI. Optimatvm nomina edidisset: Agasisthenes persuasit illis primoribus, quos Diaeus Achaeis dedi postularat, vt voluntario exilio belli in patriam conflati incendium restinguerent. futurum enim vt primo quoque tempore à Romanis restituerentur. Illi igitur exilij causa solum verterunt, & absentes capitis à Spartanis damnati, bellum à patria auerterunt. Pausanias in Achaicis. Genitio Cippo praetori paludato portam egredienti, noui & inauditi generis prodigium incidit. namque in capite eius subitò veluti cornua emerserunt. Responsum???ue est, cum regem fore, si in vrbem reuertisset. Quod ne accideret, voluntarium ac perpetuum sibitmet indixit exilium. Dignam pietatem, quae quod ad solidam gloriam attinet, septem regibus praeferatur: cuius rei testandae gratia capitis effigies aerea portae, qua excesserat, inclusa est: dicta???ue Raudusculana, quòd olim Rauda ara dicebatur. Val. lib. 5. c. 6. Cùm Ciceroni furiosa accusatione Clodij oppresso aut armis pugnandum, aut vrbe cedendum, foret, deliberauit Cicero cum amicis. Lucullus manendum censuit, ipsius fore victoriam: alij fugiendum: futurum enim, breui vt exatiatus Clodij furore & scelere populus ipsum esset desideraturus. Hoc consilium Cicero secutus est: ac signum Mineruae, quod magna in veneratione diu habuerat domi, in Capitollo posuit, ibi???ue dedlcauit cum hac inscriptione: Mineruae vrbis Romae praesidi. Inde accepto ab amicis praesidio clàm concubia nocte profugit ex vrbe. Plut. in Cicerone. FIDES SIVE PIETAS ERGA PATRIAM, MATERIALITER CONSIDERATA. Bona patriae conciliando, propagando, conseruando. Sic conferunt Patriae, Leges conservando, obseruando, defendendo. De Legum obseruantia infrà sub Contractibus. Hic Patriae habetur ratio, illic Legis, fol. 3345. Consvlendo. Mvlier quaedam prudens Abelmaeacham patriam suam ab obsidione liberauit, ciuibus suis persuadens, vti Sebam Bochris F. seditionis auctorem contra Dauidem, obtruncarent, eius???ue caput Ioabo polemarcho Dauidis de muris obijcerent. 2. Reg. 20. Postquam petijt Graeciam Medus, consultantibus de imperatore Atheniensibus, fama est, caeteros periculi magnitudine deterritos vltrò petitionem imperij abiecisse: Epicydem verò, Euphemidis filium, concionatorem, hominem disertum quidem, sed animo imbellem & venalem, competitorem imperij Themistocli fuisse, & omnium opinione obtenturum suffragijs: Themistoclem proinde veritum, ne omnia pessum irent, si esset praetoriste designatus, numis ab eo redemisse, vt à petendo abstineret. Plut. in Themistocle. Anno III. exilij Aristidis Iusti, cum Xerxes per Thessaliam & Boeotiam in Atticam terram irrumperet, rescissa Iege sciuerunt Atheniensibus exulibus reditum, metu Aristidis potissimùm, ne hostibus coniunctus, complures ciues labefactaret, & ad desciscendum compelleret ad barbarum. Caeterùm non perspexerunt eum satis: nempe ille etiam ante hoc decretum non cessabat ad hortari & stimulare ad libertatem tuendam Graecos, & post decretum Themistocli cum summa potestate, duci omni in re consilio & opera aderat, atque hominem inimicissimum ob salutem publicam effecit quàm clarissimum. Plut. in Aristide. Cùm apud Aegos flumen Philodes praetor Atheniensium classem constituisset suam, neque longè abesset Lysander praetor Lacedaemoniorum, qui in eo erat occupatus, vt bellum quàm diutissimè duceret, quòd ipsis pecunia à rege suppeditabatur: contrà Atheniensibus exhaustis, praeter arma & naues nihil erat super: Alcibiades licèt exul ad Atheniensium venit exercitum, ibi???ue praesente vulgo agere coepit, si vellent, se coacturum Lysandrum dimicare, aut pacem petere. Etenim Lacedaemonios eò nolle confligere clasle, quòd pedestribus copijs plus quàm nauibus valerent: fibi autem esse facile, regem Thracum deducere, vt eos terra depelle???. quo facto necessariò aut classe conflicturos, aut bellum composituros. Id etsi verè dictum Philocles animaduertebat, tamen postulata facere noluit, quòd sentiebat se, Alcibiade recepto, nullius momenti apud exercitum futurum: & si quid secundi euenisset, nullam in ea re suam partem fore: contrà, si quid aduersi accidisset, se vnum eius delicti futurum reum. Ab hoc discedens Alcibiades: Quoniam, inquit, victoriae patriae repugnas, illud moneo, iuxta hostes castra habeas nautica. Periculum est enim, ne immodestia militum nostrorum, occasio detur Lysandro, nostri opprimendi exercitus. Neq; ea res illum fefellit. Nam Lysander cùm per speculatores comperisset, vulgum Atheniensium in terram praedatum exisse, naues???ue penè inanes relictas: tempus rei gerendae: non dimisit, eo???ue impetu, totum bellum deleuit. Plut. & Probus in Alcibiade, & Diodorus lib. 13. Alcibiades capitis damnatus ab Atheniensibus, cùm ad Spartanos primùm, inde ad Tissaphernem confugisset: reuocatus inde ab Atheniensibus, vti classe accepta contra CCCC. qui Athenis rempub. ad oligarchiam redigere nitebantur, bellum gereret: cùm Spartani Ioniam, quae tunc Atheniensibus parebat, armis vexarent: non statim illorum precibus acquieuit, sed prohibuit eos, ne bellum incoatum relinquerent. Ea???ue ratione Atheniensibus citra controuersiam conseruauit im perium. Si enim domum inde essent profecti, hostes statim facultatem habuissent totius occupandae Ioniae, Hellesponti & insularum, dum cum Atheniensibus Athenienses bello ciuili decertarent intra vrbis moenia. Quod ne fieret, vnus potissimùm impediuit Alcibiades, non suadendo modò & docendo multitudinem: sed etiam singulos partim obsecrando, partim corripiendo. Adiuuit eum Thrasybulus quoq; Stiriensis tum praesentia sua, tum clamoribus: erat enim, vt ferunt, Atheniensium hic vocalissimus. Plutarchus in Alcibiade. Interfecto per insidias Polycrate Samiorum tyranno ab Oroete praefectp Sardiorum, Maeandrivs scriba à Polycrate custes domirelictus, suasit illis vt Democraticum reipub. statum amplecterentur. At populus tumultuari, ac interceptae pecuniaa Maerandrium accusare coepit. Itaque Maean drius, cùm illi liberi esse nollent, tyrannidem retinuit, Herod. lib. 3. Foedus cum Ptolemaeo Aegyptio rege Cleomenes Spartanus rex, aduersus Antigonum Asiae regem atque Achaeos iniuerat, Matremq. ac filium mansurae cum eo fidei, id est, ipsum fine eo pacem cum hoste non facturum, obsides dederat. Cùm autem mater eius resciuisset, Cleomeni pacem Achaeos honestissimis conditionibus offerre: scripsit, ne propter vetulae corpus eam pacem omitterer, qua̅ patriae honestam salutarémque duceret. Maiore animo, quàm pro feminae captu, vitam pro patria obtulit. Fulg. lib. 5. c. 6. Epaminondas Thebanus, primus patriae lumen nomen???; inter Graecos attulit (siquidem cum Lacedaemonijs compressus, multas victorias ex eis tulit) incertum, an vir melior, an dux. Imperium enim non sibi, vt pleriq; duces, sed patriae semper quaesiuit. Itaq; cùm mortiferum vulnus in Mantinensi pugna accepisset, delatus in castra viuus adhuc, Deiphantum accersi iussit, vt ipsum ducem declararet. Quem cùm occubuisse dicerent, rursus iussit Iolaidam vocari. Cùm verò ipsum etiam interfectum dicerent, suasit suis vt pacem cum hostibus & amicitiam facerent, eò quòd nullum ampliùs ducem Thebae haberent. Plurimùm amauit suos Epaminondas, quorum curam in ipso quasi mortis agone habuit, consilium dans, etiam post fata sua reip. saluberrimum futurum. Aelianus lib. 12. de Var. hist. & Trogus lib. 6. Atheniensibus bellum apertè Philippo, simulatq; ab insulis domum est regressus. indicentibus: Phocion ante omniae suasit populo, cùm pacem Philippus cuperet, formidarétque impensè periculum, vt foedus acciperent. Quidam ei ex illis, qui iactare se in foro circa subsellia iudicum, & quadruplaturam assueuerant facere, oblatrans, dixit: Túne audes, Phocion, arma iam manibus tenentem reuocare populum Atheniensem? Ego verò, inquit: id???ue certus bello me tibi, pace mihi te imperaturum. Vbi non flexit populum, sed Demosthenis valuerunt consilia, vt ab Attica quàm remotissimè Athenienses signa conferrent: Ne dispiciamus sodes, inquit, vbi dimicemus, verùm quemadmodum vincamus: ita demùm longinquum erit bellum. Victis omnia atrocia semper propinqua sunt. Superatis Atheniensibus, turbatoribus???; & nouatoribus vrbanis Charidemum in suggestum trahentibus atque postulantibus, vt hic praeficeretur exercitui: exterriti optimates, senatum???ue Areopagi in concionem adducen???, ???grè precibus & lacrymis impetrauerunt, vt remp. permitterent Photioni. Plut. in Phocione. Cato & Aristides rarò magistratum gessêre: sed vacauerunt interim perpetuò pe??? totam vitam patrijs suis consulendo. Plut. An seni tractanda resp. Victo ad Sirin amnem Leuino Coss. magna strage, misit Pyrrhus Epirotarum rex Cineam legatum ad Romanos, qui erploraret, ad pacem ne animi ipsorum inclinarent. Multi erant ad pacem propensi: quòd ingenti superati pugna essent, & alteram cum maioribus copijs Italorum Pyrrho adiunctorum expectarent. Ibi Appivs Claudius, qui senectutis & caecitatis causa fatiscens repub. abstinebat, accepta regis legatione, & rumore delato, decreturum senatum pacem, non potuit sibi temperare, quin seruis iuberet, vt tollerent se, & lectica per forum deportarentin curiam. Vt ad valuas peruenit, exceperunt eum filij pariter & generi, cingentes???ue latera eius introduxerunt: Senatus autem reuerentia & honore eius conticuit. Ille graui oratione patres reprehendit & ad bellum inflammauit. Plut. in Pyrrho. M. Attilij Regvli fidem erga patriam, dum persuadet patribus, ne captiuorum permutationem fieri permitterent, celebrat Horatius lib. 3. Ode 1. Hieronymo Syracusanorum tyranno à coniuratis interfecto, bello Punico secundo, App. Claudius bellum oriens ex propinquo (iam enim cum Carthaginensibus sentire ceperant Syracusani) cùm cerneret: Senatum Rom. literis certiorem fecit, Siciliam Carthaginensi populo, & Annibali conciliari. Exitu eius anni Q. Fabius Max. consul Romam comitiorum causa veniens, in eum quem primum diem comitialem habuit, comitia edixit. Eo die cùm sors praerogatiuae antè iuniorum exisset, ea???ue T. Octacilium & M. Aemilium Regillum Coss. diceret: tum. Q. Fabivs graui oratione non cui vellent, sed cuipremente Italiam Annibale ex dignitate & vsu Reip. honorem hunc conferre possent & deberent, diligenter eos considerare iussit. Annibali Imperatori parem Consulem nominare debetis. Quilibet nautarum vectorum???ue tranquillo mari gubernare potest: vbi saeua orta tempestas est, ac turbato mari rapitur vento nauis, tum viro & gubernatore opus est. Non tranquillo nauigamus: sed iam aliquot [3293] procellis submersi penè sumus. Itaque quis ad gubernacula sedeat, summa cura prouidendum ac praecauendum nobis est. Lacus Thrasymenus & Cannae, triste ad recordationem exemplar, ac ad praecauendum simile, vtiles documento sunt. Peruicit ergo hac oratione, vt Regillo quia flamen Quirinalis esset, cui Roma à sacris abesse non licet, item Octacilio (licet sororis Fabij filiam vxorem haberet) repudiatis, Q. Fab. Maximum IV. & M. Marcellum III. Coss. crearent. Linius lib. 4. Dec. 3. Carthaginenses classe apud in sulas Aegates à C. Luctatio consule Rom. superati, statuerunt belli finem facere, eam???; rem arbitrio permiserunt Hamilcaris. Ille etsi flagrabat belli cupiditate, tamen paci scruiendum putauit, quòd patriam exhaustam sumtibus, diutiùs calamitatem belli ferre non posse intelligebat: sed ita vt statim mente agitaret, si paululùm modò res essent refectae, bellum renouare, Romanos???ue armis persequi, donec aut certè vicissent, aut victi manum dedissent. Hoc consilio pacem conciliauit. Probus in eius vita. Indicando pericvlvm, proditionem. Conspirauerat contra Remp. L. Catilina. Erat in coniuratis Q. Curius, cui vetus erat stupri consuetudo cum Fvlvia femina illustri, sed profligatae pudicitiae. Cui quum ob inopiam munus gratus esset, vt eam obsequentiorem haberet, cepit homo vanus ex improuiso multa insolenter iactare, nunc maria & montes pollicendo, nunc maria & montes pollicendo, nunc ferociùs minitando, nisi deinceps esset, vt si quando aliâs, sibi obsequentissima. Nec Fuluia id patriae periculum in occulto habuit, sed vtcun que de coniuratione exillo audiuerat, compluribus patefecit. Quae res vehementer accendit optimatium studia ad consulatum M. Tullio Cic. demandandum, cui candidato, ob familiae nouitatem, non pauci antea aduersati fuerant. Cùm C. Antonio igitur est consul creatus, & per Fuluiam, deinde etiam per Curium omnes coniuratorum conatus intellexit, intellectos oppressit. Plut. Freqventando civibvs. M. Furius Camillvs eximium id in magistratu fecit, quòd coelibes partim blandè appellando, partim denuncianda multa viduis, quae ob bella erant multae, matrimonio copulauit. Plut. in Camillo. Ditionem avcendo, conservando. Cùm inter Carthaginem & Cyrenas de agri terminis pertinacissima contentio esset, ad vltinum placuit vtrinque eodem tempóre iuuenes mitti: & locum in quem ij conuenissent, finem ambobus haberi populis. Verùm hoc pactum duo fratres Carthaginenses nomine Phileni perfidia praecurrere, ante constitutam horam maturato gressu longiùs promotis terminis. Quod cum intellexissent Cyrenensium iuuenes, diu de fallacia eorum quaesti, postremò acerbitate conditionis iniuriam discutere conati sunt. Dixerunt namque, sic eum finem ratum fore, si Phileni viuos seibi obrui passi essent. Sed consilio euentus non respondit. Illi enim nulla interposita mora, corpora sua his terra operienda tradiderunt. Qui quoniam patriae, quàm vitae suae longiores terminos esse maluerunt, bene iacent, manibus & ossibus suis Punico dilatato imperio. Valerius Maximus libro quinro, capite 6. In vrbe Genua, duce Ioanne Morta, cùm instituere classem necesse esset, neque ad instruendam classem è publico pecunia vlla in promtu esset, edictum propositum est: Si quis tunc priuata pecunia onus istruendae classis subire vellet, intra breue tempus ei pro impensa, quae facta foret, ciuitatem satisfactutum. Ea re moti nouem & viginti Cives plebeij, quorum primarius Simon Vignosus fuit, singuli singulas triremes priuata pecunia instruxerunt. Cùm autem postea per Cycladas nauigarent, in publicam expeditionem, propter quam instructae fuerant, non ampliùs necessariae, quia ea tempestare Chius insula à Graecis tenebatur, petere eam, atque sub patriae Imperium redigere decreuerunt. Eo quoque tempore: in Orientem Viennensis Delphinus tendebat. Qui cùm Genuensem classem Chium petere velle intelligeret: Simoni dena aureorum millia annua, & alijs triremium dominis triginta millia, semel tantùm obtulit, ad resarcien dam impensam, quam in classem fecerant, si ei vt insulam illam peteret permisissent. Quanquam omnibus ipsis integrum esser (neque enim ampliùs ciuitanis nomine classis tenebatur) conditionem, quae osferebatur accipere, tamen propter patriae vtilitatem, Delphini postulata abnuerunt: & in Chium profecti ipsi insula vrbis Genuae auspicio potiti sunt, Salutis anno trecentesimo quadragesi mosexto supra mille: atque insulae prouentus sibi, ad impensam quam fecerant resarciendam, retinuerunt. Fulg. lib. 5. c. 6. Mortuo Vitoldo Lituaniae duce Iagielo rex Poloniae, Svvidrigelonem fratrem germanum, patruelem Vitoldi, hominem nihili & ebriosum, summae rerum apud Lituanos praefecit. Poloni primores, patriae vtilitati consulentes, Daugertum Platinum Vilnensem, qui Podoliam Vitoldi nomine administrabat, rerum omnium adhuc ignarum, euocatum ad colloquium ceperunt, arcem???ue Kameneciam, Smotriciam, Skalam, & Ceruonigrodum occuparunt, & magnam partem Podoliae facilè in potestatem suam redegerunt, ne in ditione Lituanorum deinceps esset. Vbi factum hoc resciuit Svvidrigelo, beneficiorum regis fratris oblitus, in eum (tunc temporis exequias funebres Vitoldi celebrantem Vilnae) fremere, maledictis???ue lacessere, palam???ue vincula & necem regi Polonis???ue, qui cum eo aderant, minitare cepit: ita vt Poloni die nocte???ue circa regiam excúbare cogerentur. Rex siue quòd sibi metuebat, siue quòd Svvidrigelonis incrementis impensiùs fauebat, Polodiam ei restituere assensus est, eáque de re Tarlonem in Podoliam cum literis & mandatis misit, qui eam Michaëli Babae Russo, Svvidrigelonis nomine recipiendam & obtiendam traderet. Andreas verò Tencinius, & Nicolaus Dreuicius, iuuenes ex nobilitate Polonica, qui anulum signatorim habebant, amore patriae ducti, literas ad Michaëlem Buczacium, qui Cameneciam Podoliae obtinebat, scripserunt, Regem extrema necessitate adactum Podolia Svvidrigeloni cedere constituisse: sed vt non modò non pareret mandatis regijs, verùm Tarlonem & Babam pariter comprehenderet. Eas literas cera obuoluerunt, & contexerunt, vt speciem similitudinémque cerei prae se ferrent, Tarloni???ue legato dederunt, vt is cùm primùm Cameneciam venisset, cereum illum Buczacio redderet, atque haec verba adderet: Vt si errare ille nollet, ex eo cereo, vnà cum magistratu vrbano, lumen quaeret. Quae omnia Tarlo iuuenis omnium rerum ignarus bona side perfecit. Buczacius praefectus cereum acceptum refringit, literas???ue inuenit, Tarlonem legatum & Babam comprehendit, arces???ue Podoliae maiore custodia muniuit. Poloni quoque consilium Regis sui animaduertentes, exercitum fine mora conscripserunt. Svvidrigelo autem Polonos arma parare ad vindicandum Regem audiens, confectim eum sibi reconciliatum, auro???ue & argento liberaliter donatum, liberum dimisit. Guagninus in descriptione Lituaniae. Gloriam. Dignitatem tvendo, ampliando. Graeci, vt ciues suos omnia ad patriae gloriam & salutem referre docerent, etiam in sacris & ludicris certaminibus non victores ipsos, sed parentes & patrias illorum proclamantes, patrias ipsorum ab ipsis coronari pronunciabant. Plinius lib. 16. cap. 4. Antipater in libro de Cleanthis & Chrysippi discrepantia, noluisse scripsit Zenonem & Cleanthem, ne laedere patrias sua viderentur, ciues Athenienses fieri, cùm tamen Athenis viuerent: non aliter atque si vxore relicta, cum alia viuas, vnà dormias, atque liberos tollas ex alia, nec instrumenta tamen dotalia conscribas, nefacere priori iniuriam videare. Plut. de Stoicorum pugnis. Brasidae mater Archileonis, cùm Amphipolitani quidam Thraces Lacedaemone illàm inuiserent: An Brasidas, requisiuit, honestè & dignè Sparta cecidisset? Quibus illum extollentibus, adijcientibus???ue parem Spartae non esse alium: Absit, hospites, inquit, fuit honestus & egregius vir Brasidas, sed habet multos Sparta illo excellentiores. Plut. in Lycurgo, & in Apoph. Milesius Antipater in pugilatu Olympiae Clinopatri filios perculit. Huius Antipatri patrem, Dionysij Syracusani legati, ad Olympium Iouem cum muneribus missi, pecunia delinitum adduxerunt, vt filium Syracusanum renunciari vellet. At Antipater ipse contemtis tyranni donis Milesium se esse, & ex Ionibus primum suam in Olympia statuam dedicasse elogio testatus est. Pausanias lib. 6. Sertorivs senatores Romanos patria extorres, qui in praesidijs erant suis, senatum appellabat, quaestores legatos???ue ex illis creabat, legibus???ue omnia illa adornàbat patrijs. Deinde, quamuis armis, pecunia, oppidis vteretur Hispanorum, ne verbis quidam summam potestatem apud illos summittebat: verùm dabat eis duces & praefectos Romanos, tanquam Romanis libertatem recuperans, non illos augens aduersus Romanos. Etenim erat amans patriae, magno???ue tenebatur in patriam redeundi desiderio. Iam cùm Mithridates quasi ad alteram assurgens luctam iterum adoriretur Asiam: nomen autem iam inclytum vbique celebraretur Sertorij, rum oribus???ue de eo velut peregrinis mercibus illi, qui ex Occidente aduehebantur, Pontum implessent: parauit legatos eum mittere, excitatus potissimùm adulatorum iactationibus, qui Sertorium Annibali, Pyrrho Mithrida [3294] tem aequiparantes, negabant populum Romanum ingenijs & viribus resistere simul tantis ancipiti circumuentos insultu posse: vbi cum acerrimo Imperatore rex coniunctus maximus esset. Mittit igitur in Hispaniam Mithridates legatos ad Sertorium cum literis & mandatis: per quos pecuniam & naues illi ad bellum praebiturum offert se, ab illo postulat vicissim confirmari sibi omnem Asiam, qua populo Romano foedere cum Sylla icto cesserat. Coacto concilio, quod Senatum vocabat, Sertorius caeteris accipiendas has conditiones approbandas???ue censentibus (cùm enim nomen ab ipsis & decretum inane illis de rebus, quae non erant in arbitrio suo, postularentur: pro his demonstrabant se, quibus maximè opus haberent, accipere) improbauit: verùm Bithyniam & Cappadociam si occuparet Mithridates, regi parêre assuetas, nec quicquam populo Romano attinentes, eas se illi ait non inuidere. Asiam verò, qua prouincia iustissimo possidentem titulo spoliauerat populum Romanum, eam à Fimbria illi bello extortam, & foedere cum Sylla sancito dimissam, negauit permissurum se, in ditionem, vt iterum recideret eius. Amplificandam enim suis victorijs rempublicam, non cùm eius prouinciarum diminutione sibi vincendum. Nam viro forti optandam cum honore victoriam, cum turpitudine verò ne salutem quidem. His renunciatis cohorruit Mithridates, ac ferunt eum ad amicos dixisse: Quid tandem in senatu sedens imperabit Sertorius, qui nunc ad Oceanum summotus Atlanticum, fines regno nostro praescribit, & tentantibus Asiam denunciat bellum? Veruntamen foedus fit & iureiurando sancitur, Cappadociam & Bithyniam cessuram Mithridati, Sertorium autem ducem ei milites???ue missurum. Sertorio inuicem Mithridatem tria millia talentûm cum quadraginta nauibus praebiturum. Dux quoque in Asiam mittitur ad eum ex senatorijs exulibus M. Marius: qui cum cepit Mithridates aliquot oppida in Asia. Inuectum in vrbes cum virgis & securibus, ipse illum tanquam maiorem potestatem & ministri specie, vltrò sequebatur. Ille alijs libertatem dabat. Alijs cùm immunitatem concederet, beneficio se facere id Sertorij decebat. Plut. in Sertorio. Ivstinianvs Imp. Iustini Imp. sororis filius, ex Bedirina Illyrica ciuitate genitus, patriae nomen vetustum de suo nomine Iustinianam dixit, & ex obscura nobilem ac felicem fecit, mirifice???ue eam exornauit, quòd ibi primùm in lucem editus fuisset. Cuspinianus. Mortuo Maximiliano I. Imp. ambiebant Franciscus I. Gallorum rex, & Carolus Austriacus. Huic Moguntinus & Fridericus Saxoniae dux fauebant, illi Treuerensis. Pontifex Gallo fauens Carolum impedire studebat, quia Neapolitanorum rex Pontificis beneficiarius esset & iuramento imperium suscipere prohiberetur. Helvetii à Gallo rogati, vt apud Electores intercederent, pluris patriam fecêre Germaniam, quàm eius preces. Tandem Saxonis auctoritatem secuti reliqui, Carolum Imp. designarunt. Sleidanus lib. 1. Libertatem offerendo, Dando. Maeandrivs, Meandrij F. scriba Polycratis Samiorum tyranni, à Polycrate, ad Oroetem praefectum Sardium proficiscente spe auri potiundi, custos domi relictus, per infidias interfecto Polycrate ab Oroete, regnum iustissimè administrauit. Atque vbi de Polycratis interitu allatus est nuncius, ante omnia Ioui Liberatori statuit aram, ei???ue fanum in circuitu designauit. Deinde aduocata omnium ciuium concione, suasit illis, vt Democraticum Reip statum amplecterentur, liberati iam à tyranno. At populus tumultuari, & interceptae pecuniae accusare Maeandriúm cepit. Itaque reputans fore, vt si imperium ipse deponeret, alius quispiam in eius Iocum tyrannus constitueretur, non deponendum sibi dominatum statuit: sed in arcem regressus, accitum vnumquemque eorum, tanquam rationem pecuniarum redditurus, comprehendit, alligauit???ue. Post haec, dum hi in vinculis sunt, Maeandrius morbo corripitur: quem decessurum credens frater suus, nomine Lycaretus, quo faciliùs Sami rerum potiretur, omnes vinctos interemit. Neque enim videbantur velle liberi esse. Sic igitur coactus Maeandrius tyrannidem retinuit. Paulò pòst à Persis, qui Sylosontem fratrem Polycratis reducebant, regno fuit pulsus. Herod. lib. 3. Genuenses, populi rerum quondam gestarum gloria & maris imperio clari, cùm Venetis dominatum & vrbem ipsam penè ademissent: tandem ab illis fracti seipsos primùm Carolo sexto Gallorum regi, deinde Mediolani Vicecomitibus spontè dediderunt. Quibus temporibus cùm Fregosij & Adurnij Rempublicam in partes distraherent, plebs arreptis armis patricios omnes eiecit: Tribunos plebis octo creauit: praesidia Gallorum expulit: arcem virecepit: ducem fullonem creauit, quem postea Ludouicus XII. egit in crucem, & vrbe expugnata ciues grauissimè multauit. Sed cùm Insubria Carolo V. Imperatori cessisset, Andreas Dorias, à Gallis ad Carolum se recipiens, Rempublicam omni bellorum ac tyrannidis metu liberatam, quasi Aratus aut Lycurgus alter optimis legibus ac institutis informauit. Optimatum imperium, quod antè populare fuerat, vel potiùs plebeiu̅, ex generis antiquitate opibus ac splendore instituit, & in tribus, octo ac xx. diuisit, sublatis partium nominibus, quae Rempublicam perturbarant. Ioan. Bodinus Methodi historicae cap. 6. & Iouius lib. 26. Hist. Besserstein arx munitissima Rauracorum ad Arolam sita, ab Eqvite aurato aedificata est. Is cùm filios duos etiamnum impuberes seriò inter se colloquentes audiuisset, post patris obitu̅ se hac sede munitissima ad opprimendas vicinas regiones vsuros: supellectilem omnem ex arce deportari curauit, & silios ob tam nefaria consilia verbis primùm seuerè correptos, faces arci inijcere & funditùs exurere coëgit, ne ansam tyrannidis vllam haberent. Dignus certè, cuius nomen ob hoc factum memoriae foret mandatum. Stumpfius. Magistratvm eligendo. Nerva Imp. cùm intellexisset sibi insidias ob imperium strui, in Capitolium conscendit, ibi???ue M. Vlpium Neruam Traianum principem fecit, eundem???ue postea in senatu Caesarem designauit. Licèt enim propinqui non deessent, non tamen coniunctionem sanguinis publicae vtilitati anteposuit. Neque rursum eum deterruit, quòd Traianus homo Hispanus, nec Italus esset, quod???ue ante eum nemo alterius nationes imperium Romanum obtinuisset. Censebat enim virtutem cuiusque, non patriam existimari & ponderari oportere. Xiphilinus, & Fulgosus lib. 8. cap. 16. Avxilia comparando Cùm Cois bellum illaturi essent Athenienses, Hippocrates Cous medicus sua auctoritate & beneficijs Thessalos ad auxilium patriae ferendum perm ouit. Soranus in eius vita. Hostivm consilia detegendo. Aristides Lysimachi F. Atheniensis, quamuis iustitiae nomine ex vrbe eiectus esset: tamen praelio ad Salaminem instante, ex Aegina ad classem Graecorum profectus, patriam in tanto periculo deserere noluit, sed indicauit Graeces, eos à Persis circumdatos esse. Cùm etiam vigeret pugna, permultis eorum, qui ad litus Salaminis locati erant, sumtis, generé Atheniensibus, & in Psitaleam insulam traductis, omnes Persas, qui in ea insula erant, interemit. Herod. lib. 8. Alexander Amyntae F. rex Macedonum, quamuis à partibus Mardonij staret ad Plataeas, patriae tamen amore motus, pridie eius diei, quo pugna commissa, & Graeci victores euaserunt nocte intempesta clàm ad castra Graecorum accessit, illis???ue indicauit, Mardonium cupidum cum Graecis confligendi, litare non posse, & auspicij terreri: constituifle tamen omnino, vbi primùm illuxisset, vel reluctantibus euentum. Ita factum, vt Graeci instructi Persas expectarint atque vicerint. Herodotus lib. 9. Demaratvs Aristonis F. rex Spartanorum, pulsus à suis, ad Xerxen Persarum regem fugit Susis. Posteaquam autem Xerxes statuit, aduersus Graeciam sumere expeditionem: Demaratus quamuis exul censuit Graecis esse indicandum: sed cùm absque periculo nequiret, hanc rem commentus est. Sumtis duarum tabellarum pugillaribus, ceram erasit. Deinde in eorum ligno consilium regis exarauit. Tabellas rursus cera induxit. Pugillares Lacedaemonem allatos non poterant Lacedaemonij interpretari, donec Cleomenis filia, eadem???; Leonidaevxor Gorgo, illos admonuit, fore vt literas in ligno reperirent. Herodotus libro 7. Instavrando patriam. Zorobabel Salathielis F. de tribu Iuda, à Cyro rege obtinuit, vt Iudaeos Babylone exules in patriam reducere posset. At cùm Cyri edictum Cambyses reuocasset, iterum sub Dario licentiam impetrauit, & templum aedificauit. 1. Esdrae 1. & Iosephus lib. 11. cap. 2. & 3. Esdras propheta diuinarum rerum scientia, & sanctitatis opinione Xerxi Persarum regi insinuatus, primum illud nouissimum???ue à rege petijt, ac tenuit, vt ad vrbem & templum instaurandum cum suis popularibus ex Assyria liceret in Iudaeam reuerti. Maiore fortassis pietate censendus, quàm qui vrbem ipsam condidit. Ille suorum commodum secutus videri potest, hic solius patriae: ille vt esset effecit, hic vt extincta reuiuisceret. Sabellicus lib. 8. cap. 1. ex 1. Esdrae 7. & 8. & Iosephus lib. 11. cap. 5. Antiq. Nehemias Hachaliae F. Xerxis pincerna, à rege quoque post Esdram obtinuit, vt Iudaeis, quotquot vellent, in patriam redeundi ducem se praebere posset. 2. Esdrae 2. Aristomenes Messenius, cùm decem annis Eram co̅tra Lacedaemonios fortiter defendisset, tandem tamen fatalem poe [3295] nam instare videret: & Messenios sacra quaedam operta habere sciret, quae si abolerentur, funditùs in posterum omne tempus Messenen occasuram: sin conseruata illa fuissent, rediuiuum olim imperium ex ipsis ruinis erupturum: noctu clàm egressus, in maximè deuia Ithomes parte sacra ea defodit. Erant autem illa, volumen ex albo plumbo in tenuissimas laminas sparso, libri forma, in hydria depositum: in quo Magnorum deorum initia perscripta erant. Dedicauit autem ea Ioui & dijs caeteris, quorum ope ad eum diem Messeniorum res steterat: ratus curae fore, vt incolume depositum obseruaretur, neq; omnino in Lacedaemoniorum potestatem veniret, quod iam solum ad posteri temporis spem Messenici nominis reliquiae haberent. Itaq; 287. annis post Erae oppugnationem Messenij, partim ex Lybia, partim ex Italia & Sicilia in Peloponnesum postliminio redierunt, post Leuctricam Lacedaemoniorum cladem, vocati ab Epaminonda Thebanorum duce. Pausanias in Messenicis. Aristoteles supremae vitae reliquias senilibus ac rugosis membris in summo literarum ocio vix custodiens, adeò vale̅ter pro salute patriae incubuit, vt eam à Philippi armis solo aequatam, in lectulo Atheniensi iacens, & quidem Macedonum manibus, à quibus disiecta erat, eriperet. Ita vrbs non tam strata atq; euersa Alexandri, quàm restituta Aristotelis notum est opus. Val. Max. lib. 5. cap. 6. & Aelianus lib. 12. Var. hist. At verosimilius est, quod Plut. in Alexandro docet, cùm primum Philippus Aristotelem Alexandro praeceptorem dedit, in gratiam eius Stagiras restituisse. Mala patriae inferendo minora, vt euitentur maiora. Sic bene merentur de Patria, dum Prodvnt consilia. Tyndaridae, rapta à Theseo Helena sorore, Atticos fines pacatè ingressi, ab Atheniensibus primò petierunt, vt soror à Theseo rapta sibi restitueretur. His responsum est, neq; puellam Athenis esse, neq; Atheniensium quempiam seire quò terrarum fuerit abducta: Theseus autem aberat, ab Aidoneo Melossorum rege captus. Tum illi ad iram & vltionem versi, quum ingentem vrbi terrorem iniecissent, Academvs, qui vnus omnium eam Aphidnis apud Aethram Thesei latére no̅ ignorabat, ne ciuitas maius aliquod adiret discrimen, rem ad Castorem & Pollucem defert. Quapropter viuo illi honores ab Tyndaridis sunt habiti, & longo deinceps tempore quoties Lacedaemonij Atticos fines hostiliter inuasêre, ab Academia ob vnius memoriam omne ius belli abstinuerunt. Eratis locus haud procul Athenis, quem Dicaearchus ab Academo, qui sub Tyndaridis militauit, nominatum existimauit. Sab. lib. 6. En. 1. ex Plut. & Diod. lib. 4. cap. 5. Prodvnt vrbem. Byzantium prodiderunt Alcibiadi Anaxilavs & Lycvrgvs. Qui cùm pòst apud Lacedaemonios vrbe recuperata causam dicerent, fertur Anaxilaus constanter affirmasse, nihil à se turpe factum, quòd patriam fame ad interitum affectam seruare voluisset. Nam quum Byzantium, omnire frumentaria à praesidiarijs militibus co̅sumta, obsideretur, cerneret???ue ciues suos inedia consumtum iri, operam dedisse, vt omnium fortuna incolumi, praesenti periculo sui defungerentur ciues, Lacedaemoniorum exemplum secutus, quibus semper maximae curae fuit, quacunque ratione liceret, ciuitatem seruare. Quo tempestiuo adagio omnis inuidia, quae ex ea proditione adhuc reliqua erat, est ab Anaxilao discussa. Sabellicus lib. 9. Ennead. 3. Mala avertendo. cvius generis sunt Famem amoliri. In Pyraeo insula, cùm vrsus Dianae sacer ibi repertus ab Atheniensibus interfectus esset, fames ingruit: itum est ad oraculum quaesitum remedium. Respondit deus, ita demùm finem mali futurum, si quis filiam immolasset numini. Vnus autem repertus est Embarvs, qui polliceretur se filiam immolaturum, ea lege, vt sacerdotium in posteros suos traduceretur. Itaq; puellam solenni ritu ornatam sacrificauit. Plut. in Collectaneis, & Erasmus in prouerbio, Embarus sum. Ignominiam avertere. Plvtarchvs com. scripsit de Herodoti improbitate, in quo non tam alios illius errores detegit, quàm ea quae Boeotis, Thebanis & Corinthijs ex maleuolentia impegit, diluit. Hostasivs Rauennas miles, in arcem vrbem???; Ticinensem, ab Odetto Frisseio Lotrechij regulo, & Gallici exercitus in Italia imp. an. 1527. expugnatam, primus irrupit. Is à Lotrechio in praemium nauatae operae, aeneam equestrem statuam, quae Antonini Caesaris esse dicitur, impetrauit: quum ea antiquitùs Rauennatium fuisse, sed post Gothica tempora à Longobardis Rauennam diripientibus trophaei modo in signum victoriae abducta Ticinum fuerit, & in foro constituta. Ei rei cùm Ticinenses & precibus & minis se opponerent, velindignabundus miles pro aenea statua pecuniam à quaestoribus accepit, quantum satis est pro murali corona ex auro puro fabricanda, quae in fidem virtutis suae, cum elogio, Rauennae in templo poneretur. Iouius lib. 25. Historiarum. Excidivm prohibere. Defecerant Byzantij ab Atheniensibus: praesidium???; Lacedaemoniorum, quorum dominatui subditi esse mallent, intrae moenia susceperant. Vrbem ingenti manu obsedit paulò pòst Alcibiades: quam cùm omni arte & machina, postremò commeatu & inopia premeret, Anaxilavs Alcibiadi prodidit, ijs conditionibus, vt nemini Byzantio sua defectio fraudi esset: Verùm apud Lacedaemonios proditiones reus causam dicere coactus est. Respondit se non Lacedaemonium, sed Byzantium esse: igitur ciuitati suae quae periclitabatur, se magis consulere debuisse, quàm vrbi Lacedaemoniorum. quae in pacato tuto???; esset, quam neq; obsideret hostis, neque ita muro & fossa circumdedisset, vt auxilij externi nulla spes relinqueretur. Byzantios in ea causa fuisse, commeatuum omnium summam penuriam habuisse: aut si quid tantilli fuerit, hoc vniuersum praesidio Lacedaemoniorum ac Boeotorum diuidi consueuisse: dum interim Byzantij, vxores eorum ac liberi, fame, siti, miseria???ue omnes interirent. ideo salutem vrbis suae prodidisse non videri: quinimo à clade & certo interitu liberasse. Denique minimè conueniens esse, id si non gloriosum, at Byzantijs vtilissimum, à Lacedaemonijs reprehendi, quibus perpetuò potior fuit vtilitatis, quàm honesti ratio. Placuit igitur Anaxilau̅ eo iudicio liberari. P. Aerodius ex Xenophontis rerum Graecarum lib. 1. & Plutarchi Alcibiade. Tyrannos opprimere. Consule Tit. Prudentiae in opprimenda tyrannide, fol. 1667. item Tit. Tyrannicidarum, fol. 2125. illic Prudentiae & Fortitudinis, hic Fidei in patriam ratio habetur. Aiothvs Aeglonem Moabitarum regem solus adortus non esset, nisi patria illi fuisset charior vita. edidit itaq; caedem tam insignem, quàm ad libertatem vindicandam vtilem. Virtus hominis, fiducia ingens, sed pietas multò fortior id facinus peregit. Sab. lib. 8. cap. 1. Timocrates Cyrene̅sium tyrannus, cùm alijs multis magnis???; calamitatibus ciues afflixit: tum sacerdote Apollinis Melanippo sua manu interfecto, vxorem eius Aretaphilam egregia facie praeditam duxit. Illa pro patria, marito???; suo poenas à tyranno repetere conabatur. Primùm igitur per venena insidias struxit. Tyrannus Aretaphilam comprehendere iussit. Quae longis acerbis???; tormentis examinata, fortissimè restitit, neque aliud quicquam nisi de philtro confessa est. Tyrannus quasi nullius iniuriae ream absoluit, eam???; in matrimonio habuit, & maiori studio ac beneuolentia prosequebatur, quasi iniustè tortam & examinatam. Illa cùm filiam haberet aetate & forma praestantissimam, eam summisit fratri tyranni, adolescenti Leandro. Qui eius amore captus, rogat tyrannum vt sibi eam ducere liceat. Quo impetrato, duxit: & matri puellae morem gerens, inducitur ab ea ad vindicandam ciuitatis libertatem. Qui cubicularium tyranni muneribus corrupit, eius???ue opera Timocratem de medio sustulit. Polyaenus libro 8. Learchus Cyrenensium rex declaratus, vt Batto Arcesilai filio imperium seruaret, pro rege tyrannus euasit, omni scelere vsus in suos ciues. Battus autem ex Eryxo natus erat, femina modesta, omnium???; iustissima. Hanc amans Learchus, in matrimonium petebat. Illa cum fratribus suis eum colloqui iussit. Quibus dedita opera cunctantibus, misit Eryzo famulam nunciantem, iam quide̅ fratres contradicere: at si colloquium haberetur, fore vt hoc fratres concederent. Tyrannus conditionem suscipit, & per noctem absq; satellitibus ad Eryxô venit: & in domicilium quoddam ingressus, incidit in Polyarchum maximum natu inter Eryxûs fratres, qui intus in insidijs latebant, duos???; adolescentes ensibus armatos habentem, à quibus confossus obijt. Illi Battum productum regem designarunt, & Cyrenensibus auitam Reipub. gerendae rationem restituerunt. Ibidem. Thrasybvlvs, cùm Atheniensium vrbem triginta tyrannorum à Spartanis impositorum teterrima dominatione liberare cuperet, parua???; manu maximae rei molem aggrederetur, & quidam è conscijs dixisset: Quantas tandem tibi Athenae per te libertatem consecutae gratias debebunt? respondit: Dij faciant, vt quantas ipseillis debeo, videar retulisse. Quem affectum inclytum destructae tyrannidis opus laude cumulauit. Val. Max. lib. 5. c. 6. & Platina lib. 1. de Optimo ciue. Corinthius Timoleon in fratrem, postquam neq; monitis, neq; precibus, vt deponeret dominatum, effi cere potuit, conspirauit cum eius percussoribus. Plut. in Praeceptis polit. Post Cleonis tyranni Sicyoniorum mortem, tam effraenata ci [3296] uitatis principes incessit dominandi cupiditas, vt eorum duo eodem tempore tyrannidem inuaserint, Euthy demus, & Timoclidas. Quibus eiectis, populus summae rerum Clinian Arati patrem praefecit. Verùm non multis pòst annis, cùm Clinias è vita iam excessisset, ad tyrannidem accessit Abantidas. Quo domina̅te Aratus, vel quòd ab eo eiectus fuerit, vel quòd voluntare sua cesserit, in exilium abijt. Ipsum certè Abantidan ciues trucidarunt. Dominatum tamen eius pater Paseas occupauit, quem mox cùm Nicocles sustulisset, ipse sibi tyrannidem vindicauit. Hunc Aratvs comparata exulum & Argiuorum conductitiorum militum manu pellere adortus, cùm ad muros nocte accessisset, praesidium partim fefellit, partim vi superauit. Atque ita oppido potitus, assumta plebe summa cum celeritate tyranni domum accurrit, quam non magno negotio cepit, sed Nicocles furtim est elapsus. Tum Aratus ciuitatis liberam administrationem Sicionijs tradidit. Domos & praedia, quae diuendita fuerant, emotoribus precio dissoluto, exulibus cùm reddidisset, dissidiorum & controuersiarum causas concordia constituta sustulit. Paus. in Corinthiacis. Quòd Iulium Caesarem Brvtvs & Cassivs interfecerint, in Senatu primùm tum, cùm omnium antecedentium malorum & iniuriarum obliuionem M. Cicero persuasit, iure eos fecisse pronunciatum est. nam honores ex sua voluntate praestabat, qui à populo antea ferebantur: nec Senatui ad se venienti assurgebat: alia???ue regia ac penè tyrannica faciebat. Iidem postea, Octauij, Antonij, Lepidi coniuratione facta, Brutus à Cornificio, ab Agrippa Cassius repetiti & accusati, damnati sunt absentes: igni & aqua interdictum est, & bona eorum publicata. Sed in hoc postremo iudicio, liberas sententias Iudices non habuisse, certum est: plerosque potiù metu, aut fauore, studióve Caesaris impulsos, quàm ex animi sui sententia iu dicasse, argumento est Iulius Coronas Senator: qui quòd M. Brutum solus apertè suo calculo absoluisset, ideo postea proscriptus est. Sed an omnino iure Caesar sit occisus, si quaeratur, decisum esse arbitror ab Athenie̅sibus, quib. nihil erat cur non religiosè iudicarent. Nam cùm Brutus & Cassius Athenas aduenissent, magnifi centissimè accepti sunt, aereis???; statuis communi decreto ob tyrannicidium donati sunt, iuxta???; Harmodium ac Aristo gitonem egregij pariter non facti, sed consilij conatus???ue duntaxat auctores, Plebs nominatim poni iussit. Videtur & P. Scipio Africanus huic quaestioni praeiudicium attulisse. Nam quondam interrogatus à Carbone Tribunopleb. Quid de T. Gracchi caede sentiret? respondit: Si is occupandae Reip. animum habuisset, iure caesum. Certè Iulium Caesarem Remp. occupasse negare non possumus. Iam & qui à propinquis suis damnatus est, num iure caesus dicipotest? Atqui Piso, Caesaris socer, & L. Caesar propinquus cenfuerunt eum defuncti etiam hominis honore carere oportere. Dolabella Cos. columnam in foro, id est, titulum eius euertit, ac forum expiauit. Ergo iure quidem interfectus est: sed non vtiliter pro Reip. Romanae temporibus. P. Aero dius ex Cicerone, pro Milone: Plutarcho, in Bruto: Appiano, lib. 4. Bellorum ciuillum: Velleio Paterculo, Dione Nicaeo lib. 46. & 47. C. Caligulam Imp. Cassivs Chaerea Tribus militum, cum Annio Minuciano, Aemilio Regulo Cordubensi, & alijs coniuratis, vltimo die Circensium ludorum, in palatium per cryptam quandam redeuntem multis vulneribus confodit, libertatis publicae desiderio, simul etiam priuatis iniurij accensus: quoniam Caius molliciem ei exprobrauerat, & tesseram petenti, femineum aliquod ac probrosum dabat vocabulum, propter quod à militibus Chaerea iridebatur. Iosephus libro 19. capite 1. Pestilentiam avertere. Cùm Illyriam & Paeoniam pestis è superioribus Barbaris inuasisset, reges Illyriorum maximis munerib. Hippocratem Coum medicum è Thessalia euocarunt. Ipse verò cùm conscitutionem aëris à legatis didicisset, pestilentiae modum, neque sibi eò proficisci licere dixisset, vti Graeciam ab eo morbi genere praeseruaret: Thessalis remedia, quibus vterentur in singulis ciuitatibus praescripsit: Thessalum filium in Macedoniam & Peloponnesum misit, Draconem filiu̅ in Hellespontum, Polybium verò generum & discipulos alios in alias Greciae salute, Boeotiam purgauit, Athenas conseruauit. Eapropter ab Atheniensibus magnis initiatus fuit mysterijs cum filio Thessalo, & aurea corona publicè donatus. Thessalus in legatione. Hostem profligare. Ex Tit. Ducum fortium, huc multa, fol. 2080. Telesilla poëtria Argiua, cùm Cleomenes Lacedaemoniorum, rex Anaxandrinae F. Argiuorum praestantissimos maxima clade astecisser, & iam ad Argos oppugnandum copias duceret: confestim ad murorum praesidia seruitijs & ijs omnibus qui per aetatem arma ferre non possent amandatis, è domibus & templis arma refixit, ijs???; feminas obarmauit, & in eum locum eduxit, qua ad oppidum Lacedaemonios accessuros exploratum habebat. Lacedaemonij re intellecta, ne si feminas violassent, inuidiosam victoriam haberét: sin victi essent, turpissimè discederent, omnem ab illis belli iram abstinuerunt. Telesillae igitur ob hunc animum Argiui ante fanum Veneris columnam erexerunt, cui ipsa insistit, galeam capiti iam impositura manu tenens. Ad pedes eius carminum volumina iacent. Pausanias Corinthiacis. M. Furius Camillvs in exilium eiectus à Romano populo, cùm Galli interim cepissent vrbem, ipse Ardeae exulans, manu Ardeatium iuuenum collecta, Gallosper agros sine metu dispersos aggressus vicit. Ad eum nuncium crectis Romanis, qui ex Alliensi clade supererant, misêre ad eum legatos oratum, vt imperium suscipiat. Atille antè se, quàm populus, qui Capitolium tenebat, legitimè sciuisset, negauit suscepturum: illos se pro patria habere incolumes, iubentibus???; promtè obsecuturum, non se ingesturum inuitis. Ac Camilli quidem pudorem admirati sunt & probitarem: sed difficultas eratin arcem mittendi. Imò vt per vrbem in Capitolium plenam hostium euaderet nuncius, haud quaquam fieri videbatur posse. At Pontius Cominius, iuuenis obscuris natalibus gloriae cupiditate ei periculo sese vltrò obiecit, & consensu Rom. Camilus dictator iterum creatus est. Interim cùm pestis Gallos, fames Romanos in Capitolio vrgeret, inter Sulpitium tribunum militum & Brennu̅ colloquio transacta res est: vt Romanus mille pondo auri daret, illi vt his acceptis statim vrbe & finibus decederent. His iureiurando firmatis, auro???; apportato, pondera à Gallis allata iniqua, primùm clàm, mox apertè detractum lancis momentum, & peruersum est. Id Romanis indignè ferentibus, Gallus addita insolentia & contumelia, gladium discinxit, quem vnà cum baltheo adiecit ponderibus. Tum Sulpitio quaerente: Quid hoc rei esset? Quid aliud, inquit, quàm veh victis? quod postea in prouerbiu̅ abijt. Interea dum Romani cum Gallis & inter se altercantur, venit Camillus cum exercitu ad portas. Qui re intellecta, quae agebatur, iussit reliquos instructos composito gradu subsequi, ipse cum prim oribus ad Romanos se actutum citato confert gradu. Romanis ei loco decedentibus, recipientibus???ue, vt summum magistratum modestè & cum silentio: aurum ex lance sublatum lictoribus tradit, trutinam & po̅dera recipere Gallis, & facessere iubet. Addit, ferro patriam non auro seruare Romanis solenne esse. Fremente Brenno, & contra pacta affici se iniuria conquerente: negat ritè factam esse, neq; ratam pactionem. Se namq; creato dictatore, cùm penes alium neminem imperium lege sit, cum ijs, quibus ius esset, pactos non esse. Nunc dice̅dum esse, quid velint. se adesse, penes quem arbitrium lege sit petentibus veniam dandi, & supplicium sumendi, nisi poeniteat, ab auctoribus. His Brennus turbatus cepit tumultuari. Etiam manus vtrinq; gladijs admouebant, atque impellebant se inuicem confusi: vtpote qui inter aedificia & viarum angustias versarentur, locis???; vbi instrui non posset acies. Caeterùm Brennus confestim ad se reuersus, paucis desideratis in castra Gallos reduxit. Nocte excitatis omnibus excessit vrbe, progressus???; ad octauum lapidem via Gabina, castra metatus est. Simul atq; diluxit, institit ei Camillus fulgentibus armis, cum exercitu tunc animi pleno: commissa???ue ad multum diei acri pugna, Gallos ingenti caede fudit, fugauit???ue: cepit & castra eorum. Multos ex ijs, qui effusi in fugam erant, euestigiò Romani adepti interfecerunt. Maximam partem illi, qui in vicis circà & oppidis habitabant, inuaserunt dissipatam, trucidauerunt???ue. Ita Roma magno miraculo capta, maiore est recuperata: cùm septem totos menses in hostium potestate fuisset. Occupauerunt eam Galli paucis diebus post Idus Quintiles: exacti fuerunt Idibus Februarijs. Camillus triumphauit, vt meritus erat, qui amissam seruauit patriam, ciuitatem???ue ipsam in sereduxit. Nam qui profugerant cum liberis & coniugibus, cum triumphante redierunt vrbem inuecto. Plut. in Camillo. Hostem circvmvenire, insidiari. Ivditha Bethuliensis vidua, vt patriam ab obsidione liberaret, non dubitauit & vitam suam & pudorem in summum periculum conijcere. Dominus tamen & pudorem eius texit, & vitam conseruauit. Iudithae 10. & seq. Naxios Milesij obsidebant. Polycrita virgo sacerdos in Delio templo, prope ciuitatem relicta, Erythraeorum ducem Diognetum in amorem sui traxit, qui auxiliarius erat Milesiorum. Quum plurimùm instaret, dixit Polycrita se non persuaderi posse, nisi iuramento praestito effecturum se polliceretur, quicquid ipsa vellet. Diognetus iurauit per Dianam. Tum illa de proditione exercitus eum compellauit. Ille extracta machaera, puellam penetrare parabat. Verùm ab amore victus respondit se proditurum. Ergo quum post triduum Milesijs festus instaret dies Thargeliorum, in quo conuiuantur liberaliter, coniecta in panem plumbea epistola fratres puellae vrbis praefectos nocte paratos adesse iussit. Signum fo [3297] re ardentem faculam. Polycles, Polycritae frater, insidias meruebat. Caeterùm quum omnes obsequen dum censerent, & instaret nox, supplices dijs facti, irruunt in praesidium Milesiorum. Vbi sanè & per ignorantiam occisus est Diognetus. Porrò sequenti die omnes Naxij magno desiderio puellam certatim honorare cupientes, alij vittis, alij cingulis eam circumdederunt, ita vt puella pondere eorum quae inijciebantur oppressa susfocaretur. Quare ipsam publicè in campo sepelieru̅t, quum antea ei singulis victimarum omnium centenarijs parentassent. Aiunt autem aliqui, Diognetu̅ exustum esse in eodem loco cum Puella. Parthenius in Amatorijs, ex Andrisco de Rebus Naxijs. Quis vnquam pro patria tantum ausus est, quantum Mvtivs Scaeuola? qui sine spe vlla fallendi hostem, Porsenam Hetruscorum regem ferro petijt, vt Romam seruitutis periculo eximeret. Quid quòd consilio destitutus, atrociter in semetipsum saeuijt? ve rex illi iure iratus, saeuire desierit, supplicij atrocitate motus. Sab. lib. 8. cap. 1. Sub Zuenottone Danorum rege, Christianis infestissimo, Dani grauissimas in Saxoniam excursiones fecêre, vastatis initio maritimis Hadeleriae, inde tota reliqua maritima ora: apud Stadium Saxones vicêre. Sed per Visurgum ascendentes, ductore Harvaro Saxone perducti in difficilia loca, caesi sunt ad vnum mones. Cuius proinde nomen carminibus patrijs diu celebre permansit. Cranzius lib. 2. Vandal. cap. 40. Hosti damna inferre. Petro Mocenico Venetam classem ad Neapolim Peloponnesi in statiuis habente, Antonivs quidam Siculus adolescens ad eum venit (fuerat is Chalcidica expugnatione captus) edocet exploratum se habere, classem, quam subductam Othomannus Callipoli haberet, cum toto armamentario, quia noctu non asseruaretur, facilè concremari posse: ac si darentur sibi fidissimi comites, fore vt intra paucos dies audiret à se nihil vani allatum. Exosculatus adolescentis indolem Venetus, magnis onerat pollicitationibus. Socijs & nauigio comparatis mox ille negociatorem mentitus, scapha pomis referta Dardanulos superat: inde quum Callipolim applicuisset, sordido quaestui per diem intentus (quando maius omnino facinus animo agitaret) sequenti nocte armamentario cum centum nauium apparatu incenso, in naues quae proximo loco subductae stabant, ob concursum homimum ad primam flammarum eruptionem factum, ignem inijcere non potuit. Ipse Hellespontum traijcere studens, naui qua erat ob ignem temerè disiectum incensa, in proximam syluam concedere coactus est: vbi cum socijs in quàm profundissimam potuit conspecta sunt, nauicula???ue proximo loco demersa, confestim rati quod erat, hesterni illius negociatoris opera id factum: ex fuga postridie, vno ex socijs peremto qui non impunè occubuit, retracti, ad Othomannum Siculus & reliqui sunt missi: à quo rogatus adolescens, qua sua iniuria tantum facinus patrare esset ausus? ferociter & intrepidè respondisse dicitur, communi Christiani hominis hosti nocere voluisse: aggressum se facinus omnino pulcrum, sed pulcrius adhuc aggressurum fuisse, si vt in nauticum apparatum flamma, ita in regis caput ferro grassari licuisset. Demiratus adolescentis indolem Mahometus, no̅ Porsenam regem, sed barbaram feritatem secutus, cum cum socijs medium secari iussit. Patres postquam illum suo praemio ornare non potuerunt, dote eius sorori ex publico data annuum fratri salarium constituêre. Sab. lib. 9. Dec. 3. Hostivm vires distrahere. Post Siciliensem cladem à Syracusanis, & Oropiam à Lacedaemonijs acceptam, Athenienses de summa rerum periclitabantur, maximè Pharnabazus satrapa 300. Phoeniceas naues Lacedaemonijs subsidio missurus esset. Alcibiades exul, cuius exilium patriam in tantas coniecerat difficultates, calamitatibus suorum motus, vt erat apud omnes gratiosus, contracta cum Pharnabazo amicitia, illi suadet vt ab incepto desistat: rebus Persicis minimè conducere, Lacedaemoniorum opes impensa regis firmari: satiùs multò esse certantes inter se duos populos aequis viribus ex tuto spectare, & diuturnis discordijs conflictatos tandem opprimere. Pharnabazus Alcibiadem pro re locutum ratus, consilio parens, classem retrò in Phoeniciam redire iussit. Quo facto, tantam subsidij vim Ladedaemonijs auertit Alcibiades, & Atheniensibus recolligendi spacium dedit: mox suis reconciliatus, multa praeclarè contra Spartanos gessit. Diod. lib. 13. Non avxiliari hosti. Themistocles posteaquam ad Xerxem confugit, Magnesiae sedes habens, magnis???; cultus donis, atq; pari in honore ac primores Persarum habitus, perdiu vitam egit securam. Vt verò Aegypti rebellio, adiutoribus Atheniensibus, naues???ue Graecorum vsq; ad Cypru̅ & Ciliciam profectae, dominans???; Cimon mari, regem, ad occurrendum Graecis, & ad eorum reprimendum aduersus se incrementum, reuocauerunt: ad Themistoclem legati mittuntur mandatis regijs, vt res Graeciae susciperet. Ille verò antè quàm aduersus ingrata̅ patriam quicquam aduersi suscipere vellet, hausto, vt celebris fama est, taurino sanguine, vel, vt alij, veneno praesentaneo, annos natus quinq; & sexaginta, Magnesiae vitam cum morte commutauit. Quo à rege cognito, opinionem de eo maiorem habuit, amicos???; & familiares eius perpetua benignitate complexus est. Plut. in Themistocle. Hippocrates Cous, amplissimis praemijs à Persarum rege Artaxerxe euocatus ad reprimendam pestilentiam, quae regis castra inuaserat, rescripsit Hystani praefecto Hellesponti, Omnium ad vitam necessariorum copiam fibi adesse. Persarum diuitijs sibi vti fas non esse, neq; barbaros homines à morbis liberare, qui Graecorum sint hostes. Quu̅ Suehla Boëmus, vir strenuus, ab Mathia Coruino Hung. rege deficiens, Hungariam popularetur, è centurionibus eius vnus Hungarus, cui Blasio Podmaniczki nomen erat, patriae gentis caritare motus, libero in medium animo prodijt: Quocunq; me (inquit) socij, nostra societas ire iusserit, siue in Polonos ire cogor, siue in Boëmos, Alemannósve, nulla vnquam erit in me mora. Sed in patriam arma sumere, quando praeter fas & aequum est, id nullo modo praestare possum. Is igitur accepta continuò missione, insequenti nocte cum suis contubernalibus clàm Ternauiam, quàm Suehla oppugnare statuerat, concessit. Cùm eum custodes admittere recusarent, praefectum vrbis ad se vocari iussit: festinati causam aduentus, & quantum periculi immineret exposuit, omni iubens eos suspicione carere. Cùm ista retexisset, à praefecto vrbano mox admissus est, atq; inde saltem nominis sui auctoritate hostes oppido castra admouentes repulit. Bonfinius lib. 1. Dec. 4. Hostes reconciliare. Vide Titulum, Auctores suasores pacis, fol. 2662. Iosephvs Tobiae F. etiamnum iuuenis, cùm Ptolemaeum Euergetem iudaeis iratum intelligeret, eò quòd Onias auunculus, auarus pontifex tributum pendere negaret: Athenionem Ptolemaei legatum muneribus delinijt, & eius commendatione Ptolemaeo insinuatus, vt Iudaeis reconciliaretur, effecit. Posephus lib. 12. cap. 4. Inhabitantes Miletum Iones, co̅mota seditione aduersus Nelei posteros, discesserunt in Myuntem, atq; inde bellum inferebant. Non tamen inexpiabile bellum hoc fuit, sed in festorum sole̅nitatibus coibant. Pythi viri clarissimi filia Pieria, cùm festum apud Milesios celebraretur, quod Meleiden appellant, Miletum profecta est. Ex Nelei posteris vnus nomine Phrygius, amore Pieriae captus, rogabat, Quídnam potissimùm ei gratum accidere posset? Mihi, inquit illa, gratissimum fuerit, effici vt quàm saepissimè & cum quamplurimis in hunc locum venire liceat. Intellexit Phrygius, eam pacem & concordiam ciuium velle, bellum???ue sustulit. Celebris igitur fuit Phrygij & Pieriae amor, qui pacem pro bello praebuisset. Polyaenus lib. 8. Anaximenes Lampsacenus philosophus priscas Graecorum & Philippi atq; Alexandri res gestas diligenter perscripsit. Statuam ei Lampsacenorum ciuitas Olympiae posuit, meriti in se gratiam referens. Alexandrum enim Philippi filium irascentem vehementiùs Lampsacenis, & extrema omnia comminantem, quòd ad Persarum regem vel iam defecissent, vel deficere cogitarent, huiusmodi leniuit dolo. Cùm illi de liberis, aris, atq; focis, & vniuersa planè patria soliciti, Anaximenem etiam antè tum Alexandro, tum Philippo probè cognitum, deprecatum misissent, & Alexander cognita aduentus causa verbis conceptis iurasset, Graecorum deos testatus, facturum se omnia contrà quàm ille rogasset, hac eum est Anaximenes oratione adortus: Hoc à te rex precibus contendo, vt Lampsacenorum coniuges & liberos in seruitutem redigas, vrbem totam excindas, & deorum templa exuras. His Alexander ambagibus circumuentus, cùm se iuratum memin sset, contraria ijs quae precaretur Anaximenes omnia se facturum, Lampsacenis inuitus pepercit. Pausan. lib. 6. Demetrius Poliorcetes Nabathaeos Arabes in rupe inaccessa obsidebat. Barbarorum Qvidam exclamauit: Rex Demetri, quid tibi vis? aut quid te cogit oppugnare nos, habitantes in solitudine, & locis nec aquam habentibus nec frumentum, nec vinum. denique nihil eorum quae habentur apud vos necessaria? Nos enim nullo pacto seruire sustinentes, confugimus in agrum omnibus carentem, quae alijs sunt vtilia, & vitá degere decreuimus planè solitariam, atq; brutam, nihil vobis incommo dantes. Petimus igitur, vt & pater & tu nos non laedatis, sed acceptis à nobis donis, exercitum abducatis, & Nabathaeos inposteru̅ amicos existimetis. Nec enim, etiamsi velis manere hîc, plures dies possis, cùm careas aqua, cunctis???; caeteris rebus necessarijs, neq; nos potes cogere aliam vitam viuere, sed captiuos quosdam seruos habebis ignauos, & alijs legibus viuere non sustinentes. His dictis Demetrius abducto exercitu, iussit eos de hisce mittere legatos. Arabes miserunt natu maximos. Itaq; acceptis donis eoru̅, quae sunt apud eos preciosissimis, pacem fecit. Diod. lib. 19. Cùm C. Martius Coriolanus, maximi vir animi, ob ingratitu [3298] dinem patriae ad Volscos hostes Rom. defecisset, saepius???ue exercitus Romanos fudisset, tandem aditum iuxta moenia vrbis Volsco militi struxit. Misit ad eum Senatus legatos ad deprecandum aliquoties, at semper frustrá. Tandem Valeria, Poplicolae soror, repentè quasi ex diuino instinctu surrexit, caeteras???; mulieres nobiles Romanas omnes excitauit, perrexit???; ad matre̅ Martij Volumniam, & vxorem Vergiliam (Liuius tamen & Val. Max. matrem Veturiam vocant, vxore̅ Volumniam) vti secum in castra properarent, & Coriolani immitem animum sua pietate flecterent. Sedebat pro tribunali cum primoribus Martius. Vt adesse mulieres vidit, cepit mirari. Inde agnita vxore, quae prima in agmine erat, conabatur obstinationem & atrocitatem suam retinere. Victus tamen animo & surrexit, & obuiam ipsis procedens osculari eas voluit. Verùm mater multis argumentis mixtis precibus vtens, complexus eius renuit, donec id, cuius gratia venerant, pacem videlicet patriae impetrarent. Val. Max. lib. 5. c. 4. Liuius lib. 2. Dec. 1. Polyaen. lib. 8. Plut. in Coriolano. Imminebat Athaulphus Gothorum rex excidio vrbis Romae à se captae, vt ea direpta & euersa, aliam alio loco conderet, qua̅ Gothiam pro Roma, Athaulphos, qui in ea imperitarent, pro Caesaribus appellaret, vt per haec omnis Romani nominis memoria intercideret. Caeterùm precibus tempestiua???ue Placidiae coniugis (erat haec Honorij principis soror) dissuasione, proposito auersus, tantum abfuit vt dirum id consilium sit executus, vt instaurator vrbis dici voluerit, non euersor: adeo???ue Imp. reconciliatus, in Narbonensi Gallia sedem sibi suis???ue assignatam occupauit. Sabellicus lib. 8. capite 1. & Egnat. lib. 5. cap. 6. Franciscvs Dandulus legatus Venetorum, vt patriam ab ignominiosa Pontificis censura vindicaret, diu humiliter prostratus iacuit ad Clementis V. Rom. Pontificis mensam, cathenis vinctus, quas ipse sibijpsi ta̅quam cani, de micis à mensa domini cadentibus non suam, sed patriae, cui sacris interdictum fuerat, famem placare cupienti, quadrupes circumiecerat: à quo facto cynico ipse perpetuum Canis cognomentum retinuit. Sed patria cum eo mutua pietate certauit, suum???; ciuem tantò sublimiùs extulit, quantò ille abiectiùs se & contemtibiliùs gessit. Sabel. lib. 8. cap. 1. Defectionem, Desertionem prohibere. Cùm afflicta Cannensi clade vrbs Rom. nihil aliud quàm praeda victoris esse Hannibalis videretur, ideo???; reliquiae prostrati exercitus deserendae Italiae, auctore Lucio Metello, consilium agitare̅t: P. Scipio Africanus tribunus militum admodum iuuenis, stricto gladio mortem vnicuiq; minitando, iurare omnes, nunquam se relicturos patriam, coëgit: pietatem???; non solùm ipse plenissimam exhibuit, sed etiam ex pectoribus aliorum abeuntem reuocauit. Val. lib. 5. cap. 6. & Sabel. lib. 1. cap. 4. ex Liuio & Plutarcho. Deditionem dissvadere. Sultanus Aegyptius Capuam & Beneuentum obsidebat. Basilius Graecorum Imp. auxilium pollicetur. Legatvs ad suos rediens capitur à Saracenis, & ampliss. praemioru̅ spe inuitatur, vt ad muros vrbis productus, auxilia nulla expectanda esse proclamet. Simulat se conditionibus acquiescere. At vbi in conspectum ciuium venit, Bafilij Imperatoris firmissimas copias propediem affuturas magna voce promisit. Barbari circumstantes adhuc loquentem trucidauêre, & mox naues conscendêre. Cedrenus. Baiazetes II. Turcorum Imp. Naupliam eadem qua Coronem celeritate suo se imperio adiecturum existimans, exercitus partem in Naupliorum fines induxit: misso???ue ad oppidum cum suis equitibus Pavlo Contareno ciue Veneto egregia virtute, Bernardi Contareni, eius qui bello Neapolitano Epirotarum equitum praefectus mortem obierat, fratre, qui Corone vxorem duxerat, illis???ue in regionibus erat notissimus, quem???ue rex, vt ad id vteretur, Corone in deditionem recepta habere secum voluerat, iussit illum oppidanis suadere, vt se regi dederent. Is medio in sermone, quem cum Nauplijs, ad vrbis muros atque portam vocatis, ingressus fuerat, equo incitato equitibus imprudentibus se subripuit, atque in oppidum, vallo saltu equi superato, est receptus. Oppidani cùm Pauli hortatu ac studio, tum per sese planè paratissimi, magno animo impetum hostium sustinuerunt. Bembus libro 5. Venet. hist. Condolere calamitati. Bello Corinthio cùm vna pugna decem millia hostium Agesilao duce cecidissent, eo???ue facto opes aduersariorum debilitatae viderentur: tantum abfuit ab insolentia gloriae, vt commiseratus sit fortunam Graeciae, quòd tam multi à se victi, vitio aduersariorum concidissent. Namque illa multitudine, si sana mens esset Graeciae, supplicium Persas dare potuisse. Idem cùm aduersarios intra moenia compulisset, & vt Corinthum oppugnaret multi hortarentur: negauit id suae virtuti conuenire. Se enim eum esse dixit, qui ad officium peccantes redire cogeret, non qui vrbes nobilissimas expugnaret Graeciae. Nam si (inquit) eos extinguere voluerimus, qui nobiscum aduersus Barbaros steterunt, nosmetipsi nos expugnauerimus, illis quiescentibus: quo facto sine negocio cùm voluerint, nos oppriment. Probus in Agesilao, & Plutarchus. Cùm Pelopidas cum Thebanis exulibus caesis tyrannis, praesidium Lacedaemoniorum ex arce expulisset, Epaminondas, quandiu facta est caedes ciuium, domise retinuit, quòd neque malos defendere volebat, neque impugnare, ne manus suorum sanguine cruentaret. Nanque omnem ciuilem victoriam, funestam putabat. At postquam apud Cadmeam pugnari cum Lacedaemonijs cepit, in primis stetit. Probus in Epaminonda. Cato Minor bello ciuili Pompeium secutus, neque capillum, neque barbam totondisse, neque coronam sumsisse dicitur: luctus, moestitiae, doloris, ob calamitatem patriae vnum habitum, siue vincerent, siue vincerentur, retinuisse vsque ad extremum. Fuso quinetiam ad Dyrrhachium Caesare, ouantibus omnib. atq; rem gestam extollentibus, Cato patriam deflebat, ambitionem???ue lamentabatur funestam & infelicem: quòd multos & egregios ciues conspiceret mutua caede confectos. Coenabat sedens ex eo die, quo cladem Pharsalicam intellexisset, id???; ad caeterum luctum addidit, neq; recumbebat nisi somni causa. Plutarchus in Catone. HONOR MAGISTRATVI DEBITVS. MAIESTATIS IMPERII OBSERVANTIA. in Genere. Regium nomen sanctum vbique, sed in Oriente venerationis praecipuae. Regum ibi maiestas eximia, confluentibus ad nomen Barbaris: quem???; secundis rebus reuerentiae cultum exhibuêre, vel in aduersis praestant constantissimé. Caelius lib. 8. cap. 1. Antiq. Lectionum. Aegyptii suos reges summo honore veneratione???; vt deos obseruant: nam neq; absque diuino numine illos tantum imperium credunt assecutos: & optimè de mortalibus meritos propter res egregiè gestas diuinae naturae participes arbitrantur. Diod. lib. 1. cap. 7. Non secùs apud Gallorvm gentem consuetudine inueterata venerabilis atque augusta est regis sui maiestas, quàm natura illa suprema, numénve diuinum. Guicciardinus lib. 22. Vni omnium hominum maximè Lvsitani reges suos admirantur & amant veheme̅ter. Io. Metellus in epistola de Nauigationibus Lusitanorum. Scoti montani & Hebridvm incolae, rectore delecto (que̅ Tribus vocant Capitaneum) per praeconem edicunt sub capitis poena, ne quis ex ea tribu nouum ducem alio quàm trito vetusto???; Tribus rectoris nomine deinceps appellet: vbicunque verò id audiuerit, amoto capitis tegmine flexo???; poplite, non secùs ac si sacris interesset, reuereatur. Hinc per manum, pedem, noménve sui ducis in contractibus iurare consueuerunt. H. Boëthius lib. 2. in Specie. sic defertvr magistratvi Viventi. Salutatio, Adoratio. M. Catone de prouincia digredienti, Milites manum reuorenter esse osculatos, legimus apud Plutarchum: quod genus honoris imperatoribus modò, id???ue perpaucis id temporis tribuebatur. Apud Persas, Medos & Indos, reges adorari, & salutando homines toto corpore procidere, legimus. Alexander ab Alexandro libro 2. cap. 19. Comitatus honorificus. Tradu̅t Q. Fabij Maximi proauum Fabivm Rullum siue Rutilianum, qui sine controuersia maxima gloria Romae atque auctoritate floruit, quinquies fuit consul, clarissimos triumphos ex grauissimis bellis duxit, cum filio consule in prouinciam profectum legatum. In cuius triumpho, cùm curru ille quadrijugo inueheretur, equo ipse incedens cum reliquis secutus est, glorians, quòd qui in potestate filium haberet, atq; inter ciues maximus & esset & diceretur, subijceret legibus se & magistratui. Plut. in Fabio. Maxima diligentia Romani hunc morem retinuerunt, ne quis se inter Cos. & proximum lictorem, quamuis officij causa vnà progrederetur, interponeret: filio du̅taxat, & ei puero, [3299] ante patrem Cos. ambulandi ius erat. Qui mos adeò pertinaciter retentus est, vt Q. Fabius Maximus quinquies Cos. vir etiam pridem summae auctoritatis, & tunc vltimae senectutis, à filio Cos. inuitatus vt inter se & lictorem procederet, ne hostium Samnitum turba, ad quorum colloquium descendebant, elideretur, id facere noluerit. Val. lib. 2. cap. 1. Gellius lib. 2. cap. 2. Noct. At. Cùm sella veheretur Tiberivs Caesar, neminem senatorij aut equestris ordinis co̅sequi patiebatur. Dion Nicaeus in eius vita. Occursus. Apud Romanos lictorum erat, vt comitantes magistratus, populum de via discedere iuberent, ne quisquam magistratuum pedes offenderet, vel vlla ex parte impediret: si eques obuiam veniret, ab equo descendere iuberent, quod magni honoris loco habebatur. Valer. Max. libro 2. capite 1. & Alexand. lib. 1. cap. 27. Tiberivs Caesar magistratus habebat in honore non aliter atque stante repub. assurgebat???ue Consulibus: & quoties eis coenam dabat, ingredientibus ad fores procedebat obuiam, & comitabatur abeuntes. Gloria Victoriae. Ioabvs polemarchus Dauidis regis, Rabbam Ammonitarum metropolim oppugnans, regiam vrbis partem ceperat. Misit ergo nuncios ad Dauidem, cogeret reliquum exercitum, & praesens adesset, vt ea gloria captae vrbis regi, non Ioabo adscriberetur. Paruit Dauid, & Rabba expugnata, auream coronam regis illorum, quae talentum pendebat, gemmis???; ornata erat, suo capiti imposuit. 2. Regum 12. Munera. Cùm rex in Persiam equitat, omnes ei Persae, singuli pro suis facultatibus, munera offerunt. Qui agriculturae operam nauant, & qui sua manu laborant opifices, neq; nimis attrita & praua, neq; nimis preciosa & magnifica donant: sed aut boues aut oues, nonnulli etiam frumentum siue vinum. Exeunti autem ipsi & praeterequitanti, haec à singulis apponuntur, & munerum nomine vocantur, qua appellatione etiam ipse recipit. Pauperiores lac, palmas, & caseum ferunt, matura???; bellaria, & alias primitias de suis fructibus. Aelianus de Varia historia libro primo. Consule sub Titulo. Grati pro muneribus, Artaxerxis exemplum. Indi, cùm eorum rex capillos abluit, solennia celebrant, & maxima dona mittunt, diuitias suas certatim ostentantes. Strabo libro 15. Geographiae. Statuae. M. Antonino Philosopho Imp. & Faustinae coniugi Senatvs Rom. decreuit statuas argenteas in templo Veneris dedicari, aram???; extrui, in qua virgines omnes quae nuberent in vrbe, vnà cum sponsis sacrificarent. Praeterea vt in theatro statua Faustinae aurea in sella, quae semper, quoties Marcus spectaret in eminentiore loco, vnde ipsa spectare consueuerat viuens, poneretur, ei???ue omnes praestantissimae feminae assiderent. Dion & Xiphilinus. [Greek words], Loci dignitas. À condita vrbe vsq; ad Africanum & Tiberium Longum consules, promiscuus senatui Rom. & populo spectandorum ludorum locus erat: nunqua̅ tamen quisquam ex plebe in theatro ante P. C. spectare sustinuit. Adeò circumspecta Rom. ciuitatis verecundia fuit. Val. Max. lib. 4. cap. 5. Eadem certissimum sui documentum etiam illo die exhibuit, quo L. Flaminius extrema in parte theatri constitit, qui à M. Catone & L. Flacco censoribus senatu motus fuerat, consulatus iam honore defunctus: frater etiam T. Flaminij, Macedoniae Philippi???; victoris. Omnes enim eum transire in locum dignitati suae debitum coëgerunt. Ibidem. Mortvo. Iabenses Galaaditae erga Saulum regem defunctum pij fuerunt. Audientes enim caedem eius, & quòd cadauer eius in muris Bethsanis (quae Scythopolis aliàs dicitur) Philistaei suspendissent: fortissimi quique eorum nocte tota profecti, Sauli eius???ue filiorum corpora de Bethsanae muris abstulerunt, labem???ue reuersi ea cremarunt, & ossibus sub nemore Iabe sepultis, septem diebus regem suum fletu & ieiunijs luxerunt. 1. Reg. 31. Persis lex erat, vt à morte regis, legum & iuris intermissio per quinque dies fieret: nimirum vt intelligerent subditi, in quanto precio regem ac legem haberi deceat. Auctore Seruio. Stobaeus serm. 42. Aegyptii in obitu regis singuli capita luto deturpant, & nudatis mammillis mulieres viri???ue pectoribus plangunt, atque in deformi illuuie 72. dies, cibis animantium, vino & omni paratu abstinent: ac recensentes regis virtutes, crebris eiulatibus luctum renouant. Alexand. ab Alexand. libro 3. capite 7. ex Herodoti lib. 1. Vt mors Titi Imp. palàm facta est, non secùs atq; in domestico luctu moerentibus publicè cunctis, Senatvs priùs, quàm edicto conuocaretur, ad curiam cucurrit: obseratis???ue adhuc foribus, deinde apertis, tantas mortuo gratias egit laudes???;, quantas congessit ne viuo quidem vnquam, atque praesenti. Suetonius in eius vita. Pertinaci Romanorum Imp. à militibus iam interfecto Severvs Imp. non tantùm monumentum fecit, eius???; nomen in votis atq; sacramentis omnibus iussit vsurpari: sed vt statua quoque eius aurea curru ab elephantis veheretur in circum, praecepit. Xiphilinus in Seuero. Picti acie victum Alpinum Scotorum regem manibus post tergum reuinctis in proximo pago securi percusserant: caput conto affixum, Camelodunum deportatum in eminentissima murorum parte patibulo affixerant. Aliquanto pòst quidam adolescentes Scoti veluti mercatus causa Camelodunum profecti, intempesta nocte è moenibus sublatum praecipiti cursu in patriam detulêre, idem???ue plumbea capsula occlusum, longa sacerdotum deductione, rege Kennetho multis cum proceribus comitante, in Ionam delatum, inter sacra regum monumenta cum corpore composuerunt reliquo. Hos viros, qui summo vitae discrimine Alpini caput Cameloduni moenibus ademtum patriae reddiderant, eo???ue facto magna Scotos leuauerant ignominia, Kennethus rex agris amplis???ue donarijs remuneratus est. H. Boëthius lib. 10. OBEDIENTIA ERGA MAGISTRATVM. Tvm Qvi obedierint. pvta Reges. Consule Tit. Fidei in patriam, Legibus obediendo, quatenus magistratui superiori ex praescripto legum parent, fol. 3292. Cives, Svbditi. Theopompus rex Spartanorum, cùm diceret quidam, Per reges stare Lacedaemonem imperandi gnaros: Imo, inquit, per Cives principibus obtemperare doctos. Plut. in Lycurgo. Habet princeps Moscouitaru̅ sub se Principes, & c. fol. 4002. Milites. Cùm Absolomus in pugna contra patrem Dauidem, quem regno expellere conabatur, inferior fugeret, & caesaria sua ramis patulae quercus implexus haereret, Qvidam militum Ioabi, qui Dauidis polemarchus erat, pendentem videns, interficere noluit, quia regis filius erat, & Dauid suis omnibus praeceperat, vti filio Absolomo parcerent. 2. Reg. 18. Chrysantam collaudauit Cyrus, quòd hostem interfecturus, iam elatum in caedem gladium reuocasset, quia [Greek words], id est, receptui cani interim inaudisset. Roganti verò cuida̅, Cur hostem, quem in potestate habebat, no̅ occidisset? Quoniam, inquit, melius est parêre Imperatori, quàm occidere. Xenopho̅ in Paedia, & Plutarchus in com. Pelopidae & Marcelli. Lacon in acie ferrum hosti intentans, cùm tuba receptui cecinisset, no̅ percussit eum: Ibi sciscitanti, Cur hostem, quem opportunum habebat, non interfecisset? Quia auscultare, inquit, imperatori quàm occidere rectius est. Plutarchus in Apophthegmatibus Laconicis. Clearchus Lacedaemoniorum dux dicebat, Imperatorem magis, quàm hostem à Militibvs metui debere. Significans, eos qui in praelio dubiam mortem timuissent, certum (si deseruissent) manere turpissimum supplicium. Val. Max. lib. 2. cap. 2. Frontinus lib. 4. cap. 1. Iphicrates Atheniensis apud Corinthum tanta seueritate exercitui praefuit, vt nullae vnquam in Graecia neque exercitatiores copiae, neque magis dicto audientes fuerint Duci, in eam???ue consuetudinem adduxit, vt cùm praelij signum ab Imperatore esset datum, sine Ducis opera sic ordinatae consisterent, vt singuli apertissimo Imp. dispositi viderentur. Probus in eius vita. Habuit sub signis suis Hannibal, cùm bellum in Italia gessit, Aphros, Numidas, Mauros, Hispanos, Baleares, Gallos, Ligures, & Italici nominis numerum ingentem: tanta tamen horum omnium fuit in ducem pietas, vt nullus in tanta hominum colluuie, tam longo bello, tam varijs euentibus, contra Hannibalem insurrexerit. Sabellicus libro sexto, capite 8. Exemplorum. P. Scipio Africanus Maior in Sicilia percontanti cuidam, Qua re fretus classem educere pararet in Africam? ostendit Romanos armatos trecentos, sese exercentes: praeterea turrim excelsam mari imminentem, & ait: Nullus horum est, qui non conscensa turri semet in mare praecipitaturus sit, si iussero. Sentiens, non perinde referre, quàm numerosam educas multitudinem, modò fortis dux educat exercitatos, & dicto audientes. Plut. in Rom. Apophthegmatis. Senes. Persae pueros docent praecepta de parendo magistratibus. [3300] Qua in parte plurimùm valet, quòd & seniores enixè magistratibus obtemperantes coràm intuentur. Xenophon lib. 1. Paediae. Apud eosdem regi gratias agit, qui flagellari ab eo iussus fuerit, tanquam bene secum sit actum, quòd rex sui memor fuerit. Stobaeus Serm. 42. Patres. Q. Fabivs Max. quinquies consul, à Senatu legatus missus ad filium Cos. Suessam, postquàm animaduertit eum ad officium suum extra moenia oppidi processisse, indignatus quoq; quòd ex lictoribus nemo se equo descendere iussisset, plenus irae sedere perseuerauit. Quod cùm filius sensisset, proximo lictori, vt sibi appareret, imperauit. Cuius voci Fabius continuò obsecutus: Non ego, inquit, fili, summum imperium tuum contemsi: sed experiri volui, an scires Cos. agere. nec ignoro quid patriae venerationi debeatur: verùm publica instituta, priuata pietate potiora iudico. Val. Max. lib. 2. cap. 1. & Gell. lib. 2. cap. 2. Noct. Att. Lictores. Cùm legem ferre vellet ad populum Icilius Tribunus plebis, Consules Senatum???; rogauerat, vt eam primo quoq; die decernerent. Sed moras trahebant Consules, neque, vt de ea referretur, Senatum conuocabant. Ergo misit apparitorem, qui Consules cogeret. Contrà à Consulibus per alium suum Viatorem Tribunitius iste viator remotus est. Ideo Tribunus laesum se esse dicere: hanc iniuriam officiali suo factam, sibi esse factam videri, se sacrosanctum & inuiolabilem esse, ipse in sua an in persona viatoris summoueatur, nihil interesse. Itaque Consulum lictorem prehendit, ducit ad socios Tribunos, de capite postulat. Sed causa cognita, lictori Consulibus magistratui???; suo paruisse, sine fraude fuit, hunc???ue placuit dimitti oportere. P. Aerodius ex Halicarnasseo lib. 10. Noxii, Sontes. Aethiopes cùm regem creauerint, velut numen sit, vulgò adorant. In quem is animaduersum volet, lictorem signum mortis habentem ad eum mittit. Quo inspecto, co̅festim quisquis ille est, domum reuersus sibimortem consciscit. Ferunt quendam per haec morti destinatum, quum de fuga agitare cepisset, priusqua̅ se periculo subtraxerit, zona à matre strangulatum. Sab. lib. 2. Enn. 1. Vitoldus, qui patrum memoria latè regnauit in Lituania (fuit is Vladissai frater, qui in Turcos memorabile bellum gessit) tanta inter Litvanos fuit auctoritate, vt multi mortales ab eo iussi, sine carnifice vitam finiuerint. Sed metus hic fuisse videri potest, non officium. Mira sunt, quae de eius crudelitate memoriae prodita sunt: nam & sontes vrsinis pellibus inuolutos canibus laniandos obiecisse dicitur, & in expeditionibus arcum semper intentum habuisse, vt si quis ordine aberrasset, eum sagitta configeret. Sabellicus libro sexto, capite octauo. In qvibvs obedierint. Nempe Carceres svbevndo. Teribazvm aiunt, cùm à Persis corriperetur, qui esset vir validus strinxisse acinacem, ac vi se defendisse. Quibus testantibus vociferantibus???ue, ex praecepto se regis ipsum comprehendere, confestim ensem abiecisse, manus???; vinciendas praebuisse. Plut. de Superstitione. Stiliconi, ab Honorio Imp. genero missi milites, manus inijcere conabantur. Ille primùm se defendere: pòst vbi Imperatoris id voluntate fieri cognouit, manus dedit, se???ue ab illis interfici passus est. Dignitatis imminvtionem ferendo. Aratvs Sicyonius cùm patriam suam à Nicoclis tyrannide liberasset, eam???; coniunxisset Achaeis: equo merens à magistratibus obedientiae causa delectus est: quòd quamuis tantas accessiones reipub. dedisset, nomen suum & patriae vires: obsequentem tamen se, vt gregarius aliquis, exhiberet praetori annuo Achaeorum, quicunq; is, siue Dymaeus, siue Tritensis, siue ex minore fortè oppido foret. Plut. in Arat. Victoriam non perseqvendo. Agesilavs cùm biennium iam in Asia contra Persas dimicasset, mota???ue Asia & passim ad defectionem spectante, respubl. sine caede & exterminatione hominum rectè composuisset: statuit progredi, ac de vita cum rege & de Ecbata???orum Susorum???; felicitate decertare: ac detrahere primùm ocium ei, ne sedens bella dispensaret Graecis, & corrumperet concionatores. Interea venit ad eum Epicydidas Lacon, qui Spartam bello implicatam graui annunciauit: accersere ephoros ipsum iubere???ue, patriae vt ferret opem. Ergo simul atque allata scytala est, tanta fortuna & opibus propositis, tanta???ue spe dimissa atque effusa, illicò decessit rudi opere, apud amicos sui desiderium relinquens, & egregiè Demarati Phaeacis filij dictum refellens, publicè Lacedaemonios, priuatim meliores esse Athenienses. quandoquidem cùm regem & imperatorem se optimum praestitit, tum meliorem etiam ciuem & iucundiorem in coniunctione praebuit amicum. Plutarchus in Agesilao. Re praeclarè in Africa gesta contra Iubam & Domitium per 40. dies, Cn. Pompeius Vticam reuersus, Syllae Dictatoris literas accepit, quibus significabatur, vt dimisso exercitu cum vna legione successorem expectaret. Tulit id imperium iniquo animo, sed milites multò iniquiore, vt pro concione tumultuosa acclamatione moneretur, ne tyranni literis paréret. Ille etsi non mediocriter animo affectus, quòd praeter spem suam priuatus erat in Italiam rediturus, parendum tamen dictatori censuit. Caeterùm circumfusa multitudine, atque exercitum & imperium retinendum affirmante, nec Pompeius aequiora monendo quicquam proficeret, testatus est sibi manum se illaturum, nisi desisterent. Tanti apud illum fuit, Dictatori vel iniqua imperanti parere. Plut. Amor erga magistratvs, reges, Principes. Qvi amaverint magistratus suos. Nempe Dvces. Theophobvs dux ad gubernandas legiones contra Saracenos à Theophilo Imp. relictus, cùm Persarum stipendia tardiùs soluerentur: ab illis indignantibus vel inuitus, atque ab ea desperatione frustrà eos dehortans, ne & se & semetipsos in extrema mala conijcerent, Imperator salutatur. Quo facto, clàm Persis, id Imperatori significat, ei???ue fidem facit, ne quid sinistri de se suspicetur. Reuersus Imperatorem accedit, & cupidissimè excipitur, pristina felicitate recepta. Cedrenus. Gothi Rauennae obsessi à Belisario, fame conflictati, à Vitigis se remouere imperio instituerunt, vt qui pessimè rem gessisset, & suam ad Imperatorem defectionem differret: in primis???ue timere ceperunt, ne victi tandem Rauenna Constantinopolim transferrentur. Itaque consilio habito, Belisarivm regem Italiae appellare constituunt, & occultè ad eum, vt imperium suscipere velit, mittunt. Belisarius iniussu Imperatoris se id negauit facturum, vt qui à tyranni nomine abhorreret, & se nihil innouaturum sacramento interposito promisisset. Inde Rauenna potitus. Vitigem honorificè custodiri mandauit, Gothos verò circumpadanos in agros singulos dimisit: Regiam pecuniam cum cura asseruauit, vt ad Imperatorem deferri posset: Gothorum neminem spoliari permisit. Iustinianus siue multorum vocibus Belisarium de affectata tyrannide criminantium motus, siue bello à Cosroë Persarum rege renouato coactus, per eos dies Belisarium in Graeciam reuocauit. Hac re audita, Gothi, qui Belisarium regnum suscepturum putauerant, vbi discessum parari, & se destitui cognouerunt, in Picenum ad Vraiam ex sorore Vitigis genitum conuenerunt, &, praesenti complorata fortuna, ipsum sibi regem delegerunt. Vraias eam dignitatem aspernatus est, vel quia ex infortunata Vitigis familia & apud Gothos conte???ta esset, vel quia impietatis crimen horreret, si viuentis auunculi principatum inuaderet. suasit autem, vt Ildobrandum Visgothum ad regnum eueherent, virum praestantem, atque industrium, qui Theuda Visigothorum in Hispania rege auunculo vteretur. His dictis assenfi, Ildobrandum ad se Verona euocarunt, & ad se profectum purpura induerunt, & regem maximo cum plausu salutarunt. Tum ille, se suadere dixit, vt legati ad Belisarium mittantur, qui rogarent, num veteribus stare conditionibus vellet, & se ab eo destitui quererentur. Si assentiretur, Ildobaldum ad eum accessurum, & vestem regiam positurum, eum???ue tanquam regem Italiae veneraturum. Quibus respondit Belisarius, se, Iustiniano viuente, nunquam regium nomen laturum. atque inde Constantinopolim cum Vitige rege, & Matasuenta vxore eius, praeda???ue ipsa regia redire contendit. Sigonius lib. 18. Imp. occid. Roberti Guiscardi ducis Apuliae filij duo, Rogerius, quem pater moriens duce̅ esse iusserat, & Boëmundus prope Beneuentum infestis signis imperij causa concurrebant. Sed Dvces, qui Robertum viuum amauerant, eiusdem manes veneraturi, certamen tanta industria & fide diremerunt, vt Boëmundum in partem regni admitteret Rogerius, ipse ducatus titulum retineret. Collenucius lib. 3. Historiae Neapolitanae. Milites. Vrias Ethaeus nolebat esse in delicijs, quandiu Ioabus polemarchus suus laboraret in exercitu. 2. Reg. 11. Cùm L. Sylla ex Asia rediret, cum victore exercitu, transuecturus eum Brundusium ex Dyrrhachio contra Cinnam & Marium, & vereretur, ne vbi Italiam attigissent, dilaberetur quisque per oppida: primùm adiurarunt vltrò Milites, ad signa se mansuros, nec Italiam vole̅tes vexaturos. Deinde quia magna pecunia considerabant eum indigere: obtulerunt ei pro suis quisque facultatibus argentum. Plut. in Sylla. M. Antonius Triumuir, cùm in reditu Parthi ex insidijs exercitum aggressi, III. M. occidissent, V. M. vulnerassent: eos circumiuit Antonius inuisens, consolatus???; est lacrymarum plenus & dolore percitus. Milites alacres dextram eius apprehendentes orauerunt, iret semetipsum curatum, nec sese affligeret. Appellabant eum imperatorem, & modò ipse valeret, saluos se dicebant. Nam breui neque robore, neque patientia laboris, neque flore aetatis praestantiorem alius imperator exercitum ea memoria ductasse illo videtur. Reuerentia verò aduersus ducem, obtemperantia cum beneuolentia, & quòd omnes aequè nobiles, obscuri, praefecti, gregarij in honore esse & gratia apud Antonium, saluti suae & incolumitati praeferrent, ne à veteribus quidem Romanis potuit superari. Huius rei complures causae fuêre, nobilitas Antonij, facundia, candor, munificentia & magnificentia, in iocis & alloquijs lepôres: tunc verò etiam communicatio cum afflictis angoris doloris???ue & suppeditatio eius, quo quisque indigebat, alacriores reddidit valentibus aegros & vulneratos. Plutarchus in Antonio. C. Iul. Caesari ingresso ciuile bellum Centvriones cuiusque legionis singulos equites è viatico suo obtulerunt: & vniuersi milites gratuitam, & sine frumento stipendio???ue operam, quum tenuiorum tutelam locupletiores in se contulissent. Neque in tam diuturno spacio quisquam omnino desciuit: plerique capti concessam sibi sub conditione vitam, si militare aduersus eum vellent, recusarunt. Famem, & caeteras necessitates, non quum obsiderentur modò, sed etiam si alios ipsi obsiderent, tantoperè tolerabant, vt Dyrrhachina munitione Pompeius, viso genere panis ex herba (quo sustinebantur) cum feris sibi rem esse dixerit: amoueri???ue ocyùs, nec cuiquam ostendi iusserit: ne patientia & pertinacia hostis animi suorum frangerentur. Quanta fortitudine dimicauerint, testimonio est, quòd aduerso semel apud Dyrrhachium praelio, poenam in se vltrò depoposcerunt: vt consolandos eos magis Imperator, quàm puniendos habuerit. Caeteris praelijs innumeras aduersariorum copias multis partibus ipsi pauciores facilè superauerunt. Denique vna sextae legionis cohors praeposita castello, quatuor Pompeij legiones per aliquot horas sustinuit, penè omnis confixa multitudine hostium sagittarum, quarum C. ac XXX. millia intra vallum reperta sunt. Nec mirum, si quis singulorum facta respiciat, vel Cassij Scaeuae centurionis, vel C. Acilij militis. Ne de pluribus referam: Scaeua excusso oculo, transfixus femore & humero, C. & XX. ictibus scuto perforato, custodiam portae commissi castelli retinuit: Acilius nauali ad Massiliam praelio, iniecta in puppem hostium dextra, & abscissa, memorabile illud apud Graecos Cynegiri exemplum imitatus, transiliuit in nauem, vmbone obuios agens. Suetonius. Reginus à Triumuiris proscriptus, atque hostis iudicatus (capitale autem sine vlla veniae spe habebatur, si quis proscriptum hospitio iuuaret, aut cùm posset non caperet: & contrà, proscriptorum percussori ingens praemium propositum) fugam adornans, asinum frondosis fascibus onustum agebat: iam???; ad vrbis portas vt egrederetur peruenerat, cùm illic à Milite cognitus est, qui aliâs sub eo militauerat. In eum non modò militem puduit manus inijcere: verùm vt ducem suum, sicuti olim fuerat salutauit, fugiendi???ue inde viam dedit. Plus enim apud militem sanctus pudor, quàm mortis metus aut praemiorum spes valuit. Fulg. lib. 4. cap. 5. Victi à Vitellio Othoniani ad Bebriacum prope Cremonam, cùm duces ad Vitellium desciuissent, ad Othonem verò Milites Brixillum ex fuga sese collegissent: motus eorum fidem excessit omnem, quòd non desciuerint ab eo, non transierint ad victores, nou visi sint deplorato imperatore sibi consulere: verùm omnes pariter ad ianuam eius perrexerint, imperatorem appellarint: progresso eo, vt in victoria solet, cùm clamore & supplicijs manus eius attigerint, ad genua acciderint, lacrymas profuderint, orauerint???ue: ne desereret ipsos, neque proderet hostibus, sed vteretur, quoad spirarent, pro dignitate sua animis & corporibus suis. Sic cuncti supplices eum obsecrauerunt. Vnus verò ex gregarijs sublato gladio ait: Ita scito, Caesar, animatos omnes esse pro te mori: simul semet ipse confodit. Caeterùm horum Othonem nihil flexit: sed exporrecto & constanti vultu quoquo versus aciem circumferens, Reipub. causa sese non commissurum, respondit, vt mutuis caedibus Romanum attereretur imperium. Itaq; nocte pugioni incubuit. Sublato à pueris eius eiulatu, mox totum exercitum oppidum???ue comploratio occupauit. Milites cum clamore ad ianuam occurrerunt, lamentati???ue sunt moerentes & detestantes semetipsi, quòd non custo diuissent imperatorem, neque prohibuissent pro ipsis occumbere. Nec quisquam reliquit eum, saluti suae propinquis iam hostibus prospiciens, sed excultum corpus rogo parato extulerunt armati: exultauerunt???ue, qui occupauerant subire & gestare lectum. Caeteri partim vulnus exanimi in genua procumbentes exosculati sunt, partim manus attigerunt, alij procul adorauerunt, alij subditis rogo facibus se ipsi confodêre: cùm nullum, quod quidem constaret, à defuncto habere̅t benefactum, neque quicquam grauius expectarent à victore. Caeterùm nullus meo iudicio omnis aetatis tyrannorum vel regum tam ardenti & insano imperandi amore flagrauit, quàm illi parêre & obtemperare gestierunt Othoni. Nempe ne mortui quidem eos desiderium reliquit, sed durauit in perniciale Vitellio odium euadens. Plutarchus in Othone. Galbae Imperatori insidijs coniuratorum circumuento nemo opem tulit, excepta Germanorvm legione: qui ob recens meritum, quòd se aegros & inualidos magnoperè fouisset, in auxilium aduolauêre: sed seriùs itinere deuio per ignora̅tiam locorum retardati sunt. Suetonius. Congressis Moscorum & Polonorum exercitibus, & c. Vide fol. 3465. Satellites. Interfecto Caligula à coniuratis, Germani satellites rumore adhuc incerto eius insidias vindicare cupientes, strictis gladijs circumdedêre Theatrum, & populum omnem confecissent, nisi Aruntij praeconis voce, Caium pro certo interijsse affirmantis, fuissent cohibiti. Iosephus lib. 19. c. 1. Senatus Rom. aduersus Maximinum Imp. duos Augustos creauerat, Maximum Pupienum, & D. Balbinum. Milites qui Maximinum Imperatorem elegerant, id dolentes, occiso Maximino à Maximo, seditionem aduersus eos Romae concitant, ambos???ue regali vestitu nudatos, de???ue palatio deturbatos per mediam ciuitatem ad castra raptant. Germani satellites hoc videntes, occurrunt in itinere, Impp. suos defensuri: sed à praetorianis omnes laniati & occisi sunt. Cuspin. Hostes. Erat Davidi adeò infensus rex Saulus, vt nullus in tota Iudaea esset locus ab regis insectatione non illi infestus. Caeterùm cùm saepe regem iniuriae obnoxium habuisset, maluit regiae vestis laciniam rescindere, quàm ceruicem: & dormienti vrceum potiùs adimere voluit, quàm caput. Sabell. lib. 3. c. 18. ex lib. 1. Reg. c. 24. & 26. Sacerdotes. Seno Diaconus pro Cuniberto Longobardorum rege cum Halari Tridentino duce singulari certamine congressus, ab Halari obtruncatur. Bonfinius lib. 8. Consiliarii. Consule Tit. Consiliarij prudentes, quatenus Principibus suis rectè consulunt, fol. 1636. Nvtritii. Cùm in Hispania inter se bello decertarent Ferdinandus Legionensis, atque Garsias Nauarrensis, reges: Garsias quòd superbus audax???ue nimiùm saeuè regni sui proceres habebat, in magno eorum odio versabatur: id???ue cùm animaduerteret Vnvs militum eius, qui puerum Garsiam aluerat, arbitratus si praelium committeretur, Garsiam à suis desertum iri, vt qui ex fide eum diligeret, re detecta, quam intellexerat, Garsiae suasit, vt praelio abstineret. Caeterùm Garsias immodici spiritus, amicorum aequè atque inimicorum contemtor, decertare praelio cum hoste decreuit. Quam rem conspicatus is, in haec verba prorupit: Quantum aduertere possum, tibi statutum esse video, vt omnino moriaris. Cui rei posteaquam aliud afferre opis nequeo, id saltem enitar, ne te vel mortuum vel victum videam. Itaque galeam atque thoracem exutus, ac solo gladio hasta???ue armatus, in hostium aciem ingenti animo irrupit. Vbi ipse haud multò pòst caesus, & Garsias à suis, vt ipse monuerat, desertus fuit. Fulg. lib. 4. cap. 7. In qvo armaverint magistratum. V. G. Vitae magistratvvm consvlere. Cùm Dauid regno pulsus ab Absalomo F. in vrbem Mahanaim trans Iordanem cum 4000. fugisset: persequente Absalomo, exercitum in tres partes diuisit: vnam Ioabo, alteram Abisaeo Ioabi fratri, tertiam Etthaeo Gethano tribuit: ipse cum militibus se profecturum dixit. At Milites noluerunt, sed vt in vrbe maneret subsidij loco, coëgerunt: nam si in bello cecidisset, Absalomum victoriam planè consecuturum: si verò in vrbe se continuisset, quamuis amisso eo exercitu, nihilominùs nouum exercitum comparandi facultatem habiturum, 2. Regum 18. Dauid rex in co̅flictu cum Palaestinis defatigatus, à Iesibenobo [3302] gigante oppressus fuisset, nisi Abisaeus Saruiae sororis Dauidis F. succedens gigantem peremisset. At Dauidis Milites iurauerunt, regem se deinceps in pugnam non esse admissuros. 2. Regum 21. Narrat Herodotus ex aliorum sententia (ipse enim fictum putat) Xerxem posteaquam Athenis profectus est ad oram super Strymonem, exercitu Hydarni permisso, quem ad Hellespontum deduceret, nauem Phoenissam conscendisse, vt in Asiam se reciperet: & dum cursum tenet à Strymonia, ingenti vento fuisse exceptum, eo???ue vehementiùs, quòd nauis referta vectoribus erat, adeò quidem, vt super contabulationes essent frequentes Persae, qui cum Xerxe vehebantur. Ibi metu perculsum regem cum clamore interrogasse gubernatorem, Num qua salus esset? Et cùm ille respondisset: Here, nulla admodum est, nisi horum vectorum aliqua fiat abitio. Tunc Xerxem eo audito ita locutum: Viri Persae, nunc aliquis vestru̅ declaret se curam habere regis. In vobis enim videtur sita esse salus mea. Haec vbi dixit Xerxes, illos eo adorato desilijsse in mare: atque ita leuata naui, Xerxem incolumem in Asiam peruenisse. Et vbi primùm in terram egressus est, hoc egisse: gubernatorem, quòd regis quidem animam seruasset, aurea corona donasse: quòd autem multos Persarum perdidisset, decollasse. Herod. lib. 8. & Sab. lib. 2. En. 3. Pavsanias quidam apud Philippum Macedoniae regem Amyntae F. vt inuidiam alterius euitaret, vltrò vita se abdicauit. Cùm enim aliquando Philippus praelium contra Pleuriam Illyrici regem iniret, hic ante suum regem consistens, quaecunque in eum rela mitterentur, suo corpore excipiens mortem ita obijt. Diod. lib. 16. Corn. Lentulus videns in praelio Cannensi L. Aemilium Paulum Cos. vulnere confectum extra viam, quanquam hostes insequere̅tur, pudore motus, properè iuxta illum ab equo descendit, atque eum Aemilio obtulit: obtestatus multis verbis, Ne morte sua grauiorem populo Rom. cladem facere vellet. Etenim se iuuenem, corporis robore adiutum, pedibus salutem inuenturum. Quòd si alterutri moriendum esset, referre ad Reip. salutem, vt ipse potiùs quàm consul moreretur. At Aemiliu̅ puduit alterius ciuis morte suam seruare vitam: prorsus???ue recusans equum, iuuenem, vt in tutum se locum reciperet, hortatus, mandata magni momenti, quae ad Senatum populum???ue Rom. perferret, dedit: nec multò pòst ab hostibus oppressus fuit. Fulgos. lib. 4. cap. 5. Erat in Hispania mos, vt cohors praetoria vnà cum cadente imperatore mortem obiret: quod vocabant illius regionis barbari, Deuotionem. Caeteros imperatores pauci stipatores & amici, at Q. Sertorium multa millia mortalium, qui sese deuouerant cum eo morituros, sequebantur. Fama est, cùm prope oppidum quoddam essent fusi, instantibus hostibus sui immemores Hispanos, vt Sertorium seruarent, elaborasse: humeris???ue eum sustollentes alios prae alijs extulisse in murum. Collocato iam in tuto imperatore, tum denique fugae quemq; consuluisse. Neque Hispanis tantùm acceptus fuit, verumetiam militibus Italicis. Quippe cùm M. Perpenna, qui partium Sertorij erat, in Hispaniam cum vi magna pecuniae atque ingenti manu aduenisset, vbi Pompeium allatum est saltum Pyraeum transcendere, milites captis armis & signis legionum sublatis obstrepuerunt. Perpennae, iubentes vt ad Sertorium duceret: sin minùs, relicturos ipsum, atque ad Sertorium, qui & se & alios seruare nosset, denunciarunt se profecturos. Quorum postulatis cedens castra perpenna mouit, & Sertorio se cum quinquaginta tribus cohortibus coniunxit. Plut. in Sertorio. Imperator Theophilus à Saracenis circumuentus, penè in manus hostium venit. Id Manvelvs sentiens, dux exercitus, animis suorum oratione recollectis, audacter discrimen adijt. Cum???ue ad Imperatorem perrupisset, fatigatum iam, & de salute desperantem, tamen causantem fuga se suos prodere nolle, hortatus est, vti se sequeretur praeuntem, iter???ue aperientem. Postquam ipsum erumpentem Imperator euestigiò subsecutus non est, denuò, & cùm ne sic quidem Theophilus sequeretur, tertiùm reuersus, mortem ei nisi comitaretur minatus, vix tandem praesenti periculo eripuit. Ideo honoribus eum donis???ue dignis Imp. remuneratus est, benefactorem ac seruatorem fassus. Cedrenus. Seno diaconus Alachis regis armis indutus, à Iuniperto rege Longobardorum, quem Alachis eiecerat, occisus fuit. Cranzius lib. 3. Daniae, cap. 30. Ioannes Smiristheus, inter Boëmos nobili genere natus, dum Ladislai Hung. & Boëmiae regis vitae consulit, suam amisit, quippe qui ad Ladislaum Boëmiam ingressurum ita scripsisse dicitur: Venturum te quamprimùm in regnum tuum probo, si modò veneris imperaturus, & non pariturus: inermem impotentem???ue te intrare non laudo, nisi bicipitem te fortè mater pepererit, vt ex duobus vnum Viennae apud amicos dimittas, alterum dubiae Boëmorum fidei caput temerè credas. Vale. Epistola Vlrico Ciliae Comiti Austriae gubernatori reddita, perlecta???ue, ad Georgium Pogiebrachium Boëmiae gubernatorem extemplò remittitur. Ille coacto Senatu, praesente???ue Ioanne literas recitauit. Quare capitale repentè supplicium de literarum auctore sumptum est. Bonfinius lib. septimo, Dec. 3. Desevs commutatis cum rege Hungarorum Carolo I. armis, vt regem seruet, in praelio aduersus Valachos, interficitur. Bonfinius lib. 9. Dec. 2. Ferdinandus II. Aragonius regnum Neapolitanu̅ recuperaturus, ad Semernariam praelio inito, quum hostium multitudine obrueretur, in fugam se coniecit. Fugientem cristis auratis???; armis conspicuum multi sunt persecuti. Sed nemine eius cursum adaequante, lapsu equi in arctas concisae viae angustias praecipitatur. Nec multùm inde Galli aberant, quum desuper equo resupinato, stapetis ac lunatis ephippij cornibus implicito, summo???ue in vitae periculo laboranti, Ioannes Capuanus Andreae Altauillae frater auxilio superuenit, & memorabili caritate equum obtulit, quo ipse pernicissimo ad salutem vtebatur. In eum Ferdinandus, vti erat desultoriae artis peritia mirè agilis, quanquam grauibus contectus armis esset, statim insiliens, è manibus Gallorum euolauit. Ipse autem Altauilla in pedes destitutus, paulò pòst ab hostibus est interfectus. Iouius libro tertio Hist. Guicciardinus lib. 2. & Fulgosus lib. 4. cap. 5. Nicolaus Picininus, qui in Brixiano agro Philippi Mediolane̅sis ducis exercitui praeerat, apud Gardam oppidum circa Benacum lacum à Francisco Sfortia Venetarum copiarum duce victus, quum se trepidè in oppidum recepisset, latuit per diem: ne si victor hostis resciuisset se Thenij esse, attentissima obsidione oppidum cingere perseueraret, omnem???ue euadendi adimeret facultatem. Intempesta autem nocte pannis obsitus & sacco obuolutus pro vili sarcina à Todeschino satellite, panem se ferre simulante, per medios hostes in tutum deportatus est. Sabel. lib. 4. Dec. 3. & Fulgos. lib. 7. cap. 3. & Platina in Eugenio IV. Ann. 1544. exercitus Imperij cùm Pestam oppidum frustrà tentasset oppugnatione, domum redit, & è co̅tagione multa hominum millia desiderata sunt. Saxoniae dux Mauricius hoc in bello voluntariè militabat, circiter XXI. annorum iuuenis: & è castris quodam die progressus, vno solùm comitante satellite, cùm in Turcas aliquot incidisset, manu conserta equo confosso in terram effunditur. Ibi famulus Germanvs, genere nobilis, corpore toto superincumbens, iacentem protexit, & tantisper illos demoratus sustinuit, donec equites superuenêre, qui principem eriperent. Itaque vitam ei seruauit, ipse verò, multis acceptis vulneribus, in castra relatus, non multò pòst interijt. Sleidanus lib. 15. Propvgnare. C. Iulius Caesar studium erga se militum & promtitudinem habuit tantam, vt qui caeteris nihil alijs in expeditionibus praecellebant, inuicti atque intolerabiles in omne discrimen pro Caesaris gloria ruerent. Qualis fuit hinc Acilivs, qui in praelio nauali apud Massiliam cùm in hostilem nauem transilisset, detruncata gladio dextra retinuit sinistra scutum. quo pulsans hostium ora omnes auertit, naui???ue est potitus: hinc Cassivs Scaeua, qui in pugna ad Dyrrhachium excusso sagitta oculo, humero pilo vno & femore altero traiecto, scuto telorum triginta supra centum ictibus exceptis, tanquam dediturus se vocauit hostes: duobus accurrentibus, alterius humerum gladio desecuit, alterius sauciauit faciem, eum???ue in fugam vertit, ipse amicorum praesidio euasit incolumis. In Britannia cùm hostes primipilos, qui in loca palustria & profunda aquis inciderant, adorirentur: Miles Caesaris ipso pugnam spectante in medium irruit, multis???ue & eximijs editis virtutis operibus primipilos seruauit, ac barbaris in fugam coniectis, ipse postremus omnium magno labore recipiens se. coniecit se in riuos lacustres, atque aegrè relicto scuto, qua natando qua ingrediendo, locum eum superauit. Stupente Caesare, qui cum gratulatione & plausu occurrit ei, admodum hic moestus lacrymarum???ue plenus abiecit se ad Caesaris pedes, quòd scutum amisisset, veniam petens. In Africa Scipio capta Caesaris naui, qua Granius Petronius quaestor designatus vehebatur, caeteros in praedam vertit: quaestori salutem se dixit dare: qui cùm respondisset, Caesaris milites non accipere, sed dare consuesse salutem: gladio se confodit. Plutarchus in Caesare. Defendere. In conspiratione aduersus Galbam Imp. à militibus facta, cùm Galbae ad tumultum sedandum in lectica delato infensi occurrerent milites, nemo se ijs obiecit, extra vnum Sempronivm Densum centurionem, qui nullo ille quidem priuatim beneficio Galbae obstrictus, sed sacramento & fide impulsus, institit protegere lecticam, vitem???ue primò, qua in sontes animaduertunt centuriones, sustollens, inuehentibus minitabundus inclamauit, parcerent Imperatori. Inde cùm inuaderent ipsum, educto gladio diu pugnauit: quoad in poplitibus ictus occubuit. Plut. in Galba. Pertinax Romanorum Imp. cùm à seditioso milite ab alijs instigatus militibus interficeretur, solus Electvs, qui nunquam Pertinacem deseruit, quo ad potuit, opem tulit, ac plerosque milites vulnerauit: ac cum Imperatore trucidari, quàm in conspiratorum sententiam ire maluit. Xiphilinus in Pertinace. Captivitatem amoliri. Ptolemaevs eunuchus Mithridatem ab omnibus desertum in suum equum sustulit, & manibus L. Luculli eripuit. Fulgos. lib. 9. cap. 7. ex Plutarcho. Lvcilivs miles Bruti domesticus atque fidus, apud Philippos inclinatam iam aciem videns, se pro Bruto obtulit, vt spacium ei fugiendi daret: ductum???ue ad M. Antonium pro Bruto, vt apparuit fraus, collaudatum eum Antonius ob fidem apud se retinuit: eum???ue non minùs postea sibi fidelem sensit, atque Bruto fuerat. Plut. in Bruto. Capto ab Anglis Ioanne Francoru̅ rege, Carolus Sapiens Delphinus ciuitates circumibat, opem rebus afflictis & patri petens. Apud singulas perfecit, quod apud vniuersas nequiuerat. Ocitani in prouincia Narbone̅si, auctore Armeniaco Comite, non expectatis precibus Delphini, aurum matronarum, & omnia ornamenta contulêre: legem etiam sumtuariam & de mundo muliebri repetiuêre: octo millia bellatorum armaturos se tutaturos???ue professi sunt, quoad domum rex restitueretur. Eos Campani secuti sunt. Aemilius lib. 9. Mortem vlcisci. Thebani simul atque Pelopidam Boeotarcham in acie occubuiffe intellexerunt, nulla interposita vlciscendi mora, eduxerunt raptim, Malcite & Diogitone ducibus exercitum septem millium peditum & septingentorum equitum. Cùm autem reperissent deiectum Alexandrum Pheraeum tyrannum, & viribus truncatum, compulerunt eum, vt Thessalis quae ademerat oppida restitueret: Magnetas, Phthiotas, Achaeos liberaret, & praesidia inde deduceret: denique ipse iuraret eosdem se, quos Thebani, hostes habiturum. Plut. in Pelopida. Capto & necato Philopoemene praetore Achaeorum à Dinocrate Messenio, Achaeorvm ciuitates nulla vindictae mora admissa, atque electo Lycorta duce, fines Messenios inuadu̅t, eos???ue foedant: donec illi consensione recipiunt Achaeos. Ibi Dinocrates sibi ipse manus infert: caeteri quotquot necandum censuerunt Philopoemenem, co̅sciscunt sibimetipsis mortem: qui torquendum, iniuriarum nomine vinciuntur à Lycorta. Plutarchus in Philopoemene. Caeso per dolum cum omni nobilitate Roluone Danorum rege à Suecis, Hiartuarus caedis auctor, idem???ue Roluonis sororius, quem Sueciae praefecerat, cùm in triumphali epulo fortitudinem fidem???ue procerum & satellitum Roluonis vehementer commendasset, qui regi suo superesse noluissent: vicissim fortunam accusabat, quòd sibi ne vnius quidem eorum obsequium superesse permisisset, quàm libentissimè se talium virorum famulatu vsurum testatus. Oblato Viggone (qui vnicus superfuit, & iampridem à Roluone susceptus, voto se obstrinxerat, eius se mortis quantum homini liceret vindicem fore) perinde ac munere gratulatus, An sibi militare vellet? inquirit. Annuenti districtum gladium offert. Ille cuspidem refutans, capulum petit: hunc morem Roluoni in porrigendo militibus ense extitisse praefatus. Olim nanque se regum clientelae daturi, tacto gladij capulo obsequium polliceri solebant. Vuiggo capulum complexus; cuspidem per Hiartuarum egit, & promissa Roluoni parentalia peregit. Quo facto ouans, irruentibus in se Hiartuari militibus cupidissimè corpus obtulit, plus voluptatis se ex tyranni nece, quàm tristitiae ex propria sentire vociferans. Eadem itaque dies Hiartuari regnum finiuit ac peperit. Saxo lib. 2. & Cranzius lib. 1. Sueciae cap. 20. Honorem tveri. Magno erat apud LACEDAEMONIOS dedecori, regis cadauer sinere in hostium esse potestate. Ea propter cùm in Leuctrica pugna Cleombroti cadauer Thebanis eripere conarentur, maxima clade affecti fuêre. Pausanias in Boeoticis. Anno Christi 1325. Basilienses proscripti à Po̅tifice, quòd Lodouici Bauari Imp. partes sequerentur: legatum dirarum praeconem ex Mariano luco in Rhenum praecipitem dedêre: & eundem natatu euadere conantem, in portu trucidauêre. Mortuo Lodouico, Carolum IV. Imp. receperunt, nullis tamen Pontificis minis, vt Lodouicum haereticum faterentur, adduci potuêre: sacerdotes cessantes ad sacra peragenda exilij poena coëgêre. Stumpfius. Ad Dyrrhachium pugnantibus contra Pompeium Caesarianis, quum Caesaris Aqvilifer lethali vulnere transfixus morti proximum se sentiret, versus ad comites, porrigens???ue aquilam, quum iam aegrè sustinebat: Hanc, ait, ô co̅militones mei, viuens multis annis & multa cura seruaui, & nunc moriens eandem Caesari pari fide restituo: vos autem per communis imperatoris amorem oro atque obtestor, Cauete dedecus Caesaris castris insolitum, ne fortè hostium in manus veniat tanti ducis signum, permanus vestras salua ad Caesarem reuertatur. Haec dicens corruit, centumque alij primae suae cohortis cum principe ceciderunt. Io. Gerund. lib. 9. Paralip. Hispan. Dignitatem ampliare. Cùm Polonorum legati Lesco Albo imperium ea lege deferrent, si Govoricivm Rauitum Palatinum Sendomiriensem relegaret: isque animi dubius cunctaretur: Gouoricius eum vltrò hortatus est, ne sua causa tanta co̅moda negligeret. Malè enim sibi suis???ue posteris consulturum esse, si propter se vnum seniculum, & pauculos atque eos incertos dies vitae suae, in aliam familiam principatum transferri sineret. Sed Lescus conditionem mango animo repudiauit. Cromer. lib. 7. Calamitati condolere. Moris asserunt Aethiopibvs vicinis Aegypto fuisse, vt si quando rex aliqua corporis parte ex quauis causa debilitaretur, domestici omnes sponte sua eandem partem debilitare̅t. Turpe enim existimabant, rege claudo non & omnes claudos amicos esse. Diod. lib. 3. c. 1. & Strabo lib. 17. Mephibosethvs Sauli F. à Dauide & opibus & conuiuij honore decoratus, eodem expulso, à filio Absolomo plerisque alijs deficientibus, neque pedes lauare, neque barbam tondere, neque vestimenta abluere voluit, priusquam Dauid in regnum restitueretur. 2. Regum 19. Cùm L. Atracino (sub quo duce aciem Rom. apud Ferruginem à Volscis inclinatam cum caeteris equitibus Trib. plebis quatuor correxerant) diem ad populum L. Hortensius collega tribunorum dixisset: pro rostris tres Tribvni iurauerunt, in squallore se esse, quoad Imperator ipsorum reus esset futurus, non sustinuerunt enim egregij iuuenes, cuius armati periculum vulneribus & sanguine suo defenderant, eius togati vltimum discrimen potestatis insignia retinentes intueri. Qua iustitia mota concio, actione Hortensium desistere coëgit. Val. lib. 6. cap. 5. Cvpiditati satisfacere. Inter XXXVII. Dauidis fortissimos milites, hi tres, Iasobaamvs Hacmonis F. Eleazarvs Dodis F. & Samma Ages F. Hararita, cùm Dauid aliquando desiderasset de puteo ad portam Bethlemae posito aquam bibere: per media hostium Palaestinorum castra magno animo penetrarunt, & Dauidi aquam attulerunt. At rex eam Iouae libauit, vtpote hominum vitae periculo emtam. 2. Reg. 23. Ferunt in expeditione aduersus Darium, Macedonem quendam Alexandro potum obtulisse. Quo rogante, Quónam eam aquam ferret? & respondente eo, ad filios se ferre, qui etiamsi morerentur, diu superuiuente Alexandro, copia liberorum ei defutura non esset: Alexandrum, cùm iam manu teneret galeam vt biberet, dixisse: Nolle se bibendo aliorum augere sitim: & aquam illi restituisse. Vetvla lactucas Clementi VII. Pp. Romae obsesso dono da̅s, à Philippo Cerbellione & Mendanio Hispanis strangulatur. Iouius in Pompeio Columna. Non dedere hosti Arces, Vrbes. Boges à Xerxe praefectus Eioni vrbi Thraciae, victo Xerxe à Graecis, cùm ab Atheniensibus & Cimone Miltiadis filio obsideretur, liceret???; ei accepta fide egredi, & in Asiam remeare: tamen abnuit, ne regi prae metu superfuisse videretur, sed ad extremum vsque perstitit, atque vbi nihil in moenibus co̅meatus reliquum fuit, accenso ingenti rogo, interemit liberos, coniugem, concubinas, familiam: eos???ue in rogum deiecit. Dehinc omne aurum vrbis atque arge̅tum è muris dispersit in Strymonem. His actis, semetipse coniecit in rogum. Eum summè laudauit Xerxes, eius???; liberos reliquos maximo prosecutus est honore. Herodotus. Cùm graui longo???ue bello Alphonsus IX. Legionensis rex, cu̅ Viraca nouerca, & fratre eius Didaco Harro decertaret: pulsis è regno ambobus, arcem Giuarram longa obsidione pressit. Arci praeerat didaci nominee Marcvs Guterius, qui aut mortuis, aut profugis comitibus, quos in arce habebat, solus ad eam tuendam remanserat, loci munimento adiutus. Caeterùm cùm superatis alijs malis, fames hominem ita confecisset, vt consistere ampliùs non posset, appensis collo suo arcis clauibus in ipsa porta, vt illic incolumi fide moreretur, se prostrauerat. Hostes mirati, ab arce strepitum nullum exaudiri, appositis scalis in arcem ascenderunt, vbi penè exanimem Marcum iacentem inuenerunt. Quem cùm ad Alphonsum tulissent, illic vt in vita maneret, impensè laboratum est. Posteaquam autem Marcus ad sese redijt, vt loqui posset, indoluit plurimùm, quòd emori ipsum in ea arce non permisissent, vt prorsus fidem quam promiserat praestitisse videretur. Dimissus igitur ab Alphonso, post paucos dies ad Didacum principem suum perrexit, qui tunc in Africam abierat. Cùm in eum, vt in singularis fidei virum, laudes ab omnibus congestae essent: quia tamen Didacus dixexat, quanquam Marcus egregiam fidem praestitisset, tamen arcem se suam optare: in eo Marcus aliquid desiderari putabat, quod praestaro [3304] vltrà debuisset: abiecta igitur omni viuendi spe in extremae fortunae habitu, ad Alphonsum reuersus est: atque vbi eius canes stabulabantur, habitatum se contulit. Alphonsus intellecta reditus causa, & quam ob rem ingratam habere se vitam Marcus ostenderet, precibus lacrymis???; ipsius motus, Giuarrae arcem ei restituit. Marcus receptam paulò pòst, confecto priùs instrumento illius necessitates, in quam erat coniectus, Didacum monuit, ne fidei eius vltra obijci aliquid posset: Alphonso, quia retinendi modum nullum esse instrumento declaratum erat, eam reddidit: longè plus perfidiae suspicione, quàm ipsius mortis periculo motus. Quo facto, triplicis rei iudicium in ambiguo relictum est: fuerítne hîc maior Marci fides, an Didaci erga eum ingratitude, aut insignis in Alphonso animi nobilitas. Ibidem. Romoaldus Beneuentanus dux, obsessus Beneuenti à Co̅stante Imp. Graecorum, Sesvaldvm legatum mittit ad Grimoaldum patrem Longobardorum regem Ticinum petitum auxilia. Quibus impetratis, in itinere capitur à Graecis. Constans Grimoaldi vires metuens, cum Romoaldo ignaro de venturis auxilijs pacisci conatur, Gisa Romoaldi sorore obside accepta, & Sesualdum ad muros vrbis ductum paterna auxilia nulla venire iubet proclamare. Ille sese Imp. pariturum simulans, vbi in conspectu ciuium fuit: Vos verò viri fortes durate, exclamauit: neque turpes vllas conditiones admittite, aderit mox Grimoaldus. Graeciloquentem adhuc interfecêre, eius???; caput tormento in vrbem emisêre, & infecto foedere discessêre. Bonfinius lib. 8. Dec. 1. Cedrenus. Occupauerat Vdalricus Carinthiae princeps arces aliquot in Austria an. 1246. eis???; Moravos duos praefecerat. Quorum vterque, cùm sub arce sibi credita ab insidiatoribus inter venandum comprehensus esset, horum???; alteri conditio proposita esset, vt vel arcem integer traderet, vel oculum dextrum amitteret, oculum sibi erui, quàm de arce cedere maluit: sic & alter in altis niuibus discalciatus tantisper stare, dum pes ei vterque frigore obriguerit. Ambobus honor cùm ab Vdalrico, tum à Venceslao III. Rege Boëmorum habitus, gratia???; cum amplo praemio vtrique relata. Dubrau. lib. 16. Alphonsvs Petrus Gusmanus, cùm Tariffae vrbi, Sanctij IV. Castulonensis Regis nomine praefectus esset, atque in ea arcta Maurorum, Ioannis???ue Sanctij, domini sui fratris hostis???ue obsidione premeretur, nunquam aut precio aut precibus ad deditionem faciendam flecti potuit. Cùm autem Ioannes eius filium, quo in obsequio vtebatur, ad muros deduxisset, fretus filij periculo, patrem motum iri, non modò id pater neglexit, verumetiam à muris gladium porrexit, dixitque: Nolle vt ei modus ad occidendum filium deesset. Quo autem vultu de muris ensem deiecit, eodem occidi filium, nihil ab eo mutates inspexit. Rarum fidei exemplum. Fulgosus libro quarto, capite septimo. Digna est Brixia, Cisalpinae Galliae vrbs praecipua, quae seruatae fidei nomine multum laudis & gloriae praeter caeteras dotes mereatur. Nam quum à Philippo Vicecomite Mediolanensi principe diutiùs obsideretur, fame???ue & peste intus etiam laboraretur, praetore Francisco Barbaro, & praefecto Christophoro Donato, constantissimè sese & vrbem tuentibus: tantùm abfuit, vt de vrbe dedenda Brixienses ipsi vnqua̅ cogitarint, vt omnibus obsessi malis vrbem tamen tutati sint, donec Catta Melita imperator cum summa rerum omnium difficultate obsidionem soluerit. Visitur adhuc in aurea diui Marci aede oblatum vexillum à Brixiensibus, tantae fidei testimonium. Egnat. lib. 6. cap. 6. & Sab. lib. 3. Dec. 3. Toto regno Neapolitano à Carolo IIX. Galliae rege subacto, Brvndvsina arx vna omnium totius regni postea in Aragoniorum fide permansit. Iouius lib. 2. Hist. Caesar Borgias, Alexandri VI. Pp. F. dux Valentinus, regnum sibi aliorum ruina parare cupiens, absque difficultate Pisauru̅ atq; Ariminum illarum ciuitatu̅ dominis fugientibus in suam potestatem redegit: deinde Fauentiam versus, nullius praeterquam ciuium suorum auxilio nixam, contendit. Faventini verò, neque quòd ab omnibus deserti essent, neque Valli Lamonis occupatae graui iactura territi, vt se sub Manfrediae familiae, quae multos annos in ipsos dominatum obtinuerat, imperio conseruarent, quoduis periculum subire statuerant: ideo???ue maxima sollicitudine vrbem munierant. À qua sententia quum illos Valentinus nec promissis, nec minis remouere posset, prope vrbis moenia inter Lamonam & Martianu̅ amnes metatus, tormenta ab ea parte, quae Foroliuium spectat, quae???ue, & si muro circumdata sit, vulgo Suburbium appellatur, collocauit, vbi Fauentini firmissimum vallum extruxerant: cum???ue satis moenia, & praesertim portam, quae inter suburbium & ciuitatem est, pulsasset, quinto die oppugnationem est aggressus, ex qua ciuibus strenuè propugnantibus, magna clade accepta, receptui canere iussit. Nec dies sequentes, exercitu perpetuis ex ciuitate tormentorum ictibus infestato, & ciuibus, quamuis admodum exiguum conductitiorum militum numerum haberent, crebrò ferocissimè ad leuia certamina prodeuntibus, mitiores fuerunt: praecipuè autem, etsi mensis Nouember nondum esset exactus, temporis praeter eius anni partis consuetudinem acerbissima asperitate impediebatur: erant enim niues maximae, & ingentia frigora, quibus ferè penitùs militaria munia sub dio statiua habentibus impediebantur: quoniam Fauentini, antequam exercitus vrbi appropinquaret, omnia aedificia ciuitati propinqua incenderant, arbores???ue omnes deiecerant. Quibus rebus coactus Valentinus, decimo die obsidione relicta, exercitum per proxima oppida in hyberna distribuit. Guicciardinus libro quinto. Cùm reliquae omnes Italiae ciuitates, & principum ditiones, quas Caesar dux Valentinus Alexandri VI. Pp. F. vi occuparat, mortuo Alexandro priores dominos anno 1503. reciperent: sola Aemilia, etsi Venetorum, qui Rauennae magnas copias comparabant, metu non careret, in Valentini fide pacata permansit, praestabilius arbitrata, licèt iniquum, certum tamen eundem???ue liberalem & potentem habere dominum, quàm ephemeris tyrannis, vt reliquae vrbes, indies opprimi. Guicciardinus lib. 6. Arcana tegere, Non prodere. Persae arcana regum mira celant fide: non metus, non spes elicit vocem, qua prodantur occulta. Vetus disciplina regum, silentium vitae periculo sanxerat. Lingua grauiùs castigator, quàm vllum probrum: nec magnam rem sustineri posse credunt ab eo, cui tacere graue sit, quod homini facillimum volucrit esse natura. Q. Curtius lib. 4. Turci noctu Qvendam comprehensum de Bladi Draculae, qui in castra impetum fecerat, militibus deduxerunt ad Mahumetem II. Imp. qui eum interrogauit, Quísnam & cuiâs sit, & vnde veniat? Qui vbi ad singula respondit, tandem iussus est dicere, fi sciret Vbínam Bladus Daciae princeps moraretur? Is respondit, se quidem quae scire expectant, exactè nosse: verùm nunquam id enunciaturum, adeò metuere se virum illum. Mortem intentantibus, ingeminauit non audere se quicquam eorum profari. Mahumetes admiratus viri constantiam, eum continuò necauit, dicens: Si vir ille exercitum haberet memorabilem, non dubito quin breui ad magnam claritatem euaderet. Chalcocondylas lib. 9. Fideicommissa restitvere. Vrraca, Alfonsi VI. Castellae regis filio Alfonso VII. Aragonio nupta, Petrum Assurium comitem, à quo educata fuerat, ditionibus suis exuit. Alfonsus maritus perfidiam mulieris exosus (Fulgosus etiam impudicitiae meminit) Petrum in integrum restituit, reginam propter tyrannidem custodiri fecit. Elapsa è custodia, sed pòst repudiata, dotales terras sibi ab ijs, quibus eas maritus commiserat, repetebat. Paruerunt illi, & inter eos vel inprimis Assvrivs, veteris iniuriae sibi ad Vrraca illatae oblitus. Statim verò purpuratus & insidens equo albo, funem manu gestans accessit ad Regem, cui manu & ore fidem dederat pro regione quam ab ea acceperat, & pleno Senatu fatus est: Terram quam mihi dedisti, Reginae restitui, cuius erat, meae dominae naturali. Manus autem, os, & corpus, quae fidem dedêre, tibi offero vel morte vel mutilatione plectenda. Rex co̅motus voluit in eum statim animaduertere: sed suasu suoru̅ sententiam primùm distulit, deinde etiam propter constantiam laudatum, remisit cum muneribus. Rodericus Toletanus lib. 7. rerum Hisp. c. 1. Fulg. lib. 6. c. 6. Viracam reginam vocat: Comitem verò Castulonensem, Petrum Aleres: neque iniuriae à Viraca acceptae meminit. Non deficere, Non conspirare contra Principes suos. Dauid rex cùm ab Absalomo filio regno pelleretur, omnes Cerethaei & Phelethaei, item Gethani sexcenti milites fortissimi eum comitati sunt. Ethaevs Gethanus, vel inuito regi se comitem & vitae & mortis futurum constanter asseruit. Sadocvs item & Abiathar Pontifices & Leuitae omnes cum arca Domini. At Dauid sacerdotes cum arca in vrbem redire iussit, spe bona erga Deum fretus, futurum propediem, vt & arcam & regnum reciperet. Manerent ipsi Hierosolymis, & Absalomo se fauere simularent: clàm interim per Achimaan Sadoci, & Ionathanem Abiatharis filium se de omnibus Absalomi conatibus certiorem facerent. Eodem quoque consilio Chvsaevm Architam consiliarium suum fidissimum in vrbem redire iussit, qui se ad Absalomum defecisse simularet, & Achitophelis consilijs sese opponeret. 2. Regum 15. Israëlitis caeteris ad Sebam desicientibus, Ivdaeorvm tribus Dauidi regi constanter adhae sit. 2. Reg. 20. Scythae, cùm Darius illorum regionem inuasisset, & omni meatu destitueretur, cupientes cum ad internecionem caedere: cum Ionvm principibus, qui pontem in Istro custodiebant, colloquuti, persuadere illis conabantur, vt pontem soluerent, ne Dario fuga patêret: quòd hac ratione & ipsi seruitutis iugum, quo à Dario premebantur, excutere possent. [3305] De hac re consultantibus Ionibus, Miltiadis quidem Atheniensium ducis, & Chersonensium qui sunt in Hellesponto tyranni, sententia erat, Scythis obtemperandum esse, & Ioniam seruitute liberandam. At Histiaei Milesij diuersa, quòd diceret, nunc quidem eos suae quenque vrbis tyrannos esse, ob Darium: potentia verò Darij sublata, neque se Milesijs, neque alium quenquam vsquam praeesse posse: fore enim, vt singulae ciuitates popularem statum, quàm tyra̅nicum, mallent. Hanc sententiam cùm dixisset Histiaeus, omnes confestim, qui Miltiadi assensi fuerant, in eam transierunt. Itaque hoc sibi agendum censuerunt, vt pontem quidem ab vlteriore ripa eatenus soluerent, vt extra sagittae iactum essent, ne nihil facere viderentur, cùm tamen nihil facerent: néve Scythae vim afferre tentarent. Cùm pòst Darius ad Istrum redisset, Histiaeus ponte refecto, Darium cum suis incolumem traduxit. Herodotus libro quarto. Lysimachvs Macedo, claris ortus natalibus, Alexandrum regem solus per vastas arenarum moles fideliter comitatus est, quum insectandorum hostium studio dux ferocissimus procul à suis deerrasset. Sabell. lib. 7. Enn. 4. M. Antonio, qui ad Actium turpissimè victus fuit ab Octauio, & XIX. legionibus peditum integrorum, & XIIM. equitum relictis, fugam ceperat: Milites tantam praestiterunt fidem & virtutem, & vt fuga eius patefacta cohaeserint diebus septem, missos???ue ad se à Caesare legatos repudiauerint. Denique vbi dux noctu profugit Canidius, & castra reliquit: ab omnibus derelicti, proditi???ue à ducibus suis aggregauerunt se ad victorem. Plut. in Antonio. Corbvlo insignis ille Romanus, qui à Nerone Imp. dux contra Barbaros factus, Vologesum Parthorum regem atque Teridatem Armeniae principem suo aduentu perterruit: reliquos Romanos ob hanc vnam causam excelluit, quòd Neroni fidem seruarit. Xiphilinus in Nerone. Aqvileienses tanta fide contra Maximinum pro senatu Romano fuerunt, vt funes de mulierum capillis nectere̅t, quibus sagittas excuterent, penuria neruorum. Dongalli, Scotorum regis, seueritatem Scoti aliquot nobiles adolescentes exosi, Alpinvm Achaij regis filium, vt paternum regnum occuparet, strictis gladijs coëgerunt. Alpinus vitae timens, in eorum verba iurat. Collectis inde copijs in Argadiam, vt Alpinum regijs insignibus, marmoreae cathedrae insidentem, patrio ritu ornarent, est deuentum. Alpinus, ne sua culpa pacatissimus Scotorum status turbaretur, cum paucis conscijs ad Dongallum fugit, coniuratorum impios conatus detestatus. Nec minore illum fide Dongallus complexus est, non obscurè prae se ferens, ob merita Achaij erga Scotorum remp. libenter se regno cessurum, si id populo videretur. Rebelles inde celeriter oppressi. H. Boëth. lib. 10. Quum ciuitates Imperij deiecto Venceslao Imp. Boëmiae rege, nouare sacramenta Palatino nouo regi iuberentur: soli Noribergenses pertinaciter adhaerebant Venceslao, asserentes, se viuente rege suo, nisi iussu eius, alteri non iuraturos. Quum???ue grauiùs vrgerentur, misêre oratores, qui super ea re sententiam & nutum regis acciperent: offerentes aureorum viginti millia, si illos absolueret. Ille contemto auro mox absoluit, iubens vt optimi vini de Rheno (Baccharacense vocant) aliquot plaustra sibi mitterent. Ita summa illi de vino cura fuit. Cranzius libro decimo Vandaliae, c. 1. & Aen. Syl. lib. 2. Boëmiae. Basilienses Ludouico Bauaro Imp. fauentes, legatum Apostolicum, diras Imperatori publicis literis intentantem, è summo templo praecipitem in Rhenum dedêre, & natando ferè elapsum, nauiculis insecuti trucidauêre. Minoritas quoque & Dominicanos, Pontificijs edictis parentes, neque sacra celebrare volentes, vrbe exegêre, his verbis: Sie soltind lesen vnd singen / Oder auß der Statt springen. Stumpfius in Heluetiae Chronico. Sigismvndvs Quinquecclesiensis episcopus, ab Maximiliano I. Rom. Imp. per literas, promisso in defectionis preciu̅ Saltzburgensi archiepiscopatu, vt ipsius se partibus adiungeret, sollicitatus respondit: Datam semel Vladislao fidem fallere nefas esse existimare. Maximilianus antistitis integritatem laudauit. Bonfinius lib. 1. Dec. 5. Cameracensi foedere exagitatis Venetis, Rvstici ad Brentam amnem sub Venetorum potestate incredibili in Venetos propensione etiam capti, mortem potiùs quàm Venetorum nomen abnegare, contumelijs???ue à Gallis & Germanis militibus affici maluêre. Guicciard. lib. 9. Afflictis Venetorum rebus anno Sal. 1509. à Maximiliano Imp. Ludouico XII. Galliarum rege, & Iulio II. Pontif. cùm omnes continentis vrbes se Caesari dedissent, praeter Tavrisvm, quae vrbs iam à Venetorum magistratibus militibus???ue derelicta, si Caesaris vel minimae vires, aut saltem vir aliquis auctoritate praeditus conspectus fuisset, idem erat factura: cùm ad eam ius nomine accipiendam, absque vlla imperij maiestate, Leonardus Trissinus Vicentinus exul, qui & Patauium eodem modo acceperat, iuisset, iam???ue intromissus esset: eius ciuitatis exules recenter à Venetis restituti, & huius beneficij causa Veneti nominis ama̅tes, tumultuari coepêre. Quos plebs bene erga Venetum imperium affecta, quodam Marco sutore duce, qui immoderatis multitudinis clamoribus atq; concursu Venetorum vexillum in nobilissimum vrbis forum tulit, sequuta, se nullum aliud imperium aliúmve principem agnoscere velle asserentes, vno ore Marcium nomen inclamare ceperunt. Quam propensionem quidam Hungariae regis orator minimè parum auxit: qui cùm Venetias proficisceretur, Tauriso iter faciens, cum casu in hunc tumultum incidisset, populum vt non deficeret, horatus est. Idcirco Trissino eiecto, & septingentis Venetorum peditibus in vrbem acceptis, Venetos spei, se aliquam imperij partem retinere posse, restituerunt. Guicciardinus lib. 8. Eo bello, quod per annos decem Ioannes Aragonum rex contra Gothalanos, Barcinonenses & Gerundenses, qui defecerant, gessit: matrona quaedam opulenta Barcinonensis, nomine Carthellana, vt Regi fidem seruaret, relictis omnibus cùm aliorum conatus immanes ferre non posset, à ciuitate discessit. Similiter virgo Capatera nomine, cùm suae domus omnes à Rege defecissent, à sponso suo, qui cum alijs defecerat, interrogata, Quem erga Regem animum haberet? Ego, respondit, & vnum Deum colo qui in coelis est, & vnum Regem Ioa̅nem in terris. Mortuo deinde in defectione sponso, funeri eius interesse noluit, & sibi lugubres vestes ab affinibus oblatas non induit. Isabella itidem Montania admodum diues, & forma insignis, cùm Barcinonae à ciuibus in Regem coniurare cogeretur, ne coniurationis crimen subiret, clàm noctu Pobolim oppidum suum, in quo praemunitam arcem habebat, paruo comitatu se recepit. Ibi paulò pòst à socero armis obsessa, tamdiu castellum defendit, donec missum à Rege subsidium superuenit. Marineus lib. 17. rer. Hisp. Ferentivs Bodo Hungarus, cui Ioannes Sepusius in regem coronatus praecipua militiae sceptrum atque vexillum contra Ferdinandi Austriaci exercitum de manu tradiderat, ad Tocacium prope Tibiscum amnem, à Ferdinandi militibus victoribus captus, & ad Ferdinandum perductus: quum proposita libertate flecti non posset, vt sacramentum Ioanni dictum violaret, & contra eum militaret, ab clementissimo alioqui rege in tenebricosum carcerem Nouae ciuitatis relegatus est, atque ibi aliquanto pòst pedore consumtus miser fato suo concessit. Iouius lib. 28. Hist. Michael Orsagh, Hungariae Palatinus, illud non minùs in corde quàm ore versasse dicitur, quu̅ reliqui proceres Mathia̅ regno deijcere cogitarent: Quemcunque sacra corona coronatum videris, etiam si bos fuerit, adorato, & pro sacrosancto rege ducito & obseruato. Bonfinius lib. 3. Dec. 4. Anno 1504. cùm Philippus, Maximiliani I. Caesaris F. Belgaru̅ princeps, in Hispaniam nauigaret, vt Isabellae socrus dotale regnum adiret: receptus est ab Hispaniae proceribus ita studiosè, vt Ferdinandum Aragonum regem socerum desererent: cui tanquam seni & parum liberali, & genere Catalano, facilè omnes florentem aetate & splendore vitae, nouu̅ regem anteponebant: vsqueadeò, vt Fridericvs Toletanus, Albae regulus, ferè solus Ferdinando Aragonio ex omnibus adhaereret proceribus. Iouius lib. 9. Hist. & in vita Hadriani VI. Moscorum sides erga suos principes singularis est, &c. f. 3465. Non rebellare. À Christo passo ad tempora vsque Diocletiani Imperatoris (hoc interuallum prope 300. annorum fuit) & si innumera torme̅ta, infinitas calamitates Christiani subierunt, eas???; etiam huiusmodi, vt nunc simul 20. millibus Christianorum necarentur, nunc integra oppida euerterentur: attamen nusquam omnino legitur, Christianos, licet his viribus, hoc numero, vi & armis, aduersus leges, Rempublicam, Magistratu̅, securitatis suae causa vel tantillum suscepisse. Quin hoc vno argumento, se suam???ue religionem prae omnibus alijs anteferri, coli & amplecti profitebantur: quòd nulla ducti aemulatione, nulla domina̅di cupiditate, nullo studio nouarum partium, in ea tam pertinaciter atque obnixè perdurarent: sed vnico amore veri ac diuini cultus, Christianos se ab eo appellari, cuius sit (vt alia omnia) hoc pijssimum dogma, vti Magistratui pareant: neque alia ratione fidem & doctrinam suam alijs persuaderi velint, quàm rectè dictis ac factis. Itaque cùm Nicomediae in publico proponeretur edictum Diocletiani & Maximiani Imperatorum, crudele at???; durissimum aduersus Christianos, videlicet quò templa solo aequarentur, diuinae Scripturae co̅burere̅tur: qui inter Christianos magistratus honorésve gereret, is vt cu̅ infamia in ordine̅ redigeretur: Christianismum qui serui abiurarent, libertate donarentur, & alia plera???; huiusmodi: quida̅, & ille primus omnium Christianoru̅ extitit, qui tantae seueritatis indignatione motus, ausus sit, cùm etiam vterq; Imperator Nicomediae moraretur, edictum manu accipere, discerpere, conscindere in munitissimas partes. In eum cum hoc nomine extremo supplicio esset animaduersum, reliqui etiam Christiani iure caesum esse pronunciarunt. P. Aerodius ex Euseb. lib. 7. c. 5. & Nicephoro lib. 7. c. 5. Tvrci in regios natos miro amore sunt affecti, nec audent regium sanguinem persequi, nisi regia domo natus quispiam, in propinquum impetum crudeliter primùm faciat. Ob id Regi suo valde obsequiosi, cùm iubentur, dicto citiùs ad bellum exeunt. Cuspinianus. Non deserere. Lysimachvs Macedo ob Callisthenis philosophi studium leoni, Alexandri iussu, obiectus, manum manipulo inuolutam in fauces irruentis belluae iniecit, linguam???ue fortè adeptus, non priùs ab ea conuellenda destitit, quàm rege, & qui cum eo aderant, stupentibus, belluam exanimem ad terram deiecit. Fuit id constantiae exemplum illi apud Alexandrum saluti, quippe qui iuuenem data venia inter familiares recepit. Nec ille propterea minore fuit fide in regem, vtpote qui Alexandrum postea solus per vastas arenarum moles fideliter fuerit comitatus, quum insectandorum hostium studio dux ferocissimus procul à suis deerrasset. Alexandro defuncto, occupauit tandem Macedoniae regnum. Sabellicus lib. 7. Ennead. 4. ex Plut. & Curtio, & Pausaniae Atticis. FIDES PRINCIPVM, DVCVM, MAGISTRATVVM, Imperatorvm, erga svos. Consule Tit. Fortitudinis bellicae Imperatorum & Ducum, fol. 2042. Item, Reges boni, fol. 1601. Erga qvos. erga Leges, vel Magistratus superiores. Sub Tit. Fidei erga patriam, in legum obseruatione, exempla reperies, fol. 3292. Consiliarios. Cùm Miecislao seniore Polonorum principe defuncto, Poloni regnum Lesco Albo nepoti ex Casimiro fratre ea conditione offerrent, si Gouoricium Rauitum Palatinum Sendomiriensem relegaret: Lescus regnum potiùs repudiare, quàm Gouoricium consiliarium fidissimum deserere maluit. Cromerus libro septimo. Pavperes. Alphonsvs Aragonum & Siciliae rex potentissimus, die Veneris pauperibus tantùm ius dixit, vt tantae maiestatis praesentia (quam pauperrimo cuique adire facilè diceret) abstinerent potentiores à tenuiorum iniurijs, ac ius suum cuiq; & habere & possidere liceret. Panormita lib. 1. de gestis Alfonsi. Navfragos. Alfonsvs Aragonius Siciliae rex, cùm vidisset naufragos auxilium implorantes, suos adhortatus est, vt illicò subuenirent. Qui dum pertimescerent periculum maris tam horrendum, dicentes, melius esse vnam quàm vniuersas triremes perditum iri, rex ipsemet soluit praetoriam nauem: Satius esse, inquiens, vnà cum socijs viris fortissimis occumbere, quàm illos videre ante oculos extrema pati. Panormita libro secundo de Rebus gestis Alfonsi. Mortvos. Nicias Atheniensis Corinthijs praelio victis, cùm moris esset, eorum qui vicissent, trophaeum, vbi victoria parta esset, sibi erigere (qui honor his adimebatur, qui precariò aliquid ab hoste petijssent) aspernatus est id decus, vt duorum ciuium cadauera, quibus hostes potiti fuerant, sepulturae mandarentur. Sabellicus lib. 5. cap. 2. In qvo. Qvid boni, Qvomodo praestiterint Subditis. Puta, Devovendo sese pro svis. Mosis quantus fuerit erga populum Israëliticum amor, ex eo colligi potest, quòd cùm illi vitulum aureum co̅flassent & adorassent, Deum his verbis allocutus est: Ingens quidem flagitium admisit hic populus, dum sibi deos aureos fecit: sed tu aut ei peccatum condona, aut me de libro, quem scripsisti, dele. Ta̅ta pietate Mosis Deus motus, populo ignouit. Exod. 32. Cum denunciante Domino finem vitae sibi iam instare sciret, non intermissa populi cura, à Domino petijt, vt aliquem viru̅ cordatum Reip. praeficeret, ne essent tanquam oues sine pastore. Dominus igitur Iosuam Nunis F. elegit. Num. 27. Davidis regis probitas & iustitia eo maior visa est, quòd crudelitatem & impietatem Sauli secuta est. Illius erga populum charitas cùm in multis, tum in eo praecipuè apparuit, quòd postquam ob illegitimam simul & arrogantem plebis enumerationem puniendus, de tribus malis vnum optare cogeretur, neque famem in terram suam, neque caedem suorum ab inimicis inferendam elegerit, cùm sibi & frume̅ti satis suppetere posset, vt regi & multorum armis tectus necem minùs ipse timeret. Elegit autem communem tam sibi quàm reliquis omnibus metum, pestilentiam: imò quam in se potiùs, qui deliquerat, quàm in alijs desaeuituram speraret. At vbi vidit se praetermisso, populum vastari, caedi???ue angelo percutiente exclamat: Ego sum qui peccaui, ego iniquè egi: isti qui oues sunt, quid fecerunt? Vertatur, obsecro, manus tua contra me, & contra domum patris mei. Qua pietate diuinam placauit iram, sibi???; & ijs qui superfuera̅t, veniam impetrauit, tam iustus in poena eligenda, quàm promtus in perferenda. Sed cùm neque populus à culpa credatur alienus, hic corporis, ille animi dolorem passus est: minùs doliturus, si soli pati contigisset. Marulus lib. 3. cap. 2. & Sabellicus lib. 5. cap. 2. ex 2. Reg. 24. M. Antonivs cùm exercitum è Parthorum regione magno cum periculo reduceret, manus coelum tendens deos precatus est, Si qua priores fortunae suae serenitates diuina inuidia maneret, in se vt ea verteret: reliquo exercitui incolumitatem tribuerent & victoriam. Plut. in Antonio. Ivs dicendo svbditis. Samvel iudex Israëlitarum, circumibat Bethel, Galgala & Masphat, vt facilem omnibus ad se veniendi potestatem faceret. Pro populo assiduè Deum precabatur. Libro primo Regum cap. 7. & duodecimo. Lacedaemonii, eos quos mortis supplicio dignos putarent, noctu, non die plectere consueuerunt. Causas verò iudices occlufi, neminem???ue videntes, iudicabant, ne obiecta sanum iudicium impedirent. Alex. ab Alex. lib. 3. c. 5. Anaxandridas cuidam ab eo sciscitanti, Quamobrem seniores apud Lacedaemonios plures dies sumerent ad cognoscendum in causis capitalibus, & si quis fuerit absolutus, nihil minùs sit obnoxius legi? Ideo, inquit, pluribus diebus cognoscunt, quoniam si in capitis discrimine errauerint, non est corrigendi consilij potestas. Oportet autem à causa liberatum, obnoxium manere legibus: quod fieri potest, vt secundùm eandem legem liceat aliquid rectius de reo statuere. Hoc temperamento prouisum est, ne vel occidatur innocens, vel effugiat nocens: qui quamuis errore iudicum sit absolutus, potest eadem lege denuò conueniri, poenas???ue dare legibus. Plutarch. in Lacon. apophth. Alexander Magnus initiò cum iudicia capitalia disceptaret, fama tenet manum eum alteri auri, dum diceret accusator, admouere solitum: reo vt alteram integram & intactam seruaret à calumnijs. Plut. in Alexandro. Praetores ac iudices publicarum quaestionum alijs imperium illud mandare non poterant: nec in iudicando legis acerbitati aut lenitati detrahere, aut addere quicquam, sed vno verbo, imò vna litera sententiam ferebant, puta A. C. N. L. Absoluo, Condemno, Non liquet. id???ue factum est, ne ab hominis cuiusquam, sed ab ipsius legis arbitrio fama, vita, mors, fortunae denique ciuium penderent. Ioan. Bodinus Meth. histor. capite sexto. Vitam conservando. Cùm post mortem Eurysthei regis Peloponnesi, qui Herculem eius???; posteros Heraclidas summo prosequebatur odio, Heraclidae in patriam redire conarentur, Tegeatae cum Achaeis & Ionibus Peloponnesum tum incolentibus se ipsis opposuerunt. Hyllvs Heraclidarum dux, qui rem ad conflictum deuenturam videbat, vtrique exercitui parcens, monomachia controuersiam finire voluit: cum???; Echeno Tegeatarum rege & duce congressus, pro exercitu suo vitam amisit. Herodotus libro nono. Pelopidas Thebanus vxori, quae ipsum ad bellum proficiscentem rogabat muliebriter, vt seruaret seipsum: Alij, inquit, vt istuc faciant, monendi sunt. Nam princeps ac dux hortandus est potiùs, vt seruet ciues. Plutarchus in Graecor. apophtheg. P. Scipionis Africani Maioris memorabilis vox illa meritò est à multis celebrata, qua is saepe in imperio vsus dicitur: Malle se vnum ciuem seruare, quàm mille hostes perdere. Sabellicus lib. 8. cap. 2. Petronivs Granius, centurio octauae legionis, sub Caesare Gallico bello militans, Gorgoniae portas tantisper ab hostili protexit impetu, dum socijs ad fugam tempus daretur. Reuertentibus demùm ijsdem ad subsidium, vulneribus deficiens. Ite nunc, ait, incolumes. Rauisius. M. Cato Vticae reliquos omnes nunciata clade iussit per mare sibi consulere. Quibus, vt conscenderunt, secundum cursum precatus, domum est regressus, vbi se ipse interemit. Qua re docuit, pro quibus suscipere timorem, & quae contemnere deberet rector. Plut. ad Principem indoctum. Alphonsvs Aragonius Neapolis & Siciliae rex, cùm aliqua̅ [3307] do nauali praelio desperatis rebus, posset ex onerarijs nauibus in triremium suarum classem facilè euadere: primus tamen in hostium nauem transilijt, se???ue dedidit: ratus, id quod postea effectu probatum est, eius iam capti auctoritatem ad suorum militum salutem & liberationem plurimùm valituram. Cùm traijceret flumen Vulturnum cum exercitu, vidisset???ue equitem Butardum, ex acie Rodolphi Perusini aquae vi pertractum in vitae periculum, cùm nemo suppetias ferret, non perterritus tanto periculo, in rapidissimu̅ flumen equo concitato se coniecit, hominem???ue semianimem in ripam pertraxit. Panormita lib. 3. de Rebus gestis Alfonsi. Ioannes II. Lusitaniae rex, audiens volucrem esse quae rostro pectus dilacerat, vt pullos serpentum morsibus exanimatos sanguine suo profuso in vitam reuocet: eiusdem volucris imaginem suis insignibus adiungendam curauit: vt ostenderet, se esse paratum pro suorum salute sanguinem suum profundere. Osorius lib. 1. Rerum Emmanuelis. Carolvs V. Imp. bello Africano Algerensi, non ex animi sententia successurum praelium cernens, Malle se dixit vnu̅ Christianum seruare, quàm mille Mauros, Turcas, Poenósve occidere. Gulielmus Zenocarus in vita eius, lib. 3. Commoriendo svbditis. Potuit Aemilivs Paulus Cannensi acie tametsi vulneratus, viuus tamen, & omnis culpae expers, in tutum euadere, sed legionibus caesis, noluit: repudiato equo, qui illi ad fugam à Lentulo deferebatur. Quinimò saxo sedens: Macte, inquit, virtute ista, C. Corneli, abi, nuncia publicè patribus, vt vrbem Romam muniant, firment???; praesidijs ante hostis aduentum: me???ue, vt decet, sinito inter meos milites expirare. Mira Imperatoris caritas, qui non potuit patriae, quae superstes erat, non esse memor, paulò pòst expiraturus. Commilitones certè relinquere noluit. Sabellicus libro 5. capite 2. ex Liuio libro 2. Decad. 3. Pericvlis non obiiciendo svos. Leosthenes Athenas Lamiacum praecipites in bellu̅ egit, atque in dignante Phocione, quaesiuit per ludibrium: Quidnam suo annorum adeò multorum imperio Reipublicae profuisset? Non parùm verò, inquit, quòd ciues in proprijs sepulcris sunt humati. Plut. in Phocione. Q. Fab. Minvtivs, hortante filio, vt locum idoneum paucorum iactura caperet: Visne, inquit, tu ex illis paucis esse? Admonens, no̅ esse boni ducis, vllius militis incolumitatem contemnere. Frontinus lib. 4. cap. 6. L. Lvcvllvs Imp. aduersus Mithridatem ad direptionem captae vrbis incitantibus, dixit: Se malle vnum militem Romanum ex hostium manibus eripere, quàm vniuersas hostiu̅ fortunas sibi vendicare. Plut. in Lucullo. Non expellendo. Cùm Lescvs Albus non aliter Poloniae principatum obtinere posset, quàm si Gouoricium consiliarium suum fidissimum relegaret: cunctante̅ ille vltrò hortatus est, ne sua causa tanta commoda negligeret. Male enim sibi suis???ue posteris Lescum consulturum esse, si propter se vnum seniculum, & pauculos atque eos incertos dies vitae suae, in aliam familiam transferri principatum sineret. Libenter se pro eius commodis atque honore in exilium abiturum, pro quo vitam quoque ponere deberet, atque cuperet. Commouit Lescum ea Gouoricij oratio, vt illicò negaret, tanti se facere principatum, vt eius adipiscendi gratia tam fidum consiliarium proderet, immerentem???ue magistratu simul & patria eijceret. Proinde alium sibi Cracouienses proceres istis legibus quaererent: se in paterna ditione sua quieturum potiùs, quàm per scelus principatu potiturum. Cromerus lib. 7. Excidivm avertendo. Ioacimo Iudaeorum rege occiso, cùm Nabuco donosor Ioachinvm eius filium regem fecisset: mox veritus ne rebellaret, contra eum exercitum misisset: Ioachinus ciuitatem noluit propter se perdi: sed seipsum cum suis, regijs ducibus dedidit, & Babylonem abductus est. In eius locum suffectus Sedecias patruus. 4. Regum vigesimoquarto, & Iosephus libro decimo, capite nono. Libertati restitvendo. Q. Fabivs Maximus Dictator sine patrum auctoritate cum Annibale de captiuorum permutatione transegerat, vt vtri plures captiuos acciperent quàm darent, in singula militum capita, bina pondo argenti & selibras penderent. Quum aliquanto igitur maior foret Romanorum numerus, esset???ue summa quaedam argenti ex publico data: quòd de ea re tardiùs populus rogaretur: filio Romam misso, agrum qui intactus ab hoste fuerat, vendidit, fidem???ue publicam priuato exoluit impendio. Liuius libro 2. Decadis 1. Sabellicus libro 1. Enneadis quintae. Cùm Publ. Scipio Africanus maior in Africam traiecisset, & Carthaginenses bello defessi, aliquot legatos ad eum de pace misissent: dimisit eos ita, ne ampliùs redirent, nisi Terentium senatorem Romanum, quem captiuum habebant, secum adduxissent. Deductum igitur ab eis Terentium, lateri suo assidere iussit: atque ita Carthaginenfium legatos audiuit, ac pacem quam petebant, dedit. Vsus enim, quae virum Romanum decebat, grauitate, egit, vt Terentius eodem die Carthaginensium captiuus, atque pro tribunali sedens, petitae à Carthaginensibus pacis arbiter esset. Fulgosus libro sexto, capite quarto. Gensericus Vandalorum rex, ab Eudoxia Augusta, in vltionem mariti Valentiniani III. Imperatoris, ab Maximo occisi, ex Africa accersitus Romam inuadit, capit, diripit, spoliat. Maximus tertio tyrannidis mense, à militibus interemtus, à populo membratim discerptus, in Tiberim abijcitur. Quum Gensericus decimoquarto die vrbe, abducta secum Eudoxia, egrederetur: miles eius in Campaniam incursat, Capuam euertit, Neapolim expugnat, Nolam obsidet. Nolae Episcopus diuus Pavlinvs, cùm multi ex Campania in Africam captiui transferrentur à Vandalis: ipse sese pro filio viduae vltrò obtulit genero regis Vandalorum, filium vnicum viduae redemit, sese in seruitutem dicauit: coluit hortos domino diligenter: eidem industriam suam admira̅ti, & ad colloquium saepiùs admittenti, praedixit mortem regis. Gener socerum certiorem facit. Turbatus rex, accersit Paulinum, in somnis sibi visum refert: rogat, Quínam siet. Episcopum se fatetur Paulinus, libertate donatur, & facultas petendi, quicquid velit, omnes suae ciuitatis captiuos impetrauit. Auentinus lib. 2. Annalium Boiorum. Infamiam avertendo. Luctatius Catvlvs collega C. Marij, cùm Cimbrorum audacia ad Athesim castra desererent milites, ac signa relinquerent, & is nullis admonitionibus eos sistere posset: aquilam tolli iussit, cursu???ue ad primum agmen contendit abeuntium, ducem???ue se praebuit: quò suam faceret, non patriae maculam: neque fugere, sed sequentes ducem viderentur abire. Plutarchus in Mario. Mvnera dando. Cato senior, cùm cuidam militum argenti libram distribuisset, ait: Satiùs esse multos habentes argentum, quàm paucos habentes aurum, è militia domum redire. Nam duces non auro, sed gloria auctos, è prouincijs redire oportere. Plutarchus in Rom. apophtheg. Dignitates conferendo. Alexander Seuerus Imperator, ex Arcena Syriae ciuitate ob affinitatem Seueri principis ratione Iuliae vxoris, puer à Senatu Caesar factus, honores ambitiosis aut quaerentibus minimè dedit, sed modestis, quos potiùs rogare oporteret. Volaterranus lib. 23. Anthropologiae. Constantivs Imp. in magistratibus, & conferendis dignitatibus diligens aestimator fuit: quandoquidem neminem in Senatum legebat, nisi bonis esset disciplinis honestè institutus. Cuspinianus. Bona conservando. Iurasse Fridericvm III. Imperatorem, nunquam compertum est, nisi cùm Aquisgrani, & Romae coronatus est. Id???ue iuramentum constantissimè tenuit. Cùm enim iureiurando promisisset Electoribus, bona Imperij nullatenus se alienaturum: maluit auarus negando, quàm concedendo periurus videri. Itaque petenti Borsio Marchioni Estensi ducatu̅ Mutinae, tam diu restitit, donec monstratum est, eum ducatum, qui sub annuo tributo concederetur, lucri magis quàm alienationis speciem habere: praesertim cùm Mutina & Rhegium in potestate sua non essent. Ioan. Peregrinus. Petrosel. in Conuiuialibus quaest. Neapolitani, cùm in honorem Alfonsi Aragonij arcum triumphalem aedificare vellent, & quò satis spacij haberent, Nicolai Mariae Buzuti magnanimi & strenui equitis domum diruere conarentur: rex stultum ciuium facinus incusauit, dicens: Non tanti se facere aedificia ventis & tempestatibus exposita, vt ob id veteris amici (cuius operam strenuam non semel in bello expertus esset) domum destruere cupiat. Panormita lib. 1. de Rebus gestis Alfonsi. Reconciliando svbditos. Vbaldvs Eugubinae vrbis Episcopus, cùm ciues suos in seditionem versos verbis placare non potuisset, & iam ad arma esset concursum: inermis inter tela strictos???; mucrones irrumpens, humi prono corpore sese prostrauit: nec exsurroxit, donec illi saucium iacere rati, mutua odia in vnius miserationem conuertissent. Iacens diremit pugnam, qui stans nequiuerat inhibere. Marul. lib. 5. cap. 6. Non deserendo svbditos. Vlysses, quamuis elapsus ex antro Polyphemi, noluit tamen abire relictis socijs in antro, apud Eurip. in Cyclope inquiens: [Greek words]. Sed non aequum, relinquentem meos amicos, cum quibus veni huc, seruari solum. Evstathivs Thessalonice̅sis Episcopus, in obsidione Thessalonicae noluit grege suo deserto fugere: sed in vrbe tanquam carcere incluisus, confirmando & consolando ciues plurimùm iuuit: vrbe denique à Teutonicis militibus expugnata, à ducibus exercitus, qui Conti Latinè dicuntur, edicta impetrauit, quibus aerumnae ciuium lenirentur. Nicetas lib. 1. sub imperio Andronici Comneni. Intercedendo pro svbditis. Hester regina ad regem Assuerum iniussa veniens, magno se exposiut periculo, vt Iudaeos populares suos seruaret. Esther capite 4. & 5. Diuus Lvpvs, Trecacensium Episcopus, habitu indutus Pontificali, cum multitudine cleri, Atilae à pugna Catalaunica reliquas Galliae vrbes euersuro aduenienti, fit obuius: & facta salutatione interrogat Atilam, Quísnam esset, qui tot regibus deuictis, cuncta vi sibi subderet? Cui Atila: Ego, inquit, sum rex Hunnorum, flagellum Dei. Qua voce Lupus territus: Quis, inquit, mortalium flagello Dei mei resistet, quò minùs in omnes, quos volet, saeuiat? Veni igitur, vt dicis, Dei mei flagellum, & quò libet, proficiscere: omnia tibi, vt Dei ministro, me non repugnante parebunt. Iussit inde portas vrbis reserari, ac Atilam (frenum equi honoris causa manu tenens) summa veneratione introduxit. Qui siue humanitate ductus Episcopi, siue Dei voluntate, sine vllius caede & detrimento, per vrbem mediam cum omnibus suis copijs progressus, altera vrbis parte egressus est. Olahus capite nono in Atila. Dum diuus Severinvs Bathauiae habitaret, Gibuldus rex Alemannorum, visurus, vt simulabat, Seuerinum, Bathauiana cum exercitu contendit. Ne vrbs tanti regis aduentu auereretur, Seuerinus it obuiam Gibuldo: & ipsum tanta constantia allocutus est, vt rex eius auctoritate permotus, iter inceptum reliquerit: abiens???ue optionem postulandi Seuerino, quicquid velit, vltrò obtulerit. Seuerinus nihil aliud ab opulento rege petijc, quàm vti gentem suam abs Roman orum infestatione cohiberet, pacem cum Romanis, qui tum Noriricum tenebant, seruaret, captiuos condonaret. Promisit rex, se omnia facturum, domum???ue redijt. Auentinus lib. 2. Annalium Boiorum. Commiserando, Condolendo. Ioramvs Iudaeorum rex, in dira obscena???ue fame, cùm ne à suis quidem partubus mulieres abstinerent, fame adactae: rei atrocitate domestica???ue suorum clade perculsus, scidit sibi vestes à pectore, regium nome̅ pertaesus: publicè testatus, multò impensiùs se dolere, quòd ciuitas hostibus circumsessa inedia conficeretur, quàm quòd ipse cum suo regno periclitaretur. Sabel. lib. 8. cap. 2. Cùm Gnesnam venisset Vladislaus Iagello Poloniae rex, & co̅meatum, seu stationem, vt vocant vulgò, à collegio eius balilicae petisset, nec impetrasset: fertur pignerasse facultates adscriptitioru̅ ecclesiae. Sed cùm eam ob rem sacris ciuirati interdictum esset, reprehensus à regina Hedvige Vladislaus, pignora capta reddi iussit. Ibi illa suspirans: Pignora quidem reddemus, inquit, agrestibus, caeterùm lacrymas quis eis reddet? Pium reginae dictum, & sempiterna memoria dignum. Cromerus libro 15. FIDES ERGA EOS QVI POLITICA ET inaequali, sed priuata necessitudine, interse deuinciuntur. Huc Praeceptorvm Erga Discipvlos fides. Consule Tit Fidei in Locato & Conducto, inter Praeceptores & Discipulos, fol. 3348. Hi enim parentes quidam videntur esse. Aristoteles quàm pius in Alexandrum discipulum fuerit, vel ex eo maximè liquet, cùm ad Antipatrum scribens, hominem obnixè rogat, vt Alexandrum iam Macedoniae regem moneat, ne tot victorijs elatus, quot in Asia adeptus fuerat, deum contemnat, cuius nutu omnia mouentur. Qui fortassis diutiùs in regno tot laboribus parto vixisset. si praeceptoris sapientissimi monitis obtemperauisset, nec coli pro Hammonis filio & more Persarum adorari voluisset. Platina lib. 1. de Optimo ciue, ex Plut. Cùm multi & praestantes viri & assidui assectarentur Alcibladem, caeteros liquebat rapi, & duci formae eius venustate. At Socratis amor magna comprobatio pueri virtutis fuit, & indolis. Quam cùm emicare & elucere animaduerteret in specie, suspectas autem haberet diuitias eius, dignitatem, & occupantem eum assentationibus & obsequijs coetum, hinc ciuium, hinc externorum atque sociorum, institit obuiam ire, eius???ue curam agere, ne fructum suum sicut planta vitiaret, & abijceret in flore. Nullum enim quenquam fortuna his, quae dicuntur bona, vsqueadeò circumsepsit, cinxi???ue foris ad praecludendum philosophiae aculeis & sermonibus libertate atque stimulo conditis aditum, vt mox à tyrocinio delinitus Alcibiades & circumiectus fuit ab adulatoribus, ne audiret monentem & erudientem. Vi tamen ingenij cogn ouit Socratem eum???ue diuitibus repulsis & claris amatoribus admisit. Breui inde vsus familia ritate eius, cùm disserentem audiuisset eum, qui non esseminatam voluptatem venabatur, amatorem, nec oscula vel contrectationes affectabat: sed situm animi nudabat, inanem???ue ac stolidam retundebat insolentiam: Gallus velut seruus premens alam horruit. ac Socratis arbitratus est ronatum reuera deorum esse ministerium ad curam & salutem adolescentium. Despiciens autem semetipse, suspiciens illum, exosculans beneuolentiam eius, reuerens virtutis, imprudens simulacrum amoris, vel, vt ait Plato, mutuum imbibit amorem: vt mirarentur omnes, cùm coenitare apud Socratem eum, cum illo se exercere, illius vti contubernio, reliquis amatoribus cernerent austerum esse & difficilem, nonnullis etiam insultantem. Quamuis igitur Socrates in amore multos haberet riuales, solus tamen Alcibiadis ob ingenij eius praestantiam potens erat: quòd oratione sua manus ei inijceret, & cor versaret, exciret???ue lacrymas. Interim adulatoribus, varias obijcentibus illecebras, sese permittens, elabebatur Socrati: atque reuerà hic vt fugitiuum venabatur eum, qui ipsum verebatur & formidabat vnum, reliquos contemnebat. Ac Cleanthes eum, quem amabat, ab se quidem teneri dicebat auribus, riualibus verò suis multas praebere ansas, quas apprehe̅dere ipse nollet, ventrem fignificans, penem & gulam. Plut. in eius vita, & Platoin Symposio, & Alcibiade priore. Apollonivs Alabandensis dicendi magister, cùm mercede doceret, tam pius erat in suos discipulos, vt neminem, quem iudicabat non posse oratorem euadere, operam apud se perdere sineret: sed dimittebat ad quandunque artem putaret, esse aptum. Cic. lib. 1. de Oratore. Annevs Cornutus Leptites, tanta pietate & humanitate in discipulos, in Rhetorica erudiendos, quos susceperat, fuit, vt ex ea causa plurimos ad se discipulos no̅ minùs quàm doctrina alliceret. Suidas. Caroli I. Hungarorum regis siliorum Paedagogi, regios filios corporum suorum obiectu à Feliciani Zaachi regis familiariss. proditoria caede conseruarunt. Is enim cùm opibus & dignitate creuisset, tyrannidem inuadere decreuerat. Itaq; règem de more solus adiens, stricto ense ferijt. Rex ictu euitato prosugit. Mox reginae quatuor digitos abscidit. Pueros regios autem paedagogi suorum obiectu corporum vix protexêre: donec tumultu excitati satellites, parricidam membratim discerpsêre. Bonfinius lib. 9. Dec. 2. Discipvlorvm erga Preaceptores sides. Consule Tit. Fidei in Locato & Cundusto inter Praeceptores & Discipulos, fol. 3348. Item Tit. Crati discipuli pro institutione, fol. 3368. Hic considerantur, quatenus Liberorum in numero censentur Discipuli. Honorando qvatenvs Praeceptores suos Discipuli Obseruant. Socraticus Aeschines Atheniensis, mirae indolis à puero, laborum???; patientissimus, adeò praeceptoris studiosus, vt nunquam ab eo discederet. Vnde Socratis vox illa memorabilis: Solus Aeschines nouit Socratem honorare. Fuit eloquentiae studiosus, ac Demosthenis aemulus. Sabellicus lib. 2. Enneadis 4. ex Laërtij lib. 2. Theodosius Imperator cùm Arsenio Romanae ecclesiae diacocono Arcadivm & Honorivm silios erudiendos commendasset, no̅ vt Impp. sed vt Vulgares, plagis etiam coërcendos: vidisset???ue aliquando Arsenium stantem, filios sedentes, grauissimè eam rem tulit. Marulus lib. 9. cap. 1. & Volaterranus lib. 13. cap. 4. Anthropologiae. Alexander Magnus Aristotelem initiò suspexit, ???charum habuit, non secus, vt ipse dictitabat, quàm parentem: ??? huius beneficio viueret, illius honestè viueret: habuit pòst suspectiorem, non quò illum vlla in re laederet, sed familiaritas pristinum ardorem & dilectionem non retinens, notam praetulit alienationis. Plut. in Alex. Non contradicunt. Pharisaeorvm secta apud Iudaeos praeceptores ita venera [3309] tur, vt ijs monentibus obloqui nemo audeat. Contrà faciunt Sadducaei. Iosephus lib. 18. cap. 2. Modestè resistunt. Chrtsippvs in plerisque dissentiebat à Cleanthe praeceptore, & à Zenone. Quoties verò in Cleanthem disserendo inueheretur, modestissimè id faciebat, adeò vt crebrò diceret: [Greek words] Praeceptoriplurimùm tribuebat: & tamen veritate coactus ab eo interdum dissentire cogebatur. Laërtius lib. 7. Carneades Stoicorum & Chrysippi libris perlectis, modicè & verecundè illis reluctabatur, adeò vt saepiùs diceret: Nisi Chrysippus esset, ego non essem. Laërtius lib. 4. Laudant. Encomijs celebrant. M. Tvl. Cicero quàm pius erga A. Licinium Archiam poëtam Antiochenum praeceptorem suum fuerit, colliges ex oratione quam pro eo habuit, vt ciuem Heracliensem, atque adeò Romanum quoque esse ostenderet: & quamuis ciuis non esset, dignum tamen, qui proprer virtutes suas ciuitate donaretur. Dionysivs Areopagita in Hierotheum magistrum suum librum composuit, [Greek words] Gyraldus Dialogo 5. Poët. histor. Ossicijs honorisicis prosequuntur. Achilles, quo inter Graecos vix fuit vir & armis consta̅tior, & consilio maior, Phoenicem suum praeceptorem ab Agamemnone ad se legatum missum, honorificè tractauit, ei???ue & dimidium regni sui detulit, & dimidio honoris sui frui voluit. Homerus lib. 9. Iliad. Galenvs Pergamenus Medicus, in preceptores ea fuit obseruatione, vt nusquam non magna religione illoru̅ mentionem faciat, id???ue frequenter, & non sine magno affectu: sic libros quoque eorum desiderat nonnunquam, tametsi illos longo interuallo in arte superaret. Hippocratem verò peculiariter ita admiratus est, vbi per obseruationem experientiam???; eorum, quae tradidisset, si dem eius viri cognouit, vt religiosissimè semper coleret: omnia???ue eius inuenta ingenuè agnosceret: & rarò, & non nisi veritate coactus, & honorisicè semper ab eo dissentiret. Hunc passim prudentissimum & sapientissimu̅ senem, summum???ue medicinae parentem, auctorem???ue & largitorem bonorum omnium institutorum, praedicat. Visus???ue est artem totam in illum auctorem referre, quamuis non minùs ipsi Hippocrates, quàm ipse illi debeat. Poterat, vti priores Medicorum illustres fecerant, nouam sectam instituere, & se haereseos alicuius, proprij nominis auctoramento, principem facere, in qua solus scilicet imperaret: ad quod efficiendum, si voluisset, nihil eorum sanè, quibus ad id erat opus, ei deerat. Verùm hoc facere noluit. Sed quemadmodum Traianus olim omnes Italiae vias inaccessas praeruptas???, aut rupibus inuias, refecit, instaurauit???ue, quò faciliùs peruadi possent: sic ille fatetur se, non quidem artem condere (quam tamen laudem iurè sibi vendicare potuisset) sed iam ab Hippocrate inuentam, incultam tamen & asperam, explanare, vt ab omnibus intelligi ac percipi queat. Gesnerus in eius vita. Monumenta dicant. Platonem tanti fecit Aristoteles discipulus, vt nomini eius aram in templo construxerit, statuam???ue consecrauerit: in qua scriptum erat: Hunc esse illum, quem probi omnes meritò debeant imitari, & commendare. Extant Criniti versus in Parthenicis: Haec illa est ara floribus redimita suaue olentibus, Quam gratus benè merenti statuit discipulus seni: Titulo???ue hoc testatus animum suum, atque officium, Platonem probandum probè à probis. Metellvs cùm Diodoro, quo Rhetorices magistro fuerat vsus defuncto, sepulcro eius coruum lapideum imposuisset: Iustum, inquit Cicero, praemium retulit. na̅ volare ipsum docuit, non dicere. notans Metelli leuitatem & inconstantiam. Coruus auis est [Greek words]. Plut. in Rom. apophtheg. M. Antoninvs Philosophus tanto Frontonem suum praeceptorem amore prosequutus est, vt ei statuam à Senatu impetrarit. Volat. lib. 23. Anthrop. Ioannes Quirinus defunctum Benedictum Prunulum praeceptorem sepeliendum curauit, monumentum???ue marmoreum mox insigne in Minoritana aedeposuit: memor nimirum & egregiae illius bonitatis, & singularis quam sub eo imbibisset eruditionis. Inuisunt igitur locum studiosi iuuenes frequenter, vt hoc exemplo edocti, quantum discipuli ipsi praeceptoribus suis debea̅t, perpetuò meminisse velint. Egnatius libro 5. capite 2. Dogmata conseruant, propagant. Socratis scripta nulla extant, quòd is acroamaticae doctrinae plus nimio tribuens, literas pestem memoriae diceret esse. At discipuli eius Plato & Xenophon, praeceptoris sui placita dialogis festiuissimis, pari pietate & felicitate, posteritati coramunicauêre. Dignitates conferunt. Q. Fvl. Nobilior, M. Fuluij filius, vt animi grati specimen ederet, Ennium praeceptorem ciuitate donauit. Volaterranus lib. 16. Anthropologiae. Gratianvs Augustus, quamuis maximo bello districtus. tot millibus barbarorum, quibus Istri ora praetexebatur, vndique insultantibus: consularibus tame̅ comitijs Sirmij habitis, Ausonium Burdegalensem, Poëtam, praeceptorem suum, gratianimi causa cum Olybrio consulem declarauit. atque ita ad illum vsque in Galliam scripsit: Cùm de consulibus in annum creandis solus mecum volutarem, vt me nosti, atque vt facere debui, vt te velle sciui, consilium meum ad Deum retuli. eius auctoritati obsequutus, te consulem designaui, declaraui, & priorem nuncupaui, trabeam palmata̅ tibi misi, in qua diuus Constantius pater noster intextus est. solui, quod debui, & adhuc debeo, quod solui. Sigonius lib. 8. Imp. occid. Rhemorum Archiepiscopum Arnulphum Hugo rex Franciae exauctorauerat, atque in eius locum Gerebertum (Auentinus libro 5. Gilbertum Belgam vocat) monachu̅ Floriacensem Roberti filij praeceptorem substituerat. Qua re comperta Benedictus VII. Pontifex, omnes Episcopos, qui Arnulphu̅ damnarant, à sacris amouerat: & nouo concilio habito, Gerebertum Arnulfo restituto depulerat. Gerebertus ad Othonem III. Imp. profectus, ecclesiae Rauennati praepositus fuit: erat enim vir philosophiae, astronomiae, ac reliquarum liberalium artium studijs insigniter eruditus, ea praesertim aetate, qua nullae, aut rarae admodum eiusmodi fuêre literae. Gregorio V. tandem mortuo, cùm doctrinae laude praestantem, tum de se oprimè meritum, quippe suum in his ipsis, quibus ille excelluit disciplinis magistrum, Otho Pontificem Romanis ipsis approbantibus dedit, & Syluestrum secundum vocauit. Siconius lib. 7. Regni Ital. Michael filius Theophili Imp. praeceptorem suum ita amabat, vt illum illustriore dignitate ornatum vellet, eam??? rem à matre peteret. Verùm Theoctistus, inter principes viros non postremus, & tutor Imperatoris. negabat paedagogo tribuendam dignitatem, quae illius conditionem superaret, ne dignitates indignitate afficerentur. Zonaras. Obediunt. M. Cato Vticensis, puer paedagogo obediebat in omnibus: rationem tamen simul eorum, quae praecepisset, exigebat. Plut. in libro de Audiendis poëtis. Amando. Amoris est Necessaria subministrare. Crito philosophus Atheniensis, ita Socratem amauit, vt nunquam aliquid ex his, quae sunt ad vitam necessaria, ipsi deesse passus fuerit. Laërtius. Gratificari. Octavianvs Augustus, post victum M. Antonium & Cleopatram Alexandrinis pepercit, partim propter Alexandrum eius vrbis conditorem: partim propter Arium philosophum, cuius opera in phisosophiae studio vtebatur: partim etiam, ne damnum inferret tantae hominum multitudini, quae antea saepè seruierat eo̅modis pop. Romani. Dion Nicaeus in Augusto. Mercedem, Minerual dare. Quu̅ Zenoni Talentagorae filio quidam dialecticus septem species dialecticas ostendisset, quantum mercedis postularet interrogauit. Poscenti centum, dedit ducentos, Laërtius libro 7. capite 1. Donare. Marsilium Ficinum Cosmvs Medices domi à puero educatu̅, liberis suis praefecit, eundem???; propter eruditionem & moru̅ elegantiam in Caregiana villa vbere ac lato agro donauit, vbi Cosmo iam mortuo scriptioni deditus, per multos annos diem clausit extremum. Brutus lib. 5. Flor. hist. Mathias Coruinus Hungariae rex, Ioannem Vitesium, Varsdiensem Episcopum, praeceptorem suum, amplissimo illo ditissimo???ue comitatu perpetuò donauit, vt ipse posteri???, Pontifices eo legitimè fruerentur. Demùm ad Strigoniensis episcopatus dignitatem eum euexit. Bonfinius lib. 1. Dec. 4. Conuersari aßidué. Elisaeus suum magistrum Eliam deserere noluit, sciens eum propediem raptum iri in coelum. 4. Reg. 2. Metrodorus Lampsacenus Epicvri discipulus, & fidissimus amicus (Strabone Diogene???ue testibus) septemdecim annis nunquam ab eo discessit. Discedens verò annorum liii. liberos suos Epicuro commendauit. Laërtius. Desendere. Dionysius, cùm Platoni diceret, Aliquis auferet tibi caput: Xenocrates, qui tum praeceptori aderat: Non priùs (inquit) quàm hoc: suum ostendens. Laërtius libro quarto, capite secundo. Isocrates orator, audiuit Prodicum Chium, Gorgiam, [3310] Leontinum, Syracusium Tisiam, Theramenem oratorem. Qui cùm corriperetur à triginta tyrannis, confugisset???ue ad Vestam Bulaeam, omnibus consternatis solus obtulit se ad ei opem ferendam. Atque initio id passus est Theramenes: sed pòst ab eo postulauit, vt abstineret, acerbius sibi ostendens fore, si quis amicorum in suae calamitatis societatem veniret. Plut. in vita Isocratis. Crito Atheniensis philosophus, scripfit defensionem Socratis praeceptoris & amici. Suidas. Aegros curare. Alexander Magnus, dum mouet in Arabas Antilibani accolas, in periculum venit, paedagogi causa Lysimachi, qui comitabatur eum, iactans se Phoenice neque inferiorem, neque aetate esse grauiorem. Nam postquam ad montana peruenit, ac relictis equis iter fecit pedibus: alij longè praecesserant: ipse verò nocte ingruente, atque non longè ab hostibus fatiscentem & defessum haud sustine̅s deserere Lysimachum: dum excitat eum & trahit, ab exercitu imprudens cum paucis est distractus, noctem???ue in tenebris & acri gelu asperis locis egit. Cùm autem frequentes pyras apud hostes sparsim lucentes videret: fretus corporis sui agilitate, atque in partem ipse laboris semper veniendo, perplexitatem Macedonum leniens, accurrit ad proximum ignem: barbaris??? duobus, qui assidebant, gladio consossis, ac correpto titione redijt ad suos. Tum ingenti accenso igne alios extemplò exterruerunt, vt fugam capesserent: alios, qui ipsos inuasêre, profligauerunt, ac tutam noctem transegêre. Haec scripta reliquit Chares. Plut. in Alexandro. Altorvm, Nvtricvm erga Alvmnos fides. Cùm Mauricius Imperator à Phocatyranno cum omnibus liberis interficiendus esset: Nvtrix pueri Mauricij Imperatoris suu̅ filium pro alumno subiecit caedi. At Mauricius suum requisiuit, & proserri iussit: iniquum esse dicens, in alium, cùm ab ipso Deus poenas expeteret, animaduerti. Nicephorus libro 18. cap. 38. & Cedrenus. Gillo Scotorum tyranno, Dursti regis stirpem extinguere conante, iam??? blandis verbis ad se Lysmoro & Cormaco Dursti liberis ex Mona iusula, vbi sub Druydum disciplina educabantur, pertractis: tertij filij Ederi Nvtrix, cui res ab initio erat suspecta, Druydum monitu puerum adhuc valetudinarium nocte clàm omnibus naui impositum detulit in Argatheliam: expositum???ue in terram, humeris sublatum in altisfimi montis iugum, locum frigore penè inhabitabilem, deportauit: vbi in antro quodam herbarum radicibus aliquot menses durissimè tolerauit vitam. Hunc tandem, Cadalli fort tudine Gillo oppresso, Euenus rex moriens haeredem reliquit. H. Boethius lib. 2. Tvtorvm erga pvpillos fides. Mardochaevs Beniamita, Iairis filius, patruus & tutor Esterae, eam filiae loco habuit, & sanctissimè educauit: & cùm ad Artoxerxem regem formae gratia abduceretur, ei praecepit, ne cuias esset indicaret: obuersabatur quoque singulis diebus ad fores palatij, vt rescisceret, quídnam cum Estera ageretur. Esterae 2. & Iosephus lib. 11. cap. 6. Baldvinvs II. Hierosolymorum rex, Antiochiam, quam mortuo Boëmundo in suam acceperat fidem, Boëmundo silio decimooctauo pòst anno (in cunis enim adhuc erat patre moriente) vltrò reddidit, eidem???ue filiam Halim despondit. Caeso à Turcis genero, filia Balduinum vrbe recipi nolebat, regni cupidine. Caeterùm pater expulsa filia, Laodicea???; & Gabulo vrbibus contenta esse iussa, Antiochenum principatum Constantiae Boëmundi filiolae, tutoribus ei adhibitis, attribuit. Tyrius. Ladislaum, Hungariae ac Boëmiae regem adhuc puerum, cùm Fridericvs III. Romanorum Imperator educaret, sanguine sibi coniunctum: non defuerunt ex consiliarijs, qui puerum clàm perdendum Caesari persuaderent, cuius mors opes maximas plurima???ue regna allatura esset. At Imperator: Quî fit (inquit) quòd me diuitem potiùs quàm pium esse cupitis? Aeneas Syluius libro tertio Commentariorum in Alfonsum. Patronorvm erga Clientes fides. Populis & nationibus, item bonis & fidelibus socijs, Patronos publicè fuisse Romae homines honestissimos, & summo loco natos legimus, qui fortunarum propugnatores erant, & ciuitatum defensores non poenitendi: quorum studio & fide, singula negotia in senatu promouerentur. Siquidem Syracusani in clientela Marcellorum fuêre, Lacedaemonij in Claudiorum, Puteolani Brutorum, Neapolitani Liciniorum, Bononienses Antoniorum, Allobroges patrono Fabio Sanga vsi sunt. Marius Herennijs, Caesar quoque Graecorum patrocinio plerunque affuit. Plebs deniq; ipsa sub patriciorum equitum???ue Romanorum tutela per clientelas diuisa erat. Alexander ab Alex. lib. 5. cap. 24. M. Catonem illum sapientem, clarissimu̅ virum, & prudentissimum, cum multis graues inimicitias gessisse accepimus, propter illatas Hispanis, apud quos consul fuerat, iniurias. Cicero diuinatione in Verrem. Cn. Domitius Decimo Syllano diem dixit, propter vnius hominis Egritomari paterni amici arque hospitis iniurias. Idem. Cùm in Publ. Gabinium vir fortissimus & innocentissimus L. Piso delationem nominis postularet, & contrà Q. Caecilius peteret, is???ue se veteres inimicitias iam diu susceptas persequi diceret, cùm auctoritas & dignitas Pisonis valuit plurimùm, tum illa fuit causa iustissima, quòd eum sibi Achaei patronum adoptarant. Ibidem. Clientivm Erga Patronos fides. C. Caesar Caligula, Mvlieri libertinae octingenta donauit, quòd excruciata grauissimis tormentis de scelere patroni reticuisset. Suetonius. FIDES ERGA EOS QVI POLITICA ET aeqvali necessitvdine deuincti sunt. Vr erga Popvlares. Cùm Alexander Graecos, qui Dario stipendia fecerant, in Persidis vrbes diuidere statuisset, Leosthenes Atheniensis eos, antequam id fieret, classe in Europam reportauit, suae??? patriae restituit. Hic Leosthenes mortuo Alexandro contra Aridaeum Macedoniae regem dux electus, libertatem suis restituit. Eo mortuo, denuò à Cassandro subacti fuerunt. Pausanias libro 1. Sedigenses socios & consanguineos suos, Romanorum manibus elapsos, Nvmantini in vrbem acceperant. Pro quibus multa deprecati, quum nihil à Romano populo impetraretur, abstinerent???ue interim omni belli contagione, iussi arma deponere, id ita est à Barbaris acceptum, quasi manus sibi cum armis adimerentur. Megara igitur duce arma coeperunt. Et hoc belli Numantini principium. Sabellicus libro 9. Enneadis 5. erga Cives. Rhodii plebis curam habent, non tamen à plebe gubernantur, sed retinere pauperum multitudinem volunt. Plebs itaque ab eis nutritur. Nam diuites patria quadam consuetudine pauperes accipiunt: pauperes verò ab illis enutriti, munera quaedam ciuitatis peragunt. Vnde simul & ipsi victum habent, & ciuitas necessarijs ministerijs non fraudatur, praesertim ad res nauales. Naualium quaedam multitudini occulta sunt & secreta: quòd si quis introspexerit ingressúsve fuerit, capite plectitur. Strabo libro decimoquarto. Abderitarvm fidem erga Democritum philosophum ciuem suum, exea colligas epistola, quam Hippocrati Coo miserunt, vt eum ad curandum Democritum, quem propter risum assiduum insanire credebant, maximis praemijs pellicerent. Daret hoc Abderitis, & in vno homine omnes ciues conseruaret: Democrito quidem medicus futurus, ciuibus verò tanquam vrbis conditor & instaurator: Graecis denique vniuersis ob conseruatam philosophiam aeterna celebra̅ da memoria. Hippocrates medicus ab Artoxerxe Persarum rege euocatus, parére recusauit. Tulit eum contemtum tam indignè rex magnus, vt Hippocratem sibi dedi à Cois postularet: nisi id facerent, dira omnia illis interminatus. At Co 1 nihil se Merope, Hercule & Aesculapio indignum facturos professi: neque Dario & Xerxi aquam & terram per legatos petentibus maiores suos dedisse, quòd eos ex aequo mortales esse viderent: multo???; minùs Artoxerxi se Hippocratem prodituros responderunt. neq; verò deos suae huius pietatis immemores futuros. Thrasybvlvs, Tyricus cognomine, exul Atheniensis, Phylam occuparat. Triginta tyranni (quos Atheniensibus Spartani imposuerant) tam ferocem hostem sibi quàm primùm conciliandum arbitrati, nuncios ad eum mittunt, titulo quosdam captiuos redimendi: sed clàm vt hortarentur eum ad redeundum in patriam, mallet???ue secum vnà in locum Theramenis primò electi ciuitati imperare, quàm exilij incommoda [3311] spontè tolerare: ei praeterea potestatem fieri, vt decem exules, quos ipse elegisset, ab exilio reuocaret in patriam. Quibus à Thrasybulo responsum, pluris se fugam exilium???ue suum facere ipsorum tyrannide, neque vnquam antea depositurum quae sum sisset arma, quàm ciues omnes suos in patriam reuocatos, populo???ue restitutos conspexerit. Neque pio instituto euentus defuit. Nam Piraeeo, deinde etiam Munychia occupata, acie Critiain tyrannum vicit, & Pausaniae Lacedaemonij interuentu ad pacem ciuitatem salutarem & gloriosam, tyrannis ignominiosam Athenienses compulit. Probus, & Diodorus libro 14. Roma condita, vt vulgus ipsum agros liberiùs coleret, ne vrbanis curis ab agresti opere saepiùs auerteretur, ita Popvli Romani ordinum officia coaptauit Romulus, vt senatores & alij qui in vrbe residere̅t, minorum in agris agentium tutelam susciperent, corum???ue vrbana negotia sedulò curarent. Atque in hunc modum patrocinia sunt, vrbe adhuc recenti, constituta. Sabel. lib. 2. Enn. 2. Niclas, Enguij Siciliae oppidi ciuis primarius, frustrà dissuadens suis defectionem à Poenis ad Romanos, cùm ciues illum Poenis dedituri essent, simulata insania ad M. Marcellum effugit Syracusas. Post multa exinde facinora & contumelias Enguinorum, cùm omnes Marcellus in vincula dedisser, statuisset???ue sumere de ijs supplicium, astitit plenus lacrymarum Nicias. Postremò ad genua Marcelli aduolutus, & deprecatus pro ciuibus suis, exorsus est ab inimicis. Ita fractus ille liberauit omnes: Niciam verò lato agro muneribus???ue amplis donauit. Ex Posidonio philosopho Plutarchus in Marcello. Postquam signis collatis victi Poeni legatos ad petendum foedus & pacem ad Scipionem minorem miserunt: facessere extemplò iussit illos, qui venerant: non antè auditurum se eos, quàm L. Terentivm adduxissent. Erat inter Quirites Terentius vir probus à Carthaginensibus captus. Vt eum adduxerunt, pro tribunali in consilio iuxta se locauit Terentium, atque ita fecit eis dicendi potestatem, ac bellum diremit. Terentius liberti modo pileatus secutus est triumphantem: ac defuncti funus prosequentibus, mulsum dedit, caetera???ue in exequijs munificè fecit. Caeterùm pòst haec secuta sunt. Plutarchus in Apophthegmatibus. Marius filius, cùm iamiam Paeneste comprehenderetur, consciuit sibi necem. L. Sylla Praeneste profectus, animaduertit primùm causa cognita in singulos. Deinde quasi no̅ vacaret, cunctos vno in loco contractos ad duodecim millium numerum consici iussit: vni Hospiti concessit incolumitatem. Qui sanè quàm generosè dixit ei, nunquam se patriae suae homicidae gratias acturum de salute sua. Ita immiscuit vitrò se cateruae ciuium, vna???ue cum illis trucidatus est. Plut. in Sylla. Cicero de nece coniuratorum à Clodio Tribuno reus factus, vestem in periculo mutauit, sordidatus???ue ac supplex prensauit populum. Omnibus in vijs Clodius cum improborum & audacium manu occurrit Ciceroni: qui mira proteruia illudentes conditioni & squallori eius, passim???ue coenum & lapides in eum iactantes interpellabant supplicantem. At primùm ordo Eqvestris vestem cum eo penè totus mutauit. Ex Ivventvte comitabantur eum non minùs viginti millia, qui pro eo sordidati deprecabantur. Deinde vbi Senatus conuenit ad decerne̅dum, vt populus sicut in luctu mutaret vestem, consulibus aduersantibus, & obsidente cu̅ gladijs curiam Clo dio, permulti patrum vestibus laceratis curia se cum magno fremitu effudêre. Plut. in Cicerone. erga Collegas in Magistratv. Agis Lacedaeminiorum rex auxilio missus Achaeis, coniunctus apud Corinthum Arato, deliberanti etiam tum de pugna & signis cum hostibus conferendis, prae se tulit insignem alacritatem & audaciam, non vaecordem vel stolidam: declarauit enim videri sibi praelio decernendum, neque intra Peloponnesi portas admittendum bellum: facturu̅ tamen se quod visum esset Arato: quippe grandiorem eum & praetorem esse Achaerum: quibus non imperator, non dux, sed auxilio venisset vt belli socius. Quanta verò haec animi moderatio, sui etiam honoris paruam rationem habere, prae ea quam collegae socio debeas fide? Sic gloriae studium, cui vni alioqui succubuêre Spartani, Iustitia ipsa resignauit, seu potiùs verae gloriae, quae ex virtute sola promanat, igniculos magis excitauit, & accendit. Plut. in Agide. Adeò inter Epaminondam atque Pelopidam Thebanos arcta fuit amicitiae necessitudo, vt cùm ambo in eo praelio essent apud Mantineam, quod Lacedaemonij. Thebani socij???ue eorum aduersus Arcades commiserunt, & iam inclina̅te Thebana acie humi vulneribus confossus Pelopidas iaceret: quanquam omnes mortuum putarunt esse, Epaminondas tamen, vt erat pectore brachio???ue saucius, deserere eum noluit: donec à Lacedaemonijs lata ope, vnà cum Pelopida tutum se in locum recepit. Ex Plutarcho Fulgosus lib. 4. cap. 7. Publ. Val. Poplicola L. Bruto in acie caeso collegam subrogauit Lucretiae patrem Lucretium: cui maiori natu priorem locum concedens tradidit fasces. In de haec praerogatiua hucusque grandioribus aetate est conseruata. Quo intra paucos dies defuncto, comitijs iterum habitis suffectus est M. Horatius, atque hic reliquum anni collega Poplicolae fuit. Plutarchus in Valerio. Cùm defectio Tusculanorum nunciaretur, Romani mandaru̅t id bellum L. Fur. Camillo, vnum tantùm ex quinque collegis Tribunis allegeret sibi. Ille caeteris, quamuis pererent & cuperent omnes, praeteritis, contra expectationem omnium optauit L. Furium. Is ille erat, qui bello contra Praenestinos & Volscos inuito Camillo conflictus auctor, in praecipitem casum Rempublicam adduxerat. At hic, vt scilicet obrueret eam calamitatem, ac collegae infamiam leuaret, praeposuit eum caeteris. Plut. in Camillo. Cùm Tiberivs Gracchus, & C. Clavdivs ob nimis seuerè gestam censuram, maiorem partem ciuitatis exasperassent, diem his M. Pompilius tribunus perduellionis ad populum dixit: praeter communem consternationem priuata etiam ira accensus, quia necessarium eius Rutilium ex publico loco parietem demoliri iusserant. Quo in iudicio primae classis permultae centuriae Claudium apertè damnabant, de Gracchi absolutione vniuersae consentire videbantur. Qui dara voce iurauit, si de collega suo grauius esset iudicatum, in sactis paribus se eandem cum illo poenam exilij subiturum: ea???ue iustitia tota illa tempestas ab vtriusque fortunis & capite depulsa est. Claudium enim populus absoluit, Graccho causae dictionem M. Pompilius remisit. Val. Maximus lib. 6. cap. 5. Minutius magister equitum (cui secundo bello Punico aequatum est cum Dictatore imperium) temerè in Poenorum insidias praecipitatus est, circumuentus???ue ab hoste cum dimidio copiarum. Erat hauddubiè locum ipsum Roman. clade ante Cannas nobilitaturus. Caeterùm Q. Fabii Maximi Dictatoris, à quo dissentiebat in administrando bello, celeri occursu imminenti periculo subtractus, haud ineptè ad infamiam diluendam gratitudinem temeritati praetexuit, vltro???ue Dictatori imperium restituit, Patrem???ue appellauit: fuit praeterea suis auctor, vt patronum militari clamore salutatum aurea corona donarent. Sabellicus libro 7. capite 1. ex Valerio libro 5. capite 2. CN. Pompeius vigintiquatuor annorum, cùm à L. Sylla mitteretur in Galliain. quam obtinens Metellus nihil videbatur dignum viribus ijs, quae ibi erant, efficere: non rectè neque ordine dixit maiori natu & dignitare praecellenti extorqueri ab se prouinciam: sin peteret & vellet Metellus, vt auxilium & opem ei ferret, paratum se esse. Approbante id Metello, & per literas vt veniret contendente, irruptionem in Galliam fecit. Vbi cùm ipse per se edidit facta mirifica, tum bellicum Metelli vigorem ardorem???ue à senio iam marcescentem denuò excitauit, & inflammauit: quomodo fusum & candens aes, si concreto & gelido circumfusum sit, magis quàm ignis dicitur id dissoluere & colliquefacere. Plut. in Pompeio. M. Cotta consul à Mithridate pugna victus, Chalcedonem inclusus & circumsessus, Lvcvlli collegae opem respectabat. Non deerant, qui Lucullum ad progrediendum omisso stimularent Cotta: vacuum ostendenres capturum Mithridatis regnum. Fremebant maximè haec milites, non tantùm se suos???ue malis consilijs perditum iuisse Cottam, sed ipsis etiam officere paratam sine sanguine victoriam habentibus. His Lucullus pro concione demonstrauit, vnum malle se ab hostibus seruare ciuem, quàm omnia quae essent hostium, capere. Cùm Archelaus autem, Mithridatis quondam in Boeotia praefectus, qui pòst desciuit ab eo, & tunc in praesidijs erat Romanis, suo tantùm conspectu consirmaret Lucullum toto Ponti regno potiturum: negauit venatoribus se timidiorem esse, omissis feris, vt ad vacua eorum lustra contenderet. Ita fatus mouit in Mithridatem, & Cottam liberauit. Plutarchus in Lucullo. Marcus Antonius & Octauius cum Sexto Pompeio in colloquium venêre, ictum???ue foedus, vt ille Siciliam, Sardiniam & Corsicam praesidio obtineret, ac mare tutum à praedonibus redderet, mitteret???ue Romam ex insulis certum tritici numerum, foedere???ue ritè firmato, coenatum est apud Pompeium. Is ab Antonio rogatus, vbi coenam sibi & Octauio paraturus esser, nauim ostendisse fertur. Illa (inquit) est mihi paterna domus, in Antonium hauddubiè cauillatus, qui Pompeianarum rerum sector fuit. Ponte igitur in nauem transgressus, lautissima illis coena apposita est. Ibi quum multus de Antonio & Cleopatra sermo haberetur, Menodorus ad Pompeij aurem accedens, quasi aliud dicturus: Vis, inquit, Sexte, vt succisis anchoris hinc subitò nauim auferam, te???ue sine alia belli molestia statuam rei Romanae principem? Oportuit, inquit Pompeius, te id facere, non à me sciscitari, an opus esset facto, qui nunquam sim fidem meam & iusiurandum violaturus. Sabel. lib. 8. Ennead. 6. Theodosivs Gratiano Imperatori, à quo in consortium imperij acceptus fuerat, non solùm viuo seruauit, quam debebat [3312] fidem: verumetiam post eius mortem pulsum ab eins interfectore Maximo Valentinianum eius paruulum fratrem in sui partes imperij, tanquam Christianus excepit pupillum, Occidentis imperij praefecit, quem Arbogastes comes Viennae dolo peremit, Eugenium???, creauit tyrannum: qui ingentibus barbarorum coactis copijs Alpium transitum obsederunt, vt ab eo Theodosium arcerent. Princeps pientissimus totam nocte̅, quae pugnae diem praecessit, sine cibo potu???ue precibus ac meditationi sacrae intentus, postridie praelium co̅misit, cùm exercitu esset hostibus longè impar, vbi diuina ope palàm adiutus hostium exercitum prostrauit. Eugenius captus & caesus est, Arbogastes sibi manum intulit. Lud. Viues in lib. 5. Augustini de Ciuitate Dei, cap. 26. erga Consfoederatos. Puta Satvti illorvm consvlendo. Gabaonitae Heuaei, cùm Iosvae successum in hostibus suis subigendis, & ex Dei praecepto ad internecionem delendis viderent, vt vitae suae consulerent, mira calliditate Iosuam circumuenerunt, vt foedus cum ipsis, inconsulto Domino, tanquam cum remotissimis populis, iniret. At deprehenso dolo, quia Iouam Deum Israëlitarum illis iurauerat, violare pactum noluit Iosua, quamuis plebs id molestè ferret. Vita igitur illis co̅cessa: sed propter mendacium serui publici constituti sunt, vt lignatores essent & lixae ipsius templi. Iosuae 9. Alfonsvs rex Aragonum, cùm in bello contra Caietanos, quibus Philippus dux Mediolanensis auxilio fuerat, victo sibi pacis conditiones offerrentur. no̅ priùs illas recepit, quàm sociorum causa cum hostibus pactus esset, nullam omninò vitae aut salutis suae mentionem faciens: praedarè secum agi existimans, si sua ipsius morte reliqui vel à morte seruarentur, vel à captiuitate redimere̅tur. Panor. lib. 3. de Rebus gestis Alfonsi. Alimenta svppeditando. Hannibale Capuam tenente, Favcvla Cluuia, quae quondam corpore quaestum fecerat, captiuis egentibus alimenta clàm suppeditauit, caeteris Campanis inimicè se habentibus. Liuius libro 26. Defendendo. Iosva Gabaonitis, quibus cum foedus percusserat, co̅tra quinque reges Amorraeos, qui contra eos expeditione̅ susceperant, propter initum cu̅ Iosua foedus, auxilio suo defendit, & quinque illos reges in crucem suspendit, exercitum illorum ad internecionem concîdit. Iosuae 10. Alcetas post Perdiccae fratris mortem non habens in Asia socios, statuit Pisidas sibi demereri bellicosos viros, & regionem habentes aggressu difficilem, minitorum??? castellorum plenam. Hanc ob causam in expedit onibus maiore̅ eis, quàm vllis socijs, honorem habebat, & quas ex hostili agro vtilitates percipiebat, eis impertiebat, dans praedae dimidium. In colloquijs item orationis humanitate vtendo, & in conuiuijs quotidie praecipuos eorum ad epulas adhibendo, praeterea multos insignibus donis honorando, eorum beneuolentiam sibi conciliauit. Antigono itaque Antipatri duci cum omnibus copijs prope Termesum castrametato, & Alceta̅ poscente, & insuper senioribus vt dederetur consulentibus coniurarunt iuniores, & à parentibus discrepantes, decreuêre quodlibet subire periculum propter eius salutem. Seniores verò primùm persuadere tentabant iuuenibus, ne propter vnum Macedonem patriam ferro expugnari paterentur. Sed postquam irreuocabilem esse videru̅t eorum impetum, facta clàm conspiratione, miserunt noctu legatos ad Antigonum, pollicentes se Alcetam aut viuum tradituros, aut mortuum. Petebant autem vt per dies aliquot vrbem oppugnans, & paruulis praelijs oppidanos alliciens, se tanquam fugiens inde reciperet. Hoc enim dum sieret, & iuniores in pugna extra vrbem occuparentur, capturos se occasionem conata persiciendi. Antigonus illis obsequutus, castra procul ab vrbe metatus, velitationibus protrahit iuuenes ad certandum extra vrbem. Seniores desertum videntes Alcetam, delectis seruorum fidelissimis quibusque, & vegetorum ciuium ijs, qui cum Alceta non militabant, conata perfecerunt absentibus iuuenibus. Viuum quidem capere nequiuerunt (occupauit enim sihi manus inferre, ne viuus veniret in manus hostium) sed corpus eius lectulo impositum, vili???ue lacerna contectum, per portas extulerunt, & inscijs velitibus Antigono tradiderunt. Hoc suo commento periculis à patria depulsis, bellum auerterunt illi quidem, sed iuuenum offensionem effugere non potuerunt. Illi enim à praelio reuersi, audito facto, in suos efferati sunt propter singularem erga Alcetam beneuolentiam, decreueru̅t domos incendere, & cum armis ex vrbe effusi, montana??? inuadentes, agrum Antigono subiectum vastare. Sed postea mutata sententia ab vrbe incendenda abstinueru̅t, sed ad latrocinia & incursiones conuersi, multum hostilis agri corruperunt. Antigonus accepto Alcetae corpore, & per triduum excruciato, mortuo???ue putrefacto, reliquit insepultum, atque ex Pisidia profectus est. Termesensium verò iuuenes, retinentes erga excruciatum beneuolentiam, corpus sustuleru̅t, & splendidis exequijs prosequuti sunt. Diodorus lib. 18. Hannibal, causas nouorum motuum quaerens, Saguntum Hispaniae vrbem Romanis foederatam, & suis & ipsorum manibus euertit, vt Italiam sibi rupto foedere aperiret. Summa foederum Romanis religio est. Itaque ad auditum sociae ciuitatis obsidium, memores icti cum Poenis quoque soederis non statim ad arma procurrerunt, dum prius more legitimo queri malunt. Interim nouem iam mensibus fessi Saguntini, fame, machinis, ferro, & igne, versa denique in rabiem fide, immanem in foro excitarunt rogum, tum desuper se suos???ue cum opibus suis ferro & igne corruperunt. L. Florus, & Valerius Maximus. Non deficiendo, non deserendo. Cùm Alexander Tyrum obsideret, subsidia???ue Iudaeorum à Iaddo Pontifice max. petijsset, omnia???ue iure victoris ab eo exigeret, quae Dario solerent exhiberi, velut Dario profligato ipse iam dominus esset Asiae: Pontifex Ivdaeorvm negaui??? Dario viuo se cuiqua̅ alteri pariturum, cum illo icta esse foedera. Sapiens responsum, & quod fidem Iudaeorum declararet, iuuenem victorem accendit, ardentem iam alioqui suapte natura. Ita expugnata Tyro, Palaestinam cum infesto exercitu ingressus, Gazam cepit, & Hierosolymae phalanges admouebat: cùm progressi ei obuiam Pontisex, sacerdotes omnes & Leuitae, sacerdotali ritu ornati, regem illum ad scopulum salutarunt. Tunc Alexandri animus migratus est, & Pontificem adorauit, dicens, sacerdote̅ esse eum Dei naturae, quem ipse Deum iam tum in Macedonia per quietem eodem cultu vidisse imperium Asiae pollicentem. Hinc Iudaeam gentem in fidem & tutelam suam recepit. Iosephus lib. 11. Antiq. cap. 8. In pugna nauali Milesiorum contra Persas ad Ladam insulam, cùm plerique Ionum à Milesijs defecissent, Chii, qui cu̅ centum nauibus remanserant, cum quadragenis propugnatoribus in singulis ab hostium multitudine circumuenti fortissimè dimicarunt. Tandem fugere coacti in Mycalem, hoste persequente, impactis terrae nauibus, ac relictis, per continentem pedestre iter fecerunt. Et cùm in agrum Ephesium ingressi essent, sub noctem ad vrbem cotendebant, cùm illic à mulieribus sacra legiferae Cereris fierent. Quos armatos Ephesij ingressos agrum suum videntes, cùm de eis nihil audissent, suspicati fures esse, & ad mulieres tendere, vniuersi ad vim arcendam procurrerunt, Chios???ue interemerunt. Herodotus libro 6. Relictus in Graecia à Xerxe Mardonius cum triginta myriadibus vt Graecos ad imperata facienda cogeret: optimum in ea reduxit, si serere inter Graecos discordiam posset. Itaque ad Athenienses Alexandrum Macedoniae regem cum mandatis misit: Si discedere ab aliorum Graecorum societate vellent, offerre se eorum vrbem, quam Xerxes incenderat, pecunia sua restituturum: Graeciaeque administrationem, posteaquàm subacta fuisset, Atheniensibus relicturum. Ea re audita Lacedaemonij, quia graui inopia pressos Athenienses videba̅t, quòd eorum vrbem Xerxes direptam incenderat: veriti ne rerum necessitate magis quàm iudicio compulsi, conditionem acciperent, legatos Athenas miserunt, qui populo offerrent: Si Spartam coniuges liberos???ue mittere Athenienses vellent, eis Lacedaemonios rerum omnium ad ducendam vitam libenter gratis copiam facturos. Quibus Athenienses responderunt: Non miratos se, si Persae putassent auro Athenienses adduci posse, vt aliquid praeter dignitatem facerent: quia pluris aurum, quàm membra sua, atque ipsam vitam Persae facerert: sed mirari, nec medio criter commoueri, cùm à Lacedaemonijs ea audiant, quibus ostenderent, ipsos praesentem Atheniensium necessitatem intueri, sed nihil prorsus eorum animi magnitudinis meminisse. Itaq; respondere Lacedaemonij legatos iusserunt Athenienses, Quicquid auri intra terrae viscera conditum est, & supra humum per totum terrarum orbem conspici potest, eos Graeciae saluti no̅ collaturos esse. Mox Alexandro responderunt, diceret Mardonio, Quoad Sol eundem cursum teneret, Athenienses bello persequi Persas non desituros: donec violata Athenarum templa, incensas???ue domos, pro vrbis dignitate vlti fuerint. Herod. lib. 7. Philippus rex socios Atheniensium in Hellesponto vrgebat; & iam Molossum atque Charetem duces Atheniensium profligarat. Populus cùm esset ab oratoribus incensus, indignatus est, poenituit???ue eum summissae Byzantinis opis. Ibi exurgens Phocion concionatus est: Iniquum esse diffidentibus succensere socijs, sed succensendum infidis ducibus. Hi enim vos reddunt, inquit, formidabiles, quantumuis citra vos incolumibus esse non valentibus. Hac permotus oratione populus mutauit sententiam, atque illum ipsum alia manu socijs iussit subuenire in Hellespontum: quod ad conseruandum Byzantium maximi fuit momenti. Plutarchus in Phocione. Casilini obsidebat Hannibal Rom. praesidium, ad vltimum inopiae redactum: ita vt quidam fame adacti, vltrò sese praecipitasse dicantur, alij nuda corpora obtulerint hostibus conficienda. Missa ita???; ex Rom. castris secundo fl???io dolia tritico plena, praemisso nuncio qui magistratui signisicaret, vt ventura dolia excipi iuberet. Atq; ita triduò hostis deceptus: noctu enim fluuio imposita, priusquam illucesceret, eò perueniebant. Mox amne tumidiùs solito fluente, quum forte dolium salictis ripae innatis adhaesisse, re ab hostibus deprehensa, quia id consilium haud procedebat ampliùs, aliam viam ingressi, iuglandes in fluuium deiecêre. Quas quum Poenus crate exciperet, ad tantam rerum omnium penuriam ventum est, vt lora & pelles scutis detractas aqua emollitas mandere conati sint, nec muribus interim alijs???; obscenis cibis abstinerent. Satis constat, CCC. argenteis murem vnum memorabili euentu venijsse numis, emtotem???; ea alimonia seruatum, qui vendiderat extincto. Eruère ad haec herbarum radices infimis murorum aggeribus. Quod vitae subsidium vt Poenus adimeret, omne herbidum solum circa oppidum inarauit. Praesidiarij inaratae terrae raparum semina iniecêre; id???; quum Hannibal resciuisset: Ergo hîc, inquit, sedebit Hannibal, dum iacta semina nascantur? Tum qui nullas ad id tempus pacis conditiones admiserat, praesidium incolume dimisit, certam in deditorum capita pecuniam pactus. Sab. lib. 3. En. 5. Petilini Brutij ab Hannibale, quia deficere à Romanis noluerunt, obsessi legatos ad Senatum auxilium implorantes miserunt, quibus propter recentem cladem Cannensem succurri non potuit. Caeterùm permissum est eis, vt facerent quod vtilissimum incolumitati corum videretur. Liberum ergo erat Carthaginensium gratiam amplecti. Illi tamen feminis, omni???; aetate imbelli vrbe egesta, quò tutiùs armati famem traherent, pertinacissimè in muris constiterunt: expirauit???; prius eorum tota ciuitas, quàm vlla ex parte Romanae societatis respectum deposuerit. Ita???; Hannibali non Petiliam, sed sidum Petiliae sepulcrum capere contigit. Val. Max. lib. 6. cap. 6. Vix sibi fidem ad posteros inueniant, quae de illorum tolerantia tradita sunt memoriae. Frugum & carnium alimentis absumtis, coria sutrinis detracta eos in cibum vertisse. Herbis inde, radicibus corticibus???ue deficientibus, nullus fuit tam infandus cibus, à quo obscena fames abstineret. Postremò corporibus miserabili tabe confectis, vt ne vestigio quidem consisterent ampliùs, ab Himilchone expugnati sunt. Sabellicus lib. 3. Enneadis 5. & Athenaeus lib. 12. cap. 11. Post duorum in Hispania Scipionum, totidem???; Romani sanguinis exercitum miserabilem stragem, Sagvntini victricibus Hannibalis armis intra moenia vrbis suae compulsi: cùm vim Punicam vlteriùs nequirent arcere, collatis in forum, quae vnicuique erant carissima, atq; vndique circundatis accensis ignis nutrimentis ne à societate Romana deficerent, publico & communi rogo semetipsos superiecerunt. Crediderim, tu̅c ipsam fidem humana negotia speculantem, moestum gessisse vultum, perseuerantissimum sui cultum iniquae fortunae iudicio tam acerbo exitu damnatum cernentem. Valer. Max. libro sexto, capite 6. Campanis ad Hannibalem deficientibus, Pacuuij Caiani suasu, vnus omnium Decivs Magius, ne ea defectio sieret, summa ope obstitit, ne Punicum etiam praesidium in vrbem acciperetur, superbam Pyrrhi regis in Tarentinos socios dominationem referens. Nec post prasidium acceptum suos hortari destitit, vt aut Poenos vrbe eijcere̅t, aut his subita vi oppressis sese Romanis restituerent. Huiusmodi hominis constantia offensus Hannibal, Magium in castra accersiuit. Qui quum ad eum ire recusasset, negans aliquid rei sibi cum Poeno esse: praemisso ad vrbis magistratus nuncio, possridie ipse Capuam venit. Ad quem videndum, quum tota ciuitas certatim obuiam prodiuisset, vnus Magius officio abstinuit: & dum omnis sexus & aetas in tam claro duce excipiendo occupata est, ipse cum filio & paucis clientibus tacitus per forum inambulauit. Iam cùm ex S. C. ad Hannibalis tribunal constitutus nihil ex pristina ferocia remisisset, confestim sunt illi catenae iniectae, & in castra perduci est iussus. Ille verò quacunque iret, concionanti similis, ad circunfusam multitudinem: Habetis, inquit, Campani viri, libertatem quam petijstis. En ego nulli meorum ciuium secundus, media ciuitate, celeberrima parte vrbis, ad supplicium rapior. Quid violentius fieret, si vrbs vi capta esset? ite nunc Hannibali obuiam, diem eius accessus consecrate, vt sit qui de ciuibus vestris in hunc modum triumphet. Quum haec ille passim dissereret, videretur???; multitudo indignitate rei moueri, obducto capite in castra est deductus. Ex castris mox in nauim impositus, vt Carthaginem deueheretur. Nauis vi tempestatis Cyrenas est delata, quae tum in Alexandrinorum regum ditione erat. Hîc Magius quum ad Ptolemaeistatuam consfugisset, Alexandriam ad Ptolemaeum est deportatus. Qui vbi quis esset audiuit, contra???; ius foederis ab Hannibale vinctus, vinculis liberari iussit: facta???ue illi potestate quò vellet abeundi, Alexandriae essse maluit, quoad res Italiae in eo motu essent, Sab. lib. 3. En. 5. Cyziceni adeò sideles Romanis extitêre, vt bello Mithridatico diutissimè obsessi, ne???; fame, ne???; tormentis vllis ad deditionem cogipotuerint, auctore Plut. Aeginenses, cùm à Viathotis liberi & co̅iuges caederentur, praeoptauerunt spectare supplicia pignorum suorum, quàm à Romanis deficere. Front. lib. 4. cap. 5. Obsidebatur terra mari???; Ioppe Syriae vrbs, magna contentione in continenti praeerant Gallorum duces, Hierosolymitanus???ue Varimundus pontifex: Veneti verò Dominico Michaële duce suo, omni opera adnitebantur, vt eam expugnarent. Verùm quum Galli trepidi in castris agerent, quòd cum ingenti exercitu nunciaretur, Sultanum Aegyptium adfuturum: tum verò multitudo palàm voces in castris iactare coepit, esse sibi inde abeundum, soluendam???; obsidionem, quando ipsi soli grauissimo discrimini obijcerentur: Venetos enim facilè inde in pacatum abituros, quibus mare ad fugam pateret. Id quod quum Michaëli duci annunciatum esset, tametsi primò commotus animo, mox tamen solertius cogitans, consilium id inijt, vt nauium remi omnes in Gallorum castra deferrentur (non desunt tamen, qui reuulsas trabes ex singulis nauibus prodant) id quod Varimundus aspiciens, & reliqui duces, maximoperè sunt admirati. Ad quos conuersus dux ipse: Audiui, inquit, frequenter penes vos iactatum esse, Venetos, vbi hostes aduentassent à continenti, statim obsidionem soluturos sine vllo periculo: ne igitur de fide nostra & constantia in posterum aliquid vereamini, quum ad vos haec fugae instrumenta sint à me delata. Agite igitur, vt decet viros fortes, & posthac Venetam fidem praedicate. Quo dicto, exclamantibus cunctis, Venetos???; summis laudibus extollentibus, intrepidè cuncti ad obsidendam vrbem rediêre. Quae non solùm à nostris capta expugnata???; est: sed & quanta semper ab initio Venetorum fides esset, memorabili declarauit exemplo. Egnat. lib. 6. cap. 6. Retinuit semper hoc studium Respub. Veneta, sanctè puréque retinendae amicitiae, cum principibus praecipuè Constantinopolitanis, quos perpetuò bello pace???ue fouit, omnibus???; officijs semper prosecuta est, donec variante imperatorio stemmate, rebus???ue Imperij illius ad pessimum quem???; delatis, sanctum illud amicitiae nomen erga illos deserere sit coacta. Ita tamen, vt quando???; memores ipsi Veneti veteris suae in Graecanicum imperium pietatis, non desierint etiam in vltimo Graiae gentis excidio suffragari. Egnatius libro quarto, capite septimo. Philippvs Liladamus Rhodiae militiae magister, à Solymanno Turc. Imp. post traditam Rhodum, humaniter admonitus, vt posthac. desertus à Christianis, ipsos quo???; desereret, sibi???; seruiret: Mori, inquit, liberum potius est, quàm viuere mancipium, & traditionis insimulari. Vinci quippe etiam fortibus accidit: nec est, vt cadat animus ab hoste potentiore superatus. At suos deserere, armis???; infestis vrgere, id verò extremae perfidiae est. Contin. Chron. Carionis. Non Prodendo. Demetrius Poliorcetes cùm Rhodiorum vrbem obsideret, transfugarum quidam obsessis indicauit cunicuiarios ferè intra murum esse Rhodij ipsi quo???; cuniculis vtentes, occurrerunt sub terra aduersarijs, & eos vlteriùs progredi prohibuerunt. Cum???ue cuniculi ab vtrisque custo direntur, conati sunt quidam Demetriani corrumpere pecunia Athenagoram custodiae à Rhodijs praepositum. Erat is natione Milesius, à Ptolemaeo mercenariorum dux missus. Hic proditurum se pollicitus, diem statuit, qua oporteret à Demetrìo mitti aliquem ducem praecipuum, qui noctu per cuniculum in vrbem ascenderet, vt locum contemplaretur, qui milites accepturus esset. Ita cùm Demetrio magnas spes fecisset, rem indicauit senatui, cum???; misisset rex ex suis amicis Alexa̅drum Macedonem, hunc per cuniculum ingressum comprehen derunt Rhodij, & Athenagoram coronauerunt aurea corona, & argenti quin???; talentis donarunt, cupientes reliquorum quo???; mercenariorum & peregrinorum beneuolentiam erga populum prouocare. Diod. lib. 20. Abydeni cùm ab rege Attalo Rhodijs???ue foederatis suis, triremem & aliquot milites in vrbem praesidij gratia accepissent, cùm vltrà se tuendi spes non superesset: oratores ad Philippum Macedonum regem de vrbe tradenda miserunt, petentes vt incolumes seruarentur, quos à foederatis subsidio missos in vrbe habebant. Hoc cùm eis Philippus negaret, statuerunt potiùs seruata amicis fide emori, quàm eos qui auxilio venerant fefellisse videri. Quamobrem omni auro, quod habebant, nauibus imposito, reliquas opes in medium forum contulerunt: & profecti ad eam muri partem, quae hostium vi diruta, plus periculi habebat, illuc iuuentus se hosti opposuit, eo ordine, vt si succubuissent, hostis???ue vrbe potiturus videretur, seniores incensis ijs quae in foro posita crant, ac nauibus quae in portu aurum continebant demersis, reliquos omnes occiderent, vrbem???ue inanem hosti relinquerent. Inito igitur praelio, seniores vt acceperunt iuuentutem maiori ex parte caesam, ad Philippum de [3314] dendae vrbis gratia miserunt. Quod cùm pauci iuuenes, qui praelio superfuerant, intellexissent, occisis primò sacerdotibus, qui iurisiurandi principes fuerant, ne vrbs dederetur, deinde senioribus, cum omni alio sexu, demersis nauibus in portu, vrbem quo???; totam succenderunt. Eam rem ob furoris magnitudinem Philippus vehementer miratus, ab oppugnatione abstinuit: edixit???; triduum Abydenis concedi, vt ex commodo suo se interimerent. Fulg. lib. 6. c. 6. Trimvmpara Cochimi rex cum Lusitanis foedus icerat, & Lusitanis apud suos commorandi potestatem fecerat, Calecutij rege, cui tributarius erat, id indignè ferente, multi fuêre in Trimumparae consilio, qui illi persuadere conabantur, vt Portugalenses, quos in fidem è Gamae manu receperat, Regi Calecutij traderet, & paucorum hominum externorum, & ab illius institutis abhorrentium, interitu, salutem suam atque totius regni redimeret. Quod consilium non modò non accepit, sed in eos, qui id suadebant, asperis verbis inuectus est. Dixit praeterea, non esse tam hostilem Calecutiensis animum, qui eum regno spoliare, & vita priuare conabatur, quàm eorum qui eum, vt fidem proderet, admonebant. Vitae nam???; spacium breue esse, regni???ue vsuram exiguo termino definitam: perfidiae verò maculam sempiternam. Idcirco malle se exturbari regno, & vitam in maximum discrimen inducere, quàm fidei parum sanctae cultae infamia flagrare. A Calecutiensi igitur bello petitus, & quia à Vincentio Soderino, quem Arabici sinus classi Emmanuel rex praefecerat, deserebatur, bis victus: in insulam quandam traiecit, & Lusitanos, quos secum habebat, in eandem insulam transduci iussit: quos in illa ruina tanta fide conseruauit, atque si illorum opera, quorum gratia in tantas calamitates inciderat, fuisset aliquando ab omni calamitatis acerbitate defensus. Calecutiensis legatos iterum ad illum in insulam misit, qui dicerent, se ei omnia redditurum, si vellet sibi Lusitanos, quos in potestate continebat, tradere. Respondit: Sibi regnum at???; adeò vitam eripi posse, fidem non posse. Hoc responso Calecutiensis acerbiùs irritatus, vrbem incendi continuò iussit: deinde insulam oppugnare instituit. Sed quia situ at???; natura egregiè munita erat, facilè defendi potuit. Tandem Alfonsi & Francisci Albuquerciorum classe auctior, regnum recuperauit. Osorius lib. 3. Non svbivgando. Pyrrhvs Epirotarum rex, victo Macedonum rege Demetrio, prohibens???ue vires euis sicut ex graui eagritudine refocillari, tulit suppetias Graecis, & Athenas ingressus est. Cùm in arcem scandisset, & sacra fecisset Mineruae, descendissétque eodem die: gratam ait sibi esse populi erga se beneuolentiam, & quam sibi haberent sidem: sed cauerent, ne vllum posthac regem, si saperent, admitterent in vrbem, aut portas ei aperirent. Inde pacem fecit cum Demetrio. Plutarchus in Pyrrho. Cùm saluberrimo consilio Themistocles migrare Athenienses in classem coëgisset, Xerxe???ue rege & copijs eius Graecia pulsis, ruinas patriae in pristinum habitum reformaret, & opes eius clandestinis molitionibus ad principatum Graeciae capessendum nutriret: in concione dixit, Habere se rem deliberatione sua prouisam: quam si fortuna ad effectum perduri passa esset, nihil maius aut potentius Atheniensi populo futurum, sed eam vulgari non oportere, postulauit???ue vt aliquis sibi, cui illam tacitè exponeret, daretur. Datus est Aristides. Is postquam cognouit eum classem illam Lacedaemoniorum, quae tota apud Gytheum sub ducta erat, velle incendere, vt ea consumta, dominatio maris ipsis cederet, processis ad ciues, & ipsis retulit: Themistoclem, vt vtile co̅silium, ita minimè iustum animo voluere. Euestigiò vniuersa concio, quod aequum non videretur, nec expedire quidem proclamauit: ac protinus Themistoclem incoepto iussit desistere. Val. Max. lib. 6. cap. 5. Plut. in Themistocle Pagasas portum habet, non Gytheum. Condolendo. Sybari à Crotoniatis direpta, vniuersi Milesii, qui pubereserant, capita deraserunt, & ingentem luctum adiecerunt. Herodotus lib. 6. Sacrificando. Bestia Appia, mulier Attellana, Capuea habitans, Annibale Capuam tenente, quotidie sacrificauit pro salute populi Romani. Liuius lib. 26. erga Commilitones. Multis viris fortibus Thesevs auxilio fuit in praeclaris facinoribus obeundis. Nam & in Colchos cum Iasone nauigauit, ad opprimendum aprum Calydonium venit, & Adrasto opem tulit in recuperandis caesorum ad Thebas cadaueribus, & cum Pirithoo Centauros debellauit, & ad inferos postea descendit, vnde ab Hercule liberatus est. Natalis Comes Mythol. lib. 7. cap. 9. Cùm ad Thermopylas CCC. Lacedaemonij contra Xerxem pugnaturi essent, vates Megistias Acarnas, à Melampode oriundus, praelocutus ex extis mortem omnibus imminere, quamuis palam à Leonide dimitteretur, ne vnà periret, tame̅ discedere noluit, filium modò, qui ei vnicus erat, vnà militarem missum fecit. Socij reliqui, quos Leonides Spartanorum rex remittebat, abiêre. Thespienses tantum atque Thebani perstitêre cum Lacedaemonijs. Thebani quidem inuiti ac nolentes, quippe quos Leonides loco obsidum detinebat: Thespienses verò libentissimi, qui negauerunt se Leonide, & qui cum eo erant desertis, abscessuros: permanentes???ue vnà cum illo occubuerunt, quorum dux erat Demophilus Diadromei. Herod. lib. 7. Ex trecentis Lacedaemonijs ad Thermopylas duo, Evrytvs & Aristodemvs, feruntur ob extremam lippitudinem è castris à Leonida rege remissi, & in Alpenis decubuisse. At communicato inter se consilio, cùm liceret aut salutem sibi parare, aut vnà cum alijs occumbere, cùm inter se discreparent, Anstodemus quidem prae ignauia remansit, Eurytus verò, audita Persarum per montem circuitione, petijt arma, & duce seruo ad pugnantes deductus, dato in Persas impetu, ocbuit. Herod. lib. 7. Pelopidas & Epaminonda ad Mantineam vnà militarunt, cùm Lacedaemonijs integra adhuc amicitia & foedere misissent Thebani auxilia: cum???ue inter pedites locati vnà essent aduersus Arcadas, vt gradum retulit Lacedamoniorum cornu, in quo ipsi stabant, multi???ue terga verterunt, testudine obnixi sunt ijs, qui se intulerunt. Ac Pelopidas septem acceptis aduersis vulneribus, super aceruum cadauerum sociorum pariter & hostium corruit. Quem etsi haberet Epaminondas pro deplorato, processis tamen ad protegendum corpus eius & arma multis???ue se vnus obiecit, certus priùs occumbere, quàm Pelopidam deserere iacentem. Iam inso etiam grauiter affecto, cùm pectus hasta, gladio brachium esset vulneratum: ecce ab altero cornu rex Lacedaemoniorum Agesipolis succurrit ijs: ambos???ue praeter spem eripuit. Plut. in Pelopidiae vita. Cùm excisa esset Phigalia Arcadiae vrbs à Spartanis, Phigalenses certis conditionibus dimissi, Olympiadis tricesimae anno secundo, Delphici Apollinis oraculum de reditu co̅suluerunt. Sciscitantibus responsum est: Si soli per seipsos redire conati essent, nullam fore iam reliquam postliminij spem: at si ab Oresthasio centum lectissimos viros assumsissent, illos quide̅ ad vnum in pugna perituros, Phigalenses reditus compotes fore. Oresthasii eo responso cognito, optimus quis???; cer tatim in eam expeditionem nomina dedêre. Congressi verò cum Lacedaemoniorum praesidio, ratam omni ex parte oraculi vocem fecêre. Strenuè enim dimicantes, Spartanis pulsis, cùm ipsi ad vnum mortem oppetijssent, Phigalensibus patria̅ reddidêre. Pausanias in Arcadicis. Q. Ceditivs Tribunus militum, cùm in Sicilia Romanum exercitum Attilio Calatino Coss. in eas angustias deductum videret, vt certa pernicies ante oculos obuersaretur: magno animo ad Consulem conuersus: Exercitus, inquit, totius salus quadringentorum sanguine redimenda est. Ad verrucam illam (locum montis editum asperum???; digito notans) occupandam milites mitte. Poeni hostes vbi id viderint, fortissimus quis???; occursabit: pugna committetur: quadringenti illi trucidabuntur: tu interea occupato hoste exercitum per angustias educes. Tum Consul, Fidum quidem consilium: sed istos CCCC. milites ad eum locum in hostium cuneos quísna̅ erit qui ducat? Si alium (inquit Tribunus) non habes, me vtere. Nec mora, assumtis militibus ad certam mortem profectus, fortissimè pugnans cecidit, suis omnibus caesis. Quem tamen ad huc spirantem, omni ferè ex hausto sanguine hostes sustulêre: cum???; miraculo quodam nullum penitùs in capite vulnus accepisset, curatus conualuit, saepe???; pòst operam sua̅ Reip. fortem at???; strenuam exhibuit. Cl. Quadrigarius libro tertio Annal. Laberium vocat. Frontinus etiam Calphurnium dici asserit. Gell. lib. 3. cap. 7. Noct. Att. ex M. Catonis Originibus recenset. erga Conivrationis participes. Sabinvs Senator, vnus è coniuratis, qui Caium interfecerant, caeteris à Claudio capitali supplicio affectis, non solùm absolutus, verumetiam permissus eandem quàm antè praefecturam gerere: iniquum ratus, si à fide coniuratis data descisceret, in corpus adacto capulo tenus gladio, suamet manu optatum quaersiuit interitum. Iosephus libre 19. capite 3. Antiquit. erga Calamitatis socios. Vitige Romam obsidente, Peranius, Belisarij dux, per Salariam portam egressus, cùm, fusis Gothis, ipse conuerso impetu fugaretur, Romanus Miles in foueam profundam delabitur. Vnde, cùm nec vocem edere, quia in proximo Gothi erant, auderet, neque vllo pacto suo nixu euadere pos [3315] set, ibi noctem vnam animi anxius mansit. Postridie, Gothis rursus in fugam actis, Gothus simili casu in eandem fossam est lapsus. Ibi ambo in communipericulo socij facti, fidem inter se dederunt, se inuicem seruaturos: deinde ambo vociferari validissimè instituerunt. Quibus auditis, cùm proximi ad foueam accurrissent, cuiusnam ea vox esset, rogarunt. Tum Gothus, Romano de industria subticente (nam ita vtrique placuerat) patria lingua respo̅dit, se nuper in eam ex fuga foueam decidisse, & vt restem demitterent, obsecrare. Illi, demisso fune, cùm Gothum se attrahere ducerent, Romanum traxerunt, ac causa calamitatis accepta, inde etiam Gothu̅ edu xerunt. Qui cùm suos de fide Romano data docuisset, eum im punè dimittendum curauit. Sigonius lib. 18. Imp. occid. erga Amicos. Fides sese exerit, Vitam Protegendo, Conservando. Quum Orestes & Pylades venissent in regionem Tauricam ad exuendas furias, quibus Orestes laborabat propter matrem occisam, essent???; à rege Thoa comprehensi, quòd simulacrum Palladis inde auferre voluissent: rex Orestem (quem audiuerat esse auctorem furti) damnauit capitis. Quum verò nesciret vter esset Orestes, Pylades eum se esse affirmabat: contendebat???; vt pro socio interficeretur. Orestes verò volebat irrogari sibi supplicium, nomen suum accusans, & furtum. Cicero in Laelio. D. Brutus fugiens à Mutina, vt ad se interficiendum ab Antonio missos equites aduenisse cognouit, quodam in loco iustae poenae debitum spiritum tenebris furari conabatur, eo???ue iam facta irruptione, Servivs Terentius fideli mendacio obscuritate ipsa suffragante, Brutum se esse simulauit, & corpus suu̅ trucidandum equitibus obiecit. Verùm cognitus à Furio, cui Brutianae vltionis officium mandatum fuerat, vt nece sua amici supplicium discutere non potuit, sic inuitus, fortuna cogente, vixit. Val. M. lib. 4. cap. 7. Lvcilivs, vltimo praelio quod in Philippicis campis commissum fuit, Brutum fugientem Barbaros equites Antonianos insequi conspicatus, dum Brutum se fingit esse, insequentes tam diu remoratus est, vt Brutus ab eis longè abesset. Capto igitur Lucilio, Antonius, ad quem is perducebatur, obuiam se laetitiae plenus Brutum esse arbitratus praebebat. Cùm autem Antonio ita propinquus esset, vt inuicem audiri possent, magna voce exclamauit: Antoni, ne vnquam Brutum viuu̅ vinctum expecta. Ego cùm hos Brutum insequi equites cernerem, Brutum me finxi, vt is fugiendi tempus haberet: & ita ad teperductus sum, eo animo, vt quaecunque in me statueris, perferam. Qua re attonitus Antonius, tantae amicitiae reuerentia Lucilium seruauit, atque in amicorum numero habuit. Fulg. lib. 4. cap. 7. Quo tempore Triumuirorum proscriptio durabat, proposita ijs grauipoena, qui proscriptos re aliqua iuuissent, aut vt non accusassent: contra???; propositis ijs qui accusassent, ingentibus praemijs: cùm inter proscriptos Varro philosophus esset, Caleni peramicus, eum domi suae Calenvs aliquod tempus celauit. In quam domum cùm persaepè Antonius spaciatum se conferret, nunquam territus est, aut animum mutauit Calenus: etsi assiduè vel animaduerti, vel pramia dari, pront edictum aut violassent homines, aut ei paruissent, cernebat. Fulg. lib. 4. cap. 7. Vilnae in Lituania, duobus adolescentibus per plateam ciuitatis, pergentibus, intempesta nocte, duo alij armata manu occurrerunt. Inter defendendum Vnvs aduersarium suum interemit, aufugit???;. Socius illius captus caedis???; damnatus, in locum decollandi postridie ducitur: cum???; iam carnifex gladio euaginato staret, illae reus caedis, qui profugerat, accurrens, dixit: Sinite hunc innocentem abire, ego enim hanc caedem perpetraui. Itaq; ille genua flectens à spiculatore decollatus est, innocens liberatus. Guagninus in descriptione Poloniae oculatus testis. Insidias Detegendo, Indicando. Ionathan Sauli regis F. Dauidem patri reconciliauit, innocentia & virtute illius detecta. Mox cùm patris insaniam videret, qui Dauidem omnimodo perdere vellet, Dauidem admonuit, & vt fuga sibi consuleret, iussit: cum???; Dauidis causam apud Saulum ageret, irati patris hastam vix declinauit. 1. Regum 19. & 20. Mithridatis Ariobarzanis, amicus erat Demetrij filij Antigoni, & propter aetatem familiaris. Hîc in comitatu Antigoni regis Asiae erat: nec erat vel habebatur improbus, verùm ex somnio quopiam venit Antigono in suspicionem. Visus est sibi Antigonus amplum & pulcrum campum inire, atque eum auri ramentis conserere: ex eo primùm exurgere aurea messis, mox regressus nihil nisi demessum culmum videre. Cùm anxio & moesto animo esset, audiuisse quosdam dicentes: Mithridatem in Pontum Euxinum fugere asportantem auream messem desectam. Hinc trepidans filio iureiurando adacto taciturum, visum aperuit, ac se prorsus de medio tollere eum & interficere statuisse. Quod vt audiuit Demetrivs, oppidò fuit ei acerbum: adolescenti???;, cùm more suo ipsum adisset, vt otium secum falleret, verbum facere, aut voce id detegere iurisiurandi religione dubitauit: sed abduxit eum paulatim ab amicis, at???; vbi soli sine arbitris fuerunt, hastili in solo inspiciente illo descripsit: Fuge Mithridare. Eo aduerso profugit nocte in Cappadociam, breui???; oblatam Antigono de ipso visionem fatum compleuit. Ampla enim & praeclara regione potitus est, regum???; Ponti ille stirpem: quae octaua fermè successione à populo Romano est deleta, edidit. Plut. in Demetrio Poliorcete. Defendendo, non Deserendo. Iolavs senex apud Eurip. Heraclidis de seipso sic ait: [Greek words]. Ego cum fugientibus vnà fugio liberis: & cum malè habentibus habeo vnà malé. Tres adolescentes eiusdem ciuitatis, iter Delphos ad consulendum oraculum facientes, in latrones inciderant. Vnus correpta fuga, declinauit latrones: Alivs verò, cùm reliquis interfectis impetum faceret in superstitem sicarium, à latrone aberrauit, in socium verò ensem impulit. Ei igitur, qui fugerat, tale responsum ab oraculo datum est: Occidi socium praesens es passus amicum: Non tibi vaticinor, sacro te proripe templo. Et alteri consulenti, talia respondit Pythia: Defendens socium, verso mucrone necasti: Purior es manibus nunc, quàm priùs esse solebas. Aelianus de Varia historia lib. 3. Familiaris Arcesilai Lacydes, Cephisocrati perduellionis reo inter caeteros amicos aderat aduocatus. Postulante anulum eius accusatore, demisit eum iuxtà submissé. Quod aduertens Lacydes, eum imposito occuluit pede. Erat criminis anulus indicium. Postquam fuit absolutus, cùm amplecteretur Cephisocrates iudices, quidam scilicet, qui id viderat, iussit ei, vt gratias ageret Lacydi, at???; rem exposuit, cùm nemini id narrasset Lacydes. Plutarchus de Discernendis adulatoribus. Prostratis ia̅ & perditis C. Gracchi consilijs, rebus???; cùm tota eius conspiratio latè quaereretur, desertum omni auxilio, duo tantùm amici Pomponivs & Lectorivs ab infestis & vndique ruentibus telis oppositu corporum suorum texerunt. Quorum Pomponius, quò is faciliùs euaderet, concitatum sequentium agmen in porta Trigemina aliquandiu acerrima pugna inhibuit, nec viuus pelli potuit, sed multis confectus vulneribus trausitum super cadauer suum eis (credo etiam post fata inuitus) dedit. Lectorius autem in ponte sublicio constitit: & eum, donec Gracchus transiret, ardore spiritus sui sepsit: ac vi iam multitudininis obrutus, conuerso in se gladio celeri saltu profundum Tiberis petijt: quam???ue in eo ponte caritatem totius patriae Horatius Cocles exhibuerat, vni amicitiae, adiecta voluntaria morte, praesticit. Valer. Max. libro 4. cap. 7. Timotheus Cononis F. cùm Athenis adolescentulus causam diceret, non solum amici priuati???ue hospites ad eum defendendum conuenerunt, sed etiam in eis Iason Thessalorum tyrannus, qui illo tempore fuit omnium potentissimus. Hic cùm in patria sine satellitibus se tutum non arbitraretur, Athenas sine vllo praesidio venit: tanti???ue hospitem fecit, vt mallet, se capitis periculum adire, quàm Timotheo de fama dimicanti deesse. Hunc aduersus tamen Timotheus postea populi iussu bellum gessit: patriae enim sanctiora iura, quàm hospitij esse duxit. Probus in Timotheo. M. Lollivs quaestor, aegrotus licèt, ad liberandum in iudicio amicum, à Catone minore, Quaestore, subiecti testamenti nomine damnandum, lect ca se in iudicium perferri voluit. Plut. in Catone. Liberando è carcere. Iosephvs Iudaeus in direptione Hierosolymae nihil praeter sacrorum librorum & amicorum salutem à Vespasiano petijt. Parij aemulatores Pythagorearum disputationum, in regionibus circa Italiam degebant. Dionysius Siciliae tyrannus legationem de amicitia facienda ad Metapontios & caeteros Italos misit. Evephenvs iuuenibus, qui discendi causa ad eum commeabant, eorum???ue parentibus suadebat, nullo modo tyranni verbis adhibendam esse fidem. Quae res ad iram vehementissimè Dionysium inflam mabat. Ira???; opera̅ dabat, quemadmodum eum in suam potestatem redigere posset, & è Metapontio in Rhegium transportare. Quem posteaquam cepit, in concilio accusationem in eum intendens demonstrauit, quantis rebus ob eum solum esset spoliatus. Ille confitens, rectè se fecisse praedicabat. Illos enim amicitia & discendi consuetudine sibi deuinctos esse: tyrannu̅ se ne aspice [3316] re quidem inter discipulos suos posse. Qui eum ob hoc morti adiudicauit. Euephenus nihil perterritus, ad Dionysium inquit: Decretis quidem pareo: verùm quia sororem adhuc innuptam habeo, eam priùs in Pario collocare alicui in animum induxi. Ita???; in patriam nauigabo, breui???ue reuersus mortem obibo. Cùm omnes hoc audito sermone in risum effunderentur, Dionysius admirabatur, & interrogabat: Quisnam igitur pro te sponsurus est? Ille: Vadem, inquit, mortis dabo. Evcritvmqve accersitum, vadem praebuit. Qui admodum lubens hac pro morte sponsionem recepit, transigens, vt ille digressus intra sex mensium spacium reuerteretur. Se verò ibidem permanentem, interea temporis custodiri & asseruari iussit. Admirandum quidem factum erat: verùm Iongè mirabilius aliud consecutum est. Etenim post sex menses, is qui eum vadem dederat, collocata sorore sua, reuersus in Siciliam, seipsum tyranno reddidit, iussit???ue vadem dimitti. Dionysius vtriusque virtutem supra modum complexus & admiratus, ambos liberos dimisit: petijt???;, vt data fide tertium ipsum in amicitiam suam ascriberent, & apud se manerent, praesentibus???; bonis vnà fruerentur. Qui animum quidem tyranni propositum???; comprobauerunt. At petebant, si vitam sibi concedere vellet, reuerti se ad consuetas cum adolescentibus exercitationes pateretur. Dionysius hoc facto, multos Italos adduxit, vt maiorem sibi fidem haberent. Polyaen. lib. 5. Damon & Pythias Pythagoricae prudentiae sacris initiati, tam fidelem inter sese amicitiam iunxerunt, vt cùm alterum ex his Dionysius Syracusanus interficere vellet, atque is tempus ab eo, quo priusquam periret domum profectus res suas ordinaret, impetrauisset: alter vadem se pro reditu eius tyranno dare non dubitauit. Solutus erat periculo mortis, qui modò gladio ceruices subiectas habuerat: eidem???ue caput suum subiecerat, cui securo viuere licebat. Igitur omnes & in primis Dionysius, nouae atque ancipitis rei exitum speculabantur. Appropinquante deinde definita die, nec illo redeunte, vnusquisque stultitiae tam temerarium sponsorem damnabat: at is, nihil se de amici constantia metuere praedicabat. Eodem autem momento & hora à Dionysio constituta, qui eam acceperat, superuenit. Admiratus amborum animum tyrannus, supplicium fidei remisit: insuper???ue eos rogauit, vt se in societatem amicitiae, tertium sodalitij gradum vltima culturum beneuolentia reciperent. Hae sanè vires amicitiae, mortis contemtum ingenerare, vitae dulcedinem extinguere, crudelitatem mansuefacere, odium in amorem conuertere, poenam beneficio pensare potuerunt: quibus benè tantum venerationis, quantum deorum immortalium cenmonijs debetur. Illis enim publica salus, ijs priuata continetur: atque vt illarum aedes sacra domicilia, ita harum fida hominum pectora, quasi quodam sancto spiritu referta templa sunt. Valer. Max. lib. 4. cap. 7. Agesilavs Larissam Xenoclem Scythem ad iungendam cum eis amicitiam legauit. Quibus prehensis & in custodiam datis caeteri infensi censebant, vt Agesilaus Larissam corona circum daret & oppugnaret. Enimuerò ille cùm tanti facere negasset, se vniuersa Thessalia potiri, vt alterum eorum amittere vellet, pactis inducijs recepit eos. Plut. in Apoph. L. Rheginvs Tribunus plebis Seruilium Cepionem in carcerem coniectum, quòd illius culpa exercitus Rom. à Cimbris & Teutonicis videbatur deletus, veteris actae???; amicitiae memor, publica custodia liberanit: nec eatenus amicum egisse contentus, etiam fugae eius comes accessit. Proh magnum & inexpugnabile tuum numen amicitia, cùm ex altera parte Respub. manum inijceret, ex altera tua illum dextra traheret: & illa vt sacrosanctus esse vellet, exigeret, tu exilium indiceres: adeò blando vteris imperio, quòd is suppliciùm honori praetulit. Val. Max. lib. 4. cap. 7. Ferendo mores. Avgvstvs Caesar, amicitias non facilèadmisit, & constantissimè retinuit: & non tantùm virtutes ac merita cuiusque dignè prosecutus, sed vitia quoque, & delicta duntaxat modica perpessus. Neque enim temerè, ex omni numero in amicitia eius afficti reperientur praeter Saluidenum Rufum, quem ad Consulatum vs???;: & Cornelium Gallum, quem ad Praefecturam Aegypti, ex infima vtrun???; fortuna, prouexerat. Quorum alterum res nouas molientem damnandum Senatui tradidit: alteri ob ingratum & maleuolum animum, domo & prouincijs suis interdixit. Sed Gallo quoque & accusatorum denunciationibus, & Senatusconsultis ad necem compulso, laudauit quidem pietatem tantoperè pro se indignantium: caeterùm & illacrymauit, & vicem suam conquestus est, quòd sibi soli non liceret amicis, quatenus vellet, irasci. Reliqui potentia at???; opibus ad finem vitae suae cuius???; ordinis principes floruerunt. Suetonius. Non detegendo arcana. Alcibiades eiusmodi probationem amicorum instituit. Simulacrum hominis in obscuro & tenebricoso loco conclusit, atque amicorum quemlibet introducens, ostendebat tanquam hominem occisum: & rogabat, vt suam operam ad eam rem darent, vt facinus latêre posset. Reliqui sceleris communicationem refugerunt. Solus Callias, filius Hipponici, libenter simulacrum admisit, quod ostenderat, ad probandos amicos factum. Itaque fidelem amicum iudicauit, Calliam, & in posterum Alcibiadi Callias fuit carissimus. Polyaenus libro primo. Evmenes Cardianus, cùm Argyraspidas sibi insidias moliri intelligeret, recepit se in tabernaculum suum, & ad amicos, in conuentu se praefatus ferarum versari, testamentum condidit, literas conscidit & corrupit: ne ipso defuncto ex arcanis his crearentur illis, qui scripserant eas, pericula & calumniae. Plut. in Eumene. Liberis amicorvm consvlendo. Cùm Gabaonitae à Sauli familia superstites ad crucifigendum poscerent: David rex Mephibosethum Sauli è Ionathane filio nepotem praeterijt, propter fidem Ionathani datam, & amicitiae foedus. Reliquos Sauli posteros, septem numero, Gabaonitae crufixerunt. 2. Regum 21. Phocion non viuum modò constanter obseruauit & coluit Chabriam, verùm etiam defuncti propinquorum magnam curam gessit, & filium Ctesippum affectauit bonum virum reddere, quem licèt vecordem videret & contumacem, non destitit tamen emendare & tegere eius vitia. Semel tantùm dicitur, cùm obtunderet ipsum in quodam bello adolescens, fatigaret???ue importunis quaestionibus & interrogationibus quasi castigans, atque imperatoris munus eum docere instituens, dixisse? Ò Chabria, Chabria, magnam sanè tibi refero amicitiae gratiam, qui filium feram tuum. Plutarchus in Phocione. Eudamidas Corinthius pauperrimus, Aretaevm Corinthium & Charixenvm Sicyonium amicos suos, & eos quidem opulentos, haeredes scripsit hunc in modum: Lego Aretaeo quidem matrem meam alendam, atque in senecta fouendam: Charixeno verò filiam meam elocandam cum dote, quanta ab illo maxima dari poterit. Si quid autem interim acciderit alterutri, huius quoq; partem alter habeto. Illi ergo cùm rata esse iussissent ea quae testamento fuerant ab amico legata, Charixenus quin???; duntaxat diebus superuixit. Aretaeus & matrem Aretaei aluit, & siliam eius duobus talentis è suo dotatam honestissimè elocauit. Lucianus in Toxari. Fr. Almeida, Lusiranae classis praesectus, Quiloae tyrannum Habraëmum expulerat, ei???ue Mahvmetem Anconium, in regis Emmanuelis verba priùs iuratum, successorem dederat. Mahumetes cùm illi summas gratias ageret: Mihi, inquit, suit magnus vsus & amicitia, sancto admodum foedere constituta, cum Alfudailo Rege, quem Habraëmus per insidias interemit. Alfudailus si in vita maneret, ego illi regno cederem. Nec enim is sum, qui vllas regias opes fidei & officio praeferendas existimem. Sed quoniam is vita priuatus est, te quantum possum oro & obsecro, vt facias mihi potestatem accersendi illius filium, quem regni haeredem instituam. Filij mihi quidem sunt isto honore non prorsus indigni, sed malo liberis meis fidei & honestatis exemplum, quàm amplissimum patrimonium testamento relinquere. Attulit hoc postulatum magnam admirationem Lusitanis, cùm animaduerterent hominem Mahumetanis disciplinis imbutum, ea fide amicitiam colere, & tanta animi magnitudine regni opes contemnere, vt facilè officium, amico mortuo debitum, caritati filiorum praeponeret. Omnes igitur illum certatim laudarunt, & eo solùm nomine, quòd regnum vellet à filijs suis ad Regis filium transferre, maiore regno dignissimum iudicarunt. Itaque defuncti regis filius accersitur, & ab omnibus ciuibus Almeidae iussu, fides datur, fore, vt post Mahumetis illius obitum, illum regium adolescentem Regem habeant. Osorius lib. 4. rerum Em. Mortem Aegrè Ferendo. Philippvs Macedo, Euboeensi extincto Hipparcho, casum illius grauiter ferre prae se ferebat ac cùm diceret quidam: Atqui non fuit eius immaturus decessus: Ipsi quidem, inquit, at mihi immaturus. Praeuertit enim fato fungi, quàm meritam gratiam à me amicitiae reciperet. Plutarchus in Apophthegmatibus. erga Compotores. Milo Crotoniates athleta, Pythagorae discipulus, columna quandoque in philosophorum contubernio laborante, subiens, saluos reddidit vniuersos, deinde???ue seipsum extraxit. Strabo lib. 6. Geographiae. erga Àmasios, Concvbinas. Ex Tit. Amor amasiorum, huc ea quae fidem iunctam habent, f. 51. 889. Iacobvs Lupius Siqueira Lusitanus, anno 1508. cum quinque nauibus in insulam, quam olim Taprobanam, modò Zamatram appellant, primus peruenit. Cum Malacensi rege nomine Emmanuelis regis foedus icit. Is cùm simulata amicitia Lusitanos perditum vellet, aedem maximam ex ligno prope pontem extruxit, & Siqueiram ad conuiuium inuitauit. Erat cum Malacae Persis quaedam Mahumetana, quae hospitium publicè certa pecunia praebebat. Apud eam diuersabatur sartor quidam Lusitanus, qui Persicam liguam propè nouerat, & in maximam mulieris familiaritatem venerat. Ea cùm insidias indicio cuiusdam hominis sibi valdè familiaris percepisset, per sartorem à Siqueira postulauit, vt eam ad colloquium secretò admitteret: vitam namque illius & dignitatem agi. Siqueira monita mulieris irrisit. Illa verò cùm idem iterum at???; tertiò à Siqueira conten deret, & nihil proficeret: omni periculo co̅temto sartori insidias detexit. Siqueira morbi simulatione periculum declinauit. Osorius lib. 6. rerum Em. erga Hospites. Tvm in Genere. Romani olim hospitem etiam clienti praeponeba̅t, teste Massurio Sabino dicente in lib. 3. Iuris ciuilis: In officijs apud maiores ita obseruatum est, primùm tutelae, deinde hospiti, deinde clienti, tum cognato, postea affini. Gellius libro quinto, capite decimotertio. in Specie. Videlicet Pudicitiam desendendo. Lothvs, cùm angelos duos Sodomae hospitio suscepisset, & contra ciuium suorum iniuriam, quantum in se erat, fuisset tutatus: & ne hospitibus iniuria fieret, filias suas ciuium libidini expositurus esset, solus cum suis è Sodomitano incendio conseruatus fuit. Gen. 19. Senex quidam (vt in Iudicum libro legimus) habitans in Gabaa, vrbe tribus Beniamin, cùm vidisset hospiti suo Leuitae vim arari ab effrenatae libidinis viris: loco ipsius siliam eis virginem tradere voluit. Hospes verò ne illi, à quo benignè exceptus fuerat, dedecoris ignominiae???ue causa existeret, sua quam secum habebat coniuge raptoribus satisfecit: qua illi sic abusi sunt, vt extinctam reddiderint. Marul. libro 1. cap. 3. & Sab. lib. 7. cap. 6. Non laedendo. Quum Galli incursionem facerent in Ioniam, ciuitates???; depopularentur: in Mileto fortè Cereris sacra Thesmophoria celebrabantur, & mulieres congregatae in templo erant non longè à ciuicate. Barbari mulieres rapuêre. Ex ijs alias Milesij redemêre, alias Barbari secum abduxêre: in quarum numero Erippe fuit, vxor Xanthi, hominis magnae auctoritatis, ac primi generis in Mileto, relicto domi puero bienni. Xanthus, magna bonorum suorum parte argento commutata, comparatis aureis mille, primùm in Italiam transijt: inde per Massiliam in regionem Celtarum: vbi Erippen cum Principe Celtarum nuptam reperit. Ab eo hospitio exceptus, Celtam persuasit, vti sibi vxorem restitueret. Erippè perfida Celtae indicat multitudinem auri, suasit???; vt occideret Xanthum: confitens, se ipsius amore plus quàm patriae & pueri teneri, Xantho verò se penitùs esse infestam. Occultauit indignationem Celta, & Xanthum comitatus, vbi ad fines Celticae peruenit, sacrum se facturum in quiens, Erippen victimae astare iussit de more, & incautae caput amputauit: Xantho???; simul reuelans insidias ab ea paratas, omne aurum illi liberaliter donauit. Parthen de Amat. cap. 8. Phocensium tyrannis, qui Delpnos occupauerant, cùm bellum Thebani, quod vocauerunt Sacrum, intulissent: mulieres Bacchae, quas Thyadas appellant, furore percitae, & errantes, nocte ingressae sunt omnibus ingnotantibus Amphissam. Ibi in foro, quòd essent lassae, nondum recepta mente, humi stratis corporibus, sopitae passim procubuerunt. Feminae Amphissenae verentes, quòd foederata ciuitas Phocensibus esset, ac multi milites adessent tyrannorum, ne afficerentur co̅tumelia thyades, in forum omries concurrerunt, ac tacitae vndique circumsistentes, dormientes non interpellarunt. Postquam euigilauerunt, aliarum aliae susceperunt curam cibúmque eis obtulerunt: denique permittentibus viris ad fines vsque prosecutae in tutum eas deduxeruut. Plut. de Virtutibus mulierum. Annibal à Campanis vrbe exceptus, apud Pacvvivm virum nobilissimum diuertit. Ex Campanis ciuibus nemo ad conuiuium adhibebatur, praeter Vibellium Tauream, virum fortissimum, & silium Pacuuij, cui pater iratum Annibalem, eò quòd Decium Magium pro Romana societate pugnantem sequutus erat, magno negotio placauit. at is iuuenis licèt simulatione reconciliatus Annibali, nocendi tamen occasionem expectans, dum celebratur omnium sermone laetitia???; conuiuiu̅, patrem in interiorem partem aedium adducit, eum???; hortatur, vt simul secum gratiam populi Romani graui peccato amissam, summo beneficio redimere velit. Consilium deinde aperit, quo animum induxerat, Annibalem patriae suae, totius???; Italiae hostem de medio tollere. Homo qui id auctoritatis & parens esset, filij dicto vehementer obstupuit, iuuenem???; complexus, magno labore, multis cum lacrymis vix tandem exorauit, vt abiecto gladio domi suae hospitem tutò esse sineret. Ita Annibal, qui ab Oceano Hispaniae???ue vltimis oris per ingentia terrarum spacia militem trahens, nunc hostium telis, nunc Gallorum insidijs petitus euaserat, parum abfuit quin vnius iuuenis manu inter epulas mensas???ue necaretur. Autor vitae Annibalis Humaniter tractando. Ex Titulo Popularitatis huc non pauca, f. 2893. Liberaliter excipiendo. Ex Titulo Liberalitatis mutuanda quaesdam, fol. 2375. & seqq. Qvintivs Crispinus Badium Campanum & hospitio benignissimè domi suae exceperat, & aduersa valetudine correptum attentissima cura recreauerat. À quo post illam nefariam Campanorum defectionem in acie ad pugnam prouocatus, cùm & viribus corporis, & animi virtutibus aliquanto esset superior, monere ingratum, quàm vincere maluit. Nam quid agis (inquit) demens? aut quò te praua cupiditas transuersum rapit? parum habes publica impietate furere, nisi etiam priuata lapsus fueris? Vnus tibi Romanorum (videlicet Quintius) placet, in quo scelesta exerceas arma? cuius penatibus & honoris vicissitudinem & salutem tuam debes? At me foedus amicitiae, dij???; hospitales, sancta nostro sanguini veltris pectotibus vilia pignora, hostili certamine congredi tecum vetant. Quinetiam si in concursu exexcituum fortuito vmbonis mei impulsu prostratum agnouissem, applicatum iam ceruicibus tuis mucronem reuocassem. Tuum ergo crimen sit hospitem occidere voluisse: meum non eris hospes occisus: proinde aliam, qua occidas, dextram quaere: quoniam mea te seruare didicit. Dedit vtri???; coeleste numen debitum exitum. siquidem in eo praelio Badius obtruncatus est: Quintius insigni pugna clarus euasit. Val. Max. libro 5. capite 1. Thorismvndvs rex Gepidarum erga Alboinum Oduini Longobardorum regis F. filij sui interfectorem licèt, sed hospitem, fidus fuit. Hunc enim ad se profectum, vt ab hoste virtutis suae testimonium afferret, & cum patre deinceps cibum publicè in eadem mensa capere posset: Thorismundus, etsi à proceribus ad vindictam filij inflammaretur, plus tamen hospitali fidei, quam priuato, vel etiam publico dolori dandum censuit. Ita???; Alboinum hospitio exceptum & me̅sae suae adhibuit, & ad dexteram suam, eo loco quo filius suus sedere consueuerat, collocauit: abeunti???; arma honoris ergô concessit. Paulus Diaconus lib. 1. cap. 23. Non subiugando. Cùm Pyrrhvs Epirotarum rex vouisset Palladi in Atheniensi arce rem sacram facere, Athenienses liberè eum in vrbem atque arcem receperunt. Verùm posteaquam vrbe egressus fuit, Pyrrhus dixit, mirum in modum gratam extitisse fidem, quam sibi Athenienses habuissent: scaeterùm si saperent, in polterum nulli regi portas aperturos esse. Eo verbo ostendit, non esse ex re liberae ciuitatis, in cuiusquam principis manu libertatem suam credere. Cuius consilium non secuti Athenienses, cùm postea Cassandrum quo???; in vrbem accepissent, magna at???; innumerabilia mala ex eo tulerunt: re ipsa experti, à Pyrrho sapientissimè monitos fuisse. Fulgos. lib. 7. cap. 2. ex Plut. Pyrrho. Protegendo. Non pradendo. Raaba meretrix exploratores Iosuae abscondit, & incolumes remisit. Iosuae 2. Eius fidem commendat Apostolus, propter quam non perijt cum incredulis. Hebr. 11. Nuncij euntes ad Dauidem absconditi fuerunt in puteo, & seruati per Mvlierem, quae posuit velamen super os putei. 2. Regum 17. Gerbonivs, Populonij episcopus, occidi potuit: cogi autem vt hospites pro deret, non potuit. Totilae regis irati minas contemsit, nolens prorsus latebras indicare eorum, qui ad se confugerant. Et cùm vrsis ferocissimis obijceretur lacerandus, at???; inter illos illaesus versaretur: verecundia regem coepit, nolle ei parcere, cui ferae beluae pepercissent: ac protinus hominem dimitti iussit. Marul. lib. 1. cap. 3. Liberando. Cn. Martivs Coriolanus, cùm bonam bellando operam aduersus Volscos & Coriolanos nauasset, & multa militaria dona à Posthumio oblata essent: nihil quicquam accepit, verùm orauit, ne amicum Volscum, iure belli captum diuenderet: sed sibi, cuius hospes olim fuerat, dono daret. Dionysius libro 7. & 8. Liuius lib. 2. Decad. 1. Plin. cap. 19. de Viris illustr. Val. Max. lib. 4. cap. 3. FIDES PARENTVM ERGA LIBEROS, NATVRALES, adoptiuos: Vitricorvm & Novercarvm erga Priuignos. Huc confer Titulum, Amor parentum erga liberos, f. 56. Illic certè Beneuolentia consideratur, hîc Fides. In genere. Nihil magis curabat Aeneas quàm Ascanium suum. Sic Vergilius lib. 1. Aeneidos: Omnis in Ascanio chari stat cura parentis. In specie. Videlicet Vitam liberorvm conservando. Creon Menoeceum F. pro salute Thebarum mactare iussus, respondet apud Eurip. in Phoenissis: [Greek words]. Ego etenim nunquam ad hoc deueniam calamitatis, vt mactatum filium addicam ciuitati. Omnibus enim hominibus amans liberoru̅ vita, neq; quispiam suum ipsius filiu̅ dederit ad interficiendu̅. Ne me laudet, meos quispiam interficiens liberos. Cùm ad expiandum Sauli regis contra Gabaonitas facinus, Dauid rex septem Sauli filios superstites Gabaonitis dedidisset, quos illi ad Gabaam in monte crucifixerunt: Respha Achiae F. Sauli concubina, cuius duo filij Armonis & Mephibosethus inter eos fuerant, centone in petra strato, ab initio messis hordei, donec in illos coelestis aqua destillauit, prohibuit, quò minùs illi vel ab auibus interdiu, vel noctu à feris inuaderentur. 2. Regum 21. Meretrix, ne filius suus gladio à Salomone rege, duodecim annorum puero, diuideretur, eum potiùs alteri meretrici concedere voluit. 3. Reg. 3. Parysatis mater, Cyro F. ob insidias fratri Artoxerxi structas interficiendo, multis lamentis & obsecrationib. vitam ser uauit, vlnis eum complexa, ac capillo suo circumijciens colligans???; illius collum cum suo. Plut. in Artoxerxe. Octavivs Balbus proscriptus à. Triumuiris, cum domo, postico clàm esset egressus, iam???; fugae expeditum initium haberet: postquam intus filium trucidari falso clamore viciniae accepit: ei se neci, quam euaserat, obtulit, occidendum???; militibus tradidit. Pluris nimirum illud momentum, quo illi praeter spem videre filium incolumem contigerat, quàm salutem suam aestimans. Miseros adolescentis oculos, quibus amantisfimum sui patrem, ipsius opera sic expirantem, intueri necesse fuit. Val. lib. 5. cap. 7. M. Brutus bellis ciuilibus Patara potitus, Patarentibus edixit, vti omnes omnino ciues, quicquid in vrbe auri, argenti facti aut infecti possiderent, id ad se in medium adferrent: in eos statuto vltimo supplicio, qui caelassent: praemio contrà, ijs qui detulissent. Itaq; quum seruus quidam dominum indicasset, mittitur Tribunus, qui nactam pecuniam adferat, dominúmque cum tota familia in iudicium trahat. Dominus cùm negare non posset, iussus causam dicere, nihil respondebat. Sed postquàm Mater seipsam accusans, identidem clamaret, filium innocentem esse, se???; pecuniam abscondisse: itaq; orare, vt filio parceretur: seruus contrà eò perfidiae veniret, vt etiam non rogatus mentiri eam diceret, istud???; ciuile crimen non ad matrem, sed ad filium pertinere: Brutus cùm filij taciturnitate, tum matris pietate motus, vtrunque & libertate & pecunia donauit: seruum laqueo suspendit. Appianus lib. 4. & Sab. lib. 8. En. 6. Cremenses à Friderico Barbarossa, cui rebellauerant, obsessi, optione data aliquid secum efferendi, filios, parentes, cognatos extulerunt. Hedio in Chron. Germ. In ea pugna, qua Heluetij, suscepto Maximiliani Sforciae, Ludouici F. ab Galliae rege Ludouico XII. oppugnati, & fermè toto Mediolanensi imperio exuti, patrocinio ad Nouariam Gallicum exercitum, anno 1513. VI. Iunij profligarunt: quu̅ reliquorum nulla virtus laus ve emicaret, solus Rvbertvs Martianus, paterno ardore impulsus, cum equitum turma, vt Florangium, & Danesium filios suos, Germanorum peditum in Gallico exercitu duces, qui multis acceptis vulneribus humi iacebant, seruaret, sese in Heluetios im misit, tanta???; ferocitate pugnans, vt Heluetijs ipsis nedum alijs, permirum videretur, viuos tanto periculo eripuit. Guicciardinus lib. 11. Iouius Robertum Sedanium vocat, Eburonum principem, filios Florantium & Gemesium. Institvendo. Edvcando. M. Catonis senioris nunquam tantae, neque tam multae fuerunt occupationes, vt cùm recens natus Cato filius lauandus esset, omnia non relinqueret, vt ipse lotioni semper interesset. Cui posteaquam aetas ad discendum idonea fuit, nunquam alium quàm se magistrum dare voluit: & cùm ab amicis moneretur, vt eam curam alicui erudito seruo traderet, respondit: Ferre se non posse, vt seruum inspiceret filio aures vellicantem: cùm praetereà illud quoque spectaret, ne cuiquam seruo filius literariam institutionem deberet. Plut. in eius vita. Aegrotantibvs consvlendo. Nisi Centvrio ille Itali generis (vt credi aequum est) diuina Christi opera vidisset, nunquam huius opem laboranti filiae implorasset: pietatis tamen cultum non priùs recepit, quàm puella periculo seruata est. Valuit in militari homine multum miraculorum claritas, sed plus omnino patrius affectus: illa veritatis admonuit, hic vt coleret, effecit. Sabellicus libro 3. capite quarto. Valesivs Sabinus, homo, vt illo tempore erant optimi quique, rusticus, aegrotantibus tribus liberis, ac propemodum moribundis, inter vota & comprecationes vocem audiuit, filios fore saluos, si per pronum Tiberim Tirentum portasset, ibi???ue ex Ditis patris & Proserpinae petita aqua calida, quam illi desiderassent, recreasset. Valesius de Tarento vrbe ratus oraculum intelligendum, tametsi procul ea vrbs aberat, nec vllus erat ad Tarentum Tiberis, tamen naue conducta, & in ea impositis pueris, secundo flumine Ostiam contendit, ad campum Martium prope Romam cùm pueros in siccum exponeret, vt taedium nauigationis leuaret, vellet???ue ignem accendere, consuluit gubernatorem, vnde ignis peti posset. Illo è proximo Terento respondit: nam pastoritium ignem videbat ibi lucere: locus ille Terentus dicebatur, quòd Tiberis, amnium more, ripam mollem tereret: vel quòd ara Ditis eo loco sub terra occuleretur. Valesius nomine audito laetus, illuc nauem appelli iubet, & ad inuentam sub terra aram furuas hostias Diti & Proserpinae sacrificauit: & tres noctes, tot enim erant filij aegroti, dijs ibi facto lectisternio, exegit, cum cantibus & choreis, liberis iam morbo liberatis. Vnde Secularibus ludis datum initium. Liuius, Valerius libro secundo, capite 1. Florus. Dignitates conferendo. Avgvstvs Tiberio, Clavdivs Neroni Romanum imperium reliquit: cùm ille nepotem & pronepotes haberet, hîc filium. Suetonius. Honorem tvendo. Amasis rex Aegypti cùm Ca̅byses rex Persarum filiam illius in matrimonium peteret, noluit ei filiam suam dare, cùm probè sciret, illum concubinae loco eam habiturum. Misit ergo filiae loco Nitetim Apriae regis filiam, quem ipse interfecerat. Qua de causa postea Cambyses Aegyptum in festis armis petijt, & Psammenitum Amasis filium regno exuit. Herod. libro tertio. Aristides Locrensis filiam suam ita amauit, vt Dionysio Syracusano, qui sibi vxorem depoposcerat, dare noluerit, etiamsi omnium ditissimo: se potiùs filia malle perditam, quàm tyranni matrimonio locatam videre, dixerit. Sabellicus lib. 8. cap. 9. Exemplorum. Fabivs Rutilianus quinq; consulatibus summa cum gloria peractis, omnibus???ue & virtutibus & vitae meritis stipendijs, legatus ire Fabio Gurgiti filio ad bellum difficile & periculosum conficiendum grauatus non est: penè ipso per se duntaxat animo sine corpore militaturus, vtpote propter vltimam senectutem lectuli otio, quàm labori praeliorum habilior. Idem triumphantis curru̅ equo insidens sequi, quem ipse paruulum triumphis suis gestauerat, in maxima voluptate posuit: nec accessor gloriosae illius pompae, sed auctor spectatus est. Val. Max. lib. 5. cap. 7. Suidas paulò aliter. Non abdicando. Cesetvs eques Romanus, Caesare omnium iam & externorum & domesticorum victore, cùm abdicare filium suum iu [3319] beretur, quòd is tribunus plebis cum Marullo collega inuidiam ei tanquam regnum affectanti fecerat, in hunc modum respondere sustinuit: Celeriùs tu mihi, Caesar, omnes filios meos eripies, quàm ex his ego vnum nota pellam mea. Habebat autem duos praeterea optimae indolis filios, quibus Caesar se incrementa benignitatis largiturum pollicebatur. Valerius Maximus libro quinto, capite septimo. FIDES MAIORVM ERGA MINORES. VT AVI, PATRVI, AVVNCVLI ERGA NEPOTES. Mardochaevs Beniamita, Iairis F. patruus & tutor Esterae, eam filiae loco habuit, & sanctissimè educauit: & cùm ad Artaxerxem regem formae gratia abduceretur, ei praecepit, ne cuias esset indicaret: obuersabatur quoq; singulis diebus ad fores palatij, vt rescisceret, quidnam cum Estera ageretur. Esterae 2. & Ioseph. lib. 11. cap. 6. Cùm Achaei, Athamantem Aeoli F. ob structas Helle filiae infidias, quas euitare volens submersa est in Bosphoro, loci expiationem facturi immo lare vellent: Cytissorvs nepos è Colchide veniens, auum Athamantem insigni pietate liberauit. Herod. lib. 7. Cùm Polydectes, Lycvrgi frater natu maior, diem suum obijsset, ad Lycurgum Spartae regnum peruenit. Verùm cùm fratris sui vxorem relictam in vtero habere comperisset, ad foetum conceptum, siquidem masculus esset, regnum pertinere existimans, ipse tutoris loco regnum administrauit. Submisit autem ea mulier clàm, qui Lycurgo indicarent, paratam se ad abolendum foetum, vt ipsi Spartae regnum tenenti nuberet. Lycurgus mulieris consilium se probare simulauit: nolle tamen se ipsius matris periculo id fieri, in procurando abortu, affirmauit, quin potiùs páreret: vt partus confestim è medio tolleratur, sibi curae fore. Partus autem tempore misit qui enitenti adessent: puero???; ad se inter coenam allato: Rex vobis, ô Spartani, natus est, clara voce exclamauit: eum???ue in loco regio deposuit, & Charilao nomen imposuit: propterea quòd omnes magnitudinem animi & iustitiam Lycurgi cum gaudio & gratulatione admirarentur. Plut. in Lycurgo, & Strabo lib. 10. Geographiae. Henricus Valetudinarius Castellae rex, Mariam filiam vnicam Alpho̅so Ferdinandi fratris F. intra annos pubertatis desponderat in spem regni. At non multò pòst regina praeter expectationem filium peperit Ioannem. Itaque Alphonsus regno cum sponsa decidit. Henrico mortuo cùm Ioannes tutorum arbitrio regendus à patre testamento commissus esset, excluso Ferdinando patruo: multos ea res mordebat, ita vt Ferdinandum regno dignum iudicarent, & post eius mortem vel Ioanni vel Alphonso, vter dignior foret, deferendum assererent. Posteaquam igitur Ferdinandus fratri iusta persoluit, & in procerum coetu à praefecto militiae (sic recepto more) rex futurus nuncupandus esset: praefectus cùm diuersa studia, optimorum tamen pleraque in Ferdinandum inclinare animaduerteret, vt tenebat manu vexillum, stabat???ue ante Ferdinandum atque omnem coetum, vti se omni inuidia exoneraret: Quem, inquit, iubes me, fili regis Ferdinande, nuncupare regem? téne, an Alphonsum, an Ioannem? Fecit hac interrogatione, quod ipse erat in aliena, in sua ipsius causa arbitrum. Ferdinandus ergo tanta occasione, tanto hominum consensu, ad tantam spem vocatus, non integritatem animi flexit, non confilium distulit, non vocem proferre dubitauit: sed protinus: Ecquem, inquit, alium nuncupabis, quàm Ioannem? Quod si non audes, me imitare ipsum. Assumto igitur in humeros infantulo, sicut erat statura sublimi, ex loco superiore exclamauit: Ioannes est rex: dicite omnes, Rex Ioannes. Quam vocem admirati vniuersi, & ipsi subsecuti sunt, clamantes identidem: Rex Ioannes. Ita Ferdinandus hac consilij celeritate, non dato hominibus spacio deliberandi, rapuit eorum ercussit???ue iudicium. Ac tacitè defuncto regi exprobrauit inconsultam suspicionem, qui talem fratrem, se quoque meliorem, non bellè tractasset. Ac nequid de animo eius in dubium reuocari queat, omne reliquum vitae tempus declarat, Ferdinandum non aliter perseuerasse quàm incoeperat. Valla libro primo Hist. & Marineus libro vndecimo rerum Hispan. FIDES LIBERORVM ERGA PARENTES. in Genere. Q. Sertorivs in victorijs legatos ad Metellum & Pompeium mittebat, paratum se ostendens arma ponere, & reditu concesso priuatam vitam agere. Malle enim ciuem se Romae esse obscurissimum, quàm exulem cunctorum aliorum declarari imperatorem. Dicitur patriae cupiditate flagrasse maximè causa matris, à qua eductus orbus fuerat, toto???ue animo erat illi addictus. Cùm necessarij Sertorij in Hispania ad Imperium suscipiendum eum vocarent, nunciatis matris fatis, profudit penè ex moerore vitam. Quippe diebus septem neque signum militibus dedit, neque in vllius conspectum amici prodiens iacebat humi. Vix tandem reliqui imperatores, atque in pari dignitatis gradu positi, circumfistentes tabernaculum eius, coëgerunt eum in publicum progredi, & milites appellare, atque res prosperè fluentes capessere. Plutarchus in eius vita. C. Ivl. Caesar Aureliam matrem studiofiss. coluit in omni aetate: quod vel hinc maximè patet, quòd cùm in Rubiconis fluminis transitu, ciuilia bella contra Pompeium moliretur: etfi pluribus agitaretur & molestis cogitationibus, nihil tamen illi molestius fuit, quàm cùm insomnium haberet de matre, cum qua videbatur illicito se commiscere concubitu: quod sanè vehementer hominem terruit. Cuspinianus ex Suetonio. Nero Imperium adeptus orsus à pietatis ostentatione, Claudium apparatissimo funere elatum laudauit, consecrauit???ue. Memoriae Domitij patris honores maximos habuit. Matri summam omnium rerum publicarum priuatarum???ue permisit. Primo etiam Imperij die fignum excubanti Tribuno dedit, Optimam matrem: ac deinceps eiusdem saepè lectica per publicum simul vectus est. Suetonius. M. Antoninvs Philosophus in aulicam adoptatus domum, omnibus parentibus suis tantam reuerentiam, quantam priuatus, exhibuit: licèt pluribus occuparetur honoribus in summis obsequijs erga patrem. Et cùm per viginti & tres annos in domo patris versatus esset, vix duabus noctibus tot annis ab eo mansit, quotidie in eius amore crescens: adeò vt cùm iam Pius consenuisset, finem???ue vitae suae adesse cerneret, eum successorem Imperij omnibus commendarit atque confirmarit, traducta Fortuna aurea in cubiculum Marci per tribunum. Cuspin. D. Avgvstinvs matrem suam Monicam cùm aliàs, tum etiam in eo morbo quo Ostiae perijt, ea obseruantia complexus est, vt illa eum Pij cognomine dignaretur, & cum voluptate commemoraret, nunquam se audisse ex ore eius verbum in se durum vel contumeliosum. Testis ipsemet libro nono Confess. cap. 12. Evstochivm ita semper adhaesit Paulae matri, & eius obediuit imperijs, vt nunquam absque ea cubaret, nusquam procederet, nunquam cibum caperet, ne vnum quidem numum haberet potestatis suae, sed & paternam & maternam substantiolam à matre distribui pauperibus laetaretur: & pietatem in parentem, haereditatem maximam & diuitias crederet. Hieronymus in Epitaphio eius. Carolvs Magnus matrem Bertham religiosiss. obseruauit, neq; eam nisi in diuortio filiae Desiderij regis Longobardoru̅ vxoris suae in iram commouit, aliâs semper veneratus. Cusp. Lvdovicvs Imp. Francoru̅ rex, Caroli Magni filius, Pij cognomentum sibi asciuit optimo iure, quòd patri summo studio semper affuit, illius virtutem & laudem imitari studuit, eius???; mortem acerbissimè tulit. Egnatius lib. 5. cap. 4. Carolvs IV. Imp. consalutatus Bonnae prope Coloniam, cum patre Ioanne in Boëmiam reuersus, non aliter illi, quàm olim priuatus, omnia officia exhibuit, ad nutum???; illius semper ei praestò fuit. Dubrauius lib. 21. In Specie. Partim Honorando. Honor parentibvs debitvs exercetvr Occurrendo, Salutando. Elisaevs ex agricola vates iniectu pallij ab Elia propheta factus, relictis bubus, ab Elia petijt, vti liceret sibi parentibus valedicere. Eo impetrato, par boum mactauit, populo???; dedit epulas. Inde Eliam sequutus est. 3. Reg. 19. Non tantùm lege naturali, verumetiam diuina tenentur filij suos venerari parentes, quum Deus praeceperit eis, dicens: Honora patrem tuum, & matrem tuam. Cui praecepto praemium addidit: Vt sis longaeuus super terram, quam Dominus Deus tuus dabit tibi. Matth. 15. Marc. 8. Exod. 20. Deut. 15. Betsabeae matri Salomon rex assurrexit, adorauit???ue eam: & thronum illi poni, sibi???; assidere iussit. 3. Regum 2. Alphonsvs rex Aragonum, cùm peregrè aduenienti Ferdinando patri obuiam progressus, animaduertisset illum lectica vectari valetudine affectum, statim equo desilijt, vt patrem pedibus comitaretur: & si opus esset, humeris aut cer [3320] uice etiam sustolleret. Cum???ue è lectica pater identidem cohortaretur, vt exemplo multorum procerum iuxtà adequitantium, & ipse quoque equum ascenderet: Alij, inquit, ô pater, quid ad se attineat, ipsi viderint: ego quidem adduci ipse neutiquam potero, quin regem, quin patrem, & eundem aegrotum pedibus sequar. Eundem pòst decem ac septem aureorum millibus funerauit, magno pietatis argumento. Panormita lib. 2. de Gestis Alphonsi. Gloriam participando. Epaminondam dixisse perhibent, nihil sibi accidisse iucundius, quàm quòd genitores sui palmam se duce viui conspexissent Le???ctricam. Plut. contra Epicuri sententiam. C. Martivs, Corio lanus postea dictus, cùm saepiùs pugnatum ea tempestate à Romanis sit, complura???ue gesta bella, ex nullo fine corona vel donis est regressus. Virtutis alijs gloria finis erat, huic gloriae matris Volumniae (Liuius Veturiam vocat) gaudium. Nam vbi laudari ipsum illa audiuisset, & donari vidisset corona, lacrymans???ue prae laetitia esset complexa: id summo sibi honori felicitati???ue ducebat esse. Plut. in Coriolano. Laudando. Galenvs Pergamenus patrem suum Niconem nusquam non sine magno honoris titulo appellare solet: & id in locis permultis ac prolixè semper facit, vt appareat nunquam suauiorem sibi vocem edere visum fuisse, quàm quae parentis sui laudes decantaret. Maximè verò in Com. de Cognoscendis curandis???ue animi affectibus, illum commendat vnicè: quod sanè opus veluti encomiasticum paternarum virtutum est. Mores ferendo. Telecrvs ipsi nuncianti, patrem de eo malè loqui: Nisi, inquit, illi dicendum esset, haudquaquam diceret. Maluit in se transferre culpam, quàm committere, vt pater quicquam temerè loqui videretur. Habes & pietatis simul & modestiae exemplum. Plutarchus in Laconicis. Alexander Seuerus Imp. tulit, vt propter muliebres contentiones ambitiosa mater Mammea exulatum eius vxorem mitteret in Africam, qua̅ paulò antè ipse ab ea acceperat, maius???; penè matris in regendo Imperio quàm ipsius arbitrium esset. Fulg. lib. 5. cap. 4. Mortuos honorificè sepeliendo, conseruando. Caesis ad Thebas Argiuorum optimatibus, interfectorum cadauera Thebani in sepulta abiecerunt. Tum caesorum Liberi, ad aram Misericordiae confugientes, parentum cadauera ad sepulturam petierunt. Quibus ea Thebani, admouentibus Atheniensibus exercitum, reddiderunt. Diodorus libro quarto, capite sexto. Dario totis regni sui viribus in Scytharvm regionibus subinde impetum facienti, paulatim cedentes, ad vltimas iam solitudines peruenerant. Interrogati deinde ab eo per legatos, Quem fugiendi finem, aut quod initium pugnandi facturi essent? responderunt, Se nec vrbes vllas, nec agros cultos, pro quibus dimicarent, habere. Caeterùm cùm ad parentum suorum monimenta venissent, sciturum quemadmodum Scythae praeliari solerent. Quo quidem vno tam pio dicto, immanis & barbara gens ab omni se feritatis crimine redemit. Valer. Max. lib. 5. cap. 4. Hoc dictum Herod. lib. 4. tribuit Indathyrso Persarum regi. Cimon Atheniensis cùm patrem defunctum esse intelligeret, vt corpus eius sepulturae traderet: non tantùm multis se periculis exposuit, sed pietatem in patrem captiuitati quoque praeposuit. Alexan. libro tertio, capite secundo, & libro sexto, cap. 14. ex Plut. Antigonvs Demetrij Poliorcetis patris sui captiuitate̅ grauiter ferens, sumta veste lugubri cùm ad alios reges coniuratos, tum ad Seleucum Syriae regem qui eum ceperat, supplex scribit, & quicquid sibi in Graecia regni supererat, pro patre redimendo offert, & se simul obsidem. Caeterùm cùm in custodia Demetrius obijsset: Antigonus, vbi reliquias patris cognouit afferri, totam classem soluit, eis???ue apud insulas occurrit obuiam. Vt eas accepit, imposuit vrnam, quae ex solido auro erat, in nauem praetoriam. Ciuitates, ad quas appulerunt, hinc coronas ingesserunt vrnae, hinc viros cultu lugubri miserunt ad exequias decorandas & proseque̅das. Decurrente Corinthum classe vrna ex puppi conspicua visa, regali purpura & diademate exornata, quam circumstitit in armis iuuenum statio. Celeberrimus illius aetatis tibicen Xenophantus assidens sacratissimum carmen accinuit, cui concinente remigio, clangor cum modulatione quadam velut in planctu respondit carminum ad tibias ambitibus. Maximam commiserationem & luctum ipse Antigonus stantibus in portu & litore frequentibus mouit sordidatus, lacrymis???ue confectus. Honoribus & coronis funeri Corinthi delatis deportauit reliquias Demetriadem vrbem illi cognominem (Sicyonem priùs dictam) ex paruis ad Ioleon oppidulis frequentatam. Plut. in Demetrio. M. Antoninvs Imp. patre Adriano apud Baias mortuo, reliquias eius Romam peruexit, eas???ue sanctè atque reuerenter in hortis Domitiae collocauit, cunctis???ue repugnantibus inter Diuos retulit: sacerdotes instituit, clypeum???ue Adriano magnificentissimum posuit. Vnde Pius dictus est. Cuspinianus. Filivs paternum loculum torrente abreptum seruauit, & ipse perit, de quo sic in primo Graecorum Epigrammatum: [Greek words]. Obediendo. Tvm In Genere. Iacobvs cùm matri Rebeccae obediuisset, & ius primogeniturae, & patris benedictionem abstulit. Eiusdem iussu in Mesopotamiam ad Labanem auunculum profectus, XX. anno pòst, vxoribus, liberis & opibus auctus, domum redijt. Genes. 27. & sequentib. Tobias iunior auditis exhortationibus patris, in omnibus obedientem se exhibuit, cùm diceret: Pater, omnia quaecunque praecepisti mihi, faciam. Tobiae cap. 5. Christvs Saluator noster, ab omni inobedientia se alienum esse declarans: E coelo, inquit, descendi, non vt meam ipse voluntatem faciam, sed eius qui misit me, Patris. Idem, vt nobis obedientiae praeberet documentum, parentum obsequio subdi voluit. Et erat (inquit Euangelista) subiectus illis: & hoc quidem, cùm iam sapientia & aetate & gratia proficeret apud Deum & homines. Et ne puerorum more blanditijs aut metu subiectum suisse putes, non fuit infirmitatis, sed pietatis & liberi gratuiti???ue obsequij ista subiectio. Marul. libro quarto, capite tertio. In specie. Obedire parentum Voluntati, Decreto. Expertus est Dauid rex in filijs contumaciam: sed vltio fuit illa numinis, non domesticae disciplinae vitium. Caeterùm extremo vitae tempore Solomonem puerum adhuc ex adulterio conceptum, regem declarauit, cùm plures Filii adessent grandes natu, & prudentia non vulgari: verùm hi non modò non patri iuerunt obuiam, sed eius voluntatem ceu oraculum secuti, nihil etiam post senis interitum mutare sunt ausi. Sab. lib. 3. cap. 1. Ferdinandvm Neapolitanorum regem dicere solitum ferunt, nullam se patre viuo, neq; maiorem illis, neque parem coepisse voluptatibus, quas ipse caperet, cùm patris consilium cogitatione praeuisum opera anticipasset. Contrà nihil sibi neq; grauius, neq; existimatione sua indignius solitum accidere, quàm cùm maiorum rerum occupatione impeditus, patri adesse non posset. Pont. lib. 2. cap. 3. de Obedientia. Praeceptis, Legibus. Rechabitae cùm metu Nabucodonosoris Hierosolymam confugissent, ab Hieremia propheta in templum, iubente Domino, introducti, vinum bibere renuerunt: quoniam pater eorum Ionadabus Rechabi F. prohibuisset ipsis vinum bibere, domum construere, sementem facere, vineam co̅serere aut habere, sed in tabernaculis degere per omnem vitam, vt diu viuerent in terra. Hanc obedientiam Dominus obijcit Iudaeis inobedientibus suae legi: & vti Iudaeis excidium & captiuitatem per Hieremiam minatur, ita Rechabitarum familiae perpetuam successionem. Hieremiae 35. Precibus. Artaxerxes in gratiam Parysatidis matris fratri Cyro insidianti ignouit. Plut. in Artoxerxe. C. Martivs Coriolanus, maximi vir animi, & altissimi consilij, optime???ue de Repub. meritus, iniquissimae damnationis ruina prostratus, ad Volscos infestos tunc Romanis confugit. Magno vbique precio virtus aestimatur. Itaque quò latebras quaesitum venerat, ibi breuissimè summum adeptus est Imperium: euenit???ue, vt quem pro se salutarem imperatorem ciues habere noluerant, penè pestiferum aduersus se ducem experirentur. Frequenter enim fusis exercitibus Rom. victoriarum suarum gradibus aditum iuxta moenia vrbis Volsco militi struxit. Quapropter fastidiosus ille in aestimandis bonis suis populus, qui reo non pepercerat, exuli coactus est supplicare. Missi ad eum deprecandum legati. Eos ille cum fastu reiecit, & agrum Volscis ademptum restitui, ipsis???; ciuitatis ius concedi petijt. Vbi senatus reuersis legatis relata audiuit, sicut in graui tempestate & fluctibus ciuitatis sacram anchoram iecit. Quotquot enim erant deorum immortalium [3321] sacerdotes, sacrifici, aeditui, augures, quod patrium ijs erat & antiquum sacerdotium, hi omnes cum insignibus, quibus vtebantur de more in sacris, vt Martium adirent decreuêre, petitum & obsecratum: poneret bellum, ita de re Volscorum cum ciuibus ageret. Hos castris quidem recepit, verùm nihil concessit, nihil fecit vel respondit placatius: tantùm vt prioribus conditionibus vel paciscerentur foedus, vel bellum gererent. Quibus regressis vrbe decreuerunt se tenere & tueri moenia. Romae interea mulieres nobilissimae ad Iouis Capitolini aram supplices se abiecêre. Inter quas Poplicolae soror, Valeria erat: cuius celebre erat nomen. Haec repentè quasi ex diuino instinctu surrexit, caeteras???ue omnes excitauit, & perrexit domum ad matrem Martij Volumniam, & vxorem Vergiliam, rogantes vti secum in castra properarent, & Coriolani immitem animum sua pietate flecterent (Liuius & Valer. Maxim. matrem Veturiam vocant, vxorem Volumniam.) Sedebat cum primoribus Martius pro tribunali. Vt adesse mulieres vidit, coepit mirari. In de agnita vxore, quae prima in agmine erat, conabatur obstinationem & atrociratem suam retinere. Caeterùm ad illius conspectum victus animo & consternatus haud sustinuit, vt adirent sedentem: sed properè descendit occurrit???ue, ac primùm matrem perdiu osculatus, inde vxorem ac liberos, nullum modum iam lacrymandi & complectendi eos fecit, sed ficut vndis motui animi permisit se auferendum. Mater ex precibus in iram versa, ait: Sine, vt priùs quàm complexum accipiam, sciam an ad hostem, an ad filium venerim: captiuáve, an mater in castris tuis sim? In hoc me longa vita & infelix senecta traxit, vt exulem, deinde hostem te viderem? Potuisti populari hanc terram, quae te genuit atque aluit? Nisi te peperissem, Roma non oppugnaretur: multa???ue insuper addidit complorando, quibus & vxoris ac paruulorum fletibus motus, matrem complexus: Expugnasti (inquit) & vicisti iram meam patria, precibus huius admonitus, cuius vtero conceptus, te venia dono. His dictis paulisper cum matre & vxore seorsum collocutus, petentes eas remisit retrò Romam. Nocte elapsa Volscos reduxit. Valerius Maximus libro quinto, capite quarto: Liuius libro secundo Decadis 1. Polyaenus libro octauo: Plutarchus in Coriolano. Pacuuius Calanus princeps eius factionis erat Capuae, quae rem ad Poenum traxerat. Hic cum filio adolescente Perolla Roman. studiosiss. ad coenam est ab Hannibale vocatus. Cui valetudine excusata iuuenis adesse noluit, quin patrem paulò ante Solis occasum triclinio egressum secutus, vbi eum secreto est loco adeptus (venerant enim per posticum in hortum aedibus subiectum) toga ab humero reiecta latus gladio succinctum nudat, cepisseque se consilium ait Hannibalis ex improuiso obtruncandi. Atque ita fore, vt non solùm Campani defectionis veniam à Romanis impetrarent, sed in multò maiore, quàm vnquam antea, apud illos honore futuri essent. Ad ea senex non aliter, quàm si res geri coepta esset, territus, per omnia iura, quae filios parentibus iungunt, cum lacrymis & multis precibus obtestatus est, ne coram patre omnia infanda facere & pati vellet, ne fidem paulò antè publico & priuato iure cum Poeno iunctam violare aggrederetur, atque hospitalem mensam, cui ipse tertius esset adhibitus, tam clari hospitis sanguine foedaret. Haec pater locutus, vbi iuuenem lacrymantem vidit, medium amplexus, atque haerens osculo, non priùs & monere & precari destitit: quàm à proposito auertit. Tum Perolla: Ego, inquit, pietatem, quam patriae debeo, tibi, quando ita vis, exoluam, pater: doleo tamen tua causa, cui patriae ter proditae sustinendum est crimen, defectionis à Romanis factae, foederis cum Poeno initi, & quòd arma quae pro publica fide indueram manibus extorques. Inde arrepto gladio: Ferrum, inquit, ô patria, quo pro te in Poenum vsurus eram, quando paterna pietas prohibet, recipe: atque cum his illud trans horti maceriam in publicum abiecit, & quò minùs res suspecta esset, in triclinium redijt. Sabell. libro tertio, Enn. 5. C. Gracchvs Trib plebis legem promulgauit, si cui populus magistratum abrogauerit, ne aditus huic ad secundu̅ magistratum sit. Qua non obscurè M. Octauium notabat à Tiberio tribunatu deiectum. Eam tamen Caius ipse antiquauit, professus matri se Corneliae precibus dare Octauium. Id placuit populo, comprobatum???ue ab eo est, quòd Corneliam in honore haberet non minùs liberorum suorum, quàm parentis gratia. Nempe statuam eneam ei posuit postea, inscripsit???; Corneliae matri Gracchorum. Plut. in Caio. Monitis, Iußis. Promtè obediuit Iosephvs patri ad fratres eum mittenti, quamuis eos sibi propter delationem infensos sciret. Genesis 37. & 41. Isaacvs, in montem ab Abrahamo patre perductus, cùm pro hostia mactandus ante aram staret, non contumax senem fortis & validus aspernauit, sed in agnae speciem se patri immolandum praebuit. Vt dubitari possit, paternáne pietas magis Deo placuerit, an filij obsequium. Sabell. libro tertio, capite primo ex Genes. 22. David, licèt per Samuelem esset vnctus in regem, tamen obediebat patri, mittenti eum vt portaret cibum fratribus, quibus tunc fuerat praelatus. 1. Reg. 15. & 17. Orestes ad Apollinem, iubentem ducere vxorem Hermionem, filiam Menelai, apud Eurip. in Oreste, inquit: [Greek words] Connubium approbo, sed vbi dederit pater. Hermione itidem Oresti, eius ambienti nuptias, cui etiam primò desponsata fuerat, apud Eurip. in Andromacha sic respondet: [Greek words]. Sponsaliorum quidem meorum pater meus curam habebit: neque meum, decernere haec. Quos versus citat diuus Ambrosius in historia Rebeccae. vbi postulat consensum parentum: id???ue dicit adeò honestum & naturae consentaneum esse, vt poëtae quoq; idem docuerint. Polynices ad matrem Iocastam, apud Eurip. in Phoenissis, sic inquit: [Greek words] Quae tu vis, eadem mihi grata erunt, mater. Menoecevs patrem Creontem interrogans, Vtrum fugere debeat, ne mactetur à ciuitate, apud Euripidem in Phoenissis, inquit: [Greek words] Nimirum conueniens est te dicere, efficere verò me. Childebertvs & Clotharivs Francorum reges, cùm de regni possessione inter se armis disceptarent, essent???ue acie dimicaturi: Crotochildis matris interuentu, primò ferrum inhibuêre, maternis precibus & lacrymis moti: inde non solùm praelio abstinuerunt, sed concordes facti mutuò se complexi sunt. Sab. lib. 3. cap. 6. & Egnat. lib. 5. cap. 4. Voto. Cùm Iephtha Galaadites, contra Ammonitas pugnaturus, votum nuncupasset: Si Deus sibi victoriam in hostes dedisset, immolaturum se quodcunque sibi extra fores domus suae incolumi redeunti primò occurreret: adeo???ue Maspham à praelio victori reuerso, vnica Filia virgo processisset cum tympanis & choris: Iephtha territus, filiae votum suum indicat. Illa patrem, vt votum praestet, hortatur: petit tamen concedi sibi duos menses, quibus suam virginitatem cum suis aequalibus in montibus deplorare queat. Eo tempore exacto, à patre immolata fuit. Iudicum cap. 11. Animaeduersioni, Supplicio. Cùm Artaxerxes interfecisset maximum natu filium Darium, ob insidias quas patri intenderat, Alter ab illo, iubente patre, stricto acinace, sibijpsi vim ante regiam intulit. Aelianus de Varia hist. lib. 9. Cùm C. Flaminivs tribus pleb. legem de Gallico agro viritim diuidendo, inuito & repugnante Senatu promulgasset, precibus minis???ue eius acerrimè resistens: ac ne exercitu quidem aduersus se conscripto, si in sententia perseueraret absterritus, postquam pro Rostris ei legem iam referenti pater manum iniecit, priuato fractus Imperio, descendit è Rostris, minimo quidem murmure destitutae concionis reprehensus. Valer. lib. 5. cap. 4. Principi cuidam Hispano erat Filivs adultus, linguae maledicae ac contumeliosae. Qua ex re multorum odia contraxerat. Ob eam causam pater filio vt perpetuò sileret, cùm indixisset, paruit ille. Accidit interea, vt solenni conuiuio regis, praesente regina, ambo interessent. Adolescens ad caetera industrius, cùm ministraret vt mutus patri, Regina (ea impudica erat) verè mutum surdum???; existimans, & sibi id conducere, rogauit patrem, vt secum esse filium pateretur. Id cùm impetrasset, adhibuit eum secretioribus rebus, ita vt impudicitiae saepè testis esset. Simili iterum conuiuio pater post biennium affuit. Rex interim viderat saepiùs adolescentem, quem omnes mutum putabant. Hic cùm reginae ministraret, petijt à patre rex, casúne, an natura filius mutus euasisset. Neutrum ille respondit, sed iussu suo, ob linguae maledicentiam. Rogauit rex, vt licentiam permitteret loquendi. Cùm diutius pater restitisset, dicens aliquid scandali secuturum: tandem regis praecepto loqui filium, si vellet, iussit. Ille inprimis ad regem conuersus: Habes vxorem, in quit, eam, qua nulla meretrix impudentior aut improbior fuit. Confusus rex prohibuit ampliùs loqui. Poggius in Facetijs. Proscriptioni. Teucer & Aiax à Telamone patre ea lege dicuntur ad Troiam missi, vt ambo aut neuter domum redirent. Nec decennale bellum eorum desiderij plenum, quae mortalibus carissima esse solent, patris legem antiquare potuit: quin capto Ilio Tevcer, qui fratre̅ amiserat, natale solum exilio vertit, Cy [3322] prum???; praetulit patriae, cuius finibus domestica lege excludebatur. Sab. lib. 3. cap. 1. Cadmvs Agenoris filius, ad Europam sororem quaerendam ea est conditione à patre missus, vt nisi illa reperta, exularet. Diu proinde multum???; terra mari???; euagatus, paterni magis Imperij quàm patriae memor, in Boeotia exul consedit. Sabel. lib. 3. cap. 1. Exhaeredationi. Metelli Filii Romae à patre haereditare excussi, testamentum irritum esse noluerunt. Satius arbitrati, bonorum extorres fieri, quàm qualemcunque patris voluntatem non tueri. Alexand. lib. 6. cap. 10. Ebutiae, quae L. Menenij Agrippae vxor fuerat, tabulae testamenti, plenae furoris. Nam cùm haberet duas simillimae probitatis filias, Pletoniam & Aphroniam, animi sui potiùs inclinatione prouecta, quàm vllis alterius iniurijs aut officijs commota, Pletoniam tantummodò haeredem instituit: filijs etiam Aphroniae ex admodum amplo patrimonio viginti numos legauit. Aphronia tum cum sorore sacramento contendere noluit: testamentum???ue matris patientia honorare, quàm iudicio conuellere, sanctius esse duxit: eò seipsam indigniorem iniuria ostendens, quò eam aequiore animo sustinebat. Valer. Max. lib. 7. cap. 8. Amando. Amor erga Parintes à Liberis exercetvr Turpia non faciendo, Non obsequendo. Acrotatvs, cùm postularent ab eo parentes, vt quadam in re iniqua efficienda esset ipsis praestò, aliquandiu restitit. Vbi institerunt, respondit: Dum vobiscum fui, nullam intelligentiam habui iustitiae. Enimuerò quando me patriae dedidistis eius???ue legibus, praeterea ad iustitiam & honestatem pro viribus instituistis, haec potiùs dabo operam, quàm vos vt secter. Quia verò vultis me optima agere: optima autem cùm priuato tum multò magis imperanti sunt iusta: agam, quae vultis: quae dicitis, repudiabo. Plut. in Apoph. Vitam tuendo. Cùm Lemniae mulieres viros omnes vna nocte sustulissent: Hypsipyle regina patrem Thoantem regem procul ablegatum seruauit. Sab. lib. 7. Enneadis 1. Antilochvs, cùm ab equo, Paridis telis saucio, Nestoris patris currus impediretur, is verò à Memnone duce exercitus Aethiopum premeretur, à patre inclamatus, Memnonem sustinuit, morte???ue sua patris vitam redemit. Hinc de eo Pindarus ode VI. Pythiorum: [Greek words]. Permanens verò diuinus ille vir, comparauit sua morte vitam patris. Visus est ergo veterum posteritati, opere hocce mirando patrato, summus circa parentes fuisse virtute. Cùm captum esset Ilium, Achiui miserati captiuorum aerumnas, per praeconem denunciaru̅t, vt singuli ex liberis ciuibus, quod vellent, vnum aliquod secum auferrent. Aeneas igitur caeteris neglectis, cùm deos penates exportaret, Graeci pietate viri permoti, permiserunt vt id quoque quod post deos carissimum haberet, sumeret. At ille parentem Anchisen extulit. Tum maiori adhuc pietatis admiratione ducti, carissima quaeque secum sumeret: non obscurè confitentes, eos qui in deos pij essent, etiam natura inimicos, non irreuerenter tractandos esse. Aelian. libro 3. de Var. hist. Xenoph. in Cynegetico, & Q. Calaber lib. 14. & Virg. Aen. 2. De Aenea patrem humeris efferente extat primo libro Epigrammatum elegantissimum carmen: [Greek words] Lavsvs Mezentij Tyrrheni filius, patrem in bello aduersus Aeneam seruauit, eo???; liberato, ipse ab Aenea interfectus est. Verg. lib. 10. Aeneid. Fratres duo, Amphinomvs & Anapias (Philonomus & Callias Aeliano: alij Aemathiam & Critonem vocant) qui apud Catanen Siciliae vrbem Pij sunt cognomento appellati, cùm ex proxima Aetna eam vrbem flamma corripuisset, nulla vel argenti, vel auri habita ratione, fugientes matrem hic, patrem ille, humeris sustulerunt. Sed enim cùm haudquaquam otiosè festinantes, incendium tamen vrgeret, neque illi propterea dimitterent, ita illum flammarum quasi torrentem in duas aiunt partes discessisse, vt per medios ignes cum ipsis parentibus adolescentes incolumes euaserint. Ijs apud Catanaeos certi & solennes honores pietatis ergô habiti sunt. Pausanias in Phocicis. Strabo. Valer. libro quinto, capite quarto: Seneca lib. 3. de Benef. Plut. in oratione ad Apollonium, Sillius, Martialis. Arist. in lib. de Mundò, Caelius lib. 11. cap. 17. A. L. Eorum statuas Claudianus eleganti celebrauit carmine: in quo haec leguntur: Quòd si notus amor prouexit in astra Lacones, Aeneam Phrygio raptus ab igne pater: Si vetus Argolicos illustrat gloria fratres, Qui sua materno colla dedêre iugo: Cur non Amphinomo, cur non tibi, fortis Anapi, Aeternum Siculus templa dicauit honos? Plura licèt summae dederit Trinacria laudi, Nouerit hoc maius se genuisse nihil, Nec doleat damnis, quae deuius intulit ardor, Nec gemat exustas igne furente domos. Num potuit pietas flamma cessante probari? Emtum est ingenti clade perenne decus. Atys Croesi filius, mutus à prima aetate, cùm Cyrus Persarum rex Sardas Asiae oppidum intrasset, vt omnes quotquot adessent interficeret: alta voce (pietate in patrem vnicè motus) acclamasse dicitur: Parce patri meo, Cyre, & te hominem esse vel casibus nostris disce. Solinus cap. 7. Gellius libro quinto, capite 9. Herod. lib. 1. Valer. lib. 5. cap. 4. Iustinus libro 1. Vide Tit. Muti curati. Sunt qui dicant, post vrbem Romam à Gallis liberatam, ob inopiam cibatus, coeptos LX. annorum homines iaci in Tiberim: ex quo numero vnus, Filii pietate occultatus, saepè profuerit patriae consilio, sub persona filij. Id vt sit cognitum, ei iuueni esse ignotum, & sexagenarijs vitam concessam. Latebras autem eas, quibus arcuerit senem, id est, cohibuerit & caelauerit, sanctitate dignas esse visas, ideo???ue Arcaea appellata. Hinc natum prouerb. Sexagenarios de ponte deijcere. Sed exploratissimum illud est causae, quo tempore primùm perpontem ceperunt comitijs suffragium ferre iuniores, conclamauêre, vt de ponte deijcerentur sexagenarij, quia iam nullo publico munere fungerentur, vt ipsi potiùs sibi quàm illi deligerent Imperium. Sex. Pompeius libro decimoseptimo, & Varro libro secundo de vita pop. Rom. Victorius libro decimo octauo Var. lect. cap. 7. Romae C. Quintio, M. Acilio Coss. sanguinis ingenui mulierem praetor apud tribunal suum capitali crimine damnatam, triumuiro in carcere necandam tradidit. Quam receptam is qui custodiae praeerat, misericordia motus, no̅ protinus strangulauit: aditum quoque ad eam Filiae, sed diligenter excussae, ne quid sibi inferret, dedit: existimans futurum, vt inedia consumeretur. Cùm autem iam dies intercederent, secum ipse quaerens, quídnam esset quòd tandiu sustentaretur, curiosiùs obseruata filia, quae paulò antè pepererat, animaduertit illam exerto vbere famem matris lactis sui subsidio lenientem. Quae tam admirabilis spectaculi nouitas ab ipso ad triumuirum, à triumuiro ad Praetorem, à Praetore ad Consulum iudicium perlata, remissionem poenae mulieri impetrauit. Alimenta ambabus constituta: & ne tantae rei memoria intercideret, in illius carceribus sede (Festus in ea domo, vbi mulier illa habitauit) Pietatis ara extructa est cum imagine, vbi nunc Marcelli theatrum est. Valerius libro quinto, capite quarto: Sabell. libro tertio, capite sexto: & Plinius libro sexto, capite 36. Filia quaedam patrem suum Cimona custodiae traditum, iam vltimae senectutis, velut infantem pectori suo admotum aluit. Haerent ac stupent hominum oculi, cùm huius facti pictam imaginem vident: casus???ue antiqui conditionem, praesentis spectaculi admiratione renouant, in illis mutis membrorum lineame̅tis viua ac spirantia corpora intueri credentes: quod necesse est animo quoque euenire, aliquanto efficaciore pictura literarum vetera pro recentibus admonito recordari. Val. Max. lib. 5. cap. 4. P. Scipio Africanus superior, vix dum annos pubertatis ingressus, patrem consulem apud Ticinum fluuium aduersis auspicijs cum Hannibale pugnantem, saucium grauiter, intercessu seruauit suo: neque illum aut aetatis infirmitas, aut militiae tyrocinium, aut infelicis praelij etiam veterano bellatori pertimescendus exitus interpellare valuit: quò minùs duplici gloria conspicuus faceret, imperatore simul & patre ex ipsa morte rapto. Valerius libro quinto, capite quarto: & Polybius libro 10. Plvto Pinensis iuuenis, cùm obsessae vrbis suae claustris praesideret in Italico bello, & Romanus imperator patrem eius captiuum in conspectu ipsius constitutum districtis militum gladijs circumde disse???, occisurum se minitans, nisi irruptioni suae iter praebuisset, solus è manibus eorum senem rapuit: duplici pietate memorandus, quòd & patris seruator, nec patriae fuit proditor. Plut. in Vira Numae. Cn. Pompeius cùm sub patre Strabone, qui bellum gerebat contra Cinnam, adhuc admodum adolescens mereret, L. quodam Terentio vtebatur familiari & contubernali. Hic pecunia à Cinna redemtus susceperat Pompeium occidendum, alij inflammandum ducis tabernaculum. Ea re Pompeio [3323] super coenam nunciata, nihil perculsus, sed largiore etiam vino vsus est, atq; in Terentium profusus hilariús. Vbi cubitu̅ discessit, subduxit se clàm tentorio, ac munito statione patre, quieti se dedit. Terentius, vt res matura visa, districto ense surrexit, accedens???ue ad torum Pompeij quasi somno strati, multos in stragula de dit ictus. Hinc ingens motus ducis odio exortus & ardor ad defectionem militum tentoria reuellentium & arma capientium. Dux tumultus terrore non est progressus. Pompeius verò filius coniecit se in medium illorum, & supplex eos cum lacrymis est deprecatus. Postremò pro porta castrorum abiecit se in os, atq; ibi iacuit obstaculo plorans, & exeuntibus iubens, vt conculcarent se. Ita verecundia quisque deterritus recessit, omnes???;, octingentis exceptis, mutauerunt animum, atque cum duce in gratiam rediêre. Plut. in Pompeio. Ciuilibus bellis, quibus inter se Antonius atque Octauius decertauerunt, contigit vt fratres cum fratribus, & cum filijs parentes diuersa acie concurrerent. Itaque postremo praelio, quo apud Actium Octauius Antonium deuicit, cùm captiui recenserentur (sicuti mos erat) Metellus ad Octauium deductus est, cuius quanquam facies propter anxietatem carcerem???ue à consueta videretur mutata esse, à filio tamen Metello, qui cum Octauio militabat, agnitus fuit. Itaque lacrymabundus statim in patris amplexum cucurrit, deinde lac???ymarum plenus ad Octauium conuersus dixit: Hic tuus hostis mortem meritus est: ego autem praemio sum dignus, quia tibi inseruiui. Oro igitur te, vt pro eo munere quod mihi à te debetur, hunc serues incolumem, & me pro eo occidas. Ea pietate motus Octauius, filio Metellum patrem dono dedit. Fulg. lib. 9. cap. 4. Proscriptione Triumuirali cùm ab Antonij & Lepidi militibus innumeri crudeliter interficerentur, in quorum numeto & parens eloquentiae Cicero fuit, Q Ciceronem, M Tul. fratrem, Filivs occultarat: cum???ue multis verberibus aut tormentis adduci potuisset, vt indicaret vbínam parens latitaret, Quintus filij admiratus constantiam, atque eius misericordia permotus, vltrò se inimicorum potestati permisit. Xiphilinus in Augusto. Opius ciuis Romanus, à Triumuiris proscriptus, cùm nimio senio debilitatus esset, & Filivm haberet qui domi manere poterat, maluit filius cum vitae suae periculo patrem debilitatum morti, quae domi parata fuisset, eripere. Sublatum igitur in collum magno labore, ab vrbe tulit, sub mendici specie latentem: atq; cum eo in Siciliam peruenit, vbi Sex. Pompeius proscriptos omnes recipiebar. Tandem hac singulari in patentem caritate à populo Romano patriae restitutus, aedilis quoq; factus est. In co magistratu cùm bonis spoliato, ad festos ludos edendos, opes nullae essent: ne is consueto honore careret, theatrales artifices dono ei operas suas dederunt. Ludorum apparatui necessaria populus quoque Romanus vniuersus priuatim in theatro tantum ei contulit, vt non modò agendis excellenter ludis sufficeret, verùm ex eo quoque quod superfuit, vehementer ditaretur, à pop. Romanomirum in modum laudata ipsius in Opium patrem caritate. Fulg. lib. 5. cap. 4. Vespasianvs, cùm in Britannia obsideretur à Barbaris, atque in extremum periculum venisset, Titvs filius eius, patris saluti metuens, incredibili audacia eum obsidione liberauit, fudit???; Barbaros, eos???; longiùs insecutus occidit. Xiphi inus in Claudio. Cùm Aidanus Scotoru̅ rex à Pictis & Saxonibus in acie circu̅uentus esset ad Deglastonem Britanniae vrbem, Dongarrvs patrem in vltimo constitutum periculo cernens, se pro eo trucidandum obiecit H. Boëthius lib. 9. Toletani cuiusdam pater aurarius faber à Petro I. Castulonis rege, ob falsas suspiciones morti damnatus erat. Filius amore erga patrem compulsus, lacrymis precibus???; agere no̅ destitit, vt seruato patre, ipse pro eo occideretur. Quod assecutus, vitam amisit: vt in vita eum seruaret, à quo ipse per genituram acceperat vitam: tanto omnibus alijs in hac caritatis laude praeferendus, quanto alijs omnibus rebus vita charior est. Fulg lib. 5. cap. 4. Astonivs Maria Roberti, qui Venetorum exercitum contra Maximilianu̅ duxit, F. vbi patrem à Germanis circumuëtum vidit, in confeitissimam hostium aciem se iniecit, fortissime???; pugnans, aciem???; submouens, patri se recipiendi facultatem praebuit: ipse in hostium potestatem venit, reliqui fugati, paucis captis atq; interfectis, se in castra receperunt. Bembus lib. 1. Venetae Historiae. Coniurauerant contra Petrum Medicem, qui Florentinorum libertati grauis erat, ciuium nobilissimi quiq;, eum???; à Caregiano paterna villa, vbi ex pedibus aeger decubuerat, in vrbe̅ properantem, collocatis in omnibus locis custodijs, intercipere & obtruncare constituerant. In tam ancipiti periculo narrant, Lavrentivm Petri F. nuncio per praemissos exploratores de ea re accepto, per deuios atque ignotos calles praeire seruis iussis, qui patrem lectica deferebant, ipsum via infesta inimicorum armis, ijs ire obuiam perrexisse. Cùm in milites fortè incidisset, qui patris aduentum obseruabant, rogatum quo illum in loco reliquisset, propè esse quidem, ac breui affuturum respondisse. Ita tum filius ipse ob aetatem puerilem abire iussus incolumis, tum pater, qui vnus petebatur, solerti filij consilio seruatus, inimicorum insidijs elusis, in vrbem contendit, & coniuratos oppressit. Brutus lib. 3. hist. Florent. Alimenta subministrando. Liberi Solonis legibus (id quod iure quoq; Romano cautum est) parentes, nisi infamia notari vellent, inopes alere, atque [Greek words] cogeba̅tur. Laërtius in Solone. Adijcit Plutarchus in Solonis vita, si pater aut mater filios artibus erudissent. Minimè verò Demosthenes contra Timocratem, nec Harmenopulus lib. 3 nec Isaeus [Greek words], vbi auos & proauos parentum nomine accipiendos censet & Caius iurisconsultus. À Plutarcho stat Vitruuius lib. 6. & Galenus in Exhortatione ad artes. Meminit & huiusce nutricationis Xenophon lib. 2. Memorabilium, & Alexis. Alexis poëta scripsit, Athenienses maximè omnium ideò videri laude dignos, quòd reliquorum in Graecia leges, à liberis praestari alimenta parentibus cogant: Athenis verò non vtiq; omnibus, sedijs modò, qui liberos artibus erudissent. Caelius lib. 7. cap. 30. Antiq. Lect. Duo quidam Fratres patrem habebant senem, & extrema inopia laborantem. Fortè autem accidit, vt Epastus tyrannus Hispaniae Pacietem quendam Hispanum iniustè occideret. Filii Pacietis vltionem quaerebant. Conuenerunt igitur cum adolescentibus istis in XII. millia numûm, si Epastum tyrannum occiderent. Illi conditionem hac acceperunt lege, vt pecuuiam patri suo extrema inopia laboranti, post peractum opus soluere̅t. Quod & factum est: nam tyranuum occiderunt, patrem inopia liberarunt: & qui pecuniam exhibuerunt, iniustam patris mortem vindicarunt. Hoc modo duplex filiorum in parentes pietas exhibita est. Val. Max. lib. 5. cap. 4. Nvma PompiliusTatij Romanorum regis filiam in vxorem duxit: neque tamen migrauit ad soceru̅, sed patrem Pomponium iam seniorem fouens & nutriens, in Sabinis mansit: simul???; Tatia priuati viri quietem, quàm Romae honorem gloriam???; maluit. Plut. in eius vita. Aegros curando. Tobias, Tobiae filius, vt paternae caecitati remedium quaereret, puer adhuc, omnium???; reru̅ ignarus, domo peregrè profectus, coelestem meruit ducem sortiri: cuius ductu felix exitu puer, felicior reditu, praesentissimum attulit patri remedium. Sab. lib. 3. cap. 6. Cananaea, miseriam filiae suae propriam reputans, ad Christum clamat: Miserere mei Domine, fili Dauid, filia mea malè à daemonio vexatur. Matthaei 15. Gomitando, ducendo. Apud Stobaeum scr. 77. Iulius quidam in carmine, quod in Bacchum scripsit. Agaven celebrat: [Greek words]. Cadmum assumens Agaue misera exibat patrem suum trementem: gestabat autem ipsum humeris confectum senio, & onere premebatur honesto. Antigone patrisuo Oedipo exoculato ducem se praebuit. Proinde vel ipsemet tyrannus Creon eam laudare cogitur, apud Eurip. in Phoenissis: [Greek words]. Generositas tibi quidem, sed tamen & stultitia quaedam inest. Cleobis & Biton, Cydippes Cereris sacerdotis filij, cu̅ parentes summa semper obseruantia & pietate coluissent, matrem grauiter decumbentem, iugati veluti boues ad Iunoniu̅ duxerunt, gentili more, sacrum, vt pristinae sanitati mater restitueretur: verùm ipso die quo matrem adduxerant, vterque mortem obijt. Isaacius Zezes de Var. hist. Chiliade 1. hist. 1. At Val. Max. lib. 5. cap. 4. Argiam matrem sacerdotem currui insidentem, eos ab oppido ad fanum traxisse asserit: quòd nefas esset, sacerdotem pedibus ad sacrificium proficisci. Cic. in 1. Tuscul. quaest. meminit. & Herod. lib. 1. Attalis regis Pergamensium filij quatuor, quorum maior Attalus, matrem Apolloniadem, quantumuis plebeiam, summo sunt honore prosecuti, & propter ea bona̅ famam consecuti, dum conuenie̅tem gratiam & honorem matri tribuunt. Ducentes enim matrem vtraque manu inter se mediam, in templa & per vrbem ibant cum suo comitatu. Quibus de causis spectatores magnopere probabant adolescentes, & venerabantur: & Cleobidis ac Bitonis factum commemorantes, horum institutum & insignem alacritatem regiae excellentiae [3324] fastigio aequabant. Haec Cyzici gesta sunt, pace cùm Prusia constituta. Suidas. Cornelivs Scipionis cognomen apud Romanos meruit, quòd patrem decrepitum & caecum pro baculo regere sit solitus. Macrobius. Calamitosos non deserendo. Leonidas Cleonymi F. regno Spartano pulsus, quòd populari factioni Agidis restitisset. Chelonis filia, Cleombroto marito relicto, qui socero substitutus fuerat, cum patre Tegeas in exilium abijt. Atq; non multò pòst cùm Leonidas restitutus, Cleombrotum in templo Neptuni supplicem armis obsideret, ei???; mortem minaretur. Chelonis, quae antè paternae calamitatis fuerat consors, patris???; miseriam fouerat, fuerátque cum praesente supplex, cum exulante in luctu, tum verò conuersa fortuna palàm sociam se viri in squallore praebuit, consedit???; manibus illum complexa, filios???; hinc in de apud se tenens. Mirantibus omnib. humanitatem & pietatem mulieris, sordes squallorem???ue suum monstrans, pro marito apud patrem intercessit, faciem???ue capiti Cleombroti imposuit, oculos???; tabescentes & emarcidos ad coronam circumtulit. Leonidas cum amicis collocutus, Cleombrocum iussit exulem esse: natam orauit, vt remaneret, neq; se, qui adeò diligeret ipsam, & vtri salutem esset ei largitus, desereret. Non paruit illa tamen: sed exurgenti viro alterum filium tradidit, alterum tenens ipsa, adorata dei ara, concessit cum ilio in exilium Plut. in Agide. Lex erat, vt qui ciuiu̅ Atheniensium Megara se ad exules contulissent, quibus nullum cum ciuibus commercium esse placuerat, ijs capitale esset. Eò Polyevctvs Cythantidas fatebatur se prouectum, vt Nicoclem, cui mater sua nupta esset, viseret, consolaretur. Quare à senatu Arcopagitico iudicatus erat. Sed populus Atheniensis aequi & boni, humanioris???ue iuris rationem habuit, eum???; absoluit. Aerodius ex Dinarcho contra Demosthenem. Herodes ille, qui Magni cognomen tulit, cùm hoste à tergo vrgente graui comitatu impeditus, noctu per abrupta & difficilia loca iter faceret, mater???ue anus & aegra animo, curru fortè excussa ac debilitata fugam remoraretur, de manu sibi inferenda saepiùs cogitauit: satiùs ratus mortem occumbere, quàm matrem hostibus relinquere. Sabellicus libro 3. cap. 6. Antonius Grimanus Turcico bello Venetae classis Imperator creatus, abrogato imperio Venetias reuocatus, carceri mancipatus est. Cardinalis eius filius illi iuxta carcerem occurrens: Ego, inquit, pater, pro te rua???; salute in publica vincula me conijciam: nec priùs inde discedam, quàm audiero te publico absolutum iudicio. Caeterùm à patre publicoru̅ ministrorum opera diuulsus, petebat ab illis, vt se filium in carcere patri adiungerent, cui inserutre ipse posset. Sed quu̅ non multò pòst maioris consilij iudicio in exilium relegatus esset, Romae à filio sic exceptus fuit, vt beatum ac foelicem patrem esse dicerent, qui talem filium haberet. Mox in patriam restitutus, procurator???; diui Marci iterum creatus, quod nulli vnquam antè contigerat: tandem in Lauretani locum dux electus est. Egnat. lib. 5. c. 4. Condolendo. Hyrcanvs, Simonis ducis & pontificis Iudaeorum à Ptolemaeo Abubi F. interfecti filius, accepto paterno pontificatu, eduxit contra Ptolemaeum exercitum: & oppugnando arcem Dagon, caetera quidem erat superior, vincebatur autem sola pietate erga matrem, & erga germanos misericordia. Hos enim Ptolemaeus productos in moenia flagris caedebat in loco omnibus conspicuo: minitans se praecipitaturum eos, nisi frater ab oppugnando desisteret. Mater verò ad eum manus tendens supplicabat, ne molliretur affectibus, sed daret operam, vt redactum in potestatem inimicum afficeret poena, etiamsi hoc cum vitae suae periculo fieri debeat. Hyrcanus talibus verbis accendebatur quidem ad assultum maiore impetu faciendum: sed quamprimùm verberari & lacerari matrem videbat, vincebatur maternis cruciatibus. Cum???; obsidio in septimum vsq; annum hoc pacto traheretur, quo solenne est Iudaeis cessare ab operibus, liberatus est à bello Ptolemaeus, occisis Hyrcani matre ac fratribus. 1. Mach. 16. & Iosephus lib. 13. cap. 15. Antiq. Honorem tuendo. Sanctius maior, Castellae & Nauarrae rex, qui Hispaniam ferè totam Mauris er???puit, ex Eluira filium progenuit Ram???rum, siue Ranimirum. Ea defuncta, duxit Castellae Comius filiam, quae Maior dicebatur (Rodericus Geloriam vocat) de qua tres illi filij nati fuêre, Garsias, Ferdinandus, & Sanctius. È quibus Garsias maior natu matre̅ apud Imperatorem adulterij crimine falso detulit, propterea quòd cùm illi mater ex Imperatoris monitu & equoru̅ praefecti consilio equu̅ quendam Imperatori carissimum accommodare noluisset, vt est hominum improbitas, confinxit iniquus filius insontem matrem cum eo, qui equoru̅ curam gerebat, se conlunxisse. Nec destitit irae facibus accensus, ob equi sibi vsum denegatu̅, matrem suam in summum discrimen adducere. Nam cùm hoc Imperator audisset, vehementer dolens, vxorem statim capta̅ diligenter custod??? iussit, & omnium nobilium atq; doctoru̅ co̅uocato concilio, in cam statuit, vt igni cremaretur, nisi quis eam aduersus accusatores filios vel armis vel legibus defenderet. Caeterùm cùm neq; legibus quisquam, neq; armorum certamine contendere contra filios Imperatoris auderet, solus tandem Ramirvs Imperatricis priuignus vltrò duellu̅ fratribus obtulit Verùmenimuero dum parantur arma, dum causae disputantur, vir quidam Christi sacerdos, & morib. admodu̅ sanctus, Garsiam & fratres eius Imperatoris filios adiuit, eos???; sanct ssimè commonuit, vt summum animae periculum, quod eis imminebat, euitarent. Igitur errorem deflentes, ad Imperatorem venerunt veniam deprecantes: quib. Imperator ignoscere noluit, nisi priùs à matre remissionem impetrarent: atque si mater suum ius exequi vellet, sese idem supplicium de filijs sumturum esse respondit, quod vxori iubente lege statuerat. Mater autem cùm multorum nobilium virorum supplicationihus, tum verò precibus illius religrosi, qui principes monuerat, & ad poenitentiam adduxerat, & amore materno iam commota, suis filijs penè matricidis hac conditione veniam & vitam concessit, vt ei Ramirus priuignus, cuius admirabilem virtutem perspexerat, in Aragoniae regno succederet. Eidem praeterea, cunctis assentientibus, ipsis etiam filijs, cùm saepè benedixisset, sibi filium & haeredem legitimum adoptauit. Tum demùm ommum consensu ab Imperatore cum vxore statutum est, vt Garsias in Nauariae, Feidinandus Castellae, Sanctius, quem nonnulli Gonsalum nominaru̅t, in Vasconiae, & Ramirus in Aragoniae regno succederent. Marinaeus lib. 8. Rer. Hisp. & Rodericus Toletan lib. 5. rer. Hisp. cap. vltimo. Ignominiam tegendo. Semvs & Iaphetvs cùm patrem ebrium detectis pudendis inuenissent, indice Chamo fratre, retrò gradientes auersis oculis palliu̅ ei iniecerunt: eam???; ob caulam à patre benedictionem, Chamus verò maledictionem retulêre. Gen. 9. Commendando alijs. David fugiens conspectum Sauli, in maxima afflictione, curam suorum tamen parentu̅ semper habuit, & diligenter eos regi Moabitarum recommendauit. 1. Reg. 22. Christvs pendens in cruce, matrem suam dilecto discipulo Ioanni commendauit, ne in mortis quidem articulo eius oblitus. Ioannis 19. Amicos souendo. Schaduienna oppidu̅ est cum arce munitissima, per quod Australibus in Stiriam iter est. Huic praefuit vnus ex veteribus amicis Ernesti, qui Friderici III. Caesaris pater fuit. Adierunt Fridericum aliquot adolescentes, sibi???; praesecturam loci committi petierunt, quòd qui illam teneret, aetate ac viribus confectus esset. Ad quos Fridericus, Paternum amicum oppido, non amico oppidum commendamus, Aeneas Syluius lib. 4. de Alfonso. Inimicos persequendo, depellendo. Clavdia virgo Vestalis cùm patrem triu̅phantem è curru, violenta tribunorum plebis manu detrahi animaduertisset, mira celeritate vtrisq; se interponendo, amplissimam potestatem inimicitijs accensam depulit. Igitur alterum triumphum pater in Capitolium, alterum filia in aedem Vestae duxit: nec discerni potuit, vtri plus laudis tribueretur, cui victoria, an cui pietas comes aderat. Val. lib. 5. cap. 4. L. Manlio Imperioso Dictatori ob aceibè habitum delectum belli Hernici causa, M. Pomponius Trib. plebis diem dixit. Eius filius T. Manlivs, quem ob ingenij tarditatem rus ablegarat, aegrè ferens, patrem sua causa à Tribuno plebis vexari, vt omnes dij homines???; scirent, se patri in periculo non defuturum, consilium capit pietate magís quàm ciuili exemplo probabile, cultro succinctus, omnibus inscijs, sub lucem Romam abijt, & à porta Pomponij Tribuni domum petit, ibi ianitorem appeliat, nun ciari???ue Tribuno rubet T. Manlium Lucij filium ad ianuam stare, qui eius colloquiu̅ peteret. Introductus tanquam patri iratus aliquid occulti in reum criminis afferret, salute reddita & accepta, iuuenis secretum à Tribuno petit, esse ait quae remotis arbitris velit cum eo agere. Confestim omnibus abire iussis, incautum ille Tribunu̅ stricto cultro inuadit, atque iacenti incubans: Nisi, inquit, in ea verba quae voluero iuraueris, te à patris accusatione destituturum, ego te hîc Pomponi iacentem transfigam. Ad ea pauidus tribunus: nam quid faceret, inerme erat corpus, & strato cubans, atque ob id iniuriae obnoxium, cernete ad haec ferrum, & iuuenem stolidè ferocem sibi imminere, periculo adactus in Manlij iuuenis verba iurat. Cui dimisso prae [3325] stitit tribunus fidem, quam coactus dederat. Plus enim apud eum valuit filij pietas, quàm rei Manlij inuisa omnibus superbia. Fuit ea res iuueni apud populum honori: nam quum eo anno tribuni militum in legionibus creandi suffragio essent (Imperatores antea eos creare consueuera̅t, Rufulos???ue vocabaut) factum est, vt secundum inter alios Manlius iuuenis locum obtinuerit. Val. lib. 5. c. 4. & Sab. lib. 3. Ennead. 4. & Cicero lib. 3. Officiorum. M. Cotta, eo ipso die quo togam sumsit virilem, protinus vt è Capitolio descendit, Cn Carbonem, à quo pater eius da̅natus fuerat, postulauit, protractum???; reum iudicio afflixit, & ingenium & adolescentiam praeclaro opere auspicatus. Val. lib. 5. cap. 4. Dicitur M. Cato cum in Adolescentem, qui defuncti patris inimicum inuoluerat infamia, in foro post iudiciu̅ ambulantem incidisset, dextera data dixisse, ita parentibus esse parentandum: non agnis, non hoedis, sed inimicorum lacrymis damnationibus???;, Plut in Catone. Et sanè hoc lex naturalis, dictat, vt quò maiore parentes, qui nobis post Deu̅ id ipsum, quòd vitali aura fruimur, dederunt, beneuolentia complecti debemus, eò etiam pertinaciore odio illorum inimicos prosequamur. Caererùm lex Euangelica caecos hos naturae impetus illustrat, vera???; pietate, quae extra Christum nulla est, condit & velut animat. Liberando. Harpalice regina Thracum, equum ascendens, captum ab hostibus patrem, citiùs quàm credi posset, liberauit. Cimon Atheniensis, vt Miltiadem patrem publicè damnatu̅ vinculis eximeret, vltrò sese carceribus obtulit: mortem lube̅s oppetiturus, modò patrem à periculo seruaret. Val. lib. 5. c. 4. & Sab. lib. 3. c. 6. ex Plutarcho. Quum Demetrius, Asiae & Macedoniae rex, esset à Selevco Syriae rege captus, per amicum in hoc missum filio Antigono II. cognomine Gonato mandauit, ne curaret, si quid scriberet à Seleuco compulsus, neq; ciuitates illi cederet. At filius vltrò scripsit ad Seleucum, cedens illi totam ditionem, se???ue obsidem offerens, si Demetrius pater dimitreretur. Hic pietas certabat cum pietate. Pater sui negligens, volebat parci filio, filij???; regno filius contrà, patris libertatem & regno & seipso priorem habuit. Plut. in regu̅ Apophtheg. & Sabellicus lib. 8. Ennead. 4. Liparitanvs quidam iuuenis, vt patrem à praedone liberaret, Neapolim profectus, voluntaria seruitute remis pro patre sese ad dixit. Pontanus lib. 2. c. 4. de Obedientia. Aemilivs Lepidus adolescentulus, captu̅ patrem ab Hannibale liberauit, & hoste̅ interfecit. Qua pietate statua̅ meruit. Caecilius Metellvs, Numidici F. eò quòd patrem assiduis precibus aclacrymis ab exilio liberasset, Pius dictus est. Volat. lib. 17. Sab. lib. 3. c. 6. & Plin. c. 63. de Vir. illust. Ariani, qui proscriptus erat, Filivs, cùm minimè eius proscuptionis poenae ad dictus esset, & re̅ & pericula omnia spreuit, cùm arte patrem carcere eripuit, & cum eo profugit. Fulgosus lib. 5. cap. 4. Caloioannes Graecorum rex, auxiliares copias aduersus crescentem Amurathis potentiam sibi paraturus, Venetias iuit: & inde Galliae regem Carolum Sapientem accessit. Verùm re infecta, cùm Venetias redisset, neque posset vsuias sortis pecuniae acceptae mercatoribus persoluere, incarceratus fuit. Audiens hoc minor natu filius Emmanvel, pro Caloioanne patre Venetis sese oppignorali. Chalcocondylas libro 1. Alfsonsi II. Legionensis regis, qui cognomento Castus dicebatur, Vermena soror, cùm clàm fratre comiti Sanctio Santillanensi nupsisset, atq; ex eo filiu̅ peperisset nomine Bernardvm Carpium: rex sororis matrimonio vehementer perturbatus, eam monasterio inclusit: Sanctium perpetuo carceri damnauit, natum ex eis filium amanter aluit. Qui cùm in virum magna praeditum virtute euasisset, meritis atq; obsequio primum liberare patrem enixus: vt id non succedere conspexit, Mauris coniunctus, quid armis efficere posset tentauit: neque vnquam viuentè Alsonso destitit, neq; intermissa vnquam post eu̅ ea opera, cum Veremu̅do primo. Raimiro primo, & Ordonio primo, qui omnes eo ordine in Legionensi regno successerunt: tandem regnante Alfonso III. armis patrem recepit, iam non decrepitum modò, sed caecum quoque. Fulg. lib. 5. cap. 4. Georgius Supersaxo Vallesianus, cùm partes Galli regis co̅tra Matthaeum Schinerum Cardinalem Sedunensem Caesari addictiss. foueret, Friburgi in vincula coniectus, de vita periclitabatur. Christina F. ab vrbis Praetore Gulielmo Arge̅tio & lictorum principe accepta colloquendi potestate, noctu patrem conuenit, custodes carceris liberaliter ad potum inuitauit, mutatis???; cum patre vestibus eum inscijs omnibus emisit. Filiae pietatis ergô data venia. Praetori verò & lictori, quòd gallicismi suspicione collusisse viderentur, ceruices tumultu populari abscissae suêre. Georgius in vicina Sabaudia exul consenuit, numerosa prole beatus olim, quae tamen breui tempore vniuersa perijt, praeter Christinae posteros. S. Sulceri narratio. Dignitatem conferendo, restituendo. Antigonvs rex, quum ingenti praelio superasset hostem, praemium belli ad patrem transtulit, & imperium illi tradidit Cypri. Hoc est planè regnum & quidem praepotens, nolle regnare, quum possis. Caelius lib. 11. c. 17. A. L. Fama est, praegnantem Lauiniam post Aeneae interitum, cùm totius rei summa ad Ascanivm deuoluta esset, veritam ne quid apud priuignum sibi nouercale nomen officeret, ad Tyrrheum se regij pecoris magistrum, quem patri fidissimum nouerat, contulisse, ab eo???; & tempore partus, & post ipsum puerperium in occulto habitam. Hinc puer Syluij nome̅ adeptus est. Eam cùm Aborigines tumultuosè requirerent, Tyrrheus Lauiniam produxit: sic???; iam inde vsq; ad Albiae conditionem concordi animo nouerca cum priuigno regnum administrauit. Sab. lib. 8. Enn. 1. Cordilla, Leyri Britannorum regis F. natu minima, quamuis indotata regulo Gallo elocata fuisset, tamen patre̅ à generis & filiabus reliquis ingratissimis, in quib. ille spem omnem posuerat, regno pulsum restituit. Polyd. lib. 1. Leo II. Imp. imperium à Leone I. auunculo per manus acceptum, cùm pacatè regeret, otio???; & opibus floreret, Zenoni Isaurico patri suo spontè tradidit habendum. Indignum (credo) ducens, ac nefarium, imperare, vbi pater priuatus ageret. Sabell. lib. 3. cap. 6. Cùm Isaacius Constantinopolitanus Imp. ab Alexio fratre imperio luminibus???; simul priuatus esset, filius Alexivs, Balduini atq; aliorum principum, qui ea tempestate ad Syriacam expeditionem pro Christi fide proficisceba̅tur, ope adiutus, armis imperium recuperauit. Et quanquam eum omnes imperatorem salutarent, eo nomine abstinuit: eductum???; è carcere patrem ín consuetum honorem restituit, atq; imperatoriam dignitatem paternae caritati postposuit. Fulg. lib. 5. c. 4. & Egnat lib. 5. c. 4. Mahomete Turcorum rege vita functo, & Baiazete eius filio in Cappadocia procul agente, praeroriani milites, & nonnulli equestris militiae principes, qui tunc Byzantij aderant, Isacho & Mesithe purpuratis attollentibus Corchvtvm Baiazetis F. adolescentulum Imp. delegerunt, & traditis arcibus atque thesauris auito in solio constituerunt: vt ipsi tutelae nomine, ex arbitrio cuncta imperij munia administrarent. Nec Baiazetes ab Amasia Cappadociae rediens, quanquam se fraudatum iure imperij plane???ue proditum ab omnibus quereretur, quicquam tamen precibus & lacrymis impetrasset, nisi Corchutas nolentibus etiam his, qui detulerant, sceptrum patri restituisset. Vnde illi mox liberalitate patris Lycia, Caria atque Ionia, cum nobilissima Asiae ora ab Attalico sinu Phoceam vsque, cesserunt. Ipse philosophico delectatus otio, Magnesiae agebat. Tandem mortuo patre à Selimo fratre crudeliss. corda arcus strangulatus est. Sab. Supplem. lib. 3. ex Iouio. Vim nullam inferendo. Persae, neminem vnquam suum aut patrem aut matre̅spontè occidisse aiunt: verùm si quae talia accidissent, deprehensum tradu̅t, aut subdititios aut spurios eos fuisse, liberos. Herodotus lib. 1. Non contristando. Licèt Esavs reprobus odio haberet fratrem suum Iacobum, noluit tamen ipsum occidere, viuente patre Isaaco. Vnde dicebat: Venient dies luctus patris mei. Gen. 9. Iosephus fratres suos callidè in Aegypto circumuenerat, vt piè eosdem liberaret, furti???; crimine intentato, Beniaminum fratrem natu minimum retinuerat, obsidis loco. Tum Ivdas supplex Iosepho accidit, & Beniamini liberationem petijt, ne patrem Iacobum annis confectum, filij Beniamini desideriu̅ penitùs conficeret. Gen. 44. Non contendendo. Pomponivs Atticus, eques Rom. no bilissimus, & familiaris Ciceronis, tam pius in matrem fuit, vt iurauerit cuim matre nonagenaria se nunquam in gratiam redijsse. Corn. Nepos apud Volat. lib. 18. Anthrop. FIDES MINORVM ERGA MAIORES. Vtpvta Generi, Nvrvs fidae erga Soceuvm, Socrvm. Orpha & Rvtha mulieres Moabitides, nuptae duobus filijs Elimelechi Bethlehemitae, qui famis causa in agru̅ Moabiticum habitatum concesserat, & viuentib & mortuis viris ta̅to amore socrum suam Noëmim sunt prosecutae, vt cum illa in Iudaeam redire vellet, eam omnino comitari voluerint. Et Orpha quidem post multas lacrymas à socru discessit: at [3326] Rutha se ne in morte quidem ab ea discessuram affirmans, ea̅ comitata est, & Bethlehemae socrum suo spicilegio aluit. Nupsit exinde Boozo viro clarissimo, è quo coniugio prodijt Obed auus Dauidis regis. Ruth. 1. & 2. Socrus Petri valida febre à Domino liberata est, quòd pro ea gener esset precatus: tanti fuit illi, generum habere talem quem comitem & discipulum sibi adiungere Christus no̅ dedignaretur. L. Viues de Christ. fem. lib. 1. Aspasia Cyri, cuius concubina erat, matrem eximiè coluit. Cùm enim sibi à Cyro aliquando hormus preciosissimus & verè regium monile dono oblatum esset, bac conditione, vt gestaret: illa non accepit, sed prudentissimè respondit: Et quomodo, inquit, ausim, cùm hoc donum potiùs matrem tuam Parisatidem deceat? illi igitur mittito. Aelianus libro duodecimo. In Lepta Libyae ciuitate morem diutissimè seruatum ferunt, vt postridie nuptias ad sponsi matrem petitum ollam Sponsa mittat, quam ea abnegat asperiús. quò ipsis statim initijs, nouercalibus in socru praegustatis moribus, si quid (vt assolet) grauiùs sese obtulisset, velut planè excitatior, aequiore ferret animo. Caelius lib. 28. c. 8. A. L. Monica, D. Augustini mater, socrum etiam suam primò susurrijs malarum ancillaru̅ aduersus se irritatam, sic vicit obsequijs, perseuerans tolerantia & mansuetudine, vt illa vltrò filio suo Patricio medias linguas famularum proderet, quibus inter se & nurum pax domestica turbabatur, expeteret???; vindictam. Posteaquam ille & matri obtemperans, & curans familiae disciplinam, & concordiae suorum consulens, proditas ad prodentis arbitrium verberibus coërcuit, affirmauit illa, talia de se praemia sperare debere, quaecunq; de nuru sua sibi, quo placeret, mali aliquid loqueretur. nullaq; iam audente, memorabili inter se beneuolentiae suauitate vixêre. D. August. lib. 19. Confess. cap. 9. Mavricivs Saxoniae dux bello Germanico Caroli V. Imp. partes secutus, auctor fuerat Philippo Landgrauio Hassiae socero suo, vti se Caesari sisteret, ex pacis formula, quia de carcere ei cauebatur. Postquam autem Caesar Landgrauiu̅ Halae se sistentem praeter conuenta arceri ad dixit, in omnibus comitijs pro eo intercessit. Verùm vbi se laterem lauare animaduertit, & iam sexennium integrum vanis pollicitationibus consumtum videret, inito cum Galliae rege Henrico foedere, exercitum Magdeburgo ab ductum in Caesarem Oeniponte agentem conuertit, eum???; praecipiti fuga Villac̅ contendere coëgit, Gallis Argentoratum vsq; cum ingenti profectis exereitu. Ergo quod beneficio dare noluit Caesar, armis profligatus concessit, & in conuentu Passauiensi per legatos suos Landgrauium se liberaturum pollicitus est, eundem???; Machlinia, vbi detinebatur, domum remisit. Anno MDLII. Sandielus lib. 24. Nepotes fidi in Patrvvm Avvncvlvm. Hestera Mardochaei patrui & tutoris nutus omnes, nedum iussa, religiosissimè obseruauit. Hanc pòst Assuerus rex in vxorem adsciuit. Avgvstvs Caesar quinque ciuilia bella gessit, vt auunculi necem vindicaret scilicet, & acta Caesaris tueretur. Aduersus enim M. Antonium bellum gessit primum Mutinense circa Mutinam, quod tribus mensibus confecit, contra eundem & Actiacum, circa promontorium Actium, vltimum: Philippense secundum, in campis Philippicis contra Brutu̅ & Cassium percussores Caesaris. Perusinum tertium, contra L. Antonium M. fratrem circa Perusiam. Quartum Siculum & nauale, aduersus Sextum Pompeium, Magni Pompeij filium. Quae ordine descripta sunt apud Tranquillum & L Florum, praeterea Appianum Alexandrinum tribus penè vltimis libris integris Bellorum ciuilium. Cuspinianus, ex Suetonio & Dione. Tiberius mortuo Augusto ad imperiu̅ à Senatu vocatus, delatum à patribus principatum recusauit. Verebatur enim Germanicum, Drusi fratris filium, in cuius manu tot legiones, immensa sociorum auxilia, mirus apud populum fauor, qui etiam vocatus à pop. Rom. ferebatur. Sed ea integritate Germanicvs erat (licèt neptem Augusti Agrippinam vxorem haberet, ex ea???; plures liberos, filius???; Drusi esset, fratris Tiberij, & Augusti nepos, cuius Drusi memoria ingens apud pop. Rom. fuerat) vt omnibus viribus conaretur imperium non in se, sed in Tiberium transferre, miris & praecipuis laudibus ipsum apud legiones, quae tum tumultuabantur, celebrans. Et quamuis milites seditiosi arma minarentur, ni Imperium assumeret, moriturum tamen poriùs se, quàm fidem exuiturum clamitabat. Cuspin. ex Suetonio. Cùm Saraceni recuperandae Hierosolymae causa magnos exercitus eò duxissent, superatis Christianis ingenti clade, Comes Burgundiae in ipso praelio cecidit, ac Boëmundus Antiochiae princeps viuus in manus hostium deuenit, ipse Balduinus rex Hierosolymorum Godofredi frater, aegrè ex tanta clade sese proripuit, nec paulùm ab fuit, quin vrbs caperetur. Tancredvs Normannus tantae fuit pietatis in patruum Boëmundu̅ ab hostibus triennio in vinculis detentum, vt ei magna vi auri redemto, Antiochiae principatum restituerit. Platina in Paschali XI. Aemilius, & Fulg. lib. 6. c. 5. FIDES ERGA FRATRES, SORORES. in Genere. Tyndaridarvm fratrum signa Spartiatae Docana dicunt. Ligna sunt duo, paribus inter se spacijs, duobus infixa & imposita transuersis. Quod apparet monumentum consociatu̅ & indiscretum fraternae inter se horum deotum pietati congruens esse. Plut. de Pietate erga fratres. Hiero Syracusiorum tyrannus, laudabili animi magnitudine praeditus, sine omni iurgio fratribus tribus numero conuersatus est: mirum???; in modum tum ipsos amauit, tum ab ijsdem mutuo amore habitus est. Aelianus lib. 9. Var. hist. Ioannes Imp. Alexij Comneni F. Isaacium fratrem tanto amore prosequutus est, vt à latere eius nunquam discederet, eodem???; spiritu vti videretur: tum quòd ab eo summoperè diligebatur, tum quòd eius vnius, aut certè praecipuo studio regnum occuparat. Cuius initio statim, pari sella, eadem???; mensa, & ea proclamatone eu̅ dignatus est, qualis Sebastocratoris honorem decebat, quem à patre Alexio Isaacius acceperat. Nicetas. in Specie. Nempe Obseruare, Colere. Cato natu se maiorem Caepionem obseruando, iam inde à pueris, obsequio, placiditate, & auscultatione, adeò reuere̅tem reddidit sui, nihil vt eo ageret vel diceret inscio. Quippe memorant, tabellam testimonij cùm Caepio signasset, superuenientem pòst Catonem signare detrectasse. Ibi repetita Caepionem tabella signum suum auulsisse: quo vsq;, qua re motus non adiungeret testimonio frater fidem, sed haberet id suspectum, intellexisset. Plut. de Piet. erga fratres. Concordiam procurare, tueri. De Tyndaridarum fratrum fraterna pietate fabulantur, quòd Pollvx eum, qui fratrem apud se clàm detulerat, pugno inflicto interemerit. Plut. de Piet. erga frat. Alfonsvs Aragonu̅ rex, cùm bello contra Caietanos, classem Philippi ducis Mediolanensis aduentare hostibus, in auxilium audiuisset, esset???; iam de imperatore regiae classis eligendo non parua dissensio (siquidem Ioannes rex Nauarrae, & Henricus Infans, vtriq, regis fratres, id pro se quisq; appetere videbatur) Alfonsus ne alteri curam & imperium classis demandando, alterum offenderet, statuit ipse classem conscendere: pacem & concordiam fratrum pluris faciens, quàm periculum, quod castris imminere videbatur. Panormita lib. 1. de Rebus gestis Alfonsi. Mores ferre. Fratres erant Amphion & Zetus ex Antiopa, & quidem gemini: prior lyra doctissimus, Zetus rudis. Quum???, parum lyrae sonus placeret Zeto, & videretur ea causa germanorum discindi gratia, Amphion lyram posuit. Lud. Viues de Christiana femina lib. 2. Reprehendere, Castigare, Non obsequi in malo. Theonoe Protei F. Theoclymeno fratri, Helenam rapere, & Menelaum interficere volenti, adiutor esse noluit, inquiens apud Euripidem in Helena: [Greek words] [Greek words]. [Greek words], [Greek words]. Neq; in stultitia consiliaria ero fratris vnquam: imò ei benefacio, quamuis non videat, ex impietate si sanctum fecero ipsum. Vitam tueri. Rvben & Ivdas resistebant caeteris fratribus, volentibus occidere Iosephum. Peruicerunt tandem, vt Ismaëlitis venderetur potius quàm necaretur. Genesis 37. Cùm Castor & Pollvx Lynci & Idae sponsas rapere tentarent, Idas Castorem interfecit, confecturus & alterum, ni subitò à Ioue subuentum esset, ne laedi posset. Pollux à patre Ioue petijt, vt licerer sibi de sua vita dimidium fratri impartiri: id???, Iupiter concessit. Et inde vterq; alternis solùm diebus lucet, iuxta Homerum. Ludouicus Viues in lib. 18. August. de Ciuit. Dei, cap. 14. Intaphernes vnus ex Darij socijs, qui Persarum regnum à Magis fratribus furto occupatum armis vindicarunt, post summam rei Dario delatam, cùm à cubiculi ministro regem adire prohiberetur, ira percitus, aures illi & nasum abscidit: est???ue ob eam noxam Intaphernes cum omni vitili stirpe ad supplicium arreptus. Iacuit eius Vxor plures dies ante regis ianua̅ miserabiliter prouoluta, cum lacrymis & flebili lamentatione. Cuius afflictionem miseratus Darius, misit qui illi nunciarent, vt vnum ex his qui interficiendi essent, libi deposceret: futurum vt illius quem incolumem vellet, ipsius lacrymis vitam condonaret, vt vnus aliquis seruatus futurae esset orbitatis leuamen. Nemo fuit, cui non persuasum esset, fore vt ama̅tissimi co̅iugis aut vnius filiorum vitam sibi optaret. Sed mulier fratrem depoposcit: Caeterùm iussa à rege dicere, quid esset quòd fratrem tantùm viro & filijs praetulisset: Sum, inquit, ego (rex) iuuenis adhuc, possum???; proinde iterum & nubere & párere: frater parentibus senio confectis si ademtus sit, restitui non potest. Qua voce rex vehementer commotus, non fratrem solùm, sed & filium natu maximum illi restituit. Sab. lib. 3. c. 7. ex Herod. lib. 3. Cùm dimicare̅t cum Argiuis & Cleonaeis Corinthij, stabat Timoleon inter pedites. Ibi Timophanes eius frater, homo audax praefectus equitibus in anceps discrimen incidit. Equus vulnere afflectus excussit eum inter hostes. So dales eius partim metu dissipati: qui substitêre, pauci cum multis dimicantes aegrè restabant. Vbi Timoleon eam fortunam anima duertit, properauit opem ferre: atq; tegens iacentem Timophane̅ clypeo suo, multis laculis multisq; cominùs ictibus corpore & armis exceptis magno labore repulit hostes, & fratrem eripuit. Plut in Timoleonce. M. Marcellvs fratrem Octacilium ab se in Sicilia protectum, ab imminenti periculo liberauit, eos qui acri in eum impetu ferebantur trucidans. Plut. in eius vita. Fugerat L. Caesar ad Ivliam sororem suam, postea quam se proscriptum à Triumuiris comperit, irruperunt???; percussores in Iuliae aedes, proscriptum hominem interfecturi: quibus obijciens se illa, clamitabat nunquam fieri posse, vt eum violarent, nisi Triumutri matre priùs interfecta. Cesserunt illi, M. Antonij nomen veriti. Produxit inde Iulia fratrem ad Triumuirorum tribunal, vbi multa & acerbè in filium locuta, à Triumutris collegis suppliciter vitam precata est. Fertur Antonius laudasse matrem, vt sororem optimam: vituperasse, vt matrem parum filij amantem, quòd eum tueretur, a quo ipse hostis iudicatus esset. Paulus quoque Lepidi frater seruatus est, quem nemo ob Lepidum insectari fuit ausus. Sab. lib. 8. Enn. 6. ex Plut. Antonio. Insigni Dvos proscriptos fratres interse caritate fuisse, Appianus scribit: quorum alter cùm à militibus captus esset, alter qui se proscriptum ignorabat, ad eos profectus, magnis precibus orabat, vt dimisso fratre se pro eo occiderent. Verum vt cognouerunt ipsum quoq; proscriptum esse, vtrunque interemerunt. Fulg. lib. 5. c. 3. Eo praelio, quod C. Caesar contra Germanos ad Mosam fl. depugnauit, perijt Piso Aquitanus, vir acerrimus, cum fratre, vterq; ob mutuam pietatem perpetua memoria dignus. Piso fratrem ab hostibus circumuentum intuitus, impetu in Germauos facto eum periculo exemit, vertit interim in se ille totum certamen, multis???; vulneribus confossus concidit. Sensit eius frater, qui iam pugna excesserat, Pisonem cadentem, co̅uerso???; in hostes equo, moriendi consilio, in confertum sese agmen immilit, atq; ita contigit, vt mutua caritate eodem loco, duo fortissimi fratres, vnus post alterum, dum student mutuo sibi auxilio esse, pulcrè occubuerint. Sab lib. 6. Enn 6. ex Caesaris lib. 4. Com. de bello Gallico. Dytevtvs Adiatongis F. Comanorum Ponticorum sacerdotium à Caesare Augusto ob virtutem obtinuit. Nam Caesar Adiatorigem cum vxore ac filijs in triumphum ducens, illum cum filio maiore statuit interimere. Maior verò hic erat. Sed cùm minor frater militibus se maiorem esse affirmaret, diu inter ambos contentio fuit: quousq; parentes Dyteuto persuasere, vt iuniori cederet: asserentes, cùm ipse aetate esset prouectior, maiorem de matre ac reliquo fratre curam habituru̅. Itaq; minor cum patre interemtus est: Dyteutus verò seruatus. Caesar vbi eos interemtos sensit, doluit vehementer. Quare eos, qui seruati erant, beneficio & cura prosecutus, hanc eis dignitatem impertiuit. Strabo lib. 12. Nupserat Ioanha Neapolitana regina, Iacobo Martiae comiti, viro è Narbonensi Gallia regijs natalibus orto, nulla honestiore de causa, quàm vt impudicitiae probra accepti coniugis imagine tegerentur: caeterùm ea conditione, vt is regio nomine penitùs abstineret, & Tarentinus tantùm princeps appellaretur. Miserat regina, qui eum è Manfredonia Neapolim venientem exciperent, ipsum ante alios Sforciam Magnum, qui Magisterij equi???um honore longè amplissimo caeteros anteibat, & cum eo aliquot alios gloriae ac amplitudini Sforciae plurimùm muidentes. Hos disertè etiam atque etiam regina monuerat, praeceperat???;, vt Iacobum non alio, quàm principis nomine salutarent. Verùm vbi in conspectum est deuentum, solus Sforcia caeteris omnibus, magno astu, & repentina perfidia in adulationem procumbentibus reginae mandatis paruit. Eam nacti occasionem aemuli, Sforcia̅ clam apud Iacobum criminantur vti moechum reginae, suum???; in in eo opprimendo, & regina in ordinem redigenda studium pollicentur. Inita ergo conspiratione, Beneuenti Sforcia ex insidijs capitur, domus eius diripitur, liberi & propinqui ferè omnes nectuntur. Capto Sforcia, lacobus Neapolim venit, prodente Nouam arcem Auersano centurione. Reginam coniugalis quidem thori consortem facit, sed erepta totius imperij potestate, multis oneratam probris, & seuerè castigatam, ne diffugiat, à Gallis custodiri iussit: regios titulos ipse vsurpat, & Gallis honores, praefecturas & magistratus dilargitur. Interim Sforcia deuectus in Insulae Megaris arcem, cui ab ouo nomen est, acerbissimis tormentis cruciandus Bernardo barbaro homini traditur, vt expressis tesseris quaestione, ea oppida reciperent, quae Sforcianorum imperio tenebantur. Sforciani milites coëunt, & infesta populatione in suburbanas vsque villas portas???; Neapolim deferuntur. Ob id Iacobus copias conscribere cogitur, quibus hostem reprimat, & Tricaricum vrbem expugnet, quam Ladislaus Francisco Sforciae filio, praeclara pueri indole adductus, dono dederat. Erat in praesidio Michelinus Rabinianus, cui Margarita Sforciae soror, Foschini & Marci Attendulorum mater, defuncto priore marito denupscrat. Ij de Sforciae salute soliciti, opportunè de indicijs compositionéque agere ceperant, facta???; potestate impunè commeandi, è castris hostium summae nobilitatis homines Tricaricum venerant. In hos Margarita, fraternae virtutis aemula, atrepto venabulo loricata impetum fecit, comminata???; acerbissimum mortis genus, ni fratrem incolumem sibi redderent, legitimo iurè captos comprehendit: quando ab ipsa, quae Tricarici imperio & ditione potiretur, nequaquam autem à Michelino, cui nullum in ea vrbe ius esset, fides petenda fuisset. Id virile facinus haud dubiam Sforciae necem auertit: extemplò enim à legatorum propinquis concursu ad regem facto, facilè impetratum est, vt Sforciae parceretur. Iouius in vita Sforciae. Defendere reos. Aeschylus tragoe dus in quodam dramate impietatis damnatus erat. Cùm Athenienses iam parati essent eum lapidibus obruere, Amyntas iunior frater, detecta veste, cubitum ostendit manu vacuum. Fuerat autem Amyntas in Sala mine, vnus ex prioribus, vbi manum amisit, & primam palmam ex omnibus Atheniensibus consecutus est. Vbi ergo iudices hominis incommodum & damnum aspexerunt, repetentes facinorum eius memoriam, Aeschylum absoluerunt. Aelianus de Varia historia. C. Marcellvs pro salute & restitutione fratris M. Marcelli se ad Iulij Caesaris pedes abiecit ac supplex accessit, vt restitueretur frater in pristinum suum statum. Cicero pro M. Marcello, & lib. 4. Epist. fam. ad Seruium Sulpitium. Fvl. Flaccus cùm multa ope Capuam obsideret, magna virtutis fama ob Poenum à castris multa vi repulsum, à senatu per literas petijt, vt liceret sibi Romam occurrere ad Fuluij fratris salutem tuendam: cui à tribuno plebis dicta erat dies, quòd ipsius temeritate ad Herdoniam caesus esset Romanus exercitus. Sab. lib. 3. c. 7. & Egnat. lib. 5. c. 5. Aegrum curare. Cùm in Asia esset iunior Cato, & fratrem Cepionem in Asiam venientem accepisset Thessalonicae graui affectum valetudine substitisse: etsi hyems saeuicbat, neque satis idoneam haberet nauem, tamen vrgente fraterna pietate, cum duobus solis comitibus mari hyberno se tempore credidit, & ad visendum fratrem periexit. Quem cùm mortuum offendisset, non satis duxit ingentibus lacrymis (fortasse plusquam philosopho homini aequum esset) prosequi funus, ingenti apparatu atq; impensa procurauit, neque eam impensam cu̅ nepte in diuidenda haereditate computauit. Fulgosus lib. 5. cap. 5. ex Plutarcho. Tiberivs Caesar ad fratuis Drusi nunciu̅, quòd aduersa valetudine laboraret, ex Ticino, vbi tu̅c erat, praeceps in Germaniam delatus est, Alpibus ipsis, non sine inge̅ti periculo, Rhenoque amne vuo tantûm comite superato, vt Diusum adhuc viuentem amplecti posset. Paulò pòst mortuum, pedes ipse incredibili squallore Romam vsque comitatus, sepulturae mandauit. Egnatius lib. 5. cap. 5. ex Val. Max. lib. 5. cap. 5. & Suetonio. Magnvs Sforcia pietatem cum incredibili caritate erga propinquos & rarissimo quidem exemplo, ostendit. Bartholu̅ etenim & Franciscum fratres, euastante Perusinum agrum lue pestifera, apud Martianum exitiali correptos morbo, adeò constanter inuisit, vt vel deprecantibus amicis ab his [3328] diuelli nequiuerit: quin desertis & morientibus venas tangeret, fomenta???; praeberet. Quibus demùm celeriter expirantibus, sepulcrum extruxit, addidit???; aram, & sacerdotem, qui certis diebus intersacra eorum manibus parentarent. Pari quoq; officio amore???; Bosiü patruelem complexus, ad Spoletum ex castrësi per hyemem fatigatione neruis conuulsum diligentissimè fouit, clatum???; insigni pompa fratrum sepulcro intulit. Iouius in eius vita. Opitulari, Auxilium ferre. Gvlielmvs Normanniae dux, cum fratre Ricardo & Maria sorore, ex Normannia Austro leniter flante in Angliam nauigabat, cùm subitò nautarum incuria nauis scopulo allisa perfracta est. Ille euestigio in scapham descendit, ad terram???ue contendit. Caeterùm cùm eius opem soror, quae iamiam cum morte colluctabatur, femineo vlulatu imploraret: caritate motus, reuersus est, ac scapham naui admoueri iussit, vt sororem exciperet. Quae vbi appropinquauit, tanta fuit in eam sese praecipitantium multitudò, vt momento cum omnibus submersa sit. Et sic Gulielmus sorori opem laturus cum ea perijt. Polyd. lib. 11. Honori consulere. L. Lvcvlli in Marcum fratiem amoris cùm multa sint vestigia, Romani praecipuè commemorant primum. Nam cùm natu maior esset illo, solus capere honores noluit: verùm illius expectatis temporibus, ita sibi conciliauit populum, vt Aedilis vnà cum illo absens designaretur. Plut. in Lucullo. Clavdia Vestalium vna, quia frater à tribuno plebis triumphare prohiberetur, cum eo currü ascendit, sacerdotio freta. Cessit sacrosanctus magistratus religioni, quae eo die veriùs quàm imperatoris virtus triumphauit. Sab. lib. 3. c. 7. Magistratum, Regnum, Dignitatem conciliare, conferre, ampliare, restituere. Moses Iudaicae rei summam partitus cum Aarone fratre, cu̅ tabernaculo praefecit, omni sacrorum potestate in vnü collata. Quam postea dignitatem ne ille amitteret, oratione & miraculis certauit cum populo: nec priùs destitit assertae dignitatis satagere, quàm id sacerdotium fratri in omne vitae tempus stabiliuit. Pari pietatis affectu sorori veniam è coelo impetrauit, cùm iam lepra contacta esset, quòd immodicae linguae femina fratrem libertatis auctorem, seruatoremq; populi, probrosis verbis incessere esset ausa. Sab. lib. 3. c. 7. Cùm excessisset Darius, alij Ariameni regnum despondebant stirpis maximo, Xerxi alij, qui matre Atossa Cyri F. & Dario iä regnante erat natus. Descendit è Medis Ariamenes non infesto, sed vt ad iudicium animo pacato. Xerxes praesens erat & regnum agebat. Caeterùm vt adfuit frater, posito diademate detracta???, quam gestant reges directam, tiara, processit fratri obuiam, eum???ue est complexus, ac munera mittens nunciare iussit eos, qui illa ferebant: Hisce nunc honorat frater te Xerxes. Qui si rex Persarum iudicio & suffragio fuerit renunciatus, secundum ab se locum tibi tribuit. Ibi Ariamenes: Ego quidem dona, inquit, accipio, sed regnum Persarum ad me existimo spectare. Honorem verò post me fratribus, atque inter fratres Xerxi primò conseruabo. Vt illuxit iudicij dies, iudicem Persae eis fratrem Darij Artabanum tulerunt: cuius cognitionem fretus multitudine defugiebat Xerxes. At cùm mater Atossa increpuit, Quid Artabanum fugis, fili, patruum tuum, & in Persis optimum? quid vsq; adeò trepidas certamen, in quo etiam secundas praeclarum est ferre, ac regis Persarum dici fratrem? Assentiente Xerxe, causa???; vtrinq; dicta, pronunciauit ad Xerxem Artabanus regnum pertinere. Ibi exiliens extemplò fratrem Ariamenes adorauit, dextra???ue prehensum in solio regiolocauit. Hinc fuit apud eum maximus, est???; eum beneuolentia prosecutus tanta, vt praelio nauali ad Salamina strenuè pugnans pro illius gloria occubuerit. Plut. de Pietate erga fraties. Evmenes insidijs à Perse appetitus habebatur mortuus. Rumore Pergami accepto fratre eius Attalus adiecto capiti diademate, ducta???ue eius vxore regnabat. Vt autem venientem accepit fratrem viuum, prodijt ei obuiam more suo cum satellitibus iaculum tenens. Quem comiter Eumenes salutauit, atq; in aurem ei dixit: Caue priùs, quàm extinctum conspexeris, matures nuptias conciliare. Praeterea dum vixit, nec dicto nec facto vllam ei causam dedit suspicionis. Imò etiam moriens reliquit ei vxorem & regnum. Artalus vicissim moriens, nullum ex liberis suis quamuis haberet plures, eduxit: verùm Eumenis filio postquam maturus fuit, adhuc viuus tradidit regnum. Plutarchus in Apophthegmatibus, & de Amore fraterno. Romani Antiocho è Graecia pulso, cùm iam Asiam animis destinarent, Aphricanum intucbantur, veluti hominem natü ad bella magni ponderis finienda. L. autem Scipio & C. Laelius consules erant, & vterq; sibi Asiam prouinciam decerni cupiebat. Res arbitrio senatus permissa erexit studia patrum, senatoresq; dubios reddidit de tantis viris iudicium facturos. Sed cùm apud patres maior Laelij gratia, maior etiam existimatio esset, & senatus ad eum inclinaret, negotium???; deserret, surrexit P. Africanvs frater maior L. Scipionis, & illam ignominiam familiae deprecatus est: dixitq;, & in fratre suo summam virtutem esse summumq; consilium, neque se ei legatum defuturum. Extemplò haec vox ingenti patrum laetitia excepta, omnem dubitationem ex eoru̅ animis demsit. Decretum est igitur frequenti senatu, vt L. Scipio in Graeciam aduersus Aetolos, deinde in Asiam, si ei visum esset, träsiret, ad inferendum Antiocho bellum, & P. Aphricanum secum duceret, quem Annibali victo & pro Antiocho in acie stanti victorem opponeret. Val. lib. 5. cap. 5. & Auctor vitae Scipionis. Izates Monobazi Adiabenorum regis F. patri carissimus, metu fratrum aliò migrauit. À patre haeres regni relictus, cùm in illius gratia̅ proceres fratres in vincula coniccissent, donec rediret, & de ijs pro libito statueret, id facinus indignissimè tulit: & cùm occidere hos aut vinctos seruare vetaret pietas, contrà affectos iniuria dimittere parum tutum videretur, ne quando de vindicta cogitarent: partem eorum vnà cum propr j filijs Romam ad Claudium Caesarem misit, partem ad Artabanum Parthum, suturos vtrobique obsides. Moriens deniq;, quamuis quatuor filios haberet, fratri tamen Monobazo regnum reliquit. Iosephus lib. 20. cap. 2. Antiq. M. Agrippa Iudaeorum rex, Pheroae suo fratri Tetrarchiam ab Augusto impetrauit. Iosephus lib. 15. c. 13. Antiq. Heliodorvs Britannus, qui Pij postea cognomentu̅ adeptus est, aliquanto Iulij Caesaris aetatem antecessit. Hic à Britannis fratri Archigallo suffectus, quem populi ob nimiam crudelitatem atq; auaritiam regno pellere coacti fuerant, in sylua venationi intentus, in ipsum fratrem incidit: cuius afflictam forcunam lacera vestis squallor???; satis testa batur. Que̅ vt agnouit, quanquam sciret antea, vi atq; arte enixum, vt in regnum restitueretui: tamen amanter complexus, occultè in vrbem Aldelu dü deduxit: vbi simulata aegritudine, tanquam testamento suas atq; regni res ordinaturus, regni proceres ad se vocauit. Et cùm singulos priuatim se alloqui velle ostendisset, vt in cubiculü singuli ingrederentur, monuit: omnibus mortem interminatus, nisi fratri pepercissent, & assentirentur, vt peripsum in regno restitueretur. Cùm omnes in sententiam deduxisset, Archigallum in regnü restituit: ei???; post paucos annos mortuo, cum ingenti gloria successit. Fulg. lib. 5. cap. 5. &. Polyd. lib. 1. Ramirvs primus (qui decimus in Hispania post Arabu̅ aduentum regnauit) cùm in Hispaniae regno iam ex parte de Arabum manibus recepto, quia primogenitus erat, antelatus fuisset, sponte sua fratrem Garsiam regni socium adsciuit, cùm plus apud eum in regni communicatione fraternus amor quàm ambitio posset, quae non fratrum modò, sed parentis quoq, & filiorum extinguere caritatem solet. Fulgosus lib. 5. cap. 5. Lviba Gothoru̅ rex in Hispania, secundo regni sui anno Lenogildum fratrem haeredem ac successorem regni constituit, & aliquod tempus ante obitum, seruata sibi tantü Narbonensi prouincia, reliquis regni partibus ei cessit. Idem. Dagobertus I. Francorum rex, filios reliquit Sigebertu̅ & Clodoueum, anno DCXLVI. Sigebertvs maior (cu̅ Dagobertus pater eadem in causa cedere minori fratri Ariberio iam olim in animum non induxisset) ipse Austrasianis opibus fouendis, Transrhenanis???; prouincijs in fide officio???; continendis, ac ab hoste tutandis, modü cupiditati suae statuens, caeteram Galliam fratri minori reliquit, gazae tantùm paternae tertiam partem sibi dari voluit, reliquam matrifratri???ue concessit. Aemilius lib. 1. Ladislaus Hungariae rex habebat ex fratre Gcysa nepotes duos, Colomannum & Almum. Sed Almvm magis amabat, propter placidos mores. Colomannum sacerdotio destinarat, vt dirum religione mitesceret ingenium: & Agriensem episcopum declarauit. Verùm Colomannus nocte in Poloniam effugit: Almus ex testamento Ladislai defuncti successor, Colomanno è Polonia redeunti regno cessit: ne primogeniturae fratrem iure defraudare videretur. Bonfinius lib. 4 Decadis 2. Vladislavs Boëmorum princeps Boriuorium fratrem, cui Henrici V. Caesaris auctoritate in regno praelatus fuerat, longo tempore apud Polonos vagü & egentem in participatum regni vltrò assumsit, partito cum eo ad hunc modum regno, vt partem illam Boëmiae, quam Albis flumen dirimit meridiem versus, sibi retineret, alteram ad Septentrionem sitam Boriuorio attribueret: cum eodem regimine ita communicato, vt non duos per partes, sed vnum diceres regere vniuersa, adeò mira inter fratres concordia, vnicus???; consensus, tum in consilijs, tum in iurisdictione vno tenore administranda inerat Sed vix biennium ea concordia durauit, calumniatorum artibus labefactata. Dubrauius lib. 11. Borsivs Estensis, Ferrariae dux, nothus, vt fratri Herculi legitimè nato Imperium restitueret, coelebs vixit. Alfonsvs Aragonius, cùm à Ferdinando parente iam moriente ob aetatis praerogatiuam sibi regnum deferretur, ea tamen conditione, vt Ioanni fratri regionem Hispaniae, quam Castellam appellant, traderet: conditionem à parente oblatam non tantùm aequo animo tulit, sed ne fratrem offendere videretur, Ioanni totum parentis regnum obtulit. Panorm. lib. 2. de Alfonsi rebus gestis. Coniugia conciliare, Amori indulgere. Iosephus Tobiae F. qui Ptolemaeo Euergeti carissimus fuit, & Iudaeorum princeps extitit, ex vna vxore procreauit septem filios, suscepit etiam Hyrcanum ex fratris Solymij filia, hac occasione. Cùm aliquando venisset Alexandriam cum Solymio fratre, ducente secum filiam nubilem, vt eam ibi alicui nobili Iudaeo nuptum traderet: coenans cum rege, ingressam in conuiuium formosam saltatriculam adamauit, soli???; fratri hoc indicauit, rogans, vt quando quidem lege vetaretur habere rem cum femina alienigena, subseruiret ei, vt clàm ea potiri posset. Frater verò libenter operam suam pollicitus, ornatam filiam suam noctu ad eum adduxit, & in lectum eius collocauit: atq; ica parùm sobrius, per errorem cum fratris filia congressus est: & cùm hoc saepiùs fecisset, magis etiam in amorem accensus, conquestus est apud fratrem, quòd periculum esset, ne posset excutere amorem saltatriculae, qua̅ fortè rex nollet ei cedere. Tum Solymius ait, non esse opus, vt hac de re sit anxius: licere enim ei frui amata muliere, atque etiam vxorem eam ducere: fassus quòd maluerit filiae fieri iniuriam, quàm fratrem tale dedecus in se admittere. Iosephus collaudata tam fraterna beneuolentia, vxorem duxit eius filiam: ex ea???ue genuit quem diximus Hyrcanum filium. Iosephus lib. 12. cap. 4. Antiq. Melampvs vates & medicus clariss. cùm frater eius Bias filiam Nelei Però nomine deperiret, neque eam Neleus alicui dare vellet, nisi qui priùs Iphicliboues abegisset: Melampus hoc facinus aggressus, ab Iphiclo captus est. Sed postquam Iphiclo imminentem ruinam tecti praedixit, ab eo vnà cum bobus dimissus, ad Neleum venit, & fratri Bianti vxorem Però impetrauit. Theocritus, & Diodorus. Aliter Pausanias. Tempore Anaxagorae Argiuorum regis, is furor feminas inuasit, vt cùm intra domesticos parietes contineri non possent, pertotum agrum palantes vagarentur. Inuentus tandem est Melampus Amythaonis F. à quo sanatae sunt. Ei Anaxagoras ita gratiam retulit, vt aequis cum eo, fratre???; eius Biante partibus regnum communicaret. Liberare. Cimon Miltiadis F. Atheniensis, cùm pater eius litem aestimatam populo soluere non potuisset, ob eam???; causam in vinculis publicis decessisset: eadem custodia tenebatur, neq; legibus Atheniensium emitti poterat, nisi pecunia̅ qua pater multatus esset, soluisset. Habebat autem in matrimonio sororem suam germanam Helpinicen, non magis amore, quàm patrio more ductus: nam Atheniensibus licet, eodem patre natas, vxores ducere. Huius coniugij cupidus Callias quidam, non tam generosus, quàm pecuniosus, qui magnas pecunias ex metallis fecerat, egit cum Cimone, vt eam sibi vxorem daret: id si impetrasset, se pro illo pecuniam soluturum. Is cùm talem conditionem aspernaretur, Helpinice negauit se passuram Miltiadis progeniem in vinculis publicis interire, quonia̅ prohibere posset: se???ue Calliae nupturam, si ea quae pollicitus esset, praestitisset. Tali modo custodia liberatus Cimon, celeriter ad principatum peruenit. Probus in Cimone. Isaacivs Angelus fratrem Alexium captum à Turcis magno redemit. À quo postea per dolum captus, luminibus???; priuatus, & in custodiam coniectus est. Volat. lib. 23. Anthrop. Olauus, à D. Canuto fratre Danorum rege, ob affectatum regnum in Flandriam relegatus fuerat. Caeso inde Canuto cùm Dani Olauum elegissent, Nicolavs frater (qui pòst Erico frater in regno successit) vadem se pro redemtione eius obtulit. Saxo libro duodecimo. Ingens Cichi Ordelaphi Foroliuiensis fraternus amor fuit erga fratrem suum Scampettam, qui captiuus in regis Roberti manu in Castricari arce custodiebatur, cùm Forumliuij quoque vrbem idem rex obtineret. Itaque vinario vase latens Cichus, curru in vrbem, bubulco rem ignorante, deductus, amicorum???ue ope adiutus, per hunc modum vrbe potitus, magno auri pondere fratrem redemit, atque ei statim vrbis principatum restituit. Quantum ei Pinus frater dissimilis fuit? qui anno Sal. MCCCCLXXVI. Cicho fratre principatu deiecto causa fuit, vt Foroliuiensis res in externorum manus perueniret. Fulgosus lib. 5. cap. 5. Exhaeredationi acquiescere. Pompeivs Rheginus, vir Transalpinae regionis, cùm testamento fratris praeteritus esset, ad coarguendam iniquitatem eius binas tabulas testamentorum suorum in comitio incisas; habita vtriusque ordinis maxima frequentia, recitauit: in quibus magna ex parte haeres frater erat scriptus, praelegebatur???; ei centies & quinquagies sestertiûm. Multùm ac diu inter assentientes indignationi suae amicos questus, quod ad hastae iudicium attinuit, cineres fratris quietos esse passus est: & era̅t ab eo instituti haeredes, neque sanguini Rhegino pares, neque proximi, sed & alieni & humiles: vt non solùm flagitiosum silentium, sed etiam praelatio contumeliosa videri posset. Val. lib. 7. cap. 8. Fortunas, Haereditatem communicare. Athenodoro frater fuit natu maior, Zeno nomine, qui magna ex parte rem familiarem procurator fisci decoxit: denique ob raptum mulieris iudicatus, bonis???ue suis est multatus, quae in publicum addicta fuêre. Erat etiam tum adolescens imberbis Athenodorus. Hic vendita, quae fuerat ei attributa, bonorum portione, non abiecit fratrem, sed posuit omnia in medio, diuisit???ue, ac magna iniuria in partitione affectus, non indignè tulit, neque poenituit eum facti, sed placidè & hilariter fratris amentiam tulit, quae per Graeciam fuit diuulgata. Plut. de Pietate erga fratres. Imuriam illatam vlcisci. Agamemnon Menelaum fratrem tanto prosecutus est amore, vt vniuersam Graeciam pro repetenda eius coniuge Helena à Paride rapta armarit, & decennali obfidione Ilium ta̅dem expugnarit. Sabellicus libro tertio, capite septimo, & Egnat. lib. 5. cap. 5. Hipparchus tyrannus Atheniensium ab Harmodio & Aristogitone interfectus est, eò quòd sororem Harmodij, ad ferendum deo canistrum more patrio, in Panathenaicis admittere noluisset. Aelianus lib. 11. Var. hist. Mortuos honorare, sepelire. Antigone Oedipi F. contra Creontis edictum impium sepelire fratrem Polynicem voluit, neglecto mortis periculo, apud Eurip. in Phoenissis inquiens: [Greek words]. Nempe gloriosum erit, duos amicos iacêre propé. Ouidius lib. 3. Tristium: — fratrem Thebana peremtum Supposuit tumulo, rege verante, soror. Memnon Aethiopum rex ad Troiam caesus à Graecîs, duce Pallante cum omni thesauro Paphum deportatus est. Himera Memnonis soror, ad inuestigandum cadauer fratris profecta, postquam reliquias reperit: interceptam praedam quoq; recipere cupiens, intercessu Phoenicum, qui in eo exercitu plurimi fuerant, optionem rerum omnium, ac seorsum fratris accepit, praelata???; sanguinis affectione, recepta vrna Phoenicem nauigauit, thesauro relicto. Delata dein ad regionem Phalonem nomine, sepultis???; fratris reliquijs, nusquam comparuit, siue post occasum Solis cum matre Hemera è co̅spectu hominum excessit: siue supra modum dolore affecta fraternae mortis, vltrò praeceps ierit: siue ab incolis praedae auidis, circumuenta interierit. Dictys lib. 6. Smerdis fratris à Cambyse fratre interfecti interitum, Soror lugens, sibijpsi mortem conciliauit. Eo enim nomine & ipsa à Cambyse interrecta fuit. Herod. lib. 3. & Iustinus. Antiochvs bellum gerebat de regno cùm Seleuco fratre maiore natu, genitricis???; fultus erat ope. Flagrante bello signa Seleucus cum Galatis contulit, superatus???; nusquam comparebat, sed vniuerso à barbaris deleto eius exercitu pro mortuo habebatur. Quod vt est ad Antiochum allatum, deposita purpura vestem pullam sumsit, clausa???; regia luxit fratrem. Mox accepto incolumem esse, atque alias copias ab eo scribi: progressus est ad habendum dijs honorem, ciuitatibus???; sibi parentibus praecepit, vt dijs immolarent, ac coronas sumerent. Plut. de Pietate erga frat. & in regum Apoph. M. Fabivs co̅sul, inclyta pugna Hetruscis & Veientibus superatis, delatum sibi summo Senatus populi???ue studio triumphum ducere non sustinuit, quia eo praelio Q. Fabius frater eius consularis fortissimè dimicans occiderat. Valer. libro 5. capite quinto. Alfonsvs Aragonius in obsidione Neapolitana, cùm audisset Petrum fratrem, quem propter singulares animi & corporis dotes, supra fraternum affectum diligebat, globo tormentario ictum occubuisse: vt viseret maturauit, exanimem multis pij???; cum lacrymis exosculatus: mox in arcem suam, quam Oui vocant, tantisper efferendum curauit, donec iusta apparatu regio, quod postea fecit, persoluere liceret. Panorm. lib. 3. de Rebus gestis Alfonsi. Memini me, inquit Viues, Valentiae de senibus nostris crebrò audiuisse, Alfonsum regno Neapolitano post tot labores potitum, non ita gaudere solitum, quòd factus esset voti compos, quàm moerore fratris in obsidione occisi morte, quem propè sua ipsius vita, regno fine dubio, multò habebat chariorem. L. Viues de Concord. & discord. lib. 3. FIDES ERGA QVOSCVNQVE ALIOS, QVI Fratrum loco censeri possunt, Consanguineos, Consobrinos, Patrueles. Boozvs Noëmis filius, Ruthae viro defuncto, propinquo suo, ducta Rutha, semen excitare voluit. Ruth. 3. & 4. & Iosephus Antiq. lib. 5. cap. 14. Valentinianus filius Constantij Caesaris & Placidiae, sororis Honorij & Arcadij, mortuo patre, cum matre sua Placidia ac sorore Honoria, ab Honorio Imp. Augusto pulsus ob suspicionem ab vrbe, peruenit ad Theodosivm Iuniorem consobrinum Constantinopolim, ab eo???ue honorificè susceptus est. Quinimò intellecta Honorij morte, restitutus ab eo in Imperium, acclamatione totius Italiae Augustus est ab Augusto appellatus, interfecto ac trucidato Ioanne tyranno, qui Imperium Rauennae arripuerat. Cuspin. FIDES MARITORVM ERGA VXORES Honorando. id praestatvr Non infamando. Mariam virginem desponsatam sibi Iosephvs praegnantem esse cognouit. Noluit tamen eam traducere, ne secundùm leges lapidibus obrueretur: sed clàm eam relinquere voluit. In somnis autem ab angelo monitus, non criminis, sed benedictionis diuinae eum esse foetum, qui maritus nomine erat, reipsa diuini partus custos effectus est. Matth. 1. Etsi D. Bernardus Homil. 2. super Missus est, ex sanctorum Patrum quorundam sententia, propter diuinae praesentiae mysterium, quod assequi no̅ poterat, illum, quia iustus erat, hoc est, Deum timens, & dignitate tanta se indignum iudicans, voluisse Mariam relinquere putet: quemadmodum Petrus Dominum à se repulerit: Exi à me, inquiens, quia homo peccator sum. & centurio indignum se iudicarit, cuius tectum subiret, & Elizabetha indignam se iudicarit, quam mater Domini conueniret. Castitatem tvendo. Lais meretrix cùm Evbatam Cyrenensem aspexisset, ardentissimo in eum amore coepit flagrare, & de contrahendis inter se nuptijs sermonem ei detulit. At ille metuens eius insidias, dixit se id facturum. Non tamen rem cum ea habuit Eubatas, sed cautè se gessit. Sponsio verò his conditionibus facta est, vt post ludos certamen???; rata deberet esse. Cùm igitur victor abiret è certamine, ne conuentis non stetisse videretur, pictam Laidis imaginem deportauit secu̅ Cyrenam: inquiens se Laidem ducere. Quam ob causam vxor eius maximam statuam Cyrene ponendam curauit, sic remunerans ipsius castitatem. Aelianus lib. 10. Var. hist. Constantinvs Monomachus, cùm peregrè in morbum incidisset, & à medicis moneretur, vt consuetudine mulieris morbum leuaret: negauit se cum vlla femina, praeterquam cum sua vxore rem habiturum. Zonaras. Obediendo. Interfecto apro Calydonio, Meleager Oenei F. primam eius necati gloriam sibi tribuebat. Auunculi repugnabant. Itaque magnum certamen inter Curetes & Aetolos excitatum est, vt inquit Homerus Iliad. ???. [Greek words]. Sedebat in cubiculo Meleager iratus sibi & suis. Curetes, quibus bellum erat cum Calydonibus, vrbem aggressi, ingenti eam oppugnatione vexabant: nec spes erat iam ampliùs reliqua. Accurrunt ad Meleagrum senes & primores ciuium, illius vires ac manus implorantes: adsunt sacerdores, pollicentur amplissimam operae mercedem. Illis contemtis ac spretis, accedit senex Oeneus: nec cunctatur, vt duriorem filium flecteret, genua eius supplex amplecti. Accedit mater, ab ira in preces atque obsecrationes versa. Sorores & sodales iucundissimi, quibus cum gratissimam aetatis partem tranfegerat, orant & obtestantur, ne se in vltimo deserat discrimine. Perstat in proposito ferox animus. Interea cùm hostes irrupissent, trepida se infert Cleopatra coniunx: Succurre quaeso, mi vir, occidimus (inquit) nisi succurris: hostis possidet omnia. Huius vnius vocibus & periculo permotus, sumit arma, & pulsis hostibus, postremò excidio vrbem ac ciues eripuit. Videlicet heros ille magnanimus, quam naturae legem nunquam vel legerat, vel audierat, impressam habebat in pectore, ac infixam praecordijs: qua sciebat, vxorem esse seipsum: alios omnes, etsi magnam ex pietate necessitatem imponentes, extra ipsam tamen esse: coniugem verò ea esse caritate conciliatum coniugi, & eo nexu coniunctum, vt multa in coniugis gratiam non refugiat ac recuset, quae vel sibimet ipse recusaret. Lud. Viues de officio Mariti, ex Homeri Iliade. Amando. Id'qve tvm in Genere. Quantum oporteat esse coniugij amorem, declarat ipsa connubij lex & natura, quam Adam, seu veriùs Deus per Adamvm pronunciauit, ad quem quum esset Eua post primum illum dulcissimum soporem allata, futura coniunx, & socia totius vitae: Ecce, inquit Adam, os ex ossibus meis, & caro de carne mea: propter hoc relinquet homo patrem & matrem, & adhaerebit vxori suae, & erunt duo, homo vnus. Hoc est summum amicitiarum, hic finis, ita cum re chara coniungi, vt vnum fias cum illa. Vulcanum ferunt in fabulis, fabrum illum deorum conspicatum duos, quia magna inter se amoris signa ostenderent: Deum beneuolentia illa & caritate delectatum (neque enim est aliud quicquam coelitibus gratius, quàm amor) rogasse: Ecquid esset, in quo vellent sibi ab ipso benefactum? Ò Vulcane, inquiunt illi, vt tuis istis diuinis instrumentis nos rursum confles, ac refingas, vnum???; facias ex duobus. Lud. Viues de officio Mariti. in Specie. Condolendo. Hector apud Homerum Iliad. [Greek words]. scire se ait, futurum aliqua̅do tempus, quum Troia Graecorum viribus excindatur: & tamen nec sui, nec parentum, nec fratrum ita angi solicitudine & cura, vt vxoris vnius: [Greek words]. Consolando. Victus à Caio Caesare Cn. Pompeivs, quum Lesbum insulam petijsset ad recipiendam vxorem, quam secum suga abduceret, vxor maritum conspicata victum, in terram semianimis concidit: non tam dolens cecidisse se, quàm illum. Pompeius sublatam è terra & sensibus redditam, in hanc sententiam est consolatus: Mea Cornelia, vxor rerum omnium mihi carissima, miror te feminam isto genere natam, sic primo fortunae prostratam ictu: nunc tibi aperta est via ad immortalem gloriam. nam materia laudis in femineo sexu non est eloquentia, non respondere consulentibus de iure, non bella gerere: vnica tantùm est, si maritum habeas miserum: quem si amaris, si colueris, si nihil miseria offensa, ita vt maritum decet tractaris, omnia te secula cum ingenti laude celebrabunt. Maiori tibi fuerit gloriae, quòd victum Pompeium amasti, quàm quòd principem pop. Rom. ducem senatus, imperatorem regum: haec enim facilè est cuilibet etiam stultae ac improbae vxori diligere: amplecti verò miserum, id demùm est optimae. Quocirca hoc ipsum quòd victus sum, debes diligere, tanquam materiam virtutis tuae. nam fi quid tu, me viuo, defles & desideras, certè illud ipsum quod perijt, ostendis tibi fuisse charum, non me, qui adhuc supersum. L. Viues de Christ. fem. lib. 2. ex Plut. Pompeio. Vitam conseruando. Amestris vxor Xerxis in coena regia Masistae fratris Xerxis vxorem sibi donari cùm peteret, quò incestum cum rege commissum vindicaret, id???ue rex quamuis inuitus (Persarum tamen more victus, qui nefas esse putant regia coena proposita orantem non exorari) annueret: Masistam fratrem ad se accersiuit, & blandis verbis persuadere conatus est, vt vxorem missam faceret, daturum sese illi filiam suam in matrimonium. Id cùm Masistes facere recusaret, vt qui vxorem suam summoperè diligeret, Xerxem grauia minantem reliquit, his verbis: Nondum, domine, interemisti. Interea Amestris accitis carnificibus vxorem Masistae excarnificat, mammillas praecidit, eas???ue canibus abijcit, praecidit nares, aures, labra, linguam, atque ita excarnificatam remittit domum. Masistes vbi mutilatam vxorem vidit, inito cum liberis consilio, abijt Bactra, prouinciam Bactrianam ad defectionem inducturus. Sed Xerxes missis copijs & ipsum, & liberos, & copias in itinere trucidauit. Herod. lib. 9. Artoxerxes Darij & Parysatidis F. vxorem elegantem & probam parentibus iubentibus duxit, & retinuit inuitis. Nam cùm fratrem eius interemisset rex, statuerat illam quoque de medio tollere. At Artoxerxes supplicibus precibus apud matrem agens, multis???ue lacrymis, tandem obtinuit, ne interficeretur illa, neque diuortium ipse faceret cum ea. Plut. in Artoxerxe. Vide Iustinum lib. 2. Tib. Gracchum, cui virtutis ergô Corneliam F. P. Scipio de [3331] sponderat, fama est duos angues in cubili comprehen disse, atque aruspices perpenso prodigio ambos vetasse interfici vel dimitti: de altero asseuerasse, si necatus mas foret, funestum Tiberio esse: Corneliae, si femina: Tiberium verò, qui vxorem diligebat, ac sibi maturiorem mortem aetate priori, quàm, iuueni illi ducebat, draconem marem sustulisse emissa femina: inde non multò pòst fato functum duodecim liberos ex Cornelia susceptos reliquisse. Plut. in Gracchis, Val. Max. li. 4. cap. 6. Plinius lib. 7. cap. 36. Aegrotam curando. Singulari memoria dignus est amor, quem Dominicvs Catalusius, qui Lesbi rerum potiebatur, erga vxorem ostendit. Quae cùm in lepram incidisset, vir minimè veritus à contagione se infici posse, aut aspectus horrore auerti (etenim illuuies magis quàm viuum corpus videri poterat) neque tetro odore quem vlcera mittebant, vnquam aut mensa aut lecto communi eam prohibuit. Coniugalis enim caritas apud eum contagionis timorem, tetrum???ue conspectum odorémque in securitatem ac voluptate̅ verterat, quòd eam iuxta Dei verbu̅ eandem carne̅ secum esse arbitrabatur. Fulg. lib. 4. cap. 6. Comitando in exilium. Cùm Eurydices vxoris Orphei amore flagraret Aristaeus, eam???; insequeretur: illa per loca deuia fugiens, à serpente in herba latente icta interíjt. Tum fama est, Orphevm sumta cithara ad inferos descendisse, Plutone???ue ac Proserpina cantus suauitate delinitis obtinuisse, vt Eurydicen secum abduceret, ea tamen conditione, ne priùs respiceret, quàm ad superos peruenisset, vt ait Ouidius libro 10. & Virgilius libro 4. Georg. Veruntamen cùm amoris impatiens illam contra leges inferorum respexisset, illam amisit. Natalis Comes Mythologiae lib. 7. cap. 14. Agricola Lentiscolensis in Neapolitano regno, cùm iuxta mare agrum coleret, vxor???ue ab eo aliquantisper disiuncta, à piratis Mauris, qui in litus praedatum descenderant, capta esset: statim vt vxorem non apparere: triremem???ue piraticam haud longè ancoras iecisse conspexit: arbitratus id quod erat, in ea vxorem esse, ad triremen statim adnatauit: atque eius gubernatore votato, dixit: Se idcirco venisse, quòd sequi vxorem statuerat. Miminè barbarie illa territus nationis fidei???ue Christianae inimica: neque ingenti miseria, qua remigio addicti laborant, omnium horum immemorem coniugalis amor eum fecerat. Quam rem cùm Mauri non sine ingenti admiratione audiuissent (permultos enim eius regionis accolas viderant, priùs perpeti mortem, quàm illam miseriam malle (atque eam postea per ordinem Tunetensi regi narrassent: tanta hominis caritate motus rex, & virum & vxorem liberos esse iussit, atq; inter regiae custodiae milites virum adoptauit. Fulg. lib. 4. cap. 6. Non repudiando, Non deserendo. Vlysses Circem & Calypso deas spreuisse traditur, propter mortalem Penelopem: & ad eam per decennale naufragium, per tot aerumnas & discrimina contendisse, ac peruenisse. Lud. Viues de Christiana femina lib. 2. Quaerentibus Pharisaeis, si liceret Viro dimittere vxorem, quacunq; de causa: dixit Dominus: Quos Deus coniunxit, homo non separet. Marci 16. Matth. 9. Marci 10. Anaxandrides, Leontiae F. sororis filiam in matrimoni um duxerat, eam???ue summoperè amabat. Verùm quia sterilis erat, Ephori eum coëgerunt, vt eam repudiaret. Quòd cùm ille facere renuerat, alteram dederunt optionem: vt vxorem aliam duceret, quae foecunda esset, ne genus Eurysthei interiret. Duxit ille igitur Perinetaden Demarmeni F. quae ei Cleomenem peperit. Neque longo pòst tempore vxor prior, sterilis anteà, peperit primò Dorieum, mox Leonidem, tandem Cleombrotum. In regno tamen Cleomenes, vt pote natu maximus, successit patri. Herod. lib. 5. C. Ivlivs Caesar vt repudiaret Corneliam Cinnae filiam, compelli à Dictatore Sylla nullo modo potuit. Quare & sacerdotio, & vxoris dote, & gentilitijs haereditatibus multatus, diuersarum partium habebatur: vt etiam discedere è medio, & (quanquam morbo quartanae aggrauante) propè per singulas noctes commutare latebras cogeretur, se???ue ab inquisitoribus pecunia redimere, donec per virgines Vestales, per???ue Mamercum Aemilium, & Aurelium Cottam propinquos & affines suos, veniam impetrauit. Suetonius. Eam Caesar, quamuis iuuenem, funebri oratione pro Rostris laudauit. Plut. in Caasare. Pemo dux Foroiulij, Bellunensis patria, quum vxorem, antequàm dux esset, illiberali facie duxisset, nunquam adduci potuit, vel ea id petente, vt aliam super duceret: identidem illud praedicans, Mores in coniuge, non formam probari oportere. Sab. lib. 4. de Vetust. Aquil. Liberando. Pacorvs Medorum rex, sub Vespasianis, coniugem & concubinas suas à Scythis repentina incursione captas, centum talentis redemit. Iosephus lib. 7. cap. 27. bell. Iud. Tigranes apud Xenophontem, regis Armeniae F. quum esset in Cyri Persarum regis potestate ipse & vxor, vita se redemturum professus est, ne vxor seruiret. Illa paulò pòst quum Cyrus laudaretur, & ex ea, Ecquid ei Cyrus esset visus? quaereretur: sibi verò Cyrum negauit aspectum. À qua quum vir suus rogaret: Quid ergo spectasti, si illum non es intuita? Que̅, inquit illa, alium, quàm illum, qui vita sua redemturum se confirmauit, ne ego seruirem; Ita mariti ardor vxorem accenderat. Xenophon in Paedia. De nuptijs prospiciendo. Philippus Francus rex Boëmundo Tarentino duci, Antiochiae principi fideli, filiam Constantiam ex vxore susceptam in matrimonium dedit: simul Tancredo eius fratri absenti Caeciliam ex Bertrada Comite genitam despondit. Tancredvs cùm Antiochiae, mortuo iam fratre, supremum sibi adesse diem sentiret, ei???ue assideret Pontius Bertrandi Comitis Tripolitani filius, adolescens florentissimus: ab eo per amicitiam petijt, vti post obitum suum Caeciliam duceret, Franci Regis filiam, matre Comite nobilissima pro creatam: eandem per patrem, Crassi Francorum regis futuri, per matrem, Fulconis Andium, Turonum, Coenomanorum sororem: hoc & illi priuatim amplum, magnificum???ue, & in commune rebus Latinorum Asiaticis maximo vsui fore. Fidem in id & morienti dedit, & mortuo seruauit. Quo ex matrimonio editus fuit Raimundus Comes. Aemilius libro quinto. FIDES VXORVM ERGA MARITOS. IN Genere. Livia Augusti, cùm à quodam interrogaretur, quomodo Augustum obtinuisset? respondit, Diligenter & prudenter agens summum studium adhibuit, vt omnia facerem ex animo Augusti: nec curiosè perquisiui quicquam eorum, quae is faceret, simulans, me amores eius neque audire. neque sentire. Cuspinianus. Octavia Caesaris Octauij soror, C. Marcelli vidua, M. Antonio nupta, fratrem cum marito non semel reconciliauit, & bellorum ciuilium semina, quantum in se fuit, sopire studuit. Iam cùm Antonius Cleopatrae amoribus irretitus, Octauiam (quae & aetate & forma & morum grauitate Cleopatra longè, praestabat) Athenas vsque sibi cum muneribus obuiam progressam, domum redire iussisset: eam tam indignè ludibrio haberi aegrè ferens Caesar, domum suam iussit migrare. Sed negauit illa domum se viri relicturam. Orauit etiam eum, nisi alijs de causis sumere in Antonium decreuisset arma, ne moueretur rebus suis. Nam & infame auditu fore, summorum imperatorum alterum ob mulieris amorem, ob aemulationem alterum, bello ciuili populum Romanum implicare. Dicta rebus ipsis magis confirmaut. Nam domi illius, vt si praesens sit, habitauit: & liberorum eius non modò ex se, sed ex Fuluia quoque editorum honestam & magnificam curam egit. Amicos item Antonij, qui ad honores petendos vel negotiorum causa mittebantur, excepit, fuit???ue ijs praestò ad impetranda à Caesare, quae postulabant. Bello tandem exorto inter Caesarem & Antonium, cùm Antonius Romam misisset certos, Octauiam, qui domo sua pellere̅t: exisse memorant eam, trahentem secum omnes Antonij liberos, praeter natu maximum Antyllium ex Fuluia genitum. Ille enim agebat apud parentem. Plorabat illa & lamentabatur, quòd vnà ex belli causis ipsa quoque videretur. Populum verò Romanum miserebat non ita illius, vt Antonij, atque impensiùs eos, qui Cleopatram viderant neque forma Octauiae, neque aetatis flore praecellentem. Plutarchus in Antonio. in Specie. Nimirvm Honorando. Huc pertinet Marito Dignitatem conferre, augere. Vxor Maximiliani Caesaris Maria, quum ei Gallia Belgica patris Caroli Burgundi haereditate obuenisset, & subditi Max. contemto, ad Mariam tanquam principem de rebus omnibus ditionis referrent: nihil illa pro potestate vnquam statuit inconsulto viro, cuius voluntatem semper pro lege habuit: & poterat absque mala viri gratia omnia administrare sola pro arbitrio, nihil non permittente Maximiliano. Ita Maria virum in maximam auctoritatem breui adduxit, ditio???ue audie̅tior fuit principibus geminata reuere̅tia, & quasi vtriusq; [3332] maiestate ab altero fulta & sustentata. Lud. Viues de Christiana femina lib. 2. Non praeferre se. Cornelia Scipionis filia quum in domum venisset amplam illam quidem, multis???ue claram honoribus, sed plebeiam tamen, & quae cum paterna comparanda non esset: ipsa ex Cornelia gente, Romae omnium facilè principe, & ex ea gente familia primaria Scipionum, filia Scipionis illius Aphricae domitoris, principis Senatus populi Rom. & omnium gentium, filia Tertiae Aemiliae, ex Aemilio genere Romae & toto orbe illustrissimo, tanta maiorum omnium & paternorum & maternorum gloria, claritate stemmatis: maluit tamen semper Cornelia Gracchi nominari, quàm Scipionis: irata etiam plerisque, qui honoris, vt putabant, gratia Scipionis cognominabant. Ludouicus Viues de Christiana femina lib. 2. Iure ciuili mariti dignitatem tribuunt feminis, non patres, ita vt Clarissimae non appellentur, quae clarissimis ortae patribus, plebeijs nupserunt. Declararunt hoc patriciae mulieres Romanae, quae Virginiam patricijs ortam parentibus, quia plebeio denupserat, sacello Pudicitiae patriciae exegerunt, plebeiam esse dictantes, non patriciam. neque id ipsa inficiata est: nec pudori se esse plebeiam duxit, nec prae illorum patriciatu plebem suam contemsit, nec erubuit vocari Virginia L. Volumnij. Idem. Studia probare. Andromachen Hectoris coniugem memoriae mandatu̅ est, ipsam suis manibus foenum & auenam Hectoris equis praebuisse, quòd maritus illis delectaretur, & in bellorum vsum accuratissimè ac indulgenter aleret. Ludouicus Viues de Christiana femina lib. 2. Caecilius Plinius amasse Vxorem se vnicè multis epistolis suis declarat, inter quas est quaedam ad Hispulam vxoris amitam, quae illam educarat, his literis tum agit illi gratias, quòd talem formarit puellam: tum causam, cur tantoperè vxorem amet, aperit, sic de illa scribens: Amat me, quod castitatis indicium est: accedit his studium literarum, quod ex mei caritate concepit. Meos libellos habet, lectitat, ediscit etiam. Qua illa solicitudine, quum videor acturus: quanto, quum egi, gaudio afficitur? Disponit qui nuncient sibi, quem assenlum, quos clamores excitarim, quem euentum iudicij tulerim. Eadem, si quando recito, in proximum discreta velo, sedet, laudes???ue nostras auidissimis auribus excipit. Versus quidem meos cantat, format???ue cithara, non artifice aliquo docente, sed amore, qui magister est optimus. Lud. Viues de Christiana femina lib. 2. Quum Lutetiae Parisiorum essem, inquit Viues lib. 2. de fem. Christ. conuenissem???ue Gulielmum Budaeum domi suae, praeterijsset???ue per impluuium, qua nos deambulabamus, Vxor eius formosissima, & quae (quantum ex facie & totius corporis habitu planè heroino coniectare poteram) proba cùmprimis & prudens mihi materfamiliâs visa est: vbi maritum ea, quae decebat, reuerentia, me etiam comiter atque honorificè salutasset, rogaui ex illo, num esset eius coniux. Haec est, inquit, coniux mea, quae mihi sic morem gerit, vt non tractet negligentiùs libros meos, quàm liberos, quòd videat me studiosissimum: in quo haec mea sententia maiorem etiam laudem meretur, quàm Pliniana, quòd literas nescit, quum illa sciret. Ferunt fuisse in Sicilia Feminam primariam, memoria patrum, quae sedulò animum aduerteret, quid famuli sui agerent gratum domino, id???ue ipsa deinde exequebatur. Mandabat verò illis, quae forent subaspera & submolesta. Lud. Viues de Christiana femina lib. 2. Castitatem seruare. Consule Tit. Castitatis coniugalis, f. 2268. Illic studium Castitatis in suo corpore, hîc Fidei erga coniugem ratio habetur. Penelope tanto amore Vlyssem maritum prosequuta est, vt eo absente per annos viginti castitatem seruauerit impollutam, nullis???ue procorum blandimentis succubuerit. Homerus in Odyssea. Marsippa, vt scriptores Graeci tradunt, Idam maritum, hominem mortalem, Apollini Deo (vt credebant) immortali praetulit. Viues lib. 2. Tanta fuit Agrippina Germanici vxor opinione castitatis, propteramorem coniugis, vt Tiberius Caesar, quu̅ eam eius???; filios ob odium criminaretur, quò illos praetextu aliquo perderet, & Neroni Agrippinae filio impudicitiam obijceret, hoc in mulierem, quum alia dixisset atrocia, ne fingere quidem sit ausus. Lud. Viues de Christiana femina lib. 2. Memoriam conseruare. Andromache dum captiua abducitur à Neoptolemo Achillis eius filio, qui Hectorem interfecerat, mariti tamen prioris nunquam poterat obliuisci, apud Euripidem in Troadibus, inquiens: [Greek words]. Atqui dicunt, quod vnà vox resoluit inimicitiam mulieris erga virum. Abominor eam, quae maritum priorem ob nouos lectos reijciens, alium amat. In viduitate permanere. Demotionis Areopagitae Filia Leosthene sponso mortuo, negauit se alteri nupturam, eò quod adulterum acciperet, non maritum. Illum enim etsi defunctum, sibi tamen adhuc viuum maritum esse. D. Hieronymus ad Iouianum. Valeria maior, Messalarum fratrum soror, cùm vidua sollicitaretur vt viro nuberet: respondit, Seruium (qui eius maritus fuerat) apud se adhuc viuere, qui apud alios omnes mortuus videretur. Fulg. lib. 4. cap. 6. Annia Romana, hortante quodam, vt vidua, iuuenis formosa???ue iterum nuberet: respondit, Nolle. si enim bonum coniugem, vt primum, habere contigisset, perpetua, ne eum amitteret, molestia torqueri: quòd si contrà in malum incidisset virum, nimiùm graue semper habituram illud malum, quod nulla necessitate cogente sibi ipsa peperisset. Fulgos. lib. 4. cap. 6. & Egnatius eodem. Apud priscos Germanos semel cum nupta transigitur, cum qua senescendum erat, neque à viro diuertere, neque post obitum alteri nubere permittebatur. Alex. lib. 4. cap. 8. ex Tacito. Obediendo. Indvlgere Maritorum Consiliis, Placitis, Ivssis. Sara vxor Abrahami, obediebat marito, & dominum eum vocabat. Genes. 18. Bello quod Phocensibus cum Thessalis fuit, quum Thessali Phocensium fines cum ingenti exercitu ingressi essent, Daiphantus summus Phocensium magistratus ad populum tulit, vt magna & valida coacta manu obuiam hostibus prodiretur: pueros verò & senes & coniuges reliquam???ue imbellem turbam in secretiorem aliquem locum includerent, magna eodem lignorum & stipularum congesta vi, vt si victi essent, illi se statim subiecto igne concremarent. Quum frequens populus hoc decerneret, surrexit grandior quidam natu, qui sententiam Feminarvm super ea re sciscitandam censuit: si consentirent, ita fieret: sin quid secùs, iniquum esse id statuere, illis inuitis. Interrogatae sunt mulieres, quae vniuersae consilio inter se capto, approbare se Daiphanti legem responderunt, quinetiam agere illi gratias maximas, qui optimè & ciuitati prospexisset, & saluti suae. Ergo in secretiorem quendam locum ea mente abductae sunt. Phocenses tamen vt tanta feminarum pudicitia merebatur, superiores domum è bello redierunt. Ludouicus Viues de Christiana femina libro 2. Amoribvs. Andromache ad Hermionem, quomodo ipsa affecta fuerit erga primum suum maritum Hectorem, apud Eurip. in Andromacha sic ait: [Greek words]. Ò charissime Hector, ego certè in tuam gratiam, etiam vnà tecum amabam, si te errare fecisset Venus: & mammam iam saepiùs spurijs tuis praebui, ne tibi quam attribuerem molestiam: Et haec peragens, mea virtute mihi conciliaui maritum. Tertia Aemilia, prioris Africani coniux, cùm marito vnam ex ancillulis suis placere sensisset, rem dissimulauit, ne domitorem orbis, ac populi sui principem, incontinentiae damnare videretur: & sese impatientiae, quae iniuriam coniugis, maximi aetate sua viri, ferre nequisset, ac ne vulnus aliquod laesi animi aluisse in pectore crederetur, marito mortuo, ancillam illam pellicem suam, honesto liberti sui connubio prosecuta est. rata, si quis nostrarum rerum apud vita functos est sensus, & hoc quoque mariti manibus gratissimum futurum. Sapientissima femina non ignorabat, se vxorem, se dominam esse, quocunque vir suus diuertisset: si mariti concubitus alteri inuideret, hoc libidinis esse, non amoris. Lud. Viues de femina Christiana lib. 2. Narrat Viues nobilis Matronae sibi notae factum nobilissimum, quae cùm maritum haberet amore alienae vxoris captum, itare???ue ad illam quotidie videret, inter virum & fratres illius insidiantes praesentissimo cum periculo, maritum aggressa: Tu, inquit, mi vir, ab amore isto illicito diuelli non potes, nec ego abs te id contendo. Solùm oro, ne cum tanto [3333] vitae tuae discrimine ames, illa se velle sequi te ait, duc in arcem tuam: ego ipsi hanc aedium partem cedam instructissimam, in aliam migrabo: ac dabo tibi fidem, non aliter me illam habituram, quàm si soror mihi esset germana: si quid secùs senseris, tu me potiùs domo pellito, illam retineto. Persuasit marito, & nocte quadam pellicem in arcem intulit, vehementer trepidam, ac metuentem vxorem amatoris: quae illam blandissimè & humanissimè exceptam, in suis cubiculis collocauit, nec aliter appellauit, quàm sororem: visit???ue eam bis quotidie, tractari???ue iussit accuratiùs & delicatiùs, quàm semetipsam, absque vlla vel in verbis vel in factis odij significatione: Nunc (inquit) marite, tutiùs amabis, & securiùs fruêre. Vir vno ferè anno ad vxorem teneram, nobilem, castam, & pellice profectò formosiorem non accessit. Vxor quid in animo haberet, solus scit Deus: quod homines indicare poterant, non iniquè ferre videbatur, praesertim vbi maritum periculo subduxerat: multa in templo, multa in precibus esse: afflictam facilè omnes intelligebant, indignantem aut conquerentem nemo. Post annum maritus ad vxorem totus conuersus, amicam cepit capitaliter odisse: & ea pulsa, tantum amorem ad vxorem transtulit, vt in ea se animum, vitam, spiritum suum situm esse praedicaret. Lud. Viues libro secundo, de femina Christiana. Amando. Sic Fidae Vxoris est Pietatem docere. Ex Titulo, Magistrireligiosae Pietatis & Conuersorum, huc quaedam, f. 1400. 2999. Cloutildis regina Franciae, Clodoueum regem maritum ad cultum sacrae religionis induxit. Aemilius. Ivgvldis, soror Childeberti Francorum regis, Hermogildu̅, Lemugildi Gothorum regis filium, maritum suum, ad Christianam conuertit pietatem. Volaterranus. Hieroso Lymitana matrona Phaniam maritum, qui, vt ea potiretur, diabolo se deuouerat, ad Christum iterum ope D. Basilij conuertit. Marul. lib. 2. cap. 12. Condolere, Consolari. Ivlia Caesaris dictatoris filia, quum Pompeij Magni mariti sui vestis cruenta domum è campo referretur, suspicata saucium esse virum, exanimis penè concidit: qua consternatione animi, eijcere partum immaturum coacta, interijt. Viues. Irene Andronici Comneni tyranni F. Alexium Comnenum maritum suum à patre in custodiam ob regni affectationem coniectum, licèt indignante patre, multùm defleuit. Nicetas libro primo. Rodolfus Baro à Vvart, qui in necem Alberti Imp. in traiectu ad Vindonissam consenserat, à Burgundo quodam comite, ad quem confugerat, proditus, à Leopoldo Austriaco, Alberti F. rotae supplicio Vitoduri affectus est, in qua tribus diebus totidem???; noctibus vixit. Vxor magno & Christiano animo asta̅s eum consolabatur. Stumpfius. Fridericvs Pulcer Austriacus, qui à Ludouico Bauaro competitore captus est, coniugem habuit. Elizabetham Iacobi Aragonum regis filiam, quae peregrinationibus, ieiunijs, abstinentijs se adeò castigauit, vt oculos penè visum???ue amitteret: flens die noctu???ue ob captum maritum, donec liberaretur. Cuspinianus. Vitam Marititueri. Sephora vxor Mosis, cum eo in Aegyptum profecta ex praecepto Domini, videns quòd in itinere in diuersorio Deus Mosem peteret ad necem, eò quòd filium suum primogenitum no̅ circumcidisset, corripuit silicem, & filij sui praeputium circumcidit, eo???ue praeputio illius pedibus admoto: At tu mihi maritus es sanguinarius, inquit. Sanguinarium vocans propter circumcisionem, quasi diceret, sanguine filij redemtum. Tum Deus à Mose petendo destitit. Exodi 4. Saulus rex Dauidem generum suum propter fortitudinem & gloriam exitiali odio prosequebatur, & furore correptus cithara ludentem transfixisset lancea, nisi Dauid ictum declinans aufugisset. Mittit interea satellites ad aedes Dauidis, qui eum manè comprehen derent atque perimerent. At Michol Dauidis vxor eum per fenestram demisit: & lecto imponens laris simulacrum cum ceruicali caprino, satellitibus aegrum ibi iacére. Dauidem assirmauit, neque ad regem venire posse. At Saul vt eum in ipso lecto confoderent, praecepit. Qui cùm stragulum detraxissent, fucum vident, eum???ue regi referunt. Qui filiam suam seuerè obiurgauit. At illa metu mortis à Dauide coactam hoc se fecisse asseruit, hac???ue ratione veniam à patre impetrauit. Dauid interea Ramatham ad Samuelem profugit, & cum eo Naiothum secessit. 1. Reg. 19. Ioseph. lib. 6. Antiq. cap. 12. iecur caprae adhuc palpitans lodici supposuisse Michol ait: cuius palpitatone conspecta, milites Dauidem ibi aegrum iacére persuasi fuerint. Abigail Nabalem stolidum & peruicacem sortita virum, coluit eum insigni caritate. Cui cùm Dauidem iratu̅ cognouisset, & ad illius exitium cum armatorum cohorte appropinquare, obuiam prudens mulier cum magnis muneribus illi facta est: adeo???ue praeferocis & irati iuuenis animum circumegit, vt ex inimico confestim Dauid amicus illi, & ex hoste hospes factus sit. 1. Regum 25. Iustinianus II. Imp. pulsus à Leontio, ad Caianum Auarum regem venit, ducta???ue eius sorore Theodora in vxorem, per annum apud eum mansit. Caeterùm cùm rex barbarus ab Apsimaro, qui Leontium deiecerat, pecunia corruptus, tradere ei affinem promisisset: Iustinianus à Theodora, quae per seruu̅ insidias eas intellexerat, monit??? fuit, vt percussores duos ad se venientes, seorsum vtrunque vocaret, & fracta gula vtrunque interimeret. Quo facto vxorem relinquens, ad mar??? profectus, imminenti se periculo subtraxit, & à Trebellio Bulgarorum rege susceptus, armis???ue protectus, ac in patriam reductus est. Cuspinianus. Alcestis Peliae filiarum pulcerrima, Admeto Thessalorum regi nupta, cùm fatalis dies marito in staret, & tamen Apollinis beneficio longiorem moram impetrasset, si quem amicorum, qui pro se volens moreretur, inuenisset: recusantibus caeteris, pro marito mortua est. Quam illius fidem admiratus Hercules, victor iam Inferorum, eam in vitam reuocauit, & Admeto restituit. Euripides in Alcesti de tragoedia. Aliter alij. Quum Acastus Peliae filius, sorores suas ad mortem expeteret, quòd iliae patrem suum Medeae suasu occidissent, tametsi imprudentes (nam reuocare eum ad vigorem iuuentae voluerant) Alcestis vna illarum apud Admetum virum erat. Hunc Acastus cepit, & necaturum se illum est minatus, ni vxorem traderet. Ille verò constanter pernegare: quum???ue non procul abesset, quin occideretur, Alcestis vltrò est ad mortem profecta, vt virum seruaret. Lud. Viues de Christiana femina lib. 2. Quum Belides, Danai filiae quinquaginta numero, facta coniuratione, maritos prima nuptiarum nocte interfecissent: sola Hypermnestra maritum Linum seu Lynceum seruauit. Pausanias in Corinthiacis. Q. Lucretium proscriptum à Triumuiris, vxor Tvria inter cameram & tectum cubiculi abditum, vna conscia ancillula, ab imminente exitio non sine magno periculo suo tutum praestitit: singulari???ue fide id egit, vt cùm caeteri proscripti in alienis & hostilibus regionibus per summos animi & corporis cruciatus vix euaderent, ille in cubiculo & in coniugis sinu saluté retineret. Valer. lib. 6. cap. 7. Augusto Caesare imperium Romanum administrante, cùm ad vlciscendam Iulij mortem multi proscriptorum in vrbe trucidarentur, Tanysia matrona nobilis, Titum Iunium maritu̅ suum proscriptum in arcam coniecit, atq; eum apud Philopoemenem libertum reposuit: vt quaesitus in proprijs aedibus, nec inuentus, incolumis in tanta hominum crudelitate euaderet. Xiphilinus in Augusto. Conradus III. rex Rom. contra ducem Bauariae Vvelfonem tyrannidem affectantem bellum gerens, Sueuiae oppidum Vinspergum obsedit, in deditionem accepit, & ex gratia Matronis concessit, vt quaecunque humeris portare possent, efferrent. Illae neglecta supellectile, maritos suos singulae humeris extulerunt. At Fridericus frater Conradi contra pacta illas facere exclamabat, neque dolo dandam veniam. Imp. verò & prudentia & pietate illarum collaudata, incolumes cum suis abire iussit. Abbas Spanheimenfis, Gotfridus Viterbiensis, & Aemilius lib. 7. Eo bello, quod anno 1499. Sueui confederati contra Heluetios Maximiliani I. auspicijs gessêre, Heluetij Blumenfeldam oppidum Cleggouiae in potestatem redegêre, vitam obsessis pacti, & quantum singuli humeris efferre possent. Vxor Roseneckij, oppido praefecti, cùm sciret eum maximè peti, in humeros elatum extulit. Vrstisius lib. 6. hist. Basil. cap. 20. Insidias detegere. Danae Laodice assidere solita, cui omnia ab ea credebantur, Leontij eius filia, qui cu̅ Epicuro naturalibus speculationibus vacauerat, amica Sophronis, eum sequebatur. Laodice Sophrontem de medio tollere decreuerat. Illa Sophroni rem totam significauit, Laodices???ue insidias patefecit. Sophron per noctem aufugit Ephesum. Cùm id Laodice animaduertisset, Danaën praecipitauit, nihil eorum quae perbenignè fecerat in memoriam reuocans. Athen. lib. 13. cap. 23. Favsta Constantino Magno marito, insidias patris Maxentij detexit. Cuspinianus. Maria Ludouici regis Hungariae & Poloniae filia, Sigismundi regis Boëmiae vxor prima (qui Romanus Imperator electus est anno Domini 1411.) magnitudine dotis elata, regem contemnere cepit: & monetam auream de suo nomine cudifecit, cum hac inscriptione: Maria rex Hungariae. Ob quod factum, rex coniugem verbis castigauit. Illa memor conditionis suae, à facto posthac abstinuit. Erant tum in aula, qui regi [3334] malè volebant: & cùm intelligerent, reginam ob numisma illud à rege increpatam, putabant sibi iam subuerten di regis occasionem dari. Accedunt ad seginam, & cum ea trucidandi regis consilium captant. Maria Imperatori rem indicat, & vt in cubiculo se abscondat monet. Noctis medio coriura???i cubile irrumpunt, & reginam solam inueniunt. Tum vnus: Haec proditrix consiliorum nostrorum: voluit???ue in eam gladio saeuire. Atalius: Noli, inquit, innoxiam perdere. Exeuntes itaque quinquaginta, domum se recipiunt. Rex, qui omnia viderat, ante lucem omnes comprehensos, proditorum poena affecit. Hieronymus Zieglerus in histor. illustrium virorum Germ, & Cranz. lib. 10. Sax. cap. 8. Sanitari consulere. Theobaldus Camerinorum princeps, cùm Beneuentanis suppetias mitteret, & cum Graecis manus consereret, fugauit eos: & quotquot cepit, euiratos remisit, addens ignominiae risum: Quandoquidem, inquit, Imperator vester Constantinus eunuchis gaudet, quotquot emiserit gallos, capos remittam. Erat autem in castris Mvlier, quae virum captum sequebatur magnis eiulatibus. Princeps, Quid peteret, quaesiuit. Tum illa fidentiùs: Quid est, inquit, quòd viri fortissimi bellum feminis indixistis? quid in vos deliquit sexus infirmior? Ad quam Camerinus: Et quis, malum, feminis, nisi Amazonibus, bellum inferat? Tum mulier: Quando, inquit, ideo pugnatis, vt victos emasculetis, non cum alijs quàm cum feminis bellum geritis. Omnis substantia, & quicquid etiam vndecunque possident, auferatur, dummodo viros relinquatis, habent vnde consolationem accipiant feminae. Hac verò parte truncatos si remittitis, non viros, sed feminas spoliatis. Promeruit libertas dicacis feminae, vt virum cum omni praeda reciperet. Tum Camerinus, vbi virum & omnia reddidit muliteri, versus in eam: Quid, inquit, vis vt faciam viro tuo, si posth ac contra me pugnans capiatur? Et illa: Oculos & aures cum naso amittat, modò vir ad me redeat. Albertus Cranzius lib. 3. cap. 9. Metropol ex Luitprando lib. 4 cap. rerum in Europa gestarum. Constantinus Imp. Romani Imp. F. morbo correptus, & à medicis, desperatus, Romano Argyropolo patricio, in palatium edducto, dat optionem, vt vel oculos sibi erui patiatur: vel dimissa sua legitima vxore, filiam Imperatoris ducat, ac Caesar designetur. Haesirante eo, Vxor marito metuens, vltrò comam posuit, ac seculo renunciauit: viro???ue & oculos seruauit, & imperium parauit. Cedrenus. Aegros curare. Comitissa quaedam Castulonensis Hispana, Roberto Britanniae regi nupta, quum maritus in expeditione aduersum Syros vulnus in brachio accepisset grauissimum gladio venenato, redijsset???ue in patriam, nec sanitati reddi posset, nisi pus illud virulentum alicuius ore exugeretur: rex???ue certissimum illi parari exitium intelligens, quicunque id muneris obijsset, neminem eiusmodi discrimini obijcere sustineret: ipsa noctu solutis vulneris fascijs, primùm inscio marito, pòst etiam conniuente, exugens, & expuens paulatim venenum omne: elicuit, plagam???ue medicis praebuit facillimè curandam: indigna certè, cuius nomen silentio fuerit ab historicis praetermissum. Exactis Hispaniae Roderici Toletani archiepiscopi refert Viues de Christiana fem. lib. 2. Rodericus Santius parte 1. hist. Hispan. cap. 4. regis Hispani filiam facit, & Eduardo regis primogenito nupsissea ait. Clara Ceruenta, Bernardi Valdaurae coniux, quum virgo tenerrima & formosissima Brugas esset ad sponsum deducta, iam plus quadraginta annos natum, prima nuptiarum nocte crura eius fascijs inuoluta vidit, deprehen dit???ue maritum sibi aegrum & valetudinarium obuenisse: nihil tamen illum ob id auersata, non coepit eum odisse, quum praesertim nondum posset videri amare. Incidit non multò pòst Valdaura in grauissimum morbum, de cuius salute & vita medici omnes desperabant: ipsa cum matre tanta cura & assiduitate circa lectum aegri versabatur, vt sex totis hebdomadibus ambae nec se exuerint, nisi vt mutarent supparos: nec vlla nocte supra vnam aut alteram horam quieuerint, id???ue indutae, multis noctibus traductis insomnibus. Erat radix morbi Gallici saeui & contagiosi. Dissuadebant medici, ne sic eum contrectaret, ne tam propè accederet. Idem consulebant necessarij. Tum aequales feminae in religionem adducebant, non esse tam anxia cura diuexandum hominem iam fatis debitum, & magna mortis parte in corpus recepta, prospiciendum esse animae: de corpore nihil cogitandum aliud, quàm vbi conderetur humo. Quibus vocibus adeò illa absterrita non est, vt curarit quidem quae ad animum spectabant: sed ipsa culinae sorbitionibus, quae remedium afferrent, ipsa culinae sorbitionibus, quae pannis subin de muta̅dis (nam soluta erat maiorem in modum aluus, & alijs locis pus tetrum dimanabat) esset intentissima, sursum deorsum toto die cursitaret, animo corpusculum fulciens: laboribus impar, ni tanta vis affectus subueniret. Ita di crimen maximum Valdaura euasit, iurantibus medicis, è manibus Orci viole̅tia coniugis ereptum esse. Alius facetius quàm Christianus, decreuisse dixit Deum, Valdauram occidere: vxorem verò obstinasse, è manibus se illum non dimissuram. Coepir ei, fluente quodam aidentissimo ex capite humore, arrodi interior narium caruncula: medici puluisculum dederunt, quo subinde respergeretur vlcus, tenui per fistulam aut calamum flatu: quum???ue nullus inueniretur, qui non eum laborem recusarec, omnibus rem auersan dam exhorrentibus, sola coniux hoc praestitit, scatentibus per genas & mentum papulis morbi, quum nullus rasor commodè posset barbam eius radere, nec vellet, vxor forficulis octauo quoque die dexterrimè attondebat. Collapsus deinde in alium morbum longissimum, septem ferè annorum, ipsa infatigabili diligentia & cibum ei parauit, quum pedissequas haberet duas, & filiam grandescentem: ipsa eadem, tum foeda illiuit vlcera, tum & crura putidissima vndique sanie diffluentia contrectauit quotidie, turundas & malagmata imposuit, ac fascijs deuinxit, vt muscum diceres eam contrectare, non rem foetoris intolerabilis. Quin & anhelitum, quem nemo non etiam ad decem passus auersabatur, ipsa suauissimum iurabat esse. Et quidem sesiò ijs succensebat, qui eum foetere dicerent. Aiebat enim sibi videri, ceu fragantiam maturorum & dulcium malorum. Atque hoc toto morbi tempore, quum essent quotidie, magni faciendi sumtus, ad hominem tot morbis contusum alendum & curandum, in ea domo, ad quam multis iam annis nulla ex re quaestus aliquis redierat, nec annuos haberet prouentus, ipsa se anulis, ipsa torquibus aureis, ipsa monilibus, ipsa vestibus, ipsa abacum suum vasis argenteis libentissimè spoliabat, ne quid marito deesset, contenta quauis mensa, modò marito suppeteret, quod tam afflicto malis corpori conduceret Sic ille vitam traxit vxoris cura, cadaueroso corpore, seu sepulcro verius, decem annis à primo illo morbo: quo tempore ipsa duas ex eo proles suscepit, quum antea sex genuisset, viginti annis nupta, nunquam contagiosissimo mariti morbo, nec vlla omnino scabie infecta, non modò ipsa, sed nec vllus liberorum corporibus omnium sanissimis atque mundissimis. Ex quo liquidum fit, quanta sit virtus, quanta sanctitas earum, quae verè ac toto pectore maritos (vt congruum est) amant, quemadmodum illis Deus praesentem quoque gratiam referat. Obijt tandem senex aegrotus: seu non obijt, sed abijt veriùs, & exijt iugem cruciatum: tanto tamen dolore Clarae, vt qui illam nouerant, faterentur nunquam adolescentem maritum, integro corpore, formosum, diuitem, tantum reliquisse carissimae vxori desiderium, moerorem, luctum. Multi gratulatione citiùs putabant esse opus, quàm consolatione: quos illa propemodum execrabatur, optans vt maritus, qualis qualis erat, si fieri posset, sibi red deretur, etiam cum liberorum omnium, quos quinque habebat, iactura. Quum???ue esset integra aetate, nunquam statuit nubere, quòd se alterum Bernardum Valdauram inuenturam negaret. Lud. Viues de Christiana femina lib. 2. Alere. Nullus tam mutuae caritatis maior vnquam extitit affectus connubio aliquo, quàm Iobi patientissimi hominum. Enimuerò Vxor capillis, magno in femina ornamento, sese priuauit, vt in summa egestate, languenti viro, ac grauiter affecto panem mercaretur: & illum, quem non fortunarum amissio, non cohors filiorum ruina domus obtrita, non vis vlla morbi infringere potuerat, pars vna capillorum coniugi ademta adeò affecit, vt diem quo genitus esset, homo alioqui patientissimus, sit demùm execratus. Sabell. lib. 3. cap. 5. Quorum verò codicum fide Sabellicus haec protulit? Ex sacris certè constat, improbam mulierem sanctiss. viro sceleratè illusisse. Commort. Postrema Cn. Pompeij vxor Cornelia, turpe dixit esse, occiso marito posse vel solo dolore non mori. Viues de Christiana femina lib. 2. Durante Triumuirorum lege, qua par poena proscriptis proposita erat, atque ijs qui proscriptos recepissent (cuius metu permultae viros, alij fratres, parentes & filios prodiderunt) Ligarius proscriptorum vnus fuit, quem diu Conivs eius, ac serua secretum Romae tenuerunt. Verùm tandem à serua proditus, ab ijs qui eiusmodi curam gerebant interemetus fuit. Vxor autem amore stimulata, virum, cùm abduceretur, obseruatis vestigijs secuta, caedis eius ministros orabat, vt se quoque perderent, quòd ipsa etiam per legem mori deberet, quia proscriptum virum domi tenuisset. Inter has voces vsque ad Triumuiros peruenit. Caeterùm cùm audire eam nemo vellet, domum reuersa, cibo abstinuit: atque in magno moerore, fame & lacrymis simul confecta est. Fulg. & Egnat. lib. 4. cap. 6. Cùm caeso Caio, Iul. Lupus iussu Senatus properaret ad vxorem Caij Caesoniam & filiam infantula̅ ???ccidendas: in Pa [3335] latio offendit Caesoniam humi stratam iuxta mariti cadauer, inopem omnium, quae solent exhiberi mortuis, & foedatam cruore vulnerum, affictantem se cum iacente simul filia, nec alia vox eius audiebatur, quàm Caij accusatio, quòd amantissimae vxorinon paruisset praemonenti toties. Dum aduenientem Lupum animaduerteret, ostenso iacentis cadauere, cum lacrymis & lamentis rogabat, vt propiùs accederet: vt???ue sensit caedis causa eum venisse, non magni pendentem verba nihil ad suum propositum facientia confestim nudatum iugulum praebuit: miserabiliter suam conditionem deplorans, & vrgens, ne differret incoeptae à socijs fabulae extremum actum addere. Atque ita magno animo necem pertulit, cuius comitem habuit etiam filiam infantulam. Iosephus lib. 19. cap. 2. Antiq. Polotia regione à Polonis occupata, &c. fol. 4070. Domum curare. Electra ad Colonum maritum, cui erat desponsata, de suo & omnium vxorum honestarum officio, apud Eurip. in Electra, sic ait: [Greek words]. Abundè tibi sunt, quae forìs fiunt opera: domestica verò nos decet disponere: ingredienti verò operario ex publico, suaue est ea, quae intus sunt inuenire decenter. Quemadmodum apud Homerum Hector suam monet Andromachen: [Greek words]. Non repudiare. Octauius sorori Octàviae ex Athenis reuersae, quoniam ab M. Antonio Cleopatrae irretito illecebris sperneretur, auctor erat, vt mariti domo relicta, seorsum habitaret. Quod negauit illa se facturam, ne materia nouae discordiae ciuilium???; bellorum extitisse videretur. Quin in Antonij domo esse perseuerauit, fouebat???ue interim non tantùm communes liberos, sed eos etiam, quos ex Fuluia extulerat, incredibili caritate: Antonij amicos apud fratrem omni officio tuebatur, & in petendis magistratibus omnem operam & diligentiam adhibebat, vt dignitatem obtinerent. Quae mulieris in virum obseruantia & modestia quò maior erat, eò atrocior inuidia est Antonio conflata ab vniuersa ciuitate, quòd Cleopatram barbaram & impudicam tali feminae in amore praetulisset. Sab. lib 9. Enn. 6. Liberare. Chilonis Cleandrifilia, vxor Theopompi, cùm maritum suum captiuum asseruari ab Arcadibus didicisset, vltrò ad hostes venit. Arcades eius humanitatem admirati, potestatem ei in carcerem introëundi fecerunt. Illa suam vestem marito circumdedit, eius???ue ipsa sumsit, & illum clàm egredi iussit. Ipsa verò pro eo apud hostes remansit. Theopompus vxoris stratagemate seruatus, etiam ipse sacerdotem quanda̅ Dianae in Pheneum pompam ducentem rapuit Tegeatae, vt hanc reciperent, Chilonidem ei restituerunt. Polyaen. lib. 8. Minyae Argonautarum progenies, ex Lemno ab Achaeis eiecti, quia Atheniensium feminas ex Braurone praedati essent: in Taygeto monte consederunt, ibi???ue accensis ignibus, missi ex Lacedaemone sunt, qui ab eis sciscitarentur, qui hominum essent, aut qua fiducia in alieno solo tam ociosè consedissent. Responsum his est, Argonautarum se progeniem esse, Lemno insula ab. Achaeis eiectos, nouas sedes quaerere. Tum Spartiatae, quia Castor & Pollux ex Argonautis fuissent, per eósque cognatio quaedam sibi cum ea gente intercederet, in ciuitatem Minyas accepêre. Hîc illi quum Vxores duxissent, essent???ue adorti res nouas moliri, & apertè regnum affectare, in vincula coniecti, digni sunt morte iudicati. Sed moris fuit apud Spartanos, noctu sontes supplicio afficere. Tempus ad id idoneum expectatur. Interim sub primas tenebras, eorum vxores per gratiam, qua plurimùm poterant (erant enim ferè principum ciuitatis filiae, quae illis nupserant) carcerem ingressae, mutatis vestibus viros è custodia pro mulieribus emiserunt. Ea manus quum ad Taygetum iterum consedisset, essent???ue ob eam rem Spartani nihilo illis placatiores, Theras Eurysthenis filius iam adultus, quum regni consuetudine captus, nullius esset imperium laturus, à Lacedaemonijs impetrauit, vt Minyas in coloniam abducere liceret. Eos tribus inde auectos triremibus, in sex partes diuisit, in oppidáque à se condita, velut in colonias distribuit. Vrbes, quas ad hoc ipsum statuit, fuêre Lepreum, Macistum, Thrycae, Pyrgus, Epium & Nudium. Ipse cum caetera multitudine in insulam nauigauit, quam à suo nomine Theream nominauit, ea olim Callista nuncupata est. Ex Valerio Maximo lib. 4. cap. 6. & Herodoto. Sab. lib. 8. En. 2. Polyaenus lib. 8. non Minyas, sed Tyrrhenos vocat. Cabades Persarum rex Perocis F. ob tyrannidem, & quia legem tulerat, qua vxores omnibus iuberet esse communes, regno deiectus vinctus???ue, à Persis in carcerem conijcitur. Vxor autem cùm Cabadi in carcere degenti ministraret, eam (erat enim formosissima) amare praef ectus carceris cepit. Id vbi intellexit Cabades, vxori suasit, vt morem illi gereret, si qua fortassis ipse ratione ex carcere posset euadere. Quae cùm sui corporis potestatem praefecto carceris fecisset, postmodò nemine prohibente ad maritum commeauit, ei???ue inseruijt. Erat amicus Cabadi Sesoses quidam: is Cabadi per vxorem eius significat, habere se equos viros???ue paratos quodam in loco. Tum Cabades nocte facta vxori persuadet, vt secum vestes muter: itaque ea suo loco relicta, carcerem exit, equo???ue conscenso cum Sesose ad Hunnos Nephthalitas peruenit. Horum rex Cabadem sibi generum facit, magno???ue instructum exercitu in Persiam mittit. Eam ingressus Cabades, nullo negotio regnum recuperat, fratrem oculis erutis in carcerem includit, ac posthac regnum tutò seruat per annos XI. abrogatis quas antè tulerat legibus omnibus. Cedrenus in vita. Zenonis Imp. Vxor Fernandi Gonzalij Castellae comitis, quum rex Germanicae Legionis, quae vrbs est in Hispania Asturiensi, maritum in custodia teneret, ipsa velut visendi gratia ad carcerem venit, viro???ue persuasit, vt cultu secum commutato, se subduceret, ac ipsam ibi relinqueret in casum periculi. Quod & fecit. Rex admiratus mulieris pietatem, precatus tales sibi suis???; liberis coniuges, illam marito remisit. Viues lib. 2. de femina Christiana. Vitoudus Lituaniae dux, à Iagellone iti dem Lituaniae duce consobrino, per speciem colloquij, vna cum patre Keistuto captus fuit. Et Keistutus quidem in carcere necatus: Vitoudus verò Vxoris dolo liberatus est. Cùm enim ea liberam haberet ad virum, Vilnae captum, commeandi potestatem, nocte quadam commutato cum vna de duabus pedissequis ha bitu, veste muliebri indutum eduxit. Emissus ille, in Massouiam ad Ioannem ducem affinem suum, atq; inde in Prussiam ad Cruciferos confugit. Cromerus lib. 14. Comitati exulem, fugitiuum. Chilonis Cleombroti Spartani regis vxor, ac Leonidae filia, Spartani regis, cùm ciuilibus discordijs Cleombrotus vir Leonidam eius patrem in exilium misisset: à viro patris restitutionem impetrauit. Cùm autem murata fortuna Cleombrotum postea Leonidas ab vrbe depulfisset, Chelonis pari opera apud patentem pro viro vsa, cùm nihil proficere animaduertisset, etsi feliciter apud parentem in patria agere poterat, maluit tamen viro exilij comes esse. Plutarchus in Agidis vita. Pulso Cleomene Spartarum rege, ab Antigono Macedonum rege, cùm is in Aegyptum ad Ptolemaeum regem serecepisset, ac Pantheum sequi Vxor vellet: à parentibus prohibita magno studio seruabatur. Caeterùm ipsa astu ingenti adinuento, equo ad mare noctu se contulit: atque incognita, nauem conscendens, in Aegyptum ad virum peruenit: ambo???; illic vitam, peregerunt. Fulg. lib. 6. cap. 7. ex Plut. Cleomene. Dionysij maioris sororem Thesten in matrimonio habebat Polyxenus. Qui cùm metu Sicilia selicta profugisset, sororem accersitam incusauit ille, quòd conscia fugae viri, id non denunciasset sibi. Quae intrepidè & herclè fidenter: Adeóne tibi videor, inquit, Dionysi, improba fuisse vxor & ignaua vt fugae viri praescia eum non essem comitata, atque in societatem venissem eiusdem fortunae? verùm haud praesciui. Nam equidem malim me Polyxeni exulis vxorem, quàm tuam tyranni sororem appellare. Hoc Thesten tam liberè locutam admiratum fuisse tyrannum, ferunt. Admirati sunt etiam huius feminae virtutem Syracusani: retinuit???; post euersam tyran nidem illa dignationem & cultum regium, ac defunctam ciues publico funere extulêre. Plut. in Dione. Svlpitia, cùm à matre Iulia diligentissimè custodiretur, ne Lentulum Crustellionem, virum suum, proscriptum à Triumuiris, in Siciliam prosequeretur: nihilominùs familiari veste sumta, cu̅ duabus ancillis, totidem???; seruis ad eum clandestina fuga peruenit: nec recusauit seipsam proscribere, vt ei fides sua in coniuge proscripto constaret. Ibidem. Hypsicratea regina (co̅cubinam vocat Plutarchus) Mithridatem regem coniugem suum effusis caritatis habenis amauit: propter quem, praecipuum formae suae decorem in habitum virilem conuertere, voluptatis loco habuit. Tonsis enim capillis, equo se & armis assuefecit, quò faciliùs laboribus & periculis eius interesset. Quinetiam victum à Cn. Pompeio per efferatas gentes fugientem, animo pariter & corpore infatigabili sequuta est. Cuius tanta fides, asperarum ac difficilium rerum Mithridati maximu̅ solatium & iucundissimu̅ lenime̅tum fuit. Cum domo enim & penatibus vagari se credidit, vxore simul exulante. Val. Max. lib. 4. cap. 6. Vide Tit. Expeditionis in faustae somnia. Caecinna Paetus vxorem habuit Arriam. Is quum in armis fuisset, quae mota à Scriboniano in Illyrio erant contra Claudium [3336] Caesarem, Romam est pertractus. Arria milites orauit, vt se ministram darent marito pro famulis, quos viro consulari erant relicturi. Quod quum non impetrasset, conducta piscatoria cymbula, magnam nauem secuta est: Romae???ue paucis diebus post mariti supplicium seipsam interemit, quum superesset ei filia Traseae nupta, grauissimo temporum illorum & sapientissimo viro. Lud. Viues lib. 2. de femina Christiana. Martialis Epigr. lib. 1. sic scribit: Casta suo gladium cùm traderet Arria Paeto, Quem de visceribus traxerat ipsa suis. Si qua fides, vulnus quod feci, non dolet, inquit: Sed quod tu facies, hoc mihi, Paete, dolet. Ariae iunioris Patauinae ex Thrasea Paeto viro sanctissimo filia fuit Fannia, Heluidij Prisci coniux, quae maritum in exilium secuta fuit. Eo demùm iniustè occiso, ipsa tertiùm à Nerone relegata vsque ad Domitiani Caesaris obitum. Plin. 9. Epist. ad Quadratum, & 7. ad Genitorem & Priscum, vbi vtra̅q; Ariam & Fanniam miris effert laudibus. C. Caligvla Herodem Tetrarcham Galilaeae & Pereae, conspirationis cum Artabano Partho reum pecunia magna multauit, eam???ue Agrippae Iudaeorum regi indici donauit: perpetuo quoque damnauit exilio apud Lugdunum vrbem Galliae. Cognito deinde, sororem Agrippae esse Herodiadem vxorem Herodis, pecuniam ei propriam concessit: & ratus non libenter fore marito calamitatis sociam, in Agrippae gratiam se illi parsurum promisit. Ad haec illa: Tu quidem, Imperator, vt tua maiestate dignum est loqueris: sed mihi coniugalis amor impedimento est, quò minùs fruar hac in dulgentia. Non enim aequum censeo, vt cui secundae fortunae fui socia, eum nunc in aduersa deseram. Imperator indignè ferens tam excelsum animum in femina, ipsam quoq; cum Herode expulit, & bona eius Agrippae largitus est. Iosephus in Antiquitatibus. Triaria L. Vitellij coniux, Auli Vitellij Imperatoris fratris, non secùs atque Mithridatem Hypsicratea, virum armata ciuili bello, quod aduersus Vespasianum Vitelliani gesserunt, secuta est. Ac nocte, qua vir Terracinam magno militum numero egressus est, ipsa inter strictos gladios audendo agendo???ue, dum hinc illinc???ue manu sua hostes obtruncat, nulli se commilitonum virtute inferiorem ostendit: adeò audaci animo muliebre pectus maritalis amoris flamma repleuerat. Plinius libro 9. Epist. ad Quadratum, & 7. ad Genitorem. Pisonianae conspirationis conscius apud Nerone̅ accusatus Nonius Priscus, perpetuo exilio multatus est. Antonia (alijs Archona) Flacilla vxor, cùm Romae in magnis opibus manere posset, patriae atque opibus exilium cum viro praetulit. Fulgosus lib. 6. cap. 7. Egnatia Maximilla, Flacillae exemplum secuta, omnibus relictis, virum Glitionem Gallum sequi voluit, ob eandem qua Priscus conspirationem damnatum. Ibidem. Singulare fidei exemplum Gisberti Corregiensis Vxor ostendit, cùm propinquorum conspiratione, & eodem quidem, qui ipsius factionis erant, ab vrbis Parmae imperio Gisbertus eiectus fuit. Inter conspiratos autem cùm vxoris frater Rolandus Roscius esset, & sororem in tumultu rogaret, vt populi impetum in domos suas declinare vellet, qui eiusmodi erat, vt etiam fortem virum terrere posset: ipsa torua facie ad fratrem conuersa, proditorem compellans, respondit: Dij auertant, ne me prophanem eius domus ingressu, quae in propinquum suum adeò perfida fuit: neque eo pane vescar, quem canes quoque ob perfidiae labem, etiam in ingenti fame, deuitarent: quin potiùs ad virum meum profectura sum, quem nuptiarum mearum pignore fefellisti, & coram eo me constituam, vt hanc tuam iniuriam in meipsa vlciscatur. Haec cùm dixisset, nudis pedibus, passis???ue capillis, ad Castrum nouum, vbi vir erat, profecta, eius pedibus obuolui cepit, & flens rogare, vt ipsius morte acceptam à Rolando fratre iniuriam vlcisceretur. Fulgosus, & Egnatius libro sexto, capite septimo Exemplorum. FIDES IN AFFINITATE IVNCTOS. Gulielmus Campisamperius Patauinus nobiliss. falsò occultae proditionis insimulatus, ab Acciolino tyranno auunculo suo comprehensus, & diuturno carcere afflictus. Patauij tandem in foro publicè decollatus est, atque ibi inhumatus canibus derelictus. Daria Baonia nobiliss. comitissa vnà cum Maria sua ex Gerardo Campisamperio filia, discerpti cadaueris reliquias collegit: illud noctu multis luminibus cum tacito comitatu ancillarum & seruorum in coemeterio D. Antonij confessoris sepulturae dedit anno MCCL. Extat vicus in montibus Euganeis, qui de huius nomine Vallis dominae Dariae appellatur. Bern. Scard. lib. 3. historiae Patau. FIDES DOMINORVM ERGA SERVOS. Consule Titulum, Amor dominorum erga seruos, f. 58. Cùm pestifera seditione Syracusarum, toga regis Gelonis stirps, euidentissimis exhausta cladibus, ad vnicam filiam Harmoniam virginem esset redacta, & in eam certatim ab inimicis impetus fieret: nutrix eius aequalem illi puellam regio cultu ornatam hostilibus gladijs obiecit. Quae cùm neque ferro petita, cuius esset conditionis, edere vellet, admirata illius animum Harmonia, tantae fidei superesse non sustinuit, reuocatos???ue interfectores, professa quae nam esset, in caedem suam conuertit. Ita alteri tectum mendacium, alteri veritas aperta finis vitae fuit. Val. lib. 3. cap. 2. Famulus, deplorans Alcestidem vxorem Admeti, dominam suam, mortuam, apud Eurip. in Alcestide, sic ait: [Greek words], [Greek words]. Ea mihi omnibus???; famulis fuit mater. malis enim ab infinitis liberauit, iras placans mariti. Athenienses lege sanxerunt, vt seruorum etiam iniuriae audirentur & accusationes. Idcirco Hyperides Rhetor in oratione contra Mantitheum, Iniuriarum verberum???; actionem, inquit, non solùm liberis concesserunt: verumetiam seruis, si quis eorum corpora iniuria affecisset. Athen. lib. 6. cap. 7. Apud Rom. mense Martio (qui primus erat, ex Romuli instituto) seruis coenas apponebant matronae, vt domini Saturnalibus, mense Decembri: illae, vt principio anni ad promtum obsequium honore seruos inuitarent: hi, quia gratiam perfecti operis exoluerent. Macrob. lib. 1. Saturn. cap. 12. C. Plotivs Plancus, cùm à Triumuiris proscriptus in regione Salernitana latêret, odore vnguenti proditus, comprehensos seruos dominum celantes in tormentis esse diu minimè sustinuit, sed sese spontè manifestauit. Valerius lib. 6. cap. 8. Plotinum vocat. Mavricivs Imp. à Phoca captus, cùm iamiam esset cum omnibus suis liberis occidendus, & nutrix Imperatoris filio parcens, suum caedi obiecisset: ille nutricis puerum liberauit, non suum, sed nutricis eum filium esse fatendo. Nicephorus lib. 18. cap. 38. & Cedrenus. Iacobus III. Scotoru̅ rex, dum placere omnibus cupit, sine delectu nonnullos infimae plebis homines ad honores in aula maximos promouit. Quae res procerum illustrium???; virorum animos in vniuerso regno valde commouit. Coniurationis principes erant duo regis fratres germani, Alexander Albaniae dux, & Ioannes natu minimus Mariae comes. Verùm hoc à ficarijs caeso, illum in arce Edinburgensi custodia arctiss. aliquot mensibus captiuum habuit. Alexander igitur vitae metuens, è lodice conscisso funem contexit, & explorandae tum firmitatis tum longitudinis causa puerum, qui sibi aderat vnicus, per eum demittit. Puer cùm neque rupem posset attingere, neque sursum retrahi, delassatus tandem, & in rupem delapsus, crura perfregit: herum submissa voce monens, vt funi aliquantum superaddat. Cui cùm paruisset, absq; noxa descendit, & puerum grauiter saucium per rupis crepidinem in conuallem promouit. Inde elatum in humeros ad Letham portum ad duo ferè milliaria gestauit, & cymba in arcem Doumbar deuexit: inde in Galliam fugit. Appendix hist. Scotorum. SERVORVM ET ANCILLARVM FIDES erga Dominos. Quando Honorem exhibent. Castitatem tvendo. Iosephvs Israëlis filius, in Putipharem, apud quem seruiuit, fidelis fuit. À quo in Aegypto emtus, stupri???; ab eius vxore saepiùs appellatus, in carcere & vinculis esse maluit, quàm herilem domum adulterio polluere, Sab. lib. 3. cap. 8. ex Genes. 39. Cu̅ Sardiani Smyrnaeos debellare̅t, nec belli finem fore dicere̅t, donec Smyrnaei vxores ad coitu̅ mittere̅t hostib??? honesta quaedam Ancilla consiliu̅ dedit ciuibus vt ancillas ornatu liberali mitterent, & hostes Veneti operam dantes opprimerent. Quod factum cùm pro voto successisset, apud Smyrnaeos festu̅ Dionae instituerunt, quod Liberalia vocant: in quo festo ancillae dominarum ornamenta gestant, ad perpetuam huius facti [3337] memoriam. Ex Dositheo libro tertio rerum Lydicarum. Plutarchus in Parallelis. Antepomarus Gallorum regulus, cum Rom. bello vrgeret, non antè cessurum se affirmauit, quàm coniuges suas ad coitum exposuissent. Ancillarum itaque consilio seruas miserunt. Retana autem quae consilium dederat, per caprificum muros ascendens, consulibus signum dedit, tempus inuadendi hostes adesse. Irruentes igitur Romani, partim lassos venêre barbaros, partim somno sepultos, trucidarunt omnes, & victores sine puluere euaserunt. Vnde ad rei memoriam institutus dies festus, quem diem Ancillarum appellarunt. Ex Aristide Milesio lib. 1. rerum Ital. Plut. in Parallelis. Cùm vrbe capta eiecti Galli à Camillo essent, neque facilè ciuitas ita accisis viribus colligeret, multi nominis Latini duce Liuio Posthumio Fidenatium dictatore vrbem Romam infesti, bello petiêre. Hic castra in conspestu vrbis metatus, per caduceatorem significauit, Latinos in animo habere exolescentem iam veterem necessitudinem & propinquitatem instaurare, vtraque gente nouis, denuo conglutinata nuptijs. Si igitur bonum numerum mitterent virginum viduarum???ue, pacem & amicitiam habituros, vti simili ex causa habuissent cum Sabinis. His auditis Romani, etsi à bello abhorrerent, feminarum deditionem tamen nihilo ducebant captiuitate potiorem. Haesitantibus ancilla Philotis, vel vt alij volunt Tvtola nomine, vtrumque dissuasit. Suggessit antem dolum, vt simul & bellum declinarent, nec darent obsides. Eius hoc fuit commentum, vt ipsam vna???ue praestantes forma ancillas ad hostes bene cultas mitterent pro ingenuis. Iam si signum ipsa face daret, Romani adorirentur armati sopitos, trucidarent???ue. Ita actum est, deceptis Latinis. Facem Philotis extulit ex caprifico, stragulis & tapetibus à tergo, vt falleret lumen hostem, & Romanis conspicuum esset, abiectis. Vt signu̅ conspexerunt, citato gradu confestim extulerunt se maturandi causa ad portas, se mutuò cohortantes subinde. Ita hostes adorti, nec opinantes fuderunt eos. In cuius victoriae memoriam, festum celebrant, ac Capratinae vocantur Nonae, à caprifico (quamuis alij à Caprea palude, ad quam Nonis Quintil. disparuit Romulus.) Inuitant feminas extra vrbem fici ramis inumbratas. Coactae ancillae circumcurrunt ludunt???ue, mox verberibus & lapidibus inter se praeliantur: vt quae in certamine etiam praestò pugnantibus Romanis & auxilio fuerint. Plut. in Romulo & Camillo. Macrob. lib. 1. c. 11. Tutelam quoq; & Titulam vocat. Polybius lib. 8. Philotidem. Defendendo Honorem. Lenaevs Pompeij Magni libertus, & penè omnium expeditionum comes, defuncto eo scholae magistrum egit: ac tanto amore erga patroni memoriam extitit, vt Salustium historicum, quòd eum oris improbi, animo inuerecundo scripsisset, acerbissima satyra lacerauerit. Suetonius de illustribus Grammat. cap. 14. Nero Romanorum Imperator, cùm insidias Octauiae suae, quam propter Sabinam pellicem repudiauerat, strueret, & iam omnes famuli ipsam inuaderent, multis???ue contumelijs eam afficerent: Pythias sola, quae ex ancillis vna erat, ne tormentis quidem à Tigellino eò adduci potuit, vt in dominam me̅dacium diceret. Atquecùm Tigellinus fortiùs instaret, inspuens in faciem impudentissimi hominis, dixisse fertur: Mundior est, Tigelline, vulua dominae meae, quàm os tuum. Xiphilinus Dionis abbreuiator, in Nerone. Obedientiam praestant. Famulatus est annos quatuordecim Esrael Labani auunculo suo, spe connubij: cùm septem debuisset, si Lya, quae dabatur, placuisset. Pertulit itaq; longum seruitium, vt Rachele potiretur: fuit???; famulatus ille voluntarius, non coactus, & ob eam rem fortasse minùs grauis. Sab. lib. 3. c. 8. ex Genes. 30. Cùm Thebani irrupissent in Laconicam, & inter captious capitiuas???;, multos etiam abduxissent Helotas vel Eilotas, iusserunt illos Terpandri, Alcmanis ac Spendonis Laconica carmina canere. Illi recusarunt, dicentes: Id nolle filias heriles: adeò plùs apud illos valuit concaptiuarum puellarum auctoritas, quàm iussa victoris. Hinc probarunt quidam esse verum, quod vulgò diceretur: Liberum Spartae maximè liberum esse, contrà seruum maximè seruum. Plut. in vita Lycurgi. Amorem Ostendunt. Instrvendo, Consvlendo. Quum esset emtus Diogenes, perinde quasi ipse Xeniadem Corinthium herum suum emisset, dixit illi: Vide vt iussis meis pareas. Cum???ue ille diceret, [Greek words]: significans rem praeposterè agi, si seruus imperet hero: Si medicum, inquit Diogenes, emisses aeger, non illi praescribenti obtemperates? an diceres, [Greek words]? Si herus corpore malè affectus auscultat seruo rei medicae perito: multò magis decet animo aegrum, auscultare seruo philosophiae perito. quod enim ars medica praestat corpori, hoc philosophia praestat animo: illa medetur febri haec prauis cupiditatibus. Quantò autem animus praestat corpori, hoc illius morbi sunt, quàm huius, grauiores. Quum à praecone rogaretur, Quo titulo vellet praedicari? is???ue respondisset, Se scire imperare liberis, vbividisset praetereuntem quendam bene cultum: Huic, inquit, me vende: nam is eget domino. Dicebat enim, inter seruos ac dominos malos praeter vocabula nihil aliud interesse, nisi quòd mancipia seruirent dominis, domini cupiditatibus: significans, vtrosque esse seruos: miseriorem tamen seruire seruitutem dominos, quàm mancipia, si sint improbi. Laërtius lib. 6. Xeniades rogatus, Quem hominem domi emtum haberet? Non hominem (inquit) habeo, sed bonum Genium, qui domum meam ingressus, sanctè & iustè seruit apud me seruitutem. Sabellicus lib. 3. cap. 8. Vitam cons ervando. Menelaus reuersus ab Aegypto, ducens Helenam, ad Rhodum appulit. Cùm autem Tlepolemus ad Troiam occubuisset, vxor Polyxò versans in luctu ac squalore, postquam nu̅cium est allatum, Menelaum cum Helena venire, mariti vicem vlcisci nolens, cum Rhodijs vniuersis, viris & mulieribus, ferentibus ignem ac lapides, ad naues impetum fecit. Menelaus cùm ob ventorum asperitatem soluere non posset, Helenam in cauam nauem abscondit. Ornamentis verò eius & diademate Famvlam omnium formosissimam amiciuit. At illi planè credentes Helenam esse lapidibus & igni in famulam coniecto, quasi satis magno supplicio ob Tlep olemi morte̅ sumto, si interfecissent Helenam, discesserunt, Menelaus cum Helena abnauigauit. Polyaenus lib. 1. Tyrum vrbem Phoeniciae clariss. inopinata seruorum conspiratio oppressit. Cuncti liberae fortunae viri ad vnum cum virili stirpe periêre: serui oppido potiti, vxores & filias eorum quos perdiderant, sibi matrimonio iungunt. Duo ex omni ciuium numero, senex cum filio admodum puero, ob mite clemens???ue imperium, Servi opera occultè seruati sunt. Hos ille quum ab nouae ciuitatis oculis seposuisset, ita accidit, vt quum primùm consilia de creando rege moueri coepta sunt, is qui mitis fuit in dominos, ad Stratonem (id seni nomen fuit) totam rem detulerit. Comparatum erat inter seruos, vt qui eorum postridie nascenrem solem primus conspicatus esset, tanquam superis gratissimus rex consalutaretur. Monet hominem de se meritum Straton: instruit???ue vt quum caeteri in ortum oculos intendissent, ipse contrario statu murorum fastigia, quae aliquanto priùs ab sole feriuntur, prospiceret. Id senis consilium secutus ille, primum Solis radium repentè à tergo demonstrauit. Caeteris in admirationem versis, ac sciscitantibus, cuius hominis id esset commentum (nam seruile vt crederent, non poterant in animum inducere) coactus auctorem prodere, de hero à se seruato confessus est. Tunc verò apparuit, quantum libera ingenia seruilibus praestarent prudentia. Vita itaque Stratoni & filio concessa, quadam deorum prouidentia sibi senem seruatum rati, regem constituunt. Post cuius exitum filius regnauit. À quo longo deinceps ordine est posteris regnum traditum. Alexander Macedo, qui Tyrum longa obsidione cepit, nefariae caedis memoriam pertaesus, velut, antiquae Tyriorum iniuriae vltor, quicunque bello superfuêre, crucibus, quod seruile fuit supplicium, ad vnum affixit, Stratonis tantùm progenie seruata: cui genti, eiusdem iussu, summa est regni, vt antea, permissa. Insulanos vt innoxios attribuit, vt seruili stirpe sublata noua ciuitas ex ingenuis conderetur. Sabellicus libro 9. Ennead. 1. Arsinoë Lyfimacho marito suo vita defuncto, cùm maximus Ephesi motus oriretur, & qui Seleuci partib fauebant, muros deijcerent, portas???ue aperirent: in cubili regio Famvlam regia stola amictam collocauit, multis???; satellitibus eam muniuit. Ipsa verò laceros induta pannos, & sordidatum vultum, per aliam ianuam egressa, cucurrit ad naues, & soluit. Menecrates, vnus è ducibus impetu in cubile facto, confodit famulam, Arsinoën eam esse existimans. Polyaen. lib. 8. Cùm pestifera seditione Syracusaru̅, tota regis Gelonis stirps, euidentissimis exhausta cladibus, ad vnicam filiam Harmoniam virginem esset redacta, & in eam certatim ab inimicis impetus fieret: nutrix eius aequalem illi Pvellam regio cultu ornatam hostilibus gladijs obiecit. Quae cùm neque ferro petita, cuius esset conditionis edere vellet, admirata illius animum Harmonia, tantae fidei superesse non sustinuit, reuocatos???ue interfectores, professa quae nam esset, in caedem su??? conuertit. Ita alteri tectum mendacium, alteri veritas aperta fuit vitae finis. Val. lib. 3. c. 2. Cùm premeret obsidio Grumentum, Servi relicta domina ad hostes transfugerunt. Capto deinde oppido, impetum in domum, habita conspiratione, fecerunt: & extraxerunt dominam, vultu poenam minante, ac voce obuijs asserente, quòd tandem sibi data esset copia crudelem dominam puniendi: raptam???ue quasi ad supplicium, tutati sunt. Macrobius libro 1. Saturn. cap. 11. P. Scipionem Africanum maiorem, postquàm cum Hannibale conflixerat, saucium in equum Servvs imposuit: & caeteris deserencibus, solus in castra perduxit. Ibidem. Cùm Marius & Cinna, Roma occupata ciues ciudeliter necarent: Cornuti Servi domi abditum dominum cùm haberent, cadauer hominis plebei èx collo suspensum, cuius digito anulum aureum induerant, ostenderunt satellitibus Marij, id???ue pro domino combussêre. Neque id aduertit quispiam, sed ea ratione Cornutus à seruis furtim est in Galliam deportatus. Plut. in Mario. Bello ciuili Caesar castra posuit sub muris Corfinij, quod Domitius cum triginta cohortibus tenebat. Hic spe abiecta salutis poposcit Servo suo medico venenum, datum???ue pro lethali hausit. Mox mirifica accepta Caesaris in captiuos humanitate deplorauit se, calorem???ue incusauit consilij sui. Quem vbi medicus erexit, somnificum indicans non funebre bibisse eum medicamentum: surrexit admodum hilaris, & ad Caesarem contendit, data???ue sibi ab eo venia, iterum profugit ad Pompeium. Plut. in Caesare. Vrbani Panopionis Servvs, cùm ad dominum proscriptum occidendum, domesticorum indicio certiores factos milites in Reatinam villam venisse cognosceret: commutata cum eo veste, permutato etiam anulo, illum postico clàm emisit, se autem in cubiculum ac lectulum recepit, & vt Panopionem occidi se passus est. Panopion quantum seruo deberet, amplum ei faciendo monimentum, ac testimonium pietatis grato titulo reddendo, confessus est. Val. Max. lib. 6. c. 8. C. Plotinus Plancus, Munacij Planci consularis & censorij fra ter, cùm à Triumuiris prosciptus in regione Salernitana lateret, delicatiore vitae genere, & odore vnguenti, occultam salutis custodiam detexit. Istis enim vestigijs, eorum qui miserum persequebantur sagax inducta cura, abditum fugae eius cubile odorata est. À quibus comprehensi Servi latentes, multum???ue ac diu torti, negabant se scire, vbi dominus esset. Non sustinuit deinde Plancus tam fideles tam???ue boni exempli seruos vlteriùs cruciari: sed processit in medium, iugulúmque gladijs militum obiecit. Val. lib. 6. c. 8. Antonius & Lepidus cum Octauio confoederati, cùm plurimùm in proscriptos saeuirent, & totam vrbem occisorum cadaueribus implerent: in tanta hominum seueritate Servvs quidam in speluncam dominum inclusit. Qui cùm non multò pòst cuiusdam proditione indicatus esset, ita vt mors ei haud dubia impendêret: seruus veste cum domino commutata, ingredientibus properauit obuiam: & quasi ipse dominus esset, occidi se passus est. Xiphilinus. Cepionem morti adiudicatum, quòd insidias parasset Augusto, Servvs ad Tyberim in cista detulit, peruectum???ue Hostiam in agrum Laurentem ad villam patris nocturno itinere perduxit. Cuius deinde nauigationis naufrag io vnà expulsum dominum Neapolitani dissimulanter occuluit, exceptus???; à centurione, nec precio nec minis potuit adduci, vt dominum proderet. Macrob. lib. 1. Saturn. c. 11. Romae cùm regnante Augusto multi proscriptorum in vrbe interficerentur, Servvs quidam mutatis cum domino vestibus, in opertam lecticam ingressus, domino persuasit, vt eam deferret. Pòst vbi ambo deprehensi sunt, seruus ne conspectus quidem necatus est: dominus verò quasi lecticarius euasit. Dion Nicaeus in Augusto. Mathias Coruinus Vngariae rex, initio regni sui à quibusdam procerum, qui Michaëlis Zilagij sui auunculi & tutoris dignitatem aegrè ferebant, instigatus, auunculum colloquij gratia euocatum, capi iussit, & Vilagosuaro castello inclusit, nec multò pòst de eo tollendo praesectos duos literis admonuit. Illis supposititias literas esse metuentibus: alter eorum ad regem proficiscitur, eius voluntatem expiscaturus. Interea Coqvvs, quem illi concesserant praefecti, ex arce Turcas adesse clamitans, praesidiariam cohortem arma sumere iubet. Ipse nouissimus cum tribus conseruis obsequi fingens, egressis à tergo portam obstruit, & fracto carcere Michaëlem educit, castelli???ue dominum facit. Is rustica manu, & commeatibus oppidulum compleuit. Mox accitis amicís, contra Turcos saepe excursiones fecit: ad regem nuncium salutis suae misit, se plùs coquo quàm nepoti, cui ipse regnum asseruisset, debere significans. Mathias erratum agnouit, eundem???ue paulò pòst in gratiam recepit. Bonfinius lib. 1. Dec. 3. Mauricius Saxoniae dux, anno Christi MDXIII. adhuc iuuenis profectus in Turcas, & è castris quodam die progressus, vno solùm comitante satellite Germano nobili: cùm in Turcas aliquot irruisset, manus conserit, equo???ue confosso in terram effunditur. Ibi famulus fidelissimus corpore toto super eum incumbens, iacentem protexit: ac tantisper hostes sustinuit, donec equites superuenête, qui principem eriperent. Ipse multis vulneribus acceptis, in castra relatus, non multò pòst interijt. Sleidanus lib. 15. Insidias detegendo. Iulianus Cardinalis Alexandri VI. odium metuens, Franciscvm Alidostum suum Secretarium ad Pontificem misit. Pontifex minis & muneribus cum Francisco egit, vt patronum veneno necaret. Franciscus Pontificis furias metuens, si renueret, omnia se facturum pollicitus, accepto veneno Florentia̅ abijt, morbum???ue simulans, Iulianum de insidijs admonuit. Alexandro interea eo, quod alteri parauerat, veneno absumto, Iulianus in pontificatu succedens, sub nomine Iulij II. Franciscum Cardinalem fecit Papiensem. Garimbertus libro quarto. Crvdelitati Eripiendo, Occidendo. Cluentium Pelignum Italicensem (alij C. Vectium habent) co̅prehensum ab inimicis Servvs occidit, ne traderetur Pompeio hosti: ac se, ne domino superstes fieret, interemit. Macrobius lib. 1. Saturn. cap. 11. Consulem C. Mariun, Praemestinae obsidionis miserabilem exitum sortitum, cuniculi latebras frustra euadere conatum, leui???ue vulnere à Telesino, cum quo mori destinauerat, perstrictum: Servvs suus, vt Syllanae crudelitatis expertem faceret, gladio traiectum interemit, cùm magna praemia sibi proposita videret, si eum victoribus tradidisset. Cuius dextrae tam opportunum ministerium nihil eorum pietati cedit, à quibus salus dominorum protecta est: quia eo tempore Mario non vita, sed mors in benesicio reposita erat. Valerius Maximus lib. 6. cap. 8. Opibvs Consvlendo. Herculis simulacrum rati insertum, è Tyro mari delatum, incerta de causa, vt memorant Erythraei Iones. Ea nauis primùm ad Heram, quae è portu Erythraeorum Chion soluentibus propemodum media est, delata, cùm iam terram attigisset, conspecto signo, summis viribus Iones & Chij certatim ad se illud pertrahere conati fuêre, sed frustra. Donec cuiusdam Erythraei Phormionis, piscatoris caeci, somnio moniti sunt, oportere Erythraeorum feminas comas tondere: è capillo earum si viri funes contexuissent, non difficulter quò vellent ratem pertracturos. Id cùm ciues feminae recusarent, è Thracia Mvlieres, quae voluntaria seruitute, ingenuae ortu cùm essent, victum sibi apud Erythraeos quaeritabant, se tondendas praebuerunt. Quare iam rate potiti Erithraei edixerunt, solis è Thracia mulieribus in Herculis fanum introire vt liceret. Pausanias in Achaicis. Avxiliando. Servorvm opera in militia quoque feliciter vsos dominos ex Tit. Stratagematum in militum delectu, colliges. Comitando, Non deserendo. Antius Restio proscriptus à Triumiuiris, cùm omnes domesticos circa rapinam & praedam occupatos videret: quàm maximè poterat dissimulata fuga, se penatibus suis intempesta nocte subduxit. Cuius furtiuum egressum Servvs ab eo vinculorum poena coërcitus, inexpiabili???ue literarum nota per summam oris contumeliam inustus, curiosis speculatus oculis, atque vestigia huc atque illuc errantia beneuolo studio subsecutus, lateri voluntarius comes arrepsit. Quo quidem tam exquisito tam???ue ancipiti officio perfectissimum expectatae pietatis cumulum expleuerat. His enim, quorum felicior in domo status fuerat, lucro intentis, ipse cùm nihil aliud quàm vmbra & imago suppliciorum suorum maximum sibi esset emolumentum, eius à quo tam grauiter punitus erat, salutem vindicauit: cum???ue abundè foret iram remittere, adiecit etiam caritatem: nec hactenus beneuolentia processit, sed in eo conseruando mira quoque arte vsus est. Nam vt sensit cupidos sanguinis milites superuenire, amoto domino rogum extruxit, ei???ue egentem à se comprehensum & occisum senem superiecit. Interrogantibus deinde militibus, vbínam esset Antius? manum rogo intendens, ibi illum datis sibi crudelitatis piaculis vri, respondit. Quia verisimilia loquebatur, habita est voci fides. Quo euenit, vt Antius statim quaerendae incolumitatis occasionem assequeretur. Ibid. & Dion in Augusto. Macrob. lib. 1. Saturn. cap. 11. & Appianus lib. 4. Bellorum ciuilium. Accvsationem praecidendo. Sub Tiberio Caesare fuit accusandi frequent & penè publica rabies, quae omni ciuili bello grauiùs togatam ciuitatem confecit. Excipiebatur ebriorum sermo, smplicitas iocantium, nihil erat tutum omnis saeuiendi placebat occasio. Coenabat Paulus praetorius imaginem Tiberij habens in gemma, matellam poposcit. Id factum Maro ex notis illius temporis vestigatoribus notauit. At Servvs eius, cui nectebantur insidiae, ebrio anulum extraxit, quum Maro conuiuas testaretur, admotam esse imaginem in obscoenis, & iam subscriptionem componeret. Caelius lib. 7. c. 26. A. L. Arcana tegendo. M. Antonius clariss. orator, incesti reus agebatur. Cuius in iudicio accusatores Servvm in quaestione perseuerantissi [3339] mè postulabant, quòd ab eo, cùm ad stuprum iret, laternam praelatam contenderent. Erat autem is etiam tum imberbis, & stabat coràm, videbat???ue rem ad suos cruciatus pertinere, nec tamen eos fugitauit. Ille verò, vt domum ventum est, Antonium hoc nomine vehementiùs confusum & sollicitum vltrò est hortarus, vt se iudicibus torquendum traderet, affirmans nullum ex ore suo verbum exiturum, quo causa eius laederetur: ac promissi fidme mira patientia praestitit. Plurimis laceratus verberibus, eculeo???ue impositus, candentibus???ue etiam laminis vstus, omnem vim accusatoris, custodita rei salute, subuertit. Argui fortuna meritò potest, quòd tam pium & tam fortem spiritum seruili nomine inclusit. Valerius Max. lib. 6. cap. 8. Aesopvs libertus Demosthenis conscius adulterij, quod cum Iulia patronus admiserat, tortus diutissimè perseuerauit, non perdere patronum: donec alijs coarguentibus conscijs. Demosthenes ipse fateretur. Macrob. lib. 1. cap. 11. Satur. Non prodendo. C. Plotinus Plancus, Munacij Planci consularis & censorij frater, cùm à Triumuiris proscriptus in regione Salernitana lateret, delicatiore vitae genere & odore vnguenti, occultam salutis custodiam detexit. Istis enim vestigijs eorum, qui miserum persequebantur, sagax inducta cura, abditum fugae eius cubile odorata est. À quibus comprehensi Servi latentes, multum???ue ac diu torti, negabant se scire vbi dominus esset. Non sustinuit deinde Plancus tam fideles tam???ue boni exempli seruos vlteriùs cruciari: sed processit in medium, iugulúmque gladijs militum obiecit. Val. lib. 6. c. 8. Asinius Pollio proconsul, in Illyricu̅ transiens Patauio, cogebat Patauinos, vt pecuniam & arma conferrent. Dominis aute̅ ob id latentibus, nec praemio nec libertate Servi potuerunt adduci, vt dominos suos proderent. Macrob lib. 1. Saturn. Labienum opelibertorum latentem, vt indicarent Liberti, nullo tormentorum genere compelli potuerunt. Macrobius lib. 1. Saturn. cap. 11. Commoriendo. Armiger Sauli Saulum regem obnixè id rogantem noluit interficere. At cùm Saulus sibi manus intulisset, ipse quoque gladio incubuit. 1. Reg. 31. Caius Grachus Opimij consulis arma fugiens, vnicum fugae comitem habuit seruum Philocratem. Cùm in lucum Furinae peruenisset, ab eo sic petens obtruncatus fuit: qui postquam illum interemit, mox super eum traiecit semetipsum. Vt verò alij tradunt, hostibus ambo viui comprehensi fuêre. Caeterùm cùm dominum seruus complecteretur, nemo ferire illum priùs valuit, quàm hic à multis vulnera ingerentibus fuit interemtus. Plut. in Caio. Triumuirali conspiratione proscriptorum quendam fidelissimus Servvs sepulcro texit, quoad ipse ad mare curreret, vt nauigium ad fugam expediret. Mox inde reuersus, herum interfectum inuenit, sed adhuc paululùm spirantem. Tum ille: Sustine (inquit) here, & hoc vide. vibrato???ue ferro, turmarum ducem, qui ad caedem venerat, euestigiò obtruncat. Moxsuum hausit pectus, inclamans: Et hoc solamen mortis accipe. Sabel. lib. 3. c. 8. M. Autonius victus Alexandriae ab Octauio, & à suis desertus, cùm Cleopatram libi manus intulisse audiret, ipse quoque illam sequi statuit. Erat seruus ei fidus Eros nomine. Hunc iampridem orauerat, si res postularet, vt interficeret ipsum. Tunc exegit promissa. Ille districtum ensem extulit, quasi illum icturus: verùm auerso vultus interemit semetipsum. Quo ad pedes suos collapso Antonius: Macte Eros, inquit: qui quod non sustinuisti mihi ipse facere, quid faciendum sit doces. Ita ventrem fodit, atque in lectulum demisit se. Plutarch. in Antonio. Na aera & Charmione siue Charmium, duae Cleopatrae reginae pedissequae, spontaneam herae mortem sunt imitatae: ac semiuiuae repertae sunt dominae iam mortuae coronam capite delapsam reponentes. Plut. in vita M. Anronij. Pindarvs C. Cassium Philippensi praelio victum, nuper ab eo manumissus, iussu ipsius obtruncatum, insultationibus hostium subtraxit, se???ue è conspectu hominum voluntaria morte abstulit: ita vt ne corpus quidem eius absumti inueniretur. Val. Max. lib. 6. c. 8. Mortem vlciscendo. Lazarum Seruiae Despotam Amurathes Turcorum rex, praelio victum paulo pòst interfecit. Servvs quidam natione Seruianus, Despotae proprij Domini mortem aegrè ferens, eam???ue summoperè vindicare desiderans, egregij viri nomen spreta morte post se relinquere decreuit, sic???ue nactus occasionem, pugione Amurathem interfecit, circa annum Salut. 1373. Iouius in Amurathe. Liberis herilibvs consvlendo. Mycithvs seruus Anaxilai Messenij Rheginorum tyrannil, qui Messanam in Sicilia condidit, acceptum à domino regnum summa iustitia administrauit, & idem pupillis liberis, vbi adoleuerunt, restituit, sumto???ue exili viatico, cum summa tranquillitate consenuit Olympiae. Macrobîus lib. 1. Saturn. cap. 11. Servvs Abrahae omnibus praeerat, quae habebat dominus. Eius studium, operam & pietatem in quaerenda vxore filio domini sui, pete ex cap. 24. Genes. FIDES ERGA HOSTES. Bellica. Ea spectatur. Bellvm Apertè indicendo. Tibareni in Ponto Chalybibus vicini no̅ priùs praelio co̅grediuntur cum quopiam, quàm diem, locum, horam, ex fide hosti denunciarint. Caelius lib. 18. cap. 30. ex Strabone & Valer. Flacco lib. 5. Argonaut. Ethnici bellatores priusqua̅ venire̅t ad arma, veniebant in colloquium. Apud Romanos omnibus tentatis mittebatur Fecialis cum Patre patrato, peragebantur ceremoniae: nimirum morae quaerebantur, bellandi furorem temperarent. Atque his quoque peractis non licebat manum conserere cum hoste, nisi signo dato: quod ita dabatur, vt miles nesciret, quando dandum esset. Ac ne hoc quidem dato, licebat cuiquam hostem vel lacessere, vel ferire, qui quanquam in castris versaretur, tamen | sacramento militari | non esset obstrictus: adeò vt Cato senior filiumin castris cessantem per literas admonuerit, vt Romam redeat, aut si mallet in exercitu manere, veniam petat à duce, vt sib cum hoste congredi liceat. Iam vt belli signum non faciebat potestatem pugnandi, nisi sacrame̅to altrictis: ita signu̅ quo canebatur receptui, omnib. adimebat occidendi facultatem, adeò vt à Cyro laudatus sit miles quidam, qui quum sublato gladio fuerat hostem interfecturus, mox vt sensit cani receptui, dimiserit hostem. Haec eò pertineba̅t, ne, quis crederet sibi licere occidere hominem, nisi necessitas eò compelleret. Erasmus in Adagijs. Cùm Hannibal Saguntum expugnasset, missi sunt viri magno natu, Q. Fabius, M. Liuius, L. Aemilius, C. Licinius, & Q. Bebius, conquestum iniuriam socijs Rom. Pop. illatam. Hîc cùm cauillo à Carthaginen sibus excepti essent, Fabius toga in finum collecta: Hîc inquit, vobis pacem & bellum porto. Vtrum libet sumite. Ad eam vocem, ferociter est reclamatum Daret vtrum vellet. Atque quum Fabius se bellum dare dixisset, id se accipere omnes responderunt, & quibus acceptum esset animis eisdem se gesturos. Gellius lib. 10. cap. 27. auctor est veteribus quibusdam Romanorum rerum monumentis proditum, Q. Fabium Romani exercitus imperatorem, ad Carthaginenses literas dedisse, quibus significauit, caduceum & hastam, pacis & belli tesseram, Populum Romanum mittere, vtrum acciperent, sibi Poeni missum existimarent. Ad quae ita illi responderint: Neutrum sese eligere. Posse tamen qui attulissent, vtrum mallent relinquere. Quod autem ipsi reliquissent, id sibi pro electo futurum. M. Varro neque hastam, neque caduceum missum existimat, sed tesserulas duas, in quarum vna caducem incisum fuerit, in altera hastae simulacrum. Et hoc belli Punici secundi initium fuit. Sabellicus lib. 1. Ennead. 5. Tranquillus ait, Avgvstvm tanta fuisse aequitate, vt nulli vnquam genti sine iustis & necessarijs causis bellum intulerit. Boleslavs III. Polonorum rex, in Bialogradenses (ciuitas ea fuit Pomeranorun inprimis diues & populosa) quia defecerant, omnem belli molem contulit, sed priùs tamen missis cum legato duobus scutis animos eorum tentauit albúmne, in quo pax, an rubrum, in quo bellum excidium???ue significabatur, mallent. Superbius illi responsum dedêre ambobus scutis acceptis: Sanguine Polonorum se sibi candidam victoriam pacem???ue paraturos. Boleslaus admonitis ad moenia Bialogradi castris, actis vineis, & turribus celeriter excitatis, summa ope vrbem expugnauit. Cromerus libro 5. Teutonici milites anno 1310. contra Vladislaum Poloniae regem bellum gerebant. Misit Magister ordinis Teutonici ad Polonos caduceatorem, qui bellum regi denunciaret, & duos enses, in quîs staret victoria, facta potestate, vt quem vellet hostis eligeret, alterum sibi remitti iussit. Accepit Vladislaus alcer nuncium, donato???ue caduceatore, vno retentu gladio, remisit alterum. Mox iussi milites arma induere, belli???ue signum datum. Quadraginta millia equitum in ambobus castris fuêre. Tandem tamen victores Poloni, Prussiam totam, Mariaeburgo excepto, subegêre. Sigismun [3340] dus Caesar pacem inter eos composuit. Aeneas Syluius, capite 29. Europae. Consalvvs Magnus generoso praestanti???ue iudicio, priusquam Friderico regi Neapolitano arma Ferdinandi Hispaniae regis nomine inferret, legatum Neapolim ad eum misit cum mandatis, vt vrbes atque oppida in Vestinis ad Garganum montem, quibus superiore bello, quo Gallis eiectis Fridericum regno restituerat, ob egregiè nauatam operam ab eo donatus fuerat, per solennes tabulas refignaret, ne qui hostis ex iussu Ferdinandi regis sui futurus erat, tanquam abolita veteris accepti beneficij memoria ingratus videretur. Sed Fridericus verecundiam & magnitudinem animi in Consaluo miratus, se agnoscere vel in hoste virtutem respondit: proinde nequaquam poenitere veteris suae erga eum liberalitatis: atque ita renouata donatione cum amplissimis codicillis legatum remisit, congestis vtique miris laudibus in Consaluum, qui se regio imperio coactum arma inferre, liberali testificatione ingrati animi notam diluisset. Iouius in Consaluo. Lvdovicvs XII. Gallorum rex Venetis bellum perpraeconem indixit. Bembus lib. 7. hist. Venetae. Hvmaniter bellvm gerendo. Habitabatur quondam Megaris vicatim, distributis in quinque partes ciuibus. Appellabantur Hiraënses, Piraënses, Megarenses, Cynosurenles, & Tripodiscaei. Eos cum bello inter se Corinthij commisissent (id enim perpetuò struebant, vt Megaricen sui iuris facerent) ex animi tamen moderatione, habita coniunctiònis ratione, bellum gerebant placidè: siquidem agricolas nihil prorsus laedebant. Captiuis certum precium, quo redimerenet se statutum erat: id accipiebant, postquam iam eos dimisissent, antè non exigebant: sed quem quisque ceperat, eum abducebat domum, participato???ue sale & mensa ad suos eum remittebat. Itaque qui precium tulerat, commendabatur, atque amicus perpetuò esse perseuerabat eius, qui precium acceperat, [Greek words], id est, ex bello capto belli hospes dictus. Qui fidem in pendendo precio fefellerat, hic non solùm apud hostes, verùm etiam apud ciues, vt iniustus & perfidus notabatur. Plutarchus in Quaestionibus Graecis. Oppressos ab aliis. Non infestando. Cùm Lacedaemonij, duce Cleomene, Hippiam tyrannum Athenas reducere conarentur, Boeotij interim & Chalcidenses Atticum agrum populabantur. Athenienses etsi ancipiti bello districti, Boeotiorum & Chalcidensium vltione dilata, arma contra Peloponnenses in Eleusine ferunt. Dum???ue ambo exercitus conserturi praelium essent, Corinthii primi omnium secum reputantes, iniustè à se agi, qui tyrannum Athenis imponere vellent, discesserunt. Idem fecit Demaratvs Aristonis filius, qui & ipse eratrex Spartarum, & è Lacedaemone copias contraxerat, nec à Cleomene superiori tempore dissenserat. Obquam regum dissensionem lex apud Spartam lata est, non licere vtrique regi cum exercitu prodire (nam priùs prodibant) & alterum quoque è Tyndaridis relinqui. nam & isti antehac ab eis euocati, exercitum ambo comitabantur. Tunc caeteri socij, qui erant Eleusine, cernentes non conuenire inter reges, & Corinthios aciem deseruisse, & ipsi dilapsi abierunt. Herodotus lib. 5. Romani quia induciae cum Veientibus exierant, ad res de more repetendas foeciales ex vrbe Veios miserant, rogantibu???ue Veientanis, ne res reperitas vellent, tantisper???ue omne ius belli à se abstinerent, donec res Veientium, quae intestina seditione parum quietae essent componerentur, passi sunt patres id à se impetrari. Tantum abfuit, vt ex alieno incommodo, tunc ab Romanis occafio vlla peteretur. Nec ita multò pòst & Veiens bellum motum Legati ab vrbe Veios, missi res de more repetitum, à Veientibus facessere, finibúsque statim excedere sunt iussi, nisi eorum exemplo, qui sub Tolumnio fuissent rege caesi, vellent & ipsi poenas dare. Sab. lib. 7. En. 3. Alfonsvs Aragonius quum esset Valentiae, appulerunt eò loci Caroli Francorum regis legati, magnoperè eum rogantes, ne per id tempus, quo rex eorum bello Britannico implicatus esset, contra se bellum aliquod suscitaret, (quàm maximè enim verebatur Carolus, ne Alfonsus captato tempore & occasione, eum armis lacesseret: propterea quòd ius aut titulum praetenderet in eam partem Galliae Narbonensis, quam incolae sua lingua Hoccitanam vocant) respondit rex: Etsi certò scio, plures Narbonensis Galliae ciuitates ad Aragoniae regnum pertinere, quas Carolus rex iampridem occupatas detinet: nihilominùs tamen hoc tempore, quo illum intelligo à Britannis attritum esse, nequaquam me arma contra eum moturum esse vobis affirmo: neque eo animo esse, vt quod maiores mei in Caroli prosperitate non petierunt, ego in eius repetam calamitate. Antonius Panormita de Rebus gestis Alfonsi: & Aeneas Syluius de eius dictis. Adivvando, Avxiliando. Spartani bello petiti à Messenijs, rebellantibus quinetiam Helotis, miserunt Athenas ad petendum auxilium Periendam. Hîc cùm aduersaretur Ephialtes, ac testato negaret subueniendum, neque excitandam vrbem Athenis aduersariam: sed negligendam esse iacentem, & spiritut conculcandos Lacedaemonis: Cimonem Miltiadis narrat Critias patriae propagatione vsui Lacedaemonioru̅ posthabita, inducto???; populo, eis frequenti exercitu isse suppetias. Ion etiam verba commemorat, quibus inprimis in adhortando populum Atheniensem commouit: Ne Graeciam claudam reddi, neu vrbem sinerent destitui socia. Plut. in Cimone. Per fravdem non insidiando hostibvs. Eumenem in arce Lycaoniae Nora antequam obsidere cepisset Antigonvs, euocauit eum ad colloquium. At is respondit, multos Antigono amicos esse, & secundum Antigonum duces: illis, quos ipse defenderet, post se reliquum esse neminem. Mitteret igitur, si colloqui secum cuperet, obsides. Mandante Antigono, ad se sicut superiorem vt veniret: Neminem, inquit, quousque gladij compos ero, me censeo superiorem. Vbi tamen fratris filium Antigonus Ptolemaeum, vt postulauerat Eumenes, misit in arcem: descendit, ac complexi inter se consalutauêre amicè & familiariter: quippe magnus inter eos vsus & consuetudo intercesserat. Multa cùm essent disputata, neque mentionem Eumenes sulutis suae & veniae vllam faceret, verùm satrapias quoque posceret sibi firmari, & praemia reddi: obstupuerunt assistentes, admirati???ue sunt & laudauerunt animum eius & fortitudinem: simul concursus frequentium Macedonum fiebat, videre Eumenem cupientium. De nullo enim post Crateri fata (quem in praelio interfecerat) tantus erat in exercitu sermo. Verùm timens illi Antigonus, ne qua in ei inferretur: primùm voce, ne quis accederet, vetuit, & lapidibus incessit ingerentes se: postremò brachijs Eumenem complexus, turbam???ue satellitibus summouens, aegrè reduxit in tutum. Plut. in Eumene. Camillo consule Phaliscos circumsedente, magister ludi plurimos & nobilissimos inde pueros, veluti ambulandi gratia eductos, in castra Romanorvm perduxit. Quibus interceptis, non erat dubium quin Phalisci deposita belligerandi pertinacia, tradituri se Romano imperatori essent. Ea re eognita Senatus censuit, vt pueri vinctum magistrum virgis caedentes, in patriam reducerent. Qua iustitia animi eorum sunt capti, quorum moenia expugnari non poterant: namque Phalisci beneficio magis quàm armis victi, portas Romanis aperuerunt. Liuius libro 2. Dec. 1. Plin. cap. 43. de Viris illust. & Volat. lib. 6. Antrop. Timochares Ambracie̅sis C. Fabricio & Q. Aemilio Coss. pollicitus est, se Pyrrhum veneno per filium suum, qui potionibus eius praeerat, necaturum. Ea res cùm ad Senatvm Rom. delata esset, missis legatis Pyrrhum monuit, vt aduersus huius generis insidias cautiùs se gereret, memor vrbem à filio Martis conditam: armis bella, non venenis gerere debere. Timocharis autem nomen suppressit vtroque modo aequitatem amplexus: quia nec hostem malo exemplo tollere, nec eum, qui bene mereri paratus fuerat, prodere voluit. Valerius Maximus libro 6. cap. 5. Valerius Antias Timocharim furtim ad consules venisse prodidit, rem???ue à consulibus ad patres delatam, atque publicè legatos ex vrbe ad regem missos, qui eum commonerent, vt ab insidijs suorum caueret, nulla Timocharis interim mentione apud regem facta. Claudius Quadrigarius non Timocharem, sed Niciam id pollicitum scribit, neque iegatos à senatu missos, sed literas à consulibus ad Pyrrhum regem datas. Pyrrhus medicum sceleris conuictum merito supplicio affecit, captiuos???ue sine precio, vt beneficij id hostime̅tum esset. Populo Romano restituit. Gellius lib. 3. c. 8. Noctium Atticarum, & Sabellicus lib. 8. Enneadis 4. Claudianus lib. de Bello Gildonico idipsum celebrat: Romani scelerum semper spreuêre ministros. Noxia pollicitum domino miscere venena Fabricius regi nudata fraude remisit, Infesto quem marte petit, bellum???; negauit Per famuli patrare nefas: ductos???ue Camillus Trans murum pueros obsessae reddidit vrbi. Sex. Pompeivs Siciliam tenens, Italiam vastabat, nauibus??? frequentibus praedatorijs, super quas Menas pirata & Menecrates positi erant, infestum mare faciebat. Hic humanum se praestiterat M. Antonio, quando profugientem cum Fuluia vxore exceperat matre̅ eius. Igitur Octauio & Antonio inter se reconciliatis post Fuluiae mortem, & Octauiae matrimonio amicitia confirmata, cum eo quoq; visum est pacem iungere. [3341] Congressi sunt apud promontorium Misenum, & proiectum in mare aggerem. Cinctus erat Pompeius classe, Antonius & Caesar pedestres copias ei ex aduerso habebant. Posteaquam conuenit, vt Sardiniam cum Sicilia teneret Pompeius hac lege, vt tutum à praedonibus praestaret mare, ac certum numerum frumenti Romam mitteret, inuitauerunt se inuicem ad coenam. Sors autem euenit Pompeio, vt primus praeberetillis epulum. Rogante eum Antonio, vbi coenaturi essent? Hîc, inquit: monstrata naui praetoria hexere (ea sex remigum nauis est) domus enim Pompeio haec relicta paterna est. Id Antonio exprobra̅di gratia dixit: quoniam ille tenebat Cn. Pompeij patris eius domum. Stantem in anchoris naui, ac ponte ex promontorio constructo, accepit eos comiter. Medio conuiuio, & cùm maximè disteria in Cleopatram & Antonium iacerentur: adijt Menas pirata Pompeium, atque vt illi non exaudirent: Vis, inquit, anchoras nauis incîdam, efficiam???ue te non Siciliae modò & Sardiniae, sed imperij Romani dominum? Pompeius vt eum audiuit, & rem perpendit secum paulisper: Facere Mena, inquit, oportebat id, nec mihi praenunciare. Nunc quidem rebus praesentibus acquiescamus. Neque enim meum est peierare. Hic vicissim ab vtroque exceptus conuiuio, atque inde in Siciliam ed reuersus. Plutarchus in Antonio. Conradvs II. Imp. Miecislaum Poloniae ducem Othonis fratris speta coëgerat ad Vlricum Boëmiae ducem confugere. Vlricus spreta hospitali fide, Conrado obtulit se Miecislaum captiuum ei in potestatem daturum. À quo scelere ita abhortuit lmp. vt statim Miecislaum periculi, in quo versabatur, moneret. Ea re motus Polonus, qui armis nunquam cesserat, ad Conradum profectus, diadema deposuit, & consuetum tributum confirmauit. Fulgosus lib. 6. cap. 5. & Auentinus libro 5. Ad Rodolfvm Imp. cùm quidam venisset, qui Othocarum Boëmiae regem, atrocem hostem, in venatione se occisurum promitteret, si facto praemium esset: Rodolfus, Etsi noster hostis est Othocarus, inquit, non tamen id efficiet, vt iustitiae & moderationis fines transeamus. Aen eas Syluius lib. 3. de Rebus gestis Alfonsi. Inter Ioannem Caroli IV. Imp. patrem, & Henricum Carinthiae ducem, de regno Boëmiae longa & difficilis fuit contentio. Verùm quum quidam ad Ioannem veniens, veneno se hostem occisurum promitteret, si praemium speraret: Ioannes iustitiae & integritatis amator: Si, me nescio, Henricum, inquit, interemisses, & ad me fugam adornasses, crux tibi praemium futurum erat, qui te regio sanguine commaculasses: & tu me modò auctorem tanti sceleris petis? Ibidem. Rogerius Pallantiae Comes, amplissimo atque ornatissimo genere natus, impiger vir, & manu promtus, cùm Alfonsvm Aragonium adiens diceret, in animo sibi esse Ioannem Castellae regem, ipsius hostem, confodere, fore???ue id sibi (sil modò annuat) factu perfacile: Non per scelus, sed virtute gloriam quaerendam esse, respondit Alfonsus. Se enim non solùm pro Castellae atque Hispaniae dominatu, sed ne pro totius quidem orbis imperio adipiscendo, tam crudele atque detestabile facinus permissurum. Exuli Florentino, Cosmum Medicen occisurum pollicenti, si XXX. militum manu à rege iuuaretur: longè quidem acriores atque ampliores hostes sese & habuisse, & habere, quàm Cosmus esset, respondit, quorum morte vel regna consequi se quidem potuisse, sed abstinuisse à scelere. Quum renunciatum esset, à Ludouico Podio, quendam in Venetorum naualibus esse, qui illa vnà cum armamentario, quod in his erat, exurere polliceretur, si sibi duo millia aureorum à rege promitterentur, conatus???ue illius facilè cessuros affirmanti, respondit: Nequaquam insidijs, sed aut virtute vincendum esse, aut nunquam. Ex hac enim re non aliam sibi laudem sperandam esse, quàm eius, qui Dianae Ephesiae templum incendisset, cuius nomen totius Asiae decreto è memoria hominum obliteratum traditur. Quum quidam Renati Andegauensium ducis hostis sui atrocissimi, mortem promitterent: vt in parricidas, se in eos animaduersurum dixit, si hoc tentarent: dicens, se nequaquam insidijs cum hoste de regno, sed manu tantùm & virtute dimicaturum. His qui se in mortem Francisci Sforciae paratos esse significarant, respondit: Nunquam sibi victoriam placuisse, cuius postea pigendum pudendúmve esset. Igitur ni ab huiuscemodi confilijs abstinerent, talia se exempla in illos editurum, vt eiusmodi consilia sibi admodum molesta esse omnes intelligerent. Antonius Panormita, & Aeneas Syluius, in Alfonsi dictis & factis. Tristanus Saornianus è Fori Iulij principibus, Reipub. Venetae amantissimus, Bernardum Bembum, Bembi Cardinalis patrem Decemuirûm magistrum adiens, proposuit habere se necessarium sibi hominem Epirotam, callidum, & ingenio peracri, nihil omnino vt sit, quod ei non mandari rectè possit: huic esse cum propinquo suo, quem Carolus IIX. Gallorumo rex, qui in Italiam magno cum exercitu venturus dicebatur, cubiculi ministrum habebat, magnam per???ue veterem beneuolentiam: audere illum in Galliam proficisci, & vel propinquo persuadere, vt veneno, quod secum allaturus esset, regem tolleret: vel, illo de ea re celato, ipsum per se regem tollere, si Decemuiri velint Epirotae illi tantae rei praemium aliquod statuere: sperare se atque confidere, breui negotium ab eo confectum iri. Bembus, tametfi sciret ea flagitia à, magistratibus repelli, more tamen instituto???ue maiorum re cum reliquis Decemuirûm magistris communicata, atque ab ipsis ad collegium perlata, Tristano ad se vocato, de collegij Decemuirûm Venetorvm sententia respondit, eiusmodi contra hostes insidijs ad eam diem nunquam vsam rempublicam fuisse, cùm saepenumerò potuerit, neque nunc velle incipere: magis deos immortales, quàm humanas opes vereri: vinci certè ab suamet nequitia illos, qui per scelus alios vincere per???ue nefas parant. Bembus lib. 3. Venetae historiae. Gibellina factio apud Genvenses rerum potita, Obertum Auriam & Obertum Spinulam capitaneos habebat. Guelfi exules Othoboni Flisci cardinalis opera (qui sub Adriani nomine ad Pontificatum euectus fuit) Carolo I. Neapolitano regi, proposita magnorum commodorum spe, persuaserunt, se breui Genuense imperium ei daturos, si vnà cum ipsis bellum Genuensibus intulisset. Carolus imperij spem atque auri cupiditatem secutus, nulla foederis, quod cum Genuensibus habebat, habita ratione nullo priùs indicto bello, vt belli mala aduersus Genuenses maiore suo commodo auspicaretur, Genuenses mercatores cum mercibus, quotquot in Sicilia atque Neopolitano regno erant, comprehendi iussit. Siculi autem mercatores, ac Neapolitani regni, item Narbonensis prouinciae accolae, veriti ne idem ipsi Genuae paterentur, vndique vt poterant latebras quaeritabant. Quam rem cùm Genuensis populus intellexisset, statim edictum proposuit, vt quicunque in vrbe sua, qui regi Carolo parêrent, inuenirentur, quadraginta dies in vrbe Genua inuiolati manerent: atque intra id tempus rebus quas in vrbe Genua habebant, ac corporibus suis tutò consulerent. Voluerunt enim hosti, qui fidem violarat, ipsi eam incolumem praestare. Fulgosus libro sexto, capite sexto, & Egnatius libro sexto, capite 6. Ludouico III. Andegauense ductu Magni Sforciae ad Sebethum amnem contra Alfonsum Neapolitanorum regem castra habente, Sforcia Magnus, ostentandae virtutis cupidus praemissis leuis armaturae equitibus, hostes ad praelium exciuit. Commissa est pugna paribus animis: sed Alfonso triremes ad litus admouente, & lapideas pilas tormentis in opposita hostium latera saepiùs emittente, ter repressa est Sforciae virtus. Eo praelio id certè memoria dignum accidit vt virtutis amore Alfonsvs in eum vnum tormenta naualia dirigi vetaret: Sforcia verò pariter ediceret, ne currulibus tormentis in litore constitutis triremis regia peteretur. Nam Squarcia Monopolitanus, inter Sforcianos bellator acerrimus, cùm suffosso equo captus, & adregiam triremem scapha perductus, petente rege, pugnantem Sforciam digito commonstrasset: ille pernobili & planè regia humanitate, parcendum cùm duci eximio, tum bellatori fortissimo protinus edixerat. Iouius in vita Sforciae. Mathias Vngariae rex, bello contra Georgium Boëmiae regem Hussitam suscepto flagrante, cùm quidam quinque millia aureorum pactus recepisset, se Georgium, cui familiaris esset, facilè ferro peremturum: postmodum verò causaretur, Georgium fida satellitum turba stipatum gladio perimi non posse, at veneno posse, si modò Mathias annuetet: seuerè admodum hominem vel ob veneni conatum increpauit: sed & illud Fabricij initiatus exemplum addidit: Ferro non veneno Romanos Romanae???ue virtutis aemulos victoriam parare solere: adeo???ue Georgium seriò, vti sibi à veneficis caueret, per literas monuit. Ioachimus Cureus in Silesiae annalibus. Pacem, Indvcias non violando. Tissaphernes, qui summum imperium inter praefectos habebat regios, inducias ab Agesilao Spartano petiuit, simulans se dare operam, vt Lacedaemonijs cum rege conueniret: re autem vera ad copias comparandas, eas???ue impetrauit trimestres. Iurauit autem vterque, se sine dolo inducias conseruaturum. In qua pactione summa fide mansit Agesilavs. Contra ea Tissaphernes nihil aliud quàm bellum comparauit. Id etsi sentiebat Laco, tamen iusiurandum seruabat, multum???ue in eo consequi se dicebat, quòd Tissaphernes periurio suo & homines suis rebus abalienaret, & deos sibi iratos redderet. Se autem seruata religione, confirmare exercitum, cùm animaduerteret, deorum numen facere secum, homine???ue sibi conciliari amiciores, quòd ijs studere consuessent, quos conseruare fidem viderent. Probus in Agesilao. Lvdovicvs II. Imp. Adalgisum ducem Beneuen tanum, cuius ductu Campani & Lucani ad Graecum Imper. defecerant, armis imperata facere coëgit. Adalgisus beneuolentiam simulans, suadet Imperatori, vti pacata regione exercitum dimittat. Pius princeps proditoris verbis deceptus, exercitum dimisit, & cum paucis corporibus custodibus remansit. Adalgisus nactus occasionem, in meridie cùm Imperator quiesceret, palatium cum coniuratoribus ingredi tentat. Sed strepitu armorum excitatus Imp. cum suis ab ingressu illos arcet. Cùm itaque illud non procederet, palatium flammis absumere cum Imperatore minatur Adalgisus, nisi iuramento affirmet, se abiturum, & nunquam rediturum Beneuentum, neque calumniam hanc vlturum. Tanta necessitate implicatus Imperator iura, & postero die Beneuentum cum suis exit, Romam???ue diuertitur, summo pontifici Ioanni ac Senatui tyrannidem Adalgisi conquestus. Qui mox publicus hostis iudicatus est, & Imperator iuramento solutus. Benignus princeps nolens videri & non esse bonus, ne à suis periurus videretur, comparato insigni exercitu, reginam misit contra Adalgisum. Qui suae nequitiae conscius, vitam fuga redemit, ac in Corsica insula latuit: de caeteris sumtum est supplicium. Cuspinianus. Henrico VII. Imp. mortuo, mensibus XIII. imperium vacauit, dum Electorum alij in Fridericvm Pulcrum Austriacum, alij in Ludouicum Bauarum inclinarent, consobrinos: cùm Bauarus ex Mechthilde filia, Fridericus ex Alberto filio Rodolfi Imp. natus esset. Fridericus Leopoldi auxilio Ludouicum magnis affecit cladibus. Sed tandem in agro Salisburgensi, dum temerè, non expectato fratre, in hostem ruit, victor primùm, mox victus est, & captus: triennio???ue in carcere tetro maceratus, tandem persuasione Prioris cuiusdam Carthusiensis, remotis omnibus arbitris, liberatus est, his conditionibus iureiurando corroboratis, vt vterque, quoad viueret, regio vteretur titulo: Fridericus Italiam non accederet, sed hanc liberam Ludouico permitteret: neque ius aliquod peteret à Pont. pro ea assequenda. Quod Fridericus sanctè obseruauit: etiamsi Ioannes XXII. Clemens???ue VI. crebrò illum in Italiam pro imperiali corona euocarent. Cuspinianus. Veneti, cùm circa annum Salutis 1485. per occasionem Ferdinandi regis Neapolitani domestico bello, ac per hoc grauissimo impliciti, opes facilè aut euertere, aut certè in discrimen maximum adducere potuissent, si eius belli partes, ad quod amplissimis inuitabantur ab Innocentio IIX. conditionibus, sequi voluissent: ne tamen aliquo modo foedus violarent, pertinaciter ab omni iniuria abstinuerunt. Sabellicus lib. 3. Dec. 4. Eo tempore, quo inter Genuenses Venetos???ue bellum gerebatur, atque inducijs factis, belli mala suspensa manebant, in quatuor Genuensium triremes haud longè à Graeciae litoribus quatuor Venetae irruerunt: Genvenses virtute suas tutati triremes, Venetas ceperunt: & cum calente adhuc praelij ardore, fimul???ue indignatione, quòd in inducijs illata essent arma, praeterea vulnerum, quae acceperant dolore compulsi, saeuire haud iniuria in captos possent, ipsorum iram induciarum fides lenijt. Itaque solum triremium praefectum retinuerunt, alios cum triremibus dimiserunt. Cùm autem Messanam in Siciliam peruenissent, triremium praefectum, quem captiuum habebant, consuli Veneto tradiderunt, vt is Venetias eum mitteret, vbi erroris sui poenas dare cogeretur. Fulgosus lib. 6. cap. 6. Genvenses post longum ac graue bellum, quo inter ipsos & Venetos tertiò decertatum fuerat, vbi auri atque sanguinis vis immensa effusa est, cùm occafio se obtulisset, magno suo commodo, rei feliciter aduersus Venetos gerendae: fidem, inita paulò antè pace, Venetis datam, commodis dolori???; acceptorum in bello malorum anteposuerunt. Nam Cretenses, Veneti???ue, qui Cretam incolebant, conspiratione facta, à Venetis defecerant, ac Genuam legatos viros grauissimos miserant, qui insulae deditionem facerent. Ea autem expeditio, etsi nullius periculi, magni???ue commodi futura videbatur, minorem???ue ob causam, finitum paulò antè bellum, aduersus Venetos susceptum fuerat, tamen legatis responderunt: Vehementer dolere, quod integra fide, ob pacem cum Venetis factam, ea quae Cretenses offerebant, accipere non possent: quanquam adeò recens ea pax confecta esset, vt multi vulnera, quae eo bello acceperant, nondum ad cicatricem perduxissent. Idem. Albertvs Austriae dux hostem contra foedus capere no̅ vult. Vide Tit. Regnandi libido ambitiosa. Commeatv ivvando. M. Brutus Dyrrachio Apolloniam contendens, in magnum discrimen ex fame canina venit. Nix alta erat: & qui commeatus portabant, nemo sequebatur. Cùm igitur ille animo deficeret & animam ageret, necessariò milites ad muros accurrerunt, panem postulatum ab Hostibvs, qui illic stationem agebant. Quo statim accepto Brutum refecerunt. Qua de causa vrbe potitus clementer habuit omnes. Plut. lib. 6. Quaest. conuiu 8. Legatos, Amicos, Obsides Hostium non Violando. Honor Legatis exhibius, ad Distributionem ex virtuse pertinet. Inde igitur petenda exempla, fol. 3889. Porsena Hetruscorum rex Tarqui nium frustra Romam reducere studebat. Tandem pace facta, vt agro Romani decederent olim Hetruscis circa flumen ademto, datae fuerant obsides, Romanae virgines. Quae cùm Tiberim tranauissent, & à P. Valerio Coss. ad Porsenam reducerentur, Tarquinius ijs insidias posuit, fuissent???ue Valerius & comites violati, ni Arvns Porsenae filius, cum Hetruscorum equitum globo praestò affuisset. Id facinus adeò iniquo animo tulisse Porsena dicitur, vt confestim Tarquinium, cum filijs, & genero auxilijs???ue Latinis, excedere iusserit castris, & non pacem solùm, sed amicitiam quoque cum Romanis initam vt omni officij genere confirmaret, castra omni genere commeatuum referta Romanis habenda reliquit. Sabellicus libro septimo, Enneadis 2. ex Liuio. Tarquinij regis legati, quamuis proditionis initae rei, tamen liberè dimissi à Romanis. Liuius. P. Scipio Afritanus Maior, cum onustam multis & illustribus Carthaginensium viris nauem in suam potestatem redegisset, inuiolatam dimisit, quia se legatos ad eum missos dicebant: tametsi manifestum erat, illos vitandi praesentis periculi gratia falsum legationis nomen amplecti, vt Romani Imp. potiùs decepta fides quàm frustrà implorata iudicaretur. Val. Max. lib. 6. cap. 6. Ingenti Poenorum classe circa Siciliam deducta, duces eius fractis animis, consilia petendae pacis agitabant. Quorum dux Amilcar ire se ad consules Romanos negabat audere, ne eodem modo catenae sibi inijcerentur, quod ab ipsis Cornelio Asinae consuli fuerant iniectae. Hanno autem certior Romani animi aestimator, nihil tale timendum ratus, maxima cum fiducia ad colloquium eorum tetendit. Apud quos cùm debelli fine ageret, & tribunus militum ei dixisset, posse illi meritò euenire quod Cornelio accidisset, vterque Consul tribuno tacere iusso: Isto te (inquit) metu Hanno fides ciuitatis nostrae liberat. Claros illos fecisset tantum hostium ducem vincire potuisse: sed multò clariores fecit, noluisse. Ibidem. Avgvstvs M. Antonio hosti iudicato remisit necessitudines, amicos???ue omnes atque inter alios C. Sosium, & T. Domitium, tunc adhuc Coss. Bononiensis quoque publicè, quod in Antoniorum clientela antiquitùs erant, gratiam fecit coniurandi cum tota Italia pro partibus suis. Suetonius. Araldos seu caduceatores vel dicto violare nefas est, qui Gallico more superbè admodum & summa quadam dicendi libertate mandata deferre, & bella hostibus denunciare impunè solent. Iouius lib. 2. Hist. Praeco Ludouici XII. Gallorum regis Venetis anno 1507. bellum indixit. Senatus porta deuia in vestibulo curiae eum admisit. Admissus, veste lilijs aureis intertexta sese induit: tum curiam ingressus, ante Patrum subsellium stans: Bellum, inquit, Lauredane Venetorum dux, caeteri???ue huius vrbis ciues, Ludouicus Gallorum rex, indicere me vobis iussit, tanquam infidis hominibus, Pontificis???ue Max. & reliquorum regum oppida per vim per???ue iniuriam capta possidentibus, omnium???ue omnia dolo malo sub vestram ditionem rapere atque redigere festinantibus: ipse ad vos armatus ea repetiturus venit. Ad haec Lauredanus Patrum medius sua in sella sedens ita respondit: Res haec publica, Galle, quam a dijsti, nihil iniustè possidet: nam iure agit, neque fidem cuiquam fall???t: quam certè fidem nisi valde plus iusto regi ipsi seruauislemus tuo, ille verò vbi pedem in suo poneret, in Italia non haberet. Sed praestat nos vel cum periculo esse, qui semper fuimus, dum Ludouicus aeque arrogantia atque perfidia polleat. Bellum quod denuncias, propulsaturi cum dijs immortalibus sumus, quos ille vindices habiturus est, aut hîc, aut apud manes, rupti per scelus foederis. Hoc responso accepto est dimissus: ac ne quis eum violaret, quos itineris comites à Reipub. magistratibus adueniens habuerat, ijdem sunt reducere, atque in regis finibus sistere illum iussi. Bembus libro 7. Hist. Venetae. Mathias Coruinus Vngariae rex, cum Georgio Boëmiae rege socero suo, quem Crucesignatorum armis in summas redegerat angustias, in ciuitate Olomucensi colloquium instituerat. Eò cùm Georgij duo filij, Victorirus & Henricus, humanitatem & fidem Mathiae secuti, sese contulissent: Rodolfus legatus Pontificius regem hortatus est, vt captis ijs, quibus reditum non esset pollicitus, praesertim haereticis, ancipiti bello finem imponeret, quòd Georgij spes omnis ex filijs penderet. Tum verò Mathias toruo vultu sceleratum consilium detestatus, fidem suam non Boëmiae modò, verum etiam totius terrarum orbis imperio sibi antiquiorem [3343] esse dixit, & vt à similibus consilijs deinceps abstineret edixit. Ioach. Cureus in Silesiae Annalibus. Transfvgas reddendo. Romani cum Tyrrhenis bellum gerentes, fol. 2007. Secreta dicta factáve non rimando. Consule Tit. Humanitatis erga hostes, fol. 2899. Athenienses Philippi captis tabellarijs, hostis sui, caeteras literas legerunt, solam epistolam Olympiadis non soluerunt, sed bona fide obsignatam ei remisêre. Plut. in Demet. Cn. Pompeivs Magnus, cùm Sertorij literas in Hispanijs intercepisset, in quibus erant inclusae complurium ducum epistolae, Sertorium ad nouandas res, statum???ue ciuitatis immutandum Romam inuitantium: exussit omnes, deferens silentium hostium literis, quo docuit, quantum sit crimen, alienas resignare literas: aut quod tibi per literas obsignatas creditum est, sub dium efferre. Plut. in Rom. Apophtheg. Victos clementer tractando. Polydorvs cùm prosperè contra hostes pugnasset, hortabantur eum socij & milites, ne eam opportunitatem praeteriret, sed aggressus hostium muros, ciuitatem illorum caperet. Id enim factu fore facillimum, quum interfectis viris, solae mulieres essent reliquae. His respondit Polydorus: Mihi pari Martis alea rebellantes deuincere honestum est. Caeterùm quum pro agris pugnarim, vrbem velle capere, non arbitror esse iustum. Siquidem huc veni agros recepturus, non vrbem occupaturus. Plut. in Lacon. Pop. Romanus, cùm P. Claudius Camerinos, ductu atque auspicijs suis captos, sub hasta vendidisset, etsi aerarium pecunia, fines agris auctos animaduertebat, tamen quia non parum liquida fide id gestum ab imperatore videbatur, maxima cura conquisitos redemit, his???ue habitandi gratia locum in Auentino assignauit, & praedam restituit: pecuniam etiam non ad curiam, sed ad sacraria aedificanda, sacrificia???ue facienda tribuit: iustitiae???ue promtissimo tenore effecit, vt exitio suo laetari possent, quia sic renati erant. Val. lib. 6. cap. 5. Turcicae classis praefecti, quum anno 1537. Castrum oppidum octo millibus passuum ab Hydrunte situm, contra datam fidem diripuissent, & captiuos oppidanos in classem deduxissent: Solymannvs Imp. expiandam omnino esse eius patrati facinoris infamiam putauit, generoso???ue animo, quos comperit maleficij auctores fuisse, suplicio affecit, & Castrenses captiuos omnes dilige̅tissimè perquisitos, impositos???; nauigijs, ad penates suos reduci iussit. Iou. lib. 36. Hist. Belchiarocvs Sultanus Turcarum V. Romanu̅ Diogenem Imperatorem Bizantinum praelio vicit & cepit A. C. 1071. ante pedes suos prostratum erexit, atque vt fratrem amplexus est, huiusmodi verbis solatus: Noli moerere Imperator: Haec enim est rerum humanarum vicissitudo, vt belli fortuna modò hos, modò illos deprimat, alios verò extollat: tu multa bella praeclarè gessisti, semper virtus & fortitudo tua celebrabitur, modò te in aduersis non minus fortem praebeas, quàm in secundis prudentem: à me tamen non vt captiuus, sed vt Imperator tractaberis: Statim???ue ei tabernaculum ornatissimum attribuit, & ministros ac reliqua omnia, quae Imperatorem decent, & mensae adhibitum iuxta se collocat, captiuis, quotquot peteret, redditis: & sic per dies aliquot cum eo versatus & collocutus, pace perpetua sancita, promissa???ue affinitate inter liberos ipsorum contrahenda Diogenem cum magno comitatu & honore dimisit, barbarica etiam veste ornatum. H. Henninges in Geneal. Deditis parcendo. Phaliscorum ciuitas aliquoties rebellando, semper???ue aduersis contusa praelijs, tandem se Q. Luctatio Coss. dedere coacta est. Aduersus quam saeuire cupiens Pop. Rom. postquam à Papyrio, cuius manu iubente Coss. verba deditionis scripta erant, doctus est, Phaliscos non potestati, sed fidei se Romanorum commisisse: omnem iram placida mente deposuit, pariter???ue & viribus odij non sanè facilè vinci assuetis, & victoriae obsequio, quae promtissimè licentiam subministrat, ne iustiae suae deesset, obstitit. Val. Max. lib. 6. c. 5. Titvs Imp. Iudaeorum quibusdam, qui in extremo excidij Hierosolymitani tempore ad se confugerant, veniam dedit, quamuis necessitate, non voluntate eos venisse sciret, plus fidei quàm iracundiae tribuens. Iosephus libro septimo, capite nono belli Iud. Saladinvs Aegyptius, qui Hierosolymitanu̅ regnum Christiano nomini tandem vniuersum abstulit, quum munitissimum castellum à Christiano homine eius praeside recepisset, qui diu ab eo obsessus, multa???ue pericula passus, tandem ingenti fame coactus deditionem fecerat, ea conditione accepit, vt ipse cum suis omnibus inde abiret. Saladinus eum non solùm incolumem cum reliquis omnibus esse voluit, sed & inter familiares asciuit, & abiurare Christianae fidei sacramenta volentem, amplissimis ornatum muneribus dimisit. Egnat. libro 6. cap. 6. & Aemilius. Magnus Consalvvs & summae prudentiae & moderationis eximiae laudem ex ea pactione, cum Gallis dedita Caieta dimissis inita, consecutus est, vtpote qui vel in multa spe opulentioris victoriae militum suorum sanguine abuti noluerit, ratus omnino parcendum esse deditis, qui virtutis & clementiae suae testes Consalui nomen in prouincijs celebrarent: tantam verò, vt inuiolati, benigne???ue habiti dimitterentur, curam, diligentiam???ue adhibuit, vt quum Heluetio praetereunti Hispanus miles torquem rapaci manu detrahere conaretur, re cognita Hispanum vel in mare fugientem persequutus, adacto equo sua manu grauissimè vulnerarit. Iouius in Consaluo. Quum Galli Hispanos Baroli obsiderent, atq; aemulatione virtutis vtrinque saepè certaretur, necesse erat singulis propè diebus multos capi ac interfici, quòd plerunque dispositis insidijs, & nonnunquam apertis in campis ex occursu iusta penè acie dimicarent. In redimendis autem permutandis???ue captiuis, crebrae contentiones, querelae???ue vtrinque ducum & militum animos exagitabant, quum aequo saepè grauius precium captiuis imponeretur, neque vllos vnquam pares oblata permutatione, militaris auaritia reperiret. Quibus contentionibus obuiam eundum ratus Consalvvs Magnus Hispanorum dux, cum Namurtio Gallorum Imp. egit perscriptis legibus, vt gregario pediti menstrui stipendij, & trimestris equiti precio libertas constaret: cohortium autem praefecti atque signiferi semestris stipendij summa multarentur: annuum porrò legatus alae persolueret: caeteri ductores ex ordine nobilium, si caperentur, ex summi ducis arbitrio precium pénderent. Edixit autem, seuere???ue singulos duces admonuit, vt benignè ac liberaliter captiuos custodirent. Hoc enim ad famae decus requirebat, vt Hispani non virtute tantùm Gallos, sed humanitate & munifice̅tia superare niterentur. Iouius in Consaluo. Galli ab Lvdovico Sforcia obsessi, Nouariae defensionis spe amissa, incolumes cum rebus suis abeundi fide accepta, vrbem dediderunt. Qua ille fide, etsi quòd illorum militum caedes magni ad victoriam momenti esset, à multis, qui, si magnorum virorum auctoritate & exemplis, imperij augendi gratia fidem violare liceret, multò magis conseruandi licere aiebant, ad frangen dam impelleretur, constanter seruata, Vercellas vsque comitatos, incolumes dimisit. Guicciardinus libro quarto. Solymanvs expugnata Rhodo insula, conuentiones quas de deditione cum Philippo Villadamo Gallo, Rhodiensium equitum Magistro, inijt, religiosissimè seruauit: praeterea res diui Ioannis templo sacras ne attigit quidem, à quibus nostri milites vix abstinuissent. Quum enim triginta millibus hominum comitatus Rhodum esset ingressus, ne vnum quidem verbum est vnquam ex alicuius ore auditum, adeò vt milites per vrbem incede??? es, monachi Obseruantes, quos vocant, esse viderentur. Iouius in vita Solymanni. Deditos defendendo. Callicratidas classis praefectus, à Lysandri amicis sollicitatus, vt que̅dam ex inimicorum numero permitteret ipsis interimere, & acciperet talenta quinquaginta: tametsi vehementer opus haberet pecunijs ad soluendum nautis stipendium, plus tamen valuit in hostem pietas, quem saluum esse cupiebat, quàm pecunia in summa etiam rerum penuria. Plut. in Lacon. apoph. Dedendo se hostibvs. Miltiades coloniam ducens in Chersonnesum, cùm accessisset Lemnum, & incolas eius insulae sub potestatem redigere vellet Atheniensium, id???ue Lemnios sua sponte facere postulasset: illi irridentes responderunt: Tum id se facturos, cùm ille domo nauibus proficiscens, vento Aquilone venisset Lemnum. Hic enim ventus à septentrionibus oriens, aduersum tenet Athenis proficiscentibus. Miltiades morandi tempus non habens, cursum direxit quò tendebat: peruenit???ue Chersonnesum. Ibi breui tempore Barbarorum copijs disiectis, tota regione, quam petierat, potitus est. Chersonneso constituta, Lemnum reuertitur: & ex pacto postulat, vt sibi vrbem tradant. Illi enim dixerant, cùm vento Borea domo profectus, eò peruenisset, sese dedituros. Se autem domum Chersonnesi habere. Cares qui tum Lemnum incolebant, & si praeter opinionem res ceciderat, tamen non dicto, sed secunda fortuna aduersatiorum capti, resistere ausi non sunt, atque ex insula demigrarunt. Probus in Miltiade. At Herodotus libro sexto aliter recenset historiam. Vide Titulum, Oracula famis vel siccitatis amoliendae. è Carceribvs non fvgiendo. Erant Venetijs in vrbana perliberali custodia & alibi Maximiliani I. Imp. ad aquae Martinianae pontem sex Praefecti capti: eorum quinq; noctu, custodibus in coena occupatis, tenui perrupto muro, ad aquam se nullo strepitu contulerunt: cymbáque clàm ad biremem à suis paratam vecti, in ea Tergeste perfugerunt. Vni vt fugeret persuaderi non potuit, ne fidem, quam vnà cum reliquis reip. dederat, se non abiturum, falleret. Bembus lib. 10. Hist. Venetae. Redevndo in carceres. Legati Rom. ad Pyrrhum de captiuis redimendis venerunt, atque inter eos C. Fabricius. Cuius virtutibus variè exploratis, ita motus est Pyrrhus, vt Captivos vnius illius fidei crediderit hac lege: Si pacem abnuisset senatus, vt salutatis propinquis, & Saturnalibus celebratis, ad se remitterentur. Id quod peracto festo factum est. At si quis remansisset domi, in eum sanciuit senatus mortem. Plut. in Pyrrho. M. Attilivs Regulus ex victore speciosissimo, insidijs Hasdrubalis, & Xanthippi Lacedaemonij ducis, ad miserabilem captiui fortunam deductus, ac missus ad S. P. Q. R. legatus, vt ex se vno, & sene, complures Poenorum iuuenes pensarentur: in contrarium dato consilio, Carthaginem petit, non ignarus ad quàm crudeles, quam???ue etiam meritò sibi infestos deos reuerteretur: verùm quia his iurauerat, si captiui eorum redditi non forent, ad eos sese rediturum. Potuerunt profectò dij immortales efferatam mitigare saeuitiam: caeterùm quò clarioresset Attilij gloria, Carthaginenses moribus suis vti passi sunt, tertio Punico bello religiosissimi spiritus tam crudeliter vexati, vrbis eorum interitu, iusta exacturi piacula. Val. Max. lib. 1. c. 1. Silius l. 6. Cic. lib. 3. Offic. Decem illi (quos post Cannensem pugnam iuratos ad Senatum misit Hannibal) maximè ob fidem seruatam laudandi sunt. Ex decem enim nobilibus qui tum erant missi, Novem reuersi sunt, à Senatu re non impetrata. Vnus verò ex decem, quasi aliquid esset oblitus, in castra reuersus, & postea discedens, iuramento se satisfecisse putabat. Sed fraude à Romanis intellecta, veteratorem callidum vinctum???; ad Hannibalem duci, vt poenas perfidiae daret, voluerunt. Polybius, & Cicero lib. 3. Officiorum. Gallorum rex Ioannes primus, praelio victus, captus???; apud Pictones ab Edouardi tertij Britannorum regis filio Galliae principe, posteaquam magna vi auri atque locis quibusdam redemtionem suam pactus data side ad ea paranda, quae ex pactione debebat, redire in Galliam permissus est: cùm domi inuenisset nimiùm hac re regnu̅ grauari, neque ea adesse quibus seruare promissa posset, in Britanniam reuerti decreuit, vt fidem seruaret: & si fieri posset, summam pactam cum Britannis minueret. Eò reuersus, breui in aduersam valetudinem incidit, atque decessit. Fulg. lib. 1. c. 1. Philippus Pulcer Guidonem Flandriae comitem cum filio ceperat. Rebellantibus subinde Flandris, à rege dimissus fuit è custodia Gvido senex, si suos tanto ex interuallo reuisens, & ipse moueri conspectu suorum, & mouere caritate sui posset, vt spe veniae impunitatis???ue in fidem regis posito furore redirent. Iuit solo iureiurando reditus, nisi permoueret, fide oppignorata: redijt???ue in custodiam re infecta, paulo???ue pòst obijt. Aemilius lib. 8. & Fulg. lib. 1. c. 1. Renatvs Barri ac Lotharingiae dux, cùm bellum ei esset cum Antonio Valdemontis comite, in praelio à militibus Philippi Burgundionum ducis captus, dimissus est: data fide, quoties vocarentur rediturum se. Mox à Philippo vt fidem seruaret requisitus est, eo tempore quo fratre ipsius Ludouico Neapolitano rege defuncto ad regni successionem vocabatur. Etsi autem norat Alphonsi Aragonij opera à Philippo se vocari, quòd is quoque trahere ad se Neapolitanum regnum quaerebat, & ab Eugenio quarto Pont. propter aditam regni dignitatem, fide quam Philippo dederat, solutus esse videretur: praeposita rebus omnibus fide ad Burgundionum ducem reuersus est: vbi custoditus, quanquam post aliquod tempus postea liberatus fuit, quia ob eius tarditatem aduersariorum res inualuerant, regnum amisit. Fulgosus libro primo, capite primo. Redimendo se ab hoste. Captus à Saracenis comes Pictauiensis, frater S. Lvdovici Francorum regis, ducentis librarum millibus redemtus est, Philippi Monfortij opera. Qui cùm decem millibus Saracenos per imperitiam calculi hallucinatos regi nunciaret, rex illum ad hostes redire, eam???ue summam bona fide persoluere coëgit. Aegid. Corrozetus de Dictis & factis mem. Politica fides erga hostem sese manifestat Consilivm commvnicando. Expugnata Ptolemaide à Philippo Francorum & Richardo Anglorum regibus, inter captos erat quidam Characvx prudentiae fama nobilissimus. Hic à custodiae praefecto rogatus, vt Quo pacto Latini parare perpetuo???ue tueri sacrum regnum possent? iureiurando solenni dato: Terram, inquit, quae vobis sancta est, etiam vt nunc omnem in potestatem redigatis, nunquam fiet, nisi Aegypti imperio euerso, Aegyptiorum spiritus, ferociam???ue coërceatis, Nilum frenetis: nec in equitatu, peditatúve (vt hactenus) omnem virtutis spem reponatis. Naualis gloria terrestribus copijs addita, victoriam incruentam dabit. Damiata terra mari???ue, maximè opportuna arx, est domanda inprimis, vt Hierosolymitanum regnum, quando id maximè vobis cordi est, quaerere tueri???ue possitis. Cui consilio si paruissent Latini, Oriens omnis Christi iugum postliminiò magna cum Latinorum gloria subijsset. Sed surdis narrabatur fabula. Aemilius lib. 6. Intercedendo. Aristides, Iustus cognomine, quendam reum egerat. At quum iudices post Aristidis accusationem nolle̅t audire reum, sed protinus ad suffragia, quibus eum damnaturi erant, properarent: Aristides supplex pro reo intercessit apud iudices, vt eum iuxta legum praescripta diligenter audirent. Tanta erat in viro legum aequi???; obseruatio. Plut. in Aristide. Defendendo. P. Scipio Africanus à Tribb. plebis pecuniae ab Antiocho acceptae accusatus, cùm in Linternum secessisset, ac L. frater absentiae causam in aegritudinem referret: vnus è tribunis plebis Tiberivs Gracchus, cui simultates priùs cum Aphricano erant, contra opinione̅ omnium hanc excusationem accepit, & Scipionis causam, modò cum summis laudibus efferendo, modò aduersarius deterrendo, sic egregiè tutatus est, vt postea senatus frequens, qui hanc iniuriam iniquo ferebat animo, amplissimas ei gratias egerit. Sunt autem qui volunt, P. Scipionem priusquàm Linternum concederet, librum pro reddenda ratione à L. fratre in senatum allatum suis manibus concerpsisse: atque id non fraude aut arrogantia fecisse, sed eadem fiducia animi, qua aliquando in quaestores est vsus, cùm claues ad aperiendum aerarium contra leges poposcit, vt necessitati reipublicae subueniret. Quidam etiam dicunt, non Aphricanu̅, sed Afiaticum fuisse, quem tribuni plebis, ob interuersam praedam Asiaticam, in iudicium vocârunt: & P. Scipionem, qui in Hetruria per id tempus erat legatus, hac re cognita celeriter in vrbem redijsse: & primo aduentu cùm offendisset L. fratrem damnatum, & paratos ministros, qui eum vinctum in carcerem ducerent, sic animo exarsisse, vt viatorem tribunos???ue plebis vi à corpore fratris repulerit. Adijciunt praeterea, Tiberium Gracchum tribunum plebis questum primò soluta̅ esse à priuato tribunitiam potestatem: deinde postpositis simultatibus quae sibi cum Scipionibus intercedebant, eorum patrocinium suscepisse, vt tribuni potiùs à tribuno, quàm à priuato victi viderentur. Iurauit enim in gratiam sese cum Africano non redijsse: & postea decretum ex Tabulis recitauit. Cùm L. Corn. Scipio Asiaticus triumphans hostium duces in carcerem coniectauerit, alienum videtur esse à dignitate Reip. in eum locum imperatorem pop. Rom. duci, in quem locum ab eo coniecti sunt duces hostium. Itaque L. Corn. Scipionem Asiaticum à vi collegae prohibeo. Eodem die senatum in Capitolio coenantem auctorem fuisse scribunt, vt Aphricanus minorem ex filiabus Tiberio Graccho desponderet. Ita plus apud Gracchum Reip. auctoritas in liberando Scipione potuit, quàm priuatae cum eiusdem fratre dissensiones. Gellius libro septimo, capite decimonono & Auctor vitae Africani. Cn. Domitivs Trib. plebis, M. Scaurum principem ciuitatis in iudicium populi reuocarat. Cuius opprimendi cùm summo studio flagraret, seruus Scauri ad eum nocte peruenit, instructurum se eius accusationem multis & grauibus domini criminibus promittens. Erat in eodem pectore inimicus Domitius, & dominus, diuersa aestimatione nefarium iudicium perpendens: iustitia tamen vicit odium, continuò enim & suis auribus obseratis, & iudicis ore clauso, duci eum ad Scaurum iussit. Accusatorem etiam reo suo, ne dicam diligendum, certè laudandum, quem populus tum propter alias virtutes, tum hoc nomine libentiùs, & Cos. & censorem, & pont. max. fecit. Valer. libro sexto, capite quinto: & Cic. pro Deiotaro. At Plutarchus de Vtil. ex inimicis fumenda, Scaurum accusatorem Domitij facit. L. Crassvs Cn. Carbonis nomen infesto animo, vtpote inimicissimum sibi, detulerat: sed tamen scrinium eius à seruo allatum ad se complura co̅tinens, quibus facilè opprimi posset, vt erat signatum, cum seruo catenato ad eum remisit. Quo pacto igitur inter amicos viguisse tu̅c iustitiam credimus, cùm inter accusatores quoque & reos tantum virium obtinuisse videamus? Ibidem. L. Manlio Auli filio, cùm Dictator fuisset, M. Pomponivs tribunus plebis diem dixit, quòd is paucos sibi dies ad dictaturam gerendam addidisset. Criminabatur etiam, quòd Titum [3345] filium ab hominib, relegasset, & ruri habitare iussisset. Quòd cùm audiuisset adolescens filius negotium erhiberi patri, accurrisse Romam, & prima luce Pomponij domum venisse: dicitur. Cui cùm id esset nunciatum, quòd illum iratum allaturum ad se aliquid contra patrem arbitraretur, surrexit è lectulo, remotis???ue arbitris, ad se adolescentem iussit venire. At ille, vt ingressus est, confestim gladium distrinxit: iurauit???ue se illum statim interfecturum, nisi iusiurandum sibi dedisset, se patrem esse missum facturum. Iurauit hoc terrore coactus Pomponius: rem ad populum detulit: docuit cur sibi à causa desistere necesse esset: Manlium missum fecit. Tantum temporibus illis iusiurandum valebat. Cicero libro tertio Officiorum, & Valerius Maximus libro quinto, capite quarto. FIDES IN CONTRACTIBVS VOLVNTARIIS QVIbuscunque. Huc pertinet Ivstitia circa Leges. Bonas léges Conservare. Lycvrgvs Lacedaemoniorum legislator, patria excedens, iureiura̅do ciues suos adegit, ne priùs leges suas mutarent, quàm ipse reuersus esset. Voluntario igitur exilio in Cretam abiens, illic mortuus, cineres suos in mare proijci iussit: ne fortè illis in patriam relatis, ciues se sacramento solutos arbitrati, saluberrimas leges abrogarent. Plut. in Lycurgo. Pausanias Plistonactis filius, cuidam roganti, Quam ob rem apud Spartanos nefas esset vllam priscarum nouare legum? Quoniam, inquit, legibus conuenit auctoritas in homines, non hominibus in leges. Plut. Observare. Hvivs svnt loci Magistratus qui legibus paruêre. Ae gyptiorvm reges, pro consuetudine recepta, nil agebant proprijs affectibus, sed omnia iuxta legum decreta. His enim nec iudicandi, neque pecuniam congregandi, neque puniendi quenqua̅ per superbiam, aut iram, aut aliam iniustam ob causam licentia permissa erat, sed veluti priuati legibus tenebantur: neque id aegrè ferebant, existimantes parendo legibus se beatos fore. Hac vsi erga subditos iustitia reges, omnium beneuolentiam adeò assecuti sunt, vt non solùm sacerdotibus, sed singulis Aegyptijs maior regis quàm vxorum filiorum???ue aut aliorum principum salutis inesset cura. Diodor. libro primo, capite sexto. Cùm Alcamenem, Telecri filium, quidam interrogasset, Quam obrem munera à Messenijs oblata ita recusasset? Quoniam si accepissem, inquit, cum legibus pacem habere non poteram. Plutarchus. Pisistratvs tyrannus Atheniensium, vt legibus Solonis paréret, de caede apud Areopagitas accusatus, modestè ad iudicium stetit ad causam dicendam: quam tamen deseruit accusator. Plut. in Solone. Agesilavs parte magna Asiae subiugata statuerat in ipsum mouere regem, quò facultatem ei Graecorum concionatores per otium redimendi praecideret. At reuocatus ab Ephoris ob vrgens in faucibus Spartae bellum Graecum, quod missa pecunia rex Persarum concitauerat: bonum imperatorem fatus dicto audientem esse legibus oportere, soluit ex Asia, magnum???ue desiderium colentibus Asiam Graecis sui reliquit. Caeterùm quia nummi Persici sagittario erant signati, deportans exercitum, Triginta millibus sagittariorum ait Asia se ab rege summoueri. Tot enim deportatis Athenas & Thebas, diuisis???ue inter concionatores aureis Daricis, populi illi ad mouendum Spartiatis bellum fuerant incensi. Ephoris epistolam rescripsit huiuscemodi: Pleraque Asiae subegimus, barbaros profligauimus, atque in Ionia rebus multis gestis, postquam iussistis mihi, vt ad praefinitam diem praestò sim, sequar hanc epistolam, imò eam penè praecurram. Habeo enim imperium non mihi, sed reipub. nostrae & socijs. Plutarchus in Apophthegmatibus. Diphridas magistratuum Spartanorum mandato praecepit Agesilao, vt confestim ex itinere Boeotiam incursaret. Quod etsi facere maiore pòst instituerat apparatu, quia non putabat tamen non parendum magistratibus, euocatis cohortibus duabus de exercitu, quia apud Corinthum bellum gerebat, Boeotiam inijt, ac concurrit apud Coroneam cum Thebanis Atheniensibus???ue, simul???ue cum Argiuis & Corinthijs: atque hos ambos, quamuis multitudine vulnerum corpore affecto, maxima, vt est Xenophon auctor, suae aetatis pugna pepulit. Plut. in Apophthegmatibus. Antigonvs tertius scripsit ciuitatibus: Si quid scripsisset, quo quid contra leges imperaret, ne parerent vt decepto sibi. Plut. in Apophthegmatibus. Cùm Syracusij sumtus in funeribus consuetos coërcuissent, adiectis etiam in lege expressis???ue funerum actionibus, Gelo rex cupiens populi voluntatem in omnibus sequi, suo???; exemplo plebiscita comprobari, legem quam de sepultura tulera̅t, in se ipso seruauit. Nam morbo acri correptus, cùm iam de vita & salute desperaret, Hieroni fratri natu maiori regnum tradidit, praecipiens de sepultura & funere suo ne vsquam discederetur à lege. Eo mortuo, Hiero ita vti iusserat pompam duxit. Cadauer in vxoris agro conditum, loco Nouem turres dicto. Vniuersa ciuitas funus comitata, ad eum vsque locum perduxit, qui ab vrbe ducenta aberat stadia. Eo illic condito, populus sepulcrum elegans mirifici???ue operis extruxit, propter res praeclarè gestas, titulis???ue heroicis Gelonis nomen commendauit. Ea monumenta fuêre postea à Carthaginensibus diruta: quum Agathocles per inuidiam erutas turres solo aequauit. Diod. lib. 11. Cùm ex acie Pharsalica Scipio Pompeij gener, Appius Varus Africae praefectus, & Cato minor ad lubam regem fugissent, & Scipio simul atque Varus Catoni summam rerum permitterent, negauit conuulsurum se leges, quarum causa oppugnarent conuellentem: neque se propraetorem proconsule praesente imperaturum. Nam creatus Scipio proconsul fuerat: ac spem victoriae vulgus ex nomine trahebat imperantis in Africa Scipionis. At non multò pòst prae se tulit apertè poenitere se, quòd imperium permisisset ei, ratus nec bellum rectè Scipionem administraturum: nec, si praeter spem successum habuisset, vsurum victoria in ciues moderaté. Plutarchus in Catone. Avgvstvs Imp. cùm lata lege, qua iudicandi de adulterijs forma statuebatur, apud eum adolescens perpetrati cum Iulia filia adulterij accusaretur, indignationis doloris???ue magnitudine compulsus, manu sua caedere adolescentem cepit. Cùm autem is contrà exclamaret, Violari ab Augusto legem quam de adulterijs sanxerat: repentè eius ira concidit, adolescentem???ue dimisit. Atque eo die prae dolore cibo abstinuit: adeò grauiter à se erratum duxit, cùm legem quam condiderat, ipse violasset. Nam quanquam legibus praeesset, aequum tamen ducebat, non minùs se quàm alios legibus parére. Fulgosus lib. 4. cap. 1. Legislatores qui legibus à se positis seriò studuêre. Tennes Tenedioru̅ rex, ex maris periculo seruatus, in quod ob falsam adulterij suspicionem proiectus erat à patre, legem tulit, vt si quis adulterum deprehendisset, eum securi trucidaret. Deprehenso verò filio ipsius, rogatus rex, Quid faciendu̅ esset? respondit. Lege vteretur. Ob hanc causam in altera parte nomismatum suorum securim insculpsit, in altera viri atque mulieris faciem ex vno collo dependentem. Hinc prouerbium, Tenedia securis. Erasmus. Zalevcvs vrbe Locrensium à se saluberrimis atq; vtilissimis legibus munita, cùm filius eius adulterij crimine damnatus, secundùm ius ab ipso constitutum vtroque oculo carere deberet, ac tota ciuitas in honorem patris necessitatem poenae adolescentulo remitteret, aliquandiu repugnauit. Ad vltimum precibus populi victus, suo priùs, deinde filij oculo eruto vsum vtrique videndi reliquit. Ita debitum supplicij modum legi reddidit, aequitatis admirabili temperamento se inter misericordem patrem, & iustum legislatorem partitus. Valerius Maximus libro sexto, capite quinto. At Caelius libro 18. capite 19. A. L. Zaleuco tribuit Charondae factum, errato forsan [Greek words]. Charondas Thuriorum legislator, cùm in agrum exiuisset gladio accinctus propter latronum incursationes, atque in regressu suo conuocata fortè concione tumultus excitari, misceri???ue plebem, & agitari variè per facinorosos & seditiosos viros audisset, immemor gladij ad latus pendentis, properat in concionem. Ad cùm lege à se cautum, capitale???ue iudicatum esset, ne qua quis causa in concionem cum armis prodiret: quidam ex aemulis repentè inclamarunt, Leges, quas condidisti, nobis???ue composuisti. Charonda, primus praeuaricari adortus es. Minimè hercle, inquit: quin ratam faciam, confestim???ue stricto gladio sibimet, conspicientibus omnibus, iugulum aperuit. Diodorus lib. 12. & Valerius Maximus libro sexto, capite quinto. Diocles Syracusijs leges scripsit post victos Athenienses. Hic cùm seueritate inexorabili delicta persequeretur, errantes???ue summora prorsus venia puniret, inter leges hanc inseruerat, ne cui cum armis in forum & concionem prodire liceret. Si quis id transgressus esset, capite puniretur. Neque imprudentiae, neque alij cuipiam in ea re necessitati vlla exceptione cautum erat. Quadam die cùm nunciatum esset, hostes in agrum irrupisse, gladio accinctus obuiam properabat. Tum repentè seditione & tumultu circa forum excito, conuersus imprudenter, vti erat accinctus ense, procurrit in forum: ibi???ue à quodam priuato fortè obseruatus, cùm clamas [3346] set ille, quòd leges ipse suas transgredi atque antiquare cepisset: ad incusantem conuersus, magna voce respondit: Minimè herclè, quin eas sanciam. Eo dicto, gladium illicò stringens, sibimet per iugulum adegit. Diod. lib. 13. Priuati legum obseruatores. Archidamus Zeuxidami filius, quidam roga̅ti, Quínam essent Spartanae ciuicatis praefecti? Leges, inquit, ac legitimi magistratus. Plutarchus. Sp. Carbilius Ruga cùm vxorem duceret, Censoribus iurare coactus est, vxorem se liberorum habendorum gratia habiturum. Verùm cùm postea ex sterili vxore liberos procreare nequiret, primus fuit qui vxorem sibi carissimam apud Romanos repudiauit, ne iuramento non satis facere diceretur. Dionysius Halicarnasseus lib. 2. Gell. lib. 4. cap. 3. Plut. in Numae vita. Val. Max. lib. 2. de Instit. anti quis. Leges defendere. Carolvs Magnus gladij capulo, cui insignia sua inerant, edicta signabat. Eiusdem enim esse dicebat, & confirmare & defendere leges. Aegid. Corrozetus, de Dictis memor. Tribvta. Tribvtorvm EXACTIO IVSTA. Aristides Atheniensis post victum Xerxem regem Persaru̅, statim consuluit socijs, vt aduocato co̅muni conuentu, in Delo publicum aerarium statuerent, pecunias???ue omnes vndiq; coactas illic reponi iuberent, & aduersus suspectam deinceps belli Persici eruptionem sese munire vellent: proinde singulis vrbibus vectigalia pro cuiusque facultate imperarent, ita vt inde ad quingenta vel sexingenta talenta exigerentur. Socij ad ea consentientes, eum ipsum ab Atheniensibus postulauerunt, ei???ue negotium dederunt, vt inspecto agro & vectigalibus, praescriberet, pro cuiusque facultatibus & opibus, quantum penderet. Qui cùm tantae rei haberet arbitrium, & cùm Graeci quodammodo summam rerum ad vnum eum detulissent: pauper profectus est, & reuersus pauperior: tributi???; descriptione̅ non solùm innocenter & aequaliter, sed etiam gratè omnibus atque conuenienter fecit. Vt enim Saturni regno prisci, ita Atheniensium socij descriptum ab Aristide tributum, felicitatem Graeciae appellantes, ferebant illud in coelum: maximè quia non multò pòst duplicatum, mox triplicatum fuit. Plut. in Aristide, & Diod. lib. 11. Cùm principes Syriae & Phoeniciae vrbium Alexandriae conuenissent, vti auctioni vectigalium interessent, cùm dies auctionis venissent, licitabantur nobiles suae quisque patriae vectigalia: & cùm octo millia talentorum colligerentur è vectigalibus Coelosyriae, Phoenices???; & Iudaeae, ac Samariae, Iosephvs Iudaeus Hircani pater (qui ad Ptolemaeum Euergetem legatus missus fuerat) culpabat illos licitatores, tanquam de composito tam paruum regi precium promitterent. Se enim paratum duplum numerare, relictis regi damnatorum confiscationibus, quae priùs publicanis solebant accedere. Rege libenter haec audiente, & vt amplificatori redituum suorum addicturum se promittente, rogante tamen Ecquos fideiussores haberet? festiuè respondit, daturum se homines probos & honestos, quibus non grauaretur credere. Quos vt proferret postulatus: Te, inquit, rex dabo, tuam???; coniugem, vt alter alteri pro me fide iubeat. Tum rex arride̅s permisit eum absq; fideiussione habere vectigalia. Iosephus autem acceptis à rege duob. militum millibus, Ascalonitas & Scythopolitas tributum dare negantes vi compulit, & ex vectigalium redemtione multa lucratus, opibus ijs ad stabiliendam potentiam suam vsus est. Iosephus lib. 12. c. 4. Antiq. Bonorvm commvnivm Divisionem. Pvta Agrorvm. Aerahamvs discessurus à Lotho nepote, ob iurgia pastorum mutua, dedit ei optionem, vt eligeret partem quam vellet. Pulcrè partitio fit, vt maior diuidat, & minor eligat. Gen. 13. Lycvrgvs cùm partitus agrum esset, omnibus???; ciuib. sortes aequales distribuisset, ferunt posteà peregrè reuertentem agru̅ frugibus modò demessis peragrasse, cernentem???ue aceruos comparatos aequaliter & pares, laetum arridentem???ue comitibus dixisse: Nónne totam Laconiam dicas multorum fratrum, qui modò eam inter se sint partiti? Plut. in Apoph. Annonae. Mosyni populi frumenta omnia aequaliter distribuebant, partem tantùm aliquam communiter pro hospitibus aduenientibus seponentes. Stob. serm. 42. ex Nicolao de Gentium moribus. Mvnervm. Alexander Seuerus Imp. aurum & argentum rarò cuiquam nisi militi diuisit: nefas esse dicens, dispensatorem publicum in delectationes suas suorum???ue conuertere id, quod prouinciales dedissent. Lampridius. Praedae. David Amalechitas, qui Sicelegum ex improuiso adorti ceperant, mira secutus celeritate, crapula obrutos ad vnu̅ necauit. Captiui cum omni praeda recepti. Negare milites, qui hostes secuti fuerant, eorum rationem in diuidenda esse habendam, qui in castris remansissent. Contrà tendere illi, qui fermè 200. erant, nec passuri videbantur, quando velut praesidio in castris fuissent, se praeda fraudatum iri. Et iam res non procul à seditione ab erat, quu̅ Dauid pronunciauit praedam ex aequo diuidendam, quoniam qui castra obtinuissent, & ipsi militare obiuissent munus. Mansit???; iam inde mos ille in ge̅te, vt quicquid esset expeditione quaesitum, aequa sorte cum stationarijs militibus diuideretur. Sabell. lib. 8. En. 1. ex 1. Reg. 10. M. Cato, Hispania citeriore subacta, militibus, praeter co̅pendium ex bello magnu̅, libram argenti in singulos diuisit: addens, satius esse multos Romanos cum argéto quàm cum auro paucos domum regredi. Ad se verò, praeter esculenta & potulenta, negauit ex praeda quicquam redisse. Neq; reprehendo, inquit, eos, qui hinc emolumentum captant: verùm malo de virtute cum optimis, quàm cum diuitibus de pecunia, & cu̅ auarissimis certare de quaestu. Neque se solùm, sed & comites suos praestabat ab omni captura integros. Plut. in Catone. Cùm Probvs (qui postea Imp. fuit) adeò iustè inter milites suos spolia diuideret, vt nil praeter tela & arma sibi retineret: quinetiam cùm in praeda (an ex Alanis, siue ex aliqua gente, incertum est) repertus esset equus non decorus, neque ingens, qui, quantum captiui loquebantur, centum ad diem milliaria currere diceretur, ita vt per dies octo vel decem continuaret, & omnes crederent Probum tale animal sibimet seruaturum, iam primu̅ dixit: Fugitiuo militi potiùs, quàm forti hic equus conuenit. Deinde in vrnam militares iussit nomen suum mittere, vt aliquis eum sorte ductus acciperet, & cùm essent in exercitu quidam, nomine Probi, alij quatuor milites, casu euenit, vt primùm emergeret, cui Probo nomen existeret, cùm ipsius Probi ducis nomen missum non esset. Sed cùm quatuor illi milites inter se contenderent, ac sortem sibi quisque defenderet, iussit iterum agitari vrnam: sed & iterum Probi nomen emersit. Cum???ue tertiò, & quartò fecisset, quartò Probi nomen effusum est. Et omnium consensu ipsi Probo equu??? datus. Vopiscus. Sub Sigismundo Imperatore, Boëmi latrones, duce Examita Hussita, praedam inter se in fine cuiusque mensis aequaliter diuidebant. Aeneas Syluius cap. 1. Europae. Promissa. Fides in Promissis, Pactis. Consule Tit. Fidei erga hostes, Redeundo in carcerem, fol. 3344. Item Fidei erga amicos, Liberando è carcere, fol, 3315. Scythes Zanclaeorum tyrannus, captus ab Hippocrate Gelae tyranno, & in Inycum relegatus, profugit in Himeram, atque illinc transmisit in Asiam, ascendit???ue ad Darium regem: quem Darius iustissimum virorum omnium censuit, qui è Graecia ad se ascendissent. Nam cùm exorato rege in Siciliam abijsset, rursus è Sicilia ad regem redijt, fide seruata, donec natu grandior ac beatus apud Persas excessit è vita. Herodotus libro sexto. Sp. Carbilius cognomento Ruga, M. Attilio, P. Val. Coss. vxorem suam primus apud Romanos repudiauit, quòd ex corporis vitio sterilis esset: cùm inter maritum & vxorem à condita Vrbe ad annum vsque vicesimum tertium & quingentesimum, nullum repudium fuisset. Causa repudij fuit, quòd iurisiurandi religionem animo atque amori (quo vxorem propter suauissimos moras prosequebatur) praeponebat. Nam???ue iurare censoribus coactus erat, vxorem se liberorum quaerendorum gratia habiturum. Dionys. Halicar. libro secundo: Valer. Max. lib. 1. cap. 1. Gellius lib. 4. cap. 3. Plutarchus in comparatione Numae & Lycurgi. L. Manlio Imperioso, A. filio, cùm Dictator fuisset, M. Pomponivs Tribunusplebis diem dixit, quòd is paucos dies, licèt occasione benè gerendi belli, ad Dictaturam gerendam addidisset. Criminabatur etiam quòd Titum filium, qui Torquatus postea est appellatus, ab hominibus relegasset, & ruri habitare iussisset: itaque hunc publicis vsibus subtraheret: cùm nihilominus qui liberi nostri sunt, non tam nobis quàm Reipublicae nascantur. Sed cùm audisset adolescens filius negotium exhiberi patri, accurisse Romam, & prima luce Pomponij domum venisse dicitur. Cui cùm esset nunciatum, quòd illum iratum allaturum ad se aliquid contra patrem arbitraretur, remotis arbitris ad se adolescentem venire iussit. At ille vt ingressus est, confestim gladium distrinxit, iurauit???ue se illum statim interfecturum, nisi iusiurandum sibi dedisset, se patrem missum esse facturum. Iraq; iurauit hoc terrore coactus Pomponius, rem ad populum detulit, docuit cur sibi à causa desistere necesse esset, Manlium missum fecit. Tantum temporibus illis iusiurandum valebat. Cicero lib. 3. Officiorum, Va [3347] lerius Maximus libro 5. cap. 4. & C. Plinius de Viris illustr. Avrelianvs Imp. quum Tyanam venisset, eam???; occlusam reperisset, iratus dixit: Canem in hoc oppido non relinquam. Qua voce milites erecti in spem praedae, cùm Heradamon vrbem prodidisset, noluit tamen vt vrbs diriperetur. Attamen ne mendacium dixisse videretur: Agite, inquit ad milites, canem negaui me relicturum: canes omnes occidite. Vopiscus in Aureliano. Leonem Magnum, recèns imperium adeptum, crebris flagitationibus vrgebat Aspar, cuius auctoritate Imperator declaratus fuerat, vt quemadmodum promisisset, alterum filiorum suorum Caesarem appellaret. Quum contaretur, purpura eius prehensa: Imperator, inquit, hac veste indutum mentiri, nefas est. Cui respondit ille: Etiam cogi, & instar mancipij trahi, nefas est. Sed quum tandem resistere non posset, necessitati cedens, filium illius è Patricio Casarem fecit. Zonar. Exigenti promissa veterano militi cùm diceret Sigismvndvs Imp. At immoderata fuit petitio tua, respondit miles: Poteras negare cùm petere̅. Nunc sine turpitudine quod promissum est, rescindere non poteris. Tum Sigismundus: Si ex duobus alterum me ferre oportet, faciliùs rerum quàm famae iacturam subibo. Aen. Syl. lib. 3. Com. in Panormitam. Canutus tertius Daniae rex, cùm post mortem patris Canuti II. Noruagiae regnum Magnus S. Olaui F. occupasset, & Angli quinetiam defectionem viderentur meditari: ne Angliae regno excideret, cum Magno pactus est, vt qui prior decessisset, eius regnum superstiti cederet. Anglia interim per biennium constituta moritur. Sueno, Canuti II. ex sorore Estritha & Vluone Sueco F. cognationis iure regnum petit. Vicissim quoque Magnus, mutuae pactionis lege, ipsius???ue Canuti testamento legatum. Dani facta competitoru̅ aestimatione, regum suorum sanguinem repulsae ignominia foedare, quàm iurisiurandi vinculum rumpere maluerunt, se plus religioni quàm regno debere confessi. Saxo lib. 10. Magnvs Sueciae rex Alberto duci Megalopolensi Euphemia̅ sororem an. 1336. desponderat. Aliquot pòst annis filio suo Aquino Noruagiae regi Elisabetham, Henrici Holsatorum comitis germanam, missis proceribus iusserat adduci. Pacta matrimonij talia fuêre, quòd nisi Aquinus dictam puellam acciperet, omnes illicò regni proceres à sacramento, quod Magno regi suo debebant, essent liberi. Nauigarunt cum puella Sueciam versus proceres: sed eos ventus in portum Daniae impulit. Rex Valdemarus quum intelligeret profectionis causam, animo secum voluit, expedire regnis, vt thorum illum filia sua teneret. Ergo aduenis hospitaliter habitis, & asseruatis, regem Sueciae Magnum euocauit, cum filio Aquino: & ostendens quàm, magno trium regnorum commodo pax iugalibus sacris sociari posset, Magnum Sueciae regem permouit, vt Aquino filio Margaritam Valdemari filiam iungeret. Nuptijs vix peractis, Blanca regina Sueciae & Christophorus vnicus Valdemari filius diem suum obierunt. Sueciae proceres soluti sacramento, quod regi suo debuerant, de implenda fide cogitabant. Erant autem pacta dotalia firmissimis & maximis vallata poenis. Nam si de parte Henrici comitis impedimentum daretur, quò minùs sponsalia implerentur, arcem Calmeren (quam de regno Sueciae tenebat Henricus in pignus) amitteret, & sexaginta millia auri talenta persolueret. È diuerso, si de regis parte staret, quò minùs implerentur nuptiae, ipse regno cederet, & omnium sacramenta ab ilio laxata, ad Henricum comitem transirent. Comes ergo qui fortunam suam per multas terras expertus, vbique fortissimus & fortunatissimus habebatur, proceres co̅monefecit sub honore militari, vt dicto parérent: quod nisi facerent, apud omnes principes infamiam eorum denudandam. Proinde illi eum adierunt in Holsatia, regnum illi ex pacto foedere offerentes, sese ad omnia parituros polliciti. Ille actis gratijs pro fide, se regno testatus imparem, illos remisit ad Albertum ducem Megalopolensem, socerum suum: quemcunque illi ex tribus eius filijs, ex Euphemia sorore Magni susceptis, Henricum, Albertum, Magnum, elegissent, in eum se ius suum omne refusurum. Illi delegêre Albertum medium: cum???ue illo in Sueciam nauigauêre. Interum euocato ad causam Magno, vt (si posset) se tueretur, quum minimè compareret, in ipsa Quadragesima iterum euocarunt: eum???ue rursus non comparentem, ob contumaciam regno deiecerunt, & vnanimi consensu Albertum regem constituerunt. Magnus contractis quos ex multis reliquos habebat amicis, vocato???; in auxilium filio, arma mouit in Albertum. Sed vbi armis nil profecit, tandem miserabili oratione regium titulum cum omni iure regni in Albertum co̅tulit, & ab eodem vicissim occiduam Gothiam ad mortem vsque obtinuit. Cranzius lib. 5. Sueciae c. 30. & 31. Boëmi fide publica ad Basiliense concilium misêre Procopium capitaneum, cum aliquot doctis artium magistris: nam aliarum facultatum doctores nec habebant, nec habere curabant. Fide̅ interposuêre Marchiones duo, Fridericus de Brandenburgo, & Vilhelmus de Baden, Nurenberga & Egra vrbes, ituros & redituros securè Boëmos, habendos???ue pacificè, neque contumelijs in verbo, aut nutu, aut facto leuissimo afficiendos. Si quid horum violaretur, principes omni iure Boëmorum captiuos, vrbes futuras in Boëmorum potestate. Seruata est illis fides, non seruata olim Ioan. Husso Constantiae. Cranzius lib. 11. Vandaliae, cap. 25. Carolvs quintus Imp. in comitijs Vormaciae habitis anno Christi 1521. etsi solicitaretur à quibusdam principibus Germaniae, ne fidem seruaret Luthero (nam iuxta Constantiensis decreta Concilij, Haereticis non esse fidem seruandam) fidem tamen seruauit inuiolatam, & illum incolumem rursus domum per caduceatorem deduci mandauit, Ludouico Palatino Rheni maximè vrgente. Interrogatus, Cur id faceret? respondit: Fidem rerum promissarum, etsi toto mundo exulet, tamen apud Imp. consistere oportere. Gulielmus Zenocarus, in vita Caroli. Polotiam arcem cùm deditione accepisset Stephanvs, &c. fol. 3465. Ioannes Basilides Magnus Moscouiae dux, permagna saepiùs promissi fidei???ue vanitate est vsus, &c. Vide fol. 3465. Pecvniam promissam, reddendo. Zeno cuidam promiserat quingentos denarios mutuo. Admonitus ab amicis, hominem esse malae fidei, tame̅ credit, vel ob hoc, quia promiserat, & summa erat exilis. Erasm. in Adag. Fridericvs dux Austriae, Alberti Caesaris filius, commissurus praelium aduersus Ludouicum Baioarium, qui cùm de imperio contendebat, quamuis accepisset Marchiones Brandenburgenses cum hostibus sentire, his tamen promissam antè pecuniam numerauit, alienam fidem accusari, quàm suam malens. Aen. Syl. lib. 3. Com. in Panor. Aes alienvm dissolvendo. Demosthenes aduersus Leptinem, proba̅s non esse violandam fidem, narrat XXX. tyrannos Atheniensium mutuatos fuisse pecuniam à Lacedaemonijs contra Athenienses illos, qui Piraeum oppidum occuparant: quam cùm postea rebus compositis recepta???; Rep. repeterent, missis oratoribus Athenas: inuenirentur???; qui aequum censerent reddere illos, qui accepissent, quorum???; vtilitatibus seruisset, id est, eos, qui in vrbe tunc erant, atque illic dominabantur: alijs contrà censentibus illam soluendam esse ab omnibus ciuibus, futurum???ue id argumentum verè reconciliatorum animorum, & vnius corporis ciuitatis: populum statuisse, se quoq; conferre participem???; esse illius sumtus, ne fides vllam in partem laboraret. Quum Athenienses olim sacrificia instituissent, peterent???; à ciuibus, vt vnusquisque aliquid de suo ad complenda sacrificia adderet, Phocion Atheniensis efflagitatori respondisse dicitur: Puderet, si vobis adderem, ac huic, cui debeo iure, nihil redderem. Sunt qui pute̅t se Deo facere rem gratam, si ad cultum idolorum multos conferant numos. At Phocion sensit Deo multò gratius esse, si satisfacias ijs quibus debes. Plut. in Graecorum apophthegmatis. Pythagoricvs quidam philosophus coëmens sibi à sutore calceos, non promtam habens pecuniam, orat vt in crastinum expectet diem: quo cùm venisset satisfacturus, audit sutorem iamiam defunctum esse. Non faciens igitur mentionem pecuniae, numos non inuita manu domum, gratulabundus de facto iam lucro, retulit. Verùm cùm sceleris conscientia subinde torqueretur, arrepta pecunia ad sutoris tabernam regreditur, & pecuniam in sutoris domum proijciens, ait: Tibi viuit, alijs qui defunctus est: ac sic animum à conscientia facti liberauit. Erasmus lib. 6. Apophtheg. Iacobvs Patius, in Florentina ciuitate primarius ciuis, inita contra Medices conspiratione, pridie eius diei, quo inter coniuratos conuenerat, vt caedes fieret, omnibus quibus acceptas pecunias relatas habebat, ad assem soluendum curauit, ne cui vnquam, si parùm ex sententia coniuratio successisset, sua aduersa fortuna damno aut detrimento esset: quicquid mercium aut domi positum, aut apud scripturae magistros ad alios pertineret, id summa religione ac fide, homo alioqui deoru̅ contemtor, restitui dominis imperauit. Cum reliquis coniuratis deprehensus, carnifici gulam laqueo frangendam porrexit. Brutus lib. 6. hist. Flor. Emtionem & Venditionem. Thvriaci mercaturam exercentes, absque omni dolo vendunt omnia. Apud quos si quis domum emerit, sacra facere in Apollinis Epicomaei fano: si verò praedium, in vico quem inhabitat, & iurare coram magistratu solet, quod reuera iustè emat, nec fraudulenter agat, nec arte dolóve vtatur vllo. Eodem modo & magistratus quoq; vendente̅ iurare iubet, quòd sine malo dolo vendat. Stob. serm. 42. ex Theophrasti scriptis. Themistocles praedium distrahens iussit pronunciari, Etiam vicinum bonum illud habere. Plut. in Apophtheg. Cornelivs asinam pecunia onustam in forum produxit, lo [3348] co sponsorum, cùm fundum emisset. Vnde Corneliae genti Asinae cognomentum datum est. Macrob. lib. 1. Saturn. c. 6. Q. Mvtivs Scaeuola Pont. max. eloquentiu̅ iurisperitissimus, & iurisperitoru̅ eloquentissimus, cùm aliqua̅do postulasset, vt sibi fundus, cuius emtor erat, semel in dicaretur. id???; venditor fecisset: dixit se pluris aestimare, addidit???; centum millia. Vsq; adeò ab officio boni viri non discedebat. Rutilius in eius vita. Aiunt Carthaginenses, locum esse Africae extra columnas Herculis, habitatum homirbus: eò quoties ipsi applicêre, se merces è nauibus exponere, eas???ue in crepidine terrae deinceps collocare: tum conscensis nauibus fumum excitare: fumo autem conspecto, indigenas ad mare contendere: dehinc auro pro mercibus deposito, rursus illinc è nauibus egressos precium confiderare, & si dignum mercibus videatur, eo sumto abire: si minùs, conscensis iterum nauibus recedere. Illos verò accedentes, plus auri ad id quod deposuerunt addere, donec persuadeant. Neutros autem alteris iniuriam inferre: neque enim se contingere merces priùs, quàm ipsi sumserint aurum. Herod. lib. 4. Hermes philosophus Aegyptius, auditor Syriani sophistae co̅discipulus Procli, sub Hadriano principe, vir non minùs iustitia quàm doctrina praeditus, si quid emturus minus iusto precio addiceretur, ipse nihilominus iustum promebat: si quid verò contrà, non vltrà appetebat. Suidas. Scoti veteres in priuatis contractibus ita suum vnicuiq; reddebant, vt ad definitam mensura̅ auctarium semper quoddam accederet. Qui mos adeò inualuit hoc tempore, vt contractum emtor disrumpat, si denegetur. H. Boëth. in Scotia. Permvtationem. Q. Fabivs Max. captiuos ab Hannibale interposita pactione numorum receperat. Qui cùm à senatu non praestarentur, misso in vrbem filio, fundum, quem vnicum possidebat, vendidit, eius???ue precium Hannibali protinus numerauit. Siad calculos reuocetur, paruum, vtpote septem iugeribus, & hoc in Pupinia addictis redactum: si animo praerogantis, omni pecuniae maius. Se enim patrimonij, quàm patriam fidei inopem esse maluit: eo quidam maiore cum commendatione, quòd proni studij certius in dicium est supra vires niti, quàm viribus ex facili vti: alter enim quod potest praestat, alter etiam plus quàm potest. Val. Max. lib. 4. c. 8. & Plut. in Fabio. Mvtvvm, commodatvm, Precarivm. Precarium est, ait Vtpian. quod precibus petenti vtendum conceditur tamdiu, quamdiu is qui conceßit patitur. Hotoman, de Verbis iuris. Postquàm exules duce Thrasybulo, vrbem, eiectis Tyra̅nis recuperarunt, & alia Atheniensibvs curae fuerunt: tum etiam de ijs pecunijs (centum erant talenta) quaeri placuit, quas ciues mutuati essent à Lacedaemonijs, dum seruire mallent, quàm sua perdere. Indicta concione, cùm multis aequum esse videretur, vt hi Lacedaemonijs satisfacerent, qui mutuò sumsissent: Populustamen sapientissimè sciuit, vt id aes omnium commune esset. Isocrates in Areopagitico, Xenophon libro 2, Aemilius Probus in Thrasybulo, & Iustinus lib. 10. Ioannes pontifex Rom. à Theoderico Ostrogotho ad Iustinum Imp. Legatus missus, cùm Corinthum adijsset, ac terra inde pergere vellet: mansuetum equum quaerens, vnum à nobili quodam viro, quem in vxoris mansuefecerat vsum, accepit, ea co̅ditione, vt postquam ad certum locum venisset, eum remitteret. Quod cùm is praestitisset, res incidit ad admirationem insignis: quippe equus, qui sanctum pontificem detulit, postea nunquam dorso suo infidentem mulierem passus est. Qua re animaduersa, ille equum remisit, orans, vt possideret, quem suum sedendo fecisset. Huius historiae S. Gregorius est auctor. Sigonius lib. 19. Imp. occid. Locationem, Condvctionem Rerum Operaeúe. Tobias iunior Raphaëli angelo, quem Azariam esse putabat, mercedem liberaliter soluere volebat, dimidium decem tale̅torum argenti, quod è Media attulerant, nimirum quinq; talenta: cùm pactus tantùm cum eo fuisset drachmam in singulos dies. Verùm Raphaël argentum repudiauit, & se quis esset, declarauit. Tobiae 12. Aristoteles nono Moralium Nicomachiorum, narrat Protagoram cum nemine discipulorum solitum pacisci, verùm vbi iam didicissent qua volebant, iubebat ipsos dispicere, quanti aestimarent ea quae didicerant: & quicquid ab illis dabatur accipiebat. Erasmus in Adagijs. Apolloonivs Alabandensis rhetor mercede docens, quos ad rhetoricam ineptos esse, videret, amicè dimittebat, & ad quam apti viderentur artem, eam vt amplecterentur, persuadebat. Cic. de Oratore. Architectus quidam Venetijs geminas columnas ex Oriente aduectas, quae diu iacuerant, nemine eas erigendi & stabiliendi prouinciam suscipiente, attollere se velle promisit, annum salarium & splendidas aedes praemium pactus, insuper vt omnibus impunè in earum basibus ludere liceret. Erexit: erectas alteram D. Marco, alteram D. Theodoro dedicarunt Veneti: annuum salarium decreuerunt: ludendi quoque impunitatem, non nisi longo pòst tempore sustulerunt. Egnat. libro 8. capite 13. Alfonsvs Atestinus, dux Ferrariensis, se creditorem existimari malle, quàm debitorem profitebatur: ideo???ue militi suae semper stipendia incorrupta fide ad diem persoluit, & nunquam optimarum artium professoribus, qui in Gymnasio iuuentutem docerent, constituta praemia retardauit. Sic enim sibi cùm securitatis, tum dignitatis suae rationem constare existimabat: quarum alteram fide militum parari, alteram autem praeclara florentis gymnafij existimatione sustentari, nunquam honestae laudis oblitus, arbitrabatur. Iouius in Alfonso Atestino. Depositvm, Fideicommissum. Tvm Regni. Pittacvs, tirannide sbi ciuibus delata, tamdiu illud imperium sustinuit, quamdiu bellum de Sigaeo cum Athenienfibus gerendum fuit. Postquam autem pax, victoria parta est, licèt reclamantibus Mitylenaeis deposuit: sed & recuperati agri dimidiam partem consensu omnium oblatam respuit. Valer. Max. lib. 6. cap. 8. Cinnami Parthi fidem in regno sibi commisso Artabano restituendo, pete ex Tit. Fidei erga supplices. Abdicauerat sese ducatu in Venetis Ioannes Particiatius. Consternata dein ciuitate Candiani ducis casu, qui in Naretanis cum tota classe victus mortem occubuerat: populi rogatu, tantisper dum nouus princeps crearetur, honoris infignia recepit, ne quam interim cladem adiret respublica: erexit???ue horcatu & praesentia sua ciues moerore affectos. Mox verò vbi nouus est dux in demortui locum suffectus, vltrò sese in ordinem redegit: docuit???ue praeclarè, vt prodesse pollis tuis, non praesse, publicos honores expeti oportere. Sabellicus libro octauo, capite secundo. Baldvinvs Burgensis, tertius Hierosolymorum rex, mortuo Rogerio (propter puerilem aetatem Boëmundi iunioris, qui Rogerij nepos Boëmundo seniore patre natus erat, & ea tempestate in Apulia agebat) ab Antiochenis ciuibus datam Antiocheni principatus adminillrationem suscepit, ingenti impendio periculo???; principatum defendit, à Turcis captus, biennio pòst magno auri pondere se redemit. Cùm autem ad eum Boëmundus iunior, repetendi principatus gratia venisset, liberè statim illum ei restituit, quem à Rogerio patruo antea impetrare nequiuerat. Fulgosus. Tancredvs Normannus, cùm apud Boëmundum patruum Antiochiae principem in Syria esset, Boëmundo in praelio à Saracenis capto, tres annos principatum rexit: auctis???ue finibus, aucto???ue thesauro, grandi precio patruum redemit, ei???; omnia restituit. Aemilius, & Fulgosus & Egnatius libro sexto, capite quinto. Vrbis. Acceperat Franciscus Sforcia, à Philippo Mediolanensium duce Blancam eius iliam vxorem, illegitimo thoro natam: Cremonam???ue vrbem, Cremonensem???ue agrum omnem in dotem acceperat. Celebratis nuptijs prosecturus in Vmbriam atque Hetruriam cum exercitu, Cremonam Venetis commendauit. Illi curam eam suscepêre: nec dubitarunt bellum etiam cum Philippo gerere, qui iniquissimo ferebat animo, se socerum à genero suo contemtum esse, Venetos???ue ipsos intra suos etiam fines sibi esse celebri tutela praepositos. Egnatius lib. 6. cap. 6. Armorvm. Neoptolemvs Achillis F. à Graecis cumVlysse ad Philoctetem in Lemno insula pro recuperandis sagittis Herculis, sine quibus Troia capi non poterai, missus, Vlyssis consilio simulauit se odio Graecorum in patriam fugere & Philoctetem comitem sibi adiungere velle. Philoctetes fidei illius sagittas committit. At postquam Vlysses Philoctetem vel vi cogere vt Troiam secu̅ nauigaret, vel eo relicto cum sagittis abire vellet: Neoptolemus poenite̅tia ductus, quòd Philoctetem exarmasset, vel inuito Vlysse sagittas ei reddidit, & verbis ei persuasit, vt praesentia sua Graecis in euertenda Troia subsidio esset. Sophocles in Philoctete. Pecvniae. Cadmvs Scythaei F. Cous, à Gelone Syracusiorum tyranno cum tribus biremibus & magna pecuniae vi missus est Delphos (quo tempore Xerxes Hellespontum cum exercitu transmiserat (vt si Barbarus vinceret, regi terram aquam???; eorum locorum, quibus Gelon imperabat, traderet: sin vincerene Graeci, pecuniam reportaret. Itaque cùm victo Xerxe tantam pecuniam inuertere potuisset, & Coum redire, ex qua [3349] sponte deposita tyrannide exulatum ierat, noluit, sed in Siciliam ad Gelonem reuersus est. Herod. lib. 7. Arnaldvs Gerardus Catalaniis, cùm in naue sua operaria Gulielmum Auriam ferret, quo tempore Pisani Genuenses???; graui inter se bello dissidebant: à Pisanorum nauibus captus, quae Genuensium tantùm merces ac bona quaerebant: nec miris nec promissi adduci vnquam potuit, vt duo millia & quadringentos aureos numos, qui Duplices appellantur, detegere vellet: quam pecuniam, dum ab hostibus oppugnaretur, Gulielmus Auria ei commendauerat. quia norat Pisanos non in Catalanorum, sed solùm in Genuensium bona inuehi. Arnaldus igitur, posteaquam eum Pisani dimiserunt. secum eam pecuniam ad Genuenses simul deferens, vt primùm in Baleares peruenit, pecuniam tanto labore seruatam, Consuli Genuensiu̅ in Balearibus obtulit, vt ipse eam Gulielmo restitueret. Genuenses Arnaldum ciuitate, multisque alijs commodis, scripto honorificis verbis diplomate donarunt. Fulgosus libro 6. cap. 5. Domvs. Anno Christi 1497. Armenij qui Venetias venerant, tabellas testamentarias, Ziani principis tempore ab homine Armenio confectas, aedis Marciae procuratoribus ostenderunt: quibus tabellis domum in vrbe demortui pecunia emere procuratores iubebantur, quam quidem domum Armenij ad vrbem venientes incolerent: eam???; postea domum cum sacello emtam ad Iuliani fuisse in Laternarum via, quae tunc à procuratorib. locetur: ita???; illam ipsam domum sibi restitui ex testamento petierunt. A Procvratoribvs intellecta eorum postulatione, domus est Armenijs restituta, atq; ab ijs incoli cepta. Ipsi à ciuitate comiter & liberaliter accepti, gens tam longinqua, vrbi amico spectaculo fuerunt. Bemb. lib. 4. Ven. Hist. Tabvlarvm testamenti. Titius & Plancus M. Antonij ex consularibus amici à Cleopatra suggillati, quòd plurimùm fuissent aduersati, ne bello interesset, perfugerunt ad Caesarem, & testamentum Antonij detexere, contentorum conscij. Tabulae depositae apud virgines Vestales erant, quas poscenti Caesari denegauerunt illae tradere: si accipere vellet, ipse veniret, mandauerunt. Illuc ergo profectus accepit tabulas. Ac primùm ipse seorsum scripta euoluit, acloca quaedam annotauit reprehensioni patentia. Aduocato inde senatu recitauit ea, plerisque id molestè ferentibus. Indignum enim videbatur & graue, rationem vt quis redderet viuus postremorum suorum iudiciorum. Exagitauit in tabulis illud praecipuè, quod de funere suo statuerat. Praescripserat enim, vt corpus suum, etiamsi in vrbe decessisser, per forum elatum Alexandriam mitteretur ad Cleopatram. Plutarchus in Antonio. Arcani. Mira fide secreta Persis celare moris fuit. quippe quibus vetus disciplina silentium capitis periculo sanxerat. Nullum probrum grauius, quàm linguae, apud eos vindicatur: grauissimmo supplicio dignos arbitrati, quibus graue esset tacere, quod homini facillimum natura voluisset. Sabellicus libro 4. En. 4. ex Curtij lib. 4. [Greek words]. id est, Areopagita taciturnior, dicebatur, qui commissum arcanum optimè contineret. [Greek words] enim dicitur, non qui tacet ipse, sed qui continet arcanum, nec effutit vsquam. Translatum est à vasis solidis, nec vlla ex parte perstillantibus. Athenis in Areopago causae capitales audiebantur, id???; noctu, magna attentione. Et fortassis nefas erat illis, quae ibi fuissent acta, apud vulgus effutire. Extant & hodie apud Vestphalos reliquae generis Iudicum, Certi vulgò dicuntur. Qui in hunc ordinem admittuntur, magna religione adiguntur ad silentium. Est enim ratio quaedam deprehendendi crimina, quam nullus intelligit, praeter illos iuratos. Erasmus in Adagijs. Evripides, cuidam opprobranti graueolentiam oris: Multa nimirum, in quit, in illo occulta computruerunt. Significans, se posse continere arcana. Solent autem res in occulto congestae computrescere. Eras. lib. 8. Apoph. Idem Demostheni tribuunt alij. Demetrivs, Antigoni Asiae regis F. silentij iuramentum seruauit, quod patri dederat in tacendo consilio eius de Mithridate interficiendo, quando ex vnico saltem somnio ipsi suspectus fueratredditus. Nec enim id verbis Mithridati reuelauit, sed vbi soli sine arbitris fueru̅t, hastili in solo, inspiciente illo descripsit, Fuge Mithridate. Plut. Romani cum Pyrrho bellum gerentes, Timochare offerente, se Pyrrhum veneno necaturum, Pyrrhum vt sibi caueret monuerunt. neq; tamen Timocharis nomen indicarunt: quòd turpe esse iudicarent, eum, qui operam suam illis obtulisset, hosti prodere. Valer. Max. lib. 6. cap. 5. Romani adeò magna caritate patriae tenebantur, vt patrum arcana consilia multis seculis nemo senator enunciauerit. Q. Fabivs Maximus tantummodò, & is ipse per imprude̅tiam, de tertio Punico bello indicendo, quod secretò in curia erat actum, F. Crasso rus petens domum reuertenti in itinere narrauit, memor eum triennio antè quaestorem sactu̅, ignarus???;, nondum à Censoribus in ordinem senatorum electum: quo vno modo etiam ijs qui iam honores gesserant, aditus dabatur. Sed quamuis honestus error Fabij esset, vehementer tamen à Coss. obiurgatus est. Nunquam enim taciturnitatem, optimum ac tutissimum administrandarum rerum vinculum, labefactari volebant. Val. Max. lib. 2. cap. 1. Cùm Asiae rex Eumenes, amantissimus Romanae vrbis, bellum à Perse aduersus P. R. comparati Senatvi nunciasset: non antè sciri potuit quid aut ille Iocutus esset, aut patres respondissent, quàm captum Persen cognitum est. Fidum erat & altum Reipublicae pectus, cura silentij???; salubritate munitum, & vallatum vndiq;: cuius limen intrantes, abiecta priuata caritate publicam induebant. Val. Max. lib. 2. cap. 1. Papyrivs Praetextatus à patre in Senatum ductus, secreta matri efflagitanti aperire noluit. Macrob. lib. 1. Saturn. cap. 6. & Gellius lib. 1. cap. 23. Portia M. Bruti coniux, vltroneo vulnere constantiam suam explorauit, an reticere magna secreta posset: & vbi vulnus se tacere & celare posse intellexit, tum ex viro rogare est ausa, quaenám animo tam anxius volueret: consilium???; Caesariae necis commissum sibi à Bruto, aequè tenaciter fideliter???ue, ac quiuis conspiratorum, tacuit. Lud. Viues de Christiana femina lib. 2. ex Plut. Bruto. Plantivs Lateranus, Pisonianae coniurationis aduersus Neronem particeps, cùm mortem à Tutio tribuno, eiusdem coniurationis conscio duceretur: non modò eum non derexit: verùm ne verbum quidem dixit, aut aliquid innuit, vnde Tutius in suspicionem venire posset. Fulg. lib. 3. cap. 8. Epicharim scribit Tacitus & Xiphilinus, consciam Pisonianae coniurationis sub Nerone, iussam tormentis dilacerari, vt indicaret, primo die non verberibus, non ignibus, non ira, eò acriùs torquentium, ne à femina vincerentur, commotam, vt aliquid se scire confiteretur. Postero die, cùm ad eosdem cruciatus retraheretur, gestamiue sellae (nam dissolutis membris insistere nequibat) vinculo fasciae, quam pectori detraxerat, in modum laquei ad arcum sellae restricto, indidit ceruicem, & corporis pondere connixa, tenuem iam spiritum expressit. Viues lib. 1. de Christ. fem. Eudamidas Corinthius pauperrimus, Aretaevm Corinthiu̅ & Charixenym Sicyonium amicos suos opulentiss. haeredes scripsit hunc in modum: Lego Aretaeo quidem matrem meam alendam, atq; in senecta fouendam: Charixeno verò filiam meam elocandam cum dote, quanta ab illo maxima dari poterit. Si quid autem interim acciderit alterutri, huius quoq; partem alter habeto. Illi ergo cùm rata esse iussissent ea, quae testame̅to fuerant ab amico legata, Charixenus quinque duntaxat diebus superuixit. Aretaeus & matrem Eudamidae aluit, & filiam eius duobus talentis è suo dotatam, honestissimè elocanit. Lucianus in Toxari. Primo Senatusconsulto, quo Gordiano seni, & eius filio Augustorum appellano cum imperio est decreta contra Maximinu̅, adeò occultè sunt omnia in Senatvacta, vt non scribae, non semi publici, non alij publicorum consiliorum ministri sint tum in curiam admissi, sed senatores omnibus amotis arbitris, illorum munera obirent, ne quid eorum quae fierent, proderetur. Sab. lib. 6. En. 7. Quidam de cubicularijs Leonis Philosopi Imp. nomine Rodophyllvs, necessariae rei causa in Siciliam missus cum C. auri libris: in itinere morbo correptus, Thessalonicam se contulerat curandi corporis causa. Eum Tripolita Agarenorum dux ibi tum captum, eius auri causa diu tortum, cùm se quicquam habere pernegaret, necauit. Et verò aurum in itinere Rodophyllus reliquerat, id???; Simeon secretarius ea transiens sustulerat. Hic Simeon Tripolitam vrbis euersionem animo agitantem hortatus est, vt excidio abstineret, eo???; nomine aurum illud acciperet: ac persuasit. Quod Simeonis factum ita gratum fuit Imperatori, vt eum patricij ac secretarij primarij dignitate remunerarit. Cedrenus. Nefas apud Hispanos habetur, post euictam à Senatu sententiam mentionem de his facere, qui ab ea sententia, quae superata est, steterint. Laur. Valla libro secundo Historiarum. Ivdices Conscij à Carolo Magno instituti, taciturni ad miraculum vsq;. Vide Tit. Iudices iusti. Turci noctu Qvendam comprehensum de Bladi Draculae, qui in castra impetum fecerat, militibus deduxerunt ad Mahumetem II. Imp. qui eum interrogauit, Quísnam & cuiâs sit, & vnde veniat? Qui vbi ad singula respondit, tandem iussus est dicere: Si sciret vbínam Bladus Daciae princeps moraretur? Is respondit, Se quidem quae scire expetant, exactè nosse: verùm nunquam id enunciaturum: adeò metucre se virum illuni. Mortem intentantibus, ingeminauit: Non andere se quicquam eorum profari. Mahumetes admiratus viri constantiam eum continuò necauit, dicens: Si vir ille exercitum haberet memorabilem, non dubito quin breui [3350] ad magnam claritatem euaderet. Chalcocondylas lib. 9. Carolo IIX. post regnum Neapolitanum occupatum in Galliam reuersuro, Veneti cum Pontifice Alexandro VI. Maximiliane Imp. & Ludouico Mediolanensi principe foedus percussêre tanto silentio, vt Philippus regis Gallorum legatus, cùm Venetijs in curiam quotidie ventitaret, atq, ab legatis reliquis appellaretur, nihil eius tamen cognoscere potuerit. Itaque cùm postridie eius diei, quo die scripta lex est, in curiam vocatus à principe foedus esse percussum intellexisset, & nomina foederatorum cognouisset, mens penè homine̅ reliquit: tametsi princeps ei dixerat, ea quae fecissent, non propterea esse facta, vti bellum cuiquam inferrét, sed vt, si in ferretur, propulsarent. Demùm is reuocato ad se paulisper animo: Quid, inquit, meus rex in Galliam reuerti non poterit? tum Princeps: Ille verò, inquit, poterit, si redire amicus volet, nos???; illum rebus omnibus iuuabimus. Quo responso accepto discessit: atq; vbi curiaegressus, remensis quas ascenderat scalis in aream descendit, ad scribam Senatus, qui eum comitabatur, conuersus: Rogo te, inquit, sodes, mihi eum sermonem recenseas, quem princeps mecum habuit: nihil enim iam eius memini. Bembus lib. 2. Ven. Historiae. Mediolanensi bello, quod primum cum Philippo Vicecomite Veneti gessêre, dictus est imperator totius exercitus à Senatu Franciscus Carmaniola, rei bellicae peritissimus. Qui fusis apud Maclodium memorabili acie Philippi copijs, & recepta Brixia, vt vixille intra Abduae ripas imperium tueretur suum: mutato animo partim accusare Senatum Venerum audaciùs, & legatis ipsis in castris insultare: partim rem Venetam ita negligere cepit, vt proditionis suspectus haberetur. Venetias vocatus de pace cum Philippo agendi praetextu, cùm per octo menses de illius prodirione quotidie inquireretur, nunquam tamen ille tale quippiam suspicari potuit: donec Senatus consilio facto, quum omnia certis nuncijs, & Carmaniolae ipsius literis constarent: ipse post XXX. dies, quàm custodiae mancipatus erat, intra duás columnas securi percussus, meritas perfidiae suae poenas luit. Egnat. libro 2. cap. 1. & Sab. lib. 2. Enn. 10. Contine̅tis imperio exuti Veneti principum Chriltianorum conspiratione, de recipiendo Patauio per aliquot dies tanta egêre taciturnitate, vt vel quotidie commeantibus Patauinis Venetias, Venetis Patauium, non priùs occupandi Patauij co̅silium innotuerit, quàm hinc Andreas Grittus legatus cum exercitu, illinc frequentibus per Medoacum lembis subuecti Veneti vrbem occuparunt. Confecta res est die XVII. Iulij mensis, quae diuae Marinae sacra habetur: in cuius memoriam Patres decreuêre, vt dux ipse cum Senatu magnifica pompa aedem Marinae inuiseret. Ibidem. Quum Venetijs ageretur in decemuirali consilio, de principatu abrogando Fr. Foscaro duci, ne qua suspicio manare in vulgus posset, hoc à patribus agi, Marcvm Foscarum fratrem eius amantiss. D. Marci procuratorem, singulis diebus eò aduocari iubebant: sed cubiculo inclusum diligentiùs asseruabant, adactum graui poena, ne quid tale proderet. Memor ille fidei, quam patriae dederat, silentium obstinatè tenuit: caeterùm non multò post mortem fratris, qui tertio abdicationis die perijt, diem supremum obijt. Egnatius libro quinto, capite 5. Testamenta, Legata. Avgvstvs adhucadolescens, ab M. Antonio millies H-S (quam pecuniam domum suam asportauerat Antonius) reposcebat, vt reprxsentaret populo Romano legatum Caesaris viritim trecenos numos. Incubante autem argento Antonio, atq; repetitionem istam, si saperet, vt missam faceret, co̅sule̅te, patrimonium suum distraxit, legato???; soluto studium fibi, illi ciuium conciliauit odium. Plut. in Apoph. Caligvla legata ex testamento Tiberij, quanquam abolito, sed & Liuiae Augustae, quod Tiberius suppresserat, cum fide ac sine calumnia repraesentata persoluit. Suetonius. Cùm Sabina Romana in testamento scripsisset: Modesto seruo meo, cui vt libertas daretur ordinaui, talem rem lego: & cùm ea mortua scriptum nihil esset inuentum, neque testes apparerent, qui liberationis Modesti fidem aliquam facerent, Plivivs Secundus inter praecipuos haeredes, voluit vt Modestus libertate donaretur, legatum???ue à Sabina relictum acciperet. Sabinae enim voluntatem, quàm expressa ipsius voluntatis verba, quae non inueniebantur, sequi satiùs duxit. Fulgosus lib. 7. cap. 8. Eulalius quidam, de diuite pauper factus, moriturus Ivstinvm Thracem Imp. haeredem testame̅to nominauit, iussit???; tribus suis filiabus, quas paruulas relinquebat, educationem eum ac dotem praebere, omnia sua debita creditorib. persoluere, & ab ijs syngraphas suas redimere. Quae omnia Iustinus regia munificentia perfecit, magna omnium, qui rei famam percipiebat, admiratione. Cedrenus in vita Iustini. Diui Marci Procvratores sunt supremae dignitatis penes Remp. Venetam, qui ferè duces, vbi contigerit principem suum obire, declarari solent. Horum praecipuum est munus, vt ciuium testamenta summa fide tueantur, ac colant, exequenda???; in primis curent. Quorum fides tantum breui eluxit, vt etiam apud exteras gentes plerique principes viri & feminae tutores eos esse iusserint. Sic Viridis Scalana, sic Dominicus Malatesta Ariminensis princeps, sic Regina Daciae. Egnatius lib. 6. capite 6. Tvtelam, Tvtores fidi. Cùm Polydectes Lycvrgi frater natu maior diem suum obiisset, ad Lycurgum Spartae regnum peruenit. Verùm cùm fratris sui vxorem relictam in vtero habere comperisset: ad foetum conceptum, siquidem masculus esset, regnum pertinere existimans, ipse tutoris loco (orborum autem pare̅tes regum Procuratores [Greek words] Spartanis appellantur) regnum administrauit. Submisit autem ea mulier clàm, qui Lycurgo indicarent, paratam se ad abolendum foetum, vt ipsi Spartae regnum tenenti nuberet. Lycurgus mulieris consilium se probare simulauit: nolle tamen se ipsius matris periculo id fieri, in procurando abortu, affirmauit. quin potiùs páreret, vt partus co̅festim è medio tolleretur, sibi curae fore. Hac ratione feminam vsque ad diem partus ducens, misit qui enitenti adessent: puero???ue ad se inter coenam allato: Rex vobis, ô Spartani, natus est, clara voce exclamauit: eum???ue in loco regio deposuit, & Charilao nomen imposuit: propterea quòd omnes magnitudinem animi & iustitiam Lycurgi cum gaudio & gratulatione admirarentur. Plut. in Lycurgo, & Strabo lib. 10. Geographiae. Sed quia maior omnino erat Lycurgo auctoritas quàm tutoris esse soleat, eò grauior inuidia est illi à Leonida pueri auunculo, & alijs matris necessarijs orta, illum sedulò ad populum criminantibus, velut pupillaris tutelae praetextu ambitiosè quaereret, vt fratria filio quoquomodo expuncto regnum occuparet. Ea res causam illi praebuit diutiùs peregrinandi, vt tamdiu abesset, quoad puer ad eam peruenisset aetatem, qua perse haereditarium regis nomen tueri posset. Sabel. lib. 1. Ennead. 2. Hiero Syracusanorum rex, cùm Syracusas accersisset filios Anaxilae, Zanclis quondam domini, eos hortatus est, cum iam aetate vigerent, vt ratione cum Micytho tutore suo inita, dominationis ius administrationem???ue susciperent. Hi Rhegium regressi, ita vti moniti erant, rem properant. Accitus ad rationem reddendam Micythus, calculum adeò integrum sincerum???ue produxit, vt adolescentes pudore & poenitentia ducti obtestarentur eum, vti ei rursus placeret dominationis (vt priùs) curam suscipere. At Micythus cùm diligentissimè cuncta restituisset, Rhegio cum summa omnium beneuolentia discessit, & Tegaeis Arcadiae exceptus, vitam cum laude traduxit. Diodorus lib. 11. Cùm Ptolemaeus rex tutorem pop. Rom. filio reliquisset, Senatus M. Aemylivm Lepidum pont. max. bis coss. ad pueri tutelam gerendam Alexandriam misit, amplissimi???ue & integerrimi viri sanctitatem Reipub. vsibus & sacris comparatam, externae procurationi vacare voluit, ne fides ciuitatis Romanae frustra petita existimaretur. Cuius beneficio regia incunabula conseruata pariter ac decorata, incertum Ptolemaeum red diderunt, patrisne fortuna magis, aut tutoris maiestate gloriari deberet. Val. Max. lib. 6. cap. 6. Post mortem Arcadij Imp. Graecorum, Isdigerdes Persarum rex, Theodosio pupillo à patre datus tutor, Antiochum caeteris eunuchis in aula sua honoratiorem misit ad procurationem & custodiam Theodosij, literis magistratus & primores commonefaciens, vt regi suo parérent: minas adijciens & vindictam, si id detrectarent. Cuspinianus. Ferdinandvm, qui postea per creationem ad Aragonium regnum conscendit, Henricus frater Castulonensis rex tutorem filio puero reliquit. Is autem regnum tanta iustitia rexit, quod in magno Castulonensium conuentu actum est, vt ad ipsum Hispaniensis regni titulus deferretur. Quem honorem cùm se accepturum ostendisset, omnes???; in Iocum rei agendae designatum conuenissent: ipse ingente̅ chlamydem regio more amictus, in qua nepotem puerum occultabat, cùm omnium sententiam postulasset, quae eiusmodi fuit, vt ad ipsum Hispaniarum regnum deferretur: repentè nepotem paruum è chlamyde extulit, & cùm collo suo imposuisset, exclamauit: En Castulonenses regem vestrum. humi???ue procumbens, regem salutauit, & nepoti regnum, sibi iustitiae famam illaesam seruauit. Fulgos. & Egnat. lib. 6. cap. 5. Valla tamen lib. 1. Historiarum tutorem relictum negat. Valdemari filij ad Sueonum & Gothorum regnum euecti, adolescentiam Birgervs Ostrogothus dux pater tam praeclarè moderatus est, vt regnum eo viuente felicissimum, post eius fata fraternis dissidijs ferè corruerit. 10. Magnus lib. 19. Fridericvs Marchio Brandenburgensis erga Casimirum Lituaniae ducem pupillum fidus, Poloniae regnum sibi oblatum illi conseruauit, Aeneas Syluius cap. 26. Europae. & Fulgosus lib. 4. cap. 1. Fridericvs iii. Imp. Ladislai pueri, Pannonìorurn & Boëmorum regis, Alberti II. Imp. posthumi rutelam susceperat. Nec desuerunt peruersae mentis homines, quiperdendu̅ suaderent puerum, cuius vita ingentes molestias Caesari, mors regna & opes maximas allatura essent. Ad quos ille: Ergo me. inquit, opule̅tum magis regem, quàm pium, quàm lustum cupitis? At ego bonum nomen cunctis diuitijs antepono. Aen. Syl. lib. 3. Com. in Panormit. Patrocinivm. Fides erga Clientes. Romani clientem in fidem acceptum cariorem haberi, quàm propinquos censuêre, atq; etiam contra cognatos tuendum. Neq; maius aliud facinus aestimatum est, quàm si quis probaretur, clientem derisui habuisse. Gellius lib. 20. cap. 1. Iidem olim primum post parentes locum pupillis, fidei???; nostrae creditis, secundum clientibus dabant. Propterea M. Cato scripsit, maiores sanctiùs habuisse defendi pupillos, quàm clientem non fallere. Attamen Massurius Sabinus in libro iuris Ciuilis III. antiquiorem locum tribuit hospiti quàm clienti, inquiens: In officijs apud maiores ita obseruatum est, primùm tutelae, deinde hospiti, deinde clienti, tum cognato, postea affini. Gellius lib. 5. cap. 10. Studium, & fides erga clientes C. Ivlio Caesari ne iuueni quidem defuerunt. Masintham nobilem iuuenem, cùm adeursus Hiempsalem regem tam enixè defendisset, vt Iubaae regis filio in altercatone barbam inuaserit, stipendiarium quoq; pronunciatum, & abstrahentibus statim eripuit, occultauit???; apud se diu: & mox ex praetura proficiscens in Hispaniam, inter officia statim prosequentimn, fasces???ue lictorum lectica sua auexit. Suetonius. Litem perseqvendo. Hic contractum veluti Litis susceptae consideramus. Respectu controuersiae, quae litis susceptione compenenda est, ad Correctiuam iustitiam pertinet, vbi etiam de iustis Iudicibus agitur. Aristides cùm inimicum iudicio persequeretur, abnuentibus post accusationem iudicibus reum audire, sed confestim in eum ferre parantibus sententiam, exilijt, atq; vnà cum illo supplicauit, vt audiretur, & legitimè cum eo ageretur. Aliâs cùm iudex sederet inter duos priuatos, & alter aduersarium diceret multas iniurias Aristidi obtulisse: Quin tu bone vir, dixit, profers potiùs, si quid admisit in te: tibi enim, non mihi sum iudex. Plut. in Aristide. Agesipolis Spartanorum dux, in lite erga Athenienses fidei Atheniensium plurimùm tribuit. Cùm enim Athenienses querimoniarum, quas cum ipso mutuas habebant, arbitram delegissent Megarensium ciuitatem, quae controuersiam inter eos componeret: Turpe, inquit, si Megarenses meliùs norunt quid iustum sit, quàm hi qui se Graecorum duces ac rectores praestitissent. Plut. in Lacon. Apoph. Testimonivm. Fidei hîc ratio habetur. At Veritatis respectu ad [Greek words] quoque pertinet. Dicendo. Apud Lycios in iudicijs testimonia non statim, sed post mensemdemùm proferebantur: ne quis diceret, rei festinatione permotum fuisse, vt non praemeditatus testimonium parum lustum proferret. Stobaeus sermone 42. ex. Nicolao de Géntium moribus. Xenocrati philosopho tanta fides habita est, vt cùm nullius iniurati testimonium admitteretur, Athenienses sine iuramenti religione ei assentirentur: eum???; iniuratum, quòd minimè suspectae fidei esset, in fidem atq; officium admitterent. Alex. ab Alex. lib. 5. cap. 10. Q. Scaevola excellentissimus vir, testis in reum productus, cùm id respondisset, quod salutem periclitantis magnoperè Iaesurum videbatur, discedens adiecit: Ita sibi credi oportere, si & alij idem asseuerassent: quoniam vniut testimonio aliquem credere, pessimiesset exempli. Et religioni igitur suae debitam fidem, & communi vtilitati salubre consilium reddidit. Val. lib. 4. cap. 1. L. Lvcvllvs testimonium verum dedit de Chaeronensibus, quòd immunes essent à caede Romani ducis (quem Damon quidam Peripoltas, cum quibusdam alijs infecta fuligine facie, ob intentatum sibi ab co stuprum, in publico foro sacrificantem interfecerat) quando contra Mithridatem proficiscens, & fortè illac transiens, quaestione habita ciuitatem reperit non solùm insontem, verùm etiam, cùm eos capitis damnasset iudicio, pariter violatam. Audientes enim illi latam dese sententiam, facta in curiam irruptione, magistratus de more vnà coenantes, contrucidarant, iterum???; ex oppido se retraxerant. Plutarchus in pro oemio Cimonis & Luculli. Cùm Metellus Nepos obijceret Ciceroni, plures ipsum testimonio suo oppressisse, quàm seruasse patrocinio: Fateor, inquit, plus mihi fidei quàm elo quentiae esse. Plut. in Cicer. Avdiendo. Testis vnus apud Israelitas non audiebatur, sed ex ore duorum aut trium testium, res confirmabatur. Deut. 19. Non avdiendo, Repvdiando. Cn. & Q. Cepionibus, L. & Q. Metellis testibus, in Q. Pompeium nouum hominem, Ivdices sapientissimi non crediderunt: nam eorurn virtuti, generi, rebus gestis fidem & auctoritatem in testimonio, cupiditatis atque inimicitiarum suspicio derogauit. M. Aemilij Scauri, cuius iniurati nutu prope terrarum orbis regebatur, testimonio, neq; in C. Fimbriam, neque in C. Memmium, neq; in C. Flauium, neque in C. Norbanum creditum est. Noluerunt enim ij qui iudicabant, hanc patere inimicitijs viam, quem quisq; odisset, vt eum testimonio posset tollere. L. Crassus, cuius etiam sermo testimonij auctontatem habebat, testimonio ipso, quae in M. Marcellum inimico animo dixit, probare non potuit. P. Aerodius ex Cicerone, pro M. Fonteio: & Val. Max. lib. 8. cap. 5. Nec alibi, nec apud Rom. potissimùm, id vnquam admittendum esse visum est, vt salus ac vita dominorum ab eonno arbitrio pendeat, in quos ipsi domini potestatem vitae ac necis habuissent: & quos nunc etiam periculo capitis sui dominis custodiam praestare necesse est, vt hi vel torti, vel indices, siue deferant, fiue accusare velint, deniq; vlla ratione in caput dominorum audiantur. Itaq; & Cn. Domitivs Tribunuspo. cùm M. Scaurum, & L. Crassus Cn. Carbonem accusarent, ad eos???; reorum serui aduenissent, totam multis & grauibus instructuri dominorum criminibus accusationem: non admiserunt, sed vinctos vt hi pro imperio suo vindicarent, ad dominos remiserunt. P. Aerodius ex Val. Max. lib. 6. cap. 5. T. Qvintio Capitolino & A. Fvrio Coss. accidit, vt Aricini & Ardeates, quum de ambiguo agro diutiùs disceptassent, multis inuicem caedibus fessi, iudicium rei ad populum Rom. deferrent. Qui quum ad causam orandam vtrinq; processissent, concilio populi à magistratibus dato, P. Scaptius, homo grandis natu, praefatus se non passurum populum Romanum in re decipi, docuit agrum, de quo ambigeretur, Coriolanorum finium, se???ue prima ferè stipendia faciente, Coriolis captis, populi Rom. esse sactum, Mirari se quónam more Ardeates & Anicini, cuius agri ius nunquam re Coriolana incolumi vsurpassent, eundem se à populo Rom. quem pro domino iudicem fecerint, intercepturos sperarent. Indignati consules, palàm nullam Scaptio deliro seni fidem habe̅dam censueru̅t: non tantùm populo Rom. intercepto agro rerum quaesitum iri, quantum infamiae & dedecoris, si id soli sibi addiceret: quandoquidem famae ac fidei damna maiora omnino essent, quàm in praesentia aestimari possent. Sab. lib. 4. & 8. Enn. 3. Matrimonivm contrahendo. Romae in Virilis fortunae templo, quod erat extra vrbem ad Tiberis ripam, mulieres quae dabantur nuptui, frequentes ventitabant: & corpore inuelato, singula membra, ne quo morbo vitio???; affectae forent, aut labe aliqua tenerentur, detegebant. Alex ab Alex. lib. 1. cap. 13. Sergivs Galba, pater eius qui ìmperauit, appetitus à Liuia Ocellina, dite admodu̅ femina, & pulcra posita veste, vitium corporis (erat enim gibber) secretò ostendit. Qua animi generosa simplicitate delectata mulier, nihil foeditate corporis offensa, magis eum deinceps & adamauit & coluit. Suet. FIDES IN CONTRACTIBVS NON VOLVNTARIIS. Vt in Amissae rei restitvtione. Praecepit Dominus per Mosen Israëlitis: Tui fratris bouem aut pecus errans si videris, ad illum reducito. Aut si ille tibi non notus vel certè non vicinus est, id in domum tuam agito, & repetenti dato. Deuteronom, vigesimosecundo. Sauolociam postquam eripuissent Mosco Poloni, &c. fol. 3465. Arcani Inuestigatione. Ex Tit. Fidei in Hostem huc quaedam accommodari poterunt, fol. 3339.

LIBRI TERTII TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Voluminis Decimioctaui Liber III. De Distribvtione Grata, siue de Gratitvdine. EXempla ex Distributione Officiosa peti possunt. Nam in vna eadem???; actione considerari potest & Habitus bonus, Virtus scilicet, à quo bona actio proficiscitur, propter quem praemijs aliquem afficimus: & Effectus bonus, qui nobis nostrísve vtilitatem aut iucunditatem aliquam peperit, nos???ue ad par pari referendum incitat. Exempla igitur eadem vtrique loco, diuerso tantùm respectu, inseruire possunt. GRATITVDO IN GENERE. Aegyptii extrà quàm sit gentium aliarum captus, erga benè meritos praecipuè grati sunt, quòd magnum vitae subsidium opinentur gratiae retributionem. Itaque non dijs tantùm, non hominibus, sed brutis quoque animalibus gratitudinem pro beneficijs acceptis ostendere voluerunt. Diodorus Siculus. Alexander Magnus praedicare solebat, À nemine se vnquam benignitate fuisse exuperatum. Caelius lib. 7. cap. 28. Antiquarum Lectionum. Pyrrhvs rex Epirotarum ad familiares humanus atque facilis, acris & promtus ad rependendam gratiam. Itaque Aeropi mortem tulit acerbè: atque illi dixit humanum casum accidisse: se ipsum verò reprehendit culpauit???ue, quòd assiduè protrahendo & cunctando non retulisset ei gratiam. quippe aes alienum vel haeredibus dissoluas licèt creditorum beneficentiae nisi repensae viuis torquent bonum & rectum virum. Plut. in Pyrrho. Alfonsvs Aragonum & Siciliae rex, à nemine vnquam gratitudine & officio se vinci passus est. Panormita libro 1. de Dictis & factis Alfonsi. GRATITVDO PRO VARIIS BONIS, BENEFICIIS, DONIS, IN, NOS NOSTROSVE COLLATIS, QVAE Animo profuerunt. Grati pro Ervditione, et Institutione Theorica. Consule Tit. Fides discipulorum erga Praeceptores, fol. 3308. Hic Meriti habetur ratio. Si Fidem datam, si Officium consideres, ad Fidem & Officiosam quoque Distributionem pertinebunt. Regina Saba dedit regi Salomoni centum viginti talenta auri, aromata multa, & gemmas preciosas. Rex autem Salomon dedit ei omnia quae voluit, & quae petiuit ab illo, exceptis his quae vltrò obtulerat ei munere regio. 3. Reg. 10. Clodovevs rex, ad Christi fidem à D. Remigio episcopo Remensi conuersus, tantum agri Remensis ei concessit, quantum interdiu dormiente rege circumire posset. Eius autem agri vsumfructum pauperibus distribuebat. Hincmarus in vita Remigij. Interpretatione. Ptolemaevs Philadelphus 72. interpretes Hierosolyma vocatos in maximo precio habuit, honestissimè tractauit, maximis???; ornatos muneribus domum remifit. Iosephus lib. 12. capite 2. Antiquitatum. Hermodoro Ephefio in comitio, legu̅, quas Decemuiri Rom. Athenis petitas scribebant, interpreti, publicè dicata fuit statua. Plinius lib. 34. cap. 5. vaticinio, Praesagio, Praedictione qualicunque. Gratitudinem hîc erga vates pro beneficio accepto consideramus. Sin Virtutis praemium merentis praestantia perpendatur, ad Distributionem Officiosam pertinebunt. Pharao rex Aegypti, Iosephum pro eo quòd somnium illi interpretatus fuerat, domus suae gubernatorem constituit, & annonae Aegyptiorum praefecit, sibi???ue excepto solio regio aequauit. Anulum de sua detractum manu Iosephi manui induit: byssina veste ornauit, collo torquem auream aptauit, & & currui imponens, vt ante eum proclamaretur, Genua flectite, voluit. Saphnatopaneae, id est, repertoris occultoru̅ nomen indidit, & Asenatham Potipherae pontificis Heliopolitani filiam in matrimonium ei dedit. Genesis 41. Cyrvs maior, quòd in Esaiae libris, 200. antè & decem annis editis, nomen suum disertè positum inuenit (Prophetae carmen extat inter eius libros cap. 44. & 45. Volo Cyrum, quem multarum & magnarum gentium regem constitui, populum meum ad propria remittere, ibi???; mihi templum iterum suscitari) prophetica praedictione laetatus, edicto testatus est, se Iudaeos in patriam remittere, vt Deo templum restituerent, euius prouidentia multò priùs quàm nasceretur, fuisset rex co̅stitutus. Sabellicus lib. 7. cap. 1. ex 1. Esdrae 1. & 3. Esdrae 2. & Iosepho lib. 11. cap. 1. Antiq. Alexander Macedo, cùm Hierosolymis esset, Danielis prophetae multò ante defuncti oraculo cognito, fore vt rex Graeciae Persarum olim opes euerteret: certa spe victoriae ex ea repercepta, Iaddum & caeteros sacerdotes, per quos fatidicum carmen cognouit, amplissimis donauit muneribus: ipsi ciuitati permisit, vt suis vteretur legibus, tributum???; in septem annos remisit. Ibidem. Cùm Daniel Nabvcodonosori regi somnium, quod nemo alius Chaldaeorum vel diuinare, vel explicare poterat, diuinitùs reuelatum declarasset: rex pronus Danielem accidit, & fertum cum odoribus ei libari iussit, Deum???; illius omnium deorum maximum confessus, multis magnis???ue muneribus donatum, aulae suae praefecit, eius???; socijs regionis praefecturas commisit. Danielis 2. Eissenis Herodes, Antipatri F. Iudaeoru̅ rex, honorem summu̅ sempre habuit, propter Manahemi praesagium, qui eu̅ ad huc [3354] puerum ludum literarium frequentantem regem Iudaeorum salutauit, & quale eius regnum futurum esset, praedixit. Iosephus lib. 15. cap. 13. Cùm Popvlvs Rom. pestilentia laboraret, esset???;, responsum, id accidere, quòd dij despicerentur: anxia vrbs fuit, quia non intelligeretur oraculum. Euenit autem, vt Circensium die, puer de coenaculo pompam supernè despiceret, & patri referret, quo ordine secreta sacrorum in arca pilenti imposita vidisset. Qui cùm rem gestam Senatui nunciasset, placuit velari loca ea, quà pompa veheretur: atq; ita peste sedata, puer qui ambiguitatem sortis absoluerat, togae & praetextae vsum, munus impetrauit. Macrob. lib. 1. Satur. c. 6. Vespasianvs ab exercitu Orientis Imp. electus, recordatus signa (multa enim sibi contigerant imperium preamonstrantia) & Iosephi dicta, quibus eum Nerone viuo ausus fuerat appellare Imperatorem, admirabatur virum quem adhuc habebat in vinculis: aduocato???; Mutiano cum amicis & rectoribus alijs, primùm quàm strenuus fuisset Iosephus, quantum???; Iotapatenis expugnandis propter eum laborasset, exponit: deinde vaticinationes eius, quas ipse quidem timoris causa suspicaretur esse figmenta: tempus autem diuinas fuisse, & rerum exitus probauisset. Tum???; inhonestum esse ait, vt qui sibi augurasset imperium, vocis???; dei minister ac nuncius extitisset, adhuc captiui loco haberetur, fortunam???; sustineret aduersam: vocatum???; ad se Iosephum solui iubet. Hoc autem facto, alij quidem rectores ex ea gratia quam alienigenae retulisset, praeclara etiam de se speranda esse arbitrabantur. Titus verò, qui cum patre aderat: Iustum est, inquit, pater, vnà cum ferro, etiam probro Iosephum solui: erit enim, tanquam nec initiò vinctus sit, si non dissoluerimus, sed inciderimus catenas. namq; id agi solet in his qui non rectè fuerint vincti. Eadem Vespasiano placebant. & quidam interueniens securi catenas abrupit. Iosephus quidem pro his quae praedixerat, praemio famae donatus, & de futuris iam dignus cui credendum esset, habitus est, Iosephus lib. 5. cap. 12. Belli Iudaici. Dionysivs Syracusanus Heliconem Cyzicenum talento donauit, quòd Solis deliquium praedixisset. Plut. in Dione. Armenus quidam vaticinatus est, gloriam Mahometi per vniuersum orbem propagandam. Propter hoc vaticinium Tvrci nulla ab Armenis ma̅cipia abducunt. Chalcocond. lib. 3. Mechanica institvtione. Scribit Apollonius Argonauticôn quarto, Iasonem, quum in Illyricum appulisset, vt ab Hylaeis nauigandirationem edoceretur, dono illis dedisse tripoda, cuius hoc fuerit fatum, vbicunq; foret is, Ciuitatem nunquam hostibus cessuram in praedam. Caelius lib. 8. cap. 15. Antiq. Lect. Institvtione practica. Duodecim sunt Persarvm tribus. In quacunq; autem tribu quamplurimi fuerint viri summa peritia, fortitudine, fide, eius non praesens modò praefectus à ciuibus laudatur, honore???ue afficitur, sed etiam ille, qui eos, dum adhuc pueri essent, instituit. Xenophon de Instit. Cyri lib. 1. Cyrvs contra Astyagem Medum victoria potitus, mulierum astu, quae detectis pudendis fugientibus occurrerant, lege cauit, vt vbi primùm Persarum rex vrbem ingrederetur, mulieres, quotquot adessent, singulos auri numos à rege accipere̅t. Sed Ochus rex cùm vitijs alijs, tum auaritia prae caeteris infignis, vrbem seapiùs circumuectus, nunquam eandem inire voluit, ne mulieribus congiarium moribus receptum impertiretur. At Macedo Alexander bis eam ciuitatem ingressus, toties quoque mulieribus erogari numos iussit, nec contentus, praegnantibus duplicari munus imperauit. Plutarchus de Virt. mul. Consilio bono. Phineus rex Bithyniae, ex Cleopatra Boreae filios sustulit, ea???ue repudiata aliam superinduxit, cuius consilio filios interfecit. Iupiter iratus, optionem ei dedit, vt vel moreretur, vel excaecaretur: caecitatem ille elegit. Sol iratus, quòd minus malum luminis sui orbitatem morte iudicasset, harpyias aues rapacissimas ei immisit, quae cibos illius foedarent atq; raperent. Has postea ex Argonavtarvm numero Calais & Zethus Borae filij abegerunt, eò quòd Phineus Argonautis rarionem ostendisset, Symplegadum euitandarum. Nam cùm interrogasset Argonautas, quanta celeritate Argo nauis ferretur: & illi respondissent, quanta columba volat: iussit in medias Symplegades columbam immitti: quòd si illa non comprehenderetur à coëuntibus scopulis, neq; Argo periclitaturam. Columba immissa, cauda sola fuit laesa. Sic & Argo subsecuta, extrema puppi tantùm confracta euasit. Eustathius Odysseae [Greek words]. At Diodorus lib. 4. occisum scribit Phineum. Abbaces Mediae praefectus, gratitudinis ergô Belesum magum, regni Medorum post Sardanapali interitum occupandi consiliarium, Babylonis praefectum declarauit. Sabellicus lib. 2. Ennead. 2. ex Diodoro. Darivs Coëm Mitylenaeum, pro eo quòd consilium dederat ratis in Istro non soluendae (quae res vnica Dario salutem peperit, ne à Scythis circumuentus trucidaretur) in Persiam reuersus, Mitylenaeorum tyrannum constituit. Herodotus libro quinto. Clavdivs Imp. Iudaeis immunitatem concessit patrijs viuendi moribus, ademtam illis antè per Caligulam: id???; in gratia̅ Agrippae regis, qui Claudium à praetorianis electum, Senatus tamen auctoritate motum, de cedenda eidem potestate dubitantem, confirmarat, & vt oblatum principatum conseruaret, admonuerat. Claudius igitur Agrippam, praeter ea quae iam à Caio obtinuerat, Iudaeae & Samariae regem constituit. Iosephus lib. 19. cap. 3. & 4. Nvncio felici. Aeschines Atheniensis orator, mirum in modum fauens Philippo contra regem Persarum, incredibili celeritate victoriam Atheniensium contra Boeotos nuncians, coronam publicè meruit. Volaterranus lib. 13. cap. 3. Anthropologiae, ex Philostrati Sophistis. Cùm Graeci, qui ad Salamina classem habebant co̅tra Xerxem, fugam meditarentur, aduenit triremis transfuga virorum Teniorum, cui praeerat Panaetius Sosimenis, quae classem ipsorum à Persis circumdatam certò retulit. Cuius facti nomine, Tenii in tripode, qui Delphis dedicatus est, inter eos qui Barbarum debellarunt, scripti fuêre. Herodotus libro octauo. Laced ae monios perhibent ei, qui victoriam Mantinicam attulerat, praemio carnes ex conuiuio misisse. Plutarchus de Gloria Athen. Galbae Icelus fuit libertus, qui septimo die, vt Plutarchus scribit, ex vrbe in Hispaniam nauigauit, & Neronem occisum nunciauit, quem ipse mortuum vidisset, & Galbam Romae Imperatorem appellatum. Quibus ille laetus nuncijs, Icelum aureis anulis donatum, equestri nomine Martianum vocauit, deposito???; legati nomine Caesaris appellationem recepit. Sabel. lib. 2. Ennead. 7. Rodolphvs comes Habspurgensis, anno Christi 1273. Basileam Rauracorum obsidebat, vt Stelliferorum factionem (qui à Psittacis vrbe eiecti erant) reduceret. Eum Germani principes nihil minus cogitantem Francofurti Calend. Octobris vnanimi consensu, propter insignem virtutem ac pietatem (vrgente id maximè Moguntino episcopo, quem olim Romam proficiscentem in itinere comitatus, incolumem duxerat ac reduxerat) in regem Romanorum elegerunt. Electionis literas Basilienses Moguntini episcopi opera adepti, Rodolpho offerunt. Is felici nuncij ergô vrbem obsid one liberat. Eius rei fidem facit statua, quae adhuc Basileae exrat prope interiorem portam D. Ioannis, in Bursa Leonina olim dicta: Rodolphus chlamydatus sedet, sinistra sceptrum, dextra literas tenens. Stumpfius. Indicio, Proditione qvalicvnqve. Iosephi posteri cùm Bethel explorarent, hominem quendam conspicati ex oppido egredientem, iusserunt vt sibi oppidi ingressum ostenderet, sese eius miserturos. Paruit ille. Itaque oppido capto eum eum tota sua cognatione incolumem dimiserunt. Is in terram Hettaeorum profectus, oppidum aedificauit, Luzam???; nuncupauit (sic enim Bethel priùs vocabatur.) Iudicum cap. 1. David rex, Ionathae opera saepiùs seruatus (erat filius Ionathas Sauli regis, quo nullus vnquam hominum fuit Dauidi infestior) posteaquam regno potitus est, Saulo eius???ue filio Isbosetho mortuis, quaesiuit à Siba Sauli seruo domestico, Num quis ex Sauli genere superesset, cui propter Ionathanem Sauli F. summum suum amicum benefaceret. Siba indicauit ei, superesse Mephibosethum Ionathanis F. Eum ergo rex accersiuit, & omnes agros Sauli aui ei dono dedit, eum???ue ad mensam suam semper cibum capere voluit. Sibae quinetiam praecepit, vt cum suis filijs 15. & seruis 20. agros eos coleret, & fructus omnes Michae Mephibosethi F. ad victum conferret. 2. Regum 9. Cùm Bagathan & Thares eunuchi conspirassent contra Artaxerxem Persarum regem, Barnabazus alterius seruus, genere Iudaeus, deprehensas insidias Mardochaeo Iudaeo patruo reginae Esterae indicauit: Mardochaeus per ipsam regi insidiatores prodidit. Rex eo territus, veritarem per quaestiones inuenit: & illis in crucem suffixis, Mardochaeo tunc quidem pro salute sua, quam ei debebat, praemij nihil persoluit, tantùm nomen eius in commentarios suos referri iussit & annotari: ipsum verò versari in regia, receptum inter amicos regis necessarios. Esterae 2. & Iosephus lib. 11. cap. 6. At pòst cu̅ quadam nocte insomnis esset, nolens vigiliae tempus perdere, ius [3355] sit scribam allatis commentarijs res tam à se quàm à maioribus gestas legere. Quo legente, intellexit quendam ob rem egregiè gestam donatum amplis possessionibus in regione cuius nomen adscriptum: alium ob fidem munera accepisse precij maximi. Tandem ventum est ad eum locum, qui continebat Bagathan & Tharis eunuchorum coniurationem, Mardochaei Iudeai detectam indicio. Quo lecto, cùm nullum adhuc ei praemium redditum cognouisset, mandauit, vt viserent quísnam amicorum adesset pro palatij foribus, sibi???; renunciarent. Fortè autem Aman Amalechita aderat, regis summus amicus, qui solito cicitùs venerat, rogaturus Mardochaei supplicium, infensus ei quòd se non adoraret. Iussit ergo eum intrò vocari, petijt???ue vt sibi daret consilium, quomodo posset honorare quendam sibi admodum carum hominem. Tum Aman cogitans quamcunq; sententiam protulisset in rem suam fore, quòd ipse prae caeteris regi carus esset: indicauit ei quod putabat optimum his verbis: Si vis hominem, quem tibi ais dilectum, cumulare insigni gloria, fac vt equo vehatur vestitus ficut tu, & aureo torque ornatus: & vnus aliquis ex intimis tuis ámicis praeconis specie praecedat, clamans per totam vrbem, quod sic honorabitur quem rex honorare voluerit. Rex laetus: Ergo, in???t, vade, & sumpto equo, veste ac torque, Mardochaeu̅ Iudaeum quaere, & sic ornatum equo insidentem ipse praecede, agens praeconem interim. nam tu amicus es intimus, & consilium quod dedisti exequêris optimé. debetur enim honor hic meae vitae conseruatori. Esdrae 6. & Iosephus libro 11. cap. 6. Antiq. Fabulam quandam attigit Nicander in Theriacis, quae apud antiquos circumferebatur, quòd ingrati Homines, ad quos ignem Prometheus detulerat, furtum Promethei Ioui indicarunt. Pro qua accusatione praemium perpetuam iuuentutem à Ioue impetrarunt. Hanc cùm asello clitellario imposuissent, asinus???ue graui siti in itinere laboraret, ad fontem quendam peruenit, vbi serpens ne ad aquam accederet prohibuit, nisi priùs pacto precio. Tum verò pactus est asinus se quodcunq; haberet esse daturum, ne siti periret. Inde senectutem exuunt, quotannis serpentes, ac fiunt iuuenes. Natalis Comes Mythol. lib. 4. cap. 6. Ceres Triptolemo & Eubuleo, Dysaulis Atheniensis filijs, eò quòd ex illis primùm filiae raptum cognouisset, magni muneris loco frumenta serendi rationem tradidit. Pausanias in Atticis. Rapta Helena à Theseo, Tyndaridae fratres repetierunt per legatos sororem. Cùm respondissent ciues, neq; penes se esse illam, neque vbi esset relicta, se scire: ad bellum conuersi sunt. Verùm aperit eis Academvs, Aphidnae eam abdi. Vnde cùm illi honores viuo habiti sunt à Tyndaridis, tum Lacedaemonij, qui saepiùs postmo dum incursauerunt Atticam, vniuersos???; fines perpopulati sunt, Academia abstinuerunt, Academi causa. Plut. in Theseo. Cùm olim ad inuestigandam Helenam à Theseo raptam Tyndaridae cum magnis copijs oram Atticam inuasissent, & populos è sedibus suis eijcerent, ignari, quónam loci subducta Helena esset: tunc Decelenses (sic tribus quaedam apud Athenienses vocatur) feruntur, & vt quidam volunt, ipse Deceleus, tum dolore damni, quod Theseo fieret, tum metu totius Atheniensium soli, ne vastaretur, exposuisse illis omnem rem gestam: eos???ue deduxisse Aphidnas, quas Titacus indigena Tyndaridis proderet. Quo ex facto Decelensibus permansit in Sparta immunitas vectigalium, & dignitas praesidendi: adeò quidem, vt bello, quod multis postea annis inter Athenienses & Peloponnenses gestum est, Lacedaemonij, cùm caeteram Atticam popularentur, à Decela sibi temperauerint. Herod. lib. 9. Lycurgus in oratione contra Leocratem scribit Athenienses post Codri regis interitum, qui se bello Peloponnesiaco pro patria deuouerat, Cleomanti Delpho posteris???ue eius perpetuum in Prytaneo victum decreuisse publicum, quòd occultum sibi oraculum, vnde victoriam illam de Doribus pepererant, indicasset. Detecta Aquiliorum proditione, ea???; punita, P. Val. Poplicola de Vindicio seruo Aquiliorum, qui eam detexerat, tulit ad populum, vt primus ille libertus ciuitate donaretur, & suffragium, in qua vellet adscriptus tribu, ferret. Alijs libertis serò diu???ue pòst per ambitionem popularem Appius suffragij ferendi ius dedit. Atque ex huius nomine Vindicij, qui solida libertate fuit donatus, dicitur vindicta manumissus. Plut. in Poplicola. C. Fabricio consuli quidam epistolam in castra attulit, quam regis medicus scripserat: offerens, si praemium sibi, quòd bellum citra vllum discrimen sustulisset, ostenderetur à Romanis, veneno se regem Pyrrhum necaturum. Cuius scelus Fabricius auersatus, per literas Pyrrhum monuit, vt caueret insidias. Pyrrhvs perlecta epistola, deprehen sis???ue insidijs, medicum affecit supplicio, Fabricio & pop. Rom. gratiae referendae causa gratis captiuos donauit, ac Cineam ex integro ad pacem sibi peragendam misit. Enimuerò pop. Rom. nec in gratiae partem, nec in mercedis, quòd in scelus in ipsum committendum non consensisset, illos recipere sustinuit gratuitò: sed totidem Tarentinos & Samnites ei liberos remisit. Pacis autem & amicitiae non admisit mentione̅, quàm cum armis exercitum nauibus quas adduxerat, imposuisset, atq; in Epirum abscessisset. Plut. in Pyrrho. Gellius lib. 3. cap. 8. Cic. 1. Offic. Hispalae Feceniae & Ebutio, ob indicatam Bacchanaliorum sacrorum turpitudinem, praemia data fuerunt à Rom. singulis centena millia aeris ex publico. Additum, vt Hispala ingenuo nuberet, nec fortuna aut quòd quaestum corpore fecisset, apud virum noxae illi esset, nec apud quenquam, quod ipsius indicio fuisset in plures animaduersum: vt Ebutio emerita stipendia essent, nec inuitus militaret. Sabellicus libro septimo, Enneadis 5. Artena Volscorum vrbe à Rom. capta, arx quò se plurimi recepera̅t, aliquot dies circumsessa, serui cuiusdam proditione occupata est. Proditori praeter libertatem duarum familiarum bona in praemium à Rom. data. Ipse Seruius Romanus vocitatus. Sab. lib. 7. Enn. 3. Latini post cladem ad Regillum lacum acceptam non solùm arma, sed eos quoq; qui se ad ea recipienda hortarentur, vehementer oderant: ea???; ira effecit, vt Volscorum legatos iniectis vinculis Romam, cùm Indicio eorum quae à Volscis pararentur, ad Consules, & Senatum miserint. Id adeò fuit Rom. gratum, vt captiuorum sex millia ad Regillum lacum capta, Latini nominis vrbibus remiserint, ac tum demùm de foedere cum ipsa gente renouando, quod ad id tempus fuerat negatum, vt Liuius ait, ad magistratus reiecerint. Sabellicus lib. 8. Ennea d. 2. Caivs Agrippae, ob indicatam Herodis Antipae defectionem, Tetrarchiam eius donat. Iosephus. Antonia in magno honore habita est apud Tiberivm, vel propter affinitatem, quòd Drusi fratris vxor fuerat: vel propter continentiam, quòd florente etiam tum aetate vidua recusarit alteras nuptias, licèt hortante Augusto ad iterandum coniugium, in eo???ue vitae genere omnem cauerit infamiam. Huc accedebat priuatum beneficium, quo maximè deuinxerat hominem. Cùm enim res nouas contra eum moliretur Seianus amicorum vnus, vir valde potens propter praefecturam praetorianorum militum, conspirantibus multis senatoribus & libertis Caesaris, & viris militaribus, tantum illi conflatum erat periculum, vt minimum quin opprimeretur, abfuerit. At Antonia quumprimùm intellexit insidias compositas in principem, rem totam ei perscripsit accuratissimè: traditis???; literis Palanti seruorum suorum fidissimo, misit eum Capreas ad Tiberium. Quibus ille cognitis, Seianum occidit, & socios consilij: Antoniae???; iam antè habitae in precio, maiorem etiam in posterum fidem habuit per omnia. Iosephus libro 18. capite 8. Antiq. L. Otho pater Syluij Othonis Imp. in Illyrico milites quosda̅, quòd motu Camilli ex poenitentia praepositos suos, quasi defectionis aduersus Claudium auctores, occiderant, capite puniuit. Quo facto, sicut gloriam auxit, ita gratiam minuit: qua̅ tamen maturè recuperauit, detecta equitis Rom. fraude, quem prodentibus seruis necem Claudio parare compererat. Namque & Senatvs honore rarissimo, statua in palatio posita, prosecutus est eum: & Claudius allectum inter patritios collaudans amplissimis verbis, haec quoq; adiecit: Vir, quo meliores liberos habere ne opto quidem. Suet. Carolvs Magnus, Fardulphum seu Rhadulphum Longobardum sacrificulum Reginoburgi, ob coniurationem Pipini Gibbosi, quam in templo dormiens cognouerat, detectam, donauit abbatia S. Dionysij. Auentinus libro quarto Annalium. Dux Venetorum Marinus Faletrus tyrannidem affectans, Beltrandum quendam conspirationis comitem adsciuerat, sexaginta???; plebeis hominibus praefecerat, qui praescripta die in curiam venientes, campani aeris sonitu coacti, patricios omneis necarent. Beltrandus, pridie quàm res patraretur, ad Nicolaum Leonem patricium & compatrem suum hoc facinus detulit, siue poenitentia siue spe maioris praemij. Leo, diligentiùs Beltrando domi asseruato, aliquot sanguinis patricij viros in priuatam aedem cogit: re???; planè patefacta per indicem Decemuirum consilium vocat noctu. Rei conscij supplicio statim affecti. Summa luce dux conuictus sceleris, dignitate primùm est priuatus, mox & ceruices illi abscissae. Veneti Beltrando indici primùm veniam tribuunt: inde donec vixerit, millenis aureis annuis donant, aedes???; illi Marini Faletri ducis ad Apostolorum fanum dono dant, & (quod amplissimum erat) cum suis haeredibus in patricium ordinem est adscitus. Caeterùm dum quadam animi peruicacia, fastu???;, patres vt ingratos passim accusaret, saepè admonitus, nec ab incepto desisteret, in exilium relegatur. Quidum locum no̅ seruat praescriptum, Illyrium???ue frequentiùs oberrat, tandem interfectus obijt. Egnatius lib. 3. cap. 4. Exemplorum. Albergettvs Cortusius Patauinus, cuius maiores bis [3356] à Carrariensibus principibus spoliati fuerant, Marsilij Carrariensis, Francisci F. conatum de recuperando principatu cum coniuratis susceptum primus Venetis detexit, anno MCCCC-XXXV. eo???; nomine immunitate vectigalium perpetua donatus. Bern Scard. lib. 3. classe 13. Pat. hist. pro Pvdoris defensione. Aristomenes Messenius, victis Lacedaemonijs, & quodam tempore nocturna sacra celebrantibus, quae vocabantur Hyacinthina, rapuit de choris ludentium virgines quindecim, & tota nocte gradu concito fugiens, excessit de finibus Spartanorum. Quum???ue eas comites vellent violare, monuit, quantum potuit, ne hoc facerent: & ad extremum quosdam non parentes interfecit, caeteris metu coërcitis. Redemptae postea à cognatis Pvellae, cùm Aristomenem viderent caedis reum fieri, tam diu ad patriam non sunt reuersae, quam diu iudicum aduolutae genibus, defensorem pudicitiae suae cernerent absolutum. Lud. Viues de Christiana femina libro 1. ex Pausania in Messenicis. GRATITVDO PRO BENEFICIIS COLLATIS, quae Corpori profuerunt. Gratipro Edvcatione, Nvtricatione. Grati Alvmni erga Nutrices, Altores. Consule Tit. Fidei erga parentes: quae continet [Greek words] rentibus propter educationem debita, f. 3319. Item Tit. Mirabiliter conseruati, fol. 310. Cyrvs quamuis se Cambysis Persae & Mandanes filiae Astyagis regis Medorum filium esse resciuisset, suam tamen altricem Spacò (Graeci Cynò vocant: vnde fabulae initium, quòd à cane fuerit nutritus) Mithridatis regij bubulci vxorem in ta̅to honore semper habuit, vt semper in eius sermone esset Cynó. Herod. lib. 1. Romvlvs & Remvs cùm expositi ad Tiberim essent, & à lupa victum accepissent, eius beneficij memores Lupae simulacrum Romae posuerunt. Plinius, & Liuius. Henricvs II. Imp. in literarum studio à teneris educatus in oppido Saxoniae Hildesheim, episcopatum ibi instituit, donarijs???; & censibus decorauit. Cuspin. Scotorvm pueri altores atq; nutrices, eorundem???; liberos, haud secus ac parentes germanos???; adamant. Hector Boëth. libro secundo. Alimentis qvi bvslibet. Cùm maxima siccitas omnem ferè orbem praeter Aegyptum peruasisset, ex qua ingens frugum hominum???ue pernicies secuta est, attulisse ex Aegypto dicunt Erechthevm, propter cognationem, Atheniensibus frumentum: ob???ue id benesicium eis regem constitutum, qui sumto regno docnerit eos caeremonias ac mysteria Cereris Eleusinae ab Aegyptijs translata. Eam quoque deam tunc Athenas frumenta comportasse dicunt, & serere denuò triticum docuisse. Diodorus libro primo, capite 2. Artoxerxi regi Persarum in praelio contra Cyrum fratrem vulnerato, tantùm non siti enecto eunuchus Satibarzanes circuncursitans potu̅ inuestigauit. Quippe erat locus ille tiens, & procul distabant castra. Tandem incidit in vnum ex Caunijs Caribus egenis, qui sordido in vtriculo aquam putridam & vitio sam habebat ad octo heminas. Hunc arripit, atque ad regem portat. Cùm totum exhausisset rex, quaesiuit de eo, Númne magnam nauseam mouisset ei potus? Ille per deos iurauit, nec vinum vnquam iucundius se potasse, nec aqnam vel leuissimam & limpidissimam. Itaq; si minus ego, inquit, hominem, qui eam tibi dedit, inuenire, vt parem referam ei gratiam, valeam: deos precor, vt beatum & opulentum efficiant. Pòst in regno confirmatus, Caunium hunc ex oscuro & inope celebrem reddidit & lautum. Plutarchus in Artoxerxe. Idem cùm à Sinaeta rustico volam aquae ex Cyro flumine haustae dono accepisset (nec enim aliud habebat infime sortis homo, quo patrio more regem honorare posset,) ea re delectatus rex: Ego, inquit, ô homo, grato animo munus tuum accipio, & in preciosissimis numero. Haec locutus mandauit spadonibus, vt munus in auream phialam reciperent. Mox cùm in diuersorium venit, misit homini stolam Persicam, & phialam auream, & mille Daricos, simul???; ferentem ea dicere iussit: Visum̅ est regi, vt hoc auro tuum animum oblectes & exhilares, quoniam ipsius quoq; mentem voluptate affecisti, qui non indonatum neque inhonoratum praeterire passus sis: sed, quemadmodum necessitas patiebatur, ita sis veneratus. Aelianus lib. 1. Var. hist. Polybius Megalopolitanus libro Hist. 12. Cùm Philippvs, inquit, Persei pater, Asiam percurreret, annona???ue militibus eius defecisset, à Magnetibus victum, quia aliunde non habebat, poposcit, à quibus ficus accepit. Quamobrem cùm Myuntem postea cepisset, regionem Magnetibus ficuum causa donauit. Athen. lib. 3. c. 3. Serapion puer ex Alexandria Aegypri Olymp. CCXVII. ad ludos Olympicos profectus, cùm summam annonae caritatem esse audiuisset, magnum frumenti numerum Elidem supportandum curauit. Ei igitur tum gratitudinis ergô rum victoriae, Elei in gymnasio statuam pugilis pueri dedicauêre. Pausan. lib. 6. Manius Martius, & Trebius, aediles, quòd in summa caritate frumentum Pop. Rom. in modios assibus dedêre, commeatus???; inuexêre, statuas in Capitolio & palatio cum titulis honorum meruêre. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 3. M. Brvtvs, Dyrrachio Apolloniam contendens, in magnum discrimen ex fame canina venit. Nix alta erat: & qui commeatus portabant, nemo sequebatur. Cùm igitur ille animo deficeret & animam ageret, necessariò milites ad muros accurrerunt, panem postulatum ab hostibus, qui illic stationem agebant: quo statim accepto Brutum refecerunt. Qua de causa vrbe potitus clementer habuit omnes. Plutarch. lib. 6. Quaest. conuiualium 8. Agrippa Magnus Herodis nepos, rex Iudaeorum, cùm in priuata fortuna Romae esst, & eum propter falsas suspiciones Tiberius catenis ante palatium ad arborem vinciri iussisset, vt inde in carcerem duceretur: in eo loco propter Solis ardorem, animi???ue molertíam magna siti torquebatur. Eà cùm praetereuntem Thaumastum vidisset, Caij seruum, aquae praegelidae vas ferentem, orauir vt bibere se sineret. Quod ille cùm amanter fecisset, dixit Agrippa, se pro ipsa re gratiam aliquando ei relaturum. Haud multò pòst igitur Tiberio Caius in principatu successit: à quo Agrippa, qui in eius contemtum captus fuerat, liberatus, atq; in Iudaea rex constitutus fuit: qui tunc à Caio impetrauit, vt eius precibus Thaumastus liberaretur. Itaq; postea suorum numero acceptum regni procuratorem fecit: moriens???ue testamento cauit, vt vxor ac liberi eodem apud se loco Thaumastum retinerent. Fulg. lib. 5. cap. 2. ex Iosephi lib. 18. cap. 8. Antiq. Causam dicebat apud C. Ivl. Caesarem ex veteranis quidam paulò violentior aduersus vicinos suos, & causa premebatur: Tum, Meministi (inquit) Imper. in Hispania talum te torsisse circa Sucronem? Cùm Caesar meminisse se dixisset: Meministi sub quàdam arbore minimum vmbrae spargente, cùm velles residere feruentissimo Sole, & esset asperrimus locus, in quo ex rupibus acutis vnica illa arbor eruperat, quendam ex commilitonibus penulam suam substrauisse? cùm dixisset Caesar, Quid ni meminerim? & quidem siti confectus, qui impeditus ire ad fontem proximum non poteram, repere manibus volebam, nisi ille homo fortis ac strenuus aquam mihi in galea sua attulisset. Tum ille: Potes ergo, Imp. agnoscere illum hominem, aut galeam? Caesar ait, se non posse galeam agnoscere, hominem certè posse: & adiecit, iratus quòd se à cognitione media ad veterem fabulam abduceret: Tu vtique non ille es. At reus: Merito (inquit) Caesar me non agnoscis. Nam cùm hoc factum est, integer eram: postea ad Mundam in acie oculus mihi effosus est, & de capite eiecta & eruta ossa. Nec galeam illam si videres agnosceres, machaera enim Isponia diuisa est. Itaque vetuit Caesar, illi exhiberi negotium, & agellos, in quibus vicinalis via causa rixae ac litium fuerat, militi suo donauit. P. Aerodius, ex Seneca lib. 5. de Beneficijs. Hospitalitate. Propter hospitalitatem, quam praestiterunt Aegyptij iam olim Israelitis, cùm in Aegypto peregrini essent, tertiam progeniem ab Aegyptijs descendentem in ciuitatem recipi posse Dominus per Mosem affirmat: cùm Ammonitarum & Moabitarum ne decimam quidem progeniem suscipere possent, eò quòd hi egressis ex Aegypto nullum hospitalitatis munus exhibuissent. Cùm Iosve Iudaeorum iudex (ea scilicet suprema dignitas erat) vrbem Hiericuntem in potestatem redegisset, & ita à Deo iussus, non vrbem solùm euertisset, sed accolas quoque omnes peremisset: non Rachabam Cananaeam feminam solam, verùm omnes quoque alios quos ipsa domi receperat, incolumes seruauit. Missos enim à Iosue exploratores, quos Hiericontis rex vt perderet, insectabatur, domi Cananaea texerat, ita vt regis iram euaderent. Neque verò Iosue satis duxit Cananaeam seruare, & Salmoni, vni ex principibus Iuda (ex cuius deinde semine Christus ortus est) matrimonio iungere, agros quoq; vnde viueret, ac pecuniam largè dedit: quanquam à Deo iussus erat, omnes quos in Hiericunte inuenisset, occidere. Neque enim crimen à se admitti arbitratus est, [3357] si vt in tali re gratus esset, diuinum imperium transgressus videretur. in quo non peccasse cum, res ipsa ostendit. Si quidem Deus qui voluntatis suae trangressores grauiter castigare solebat, in Iosue nihil animaduertit. Fulgosus libro 5. capite 2. ex Iosue cap. 6. Savlvs rex, Samuelis prophetae iussu Amalechitas excisurus, vt qui CCCC. antè annis Israëlitas ex Aegypto egressos infestassent in itinere: Cenaeos Sichemitas, qui in medio Madianitarum habitabant, & sese humanos erga Israëlitas praebuerant, praemonuit, vt ab Amalechitis funditùs excindendis discederent, ne vnà cum illis perirent. 1. Reg. 15. Elias Thesbites propheta à vidua Sareptana hospitio susceptus, cùm illa sibi petenti panem quem vnicum habebat, eo???ue absumto certam mortem sibi filioque suo instare videbat, dedisset: à Domino precibus impetrauit, vt cadus farinae, & olei lecythus nunquam deficeret, quoad fames grauissima, quae triennium integrum durauerat, cessauit. Filium quinetiam illius paruulum morbo exanimatum vitae restituit. 3. Regum, capite 17. Epiphanius Ionam prophetam hunc filium fuisse ait. Elisaevs propheta hospitio susceptus Sunae à muliere locuplete, quae sterilis erat, eam anno vertente filium parituram praedixit. Filijs cùm die quodam ad messores egressus in febrim ardentem incidisset, in matris gremio extinctus est. Sunamitis in montem Carmelum ad Elisaeum profecta, rem ei indicauit. Propheta eam comitatus, filium in vitam reuocauit. 4. Regum 4. David rex moriens, Solomoni F. praecepit, vti Berzellaei Galaaditae natos in numerum suorum conuictorum reciperet, eò quòd sibi Absalomum filium fugienti subuenissent. 3. Regum, capite 2. Pavlvs Apostolus Melitensium plurimos, à quibus naufragus cum socijs humaniter exceptus fuerat, à grauissimis liberauit morbis, & inter eos Publij insulanorum principis patrem à torminibus. Act. 28. Neleus, cùm Herculem hospitio recipere nollet, omnes???ue caeteri filij pedibus in parentis sententiam irent, solus Nestor no̅ consensit. Hercvles autem, cùm capta iam ciuitate, Neleum vnà cum reliquis filijs interfecisset, tanti beneficij memor: Nestori non solùm pepercit, verumetiam auitum ei regnum gubernandum tradidit. Vnde etiam Athenienses publicè gratiam Herculis posteris retulerunt (quoniam stirpis illorum auctor de Theseo bene meritus fuerat) cùm deducerenteos in Peloponnesum. Aelianus lib. 4. de Varia historia. Homervs in poësi sua, omnibus ijs à quibus beneficia accepit, abundantissimè gratiam retulit. Namque cùm Mentis Leucadij mercatoris liberalitate peregrinari potuisset, eum in Odyssea regem Taphiorum facit. Mentora Ithacensem, à quo hospitio fuerat susceptus, cùm Ithacae ex oculis laboraret, Vlyssis fingit socium, cuius fidei Vlysses Troiam nauigans, tanquam viro aequissimo, familiam domum???ue totam commiserit. Phemium praeceptorem & altorem suum (vitricum, vt aliquibus videtur) in Odyssea musicum & poëtam praestantissimum introducit, qui Penelopes castum animum pudicis versibus in officio continebat. Tychium coriarium quoque, cuius hospitio ad Nouum murum fuerat vsus, celebrat in Iliade, quòd Aiacis scutum ex corio consecerit. Herodotus. Messenii duce Aristomene, eiecti ex Era monte à Lacedaemonijs, ab Arcadibus liberaliter & benignè suscepti fuêre. Extorres tamen, & varijs casibus per CCXXCVII. annos agitati, tandem post Leuctricam Lacedaemoniorum cladem ab Epaminonda sedibus suis restituti: cùm Cleomenes Spartanus Megalopolin Arcadiae occupasset, quicu̅q; cum Philopoemene Craugidis F. effugere, eos Messenij gratitudinis ergô liberaliter accepêre. Sic nunquam perit gratia. Vicissim cùm Na bis Lacedaemoniorum tyrannus Messenem noctu occupasset, Philopoemen & Megalopolitani tyrannum cedere coëgerunt. Pausan. in Messenicis. Lacedaemonii cum Peloponnesijs caeterorum???; sociorum praesidio secunda expeditione in Attica irrumpunt, villas vbique vastant, incendijs aedificia euertunt, ea tantum modò parte intacta, quae Tetrapolis appellatur: ab huius violatione abstinuêre, proauos suos eius loci habitaculis & hospitio exceptos olim, & Eurystheum inde bello adortos superasse audiuerant. Aequum namq; videbatur his qui maiores suos beneficijs affecerant, pares ab nepotibus eorum gratias referri. Diodorus lib. 12. Cùm Thebani exules, Pelopidas, Pherenicus, Melon, Damoclides, qui Lacedaemoniorum tyrannidem ferre no poterant, Athenas confugissent: Lacedaemonij Atheniensibus imperauerunt, ne reciperent exules, néve eos concitarent: sed tanquam à socijs declaratos communes hostes exterminarent. Verùm Athenienses cùm inueterata sua & genuina humanitate, tum vt gratias referrent Thebanis (qui Thrasybulu̅ cum exulibus Atheniensibus inprimis ad reditum in patriam adiuuerant, sciuerant???;, si quis Atheniensium arma per Boeotiam aduersus XXX. tyrannos ferret, neminem id audire aut videre Thebanorum) omnem iniuriam ab ijs abstinuerunt: futurum aliquando rati, vt sicut Thrasybulus ex Thebis erumpens obtriuerat Atheniensium tyrannos, ita vt ipsi quoq; mouentes ex Athenis Thebas in libertatem assererent. Plut. in Pelopida. Croesvs Lydorum rex, cùm audiuisset legatos suos, quos Delphos miserat, comiter ab Alemaeone Atheniensi exceptos fuisse: hominem accersijt: & vbi aduenit, tanto eum donauit auro, quanto semel corpore suo ferre posset. Herodotus libro sexto. Pythius Atys F. Lydus genere, cùm argenti duo millia talentûm auri quadragies centena millia numûm Daricorum, septem millibus minus, possideret: Xerxi illac transeunti contra Graecos, ea omnia dono obtulit, sibi è mancipijs atque agricolis victum suppetere dictitans: & totum illius exercitum hospitio excepit. Xerxes rex & opulentiam & libera litatem hominis admiratus, gratias egit, eum???; hospitem suum fecit: & ne quadragies centena millia imperfecta essent, septem millia in supplementum de suo addi voluit. Herodotus libro 7. & Plinius lib. 33. cap. 10. Philippvs Macedonum rex, cùm Thebis obses esset, Philonis Thebani hospitio vsus est, multis???; insuper ab eo beneficijs affectus. Is quum vicissim à Philippo nihil muneris vellet accipere: Ne me, inquit Philippus, beneficentia superatum hac laude spolies, quòd hactenus à nemine beneficijs victus fuerim. Ò animum imperio dignum. Pulcrius existimauit, benefaciendo, quàm potentia vincere. Plut. in Apophthegmatibus Regum & Impp. Alexander Magnus captis Thebis hospites patris sui Philippi (apud eos enim obses adhuc puer egerat) eorum???ue cognatos incolumes seruauit, reliquis captis aut trucidatis. Aelianus lib. 13. Var. Hist. Cassander Mantineae summa nobilitate & auctoritate, fortunae fluctibus domo profugus Megalopolim se contulit: potissimùm Crausis gratia patris Philopoemenis, viri cùm omni praeful gentis gloria, tum verò priuatim ei familiaritate coniuncti. Ab hoc est superstite cultus omni genere officiorum. Quo mortuo, vt vices rependeret illi hospitalitatis, filium eius orbum educauit: quo modo Phoenicis ait Homerus fuisse Achillem alumnum. vnde generosis & regijs à teneris vsq; vnguicu???is conformatus fuit & adoleuit moribus. Plut. in Philopoemenis vita Minvtivs magister equitum (cui secundo bello Punico aequatum est cum Dictatore imperium) temerè in Poenorum insidias praecipitatus est, circumuentus???; ab hoste cum dimidio copiarum. Erat hauddubiè locum ipsum Rom. clade ante Cannas nobilitaturus. Caeterùm Q. Fabij Maximi Dictatoris, à quo dissentiebat in administrando bello, celeri occursu imminenti periculo subtractus, haud ineptè ad infamiam diluendam gratitudinem temeritati praetexuit, vltro???ue Dictatori imperium restituit, Patrem???; appellauit: fuit praeterea suis auctor, vt Patronum militari clamore salutatum aurea corona donarent. Sabellicus libro 7. capite 1. ex Val. libro 5. capite 2. Romanos, memoriae proditum est, aduersum Acarnanes liberalitate non mediocri vsos in referenda gratia, post multa etiam secula: quòd illi Aeneam auctorem & vrbis & generis, extorrem patria, profugum???ue ad Acarnaniae oras diuertentem cum classe, portubus hospitio???; benignè excepissent. Itaque eam ob causam donatisunt Acarnanes Leucade & Anactorio, quae oppida Romanus exercitus Corinthijs ademerat. Pont. cap. 34. de Liberalitate. Captis Veijs, pop. Rom. delecta decima spoliorum parte, aureum cratérem Apollini Delphico dedicauit. Ledati à Liparaeis praedonibus capti in Liparam abducuntur. Timasitheus Lipareorum dux legatos liberauit. Illi cratére in medio templi Delphici deposito, Romam reuersi sunt. Romani audito Timasithei benesicio, publicum ei hospitium Romae concesserunt: & cùm post annos CXXXVII. Liparam inuasissent, quicunque ex Carthaginensibus ad Timasitheum genus suum referrent, omnes eos ab omni censu & tributo immunes libertate donauerunt. Diod. lib. 14. L. Sylla, cùm Praeneste oppidum armis cepisset, decreuisset???; quicquid erat ciuium trucidare, hospitem suum iussit excipi: hoc benesicio pensare volens hospitij communicati gratiam. At ille contrà liberè: Nolo, inquit, patriae meae extinctori debere vitam. Simul???; turbae ad finem ciuiu̅ sese admiscuit, & cum illis trucidatus est. Erasmus lib. 6. Apophthegmatum, ex Plutarcho. Martianvs, cùm adhuc in priuata fortuna eques, in Lycia à Tatiano & Iulio fratribus, apud quos hospitio susceptus erat, grauiter laborans, ingentia beneficia accepisset, & inde profecturus, mutua quoque pecunia adiutus esset, (haec enim reuerentia in eum moti praestiterant, quòd dormienti per aestatem in agro, aquilam in aëre leniter se mouentem, patentibus alis solem auertere viderant) vt ad imperium euectus est, [3358] omnibus postpositis, Lycios ipsos fratres vocari iussit: altero???ue Illyrico, altero Constantinopoli praefecto, datis alij quoq; muneribus, in tam sublimem euectus gradum, beneficiorum quae in parua fortuna acceperat, non se oblitum esse ostendit. Fulgosus, & Egnatius libro 3. cap. 2. Basilivs Macedo, antequam Imperator fieret, comitatus erat Theophilum dominum suum in Achaiam: ibi???ue ob aduersam valetudinem relictus, à Danielide muliere primaria diligenter curatus, amplis???ue donis affectus fuit: nihil ab ipso requirente, quàm vt cum Ioanne filio suo spiritualem fratris necessitudinem contraheret. Quo impetrato, Basilio enarrat, quid à monacho de ipsius futura dignitate Imperatoria audiuerit, orans, vt sibi liberis???; suis benignus & clemens esse velit. Id quod Basilius factus Imp. diligenter praestitit. Eum enim protospatharij dignitate summa???; potestate auxit. Danielidem etiam anum ad & vocauit. Haec cùm equo vehi nequiret, in lectica recubuit, eam???ue CCC. iuuenibus robustis alternis vicibus gestandum mandauit: ac porrò honorificè tractatam & donatam, domum remisit. Cedrenus. Balduinus I. Hierosoly moru̅ rex in Arabiam duxit: quàm à solitudine vindicaba̅t in colae vagi, tabernacula circumferentes. Inde ingentem vim armentorum abegit, hominum???; promiscuè omnis generis, aetatis???ue. In his erat cuiusdam Phylarchi vxor grauida: quae inter caeteros captiuos camelo imposita, cùm in praepropero Latinorum reditu, coortis maturitate partus doloribus deficere videretur: rex recurrens, deponi eam, ex spolijs???; hostium substerni vestimenta iussit, amiculo???ue suo eam operuit, abijt???ue, remanere cum domina seruo iusso, ac quadam ex captiuarum grege, quae obstetricis munere fungeretur: simul camelo foeta ad infantem eo lacte alendum relicta, aqua???; in vtre, ac fructibus in sportula agrestibus ad puerperam sustentandam, reliquum iter confecit. Phylarchus, qui fugerat, recepto animo, contractis???; popularibus, praedones insequebatur, & praedam caeteram & vxorem recuperaturus: in medio itinere reperit vxorem, infantem???; natum, ac ancillam vtrique ministrantem. Admiratione gaudio???; repentino substitit: tam???; grato animo factum Latini regis accepit, vt clandestinum foedus cum rege percusserit, cumulatiorem gratiam suo tempore relaturus. Nec defuit occasio. Balduinus enim in Rhamulensium vrbe conclusus erat, eam postridie Aegyptijs victoribus aggressuris, certa expugnandi spe. Phylarchus Arabs, noctu fide clàm data acceptaq; in vrbem receptus, Balduinum clàm in tutum reduxit. Qui cùm iam à suis pro mortuo deploratus esset, repentè superueniens, mira laetitia omnes affecit: tantam???ue alacritatem indicit, vt congressus rursus cum hoste, ingentem victoriam reportarit. Aemilius lib. 5. Mansor, Marocci Atlantici rex & pontifex, in venatione ventorum & tempestatum turbine in auia à comitibus distractus, nocte iam ingruente, tugurium Piscatoris anguillas captantis in proximis paludibus subijt. À quo, dissimulato habitu, benignè exceptus, cùm inter colloquia piscator Mansoris regis commendasset pietatem, felicitatem & tranquillitatem imperij, atque etiam hoedum, suarum diuitiarum summam hospiti mactasset, facto???ue mane eum per coenosae paludis voragines ad suos incolumem deduxisset: rex hominis hospitalitate delectatus, vicinas arces, & palatia ei dono data moenibus cinxit. Sensim autem noui huius domini potentia tantum creuit, vt quadringentas familias nobilissimas habuerit. Oppidum ipsum Caesar Elcahir, hoc est, Regium palatium appellatum fuit. Ioan. Leo libro tertio, capite 72. de Africa. Conradvs Imp. in venatione ceruam insequendo à satellitibus longiùs recedens, & in multam noctem oberrans, fortè in Gulielmum incidit plebanum in Catzenhusen. Is perbenignè Imperatorem accepit, & pro sua tenuitate tractauit. Iussus autem ab hospite splendido aliquid petere, corrigiam de ceruina pelle, qua cinguli loco vti posset, sibi dari petijt. Paulò pòst Berthòldo Monasteriensi Episcopo apud Vestphalos mortuo, in locum ipsius hunc plebanum ordine VI. Imp. substituit. Albertus Cranzius in Metropoli libro secundo, capite vigesimonono. Innocentivs II. Pp. dum Anacletum II. Antipapam fugeret in Galliam, à Genuensibus comiter atque honorificè acceptus, & iterum dum è Gallia reuertitur, hanc eis gratiam retulit, quòd episcopum eorum, obedientia archiepiscopi Mediolanensis exemtum, archiepiscopum fecit, atque ei dimidiam episcoporum Corsicae partem subiecit. Syrus primus ea dignitate est vsus. Pisas progressus, pacem inter Pisanos & Genuenses composuit: eorum???ue ecclesiam, perinde ac Genuensem, metropolitanam effecit, parte altera episcoporum Corsicae contributa: quae res adhuc discordiam inter eas ciuitares aluerat. Sigonius libro vndecimo regni Italici. Moguntinum Episcopvm, olim Romam proficiscentem in itinere comitatus, duxerat ac reduxerat incolumem Rodolphus Habspurgensis. Episcopus Comitis fortitudinem & prudentiam Principibus Electoribus laudans, vt rex Rom. eligeretur, effecit. Cuspinianus. Ioannes Medices, Pontificis Iulij II. exercitus contra Gallos Bentiuolorum defensionem suscipientes legatus, pòst cladem ad Rauennam profligato toto suo exercitu, acceptam, Mediolanum perducitur. In itinere autem quum esset Mutinae, Blancae Rangoniae benignitatem sensit: ea erat Bentiuolorum soror, eximiae liberalitatis femina, quae omnibus ex mundo muliebri necessarijs ad cultum ornamentis sumtuosissimè eum repleuit. Vnde ipse mox effectus Pontifex sub nomine Leonis X. vti in referenda gratia planè gratissimus, eius liberos & honore pilei, & Praetorij praefectura, & magnis militiae stipendijs exornauit. Paulus Iouius in Leone X. Fama est, antiquissimum ex gente Lvsitanorvm regem cum paucis olim Venetias appulisse, eius???ue visendae studio aliquadiu in vrbe versatum, dissimulata interim personae quam gerebat magnitudine. Igitur benignè appellatus, in publicum est hospitium adductus: dati adhaec ex patricio ordine plerique, qui vrbem illi per otium monstrarent, quíque ipsius latera stipantes benignè ac comiter hospitem haberent: data & abeunti ex publico munera, missi???ue non pauci, qui eum procul vrbe officij causa comitarentur. Haec Venetorum hospitalitas, quam ipsi priuato homini praestare putabant, ita accepta fuit regi, vt in Iberiam veniens, rem omnem posteris tradidisse dicatur. Atque ob idipsum mutuum hospitium Venecis cum regia illa familia in hunc diem durat. Sab. lib. 3. Dec. 4. Morborvm depvlsione. Vide infrà, Grati erga. Medicos. Hîc Rei propter quam, (quae etiam ab alio quàm medico interdum praestatur) illic Personae erga quam grati sunt, ratio habetur, fol. 3368. Naaman Syrus Elisaeo prophetae, a quo curatus fuerat à lepra, decem argenti talenta, sex aureorum millia, & decem vestes splendidas obtulit. quae tamen Elisaeus accipere noluit. Sed Gihezis famulus clàm domino, duo talenta totidem???ue vestes à Naamane accepit. 4. Reg. 5. Mvlier haemorrhoissa è Caesarea Philippi fuit (Phoenices Paneada vocant) & à Christo curata, eius fimbriae attactu. Itaque gratitudinis ergó prae foribus domus suae columnam erexisse dicitur, in qua aereae duae statuae sublimes stabant: Femina supplicanti similis genubus flexis, manibus???ue protensis, viri diploidem tangebat: Vir ipse manum supplici porrigebat. Ex basi virilis statuae herbam [Greek words] enasci asseruerunt, quae cùm ad sacram fimbriam pertigisset, crescere desineret. Ea ad desperatissimos morbos vtebantur, de causa incerti, aut cuius ea esset statua: donec effossa terra, literae historiae fidem facientes apparuerunt, & deinceps herba ea euanuit. Statua ipsa vsque ad Iulianum apostatam durauit, qui eius loco suam erexit: quae tamen fulmine disiecta fuit. Statuam autem Christi in Ecclesia Diaconicum transtulerunt pij homines, quam panico furore perciti quidam funibus reuinctam per mediam traxêre viam, omni???; genere contumeliae affecerunt, ita vt totam comminuerint. Fragmenta à religiosis viris collecta, & maximi thesauri instar reposita. Nicephorus libro sexto, capite decimoquinto, & libro decimo, capite tricesimo, Eusebius libro septimo Eccles. hist. se statua̅ vidisse affirmat. È decem leprosis à Christo sanatis Vnvs tantùm, qui Samaritanus erat, ad Christum redijt, & gratias ei egit. Lucae 17. Graeci poëtae, tragici???; in primis, qui Homerum aetate consecuti sunt, narrant Graecos cùm primùm ad Ilium cum classe accesserunt, errasse in via: expositis???ue copijs in terram, regionem quam non licebat, depopulatos esse: Mysia autem haec erat, vbi regnabat Telephvs, qui graue vulnus ab Achillo accepit, cùm equus, quo vehebatur, sarmento implicitus cecidisset, voluntate Liberi patris: interea tamen compulit in naues Graecos, re quam aggressi fuerant, non perfecta. Postquàm autem impositum ipsi vulnus sahari non poterat, consulto oraculo responsum accepit hoc peruagatum, [Greek words]. quod à nullo alio sanari posset vulnus, nisi ab eo qui inflixisset. Quare cùm ad Achillem nauigasset, vlcere sanato mercedem curationis ei dedit, quòd ducem itineris illius se praebuit Graecis: eos???; ad Troiam saluos deduxit. Victorius lib. 5. Var. lect. c. 12. Phalysivs Anytae poëtriae pro recuperata oculorum sanitate bis mille numûm aureorum numerauit. Paus. in Phocicis. Diuus Leonardus Cenomanësis, episcopus Lemouicensis, cùm Clodovei regis Gallorum vxorem in partu periclitantem seruasset, multa munera rege offerente, id tantùm petijt, vt sibi de sylua, in qua regina peperisse, tantum concederet, quantum vna nocte asino circuire posset. Ibidem monasteriu̅ construxit, & duos monachos apud & habuit. Deinde venerunt septem familiae eius generis, quas omnes distributis ne [3359] moribus apud & retinuit. Vincentius libro 21. capite vndecimo. Vita conservata Prophetis. Elisaevs propheta, Abdiae viri optimi liberos à seruitute liberat, quam illis intentabat creditor ob contractum à patre illorum aes alienum in conseruandis à furore Iezabelis prophetis. 4. Reg. 4. & Iosephus lib. 9. cap. 3. Regibvs, Principibvs. Iaromirivs Boëmorum princeps, à Cochano Versouicense in venatione sagittis confixus superuento Houorae venatoris sui liberatus, eum praefectura venatoria eius???; posteros, agris insuper & pagis circa Stembnam sitis donauit: primum???; inter Boëmos auctoritate Caesaris Henrici ad eum procerum gradum prouexit, qui nunc Barones à Duba siue Quercu in Boëmia appellantur. Dubrauius lib. 6. Edoardvs I. Rex Angl. cùm adhuc adolescens esset. Vide folio 3933. Rodolphvs Habspurgensis Imp. Iacobum Mullerum Tigurinum maiore beneuolentia, quàm principes, pari, qua fratres, prosequebatur. Mirantibus hanc insolentiam vniuersis: Memorem se esse dixit beneficij à Iacobo accepti, quòd illius fortitudine atque fide, cùm contra Baronem Regenspergium pugnans, multis vulneribus affectus, à suis plerisque desertus, illius opera equo impositus, & ex hostium manibus liberatus fuisset. Stumpsius. Alphonsvs Aragonius subacta Ischia insula, ad vicinum templum, Deo gratias pro victoria acturus, profectus, cùm nauicula, qua vehebatur, subuersa esset, Caietani nautae opera seruatus, alimenta ei liberalissimè dedit & quinque illius filias honestissimè elocauit. Ludouicus Dominicus lib. 1. Var. hist. ex Panorm. Pontanus XII. vncias annuatim à rege tributas scribit cap. 12. de Liberalitate. Civievs, Exercitvi, Commilitonibvs. Alcibiades fuit admodum adolescens in expeditione contra Potidaeam suscepta, habuit???ue contubernalem & in certaminibus latus suum cingentem Socratem. Cùm aliquando acris pugna esset, prae caeteris ambo dimicauerunt strenué. saucium autem Alcibiadem protexit & defendit Socrates: & verò, quod constitit omnibus, eum cum armis conseruauit. Debebatur ergo optimo iure praemium militare Socrati. Sed cùm ob dignitatem apertè contenderent duces deferre Alcibiadi honorem: Socrates, quò eius in rebus praeclaris intenderet ambitionem, primus testis fuit & auctor, vt donaretur ille corona & decoris armis. Iam pugna in Delio terga dantibus Atheniensibus, Alcibiades equo vectus Socratem pedibus se cum paucis recipientem, vt eum conspexit, non est praeterlatus, sed stipauit texit???; eum, quamuis instarent hostes: & multos obtruncauit. Plut. in Alcibiade, & Plato in Symposio. P. Decius Tribunus militum cùm Rom. exercitum ab hostibus Sabinis circumuentum circuitione montis conseruasset: Consul C. Cor. Cossus concione aduocata peregit Decij laudes: cumulatiore etiam testimonio recentioris consilij, cum alijs militaribus donis, auream illi coronam, centum boues, atque in his album auratis cornibus donat habere: singulis militibus, qui cum eo fuerant, duplex frumentum accipere, binos in praesentia boues binas???; tunicas. Milites eam consulis gratitudinem clamore approbantes coronam gramineam, discussae obsidionis argumentum, Decio imposuêre. Altera corona eiusdem honoris index à suo est praesidio illi imposita, quia ipsius consilio & virtute ab hoste obsessi, per illorum stationes, incolumes in Romana castra venissent. Ipse centum boues à consule datos militibus expeditionis illius socijs dono dedit. Sab. lib. 3. Enn. 4. Hostibvs. Cùm Largivs ciuis Romanus, in triumuirali proscriptione nominatus esset: fortè inuentus à militibus, qui eam prouinciam obeuntes, alium insequebantur, prae misericordia ab eis dimissus est. Qui cùm nondu̅ ab eis longè abijsset, animaduertit ab alijs militibus, qui proscriptos ipsi quoq; disquirebant, & detectum. Cùm autem videret & nullo modo eorum posse manus euadere, in ea animi perturbatione, in qua de salutis periculo torquebatur, memor accepti à prioribus militibus officij, qui eum dimiserant, sanguine suo posteaquam aliter non poterat, gratum & eis praestare voluit. Itaque ad eos reuersus, dixit: Velle se, vt ad ipsos potiùs capitis sui praemium perueniret, quia quantum in eis fuerat, eum liberarant, quàm ad illos, qui sine vlla misericordiae specie ipsum insectabantur. Fulgos. lib. 5. c. 3. Tiberivs Caesar, à Germania in Vrbem post biennium regressus, triumphum, quem distulerat, egit: Bationem Pannonium ducem ingentibus donatum praemijs, Rauennam transtulit: gratiam referens quòd & quondam cum exercitu iniquitate loci circumclusum, passus esset euadere. Sueton. Frotho, Danorum rex, Ericum Disertum, ob plurimos adulatores singulari certamine occisos, fugientem naui lacera insequitur. Caeterùm mergente naui, armis onustum regem de vita periclitantem, cùm Ericus & Rollerus fratres natandi industria de praesenti mortis periculo eripuissent: pro vita conseruata Ericum in amicorum numerum suscepit: ei???; sub sponsalium fide sororem Gunuara̅ ac centurionatum dedit, eius verò fratri Rollero Hanundam reginam à se ob stupri crimen repudiatam. Saxo libro quinto: & Ioannes Magnus lib. 4. cap. 22. Bello Neapolitano Tarentinus dux Andegauensium partes secutus, Andriam graui obsidione premens cuniculos agebat. Quibus contrarios egit Franciscus dux Andriensis, Ferdinandi Aragoni partium studiosus: ijs???ue patefactis, Hostes, quos igne & fumo suffocare poterat, religione victus capi iussit, armis???; exutos & liberaliter habitos, mane facto cum vestimentis benignè dimisit. Itaq; tantum sibi illorum deuinxit animos, vt reperti ex eis fuerint, qui per famulos aut amicos suos clàm frumentum, cuius inopia premi vrbem sciebant, aut intra vrbem immitterent, aut in ipsas fossas excipiendum noctu ab oppidanis deijcerent. Quibus artibus aliquot diebus fames in vrbe tolerata est, sed tandem dedita, an. MCCCCLXI. Pontanus lib. 4. belli Neapolitani. Federicus Caietanus Honorati F. quum à Caesare Carolo V. ad Gallos, anno MDXXIIX. Neapolitanum regnum inuadentes, defecisset, vt paterna oppida à Columnijs possessa repeteret: securi percussus est, Murconio eius patruo Pompeii Columnae Cardinalis precibus conseruato, qui eandem damnationem subierat, & penè productus ad supplicij locum, similem vitae exitum expectabat. Attulit hanc gratiam misero seni, ex veteris beneficij memoria, quod vir generosus XX. annorum spacio nunquam obliuione deleuerat. Quum enim iuuenis in Volscorum syluis quotidiana consuetudine venaretur, ab Honorati equitibus ex insidijs captus, & Fundana in arce in imum turris carcerem detrusus fuerat: sed demùm insigni Murconij pietare mortem effugit: quum Honoratus frater eum vti iuuenem praeferocem, & Caietanae familiae infestum, veneno tollere decreuisset. Seruum enim suum Murconius fideli obsequio facilè parentem, sed conficto damnatum crimine, in eundem carcerem demitti iusserat, vt Pompeium moneret, ne alio vteretur cibo, quàm eo, qui sibi sportula demissus foret, humaniter interposita salutari mora, donec Honorati consilia lenirentur. Iouius in Pompeio in Collumna. Hospitibvs. Exploratores duo à Iosua Israëlitarum duce, ex Setimo in Chananaeam trans Iordanem missi ad explorandam regionem, & inprimis Hierichuntem vrbem: cùm eò venissent, diuerterunt in domum Rachabae meretricis, quae illos iam suspectos ciuibus sub tecto sub lini fasciculis occultarat, & per fenestram fune demissos (erat enim domus sub moenia) incolumes dimiserat. Illi pro hoc beneficio cùm ea pacti sunt, vt quando Israëlitae vrbem illam expugnarent, ipsa coccineum laqueum fenestrae alligaret, & parentes suos, fratres, cum vniuersa paterna familia domum ad se congregaret. Eo enim signo animaduerso, Israëlitas domui illius parcituros. Iosuae 2. Parentibvs. Fvrnivs quidam, qui vixit Augusti temporibus (cuius pater quandoquidem sub Antonio stipendium fecerat, ob id iure belli hostiliter Augusto erat inuisus) adijt Imperatorem, patris ab eo vitam deprecatur. Ignoscit ille. Tunc Furnius: Hanc vnam Caesar, habeo iniuriam tuam, effecisti vt viuerem & morerer ingratus. Caelius libro septimo, capite vigesimo octauo Antiq. Lect. Fratribvs. Xerxes Xenagoram Ciliciae praefectura donauit, ob seruatum fratrem. Vide Tit. Molles in ferendis conuicijs. Dominis. Croesvm Halyattis F. nouerca pane medicato è medio tollere decreuerat. Famula, cui id negotij datum fuerat, Croeso insidias detexit, & ab eo persuasa, medicatos panes nouercae liberis veluti per errorem apposuit. Ijs extinctis. Croesus tandem regno potitus, statuam mulierculae [Greek words] inter reliqua donaria Delphos misit, & pietatis illius, & suae gratitudinis monimentum. Plut. in lib. Cur Pythia versibus oracula nulla ampliùs edat. GRATITVDO PRO BENEFICIIS, QVAE BONIS Fortvitis nostris nostrorúmye contulerunt. Grati. ob Patriae defensionem. Cùm liberasset Gedeon ab inimicis Israelitas, dixerunt omnes ad eum: Dominare nobis tu & filius tuus, quia liberasti nos de manibus Madianitarum. Iudicum 8. Argivi, Telesillae poëtriae statuam posuerunt, ob defensam aduersus Cleomenem per feminas vrbem. Paus. in Corinth. Bello Peloponnesiaco, Athenienses bustum veteri instituto ijs publicè fecerunt, qui praesenti bello perijssent: ad quorum memoriam laudandam Pericles Xanthippi filius delectus est. Grata ciuitas praeter funeris monumentum, peremtorum liberis ad pubertatis vsq; annos alimenta decreuit: vt talibus praemijs caeteri allecti, pace, bello, terra mari???;, studerent patriam demereri. Sab. lib. 6. Enn. 3. Iidem eorum memores, quae Aristides pro Atheniensium salute Persarum bello egerat, Lysimacho eius filio poëtae melopoeo, sed tenui & simplici, ob parentis memoriam minas argenti centum dedêre, totidem???; agri iugera, & simul quotidie drachmas quatuor, Alcibiade suadente. Filiae Polycritae post patris interitum tantundem alimenti, quantum Olympionicis dare consueuerant. Plut. & Callisthenes. Horatius Cocles, cùm vnus irruentibus ad vrbem Hetruscis, Porsennae???; ipsi obstitisset, dum sublicius pons rescinderetur, po̅te???; effracto incolumis postea armatus???; ad suos Tiberim tranasset: Senatus decreto, Romani omnes vnius diei cibaria domum Horatio pertulerunt: & insuper dono ei Senatus dedit, quantum agri vno die circumarare posset. Fulgosus lib. 5. cap. 2. Q. Fab. Maximo, scuto pop. Rom. contra Annibalem, recepto Tarento, secundum agente triumphum, Pop. Rom. tum alios habuit eximios honores, tum filium eius consulem designauit. Plut. in Fabio. Festus dies, praemij loco Petro Gradonico Duci à Venetis institutus fuit, ipso D. Catharinae die, qui Petri quoq; natalis erat, ob rem bene gestam aduersus conspirationem Baiamondi Teupuli. Egnat. lib. 3. c. 2. & 6. ob Literaria mvnera. Ex Tit. Sumtuum liberalium in libros excudendos collatorum, exempla quaedam pete, f. 2413. Alexander Macedo, Pyrrhonem Eliensemphilosophum & poëtam praeclarum, à quo secta Pyrrhoniorum, decem aureorum millibus donauit pro oblato poëmate. Sextus Empiricus testis. Hieron tyrannus Syracusanus, Archimolo poëtae mille medimnos trititi in Pyraeeum vsq; misit pro Epigrammate vno, quo ille nauem Hieronis (de qua & Archimedes opus composuerat) celebrarat. Athenaeus. Lysander Spartanus, ob pauculos versiculos Antilocho poëtae pileum argento impleuit. Pontanus cap. 29. de Liberalitate, ex Plutarcho. Ptolemaevs Philadelphus, cùm Iudaeorum legem in Graecam ex Hebraica lingua transferri per LXX. seniores curasset: vt huius operae gratiam Iudaeis referret, vltra ingentem vim auri dono Hierosolymorum templo datam, Iudaeorum quoq; gentis captiuos omnes per totam Aegyptum conquisitos, sub prioribus regibus bello captos (quanquam centum millium numerum aequarent) pecunia sua à dominis omnes redemit, ac libertate donauit: vt sine populorum iactura (quod ab omnibus regibus fit) ipsius liberalitas exerceretur. Magnum profectò liberalitatis argumentum, & Ptolemaeo rege dignum, cùm tanta res in longè quoq; potentiore plus quàm ingens videri debuerit. Fulgosus libro 4. capite 8. ex Iosepho. L. Sylla, cùm ei in concione libellum malus poëta de populo lubiecisset, quòd epigramma in eum fecisset tantum modò alternis versibus longiusculis: statim ex ijs rebus quas tunc vendebat, iussit ei praemium tribui, sub ea conditione, ne quid postea scriberet. Cicero pro Archia. M. Antonivs Triumuir Boëtho Tarsensi poëtae pro gratulatione victoriae Philippicae, patriae gubernationem concessit. Item Anseri poëtae indocto, propter carmina quaedam, quibus laudes eius celebrauit, agrum Phalernum dono dedit. Vergilius Maro ab Octavia denis sestertijs donatus est, cum illos versus recitasset: - tu Marcellus eris. Gyraldus dialogo 4. Poëtarum historiae. Saleius Bassus Epicus clarus, à Vespasiano Imp. L. sestertijs donatus, & inter illustria monumenta positus. Gyraldus de Historia poët. Oppianus Cilix, ex vrbe Coryco scripsit Piscatoria libris quinque, Venatoria libris quatuor, de Aucupio libros duos. Cuius poëmata cùm apud M. Antoninvm Pium Imratorem recitata essent, donatus est in singulos versus aureo statere: vt XX. millia aureorum pro omnibus acceperit. Suidas. Hoc alij ad Antoninum Catacallam referunt: quod verisimilius est. Nam Oppianus Seuero mortuo, à quo pater eius in Melitam insulam relegatus erat, oblato poëmate eius filio Antonino Caracallae, & parentis in patriam reditum impetrauit, & ab eodem totidem aureis numis, quot erantuersus, donatus est. Quanquam huius rei Spartianus non meminit. Mathias Hungariae rex, seculo suo regum decus, pro tabula astronomica preciosam vestem & Hungaricos aureos octingentos dono misit Regiomontano. Ephemerides annorum XXX. nouus tum & ignotus antea matheseos foetus, ita gratus accidit, vt exempla singula XII. Hungaricis aureis venderentur: Germanis, Hungaris, Italis, Gallis, Britannis, certatim coëmentibus. Sed summus ille à Sixto IV. pont. Romano honor fuit, ab sentem Regiomontanum Ratisponae episcopum designatum esse. P. Ramus lib. 2. Proeemij mathematici. Antonius Panormita, ob vitam Alphonsi regis descriptam, quibus sit donatus praemijs, pete ex Titulo, Historicis. honores exhibiti. Bessario cardinalis, cùm in Bacchanalibus à Ioan. Ant. Campano (qui postea Aretinus episcopus factus est) sub persona laruati ephebi Latinis versibus ad lyram decantatis laudatus esset: lyristae tot aureos numos, quot erant carmina (erant autem XX. numero) largirus est. Campanum mox aduentantem, factum???ue dissimulantem complexus: Campane, inquit, vbi sunt illi digiti, qui tot de me mendacia scripserunt? Anulum cum gemma adamantina precij LXX. aureorum eidem donauit: addidit???ue pelles mustellinas (quas Varias Itali vocant) dono sibi olim à rege Polonorum missas, in cumulati muneris testimonium. Michaël Fernus in Campani vita. M. Antonius Sabellicus, cùm apud Veicetinos diu professus esset, animum tandem adhibuit ad Decadas scribendas: quibus libris res à Venetis gestas, & ab Vrbis primordio ad suam vsque aetatem, ornatè inprimis & eleganter est complexus. Quare non dubitauit Senatus Venetvs ducentis aureis numis eum quotannis, dum viueret, pro egregio hoc eius munere donare. Egnatius libro 5. capite 2. & Sabellicus libro 7. capite quinto. Desiderius Erasmus Roterodamus, Germaniae nostrae, ne dicam Europae, phoenix, vt eruditione omnes ferè sui seculi literatos homines superauit: ita quoq; summam Principvm & quorumuis aliorum illustrium hominum, quibus lucubrationes suas dedicauit, gratitudinem & liberalitatem expertus est. Itaq; cùm moriens eas reliquisset facultates, quae homini non auaro neq; prodigo ad honestè viuendum satis esse poterant: vt honestè partas opes ad virtutis studia conferret, vsumfructum annuum studiosis iuuenibus in omni scientiarum genere erogandum testamento cauit: eam???; prouinciam Bonifacio Amerbachio Iureconsulto clarissimo delegauit. Vasa aurea & argentea, monumenta scilicet liberalitatis Principum, suorum???ue laborum praemia, Bonifacio Amerbachio inprimis, tum etiam Hieronymo Frobenio, & Nicolao Episcopio, testamento reliquit. Ferunt Erasmum, vt naturâ vrbanus erat, si argenteum poculum muneris loco accepisset à quoquam, quod argenteis aureísve numis plenum esset, pecunia exemta, honorario vino plenum nuncio propinasse: sin minus, famulo suo, vt illud custodiret, tradere solitum fuisse. Theatri vitae humanae primam eam???; rudiss. editionem Vueitmoseris fratribus: Ioanni, Christophoro & Esaiae, beneuolentiae erga illos nostrae, quam ab Ioanne Oporino auunculo veluti per manus traditam, acceperamus, testandae, sed & necessitudinis academicae, quae mihi cum illis Patauij intercesserat, commendandae causa, dicaueramus. Illi nos centum aureis Salisburgensibus, quos Ducatos vulgò dicunt, liberaliter donauêre. ob Mvneraet Dona alia. in Genere. Piè recognoscebat Pavlvs beneficia sibi collata. Ad Galatas ait: Sicut angelum Dei recepistis me: & si fieri potuisset, oculos vestros dedissetis mihi. Galat. 4. Repletus sum acceptis ab Epaphrodito quae misistis in odorem suauitatis. Philip. 4. Et alio loco: Det Dominus misericordiam Onesiphori [3361] familiae, quae saepè me refrigerauit, & catenam meam non erubuit. a. Timoth. 1. In Specie, Ob Pecunias. Martianvs (qui postea Imperator est factus) cùm in Lycia prima stipe̅dia mereret, aegritudine oppressus, nactus est duorum germanorum familiaritatem, Taciani & Iulij, cum quibus in venationem prodibat, postquam conualuerat. Erat autem dies ita ardore Solis candens, vt vmbram necessariò sub erboribus inquirerent. Cùm itaque sub arbusculis quiescere̅t, Tacianus prior excitatus, co̅spexit aquilam supra caput Martiani in aëre pendere, qui passis alis Solis radios arcebat. Ille fratrem, vt videret rem miram, excitauit: ambo stupidi, alitis mirabantur obsequium. Experrecto somno Martiano narrant, quae viderant, imperium ac regnum portendi nunciantes, & ideò abeuntem viatico ducentorum argenteorum prosequuntur: nam omnia iam consumserat. Factus Imperator, Iulium Constantinopoli, Tacianum Illyricis praefecit. Sigogonius lib. 12. Imp. occid. Agros. Romani Caiae Tartariae (alij Tarquiniam vocant) propter campum Tiberinum dono datum Reipublicae, cuius accessione campus Martius plurimùm auctus est, Horatia lege amplissimos honores decreuêre. Nimirum, vt vna omnium feminarum testabilis esset: hoc est, ius testimonij dicendi haberet. Praeterea si quadraginta annos nata sacerdotio abire ac nubere vellet, id salua religione posset. Gellius libro 6. cap. 7. & Plutarchus in Poplicola. Pamphaës Prienensis, cùm Croeso Lydo, superstite adhuc ipsius patre, triginta minas dono dedisset: Croesvs ad regnum euectus, eius beneficij non immemor, statim currum argento plenum ei remisit. Aelianus lib. 4. de Varia historia. Facetè se in eum Alcibiades gratum ostendit, qui eius amore captus, omnibus quae habebat diuenditis, munus ei centum stateres tulerat. Benignè enim accepto homini aurum reddidit, iussit???ue vt redimenres postero die vectigalia, publica licitatione superaret: detrectanti, ni faceret, comminatus verbera. Manè igitur ad locum profectus incola, addidit licitationi talentum. Ibi collatis capitibus in dignantes publicani laudare eum iusserunt praedem, tanquam neminem reperturus esset. Perculso homine, & iam recedente, procul stans Alcibiades, Archontibus: Me, inquit, scribite, meus est amicus, ego pro eo spondeo. Quo audito, omne illorum abscissum consilium fuit. Precibus igitur aggressi sunt hominem, oblata pecunia: sed non permisit Alcibiades vt minùs caperet talento. Quod vbi accepit, ea mercede iussit ei rem relinquere: atque ea ratione homini subuenit. Plutarchus in Alcibiade. Massilienses, capta à Gallis Roma, luctu suum dolorem testati, munera amplissima Romanis misêre, vt pacem à Gallis pecuniâ eò meliùs redimere possent. Eam liberalitatem Romani postea eo sunt honore prosecuti, vt Massiliensibus in Senatu & in theatris locus fuerit datus. Iustinus. Mundum muliebrem. Romani erga Matronas, ob mundum muliebrem vsibus Reipublicae accommodatum grati. Tit. Fides erga patriam, opum iactura. Vestes. Darivs priuatae adhuc fortunae, amiculo Sylosontis Samij delectatus, curiosa contemplatione fecit, vt vltrò sibi, & quidem à cupido daretur. Cuius muneris quàm grata aestimatio animo eius esset allapsa, regno potitus ostendit: totam namque vrbem & insulam Samiorum Sylosonti fruendam tradidit. Non enim precium rei aestimatum, sed occasio liberalitatis est honorata: magis???; à quo donum proficisceretur, quàm ad quem perueniret, prouisum. Valerius Maximus libro 5. capite 2. & Aelianus libro 4. Variae historiae, Herodotus in Thalia. Strabo libro 14. Signa. Cùm Thraciae mulieres, quae voluntaria seruitute apud Erythraeos victum sibi quaeritabant, se tondendas praebuissent, vt ex suis capillis funes contexerent, quibus Herculis simulacrum rati insertum, e???ue Tyro mari ad Heram delatum, ad se pertraherent: edixerunt Erythrae 1, solis è Thracia mulieribus in Herculis fanum introire vt liceret. Pausanias in Achaicis. Canes. Rex Persarum gratus pro canibus venaticis sibi datis à Carolo Magno, eidem Palaestinam reddidit. Verùm quoniam Carolus aberat longiùs, quàm vt eam administraret, ipse quidem Parthus eam retinuit, atque pro praetore gubernare decreuit, vectigalia redditus???ue fisco Caroli attribuens. Auentinus lib. 4. Annalium Boiorum. Fructus. Miles Artaxerxi Persarum regi malum punicu̅ cùm in vano obtulisset, rex magnitudinem eius admiratus, interrogauit, è quónam horto depromtum hoc donum afferret? Illo verò respondente, Domo sua, & ex suis agris: gauisus rex supra modum, missis regijs muneribus viru̅ ornauit, &: Per Solem, inquit (ita enim Persae iurare solebant) iste homo tali curatione & agriculturae dilige̅tia, poterit etiam ciuitatem, meo quidem iudicio, ex parua ampliorem reddere. Videtur autem innuere, non tantùm agros, sed omnes res, cura & sufficienti opera, & indefesso labore, contra naturam etiam, meliores & praestantiores effici posse. Aelianus lib. 1. de Varia historia. Idem erga Sinaetam rusticum pro vola aquae plena gratus. Vide Tit. Grati pro alimentis. Lvdovicvs XI. Caroli VII. patris metu apud Burgundos exulans, venationbus indulgebat, saltuarij cuiusdamCononis familiaritate se oblectans. Ad regnum euecto, Conon simplex homo rapa aliquot ab vxore accepta, quibus Ludouicum post venationis laborem auidè vesci viderat oblaturus, Parisios proficiscitur. In itinere fame vrgente, omnes rapas grandissima excepta deuorauit, eam???ue regi dono dedit. Rex hominis simplicitate delectatus, mille donauit aureis, & rapam inter thesauros suos collocari iussit. Nobilis quidam obseruata hac liberalitate, beneficium foeneraturus, generosum equum regi dono dedit. Hilari eum animo rex suscepit, & rapam sindoni inuolutam ex aerario depromtam homini dari iussit. Explicato munere, indignabundo nobili, & se delusum conquerenti: Quae verò haec ludificatio, subintulit rex, mille emtam aureis rapam equo centum aureorum precium vix aequanti opposuisse? Aegidius Corrozetus de Dictis & factis memorabilibus. Aquam. Artoxerxes Persarum rex (qui iuxtà censebat regium esse & benignum, capere candido & alacri animo exigua, atque ingentia donare) cùm homo pertenuis & plebeius cui nihil erat aliud, sumtam ex amne ambabus manibus aquam, ei equitanti in itinere obtulisset: accepit hanc grato animo, & phialam ei auream cum mille Daricis misit. Plutarchus in Apophthegmatibus, & in Artoxerxe. Succinum. Alfonsvs rex Calabriae, cùm Aconitanus Cyriacus succino eum donasset, quo pansis alis musca includebatur, ignorabat, quo remunerationis genere respondendu̅ tam rara donanti esset. Pontanus cap. 19. de Magnificentia. Filum. Bertae Henrici quarti Imperatoris vxori (quae tunc Patauij degebat) rustica quaedam ex vico Montagnano, Berta nomine, filum tenuissimum, quod suapte manu elegantissimè duxetat, & in vrbem delatum iusto precio vendere non potuerat, dono obtulit. Illa & doni elegantiam, & rusticae animum admirata, praefecto suo imperat, Montagnanum subitò proficiscatur, & tot terrae iugera ex publico agro Bertae attribuat, quot filo honorario per longitudinem extenso circumdari possent. Sic rustica illa ex inopi ditissima euasit, ita vt ab ea patriciorum Patauinorum familia (qui de Montagnano dicti sunt) clarissima fluxerit. Vicinae mulieres Bertae exemplum imitatae, cùm filo regniam obruerent, acu??? singulis respondit: Animum vestrum laudo, sed benedictionem Berta praeoccupauit. Quod apophthegma in Patauino agro prouerbij, adhuc vim obtinet, quando disparem temporis conditionem expressuri aiunt: Non è piu el tempo, che Berta filaua. Bernardinus Scardeonus libro tertio Historiae Patauniae. ob Praedam Restitvtam. Demetrivs Antigoni F. annos natus XXII. à Ptolemaeo Aegypti rege veterano ad vrbem Gazam fusus est, octo millibus captis, & quinque millibus desideratis. Amisit simul tabernaculum, stipendium, totum???;, quo ad corporis cultum vtebatur, famulitium. Caeterùm remisit ei haec cum amicis Ptolemaeus, generoso & humano adiecto dicto: Non de vniuersis, sed esse de gloria ipsis & imperio decertandum. Quibus receptis, precatus Demetrius deos est, ne eius beneficij diu maneret debitor, sed citò paria referret ei. Iterata igitur pugna cum Ptolemae duce Cille, qui Demetrius ex priore aduerso praelio contemnebat, Demetrius repentino insultu non expectantem perculit, atq; castra cum ipso cepit duce. Militum septem millia viuos in potestatem redegit, ac permagna praeda potitus est. Victor exultauit non horum causa quae habiturus, sed quae redditurus esset: atq; ex victoria non ita opes & gloriam, vt pensitationem munificentiae & gratiae in Ptolemaeum relationem, est amplexus. De quibus tamen priùs ad patrem scripsit. Quo annuente & mandante, omnibus ex libitu suo vteretur, ipsum Cillem & amicos eius magnificè donatos remisit. Plut. in Demetrio. ob Haereditatem. Romani Laurentiam scortum, ob haereditatem relictam, diuinis coluerunt honoribus. Plut. in Romulo. Anno Christi 1494. Venetvs Senatus Bartholomaeo Collioni Bergomati imperatori suo, quòd multa bella singulari virtute, fide incomparabili gessisset, rem???ue militarem superiorum imperatorum negligentia collapsam restituisset, quod???; de Republica optimè meritus, auri libras decies centies ei moriens testamento legauisset: statuam equestrem aeream inauratam in Ioannis & Pauli area ponendam censuit. Bembus libro 2. Venetae historiae. ob Encomia. Vide Tit. Poëtarum & Historicorum amor, fol. 1169. 1592. Athenienses Pindaro statuam erexerunt. Vide Titulum, Inuidi praeconio. Cn. Pompeivs Magnus, Theophanem Mitylenaeum, rerum suarum scriptorem, in co̅cione militum ciuitate donauit, omnibus illud factum approbantibus. Cic. pro Archia. Mahometvs II. Turcorum Imp. impensissimè curauit, vt victoriae, quibus ipse potitus fuerat, à doctis atque iudicio praeditis hominibus conscriberentur. Ioannem Mariam Vicentinum, Mustaphae primogeniti sui seruu̅, maximis excepit blanditijs, quòd victoriam, quam ipse de Vsun cassano Persiae rege reportarat, Turcico sermone, atque item Italico, literis mandasset. Iouius in eius vita. ob Imperivm, Regnvm, Pontificatum, Dignitatem quamuis Datam, Acqvisitam. Arbaces Mediae praefectus gratum se exhibuit erga Belesum, cuius opera Medorum regnum occuparat, Babylonis praefectum eum primò declarans. Deinde cùm peculatus conuictus esset, capitali poena remissa, regium etiam aurum cum decreto anteà honore habere iussit: pro concione fassus, maiora erga se Belesi esse merita, quàm vt pro tam parua offensa illi irasci debuerit. Sabel. lib. 2. Enn. 2. ex Diodoro. Menesthevs Peteoi filius non ingratum se praebuit aduersus Tyndaridas, qui eiecto Theseo, matre???ue eius Aethra captiua ducta, regnum Menestheo tradideru̅t. Primus enim eos [Greek words], hoc est, regum & seruatorum nomine salutauit. Aelianus lib. 4. de Varia historia. Masinissa Numidarum rex, beneficio Scipionis regno auctus, memoriam inclyti muneris ad vltimum vitae finem, longa etiam à dijs immortalibus senectute donatus, constantissima fide perduxit, adeò vt eum non solùm Africa, sed etiam cunctae gentes scirent amiciorem Corneliae familiae, atque vrbi Romanae, quàm sibimet semper fuisset. Ille cùm graui Carthaginensium bello premeretur, ac vix tutelae suae imperij sufficeret: tamen Scipioni Aemiliano, quia nepos Africani erat, bonam magnam???ue partem Numidici exercitus, quam Lucullo consuli, à quo ad auxilia petenda missus fuerat, in Hispaniam duceret, promtissima mente tradidit, respectum pristini beneficij anteposuit. Ille cùm iam aetate deficiente, magnas regni opes quatuor & quinquaginta filiorum numero relinquens, in lectulo laberetur: Marcum Manilium, qui proconsul Africam obtinebat, literis obsecrauit, vt ad se Scipionem Aemilianum, sub eo tunc militantem, mitteret: feliciorem mortem suam futuram ratus, si in complexu dextrae eius supremum spiritum ac mandata posuisset. Ille aduentum Scipionis fatis suis praecurrentibus, haec vxori liberis???ue praeceperat, vnum in terris Populum Romanum, & vnam in Populo Romano Scipionis domum nosse: integrè omnia Aemiliano reseruare, eum diuidendi regni arbitrum haberent: quod is statuisset, perinde vt testamento cautum, immutabile ac sanctum obtinerent. Tot tam???ue varijs rebus se Masinissa infatigabili pietatis serie ad centesimum extendit annum. Valer. lib. 5. cap. 2. Liberalis populus Romanus magnitudine muneris, quod Attalo regi Asiam dedit dono: sed Attalvs etiam testamenti aequitate gratus, qui eandem Asiam populo Romano leganit. Itaque nec huius munificentia, nec illius tam memor beneficij animus tot verbis laudari potest, quot amplissimae ciuitates vel amicè datae, vel piè redditae sunt. Valerius Maximus lib. 5. cap. 2. C. Ivlivs Casar iam rerum potens, quosdam etiam infimi generis ad amplissimos honores prouexit. Quum ob id culparetur, professus est palàm, sigrassatorum & sicariorum ope in tuenda sua dignitate vsus esset, talibus quoque se parem gratiam relaturum. Suetonius. Agrippa Iudaeorum rex, Caium à coniuratis interfectum, & ab omnibus derelictum, vtpotè suae dignitatis auctorem exanimem collocauit in lectulo, & composuit, vt poterat. Perfunctus hoc officio prodijt ad eius satellites, nuncians viuere quidem eum: sed quia crucietur vulneribus, nunc se medicos ea de causa petere. Caterùm vbi cognouit raptum esse à militibus Claudiu̅, ad eum peruasit, & nactus eum turbatum, pronum???ue ad cedendam potestatem Senatui, confirmauit, hortatus vt magno animo in retinendo principatu pergeret. Iosephus lib. 19. cap. 3. Antiq. Severvs Imperator cùm Marcum Antoninum ex omnibus maximè coluisset in vita, à quo honoribus ac dignitatibus auctus fuerat: vt gratum memorem???ue beneficiorum animum declararet, Bassiano & Getae filijs relictis Antoninorum nomina indidit. Volaterranus libro vigesimotertio Anthropologiae. Pipinvs ex Magistro equitum rex Franciae creatus, absolutis sacramento, quo sese Childerico III. obstrinxerant, Francis per Zachariam Pontificem, & à Stephano inauguratus: vt gratum sese ostenderet, arma cepit contra Aistulfum Longobardum, quamuis omnia imperata facturum promittentem, excepta vnica Rauenna, quam restituere negabat. Papiam regiam Longobardorum vrbem (quae eadem & Ticinum est) Pipinus infesto agmine petit, quo se incluserat Aistulfus, viribus hosti impar. Nec Aistulfus sibi deerat, omnia Pipino Pontificij???ue per oratores pollicens. Pax igitur illi reddita, & conditiones impositae, vt Stephano cederet Rauennatium praefectura, & oppidis ducatus Romani: id???ue se facturum iureiurando sanctissimo adactus est, reclamante Graeco oratore, qui ea, quae Imperatoris essent, Pontifici à Pipino donari non posse asserebat. Aistulfus discessu Francorum liber metu, vt obsidionem periculum???ue suum excidio auctoris vlcisceretur, immemor fidei iureiurando datae, coacto exercitu vrbem Romam obsidet: fines perpopulatus, suburbana omnia aedificia, publica priuata???ue solo adaequat. Nulli Barbarorum saluis vrbis moenibus plus cladis calamitatis???ue vrbi Romae intulêre, quàm tunc prae impotenti atroci???ue ira Aistulfus. Quod vbi in Franciam nunciatum est, tunc Pipinus non Stephano, sed sibi, qui pacem dedisset, leges???ue praescripsisset, bellum inferri ratus, milites rursus cogit, indignè & ipsos ferentes virtutem suam Aistulfo ludibrio haberi. Reditur in Italiam. Ita Romae soluta est obsidio, versa in hostem eadem fortuna. Qui modò vrbem obsederat, Papiae moenibus se rursus clausit, obsideri???ue coepit. Supplici conditiones eaedem impositae: sed nudae verborum fidei stari non placuit: obsides quadraginta accepti: ad radices???ue Alpium se contulit Francus: ibi sedebat, quo ad res Longobardus restitueret. Praefectura Rauennatium reddi coepta, ac Pontificis fidei tradita, finibus longè maximis, vt non Flaminia modò, sed Aemilia quoque omnis illi contribueretur. Omnes illius fines vrbes???ue, praeter Fauentiam Ferrariam???ue, redditae erant: cùm Longobardus inter venandum ab apro ictus cecidit. Ita idem finis hominis, & Graecae in Italia Praefecturae. Aemilius lib. 2. Leo III. à Carolo Magno in integrum restitutus, Imperatoria dignitate illum exornauit. Ibidem. Leo V. Papa Ethelvvolfvm monachum sua dispensatione fecit regem Angliae: qui gratitudinis ergô, de qualibet domo numum argenteum quotannis ei numerari sanxit, anno Domini 847. Platina. Poloni, sicut & Boëmi, reges habuêre per interualla creatos à Romanis Imperatoribus: sed quum illos taederet geminae subiectionis, omissis regibus, duces creauêre. Vladislavs Locticus, alijs Lakoldus, dux Cracouiae, à Ioanne Pontifice Romano suscepit coronam, quòd Ludouicum Bauarum non haberet pro legitimo Imperatore. Is regnum suum fecit beato Petro tributarium, vt per singula quotannis capita, soluatur numus vnus, qui appellatur sancti Petri. Fecerat idem multò antè Casimirus ex monacho rex: sed temporum interuallo obliteratam consuetudinem renouauit Lakoldus. Cranzius lib. 8. Vandal. cap. 2. Ioannes XXII. Pontifex Clementinas confirmauit, eas???ue in omnibus Academijs praelegi voluit, vt hac ratione gratum se declararet erga Clementem V. suum in pontificatu antecessorem, à quo galero ornatus fuerat Auinione. Garimbertus lib. 5. de Vitis Pontificum. Restitvtam. Aetolorum rex Aepalivs cùm è regno fuisset expulsus, Herculis ope atque opera restitutus est. In cuius beneficij memoriam, ei iam rebus humanis circa Oetam defuncto gratia̅ reddidit: quippe Hylum inter eius filios natu maiorem adoptauit, is???ue regni successionem suscepit, & nati natorum, & qui ab eo progeniti fuêre. Hinc in Peloponnesum redeuntibus Heraclidis primus fuit impetus. Strabo lib. 9. Artabanvs Parthorum rex, Izatis Adiabenorum regis ope & consilijs in regnum restitutus, amplissimis eum affecit muneribus. Nam & tiaram rectam ei gestare permisit, & in aureo lecto cubare (quae honoris insignia co̅cessa sunt solis Parthorum regibus) donauit???ue ei regionem magnam ac bonam, ademtam ditioni regum Armeniae, cui nomen est Nisibis. Iosephus lib. 20. cap. 2. Antiq. Cùm Calo ioannis Constantinopolitanus Imp. à Cantacuzeno per atma pulsus, ope Francisci Catalusij Genuensis imperium recuperasset: insulam Lesbon gratitudinis ergô ei tradidit. Aeneas Syluius cap. 74. Asiae. Gregorivs V. Saxo, patre Othone Magno, Bruno anteà vocatus, auctoritate Othonis III. propter affinitatem Pontifex vocatur. Verùm abeunte in Germaniam Othone, à Crescentio Consule Romanorum pellitur, & in Germaniam redit. Otho cum exercitu cum restituit, Crescentio interfecto: & Ioanne XVII. Antipapa Graeco, Episcopo Placentino, effossis oculis sublato. Gregorius tanti beneficij memor, Imperij titulum à Gallis (deficiente Caroli Magni stirpe in Ludouico Lotharij filio) ad Germanos transtulit, & sanxit, vt penes solos Germanos eligendi regem esset ius ac potestas, qui post diadema à Romano Pontifice acceptum, Imperator & Augustus appellaretur. Sunt???ue Electores constituti, Moguntinus, Treuirensis, Coloniensis Archiepiscopi: Marchio Brandeburgensis, Comes Palatinus Rheni, Saxoniae Dux, & Rex Boëmiae: qui paribus suffragijs Electorum existentibus, litem inter eos dirimat. Hanc constitutionem Imperator sua auctoritate ratam haberi voluit, Nauclerus generatione 34. Bonfinius lib. 10. Decad. 1. Cuspinianus in Othone, Platina & Stella. Leo IIX. Pontifex, ab Othone Imperatore, deiecto Benedicto V. sedi restitutus, gratitudinis ergô imperio reddidit, quae vel Constantinus donarat, aut Carolus dederat Ecclesiae, aut ante illum Iustinianus confirmarat, vel Aripertus Longobardorum rex tribuerat. Exemplar literarum Leonis petatur ex libro quarto, capite decimo Saxoniae Cranzij. Eius rei quoque meminit Fasciculus temporum. In Synodo quadam, eum populo & clero Romano potestatem eligendi Pontifice̅ ademisse, atque ad solum Imperatorem, quò seditionum causas in electionibus praecideret, id iuris & ronfirmationem transtulisse, ex Martino Cusensi Blondus libro tertio, Decadis 2. commemorat. Extat idem decretum sexagesimatertia dist. c. in synodo. Magduffi Fifensis Thani consilio & fortitudine, caeso Maccabaeo Scotorum rege, Malcolmvs, paterno regno recepto, Magduffum laudatum pro concione, Fifensem comitem fecit, eius???ue familiam tribus donauit priuilegijs. Primam, vt comes Fifensis deinceps, regis iamiam???ue coronandi in cathedram imponendi munus & officium haberet solus. Alterum, vt quum rex ad bellum procederet, primae semper aciei praeficeretur. Tertium, vt tribui Magduffi perpetuò regalitas esset, vt vocant: hoc est, priuilegium, quoslibet in sua tribu creandi magistratus, aut iudices iuri dicundo constituendi, quacunque in actione, extra crimen laesae maiestatis: potestatem quoque haberet, si quis in quacunque regni parte ex ea tribu in ius vocatus esset, ad patrios reuocandi iudices. H. Boëthius libro 12. David Brusius Scotorum rex, pulso Eduardo Baliolo, regno restitutus, conuocato consilio decreuit, vt ij, quorum parentes ad Duplyn, aut Halid ounhil pro patria pugnantes cecidissent, aut ipsi egregia virtutis exempla alicubi edidissent, nomina sua ederent. Singulorum causas cognouit, ac pro cuinsque virtute amplissimis eos remuneratus est muneribus, alijs agros donauit, alijs pecuniam, vt cuique id placebat. H. Boëthius libro 16. ob Liberationem À Tyrannorvm ivgo. Consule Titulum Tyrannicklarum, fol. 2125. Otanes, qui primus contra Magos cum sex alijs coniurauit, à Dario rege postea electo cùm omni alio magnificentiae genere, tum Medica quoque veste ex decreto donatus fuit, quòd auctor euertendae tyrannidis fuisser. Herod. lib. 3. Aristogitoni & Harmodio statuae ab Atheniensibvs erectae sunt, quòd Athenas tyrannide Pysistrati liberassent. Plinius libro 34. Lacedaemonii Philopoemeni Megapolitano, Achaeorum duci, eò quòd Machaniden primùm ad Mantineam, deinde Nabidem, tyrannos ipsorum, interemisset, & profligasset, Nabidis domum, talentis centum & eo pluris aestimatam, donarunt. At ille respuit. Pausanias in Arcad. Grati Sicyonii erga Aratum fuerunt, qui eos à Nicoclis tyrannide liberarat. Defunctum enim extra Sicyonis fines, coronatus populus ingenti pompa, decantatis in eius laudem carminibus, Sicyonem intulit, miri???ue operis & impensae sepulcro ab ipsius appellato nomine eum honorauit: quotannis???ue illic diem Arati natalem sacrificijs ludis???ue apparatis celebrauit. Et si quem eius gentis illic esse contingeret, eo die, vt honoris gratia alios anteiret, cogebat. Fulgosus lib. 5. cap. 2. ex Plutarchi Arato. Stracvsani postquam audiuissent Dionem, à quo liberati erant, à Calippo Athenienfi familiari suo interfectum esse: ne beneficij accepti parùm grati viderentur, in vltionem facti conspirarunt: & cùm Calippum inuenire nequirent, eius filias interfecerunt. Plut. in Dione. Iidem Timoleontem Corinthium, suae vindicem libertatis, prae senio caecum, honoribus prosecuti sunt amplissimis. Domum eximiam cum amoenissimo praedio ei donauêre. Hospites, qui Syracusis fortè transirent, domum eius & ad villam deducebant, quò virum contemplarentur ita de ipsis meritum: exultantes gloríantes???ue, quòd reditu in Graeciam adeò celebri, qui victoriarum nomine manebat eum, contemto, vitam ei exigere apud se libuisset. Cùm autem multae rogationes ferrentur, multa in laudem illius agerentur, tum eximium hoc sciuit populus Syracusanus: vt quotiescunque gesturi bellum essent cum nationibus exteris, duce vterentur Corinthio. Magnificam etiam mos concionum habendarum ad laudem eius praebebat speciem: nam disceptabant ipsi per se caetera: ad maiores verò deliberationes illum adhibebant, qui medio foro vehebatur curru ad theatrum, vehiculo in quo sedebat illato, populus vna voce appellabat salutabat???ue illum. Ille reddita salute, cùm aliquid festis vocibus & laudationibus dedisset spacij, audiebat qua de re deliberarent: in de sententiam suam dicebat. Qua comprobata, reducebant currum per theatrum ministri eius: ciues autem voce, acclamatione, plausu eum prosecuti, caetera dispensabant per se. Mortuum quoque honorificè extulerunt, & ludis perpetuùm honorare instituerunt, & monumentum in foro extruxerunt. Plutarchus in Timoleonte. Crotoniatae, obsessi in colle munito quidem, sed aqua destituto, à Dionysio tyranno: missa legatione, vt redimere se aliquo precio liceat, rogabant. At praeter expectationem, suam ab eo gratuita libertate donati, coronis eum aureis donarunt. Diodorus lib. 14. Cùm Isthmiaco conuentu T. Flaminius, post Philippum regem victum, omnes Graeciae populos, quorum libertatem Macedo oppresserat, in pristinae fortun ae statum praeconis voce testirusset: tantus fauor audientium secutus, vt aues supern??? volantes ad terram deciderint. Quin maiora etiam gratitudinis argumenta extiterunt. Chalcidenses diu in eo perseuerarunt, vt nulli deorum templum, nisi Flaminij nomine apposito, dedicarent: vt Herculi, Mineruae, Neptunóve & Flaminio sacrum inscriberent. Sabel. lib. 7. cap. 1. Romani & Athenienses Bruto & Cassio tyrannicidis, honores deferentes, aereas statuas ob Tyrannicidium erexerunt. Petrus Aerodius ex Cicerone pro Milone & Plutarchi Bruto. À Feris, Bellvis. Consule Titulum, Fortitudinis contra belluas, fol. 2131. Cùm Megarevs rex Megaren sium in finibus Atticae amisisset filium Timalcum in bello, Euippum leo Cithaeronius interfecisset: vt filium vlcisceretur, filiam ei promisit in vxorem qui leonem interfeciffet. Alcathous ergo Pelopis filius leone interfecto, Megarei gener factus, ei in regno successit, & arcem Apollinis ope extruxit. Pausanias in Atticis. Lege cauetur in Islandia insula, vt quicunque noxiam bestiam occiderit, à fisco vel regio praefecto mercedem accipiat. Cùm itaque corui albi ibidem plùs quàm in alijs regionibus, agnellos & porcellos rapiant, pueri in ijs configendis operam suam ponunt, sola???ue rostra funibus alligata praesidibus prosigno mercedem petituri demonstrant: quam pari sagittarum numero, vt bestiae fuerint interemtae, compensant. Idem de reliquis animalibus noxijs in tota Septentrionali plaga obseruatur. Olaus lib. 4. cap. 15. Dauide secundo apud Scoros regnante, Anglus quidam captiuus equum, cui Merchiarum Comes insidebat, ferociter salientem, quum omnes territi fugerent, solus fraeno arrepto retinuit. Merchiarum comes agro Anglum in Laudonia haud ita magno donauit. Caeterùm virtute posterorum in tantam familia ea amplitudinem creuit, vt praeter equites com plures ex eadem gente comes Bodeuallis prodierit. Hector Boëthius libro 16. ab Exilio. Arato Sicyonio, quòd patriam à Nicocle tyranno liberasset, & apud Ptolemaeum insuper 150. talenta patriae pro dono impetrasset: Exvles Sicyonij, quos reduxerat, priuatim ei aeream columnam posuerunt. Plut. in eius vita. Metellvs Pius pertinaci erga patrein exulem amore tam clarum lacrymis, quàm alij victorijs cognomen assecutus, non dubitauit consul pro Q. Callidio praetore candidato supplicare populo, quòd tribunus plebis legem, qua pater in ciuitatem restitueretur, tulerat: quin etiam patronum eum domus & familiae suae semper dictitauit. Nec hac re principatui, quem proculdubiò obtinebat, quicquam decerpsit: quia non humili, sed grato animo longè inferioris [3364] hominis maximo merito eximiam submittebat dignitatem. Valerius lib. 5. cap. 2. Afflictis Venetorum rebus anno Salutis 1509. à Maximiliano Imperatore, Lud ouico XII. Gallorum rege, & Iulio II. Pontifice, cùm omnes continentis vrbes se Caesari dedidissent, praeter Taurisium: & ad eam Caesaris nomine accipienda̅, absque vlla imperij maiestate, Leonardus Trissinus Vicentinus exul, qui & Patauium eo modo acceperat, iuisset, iam???ue intromissus esset: eius ciuitatis Exvles, recenter à Venetis restituti, & huius beneficij causa Veneti nominis amantes, tumultuari ceperunt. Hosplebs secuta, eiecto Trissino, vrbem conseruarunt, & septingentos Venetorum pedites in vrbem acceperunt. Guicciardinus lib. 8. À Captivitate et Carcere. Silenvs cùm à Mida captus esset, hoc ei muneris pro sua missione dedisse scribitur, docuisse regem, Non nasci hominem, longè optimum esse: proximum autem, quamprimùm mori. Ea de re philosophatur Plutarchus in consolatoria ad Apollonium. Theognis in Gnomis: [Greek words]. At contrà Theognidis paradoxum bellè argutatur Epicurus apud Laërtium. Cùm Aidoneus Molossus Herculem hospitio accepisset, & sermonem fortè intulisset de Theseo & Pirithoo, quae suscepissent facinora, & detecti cùm fuissent, quid essent passi: Hercules hoc postulauit beneficij, vt concederet sibi Thesea. Annuente Aidoneo, liberatus Thesevs vinculis, Athenas est regressus: ac quaecunque delubra antè sibi fuerant à ciuitate assignata, cuncta Herculi, quatuor demtis, sacrauit, dixit???ue pro Theseis Heracléa, vt auctor Philochorus est apud Plutarchum in Theseo. Bias Priaeneus, cùm diues esset, puellas quasdam Messenias redemit, & pro filiabus educauit: postea dote data eas Messanam ad parentes remisit. Breui pòst inuento aureo tripode, cùm ex oraculo deberetur Sapientissimo: puellae cum patre suo in concionem prodierunt, & Biantis liberalitate exposita, appellarunt cum Sapientem, auctores???ue fuerunt, vt tripus Bianti mitteretur. Eum Bias repudiatum Apollini, quia solus is sapiens esset, mittendum censuit. Sabellicus lib. 5. Enn. 2. ex Laërtio. Aristomenes Messenius inducijs cum Lacedaemonijs factis, securiùs vagabatur. Eum ex insidijs septem Cretenses sagittarij, Laconum auxiliarij, captum, pharetrarum loris vinciunt. Moxid ex illis duo gratulabundi Spartam nunciant captum Aristomenem: reliqui in tugurium quoddam Messenici agri captiuum pertrahunt. Habitabat in eo gurgustio orba patre virgo, vnà cum matre sua. Ea superiore proxima nocte per somnium visa fuerat sibi videre, pertrahi illuc à lupis leonem vinctum: ereptis vnguibus, illum se è vinculis exemisse, & cum eo tanquam cum viro congressam, vngues illi dedisse, nec multò pòst à leone lupos laniatos. Deducto itaque à Cretensibus ad eam casam Aristomene, agnouit puella expressam viro euentu somnij imaginem: quaesiuit ex matre, Quisnam ille esset: audito???ue viri nomine, confirmauit se: & cùm in eum intueretur, facilè quod significaret intellexit. Vinum itaque largiùs Cretensibus fudit. Cum???ue se vinolenti omnes abiecissent, ei quem grauiore somno consopitum animaduertit, pugiunculum eripuit, eo vincula ipsa abscidit, insidiatores???ue Aristomenes iugulauit suos. Virginem illam, pro nauata saluti suae opera, à filio suo Gorgo, vxorem accipi voluit Aristomenes, cùm tamen non esset ille annorum maior decem & octo. Pausanias in Messenicis. Xenocratem Philosophum, cùm Lycurgus orator eum à publicanis, à quibus ducebatur ad carcerem, causa pensionis quam pendebant inquilini, exemisset, atque illos qui eum duxerant, accersiuisset iniuriarum: fama est, liberis occurrentem Lycurgi dixisse: Egregiam profectò pueri gratiam patri vestro refero, quòd omnes eum ob eius in me beneficium commendent. Plut. in Flaminio. Veijs captis populus Romanus, delecta sibi decima spoliorum parte, aureum cratérem Apollini Delphico dedicauit. Legati autem Delphos profecti, in Lipareos quosdam praedones inciderunt, à quibus capti in Liparam abducuntur. Timasitheus autem Lipareorum dux legatos liberauit, & omne eis aurum reddens, Delphos illaesos dimisit. Popvlvs Romanus audito ex legatorum relatu hoc Timasithei beneficio, quod ei fecisset, sine mora communi consensu, constituto ei publico apud eos diuertendi loco honorare eum decreueru̅t: nec non cùm post annos centum trigintaseptem Liparam inuasissent, quicunque ex Carthaginensibus ad Timasitheum genus suum referre̅t, omnes eos ab omni censu & tributo immunes dimiserunt, ac libertate donauerunt. Diodorus libro decimoquarto. T. Quint. Flaminij de Philippo rege triumphantis currum non vnus, sed duo millia ciuium Romanorvm pileata comitata sunt, quae is Punicis bellis intercepta, & in Graecia seruientia, cura sua collecta in pristinum gradum restituerat. Geminum ex ea re decus imperatoris, à quo simul & deu icti hostes, & conseruati ciues, spectaculum patriae praebuerunt. Illorum quoque salus dupliciter omnibus accepta fuit: & quia tam multi, & quia tam grati exoptatum libertatis statum recuperauerant. Valer. lib. 5. cap. 2. L. Terentivs Romanus, praetoria familia natus, vir probus & humanus, in bello à Poenis captus, cùm à Carthaginensibus pacem à Romanis petentibus, ad Scipionem quoque cum alijs missus esset, ac Scipio Africanus eundem mox ad se collocasset, omne bellum dissoluens: Terentius tanti beneficij memor, triumphantem Scipionem pileatus sequutus est, veluti libertus. Quin & Scipione iam mortuo, ad exequias mulsum exhibuit, alia???ue ad funeris celebritatem pertinentia studiosè procurauit. Valer. lib. 5. cap. 2. Q. Terentium Culeonem vocat. Balduinus Hierosolymorum rex, cùm Admiratvm Turcorum in Arabia praelio fudisset, captam illius coniugem cum alijs multis (quia vicino partu grauiter habentem vir in itinere reliquerat) in optimo lecto tentorijs circumclusit: seruis quoque atque omni alia re necessaria adiutam, insuper pro stragula veste, cuius eo in loco copia nulla erat, chlamyde sua cooperuit, atque Admirato eam illaeso pudore restituit. Contigit postea Balduino, vt à Turcis acie victus, in vrbem Rhamam immunitam se reciperet. Ad eum ergo idem Admiratus noctu profectus, plus accepti beneficij, quàm ob religionis diuersitatem odij, aut etiam praedae quam sperare posset, memor, periculi imminentis magnitudinem aperuit: postridie enim manè Turcas impetum facere in eum constituisse. Si se sequeretur, incolumem se seruaturum eum promisit, & promissis reipsa satisfecit. Fulgosus & Egnatius libro 5. capite 2. Sveno Danorum rex à Sclauis captus, & matronarum mundo muliebri redemtus, feminis deinceps participandarum haereditatum ius, à quibus antè lege repellebantur, indulsit. Saxo libro 10. Philippus Maria dux Mediolanensis, graui Venetorum bello circumuentus. & ab omnibus socijs desertus erat. Vnus tamen omnium Alphonsvs Aragonius accepti beneficij memor, quòd Genuensi bello captus, ab eodem liberalissimè tractatus fuisset, ad opem ferenda̅ sese accinxit. Sed cùm seriùs iter agit, Philippus ob aduersam valetudinem oculis captus, deinde ex ipsa arce hostilium armorum fragore audito vehementer commotus, vitae taedio simul & languore mortem obijt, ipso Alphonso haerede instituto. Aeneas Syluius capite quadragesimonono Europa. À Mvlta, Damnatione. Fannia grata fuit & humana erga C. Marium, Minturnis captum, eius???ue custodiae traditum: qui adulterij ream, ne dote spoliaretur, sed infamiae tantùm multam quatuor asses penderet, in iudicio olim praecauerat. Plut. in Mario. M. Livivs Salinator, cùm ab omnibus Romanorum tribubus iniustè, excepta Metia, damnatus esset: reuocatus ad dignitatem, in censura sua cùm caeteras tribus aerarias fecisset, quòd se vt nocentem condemnassent, & postea Consulem Censorem???ue fecissent, solam Metiam tribum multa exemit: beneficij accepti memor. Plinius cap. 50. de Viris illustrib. Alexander lib. 1. cap. 17. Damon Peripoltas Chaeroneus, Romanum quendam ducem, stuprum sibi intentantem, interfecerat. Turbata ciuitate, senatus Chaeronensis hos concilio habito capitis damnauit, vt ea suppeditaret ipsis ad Romanos satisfactio. Vesperi autem magistratibus vnà de more coenantibus, cohors Damonis, facta in curiam irruptione, contrucidauit omnes, iterum???ue ex oppido se retraxit. Lucullus cum copijs fortè illic transiens, substitit ibi, ac recenti adhuc facinore, quaestione habita, ciuitatem reperit non solùm insontem, verumetiam pariter violatam. Chaeronei Damonem ad redeundum in oppidum pellectum, reducem praefecerant gymnasio: inde vngentem in sudatorio interemêre. Orchomenij verò contermini quadruplatorem Romanum subornarunt, qui eam ciuitatem ob caedem à Damone interemtorum adduxit in iudicium. Patroni ciuitatis testem laudauerunt Lucullum. Ad quem cùm praetor Macedoniae scripsisset, perhibuit testimonium ille veritati. Ita ciuitas haec, quae versabatur in summo periculo, fuit iudicio liberata. Quare Chaeronei statuam marmoream Lucullo in foro iuxta Liberum patrem posuêre. Eius???; vitam Plutarchus Chaeroneus luculenter gratitudinis ergô descripsit. Plutarchus in Prooemio Cimonis & Luculli. Subactis à Friderico I. Imperatore Mediolanensibus, regi Boëmorum Vladislao, cuius intercessione clementiorem experti erant victorem, Mediolanenses dono dedêre candelabrum aeneum, quod Solomonis regis fuisse dicebatur, cum decem millibus aureorum, quod ille Pragam ad D. Vitum deuehendum curauit. Dubrauius lib. 12. ob Benevolentiam et constantem fidem, pace bellóve. Darivs rex Persarum è Scythia fugiens, tra smisso rapidissimè Hellesponto, postquam Sardis venit, recordatus est beneficij in se ab Histiaeo Milesio collati, qui ratem in Istro custodiuerat, & consilij Cois Mitylenaei, qui ratem non soluendam suaserat. Quibus accersitis Sardis, obtulit electione̅. Histiaeus, vt qui esset Miletityrannus, nullam sibi tyrannidem poposcit: sed locum in Thracia ad Strymonem stuuium Myrcinum Hedonidem dictum, animo vrbis in ea co̅dendae. Coës autem cùm non tyrannus, sed priuatus esset, optauit Mitylenes tyrannidem. Impetrato vterque quod optauerat, eò se contulit. Herodotus libro 5. Idem mortem Histiaei, quamuis proditoris, grauiter tulit, quoniam de ipso benè erat meritus. Herod. lib. 6. Plataeensibus, ob fidem erga Graecos contra Persas, Graeci octuaginta talenta offerunt. Plut. in Aristide. Samiorum decem nauium trierarchis, qui in pugna nauali apud Miletum gesta contra Persas fortiter dimicarunt, neque defecerunt (vt reliquae quinquaginta naues, clàm ab Aeace Sylosontis filio, qui è Samo pulsus Darij partes sequebatur, persuasi) is honor habitus à Graecis, vt nomina in lapide scriberentur. Herod. lib. 6. Cùm à Fuluio Capua obsideretur, ac duae Campanae mulieres beneuolentiam erga Romanos dimittere ex animis noluissent, Vestia Opidia materfamiliâs, & Cluuia Facula meretrix: quarum altera quotidie pro salute Rom. exercitus sacrificauit, altera captimis militibus Romanorum alimenta subministrare non destitit: vrbe illa oppressa, Senatvs ijs libertatem & bona restituit, & si quid amplius praemij potijssent, libenter se daturum asseuerauit. Vacasse in tanto gaudio P. C. duabus humilibus feminis, referre gratiam, ne dum prae se tulisse, mirandum. Valer. lib. 5. cap. 2. Masinissam regem Numidiae, à Syphace pulsum, ob egregiam fidem erga populum Romanum, Publ. Scipio Africanus victis Carthaginensibus non solùm regno patrio restituit, sed & opulentissimam partem regni Syphacis adiecit. Auctot vitae Scipionis. Cn. Pompeius Magnus Phraati Parthorum regi, qui anteà amicitiam per literas confirmarat, bellu̅ indixit. Verùm posteaquàm Phraatis responso intellexit, quàm multa sua in populum Rom. extarent beneficia, ingratitudinis pudore affectus, destitit, ac neque Tigrani, cui Parthi bellum inferebant, auxiliatus est, nec ampliùs contra Phraatem quicquam hostiliteregit: ambobus tamen arbitros dedit, à quibus eorum dissidia componerentur. Quibus vtrinque admissis, ipsi omnem inter se controuersiam diremerunt. Dion Nicaeus. Mithridates rex Asiae pro Leonico acerrimo defensore salutis suae à Rhodijs nauali pugna excepto, omnes hostium captiuos permutauit: sanctius esse existimans, ab inuisissimis circumueniri, quàm benè merito gratiam non referre. Val. Maximus lib. 5. cap. 2. Alphonsvs Aragonum & Siciliae rex, cùm Lupi Symenij, magnanimi ac generosissimi hominis opera, viginti iam annis forìs, belio & domi in serijs ac arduis negotijs plurimùm vsus esset, nouo honoris genere Proregem, ac quod magis est, Siciliae praesidem, totius???ue regni Neapolitani appellari voluit. Antonius Panormita lib. 1. de Rebus gestis Alfonsi: & Aeneas Syluius de eius Dictis. Brixienses diuturna obsidione fatigati à Philippo Vicecomite, fame insuper & pestilentia confecti, quia in fide perstiterant, à Venetis perpetua donati sunt immunitate. Et vt plebs sua quoque sentiret praemia, molarum vectigal (quod viginti millibus locari consueuerat) in perpetuum est populo remissum. Sabel. lib. Dec. 3. Venetvs Senatus triginta familias plebeij sanguinis optimè de Republica Veneto???ue nomine meritas, difficillimo tempore Clodiensis belli, patricio ordine omnes cum suis haeredibus donauit. Egnatius libro quinto, capite secundo, & libro sexto, capite quinto. Scodrenses Epirotae Turcis octauum iam mensem vrbem obsidione secunda prementibus, quum ferro flammis???ue hostilibus fortissimè restitissent, vrbem ipsam Veneti Solymanno dedere coacti sunt: inuiris (quòd in se esset) ciuibus, qui mori etia̅ fame mallent, quàm Venetis non parére. Senatvs quadringentos & quinquaginta, qui superfuerant, praeter vxores & liberos Venetias aduenientes ita excepit, vt alios perpetuis salarijs donarent, alios oppidorum suorum arcibus praeficerent, reliquos ad vnum nullo non beneficij genere persequerentur. Id quod anteà etiam Chalcidensibus publicè datum erat. Egnatius libro quarto, capite octauo: & Sabellicus libro 10. Decad. 3. Raphaël Caresinus, magnus Cancellarius, siue Scribaru̅ princeps apud Venetos, quamuis humili plebeio???ue loco natus, pro egregia tamen sua virtute & studio patribus impenso, per id tempus quo Clodia Venetis à Genuensibus erepta erat, in patriciorum ordinem cum suis haeredibus legitimo loco natis ascitus est. Egnatius libro sexto, capite nono, & libro 3. capite 4. Consaluus Agidarius Aragoniae classis praefectus, ob fidelem operam Venetis praestitam, vini Cretici amphoras d. casei sexaginta millia librarum à Benedicto Pisauro classis Venetae praefecto dono tulit. Eidem???; Senatus ciuitatem cum iure comitiorum dedit: addidit argenti fabrefacti libras CCLX. Bembus lib. 5. Hist. Venetae. Veneti post discessum Maximiliani Imp. ab oppugnatione Patauij, ob agrestium in Rempub. fidem iussêre, vt annum totum à creditoribus ad soluendum cogi non possent, Bembus libro nono historiae Venetae. Nicolao Vrsino, qui Rauennae erat reipub. Venetae copiarum praefectus, ob eius fidem atque constantiam, quòd à compluribus ciuitatibus & regibus, vt ipsorum stipendia faceret, magnis pollicitationibus iuuitatus, Rempub. deserere noluerat, per triennium imperatorium ei nomen cum stipendio annuo auri librarum quingentarum Senatus dandum censuit. Bembus libro sexto Historiae Venetae. ob Avxilivm contra hostes latvm. Alexander Magnus victis Persis. Crotoniatis in Italia praedam impertiuit, ad Phayli athletae honorandum studium virtutem???ue, qui bellis Medicis, cùm Itali caeteri res Graecorum haberent pro deploratis, Salaminem, naui suis impensis instructa, fuerat ad periculi societatem profectus. Plutarchus in Alexandro. Antiochvs Magnus, Asiae rex, victo Scopa Ptolemaei Epiphanis duce, cùm à Iudaeis comiter exceptus & etiam adiutus fuisset: in expugnando praesidio Hierosolymis à Scopa relicto, gratitudinis ergô ciuitatem varijs oppressam calamitatibus refocillauit. Ac primùm pietatis ergô praeberi eis iussit in precium pecudum mactandarum, vini, olei, thuris, argenteorum viginti milia, & ad similam secundùm prouincialem legem tritici medimnos mille quadringentos sexaginta, & salis medimnos trecentos septuagintaquinq;: templum quoq; absolui curauit, & lignorum materiem comportari tam ex ipsa Iudaea, quàm ex alijs gentibus & ex Libano, immunem à vectigalibus: quam immunitatem & alijs rebus concessit ad apparatum atq; ornatum templi pertinentibus. Permisit etiam eis, vt omnes viuerent iuxta leges patrias: & remisit senatoribus, sacerdotibus, scribis templi atque cantoribus tributum, quod pendebant pro capite, & aurum coronarium. Et vt eò citiùs vrbs frequentaretur habitatoribus, concessit omnibus, qui eam habitarent, quíve ante hyperberetaeum mensem eò se habitatum contulissent, immunitatem omnium tributorum vsq; in triennium: remisit???; eis in posterum tertiam partem tributorum, in praeteritorum damnorum compensationem. Et quotquot ex vrbe abrepti seruirent, & ipsos & natos eoru̅ voluit esse liberos, ac bona quoq; eis restitui iussit. Iosephus lib. 12. cap. 3. Antiquitatum. Punico ardente bello, Murina Syracusanus, quòd in Siciliam cum equitatu transijsset ad Romanos, ex auctoritate Senatus & rogatione populi ciuitate donatus est. Alex. ab Alex. lib. 4. capite 10. Iuuentus Romana Quintio & Minutio Coss. vltrò nomina sua militari sacramento obtulit, vt Tusculanis, quorum finea Equicoli occupauerant, praesidium ferrent: quia paucis antè mensibus constantissimè & fortissi mè imperium Romani populi defen derant. Ergo quod auditu nouum est, ne patriae grata voluntas cessasse videretur, exercitus se ipse conscripsit. Val. Max. lib. 5. cap. 2. P. Scipio ob fidelem fortem???ue Masinissae in populum Romanum operam, quoniam parùm videretur, regnum ei patrium restituisse, opulentissimam partem regni Siphacis adiecit, & aurea corona donauit. Liuius lib. 30. Blondus lib. 6. Roman. triumph. L. Sylla Dictator priuato Pompeio & caput adoperuit, & sella assurr exit, & equo descendit: ea???ue se libenter facere in concione praedicauit: memor ab eo duodeuiginti annis, nato partes suas exercitu paterno adiutas. Multa insignia Pompeio, sed neseio an hoc quicquam admirabilius contigerit, quòd magnitudine beneficij sui Syllam obliuisci coëgit. Val. Max. lib. 5. cap. 2. Probvs Imper. quia Galli, Hispani & Britanni contra Proculum & Bonosum tyrannos auxilio fuerant, fecit his potestatem conserendae vitis ac conficiundi vini. Ipse Almam montem in Illyrico circa Syrmium militari manu fossum vitibus conseuit, & Romanis in voluptates vinum dedit. Cuspinianus. Boleslao II. in Boëmia regnante, Ethnici contra Christianos insurrexêre, & monte prope Pragam occupato, excursionibus Christianorvm agros infestos habuêre. Vix tandem autumni tempore, hostibus in ignes faciendos magis, quàm ad vigilias obeumdas intentis, Christiani, adiunctis [3366] sibi Iudoeis, ineautos ex inopinato adorti, à fronte & à tergo inuasêre. Insigniores in fugam effusi, tenebris & syluis tegebantur, sed ibi quoque plerosque Iudaei comprehenderunt, interfecerunt???ue, ac permissu Pragensium, Synagogam inde Pragae sibi constituerunt. Dubrauius lib. 6. Fridericvs Boëmorum rex victo Sobieslao regni aemulo, Germanis nobilibus, ob operam in hoc praelio strenuam, optionem dedit manendi in Boëmia, vel abeundi. Qui discedebant, hos praeter viaticum equis insuper, vestibus???ue holosericis, & vasculis argenteis exornatos dimisit. Quibus verò permanere placuit, eis pro dignitate cuiusque, aut bonorum partem ab illis, qui in pugna absque liberis ceciderant, relictorum addixit, aut locum in aula cum assignauit, ex quo victus cultus & honos adfluerent. Dubrauius libro decimotertio. Georgivs Castriotus Epiri princeps, à Mahometo Turcarum Imperatore summis oppugnatus viribus, ab Alfonso Aragonio & Neapolitano rege pecunijs milite???ue liberalissimè adiutus est. Igitur eo mortuo, vbi sensit Ferdinandum filium in Apulia contra Ioannem And egauensem & Tarentinum principem res gerere: conductis aliquot mercede nauibus, septingentos equites Epiroticos Ferdina̅do misit, quorum virtute & gratitudinem & fortitudine̅ suam comprobauit. Pontanus lib. 2. Belli Neapolitani. Venetis ob egregiam contra Ecelinum tyrannum operam praestitam ab Alexandro IV. concessum, vt Aureae aedis primicerius mitra & pastorali baculo caeremoniarum hora vteretur: quod ad eam diem praecessorum nemo impetrauerat. Sabellicus lib. 9. Dec. 1. Iacobus Caballus Veronensis, Clodiensi bello militari vniuersae rei praefectus, litora contra Ligurem hostem strenuè defendit. Eum senatus Venetvs patricio ordine donauit, illo insuper addito munere, vt quodcunque ille pro domestico vsu suo in vrbem inferret, neque ipse, neque eius haeredes quicquam in publicum censum referre cogerentur. Quod nulli Venetias incolenti, hodie sit concessum. Egnatius libro 5. cap. 2. & lib. 6. cap. 9. In reprimendis Maximiliani Imperatoris militibus praeclara Hieronymi Saorniani Foroiuliensis virtus fuit, qui suorum clientum & agrestium ac montanorum hominum manu omnes ferè hostium impressiones atque impetus audacissimè sustinuit. Itaque postea anno 1509. quo die antiqua consuetudine ciues sexaginta maioribus comitijs creantur, qui annum in Senatu sint, eum is honorem est à Venetis adeptus, atque ita quidem adeptus, vt omnes ciues principes???ue ciuitatis suffragiorum numero vicerit: quae res antea nunquam acciderat, vt cuius maiores domicilium extra vrbem semper habuissent, ipse in vrbem suis modò temporibus ac per occasiones ventitarit, in Senatum legeretur. Vt autem pluribus etiam suffragijs, quàm vllus alius, eam rem consequeretur, id verò magnoperè mirum omnibus atque inauditum fuit. Bembus lib. 9. Hist. Venetae. Bonifacio Sonzinio, qui se aman ter pro Republ. Veneta Patauino bello gesserat, auri libra annis singulis immunitas???ue rerum omnium ei liberis???ue posteris???ue eius, tum vt ipse liberi???ue extra ordinem in Senatum legerentur, dono datum. Bembus lib. 9. Hist. Venetae. Anno millesimo quingentefimoquarto, quòd Vincentius Naldius Fauentinus, magna in oppidi finibus gratia, omne studium & diligentiam adhibuisset, vt Fauentia in deditionem potestatem???ue Reipubl. Venetae redigeretur, ei militiae insignia cum veste aurea, auri???ue librae viginti sunt à Patribus dono datae, tum quinque in annos singulos constitutae pensionis nomine, immunitate omnium rerum, quàm haeredes eius sequerentur, addita, primis quoque proximi ordines militum belli tempore promissi: eius etiam propinquis quatuor victus annuus attributus: neque multò pòst eaedem honestates, dona???ue totidem, quot in Vincentium Senatus contulerat, in Dionysium item Naldium eius consobrinum sunt collata. Bembus lib. 7. Hist. Venetae. Ivlivs II. & Leo X. Pont. ob pulsos ex Italia Gallos, & Maximilianum Sforciam restitutum, Heluetios specioso titulo Defensores Fidei, hoc est, Pontificiae maiestatis appellarunt. Sabel. supplem. lib. 1. ex Iouio. Benedictus Pisaurius discedenti Magno Consalvo, Veneti Senatus nomine, ob egregiè nauatam in oppugnanda Cephalenia operam gratias egit, in praemium nauatae operae dono dedit vasa ex auro argento???ue caelata, coccineos item laneos pannos, & sericos purpureos, & plures ex his auro intertextos, equos verò Thracios decem, & auri argenti???ue signati circiter decem millia aureorum numûm, quae ferè omnia exercitui in vniuersum regia liberalitate & sigillatim militum amicorum???ue fortissimis diuisit, quum vix quatuor ingentes scyphos ad exornandum in pace abacum, tanquam testes virtutis suae & Venetae munificentiae retinendos censuisset, quum eximia animi magnitudine lauream de capta Cephalenia labore partam omnibus illis muneribus anteferret. Iouius in Consaluo Magno. Antonius Siculus iuuenis, Othomannico bello à Petro Mocenico maritimae rei imperatore missus est Callipolim, vt Turcicum nauale, domum???ue in eo oppido plenam omni apparatu nautico incenderet. Turcae ad subitum incendium extinguendum aduolarunt. Iuuenis nauiculam repetens, quae inter nauigandum improuiso igne conflagrarat, captus à Turcis, interfectus est. Interrogatus ab Othomanno, Cur id ausus esset? An ego, respondit, Christianus non tui nominis odio hoc aggrederer? Veneti Antonij fratrem adolescente̅ adhuc, salario annuo, sororem dote non mediocri cohonestarunt. Egnatius libro quarto, capite octauo, & libro tertio, capite quarto. Bello quod Maximilianus Imperator Venetis fecit, miserant Ferrariam Decemuirûm Venetorum magistri Petrum Vampum, è plebe hominem, qui se obtulerat classem in flumine oppidi moenia praeterlabente custoditam succensuruum: sed illum socij indicio proditum Ferrarienses interfecerunt. Ea re ad Decemviros delata, tribus Vampi filiabus paruulis victus est annuus è publica collegij pecunia cum domo, quam inhabitarent, dono datus, & dos, cùm adoleuerint, singulis auri sesquilibra constituta. Bembus libro decimo Historiae Venetae. In vehementi illo terraemotu, quo Rauracorum Basilea sub annum Salutis millesimum trecentesimum quinquagesimumsextum concussa est, cùm ruina aedium multi mortales per totam vrbem oppressi perijssent, & vicinorum fides suspecta esset, ne ex vrbis incommodo suum facerent commodum: Bernenses praesidium Basi liensibus ad defendendam vrbem liberali animo misêre. Huius tam praeclarè memores beneficij Basilienses, Bernensibus pòst auxilia sua soli ex omnibus Heluetijs reliquis grato animo in causa Allobrogica contra Emmanuelem Philibertum Sabaudiae ducem promisêre. Sed co̅positione amica dissi dium illud sublatum fuit. ob Hostes victos, pvlsos. Consule Tit. Fortitudinis bellicae praemia, fol. 3378. Illia Virtmis, hîc Beneficentiae remuneratio spectatur. Epaminondam Thebanorum ducem, ad Mantineam dum prima iam acie fusa instat atque vrget, consectationem hostium Anticrates Lacon excipiens lancea, vt scriptum reliquie Dioscorides, ferijt. Lacedaemonii Machaerionas etiam hac aetate Anticratis nepotes nominant, quòd percusserit illum machaera. Adeò enim eum suspexêre & amplexi sunt viui formidine Epaminondae, vt honores illi ac praemia decernerent, & stirpi eius immunitatem. Plutarchus in Agesilao. Mutio Scaeuolae, eò quòd audacia sua Porsennae metum incussisset, ita vt obsidionem soluerit, prata trans Tiberim honoris gratia data: & statua erecta, quòd eius facinore pacem cum populo Romano Porsennna fecisset. Liuius. Post Romam vrbem captam, cùm sedatus esset Gallicus motus, res verò publica esset ad tenue deducta: finitimi opportunitatem inuadendi Romani nominis aucupati, praefecerunt sibi Posthumium Liuium Fidenatium Dictatorem. Quimandatis ad Senatum missis, postulauit: vt si vellent reliquias suae ciuitatis manere, matresfamiliae sibi, & virgines dederentur. Cum???ue patres essent in ancipiti deliberatione suspensi, ancilla Philotis pollicita est, se cum caeteris ancillis sub nomine dominarum ad hostes ituram. Habitu???ue matrumfamiliâs & virginum sumto, hostibus, cum prosequentium lacrymis ad fidem doloris traditae sunt. Quae cùm à Liuio in castris distributae fuissent, viros plurimo vino prouocauerunt, diem festum apud se esse simulantes. Quibuc soporatis ex arbore caprifico, quae castris erat proxima, signum Romanis dederunt. Qui cùm repentina incursione hostes somno vino???ue sepultos superassent, memor beneficij Senatvs Romanvs, omnes ancillas manu iussit emitti, dotem???ue eis ex publico fecit: & ornatum quo tunc erant vsae, gestare concessit: diem???ue ipsum Nonas Iulias Caprotinas nuncupauit, à caprifico, ex qua signum victoriae ceperu̅t: sacrisicium???ue statuit Iunoni Caprotinae annua solennitate celebrandum, cui lac, quod ex caprisico manat, propter memoriam facti praecedentis, adhibetur. Ancillis eo die matronali habitu excultis, matronae ministrabant. Macrobius libro primo, capite vndecimo: Polybius libro octauo: & Plutarchus in Romulo & Camillo. Alexander III. Friderici Imperatoris minas fugiens, Venetijs exulauit. Amicè ab illis receptus, plumbo obsignandarum literarum potestatem illis dedit: Sebastianum Cianum ducem cum Othone Friderici filio nauali praelio dimicaturum ense aurato alijs???ue equestribus ornamentis insigniuit. Victori è praelio redeunti Pontifex primò victoriam gratulatus: inde anulum porrigens aureum: Accipe, inquit, Ciane: & me auctore ipsum mare hoc tibi pignore obnoxium [3367] reddito: quod tu tui???ue successores quotannis stato die seruabitis: vt omnis posteritas intelligat, maris possessi onem iure belli vestram esse quandoque factam: atque vti vxorem viro, ita illud vestro subiacere imperio. Qui mos etiamnum hodie die festo Ascensionis Dominicae seruatur. Inita pace, Alexander, Fridericus & Cianus dux Anconem peruenêre. Vbi quum tota ciuitas ad portum officij gratia effusa, publico nomine vmbellas duas, vnam Alexandro, alteram Friderico obtulisset: Pontifex tertiam Veneto duci afferri iussit: ac coràm permisit, vt ipse & reliqui duces ea perpetuò vterentur. Vbi verò Romam ventum est, ingenti quidem laetitia Pontifexa suis exceptus, quum inter multa & varia officia argenteas quoque tubas esset intuitus, quarum cantu & clangore omnia circumstrepebant: ex ipsis tubis Veneto duci in adeptae victoriae memoriam octo offerri iussit: quibus & ipsis perpetuò summus Venetorum magistratus vteretur. Sabell. lib. 7. Dec. 1. Kennethvs II. Scotorum rex ad Bertham oppidum magna strage à Danis in fugam versus erat. Hay senex cum dùobus filijs operi rustico intentus, cùm cladem suorum animaduertisset, arrepto aratri iugo fauces, per quas Dani Scotos insequebantur, obsedit, multos???ue cùm amicorum quòd fugerent, quàm hostium, quòd instarent, trucidauit: noua auxilia adesse Scotis magna voce clarnitans. Itaque victi victores Dani, Hay cum rege in oppidum Bertham, toto exercitu subsequente, aratri iugum, quo patriae asseruerat libertatem, portans humero, rustica veste indutus (splendidam enim à rege oblatam respuerat) in regium hospitium deductus est: & procerum consensu inter nobiles regios???ue amicos cum familia receptus: quinetiam praeter pecuniam & alia munera data illi optio agros certos, quo vellet loco, ad sumtus, nobilium more petendi. Ferunt senem, suasu filiorum, quibus glebae vbertas haud erat incognita, agri, quem Taus è regione Fifae ad Errol vicum alluit, petijsse, quantum falco manu emissus absque quiete transuolaret. Id???ue ei regia beneuolentia liberè donatum. Ergo delecto ad Inschyram loco manu emissus falco, perpetuo volatu Rossae vicum quatuor propè passuum millibus ab Alecto petijt, ingenti???ue lapidi eius in vicinia, complicatis alis insedit. Cessit per haec seni ac filijs in haereditatem, quicquid agri Inschyram & praefatum sa xum longo tractu interiacet: longum sex millia passuum, quatuor propè latum. Falconis saxum etiamnum hodie appellant. Familiae eius Kennethus rex tres clypeos rubentes, in argenteo campo pro insigni dedit: addita insignibus iugi figura. Durat familia illustris Hayorum etiamnum hodie. H. Boëthius lib. 11. Petrus Fulgosus, Genuensis classis Admiratus, aduersus Cyprios parta victoria, atque in potestatem redacta vrbe Famaugusta, in patriam redijt. Ei Genvenses praeter praedae partem, decem aureorum numûm millia addidêre, cum immunitate perpetua. Decreto quoque edito, vt in posterum quotannis, omnes vrbani magistratus, in victoriae memoriam, religioni Minorum pallium perferrent: & qui ex Petri recta linea perferendo muneri interessent, omnes, post principem ciuitatis, eo die anteirent. Fulg. lib. 5. cap. 2. Adriatici sinus imperium atque custodia ab Alexandro IV. pontifice Venetis, quòd armis, virtute, sumtibus???ue maximis eam nauigationem ab Saracenis atque praedonibus defendissent, securam???ue reddidissent: amplissimis priuilegijs concessa suit. Guicciardinus lib. 8. ob Pacem Conciliatam. Lampsaceni Anaximeni philosopho, ob vrbem conseruatam ab Alexandri Magni ira, statuam posuêre. Is enim ab vrbe missus, vt pro ea apud regem sibi familiarem intercederet, cùm intellexisset Alexandrum iurasse, contrarium se eius quicquid petiturus esset, facturum: Anaximenes, Hoc à te, inquit, precibus, rex, contendo, vt Lampsacenorum coniuges & liberos in seruitutem redigas, vrbem totam excindas, & deorum templa exuras. Quibus ambagibus circumuentus Alexander, Lampsacenis inuitus pepercit. Paus. lib. 6. Cùm C. Martium Coriolanum exulem Romam obsidentem, quem neque legati neq; sacerdotes flectere potuerant, Volumnia mater & Vergilia vxor, stipante matronarum turba, vt exercitum abduceret, flexissent: Romani simul atque Volscos conspexerunt, se recipientes, mox patefactis omnibus templis, quasi nunciata esset Victoria, coronati victimas cecidêre. Praecipuè gratia & honoribus, quos patres populus???ue vniuersus mulieribus habuerunt, illustris fuit gratulatio ciuitatis: cùm ferrent & haberent, illas palàm salutis fuisse auctores. Senatus cùm decreuisset, quicquid postulassent, quod ad ipsarum laudem & praemium pertineret, id consules facerent & praestarent: nihil postulauerunt aliud, quàm vt templum fortunae muliebri aedificaretur, impensas ostenderunt se collaturas, victimae & reliqua, quae ad honorem deorum pertinerent, vt publicè praeberentur. Quam munificentiam cùm collaudassent patres, & de publico tamen templum & fimulacrum posuissent: non eo minùs pecunia feminae collata alterum signum fecêre: quod Romani memorant in aede locutum, vocem misisse huiuscemodi: Pia me religione feminae dedicastis. Bis hanc vocem fabulantur auditam. Plut. in Coriolano. Ibi matronae Calendis Decembribus, quo die bellum fuerat solutum, ritè sacrificare iussae. Valeria, quae muliebris legationis auctor fuerat, prima sacerdotium templi adepta est. Sabell. lib. 9. En. 2. Quinetiam in honorem mulierum sanxit Senatus, vt feminis semita viri cederent: confessus plus salutis Reip. in stola, quàm in armis fuisse: vetustis???ue aurium insignibus nouum vitae discrimen adiecit: permisit quoq; his, purpurea veste & aureis vti segmentis. Val. Max. lib. 5. cap. 2. Legati ab Atalo Romam missi coronam auream 246. pondo in Capitolio posuerunt, gratias patribus agere iussi, quòd Romanorum legatorum auctoritate Antiochus motus, sui regni finibus excessisset. Sab. lib. 6. En. 5. Celtae, qui in Hispania degunt, se erga gentis suae feminas gratos ostenderunt ciuili bello, quo inter se decertabant. Memores enim, earum oratione lacrymis???ue se depositis simultatibus in gratiam redijsse: statuerunt, vt in posterum omnibus consilijs suis feminae interessent, & quicquid inter eos contentionis oriretur, feminarum iudicio dirimeretur. Inter foedera quoque, quae cum Hannibale inierunt, scribi voluerunt: Vt si Celtae cuipiam Carthaginenses iniuriam in Hispania fecissent, ea res à Carthaginensibus dijudicaretur: contrà autem, si Carthaginensem Celta laesisset, iudicium penes Celticas feminas foret. Hoc enim honore feminarum suarum prudentiam prosequi voluerunt. Fulg. lib. 5. cap. 2. Romvlvs, quia matronarum interuentu Sabino bello ciuitas defensa esset, indubitato gratitudinis argumento statuit, vt praeter alia ornamenta, ob id meritum mulieribus vno decreto congesta, ad omnem occursum via illis decederetur. Sab. lib. 7. cap. 1. T. Qvin. Flaminius legatus, M. Attilium Glabrionem Coss. Chalcidem, quae Antiocho fauebat, obsidentem comitans, deliniuit & deprecatus est, tandem???ue in sententiam suam adduxit & placauit: precibus apud illum, & eos, qui erant senatorij ordinis, enisus. Chalcidenses hoc modo conseruati, Quintio dedicauerunt pulcerrima & maxima vrbis suae ornamenta, quorum hoc aeuo quoque titulos cernas huiuscemodi: Populus Tito & Herculi gymnasium. Et alibi: Populus Tito & Apollini Delphinion. Creatur etiam hac memoria sacerdos Quintij suffragijs: atque hostia ei immolata, vbi libatum est, canunt carmen compositum, cuius hic epilogus est: Illam fidem verò colimus Romulidum niueam Iurati sanctam. Dicite coelorum dominum Musae, Remam, Titum quoque, Romanam fidem simul. Ò Tite Io Paean dominator. Plutarchus in Flaminio. Franciscus Dandulus Venetoru̅ legatus, quia ad publicam ignominiam deprecandam diu ad Clementis Romani pontificis mensam humiliter stratus iacuisset, ad quod ipsum fuerat publicè in Galliam missus: ex ea legatione reuersus, magno omnium ordinum fauore princeps est ciuitatis Venetae factus, vt qui nuper in squallore & sordibus pro patria conspectus esset, sublimi loco conspiceretur, auro & purpura conspicuus. Sab. lib. 7. cap. 1. Andreas Aurius Genvensi vrbi varias vicissitudines imperij sub Fregosijs & Adurnijs expertae, quorum hi Galloru̅ partes, illi Caesarianorum sequebantur, libertatem restituit. Eapropter populus vniuersus, praeclara, ideo???; perenni gratissimoru̅ animorum testificatione, legem rogauit, qua̅ decuriones cunctis suffragijs sanxerunt, vt Auriae, statua colosseae magnitudinis è Lunensi marmore decerneretur, locaretur???ue redemtoribus, cuius basi his verbis titulus inscriberetur: Andreae Auriae ciui opt. felicissimo???ue, vindici atq; auctori publicae libertatis Senatus Populus???; Genuensis pos. Iou. lib. 26. Hist. Florentini graui bello pressi anno 1502. à Vitellocio Alexandri VI. Pp. Mediceos reducere conantis copiarum duce: Petri Soderini consilio & opera à Ludouico XII. Gallorum rege auxilium implorarunt. Soderinus singulari omnium ordinum assensu eius legationis munus suscepit: & apud regem tanta grauitate ciuitatis causam egit, vt planè demonstraret regi, magnoperè esse cauendum, ne euersa aut commutata Florentiae republica, quae antiquo recenti???; societatis iure Gallico nomini esset foederata, ipse demùm amitte̅dae Neapolis, Cisalpinae???; Galliae periculu̅ subiret. Itaq; minis regijs territus Pontifex, per Vitellociu̅ vrbes omnes Flore̅tinis ademtas restitui iussit. Quibus receptis, Florentius populus, vti omni solutus metu, adeò effusè laetatus est, vt in credibili assentatione & studio, Petrum Soderinum, vti patriae parentem, quod nunquam antea per leges in libera ciuitate tentatum fuerat, antiquato bimestri magistratu, administrandae Reipublicae dictatorem perpetuum crearint. Iou. in Leone X. lib. 1. GRATITVDO, RESPECTV EORVM ERGA QVOS EXERCETVR. GRATI erga Deos. Haec ad Religiosam Iustitiam referenda est. Nam quicquid à Deo accepimus, vti diuinum est, ita diuinum mentis affectum efflagitat, ƒ. 3042. M. Octavivs Herennius tibicen, postquam arti suae diffisus est, instituit mercaturam: & bene re gesta decimam Herculi profanauit: postmodum etiam aedem ei sacrauit & signum: Victorem???; incisis literis appellauit. Macrob. lib. 3. c. 6. Saturnal. erga Legislatores. Veneratio apud Essenos post Deu̅ magna legislatoris est: ita vt si qúis eum blasphemauerit, morte damnetur. Ioseph. lib. 2. cap. 7. belli Iudaici. erga Praeceptores. Vide Tit. Fidei discipulorum erga Proeceptores, f. 3308. Illic Fides tacita vel expressa, hîc ratione Meriti consideratur. A. Casselivs, eques Rom. Q. Mutij Volusij auditor, moriens Q. Mutium, nepotem praeceptoris sui Mutij, in eius honorem, testa mento haeredem reliquit. erga Patronos. M. Tallius Cicero vt innumeros suo iuuerit patrocinio, à nemine tamen aequè laudatus est, atque à Catvllo. Aliorum mortales, huius etiam immortales perstant gratiae. Nam legentur haec semper: Disertissime Romuli nepotum, Quot sunt, quot???; fuêre, Marce Tulli, Quot???; pòst alijs erunt in annis: Gratias tibi maximas Catullus Agit, pessimus omnium poëta: Quantò tu optimus omnium patronus, erga Legatos. Ex Titulo Legatorum, huc exempla quaedam, f. 3669. 4254 erga Medicos. Ex Tit. Medieinae studium in alijs, huc non pauca, f. 1247. Quo tempore regnum Argiuorum tenuit Anaxagoras Argei filius, Megapenthis nepos, is furor feminas inuasit. vt cùm intra domesticos parietes contineri non possent, per totum agrum palantes vagarentur. Inuentus tandem est Melampus Amythaonis filius, à quo sanatae sunt. Ei Anaxagoras ita gratiam retulit, vt aequis cum eo, fratre???; eius Biante partibus regnum communicaret. Paul. in Corinthiacis. Hippocrates medicus, cùm pestem ex Illyrico venientem praedixisset, ex discipulis quosdam in diuersas Graeciae ciuitates dimisit, qui illis laborare incipientibus opitularentur. Quare splendidos honores à Cois, Thessalis & Argivis consecutus est, maximè verò ab Atheniensibvs, qui eum Eleusinijs sacris secundum ab Hercule publicè initiarunt, & ciuem conscripserunt, atque in Prytaneo alimenta tum ipsi, tum posteris eius dederunt. Plin. lib. 7. cap. 37. & Soranus Cous in eius vita, & Suidas. Democedes Crotoniensis Darivm Persarum regem curauit, cùm pedem luxasset. Ob quam curationem, cùm eum rex duobus aurearum compedum paribus donasset, interrogauit Democedes, Nunquid ideo se duplici malo remunerandum putaret, quòd ab eo sana tus esset? Hoc dicto Darius delectatus, ad suas Vxores hominem misit. Eunuchi, qui eum deduxerunt ad feminas dicebant, hunc esse, qui restituisset animam regi. Tunc earum singulae auream phialae thecam suffringentes, Democedem donauerunt tam amplo munere, vt excidentes ex percussione phialarum stateres, famulus qui sequebatur, nomine Sciton, aduertens, collegerit non paruam auri summam. Herod. lib. 3. Cleombrotum Ceum medicum Ptolemaevs rex Megalensibus sacris centum donauit talentis, seruato Antiocho rege patre suo. Plin. lib. 7. cap. 37. At lib. 29. cap. 1. de Erasistrato hoc ipsum refert. Phalaris tyrannus, licèt crudelitate insigni semper notatus sit, gratitudinis tamen specimen non vulgare edidit. Polycleti enim medico, qui grauissimo eum morbo liberarat, ex puro auro misit phialas quatuor, crateres argenteos duos, poculorum item thericliorum paria decem, puellas quoque intactas vigint???cum his etiam Atticarum argentearum quinquaginta ???illia. Quae ex tyranni epistola videre licet. Statuit Po P. Rom. Antonio Musae medico signum Aesculapio proximum, ob Augustum periculoso morbo seruatum, monumentum publicae gratitudinis haud vulgare, praecipuum???ue artis decus: quòd potentissimi populi, omnium???ue gentium victoris iudicio, vnus aliquis hominum medicinae deo aequari debuerit, quòd caput vnum, etsi ciuitati gratissimum, maiore felicitate, quàm artis peritia, seruasset. Sabellicus lib. 7. cap. 1. ex Suetonio. Eidem quoque Caesar ipse Avgvstvs magnam pecuniam dedit, concessit???ue ius anulorum: nec solùm ei, sed etiam caeteris omnibus, qui eandem artem profiterentur, vel essent in posterum professuri. Sed tum is medicus beneficio fortunae, vel diuino, vt ego arbitror, vsus est. Marcellus enim cùm non multò pòst aegrotaret, atque eodem modo frigidis quibusdam potionibus & lauacris à Musa curaretur, mortuus est. Xiphilinus. Mvsca Turrianus, Napi principis F. cùm ob interfestum Paganinum filium à Vercellensibus pater adeò in omnes interfectorum propinquos saeuiret, vt ad filij tumulum tanquam hostiae mactarentur, vix tandem medico suo, cui recuperatam vitae salutem acceptam referebat, vitam impetrauitigrauissimè iurans, dolore atque inedia seipsum necaturum, nisi vir salutaris & innocens ab crudeli supplicio seruaretur. Iouius in Othone. erga Mechanicos. Darivs rex Persarum, Mandroclem Samium, eò quòd ponte sublicio iun xisset Thracium Bosphorum, decuplo donauit. Herod. lib. 4. Polygnoto Thasio, qui Poecilen porticum Athenien sibus gratis pin xerat, cùm partem eius Mycon mercede pingeret, Amphictyones hospitia gratuita decreuêre. Plin. lib. 35. cap. 9. Historiae natur. Mamurius insignis ille faber, conductus à Nvma Popilio, vt peltas aeneas, ad similitudinem eius quae de coelo ceciderat, in qua populi Romani fata signata erant, alias etiam fabrefaceret, eadem facie & mensura: cùm iam confecisset, Numa dedit optionem, vt quicquid vellet peteret, id certò se daturu̅ repromittens. Ille neque pecuniam, nec aliud quicquam petijt: quàm vt à Salijs sacerdotibus Martis, cùm iam saltantes canerent, in fine carminis, Mamurij artificis nomen etiam pronunciarent. Dionysius libro 2. Ouidius libro 3. Fastorum. Sab. lib. 3. Enneadis 2. Ardeates templi sui pictorem ciuitate donarunt & carmine, quod est in ipsa pictura, his versibus antiquis literis Latinis: Dignis digna loca picturis condeco rauit, Reginae Iunonis supremae coniugis templum, Marcus Ludius Elotas, Aetolia oriundus, Quem nunc & post semper ob artem hanc Ardea laudat. Plin. lib. 35. cap. 10. Histor. natur. Vespasianvs Imp. Colossi refectorem, à quo colossus centum & septem pedum altitudinis erectus est, munere imperatorio donauit, alijs???ue mechanicis insignioribus praemia multa dedit. Cuspinianus ex Suetonio. erga Milites. Vide Tit. Praemia Fortitudini bellicae data, f. 3378. Aegyptii militibus suis (quos Calasiries vocant, & Hermotybios) hoc eximij honoris solis, praeter sacerdotes, habent, quòd singulorum duodecim agri sunt immunes, finguli agri centum cubitorum Aegyptiorum quoquò versus. Praeterea Calasirium milleni & Hermotybium circa regem funguntur annuo satellitum munere. Quibus praeter praedia dantur viritim panis tosti pondo quinae mnae, carnis bubulae binae, vini sextarij quaterni. Herod. lib. 2. Polycrates Samiorum tyrannus, matres militum, qui in bello perijssent, opulentioribus ciuibus dabat nutriendas. Rauisius. Iphicrates Atheniensis post pugnam, de praeda cuilibet dignam laboribus partem distribuit. Sin munera à ciuitatibus adferrentur, ab his etiam dispertiuit vnicuique non singillatim tantùm, verumetiam secundùm exercitus atque manipulos, & secundùm armaturas equitibus, alia armatis, alia laeuis ei, qui ex armatis se fortissimè gessisset, praemium: & iterum es qui ex equitibus siue scutatis, & sic deinceps in singulis ordinibus. Infestis aute̅ & publicis comitijs eos, qui caeteris strenuiores extitissent, primis sedibus honorabat. Haec omnia excogitabat, vt alacriores & promtiores ad pericula milites redderet. Polyaenus lib. 3. Alexander Magnus reuersus ex India, Macedones milites in Perside recensuit, & domum dimisit inutiles, magnifi cè dona [3369] tos. Scripsit insuper ad Antipatrum, vt omnibus in ludis & spectaculis primum locum tenerent, & coronati ibi considerent. Demortuorum liberis orbis stipendia parentum attribuit. Plut. in Alexandro. Militum, qui cecidissent, liberos paterna capere stipendia voluit. Romani, milites benemeritos hastis puris, aureis pateris, sellis curulibus eburneis, scipione eburneo, tunicis palmatis & pictis, vexillis caeruleis in bello nauali, aureis torquibus, duplici annona, duplici stipendio, interdum etiam militiae vacatione, & dignitatis aliquo gradu donabant. Ex lege Calphurnia, aera multiplicia, saga???ue & tunicae singulis militibus, qui rebus fortiter gestis interfuerant, & ius ciuitatis dabatur. Priscis tem poribus militaria dona, quae militibus fortiter in bello se gerentibus à ducibus dabantur, heminae vel quartarij farris fuêre, bina???ue iugera: aut tan???um agri, quantum vno die circumarassent. Teste Plinio lib. 18. cap. 3. Sertoria lege, fungi dignitate inter patres, aut diebus solennibus coronatum incedere, velut praemia victoriae militibus dabatur. Imperatores Romanorum, centuriones legatos???ue legionum pro magnis officijs in Rempublicam, consularibus ornamentis, aut equo publico, nonnunquam triumphali statua donauêre. Alex. lib. 4. cap. 18. Romani Praenestinis militibus, qui in praesidio Casilini fuerant, duplex stipendium co̅stituerunt, & vacationem in quinquennium Manitij eorum praetoris statua loricata in Praenestino foro diu postea mansit cum tribus signis & inscriptione, Manitium pro militibus, qui Casilini in praesidio fuerunt, votum vouisse. Sab. lib. 3. En. 5. Scipio Aemilianus, regum & sociorum munera oblata pro tribunali accipiens, in publicas tabulas reponebat, & postmodùm fortibus viris pro meritis tradebat. Alexander lib. 4. cap. 18. Calphvrnivs Piso, cùm in bello fugitiuorum prouinciam Siciliam obtineret, quam sexaginta seruorum millia occupauerant: re benè gesta, ac liberata prouincia, milites omnes qui operam suam in eo bello strenuè nauaffent, militaribus donis imperatorio more donauit. Valerius Maximus libro quarto, capite tertio. L. Papyrivs Cursor consul, Papyrium filium, & quatuor centuriones, manipulum???; hastatorum armillis aureis???; coronis donauit. Liu. lib. 10. Blond. lib. 6. Rom. triumph. L. Qvintivs Cincinnatus Dictator, militibus suis strenuè aduersus hostes pugnantibus, omnem hestium praeda̅ dedit. L. Pavlvs Aemilius, septuaginta Epiri ciuitates, quae hosti co̅senserant, cùm fortiter pugnantibus militibus cepisset, praeda̅ inde factam militi concessit. Carvilivs consul, collega Papyrij, militibus ex praeda centenos binos asses, & alterum tantùm centurionibus & equitibus dedit. Blond. lib. 6. Romae triumph. Q. Sertorivs suis militibus ob res praeclarè gestas, pictas chlamydes in virtutis praemium dono impertiuit. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 29. Avgvstvs suis militibusphaleras, torques, alia???; ex auro fabrefacta, ob res benè gestas, munera obtulit. Suet. Severvs Imp. bellicosis militibus non tantùm in virtutis testimonium aureos anulos, sed etiam domesticas concubinas largitus est. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 29. Avrelianvs Imp. gregarijs suis militibus, qui forti animo omnem expugnarant hostem, vt per omne tempus militiae fibulas haberent aureas, priuilegio dedit. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 29. Saxonico bello cùm duo gregarij milites facta testudine, munitissimae vrbis aggeres dissipassent, ac portas effregissent: Carolvs Magnus ambos ad se vocatos, pro concione laudauit, & ipsis praefecturam inter Rhenum Alpes???; dedit. Eodem bello duos tyrones, licèt vulgò contemtos, fortiter in medio hostium agmine depugnantes, inter cubicularios stipatores???; suos esse iussit. Auent. lib. 4. Perdinandus Hilesca, signifer Hispanus, rapiente ei déxtram tormenti pila, imperterritus vexillum laeua manu sustulit, & in hostem Gallum ire perrexit. Hunc postea Consalvvs Magnus, Hispanorum contra Gallos dux eius???ue liberos virtutis causa ex regio vectigali annuis aureis quingentis donauit. Iouius in Consaluo. Idem regno Neapolitano ab imperio Gallorum liberato, Ducibus militiae vrbes & oppida dono dedit, equitum verò praefectis & centurionibus domos, villas, fundos, arcium???ue praefecturas diuisit: & quum militi commune donatiuum dedisset, singulos item qui spectatae virtutis nomine insignes euasissent, annuis praemijs fuit prosequutus: tanta quidem in recensendis meritis memoria, tanto???ue in dispensandis muneribus iudicio, vt aestimatione rectissima, neminem vel gregarium militem praeterijsse, neminem???ue nisi larga manu donasse vel inuidi testarentur. Ibidem. Senatus Venetvs, ijs qui fortiter contra Gallos ad Tarrum fl. pugnassent, vel egregiè pugnando cecidissent: insigni liberalitate praemia persoluit. Cunctis enim, & ante alios Fortebraccio Montonio Veneto, qui grauiter vulneratus vltimus praelio excesserat, aucta stipendia, honores???ue additi. Caesorum liberis, qui militiae studerent, praefecturae turmarum datae, filiabus autem dotes, & vxoribus annuae pecuniae in alimenta constitutae. Bembus lib. 2. & Iouius libro 2. Bernardi Contareni, Veneti exercitus apud Ferdin. Neapol. regem praefecti ex febre mortui matri, auri libra annua in victum à Senatu constituta: duabus autem sororibus, alterae dos auri librae viginti, alterae in sacrarum virginum collegium ternae librae. Bembus lib. 3. Ven. Hist. erga Servos. Alyattem fama est, Croesi patrem, alteram vxorem duxisse, liberos???; tulisse alios. Igitur insidiantem Croeso nouercam, venenum pistrici tradidisse, confectum???ue ex eo panem vt Croeso daret, iussisse. Id indicasse clàm Croeso pistricem, atque illius natis eum panem apposuisse. Cuius meriti regnantem Croerum Delphis apud Deum ficut testem rectè atque ordine mulieri gratiam retulisse, aurea ei statua posita. Plutarchus de Pythiae oraculis. Erga Brvta. Isidis canes cùm eo tempore quo Osiris quaesitus est, non tantùm feras, sed eos omnes qui obuiam venerant, amouissent, & Osiridis corpus inuestigassent: ne ingrati feris esse viderentur Aegyptii, edicto statuerunt, vt semper in festo Isidis pompam omnem praeirent. Diodorus Siculus. Mina rex, cùm à proprijs fugatus canibus, casu & necessitate pellente in Myridis paludem incidisset perniciosissimam, à crocodilo praeter omnem expectationem liberatus: beneficij tanti memor, ciuitatem eo loco condidit, quam Crocodilorum ob perpetuam beneficij memoriam nominari voluit. Diod. Sic. lib. 2. cap. 2. de rebus Antiquis. Vlyssis clypeo insigne fuisse delphinum, à Stesichoro proditum est. At qua de causa, memorant, vt Criteus testatur, Zacynthij, Infans adhuc, vt ferunt, Telemachus ex litore fallentibus pedibus in mare vorticosum lapsus, atque exceptus à delphinis, reuehe̅tibus eum ad terram, euasit incolumis. Hinc pater, vt gratiam referret huic animanti, insculpsit anulo & ornamentum addidit clypeo delphinum. Plutarchus de Animantium compar. In Aturia Assyriae vicus est Gaugamela, id est, Cameli domus: apud quem Darius superatus ab Alexandro Magno amisit imperium. Nomen habuit à Dario Hystaspis F. qui locum hunc in alimenta dedit camelo, cuius opera indefessa in Scythica expeditione vsus fuerat in ferendis regijs cibarijs. Strabo lib. 16. & Plut. in Alex. Populus Atheniensis cùm aedificaret Hecatompedon: (est verò id Athenis templum, quod & Parthenon dicunt, ex specie ac concinnitate ita nuncupatum, non de magnitudinis ratione, sicuti Graecorum plerique interpretantur) quascunque notauit mulas laborum tolerantes, dimisit liberas pascere. Atque vnam ferunt liberatarum vltrò ad opera descendisse, vna???ue cum iumentis, quae in arcem trahebant plaustra, cucurrisse & praeisse, tanquam adhortantem ea & excitantem: cui publicè sciuit vsque ad mortem alimenta. Plut. in Catone, & Plin. lib. 8. cap. 44. Delphis sacam ngressis aream Taurus ex aere prae oculis est, Theopropi Aeginetae opus, Corcyraeorvm donum. Proditum memoriae est, Corcyrae aliquando alijs bobus relictis, raurum è pastu redeuntem, contra pelagus mugitus edidisse. Cum???ue per totum diem illic constitisset, bubulcum ad mare descendisse, conspexisse verò infinitum propè thunnorum numerum. Quod cùm indicasset Corcyraeis, illi (quod thunnos capere conati, operam luserant) sciscitatum Delphos misêre. Ex Apollinis verò responso taurum Neptuno mactant: confecto???ue mox sacro, pisces capiunt. Donum è decima praedae in Olympiam & Delphos mittunt. Pausanias in Phocicis. Navplienses in Peloponneso habitantes de asino memorant, quòd arroso vitis palmite, vuarum in posterum vberiorem prouentum exhibuerit: & ea de causa apud eos etiamnum videtur asini figura, vtpote qui putandarum vitium rationem docuerit. Pausanias in Corinthiacis. Erga canem suum Xanthippvs Atheniensis gratus extitit, qui maria pernatans, vsque in Salaminam eum sequutus fuerat: quo tempore, adueniente in Graeciam Xerxe, maior Graeciae pars in eam se insulam recepit. Nam ne tanto amori ingratus foret, mortuo cane, in Salaminae promontorio sepulcrum ei condidit, quod Cynotaphium appellatum est. Fulg. lib. 5. cap. 2. ex Plut. Catone. Cimon Miltiadis F. Atheniensis, equabus, quibus tertiùm vicerat in certamine, sepulcrum statuendum prope suum monumentum curauit. Pontanus cap. 26. de Liberalitate, ex Plutarchi Catone. Alexander Magnus erga Bucephalum equum suum gratus [3370] fuit. Nam ipsius nominis vrbe in eo loco condita, vbi sub eo confossus fuit, eum conspicuo quoque sepulcro decorauit. Plin. lib. 8. cap. 42. Populum Romanvm non puduit, perpetuo gratitudinis honore anseres prosequi, quòd dormientibus vigilibus, cùm Galli iam in summum Capitolium perrepsissent, clangore Romanos milites excitarunt. Statuit enim, vt in eo loco in posterum magnus anserum numerus publica impensa aleretur: ad eam???ue rem Censores inter tot publica onera publitanos primò obligarent, & alimenta sacrorum anserum lotarent. Ne autem minùs se seuerum quàm gratum populus idem praeberet, ipso die quo hoc contigerat, in loco desi gnato, quotannis aliquot viuos canes suspendebant: quòd ipsi, quibus maximè inuigilandum fuerat, anseribus vigilantibus dormiuerant. Plutarchus de fort. Rom. & in quaest. Rom. & Plin. lib. 29. Imperante Tiberio Caesare, Pop. Rom. coruum sepeliuit, ferentibus feretrum duobus Aethiopibus seruis, praecinente tibicine ac muficis: cùm priùs eum qui coruum occiderat, lapidibus obruisset. Hoc autem egit, quia haec auis nominatim manè Drusum ac Germanicum Caesares, ac multos praeterea alios, postremo???ue totum populum salutabat. Fulgosus lib. 5. cap. 2. Silesiae dux testamentum cùm conderet, domum aedisicari mandauit, in qua canes, qui vtiles v???nationi fuissent, ob senectam & corporis debilitatem à suis relicti dominis vsque ad mortem alerentur: designatis in eam rem nonnullis agris, ex quorum prouentu sumtus suppeditaretur. Nec voluntas irrita fuit. Aeneas Sylu. lib. 4. Commentariorum in res geltas Alphonsi. Ferdinandvs Aragonius equum, quo egregiè vsus aduersus insidiantes fuerat, freno liberauit, vacuum???; labori omni esse voluit, stabulario cuidam data pascendi eius cura. Pontan. cap. 36. de Liberalitate. Selimvs Baiazetem patrem imperio spoliare conatus, victus???ue ab eo ad Chiurleum pagum propè Byzantium, cum paucis incitato pernicissimi equi cursu, sese vtique fatis suie reseruans, Varnam perfugit. Erat is equus vnicolor absoluta nigricie, cui Carabulo, id est, atrae nubi nomen fuit. Huic postea Selimus rerum, mortuo patre, potitus tanquam emerito vacationem dedit, sic, vt in honore habitus sine sessore, sola ex textili auro stragula protectus, ad Persas vsque & mox in Aegyptum deucheretur: ei???ue demùm mortuo ad Memphim, Alexandri Magni exemplum secutus, sepulcrum condidit: regio quidem animo, nisi necati ab eo fratres sepulturae honore caruissent. Iouius. GRATITVDO, RESPECTV MODI SEV BENEFICII, per quod gratia reponitur. Exempla è praecedentibus Titulis huc transserri possunt. Illic Beneficij accepti, propter quod gratus est, habetur ratio: hîc Beneficij redditi, quo gratus est. in Genere. Latini dicunt, Agere gratias frequentiùs, quàm Gratiam. Nam qua̅do, ex Hesiodi praescripto, [Greek words], reddere oportet: vna certè auersa Gratia in choro, duae nobis aduersae conspiciuntur, vt moneant nos duplicis officij: alterum, vt satisfaciamus veteri, alterum, vt obligemus etiam nouo beneficio. Athletae praemium athlon nuncupatur: quae medico co̅tribuuntur, sostra dixeris & soteria, ac iatrea. Docenti verò, didascalia, didactra. Militi, aristea, epinicia, niceteria. Chirotechnae autem, id est, artifici, epichera. Nuncio euangelia & menythra. Quippiam ferenti, comistra. Beneficio, charisteria. Altori, threptra. Caelius lib. 13. cap. 30. A. L. in Specie Gratias referreper Mvnera. Damiani Mauri eius classis praefecti, quae prior bello Ferrariensi Padum flumen est ingressa, hostium castellis aliquot in ripa fluminis vi captis, bellicis ex laboribus mortui, Veneti duabus fi lijs dotis nomine quadraginta auri libras ex publica pecunia dedêre: sacerdotij autem nomine, si ei vitae se dederent, senas libras. Bembus lib. 1. Ven. hist. Magistratvs, Dignitates. Romani prisci in dandis magistratibus & conferendis honoribus, non largitione & ambitu, sed vera virtute nitebantur, propter???; res egregiè gestas domi militiae???; meritos ciues praetura, aedilitate & consulatu, amplissimis???; honoribus honestabant. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 17. Carolus Magnus Romam veniens, munera Pipini patris non confirmauit modò Leoni III. Pp. sed auxit, Exarchia Rauennatium sub ditione Pontificis esse iussa. Ferunt Corsicam insulam, & quicquid Liguriae ab vrbis Lunae multis antè aetatibus euersae vestigijs ad Alpes pertinet, Pontificatui attributum. Et, vt beneficentiae Francorum aliqua referretur gratia, Carolus à Pontifice Hadriano Patricius creatur, quòd vt Magisterium equitum Principatus???ue viam Ducibus Austrasianis ad Regnum munierat, ita is tituli honor gradum Carolo ad Imperium daturus erat. Aemilius lib. 2. Carolus Borbonius ob seruatum contra Maximilianum Imp. Mediolanum, in Galliam reuersus, tanto Francisci I. regis, & magnae partis aulae procerum studio est susceptus, vt meritorum ac eximij honoris causa, summus totius Galliae equitum magister sit declaratus, qui hodie Comes stabilis vocatur, quòd eum regi semper adsistere ex vsu bellicarum rerum expediat. Hic honos secundùm regem, apud Gallos facilè primus existimatur: quoniam minores equitum magistri, qui in tota Gallia omnino quatuor sunt instituti, ipsius Comitis stabilis edicto ac imperio parent. Huius autem dignitaris atque potentiae nomen, tanquam proceribus inuidiosum, suspectum???ue regibus, Ludouicus XI. lata lege sustulerat, quum fortè aduersum se coniurati Galliae proceres arma cepissent. Quibus demùm cum magno discrimine subactis, Iacobus Lucenburgius sancti Pauli Comes, qui tum erat summus magister equitum, perfidiae conuictus, capite poenas dedit, sic vt nemo ei postea in magisterio suffi ceretur. Sab. supplem. lib. 6. ex Iouio. Ivs, Privilegivm concessvm. Ciuitatis. C. Marivs duas Camertium cohortes mira virtute vim Cimbrorum sustinentes, in ipsa acie aduersus conditionem foederis ciuitate donauit. Quod quidem factum & verè & egregiè excusauit, dicendo: Inter armorum strepitum, verba se iuris ciuilia exaudire non potuisse. Et sanè id tempus tunc erat, quo magis defendere, quàm audire leges oportebat. Alex. lib. 4. cap. 2. Vitium serendarum. Quia Galli, Pannones, Hispani & Britanni, Bonoso & Proculo in Gallia rebellantibus, Probo Imper. fidem seruarant, auxilio???ue fuerant, fecit his Probus potestatem serendae vitis, & vini conficiundi. Ipse ad vsum vrbanae multitudinis circa Syrmium Almum montem militari opere fossum vite conseuit. Sabellicus libro 7. Enneadis 7. ex Eutropio & Vopisco. Conivgia. Moses Aegypto pulsus, ad Madianitas confugiens, ad puteum oppido propinquum animo & corpore aeger sedebat. Compulerant sub id tempus eò sorores septem, quae patrio more oues pascebant, suos greges: id???ue aliquanto tempestiuiù??? fecerant, vt caeteros praeuenirent pastores aquationis compendio. Affuit nec multò pòst alia frequens pecuariorum manus, arcebatur???ue infirmior sexus à canalibus, suo???ue aquationis loco. Moses rem indignam ratus, facto in pastores impetu, loco deturbauit: atque ita contigit, vt suos illae per otium greges potui admouerint. Ea res Mosen Iethroni patri sub primum ad vrbem accessum concilianit. Excepit itaque ille Mosen venientem grato hospitio: excepto filiam Sephoram matrimonio locauit: mox in generum ascito omne pascendi pecoris vni permisit negotium. Sabullicus lib. 2. Enneadis 1. Spolia. Odettvs Lotrechius, Francisci Gallorum regis copiarum ductor, Ticinum ceperat. Primum, qui audacter in arcem irruperit, Hostasium Rauennatem militem fuisse constat. Is à Lotrechio in praemium nauatae operae, aeneam equestrem statuam, quae Antonini Caesaris esse dicitur, impetrauit, quum ea antiquitùs Rauennatum fuisse, sed post Gothica tempora à Longobardis Rauennam diripientibus trophaei modo in signum victoriae abducta Ticinum fuerit & in foro constituta. Ticinenses multis cum lacrymis Lotrechium, ne id faceret, rogarunt, quando eius statuae iacturam instar summae calamitatis atq; miseriae, supra direptae patriae aduersam sortem, existimarent. Itaque Lotrechius ad misericordiam versus, Rauennatem ex aduerso, promissum mura lis coronae praemium ex diplomate repetentem, blandis verbis admonuit, vt praemium potiùs nauatae fortiter operae ex sua liberalitate oblatum accipere vellet, quàm tanta acerbissimè direptae ciuitatis miseria laetari, ardere???ue demùm inuidia, aliquando ei & Rauennatibus nocitura. Itaq; vel indignabundus miles pro [3371] aenea statua pecuniam à quaestoribus accepit, quantum satis est pro murali corona ex auro fabricanda, quae in fidem virtutis suae, cum elogio, Rauennate in templo poneretur. Iouius. Coronas. Fridericvs I. Imp. subactis Mediolanensibus, coronam auream à rege Anglorum dono missam in cathedrali templo Mediolanense Vladislao Boëmorum principi dono obtulit, quòd victoriae huius & caput & pes fuisset. Dubrau. lib. 12. Encomia. Xenocrates Chalcidensis, non minùs sanctitate vitae, quàm doctrina clarus, cùm duceretur à publicanis, quòd Athenis degens vectigal inquilinorum non soluisset, liberatus est ex eorum manibus à Lycvrgo oratore, qui indignitatem facti non tulit: & vt erat iustus in primis ac seuerus vir, voluit etiam improbitatis suae poenas dare petulantes illos. Cùm igitur postea philosophus ille incidisset in liberos sui liberatoris, ita ipsos allocutus est: Egregiam patri vostro, pueri optimi, gratiam refero: cuncti nanque mortales ipsum laudant ob ea officia, quibus functus est aduersus me. Victorius lib. 21. Var. lect. cap. 20. Romanis ob eorum in Graecos merita (libertatem enim illis restituêre per T. Quintium Flaminium) non ad laudes modò relata gratia à Graecis, sed ad fidem etiam apud omnes mortales & imperium est meritò progressa. Neq; enim accipiebantur modò imperatores eorum, sed & accersentes & euocantes illos, fidei se committebant eorum: neque populi solùm & ciuitates, sed & reges quoque ab alijs violati regibus, decurrebant ad illorum praesidium: vnde breui fortasso non sine diuina ope omnia ijs paruêre. Plut. in Flaminio. Nominis memoriam. Mentor Ithacensis Homerum ex oculis laborantem hospitio excepit, quoad conualuit. Eapropter Homerus gratus cum postea Odysseae suae inseruit, & Vlyssis socium finxit, cui abiens domum totam commendauerit. Herodotus in Homeri vita. Solon in Cypro in summa gratia fuit apud quendam illius regionis regem Philocyprvm. Habebat oppidum hic exiguum, à Demophoonte Thesei filio ad Clarium amnem conditum, munito quidem loco, sed aspero & sterili. Ei Solon, cùm esset laetus campus subiectus, illuc suasit, vt vrbem transferret, amoeniorem???ue & ampliorem excitaret. Atque ipse praesens, vt frequentaretur oppidum cultoribus, curam egit, socius???ue fuit regis in constituendo eo cùm ad vitam, tum ad securitatem commodissimè tuendam. Vnde frequentes incolae confluxerunt ad Philocyprum, aemulati???ue hoc sunt caeteri reges. Quare Soloni honorem habuit, nominata vrbe, quae dicta antè Aepea fuerat, ab huius nomine Solis. Plutarchus in Solone. Caerites, Hetruriae populi, capta vrbe Roma à Senonibus Gallis, sacra Romanorum à Vestalibus inuecta perbenignè receperunt, vsque eo???ue seruarunt, dum patria à Camillo essec recuperata. Liuius libro 5. Eius beneficij Rom. memores, postea omnia, quae ad ???eligionem colendam pertinerent, Caeremonias nuncuparunt. GRATITVDINIS TEMPVS. GRATITVDO Expedita. Exempla nen pauca ex praecedentibus paßim petantur. Sera. Propter hospitalitatem, quam praestiterant Aegyptij iam olim Israelitis, cùm in Aegypto peregrini essent, tertiam progeniem ab Aegyptijs descendentem in ciuitatem recipi posse, Dominus per Mosen affirmat: cùm Ammonitarum & Moabitarum ne decimam quidem progeniem suseipere possent, eò quòd hi egressis ex Aegypto nullum hospitalitatis munus exhibuissent. Vnde Tit. Ciuitate non donati. Savlvs rex Samuelis prophetae iussu Amalechitas excisurus, vt qui 400. antè annis Israëlitas ex Aegypto egressos infestassent in itinere, Cenaeos Sichemitas, qui in medio Madianitaru̅ habitabant, & sese humanos erga Israëlitas praebuerant, praemonuit, vt ab Amalechitis funditùs excindendis discederent, ne vnà cum illis perirent. 1. Regum 15. Laced ae monii Anticratis nepotes, ob intersectum ab eo ad Mantineam Epaminondam, immunitate honorarunt. Plut. in Agesilao. Iidem cum Peloponnesijs caeterorum???ue sociorum praesidio secunda expeditione in Attica irrumpentes, villas vbique vastabant, incendijs aedificia euertebant, ea tantummodò parte intacta, quae Tetrapolis appellatur: ab huius violatione abstinuêre, quia proauos suos eius loci habitaculis & hospitio exceptos olim, & Eurystheum inde bello adortos superasse audiuerant. Aequum namque videbatur his, qui maiores suos benefieijs affecerant, pares ab nepotibus eorum gratias referri. Diodorus lib. 12. Cùm Thebani exules, Pelopidas, Pherenicus, Melon, Damoclides, qui Lacedaemoniorum tyrannidem ferre non poterant, Athenas confugissent: Lacedaemonij Atheniensibus imperauerunt, ne reciperent exules, néve eos concitarent, sed tanquam à socijs declaratos communes hostes exterminarent. Verùm Athenienses cùm inueterata sua & genuina humanitate, tum vt gratias referrent Thebanis (qui Thrasybulum cum exulibus Atheniensibus inprimis ad reditum in patriam adiuuerant, sciuerant???ue si quis Atheniensium arma per Boeotiam aduersus XXX. tyrannos ferret, neminem id audire aut videre Thebanorum) omnem iniuriam ab ijs abstinuerunt: futurum aliquando rati, vt sicut Thrasybulus ex Thebis erumpens obtriuerat Atheniensium tyrannos, ita ipsi quoque mouentes ex Athenis Thebas in libertatem assererent. Plut. in Pelopida. Messenii duce Aristomene, eiecti ex Era monte à Lacedaemonijs, ab Arcadib??? liberaliter & benignè suscepti fuêre. Extorres tamen, & varijs casibus per 287. annos agitati, tandem post Leuctricam Lacedaemoniorum cladem ab Epaminonda sedibus suis restituti, cùm Cleomenes Spartanus Megalopolin Arcadiae occupasset, quicunque cum Philopoemene Craugidis F. effugere, eos Messenij gratitudinis ergô liberaliter accepêre. Sic nunquam perit gratia. Vicissim cùm Nabis Lacedaemoniorum tyrannus Messenem noctu occupasset, Philopoemen & Megalopolitani tyrannum cedore coëgerunt. Pausanias in Messenicis. Victis Persis, Crotoniatis in Italia praedam impertiuit Alexander Magnus, ad Phayli athletae honorandum studium virtutem???, qui bellis Medicis, cùm Itali caeteri res Graecoru̅ haberent pro deploratis, Salaminem, naui suis in structa, fuerat ad periculi societatem profectus. Plut. in Alexan. Romanos memoria proditum est aduersum Acarnanes liberalitate non mediocri vsos, in referenda gratia, post multa etiam secula, quòd illi Aeneam auctorem & vrbis & generis, extorrem patria, profugum???ue ad Acarnaniae oras diuertentem cum classe, portubus hospitio???ue benignè excepissent. Itaque eam ob causam donati sunt Acarnanes Leucade & Anactorio, quae oppida Romanus exercitus Corinthijs ademerat. Strabo lib. 10. ex Ephoro. Cùm Pompeivs Columna, iuuenis adhuc in Volscorum syluis quotidiana consuetudine venaretur, ab Honorati Cai???ani equitibus ex insidijs captus, & Fundana in arce in imum turris carcerem detrusus fuerat. Quum???ue Honoratus cum vti iuuenem praeferocem, & Caietanae familiae infestum, veneno tollere decreuisset: seruum suum Murconius Honorati frater, conficto damnatum crimine, in eundem carcerem demitti iusserat, vt Pompeium moneret, ne alio vteretur cibo, quàm eo qui sibi sportula demissus foret, humaniter interposita salutari mora, donec Honorati consilia lenirentur. Huius beneficij memoria, post viginti annos, cùm Murconius ob defectionem à Carolo V. ad Gallos, regnum Neapolitanum inuadentes, cum fratre Friderico securi percutiendus esset, à Pompeio Cardinali liberatus fuit. Iouius in Pompeio Columna. Div dilata. Lvciani planè aureum in Anthologia distichon, in tardantis gratitudinis indignitatem, tale extat: [Greek words] eleganter ab Ausonio redditum: Gratia quae tarda est, ingrata est: gratia namque Quum fieri properat, gratia grata magis. Euboeensi extin cto Hipparcho casum grauiter ferre prae se ferebat Philippvs Macedo, ac cùm diceret quidam: Atqui non fuit eius immaturus decessus: Ipsi quidem, inquit, at mihi immaturus. Praeuertit enim fato fungi, quàm meritam gratiam à me amicitiae reciperet. Plut, in regum Apoph.

LIBRI QVARTI TITVLORVM DISPOSITIO.

??? Voluminis Decimioctaui Liber IV. De Distribvtione Officiosa, quae ex virtute praemia distribuit. Docti Viri in Precio Habiti. Doctorum amatores, obseruatores. Honores, Ornamenta, Praemia doctis collata. Doctorum cultus considerari potest duobus modis. Priore quide̅ per se, vel secundùm internum Habitum, vel secundu̅ externum Effectum. Secundùm Habitu̅ quidem, à quo profluit, siquidem ille Bonus sit, & laudabilis, Cognitio scilicet vel exacta vel incoata eius boni quod in doctis suspiciunt, sic pertinet ad Doctorum catalogum (Similitudo enim parit amicitiam) Si verò Malus sit, & vituperabilis, Ambitio nimirum (qua̅do homines indocti & imperiti simulant se doctoru̅ conuersatione gaudere, vt & ipsi sua aetate sapientes esse videantur, & scriptis doctoru̅ nominis aeternitatem consequa̅tur. [Greek words]) sic Doctorum cultus ad Astum in honore consequendo referri debet. At quo ad Effectum externum à cognitione ista prouenientem, pertinet ad locum Iudicij recti theorici. Posteriore verò modo consideratur cultus Doctoru̅ respectu Personaru̅, quatenus alteri pro merito tribuit honores & praemia eruditioni conuententia. Et sic huc referri debet: saepe etiam ad Gratitudinem, quando beneficium docti in nos nostrósve contulerunt. Ergo hîc in genere de doctorum & philosophoru̅ cultu loquemur. Qui singulis profeßionibus honores & praemia exhibitascire cupit, consulat Tit. Grammaticae, Rhetoricae, Musicae, Poëticae, & reliquarum artium studium & amor. item Tit. Principum doctorum, quat enus doctos amant, fol. 1196. Abrahamus nouus hospes, & omnibus ignotus, Aegyptum cum Sara coniuge ingressus, vir alienae legis, alieni???ue instituti, adeò dextrè accurate???ue cum Sacerdotibvs eius gentis est congressus: de???ue diuinis & humanis rebus appellatus, grauiter & pensiculatè disseruit, vt totus ille ordo, qui secundus fuit à rege, in ea gente peregrinum hominem non solùm coleret, sed vehementer veneraretur: nefas???ue etiam ducerent, vt tanta in vno viro modestia, frugi???ue sapientia ab vllo violaretur. Quae opinio non solùm illi ad salutem profuit, sed ad pudorem etiam & pudicitiam coniugis in perdita gentis libidine tuendam. Sab. lib. 4. c. 10. Solomoni regi sapientiae nomine certatim Reges & Popvli omnes munera offerebant quotannis vasa argentea aure???ue, vestes, arma, aromata, equos, mulos. Omnes tamen superatuit facilè Nicaula Aegypti & Aethiopiae regina, quae ei praeter gemmas & aromata auri CXX. talenta dono dedit. 3. Regum cap. 10. Nabvzardan magister militum Nabucodonosoris regis, abductus Babylonem cum reliquis Iudaeis, Hieremiam prophetam in maximo precio habuit, eum???ue sic volentem in Iudaea apud eos qui supererant reliquit: Baruch Neriae F. scribam ei pete̅ti coniunxit, maximis ornauit muneribus iussu regis, eúmque Godoliae praefecto Iudaeae commendauit. Iosephus libro 10. c. 11. Antiq. & Hierem. 39. & 40. Darivs Persarum rex Zorobabelem Iudaeum propter sapientissimum dictum, Veritatem omnia vincere, maximis affecit praemijs, & Hierosolymae instaurandae potestatem dedit. 3. Esdrae 3. & 4. Reges ex sacerdotibus vel bellicosis viris, apud Aegyptios creabantur. Nam generis nobilitas & honor huic ex fortitudine, illi propter sapientiam accedebat. Qui verò ex bellicosis eligebatur, statim sacerdos fiebat, & particeps philosophiae. Stobaeus Ser. 42. Hipparchvs Pisistrati F. omnem operam nauauit eruditis doctis???ue viris, & voluit suo ipsius exemplo praeire Atheniensibus ad studia literarum: & praestantioribus atque melioribus ipsis imperare conabatur. Nemini enim sapientiam inuideri, par esse censebat, cùm esset vir bonus & integer. Haec commemorat Plato in Hipparcho. Aelianus de Varia historia libro 8. Athenienses Hippocratem Coum Medicum doctrinae nomine, quod???; pestilentiam à Graecis vrbibus auertisset, & missis hinc inde discipulis remedia ciuitatibus communicasset: tum etiam Artoxerxis regis Persarum, ob id solum quòd hostis Graecorum esset, munera respuisset, magnis Mysterijs, cum filio Thessalo, quemadmodum olim Herculem, initiarunt, & magnorum Panathenaeorum festo in certamine gymnico, spectantibus cunctis, aurea corona mille aureorum donarunt, ciuitatis ius concesserunt, & victum in Prytaneo perpetuum: Coorum quinetiam liberis eandem quam suis ephebis educationem Athenis sunt largiti. Athenienses de Zenone Cittiaeo tale fecerunt decretum. Quoniam Zeno Mnasaei filius, Cittiaeus, complures annos in ciuitate philosophicè versatus est, atque in omnibus vir bonus esse perstitit: ac iuuenes qui ad illum disciplinae causa conuenerunt, ad virtutem & frugalitatem exhortando, ad ea quae sunt optima conuertit, vitam suam verbis ac doctrinae suae consentaneam exemplar omnibus proponens: bon??? fortuna visum est plebi laudare Zenonem Mnasaei filium Cittiaeum, & aurea corona ritè ac legitimè ornare, propter singularem eius virtutem & temperantiam. Praeterea construxêre illi etiam sepulturam in Ceramico publicè: Coronae autem faciendae exaedificandi???ue tumuli plebem iam quinque viros ex Atheniensibus eligere, qui curam habeant: Decretum???ue sibi alteram in Academia, alteram in Lyceo ponere: Sumtus verò columnarum distribuêre eum, qui negotijs praeest. vt omnes intelligant, Atheniensium plebem viros bonos & viuos & defunctos honorare. Laërtius lib. 7. Platoni in Siciliam venienti, Dionysivs tyrannus vittatam nauem misit obuiam, & egredientem in littore quadrigis albis excepit. Plut. in vita Dionis, & Plin. lib. 7. cap. 30. Quinimò eum in currum imposuit, & ipse aurigam egit. Tunc aiunt Syracusium quendam, Homeri poëmatum non ignarum, haec ex Iliade recitasse: [Greek words] Idem quum in omnes reliquos suspiciosus existeret, tamen ita reuerenter habuit Platonem, vt eum solum sine inquisitione ad se adm itteret, tametsi sciret eum intimum Dionis amicum esse. Aelianus Var. hist. lib. 4. Obtulit tyrannus illi pergrandem dono pecuniam. Quam quum Plato accipere recusasset, Aristippus dixisse fertur: Tutò liberalis est & munificus Dionysius. Pluribus indigenti pauca tribuit: Platoni, qui nihil accipit, multa exhibet. Sab. lib. 3. Enn. 4. Aniceris Cyrenaeus captum ab Aeginetis Platonem pecu [3374] nia sua redemit, & liberum cum honesto commeatu remisit in patriam. Laërtius lib. 3. Remissam sibi à Platone pecuniam repudiauit, inquiens: Peccatum à me profectò in hoc est, quòd maiore summa in Platonem liberalis non fuerim, quam reddere non possit. Pontan. de Liberal. c. 24. Dion Syracusanus apud suos magna potentia, apud Dionysivm maximo in honore semper fuit propter eruditionem: à quo etiam magnis honoribus affectus primò est, antequam in suspicionem incideret affectati regni. Volaterranus libro 15. Anthropologiae. Agatho philosophus Pythagoricus disertissimus, maximo in precio apud Arcesilavm regem Macedoniae, à quo semper hospitio familiarissimè susceptus est. Aelianus Var. hist. & Volaterranus lib. 13. Anthrop. Philippvs Macedo, non solùm bellicis virtutibus claruit, sed etiam doctos viros in precio habuit. Aristotelem inprimis filij sui paedagogum: deinde etiam Platonem & Theophrastum muneribus honorauit. Scribens ad Aristotelem, gloriabatur natum sibi Alexandrum tanti philosophi tempore, à quo doctrinam inbiberet cum virtute. Epist. extat apud Gellium lib. 9. Aelianus lib. 4. Var. hist. Alexander Macedo duxit secum non vnum, aut paucos quosdam, sed quasi cohortes doctissimorum hominum, quos semper pro dignitate & summa liberalitate ornauit. Cùm dispensatori mandasset, vt Anaxarcho philosopho daret quantum poposcisset (petijsset autem centum talenta) veritus dispensator tantam summam dare, nisi id antè regi significasset, respondit Alexander: Anaxarchum nosse eum se habere amicum, qui hanc summam, & longè etiam maiorem dare & posset & vellet. Cùm ex Gymnosophistis, qui Sabbae deficiendi auctores fuerant, & plurima mala Macedonibus parauerant, decem cepisset, qui arguti in respondendo succincte???ue explicanda quaestione essent, quaestiones eis ambiguas proposuit, qui primus non rectè dissoluisset, quod interrogabatur, eum se & reliquos ita deinceps ordine interfecturum minitans, iudicium???ue de ea re vni de natu maximis committens. Primus, plurésne viuos esse an mortuos putaret, interrogatus? Viuos respondit: mortuos enim non ampliùs esse. Alter, maréne an terra maiores aleret bestias? Terra, inquit: eius enim pars est mare. Tertius, quod animantium esset callidissimum? Id, ait quod ab homine est cognitum. Quartus, qua ratione Sabbae defectionem persuasisset? Vt, inquit, aut bene viueret, aut malè moreretur. Quintus, diémne an noctem priùs extitisse arbitraretur? Dies, ait, vno die prior fuit. & mirante responsionem rege, addidit, necessariò quaestionibus ambiguis propositis, obscuras etiam fieri responsiones. Sextus, qua ratione aliquis efficere posset, vt maximè diligeretur? Si, inquit, optimus sit, neque tamen terribilis. Septimus, quónam pacto aliquis ex homine fieri posset deus? respondit: Si, inquit, optimus sit, neque tamen terribilis. Septimus, quónam pacto aliquis ex homine fieri posset deus? respondit: Si quid faciat, quod homo facere nequeat. Octauus, mórsne an vita sit robustior? vitam dixit: vt quae tot mala perferat. Vltimi, cùm percontaretur Alexander, quousque homini viuendum putaret? responsio fuit: Tantisper dum mortem non putaret vita potiorem. Conuersus inde rex ad iudicem, sententiam ferre iussit. Cum???ue is vnum alio deteriùs respondisse pronunciaret: Ergo, inquit, tibi primò moriendum est, ita iudicanti. Nequaquam, ait ille: si quidem, ô rex, tibi constes, qui eum te interfecturum primo loco dixeris, qui omnium pessimè respondisset. Omnes igitur muneribus donatos dimisit. Plutarchus in Alexandro. Ptolemaevs Philadelphus Aegypti rex, bibliothecae studio ad Iudaeorum pontificem literas dedit, petijt???ue & libros sacros & viros doctos, qui eos ex Hebraeo in Graecum sermonem fideliter transfunderent. Iudaei preciosissimis inuitati muneribus XXII. libros genuinos, LXX. verò duos apocryphos, aureis Hebraicis literis descriptos Regi miserunt. Quos cùm nec ipse rex, nec eius consiliarij legere possent, Andream cubiculo praefectum & Aristaeum ad Eleazarum pontificem Iudaeorum misit, qui LXXII. seniores Interpretes Bibliorum futuros, sex è qualibet tribu delectos, comitarentur. Qui cùm Alexandriam venissent, Rex potentissimorum regum, maximarum???ue rerumpub. legatos (qui tum fortè grauissimis de causis aderant) ad quinq; proximos dies, praeter receptam consuetudinem cum omnium admiratione abire: seniores verò illos statim honorificè produci mandauit. Et prae nimio gaudio prorumpens in lacrymas, venerandos viros osculatus est: diem???ue illum se singulis annis celebraturum promisit, quòd eo victoriam ab Antigono rege & sacrosanctas leges obtinuisset. Rex splendido conuiuio instructo, varias, iucundas tamen & vtiles quaestiones proponere coepit: ad quas illi tam dextrè responderunt, vt omnes supra modum admirarentur, & rex incredibiliter delectatus in duodecimum diem conuiuium protraheret. Tandem multis muneribus honoratos, eò quòd praeter caeteras vtilissimas res, regnandi quoque rationem egregiè ab eis didicerat, vt diuinum opus fideliter aggrederentur, hortatus est. Et Demetrio, vt omnia quae ipsis necessaria essent, vberrime suppeditaret, praecepit. Septem ab vrbe stadijs in insula Pharo singulis peculiarem aediculam extrui curauit, partim ne strepitu vrbano impedirentur, aut propter mutationem loci & dietae morbis, vt Philo & Iustinus significant: partim ne, si consilia in interpretando communicare liceret, veritatem Scripturae sacrae occultarent, sicut Iosephus libro 12. Antiq. Iud. cap. 2. Clemens Alexandrinus lib. 1. Stromatum, Eusebius lib. 5. Ecceles. hist. cap. 8. Nicephorus lib. 4. c. 14. testantur. Harum aedicularum ruinas, & vestigia quaedam se vidisse, scribit Iustinus Martyr in Apologetico contra Gentes. Cùm igitur adiutope Spiritu sancto LXXII. diebus singuli translationem fideliter profecissent, repertum est, quòd non eadem sententia tantùm, sed eisdem etiam verbis essent vsi, & ne vna quidem dictione alter ab altero discreparet. Qua re instinctu Dei perfectam, veram???ue interpretationem esse fatebantur. Rex igitur libros maxima cum admiratione & incredibili gaudio recepit. Et antequam in bibliothecam reponeret, vt in perpetuum illae leges durarent, decreuit ne quis addere quicquam vel detrahere auderet: Interpretes verò magnis muneribus honoribus???ue ornatos in Iudaeam remisit. Demetrivs Poliorcetes quum multa sui milites Megarensibus diripuissent, fama & scientia hominis adductus, stilponem philosophum Megarensem ad se vocatum rogauit, an quicquam ei milites ademissent? Nihil quidem, respondit: nam eorum nemo sapientiam diripere potuit. Sabellicus lib. 2. Enneadis 4. Hieronem Syracusiorum aiunt Graecae literaturae fuisse perstudiosum, & plurimi doctrinam fecisse, item ad largienda beneficia propensissimum fuisse: multo???ue promtiorem in dandis, quàm petentes in accipiendis. Familiariter cum Simonide vixit & Pindaro: neque Simonidem impediuit senectus profunda, quò minùs ad eum veniret. Erat enim Caeus auidiss. pecuniae: magis???ue ipsum commouit Hieronis munificentia, vt fama est. Aelianus lib. 9. Var. hist. C. Marivs Rusticanus, licèt ad studia tardior esset, literatos tamen homines amabat: praesertim poëtas, L. Plotium, & A. Licinium Archiam, quorum speraret ingenio suarum rerum gestarum gloriam celebrari posse. Cicero pro Archia. P. Scipio Africanus in medijs difficillimi belli apparatibus bonarum artium studia non praetermisit, philosophorum scholas crepidatus frequentans, ac post victorias, ne animum tantarum rerum conscium, sibi???ue praefidentem insolescere pateretur, in eruditorum hominum familiaritatibus, multáque librorum lectione versatus est. Pontanus lib 1. cap. 44. de Fortitudine heroica. Tradunt vt Africanum Ennio, sic Annibalem Sosillo Lacedaemonio familiarissimè vsum. Sunt etiam qui Poenum literarum Graecarum non modò non ignarum fuisse scribunt, sed in hoc quoque genere laudis tantum ei tribuunt, vt historiam de rebus gestis Manlij Vulsonis Graeco sermone scripsisse velint. Auctor vitae. L. Lvcvllvs tanta fuit in omnes, eruditos praecipuè, liberalitate & beneuolentia, vt domus eius Graecorum Romann venientium prytaneum diceretur. Plut. in Lucullo. M. Cato non aere nec arte captus, vnam solummodo Zenonis statuam Cypria in expeditione non vendidit, quoniam philosophi erat. Plin. lib. 34. c. 8. Cato minor Trib. mil. in Macedonia Athenodorum cùm intellexisset Cordylionem cognomine in Stoica disciplina excellentem, apud Pergamum agere aetate iam prouectum, qui pertinacissimè omnium imperatorum regum???ue vsum & amicitiam repulerat, nihil arbitrabatur se nuncijs & literis apud eum effecturum: verùm quòd in duos menses ius haberet liberae legationis, in Asiam est ad eum profectus, confidens virtutibus suis non frustratum iri se praeda. Collocutus cum eo, expugnatum, & de proposito deiectum deduxit in castra, ouans & glorians, vt re praeclarissima capta & splenditiore gentibus regnis???ue, quae Pompeius tunc & Lucullus armis circumuolantes subiugabant. In comitatu suo philosophos semper habebat: quin & Vticae, qua nocte sibi ipsi manus intulit, in coena cum Apollonio Stoico & Peripatetico Demetrio de viri boni libertate disputauit. Philostratum in Sicilia philosophum honoris causa accepit in deambulando medium. Plut. in eius vita. Marcus Varro eruditissimus inter proscriptos relatus, aliquandiu occultè fuit in Caleni villa, quam voluptatis causa M. Antonivs Triumuir frequentabat, iudicio???ue ad Triumuirum delato, dixisse Antonius fertur: Viuat Varro vir doctissimus. Scripsit hic supra quingentos libros, quorum pars maxima etemporum nouitate intercidit, ipsius bibliotheca cum caeteris bonis direpta. Sab. lib. 8. Enn. 6. Cn. Pompeivs Magnus, cùm clarissimann à Mithridate victoriam reportaret, Cratippum Athenis, omnes liberalium artium professores Rhodi audiuic, auditos amplis muneribus donauit. Possidonij aedibus, Stoicae disciplinae viri, [3375] tum fortè argrotantis, eos submisit fasces, quibus setotus Oriens submiserat. Namque domum ingressurus, fores percuti vetuit. Illud enim apud Romanos obseruatum fuit, vt cùm lictores iussu consulis aliquem è domo euocarent, fores aedium virga percuterent, quasi eo signo publicam adesse personam innotesceret. Strabo lib. 11. & Plinius lib. 7. c. 30. Non dedignatus est C. Ivl. Caesar, Aristonis frequentare ianuam: teste Aeliano lib. 7. Var. hist. Omnes medicinam Romae professos, & liberalium artium doctores, quò libentiùs & ipsi vrbem incoleret, & caeteri appeterent, ciuitate donauit. Suetonius. Avgvstvs Caesar ingenia seculi sui omnibus modis fouit. Recitantes & benignè & patienter audiuit: nec tantùm carmina & historias, sed & orationes & dialogos. Componi tamen aliquid de se, nisi & seriò, & à praestantissimis, offendebatur: ad monebat???ue Praetores, ne paterentur nomen suum commissionibus obsolefieri. Suetonius. Cùm principum mos sit praecipuus, praesentia contemnere, vetusta mirari, iste vnus aetatis suae ingenis faùit. Amauit itaque M. Varronem, M. Ciceronem, Crispum Salustium, T. Liuium, Anneum Senecam, Asinium Pollionem, Vergil. Maronem, Horat. Flaccum, Ouidium Nasonem, alios???ue innumeros vno tempore. Alexandriam victor ingressus, fassus est, Alexandrinos licèt hostes tribus de causis ab se conseruatos esse: ob Alexandri primùm memoriam, deinde ob vrbis pulcritudinem, postremò propter Arium philosophum Alexandrinum. Plut. in vita Antonij, & Dion in Augusto. In Athenienses etsi propter grauissima delicta seuerè in eos animaduersurus credebatur, tamen ob philosophiae hospitium hortatus solummodò est, vt resipiscerent. Nicolaum Damascenum Platonicum & historicum tanto in honore habuit, vt placentas, & quaeuis alia suauia itam palmarum fructus maximos, Nicolaos vocaret: vt est apud Suidam, & Volaterranum lib. 17. Anthropologiae. Eiusdem amicitia vsus est Xenarchus è Seleucia Ciliciae, Peripateticus, vsque in senectutem. Strabo lib. 14. C. Moecenas, Ethrusco de sanguine regum, Augusti summus amicus, tanto literatos amore prosecutus est, vt ab eius etiamnum nomine omnes literarum patroni Moecenates dicantur. Vespasianvs Imp. ingenia & artes vel maximè fouit: primus è fisco Latinis, Graecis???ue rhetoribus annua centena constituit. Praestantes poëtas, nec non & artifices coëmit. Suetonius. Adrianvs Imp. pecunias multas, frumentum annuum, & vniuersam Cephalentiam Atheniensium scholae largitus est, vt scribit Dion: eorum???ue studia vehementer auxit, sicut auctor est Sex. Aurelius Victor. Heliodorum philosophum in summa dignatione habuit. Spartianus. Cùm intelligeret quosdam, qui Romae docuissent, propter ingrauescentem aetatem muneri ampliùs satisfacere non posse, aetatis & diuturnae professionis ratione habita, eos diuitijs honoribus???ue honestauit, ac vacare vitae reliquum iussit. Pontanus de Liberalitate, cap. 11. M. Antoninvs Pius, rhetoribus & philosophis non solùm salaria, verùm etiam honores ac prouincias decreuit, ita vt ei Iunius Rusticus philosophus Stocius, familiarissimus M. Antonio, omnia consilia publica priuata???ue communicare soleret. Quem etiam antea cùm esset praefectus praetorij, osculatus est, consulem iterum designauit. Denique defuncto statuam à Senatu impetrauit. Capitolinus. Sextus Boeotus philosophus in magna apud M. Antoninvm Philosophum Imp. dignatione fuit, eundem???ue in Rhetoricis tota???ue philosophia instituit. Dion Nicaeus. Alexander Seuerus, non modò literatorum genus omne, verùm haruspices, architectos, & in quocunque ingenij aliquid elucesceret, stipendijs prosequutus est. Literatos semper interesse consilijs suis volebat, plurimùm timens ne quid de se asperum scriberent. Cuspin. Licèt Sex. Aurelius tradat, Traianvm Imp. simpliciora magis ingenia quàm eruditissimos dilexisse, quòd parcae esset scientiae, moderate???ue eloquens: tamen Dion scribit, muneribus eum poëtas affecisse, & Celso statuam publicè poni iussisse, & quendam philosophorum in curru triumphali à Traiano honoris causa positum Plutarcho grauissimo historico ac philosopho vsum: adeò vt rectè Satyricus scripserit sub eo: Et spes & ratio studiorum in Caesare tantum, Solus enim tristes hac tempestate Camoenas Respexit. Vnde & Caecilius Plinius inquit: Quem honorem dicendi magistris, quam dignitatem sapientiae doctoribus habes? vt sub te spiritum, & sanguinem, & patriam receperint studia, quae priorum temporum immanitas exilijs puniebat. Cuspin. Dion Prusieus sophista apud Traianum magno in precio habitus est, & ab eodem curru triumphali Romam vectus. Suidas. Plinivs nepos proconsul in Bithynia, cùm citaret iudices, conuentum incoaturus, Flauis Archippus vacationem petere coepit vt philosophus. Sed fuerunt qui dicerent, non modo liberandum eum iudicandi necessitate, verùm omnino etiam tollendum de iudicum numero, poenae???ue suae reddendum, quam fractis vinculis euasisset. Nam recitata est sententia Velij Pauli proconsulis, qua probaretur Archippum damnatum esse in metallum, ob falsi crimen. Ille contrà nihil proferebat, quo nominatim restitutum se doceret: sed pro restitutione allegabat, libellum à se Domitiano datum, cuius rei capax non fuisset, nisi sui status integer esset: ac vicissim epistolas Domitiani ad honorem suum pertinentes proferebat: item & decretum Drusensium, quo statuae honor ei concessus esset. Addebat his etiam D. Nervae edictum & epistolam, quibus confirmasset beneficia à Domitiano data: deniq; & Traiani Imper. literas ad se praesciptas honorificé. Haec omnia certè statui suo subuenisse: neque se tantis honoribus affici vnquam potuisse, qui ne maximis quidem ciuibus saepè conceduntur, nisi pro restituto haberetur. Sed & rursus ex aduerso dicebatur, Domitianum ignorasse, Archippus quo in statu esset: ideo???ue, quòd aliâs non fecisset, tam multa ad honorem eius scripsisse: ergo obreptitia & subreptitia esse haec omnia, quibus carere neq; frui debeat. Denique si dominus ad eum quem seruum suum esse dicit, vt ad Decurionem vel principalem scripserit, non ideò seruum liberum esse. Quare igitur si Domitianus ad Archippum rescripserit, ideo restitutum eum intelligi oportet? Proconsul cùm Traianum antea consuluisset, pronunciauit Archippum restitutum videri: ideo???ue immunem iudicandum. Aerodius ex lib. 10. Epist. Plinij. Constantinvs Magnus scholas ecclesiasticas diligenter conseruauit & adiuuit: nec eas solùm, verùm & illas, in quibus bonarum artium literarum???ue studia propagantur, quas valde curae fuisse Constantino, leges ipsius testantur: vt qui optimè iudicaret, etiam illarum scholarum beneficijs seu subsidijs Ecclesiam carere non posse. Extat eius de immunitate artes docentium & mercede, humanissima lex, in hunc modum: Medicos, Grammaticos, & alios Professores literarum, & Doctores legum, cum vxoribus & liberis, necnon & rebus quas in suis ciuitatibus possident, ab omni functione & ab omnibus muneribus ciuilibus vel publicis immunes esse praecipimus: & neque in prouincijs hospites recipere, nec vllo fungi munere, nec ad iudicium deduci, nec eximi, vel iniuriam pati: si quis eos vexauerit, poena arbitrio iudicis plectetur. Mercedes autem eorum & salaria reddi iubemus, quò faciliùs liberalibus artibus multos instituant. Sozom. lib. 1. cap. 8. & Eusebius lib. 4. de eius vita. Idem Ablabium Aegyptium philosophum praetorij sui praefectum, & vnà cum Constantio filio Imperij rectorem constituit. Apud eundem Sopater sophista, Iamblichi discipulus, in magna fuit dignatione. Eunapius. Theodosivs Imper. Symmachum senatorem Maiestatis reum, qui Maximi tyranni laudes decantauit, ob singularem eius eloquentiam ac doctrinam absoluit. Cuspin. Feix, Flauiani pontificis patruus, vir tantae integritatis & doctrinae fuit, vt Condiperthvs, Arithperti filius, Longobardorum rex, ei baculum argento & auro insignitum virtutis gratiâ, dono dederit. Platina. Athalaricvs Vestgothorum rex Romanos & vniuersam Italiam ad bonarum artium cultum est exhortatus, & praeceptoribus annua salaria constituit. Sab. Enn. 8. lib. 2. Mavricivs Imp. dicitur eloquentiam maximi fecisse, & in optimis quibusque disciplinis versatos maximis honoribus affecisse. Fertur & trientem vectigalium remisisse subditis. Suidas. Constantinvs Ducas Imp. licèt nullam literis nauasset operam, amabat tamen eas, studiosos???ue earum venerabatur: solebat???ue dicere: Malle se literarum gloria quàm imperio illustrem esse. Cuspinianus. Constantinvs Leonis Philosophi F. scientias, Arithmeticam, Musicam, Astronomiam, Geometriam, & omnium principem Philosophiam, quae iam longo tempore ob incuriam & inscitiam Imperatorum perierant, sua industria instaurauit, conquisitis qui in quouis genere excellerent, ac constitutis doctoribus, studiosis???; receptis & conductis quo factum est, vt exigui temporis decursu, barbarie profligata vrbs literis floruerit. Sedentarias etiam atq; opificum artes curae habuit, magnum???ue ijs incrementum attulit. Cedrenus. Andronicvs Commenus, post Alexium Porphyrogenitum interfectum Imperator, eruditor non procul à pulura, sed prope solium suum collocatos, & muneribus frequentibus fouit, & honores eis non minimos habendo, coelestem sapientiam diuinarum???ue rerum Doctores, disertos & Iurisperitos, magnam rem, & summi precij se aestimare declarauit. Nicetas libro 2. Bardas Theophili Imp. auunculus, Geometris & Mathematicis largè sumtus suppeditauit: ipse quoque scholam frequentauit, alacritatem discentium suo exemplo confirmans. Hoc pacto bonas literas, prorsus antè extinctas, breui temporis spacio ad magnam euexit amplitudinem. Cedrenus, & Zonatas. Refert Mutius lib. 8. & constat ex vita Caroli Magni, quòd viris doctis, & liberalium artium magistris, honesta stipendia dederit, eos???ue in honore habuerit. Ingenia saeculi sui omnibus modis fouit. Artium liberalium doctores praeter caeteros egregiè veneratus est: magnis???ue illos honoribus afficiebat, plurimis in eos beneficijs collatis. Constat, quosdam celebres è ludo literario in aulam receptos, sacerdotia locupletissima & pontificatus consequutos fuisse. O' si mihi, aiebat, fata XII. Hieronymos Augustinósve concederent. Subiunxit stomachabundus praeceptor eius Albinus Anglus, suauis homo: Qui XII. postules, cùm suprema illa, atque aeterna Maiestas tanto temporis spacio duos duntaxat habuerit? Auentinus libro quarto Annalium Boiorum. P. Diac. ob eruditionem liberum dimisit. Vide Tit. Monachorum octaui Seculi. Anno MLXXIX. Cal. Febr. Henricvs Imp Marianum Scotum, eius???ue socios, ea tempestate doctissimos mathematicos, poëtas, historiographos diplomate immunitatis donauit. Auentinus lib. 5. Otho III. Imp. viros doctos amauit plurimùm, & excoluit: ingenuis disciplinis condigna salaria largitus. Nec minus religioni intentus, antiqua templa diruta reformauit. Cuspinianus in Caesaribus. Carolvs IV. Imper. Boëmorum rex, Pragensem Scholam instituit, artium???ue professoribus stipendia, libertates, domos in signes magnificè largitus est & liberaliter, ac per Innocentium Sextum corroborauit. Cuspin. Sigismvndvs Imper. doctos homines inprimis fouit, & amplis dignitatibus honestauit: saepiùs accusans Germanos principes, qui literas odissent Latinas. À quibus aliquando reprehensus, quòd doctos homines foueret, sed humiles ortu: Ego (inquit) illos obseruo, quos natura alijs excellere voluit. Cuspin. & Spiegelius in Aeneam Syl. Angli honorem etiam ijs, qui legere literas norunt, tantum exhibent, vt cuiusuis rei capitalis, praeter maiestatis crimen, damnatis, vita concedatur: eò quòd per id ordinis sacri, qui etiam ijsdem priuilegijs donatus est, affines censeantur. Polydorus lib. 26. Angl. hist. Nicolavs V. Pontifex doctus, doctos coluit, adeo???ue munificè & indulgenter, vt per eum Romana lingua suum magna ex parte receperit cultum. Multi praemiorum spe impulsi, Graecorum non pauca in Latinum vertêre. Laurentius Valla vir Romani sanguinis, Herodotum & Thucydidem, Nicolaus Perottus Polybium, Petrus Candidus December Appianum, Poggius Diodorum, alij???ue alias ex Plutarcho vitas, sed omnium elegantissimè Theodorus Gaza Theophrastum & Aristotelis lib. de Animalium natura. Strabonem Guarinus Veronensis, & Georgius Tiphernas. Missi ad haec multi per omnem Europam, qui veterum scriptorum opera, quae pro neglectis in pedore & tenebris apud exteras gentes iacêrent, studiosè conquirerent: est???ue eiusmodi indagine Romana lingua ex parte sibi aliqua restituta. Nam praeter Fabium Quintilianum, qui Poggij opera velut postliminiò receptus est, Enoch Aesculanus Marcum Caelium Apitium inuenit, & Pomponium Porphyrionem in Flaccum Horatium. Pari cura alij alia inuenêre. Sab. lib. 6. Enn. 10. In Homeri poëmate, quod Heroico carmine Latinum fieri magnoperè cupiebat, vnus tantùm inuentus est, qui acri eius iudicio satisfaceret, Horatius Romanus, qui scribatum Apostolicum ea de re consecutus, magni???ue pollicitationibus illectus, Iliadem aggressus, nonnullos ex ea libros Latinos fecit. Ioannes Tortellius Aretinus libro de Orthographia conscripto: Leo Baptista, Albertus Florentinus, conditis de Architectura egregijs voluminibus, alij???ue penè innumerabiles eius gratiam meruêre. Illud nemo negauerit, tot ei à doctissimis viris inscripta esse volumina, quot neque suorum praedecessorum neque Imperatorum cuiuspiam nomini dicata comperimus. Aeneas Syluius cap. 58. Europae. Eius aula semper doctis viris abundauit, quos non tantùm cibo & potu alijs???ue necessarijs ad victum sustentare voluit, sed amplissimis quoque donis cumulauit. Pontanus c. 29. de Liberalitate. Itaque eo mortuo, cùm ei successisset Callistvs III. timeretur???ue ne à Iacobo Picinino bellum moueretur: atque ad eum accessisset magnus quidam vir, nouo tamen quod immineret bello perterritus: Non esse, inquit, quòd Picininum vereretur. Habere enim ecclesiam Christi tria millia & ampliùs literatorum hominum, quorum consilijs sapientia???ue omnes omnium simul Europae ducum conatus facilè reprimi atque contundi possent. Pontanus lib. de Principe. Evgenivs IV. Pont. liberalis in omnes, tum vel maximè in literatos fuit, quorum familiaritate delectatus est. Nam Leonardum Aretinum, Carolum, Poggium, Aurispam, Trapezuntium, Blondum, viros doctissimos, secretis suis admisit. Gymnasia omnia quàm diligentissimè fouit, maximè verò Romanum, ad quod omne genus literaturae adhibuit. Platina. Pivs II. Pontifex, bello regio parci Arpinatibus iussit, ob C. Marij & Marci Tullij memoriam: quod???ue multi oppidanorum ijs nominibus vocarentur. Campanus in eius vita. Alfonsvs Aragonum & Siciliae rex, non tantum doctos in omni scientiarum genere viros amauit: sed ipse etiam tam impensè bonorum auctorum lectioni operam dedit, vt à grauissimis etiam morbis, lectionis assiduitate se liberatum saepenumerò pronunciarit. Hispanos etiam quingentis atque eo ampliùs annis à studijs humanitatis vsqueadeò abhorrentes, vt qui literis operam impenderent, ignominia propemodum notarentur, ad literarum cultum sic reuocauit, vt rudes pro pe???ue efferatos homines, doctrina & eruditione reformauerit. Statim post prandium, vel Antonium Panormitam (qui deinde de Dictis & facti eius libros scripsit) vel è doctis aliquem audiebat, vt qui dignum iudicaret, animum quoque cibo suo post pastum corporis reficiendum esse. Quotidie poëtas philosophos, theologos, aut legentes, aut disputantes, aut orantes, magna attentione audire solebat. Panormita de gestis Alfonsi, & Iouianus Pontanus. Ferdinandvs rex Siciliae, grandem pecuniae summam quotannis ex aeratio pendendam statuit, rhetoribus, medicis, philosophis, theologis, qui publicè Neapoli docerent. Egregium sanè factum, ac perpetua commendatione dignum, ingenia prosequi, virtutes ornare, & ad excolendos animos excitare iuuentutem. Pontanus de Liberal. cap. 29. Idem ratus ad gloriam suam spectare, quòd Io. Ant. Campanus vir doctiss. Cauellis obscuro Campaniae pago obortus esset, quo potuit studio illius domum perpetua immunitate statuit condecorare. Michaël Fernus in vita Campani. Iacobvs Carrariensis V. dux Patauinorum, doctos mirificè amauit, cùm ipse mediocriter doctus esset: & Fr. Petrarcham Patauim euocatum, canonicatu, multis???ue auxit sacerdotijs. Cuius necem, vt veri Mecoenatis, miserabiliter Petrarcha in quadam epistola deflet. Scardonus lib. 3. Historiae Patauinae. Eidem Patrarchae Robertvs Neapolis & Siciliae rex, ingeniorum censor acerrimus, amator tenerrimus, persuadere voluit, vt poëticam Lauream Neapoli potius quàm Romae assumeret. Egnatius. Andreas Dandulus Venetorum dux, literatos omnes, qui tum in terra Italia non multi erant, maximo amore, & omnibus officijs prosecutus est. Francisco Petrarchae Venetis publicas deditaedes, quae nunc in coenobium S. Sepulcri abiêre: & si quando in publicum prodiret, honestissimo loco eum semper secum habere voluit. Egnat. lib. 3. c. 1. Carolvs Zenus, vir in bellicis rebus clarissimus, & Venetae libertatis contra Genuenses vindex, literatos homines semper amauit, domi???ue familiarissimos habuit. Quorum vnus fuit Petrus Paulus Vergerius Iustinopolitanus, ea aetate celebris inter literatos, & Petrus Thomasius, Veneti sanguinis medicus, quem Blondus memorat eloquentissimum fuisse. Egnat. lib. 8. cap. 15. & lib. 4. cap. 7. Borsivs Ferrariensium princeps ingenijs magnoperè fauit, quae vndecunque accersita domi alebat: & in his T. Strozzam poëtam Florentinum, Ioannem Aurispam, Hugonem medicum, & Petrum Bonum, lyristem egregium. Pontanus cap. 28. de Liberalitate. Ioannes Galeacivs Vicecomes, conduxit liberalibus stipendijs omnium disciplinarum professores, qui in Gymnasio Ticinensi à patre Galeacio II. condito iuuentutem docerent. Bibliothecam porrò, erecto iuxtà delubro, in quo diuorum & martyrum reliquiae preciosis distinctae loculis seruabantur, rarissimis codicibus refersit. Ex ordine profitentium celeberrimi tum fuêre, qui monumenta ingenij posteris reliquerunt: in iure Ciuili Baldus, & duo Raphaëles, Fulgosus atque Comensis, & Segnorolus Amadeus: in Philosophia Hugo Senensis, & Blasius Pelacanis à Parma, cuius etiam extant in Astronomicis, disciplina???ue optices subtilissimae quaestiones. Tres quoque medici, Marsilius à S. Sophia, Syllanus Niger, & Antonitus Vacca, quorum commentarij in Scholis hodie praeleguntur. In tradendis autem Graecae linguae praeceptis eminebat Emmanuel Chrysoloras Byzantinus. Sed supra doctores omnium disciplinarum erat conspicuus Petrus Philargus Cretensis, Sacrarum literarum interpres, qui postea Potifex euasit, & Alexander V. est appellatus. Ex hoc praesertim lectissimo genere hominum, & ex his qui vsu rerum & prudentia valerent, consiliarios vberrimis honestatos stipendijs adsciuerat, vt non planè mirum videri posset, postquam ipse illustri iudicio polleret, si in consilio exactissimè deliberata discussa???ue, ex voto plerunque felix euentus sequeretur. Iouius in Io. Galeacio. Galeacivs II. Vicecomes delectatus est in toto vitae cursu, quum ex bellicis occupationibus subcisiua otia furaretur, nobilioribus literis, historijs???ue praesertim: habuit???; in honore praestantibus disciplinarum omnium, & nobilium artium studijs insignes, ex his???ue praecipuè Franciscum Petrarcham, amoena ingenij fertilitate florentem, cuius hortatu bibliothecam condiderat, cum munere beneficio???ue Caroli Caesaris [3377] Ticini celebre gymnasium instituisset. Iouinus in eius vita. Florentini natura acuti, graues, bonarum???ue artium stud???si, sucro intenti linginquae peregrinationes subierunt. Quorum tamen propria laus est, ac peculiare meritum, quod Latinas literas penè ab interitu vindicarint studio suo & liberalitate erga doctos. Pontanus lib. 1. belli Neapol. Mediceorvm domus publicum omni doctrinae liberali hospitium Florentiae fuit: & Cosmvs Mediceus primus Reip. Florentinae princeps, Magnus propterea cognominatus est. Hîc enim Emmanuel Chrysoloras primus Graecas literas tota Europa Latina multis iam seculis inter mortuas exitauit: vnde Lutetiam à Greg. Tifernate Chrysolorae discipulo protinus, inde???ue in omnes Europe regiones delatae sunt. Hî Ioannes Argyropylus Graecè Aristotelis philosophiam docuit, & è Graeco in Latinum conuersam, Cosmo nuncupauit. Hîc Marsilius Ficinus Platonem etiam Latinè loquentemn fecit, fructum???ue Cosmianae liberalitatis singularem tulit, donatus elegante villa Careggio, Cosmi vicina, vbi liberiùs philosopharetur. Hîc denique Graeci philosophi omnes, relicta Graecia, in Italiam ad Cosmum hospitem profecti, interprete Ambrosio Latinis cogniti sunt. Et quidem quò libentiùs docti cuiusque doctrinae homines Florentinam Cosmi academiam frequentarent: coenobium S. Marci magnificè à Cosmo aedificatum est, in eo???ue bibliotheca exornata libris omnium generum. Fuit sanè Cosmus Medices, vt multis alijs in rebus, ita in hac vna planè fortunatus, cui contigit id, quod maximè eum optare aequum erat, qui ex hominum sermone famam nomen???; colligeret, ijs vt temporibus floreret, quibus reuiuiscere literae & liberales disciplinae coeperunt: in eo est inprimis laudandus, atque adeò quicunque illi causa extiterit, cur hoc sibi agendum putaret, quòd vnus in Italia, studia literarum prouchere, literatos homines fouere, augere praemijs, omni genere honoris atque officij honestate instituerit: id quod vix magni reges ausi & potentes essent. At fuit quidem prudentiae, tantae rei occasionem, vbi illam tempora ostenderent, nouisse: occasioni non deesse, magni animi, susceptum ex ea institutum laudis retinere, constantiae: felicitatis, suis relinquere aemulandum: cùm ea esset contentio futura, vt & vinci à suis optandum, & vincere eidem praeclarum esset. Lavrentivs Mediceus Cosmi nepos, auum etiam magnificentia vicit. Scholas duas, alteram Florentiae, alteram Pisis fundauit. Demetrium Chalcondylam, Vespucium, Christophorum Landinum, Angelum Politianum, Baptistam Mantuanum, Ianum Lascarim, Marullum Trachoniotam, Acciaiolum magnificentiae suae praecones habuit: Lascarim etiam per vniuersa Barbarorum imperia dimisit ad raros antiquorum auctorum libros exquirendum. Itaq; è Graecia, Aegypto, Syria, etiam voluntate permissu???ue Sultanorum, Laurentij studio fauentium, conquisti vndiq; magno sumtu libri, & Florentiam comportati: tum???ue fama fuit Graecos, imperio quidem à Turcis, sed bonis artibus atque antiquis auctoribus à Laurentio spoliatos esse. Ergo Florentina bibliotheca illa à Cosmo instituta, à Laurento no̅ solùm ta bulis & signis excellentium artificum, sed tot tantis???ue Latinorum Graecorum???; virorum vigilijs & monimentis ornata, publicis studiosorum desiderijs, tam grandibus impensis dicata, omnes orbis bibliothecas longissimè superauit. Christiani principes Laurentij fama commoti sunt ad doctos homines impensiùs colendum, ad academias omnium liberalium artium & scholas co̅struendum, ad bibliothecas instituendum, vt Sforcia dux Mediolanensium: sed & reges, Mathias Hungariae, Ferdinandus Aragoniae: maximè verò omnium Franciscus Franciae, vel hoc vno bonarum ac literarum amore à Fra̅cis Magnus cognominatus, vt antea Cosmus à Florentinis. Ianus Lascaris Laurentio mortuo ad Franciscum venit, vt Tifernas antea Lutetiam venerat, regem???ue suapte natura audiendi discendi???ue cupidissimum, vehementiùs inflammauit. Interea Budaeum etiam erudiuit, vnde bibliotheca Fontis bellaquei, vnde regij professores Lutetiae instituti, id est fo̅tes laudandarum disciplinarum aperti. Ioannes Mediceus, qui Leo X: pontif. fuit, maiorum bibliothecam discordijs ciuilibus afflictam restituit, & amore excellentium ingeniorum nihilo inferior fuit. Sadoletus, Bembus, Longolius mecoenatis sui virtutem testifica̅tur. Cosmvs Mediceus Flore̅tiae & Senae dux bibliotheca ad fanum D. Laurentij constituta, & publicatis Pandectis, & ingenuis artibus fouendis colendis???ue domesticum auitae laudis patrimonium tuetur. P. Ramus in Praefatione prooemij mathemathici, ad Catharinam Medicea??? Galliae regina̅: & Michaël Brutus lib. 1. Flor. hist. & Iouius lib. 1. in Leon. X. Lavrentivs Medices Petri F. Platonis statuam erutam summo labore ex ruderibus, qua sita olim Academia erat, atque ad se è Graecia allatam, ab Hieronymo Pistoriensi magno redemit. Brutus lib. 5. Flor. hist. Cùm ob regis Hungariae Mathiae Coruini iracundiam Ianus Pannonius, episcopus Quinquecclesiensis, qui dum Strigoniensi archiepiscopo contra Mathiam coniurarat, quasi hostis Reip. haberetur, & solennia viro iusta nemo persoluere auderet: Sacerdotes clàm eius corpus in sacellum Quinquecclesiense retulêre, id???; picato scrinio diu reconditum habuêre. Cum???ue multò pòst tempore Mathias fortè vrbem illam & basilicam inuiseret, sacerdotu̅ collegium regi supplicauit, vt Ioannis poëtae corpus debito sepulturae honore iam afficere pateretur. Indoluit rex tanti viri casum, falsam eorum opinionem ac metum increpuit: & ne poëta insignis sepulcri honore fraudaretur, honestiss. mox exequias edixit. Bonfinius lib. 3. Decadis 4. Leo X. inito pontisicatu ad prouechenda exornanda???ue optimarum literarum studia longè omnium liberalissimè animum conuertit: qua vna peculiari laude Cosmus proauus & pater Laurentius priuatis viris potiùs, quàm principibus fortuna similes, summam sibi & posteris claritatem peperissent. Ante omnia ab epistolis singulari iudicio sibi desumsit Petrum Bembum & Iacobum Sadoletum, qui caeteros omnes literatos Romanae eloquentiae laudibus anteibant. Vaticanae verò bibliothecae Beroaldum iuniorem praefecit, in scribendis Odis Horatiana iucunditate praecellentem. Gymnasium verò accitis vndique grauissimarum artium professoribus ita instaurauit, vt neque Bononiensi, neque Patauino, vel doctorum praestantia, vel auditorum concursu concedere videretur. Augustinus Suessanus Philosophiam, & Christophorus Aretinus Medicinam profitebantur. Hieronymus Butigella Iuris scientiam docebat. In humaniorib. studijs eruditione, stylo & eloquentia Parrhasius Cosentinus erat insignis. In Graecis literis eminebat Basilius Chalcondyles, eius Demetrij filius, qui ipsius Pontificis in adolescentia fuerat praeceptor. Singulos verò vel mediocris etiam nominis poëtas, & exquisitis nobilioribus???ue artibus instructos tanta benignitate suscipiebat, vt omnes iam excitatis animis ad excolenda literarum studia vehementer accenderentur, quum ab tanto armorum strepitu, quo neglectis literis Iulij aures magnoperè gaudebant, tandem virtuti locus patefactus esse videretur. Qua spe felicissimè concepta, ab eruditis id carmen in arcu triumphali ad Hadriani pontem est inscriptum, quo superiorum Pontificum mores cum Leonis laude lepidissimè notabantur: Olim habuit Cypris sua tempora, tempora Mauors Olim habuit, sua nunc tempora Pallas habet. In eo quoque arcu, qui erat ad biuium viae triumphalis, praeclarissimo totius populi studio, & hoc eximiae grauitatis & gratiae carmen cubitalibus literis fuit inscriptum: Vota deûm Leo vt absoluas, hominum???ue secundes, Viue piè, vt solitus, viue diu, vt meritus. Iouius in Leonis X. vita, lib. 3. Bessarionis presbyteri Cardinalis (qui sub Eugenio IV. floruit) domus fuit liberalium artium officina, doctissimósque viros semper aluit atque fouit. Nec minùs ipse in literis versabatur. Platonem inprimis obseruabat, in cuius defensionem commentarios edidit contra Trapezuntium Peripateticum. Volaterranus. Habuit Bartholomaevs Platina domum instructissimans, &c. folio 3465. Alfonsvs Atestinus dux Ferrariensis lectissimos homines praecellentium studiorum atq; artium gloria florentes praecipuo in honore semper habuit. Herculis enim patris exemplo, tanquam bellicarum rerum grauissimis agitationib. occupatus, literarum studia deseruisse potius quàm contemsisse existimari volebat: sic vt nonnunquam & inscitiae nomine grauiter offenderetur, & ore ingenuo certa poenitentiae signa daret, quòd pertinaci valetudine tentatus, & ob id variarum oblectationum leuamen quaerens, minus necessarij, quanquam iucundis fabrilium rerum opificijs ingenium occupasset. Inter eos autem, quos reuereri & seriò diligere erat solitus, praeclara tum nominis fama eminebant, praeter Matthaeum Cassellium & Ludouicum Catum Iuris scientia claros. Nicolaus: Leonicenus, summae eruditionis & innocentiae senex philosophus, & secundùm eum Io. Manardus, huius doctrinae sectator: sed qui diuiti medico quàm algenti philosopho propior esse mallet: amoenioribus autem literis liberaliter instructus Pistophilus epistolarum magister, & Caelius Calcagninus multae vigillae multae???ue lectionis honestam famam varijs scriptis adeptus: atque item Andreas Maro extemporanea facultate, quum Latinos versus effunderet, poëta incomparabilis: Caeterum hos omnes auctoritate Hetruscorum carminum & arctissima Principis familiaritate Ludouicus Ariostus anteibat: cuius in satyris vrbanam grauitatem, in comoedijs nouum lepôrem & salem, in heroicis verò miram granditatem, non insulsi homines admirantur. Iouius in Alfonso. Maximiliani I. Imp. ductu literae Hebraicae, Graecae ac Latinae, elegantionres quoque disciplinae, quasi in Germania primùm ortae sunt, ac paulatim succreuerunt, & tandem vi ac impetu quodam eruperunt: qui bona studia fout, literatos amauit, euexit???ue, ac praemia digna largitus est. Agnoscens sese in pueritia malè à Petro inepto sophista institutum, prouectiori aetate doctos libenter audiuit, cum ijs commentatus liberiùs in secreto, multa ab ijs perdidicit. Cuspin. Gvlielmvs Vuaram us archiepiscopus Cantuariensis, vir non tam ob tituli muneris???ue dignitatem, quàm ob egreias summo???ue praesule dignas virtutes reuerendus, Erasmi Rotero dami studia fouit atque promouit, in Anglia & Italia. Sic enim de seipso scribit Erasmus in prouerbio: Ne bos quidem pereat. Meo bono captus sum, hoc vno nomine felix, quòd hic Moecenas obitgit: sed longè felicissimus futurus, si maturiùs contigisset. An illum huius alumni poeniteat nescio, certè mutuis in illum officijs meo animo nondum ipse satisfeci, nec videor vnquam satisfacturus. Proinde mihi rogandi sunt omnes, qui bonarum literarum, qui religionis amore ducuntur, vt si quid fructus non poenitendi coeperunt ex meis lucubrationibus, huic sanctissimo praesuli pro me gratias agant, atque adeò si possint, referant. Referent autem, si non patientur illius memoriam apud posteros intermori, cuius benignitati debent, quicquid ex libris meis hauserunt, si quid omnino frugiferum hauserunt. Hadrianvs VI. Pont. nemini vnquam laetiùs atque propenfiùs sacerdotia confere erat solitus, quàm his qui ab optimis studijs commendationem aliquam meruissent. Paulum Iouium quoque dimidia parte equestris officij protinus exutum, quam Leo pontifex historiam nostrorum temporum ad eius genium non iucundè conscribenti dono dederat, Comensi sacerdotio adeò studiosè remuneratus est, vt Scaramuciae Triuultio Cardinali vehementer pro alio impetrare contendenti responderet, Iouium omnino eo, quanquam tenui, sacerdotio esse perornandum, quem audiuisset optimis disciplinis liberaliter eruditum, & scriptorem annalium valde elgantem, nec tamen esse poëtam vt caeteri, qui cultiores literas sectarentur. Iouius in Hadriano VI. Franciscvs I. Gallorum rex, multa consuetudine variam sibi cognitionem comparauit. nam prandens atque coenans ferè loquebatur de literis & auidissimè quidem, vsus ad eam rem per multos annos Iacobo Colino, homine docto, & in lingua populari mirabiliter facundo: post hunc subijt Petrus Castellanus. Ab ijs, quicquid est in poëtarum, historicorum, cosmographorum libris, hauserat. Circumsistebant mensam omnis ordinis viri magnifici: & quoniam de varijs argumentis inferebatur sermo, vix erat, vt non ex ijs aliqui semper in medium aliquid adducerent: & id quidem vnicuique licebat, qui modò esset paulò notior. Exemplum etiam istud studium???ue regis multos, vt cum laude coram eo disserere possent, ad maiorem diligentiam exacuit. In sua lingua semper habitus est inprimis eloquens atque grauis. Per Italiam atque Graeciam habebat, qui veterum actorum scripta conquirerent atq; describerent: & bibliothecam instituit amplissimam, quae libros aliquot insignes postea dedit. Qui in eius funere orationem habuit Petrus Castellanus, episcopus Matisconensis, inter alia multa regem constituisse praedicat ex aedificare collegium, in quo docerentur omnes artes atquelinguae, & ad studia literarum alerentur sexcenti, ad eam???ue rem designasse dicit aureorum millia quinquaginta annua. Sleidanus lib. 19. MECHANICI ARTIFICES IN PRECIO ET HONORE HABITI. De amore & studio Mechanicarum artium suo loco singillatim agemus: quatenus amoriste natiuam procliuitatem ad hanc vel illam artem subindicat, & eatenus amantem quo??? Mechanicu̅ videri facit. Hoc verò loco habitus buius studium consideramus, quatenus Mechanicis artibus quem decet honorem, quod decet pramium tribnit, nulla meriti praecedentis ratione habita: istud enim ad locum Gratitudinis pro opera mechanica pertinet. Hippodamvs Milefius, in ea quam commentus est Repulica, inter caetera etiam statuit praemium ei, qui aliquid vtile ciuitati inuenisset. Arist. lib. 2. Polit. cap. 8. Vespasianvs Imp. ingenia & artes etiam mechanicas maximè fouit. Suetonius. Alexander Seuerus Imp. architectos, statuarios, omnes denique artifeces ampliss. prosecutus est stipendijs. Lamprid. Apud Lapones qui ad vsum quippiam artis repererint, & qui receptum ab alijs excoluerint, honorantur publicè: videlicet veste donantur, cui sit intextum argumentum excultae artis: atque hoc insigne in familia manet ad posteritatem. Zieglerus in Scondia. Cayri vrbis Aegypti incolae, si quis mechanicum aliquodopus nouum inueherit, veste aurea in pompae speciem productum, muneribus collegae honorant. Ioan. Leo lib. 8. descriptionis Africae. VIRTVTIS PRACTICAE PRAEMIA ET HONORES. Nimirvm Prvdentiae in consvlendo ivdicando've indocendo instituen do???;. Indi aetati senum praerogatiuam nullam tribuunt, nisi prudentia excellant. Strabo lib. 15. Cyrvs Persarum rex, cùm Croesum Lydorum regem regno exuisset, eum tamen ob prudentiam in consulendo, summo honore coluit, maximis etiam muneribus affecit. Herodotus lib. 1. Idem prudentiae muliebri praemia dedit. Fugatienim antea fuerant quater Persae à Medis. Ast vbiliberos & coniuges aspexerunt, animo recepto conuersi, Medos sine ordine persequentes fugarunt, victoria tanta, vt nullo in posterum de summa rerum praelio indigerent. Poliaen. lib. 7. Ob id facinus lege cauit Cyrus, vt bi primùm Persarum rex vrbem ingrederetur, mulieres quotquot adessent, singulos auri numos à rege acciperent. Caelius lib. 13. c. 33. A. L. Lacedaemone ex instituto Lycurgi, dex deposito imperio, qui astu vel blandè agendo rem susceptam confecerat, immolabat bouem: gallum gallinaceum, qui acie. Qui quanquam essent bellicosissimi, excellentiorem tamen ac magis congruentem ducebant hominirem dicendi facultate & solertia perpetratam, quàm vi & virtute. Plut. in Marcello. Bello nauali ad Salamina victo Xerxe, inter ciuitates palmam tulit, vt tradit Herodotus, ciuitas Aeginetarum: Themistocli verò quamuis inuiti obstante unuidia omnes tribuerunt palman. Vt enim concesserunt omnes in Isthmum, & suffragia duces ab ara tulerunt: primum virtute semetipsum quis???; secundum à se renunciauerunt Themistoclem, Lacedaemonii verò deduxerunt cum Spartam: vbi Eurybiadi virtutis, sapientiae praemium illi tribuerunt oleagineam coronam, & currum, qui in ciuitate erant, primarium ei donauerunt. Trecontes praeterea miserunt ex iuuentute sua, qui eum ad fines vsque prosequerentur. Fama est, proximis insequentibus Olympijs, cùm in cutriculum concessisset Themistocles, contemtis certatoribus, spectatores totum diem oculos in illum defixisse: peregrinis???ue stupentes illum magno cum plausu monstrasse: vt ille laetitia perfusus non obscurè tulerit apud amicos, satis se fructus suorum pro Graecia susceptorum laborum percepisse. Plutarchus in Themistocle. Porus Indorum rex, ab Alexandro Magno victus, quum ab eo post pugnam rogaretur, dicente: Quomodo te tractabo? Regaliter, ait. Rursus subijcienti Alexandro: Num quid etiam aliud? Omnia, inquit Porus, complectitur hoc verbuns, Regaliter. Alexander & prudentiam & fortitudinem viriadmiratus, latiorem ditionem illi addidit ea, quàm priùs obtinuerat. Supplici, & ad pedes abiecto minus concessisset. Adeò diligebat animosus iuuenis impauidos animos, Q. Curtius aliquanto secus narrat. Interrogatus Porus, quid ipse victorem statuere debere censeret? Quod hic, inquit, diestibi suadet, quo expertus es quàm esset caduca felicitas. Submonuit regem, vt modestè sua fortuna vteretur, memoridem sibi posse accidere. Plut. in Apoph. regum & Impp. Fortitvdini bellicae datapraemia, honores. In enumeratione bonorum Fortunae, Honoris varia genera, quae huic Titulo inseruire queant, recensuimus: quatenus externabona sunt. At propter iustam [Greek words], quia scilicet dignis tribuuntur, tanquam virtutis testinionia, huc pertinent. Horum quaedam imperatoribus tantùm conueniunt, vt Triumphi, Ouationes, Trophaea: quaedam militibus, vt Dona militaria: quaedam vtrisque, vt Statuae, Coronae, & similia. Consule igitur Tit. Triumphorum, Apotheoseon, Statuarum, Coronarum, Titulorum, Praeconierum, Anathematum, Munerum honorificorum, fortitudini concessorum, ne eadem saepiùs repetere sit opus. Vita conservata. Cùm Saulus rex Ionathanem F. propter gustatum mel contra sacramentum, interfecturus esset: Militus caeteri cum à morte vindicauêre, eò quòd victoriae contra Palaestinos adeptae auctor fuisset, praesidio Palaestinorum obtruncato: propter quod reliqui tanto terrore perturbati fuerant, vt ferrum in seipsos inuicem conuerterent. Neque enim Ionathan sciebat, Saulum ab omni cibo militibus interdixisse: & tanta fame, xx. praesidiarijs militibus cum solo armigero suo consectis, premebatur, vt oculis caligare inciperet. 1. Reg. 14. Artabanvs Parthorum rex, Asinaeo & Anilaeo Iudaeourm ducibus, quantumuis seditiosis, cùm satrapam Babylonium, qui eos sabbatho aggressus erat, praelio vicissent, virtutis ergô pepercit. Iosephus lib. 18. c. vlt. Antiq. Quum in India res gereret Alexander prope Bactrianam apud Sogdios, producti ad eum sunt Sogdii ad triginta ferè, nobilitate praestantes, & corporis robore haud quaquam inter postremos. Iusserat eos ad vltimum adduci supplicium rex. Id vbianimaduersum ab eis est, maxima alacritate paeana patrium, adhibito & modulatiore corporis motu, more choreas ducentium, recinere adorti sunt. Renunciatur id Alexandro, qui mirabundus ab eis sciscitatus est, Qúaenam laetitiae tam importunae, tam???ue inopinae ratio foret? At illi: Non alia, inquiunt, ratione gestimus, quàm quòd terraru̅ principis Imperio fatalem destinatum???ue fibi essent subituri diem. Quacunque alia occasione morerentur, consueta caeteris perturbatione sortem oblatam fuisse laturos. Nunc, vt fortes addecet, mortem esse sibi in votis: proinde???; cantu laetitia???; lasciuire. Tanta animi magnitudine versus in stuporem rex: Cupio (inquit) nosse, an sit vobis optabilis vita citra vllas inimieitias meas. At illi: Nunquam inimicos egimus: verùm nos, quum hostiliter inuaderes, vrens vastans???; omnia, hostiliter occurrimus, vim repressuri. Quòd si benignitate potiùs quàm diuexatione certare nobiscum perrexeris, dabimus operam, ne officiorum vicissitudine superemur. At rex, Verùm quibus obsidibus pollicitationes obfirmatis? Vitam, inquiunt, quam contribueris beneficio tuo, fidei constantiae???; pignori obijcimus: reddituri, quandocunque flagitaris. Hisce conditionibus illi emissi, fidem quam dederant obstinatis animis egregiè praestiterunt, populares suos sinceriter Macedonibus conciliantes. Caelius lib. 18. cap. 33. A. L. Caractacvs Scotorum rex, magno animo, sed dispare fortuna per nouennium Romanas opes in Britannia sustinuit. Tandem praelio victus, cum vxore & filia & fratribus in potestatem hostium venit: Romam???; missus, magnitudine animi & virtutis inuictae opinione, à Claudio Caesare vita donatus, datis???; obsidibus domum remissus est. H. Boëthius lib. 3. Alfonsvs Neapolitanorum rex, & Sforcia Magnus, licèt hostes, in praeio quod Ludouicus III. Andegauensis ductu Magni Sforciae ad Sebethum amnem, conta Alfonsum gessit, à mutua caede, virtutis mutua admiratione, temperarunt. Iouius in vita Sforciae. Cùm Maximilianus I. rex Rom. Rhetiam inuasisset, A. D. 1499. in prima velitatione iuxta oppidum Vverdenbergam Ioannes Valius Claronensis, solus XX. equitum cataphractorum loco opportuno impetu̅ sustinuit, tres ipsorum equis deiecit, gladio & hasta fretus. Viri fortitudine̅ admirati hostes, promissa incolumitate Velcuriam deduxêre, & diplomate eius virtutem testati, ad suos dimisère. Stumpfius. Ferdinandus Daualus Piscarius, Caesaris Caroli V. peditum in Italia dux, Pisseonem oppidum munitu̅ obsessurus, dum medius inter Bustium & Mercadu̅ centuriones ponticulu̅ transiret, suae???ue prudentiae & agilitati confisus, vt qui pericula incerti euentus ingenti animo semper contemsisset: hostium diligentia penè est interfectus. Tres enim sclopetarij defensorum longè peritissimi, ab occulto muri loco intenti obseruabant, an aliqui ex Hispanis apparerent, in quos certis ictibus tormenta minora conijcerent: atque ita accidit, vt cùm Bustius & Mercadus extemplò grauiter icti cecidissent, iam tertius in Piscariu̅ sedulò collineans, ignem immitteret: cùm repentè Ticinensis ecnturio, cognomento Fratercvlvs, iniecta manu accensum funiculum auertit, alta voce inclamans: Dij prohibeant, vt hodie ducum fortissimus atq; idem militum parens, & qui nos vel hostes alit, nostra saeuitia concidat: quin potiùs eum seruemus, vt supersit, qui bella ex bellis serat, ne bois, qui stipendia sequimur, segni in pace fame sit pereundum. Erat enim adeò propinquus arci, vt ab toto corporis habitu, & à rutila praesertim barba facilè nosceretur. Iouius in Piscario, lib. 3. Regna, Titvli regii concessi. Ochvs Persarum rex bellum Armenijs intulit. Erat in his castris Codomanus, homo manu promtus. Is ex prouocatione in pugnam magno cum fauore progressus, caeso hoste suis victoriam attulit, Persarum???ue laudem senescentem in pristinam gloriam restituit. Id praeclarum facinus Ocho materiam praebuit Codomani Armeniae praeficiendi. Eo deinceps extincto, magno omnium consensu, expraefecto, Persarum est rex declaratus, Darij???; nomen, ne quid regiae maiestati deesset, est ei datum. Hic Alexandri Magni armis victus, regnum cum vita amisit. Sab. lib. 4. En. 4. Sosthenes ob fortitudinem militarem, qua solus Gallos, qui caeso Ptolemaeo Macedoniam subegera̅t, caeteris desperantibus, contracta iuuentute non solùm sustinuit, sed Macedoniae etiam finibus expulit, rex Macedonvm creatus est. Sabellicus lib. 8. En. 4. Agri, Prata data. Captis Veijs, senatus Rom. decreuit, vt agri Veientani septena iugera plebi diuiderentur & militibus, ob rem bene gestam. Blondus lib. 6. Romani, cùm aduersus Campanos fortiter pugnassent, Latinus Ager Priuernati additus, & Falernus, qui populi Campani fuerat, vsque ad Vulturnum amnem plebi Romanae diuiditur: & bina in Latio iugera, terna verò in Falerno militi data sunt. Blond. lib. 6. Liuius lib. 8. Mutio Scaeuolae prata trans Tiberim, quae Mutia dicta sunt, ob virtutem à Rom. data sunt. Similiter & Horatio Cocliti, & insuper vnius diei publica alimenta. Liuius lib. 2. & Plinius de Viris illustribus. Ivs agricyltvrae. Proevs Imp. quia Galli, Hispani & Britanni contra Proculum & Bonosum tyrannos auxilio fuerant, fecit ijs potestatem conserendae vitis ac conficiundi vini. Ipse Almam montem in Illyrico circa Syrmiu̅ militari manu follum vitibus co̅seuit, & Romanis in voluptates vinum dedit. Cuspinianus. Domvs donata. M. Valerius Sabinos incursantes Romanum agrum duobus ingentibus praelijs vicit: in quorum altero 13. millia hostium cùm concidisset, ne vnum quidem desiderauit de suis. Cuius rei praemium praeter triumphos accepit à Rom. domum, qua̅ publicè ciuitas ei aedificauit in Palatio: & cùm fores illius seculialiae intrò impellerentur in aperiendo, ita illarum aedium effecerunt solarum fores vestibulares, vt extrà reijcerentur: id significantes ex hac praerogatiua semper eum de publico vsurpare. Graecas aiunt apud veteres omnes fuisse ad eum modu̅ factas, argumento à comoedijs sumto: quòd quiin publicum suntprodituri, ianuas suas intus pulsent, & strepitum edant: quò foris, qui praegrediuntur, velpro ostio stant, caueant vbi id audiunt, ne fores in vicum expulsae illidantur in ipsos. Plut. in Poplicola, & Plin. lib. 36. cap. 15. Conivgia, Vxors. In expugnatione terrae sanctae Calebus adortus incolas Dabiris, Axam filiam suam promisit in matrimonium ei, qui vrbem expugnasset. Othoniel itaq;, Cenezi fratris Calebi. F. oppidum cepit, & Axam in matrimonium duxit. Quae gemebat inter eundum ex asino. Et à Calebo interrogata, quid haberet? respondit: Hoc mihi concede beneficium, vt qui mihiaestuosam terram dedisti, etiam aquationem des. Itaq; ille ei & superiorem & inferiorem aquationem dedit. Iosua cap. 15. Apud Carmanos nemini licebat vxorem ducere, nisi priùs caput occisi hostis ad regem detulisset. Rexinterfectoru̅ caluarias in regia locabat. Linguas verò faucibus exertas, & minutatim concisas, pane???ue permixtas illis porrigebat degustandas, qui attulissent. Rauifius. Apud Savromatas nulla virgo nubit, priusquam aliquem hostium interemerit. Ideo???ue nonnullae earum decedunt iam vetulae, antequam nubant, quòd legi satisfacere nequeant. Herodotus lib. 4. Apud Tapyros, qui habitantinter Derbiccas & Hyrcanos, qui fortiss. iudicatur, quam vult, ducit. Strabo lib. 11. Sub Roberto II. Scotorum rege, Gulielmus, Archim baldi Douglas à Gallouidia filius, cum duobus sodalibus in exurendis suburbanis Carleili magnam militum stragem edidit, quosdam pontis transitum prohibentes caecidit, alios in flumen deturbauit: voti???; compos factus, quum idem illud oppidum obsidione ab Anglis cinctum esset, eruptione facta captus, & à quatuor ductus, duos eorum pugnis in terram percussos praecipites dedit, alijs???; fugientibus ipse ad suos saluus reuersus est. Ea iuuenis virtute permotus Rex, filiam ei suam Aegidiam, forma ea aetate omnes mortales superantem, dedit vxorem. H. Boëthius lib. 16. Captivi remissi. Graeci sortiti captiuas Troianas, Agamemnoni Cassandram, Andromachen verò Hectoris vxorem, Neoptolemo Achillis filio munus honorarium dederunt: Polyxenam verò, filiam Hecubae, quam vnicam malorum solamen adhuc habebat residuam, ad sepulcrum Achillis mactarunt. Eurip. in Troadib. Porsena rex Hetruscorum, Cloeliae Romanae indolem miratus, optionem virgini dedit, vt ex maribus, quos obsides acceperat, certum sibi deligeret numerum: fore, vt quos illa fibi dari poposcisset, cum ea domum remitteret. Impuberes adolescentes petijsse dicitur, & quòd aetas illa virginali pudori co̅ueniens esset, & alienae iniuriae magis obnoxia. Donata adhaec equo phaleris ornato. Quod in causa esse potuit, vtequestris sit illi Romae statua constituta. In summa Via sacra, fuit virgo insidens equo. Sab. lib. 7. Enn, 2. Praeda concessa. Vetus est heroum quoque temporibus vsurpatusmos, vt cùm respub. aliqua rex???ue victoriam consecutes est, oppidum???ue aliquod diues expugnauit, ex omni aceruo praedae, quae coacta est, partem sumat, & illam quidem elegantiorem praestan [3380] tiorem???; atq; ipsa ornet eos, qui magnoperè vtiles in bello fuerunt: fortem???; in eo facto operam suam praebuerunt: cùm reliqua praeda, sorte ducta, vniuersis copijs illis exercitui???ue diuidatur. Sic Virgilius lib. 10. Aeneid. Ascanium spe praedae selectae Nisum animat. Itidem apud Euripidem in Traodib. Troia capta Neptunus nartat è numero omni captiuaru̅ nobiliores extra sortem assignatas esse principibus illius exercitus, Cassandram, Andromacham, Polyxenam. Idem apud Homerum repetitur, cùm cecinit, Hecamedem, regis Arsinoi filiam, Achiuos in expugnatione Tenedi extra sortem Nestori dedisse: quia senex ille omnibus consilio sapientia???; praestaret. Victorius lib. 26. Variarum lect. cap. 1. Mvnera, Dona qvaelibet data. Indi veteres nulli in exercitu praedam impartiebantur, qui occifi hostis caput non retulisset. Fulgosus lib. 2. cap. 1. Mascames Megadostis F. a Xerxe rege Dorisci praetor in Thracia constitutus, cùm fugato Xerxe oppugnantibus Graecis locum illum acerrimè defendisset, meruit, vt quotannis à Xerxe, & qui patri successit Artaxerxe dona acciperet. Herodotus lib. 7. Apud Graecos, duces in bello coëuntes, in concilio agitant, & sententijs decernunt, quis primùm, quis secundùm depulsas hostium copias longiùs egerit, & quo praemio honore dignus sit: dignos???ue amplissimis virtutum praemijs ornant. Alexand. lib. 4. cap. 8. Apud Argivos ex militia reuersi Duces, cum militum agmine toto???; exercitu in Charadro extra vrbem concilium aduocabant: ibi???; de militaribus donis, quae cuiq; deberentur, optimatum conssensu decernebant. Alex. lib. 6. cap. 6. Tarquinij Prisciregis F. Ephebvs, propter hostem manu fortiter occisum, praetexta & bulla aurea à patre donatus fuit. Macrob. lib. 1. Saturn. cap. 6. Catonem proauum dona militaria saepiùs refert M. Cato maior obtinuisse: ac cùm bellatores equos quinque amisisset in conflictibus, precium ei aerario Rom. virtutis causa redditum. Plut. in Catone Maiore. Alimenta honorifica, necessaria. [Greek words]: id est, Polycrates matrem pascit. Narrant Polycratem Samiorum tyrannum, matres militum, qui in bello interissent, recensuisse, eas???ue locupletioribus ciuibus nutrie̅das tradidisse, vnam quanq; his commendantem verbis: [Greek words]: id est, Hanc tibi do matrem. Zenodotus & Erasmus. Solonis legibus apud Athenienses cauebatur, vt praeter ea dona, quae militibus Duces impertiti suerant, illorum filij, qui bello occubuissent, publiè alerentur, & bonis disciplinis instruerentur. Alexand. libro 4 capite 18. ex Arist. libro 2. Polit. cap. 8. Simile fuit Hippodami Milesij legislatoris institutum, eodem teste. Pisistratvs legem scripsit: inter quas est illa, vt mutilati in bello ex aerario alantur. Caeterùm id Heraclides ait, cùm antè in Thersippo membris truncato Solon decreuisset, Pisistratum imitatum. Plut. in Solone. Gallis Capitolium obsidentibus, vnius M. Manlij virtute Capitolium seruari contigit. Ea res Seruatori ipsi cognomen dedit, vt Capitolinus sit iam in de dictus. Vniversi, qui in Capitolio erant, singuli selibram farris, & quartarium vini, suo quisque se victu fraudans, ad Manlij aedes congessere, argumento caritatis memorabili, si rerum inopiam, quae tum fuit, consideret aliquis. Sab. lib. 1. En. 4. Penno prouinciae Foroiulij praefectus omnes pupillos, quorum patres in bello Sclauonico, in quo Ferdulphus antecessor, eius belli auctor, cum vniuersis copijs ad internecionem caesus erat, occubuerant, collegit, & vnà cum suis liberis pari caritate & studio educauit. Bonfinius lib. 8. Dec. 1. Vectigalia, Tribvta. Hispaniae rex Ferdinandvs, rebus Granatae compositis, Consaluum Magnum, felicis industriae merito, amplissimo & certo reditu, qui ex serici bombycis vectigalibus exigitur, liberalissimè donauit. Iouius in Consaluo. Eo bello, quo Ioannes Boëmiae rex in Gallia ab Anglis caesus est, ferunt eum duabus catenis aureis, quas collo gerebat, ab Henrico Ferreo Holsatiae comite captum extractum???ue acie fuisse: sed inuidentes Anglos gloriae fortis viri, in manibus Henrici regem extinxisse. Hoc certum est, Henricum eam in praelio nauasse cum suis militibus operam, vt Regi Angliae in reliquum percarus esset, acceptis ab eo literis, vt cum omni posteritate annuos acciperet à rege quadringe̅tos aureos maiores (Nabulos vocant) si modò per singulos annos ille sui???; regisua praesentarent obsequia. Cranzius libro nono Saxoniae, capite 23. Titvli magnifici. Clodoueum Francorum regem, victis Alemannis idololatris, & Visigothis Arianis, Anastasivs Imp. Graecus Consulem & Patricium creauit: qua tituli maiestate secundùm Caesarum decus nullum maius excelsiúsve fastigium excogitari potest. Misit Consulatus insignia, sellam curulem cum fascibus: auream???; coronam gemmis distinctam, quam Clodoeus Romam ad templum Lateranense misit. Aemilius lib. 1. Fridericus I. Imp. Ladislavm Boëmiae ducem, quòd fideliem sibi in bello Italico nauasset operam, regem designauit, ea tamen lege, vt Auentinus ex diplomate Imperatoris refertne ea dignitas ad posteros transiret, sed ei honori successor exhaeres foret. Corbredus II. Galuds cognomine, Scotorum rex, patriam à Romanorum iugo liberauit. Eius proinde memoriae Scote dedere, vt Brigantia regio mutato nomine, Galdia deinceps à principe appellaretur, quòd illic Romano bello per quinquaginta annos continuato finem imposuisset. Manet nostra aetate regioni nomen Gallouidia, paulùm vocabulo mutato. H. Boëthius lib. 4. Vacatio mvneris. Lacedaemonii ciues habebant [Greek words] dictos, quasi tu dicas Bene meritos: qui cùm equestri militia perfuncti essent, tandem quini quotannis vacationem muneris consequebantur. Plut. Libertas data. Hannibal in Iberia magnam ciuitatem Salmatidem oppugnabat. Rogabant Barbari, vt sibi liceret amictis vna veste cu̅ vxoribus exire: arma, pecunias & mancipia se relicturos. Vxorex in sinubus gladios occultantes, cum viris exierunt. Hannibalis milites vrbem diripuerunt. Mulieres egressae, maritis enses tradiderunt: quaedam etiam ipsae strictis gladijs cum viris simul in eos, qui ciuitatem vastabant, impetum fecerunt. Itaq; alios ceperunt, alios in fugam coniecerunt, & confertim ex vrbe excurterunt. Hannibal mulierum fortitudinem admiratus, non solùm illas suis maritis reddidit: verùm etiam patriam & pecunias eis restituit. Polyaenus lib. 7. Cvlpa condonata. Tarrias, cùm aes alienum susciperet Alexander Macedonum, dissolueret???ue pro omnibus, obaeratum mentius seproducto apud mensam, qui se asserereteius creditorem: mox deprehensus, tantùm non manus fibi ipse attulit: nisi re cognita Alexander exemisset eum noxae, & argentum ei condonasset: recordatus, oppugnante Perinthum Philippo, sagitta in oculo ictum, non antè eximi telum praebuisse vel sustinuisse, quàm hostes profligasset. Plutarchus Oratione 2. de Alexand. fortuna. Lavdes, Encomia. Apud Lacedaemonios, qui se i bello strenuos praebuissent, & occubuissent, oliua & alijs ramis redimiti, laudibus vehebantur: qui verò perfectam & absolutam virtutem praestitissent, ij etiam amicti purpura, gloriosè sepulcris mandabantur. Aelianus lib. 6. de Var. hist. Statvae erectae Fortibvs. Consule Titulum, Statuarum, fol. 3711. 4066. Argivi Telesillam poëtriam, ob liberatam patriam à Cleomenis obsidione, statua honorarunt, Pausanias in Corinth. Coronae. Heic eui datum consideramus. Volumine III. id quod datur considerauimus, fol. 1003. A. Posthvmivs Dictator apud lacum Regillum castris Latinorum expugnatis, ei cuius maximè opera capta essent, (nomen non tradit) lauream coronam primus ex praeda dedit. Item L. Lentvlvs Cos. Serg. Cornelio Merendae, Smnitum oppido capto. Plin. lib. 33. cap. 2. T. Manlius ob fortitudinem, qua Gallum quendam ignentisstaturae, Romanos prouocantem ad singulare certamen, duello prostrauerat, aurea corona & torque aureo hostis à Dictatore donatus fuit. Vnde etiam Torquatus dictus est. Sabellicus lib. 3. Enn. 4. & Gellius lib. 9. cap. 13. ex Q. Claudij Quadrigarij lib. 1. Ananlium. Petrvs Aragoniae rex, in vlteriorem Hispaniam contra Mauros auxilium Regi Casteliae Alsonso IX. culit: & deuictus Saracenis victoriam insignem reportauit. Hinc Romam prosectus, corona panis azymiab Innocentio Papa tertio in ecclesia S. Pancratij coronatus est. Postea verò Roma instructio exercitu discedens, contra Simonem dominum Montisfortis & Tolosanum Comitem progressus, habito conflictu eos deuicit: in quo dum Gallos fugientes à suis longè remotus insequitur, ab hostibus interceptus, occisus est anno 1213. & Regni sui 17. Tarapha de Regibus. Primae sedes concessae. De his item Volumins Tertio, fol. 1004. Lacedarmone victores sacris certaminibus praecipuum locum in acie habebant, vt ante regem locati pugnarent, at [3381] que ex animantibus vnus equus in consortium venit coronae & certaminis: quòd co̅paratus solus sit & exercitatus ad confligentibus assistendum, & vnà cum ijs pugnam capessendam. Plut. lib. 2. Quaest. conuiu. 5. Convivii honos. Scythis mos erat, his, qui hostem superassent, semei annis singulis cratere regio vinum bibere, quod victoribus circumferebatur: qui verò pluribus caesis victor fuisset, duobus calicibus potare. Herod. lib. 4. Vbi T. Sempronivs Gracchus Volonum opera Hannonem ad Beneuentum superauit, eos???ue libertate donauit: Beneuentum reuersi, periocum & epulas, festum diem egerunt. Omnes in propatulo, Gracchi permissu, epulati sunt, Volones???; hilarius conuiuium reddidêre, qui capitibus alba lana velatis accubantes, quibusdam (vt iussi erant ob ignauiam) stantibus conuiuati sunt. Hanc celebris diei speciem Gracchus, posteaquam Romam redijt, figurari iussit in aede Libertatis, quam pater eius inAuentino ex multatitia pecunia faciendam curauit, dedicauit???;. Sab. lib. 3. En. 5. Gothis in more erat, vt regum filij cum patre non priùs cibum sumerent, quàm fortitudinis suae bellicae testimonium ab externo aliquo principe tulissent. Itaque dum Longobardi Oduinum regem suum monerent, vti Alboino F. qui Thorismundi Gepidarum regis filium acie victum interemerat, conuiuij honore dignaretur: non priùs acquiescere voluit, quàm regis alicuius externi iudicio filium armorum iure donatum videret. Ergo Alboinus magna confidentia ad Thorismumdum profectus, ingenij & virtutis suae commendatione hostem ita mouit, vt eum mensae suae adhibuerit, & ad dexteram suam, eo loco, quo filius suus ab Alboino interfectus sedere consueuerat, collocarit: magna quidem virtutis ipsius testificatione, sed non minore doloris sui ob filij necem significatione. Pfoceres certè cum altero filio Alboinum è medio sustulissent, nisi Thorismundus plus hospitali fidei, quàm priuato, vel etiam publico dolori dandum putasset. Ergo incolumis ad patrem remissus, cùm ab hoste virtutis suae testimonium afferret, à patre porrò publi cis epulis adhibitus fuit. Paulus Diac. lib. 1. cap. 23. Tibicinis honor. Cn. Teio (alij Petreium vocant) primipilo Atinati, quòd in bello Cimbrico cunctantem primipilum interfecerat, ipse???ue arrepto vexillo, per castra hostium eruperat, exercitum???; incolumem eduxerat, praeter gramineam, vt praetextatus ad tibicinem immolaret, foculo accenso, à Rom. concessum fuit. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 18. C. Duellio, quòd nauali praelio Carthaginensium classem fudit, praeter curulem sellam, vt quoties à coena rediret, funale praeferretur, & tibicen praecineret, concessum à Rom. fuit. Alex. lib. 4. cap. 11. Fortitvdini Politicae data praemia. Septem Persis, qui Magos interemerant, eorum???ue posteritati, concesserunt Persae tiaram anteriore capitis patre gestare. Quo quidem signo, quando facinus illus aggrediebantur, sunt vsi. Plut. in Praeceptis politicis. Virginitati honos habitvs. Cùm Madianitarum omnes mares in bello cecidissent, & praedam maximam feminarum atq; puerorum Israëlitae in castra duxissent: Moses feminas omnes venerem expertas, quòd illae Israëlitas ad scortandum pellexissent, vnà cum filijs impuberibus occidi iussit, solis virginibus pepercit. Numeri 31. Iabenses, quòd non interfuissent praelio cum reliquis Israëlitis aduersus Beniamitas, cum suis feminis & paruulis ad internecionem caesi sunt ab Israelitis: quadringentae tantùm virgines conseruatae fuerunt, ad tribus Beniamiticae reparationem. Iud. 21. Apud Eleos virginibus Iudos Olympios spectare licebat: matronis non item. Pausanias lib. 6. Legimus raptas plerun???; feminas, dimissas esse ab insolentissimis Militibvs, tantùm respectu virginalis nominis, quòd videlicet virginesse esse affirmassent. nefas enim existimaba̅t, propter breuissimam & momentaneam delectationis vmbra̅, tantum bonum imminuere: malebat???; vnusquisq; tanti facinoris auctorem quemuis potiùs ese, quàm se. Lud. Viues de Christiana femina, lib. 1. Cùm Otho IV. Imperator Florentiae esset, & inter multas forma atque aetatis flore insignes feminas Gualdratam Bertham plurimùm laudaret: puellae pater, qui aderat, Bellincionus nomine, obtulit: Facturum se, si ita eius ferret animus, vt deosculandae puellae copiam haberet. Quod cùm puella audisset, respondisset???; Nullius vnquam, nisi eius, qui vir suus fore, suauium accepturam: adeò modesto principi ea res placuit, vt eam in matrimonium Guidoni Germano locarit, virtute & generis nobilitate insigni: & totam eam vallem, quae sub Casentini nomine in Aretino agro censetur, cum Comitatus honore dono vtrisque dederit. À quibus postea familia manauit, quae Comitum Guidonum nuncupata est. Fulg. lib. 6. cap. 1. Castitati. Olitoris Aegyptij vxor propter pudicitiam, quòd inter Aegyptias mulieres sola casta fuerant inuenta, à Pherone Sesostris F. Aegyptiorum rege Regio thalamo digna iudicata fuit. Herod. lib. 2. Aspasia Hermotimi filia Phocensis, propter pudicitiam à Cyro minore pro vxore habita fuit. Introducta enim cum alijs quibusdam mulieribus ad Cyri coenam, cùm caeterae accumbentes, alludente illo & contrectante ipsas, sales???ue iaciente, comitatem eius laetae exciperent: illa lecto astirit tacita, accersenti???ue non paruit Cyro. Parantibus ad ducere ipsam cubicularijs: Vae ei, inquit, mihi qui admouerit manus. Eo facto Cyrus cepit propensus in eam esse, amauit???ue eam supra omnes, ac sapientem appellauit. Plut. in Artoxerxe, & Aelianus lib. 12. Var. hist. Eubatae Cyrenensi: Vxor maximam statuam Cyrenae erexit, quia Laidis meretricis commercium euitasset. Aelianus de Var. hist. lib. 10. Apud Rom. quae vno viro contentae erant, quae???ue matronale decus seruassent incolume, haud aliter quàm pudicae corona donabantur. Alex. lib. 4. cap. 8. Frvgalitati. Rutha Moabitis spicas legens, post messores in agro Boozi, cu̅ tenui victu inter messores contenta esset: eius frugalitate victus Boozvs, eam in vxorem duxit. Non dubitabat enim vir de eius pudicitia, cuius frugalitatem & sobrietatem expertus fuerat. Vide historiam Ruth. Liberalitatis praemia. Persico bello, cùm in Attico agro cum Mardonio co̅fligendum esse, Delphicum oraculum monuisset, neque tamen loci ea videretur opportunitas, vt feliciter contra Persas pugnare possent, sed Plataeensis ager commodior esset: Plataeenses vt publicae totius Graeciae saluti sua etiam damno consulerent, agrum suum Eleusiniae Cereri dono concesserunt, vt hac donatione Atticus efficeretur, & oraculi auctoritati nihil derogaretur. Victores Graeci, palmam victoriae Plataeensibus tribuerunt, & praecipua XXC. talenta dederunt, ex quibus templum Iunonis exstruerent. Delectu item habito ad bellum cu̅ Persis gerendu̅, Plataeenses sacrosanctos esse, & ad sacra Deo pro Graecia facienda relinqui voluêre. Plut. in Aristide. Idem factum mulits pòst annis ita laudauit Alexander Magnus, vt praeter multa Plataeensibus collata beneficia, etiam muros eorum dirutos suis sumtibus refici curarit, & per praeconem Olympijs pronunciarit: Hanc se gratiam virtutis & magnanimitatis ergô referre Plaetaeensibus, quòd Graecis bello Medico essentagru̅ suum largiti, promptissimam???; operam nauassent. Plutarcsius in Aristide & Aelxandro. Licinio Surae, qui populo Romano gymnasium suis sumtibus aedificauerat, Traianvs Romanorum Imp. statuam collocari iussit. Dion Nicaeus. Martinus V. Pont. max. è Columne̅sium familia natus, eò quòd ex operibus publicis aerarium basilicae Petri restituerit, pauimentum???; basilicae Lateranensis extruxerit, defunctus i medio templo sepultus est à Rom. cum aenea statua. Volater. libro 12. Anthrop. Clementiae praemia. Fl. Iosephus historicus in bello Iudaico captus & conseruatus, Vespasianis primùm, deinde Domitiano Imp. gratissimus extitit: ea de causa potissimùm (vt ipsemet in vita sua testatur) quoniam humanissimus semper & in vindicta exigenda clementissimus fuerit. Casimirus II. Poloniae princeps, priuatus adhuc, cum aulico quodam suo equite, Ioanne Conario, alea ludebat, animi oblectandi gratia. Incensus vterque vincendi studio, in profundam noctem ludum produxit. Pertaesi deinde ludi & vigiliarum, vno iactu summam reliqui lusêre. Vincentem Casimirum, & quod lucratus erat argentum non modicum auferentem, palma manus in faciem Conarius verberauit. Casimirus eam iniuriam aequo tulit animo, ei???ue & argentum omne, quod ludo quaesierat, red didit. Haec animi moderatio Casimiro ad Poloniae regnum viam strauit: quando Miecislai fratris tyrannidem proceres Poloni perosi, hoc aequanimitatis exemplo summam rerum ei tutò committi posse non malè sunt arbitrati. Cromerus libro sexto Polonorum historiae. Veritatis et Libertatis in Accvsando, Defendeno, Confitendo, praemia. Solebat Amasis, antequam ad regem euectus erat, quotiescunq; potantem ac oblectantem se necessaria defecissent, circumeundo furari. At cùm reposceretur ab his, qui dicerent eum ipsorum habere pecuniam, ac negaret: adducebatur ad oraculum quodcunque eo in loco esset: & frequenter ab oraculis conuictus, frequenter absolutus fuit. Posteaquam verò regnum assecutus est, quicunque dij eum furti absoluerant, illorum templa neq; curae habuit, neq; vlla re donauit: tanqua̅ nil mererentur, quòd redderent falsa responsa. Qui autem pronunciauerant furem, hos tanquam verè deos, nec mendacia reddentes oracula, maximè coluit. Herod. lib. 2. Apud Athenienses lege olim sancitum fuit, vt qui maximi criminis reus ageretur, fifateretur admissum, impunitate donaretur. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 5. Macedonum rex Philippvs, cùm subhastationis quorunda̅ captiuorum spectator esset, veste supra genua collecta sedebat. Cùm autem captiuorum vnus rogaret, vt eum liberare Philippus vellet, quia amici eius fueratfilius: petijt Philippus, vt nomen exprimeret. Cui cùm captiuus ipsi soli id se dicturum respondissset, vicinior factus hoc vnum dixit: Vestem, rex, quam supra genua collegisti, demitte: neq; enim ita sedendo decorem seruas. Quo verbo audito, Philippus statim vestem demisit, & captiuum statim liberauit. Fulgosus libro quinto, tapite secundo. Evndem, cùm anus accessisset, vt causam ipsius cognosceret: respondit, sibi nequaquam esse otium. Cum???; anus inclamasset: Proinde nec rex quidem esse velis. Philippus admiratus aniculae liberam vocem, non illi solùm praebuit aures, verùm & alijs quoq; Plut. in Regum & Impp. apoph. Idem Diogenem captiuum ad se in castra deductum cùm interrogaret, Quísnam esset? respondisset???; illi: Exploratorem se esse ad ipsum profectum, vt insatiabilem eius rapacitatem videret: eius libertate dicendi victus, statim dimitti iussit. Fulgosus lib. 6. cap. 2. Alexander Magnus euersis Thebis, Timocleam Thebanam feminam, quae praefectum Alexandri ob intentatam sibi stuprum in puteo lapidibus obruerat, ob fortitudinem & & libertatem dicendi liberam abire iussit. Interrogata enim à rege, Qúaenam mulier esset? sorore̅ se esse Theagenis eius, qui dimicasset acie pro libertate Graecorum contra Philippum, respondit. Plut. in Alexandro. Theste, Dionysij maioris soror, requisita à Dionysio fratre, Cur conscia fugae viri id sibi non denunciasset? intrepidè respondit: Adeóne tibi videor, Dionysi, improba fuisse vxor & ignaua, vt fugae viri praescia eum non essem comitata, atq; in societatem venissem eiusdem fortunae? Verùm haud praesciui. Nam equidem malim, me Polyxeniexulis vxorem, quàm tua̅ tyranni sororem appellari. Hanc dicendi libertatem admirati Syracvsani, reliquerunt ei post euersam tyrannidem dignationem & cultum regium: ac defunctam ciues publico funere extulêre. Plut. in Dione. Herodes, Antipatri Iudaeae praefecti F. cùm multa insolenter ageret, accusatur apud Hircanum regem Iudaeorum. Is eum ad dicendam causam vocat, accusantibus eum latronum, quos indicta caus occiderat, matribus, Herodes armata manu ad iudicium venit. Ibo omnibus metu silentibus, Sameus Pharisaeus, vir pius & iustus exurgens, Herodem inprimis reprehe̅dit, qui armatus in iudiciu̅ venisset, non tam rationibus, quàm armis sese defenfurus. Deinde verò regem ipsum Hircanum & Iudarorum senatores, qui tantam licentia̅ Antipatro eius???; filijs permisissent, & non obscuram ad regnum occupandum viam dedissent. Praedixit item fore, vt ab hoc ipso reo, quem nunc absoluerent, miseris modis torquerentur. Id quod non multò pòst accidit. Herodes enim iudicij huius inuidia contra Hircanum arma mouit, & à Senatu Rom. rex appellatus, omnes eos, qui ei iudicio interfuerant, trucidauit: soli Semeo propter libertatem dicendi pepercit. Iosephus libro decimoquarto, capite 18. Cn. Pompeius, cùm in Sicilia iussu Syllae in ciuitatem quandam animaduersurus consedisset, rogatus à sene quodam, vt reos priùs audiret, ne iuxtà nocentes innoxij???ue plecterentur: eum Pompeius in quaestionem arripuit. Tum ille seipsum vltrò est defectionis auctorem fassus, quando id flagitium ciuibus persuasisset suis. Ergo dignus à Pompeio iudicatur, qui ob eam fiduciam non sibi solùm, sed vniuersae etiam ciuitati veniam impetraret. Sab. lib. 3. En. 6. Mithridates rex, Pomponium Rom. Luculli equitum magistrum, ad se saucium perductum, interrogabat: An gratiam sibi, si saluus esset, vellet reddere? Ille, fiquidem Lucilli amicus fueris, perdignam: si hostis, nullam. Quo dato responso, regi suadebant Barbari, vt illum interfi ceret. Atis: Non aequ̅ est (inquit) virtutem à felicitate destitutam despicere. Caelius lib. 29. cap. 17. A. L. Rusticiana, Symmachi Romani à Theoderico Gothorum rege interfecti filia, postregis interitum suis ciuibus auctor fuit, vt ad abolendam Barbari memoriam eius statuae tollerenturè medio. Cuius facinoris accusata apud Totilameiusdem gentis regem, non solùm non inficiata est, sed tam constanter etiam confessa, vt nihil aequè illi profuerit ad salutem, ac constantia: quam miratus Barbarus, etsi causam improbaret, tantam tamen indolem venia dignam censuit. Sab. lib. 3. cap. 6. Adolfus Comes Nassauiensis antequam eligeretur in Rom. regem, vno conflictu quinque excellentissimos Dvcis Brabantiae satrapas prosttrauit. Captusipse, & à Duce rogatus, Quis esset? Comes sum, in quit, Nassouiae, rerum dominus no̅ magnarum. Attu quis es? Sum, respondit, Dux Brabantiae, quem bello persequutus es assiduo, ac cui quinque duces strenuissimos occidisti. Tum Adolfus: Miror, inquit, quomodo ensem meum euaseris, quem in te acui, quem???ue prae omnibus occidere gestiebam. Dux Brabantiae audiens liberam hominis vocem, liberum dimisit: muneribus???ue honoratum, in familiaritatem suam accepit, promittens sese ei stipendiarium futurum. Cuspinianus. Hvmilitati, Svpplicationi, data praemia. Pietas erga Svpplices sese exerit Avxiliando. Iolavs, filius Iphicli, ex sorore Herculis natus, in iuuentute Herculi militanti & pugnanti contra varia monstra indiuiduus comes affuit: & post obitum etiam eiusdem liberos nunquam deseruit. Cùm enim Eurystheus rex Graeciae, qui ex instinctu Iunonis Herculem varijs certaminibus obiecerat, eo fine, vt aliquando periret, liberos quoque Herculis iam mortui persequeretur: cum ijs Athenas profectus, atq; ibi ad aram confugiens, Atheniensibus supplex factus est. Demophoon filius Thesei, cùm praeco Copreus ab Eurystheo missus, per vim ab ara supplices abstrahere, & interficiendos ad Eurystheum perducere vellet: Heraclidarum defensionem suscepit. Consultis vatibus responsum accepit: Tunc victoriam penes se futuram, si puellam aliquam de familia nobili mactaret. Cunctantibus cunctis, Macaria filia Herculis, vt ciuitati deinde & sororibus & fratribus suis bene esset, mortem sponte sua obtulit. Athenienses igitur victoria potitisunt: capto à sene Iolao, ipso Eurystheo: qui viuus ad Alcmenam matre̅ Herculis iam senio & dolore confectam adductus est. Euripides in Heraclidis. Plataeensses cùm à Thebanis premerentur, primùm Cleomeni Anaxandridae, regi Spartanorum, se dediderunt. Sed Spartanis renuentibus, Atheniensium auxilium implorarunt. Qui causa Plataeensium suscepta, Thebanos vicerunt. Hanc ob causam Plataeenses quoque, vt qui Athenienses iam essent, in pugna ad Marathonem soli ex omnibus Graecis Atheniensibus suppetias tulêre. Et hinc factum, vt ab ea pugna, quoties Athenienses hostias in pagnegyrijs, quae quinto quoque anno fiunt, immolant, praeco Atheniensis conceptis verbis precetur bona Atheniensibus pariter & Plataeensibus. Herodotus lib. 6. Conspirantibus cum Thebanis vicinis contra Spartanos, Lacedaemonij, cùm multos in Leuctrica clade amifissent, no̅ paucos etiam ex alijs pugnis desiderarent, quò se verterent, non habebant. Quamobrem coacti sunt ad Atheniensivm opem confugere: quibus triginta Tyrannos praeteritis annis obtruserant, vrbis moenia aedificare prohibuerant: quorum???; vrbem à fundo subuertere, & Atticam vastatione deperdere voluerant. Nam necessitate atque fortuna nihil est valentius: quae docuerunt Lacedaemonios, etiam infestissimis hostibus se supplices abijcere. Neque verò haec eos spes frustrata est. Nam populus Atheniensis, cùm esset magnanimus iuxtà & facilis, Thebanorum vires non reformidarunt, & Lacedaemonijs de libertate periclitantibus, cum vniuersis ciuibus suppetias tulêre: duce electo Iphicrate. Miserunt postea legatos, ex omnibus Spartanis nobilissimos viros, & de Imperio tra̅segerunt, vt Athenienses maris, ipsi verò terrae dominatu̅ possederent. Post haec in vtraque vrbe commune Imperium constituerunt. Diod. lib. 15. Artabanus Parthorum rex, satraparum conspiratione regno pulsus, cùm cognatis & familiaribus circiter mille numero, incidit in Izatem Adiabenorum regem in itinere. Ad quem propiùs accedens, primùm adorauit more patrio, deinde in haec verba erupit: Ne despicias me, rex, tuum supplicem, néve contemnas opis indigum. Deiectus enim in priuatam fortunam è regio fastigio, ad tuum auxilium confugi. Quamobrem ad instabilitatem humanae felicitatis respiciens, tuis quoque rebus prospice, cùm intelligas, quibus omnes simus obnoxij casibus. Izates autem audito eius nomine, videns???ue astare supplicem Artabanum, ab equo defilijt: &, Bono, inquit, animo esto, rex, inuenisti amicum & socium: aut enim [3383] te in Parthorum regnum restituam, aut meum tibi cedam. Haec loquutus, imposito in equum Artabano. ipsc eum comi tabaturpedibus, vt malori regi hunc honorem exhibens. Id Parthus rex tulit permolestè, quoad etiam Izates in equu̅ insiliit, & perducto in suam regiam, omnem honorem habuit. Scripsit etiam ad Parthos, sua dens vt suum regem reciperent, fidem suam interponens, non fore eum iniuriarum memorem. Parthi verò non recusabant eum recipere, sed posse se negabant, quòd iam principatum dedissent alteri, nomine Cinnamo: periculum enim esse, ne, Artabano reuocato, omnia flagrarent bellis ciuilibus. Cinnamus autem voluntate procerum cognita, cùm esset alumnus Artabani, scribit ei, vt accepta à se fide reuerteretur, recepturus amissum dignitatis fastigium. à quo ille persuasus redijt. Cinnamus autem obuiam profectus, adorato & regis appellatione salutato, diadema suo capiti detractum imposuit. Sic Artabanus Izatae opera in regnum suum restitutus, affecit Izatem maximis qui apud ipsos habentur honoribus. Nam & tiaram rectam ei gestare permisit, & in aureo lecto cubare, quae honoris insignia con cessa sunt solis Parthorum regibus: donauit???; ci regionem magnam ac bonam, ademptam ditioni regum Armeniae, cui nomen est Nisibis. Iosephus lib. 20. cap. 2. Antiquit. Non tradendo. Aristodicvs Cumaeus Pactyam supplicem Persis tradere recusauit. Herodotus. Apud Sybaritas Telys quidam populi dux, cùm in magna plebis esset gratia, potentissimum quenq; calumniari apud populum coepit, donec tandem Sybaritis persuasit, vt quingentos ex ditissimis ciuibus vrbe eijcerent, opibus eorum in publicum redactis, Hi Crotona petunt: ibi???; ad aras in foro erectas supplicum more confugiunt. Telys legatos ad Crotoniatas mittit, vt exules dedant. At illi cùm exules dare nollent, bello ab illis petiti sunt, quo excisa est Sybaris. Diodorus libro duodecimo. Rebellauerat Thrasymundus, dux Spoletanus, contra Luitprandum Longo bardoru̅ regem. Liutprandus coacto ingenti exercitu, paucis diebus omnia Thrasymundo ademit. Is cùm iam in vltimum discrimen se deductum vidisset, fide à Gregorio pontifice ac Stephano patricio Romano accepta, fore ipsum apud eos incolumem; Galesi arcem, quae iuxta Tiberim posita est, populo tradidit. Luitprandus Thrasymundu̅ dari sibi deposcebat. Romani obstare Thrasymundo data̅ fidem aiebant. Indignatus igitur Luitprandus, vastato agro vrbem obsedit, diripuit???; oppida quaedam agri Romani, quae ademerat: omnia tamen ferre Romani, quam datam violare fidem maluerunt. Tandem pace facta. Thrasymudus in integrum restitutus est. Fulg. lib. 6. c. 5 & Egnat. eodem. Octauius Tegenus, Britanniae tyrannus, à Trahero Constantini lmp. legato victus, ad Fincormacvm Scotoru̅ regem veteris hospitij iure confugerat. Traherus Fincormaco hospitem tradere recusanti bellu indixit. Pugnatum magnis animis viribus???; Scoti in exercitu supra LX M. habebant Cecidêre ex Scotis XV. ex Romanis XVI M. Traherus in Galliam fugit. Octauius regnum occupauit. H. Boëthuis lib. 6. Cùm Gulielmus Nothus Normannus, caeso Heraldo, regnum Angliae occupasset, Edgarus, Eduardi regis nepos, in Hungariam ad auum nauigans, eum matre & sorotibus in Scotia̅ eiectus est. Malcolmvs Scotorum rex eos hospitaliter excepit, & Margantam eius sororem in vxorem accepit. Gulielmus interea amicos Edgari omnes proscribit, & à Malcolmo Edgarum ad se mitti petit. Malcolmo verò fidem hospiti & affini constanter seruante, bellu̅ atrox exortum. Tandem pax facta his legibus, vt eam Northumbriae partem, quae campum petrosum (Sta???nmoir vulgò nominant) & Tuedam interiacet, Cumbriam???; Malcolmus haberet, & pro illis in verba Anglorum regis iuraret. Crux verò lapidea medio erigeretur ca̅po Stainmoir, eum duorum à lateribus regum statuis: quarum altera finem Anglicae ditionis, altera Scoticae terminum significaret. Ea Recrois, hoc est, regum crux appellata. H. Boëthius lib. 12. Borichus Colomanni Vngariae regis nothus, in Lvdovici Galloru̅ regis, Hierosolymam eum exercitu per Vngaria̅ petentis, castra clàm in greslus, regni occupandi occasione̅ quaerebat. Id vbi Geysa II. Vngariae rex intellexit, dedi sibi hominem postulauit. Borichus se deprehensum sentiens, ad Ludouici pedes se abiecit, eius???; fidem implorauit. Quam Ludouicus tam sanctè praestitit, vt Geysae legatis, Borichi improbitatem exaggerantibus, responderit. Tabernaculum regium aram, pedes regios asylu̅ miseris esse, nec salua pietate quenquam inde abstrahi posse vel debere. Borichus tamen Geysae potentiam veritus, subtracto Lodouici regis equo, aufugit. Eum hipparchus pari pernicitate subsequutus, & assequutus, in primo congressu statim ab eo interfectus est. Bonfin. lib. 6. Dec. 2. & Aemilius. Despotes Georgius Mysia àTurcis exactus, post Sigismundi Imp. & Vngariae regis mortem, ob grauissimas Pannoniae discordias, eum Lazaro filio ac fortunis omnibus Ragusium se receperat. ratus in libera se ciuitate, liberè victurum. Multum secum auri gemmarum???ue portarat, quando opulentissimo aurifero???; regno diu quietè potitus erat. Quinquies centena aureum millia in Ragvsinorvm aerario, quo tutius asseruarentur, recondidisse ferunt. Dum in hac tranquillitate versatur, ecce ad senatum Amurathis literae mittuntur, quibus Ragusinos hortatur, orat???, vt Georgium sibi tradant, cius opes fortunas retineant; nil praeter hominem aliud exposcit: vt eum filijs & regno, patre quoq; potiatur. Pro beneficio perpetuum se eum Ragusinis ocium foedusq; continuò initurum pollicetur. Recitatis in senatu literis, quu̅ patres dicere sententias iuberentur, vnico omnes consilio Barbari facinus abominantes, nullo auaritiae scelere Ragusinae Reipub. dignitatem in cestan dam esse censent, neq; hospitij fidem cuiquam violandam. Georgium extemplò in senatum acciri iubent. Qui quum ocyùs adfuisset, auditis Amurathis insidijs, confestim expalluit. Quod quum senatores intellexissent, eum bono animo esse iubent, omni principem suspicione liberant. Quum se aliquantisperille collegisset, ne cuius eum profana gente belli auctor esset, propediem se abiturum esse recepit: dimissus à senatu, ad Vngaros, regnante Vladislao, confugit, quorum auxilijs amissum regnu̅ recuperauit. Bonfinius lib. 5. Dec. 3. Hippolytum & Alexandrum Medices, patria à Florentinis eiectos. Lucenses ex decreto publico amicissimè & lautissimè de more ciuitatis susceperunt, & Florentinis per publicas literas sibi eos dedi deposcentibus, integro fide se illos conseruaturos responderunt. Iouius lib. 25. Hist. Non Laedendo. Ducetius Siculorum dux, cùm Syracvsanos varijs cladibus affecisset, posteaquam Thrasybuli tyrannidem excusserant, ad extremu̅ mutata fortuna à suis partim desertus, partim proditus, noctu in forum Syracusanum venit, & aras amplexus, toti ciuitati supplex factus, se simul & regionem suam illorum fidei commisit. Quibusdam eum pro hoste habendu̅ censentibus, religionis respectu caeteri manus ab eo abstinere iusserunt, neq; eius merita, sed Syracusiorum fidem sanctè seruandam. Itaq; à populo vniuerso acclamatum est, supplicem saluum esse oportere. Ducetium igitur supplicio liberatum, Corinthum relegarunt, vt illic reliquum aetatis ageret, quae???ue ad vitam neceslaria requiri videbantur, ei liberaliter suppeditarunt. Diod. lib. 11. Cùm Sanctius II. Castulonensis Nauarrensis???ue rex, fratrem su um Alphonsum, Legionis Lusitaniae???; rege̅ cepisset, & inuitum monasticam religionem profiteri coëgisset: clàm priùs fide accepta, ad Almenonem Arabern, Toletanum regem, Alphonsus à monasterio profugit. Ab eo benignè exceptus cùm ceu filius haberetur, Magi quibuidam notis Almenoni ostenderunt, se deprehendere, hunc Alphonsum aliquando Maurorum imperij cuersorem fore: & ob eam rem, vt eu̅ interimeret, hortabantur. Assentiri illa suadentibus Maurus nu̅quam voluit: sed iusiurandum modò ab Alphonso cepit du̅ viueret, vim Toleto non illaturum. Cùm haud multò pòst, d. functo Sanctio, ad Alphonsum ipsum, non regna modò, quae antèhabebat, occupatore mortuo, verumetiam quaefratris erant, haereditatio iure peruenirent: Almenoni denuò suasum est, vt Alphonsum retineret: quia tantoru regnorum Dominus, maximi auri pondere redimi poterat. Sed Maurus in fide perstitit, dimissum???; in Castulonense regnu̅, comitatu ingenti ac muneribus prolecutus est: quia norat, Alphonsum à suis clàm de fratris morte monitu̅ (etsi non deerant qui contrà suaderent) abire ipso inconsulto noluisse. Qui igitur quatuor ingentia regna secu̅ considerauerit cu̅ magnis thesauris ad Alphonsum peruenisse, & praeterea à natura insitum Mauris aduersus Hispanos odiu̅ (quae duo, non Maurum modò hostem, sed quemuis alium ab officio deducere potuissent) Almenonem fidei maximum cultorem fuisse iudicabit: nec minùs Alphonsum, quòd ob easdem causas non modò clàm profugere non tentasset, sed datam fidem praestiterit: atq; vt Almenonem aduersus Cordubensem regem iuuaret, Toletu̅ se in eius potestatem contulerit. Sed nec cessit Almenon, cùm Alphonsi fidem secutus, postea in cius castra profectus est. Fulg. lib. 6. cap. 6. & Egnat. lib. 6. c. 6. Alfonsus Atestinus Ferrariensis dux, diuturno bello à Pontifice Iulio II. auxilijs Venetorum instructo, vexatus: à victoria ad Rauennam anno 1512. XI. Aprilis insigni prudentia, aequo sibi tempore & aduersarijs periniquo pacem ab irato Pontifice petendam iudicauit, ratus cam honestis conditionibus, & dari, & accipi posse, quòd molliorem proniore̅???; ad id Iulium se inuenturum speraret: vel ob id maximè, quòd supra amissi exercitus detrimentum, multo metu graui???; periculo circumuentus esse videretur. Itaq; per Fabricium Columnam, quem Pontificij exercitus ducem in pugna Rauen [3384] nensi captiuum factum in libera custodia Ferrariae habebat, solerter egit, vt non iniqua conditione sibi parceretur. Alfonsus igitur praeclarum probitatis atque prudentiae suae specimen daturus, fidem dante pollicente???; Fabricio Romam venit. Eum supplicem Pontifex sic admisit, vt non dubia lenitati; & clementiae signa vultu & allo quijs praebere videretur, nisi eum Albertus Pius Carpe̅sis, summae auctoritatis consiliarius, qui capitales inimicitias eum Alfonso exercebat, deprauasset, sic vt eum vel neglecta Fabricij fide omnino comprehend endum sua deret. Quo graui nuncio ex imminenti contumelia vehrmenter perturbati Fabricivs & M. Antonivs Columnij, potentissimorum clientium manum sibi fidam compararunt, noctu???ue Alfonsum vrbe Roma, vi territis expugnatis???; custodibus Lateranae portae, incolumem ad Marinum suae ditionis oppidum deduxerunt. Eum postea passim diuertentem per Latina oppida, & ex tuto latitantem Prosper Columna suscepit, modo gregarij equitis, modò lixae, aut venatoris, cucullati???; nonnunquam sacerdotis habitu in tutum perduxit, frustra eum deposcente quaeritante???ue Iulio, qui ad eum agnoscendum perquirendum???; plerosque miserat exploratores. Nec Iulius vel natura iracundus ab eius impotentis facti contumelia, quanquam vehementer angi & fremere videretur, quicquam in Columnios proceres aequo seuerius decreuit, aut Alfonsum, quem sibi ad pedes in spem veniae proiectum viderat, nobi i quodam pudore exorto, quòd generosè parcere subiecto nesciuisset, armis vlteriu̅s vexauit. Iouius in Alfonso. Libertati restitvendo. Post Persarum stragem ad Plataeas editam, transfugit ad Graecos mulier quaedam, quae erat pellex Pharandatis filij Theaspis viri Persae, multo auro ornata, cu̅ veste speciosissima, carpento vecta; ex eo???; descendens, Pavsaniam imperatore̅ Lacedaemoniorum, cuius nomen iampridem & patriam didicerat, accedens: Spartae rex, in quit, libera me supplicem captiuitatis seruitute, qua̅ etiam hoc facto demeritus es, quòd istos extinxisti, neq; daemonum, neq; deorum respectum habentes. Equidem genere sum Coa, Hagetoridae Antagorae filia: vi raptam ex Co, vit Perses habuit. Huic respondens Pausanias: Bono inquit, animo esto, tum quia supplex, tum quia multa loqueris vera. Nam filia es Hagetoridae Coi, mihi inter omnes, qui illa circà loca incolunt, hospitis summi. Haeclocutus, eam in praesentiam Ephoris qui aderant, commendauit. Postmo dùm in Aeginam, quò illa voluit, ducendam curauit. Herod. lib. 9. Romani tres oratores in naui longa Delphos misêre, qui craterem aureu̅ loco decimae è Veiotum praeda collarae Apollini offerrent. Liparensium naues eos ad Aeoli insulas vento destitutos pio praedonibus persequebantur. Qui vbi supplices manus teten derunt: à vi quidem abstinuerunt illi, sed nauem alligatam deuexeruntin poitum. Cùm autem piratica iudicassent, & res atq; corpora sub hasta venderent: aegre vnius virtute & auctoritate viri Timosithei praetoris suntinducti, vt dimitterent eos: quos est cu̅ praesidio etiam nauiu̅ sua rum prosecutus, adiutor???; in dedicando dono fuit. Quae res meritò ci Romae honori cessit. Plut. in Camillo. Cicero cùm causam oraturus esset apud Centu̅uiros, iam???; dies instaret, Erotam seruum manumisit: eò quòd nunciasset, cognitionem in posterum diem fuisse piorogatam. Tantum enim temporis sibi ad examinandum ea, quae concepisset, datum esse gaudebat. Popvlaritati data praemia. Gelon cùm in Himerensi pugna deuicisset Carthaginenses, vniuersam Siciliam sub suum imp erium redegit. Pòst nudus in forum progressus, affirmauit se ciuib. imperium restituere velle. At illi renuebant, experti eius humanitatem, quòd videlicet popularior esset, quàm pro potestate monarchae. Propter hanc causam Syracvsani in Sicilia simulacru̅ ipsius in delubro Iunonis nudum posuêre. Aelianus lib. 6 de Var. hist. & Diodorus. Damophili & Megaclidis apud Ennenses filiam, Servi seditiosi. interfectis priùs parentib. ob humanitatem solam è tota familia seruarunt. Diod. Sic. lib. 34. Cn. Pompeivs Phraati Parthorum regi bellu̅ illaturus, cùm audiret multa eius in populum Romanum extare beneficia, non tantùm ab eo bello destitit, sed neq; Tigrani etiam, cui Parthi bellum intulerant, auxiliatus est: quin potiùs ambobus arbitros dedit, à quibus corum dissidia componerentur. Dion Nicaeus in Pompeio. Rex Alsonsus Aragonius quum esset multis Neapolitanorvm procerum inuisus, & potissimùm Andegauensi factioni, diligi est coeptus, posteaquàm deprehenderunt eum venantem in sylua, adiuuisse sua manu carbonarium, asinum suum in fossam delapsum subleuantem. Ludo. Viues de Anima libro tertio. Modestiae et Pvdoris praemia. Romam profecti erant ciuitatu̅ Graeciae legati, vt iniurias quererentur, quas Philippus Macedonum rex inferebat. Et cùm in Senatu de ea re ageretur inter Philippi filiu̅ Demetrium, atque oratores, quia Demetrius non modò argumenta desensionis aduersus tam multa crimina, quae verè patri obijcieba̅tur, amisisse videbatur, verumetiam prae pudore vehementer erubuerat: Demetrij honestate motus Senatvs Rom. ab accusationibus ipsum patrem???; liberauit. Plus enim iniquae patris causae filij silentium pudor???; profuit, quàm cuiusuis ingens eloquentia potu slet. Fulg. lib. 8. c. 1. Vrbanitatis. Cùm principes Syriae & Phoeniciae vrbiu̅, Alexandriae conuenissent, vti auctioni vectigaliu̅ interessent: cùm dies auctionis venisset, licitabantur nobiles suae quisq; patriae vectigalia: & cùm octo millia talentorum colligerenturè vectigalib. Coelosyriae, Phoenices???ue & Iudaeae ac Samariae, Iosephvs Iudaeus, Hircani pater (qui ad Ptolemaeum Euergetem legatus missus erat) culpabat illos licitatores, tanquam de composito tam paruum regi precium promitterent. se enim paratum duplum numerare, relictis regi damnatoru̅ confiscationib. quae priùs publicanis solebant accedere. Rege libenter haec aud e̅te, & vt amplificatoti redituum suorum ad dicturum se promittente, rogante tamen Ecquos fideiussores haberet? festiuè respondit, Daturum se homines probos & honestos, quibus non grauaretur credere. Quos vt proferret postulatus: Te, inquit, rex dabo, tuamq; coniugem, vt alter alteri pro me fideiubeat. Tum rex arridens, permisit eu̅ absq; fideiussione habere vectigalia. Ioseph. lib 12. c 4. Antiq. Ivstitiae praemia in genere. Salphaadi Manassitae in deserto mortui filiaru̅, propter parentis probitatem, in terrae sanctae diuisione ratio habita fuit à Mose. Num. 27. Principio rerum, Gentivm nationum???; imperium penes reges erat, quos ad fastigium huius maiestatis, non ambitio popularis, sed spectata inter bonos moderatio prouehebat. Iustinus libro primo. Apud Svnitas quotannis & adolescentes & virgines publicè iudicantur: & qui optimus iudicatus fuerit, virginem quá voluerit, ducit: deinde post eum secu̅dus, & sie deinceps. Stobaeus serm. 42. ex Nicolai scriptis de Gentium moribus. Medi cùm ab Assyrijs defecissent, Deiocem propter iustitiam regem elegerunt. Herod. lib. 1. Arsaces latro, propter iustitiam in partienda praeda in regem Parthorvm electus fuit Fulg lib. 3. cap. 4. Mena̅dro cuidam, qui iustè apud Bactros regnauerat, pòst in castris defuncto, de caetero iusta cruitates promiscue secerunt: verùm de reliquijs cùm conflictarentur inter se, aegrè co̅uenitinter cos, vt paitibus aequis cinerum acceptis digrederentur, excitarenturq; apud omnes cius monimenta. Plut. in Praeceptis politicis. Alitemii Libyes celerrimum inter se, regem eliguntiex reliquis honorem deferunt iustissimo. Nicol. de Mor. bus gent. Stobaeus serm. 42. Aristidis Iusti filias ex prytaneo scribu̅t sponsis ab Atheniensibvs elocatas, populu̅ sponsalia publicè fecisse, ac tria millia drachmarum dotis vtriq; sciuisse. Filio Lysimacho minas argenti centum, totidem???; iugera agri arboribus consiti dedit populus, alias insuper quaternas in diem drachmas attribuit ex rogatione Alcibiadis. Praeterea cùm Lysimachus reliquisset fil a̅ Polyci itam, vt refert Callisthenes, huic quoque annonam, quantam Olympionicis, sciuit populus. At Demetrius Phalereus, Hieronymus Rhodius, Aristoxenus musicus, & Aristoteles, si modò liber de Nobilitate inter germanos est Aristo telis libros recensendus, Myrtò tradunt, Aristidis ex fi ia neptem, à Socrate illo sapiente domum acceptam: habuisse illum quidem aliam vxorem, verùm eum hanc viduam & perinopiam omnium rerum egenam recepisse. Caeterùm refellit abundè hos Panaetius in libris, quos de Socrate cóscripsit. Phalereus in Socrate, cognosse refertse inter Aristidis nepotes ex filia oppidò pauperem Lysimachum, qui iuxta locum, quod Iaccheum appellatur, sedens, vitam interpretandis ex tabula quadam somnijs toleraret: cuius mari & materterae se rogationem ferentem obtinuisse apud populu̅, vt trio bolum in dies singulos dono daret. Ipse Demetrius tamen corrigens leges Athenis decreuit vtriq; mulieri drachmam. Plut. in Aristide. Traiani Imp. iustitiam quanti fecerint Rom. inde patet, quòd eius bonitas, inter felices acclamationes, quae à senatu Romano successoribus fiebant, commemorabatur: Traiani bonitate in alijs aequè atque Augusti felicitate desiderata. Fulg. libro 8. capite 16. Hermannvs Biling (sie enim lib. 8. Metropoleos, c. 8. fortè à iustitia dicitur) obscuro loco natus, sed procero corpore, ingenio acri, morib. optimis, Othoni I. Caesari ob fidem & industriam probatus, eiusdemq; liberis praepositus Albianam Saxoniam, quae iam inde à Vedekindo duce nullum peculiare̅ principem habuerat, ab Imp. in Italiam proficiscente, regendam suscepit. Septem mansionarios suos, totidem praedijs suis paternis praepositos, furti conuictos, suspendendos curauit: agros suos incultos manere aequo ferens animo, dum iustitiae cultus integer esser. Reuersus ex Italia Imp. cùm illu̅ probè omnia administrasse deprehendisset, iam???; secundo̅ in Italiam vocaretur: principem creauit: eo???; ducatu, quem vsque hodie administrant duces Saxoniae, ad Albim habitantes deuexiorem, donauit: arma addens caeruleum leonem in albo campo, interiectis maculis, quae nunc Luneburgensis sunt ducatus. Vnde coniectura est, eam quoq; ditionem tum Herma̅no paruisse. Cranzius lib. 4. Saxoniae, c. 8. 9. & 15. Fidei praemia erga Patriam, Rempvb. Plataeenses, quicquid agri inter vrbem suam & Athenas possidebant, Cereti consecratu̅, Atheniensib. donarunt, vt ex oraculi praescripto in sacris Eleusinae campis contra Mardonium pugnaretur. Alexander Magnus cùm Plataearum vrbem muro nudatam offendisset, pecunia sua muro sepsit, in liberalitatis praemium, quo Plataeenses vaiuersam affecerant Graeciam. Fulg. lib. 4. cap. 8. ex Plutarcho. Lysiades (vel Lydiades) Megalopolitanus, suae ipsis patriae tyrannus, sermonibus falsis & varijs qui de tyrannide vt re beata & mirifica referebantur, factus est. Ast vbi tyrannidem parauit, breui molestiatum, quas trahit secum dominatus, pertaesus, cùm suspiceret & timeret insidias tendentem Aratum, eo accito deposuit dominationem, contribuitque ciuitatem suam Achaeis. Hinc extollentes eum Achaei praetorem creauêre. Eius rei causa cùm à Lacedaemonijs in praelio interfectus esset, à Cleomene rege pulcerrimè ornatus, Arcadibus remissus fuit ad sepeliendum. Plut. in Arato, & Pausanias in Arcadicis. M. Cornuto praetore funus Hircij & Pansae consulum iussu Senatus locante, Qvi tunc libitinam exercebant, tum re???u̅ suarum vsum, tu̅ ministerium suum gratuitum polliciti sunt, quia ij pro Repub. dimicantes occiderant: perscueranti???; postulatione excuderunt, vt exequiaru̅ apparatus sextertio numo, ipsis praebentibus, addiceretur. quorum laudem adiecta lege conditio auget magis, quàm extenuat: quoniam quide̅ quaestum contempserunt, nulli alij rei quàm quaestui viuentes. Valerius Maximus lib. 5. cap. 2. Cùm Q. Fabius Maximus quinq; consulatibus salubriter Reipublicae administratis decessisset, Pop. Rom. certatim aes co̅tulit, quò maior ac speciosior eius funeris pompa duceretur. Eleuet aliquis praemia virtutis, cùm animaduertat fortes viros feliciùs sepeliri, quàm viuere ignauos. Valerius Maximus libro 5. cap. 2. Alexander Macedo Plataensium ciuitatem sua pecunia moenibus cinxit, quòd bello Persico agros Atheniensib. adiecissent, paratissimis???ue ad mortem animis corpora sua pro communi Graeciae salute obtulissent. Pont. cap. 34. de Liberalitate ex Lampridio. Alexander Seuerus, vbi quem de Repub. benè meritum prosequuturus esset, antè illi gratias agebat & suo & Reipublicae nomine, quòd ita quidem Rempub. gessisset, vt bene de ea meritus iudicaretur. Non enim ignorabat vir integerrimus, illud liberalitatis proprium esse, vt dona ipsa gratis verbis exornentur. Pontanus capite 24. de Liberalitate ex Lampridio. Avgvstvs Caesar proximum à dijs immortalibus honorem memoriae ducu̅ praestitit, qui imperium populi Rom. ex minimo maximum reddidissent. Itaq; & opera cuiusq; manentibus titulis. restituit: & statuas omnium triumphali effigie in vtraq; fori sui porticu dedicauit. Professus est edicto, comme̅tum id se, vt illorum velut exemplar & ipse dum viueret, & insequentium aetatum principes exigerentur à ciuibus Pompeij quoq, statuam contra theatri eius regiam, marmorco Iano supposuit, translatam è curia, in qua C. Caesar fuerat occisus. Suetonius. Xerxes Persarum rex, Themistoclem Atheniensem ob fidem in patriam, vel mortuum affecit honore. Causa enim & ratione mortis eius intellecta, rex opinionem de eo maiorem habuit, amicos???; eius & familiares perpetua benignitate complexus est. Plut. in Themistocle. Principem. Cùm Xerxes eum classe ex vrbe Therma solueret, decem velocissimas naues praemisit, que apud Sciathum tres praesidiarias Graecorum hostium, Troezeniam, Aegineticam & Atticam repertas ceperunt. In Aeginetica miles erat Pythius Ischenoi F. vir eo die praestantissimus: qui capta naui, tamen eousque pugnando restitit, donec totus dilaniatus est. Quem collàpsum, non mortuum, sed spirantem, Persae qui nauim ceperant, ad miratione virtutis seruaru̅t, vulneribus myrrha medentes, sindone???; byssina & fascijs obligantes: atque in castra sua reuersi, hominem vniuerso exercitui ostentabant admirabundi, probe???; obseruantes: cùm alios, quos in ead em ia̅ nani ceperant, tanquam mancipia adseruarent. Herod. lib. 7. Iudaeis propter fidem in militia seruatam Selevcvs Nicanor Syriae rex, ciuitatis ius per Asiam atq; Syriam dedit. Iosephus libro 12. capite 3. Severvs Imp. posteaquam Nigrum praelio vicit, eos???; damnare inciperet, qui illius partes secuti essent: Cassius Clera senator accusatus id fecisse se non negauit, imò liberrimè ostendit, cùm casu euenisset, vt partes Nigri sustineret, necessariò quod e??? sors obtulisset se secutum esse: ipsum etiam Seuerum noluisse quenquam eorum, qui eum eo erant & suam causam defenderent, proditorem ad alios transfugere. Seuerus licentiam hominis admiratus, libertatem???; loquendi, dimidiam ei partem bonorum concessit. Aerodius, ex Dionis Seuero. Erpo, ab Othone I. Imp. ad Verdensem episcòpatum prouectus est, quòd in contentione inter Coloniensem & Hamburgensem archiepiscopos, causa Bremensis ecclesiae, quam vterque sui iuris esse volebat ipse tum diaconus adstitisset domino suo Adelgago Hamburgensi archiepiscopo: cùm pollicitus esset Otho se primum in ditione Germaniae vacantem episcopatum daturum. Eidem quoq; permisit, vt monetam suo nomine cuderet, mercatum in loco ecclesiae suae solennem haberet. Venationem quinetiam ceruorum atq; ceruarum, sublimium feraru̅: qui fuit ab olim seruatus honor summis principibus. Extant desuper literae datae, anno 985. Cranzius lib. 3. Metropol. c. 36. Solymannvs Imp. Turcorum, occupata proditione praesidiariorum militum Germanorum Buda, Nadastum Vngaru̅ arcis praefectum, qui in deditionem non consenserat, ob fide̅ erga suum regem, libertate donauit. Iouius lib. 28. Hist. Confoederatos, Socios. Ptolemaevs Lagi F. Aegyptiorum rex, cùm Hierosolymitas pertinacissimè iurisiurandi fidem seruare compertum haberet, ex responso quod Alexandri legatis post Datij cladem dederant, multa ex eis praesidia disposuit per arces: & cùm eis, quos occupata Iudaea in Aegyptum abduxerat captiuos, apud Alexandriam ius ciuitatis pari eum Macedonibus conditione dedisset, sacramento omnes deuinxit, seruaturos fidem posteros ei, quitam multa ipsis crediderat. Non pauci praeterea reliquorum Iudaeorum spontè in Aegytummigrauerunt, partim vbertate terrae allecti, partim Ptolemaei erga suam gentem liberalitate. Iosephus lib. 12. capite 1. Antiq. Amicos. M. Antonivs Lucilium hostem, ob fidem erga Brutu̅ amicum, vita donauit. Videns enim Lucilius equitum cateruam in Brutum effusis se ferentem habenis in campis Philippicis, statuit periculo suo illos inhibere: paululumque è tergo telictus ipse, Brutu̅ se esse indicauit. Et vt ipsis fidem faceret, orauit ad M. Antonium ducerentse: quasi Caesarem timeret, & illi fideret. Plut. in Bruto. Grimoaldvs Beneuentanus dux, Vnulphum ob fidem in amicum Pertharitu̅, quem ipse ex inuidia veneno tollere volebat, suum fecit eubicularium. Bonfin. lib. 8. Dec. 1. Senatvs Romanus M. Terentium Varronem reum, ob fidem erga Seianum amicum, absoluit. Dion. lib. 58. Patronos. Etsi in triumuiratu durus admodum habitus est Avgvstvs. tamen in proscriptione, cùm eorum notaret nomina, quos proscribere volebat, equestri dignitate ornauit Titum Iuniu̅ Philippomenem, quo̅d non sine periculo patronu̅ suum occultauerat, quanquam per triumuirales leges grauem incurrisset poenam. Magis enim honestatem quàm leges inspiciendas duxit. Fulg. lib. 6. cap. 5. C. Caesar Caligvla, mulieri libertinae octingenta donauit, quòd excruciata grauissimis tormentis, de scelere patroni reticuisset. Suetonius. Hostes. Franciscus Sforcia, Eugenij IV. pontificis copiarum dux, in insidias, quas Sigismundo Malatestae Foroliuienses tetendera̅t, incautus inciderat. Hic cùm in Foroliviensivm manu esset, vt sine ipsorum discrimine caperetur, illi ceu amico dextera data, omnia amoris signa ediderunt: eò quòd iussus arma Foroliuiensibus inferre, id, quanquam Apostolici legati repugnarent, nisi indicto antè bello agere noluisset, villaru???; incendio abstinuisset. Fulg. lib. 5. cap. 2. Parentes. Achivi, cùm Ilium proditione iam in potestatem Graecoru̅ [3386] accepissent, miserati tamen captiuorum aerumnas, per praeconem edixerunt, vt singuli ex liberis ciuibus, quod vellent, vnum aliquod secum auferrent. Aeneas igitur cùm post deos penates patrem etiam senio confectum sublatum in humeros exportasset, obstupescentes hoc pio facto Graeci, vniuersas etiam possessiones ei reliquerunt: confitentes, eos qui tantam in deos & parentes pietatem exercerent, etiam natura inimicos, humaniter tamen & dignis modis tractandos esse. Aelianus lib. 3. de Varia historia: & Sab. lib. 3. cap. 6. ex Dicty Cretensi. Lex erat, vt qui ciuiu̅ Atheniensium Megara se ad exules contulissent, quibus nullum cu̅ ciuibus commercium esse placue rat, ijs capitale esset. Eò Polyeuctus Cythantides fatebatur se profectum. vt Nicoclem, cui mater sua nupta esset, viseret, co̅solaretur. quare à Senatu Areopagitico iudicatus erat. Sed Popvlvs Atheniensis aequi & boni, humanioris???; iuris rationem habuit, eu̅q; absoluit, que̅ iudicabat miseratione ductum ac pietate potiùs Megara venisse, quàm dolo malo, co̅silij???; alicuius eum exulibus aduersus Rempublicam capiendi causa. Aerodius ex Dinarcho contra Demosthenem. L. Manlio Imperioso Dictatori, ob acerbè habitum delectum belli Hernici causa, M. Po̅ponius Trib. plebis diem dixit. Eius filius T. Manlius, quem ob ingenij tarditatem pater rus ablegauerat, aegrè ferens patrem etiam sua causa à Tribuno plebis vexari, cultro succinctus, omnib. inscijs sub lucem Roma̅ abijt, & rectà Pomponij domum petijt, nunciari???; per ianitorem tribuno iussit, T. Maulium, Lucij F. ad ianuam stare, qui eius colloquium peteret. Admissus, secretum à Tribuno petit: velle enim se remotis arbitris eum eo agere. Omnibus abire iussis, incautum ille Tribunum stricto cultro inuadit, atq; iacenti incubans: Nisi, inquit, in ea verba quae voluero iuraueris, te à patris accusatione destituturum, ego te hic Pomponi iacentem transfigam. Ad ea pauidus Tribunus periculo adactus in Manlij iuuenis verba iurauit: dimisso???; praestitit fide̅, quam coactus dederat. Romani T. Manlium ob eam pietatem Tribunum eius anni crearunt. Val. Max. lib. 5. cap. 4. & Sab. lib. 3. En 4. & Cicero lib. 3. Officiorum. Opius ciuis Rom. à Triumuiris proscriptus, cùm nimio Senio debilitatus esset, & si ium haberet, qui domi manere poterat: maluit tamen filius eum vitae suae periculo patrem debilitatu̅ motti domi paratae eripere. Sublatum igitur in collu̅ magno labore, ab vrbe tulit, sub mendici specie latentem, atque eum eo in Siciliam peruenit, vbi Sex. Pompeius proscriptos omnes recipiebat. Tandem hac singulari in parentem caritate à populo Rom. patriae restitutus, aedilis quoq; factus est. Fulg. lib. 5. cap. 4. C. Quintio, M. Acilio Consulibus, Romae cùm mulier quaedam supplicij causa carcere in cluderetur, filia eius puerpera humilis & ignobilis aditum impetrauerat, modò ne quid cibi attulisset. itaque à ianitore diligenter excussa, nihilominus quòd damnata diutiùs viueret, Magistratus admirari coepit: & arouebatur commentariensis culpa atq; negligentia: donec filia tandem ipsa deprehensa est matrem suis vberibus alere. Hanc custos ad Quaestorem adducit, factum accusat. Verùm tanto miraculo fuit haec diuina pietas, qua puerpera facinus suum excusabat, vt pietati matris salus condonata, ambae perpetuis alimentis donatae sint: locus ipse deae Pietati consecratus. Aerodius ex Plin. lib. 7. c. 36. Sabell. lib. 4. cap. 6. Val. Max. lib. 5. c. 4. Capta à Totila Gothorum rege Roma, Rusticiana, siue Iustiniana mulier nobilis, arrepta in iudicium est, quae Theoderici Regis statuas frangi deleri???; fecisset, in patris Symmachi & Boëtij co̅iugis vltionem, qui Theoderici iussu fuerant interfecti. Factum adeò notum omnibus erat, vt nulla posset excusatione negari. Caeterùm mulieris pietas & amor in defunctos, plus valuit apud clementem Totilam, quàm Regia maiestas: est???; à Rege absoluta no̅ minore benignitate, quàm antea Amalasuenta regina, Theoderici filia, liberis Boëtij & Symmachi patrimonium paterna seueritate ademptum restituerat. Procopius. Socrvs. Boozvs Bethlehemita, vir militaris & locuple, cùm pietate̅ Ruthae Moabitidis erga Noëmim socrum intellexisset, eam in agro suo spicas legentem humanissimè tractauit, & postea quoq; in vxorem duxit. Ruth. c. 2. & seq. Admetus rexfuit Thessalorum. eius arme̅ta nouem annis pauisse fertur Apollo, quando ob interfectos à se Cyclopas, qui fulmina fecerant, quibus filius Phaëthon erat necatus, Olympo depulsus, humana specie apud mortales in poenam exulare fuit coactus. Cùm autem perhumaniter ab ipso Admeto, apud quem seruiebat, tractaretur: ad referendum tam benigno patrono & domino beneficium, à Parcis impetrauit, vt si eius fatalis dies adesset, hac lege mortem effugeret, si quis rep eriretur, qui illius vice mortem oppetere vellet. Recusantibus autem eam conditionem omnibus amicis, parentibus etiam, quamuis essent decrepiti, vicini???; morti & capulares: vna Alcestis vxor morte sua vitam mariti redimere sustinuit. Cuius beneficij Admetus memor, perpetuos defunctae vxoris fletus, luctus & moerores consecrauit. Non multò pòst Hercvles, quitum circa domanda vbiq; terrarum monstra occupabatur, ad Alcestidis sepulerum proficiscitur: & co̅misso ibi eum Morte praelio, tandem captam, & in suam potestatem redactam adiget, vt mortuam iam vitae restitueret. Quod vbi accidisset, eam quasi nouam quandam, & iuuenili forma indutam, ad Admetum adducit: rogat???; vt eam puellam, quae in quodam certamine praemium victoriae sibi obtigisset, apud se custoditam seruet, donec redeat. Cùm autem Admetus minimè decere pronunciaret, vt puella venusta apud se tristem viueret, & lugente demortuam coniugem, id???; officij seruandae puellae detrectaret, cùm tandem suam Alcestim esse agnouisset; laetus indixit choros & festos dies suis ciuibus. Euripides in Alcestide. Agricola Lentiscolensis in Neapolitano regno, cùm iuxta mare agrum coleret, vxor???; ab eo aliquantisper disiuncta a piratis Mauris capta esset: statim vt vxorem non apparere, triremem???; piraticam haud longè anchoras iecisse conspexit, ad triremem statim adnatauit, atq; eius gubernatore vocato, dixit: Se id circo venisse, quòd sequi vxorem statuerit. Quam re̅ cùm Mauri non sine ingenti admiratione audiuissent: atq; ea̅ postea per ordine̅ Tunetensi Regi narrastent, ta̅ta hominis caritate rex motus, & viru̅ & vxorem liberos esse iussit, atque inter regiae custodiae milites virum adoptauit. Fulg. lib. 4. c. 6. Cratetem Thebanum Cynicum ob amore̅ vxoris Hipparchiae Omnes honoribus affecerunt. Lud. Viues de officio Mariti. Dominos. Athenienses seruos, qui bello Aeginetico fideles se dominis suis praestiterant, publico sepulturae honore affecerunt. Vide Tit. Sepulturae locus virtutis ergô concessus. Pop. Rom. iustitiae causa motus à Triu̅uiris petijt, vt is seruus libertate donatus praemiu̅ acciperet, qui in spelunca, in qua eius latebat dominus, ipsius loco se constituit, vt pro ipso moreretur. Et mortuus esset, seruato domino, nisi à conseruo detecta res fuisset. Qui ob ea̅ rem muneris loco, quod ei triumuirali decreto debebatur, cruci affixus fuit. Fulg. lib. 6. c. 5. Obedientiae praemia. Cyrvs Persarum rex militem (qui cùm hostem interfecturus gladiu̅ eduxisset, & classico audito, ictus cohibuisset, hoste̅???; dimisislet) laudasse dicitur, eò quòd militare̅ lege̅ pluris quàm hostem fecisset. Alex. ab Alex. lib. 1. c. 20. ex Paedia Xenoph. Carolvs rex Gallorum consueuerat à cibo pomum decorticatum, & in partes concisum comedere. Assistentibus ergo tribus filijs, ingenij & obedientiae illorum periculu̅ facturus, maximo natu Gobando particulam pomi cultello porrige̅s: Accede, inquit, & è manu patris bolum sume. Ille verò aulico more id recusare, seseq; indignu̅ cui rex ministraret dicere. Tu̅ Carolus medium similiter allocutus, cùm is omnia paternae pietati & prudentiae sese debere fateretur, & pomum aperto ore susciperet, pro ea obedientia Regem Galliae declarauit. Inde natu minimum Lotharium fratris exemplo cautiorem factum, & vocatum accedentem, Regem Lotharingiae fecit. Gobandus aulicismi poenitens, patrem reconciliaturus accedit, & Quando ita vis, ô pater, mihi quoq; pomi partem largire. Cui Carolus: Tibi verò nec pomum nec regnum superest, respondit. Hinc prouerbium apud Gallos ortum, Gobande, serò os aperuisti. Io. Paulus in Spudopaedia hanc fabulam recitat, vt re sit nulla, inuentione tamen aliqua. TACITVRNITATIS praemia. Leaena meretricula, cùm nullis tormentis adduci potuisset, vt consilia Harmodij & Aristogitonis tyrannicidarum detegeret: statuam apud Athenienses aeneam meruit, Iphicratis opus, leaenam scilicet, cui ob taciturnitatem lingua adempta esset. Alex. ab Alex. lib. 1. c. 30. ex Plin. lib. 34. cap. 8. Papyrius ob taciturnitatem eorum quae in Senatu consultaba̅tur, puer etiamnum, praetexta à Rom. Senatu donatus est. Macrob. lib. 1. Saturn. c. 6. & Gellius lib. 1. c. 23. Caivs Caesar libertinae mulieri, quòd tormentorum nullo cruciatu adigi potuisset, vt patroni crimen proderet octinge̅ta donauit. Suetonius. VIGILANTIAE PRAEMIA. Leo V. Constantinopolitanus Imp. vigilantiam & fide̅ suorum custodum exploraturus, per medias eorum stationes noctu mutato habitu solus perrumpit. Ibi à primis custodib. deprehensus, viginti se liberauit aureis. At cùm in tertia̅ incidisset, pugnis flagris???; caesus carceri traditur. Postea quam verò custodiarum magistro multis signis confirmasset se Imperatorem esse, duab. auri libris illum donatum iussit dicere custodibu, Quem noctu cepissent, carcere effracto fugisse. Manè Imperator vocatis custodibus, eos, qui pecunia corrupti erant, bonis multatos vrbe expulit: qui verò eum caesum custodiae mancipauerant, dorsum eis ex flagris liuidum osten [3387] dit, eosque magnis muneribus locuplerauit. Cuspinianus ex Zonara. Antigonvs rex, milites nonnullos intuitus thoracatos & galeatos pila ludentes, gestiuit, acciuit???; eorum praefectos, vt eos laudaret. Quos vt accepit potare, illorum praefecturas attribuit militibus. Plut. in Regum apoph. Animadversionis ivstae praemia. Erga Improbos in genere. Artaxerxes Rliaconem Persam, propter iustitiam in filio corrigendo, in iudicum numerum legit. Is enim Cartomem minimum natu filium, paternas monitiones & castigationes aspernantem, ad iudices adductum, commemoratis ordine euis sceleribus, obnixè postulauit à iudicibus, vt ad mortem raperent Aelianus. M. Catonis Censuram, quamuis renitente nobilitate, Rom. populus mirificè comprobauit. Siquidem cùm poneret ei statuam in aede Salutis: non imperia inscripsit, nec triumphum Catonis, sed quòd rempubl. Romanam ad prauos mores declinantem ac vergentem, bona disciplina sanis???ue institutis & praeceptis censor correxisset. Et quidem antè deriserat eos, quos ea res delectabat: dicebatque non intelligere eos, quòd ob statuariorum & pictorum opera sibi placerent, cùm imagines pulcerrimas suas in animis suis circumferrent ciues. Ad eos, qui mirabantur, cùm statuas multi homines obscuri haberent, ipsum non habere: Malo, inquit, quaedri, quarenulla mea statua extet, quàm quare extet. Plut. in Catone. Tyrannos. Romanae mulieres Iunium Brutum, ob laesam Lucretiae pudicitiam, Tarquiniorum insectatione insigniter vindicatam, annum integrum luxêre. Sab lib. 7 c. 1. Ebrios. Apud Indos si qua mulier regem ebrium occiderit, munus habet, vt cùm illius successore iungatur, succedunt autem filij. Strabo lib. 15. Pvdicitiae insidatores. Captis ab Alexandro Thebis, atque eius vrbis praeda exercitui concessa: quidam eius milites Thraces, Timocleae nobilis feminae domum ingressi, bona omnia diripuerunt. Ipsorum antem militum praesectus, ea nocte mulierem, ad augendum maiore iniuria eius cladem, vt secum misceretur, coëgit. Arbitratus autem ea re factam amicam, petijt, An conditum domi aurum haberet? Ad quam rem illa, tantae iniuriae minimè obliterata memoria, respondit: In sicco puteo auri vim magnam deposuisse. In eum auarus hostis dum diligenter intueretur, sine vllo arbitro, ne alius in Iucri partem veniret: Timoclea pedibus sublatum, in caput ad fundum putei deiecit, atque saxis illum obruit. Cùm rem comites resciuissent, ac Timocleam ad Alexandrvm Magnum deduxissent: Alexander vt rem intellexit, non modò pro homicidio in mulierem non animaduertit: sed restitutis etiam bonis, vnà cum lib eris immunitate donauit. Fulgosus lib. 6 cap. 1. Lusius, C. Marij ex sorore nepos, quum Marius iterum consul esset, vim admouit militi cuidam adolescenti, nomine Trebonio: at is Lusium interfecit. Id factum multis incusantibus; non inficiatus est adolescens, se ducem suum interfecissie: sed causam addidit, ac probauit. Marivs itaque quum iussisset adferri coronam, pro facinore in bello praeclarè gesto dari sositam, Trebonio imposuit: graui exemplo monens caeteros, ne simili modo tentarent adolescentium pudicitiam: quando non solùm absoluit, verumetiam coronauit eu̅, qui & imperatoris cognatum & ducem suum ferro necasset. Plutarchus in Rom. apoph. Barangus quidam (sic autem vocabantur satellites Imp. Michaëlis Paphlagonis) Thracensem Mvlierem de stupro appellauit, ac recusanti vim inferre aggressus est. Ea barbaru̅, correpto viri acinace, in corferijt, ac statim necauit. Quod factum cùm per viciniam innotuisset, coiuêre caeteri Barangi, & mulierem coronauêre, omnibus etiam bonis eius, qui ipsam voluerat violare, donatam: ipsum autem insepultum abiecerunt, vt lex iubet eos, qui sibi mortem consciuerunt. Cedrenus. CORPORIS BONIS PRAEMIA DATA, HONORES DELATI. Vtpvta Robori. Ex Titulo, Athletarum, non pauca huc quadrabunt. Illic Roboris, heic Praemij nostè dati habetur ratio, f. 396 Ieroboamus Ephrataeus, Solomonis seruus, cùm in diruendis muris Hierosolymorum robursuum osten disset, à Solomone tributo Iosephaeorum contribulium suorum praepositus fuit. 3. Reg. 11. In Meroe, apud Medos & Aethiopes robustissimus in rege̅ eligebatur. Alex. lib 4. c. 23. Bithon, inquit Pausanias, taurum humeris gestabat: qua admiratione, statua quoq; apud Argos dignus est habitus. Caelius lib. 11. c. 13. A. L. Cùm Alexander Callisthenem philosophum, quòd Persicae salutationis pompam in dignanter ferret, tru̅catis membris, abscissis???; auribus, ac naso, labijs???;, cum cane in cau ea inclusum ad metum caeterorum circumferret, Lysimachus Macedo miseratus praeceptoris sui, non culpae, sed libertatis poenas pendentis, venenum ei in remedium calamitatum dedit. Quod adeò aegrè Alexander tulit, vt eum obijci ferocissimo leoni iuberet. Sed cùm ad conspectum eius concitus leo impetum fecisset, manu̅ amiculo inuolutam Lysimachus in os leonis iniecit, arrepta???; lingua feram exanimauit. Quod cùm nunciatum Regi esset, admiratio in satisfactionem cessit, cariorem???; eum propter consta̅tiam tantae virtutis habuit. Pausanias in Atticis. Clazomenii Herodoto, quòd primus ex ea ciuitate Olym picorum ludorum victor est declaratus, victis in stadio pueris, statuam in Alti posuerunt. Pausanias lib. 6. Celeritati. Consule Titulum, Cursorum, f. 399. Alitemii Libyes celerrimum inter se regem eligunt. Stobaeus serm. 42. Ladas, mortales cunctos pedum celeritate est supergressus: vnde & apud Argivos statua est ornatus in Veneris templo, quam [Greek words] dicunt. Caelius lib. 11. c. 13. A. L. Lesco I. Polonorum rege sine liberis defuncto, placuit indicto ad certam diem maculosorum equorum cursu, qui primus ad metam peruenisset, eius dominus, vt princeps esset cunctae Polonia. Ibi cùm Lescus quidam muenis studium vafro consilio, stratis clàm in sabulo ferreis hexagonis, siue stylis caecis, quibus currentium equorum pedes laederentur, impediuiss???t, & ipse obliquo & minimè impedito tramite primus ad metam peruenisset: Polonorvm rex quidem creatus est. At dolo comprehenso, protrahitur in medium, conuincitur, damnatur, discerpitur. Cromerus lib. 2. [Greek words], id est, in ostio formosus. De ijs, qui adamantur, vulgo???; gratiosi habentur. Sumtum à Vetervm consuetudine, qui formosorum, aut amasiorum nomina, arboribus, folijs ac parietibus inscribebant, [Greek words]. Erasmus in Adagijs. Pvlcritvdini, Formae. Vide Titulum, Certamina formae, f. 290. Heltera Iudaea propterformam à rege Artaxerxe in matrimonium ducta fuit. Hesterae 2. cap. & Iosephus lib. vndecimo, capite sexto. Pulcritudinemtanti fecêre Barbarorvm pierique, vti magnorum operum non alios capaciores putent, quàm quos eximia specie donare ampliùs naturae potentia inenarrabilis dignata sit. Aristot lib. 1. Polit. capite 5. Quin & formosiori occurrisse cuipiam, omen censebatur praestantissimum: at deformi, inauspicatissimum Nam & Imperator Adrianus ex Mauri occursu ingruere sibi extrema concepit. Ad quod spectare videtur Iuuenalis illud Satyricum: Et cui per mediam nolis occurrere noctem. Caelius libro vigsimo quarto, cap. 9. A. L. Viros pulcerrimos in reges accipiunt Aethiopes, qui Immortales àppellantur, vt affirmat Bion in rebus Aethiopicis. Athen. lib. 13. c. 7. In Cathea Indiae regione pulcritudinem plurimùm excoli dicunt, vt equorum & canum. Et Onesicritus auctor est, apud eos regem pulcerrimum eligi. Puerum verò post duos menses, quàm natus fuerit, publicè iudicari, vtrum legitimam formam habeat & vita dignam, nécne. Eum???ue cùm ab eo iudicatus, fuerit, qui rei praeest, vel viuere vel interimi. Tingi etiam mentum eius multis varijs???ue coloribus ornatus gratia. Et multos ex Indis id studiosiùs facere. regionem enim colores admira biles & capillis & vestibus tingendis ferre. Homines caeteris in rebus frugales esse, circa ornatum autem curiosos. Strabo lib. 15. Apud Sopithas Indos corporis pulcritudo prae omnib. in magna erat aestimatione: atq; in ipsa statim infantia pueroru̅ discrimen facubant, qui membra ac naturam ad bonu̅ cor [3388] poris statum & robur idoneam habere viderentur, cos cducarent. Quibus corpora essent infirmiora, ijs alendi cuiam impendere superuacaneum cxistimarent, ac mortem inserrent. Pariter & in matrimonijs contrahendis, neq; dotis, neque magni apparatus, sed formae duntaxat & proceritatis corporum ratio habebatur. Propterea earum ciuitatum indigenae, caeteris hominibus specie honesta longè praestant. Rex Sopithes & insigni forma, & corporis magnitudine cubitis quatuor eminentiori spectabilis: Alexandro Magno obuiam è regiasua progressus, sc & totum regnum in eius potestatem dedidit, atque illud à benigno victore rursus obtinuit. Diodorus lib. 17. Lycvrgi lege sancitum erat apud Spartanos, vt infautes forma liberali publicè liberaliter educarentur: mancus verò & deformis, in loca vasta & praerupta exponeretur. Alex. ab Alex. lib. 2. c. 25. Admiratione dignus puratur Spartae virpulcerrimus pulcerrima???ue mulier, cùm Sparta mulieres ferat pulcerrimas. Quamo brem de Archidamo rege narrant, quòd cùm muliere formosa neglecta, diuitem & deformem duxisset, Ephori cum multarunt, quoniam pro regibus regulos eis gignere elegisset. Athen. lib. 13. c. 7. Foecvnditati. Consale Titulum, Certaminum foecunditatis. Apud Persas secundùm bellicam fortitudinem praecipuè digna censetur viro, numerosae sobolis procreatio ex vxorib. iustis & pellicibus: & qui plurimos ediderit liberos, ei rex quotannis munera mittit. Herod. lib. I. & Strabo lib. 15. Reges eorum si quando vrbem adirent, singulis mulieribus ad sobolis inuitame̅ta singulos aureos dare consucuêre, praegnantibus etiam duplices. Alex. ab Alex. lib. 4. c. 8. Apud Spartanos lex erat, vt qui tres filios suppeditaret Reipub. is ab excubijs liber esset: qui verò quinque, ab omnibus publicis immunitatem haberet. Aelianus libro 6. de Varia historia. Romvli lege, mulieribus, quae trium liberorum matres forent, etiam viuo patre testari, & sine curatore de bonis disponere, negotia???; alia gerere permissum erat: viro???; decedente sine liberis, omnium bonoium haeres vxor erat. Si verò cum liberis, aequalem bonorum partem cum liberis ferebat. Vt???; non seuera & tristis, sed laeta atque hilaris illorum pudicitia foret, vxoribus nec molere, nec coquere, aut alio seruili munere fungi permisêre: nuptas???ue pecuniarum & fortunarum viri, sacrorum???ue socias esse iussère Romani. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 8. Romani veteres, Praeturas, Quaesturas, Consulatus, alios???ue honores in comitijs ijs tantùm dedére, qui matrimonij vinculo libati, plurimorum filiorum parentes essent. Quare exemplis palàm factum nouimus plures candidatos, cùm ad comitia & campum descenderent fictis adoptionibus, liberos sibi pessimo more ementitos fuisse. In magistratibus obeundis plurium liberorum pater pauciores liberos habenti aut sine vxore degenti praeserebatur. Idem. Apud Tartaros, à viro nulla pro vxore habetur, donec pepererit, & tunc dotem à parentibus accipit. Sterilis pro viri arbitratu retineri aut expelli potest. Bonfinius libro octauo. Dec. 2. Sexvi. Apud Aegyptios viri deorum omnium & dearum sacerdotes sunt. Feminae nullae. Herod. lib. 2. Lycii legibus vtuntur partim Cretensium, partim Carum. Hoc vnum praeter caeteros homines pro lege habent peculiare, quòdà matribus nomina sibijpsis indunt. Et si quis obuiu̅ percontetur, quísnam sit, quáve familia ortus, à matribus auijs???; protinus genus suum repetit. Si qua ingenua seruo nupserit, liberi, qui ex his suscipiuntur, ingenui atq; nobiles existimantur. Sin autem vir, vel inter ciues primarius vxore̅ duxerit externam, aut pellicem: suscepti ex his liberi reputantur minimè ingenui. Herod. lib. 1. Lacedaemoni is mulieres adhibere publicis concilijs illas???ue frequenti curia in exequendis negotijs socias assumere, vsus erat: apud quos feminarum arbitrio decernu̅tur multa. Idem apud Germanos, vt ibi plurimum negotij sit, seminarum consilijs regantur: quarum plerasq; vt deas colunt. Alex. lib. 4. c. 11 Troglodytis tanti exempli fuêre mulieres, vt in conflictu bellorum, matronarum intercursu infestas acies dirimant, adeò vtipsis intercedentibus, praeliari ducerent nefas. Quod etiam apud Germanos frequens fuit, vt illarum feminae, quas plurimas in castris habebant, labentem saepè aciem restituant, aut insestissimos animos concilient. Idem. Celtae & Galli, non solùm mulieres concilijs admittunt, sed quicquid est contentionis, feminarum iudicio decernunt: ita vt intestina saepce odia illarum interuentu sedasse ferantur. Idem. Romvlvs multa constituit in honorem feminarum, ex quibus haec sunt: decedere illis via, ab omni obsceno dicto praesente muliere abstinere, non conspici nudum, aut apud iudices rerum capitaliu̅ illas causam dicere, earum liberos gitare bullam ex figura & similitudine colli ornainentum, & praetextam. Plut. in Romulo. In ius vocanti Matronam, eius corpus tangere, aut à magistratibus summoueri non permittitur, vt à tactu alienae manus inuiolata maneat. Matronae in semitis viros de via decedere iussum est: quod & senatusconsulto cauebatur: neq; dotale praedium, quódve dotis causa exhibitum esset, viro, inuita vxore, alienare (quod lege Iudia vetatur) ne vxorindotata maneat. Expedit enim reipublicae dotatas esse vxores. Alex. lib. 4. c. 8. Aetati. Tum Minori. Pveritiae, Adolescentiae. Canutus Danorum rex, post mortem Edmundi Angliae regis, duobus illius filijs Eduardo & Eduino in tutelam acceptis, toto regno potitus est Eos pòst, vt regnum sibi ac posteritati stabiliret, ad Valgarvm Suetiae praesidem misit cum literis. quibus illos praecipiebat interfici. Praeses nobilitate & innocentia puerorum motus, eos clàm ad Salomonem Hungariae regem ablegauit. H. Boëthius lib. 12. Maiori, Grandiori. Senectvtis honor. Pharisaei maiores natu venerantur, nec audent eis responsare monentibus, aut obloqui. Iosephus libro 18. capite 2. Antiq. Apud Homerum Agamemnon conuiuio excepturms praestantissimos Graecorum, primum om nium inuitat Nestorem, qui senio & prudentia reliquos omnes anteibat. Iliad. [Greek words]. Aegyptii cum solis Graecorum Lacedaemonijs in hoc co̅ueniunt, quòd minores maioribus natu obuij de via cedunt aduenientibus???; assurgunt. Herod. lib. 2. Apud Tartesios, minori contra maiorem testimoniu̅ dicere non fas est. Nicolaus de Moribus gentium. Stobaeus Sermone 42. Apud Arabes fratres filios honore anteeunt, quia maiores natu. Consanguinei omnia habent communia. Maximus tamen aetate in omni re praecedit caeteros. Apud Chalcidenses lex erat, ne qui annos natus esset infra quin quaginta, vel mngistratum gereret, vel legationem obiret. Heraclides in Politijs. Albani Caspij maris accolae praecipuè senectutem venerantur, non parentum modò, sed etiam caeterorum. Strabo libro vndecimo. Adolescentes Lacones reuerebantur de more non suos ta̅tùm genitores atq; his obsequebantur: verùm omnes etiam aetate maiores obseruabant, quibus via decedebant, ex sella assurgebant, praetereuntibus conticescebant. Quocirca impera bat etiam quisq;, non quomodo alijs in ciuitatibus liberis, seruis & mancipijs suis tantùm, verùm etiam vicini vt suis: quò eorum quàm maximè curam agerent, vt suoru̅ communem. Plut. in instit. Laconicis. Xenophon in Rep. Laconum & Iustinus lib. 3. & Gell. lib. 2. c. 14. Telecrvs interrogatus. Cur apud ipsos moris esset, vt iuniores maio rib. natu assurgerent? Quò, inquit, habendo cu̅ honorem alienis, magis honorent parentes. Plut. in Apoph. Panathenaeis Attici senem ludificabant, accersentes cum tanquam recepturi: quem, vbi accessit, reiecerunt. Vr praetcergressus omnes peruenit ad Lacedaemoniorvm theoros, cuncti exsubsellijs assurgentes dabant illi Iocum. Eo facto turba ducta ingenti assensu plausum dedit. Ibi quispia̅ Spartiates: Per Castores, inquit, norunt Athenrenses, quid rectum sit, non faciunt tamen. Plut. in apohtheg. Laconicis, & Val. Max. lib. 4. c. 5. Senex Olympiae ludos, qui edebantur, affectans spectare, se dili deficiebatur: cu̅???; se ad co̅plura loca contulisset, contumelia ac dicterijs iactatus fuit, excipiente eu̅ nemine. Poslquam ad Lacedaemonios venit, consurrexerunt omnes pueri viri???; freque̅tes, qui loco ei cedebant. Ibi cu̅ totus Graecoru̅ caetus ïllud institutu̅ co̅probaret, atq; in coelu̅ laudibus efferret: senex mouens tu̅ canu̅ me̅tum, tu̅ tempora cana, lacryma̅s???;: Òmores prauos, inquit: quàm sciunt cuncti Graecirecta, sed soli ea vsurpant Lacedaemonij. Plut. in apoph. Laconicis. Lacon quidam scllis curulibus collocatos moituos, pro more, videns: per iocum: Absit, inquit, hîc vt consideam, vnde assurgere nequeam seni. Plut. in Lycurgo. Agis Lacedaexmoniorum rex auxilio missus Achaeis, coniunctus apud Corinthu̅ Arato. deliberanti etiam tum de pugna & signis cum hostibus conferendis, prae se tulit insigne̅ alacri [3389] tatem & audaciam, non vaecordem vel stolidam. declarauit enim videri sibi praelio decernendum, neq; intra Peloponnesi portas admittendum bellum: facturum tamen se, quod visum esset Arato. Quippe grandiorem eum & praetorem esse Achaeorum: quibus non imperator, non dux, sed ausilio venisset vt belli socius. Plutarchus in Agide. Apud Rom. senectuti iuuentus ita cumularum & circumspectu̅ honorem reddebat, tanquam maiores natu adolescentium communes patres essent. Quocirca iuuenes, Senatus die, vtique aliquem ex Patribus Con. aut propinquum, aut paternum amicum ad curiam deducebant, affixi???ue valuis expectabant, donec reducendi officio etiam fungerentur. Qua quidem voluntaria statione, & corpora & animos ad publica officia suftinenda impigrè roborabant: breui???; pro cessu morarum, claram in lucem virtutum suarum verecunda laboris meditatione ipsi doctores erat. Valerius Maximus libro 2. capite 1. & Blondus libro 8. Romae triumph. In conuiuijs primus illis & honoratior discubitus in summa mensa dabatur: à conuiuio quoque seniores à maioribus domu̅ reducebantur: reum???; morem à Lacedaemonijs accepisse Romanos traditu̅ est. Gellius libro 3. capite 25. Noct. Attic. Inuitati ad coenam diligenter quaerebant, quniam ei conuiuio essent interfuturi, ne senioris aduencum discubitu praecurrerent: sublata???ue mensa, priores consurgere & abire patiebantur. È quibus apparet, coenae quoque tempore quàm parco & quàm modesto sermone his praesentibus soliti sint vti. Valerius Maximus libro secando, capite primo. In augurum Rom. collegio illud praecipuè seruatur, vt sicut quisque aetate praecedit, ita maximèprimatum teneat: quippe inter augures maiores natu eriam his, qui cum Imperio sunt, praeserri solent. Alex. lib. 5. cap. 19. De veterum Rom. moribus Iuuenalis Satyra 13. sic scribit: Improbitas illo fuit admirabilis aeuo: Credebant hoc grande nefas, & morte piandum, Si iuuenis vetulo non assurrexerat, & si Barbato cuicunq; puer: licèt ipse videret Plura domi farra, & maiores glandis aceruos. Tam venerabile erat praecedere quattuor annis, Prima???; par adeò sacrae lanugo senectae. P. Val. Poplicola L. Bruto in acie caeso collegam subrogauit Lucretiae patrem Lucretium: cui maiori conatu priorem locum concedens tradidit fasces. Inde haec praerogatiua huc vsque grandioribus aetate est conseruata. Quo intra paucos dies defuncto, comitijs iterum habitis suffectus est M. Horatius atque hic reliquum anni collega Poplicolae fuit. Plurarchus in Valerio. Cn. Pompeius XXIV. annorum, cùm à L. Sylla mitteretur in Galliam, quam obtinens Metellus nihil videbatur dignum viribus ijs, quae ibi eranr, efficere: Non rectè neq; ordine, dixit, maiori natu & dignirate praecellenti extorqueri abs se prouinciam. Sin peteret & vellet Metellus, vt auxiliu̅ & opem ei ferret, pararum se esse. Approbante id Metello, & per lireras, vn veniret, contendente, irruptionem in Galliam fecit. Vbi cùm ipse per se edidit facta mirifi ca, tum bellicum Metelli vigorem ardorem???ue à senio marcescentem denuò excitauit & inflammauit: quomodo fusum & candens aes, si concreto & gelido circumfusum sit, magis quàm ignis dicitur id dissoluere & colliquefacere. Plutarchus in Pompeio. Si quis Venetias adeat, facilè animaduerret, in alijs ciuitatibus legibus praeceptum, genus hoc honorandae senectutis fuisse: hîc verò ab ipsius vrbis natalibus morem hunc natum, adultum???ue cum ea in hunc vsque diem, per mille & ampliùs annos perseuerare: quandoquidem summi magistratus non nisi senibus demandantur. Dignum memoratu, Ioanni Molino centum & quinq; annos nato, non alia̅ ob causam Confiliarij dignitatem demandatam maioribus comitijs fuisse, quàm vt vniuersae ciuitatis iudicio testatum perpetuò forer, quantum honoris huic aetati impensum esse vellet. In coenis atq; conuiuijs, priuatim publice???; suus senibus semper est locus: in ingressu similiter priuato, in publico consessu, in iudis spectandis. Egnatius lib. 2. cap. 1. Apud Septentrionales populos summi senibus honores & publicè in vijs à iuuentute, & priuatim domi à filijs exhibentur. Olauslibro quarto, capite 16. Praeclarè centè consuluit mater Gambarucha filijs, ante exitum Longobardoru̅ à Septentrione (vti Saxo libro octatio meminit) vt seruata erga parentes ac liberos pietate, patria excessuri sorte deligere̅tur: quae si senes inualidos obtulisset, robustiores se eorum loco exilio offerrent: eius???ue pondus pro debilibus perferendum sua sponte susciperent. Brasilienses bella non pro finibus, sed pro dignitate suscipiunt, quoties opinantur, se fuisseà vicinis, aut abaliqua longinqua natione contemtos. Tum verò homines senes, qui magnum in rebus bellicis nomen, cùm essentiuuenes, habuerunt, in consilium adhibent. Ante deliberationem, quantum quisq; vult, tantum potionis exhaurit. Quid quid senes de bello aut pace decernunt, sine vlla recusatione pro viribus exequuntur. Osorius lib. 2. rerum Em. FORTVITIS IVSTÈ TRIBVTA. Videlicet Bonis. Nempe Divitiis. Carthaginenses, non optimos solùm, sed & ditissimos censebant magistratibus admouendos: veluti arbitrarentur impossibile, eum qui egestate premeretur, rectè sinceriter???ue magistratum gerere, aut quietem optare. Caelius lib. 20. cap. 24. A. L. ex lib. 3. Polit. Arist. Ea???; ratione Rempublicam illorum respectu quidem virtutis Aristocraticam, respectu opulentiae Oligarchicam fuisse constat: ita quidem vt virtuti primas darent, rectè facere docenti: secundas opulentiae, malè faciendi propter lucrum occasionem praecidenti. Dignitati. Tvm Principali. Magistratui. Fides erga Magistraum suum propriè: Officium erga Magistratum alietutm, fol. 3298. Illic Societatis politicae vinculo obstringuntur: heic sola Maiestatis reuerentia inuitantur. Senatoriae dignitati datae. Apud Romanos, si qui senatores LXV. annum aetatis excessissent, eos cogi inuitos, aut contumaces pignore vel pecunia plecti, non decebat. Senatori enim sexagenario, ad eam aetate̅ in senatum non venisse, nulli fraudi fuit. Semper tamen in senatum frequentem venisse, & fortem sententiam dixisse, boni senatoris est habitum. Alex. lib. 4. cap. 11. Octavivs Augustus tanti senatores fecit, vt singulos nominatim sedentes in curia salutaret: & discedens, nullo se mouente, Vale diceret. Tiberivs Caesar illis quandoque assurgebat, & de via decedebat. Censuminsuper senatorium iuuit, & honestam paupertatem innocentium subleuauit: prodigos tamen & egentissimos vel senatu mouit, aut loco cedere coëgit. Alex. lib. 4. cap. 11. Clavdivs Imp. tanti senatores fecit, vt de maiore negotio acturus in senatu, medius inter co̅sulum sellas tribunitio subsellio sederet. Vespasianvs, non oportere maledici senatori, remeladici autem ius esse, respondit. Suetonius. Alexander Seuerus Imperator nullum in senatum admisit, neque laticlauum admot, aut poena affici passus suit, nisi deconsilio senatus. Idem, vt dignitas conspectior sieret, argentatis rhedis carrucis???ue senatori vti permisit: vt???ue sanctior reuerentior???ue ordo putaretur, ex senatoribus illos, qui principali dignitate insignes sorent, in ordinem patritiatus, quae maior amplior???; dignitas habetur, multos adsciuit & prouexit. Alexander libro 4. cap. 11. Idem, vt senatores ingrauescente aetate frigoris causa penulis vti possent, priuilegio indulsit. Ibid. Nerva Imp. iurauit, & nunquam senatorem, nisi ex consulto senatus, puniturum, Ibidem. Iussu Senatus occisi sunt viri consulares, Nigrinus, Palma, Celsus, Lusius, quòd insidias Adriano Imperatori sacrificanti parauerant: vel, vt Dion scribit, venanti. Adrianvs Romam veniens sese excusauit, i???rauit???ue, nunquam senatorem nisi ex Senatus sententia puniturum. Colaphum liberto suo infligi iussit, cùm ipsum inter duos senatores ambulantem conspexisset, cum hac additione: Ne tam impudenter inter eos ambularet medius, quorum adhuc seruus esse posset. Optimos quosque de Senatu in contubernium suum asciuit. Senatui legitimo, cùm in vrbe vel extra vrbem esset, semper interfuit: fastigium Senatus extulit quantum poruit. Cuspinianus. Legatoram. Erat Veteribvs ius legatorum sanctum & inuiolabile cùm hominum praesidio munitum, tum diuino iure defensum, quod etiam inter bella & hostium tela incolume seruabatur. Alexander ab Alexandre libro quinto, capite tertio. Chorvs apud Eurip. Heraclidis Demopho ontem, mala minitantem Copreo praeconi, sic allo quitur: [Greek words]. Ne per deos praeconem ausis verberare. At ille respondet: [Greek words]. Nisi praeco recte agere discat. L. Valerius, A. Manlius, & L. Sergius aureum craterem Dalphos deferebant è praeda Veientana à Camillo votum. Hi à Liparensium piratis, circa Siculum fretum intercepti, Liparas perducti sunt. Gerebat tum Timasithevs summum in ea insula magistratum. Is quum auru̅ (erat enim osto talentoru̅ [3390] crater) velut publico latrocinio quaesitum, ex aequo Liparensibus de more diuidi oporteret, vir Romanis quàm suis similior, multo religionis metu multitudini priùs iniecto auctor extitit, vt legati cum dono Apollini destinato mitterentur. Addidit & naues, quae Romanis euntibus praesidio essent. Quo factum, vt legatis Romam reuersis societas sit cum Liparensibus inita, dona???ue Timasitheo missa. Sabellicus libro nono, Enneadis 3. Nobilitati generis. Cùm Alexander Amyntae Macedonum regis F. certandi gratia ad Olympia descendisset. ab Agonothetis prohibebatur: quòd negarent Barbarorum id esse certamen, sed Graecorum. At vbi palàm fecit sese Argiuum, & Persarum legatos in conuiuio interfecisset, Graecus esse iudicatus est: & stadium currens, proximus primo extitit. Herod. lib. 5. Primo genitvrae. Artabazanes natu maximus filiorum Darij, in regno se succedere aequum putat. Vide Tit. Consiliarij priuati. Apud Lacedaemonios primigenijs regnum debebatur per successionem. Vnde cùm Aristodemi vxor Aegine gemellos peperisset, nec sciri posset, vter eorum primus extitisset, tandem id matris gestu obseruassent, cui scilicet ipsa priori mammam daret: eum primigenium esse existimarunt, & Eurysthenem appellarunt, iuniorem, Proclem. Eurysthenes igitur regno potitus, cum successoribus, inter quos Cleomenes quoq; fuit. At qui à Procle erant oriundi, inferiores esse videbantur, vt Demaratus. Heroct. lib. 6. Anaxandrides Leontis filius, vnus ex omnibus Lacedaemonijs vxores duas eodem tempore habuit. Vnde illi soboles duplex. Nam cùm priorem, probam illam quidem, sed sterilem, vt dimitteret, Ephori iussissent: vt id faceret, in animum inducere non potuit. Eatenus tamen paruit, quòd alterana cooptauit, è qua Cleomenem suscepit. Tunc prior, quae adhuc vterum non tulerat, Dorieum peperit, deinde Leonidam, mox Cleombrotum. Mortuo Anaxandrida, cùm longè praestare confilio & belli artibus Dorieum existimarent: Cleomeni tamen, quòd natu esset maximus, regnum inuiti sanè Lacedaemonii detulerunt. At Dorieus cùm adduci non posset, vt in patria permanens Cleomeni parêret, in coloniam est ablegatus. Pausan. in Lacon. & Herodot. lib. 5. M???atrimonio. Consule Tit. Scortatio iustè punita. fol. 3091. Illic exempla Infamiae in spurios redundantis ob parentum impudicitiam reperies. Item Tit. Praemia foecunditatis, quatenus haec matrimonio accidit, fol. 3388. Lycvrgvs gymnasia virginum instituit, non tantùm sanitatis causa, sed & nuptiarum: pompas dico virginum, vestium detractionem, certamina quae inspectantibus ado lescentibus (exclusis ijs qui celibes essent) peragebant, non geometricis, sed amatorijs, vt ait Plato, coactibus. Plut. in Lycurgo. Generosus & rectè educatus populus Atheniensis, bellum cum Philippo Macedoniae rege gerens, deprehensas illius ad Olympiadem vxorem literas resignare & legere non sustinuit: quòd existimaret (id quod res habet arcana coniugum sacra esse, nec fas euulgari, aut ab alienis nosci. ita obsignatas illas intactas???ue in Macedoniam ad Reginam transmiserunt. Digna gens, quibus fidem & filentium coniuges omnes seruarent. Ludo. Viues de Christiana femina libro secundo ex Plutarchi Demetrio. Apud Rom. senectuti summus semper habitus fuit honos. Sed postquam soboles ciuitati necessaria visa est, & ad prolem populi frequentandam praemijs atq; inuitamentis vsus fuit: tum antelati quibusdam in rebus, qui vxorem, qui???ue liberos haberent, senioribus neque liberos neque vxores habentibus. Sicuti capite septimo legis Iiliae, priori ex consulibus fasces sumendi potestas fit, non quiplureis annos natus est, sed qui plureis liberos quàm collega, aut in sua potestate habet, aut bello amisit. Sed si par vtrique numerus liberorum est, maritus, aut qui in numero maritorum est, praefertur. Si verò ambo & mariti, & patres totidem liberorum sunt, tum ille pristinus honos instaurants, & qui maior natu est, prior fasces sumit. Super ijs autem, quiaut coelibes ambo sunt, aut parem numerum filiorum habent, aut mariti sunt, & liberos non habent, nihil scriptum in lege de ea aetate est. Solitos tamen audio, qui lege non potiores essent, fasces primi mensis collegis concedere, aut longèaetate prioribus, aut nobilioribus multò, aut secundum consulatum ineuntibus. Gellius libro secundo, capite 15. Flamen Dialis apud Rom. si vxorem amisisset, Flaminio decedere cogebatur. Gell. lib. 10. cap. 15. Memorie Civivm, Parentvm, Consanguineorum clarorum. In via quae Olympiam ducit eis Alpheum, Scillunte venienti, celsa crepidine praeruptus mons occurrit, Tipaeum illum appellant. Hinc de saxo feminas deijcere, Eleorvm lex iubet, quae ad Olympicos ludos penetrasse deprehensae fuerint, vel quae omnino Alpheum transmilserint, quibus est eis interdictum diebus: non tamen deprehensam esse vllam perhibent, praeter vnam Callipateram, quam alij Pherenicem nominant, Haec viro mortuo, cum virili ornatu, exercitationum se magistrum simulans, Pisidorum filium in certamen deduxit. Iam???; eo vincente, sepimentum id, quo magistros seclusos habent, transiliuit, veste posita: feminam tamen agnitam omni crimino liberarunt: datum hoc ex iudicum aequitate patris, fratrum, & filij gloriae, qui omnes ex Olympicis ludis victores abierant. Ex eo lege sancitum, vt nudati adessent ad ludicrum ipsi etiam magistri. Pausanias lib. 5. Victis Persis, Crotoniatis in Italia praeda̅ impertiuit Alexander Magnus, ad Phayli athletae honorandum studium virtutem???;, qui bellis Medicis, cùm Itali caesterires Graecoru̅ haberent pro deploratis, Salaminem naui suis impensis instructa, fuerat ad periculi societatem prosectus. Plut. in Alex. Alexander Magnus Lampsacenis ob Anaximenem philosophum, Stagiritarum vrbem in gratiam Aristotelis praeceptoris restaurauit. Plut. Avgvstvs Caesar Alexandrinis pepercit ob Arium philosophum. Caesar, victo Po̅peio, cùm Asiam attigisset, Gnidijs Theopompi gratia eius, qui fabulas contraxit, vacationem munerum dedit. Plut. in Caesare. M. Antoninvs Imp. Pallantienses Arcadas libertate donauit, propterea quòd Euander ex eo loco profectus, colonia in Italiam deducta, vrbis Romae fundamenta iecisset. Vide Titulum, Coloniarum. Malis. Huc spectat Pietas & Officivm erga Pavperes. Huc Profana Eleemosynae exempla, f. 111. Religiosa, ad Institiam religiosam pertinent, fol. 3067. Lvchinvs Viualdus Genuensis, iuuenis opulentus, Genuensem matronam frustra deperibat. Ea cùm non haberet vnde sibi filijs???ue alimenta pararet, misit, qui Luchinum ad colloquium inuitaret. Laerus Luchinus, venisse tempus arbitrabatur, amata potiundi. Mulier pedibus eius prouoluta, manantibus lacrymis, dixit: Mentem quidem sibi semper fuisse, vt inuiolatam coniugi fidem seruaret: sed extrema inopia pressam, victam???; paruulorum pietate liberorum, quos fame iam confectos videbat, cogise, vt suam filiorum???; vitam eius misericordiae commendaret. Quibus verbis auditis, Luchinus amore in pietatem conuerso, ne manu quidem mulierem co̅tigit: sed statim domum reuersus, omnia vxori narrauit, atque per eam mulieri pecuniam & caetera ad victum necessaria misit. Fulgosut lib. 4. cap. 3. Peregrinos. Ne peregrini aut pupilli iudicium corrumpant, Dominus Israelitis praecipit: sed recordarentur, se quoq; in Aegypto peregrinos fuisse, atq; inde à Ioua vindicatos. Deut. 24. Exvles. Achis Gethaeorum rex Palaestinus, Dauidem exulem cu̅ 600. comitibus suscepit, ei???; ciuitatem Siceleg inhabitandam dedit, quae postmodum ciuitas Dauidis appellata est. Eum quinetiam in expeditione contra Iudaeos comitem habuit cu̅ 200. socijs, eius virtutiatq; fortitudini plurimùm confisus. At proceribus Palaestinis eum suspectum habentibus, ab Achi quamuis inuitodomum dimissus est. 1. Reg. 29. Iones Peloponneso eiecti ab Achaeis, ab Atheniensivm rege Melampo Andropompi F. in ciuitatem sunt recepti. At dissidentibus postea de regno Codri filijs, cùm Medoni regnum exoraculo obtigisset, Neleum ducem secuti, in Asiam colonias deduxêre. Pausanias in Achaicis. Heraclidas, Herculis filios, ob regis Mycenarum Eurysthei odium tota exulantes Graecia, ad Misericordiae aram confugientes, soli Athenienses suscepêre, & armis etiam contra insensissimum hostem defendêre, Tricyrintho vrbe illis ad habitandum concessa. Sabellicus libro septimo, Enn. 1. Edito oraculo, futurum, vt Athenienses ab Eurysthei incursatione liberarentur, si quis è liberis Herculis sernet inferis deuoueret: Macaria sese spontaneae morti obtulit. Quo facto, congressi cum hostibus victoriam reportaru̅t, cùm alijs quàm plurimis interfectis, tum Eurystheo ipso ab Hyllo, siue Iolao Herculis filio peremto, cuius caput ampuratum ad Alcmenam detulit. Illa defuncti oculos effodit. Erasmus in Prouerbio, Mitte in Macariam. Themistocles Lacedaemoniorum accusationem & insidias metuens, Argis profugit ad Admetvm Molossorum regem, & ad aras Vestae considens, supplicem se praebuit. Rexilsum principiò benignè vt amicum excepit, & hortabatur, bona spe esset, sibi deinceps salutem eius curae fore. Caetetùm vbi à Lacedaemonijs legatio venit, quae eum palàm dedi ad supplicium deposceret, tanquam proditorem, euersore̅ ac pestem [3391] Graeciae: sin dédere recusaret, bellum ab vniuersa Graecia expectaret. Rex hinc minis perterritus, illinc misericordia & religione supplicis tactus, ignominiam???; proditionis deuitare ioprimis studens, hortatur Themistoclem, vt clàm Lacedaemonijs se inde proripiat: magnu???; auri pondus ad auxilium fugae commeatum???; tribuit. Ille accepto auro, noctu ex Molossis prosugit in Asiam, ad quendam suum priuatum hospite̅ vetustum???ue amicum, nomine Lisythidem, & opibus potentissimum: qui in traiectu & profectione exercitui Xerxis vniuerso cibaria commeatus???; dederat. Cùm Persis esset consuetudo, si quis ad regem pellice̅ duxisset, eam curru obtectam vehere vndiq; clauso, neq; occurrentem quempiam impedime̅to esse, seu quid id soret scrutari vel percunctari, neq; eius, quae duceretur, aspectum petere auderet: Lisythides fabricato magnis sumtibus curru, ac speciosi ssimis velis vndiq; circumtecto, Themistoclem illi impostuit, & tutissimo expedirissimo???; itinere saluum ad regem perduxit. Eum rex benignè susceptum apud se habuit. Interea Mandane silia Darij, eius, qui magos deleuerat, germana Xerxis soror, magna apud Persas auctoritate & gratia, filijs ad Salaminem orbata, cùm audisset Themistoclem aduenisse, multis lacrymis frarrem precari atq; instare, ne suorum natorum caedem sinat inultam: à saeuissimo hoste, quem in manu haberet, supplicium sumat. Pòst vbi se non audiri percipit, ad optimos quosq; Persarvm se confert, ambit???; precibus omnes, postulans Themistoclem per eos ad supplicium deposci. Multitudine concitata, concursu???; in curiam facto, cùm magnis turbae clamoribus Themistocles deposceretur, rex respondit, se principibus Persarum de ea re iudicium instituturum: tum quicquid illi iudicassent, id permissurum. Quod cùm omnibus aequum videretur, assensi discedunt. Dato temporis iusto ad iudicium parandum interuallo, Themistocles interea linguam Persicam didicit: ac sermone Persico sese de obiectis criminibus purgans, pro insonte habitus poena liberatur. Rex viri salutem gratam habens, praeclaris cum donis ornat: nam vxorem ei tradit ex Perside genere honesto ortam, forma???; praestantem, tum moribus pudicis & honestare praecipua. Domesticam praeterea ad seruitia & minislteria multitudinem addit, omnimodam???; supellectilem, ac reliquos, qui ad vsum & delicias facerent, sumtus suppeditat. Tres namq; eius ditioni subiecit vrbes, quae ad necessitates vitae subminstra̅das habebanturidoneae: Magnesiam ad flumen Maendrum sitam, omnium Asiae totius vrbium frumento feracissimam, ex qua panem conficeret: Myunta ad obsonium, piscium copia, quippe, quae mari iuncta sit, praedantem: Lampsacum agro vitibus consito cultam, vnde vino afflueret. Themistocles itaq; terrore iam liber, eo quem sibi Graeci incusserant, atque ab his (facinus sanè detestabilis ingratitudinis, & extremae propènequitiae) patria expulsus, quos meritis incomparabilibus ornarat, exceptus contrà ex fuga ab his quos maximè laeserat, eas vrbes incolebat, vitam in summa rerum fructuum???; omnium copia tranquillam ducens. Pòst in Magnesia moritur, digno???; ac praestanti sepulcro fuêre condita eiui ossa. Diodorus lib. 11. & Plut. in vita eius. Lacedaemonii Minyas, argonautarum progeniem, quòd Atheniensium feminas ex Braurone praedati essent, à Pelasgis eiectos, ciuitate donarunt. Valerius Maximis lib. 4. cap. 6. & Herodotus. Lacedaemonij captis per Lysandrum Athenis, muris???; dirutis, ad XXX. tyrannos viribus & terrore armandos, decreuerant, exules Atheniensium vndiq; duce̅di ius esse: pro hostibus habendos, qui obstarent ducentibus. Aduersus id decretum sciuerunt aliud Thebani, dignum & germanum Herculis & Liberi patris factis, omne tectum & oppidum Boeotiae Athenien sibus, si quibus vsus foret, patêre. Qui exuli, dum duceretur, opem non tulisset, talentum multae nomine pensurum. Si quis Athenas ferret per Boeo tiam in tyrannos arma, neminem id neq; videre neq; audire Thebanorum. Neq; vcrò, qui haec tam Graeca & humana sciuerant, factis decreta non sunt executi. ImòThrasybulus, cum sua cohorte occupata Phyle, conatus suos ceperunt ex Thebis, quòd arma & pecuniain comparassent, atq; rem secreto aggrederentur auxilio Thebanorum. Has causas arripuit contra Thebanos Lysander, & bellum Boeoticum excitauit: in quo ipse, dum Haliartum oppugnat perijt. Plut. in Lysandro. Apud SybaritasTelys quidam populi dux, cùm in magna plebis esset gratia, auctoritate???; praestaret, potentissimum quenque calumniari apud populum cepir, donec tandem Sybaritis persuasit, vt quingentos ex ditissimis ciuibus eijcere̅t vrbe, for tunas̅; & opes eorum in publicum redigerent. Exules Crotona petunt: ibi???ue ad aras in foro erectas supplicum more consugiunt. Telys legaros ad Crotoniatas mittit, vt exules dedant. Dubijs animi Crotoniatis, num dedi Sybaritis exules praestaret, an bellum contra potentiores suscipere?Pythagoras philosophus consuluit, supplices, incolumi deùm fide, ad quam confugerant, esse protegendos. Itaque cùm bellum pro supplicum salute tutanda suscipiendum decreuissent, Sybaritarum trecentis millibus, Crotoniatae centum millibus obuiam profecti, Milone athleta duce, qui sexies Olympia vicerat, & tunc coronis Olympiacis ornato corpore, in aciem descendit, Herculis???; ritu, leonis (spolio claua???; armatus, fusis hostibus, omnes in fuga comprehensos necauit. Itaq; maior tanti exercitus pars caesa interijt. Vrbem ingressi Crotoniatae eam diripiunt, cunctis???; passim vadatis, cultoribus vacua loca deserta???; reddunt, quae annis post eam cladem octo & quinquaginta, Thessali eò concedentes, restaurauêre, atq; incoluêre. Diod. lib. 12. Rex Aegypti Ptolemaeus ex certa offensione & dislsensione cum ciuibus suis Alexandria relicta Romam nauigauit, vt Pompeius & Caesar se cum exercitu reducerent. Cupiens autem conuenire Catonem, misit ad eum, sperans illum ad se venturum. Erat fortè tu̅c Cato in leuanda occupatus aluo, qui Ptolemaeum iussit, si ei visum esset, ad se venire. Postquam venit, neq; obuiam ei processit, neq; assurrexit: sed quasi vnum de vulgo salutauit & assidere iussit. Id primùm commouit illum, qui miratus est, tantum in populari & exiguo ornatu supercilium & seueritatem. Verùm vbi sermonem de rebus suis exorsus cordatam orarionem liberam???; audiuit, cùm incusaret eum Cato atq; subijceret: Quanta relicta felicitate, quantis sese subijceret indignitati bus, laboribus, largitionibus, & auaritiae principum Romanorum, quos redacta in argentum Aegyptus vix expletura esset: consuleret autem, vt cum classe reciperet se & cum ciuibus rediret in gratiam: comitem etiam se offerret & in reconciliando adiutorem: ille quasi ex insania & amentia ab ea oratione ad mentem reductus, veritate perspecta & Catonis prudentia, instituit quidem illius vti confilijs: caeterùm auersus iteru̅ ab amicis, vt primùm Romam appulit, atq; ad fores vnius accessit in magistratu positi, desleuit inconsulta sua cepta: quòd non viri boni verba, sed Dei fastidiuisset oracula. Plut. in Catone. Bellis ciuilibus, Cinnae & Marij crudelitate cùm M. Crassus patrem & fratrem interfectos audiret: tres amicos & seruos decem secum trahens profugit incredibili celerirate in H spania̅: quòd pridem illic in parentis praetura fuisset, amicos???; sibi adiunxisset. Cùm verò reperisset pauore omnes consternatos, atque saeuitiam Marij, quasi praesentis exhorrescenres: apud nullum ausus fuit se detegere: sed agrum maritimum Vibii Paciani ingressus, in quo ampia eract spelunca, eò abdidit se, atq; ad Vibium periclitandum, vnum seruum misit viatico quoq; iam deficiente. Vibius re nunciata exultauit eius incolumitate, accepto???; comitatus numero & loco non inuisit ipse eum: verùm accito procuratori praediorum praecepit, vt coenam quotidie appararet, eam???; ad petram deportaret, qua ibi relicta silentio abiret: neu curiosè rimaretur vel scrutaretur, denunciata nece si id faceret: & si se adiuuisset, libertare ostensa. Ea spelunca haud procul abest à mari, quam rupes coëuntes vndiq; daudunt, tenuem???; & lenem auram intromittunt. Agenti ibi Crasso afferebat procurator quotidie necessaria, neque hic illos vel vidit vel cognouit: sed conspiciebatur ipse ab illis, qui tempus sciebant & obleruabant. Coenae paratus vel ad voluptatem affluens erat, nedum ad necessitatem: quippe statuerat omni benignirate prosequi Crassum. Nempe venit ei in mentem aetatem quoq; respicere, quòd admodum esset adolescens Crassus, atq; aliquid etiam indulgcendum aetatis flori. Itaq; ancillas duas venustas accersit, ac cum his pergit ad mare. Vbi ad locum ventum est, monstrato ascensu imperat, vt sine trepidatione ingrediantur. Aduenientes Crassus conspicatus, metuit ne cognitus locus & ipse proditus esset. Igitur rogat eas, Quid quaerant, & quae sint? Vt responderunt doctae, latentem se ibi dominum quaerere. Perspecto Crassus Vibij cum ipso ludo & comitate, recepit puellas: eas???;, quo ad illic haesit, retinuit secum. Hae, quibus haberet opus, signifi cabant & renunciabant Vibio. Earum alteram ait Fenestella se iam anum vidisse, ac crebrò ex ipsa audisse libenter haec commemorantem & narrantem. Postquam ita Crassus menses octo delituit & transegit: simul atq; exitum Cinnae accepit, prodijt in lucem, & contractis nauibus traiecit in Africam, contulit???; sead Metellum Pium, inde ad Syllam. Plut. in Crasso.

LIBRI QVINTI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? ??? Voluminis Decimioctaui Liber V. De Ivstitia Correctiua. [Greek words] versatur circa eadem, circa quae & [Greek words], diuerso tamen respectu: quoniam hîc Inaequalitatis corrigendae ratio habetur, illic verò Fidei seruandae, cuiq; pro dignitate id quod suum est tribuendo. Aequale medium est: Inaequale vtrinq; ad latera abscedit, per magis & minus. Et quoniam hîc personae plures sunt inter se contrahentes, ad minimum duae, si aequales inaequalia obtineant, vel inaequales aequalia, iustitiam peruertunt. Itaq; in vna eadem???; actione, respectu eius qui plus habet, iniustitia Actiua in excessu aequalitatis dici poterit: at respectu eius qui minus habet, iniustitia Passiua erit in defectu aequalitatis. Haec causa est, cur Iniustitia vnica lustitiae opponatur, cùm caeteris virtutibus duo semper vitia opponi consueuerint. Hanc inaeualitate̅ corrigere, [Greek words] munus est. Corrigetautem, si [Greek words], quod diuersarum personarum respectu & [Greek words] & [Greek words] est, ad [Greek words] reducat, in co̅tractibus tum voluntarijs, in quibus vterque, & agens & patiens, consentit (verbi gratia, in emtione & venditione, in opera locata, & consimilibus) tum non voluntarijs, in quibus patiens non consentit. In voluntarijs quidem ille qui emit, accipitab alio rem emtam: qui vendit, dat alteri rem emtam: hîc iam inaequalitas adest, [Greek words] habet emens, [Greek words] habet vendens. Tollenda est igitur per rem aequiualentem, nimirum per pecuniam (quae veluti mensura est omnium rerum ipsa aestimatione) aut certè per commutationem. Emens itaque vendenti precium rependit, & sic id quod inaequale erat corrigitur. Voluntarius erat contractus, & propterea correctio quoque est voluntaria. Nam si qua oriatur fraus dolúsve malus in hac conuentione, non ampliùs erit voluntarius contractus, sed inuoluntarius: & propterea non correctione commutatiua, sed per poenam aut multam aequalitas erit restituenda. Iam verò inuoluntarij contractus, quia altero volente, altero nolente contrahuntur (generali enim vocabulo Arist. conuentiones istas siue actiones quotidianas in mutua hominu̅ co̅uersatione [Greek words] vocat, quamuis Latini vocabulo Contractus in solis voluntarijs vtantur) idcirco etiam correctionem non voluntariam habent: quia alter vult corrigi, alter non vult. Nam sicuti iniustè agens in agendo volens, in correctione iustanolens euadit: sic iniustè paties in paciendo nolens erat, at in correctione iusta volens efficitur. Res autem, per quas inaequalitas ista è medio tollitur, Aristoteles generali nomine [Greek words] vocat, Lucrum & Damnu̅, metaphora ducta à voluntarijs contractibus, in quibus pecuniaria aestimatione lucrum vel damnum facere dicuntur. Haec duo interse sunt contraria, [3397] vt etiam contrahentium voluntates. Qui iniuria volens afficit, [Greek words] acquirit, & propterea [Greek words] habere videtur, modò pecuniarium, vt si quis iniusto foenore alium opprimit, aut aes alienum dolosè supprimit: modò quoduis aliud, verbi gratia honorem, vitam, & similia. Adulter pudicitiam eripit, homicida vitam, & sic de caeteris. Quapropter lucrum istud interdum est corporeum, vt pecunia, vt quaeuis alia res quae vi alicui aufertur, liberi, iumenta, serui: interdum est incorporeum, vt honor, existimatio, pudor, & consimilia. Iam verò is, qui iniuria nolens afficitur, [Greek words] acquirit, & propterea [Greek words] pati videtur: hoc est, damnum vel in corporeis, vel in incorporeis. Correctio igitur in eo iam consistet, vt [Greek words] vniuscuiusque reducatur ad aequalitatem: videlicet vt is qui iniustum [Greek words] agendo iniustè obtinuit, iustam [Greek words] patiendo luat, quae poena & multa propriè dicitur: & vicissim is, qui iniustam [Greek words] siue damnum passus est, iustum [Greek words] per restitutionem adipiscatur. Ex quibus patet, lucrum & damnum non tantùm in pecunia & opibus, sed in omnibus externis bonis consistere: quamuis vsu loquendi ad opes propriè transferantur. Proinde Correctio in non voluntarijs modò per easdem res numero vel specie fit, per quas iniusta actio (verbi gratia, per restitutionem eius quod ablatum est furto, sarcilegio, foenore, rapina) modò per res specie diuersas, & numero, aequiualentes tamen: vt quando pro pudicitia violata reponitur pecunia, aut homicidium exilio multatur. Et haec ratio est contractus non voluntarios corrigendi, in quibus patiens iniusta non consentit. Non consentit autem, quia nemo volens iniuria afficitur. Patitur autem vel dolo circumuentus ab alio, vt furto, peculatu, falso testimonio, insidijs, adulterio, clandestina caede (quod ab Arist. [Greek words] dicitur) vel per vim coactus à pote̅tiore: cuius generis sunt torme̅ta, carceres, exilia, mortes, atquecaedes apertae: in quibus omnibus agens scit, & volens facit: patiens scit quidem, sed nolens pati cogitur propter inopiam defensionis. Itaque [Greek words] tamen, appellatur. Licèt ergo ratione patientis non voluntarius contractus duplex sit apud Arist. par est tamen correctionis ratio. CORRECTIO IVSTA RESPECTV PERSONARVM, ERGA QVAS EXERCETVR. Erga. Philosophos. Ex Tit. Philosophorum odium, contemtus, huc quaedam, fol. 1212. Rhetores. Consule Tit. Rhetorices contemtus, fol. 1133. Lacones Cephisophontem, qui posse ostenderat se de re qualibet totum diem dicere, exegerunt: Bonum declamatorem, dicentes, respondentem rebus habere, orationem debere. Plut. in institutis Laconicis. Poetas. Propter Obscvritatem. Si quis perplexum aliquid in canticis adhiberet, [Greek words], cuiusmodi sunt Phrynidis intricatae ambages, multis verberibus afficiebatur, vt qui Musas aboleret. Suidas. Ignorantiam. Aristo poëta, quòd Atheniensium laudes inepto carmine prosecutus esset, fame ab ijsdem fuit necatus. Choerilvs poëta propter ignorantiam ab Alexandro Magno inedia necatus dicitur. L. Sylla poëtae indocto interdixit, ne quid ampliùs scribat. Cicero pro Archia. Inconsiderantiam. Phrynichus poëta post Mileti oppidi expugnatione̅ Athenienfibus, hinc sumto argumento, fabulam exhibuit. Cùm fleuisset populus mirum in modum facti recordatione, dies dicta est Phrynicho poëtae. Huic Ivdices, quòd insolenter praeteritas miserias ac calamitates scenicis fabulis annumerasset, luctum???; publicum in animos audientium memoriámque reuocasset tum, cùm etiam hilarioribus rebus potiùs occupa̅di essent: frustra scenae libertatem & antiquam licentiam proponenti, nihil???ue à se dolo malo factum: litem nihilominus mille drachmis aestimarunt: censitum???ue ne ea vnquam denuò populo daretur spectanda fabula. P. Aerodius ex Hero [3398] doto lib. 6. & ex Plutarcho in Politicis, & Ammiano Marcellino, lib. 28. Medicos. Manes haereticus (qui diuinam solùm in Christo naturam ponebat) à Rege Persarum cute direpta necatus est, quòd eius filium morbo laborantem interfecisset, quem tamen sanaturum sepromiserat. Vide Tit. Haereticorum. Austrigildis regi Gyntranno nupta, dysenteriae morbo, qui per vniuersam Galliam populariter grassabatur, correpta, apud maritum, conquesta est, quasi medicoru̅ negligentia morbus inualuisset. Iussu igitur Regis grauibus affecti supplicijs medicifuêre. Quibus tamen regina sua quoq; morte parentauit. Aimoinus lib. 3. de gestis Francor. cap. 33. Vates, Propter Ignorantiam. Nabvcodonosor, Babylonioru̅ rex omnes ariolos & Chaldaeos interfici iussit, eo quòd somnium, quod ipsi exciderat, in memoriam ei reuocare non possent. Daniel aute̅ Iudaeus spado cum socijs precibus ad Deum conuersus, somnij reuelationem obtinuit, & Regi enarrauit. Qua re non se tanrùm & socios, verumetiam omnes reliquos sapie̅tes & Chaldaeos à morte seruauit. Danielis 2. Apud In Dos si quem praesagia ter frustrentur, silentij perpetua multa irrogatur. Caelius lib. 18. cap. 31. A. L. Improbitatem. Vates quoscunque, qui vera praedicerent, & tamen ad deorum alienorum cultum hortare̅tur, Dominus morte plecti Israelitis iussit. Deuteron. 13 Massilienses, vates sacrificulos, qui quaestus causa sacra circunferebant, suis oppidis exegêre, ne religionis praetextu otium sectarentur & luxum. Alex. lib. 3. cap. 13. Spartani cùm Delphos profecti essent, consulturi oraculum, an esset Demaratus Aritonis filius, nécne: Cleomenes subornauit Cobonem Aristonis filius, nécne: Cleomenes subornaritate, vt persuaderet Periallam, mulierum vaticinantium antistitem, dicere ea quae Cleomenes volebat dici. Ita Pythia sciscitantibus ijs, qui ad oraculum erant missi, negauit Aristonis filium esse Demaratum. Quae tamrn res fequenti tempore palàm facta est, & Cobon è Delphis profugit, & Perialla honore abdicata est. Herod. lib. 6. Bello Samnitico cùm iam concursurae essent vtrin que acies, ad L. Papyrivm Cursorem consulem defertur, ortam esse inter pullarios de auspicijs contentionem: Ipsi, inquit, luant, si quid fraudis inest: mihi solitimum tripudium nunciatum est. Haec ille, atque vnà man dauit pullarios in prima acie constitui. Mirum hic accidisse aiunt, vt priusquam pugna orta sit, Pullarius ante aceim stans telo saucius conciderit. Id vbi cosuli renunciatum est: Dij, inquit, in praelio sunt. luit mendacij poenam noxium caput. Cui haec dicenti coruus, vel malus daemon potiùs, supernè occinuit. Quo laetus augurio consul, signa canere, clamorem???; tolli iussit. Collatis fignis nonsine multo labore & sanguine, cùm sese P. Decius collega deuouisset, victor euasit. Sabell. lib. 7. Ennead. 4. ex Liuij lib. 10. Dec. 1. & Val. Max. lib. 7. Romani, Lucio Posthumio consule, Alcium & Philiscum Epicureos extra ciuitatem eiecerunt, propter voluptates, quas introducebant. Eodem pacto Messenii etiam susfragijs decreuerunt, vt Epicurei extra ciuitatem eijcerentur. Athen. lib. 12. cap. 24. Cùm statua Horatij Coclitis, Romae in Comitio posita, fulminede coelo tacta esset, & ob id piaculis luendum Arvspices ex Hetruria acciti essent: hostili in populum Rom. animo instituerunt eam rem contrarijs regionibus Procurare: suaserunt???; illam statuam in inferiorem locum perperam transponi, quem sol oppositu circumundiq; aliarum aedium nunquá illustraret. Quod cùm ita fieri persuasissent, delati ad populum, prodidiq; sunt: cum???; de perfidia confessi essent, omnes sunt interfecti. Gell. lib. 4. cap. 5. Valens Imperator Arianus cùm ex magicis vanitatib??? intellexisset, post se regnaturum, cuius nomen à litera ??? incoaret: multis, quorum nomina ab hac litera incipiebant, interfectis, iussit tandem diuinationis ab hac litera incipiebant, interfectis, iussit tandem diuinationis huius auctores inquiri, de illis poenam sumturus. Iamblichus metu mortis veneno seipsum necauit. Zonaras. Mendacivm. Veteres Scyth ae astronomos sagos???ue, qui falsa apud eos praedixissent, accenso carro impositos occidebant. Herodotus libro 4. Amasis rex Aegypti, oracula mendacia nullo honore affecit. Herodotus libro 2. Magistratvs. Vide Tit. Persidiae erga Magistratus poena, f. 3424. Cn, Corn, Scipio, Haspali filius, priusquam mereri posset, cùm ei Hispania prouincia sorte obuenisset, ne illuc iret, decreuit: adiecta causa, quòd rectè sacere nesciret. Itaque à Rom. propter vitae inhonestum actum sine vllo prouinciali ministerio, tamen repetundarum lege damnatus est. Valerius Maximus lib. 6. cap. 3. Peroze rege Persarium à Nephthalitis caeso, Cabadae minorieius filio regnum tradiderunt Perse. Quod cùm ille suscepisset, legem publicam impudentissimè ferre ausus est, vt communes omnibus vxores essent. Quam quidem ob causam à Persis regno exutus, in carcerem coniectus, & electus alter Perozis filius Blasus. Cedrenus. Ioannes Basilides, magnus dux Moscouiae, in eo vnico, &c. Vide fol. 3465. Dvces. Romani duces, quitemeritate vel inscitia exercitus amisissent, aut sugae aut pauoris infimulati essent, pecunia & exilio saepe multati sunt. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 6. Carthaginenses, duces suos prauo consilio cum hostibus pugnantes, etiamsi prospera sortuna subsecuta esser, cruci tamen affigebant: quod benè gessissent, deorum immortalium benesicio ascribebant: quòd malè, ipsorum culpae. Valerius Maximus lib. 2. cap. 2. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 7. Genial. dierum. Legatos. Apud Graecos ei, qui oraculum Delphicum adierat, & oracula obsignata accipiebat, denunciatum erat supplicium, si tabellas soluisset, vnum de tribus: aut enim oportebat eum priuari oculis, aut manu, aut lingua. Suidas. Archeptolemvs & Antiphon orator legati Lacedaemonem missi, proditionis & persidiae domum reuersi conuicti, vndecimuiris dediti fuêre, pecunia eorum in publicum redacta, Mineruae decima pars sacrata, tecta eorum dissipata, are ae terminat???, eis???; -inscriptum, Archeptolemi & Antiphontis perduellionum: cautum???; ne liceret eos Athenis humare, neq; in finibus, qui iuris sint Atheniensis: infames sint Archeptolemus & Antiphon, eorum???; progenies tam notha quàm iusta: si quis quem ex Archeptolemi & Antiphontis familia adoptauerit, infamis sit qui adoptauerit. Haec in pila aerea incisa fuêre. Plut. in vita Antiphontis. Metrodorus Scepsius Mithridati regi (qui à Lucullo & Pompeio Magno deuictus est) adeò carus & familiaris fuit, vt regis parentem eum appellarent. Hunc Mithridates ad Tigranem regem Armeniae delegauerat, in bello quod aduersus Romanos suscipiebat, cum eo foedus ac societatem ineundi causa. Tigrani periculosum videbatur, tam potentes hostes praelio lacessere: imò verò tutius atque vtilius esse, his amicis quàm inimicis vti, frui: & ea de re consulebat ipsum Metrodorum. At ille respondit, se, vt legatum, suadere: vt Metrodorum, dissuadere. Huius rei nomine longo pòst tempore delatus ab ipso Tigrane rege, capite poenas luit: quanquam id secisse se dicerer, non odio Mitridatis, sed quò Tigranis auxilio destitutus, bellum illud omitteret, quod vel iunctis ijs socijs???; graue, periculosum, ac postremò exitiosum futurum esse praeuidebat. Plut. in Lucul. Anno 1323. cùm res toties malè gestae cum Scoto, iam Edovardo II. Anglorum regi documento essent, vt fortunam belli timeret, ac pacem demùm quaereret, negotium dedit Andreae Carliolensi comiti, vt cum Scoto de concordia ageret. Is in Scotiam profectus, cum Roberto rege nihil de pace, sed de bello egit: nam siue quòd desperaret de rebus Edouardi, cui tam domi quàm foris omnia infesta erant, id???ue mali inprimis eius incuriae assignabatur, siue quòd suapte natura, prae fraudibus & dolis, nulla re alia delectaretur, cum Scoto paciscitur, quando, quóve loco insidiae Edouardo intenderentur: & vt fides data ac accepta firmior esset, Roberti sororem in matrimonium accepit. Post paulum de ea persidia rex certior factus est. Adeò difficile est, proditionem caelare, quae mille graditur pedibus, & quocunque pergit, mille post se vestigia relinquit, quibus facilè deprehendi possit. Vbi igitur Andreas Carliolum reuertit, à militibus regijs, qui illic hybernabant, ipsius regis iussu captus, atque facinoris statim conuictus, morte multatus est. Polydorus lib. 28. Conuenera̅nt Electores Principes Francofurti, vt regem Rom. eligerént: Friderico Pulcro Austriae, & Ludouico Bauariat competitoribus. Valdemarus Marchio Brandeburgensis cum praesens esse non posset, misit Nicolaum de Boock, equitem, cum multis literis diplomate munitis ac corroboratis, Fridericum regem suo suffragio constituens. Eques is quòd nihil se speraret à Friderico consequuturum, simul etiam quòd plurium animos in Ludouicum cerneret inclinare, abrasa membrana, expuncto???ue nomine Friderici, Ludouicum substituit, contra domini sui voluntatem. Ob'quod scelus Valdemarvs Marchio, postquam intellexit electionem in aliam partem inclinasse proditione legati sui, equitem in vinculis inedia confecit. Quotidie enimdelicatissi [3399] mos cibos ei apponi curabat, & statim appositos à custo dibus deuorari, vt ciborum praesentia fames magis acueretur. Alij scribunt binas literas militem à Marchione pari sigillo munitas acccpisse: quarum altera: rasae erant, vt illis vteretur pro occasione. Is verò fracta side, cùm Ludouicum delegisset per literas contra domini voluntatem, animum???ue dominiprodidisset, has tandem proditionis poenas luit. Cuspin. Milites. Scythis, qui nullum hostem interfecislset in acie, in solennibus libare non poterat: reliqui initiati adesse non vetantur. Herodotus lib. 4. Apud Aegyptios, qui milites ordines reliquissent, aut dicto non parêrent, vel iniussi in castra redijssent, de gradu deiecti, ad inferiorem redibant statum. Si verò ducis consilium hostibus palàm fecissent, lingua multabantur. Ibidem. Romani manipulos aut cohortes, quae timore vel negligentia ordines reliquissent, aut in exercitu seditiosae fuissent, sorte ex eis delecto decimo quoque, capitali poena multabant. Sic omnium timore, quibus illud imminebat supplicium, & paucorum morte militarem disciplinam seruabant. Fulg. lib. 2. c. 1. & Alex. ab Alex. lib. 2. c. 13. Apud Eosdem illa inter militares animaduersiones minima habebatur, cùm exignauorum brachio sanguis hauriebatur. Nam per hunc modum sparso sanguine, quem pugnando effundere metuerant, manifesta fieri corum ignauia putabatur. Videtur autem primitùs in militibus stupentis animi phlebotomia remedij loco adhibita, mox etiam in poen ae speciem degenerasse, quasi minùs sani viderentur omnes, qui delinquerent. GelIius libro 10. cap. 8. Ijdem ignauos & desertores in primam saepe ducebant aciem, & districtis gladijs discinctos destituebant, varijs ???ue ignominijs afficere solebant. Eos, qui pugnam detrectassent. aut secessionem fecissent, qui erant fugae & pauoris insimulati, iureiurando adigebant, vt non aliter, quàm stantes ad perpetuam ignominiam facti, cibum potum???ue caperent. Saepe etiam ignauos sustuario plexerunt, aut in exilium miserunt, & relegarunt, vt procul à lare senescerent. Saepe etiam eos circumuentos transfixêre. Qui captiui in hostium potestatem sua desidia venissent, his arma & ordo militandi mutatus fuit, vt equites in peditum, pedites in funditorum alas transcriberent: vt???ue locum extra castra assignatum, vallo & solla non communirent. Alex. ab Alex. libro 2. capite 13. Avgvstvs ignauos milites fossam fodere discinctos iussit, vt co habitu & specie deformi in omnium conspectu prae se ferrent infignem ignominiae & flagitij memoriam. Pecunia saepe multabat. Interdum etiam eos, qui in exercitu deliquissent, iussit ante ducem flexis genibus stare: nonnunquam lateres totum diem ferre. Polyaen. lib. 8. Scidlizius Nobilis intercessione legati Gallici. Vide fol. 3465. Consvltores. Mosyni populi, si quis malè consuluisse aliquando videatur, fame necant, vt malè dati consilij ea ratione poenas luat. Stobaeus Serm. 42. ex Nicolai de Moribus gentium Hist. Interpretes. Cùm legatos Xerxes ad Graeciae ciuitates misisset, eas ad imperata facienda hortantes, contigit, vt vnà cum eis esset Graecus interpres. Themistocles ergo, qui eo tempore Athenis praeturam gerebat, interimi eum curauit: indignam rem arbitratus, quòd ad Barbarorum arbitrium in Graeciae detrimentum Graeca vteretur lingua. Plut. in Themist. Aaron cùm Occidentalium gentium legationes exponeret, & Manvelis Comneni Imp. voluntati eas non refragari videret: legatos obiurgauit, vt nimiùm ad iussa exequenda paratos: monuit???ue, vt aduersarentur, neque tam sacilè ad sentirentur, Imperatore ob Latini sermonis imperitiam, quid dictum esset, ignorante. Caeterùm imperatrix Maria, Raymu̅di Antiocheni F. sermonis Latini peritissima, Imperatori exposuit omnia: qui ira commotus, Aaroni & visum & omnes facultates eripuit. Nicetas lib. 4. Parentes. Liberos. Ex Titulo, Suppliciorum Iniustitioe erga. Parentes, Liberorum, huc quoedam, sol. 3435. Athletas. Cùm Eupolus Thessalus, athleta, Olymp. 98. ex ijs, qui ad pugilum certamen Olympiae conuenerant, Agetorem Arcadem, & Cyzicenum Prytanin pecunia corrupisset, & praeter eos Phormionem etiam Halicarnassensem, qui in Olympiade superiore de pugilatu victoriam adeptus fuerat: cùm ipsum Eupolum, tum eos, quipecuniam cepissent, quòd primi ea corruptela ludorum religionem polluissent, Elei in aerarios retulerunt, & aenea Iouis simulacra sex conflarunt, quae Zenes dicuntur. Pausanias. Post Eupolum memoriae proditum est, Atheniensem Calippum ab aduersarijs quinquertij coronam precio auertisse, Olympiade CXII. Et multam quidem cùm à Calippo & ijs, qui cum eo colluserant, petijssent Elei, miserunt Athenienses Hyperidem eam multam deprecatum. Verùm cùm exorari non potuissent Elei, eam Athenienses animi elationem prae se tulerunt, vt ne Olympicorum quidem celebritate prohibiti, iudicatum soluere priùs voluerint, quàm Delphicus Apollo percontantibus responsum dedisset, non responsurum se antè, quàm satis Eleis fecissent. De eius multae pecunia signa Ioui erecta sunt. Idem. Cavsidicos. Causidicus quidam Mediolanensis ita vafro erat ingenio, vt causas in quantumcunque vellet tempus disserre posset. Galeacivs dux re cognita hominem accersit, ce̅tum se aureos pistori debere asserens, sed dilationem solutionis gratam sibi fore. Pollicente causidico operam, eam???ue reipsa confirmante, grauiter priùs increpitum impostorem, suspendio necari iussit. Aegid. Corrozetus de Dictis & factis memor. Mensarios, Trapezitas. M. Porcius Cato, praetor in Sardinia, foeneratores omnes ex ea insula exegit, & sumtus, qui in praetorium cultum fieri solebant à socijs circumcidit. Ipse adeò frugi circumspecta???ue moderatione egit, vt vno duntaxat comite, qui salinum ad vsum sacrorum ferret, socias vrbes circuiret. Sabellicus libro sexto, Enneadis. 5. Galba, qui postea imperauit, cùm in Hispania proconsul esset, quibusdam mensarijs praecidi manus iussit, & mensae eorum affigi, quia fraudulenter pecuniam tractare compertierant, Suetonius. Castrvtivs Castracanis Lucensium dominus, cùm sciret mensarium praediuitem solum vertisse, nec multò pòst, parua pecunia cum creditoribus pacta, mensam repetijsse, atque magnificas aedes aedificare cepisse, in vincula coniecit: atque vocatis edicto creditoribus, pro tota summa satisfieri iussit: & quod vltra mensario superfuit, in publicum redegir. Appenso autem mensario iuxta mensam, in qua aduersus eos, qui eius fidem secutierant, fraus commissa erat, ceruices sregit. Neque enim minùs supplicio dignum esse arbitratus est, quàm illos, qui in viatores grassantur: Siquidem fallaces mensarij fraude eos circumueniunt, qui eorum fide ducti, pecuniam suam mensae crediderunt: at grassatores non sine vitae suae discrimine, dispoliare eos nituntur, qui nullam eis sidem habet. Fulgosus lib. 6. c. 3. Anno Salutis mcccxlvii. mense Decembri trapezitae Longobardi & Itali capti, pulsi ac proscripti ex Francia ob immanes vsuras praeter leges exercitas. Rex Philippvs Valesius sortem accepit, interusurio relicto. Auctor Chronici Francorum. Pavlvs IV. Pp. ad Iudaeorum auaritiam coërcendam salubria multa instituit, abrogatis semel cunctis priuilegijs, quibus à superioribus Pontisicibus, & maximè à Paulo III. donati, immanes & intolerabiles diuitias, per fas & nefas congregarant. Ipse igitur tudaeorum insolentiae obuiam iturus, vsuram omnibus interdixit, inditis???ue nouis tributis, singulos ferè pecunijs omnibus multauit. Sparsos deinde & nullis à Christianis distinctos signis, in septa conclusos per singula vrbes in vnum coëgit, crocei???ue coloris pileo insigniuit. panuinius. Brvta. Apud Rom. annuo supplicio canes afficiebantur inter aedem Iuuentutis & Sumani, viui in furca sambucea arbore fixi, quòd Gallis Capitolium obsidentibus ignauia sua & stertore Gallos ascendentes non prodidissent. Plin. lib. 29. cap. 4. Inanimata. Tvm In Genere. [Greek words], Prytaneum pretorium, cùm telum, siue lapis, siue quid eiusmodi in conspectu erat, ignoto auctore caedis. Moris enim antiqui Atheniensivm suit, etiam res inanimes in iudicium adducere, & iudicare, an exterminandae essent. Suidas. in Specie. Erga Statuas. Corcyraei bouem aeneam in Olympia dedicarant. Puer paruulus sub ea sedens, cùm pronus luderet, sublatum temerè caput tam vehementer aeri impegit, vt ex eo vulnere obierir. Elei bouem caedis damnatam extra Altin exportare in animo habebant. Verùm consulto Apolline Delphico, bo [3400] uem inconsultae caedis crimine expiarunt, more Graeco. Pausanias libro quinto. Libros. Libri Protagorae sophistae, eò quòd in cuiusdam principio posuisset, De dijs neque vt sint, neque vt non sint, habeo dicere: ab Atheniensibvs exusti fuerunt: auctor vrbe atq; agro exterminatus. Caelius lib. 22. cap. 1. A. L. ex Cicerone de Natura deorum. Romani libros Numae Graecos, de disciplina sapientiae, quia aliqua ex parte ad soluendam religionem pertinere existimabantur, ex auctoritate Senatus per victimarios, sacto igne, in conspectu populi cremarunt. Val. lib. 1. cap. 1. & Plutarchus in Numa. Avgvstvs Imp. & Pont. max. quicquid fatidicorum librorum Graeci Latini???ue generis, nullis vel parum idoneis auctoribus vulgò ferebatur, supra duo millia contracta vndique, combussit: ac solos retinuit Sibyllinos: hos quoque delectu habito. Suetonius. IMPROBITATIS IN GENERE POENA IVSTA. Adiustam poenam concurrunt personae duoe, Agens & Patiens iusta. Consider antur similiter res duoe, Iniuria scilicet, siue Malum ipsum, à patiente admissum, & Multa ab agente inflicta, per quam reducitur ad aequalitatem. Caeterùm quia malum admissum, subiectum est correctionis: eapropter ex eius varietate tituli Correctiuae Iustitiae distinguentur, qualiscunque fuerit multa siue poena. Hoec enim respectu ir ae tanquam organi, ad locum Seueritatis in vindicando propriè pertinet, eadem??? exempla Iustitiae inseruire possunt: respectu verò aequalitatis, ad quam per multam tanquam mensuram quandam fit reductio, Iustitiae propria est: quandoquidem Aequalitas ceu scopus est propositus, qui Iustitiae dat nomen & esse. Iam verò si qualitatem personarum respicias, supplicia alia publica dici possunt, quae à magistratu siunt: alia priuata, quae à priuatis: vtra??? tamen ab homine iustam moliente vindictam. At quae à Deo siunt, vel certè ab homine iustitiam in corrigendo delicto non collineante, non obseruante, huius non sunt loci, sed ad locum potiùs Fortuitorum malorum pertinent. Iusta patitur à Cleopatra interfectus Agamemnon, Troianae vrbis euersor: at non iustè, ab vxore scilicet, non iustitiae, sed adulterij studio. Necat Orestes matrem Clytaemnestram ob necatum Agamemnonem: quàm pius erga patrem, tam impius erga matrem. Eapropter & Agamemnonis & Clytaemnestrae supplicium non inter iusta supplicia connumerari debent, propterea quòd personarum agentium conditio repugnat, sed inter Fructus improbitatis. Ipsaverò Clytaemnestrae persidia, ipsum Orestis parricidium, ad Iniustitiae locum pertinent. Porrò si Supplicium siue Poena iusta per accidens consideretur, sines quosdam particulares habebit, ex quibus distinguetur. Vt enim confert ei qui castigatur ad vitae correctionem, [Greek words] dicitur. Vt verò ei qui castigat, suam dignitatem & au-Etoritatem hoc vltionis genere conseruare volenti, [Greek words]. Vt alijs, qui sceleratorum poena ab improbitate deterrenturp, [Greek words], & Latinis Exemplum: id quod ex Platonis Gorgia Gellius lib. 6. cap. 14. annotauit. Si quis apud Athenienses in ijs rebus, de quibus nullae extant leges, deliquerit, aut magistratus, aut orator, apud Senatum [Greek words] aduersus eum conceditur: qui si vehementer peccasse videatur, à senatu ipso multatur: si vehementiùs, aestimata multa, quam ei soluere aut pati oportet, tradit eum iudicibus, inquit Pollux. Scribit enim Harpocratio, [Greek words] publicorum fuisse delictorum, quae propter magnitudinem procrastinationem non paterentur, & de quibus neque magistratus, neque leges magistratibus latae essent, quibus adduci in iudicium possent, fed ad Senatum, aut populum primùm deferrentur: apud quos si reus conuictus esset, grauissima poena multaretur: accusator verò, etiamsi non damnaret, nullo detrimento afficeretur, nisi, si quintam partem Suffragiorum non ferret, multa mille drachmarum, cùm antiquitùs poena acerbiore afficeretur. Has verò delationes Senatum recepisse in summis tantùm aerarij angustijs constitutum, Scribit in oratione contra Nicomachum Lysias. Sigonius libro secundo de Repub. Athen. TEMERITATIS POENA IVSTA. Consule Titulum, Seueritatis parentum erga liberos, item, Ducum erga milites, quatenus Temeritas bellica punitur, sol. 2702. 2704. Apud Rom. ignominiae causa militibus audacioribus, qui nec animi nec consilij satis haberent, vena soluebatur. Quae non tam poena quàm medicina fuit, vt superflua sanguinis parte defluxa, se magis intra gyrum rationis continerent. Alex, ab Alex. lib. 2. cap. 13. Servilivs Caepio consul cum Cn. Manlio, quu̅ contra Cimbros, in Italia̅ ruentes, temerariè pugnans, de exercitu XXCM. hominum amisisset: ex iussu populi Romani, bona eius publicata, ei???; imperium primo post Tarquinium abrogatum, ipse in publicis vinculis extinctus, inde tractus & discerptus est ad scalas Gemonias. Liuius lib. 67. Dum Neo caesaream obsidet Ioannes Comnenus Imp. Alexij F. iunior eius F. Manuel, patre inscio longè progressus, impressionem in hostes fecit: id???ue adolescentis facinus ferò totum exercitum ad dimicandum impulit, alijs aemulatione incitatis, alijs adolescenti metuentibus, & ab Imperatore se maximam gratiam inituros ratis, si sua opera ab omni hostiu̅ insultu defenderetur. Ac tum pater filium palàm laudibus prosecutus est: mox tabernaculum ingressus, pronum iacentem verberauit, vt audaciùs quàm fortiùs iniussu suo hostes adortum. Nicetas Choniates de imperio Ioannis Comneni. TIMIDITATIS POENA IVSTA. Dvcvm. ALEXANDER Macedo quendam castelli custodiae praep ositum, ob desertam stationem, nece multauit: & alterum desciscentem sagitta confixit. Hannibal Carthaginensium dux, bello Punico primo in Sicilia & Sardinia re malè gesta, vbi classem ferè omnem amisit, trepidatione elapsus, vbi primùm Carthaginem venit, cruci affixus est. Sabellicus lib. 9. Ennead. 4. L. Qvintivs Cincinnatus Dictator, in eo bello, quo Equiculos sub iugum misit, Lucium Minutium consulatum nullam aliam ob causam deponere iussit, quàm quòd castra eius hostes ijdem obsedissent. Valerius Max. lib. 2. c. 2. & Liuius lib. 3. ab Vrbe condita. M. Claudium Senatvs Corsis, quia turpem cum his pacem fecerat, dedidit, quem ab hostibus non acceptum, in publica custodia necari iussit. Semel laesa maiestate imperij, quot modis irae pertinax vindex? factum eius rescidit, libertatem ademit, spiritum extinxit, corpus contumelia carceris & detestanda Gemoniarum scalarum nota foedauit. Valerius Maximus lib. 6. cap. 3. L. Calphvrnivs Piso consul, cùm in Sicilia bellum aduersus fugitiuos gereret, & Titius equitum praesectus fugitiuorum multitudine hostium circumuentus arma his tradidisset, his ignominiae notis affici iussit: eum toga lacinijs abscissis amictum, discincta???ue tunica in dutum, nudis pedibus à mane noctem vsque ad principia per omne tempus militiae adesse coëgit. Interdixit etiam ei conuictum hominum, vsum???; balnearum: turmas???ue equitum, quibus praefuerat, ademtis equis in funditorum alas transcripsit. Valerius Maximus libro Secundo, capite secundo. Domitivs Corbulo in Armeniam missus à Nerone, Aemilio Rufo praefecto equitum, quia hostibus cesserat, & parùm instructam turmam armis habebat, vestimenta per lictorem scidit: eidem???ue, vt erat foedato habitu, perstare in principijs, donec mitterentur, imperauit. Frontinus libro quarto, capite primo. Boleslavs III. Polonorum rex, quadragies septies aperto marte dimicauit, semper victor. Extremo praelio contra Russos ad Haliciam, hostium multitudine & Palatini cuiusdam fuga victus est. Equus cui insidebat, multis vulneribus debilitatus concidit. Ibi miles quidam gregarius, subleuatum equo suo imposuit: & vt patriae magis quàm gloriae suae rationem duceret, fuga???ue melioribus se rebus seruaret. orauit. Reuersus in Poloniam, Palatino léporis pellem, colum & fusum dono misit, muliebrem eius animum notans: qua ignominia ille ad voluntarium suspendium adactus est. Militem verò salutis suae auctorem insignibus nobilitatis, pecunia & possessionibus remuneratus, ad honores amplos euexit. Pudore autem ac dolore stimulantibus, conspectum hominum & colloquia vitans, ex moerore tandem perijt. Cromerus libro sexto. Veneti, cùm Mahumetus Euboeam insulam oppugnaret, Nicolaum Canalem Venete classis ducem. quòd prae ignauia obsessis opem non tulisset, perpetuo exilio damnarunt: inutilem cum ciuem ducentes, qui pluris vitam, quàm Christi religionem, patriae honorem, & tam multorum ciuium salutem fecisset. Fulg. lib. 2. cap. 2. Pisavrivs Venetae classis praefectus, Gabrieli Ripaeo Veronensi ad Obratium Dalmati??? oppidulum oppugnandum misso, quòd conspectis paucis Turcis equitibus, auxilio oppido venientibus, turpiter in fugam se coniecisser, anno Salutis MDXXXVII. in ipsa praetoriae prora ceruices abscidit. Iouius libro trigesimosexto. Dum classem Gallicam, quae ad Maleam appulerat, Pisavrvs Venetae classi praefectus co̅sequi cuperet, Paulus Nanus, Georgius Triuisanus, Marcus Antonius Decanalis, Nicolaus Barbadicus è colonia Cretensi, Petrus Capitellus Apulus, eius missu ad Maleam profecti, quòd Galli esse illis in locis dicebantur, in biremes Thracias septem inciderunt, quae nauem onerariam hominum Cretensium à se captam remulco trahebant. Ea re animaduersa, biremes aggredi communi confilio statuerunt: itaque incitatis remigibus ad illas contenderunt. Sed cum eis appropinquassent, timore impetiti remiges inhibuerunt, sese???ue turpiter à congressu dimicatione???; continuerunt. Accidit autem paulò pòst, vt naues triremes aliquot è classe Gallica, quae non longè aberat, idem conspicatae, biremes Thracias magno animo aggrederentur: quae quidem res auxit illoru̅ dedecus, quòd eos reip. hostes, quos propter formidinem ipsi dimisera̅t, Galli, quoru̅ minùs intererat. virtute essent atque animi praesentia consequuti. Ob eam imbecillitatem atque formidinem Pisaurus annos quinque à praefecturis omnibus illos remouit, stipendia???ue ab ijs emerita fisco addixit. Bembus lib. 6. hist. Ven. Benedicti patris imitator Hieronymvs F. praefectum peditura inter suos Veronenses nobilem laderensi agro auctorem turpissima fugae, supremo supplicio affecit. Egnatius libro secundo, capite secundo. Benedictvs Pisaurus classis Venetae praefectus, Carolum Contarenu̅, qui magistratus reip. Pylo praefuerat, oppidúmque situ & natura communitum, hostibus nulla coactus vi obfidione???ue tradiderat, in suae nauis prora supplicio affecit. Bembus lib. 5. hist. Ven. Thomas Viardus, patricij vir sanguinis, ducentesimum & ampliùs ab hinc annum. quum ad sinum Dalmati??? tuendum pr???fectus cum decem triremibus missus esset, nec ex Reip. dignirate rem administrasset: quippe, qui sex triremes à Genuensibus capi passus, per summam ignominiam fugerat, Advocatorvm Venetorum intercessione de consilij sententia in carcerem primùm coniectus, mox maximi consilij sententia condemnatus est, vt per annum in carcere ageret: quo peracto, in exilio vitam duceret, extra Veneti imperij fines: id quod si quandoque violasset, deprehensus, in carcere publico vitam finiret. Egnat. lib. 2. cap. 4. Michaël Attendulus praeerat Gallico bello, quod Venetis cum Medio lanensibus gerebatur. vniuersis copijs imperatorio nomine. Qui cum exercitu toto profectus. vt Carauagium Sforciae obsidione solueret, infelicissimo ad eam diem rerum euentu rem gessit. Nam susus fugatus???ue à Sforcia ipse, & siue dolo, siue fortuna semel inclinante, rem nullo modo sisti seruari???ue posse ratus, Brixiae moenibus fugiens cum paucis sese inclusit. Qua tanta clade Venetvs Senatus penè consternatus, illi imperium abrogauit, Taruisium???ue in exilium misit: suspicatus non immeritò Attendulum Sforciae fauisse rebus, quòd vtrique eadem foret patria, etiam quòd ipse Attendulus Sforcianae factionis esset, quae tota res per Aduocatorum censuram in decemuirali consilio planè peracta fuit. Idem. Genvenses Lanfrancum Barbarinum maritimarum copiarum ducem (qui Admiralis vulgò dicitur) cum septem viginti triremium praefectis antè domibus, magno auri pondere, ac praeterea exilio multarunt, quòd in Sicilia à Venetis quatuor ac viginti triremibus, cùm ipse septem & viginti haberet, nullo antè tentato praelio in terram descendens, fuerit superatus. Fulgosus lib. 2. cap. 2. Anno Sal. 1290. cùm è duabus turribus, quibus Labronensem portum Pisani tuebantur, Genuenses alteram à fundamentis euersam in mare praecipitassent, alteram euertere aggrederentur: milites, qui in praesidio erant, similem casum veriti, Genuensibus se dediderunt. Quod simulac Pisani resciuerunt, bona eorum in siscum redegerunt, vxores atque liberos carceri manciparunt, quosdam etiam ipsorum domum reuersos suspendio necarunt. Idem. Militvm. Consule Titulum, Seueritas ducum erga milites ignauos, fol. 2702. Germanis olim scutum in pugna amisisse praecipuum flagitium fuit, vt sacris & publico concilio excluderentur eiusmodi clade affecti. Multi tali infamiae superstites vitam laqueo finierunt. Sab. lib. 2. Enn. 6. Daci, cum Orodis regis ductu aduersus Basternas malè pugnassent, ob vltionem segnitiei, capturi somnum, capita loco pedum ponere iussu regis cogebantur, ministeria???; vxoribus, quae ipsis sieri solebant, facere. Neque haec antè mutata sunt, quàm hanc ignominiam bello acceptam virtute deleuerunt. Iustinus lib. 32. Spartani illos, qui ex acie fugiunt, Tresantes, id est, trepidantes dicti, omnibus arcent honoribus: sed & vxorem illorum alicui collocare aut accipere probrosum est. Pulsandi eos quiuis. qui in eos inciderit, ius habet. Illi tolerant, squallidi & demissi circummeantes in laenis pannosis colore infectis. Barbam partim radunt, partim promittunt. Plutarchus in Agesilao. Cuidam percontanti, Quam ob causam apud Spartanos, qui scutum abiecissent, notarentur ignominia, & infami vocabulo Rhipsaspides appellarentur: qui galeas aut thoraces, non item? Quoniam, inquit Demaratus, haec sua ipsorum causa gerunt: scutum verò communis exercitus gratia, signisicans, vnicuique pluris esse faciendam communem vtilitatem, quàm propriam. Qui galeam aut thoracem abiecit, seipsum prodit tantùm, & exarmat: qui scutum abiecit, prodit vniuersam phalangem. Nam obtentu clypeorum tota acies tuta est aduersus hostium iacuIa. Plut. in Laconicis. Vsqueadeò probrosum habebatur antiquitùs clypeum abijcere, vt Laced ae monii Archilochum è finibus suis iusserine excedere, quòd scripsisset, Satiùs esse clypeum abijcere, quàm inserire, teste Plutarcho in Apophthegmatis Laconicis. Id Archilochi distichon refertur ab Aristophane in fabula, cui titulus, [Greek words], est ???ue huiusmodi: [Greek words]. Id est, Scuto aliquis gaudet Saiorum, ego quod bene pulcrum Deserui nolens inter opaca rubi. Interpres admonet, Saios esse Thraciae populos, aduersus quos bellans Archilochus, fugerit abiecto clypeo. Cuius exe̅plum postea secutus est Demosthenes, ad dicendum quàm pugna̅dum instructior. Notatur apud Aristophanem & Cleonymus hoc nomine, vt in Vespis: [Greek words]. Id est, Abiecit clypeum. Quin & Isocrates in oratione, quam scripsit de Pace, declarat infames olim habitos, qui vel ordinem deseruissent, vel clypeum abiecissent. Idem indicat Aeschines aduersus Timarchum, quòd qui non fuisset in bello, aut qui hastam abiecisset, ei non licebat in co̅cione quicquam agere. Erasmus in prouerbio, [Greek words]. Aristodemus Spartanus ex CCC. illis ad Thermopylas solus seruatus est, cùm à Leonida dimissus esset: verùm Spartae & probro & ignominia notatus. Aiunt etiam Pantiten que̅dam in Thessaliam pro nuncio à Leonida dimissum, cùm posset pugnae in tempore interesse, prae ig???uia & metu in itinere dedita opera moratum, & post pugnam reuersum Spartam, cùm ludibrio omnibus esset, semetipsum strangulasse. Herodotus libro septimo. Apud Syracvsanos moris fuit, vt Hipparchi, hoc est, equitum praefecti, militum nomina in tabulis scriberent, vt qui in acie ordines deseruissent, post praelium poena notarentur. Alex ab Alex. lib. 2. c. 13. Eorum, qui in praelijs figna ordines???ue destituissent, quíve prorsus arma pro patria capere recusassent, ignauiam, caeteri legum conditores, mortis supplicio coërcendam censuêre. Charondae verò placuit, huiusmodi viros vestibus muliebribus indutos, medio in foro sisti, ter???ue eodem fingulis diebus ante omnium ora suggesto, eodem???ue ornatu consistere. Qua lege simul dementiae & humanitati satisfactum videtur, simul probri adiectione prudentissimè excogitatum, vt expiarentur & emendarentur. Longè namq; mortem praestat oppetere, quàm tantam ignominiae calamitatem diutiùs in media patria experiri: tamque abiecto ludibrio ciuibus suis. vulgo???ue vitam perpetuò obnoxiam trahere. Diodorus lib. 12. Fugatis ad Canusium Rom. ab Hannibale, M. Marcellvs milite pro concione grauiter increpito, cohortibus à quibus fuga in coeperat, hordeum dari iussit. Centuriones manipulorum, quorum figna amissa fuerant, districtis gladijs discinctos destituit. Ex Plutarchi Marcello, Sabellicus libro quarto Ennead. 5. Sequenti pugna eosdem inter primas acies frequentes induxit, vt quod ignominiae acceperant, in alijs praelijs periculo suo expiarent, Alexander ab Alexandro libro secundo, capite 13. P. Valerio consuli Senatus praecepit exercitum ad Sirim victum ducere Serinum, ibi???ue castra munire, & hyemem sub tentorijs exigere. Frontinus lib. 4. c. 1. Appivs Claudius, ex his quos loco cessisse nouerat, decimum quemque in conspectu exercitus suste percuti iussit. Alexan. ab Alex. lib. 2. cap. 13. Aqyirivs ternos ex centurijs, quorum statio ab hoste perrupta erat, securi percussit. Frontinus lib. 4. c. 1. Fabivs Rullus consul, ex duabus legionibus, quae loco cesserant, sorte ductos. in co̅spectu militum securi percussit. Idem. L. Pavlvs Aemilius, eos, qui non fortiter pugnando hostibus se opposuissent, aut turpiter sugam adornassent, elephantis dilaniandos obiecit. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 13. & Valerius Maximus lib. 2. c. 2. Senatvs Romanus, cùm illos, qui apud Cannas Remp. deseruerant, Q. Fuluio & Appio Claudio Coss. vltra mortalium conditionem in Siciliam relegasset: acceptis à M. Marcello Cos. literis, vt eorum fibi opera ad expugnationem Syracusanorum vti liceret: rescripsit, indignos esse, qui in castra reciperentur. Caeterùm se ei permittere, vt faceret, quod expedire Reip. iudicasset, dum ne quis ex eis munere vacaret, aut dono militiae donaretur, aut in Italiam, donec hostes in ea essent, accederet. Valer. Max. lib. 2. cap. 2. & Liuius lib. 5. secundi belli Punici, & Frontinus lib. 4. cap. 1. & Plutarchus in Marcello. Consimili animo, cùm Senatui Hannibal sex millium Romanorum. quae capta in castris habebat, redimendorum potestatem fecisset, conditionem spreuit: memor, tantam multitudinem armatorum iuuenum, si honestè mori voluissent, turpiter capi non potuisse. Quorum nescio vtrum maius dedecus suerit, quòd patria spei, an quòd hostis metus nihil in his reposuerit: haec pro se, ille ne aduersus se dimicarent, parui ducendo. Val. Max. lib. 2. c. 2. BelloTarentino, cùm attrita ferè Respublica esset diutino bello, ex Appij Claudij sententia decreuerunt Romani, post receptos à Pyrrho captiuos, vt ex ijs, qui equo meruerant, peditum posthac numero militarent: qui verò pedites, in funditorum auxilia transcriberentur: néve quis eorum intra castra tenderet, néve locum extrà assignatum vallo aut fossa cingeret, néve tentorium ex pellibus haberet: recursum autem ijs ad pristinu̅ militiae ordinem proposuerunt, si quis bina spolia ex hostibus tulisset. Quibus supplicijs compressi milites, ex deformibus Pyrrhi munusculis, acerrimi hostes extiterunt. Valerius Maximus libro secundo, capite secundo: & Frontinus lib. 4. cap. 1. Ivba rex seuerissimus in delinquentes milites, desertores, qui loco amisso in castra ausugerant, cruce afflixit. Alex. ab Alex. libro 2. capite 13. Domitivs Corbulo contra Armenos missus, duas alas & tres cohortes, qu??? ad castellum initiò hostibus cesserant, extra vallum iussit tendere, donec assiduo labore & prosperis excursionibus redimerent ignominiam. Frontinus libro quarto, capite primo: & Alexander ab Alexandro libro secundo, capite decimotertio. Otacilivs Crassus consul, eos, qui ab Hannibale sub iugum missi redierant, tendere extra vallum iussit, vt imminuti assuescerent periculis, & aduersus hostem audentiores fiere̅t. Frontinus lib. 4. cap. 1. L. Sylla cohortem & centuriones, quorum stationem hostis perruperat, galeatos & discinctos perstare in principijs iussit. Idem. M. Crassvs, cùm Mommium legatum suum Spartacus sudisset, quingentos primos, à quibus initium fugae ortum fuerat, decimauit: quod vetus supplicij genus longo interuallo reduxit in exercitu. Huic enim generi poenae adiuncta infamia est, inspectantibus???ue omnibus horrendum & triste spectaculum editur. Ita correctis militibus duxit in hostem, & quanquam occisorum in ea animaduersione numerus ad quatuor millia conscenderet: tamen cùm postea hostem semper vinceret, docuit plus virium ea animaduersione exercitui additum, quàm occiso tanto numero esse detractum. Plut. in Crasso. M. Antonivs III vir, cùm Phraata vrbem Parthorum obsideret, & excursionem Medi in aggerem fecissent, & propugnatores consternassent terrore: animaduertit in eos, quiloco cesserant, decimatione. Diuisis enim per denos legionibus, decimum quemque sorte ducta interfecit: caeteris pro tritico admensus est hordeum. Plutarchus in Antonio, & Frontinus libro 4. capite 1. Iudaei incenso templo à Titi militibus, per medios hostes elapsi, viuos duos milites Romanos ccpêre, vnum equitem, alterum peditem: & peditem quidem interfectum per omnem traxêre ciuitatem, velut vno corpore omnes Romanos vlciscerentur: eques verò quiddam his quod saluti foret, suadere pollicitus, deducitur ad Simonem ducem. Cum???ue ibi quae diceret non haberet, Ardalae cuidam ex numero ducum traditur puniendus. Is autem eum reuinctis post terga manibus, oculis???ue fascia obstrictis, in conspectum Romanorum veluti capite caesurus produxit. Verùm ille, dum gladium Iudaeus educeret, ad Romanos refugit. Hunc Titvs, quoniam ab hostibus esset elapsus, non est passus quidem occidi: indignu̅ verò esse Romanorum militem iudicauit, quia viuus fuerat captus: & armis ablatis eum agmine pepulit. Iosephus lib. 7. capite 14. belli Iudaici. Ivlianvs Augustus, cùm bellum aduersus Persas gereret, & tres cohortes à paruo hostium numero in fugam compulsae essent: decem, à quibus primò fuga cepta erat, militia cxauctoratos capite multauit. Fulgosus libro secundo, capite secundo ex Ammiano. Athletarvm. Signum Ioui in Olympia de Sarapionis pancratiastae multa ab Eleis dicatum est. Damnatum timiditatis tradunt, quòd prima post ducentefimam Olympiade, pridiè quàm pancratium committeretur, aduersariorum metu solum verterit. Id vni illi accidisse, & nemini praeter eum, siue Aegyptius, siue è quauis terra fuerit, affirmant. Pausanias lib. 5. Filiorvm. M. Scavrvs filium, quòd in saltu Tridentino loco hostibus cesserat, in conspectum suum venire vetuit. Adolescens verecundia ignominiae pressus, mortem sibi consciuit. INTEMPERANTIAE ALIMENTARIS POENA IVSTA. In Genere. Lvcani, vt aliorum criminum, sic etiam luxuriae causas agu̅t. Et si quis homini luxurio so mutasse aliquid conuincatur, priuatur mutuo dato. Stobaeus Serm. 42. ex Nicolai de Moribus gentium historia. C. Fabricivs Lucinus, Qu. Aemilius Pappus censores, Pub. Cornelium Rusinum, qui bis consul & dictator fuerat, senatu mouerunt: nullam aliam ob causam, quàm quòd comperissent eum coenae gratia decem pondo argenti habuisse. Liuius, & Brusonius libro primo. in Specie. Nimirum Ciborvm. Scipio Africanus iunior Adolescentem nota censoria dignu̅ iudicauit, qui in Carthaginis oppugnatone quum sumtuosiorem instruxisset coenam, simul ex melle apposuerat libum in Carthaginis formam concinnatum: iusserat???ue per lusum. vt facto impetu, perinde ac in praelijs fieri assueuit, [Greek words] diriperent: sic enim placentam vocabat, tanquam ex melle concretam fermentatam???;. Quaerente autem eo. quódnam ob suum peccatum equus adimeretur? Quoniam, inquit Scipio, me prior vrbem hostium diripuisti. Caelius libro nono, capite 13. Antiq. Lect. Quum ad Avgvstvm delatum esset, Erotem, siue Erotheum Aegyptiprocuratorem emisse coturnicem, in pugna superantem omnes, ac prorsus inuictam, eam???ue assam deuorasse: iussit acciri hominem, & discussa causa, confessum malo nauis affigi iussit: vita iudicans indignum, qui ob tantillam gulae voluptatem non pepercisset aui, quae pugnando diu multis???; potuisset esse voluptati: praeterea, quae laeto quodam omine, Caesari perpetuam in bellis prosperitatem portenderat. Plut. in Rom. apoph. Quidam pueruli sui nimio amore corruptus, rogatus ab eo ruri, vt omasum in coena̅ fieri iuberer, cùm bubulae carnis in propinquo emendae nulla facultas esset: domi boue occiso, desiderium eius expleuit. eo???ue nomine publica quaestione Romae afflictus est, actus???ue in exilium, tanquam colono suo interemto. Val. lib. 8. c. 1. & Plin. lib. 8. c. 45. Potvs, Potationis, Ebrietatis. Quorum. Videlicet In genere. Pittacvs Mitylenaeus temulentos, si quid deliquissent. duplici poena puniri curauit: vt formidine supplicij à vino promtiùs abstinerent. Alexander ab Alexandro lib. 3. c. 11. & Laërtius lib. 1. cap. 5. Apud Hispanos hodie ebrietas tanto habetur odio, vt ne testimonij quidem dicto ei, qui huic vitio obnoxius vel semel fuerit, permittatur. Regum. Indi, nisi sacrorum causa, vinum non bibebant: apud quos constitutumerat, vt si qua mulier regem temulentum occidis [3403] set, hoc donaretur munere, vt successori nuberet. Alexander ab Alexandro lib. 3. cap. 11. Athenienses cùm ebrietatis vitium in omnibus improbarent, ex Solonis instituto ebrium principem morte multabant. Laërtius in Solone. Mulierum. Non licebat vinum feminis Romae bibere. Inuenimus inter exempla, Egnatii Mecennij (Val. lib. 6. cap. 3. Metellum vocat) vxorem, quòd vinum bibilsset è dolio, interfectam fuste à marito: eum???ue caedis à Romulo absolutum. Fabius Pictor in Annalibus suis scripsit, Matronam quòd loculos in quibus crant claues vinarae cellae, resignauillet, à Svis inedia mori coactam. Caco, ideo propinquos feminis osculum dare, vt scirent an temetum olerent. Hoc tum nomen vino erat, vnde & Temulentia appellata. Plin. lib. 14. cap. 13. Cn. Domitius iudex pronunciauit, in causa eius Mvlieris, quae; quòd vinum bibisset, morbo excusabat: videri plus vini bibisse, quàm valetudinis causa, viro insciente: & ideo dote multauit. Ideo???; & Pompilium Faunum Fatuam Faunam virgis myrteis ad mortem vsq; caecidisse, quòd contra morem decus???ue regium, clàm vini ollam ebibisset, & ebria facta esset. Aerodius ex Plin. lib. 14. cap. 13. & Lactan. lib. 1. cap. 22. Aegrorum. Apudeos Locros qui magis vergunt ad Zephyrum, si quis merum sine medici imperio medicamenti gratia biberit, capitis damnatur, quam legem tulit Zaleucus. Athenaeus libro decimo, capite nono. Quo Tempore. Antigonvs rex milites quosdam videns thoracibus & galeis indutos sphaera ludere, delectatus est hoc spectaculo, ac duces illos accersi iubet, vteos coram illis laudaret: verùm vbi nunciatum esset, duces bibere, praefecturas illorum militibus dedit, qui spnaera luserant armati: simul & ducum ignauiam puniens, & militum strenuitatem honorans. Plutarchus in Apophtheg. C. Marius magno labore praeturam assecutus, cùm accusaretur, largitione eam obtinuisse: atque inter coniecturas illud adduceretur, quòd Sabaconus minister Cassium intra sedilia consilij adire visus erat: Sabaconus de eo interrogatus, excusauit à se Cassium accersitum, vt ex cantarulo, quem secum habebat, biberet, quem ei postea remisit. Is igitur à Censoribvs fuit notatus. Nam siue largitione vsus id negaret ob praetorem, siue verum esse eum ob id solum vt biberet Cassium vocasse, ob intemperantiam nota dignum censuerunt: quòd publico in loco, vbi munus publicum gereretur, bibere non erubuisset. Fulgosus libro secundo, capite quarto: & Sabellicus libro secundo, Enneadis sextae. AMATORVM VIOLENTIAE ET INSIDIARVM INTENTATARVM CORRECTIO IVSTA: Iniuriae scilicet illatae. Virginibvs. Aristomenes Messenius, Spartanis virginibus, raptis à se, vim inferre volentes milites, occîdit: eas???ue, magna accepta pecunia, inuiolatas parentibus restituit. Pausan. in Messen. Matronis. Duo senes Susannam fortè intuiti se lauantem (erat haec Tobiae coniux, mulier praestanti forma, sed pudicitia adnuc prae stantiore) subijt vtrunq; mala libido mulieris vitiandae. Hi vbi omnia turpitudini obsepta viderunt, calumniam mulieri intendunt, ceu adulterij compertam ad populum ream producunt. Sed dedecus & supplicium quod insonti parabatur, in accusatorum perniciem vertit per Danielem puerum coeli prouidentia. Sabellicus lib. 4. cap. 11. Tradunt Orionem munus à patre Neptuno impetrasse, vt tam super vndas, quàm super terram posset incedere. Qui cùm in Chium ad Oenopionem venisset, Aeropem illius vxorem vitiare conatus est. Id grauiter ferens Oenopion, Orionioculos effodit. In Lemnum profectus, à Vulcano perbenignè excipitur: qui eius misertus, Cedalionem vnum è famulis Orioni ducem viarum dedit, qui in Orientem ad Solem profectus, ab eo sanitati restitutus est, ac lumen recuperauit. Deinde contra Oenopionem arma suscepit, quem in eius auditum aduentum ciues sub terra occultarunt: hunc vbi non spectaret se ampliùs posse inuenire Orion, in Cretam contendit venationis causa. Natalis Comes Mythol. libro òctauo, capite decimotertio. Metellvs Celer Cn. Sergio Silo promissorum matrifamiliae: numorum gratia, diem ad populum dixit, eum???ue hoc vno crimine damnauit. Non factum tunc, sed animus in quae stionem deductus est: plus???ue voluisse peccare nocuit, quàm non peccasse prosuit. Val. lib. 6. cap. 1. Reginis. Aletheus Burgundionum nobilissimus, magnis apud Transiuranos opibus, quòd auctor extitisset Herponis Magistri equitum à Clothario II. rege Francorum instituti occidendi, poenas metuens, audendum???ue aliquid maioris reiratus, per Leudemundum Sedunorum episcopum Bertrudem reginam sollicitat, vt relicto Clothario viro rege, quem eo annoperiturum mathematicis auctoribus sortibus???ue fatorum scire se diceret, ad se cum regia gaza tranfiret, eam se in matrimonio habiturum. Illa aegrè tulit se à Leudemundo his moribus existimari, vt tentata pugnari posse videretur: & rex episcopum sanctitate templorum setegentem, deprecantibus sanctis viris vita venia???ue donauit, iussum dioecesi sua pedem non efferre: in Transiuranos???ue profectus, quaestionem acriter habuit. Procerum iudicio Aletheus condemnatus, cum caeteris qui in noxa erant, capite scelus luit. Aemilius libro primo. Meretricibvs. Hostilius Mancinus Aedilis Curulus fuit. Is Manuliae meretrici diem ad Populum dixit, quòd de ambulacro eius noctu lapide ictus esset: vulnus???ue ex eo identidem ostentabat, Se re & persona atrocem esse iniuriam, quae Magistratui populi Romani facta sit, nec se laesum mudò, sed & minutam Populi auctoritatem: denique ex facientis vilitate & indignitate, iniuriam & contumeliam crescere. Manulia Tribunosplebis appellauit: apud eos dixit, comessatorem Mancinum ad aedes suas venisse: eum sibi apud se recipere non placuisse: sed cùm vi irrumperet, lapidibus sanè depulsum. Tribvni decreuerunt, Aedilem ex eo loco iure deiectum, quò cum venire cum coronario non decuisset: propterea cum Populo Aedilis ageret, intercesserunt. Nam vt quae meretricia veste, non matronali habitu vestita fuerit, aegrè si quis eam appellauerit, aut ab ea comitem abduxerit, iniuriarum actionem habet: ita Magistratus qui cum Imperio & potestate est, si pro fascibus, cum sertis & coronis in eoloco reperiatur, quò etiam alios accedere, prohibere debuisset: ei si iniuria fiat, de semagis quàm de alio quaeri oportet. Postremò im etiam in meretricem cadere: ergo vim vi repellere iure licuisse. Nam & si quis palàm corpore pecuniam quaereret, aut se lenoni locauisset, etsi samosus & suspiciosus sit: vim in corpus liberum adferri non aequum esse, veteres censuerunt, vt ex M. Catone scripsit Nonius Marcellus. P. Aerodius ex Gell. libro quarto, capite 14. Pveris. T. Veturius, filius eius Veturij, qui in consulatu suo Samnitibus ob turpiter ictum soedus deditus fuerat, cùm proptet domesticam ruinam, & graue aes alienum Caelio Plotio nexum sedare adolescentulus admodum coactus esset: seruilibus ab eo verberibus, quia stuprum ab eo pati noluerat, affectus querelam ad consules detulit: à quibus hac de re certior factus Senatvs, Plotium in carcerem duci iussit. In qualicunque enim statu positam Romano sanguini pudicitiam tutam esse voluit. Valerius libro sexto, capite primo, & Suidas. M. Clavdivs Marcellus AedilisCurulis, C. Scantinio Capitolino Tribunopl. diem dixit ad populum, quòd filium vix puberem de stupro appellasset. Is priùs asseuerauit, se cogi non posse vt adesset, quia sacrosanctam potestatem haberet: ob id???; Tribunitium auxilium appellauit. Sed totum collegium Tribunoru̅ negauit se intercedere, quò minùs pudicitiae quaestio perageretur. Rem populus ad Senatum reiecit. Itaq; cùm nihil ampliùs haberet quo reus iudicium moraretur, cuius rei nullum testem esse certò sciret, praeter ipsum adolescentem, audacter de crimine pernegauit. At postquam iuuenem interrogari placuit, visus???ue est in Rostra productus, ob praesentiam Capitolini defixo vultu suffusus lacrymis, non contumacia, sed pudore tacuisse, valuit in suam vltionem verecundum silentium: ideo???ue citatus Capitolinus, vno hoc teste, qui tentatus erat, pecuniam multatus est. P. Aerodius ex Plinio, lib. 6. cap. 1. & ex Plut. in Marcello. M. Lectorio Mergo, tribuno militari, Cominivs trib. pleb. diem ad populum dixit, quòd Cornicularium suum stupri causa appellasset. Nec sustinuit eius rei sententiam Lectorius, sed ipse ante iudicij tempus se fuga priùs subtraxit, deinde etiam morte puniuit. Naturae: modum expleuerat: sato tamen functus vniuersae plebis sententia crimine impudicitiae: damnatus est. Signa illum militaria, sacratae aquilae: & certissima Romani Imperij custos seuera castrorum disciplina, vsque ad inferos prosecuta est. Quoniam cuius virtutis magister esse [3404] debuerat, sanctitatis corruptor tentabat existere. Valer. lib. 6. cap. 1. & Suidas. C. Marivs Imp. Clusium sororis suae filium, tribunum militum à Caelio Plotio manipulario milite iurè caesum pronunciauit, quia eum de stupro compellare ausus fuerat. Valerius lib. 6. cap. 1. Damon Peripolta, insigni sorma adolescens, à Romano, qui Chaeroneae praeerat, ardenter amabatur: à quo cùm persaepè in venerem inuitatus, minimè assentiri voluisset, certior factus praefectum velle, quia blandiendo non profecisset, vim inferre: adhibitis secum aliquot adolescenti bus, vt aramis pudicitiam tuerentur, ora fuligine tincti, ne facilè agnoscerentur, prafectum in foro sacrificantem obtruncarunt, atq; peracta caede vrbe excesserunt. Chaeronei ciues, Romanorum iram veriti, adolescentes illos morti damnarunt. Cùm postea sub id tempus consul Lucullus in Asiam tenderet, Chaeronea eius rei gratia substitit: re???ue vt erat intellecta, adolescentes iudicauit, iustè ob turpem iniuriam motos praefectum occidisse. Fulgoius lib. 6. cap. 1. ex Plutarchi Lucullo. STVPRI, ADVLTERII, SCORTATIONIS POENA Qvae, Qvalis. Parentum libidinem in filijs spurijs castigari, ex Tit. Illegitimi orius pana, colliges, fol. 3464. Stuprum olim igni puniri solitum exhistoria Thamaris colligi potest: quam Ivdas socer grauidam audiens, igni cremasset, nisi ex ipso se concepisse, manifestis ostendisset indicijs. Genes. 38. Si quis Israelitarvm puellam virginem alteri pactam in oppido compressisset, ambo ad oppidi portam educti lapidabantur: haec quia in oppido non clamasset, ille quia alterius vxorem vitiasset. Sin autem ruri eam compressisset, virtantùm lapidibus obruebatur, quòd verisimile erat, quamuis clamanti puellae neminem opem ferre potuisse. Quòd si virginem quis non desponsam vitiasset, patri puellae 50. argenteos numerare, eam???; vxorem habere cogebatur, neque vnquam repudiare licebat. Deut. 22. Apud Aegyptios si quis sine vi adulterauerat, virgis caedebatur ad mille plagas, mulier naso mutilabatur. Existimabant enim mulierem sese ad illicitam incontinentiam exornantem oportere ea parte mutilari, qua maximè facies exornatur. Diod. lib. 1. cap. 6. Apud Arabes alias???ue nationes adulteris semper capitis poena suit: quòd plerique philosophi prodidêre, qui adulterium periurio grauius crimen censuerunt. Alexand. ab Alexand. libro quarto, capite primo. Parthi nullum delictum adulterio grauiùs vindicant. Alex. lib. 4. cap. 1. Gnidani, qui iuxta Lotophagos sunt, pelliceas fimbrias ferre cogebant adulteras. Alex. ab Alex. lib. 5. cap. 18. Apud Pisidas adulterij conuictus per vrbem vnà cum muliere circu̅ ducebatur super asino, ad dies aliquot. Stobaerus serm. 42. ex Nicolai de Gentium moribus historia. Apud Cvmanos mulier in adulterio deprehensa ducebatur in forum, vt illic lapidi insistens omnibus esset conspicua. Deinde impositam asino, atq; ita per totam ciuitatem circumductam reducebant ad lapidem, vt ibi rursus esset omnibus spectaculo. His actis, habebatur infamis per omnera vitam, & ignominiae gratia [Greek words] dicebatur, quòd asinum equitasset. Lapis autem nesastus ac detestabilis habebatur, in quo steterat mulier. Ex Plut. Problem. Erasmus in Adag. Leprei, quos in adulterio deprehendunt, per triduum vinctos per ciuitatem ducunt: mox toto vitae tempore contemtibiles habentur. Quod mulieribus itidem sit, nisi quòd haediebus vndecim in foro stare coguntur distinctae, & tunica circumuestitae pellucida. Cael. Rhod. lib. 21. cap. 48. ex Heraclidis politijs: & Alex. lib. 4 cap. 1. Thracibvs in vsu est, non asseruare virgines: sed cum quibus libitum est, commisceri licet. In nuptas autem si quid esset offensum, grauissimae animaduersionis poen a constitura est. Ibidem. Apud Germanos adulteram abscissis crini bus maritus expellit domo, & per omnem pagum nudam verbere afficit. Ibid. Adulter Gortynae in ciuitatem Cretae deprehensus, & in iudicium adductus, criminis???ue conuictus, lana coronabatur. Ipsa verò coronatio redarguebat eius mollitiem, timiditaté, mulierositatem: & aestimata est ei publicè quinquaginta staterum summa: atque ad turpissimam infamiam redacto, omnes ad gerendam in repub. dignitatem vitae sunt interclusae, Aelianus lib. 12. de Varia historia. Tenedivs quidam rex legem tulit in adulteros, vt vtriusque corpus securi concideretur: eius???ue legis exemplum etiam in filium aedidit. Proinde in nomismate iussit insculpi, altera ex parte securim, altera duos vultus ex eadem ceruice prominentes. Cuius rei meminit & Stephanus in Vrbium catalogo. Plutarchus in commentario de Pytnijs oraculis, ostendit securim typum atque insigne fuisse Tenediorum, id???ue propter cancros qui sunt apud illos in loco qui dicitur Asterium. Erasmus in Adagijs. Memoratur dictum Geradae cuiusdam Spartiatae ex antiquiss. qui hospiti sciscitanti, Quae esset poena apud ipsos in a???ulteros constitura? respondit: Adulter, hospes, non inuenitur apud nos. quo subijciente: Quid si inuentus sit? Taurum, inquit, luit ingentem, qui capite traiecto Taygetum bibat ex Eurota. Obstupescente illo ac dicente: Quî existat bos tantus? ridens Geradas: Quî, inquit, adulter existat Lacedaemone? Plutarchus in Lycurgo. Athenis adulteri mugile plectebantur. Cestreus est piscis, quem Latini mugilem vocant: ita nuncupatus, quia teli modo publica Atheniensiu̅ poena intret adulteros. Caelius Rhod. lib. 27. cap. 4. Puniebantur etiam Paratilmo, euulsione pilorum podicis, quod [Greek words] vocant. Diuites vero pecunia numerata dimittebantur. Aristophanes in Pluto: Ille in adulterio deprehensus, propter te non vellitur. Suidas. Plato de Legibus nono, non modò eum qui cum puero, sed etiam qui cum muliere innupta se miscuerit, mortis supplicio condemnat. Adulterum impune à viro occidi posse asserit. Alexander lib. 4. cap. 1. Vicus est quidam Atticae regionis, cuius incolae Laciadae, vel Placiadae vocantur. Apud hos moris erat, vt qui fuisset in adulterio deprehensus, ignominiosas poenas daret, impactis in pudendam corporis partem raphanis, qui apud illos mirae magnitudinis esse dicuntur. Quòd si raphani fortè non fuissent ad manum, stelaeo vtebantur: id est, ligonis vel securis capulo. Plut. & Erasmus in Prouerb. Laciadae: & Suidas. Solon lege sanxit, vti ne ad alendos parentes astringerentur, vt auctor Ponticus est Heraclides, ex meretricibus procreati. Quippe nuptiarum decus qui praetereat, prositetur se non liberorum gratia, sed voluptatis assciscere mulierem: habet???ue mercedem suam, neque locum fibi quaerendi reliquit de genitis, quibus ipsam reddidit probrosam natiuitatem. Adulterum intersicere deprehendenti permisit. Ei qui liberam feminam rapuerit, vim???ue intulerit, centum drachmarum praesiniuit multam. Idem, filias vendere aut sorores interdicit, extra quam virginem in stupro ab ipso deprehensam. Plutarchus in Solone. Post Argiuum Hyettum, qui primus in adulteros legem sanxit, diuus Ivlivs, mox Avgvstvs, graui coërcitione & multiplici poena adulteria coërcuêre. & Tiberivs poenam grauiorem adulteris sanxit, quòd amicitiae foedus ab his corrumpi putaret, adeò vt etiam propinquis adulterae vltra ducentesimum lapidem exilium indixerit. Domitianvs quoque, & post illum multi Caesares, Iuliam legem, nouis editionibus innouarunt: ita vt diuus Seuerus non solùm poena teneri illum, qui in nuptam adulterium admisit, edicto cauerit, sed qui in sponsam: quia nec qualemcunque speciem matrimonij violare fas est. Sicut incestum admittere lex putauit illum, qui stupra virginum matrona rum???ue attentasset, etiam sine stupro. Lege Iulia de adulterijs cautum fuit, vt si qua mulier cum aliquo moecharetur, eum???ue postea coniugali copula virum duxisset, siue veteris consuetudinis inhonestae, sine criminis pertaesa, non propterea adulterij crimen, aut si quid esset offensum, dilui velextingui, fiue palàm, siue clàm moechata fuisset: imò tanquam in confessam, adulterij poena lege exercetur, & hoc iureconsulti censuerunt, legem Iuliam interpretati: nam commissum antea adulterium, cum quo se mulier postea matrimonio deuinxit, velamento matrimonij non extingui dixerunt. Quo sensu Martialis scribit: Quòd nubis Proculina concubino, Et moechum modò, nunc facis maritum, Ne lex Iulia te notare possit: Non nubis Proculina, sed fateris. AIex. lib. 4. cap. 1. Ab Avreliano Imperatore id excogitatu̅ in adulterum est, vti arborum duarum instexis capitibus, acad pedes religatis, mox???; dimissis, inreruulsus vtrinq; propenderei. Caelius lib. 10. cap. 6. Antiq. Lect. Opilivs Macrinus adulteros ignibus cremabat. Alexander ab Alexandro lib. 4. cap. 1. De matrimonio Saxonvm haec Bonifacius (teste Gulielmo Malmesburiense libro 1. capite 64. de Anglis) scribit, in epistola ad Ethibaldum regem: Pagani verum Deum ignorantes, naturaliter quae legis sunt, & quod ab initio Deus constituit, custodiunt: quia proprijs vxoribus matrimonij foedera seruantes, fornicatores & adulteros puniunt Nam in antiqua Saxonia, si virgo paternam domum adulterio maculauerit, vel si mulier maritata adulterium perpetrauerit, ali [3405] quando cogunt eam, propria manu per laqueum suspensam, vitam finire, & super bustum illius incensae & con crematoe corruptorem eius suspendunt. Aliquando congregato coetu femineo, slagellatam eam mulieres perpagos circum quaque ducunt, virgis caedentes: & vestimenta eius abscindentes iuxra cingulum, & cultellis totum corpus eius secantes, & pungentes minutis vulneribus, cruentatam & laecratam de villa ad villam mittunt: & occurrunt semper nouae: flagellatrices, zelo pudicitiae: adductae: vsq; quò eam aut mortuam, aut vix viuam derelinquant, vt caeteraetimorem adulterandi & luxuriandi habeant. In vrbe Ostrogothorum Schennigia Thuronis Longi statua fuit olim, clauam humero gestantis, saxis duobus catena colligatis è claua dependentibus. Fuit is athleta fortissimus, & pudicitiae muliebris defensor acerrimus. Mosigitur fuit olim, vt deprehensa in adulterio mulier dotem amitteret & haereditatem omnem, esset???ue in potestate mariti deea & adultero pro libito statueudi. Quod si adulter multam à legibus praescriptam persoluere nequiret, tunc duo saxa Thuronia mulieri humero tenus imponuntur, & ipsa, virilibus adulteri funiculo ligatis, ipsum per plateas ciuitatis aspicientibus cunctis pertrahere, ac demùm perpetuo exilio solum vertere cogebatur. Olaus libro decimoquarto, capite 16. Septentrionalium regionum. In Anglia, quae quondam Britannia dicta est, qui extra matrimonium mulieribus commiscentur, deprehensi sacerdotis Imperio, die festo in processu cleri ac populi adesse iubentur: & retentis femoralibus, nudi ecclesiam circumeunt, ardentem cereum manu gestantes. Si quem poenae pudet, is auro noxam redimit. Aen. Syl. lib. 1. de Dictis & factis Alphonsi. Consule Tit. Confessionis suonis suorum malorum vrbanae. Mahometvs impius de adulterio sic edixit: Omnis adulterans centum ictus suscipiat, in multo rum praesentia: vt sic tum correptus, tum verecundatus, vlteriùs ab illo peccato omnibus bonis illicito cesset. Nec quis Deum, legem???ue diuinam timens, aliqua super hoc pietace moueatur. Azoara IIX. inquit: Mulier adulterij quatuor feminis testibus conuicta, in domo, vsque dum illi viam deus aperiat, velipsa moriatur, sit detenta: & accedentibus ad illam malum ingeratur, nisi malo relicto benefecerint. Apud Brasilienses neque filias parentibus, neque sorores fratribus collocari licet: reliquas mulieres sine vllo discrimine sibi matrimonio coniungunt: quas offensione interposita deserunt. In adulterio autem deprehensas vel occidunt, vel tanquam seruas vendunt. Osorius lib. 2. rerum Em. Cvivs inivriae. ob Libidinis vsvm cvm Virginibvs. Vlyssis sociorum vnus à Temessensibvs ob stuprum virgini indigenae illatum lapidibus obrutus. Erasm. in Chiliad. Darij Soror, Sataspem Carthaginensem stupratorem filiae Zopyri coëgit Africam omnem pernauigare vsque ad Arabicum sinum. Herod. lib. 4. Comes quidam in venatione rusticam puellam vi compresserat. Pater Carolo Burgundo duci facinus indicat, neque tamen auctorem nominare potest. Dux mane suos omnes eodem quo pridie habitu indutos adesse iubet. Parent illi. Puella ex vestitu & equo corruptorem agnoscit. Dux seueris obiurgatum verbis, rusticam splendidè vestitam in vxorem ducere cogit. Mox in ius raptum, ob vim ingenuae: illatam capitali supplicio afficit, patrimonio Comitis in alimenta quo ad viueretpuellae concesso. Seueritatem tantam non obscurè plerique aulicorum reprehendebant, quòd matrimonij disparitas per se satis supplicij videretur esse. Quibus ille: Priuata iniuria priuato, inquit, at publica supplicio suit eluenda publico. Cyriacus Spangenbergius de recto venationis vsu, ex Georgij Luterbecilibro secundo de Magistratibus, capite 15. Matronis. Athenienses maiore poena soliti sunt afficere illos, qui alienam vxorem precio aut illecebris corrupissent, quam qui easdem vi adhibita violassent. illos enim morte multabant: hos verò dupli poena afficiebant, damnum quod illatum esset aestimantes. Ita autem Lysias subtilis orator consilium eorum interpretatur, putat???ue eos hoc secutos fuisse: qui enim vim mulieri adhibuerunt, odio habentur ab illis, quas violarunt: contra autem qui ad stuprum pellexerunt, animos etiam corrumpunt earum, quas sibi conciliarunt: atq; ita quidem corrumpunt, vt sibi ipsas magis beneuolas quàm viris reddant, vnde omnis viri domus in manu & potestate adulteri statim sit. Victorius lib. 32. cap. 15. Var. Lect. Ex Lysiae oratione. Gracchus, cùm adulteraretur cum vxore Mumij, deprehensus per Mvmivm, fuit interemtus. Sempronivs Musca, C. Gallium deprehensum in adulterio, flagellis tantùm caecîdit. C. Maevivs, L. Octauium neruis tantùm contudit. Bibienvs Carbonem Actienum, sicuti P. Seruius (Val. Cerniu̅ vocat) Pontium castrauit. Sallustius deprehensus in adulterio Fausta, Syllae Felicis vxoris, ab Annio Milone (vt scribit M. Varro) loris caesus est: & cùm dedisset pecuniam, dimissus: quod Asconius etiam Pedianus in eius vita significat, & Holratius primo Sermonum. C. Ivl. Caesar libertum gratissimum ob adulteratam equitis Romani vxorem (quamuis nullo querente) capitali poena affecit. Suetonius. Iulius Antonius eò quòd in nocturnis compotationibus rem multoties habuisset cum Iulia Octauij filia, cum quibusdam alijs viris illustribus, qui propter id suspecti Avgvsto erant, occisus est. Dion in Augusto. Avgvstvs Caesar Proculum ex acceptissimis libertis mori coëgit, compertum adulterare matronas. Suetonius. Othone I. Imp. in Italiam cum exercitu profecto, procidit ad pedes eius mulier, querens quòd per vim passa esset stuprum, ac rogans iustam legum vindictam. Imperator verò ob festinationem, ad reditum suum reijciebat legis executionem, At mulier vicissim: Quis tum, inquit, tibi, Rex, hanc tam atrocem mihi illatam iniuriam in mentem reuocabit? Tum ille suspiciens in proximam ecclesiam: Haec, inquit, erit testis inter me & te, & in signum iustae vltionis. Sic???ue illam dimisit, ipse verò cum suo comitatu progressus est. At cùm pedem rebus in Italia pacatis referret, ac videret ecclesiam, recordatur simul delatae: querimoniae. Iussit aque aduocari mulierem. Quae cùm statim aduolasset ad regem, sic eum alloquitur: Serenilssime rex, vir, de quo sum olim questa, nunc meus est maritus: peperi???ue ex eo, & iniuriam aboleui. Non sic, inquit rex, per Othonis barbam sentiet dolabrum. nam inter vos facta collusio, sacris legibus non imperat. Iussit???ue virum Securi percuti. Cranzius libro tertio, Meitropol. capite 12. Ioannes Carongius, eques Francus, peregrinandi causa domo profectus erat. Iacobus Grisus ad eius vxorem sormosissimam, sub praetextu arcis Argentolij visen dae causa veniens, cùm nihil sinistri de eo mulier conciperet, per vim stuprum intulit. Vxor marito reuerso facinus indicat. Ille, cùm Grisus facinus negaret, duellum offert, Petro Alenconio duce, in cuius aula viuebant, refragante. Senatus Parisiensis concessit, diem???ue certamini edixit. Rex ipse Carolus VI. spectator aderat. Carongius vxori, praesentia sua maritum animante, & adultorum terrenti, dato osculo, admissis equis, in femore vulneratus, in pedes desilijt, Grisum prostrauit & occidit. Grisus carnificis vnco tractus in crucem sublatus: Carongius milie Francis donatus, annuo insuper CC. Francorum stipendio à rege ornatus est. Gaguinus. Reginis. Anno 1313. sub Philippo Pulcro Francorum rege, nurus regiae, Margarita Ludouici Hutini regis Nauarrae, Blancha Caroli, apud Malirubi monacharum coenobium deprehensae sunt in adulterio, & conuictae die Martis è resurrectione Christi: grauiter suppliciu̅ de Philippo & Gualtero Danoysijs Andegauensibus earum amatoribus sumtum excoriatis primùm, inde suspensis. Ioanna Philippi absoluitur. Ludouicus, Margarita miserè defuncta, è qua Ioannam filiam susceperat, Clementiam regis Hungariae filiam ducit. Carolus suae: Blanchae libellum dat repudij, Papa auctore, & Ioannam filiam comitis Eburouicum vxorem accipit. Chronicon Francorum, & Fulg. lib. 6. cap. 1. Pandulphum Alopum (cui Ioanna regina Neapolitana, Ladislai Soror, eius amore perdita, aerarjj praefecturam, ingentes opes, & totius regni procurationem detulerat: adeo???; eiprofligato pudore erat obnoxia, vt ab imbelli impudico???; iuuene, ipsum Sforciam virum fortissimum, insontem???ue carcere includi pateretur) securi percussum, triduo???; insepultum Neapolitani in foro spectarunt: quu̅ Iacobvs è Narbonensi Gallia regia stirpe natus, & ab Ioanna in matrimonium acceptus, qui tum & Sforciam in custodia seruabat, ipsum Alopum in reginae stratis occultatum deprehensum???ue cepisset. Iouius in vita Sforciae. Pincerna Philippi Vicecomitis, ob stuprum Beatricis Philippi vxoris, securi percussus suit. Sabellicus lib. 9. Ennead lib. 9. & lib. 1. Ennead. 10. Liberis corporibvs. Apud Aegyptios ei, qui mulierem liberam violasset, viriliae execabantur: quoniam vno crimine tria haud parua scelera complexus esset, iniuriam, corruptelam, & liberorum consusionem. Diod. lib. 1. cap. 6. Qvibvs inflicta poena, & à quibus. Puta Principibvs, Magistratvi. Vide Titulum, Tyrannorum & Tyrannicidarum, fol. 2125. 3416. Grauissima haec Senatvs Populi???ue Romani sententia [3406] fuit, quae proptet Lucretiae stuprum, alia???ue infinira ac tyrannica facinora, de Imperio abrogando Tarquinio Superbo regi pronunciata est: vxore ac liberis Tarquinijs???ue omnibus eijciendis vrbe, Italia, finibus: hac cum maxima sanctione, vt si quis vnquam de reducendo rege cum populo ageret, ei capitale esset. P. Aerodius ex Dionysio Halicarnasseo, libro tertio, Tito Liuio, lib. 1. Decad. 1. Childericus Merouei F. Francorum rex. ob attentatam issustriu̅ feminarum pudicitiam co̅iuratione Procervm in Thuringiam profugere coactus fuit. Aemilius. Norvegienses feminae armatae, ope Regneri Danorum regis, Siuardum Sueonum regem ob stupra frequentia bello victum trucidarunt. Io. Magnus lib. 17. cap. 4. Vrbini dux Oddo, matre Columnesi nobilissima natus, cùm per libidinem in matronas nobiles debaccharetur, nec modum licentiae faceret: à Popvlo interfectus est, cum Protonotario Carpensi, adolescentiae suae corruptore & libidinum magistro. Cadauer eius in forum delatum, execta virilia ori immissa. Aeneas Syl. cap. 61. Europae. Militievs, Dvcibvs. Aristomenes Messenius, milites quosdam, qui Spartanas captituas stuprare volebant, sua manu interfecit. Pausanias in Messenicis. Philippvs cum Thebanis bellum gerebat. Aeropus & Damasippus duces è lupanari conductam mercede psaltriam in castra duxerunt. Philippus re cognita, duces ambos è sui regni finibus exterminauit. Polyaen. lib. 4. Cùm ad Alexandrvm Magnum delatum esset, mercenariorum quorundam militum vxores à Damone & Timotheo Macedonibus, qui sub Parmenione merebant, constupratas: Parmenioni perliteras mandauit, si manifesti criminis forent, vt eos tanquam natas ad hominum corruptelam belluas puniret atque intersiceret. Ac de semetipso in hac epistola ad verbum scripsit: Ego enim non solùm non vidisse inueniar Darij vxorem, aut videre cogitasse: verùm nec verba facientes de eius decore, sustinuisse audire. Plutarchus in Alexandro. Idem in Asiam prosiciscens, ignauos & probrosos milites in sinu Ceramico reliquit, in insula parùm à continente distante, quae Cinaedopolis inde dicta fuit. Plinius libro quinto, capite 31. Q. Sertorivs qui bellis ciuilibus vnus Marianarum partium erat, cùm in castris tabernaculu̅ suum satis propinquum seruis haberet, qui à Mario liberati militabant: quia nimis licenter opibus, Romanis???ue mulieribus abutebantur, imparatos: eos, vtpote qui vim non vererentur, adortus, quatuor ex eis millia occidit: affirmans, malle se illis militibns, etsi magnoperè necessarij erant, carere, quàm Romanis illatas iniurias non vlcisci. Fulgos. lib. 6. cap. 3. Idem ob vnius militis lasciuiam luxuriam???ue nimis infamem atque importunane erga inimicam mulierem, vniuersam cohortem, quia istius argumento necesse esset & deteriores alios continere, vltore gladio deleuit. Appianus lib. 1. Bellorum ciuilium. Alexander Seuerus militarem disciplinam tam seuerè rexit, vt ad Persicum bellum profecturus, totam legionem ademtis armis exauctorarit: quia apud Daphnem in Syria milites scortari, intempestiuae???ue potationi indulgere dicerentur. Nec priùs restituit, quàm in tribunos, qui omnium fuerant malorum causa, sit publicè animaduersum. Sabellicus lib. 6. Ennead. 7. Avrelianvs Imperator, in vindicando militis sui cuiusdam cum hospitis vxore adulterio, duarum arborum capita priùs inflexit, postea ad pedes militis alligauit: postremò ferri suo impetu dimisit, vt scissus ac distractus à se, ille vtrinq; pendens, reliquis discipline publicae pulcerrimum exemplum ederet. Vopiscus. Sforcia Magnus equitem è Ferraria nobilem, qui contra edictum vel saepe admonicus, scortum adolescentis armigeri habitu, circumtonsa caesarie habebat in castris, pudenda ludibrij poena affecit: quum muliebri veste indutum, per castra armato in equo circumduci, ostentari???ue iussisset. Iouius in vita Magni Sforciae. Episcopis. Othomarus primus abbas S. Galli, anno Domini 720. à Sidonio episcopo Constantiense in Synodo adulterij crimine damnatus, in exilium eiectus est, cùm 38. annis monasterio praesuisset. Eum A. D. 864. Salonion Constantiensis episcopus in diuorum ordinem retulit. Stumpfius. Senatoribvs. Cethegus Senator sub Valentiniano, cùm adulterij reus delatus esset, ei caputamputatum est. Ammianus Marcellinus libro 23. Leo Armenius Imp. oratus à quodam, qui vxorem à senatore quodam sibi raptam esse querebatur, & addebat, se frustrà praesidijs opem implorasse: crimine probato statim praesidi potestatem abrogauit, ipse???ue causa cognita, raptorem legibus puniendum tradidit. Zonaras. Matronis. Sesostres rex Aegyptiorum luminibus orbatus, consulto oraculo responsum acceperat, sore vt ei tum visus restitueretur, cùm in eam mulierem faciem intendisset, quae pudicè cum marito suo viueret. Id expertus in vxore, alijs???ue plurimis, nihil profuit: donecad infimam & abiectam hortulani vxorem peruenisset: nam tum certè sanatus est. Itaque citra vilam aliam inquisitionem, vt sui numinis erga populum religionem confirmaret, quam aut casu, aut illicitis artibus, aut sanè diuinitùs in se expertus esset: placuit ei vxore repudiata, in eam aliss???ue omnes impudicas & corruptas mulieres animaduertere, hoc modo: iussit eas in villam co̅uenire, ibi???; simul cum villa conslagrari Caeterùm quam pudicam nactus erat, duxit in vxorem. Aegyptij deinceps locum illum, Sacram glebam appellarunt. Diod. Sic. lib. 1. Quo anno victi ad Clusium sunt Galli & Samnites, fuit annus rebus bellicis felix, sed ciuitati pestilens, varijs???ue prodigijs sollicitus: nam & terram multifariam pluisse ferunt, & in Appij Claudij exercitu plerique fulmine icti sunt. Ob quae prodiga sunt libri Sibyliini aditi, & Q. Fabius Gvrges, Fabij Max. consulis eius anni filius, aliquot matronis stupri damnatis, ex multato aere Veneris aedem ad circum maximum statuendam curauit. Sabell. lib. 7. Enn. 4. Romae in publicum egredi togate cogebantur moechae. Hint Martialis illud: Thelim viderat in toga spadonem, Damnatam Numa dixit esse moecham. Caelius libro 21. capite 48. A. L. C. Marivs consul, Fanniam impudicam, adulterij ream quatuor assibus damnat. Plut. in Mario. Tiberivs Caesar matronas prostratae pudicitiae, quibus accusator publicus deesset, vtpropinqui maiorum more de communi sententia coërcerent, auctor suit. Suetonius. Galitta nupta Tribuno militu̅, & suam mariti dignitate̅ Centurionis amore maculauerat: maritus Legato Cons???lari, ille Caesari scripserat. Traianvs excussis probationibus, Centurionem exauctorauit, & relegauit. Martius admonitus vt perageret accusationem, peregit inuitus, nempe vitandae ignominiae causa. Itaque vxor damnata, poenis legis Iuliae relicta est. Sed ne Imperator omnes eiusmodi causas reuocars ad se velle videretur: nomen Centurionis, & commemorationem disciplinae militaris, sententiae adijci voluit. Plin. Nepos lib. 6. Epist. Meretricibvs. Domitianvs impudicas palàm mulieres succedendiin legatis iure atque in publicum lecticae vsu priuauit. Arbitratus, eas quae gentis ipsius vnde essent ortae, ac priuatum suum publicum???ue honorem contempsissent, non debere vllius publici honoris aut priuati commodi partem habere. Fulgosus lib. 2. cap. 4. ex Suetonio. Aeqvalibvs. In Hispania Tarraconensi, me puero, tres Virgines, sodalem puellam, quamin obsceno facinore deprehenderant, praelargo linteo praafocarunt, inquit Viues de Christiana femina libro primo. Liberis À Parentibvs. Phillone ab Hercule constuprata, à Patre feris exposita suit. Tennes Tenediorum rex, ob falsam de adulterio commisso suspicionem in mare proiectus, ac deorum benignitate seruatus, cùm Tenediorum Imperio praeficeretur, statim legem tulit, vt si quis adulterum deprehendisset, eum securitrucidaret. Deprehenso verò filio ipsius, cùm is, qui deprehenderat, regem quid faciendum rogasset, respondit: Lege vteretur. Ob hanc causam in altera parte nomismatum suorum securim insculpsit, in altera viri atque mulieris faciem ex vno collo dependentem. Heraclides in Polit. Hippomenes Atheniensis, dum vnus ex Codridis esset, ac filiam Limonem in adulterio deprehendisset: hunc quidem ad currum alligatum interfecit: illam verò cum equo sub iugum constrinxit, donec mortem obiret. Heraclides in Politijs. Zalevcvs legislator Locrensis, vir iustissimus, cùm filius adulterij crimine damnatus, secundùm ius ab eo constitutum vtroque oculo carere deberet: ac tota ciuitas virturi ac meritis patris crimen condonaret: Ipse sibi non pepercit, sed suo priùs, deinde filij oculo eruto, visum vtrique reliquit. Valer, Max. lib. 6. cap. 5. Pontivs Aufidianus, eques Romanus, postquam comperi filiae suae virginitatem à paedagogo proditam Fannio Saturnio: non conuentus sceleratum seruum affecisse supplicio, etiam ipsam puellam necauit. Ita ne turpes eius nuptias celebraret, acerbas exequias duxit. Val. lib. 6. cap. 1. P. Attilivs Philiscus, in pueritia corpore quaestu̅ à domino facere coactus, seuerus postea pater fuit. Filiamenim suam, eò quòd stupri se crimine coinquinauerat, interemit. Quàm san [3407] ctam igitur in ciuitate Rom. pudicitiam fuisse existimare debemus, in qua etiam institores libidinis, tam seueros eius iudices cuasisse animaduertimus? Valer. lib. 6. cap. 1. Avgvstvs nulla tanta cura filiam Iuliam, neptes???; obseruarepotuit, vt eas ab adulterio compesceret: & quanquam ab carum viris rogaretur, vt crimen condonaret: in insula Pandateria eas inclusit, mox in oppido Rheginorum: nullo eos vnquam alio dignatus nomine, quàm vt vomicas & carcinomata appellaret: moriens???ue testamento prohibuit, cas sepulcro suo inferri, tanquam illarum ossa piaculum corpori suo illatura essent. Fulgosus lib. 6. capite 1. ex Com. Tacito & Dione. Nvribvs. Philippvs Gallorum rex, cognomento Pulcer, se in nurus suas seuerum valde gessit. Huic tres filij erant, Ludouicus Nauarrensis tex, Carolus Marchiae, & Philippus Pictonum Comites. Maioris natu vxor suit Margatita Borbonij ducis filia: fecundi Blanca, Burgundiae comite patre orta: cuius etiam filia suit Ioanna, quae postremo siliorum nupserat. Cùm igitur Plilippus has minùs pudicè agere, quàm regias, id est, pudicas nurus aequum erat, in custodia obseruari iussit, ac criminu̅ disquisitione habita, Pictonum???, comitis vxore, crimine, quia innocens erat, facto iudicio liberata, alias duas perpetuo carceriad dixit, vt in eo miserè vitam agerent. Philippum autem atq; Gualterum Andegauenses fratres, qui adulteri erant, ademto ab eorum tergore corio, suspendit. Fulgos lib. 6. cap. 1. Sororibvs. Patrum memoria in Hispania Tarraconensi duo FratreS, quòd sorore̅, quam virginem credebant, ferre vterum deprehendissent: dolore quousq; enixa esset dissimulato, & cohibito, simul foetum vtero emisit, inspectante obstetrice, gladijs in ventrem adactis confecerunt. Viues lib. 6. Christ. fem. Conivgibvs. Hyettvs Argiuorum rex, cùm Molurum Arisbantis F. cum vxore sua deprehendisset, eum interfecit, & primus adeò de adulterio poenas sumsit. Argis profugus ab Orchomeno rege Orchomeniorum agri magni parte donatus suit. Pausanias lib. 9. in Boeoticis. Veteri scito apud Romanos cauebatur, vt maritus vxorem in adulterio deprehensam impunè necaret: illa tame̅, si vir adulteraret, iudicio agere non posset. Alex. lib. 4. cap. 1. Messalina vxor Clavdii Imp. cu̅ Cò luxuriae: prorupisset, vt sese nunc in Palatio, nunc in lupanari prostituerer, multis etia̅ maritis quasi legitimè nuberet: tandem inquisitione facta, ob id à marito vltimo supplicio damnata est. Dion lib. 60. Lvuovicvis Bresei F. Normaniae Seneschallus, Carlottam Agnetis Bellae ex Carolo VII. F. vxorem suam, à qua lassus ex venatione reuersus secubabat, cu̅ Ioanne Lauemo Pictauienle, indicio Ioànnis pharmacopoei deprehensam, cum adultero singillatim consodit. Gaguinus, & Fulg. lib. 6. c. 1. Rodvlphvs Gonzaga, Friderici Mantuani Marchionis frater; cùm esset in castris, vxorem parùm pudicè agere certior factus, depre hensis in facinore vxoris faciem adulteri sanguine respersit, & demùm occidit. Fulg. ibidem. Franciscvs Gonzaga coniugi Agneti, Bernabouis, Vicecomitis fillae, qui Mediolani rerum potiebatur, caput adimi iussit, quia eam manifestè in adulterio deprehenderat. Fulg. lib 6. cap. 1 Egnat. eodem. Anna Bolenia ob adulterium ab Henrico IX. rege Anglorum securi percussa. Iouius lib. 35. Hist. Tordae Transyluaniae vrbe deprehensus in adulterio coniux accusatus coram magistratu, manu coniugis in soro obtruncatur. Anno Sal. 1552. Paulus Vradiensis sattorvxotem moecham deprehe̅sam, damnatam, mactaturus erat: sed precibus & pollicitis illius persuasus, incolume̅ abire permiserat. Non multò pòst deprehensus ab vxore Paulus, & iniudiciù vocatus, consumtis incassum obtestationibus, abingratisssima muliere, spectante populo, secuti percussus est. Ascanius Centorius lib. 4. bellorum Transyluaniae. Concvbinis. Rex David post Absolonem filiu̅ suum deuictu̅, eas concubinas suas, quas Absolon ex co̅silio Achitophelis incestu polluerat, in perpetuam custo diam à sese posuit, vnde nunquam postea eductae sunt Lud. Viues de Christiana fem. lib. 2. Servis, Ancillis. Homerus sapientem Vlyssem scribit, cùm domum redijsset, cas occidisse ancillas, quae cu̅ procis concubuerant, quòd hae non solùm probru̅ domo, sed periculum quoq; pudicitiae Penelopes attulissent. Lud. Viues de Christiana fem lib. 2. LIBIDINIS PRAEPOSTERAE POENA. Nimirvm Erga Paederastas. Auctor Plato est, Thebaru̅ regem Laivm atrociter, id est, ignis supplicio, in emasculatores acnaturae peruetrentes placita anima duertendum censuisse. Caelius lib 15. cap. 16. A. L. C. Fescennivs Triumuir, C. Cornelium fortissimè militiae stipendia emeritum, virtutis???; nomine quater honore Primipili ab Imperato ribus donatum, quòd cu̅ ingenuo adolesce̅tulo stupri commercium habuisset, publicis vinculis onerauit: à quo appellati Tribuni, cùm de stupro nihil negaret, sed sponsionem se facete paratum esse diceret, Si non adolescens Ille palàm & apertè corpore quaestum factitasset: intercessionem suam interponere noluerunt. Itaqi; Cornelius in carcere mori coactus est. Rectissimè placuit, nulla ex causa hocmasculosum nefas excusari posse: quia quod natura, legibus & moribus sit prohibitum, neq; dum in volentem committi oporteat. Val. Max. lib. 6. cap. 1. Ivstinianvs Magnus Imp. poenam facinorosis, & maximè paederastis, execaudo virilia, grauissimam & sine mora irrogauit. Intetrogatus, Quare id scelus hoc supplicij genere vindicaret? Annón, inquit, si sacrilegium commisisent, manus illia amputandae fuissent? Zonaras Tomo 3. Paul. Diac. lib. 16. Eiusde̅ anno secundo Esaias Rhodi, & Alexander Diospolis Thraciae episcopi, alij???; multi deprehensi sunt mascu lorum corruptores. Horum alijs veretrum amputari iussit Imperator, alijs calamos acutos in meatus genitaliu̅ inseri, eosq; nudos in forum quasi in triumpho produci. Fuerunt & ciuiu̅ ac senatorum multi, & pontificum summorum non pauca in eadem culpa: qui castrati, & publicè nudi in forum producti miserabiliter perierunt, suo???; exemplo reliquos pudicitiam colere docuerunt. Cedrenus. Pompeivs Columna Cardinalis Annibalem militem Formianum ignrs poena seuerè admo dum affecit, quum impotenter & graui quidem cum iniuria adolescentuli pudicitiae vim intulisset. Quanquam in huiusmodi flagitio, si vis abesset, saepissimè conniuendum existimaret, & tum non amatorem, sed violatorem ingenui corporis se punire profiteretur Haec Iouius in eius vita. Danda igitur nefando amori venia, propter quem coelitùs quinque vrbes tactae conslagrarunt olim: [Greek words]. Pathicos, Cinaedos. Si quis pudicitiam prostituisset, patriaq; bona luxu amisisset, huic legibus AthenIensivm interdicebatut ius apud populum concionandi. Nam qui rem suam priuatam malè administrauerit, fieri non posse, vt publicam bene administret: vt???ue idem priuatim sitimprobus, ac publicè optimus. Sed & inhonestum esse, hunc cum populo agere, qui orationis habendae priùs, quàm degendae vitae rationem duxerit. Deniq; viri boni orationem quamuis nudam ac simplicem, multum persuadere: contrà, hominis improbi atque luxutiosi, licèt ornatam, contemni ac negligi. Itaque ab Aeschine Timarchus impudicitiae & prodigalitatis accusatus est, ne deinceps contra leges apud populum concionaretur. Citabat huius criminis testem vniuersum populum Atheniensem. Demosthenes contrà pro Timarcho, in eo erat maximè, vt diceret, pudicitiae damnum in ea ciuitate vitio verti non debere, in qua meretricium esset vectigal institutum huiusmodi, vt à Senatu ipso singulis annis locaretur: quare si quid in co genere sit admissum, id magis Publlcani esse vt inuestiget, quàm accusatoris, vt in iudicio reprehe̅dat: aut sanè sinihilominus hoc nomine Timarchum arcessiri placet, adducendum esse redemtorem, qui illud vectigal à Timarcho exegissese ac collegisse interrogatus respondeat. Iudices condemnarunt. itaq; in exilium abijt. P. Aerodius, ex Aeschine in Timarchum. Q. Fabivs Max. Seruilianus, honoribus quos splendidissimè gesserat, censurae consummatis, exegit poenas à filio dubiae castitatis, & punito pependit, voluntario secessu co̅spectum patriae vitando. Val. Max. lib. 6. c. 1. INCESTVS POENA IVSTA. Incestus alius profanus, alius religiosus. Prioris hîc tantùm ratio habetur: posterior ad Iustitiam religiosam pertinet. Ruben primogenitus cùm Iacobi patris lectum incestu polluisset: aetatis praerogatiua ab eó ablata, & losephi filijs data fuit. I. Paralip. 5. Benedictionem à patre Iacobo moriente nullam tulit, cùm diceret Iacobus: Ruben tu primogenitus meus es, meae vires, & meae virilitatis initium: quantò dignior, tantò impotentior: fluidus vt aqua, non excelles, quia patris tui cu [3408] bile conscendisti, quo conscendendo meum lectum polluisti. Genesis capite 49. Cyane, Syracusani Cyanippi filia, cùm in tenebris à patre nescio violata esset per vim, pestis in facti vltionem vrbi à dijs immortalibus immissa est. Verùm cùm desituram tabem ex oraculo intellexisset, si patrem virginitatis insidiatorem mactaret: patrem tractum capillis ad aram mactauit, & se quoq;. cum qua congressus erat, per vim licet. super eandem aram cu̅ patre necandam iniecit. Ex Dositheo lib. 3. rerum Sicularum Plutarchus. Medvllina virgo Romana, in Bacchanal b. ab ebrio patre, obscuro in loco vim passa, vt stupri actorem agnosceret, digito eius anulum ditraxit. Quem aliquandiu seruauit, quòd maiuscula facta, ex anuli signo patrem iniuriae auctorem cognouit. Iraq; tunc denuò deprehensum ebriuno, capite sertis, vt erat, redimito, ad Iouis fulgurantis aram traxit: atque illic multis conspersum lacrymis, tanquam pudicitiae suae violatorem sacrificauit. Fulg. lib. 6. c. 1 ex Plutarcho. Papyrivs Volucer, cùm filiam Camillam à Rornano fratre grauidam esse factam inuenisset: misso ad filiam gladio, quo se perimeret, filio alterum, vt idem faceret, tradidit. Fulgosus libro sexto, capite primo. Tiberivs Caesarequiti Rom. iurisiurandi gratiam fecit, vt vxorem in stupro generi compertam dimitteret, quam se nu̅quam repudiaturum antè iurauerat. Suetonius. Constantinvs Maximus Imperator, filium Crispu̅ spurium, iam virum, ac militari virtute multis experimentis insignem, à nouerca Fausta accusatum, tanquam eam stupri co̅pellasset: statim fide accusationi habita, Polae (quae in Histria est) capite multari iussit. Caeterùm post aliquod tempus, cùm re detecta cognouisset, non à Crispo nouercam compellata̅, sed à nouerca Crispum: & ab ea, non praestiti aslensus dolore, accusatum, Faustam quoq; capite multauit. Fulgosus libro 6. capite I. Quidam in partibusThuringiae, germani sui vxorem, ipsa nesciente, noctu oppressit. Ea dere Rabanvs Fuldensis Abbas iudicat: Quòd si mulier queat probare, se delusam & inuitam tale peccatum patrasse, debeat, poenitentia legitimè peracta, ad mariti sui thorum redire: moechum verò iure matrimonij priuat, & perpetuae subijcit poenitentiae, in epistola ad Reginarium coëpiscopum. Sigeberto Mediomatricum rege à sicarijs intersecto, immissis à Fredegunde Chilperici vxore, Chilpericvs Lutetia potitus, Brunechildem Sigeberti fratris vxorem Rotomagum in exilium misit: vt???ue Parisiensis regni vrbes sibi adiungeret, ad eas recipiendas misit Meroueum filium. Iuuenis in nouarum rerum statu à patre desciscens, Rotomagum profectus, Brunechildem sibi matrimonio iungit. Id connubium iustum arbitratum, quò I auspice Praetextato eius prouinciae archiepiscopo propalàm ac publica gratulatione iniretur. Continuò iuuenis celeritate aduenientis patris oppressus, cum noua nupta in tutelam locorum sacrorum confugit: nec in de auelli potuit, nisi patre fidem dante, matrimonij per dedecus incestum???ue contracti rationem aliquam inuenturum se. Vt iure pre???ue contrahi posset: interea diuersi inter se degerent. Ipse Suessiones (quam vrbem hostes adhuc tenebant) profectus, secum filium duxit. Vibe ea recepta, oratoribus Austrasianis Brunechildem regis sui matrem repetentibus, reddi Rotomago accersitam iussit: conatus???ue hostium consilijs clandestinis filij regi suspicatus, eum totondit, ac coenobio Coenomacorum clausit: vnde iuuenis ad aedem diui Martini Turones transfugit, velut maiore sanctitate templi se tecturus. Verumenimverò regio more viuere assuetus, taedio tutelae templi, qui teter ei carcer videbatur, suasu etiam eorum quos Fredegundis regina nouerca (nam ipse ex Audouera susceptus erat) submiserat, nimis etiam memor Brunechildis, relinquendi aras co̅silium cepit. Cùm in Rhemorum fines iam peruenisset: certiorfactus Rex ab ijs, qui iuueni se per fraudem, quasi ad cum à patre defecturi aggregarant, cum copijs profectus. cum oppressit. A' quodam Gaileno fugae comite vulgò creditur interemtus, cùm exorasset, vt se à reliqua patris superbia, nouercaeque cruciatibus praesenti nece vindicaret Grauiores auctores sunt, patrem, vt iussu suo interemti filij inuidiam à se auerteret, fabulam illam confiuxisse. Aemilius libro 1 Pivs II. Pp. Gallum Armeniaci tyrannum cum sorore consuetudinem stupri per speciem coniugij habentem. in iudiciu̅ tractum multauit: coniectis in carcerem, qui falsò decietum Calixti corruptis tabulis adhibuissent, acta???ue res est magna contentione propter familiae nobilitatem. Campanus in eius vita. Nicolavs Estensis, Ferrarie̅sis Marchio, cùm accepisset Hugonem filium suum, iuuenem forma virtute???; eximium parùm pudicè Parisinae nouercae, quae gente Malatesta erat, consuescere, ne temerè in tanta re fidem habuisse videretur: noua arte operam dedit, vt rem ipse inspiceret. Itaq; posteaquam ita certiorfactus est, vt iam no̅ falli se credendo sciret, abiecto viri patris???; affectu, coniectos in vincula ambos, capite cum omnibus conscijs multauit. Fulg. lib. 6. cap. 1 Ioannes Malatesta, Franciscam Polentam vxorem in complexu Pauli Malatestae fratris sui, deprehensam, gladio vnà cu̅ adultero transfixit. Ibidem. Anno 1513. Fossae Clodiae ciuis, qui tres suas filias virgines vitiauerat, à Praetore concrematus, dignam commissi poenam persoluit. Bembus lib. 12 Hist. V en. Petrvs Balbus Patauij magistratus à Senatu Ven. lectus anno 1510. antequam Patauio decederet, hominem ex plebe, qui filia pro concubina vtebatur, ipsam???; filiam, scelere per indicium delato, comprehendi iussit, fassos???ue securi ambos percussit, igne patris cadaueri etiam supposito. Bembus libro nono Historicae Venetae. LVXVS CORRECTIO IVSTA. Civs, Qalis: lvxvs scilicet in Fvco corporis. Ex Antipatri amicis quendam Philippvs Macedoniae rex in iudicum numerum àdscripserat. Verùm pòst, vbi cognouit illum tingere barbam & capillum, submouit eum, dice̅s: Qui in capillis fidus non esset, cu̅ muneribus gerendis non videri dignum cui fideretur. Fuco vtebatur in tingendis capillis, vbi non multum erat lucri: multò magis vsurus erat suco in publicis negotijs, vbi dolus interdum ingens adfert emolumentum. Plut. in Regum & Imperatorum Apoph. Balneis. Philippvs Macedo in exercitu nobilem quendam Tarentinum, quòd calidis balneis fuisset vsus, imperatorio munere ac digitate priuauit, inquiens: Nescire mihi videris Macedonum consuetudinem ac mores, apud quos ne mulierem quidem puerperam aqua calida lauari videas. Polyaenuslibro quarto. Vngventis. Vespasianvs Imp. factus, ne quam occasionem corrigendi disciplinam praetermitteret, adolescentulum fragrante̅ vnguento, cùm sibi pro impetrata praefectura gratias ageret, nutu aspernatur: voce etiam grauissima increpuit: Maluissem allium oboluistes: literas???; reuocauit. Suetonius. Coronis. Antiqvae parsimoniae ac continentiae apud Romanos veteres, hoc etiam graue & nobile est exemplum. Cùm superbius atq; luxuriosius esse videretur, passim & publicè coronis vti etiam ludicris: quae virtutis eximiae causa du̅taxat, ab initio ciuibus à Republica concedebantur, magis???ue vt post mortem in statuis aut imaginibus suis, & ad pompam exequiarum, quàm vt viui (quod perpetuò accidit) ad inuidiam vterentur: Lucius Fuluius argentarius bello Punico secundo, cùm interdiu è pergula sua cum corona rosacea in foru̅ prospexisse diceretur: ex auctoritate Senatus in carcerem ad ductus, non antequam bella finirentur, em???ssus est. P. Aerodius ex Plin. Secundi lib. 21. cap. 3. Pub. Munatius, cùm demtam Marsiae coronam è floribus capiti suo imposuisset, atq; ob id duci in vincula Trivmvire iussissent: etsi Tribunos plebis appellauit, tamen non intercessêre. Ibidem. Vestitv. Agesilavs rex, cùm in bello Peloponnesiaco quosdam Asiaticos in veste munda & nitida, corpore verò desides videret, & ignauos: ea affecit ignominia, vt vestibus nudatos per castra incedere cogeret: illorum???; amicula fortibus viris, quorum in bello virtus enituit, dono daret. Alexander ab Alexa̅dro lib. 2. cap. 13. Armis. Lacones scutiferum militem interemêre, quòd scuto nonnihil purpurei pa̅ni intexuisset. In tantum horrebant exemplu̅ peregrinae luxuriae: non ignari, ex minimis initijs immedicabilem vitiorumcolluuiem inundare: eo???; tutissimum esse iudicantes, principijs obstare. Ob id in primos auctores seuerissimè animaduertebant. Plurimu̅ nocuit reipublicae, quisquis fenestram vitijs aperuit. Plut. in Laconicis. Svpellectile. P. Corn. Ruffinus, qui II. Consul & Dictator fuit, Senatu motus est à C. Fabricio Lucino, & Q. Aemilio Pappo censoribus, quòd argenti facti coenae gratia decem pondo haberet. Gel. lib. 17. c. 21. Val. lib. 8. cap. 21. Po̅peius Paulinus Arelatensis equitis Rom filius, paterna quoque gente pulsus, quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum, fero cissimis gentib. oppositus est. Plin. lib. 33. c. 11. Aedificiis. M. Aemilium Porcinam à L. Cassio accusatum crimine nimis sublimè extructae villae in Alliensi agro, graui multa Popvlvs Rom. affecit. Videlicet his antiquae probitatis ac frugalitatis hominibus placebat, vnumquemq; non solùm publicè, sed etiam priuatim, continentem, frugi, parcum: ac non modò ciuem bonum, sed & patremfamil âs optimum esse oportere. Ex priuata luxuria, abundantia atq; nimio sple̅dore, aestimari quae publica esset cuiusq; de caeterorum ciuium vita, bonis ac fortunis administratio: quia vita nim ùm splendida & copiosa, nunquam à bonis alienis abstinet, sed & perpetuò tyrannicum aliquid prae se gerit. Etenim in ea ciuitate maximè, quaepopuli suffragijs aut paucorum arbitrio regitur, alium alio ciue, fortunis & opibus magis quàm virtute antecellere, nunquam suspicione caruisse: ideoq; Valerio Poplicolae domum in Palatio constructam, crimen affectatae tyrannidis attulisse: & apud Graecos populos, exiliu̅ id, quod Ostracismum appellabant, idcirco institutum. Deniq; Reip. interesse, neminem re sua malè vti, non ad superbiam & prodigalitatem. Itaque Rutilium Rusum, modum aed ficijs attulisse: Lycurgu̅ Lacedaemonem, vt tecta domus, non alio instrumento quàm securi: tabulata, quàm dentato perficerentur. Hinc & leges Oppias, sumtuarias, vestiarias, de minuendis dotibus, de sumtibus funeru̅, al aq, innumera huiusmo di: quae hominum libido poteniorum atq; primariorum exemplum in omni Rep. semper abrogauit. Verùm vt ad illud Populi Rom. ludicium reuertamur, huic similis fuit Fabricij Lucini nota censoria. Nam ideo Senatu mouit Cornelium Rufinum, iam duobus Consularibus & Dictatura speciosissimè sunctu̅, quòd decem pondo vasa argentea comparasset. Similis item M. Antonini & Lucij & Flacci nota censoria aduersus Duronium, quòd legem latam de coërcendis conuiuioru̅ sumtibus, Tribunusplebis abrogasset. Quidam etiam inter eos. die dicta, relatus & damnatus est à Populo Romano, quòd pueruli & concubini sui nimis amore corruptus, rogatus ab eo ruri vt omasum in coenam ferri praeciperet, cùm bubulae carnis in propinquo emendae nulla facultas esset, domito boue occiso, desiderium eius impleuisset: itaq; in exiliu̅ actus est. ta̅quam colono suo interemto. P. Aerodius ex Val. Max. lib. 8. cap. I. Suetonio in Augusto, Plutarcho in Sylla, Plinio Secundo lib. 8. cap. 45. Trivmpho. In libera ciuitate nihil vnquam committendum esst, quod praeter morem maioru̅ esse videatur minime???; sunt prealijs omnibus captandi honores insoliti, ac praeter modu̅, quia caeca haec gloriae cupiditas, aliquid de se, plusquam de ciue sentie̅tis, coniecturae atq; suspicionis habet: quod in Furio Camillo est animaduersum. Is non tam adeò quòd praedam Veijs domitijs iniquè diuisisse videretur, quam quòd albis equis praeter morem in triumpho vsus esset: à L. Apuleio Tribuno plebis accusatus, Popvli suffragijs in exilium actus est. Ardeam concessit. Verùm aliquid tantis in Remp. Furij Camilli beneficijs concedi poterat. Itaq; Populus Rom. hac damnatione cùm nimiùm iura tuetur, ingrati crimen non euitauit. P. Aerodius ex Valerio Maximo, lib. 5. cap. II. Dione Nicaeo, lib. 62. Plinio, de Viris illustribus. Qvorvm. Eadem exempla, quae iam attulimus, diuerso tantùm respectu considerata. AVARITIAE POENA IVSTA. en kth???ei. De foenore, de furto, rapina raptu, consule Titulos proprios. Hic Auaritiae in genereratio habetur: illic verò Perfidiae in contrastibus non voluntarijs. Principvm, Magistratvvm. Leutychides rex Spartanorvm, in expeditione Pharsalica muneribus corruptus, è Spartana eiectus fuit, & domus illius excisa. Herod. lib. 6. Ex maioribus L. Syllae Rufinus ad consulatum peruenit Conuictus postca supra decem argenti caelati libras contra legem possidere, senatu motus est à Censoribvs. Plutarchus in Sylla. Dolabellae duo eodem tempore extiterunt praeter illu̅, in que̅ sunt Ciceronis orationes. Horum alterum Caesar repetundarum accusauit, nec damnauit: alterum M. Scavrvs accusauit, & damnauit. Pedianus. Lege cautu̅ erat, ne quis Proconsul aut Praeses extra Prouinciae fines proficisceretur: deinde, ne quod suo arbitrio bellu̅ susciperet. Cùm itaq; Populus Romanus consultis libris Sibyllinis prohibuisset, ne Ptolemaeus rex Aegypti reduceretur: attamen Gabinius pecuniae cupiditate, Syria prouincia relicta, praedonumq; iniurijs exposita, cui tum praecrat, Ptolemaeum in regnum suum restituit. Qua de re deferentibus Syrijs, à Cicerone ad populu̅ accusatus est. Contemtam religionem esse: spretam Populi Romani auctoritatem. Sed cùm tantis pecunijs ac sordibus damnationem euitasset, vt Populus in iudices facti ignominia irruere conatus sit: de repetundis lege repetitus, licèt tum Cicerone defendente, quòd ex Prouincia quater millies sestertiûm, eo???ue ampliùs compilasset, exilio multatus est P. Aerodius ex Dione Nicaeo, lib. 39 & Appiano, in Syriaco. Marius Priscus, accusantibus Afris lege Iulia repétundarum, quibus pro Consule praefuit, cùm pecunias cepisse se negare non posset: omissa defensione, vtendo clementia legis, Iudices petijt, qui pecuniam siue litem aestimarent, quae ijs reddenda ad quos pertineret, de suis bonis exigeretur. C. Plinius & Cornelius Tacitus à Senatu adesse Prouincialibus iussi, dixerunt Priscum immanitate & saeuitia legis seueritatem excessisse, vt eius criminibus dari iudices possint, quorum sit lege & formula conclusa cognitio (non erat enim poena persecutio in arbitrio iudicantis, sed legis auctoritati reseruabatur) cùm ob innocentes condemnandos atque etiam interficiendos, pecunias reus accepisse diceretur. Verùm quia nondum aderant. à quibus ob hominem necandum pecuniam reus accepisse dicebatur, placuit, Mario quidem interim ex antiqua formula Iudices dari: cae erùm euocandos, quibus argueretur innocentium poenas vendidisse. Venerunt qui a desse iussi erant, Vitellius Honoratus, & Flauius Martianus: ex quibus Honoratus, trecentis millibus exilium equitis Romani, septem???; amicorum eius vltimam poenam: Martianus, vnius equitis Romani septingentis millibus plura supplicia emisse accusabatur: erat enim fustibus caesus, damnatus in metallum, strangulatus in carcere. Honoratum cognitioni Senatus mors subtraxit. Martianum in Senatvm induci placuit, & Mario quidem praesente, quòd aequissimum videretur, commune crimen ab vtroque defendi: & si dilui non posset, in vtroque puniri. Re à pluribus patronis coram Caesare acta, & saepiùs dilata ac reiecta in proximum, alium & item alium Senatum, visum est, non. iam Marium repetundarum poenae relinquendum: itaque censuit Senatus septingenta millia, quae acceperat Marius, aerario inferenda, Mario vrbe Italiaque interdicendum: Martiano hoc ampliùs, Africa. Hostiluis etiam Firminus, legatus Marij prisci Proconsulis, quòd ei ad turpissima ministeria operam suam accommodasset, stipulatus???ue de Martiano quinquaginta millia denariorum probatus est, ac ipse praeterea sestertia decem millia accepisse: placuit in sortitione Prouinciae, neratio eius haberetur. Deniq; (quod perlaudabile fuit institutum) Senatusconsulto adiectum est, arbitrari Senatum, Plinium & Tacitum iniuncta aduocatione diligenter fortiter???; functos esse: ideo???ue placere erga patronos laudatione & commendatione vti. P. Aerodius ex Plin. Nep. lib. 2. Epist. Quidam praefectus Prouinciae, contrà quàm mandatis continetur, ne donum vel munus ipse aliúsve, qui in officio erit, accipiat emátve quid, nisi victus quotidiani causa: à Prouincialib??? munera acceperat. Is eo nomine apud Clavdivm Imperatorem accusatus, exilio multatus est, ampliùs etiam bona omnia, quae is Praefecturae tempore acquisiuisset, in publicum redacta sunt. Et quod antea constitutum erat, ne vlli statim vnum post alterum imperium mandaretur, Claudius edicto renouauit: ideo certè, ne delicta potestatibus imperijs???ue aut profectionibus continuis impunita remanerent. Dion lib 60. Iulius Bassus accusante Pomponio Rufo & Theophane causam dixit in Senatv, quòd in Bithynia Quaestor à Prouincialibus, licèt ab amicis, quaedam accepisset. Accusatores haec furta ac rapinas, ipse munera vocabat. Sed lex munera quoq; accipi vetat: itaque praeclusa reo illiusq??; aduocatis C. Plinio ac L. Albino defensio videbatur, quia Bassus multis non celasset, neque ipsi a deò Principi Tiberio, se munuscula natali suo & Saturnalibus accepisse, ac vicissim plerisq; misisse. Causa tamen per quatuor dies acta est, quorum vltimum probationes occuparunt. Censuit Baebius Macer, Consul designatus, lege repetundarum Bassum teneri: ita enim lege, Et munera, comprehendi. Caepio Hispo, salua dignitate iudices dandos: putabat enim licere Senatui, sicut licet, & mitigare leges, & intendere: quare non sine ratione veniam dari tunc oportere facto vetito quidem, non tamen inusitato: & quia reus vt imprudens & incautus, ita minimè malus videretur. Praeualuit sententia Caepionis. P. Aerodius exlibro tertio Epist. Plinij. Caecilius Classicus in Boetica Proconsulatum non minus violenter, quàm sordidè gesserat. Is à Prouincialib sic accusatus est, vt verè in eum tota Prouincia incumbere videretur. Sed siue fortuita, siue voluntaria morte accusationem anteuertit. [3410] Nihilominus, vt erat prouisum quidem antea legibus, intermissum tamen, & post longam intercapedinem tunc reductu̅, Boetica in defu̅cti accusatione perseuerauit, socios mimistrósque detulit, & nominatim in eos inquisitione̅ postulauit. C. Plinius & L. Albinus, qui Boeticis aderant, classicu̅ priùs peregerunt: quia socij ministri???; probari, nisi illo nocente, no̅ poterant. Is sua manu ???iptum reliquerat, quid ex quaque re, quid ex quacunque causa accepisset. Quare commissi aduersus legem Iuliam rep??? indarum facilis probatio & executio fuit. Circa socios ministros???;, Fabium Hispanum, Baebiu̅ Probum, & Stilloniu̅ Priscum Prouinciales, claboratum est, quia dicebatur, ministerium non esse crimen, aut certè necessitati veniam dari oportere. Eos enim esse Prouinciales, & ad omne Proconsulum imperium metu cogi. Sed cùm nec domini potestas, nec patris auctoritas à grauioribus delictis seruum filium???; familiâs excuset: placuit Senatvi, bona Classici, quae habuisset ante Prouinciam, à reliquis separari: illa filiae, haec spoliatis relinqui: additum???; est, vt pecuniae, quas in Proconsulatu creditoribus soluerat, reuocarentur. Non enim eandem rationem esse in Praeside, quae in tutore: qula priuatis neque industria, neque augmentum patrimonij, quod laboribus & multis casibus acquiritur, interd ctum est: Praesid. bus omnis ferè contractus in Prouincia prohibetur. Hispanum & Probum (adeò graue visum est, quòd dubitabalur an omnino crimen esset) in quinquennium relegari placuit: Prisco in bie̅nium Italia interdici. Caeterùm aduo catorum industriam, fidem, constantiam à Senatu comprobari. P. Aerodius ex Plin. lib. 3. Epist. Theophilvs Imp. onerariam nauem, quae ex Syria Augustae Theodorae nescio quas merces aduexerat, mergi iussit, no̅ sine iniuria & iactura reginae: quòd regibus non liceret victu̅ quaestum???; plebeijs praeripere. Cuspinianus. Lvdovicvs Germaniae rex, captatores munerum, auaritiave notatos, ambitus aut repetundarum co̅demnatos, siue ob aliud quoduis crimen, semel magistratu abdicatos nunquam posthac restituit: ratus vulpem pilos, nunquam animum mutare: & magis illos periculi quàm beneficij memores, nunqua̅ fidos fore. Auentinus lib. 4. Annal. Boiorum. Ivdicvm. Alexander Seuerus Imp. si vnquam furem vidisset iudice̅, paratum habebat digitum, vt illi oculum erueret. Lampr. Civivm. Apud Aegyptios ex Amasis regis praescripto si quis iniusto quaestu viueret, incidebat in mortis poenam: ideo???; cogeba̅tur omnes apud eosdem scripta sua nomina ad praesides regionum, & simul quo exercitio viuerent, deferre. Quae lex à Solone ad Athenienses quoq; postea traducta est. Diodorus Sic. lib. 2. c. 2. de Rebus antiquis. Aedilivm apud Romanos munus erat, vt eos ???plus quàm lege definitum erat, agri possiderent, accusarent, & foeneratores omnes coërcerent. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 3. Dvcvm. Persis Alexander Magnus Polymachum praefecerat summo loco natum, atque inter suos facilè principem. Verùm cùm eò impietatis & auaritiae prorupisset, vt nedum à viuentium bonis, sed ab Cyri Persarum regis sepulcro violando, fodiendo, spoliandoque non abstinuisse diceretur: ob id accusatus coram Alexandro, luit capite sepulcri violati crime̅. Sed nos, qui Christiani volumus appellari, & quibus ideo iura sepulcrorum sanctiora & religiosora sunt, quia corporum vt animorum resurrectionem fide amplectimur, quot Polymachos habuimus? Habuisse turpe sit: sed habere adhuc, quod monstrum quódve piaculum est? P. Aerodius ex Plutarcho in Alexandro. Timotheus, dux Atheniensium illustrissimus, a Chijs & Rhodiis pecun am acceperat. Id cùm fateretur, nihil ei profuit ad liberationem, Lacedaemonios ad Corcyram nauali praelio superasse: nec quòd filius Cononis esset, à quo Graeciae libertas restituta esset: Samus, Methone, Pydna, Potidaea, aliaeque viginti vrbes captae: centum talentis ab Atheniensi pop. multatus est. Aerodius ex Dinarcho contra Demosthenem. Siciliam Tyrrhenis infestantibus, Syracusij sibi Praefectum classis Phaylum elegerant, quem nauibus instructis in Tyrrheniàm nauigare praeceperant. Hic cùm primò aduentu insula̅ aliquam depopulatus esset, continuoque magna pecunia à Tyrrhenis accepta in Siciliam redijsset, nulla alia re hac tota expeditione egregiè gesta: proditionis accusatum. Senatus populus???; Syracvsanvs in exilium abire voluit, iussit. Diodorus Sic. lib. 11. L. Posthumius vir consularis à Rom. damnatus est, quòd quu̅ exercitui praeesset, militum opera in suo agro colendo fuerat vsus. Sab. lib. 8. En. 4. Mithridates Ponti rex, cùm Marcum (suie Manium) Attilium, Romanum legatum, cuius auaritia bellum in Mithridatem populus Romanus mouisse putabatur, astu cepisset: inaurato ore, vt eius auaritia detegeretur, per regnum, auersum asino insidentem, duci iussit. Fulg lib. 9. c. 10. Pescennivs Niger, cùm Galliam regeret, imperante Septimio Seuero, tribunum lapidari iussit, quia militum stipendia decimarat. Fulgos. lib. 6. cap. 3. Belisarij Milites, qui Romam vrbem eo imperante obsidebant aduersus Gothos, relictum Cononem praefectum ab eodem (qui in Siciliam necessitate cogente profectus erat) interemerunt: quia stipendia interciperet, & frumenta coëmeret, quae quotidie aucto precio illis venderet. Quod cùm saepiùs faceret, re ab his explorata, iure quodam suo auaritia̅ nimis graue̅ in praefecto vlti sunt, eius acerbiore fato. Egnat. lib. 9. cap. 10. Sub Constantino Porphysogenito Imp. Crenita Chaldiae in Calabria praefectus, Saracenos Africanos ac Sicilienses, quibus ob penuriam & bellum à Cyrenensibus Saracenis illatum extrema imminebant, auaritia ductus subleuauit, & subditos non leuiter vexauit. Nam vlli precio coëmens quae ad vitam sustinendam erant necessaria, magno ea Saracenis vendidit: qui quòd auro abundabant, & fame bello???ue premerentur, libenter precium quoduis persolueba̅t. Verùm huic Crenitae à Constantino imperium abrogatum, & pecunia ademta est, & tum dedecore consenuit, atq; obijt. Cedrenus. Zeliobes rex Hu̅norum, veniens cum XX. millibus, vt ferret auxilium Chavdi Persarum regi, contra Romanos, ab eode̅ occisus est penè cum toto exercitu, quòd vtrinq; munera accepisset, & à Chaude contra Romanos, & à Romanis contra ipsum. Sigebertus in Chron. Pipus Florentinus cum decem millibus equitum ex Pannonia in Forumiulij erupit, Vtinum???; in potestatem redegit. Tristahus, qui summam rei ad Venetos semper traxerat, sub prima̅ deditionis mentionem ad Venetos transfugit, magna clientum & amicorum manu. Pipus quum praeclara belli facinora edidisset, corruptus (vt aiunt) auro, infecta re in Pannoniam abijt. Non multò pòst Sigismvndvs Imperator, à quo missus fuerat, ratus, quod erat, cupiditate auri prouinciam dema̅datam non obiuisse, eum liquefacto auro atque in sauces coniecto peremit: illud interim saepiùs dictitans: Aurum, Tusce, sitisti, aurum bibe. Sab. lib. 5. de vetust. Aquil. & Bonfinius lib. 3. Dec. 3. Liscanus Hispanus, cum graui obsidione Solymannvs Strigonium vrgeret, auro suo metuens, deditionis matura̅dae auctor fuit. At opinione sua homo tam perfidus quàm auarus frustratus, Haly Turcorum duci aureum torquem quo tam auarè, quàm insolenter Perenu̅ Hungarum, quem iussu Ferdinandi comprehendere iussus, spoliarat, dono dare cogitur, quu̅m illum Halis, alioqui per vim erepturus, militari comitate, tanquam nouum apud Turcas ceruicis orname̅tum, expetisset. Eo munere Hispanus reliquae suae praedae periculu̅ redimi posse cogitabat: sed auaro imbelli???, fortuna nihil indulsit. Nam quum insignes equos aleret, vt his arce excedens in pacatum cucheretui, signatum???; auru̅ in ephippijs subter puluinos accuratè condidisset: ei postremò Barbarus, equos lam ephippiatos, conditum???; simul intus aurum ridendo ademit, quòd nauigaturo nihil equis opus esse, diceret. Vbi Posonium venit, cum Salamanca proditionis reus factus, in carcerem coniectus est. Sab. suppl. lib. 26. ex Iouio. Militvm. Ivdas Machabaeus, deuicto Gorgia, hostes in duobus castellis obsedit, & ad ea expugnanda relicto Simone fratre, ipse cum parte exercitus abijt. At Simoniani auaritia ducti, acceptis 70. drachmarum millibus, nonnullos hostiu̅ dimiserunt. Ea re Machabaeus cognita, proditores interfecit, & castellis expugnatis, ad XX. millia host um occidit. 2. Machabaeorum 10. Epaminondas Thebanus scutatum militem senserat à captiuo quodam magnam pecuniaru̅ vim accepisse. Huic Epaminondas: Mihi, inquit, redde clypeum: tibi verò cauponam emito, in qua vitam degas. Posthac enim noles eodem modo subire periculu̅, quippe iam vnus denumero diuitum ac beatorum. Rectè iudicauit, timidum (vt est in prouerbijs) esse Plutum. Magis enim metuit mortem, qui domi habet vnde possit suauiter viuere. Plut. in Graecorum Apoph. Galba Africae proconsul, militi, qui per expeditionem annona arctissima residuum cibariorum tritici modium centum denarijs vendidissie arguebatur, vetuit, simulatque indigere cibo cepisset, à quoquam opem ferri. & is fame extabuit. Suetonius. Boëmi ad tutandos inferioris Hungariae fines contra Turcaru̅ irruptiones, conscripti à Pavlo Kinisio praefecto, Sigidunu̅ opulentum oppidum in aestiua dimissi sunt. Vbi cùm nec fortunis, nec pudori, nec vitae prouincialium parcerent: fama est, matronam quandam nudato corpore, sed pudendis manipulo herbae contectis, lacrymarum plenam ad Pauli pedes pro [3411] molutam, insignem in se Boërnorum militum iniuria exposuisse, per quos omnibus sortunis cuersa, etiam proprijs ves???bus ad velandum corporis pudenda dispolrata fuisset. Neque ita multò pòst pagi cuiusdam sacerdotem moestum accessisse, de audacia petulantia???; cuiusdam militis acertimè conquerentem, qui loculu̅ argenteum, in quo sacrum corpus esset inclusum, è tempio abripuisset, ipsum corpus in terram abiecisset. Paulus iustis querelis auditis, libenter meritum de fontibus supplicium sumsisset, sed infestae Turcarum excursiones impediebant. Pòst autem cùm literas, quas assiduis agricolarum querelis fatigatus ad eos super ea re miserat, manibus ab ijs discerptas, & pedibus in sui contumeliam conculcatas audisset: eos agrestium, qui falcibus equorum poplites succiderent, turba circumuentos trucidauit, reliquos imperata facere coëgit. Bonfinius lib. 3. Dec. 5. Sacerdotvm. Massilienses, vates & sacrificulos, qui quaestus causa sacra circumferebant, suis oppidis exegêre, ne religionis praetextu otium sectarentur & luxum. Galeacivs Sforcia, Dux Mediolanensis, cùm plebeiae viduae lamenta audiuisset, defuncti mariti cadauer iam per triduum domi assetuantis, quòd sepulcri ab auaro parocho redimendi facultatem, egestatis causa, non haberet: praesens statim locum redimi, terram egeri, impio parocho cadauer inijci, vna???; contumulari voluit, curauit imperauit. Augustinus Gallus com. de Agricultura, Dialogo 19. Legatorvm. Timagoram, qui legatus fuerat ad Artaxerxem contra Thebanos, populus Atheniensis damnauit necauit???;. Neq; enim aurum modò & argentum acceperat, verùm etiam preciosum lectum & seruos Strotas, id est, vt Plautus vocat, lectisterniatores, tanquam rudibus ad ista Graecis: insuper XXC. vactas cum bubulcis, tanquam lacte bubulo ad valetudinem opus haberet: deniq; fuit lectica ad mare delatus, ac quatuor talenta lecticarijs mercedis praebita à rege. Atqui non videntur ob sordes illas praecipuè exarsisse in eu̅ Athenienses: qua̅do Epicrate lixa olim, nec dissimulante dona se ab rege accepisse, & profitenterogationem se laturu̅, vt nouem archontu̅ loco, nouem quotannis legatos ad regem expopularibus & tenuiorib. designarent, quò muneribus auctiores forent, arrisit populus. Caeterùm quòd à rege omnia tributa Thebanis fuissent, id eos momordit: non reputantes Pelopidae Thebani legati gloria quàm multis splendidis dictionibus & orationibus apud regem, qui semper coleret bellica laude praestantes, praecellerent. Plutarchus in Pelopida. Victorinvs cùm Germaniae praeesset, conatus est domi, semotis arbitris, legato suo persuadere, nese pecunia corru̅pi sineret. Cum???; ille non impetraret, ad tribunal venit, iurat se nunquam illa munera accepisse, neq; quandiu viueret, accepturu̅. mox item praecipit legato, vt simili sacrame̅to se obstringeret. Conditionem recusauit. Eum itaq; officio iussit abdicari. Xiphilinus in Commodo. Oratorvm, Rhetorvm. Harpalus homo luxuriosus, ob conscientiam sceleru̅, ideo???ue metu regis Alexandri ex Asia cum ingenti pecunia supplex Athenas aufugerat, paratus se sua???; populo Atheniensi dédere. At cùm Orator Demosthenes primùm in concione, vitandi belli causa, ne reciperetur, populo suasisset: postea verò calice ac XX. talentis ab Harpalo delinitus, iussus ad populum iterum sententiam suam dicere, anginam & saucium dolorem simulasset: imò dictus est, pati argentanginam. Itaque huius pecuniae nomine à Stratocle insimulatus, ipso Demosthene auctore neq; conditionem recusante, vt quos Senatus deliquisse demonstrasset, ij punirentur: populus Senatvm Areopagiticum de pecunijs quas Harpalus in vrbem aduexisset, iussit inquirere. Nam Harpalum eijci placuerat, & de pecunijs quaeri: vt si ab Atheniensibus earum Alexander rationem posceret, eam redderent. Senatus re inquisita, retulit inprimis, esse apud Demosthenem argenti viginti talenta. Igitur populo placuit iudicium agi, accusandiq; partes tribui Dinarcho. Itaq; populus reum quinquaginta talentis multauit, atque in carcerem duci iussit. Sed hinc elapsus, in exilium abijt. P. Aerodius ex Dinarcho, contra Demosthenem: Plutarcho in vita Demosthenis: Athenaeo lib. 6 cap. 5. Iustino lib. 13. Alphonsvs Aragonum rex, cùm accepisset Gallum medicum, acutissimi quidem, sed auarissimi ingenij sophistam, relicta medicina ad causas agendas sese conuertisse, sorum ???ue omne sophismatibus inuoluere, illum soro prohibuit: decreto edicto, vt omnis lis, quam Gallus patronus susciperet, ipso iure haberetur iniqua & iniusta. Panorm. lib. 4. Avlicorvm. Alexander Seuerus Imp. Vetronium Thurinum familiare̅, quòd his, qui petebant, aliquid à Caesare, vendidisset suum patrocinium, mentie̅s interim multa, vinciendum curauit: & conuictum damnatumque in stipite alligari iussit, supposito igni ex humida materia, praecone clamante: Fumo punitur, qui fumos vendidit. Idem in ipsa via, qua eius serui à Palatio in villam migrare solebant, vnum ex ipsis cruci iussit affigi, quia centum aureos numos, propter nauatam cuidam in aula sua operam, acceperat. Fulgos. lib. 6. capite tertio, ex Lampridio. Pvblicanorvm. Bello Punico secundo, Posthumius Pirgensis publicanus multi nominis, fraude & auaritia insigni, quia Rempub. in ijs fraudasse dicebatur, quae in Hispaniam ad exercitum mitebantur, nauibus vilissima mercede onustis, atque de industria, quia vi tempestatis ei cautum erat, in alto depressis, quum à Trib. pleb. accersitus, magna???ue publicanorum manu cinctus, concilium plebis disturbaslet: maiestatis reus, quoniam ad diem non affuit, absens damnatus est. Eius bona publica, ipsi aqua & igni interdictum. Plerique etiam eius ordinis, qui noui motus auctores fuerant, aut in carcerem coniecti sunt, aut solum voluntario exilio verterunt, Sabellicus lib. 3. Enn. 3. Maritorvm. Apud Partanos ij qui dotis & rei quaerendae causa locupletum affinitates quaererent, poena grauissima multabantur. Alexand. ab Alexand. lib. 4. cap. 8. ex Aeliani lib. 6. de Varia historia. Amasiorvm. Galatarum rex Brennus, quum depopularetur Asiam, Ephesum cum exercitu venit, ac in Ephesiae Pvellae amatorios incidit laquros. Ea verò congressurum se pollicita est, insuper & Ephesum prodituram, si psellia (ea sunt manuum orname̅ta) sibi & mundus contribueretur muliebris. Adnuit Barbarus, militibus imperauit, in eam conijcerent quod haberent aurum. Eo auara puella adobruta perijt, sicuti prodidit Rerum Galaticaru̅ primo Clitophon. Caelius lib. 8. cap. 13. A. L. Aleatorvm. Tvrci lusores pecuniae causa quocunque genere ludi, ignominia afficiunt, ac deinceps grauiori supplicio puniu̅t. Cusp. En xphcei. Pvnire eos qvi Non distribvvnt. Apud Athenienses quaesturam cùm gereret Periander, grauissimam contrax???t offensam, quòd parciùs frumentum populo impartiret: propterea???ue accusatus, & à PLEBE pio concione lapidibus obrutus est. Alexan. lib. 2. cap. 2. Non credvnt, Nvtvvm denegant. Croesvs Lydorum rex, Halyattis F. cùm ei à patre denunciaretur, vt copias suas Sardeis adduceret, id???ue ille prae luxu facere non posset: crimen illud diluere volens, Halyatten mercatorem Lydorum ditissimum adit, pro pecunia solicitat. Is verò primùm ante fores eum expestare iubet, dum lauisset. Deinde respondet, multos esse liberos Halyatti: quibus pecunia si danda esset, non suffecturam. Se igitur petenti illi nihil dare. Coesus hoc audito Ephesum faciendae pecuniae causa veniens, votum Dianae fecit, se regem factum, ei totam domum mercatoris illius consecraturum. Id quod etiam pòst praestitit. Suidas. Non donant. Cùm Tigranem Armeniae regem Cn. Pompeivs deuicisset, & is ab eodem Pompeio in regnis, quae antè possidebat, restitutus, in Romana castra ad salutandum Pompeium venisset, maiore natu filio eum prosequente: à toto exercitu amanter exceptus, & à Pompeio coenae honore dignatus, post epulas Pompeio toti???; exercitui ingentia munera contulit. Cùm postea filius quoque inuitatus esset: respondente eo, tanti se coenam emere nolle: indignatus Pompeius, custodiri eum iussit, ac Romam in triumphum duxit. Patre ob liberalitatem in regnis relicto, auarum filium cum regno libertate quoque priuauit. Fulgolus lib. 9. cap. 4. Non satisfacivnt. Anno 4. Michaelis Paphlagonis Imp. fame laboratum est per Thraciam, Macedoniam, Strymonem, Thessalonicam, & vsque Thessaliam. Conquirentibus autem Thessalonicae clericis de Theophane metropolita, quod frumentum ijs, quod debebat, non persolueret: Imperator tumThessalonicae commorans, hortatus episcopum est, ne clericos ijs, quae eis legitimè debebantur, defraudaret. Cum???ue is obstreperet, neque obtemperare vellet: statuit Imperatoreum fraude circumuenite, & auaritiam eius compescere. Mittit igitur quendam suorum ministrorum, mutuò sibi dari petens vnum centenarium, donec sibi aurum Byzantio afferretur. Interposito iureiuraudo, negauit episcopus habere se vltra triginta libras. Eo fubmoto Imperator thesauros ipsius excussit, inuenit???ue auri centenatios XXXIII. de his [3412] persoluit clericis, quae à primo Theophanis archiepiscopatus anno in eum vsque diem debeba̅tur omnia, reliqua inter pauperes diuisit, & Theophanem ecclesia abactum in quoddam praedium deportauit. Cedrenus. Non vtvntvr. Tiberivs Caesar Senatori latum clauum ademit, cùm cognouisset, sub Calend. Iulij demigrasse in hortos, quò viliùs pòst aedes in vrbe conduceret Suetonius. PRODIGALITATIS POENA IVSTA Qvae. Qvalis. Graecis lege cautum erat, vt qui patrimonium prodegerat, sepulcro patrio non humaretur, sed externo. Alexander libro sexto, capite 14 Lege XII. Tabularum prodigis bonorum suorum administratio interdicta est. Tandem ijs quoque ceptum est à Praetoribus vel Praesidibus curator dari exemplo suriosi: ista???ue ijs formula bonis interdici: Quando tua bona paterna auita???ue nequitia disperdis, liberos???; tuos ad egestatem perducis, ob eam rem tibi ea re commercioque interdico, Valerius Maximus lib. 3. cap. 5. Florentini olim in decoctores ac turpi iudicio co̅uictos, eos???; qui Reip. debitam pecuniam ex magistratus praescripto ad diem non soluissent, inter aerarios referebant, sic vt ius ferendi suffragij ciuitatisq; amitterent. Is autem, cui ea multa erat irrogata, adigi ad speculum dicebatur: quòd in ea nota, tanquam in speculo, & censum & fortunas ciuium licebat intueri. Brutus lib. I. hist. Florentinae. Alphonsvs Aragonum rex, cùm equitem decoctore̅ punire vellet, quibusdam à rege magnoperè petentibus, ne in corpus lueret debita, quae ille plurima per luxum libidinem???ue contraxerat, respondit: Equitem hu̅c, neq; sui regis gratia, neque patriae commodo, neq; propinquorum & amicorum aere alieno suscepto, tam grande patrimonium profudisse, sed omnem suam substantiam corpori indulsisse. In corpus igitur luere aequius esse, vt poena malefactis ex aequo respo̅deat. Panormita lib. I. de Rebus ab Alphonso rege gestis. Qvibvs inflicta. Puta Senatoribvs. Tiberivs Imp. Senatori cuidam luxuriosè viuenti, tutorem, quasi si pupillus esset, dedit. Dion lib. 57. Filiisfamilias. Q. Fabio Maximo filio Q. Fabij Maximi Allobrogici Q. Pompecivs, Praetor Vrbanus, paternis bonis interdixit: cùm dolenter homines ferrent, pecuniam, quae Fabiae genti splendori seruire deberet, flagitijs & luxuria disijci. Valerius Maximus libro 3. cap. 5. Maritis. Lege Ivlia damnantur non tantùm ij, qui neq; modo, neque iure legibus tradito, ab vxore diuertunt, sed qui dotem nole̅te vxore turpiter amittunt. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 8. AMBITIONIS POENA IVSTA. Pertinet hic locus aliquo modo ad Magnanimit atem. Vt enim Iusti est iusta facere, & iniustè agentes coërcere: ita etiam Magnanimi vel honores negligere, vel moderatè appetere, vel ambitionem alloru̅ refrenare. Verùm quia corrigit aliena vitia poenis & supplicijs, ideò ad [Greek words] Iustitiam pertinet. Ad hunc ergo locum exempla quaedam ex Tit. Ambitionis reprehensores, pertinebunt, f, 2527. en ah ei. Poena Scilicet Tyrannidis affectatae. Solomo rex mortuo patre, Adoniam fratrem, qui regnum affectarat iampridem, & noua arte Abisagam Sunamitidem virginem, quae Dauidem iam senem suis amplexibus fouerat, in matrimonium postulabat, interfici à Banaia Ioiadae F. corporis sui custode iussit. Praeterea Abiatharem pontificem, qui cum Adonia senserat, sacerdotio priuauit, non tamen interfecit (propterea quòd Dauidi arcam praetulisset, & omnium eius errorum socius fuisset) sed in praedium suu̅ relegauit: Ioabum denique polemarchum, partim propter defectionem à Dauide ad Adoniam partim propter Abneris & Amasae virorum fortissimorum caedem, ad aram à Banaia trucidari curauit. 3. Regum 2. Cylon cùm Theagenis socerisui potentia & opibus, ciuium???; nonnullorum consilio, ad tyrannidem aspiraret, arcem munitissimam Atheniensium occupauerat. Sed diuturna ciuium obsidione & cibariorum inopia coactus, cùm fuga sibi noctu consuluisset: arce potiti Athenienses, inuenêre co̅scios, qui ad aram prostrati supplices veniam postularent. Attamen is militum suror atq; indignatio fuit, vt supplicum alios in ipso veluti deorum conspectu, alios ab aris vi extractos interfecerint, quosdam certè in iudicium adduxerint Populus Atheniensis vtrumq; liniquissimo animo tulit: fuisse & qui de tyrannide cogitarent, & quibus etiam patria quàm ipsa religio esset antiquior. Hos itaq; pro sacrilegis habuit: & eos tamen quos in iudicium adduxerant, quia semel violata religio, salis illis iudicandis expiata videretur, capite condemnauit. De ijs qui adhuc ad aras consisterent, quia Megaclis consilium secuti, filium ad statuam Mineruae alligatum manibus tenentes, quasi non ab asylo cessisse viderentur, in iudicium venire ausi sunt: & accidisset, vt filum sua sponte solueretur, placuit ex verisimili deorum voluntate, in eos sine fraude posse animaduerti. Caeterùm id omnibus commune fuit, vt Cylonis memoria atque vniuersa posteritas, item eorum qui cum eo conspirauerant, & deorum iura violassent, damnare̅tur, néve ijs vnquam esset in Attica, vt impijs, impuris & abominandis, vlla commorandi facultas. Hi cùm se ad Lacedaemones contulissent, admissi non sunt. Postremò Solonis temporibus, cùm longo interuallo plurimi ex polluta & contagiosa illa Cylonis familia se Athenas recepissent, & iam eoru̅ antea multi ibi sepulti, alij tum etiam in summa auctoritate essent: ex indignatione & odio tandem graui seditione orta, factum est à Solone, vt accusante Myrone Phliasio, res, trecentorum hominum, quos sortiti essent ex omnibus optimis, iudicio committeretur. Apud tam graues indices nihil valuit diuturnissimum spacium, nihil penè infinitae multitudinis commiseratio, nihil iura defunctorum, nihil inter puros & impuros inita consortia. Itaque pronunciarunt, videri omnem Cyloniam gentem migrare oportere, & qui in Attica sepulti essent, horum ossa eruta, extra patriam eijci, proijci. Thucyd. lib. I. & Plut. in Solone. Calippus Atheniensis philosophus, Platonis auditor, à Syracvsanis interfectus est, quòd tyrannidem post Dionysiu̅ aggrederetur. Plutarchus in Dione. Tyndarides inter Syracusios nobilissimus ac potentissimus, viam muniens ad vsurpandam tyrannidem, pauperes aere obrutos, atq; infimos quosq;, specie misericordiae alebat, sustentabat, sed eo certo animo, vt corum opera ad regnum occupandum fideliter vteretur. Re indicata, & cognita, quia regnum affectasse probaretur, capite damnatus est. At cùm à iudicio in vincula duceretur, qui ab eo ali ac nutriri consueuerant, postquam stipato agmine eos adorti sunt, qui reum ducerent: co̅uenêre primores ciuitatis, istos???; omnes seditiosos, ac reru̅ nouarum cupidos, simul cum Tyndaride ad supplicium rapuerunt. Caeterùm quia Syracvsani saepiùs iam in ea pericula incidissent, multos???; stimularet indies ambino ac libido occupandae tyrannidis, qualem Athenienses legem de Ostracismo tulerant, & ipsi de Petalismo tulerunt. P. Aerodius ex Diodori lib. 11. Bomilcar Carthaginensis, obsidente vrbem Agathocle, tempus venisse ratus occupandae tyrannidis, cùm exercitui praefectus esset, recensitis militibus, non procul ab antiqua Carthagine sita, alios dimisit: solos incepti conscios retinuit, ex ciuibus numero D. ex mercenarijs M. seipsum???; tyrannu̅ declarauit: militibus???; in quinque partes diuisis, progreditur, omnes in vijs occurrentes occidendo. Facta per vrbem fuga, orto???; grauissimo tumultu, primùm quidem Carthaginenses arbitrati sunt hostes in vrbem irrupisse. Sed rei veritate cognita, inuentus concurrens instructa acie aduersus tyrannum contendit. Bomilcar occidens eos, qui in vicis era̅t, in forum properat, multos???; ibi inermes ciues trucidat. Carthaginenses occupatis quae circa forum erant altis domibus, coniuratos expellunt. Mox cùm ciues omnes armati concurrissent, contra eos, qui defecerant, castra faciunt. Tandem missis legatis, & impunitate concessa, vtrinque destiterunt, & in reliquos iniuriarum memores non fuerunt, propter impendentia vrbi pericula, sed Bomilcarem grauiter cruciatum, vita priuarunt, iurisiurandi nulla ratione habita. Diodoius lib. 20. P. Val. Poplicola tulit legem de interficiendo, indicta causa, eo, qui regni occupandi inisset co̅silia. Percussori impunitate̅ dedit, si indicia sceleris demo̅strasset. Quia enim qui res molitur tantas, facere non possit, vt omneis fallat: fieri aute̅ possit, vt qui non fefellerit, iudicia anteuertat potentia opprimere, cognitionis, qua̅ eripit scelus, anticipandae ei, cui facultas esset, ius fecit aduersus sceleratos. Plutarchus in Valerio. M. Manlius patricio genere ortus, qui Gallos ex Capitolio de [3413] pulerat, eius praeclari facinoris laude tumidus, & gestarum rerum gloriam Camillo inuidens, primò victorias comparando, patriam à Camillo nunquam recuperari potuisse dictitabat, si non à se Capitolium defensum esset. Gallos praeterea inter aurum accipiendum, & spem pacis incautos velut insidijs ab eo oppressos, se ex Capitolio ex arce iam capta deiecisse. Iam enim meritum suum omnium animis excidisse, solum Camillum in vrbe gratia & auctoritate florere, solum exercitus ductare, cui non satis esset Romanas legiones subijci, nisi & collegae, qui paribus auspicijs & codem suffragio creati assent, pro ministris ab eo haberentur. Nec interim Senatui parcere, qui Camillum complexus, caeteros viros fortissimos inhonoratos vellet. Quibus ille non contentus, primus patriciorum popularis factus, cùm Tribunis plebis consilia conferre ad agrarias leges, & ad aes alienum, quando supra modum inualuisset, discutiendum concitare, se???ue auctorem ad omnia audenda pollicebatur. His motibus perculsi patres: enimuerò Manlius homo vehementi ingenio, summo???ue loco natus, multum per haec seditionis concitaturus putabatur. Praeterea quia graue bellu̅ ab Hetruscis & Latinis impendebat, Dictatorem dicendu̅ censuêre. Aul. Corn. Cossus est dictus, qui magistrum equitum, T. Quintium Capitolinum dixit. Super alia multa Manlij atrocia dicta factáque cùm centurionem pecuniae addictum è foro abduci vidisset: cum suorum caterua impetu facto, creditoribus manum iniecit. Inde in patrum auaritiam & superbiam inuectus, frustrà à se Capitolium seruatum praedicabat, si ciuem suum in neruos & in vincula, velut bello captum impunè trahi pateretur. Haecille & alia acerba, in totius ordinis inuidiam Iocutus, rem simul palàm creditori persoluit, solutum???ue alieno aere domum dimisit. Precari ille forensi turbae immixtus, deos???ue & homines obtestari, vt M. Manlio, suae libertatis assertori, gratiam pro tanta in se liberalitate, vel cumulatissimam relatam vellent, ipse praeceps in popularem auram, fundum, quem in Veienti possederat, praeconi subiecit: testatus quandiu ex priuatis fortunis superesset aliquid, haud passurum se suorum ciuium quempiam in neruos & vincula in creditoribus abduci. His erecta vocibus plebs, per aequa & iniqua secutura videbatur suorum commodorum auctorem. Dictator euocato in curiam Senatu, patrum multitudine stipatus, in forum descendit: inde sella in comitio posita viatorem ad Manlium misit, qui testatus certamen ingens adesse, cum multitudine suorum ad tribunal venit. Hinc patres, inde plebs suum ducem intuentes, velut in acie diuersi consistere. Tum iussus omnibus ambagibus missis indicium auri, Gallici, quod patres occultarent, peragere, aut fateri scelus insimulati falsò crimini Senatus: quum negaret se arbitrio inimicorum locuturum, in vincula Dictatoris iussu est ductus, Iouem & caeteros deos testatus, rem indignam fieri seruatorem patriae, quia Romanae plebi gratiticaretur, in cathenas & vincula abduci, neque oculi multitudinis, neque aures eam indignitatem ferre potuerunt. Caeterùm Dictatoria maiestas effecit, vt neque Tribunus plebis, neque plebs ipsa, attollere sit ausa frontem, aut hiscere. Satis constat Manlio in carcerem coniecto, magnam partem plebis vestem mutauisse, multos etiam barbam & capillum, vt in domestico luctu promisisse. Interea multitudo accensa, apertè se carcerem refracturam minitari, nisi Manlius vinculis eximeretur. Quod ne fieret veriti patres, Senatusconsulto eum liberarunt. Tum verò non modò non seditio suppressa est, sed dux seditioni restitutus, ita vt regnum quoque iam affectare videretur. iussi itaque Tribuni militum diligenter aduertere, ne ex tam nefario scelere maius aliquod Respub. caperet detrimentum. Ergo Patribus id probantibus, diem Tribuni Manlio dicunt. Mirum primò fuit populo, quòd nemo cum eo, ne fratres quidem vestem mutarint. Apparuit???ue magno consensu totius ordinis iudicium co̅staturum. Vbi verò dies affuit, quid praecipuè illi sit obiectum, Liuius haud disertè posuit. Caeterùm atrocissimum eius accusationis caput fuisse, vel ex eo credere par est, quòd non tam tempus quàm locus impedimento fuerit, quò minùs statim damnaretur. Quadringentos circiter ciues produxit in medium, quos creditoribus addictos gratuita pecunia nexu liberauerat. Protulit & triginta spolia caesorum hostium, militaria dona quadraginta ab imperatoribus accepta: in quibus duae fuerunt Murales coronae, octo Ciuicae. Producti sunt & ciues ab hoste seruati, & in his C. Seruilius absens, quòd magisterio equitum fungeretur, quae belli decora cùm magnifica Manlius oratione dicendo exaequasset, pectus nudauit, multis cicatricibus bello acceptis infigne, inde Capitolium intuitus, Iouem alios???ue deos, qui loco praesidebant, in fortunarum suarum auxilium deuocat: precatus, vt quam sibi mentem, quum hostes ex arce depulit, dedissent, ad salutem populi Romani, eandem ipsi ciuitati in suo discrimine darent. Postremò singulos obtestari, vt suffragium de se laturi, Capitolium & arcem spectarent. Prioris vitae merita, & oratio ad id compofita in causa fuerunt, vt Tribuni non ausi sint Romanas tribus in campum Martium ad suffragium vocare, vnde Capitolium & arcem in conspectu haberent: veriti ne tam recentis meriti memoria praesenti iudicio obstaret: sed producta die populum in Petelinum lucum extra frumentariam portam aduocauêre, ibi ciuium oculis locorum facie liberatis plus crimen valuit quàm meritum. Damnatus Manlius Popvli suffragio, ex Capitolina rupe praecipitatus est: atque sic accidit, vt idem locus in vno homine gloriae eximiae fuerit, & extremi supplicij monumentum, vna???ue foeda regnandi cupiditas, quòd caeteris mortalibus documento esse possit, tanti fuit, vt multa praeclara alioqui eiusdem gesta, non ingrata solùm, sed inuisa etiam ad populum extiterint. Sunt notae mortuo adiectae. Cautum, ne patricius in Capitolio aut in arce habitaret ampliùs, ne in Manlia gente quisquam Marci praenomen ferret. Sabellicus libro primo, Enn. 4. Liuius & Plutarchus in Camillo. Viguit in Rom. ciuitate Tiberij & Caij Gracchorum summa nobilitas, ac spes amplissima. Sed quia statum ciuitatis conati erant conuellere, insepulta cadauera iacuerunt, supremus???ue humanae conditionis honos silijs Gracchi & nepotibus Africani defuit. Quinetiam familiares eorum, ne quis Reipub. inimicis amicus esse vellet, de robore praecipitati sunt. Valerius Maximus lib. 6. cap. 3. & Plut. P. Mvtivs Tribunus plebis omnes collegas suos, qui duce Spurio Cassio id egerant, vt magistratibus non subrogatis communis libertas in dubium vocaretur, viuos cremauit. Vnus tribunus eam poenam nouem collegis in ferre ausus est, quam nouem tribuni ab vno collega exigere exhorruissent. Ibidem. Sp. Cassio Coss. diem dixêre perduellionis, & affectatae tyrannidis ad populum: Caeso Fabivs, & L. Valerivs Quaestores. Eum haud satis habuisse, ius ciuium Romanorum Latinis concedere, ni hoc amplius, agri ab Hernicis ademti, patrem dimidiam Latinis, alteram Populo Rom. diuideret: item legem Agrariam proposuisse inconsulto Senatu, & collega suo Proculo Verginio non approbante, nedum maiori parte plebis. Vt commoda vtilis???ue lex ea fuerit: tentasse nihilominùs suam hanc vnius facere munificentiam atque liberalitatem, quae totius Senatus omnium???ue magistratuum esse debuerit. Iussisse, multitudinis sibi conciliandae: causa, vt pro Siculo frumento pecunia accepta populo diuideretur. Pestilentibus istis muneribus viam regno fieri, largitione periculosas libertati opes ab eo strui, denique ne iam coniecturis agatur, ei pecuniam Hernicos Latinos???; contulisse: pro Coridano duce, Cassium parari. Hac probè instructa accusatione, populi iudicio damnatus, de saxo Tarpeio deiectus est: aedes eius publicè dirutae: bona publicata sunt. Sed cùm de liberis eius interficiendis ageretur, durior & immanior ista sententia visa est, parentum noxa innoxios premi: hos itaque liberari Senatus ???ensuit. P. Aerodius ex Dionysio Halicarnasseo, libro 8. & Tiro Liuio, Dec. 1. lib. 2. Orgetorix apud Heluetios nobilissimus atq; ditissimus fuit. Is regni cupiditate adductus, coniurationem nobilitatis fecit, vt regno occupato, totius Galliae imperio potiretur. Ea res vt Helvetiis per indicium enunciata est, moribus suis Orgetorigem ex vinculis causam dicere coëgerunt. Damnatum poenam hanc sequi oportebat, vt igni cremaretur. Sed cùm dies constituta causae dictionis aduenisset, hominibus armatis, ne causam diceret, se eripuit. Itaque ciuitas cùm ob eam rem incitata, armis ius suum exequi conaretur, multitudinem???ue hominum ex agris Magistratus cogerent, sibi ipsi mortem consciuit. P. Aerodius ex Iulio Caesare, libro primo de bello Gallico. Seianus homo potens apud Tiberivm Caesarem, & superbus, cùm Druso aliquando alapam dedisset, ea???ue de causa, & Drusum & ipsum Tiberium metueret, simul???ue speraret, Druso sublato, Tiberium fibi magis opportunum fore: per quosdam ministros & vxorem Iuliam stupro sibi cognitam, venenum ei propinauit. Eum verò tandem Tiberius, ad magnam auctoritatem euectum, desponsa???ue Iulia Drusi filia, curauit à Senatu capitis condemnandum: eius???ue cadaueri per triduum proiecto vulgus insultauit, deinde in Tiberim proiecit. Zonaras. Cleander Phryx genere, ex ea hominum nota, qui publicè per praecouem antea veniebant, cùm in domum Imperatoriam seruitio traditus, eò scilicet honoris atque auctoritatis prouectus esset, vt & corporis custodiam & cubiculi curam, praeterea militum praefecturam solus obtineret, diuitiae ac luxus etiam illum ad Imperij spem pepulerunt: ideo???ue grandi pecunia coacta, plurimum frumenti comparauerat, quod hac industria diu latens in horreo tenuit, vt Populum Romanum atque exercitus antea rerum penuria laborantes, mox sibi magnis largitionibus demereretur. Sed & gymnasium vtique maximum aedificauerat, publicatis etiam balneis, vt ijs artibus populum inescaret. At id profectò accidit, vt nihilominus infensiore vteretur. Cùm itaque totius pestilentiae causam in eum vniuersi conijcerent, dura interea Coramodus in [3414] suburbanis agit, subitò magnis clamoribus adeuntes, Cleandrum ad necem postulant. Commodvs in alto secessu voluptatibus indulgebat, quamobrem eorum omnium inscio quae gerebantur, Cleander immittit equites, qui obuium quemque summouerent, vulnerarent, occiderent. Re ad seditione̅ prolapsa, cùm Cleandri pote̅tiae metu nemo inueniretur qui quid Commodo nunciare vellet: tandem extitit maxima natu soror Commodi Fadilla, quae Imperatore̅ otium age̅tem & oscitantem impellit, excitat, & de omnibus certiorem facit. Itaq; ad se Cleandrum nihil dum malè suspicante̅ acciri iubet. Huic protinus caput amputatur, & conto praefixum, per vrbem circumfertur. Sed & liberi Cleandri, & quotquot illius amici socij???ue fuerant, omnes ad vnum trucidati, & tracta per vrbem eorum cadauera, ac contumeliosè habita, postremò etia̅ in cloacas abiecta sunt. Ita seditio sopita est. Aerodius ex Herodiano lib. 1. Plautianus, cuius apud Severvm Romanorum Imp. maxima erat auctoritas, posteaquam morte affecisset magnum numerum Romanorum, nullam ciuitatem reliquisset, quam non praedaretur, pro???ue suo arbitrio in quoscunq; sine discretione saeuiret, expilaret omnes: tyrannidis affectatae reus, turpiter occisus est, atque statuae eius in perpetuam hominis ignominiam deiectae sunt. Dion & Xiphilinus in Seuero. In illo praelio, quod apud Lugdunum, inter Seuerum & Albinum summa contentione pugnatum est: Laetus dux exercirus Seueriani fuit. Is euentum pugnae expectasse dicitur, cunctatus de industria, ac retento milite, vt sibimet Imperium vindicaret: itaque non priùs in praelium pedem protulisse, quàm ei Seuerum cecidisse falsò allatum esset. Hoc merito nomine, rebus omnibus ex sententia compofitis, Severvs Laetum proditorem ac perfidum, capite condemnauit. Herodianus lib. 3. Diocletianvs Imp. factus, concionantem Aprum, interfecto Numeriano ge???ero, ob regnandi libidinem manu sua confodit, inquiens: Hic est auctor necis Numeriani. Gloriare Aper, magni Aeneae dextra cadis. quasi Aprum fatalem occideret, vt Imperium assequeretur: quemadmodum sibi olim Gallicana Dryas vaticinata fuerat: Tum Imperio potiturum, cùm Aprum occidisset. Cuspinianus. Attalus Romani sanguinis vir haud ignobilis, inane Imperij simulacrum accipiens, cum Gothis ex Africa vsque ad Hispanias portatus est, missis aliquot in Aphricam qui ius dicerent: ipse naui subsequutus, incerta moliens, in mari captus est, & ad Constantium deductus, deinde Imp. Honorio exhibitus, truncata manu vitae relictus est, deportatus in Liparam. Cùm autem Tertullus consul iterum reuocasset Attalum: captus iterum Attalus Romae, ad Rauennam Constantio missus ad supplicium, laeua manu, quae sola illi reliqua erat, truncatus, ad ludibrium est Constantinopolim missus. Idem. Procopius tyrannus Orientis, amisso exercitu praeter spem, per nemora paucis comitantibus per noctem vagatus, manè à suis captus, Imperatori est traditus Valenti: qui abscissa ei ceruice, discordiam ciuilem sedauit. Alij tradunt, Procopium duabus arboribus inflexis, pedibus colligatum fuisse, quae dimissae in aërem, locum suum repetentes, Procopium diuiserunt per medium. Qui etiam Procopium Imperatori tradiderunt, contra insiurandum quod eis praebuit, serris crudeliter diuisi peremti sunt. Hunc finem vitae sortitus est Procopius, anno quadragesimoprimo. Idem. Theodosius Honoriu̅ & Arcadium, quos ex Flacilla filios susceperat, consortes antea quidem Imperij fecerat. Sed moriens, quia nondum aetas matura Imperio esset, testamento Rufinum Arcadio, Honorio Stiliconem Vandalum adiunxit, quorum consilio Arcadius Constantinopoli, Honorius Romae res gererent. At cùm Rufinus primùm aduersus Arcadivm, Alaricum Gothorum regem sollicitasset, hoc animo, vt sub eo metu & rebus turbatis, diadema Orientis non ambitu, sed quasi necessitate capiti suo imponeret, atque etiam Stilico quantumuis socer Honorij alia & secretiore via filio suo Eucherio tyrannidem pararet, itaque & potremo Sueuos, Vandalos???ue & Alemannos ad inferendum bellum Honorio malitiosè attraxisset, ambo perniciosi tutores detectis insidijs ac dolis damnati sunt: Stilico Romae cura filio in foro pacis occisus est: Rufini caput cum dextra manu ante portas Constantinopolis appensum, affixum est. P. Aerodius ex Orosio lib. 7. cap. 37. & 38. Pomponio Laeto, in Theodosio, & Paulo Diacono. In Africa Gildo Comes, parùm sibi ab Imperatoribus Arcadio & Honorio tranquillitati deditis metuens, sperauit sumtis armis Imperio Africae se citra magnum laborem potiturum. Caeterùm frater eius Mascezel, vel (vt Paulus Diaconus habet) Macezil, de euentu paulò accurratiùs cogitans, Honorio Imp. facinus indicat. Gildo fratris tanquam proditoris filios crudeliter necat. Adest interea Mascezel cum quinque millibus armatorum: cui Gildo cum octoginta, vel (vt Paulus ait) septuaginta millibus occurrit. Commissa acripugna, Gildo in fogam vertitur, & naui conscensa, miranda Dei vltione, vi tempestatis demùm in litus eijcitur. Comprehensus ergo fratris iussu, velo strangulatus est. Hac victoria elatus Mascezel animum & ipse adiecit ad Africam occapandam, sed à militibus suis occisus est, iustas seditionis poenas luens. Circa annum Domini 402. Cuspinianus. Cùm Gratianus Romanos negligeret milites, & paucos ex Alanis amplis stipendijs aleret, & Barbarorum amicitia, comitatu & habitu vtetetur: exercitus Romanus id aegrè ferens, in eius odium Maximum quendam, virum strenuum, Imperatorem in Britannia creat. At is contra sacramenti fidem in Galliam transiens, Romanas fibi adiunxit legiones: & Gratianum Merobaudis magistri militum proditione vicit, & fugientem Lugduni dolo Andragathij cepit, & occidit, & Valentiniansi iuniorem coe̅git suum Imperium approbare: eúmque vnà cum suo administratore Probo Italia expulit, filiúmque suum Victorem co̅sortem regni creauit. Cùm autem Maximus legationem ad Theodosivm misisset, & Occidentis partes fibi cedi postulasset, Imperator eam neque reprobauit, neque recepit: sed collectis copijs Mediolanum venit, & cùm contra Maximum aciem instrueret, milites apparatu Theodosij absterriti, Maximum, quem crearant Imperatorem, ceperunt, & vinctum Theodofio tradiderunt. Andragathius, qui Gratianum occiderat, de sua salute desperans, in flumen è naui prosilijt, & submersus est. Maximus autem tertio ab Aquileia lapide spoliatus insignibus Imperatorijs, capite multatus: & filius eius Victor ab Arbogaste in Gallijs interfectus est. Socr. libro 5. capite II. Prosper in Chronico, Paulus Diaconus lib. II. Amantius quidam cubicularius Ivstini, regnum affectans, & multa pecunia sibi populi fauorem concilians, amicu̅ suum Theocritum clàm ad regia sceptra euehere tentauit. Iustinus re cognita, vtrunque è medio sustulit. Euagrius libro quarto, capite secundo. Vitalianum quoque, qui antea Anastasium Imperio pellere voluerat, blanditijs ad se pertractum, dolo occidi mandauit. Idem. Arthemius, qui ab Imperio deturbatus à Theodosio monasticam vitam elegit, & quieti studuit, dum ambitionis stimulo correptus sub Leone III. suasu Nicetae militum magistri denuò se fluctibus ac procellis Imperij immergere meditatur: Bulgarorum proditione perijt insperatò, cùm multò diutiùs vitam suam potuisset extendere. Cuspinianus. Thomas dux legionis foederatorum, sub Leone Armenio regnum affectauit. Eo caeso, Michael Balbus Thomam Adrianopoli obsedit. Ciues inopia annonae victi, tyrannum Imperatori tradunt: qui eum manibus & pedibus truncatum, in afino circumduxit. Zonaras. Felicianus Zaachus, Carolo I. Hungarorum regi familiaris, cùm opibus & dignitate creuisset, tyrannidem inuadere decreuerat. Itaque regem de more solus adiens, stricto ense ferijt. Rexictu euitato profugit: ac reginae quatuor digitos abscidit. Pueros regios paedagogi suorum obiectu corporum vix protexêre. Tumultu excitati satellites, patricidam membratim discerpsêre. Feliciani F. bigis distractus, canibus & porcis cum patre praeda fuit. E' filiabus Clara, quae reginae famulabatur, labijs, naribus, octo???; digitis mutilata, per compita circumducta, in triuijs alta voce proclamare fuit coacta: En digna proditionis praemia. Altera Sebe, capite multata est, marito per inediam in carcere necato, filijs Rhodon relegatis, amicis extremo affectis supplicio. Bonfinius libro nono, Decadis 2. Beiamundus Teupolus Venetus patricius, duce???; patre ortus, animum adiecit, vt libertatem patriae opprimeret, caeso duce, caesis???ue Senatorij ordinis viris ferè omnibus, qui fibi obsistere auderent: vt meritò hunc alterum Catilinam dixeris, qui tam claris maioribus editus, ab eorum nobilitate degenerauit. Neque verò defuerunt multi patricij ordinis, qui Baiamundum auctorem tanti sceleris secuti sint. Certa die aream Marcianam magna manu ingressus, principem ipsum & reliquos patres Venetos obuiam habuit, qui rem totam antea rescierant. Qui constantissimè illi occurrentes, adiuti etiam Vgolini Iustiniani Clodiae praetoris opera, qui cum multis Venetias aduolarat, fortissimè pugnarunt. Eo fuso fugato???ue, caesis???ue non paucis nobilibus, libertas in suo gradu constitit. Qui postea supplex, facti tam nefarij petita venia, reliqui???ue omnes qui conscij fuerant, partim securi subiecti, partim perpetuo exilio damnati sunt. Egnatius libro tertio, capite quinto. Marinus Falerius Venetorvm dux, quum iam nouem menses Rempub. administrasset, animum ad regnum adiecit. Statuerat optimatibus caesis Rempub. inuadere. Quod ipsum vt commodiùs consequi posset, multos ex eo ordine, quem Popularem vocant, ad infandam caedem praeparauerat, & aliquot etiam ex ipsa nobilitate. Negotium patrandae caedis sexdecim facinorosis hominibus, principibus coniurationis, datum, quorum singuli cum sexaginta armatis in curiam statuto tempore erant impetum facturi. Conuenerat [3415] inter eos, vt postridie Idus Aprilis repentè vanosper vrbem rumores dissiparent, hostem adesse, eius triremes ante portum cum tumultu adnauigare. Princeps confestim ad arma conclamari, campanam???ue ex sumata turri pulsari iuberet. Quo signo coniurati suis sedibus exciti, diuersis itineribus armati (quasi Principis patrum???ue imperium facturi) in curiam venirent. Ibi tum liminibus insessis in Patres, qui aut consultaturi de Republica, aut ad alia obeunda munera eò venissent, atque in caeteram nobilitatem ferrum stringerent, ad vnum???ue trucidarent: ac tum demùm Falerius non princeps ampliùs, sed dominus salutaretur. Sunt quitradant statuisse eos patricio nomine extincto, ciuitatis administrationem populo permittere. Erat Beltrandus quidam, homo plebeius, ex principibus coniurationis vnus: is pridie illius diei, qui caedi destinatus erat, poenitentia tanti sceleris ductus, aedes Nicolai Leonis, patricij hominis ac compatris sui, primis tenebris clandestinè subijt, rem???ue illi summotis arbitris omnem aperit. Is patribus ordine narrauit. Sexdecim ergo coniuratorum principes ea nocte ferè omnes in potestatem patrum redacti, ac sceleris conuicti, vnà cum ipso Falerio ad vnum suspendio necati sunt, reste ex ipsis columnis superiore parte curiae demissi. Inde ijs, quibus id negotium datum fuerat, acerbissimam de coniuratis quaetionem habentibus, ad quadringentos intra octo dies sceleris conuictos fuisse ferunt: multos quidem, sed non vno supplicij genere necatos: ita vt alij suspendio multati sint, alij securi percussi, quidam etiam alto mari depressi. Multis, qui se coniuratis affuturos dìxerant, non tamen sceleris participes facti, venia data est: sed tam ignominiosa suspicione notati, vt pudore aliqui, plures verò metu, cum vxoribus & liberis vrbe omninò excesserint: hi numero quingenti fuisse traduntur. Indici coniurationis non solùm venia data est: sed annuum stipendium mille aureorum numûm decretum: priuatae Falerij aedes ad Apostoli fanum datae: &, quod omninò plus fuit, ad patricium est ordinem traductus. Verùm ille, quasi parua pro tanta fide accepisset, ingratitudinis Patres palàm incusare: eorum famae nullo loco, nullo tempore parcere. Tum illi impudentia hominis commoti, parùm abfuit quin capitali iudicio damnarint: sed recentis meriti memoria obstitit, quò minùs extremo sit in eum supplicio saeuitum. Ademco itaque illi publico beneficio, Ragusium in decem annos est relegatus: vnde postea contra praecriptum profectus, quum in Pannoniam iter intenderet, perijsse dicitur. Sabellicus libro tertio, Decadis primae. Franciscus Balduinus, patricius Venetus, ciuium opulentissimus, iuris vim, aqui???ue, in tanta ciuitate ferre non valens, animum adiecit ad libertatem, fi fieri posset, opprimendam. Re igitur varijs artibus & consilijs saepè ab illo frustrà tentata, quum DVX ac Patres id rescissent, captus in Minoritana aede, täntae audaciae poenas luit. Bona eius omnia publicata sunt: & illud additum, ne quis è Balduina familia nobilitatis munere perfungi posset: ianua???ue domus illius perpetuo die, noctu???ue patéret, ac diui Simeonis cognomento Parui, diui???ue Marci effigies supra ianuam semper astaret. Egnatius libro 6. capite 5. Tyrannidis occvpatae. Consule Titulum Tyrannicidarum. quatenus iustè tyrannos persequuntur, fol. 2125. Heraclivs Phocam tyrannum imperio deiecturus, cum magna classe Constantinopolim appulit, secum ferens etiam Seruatoris nostri imaginem, nullo manus ministerio factam. In portu Sophiae nauali praelio commisso inter Heraclium & Phocam, flagitiosus Phocas superatus in regiam confugit. Tum Photinus quidam, cuius vxori Phocas stuprum intulerat, in regiam cum militibus irrumpit, Phocam ignominiosè solio deijcit, imperatoria veste spoliat, nigra???ue circundatum veste, & numellis inclusum contemtim ad Heraclium deducit. Qui vt primùm conspexit Phocam: Miser, inquit, itáne Rempublicam gubernasti? At deploratus Phocas respondit: Tuum est, rectiùs eam gerere. Illicò autem Heraclius iussit manus & pedes, mox humeros & pudenda amputari, tandem & caput. Cedrenus. Romanus Lacapenus dux classis, interfecto Leone Imperatore Constantino VI. eius filio filiam suam despondit, imperium vsurpauit per vigintisex annos. A' Stephano filio captus, attonsus, relegatur. Constantinus Stephanum cum fratre capit, & in exilium mittit, regnum???ue recuperat. Zonaras, & Sigebertus. Zeno Imperator imperio pulsus à Basilisco, fratre Berinae Augustae socrus suae, & reuocatus à populo ex Isauria, Basiliscum post acceptam cladem in templum fugientem, & ab Acatio praesule Constantinopolitano eiectum cepit, & cum filio Marco in Cappadociam relegauit, vnà cum matre Zenorida, qui Lemnis (quod nomen oppidi est Cappadociae) fame consumti sunt, & frigore. Nam vnà inter se complexi corporibus collacrymantes miserè perierunt, cùm iussisset illos hyemis tempore neque veste, neque cibarijs iuuari, vitam???ue cum regno amiserunt, cùm tyrannidem exercuisset octo menses supra annum. Zonaras tradit eum duobus annis tyrannidem occupasse, ac in turri conclusum cum filijs fame extinctum, socrum autem Berinam in exilium missiam. Cuspinianus. Emmanuele Imperatore vita functo, Alexius filius adhuc puer ei successit, cui Philippus rex Galliae Agnetem filiam despondit. Suscepit pupilli curam cum imperij administratione Alexius quidam pueri pernecessarius. Is quum nimis seuerè imperaret, Andronicus est ex Ponto accersitus, vir facinorosus, imperatorum stirpe prognatus. Hic, Byzantium reuersus, Alexium tutorem interfecit: mox imperandi cupidus, Alexium adhuc pupillum clàm interfectum, sacco???ue inuolutum in mare deiecit. Sic Andronicus duplici parricidio imperio potitus est. Gvlielmvs Siciliae rex Alexij pueri mortem vlturus, Andronico bellum intulit, & multas vrbes cepit. Andronicus à Graecis, substiruto Isaacio, in ordinem redactus, altero lumine priuatus, asinae impositus, per toram est vrbem circumuectus, praeposterè sedens asinae cauda manibus pro sceptro alligata, capite alliorum reste praecincto diadematis loco, promiscuè viris mulieribus???; in praeteruehentem multa probra iacentibus, congerentibus???ue in eius faciem lutum, & alia dictu foediora. Demùm eò processit ira, vt pendens laqueo, vncis & harpagonibus à mulieribus petitus, multae???; particulam corporis et laniatu adeptae mandere sint ausae. Sabellicus lib. 5. Enn. 9. Inuenio in quibusdam Annalibus, hunc stipiti alligatum quasi metam sagitarijs propositum, in quem passim omnes tela ac sagittas ob immensa sua flagitia iaculati sunt. Cuspinianus. Murziphlus homo obscurissimus, tutor Alexij iunioris, cùm eo per fraudem necato tyrannidem arripuisset, Venetis & Francis se frustrà opponens, amissa vrbe Constantinopoli, nocte media cum vxore & pellicibus, ac thesauro clàm aufugit. Sed no̅ multò pòst in Peloponneso captus, & Constantinopolim retractus, per summam ignominiam & cruciatus moritur. Excaecatus enim de eminentissimo loco praecipitatur, ac per vrbem tractus frustratim discerpitur. Idem. Maslaus pocillator regis Polonorum Miecislai, eo mortuo tyrannidem inter suos in tractu Plocensi arripuit, eum???; de suo nomine Masouiam appellauit. Vistus tandem à Casimiro Miecislai filio ex fuga perpetuo cursu in Prussiam contendit. Ibi à Barbaris cognito euentu praelij excarnificatus in crucem actus est: insultantibus, vt alta teneret, qui alta petiuisset. Cromerus lib. 4. de Gestis Polonorum. Mortuo Ioanne Mediolanensi duce, Caualcaboui Cremonenses ciues id egerunt, quod à permultis alijs ciuibus, in Transpadana regione, ob eandem mortem, in vrbibus suis actum fuit. Vrbis enim Cremonae imperium inuaserunt: & cùm Gabrinum Fundulum, virum postea perfidia insigni notum conduxissent, inter militares viros clarum, praecipua in se eum fide esse arbitrabantur. Is autem cùm eos ad Machasturmam oppidum inuitasset, discumbentes decem ex eis occidit, frandéque munitis in potestatem suam redactis locis vrbis Cremonae imperium inuasit. Sed postea dux Philippvs Vicecomes Ioannis frater eam vrbem recepit. Nam Gabrinus, ab Oldrato Lampugnano, quo cu̅ sacra baptismatis necessitudine coniunctus erat, per insidias captus, ac Mediolani capite multatus, discerptus???ue, mercedem quae tantae perfidiae debebatur tulit. Fulgosus lib. 9. cap. 6. Mortuo Honorio Imperatore Ioannes tyra̅nus Rauennae praesidio Castini imperium vi arripit: & mox Constantinopolim legatos ad Theodosium mittit, qui eum approbet. Cui infensus Augustus, oratores in carcerem conijcit. Magistro autem militum Ardaburio Salonis agenti, viro strenuo & consulari praecipit, vt in tyrannum exercitum educat. Qui ab Aquileia Rauennam nauigans, ventis aduerfis in manus tyra̅ni incidit. Cuius laetatus captiuitate tyrannus, sperabat Theodosii iram facilè placari posse. Aspar Ardaburij filius, patris captiuitatem aegro ferens animo, collectis vndique militibus, per inuiam paludem circa Rauennam, duce Pasteo quodam, vrbem apertam ingressus, saeuis populationibus euastauit, ac incenditi: tandem arreptus tyrannus, vbi improuidè militibus occurrit armatis, altera???ue dextra priuatus, in Hippodromo coniectus, & asino impositus, per contumeliam circumductus, & tandem ingulatus est, cùm annis qunique praefuisset. Vir alioquin ingenio mitis, ac virtute praeditus, minimè delatoribus aures adhibens, neq; pecuniae gratia iniquum aliquod flagitium faciens, vt Procopius scribit. Illius morte audita, Theodosius Valentinianum consobrinum suum Caesarem fecit, & cura matre Placidia Romam misit. Cuspinianus. Imperii occvpati. Occiso Pertinace Imperatore, dum ignarus, alioqui multarum rerum peritissimus, multa simul tutò corrigi non posse, om [3416] nia breui spacio emendare conaretur, Didius Iulianus extitit homo pecuniosissimus, qui imperium à militibus licitatione, auctione, pecunia compararet. quod Senatvs Populus???ue Rom. adeò indigné tulit, vt Seuerum qui in armis esset, Imperatorem appellauerint, & Iulianum capite damnauerint. Xiphilinus in Iuliano. Magistratvs svscepti. Cato minor Trib. pleb. creatus, vbi aduertit comitia consularia venalia esse, populum castigault: ac finita oratione iurauit, qui dedisset numos, qui ille cunque foret, eius se nome̅ delaturum, vno ob propin quitate̅ excepto Syllano, qui sororem eius Seruiliam habebat in matrimonio: quapropter hunc praetermisit. At L. Murenam, quòd per larginonem obtinuisset, vt Consul fieret cum Syllano, accusauit: qui Cicerone defendente absolutus fuit. Plut. in Catone. Q. Coponius vini amphoram ei dono dederat, cuius suffragij latio erat. Certè fi ctilia vasa tum in magno precio habeba̅tur. Sed ideò ambitus damnatum esse à Pop. Rom. Coponium, antiquae notae atque seueritatis est. Plinius lib. 35. cap. 41. C. Marius praeturae candidatus, ambitus est postulatus. Suspicionem mouit potissimùm Cassij Sabaconis seruus, intra tabulata conspectus inter eos, qui suffragia ferebant: quippe erat in primis necessarius Sabaco Marij. Hic à Ivdicibvs interrogatus respondit, quòd ex aestu sitisset, frigidam se postu lauisse, & seruum cum poculo ad se ingressum, simul atque bibisset, abscessisse. Atque hic quidem senatu à proximis censoribus inotus est: visus???ue vel ob falsum testimonium, vel ob intemperantiam meritò notatus. C. Herennius quoque citatus testis ait, patronis ex lege non esse testimonij in cliente̅ dictionem, sed esse ab eo onere patronos solutos. Herennij autem familiae semper parentes Marij, atque Marium ipsum clientes fuisse. Cùm recipere̅t testimonij recusationem iudices, Herennio ipse reclamauit Marius, quòd simul vt fuit primum magistratum nactus, clientelam excessisset. Id non erat vndequaq; verum. Neq; enim liberat quilibet magistratus obseruantia patroni clientes eorum???; posteritatem, sed curulis tantúm. Veruntamen quanquam primis diebus multùm fuisset in iudicio Marius iactatus, atque infertis vsus iudicibus, postremò tamen praeter expectationem aequantibus sententijs est absolutus. Plut. in Mario. Famae nominis affectatae. Herostratus spe immortalis famae Dianae Ephesiae templum incenderat. In eo facinore deprehensus, cùm causam criminis fassus esset, Ephesii publico edicto cauerunt, ne quis nomen illius in historias referret. Et extincta plenè memoria nominis illius fuisset, nisi Theopompus id vulgasset: aut certè nouitate rei allectus, vt plus caeteris sapere videretur, nomen tale finxisset. Valer. lib. 8. cap. 15. ex Strabonis lib. 14. Mvnervm honorificorvm svsceptorvm. Post rem apud Salaminem bello nauali strenuissimè gestam, cùm iudicium fieret tota Graecia de ijs, qui caeteris fortiùs ac praeclariùs operam nauassent: inuidià Lacedae moniorum factum est, qui sussragijs plurimum poterant, vt primae victoriae partes non Atheniensibus, sed Aeginetis decernerentur. At simul etiam dum metuerent, ne facti commotus indignatione Themistocles, consilium aliquod in se ac reliquos Graecos machinaretur: congeminatis eum donis prae omnibus, qui fortiter fecissent, sibi conciliandum esse existimauerunt. Itaque cùm ea dona Themistocles non recusasset, eum Popvlvs magistratu abdicauit. Nam istud pati ac ferre, videlicet in se non publico, sed solo suo nomine tam multos honores atque praemia conijci, & ab alijs praesertim, quàm à suis ciuibus, vt id maximè nihil infidelis animi habeat: esse tame̅ ambitiosi, & eius qui laudem ac gloriam vniuersae ciuitati non alia quasi ratione praereptam videri velit, quàm vt in se vno sit ea cumulatior. Aerodius ex Diodoro Siculo libro 11. en ???taakh. Apud Thebanos, qui ambitiosè vltra praescriptum honores gesserat, tanquam conspirationis reus capite luebat. Alexander ab Alexandro lib. 4. cap. 6. Apud Romanos, fi qui finito magistratu prouinciam successori, ob ambitione̅, vel proprij lucri studium tradere negaret, vel vltra iustum tempus fasces retineret, is velut maiestatis reus in principem & Rempublicam agebatur. Alexander ibidem. en xphcei. Silas, Agrippae regis Iudaeorum indiuiduus omnium periculorum socius, & ab eo tandem omni militiae praefectus, cùm etiam regij honoris particeps esse vellet, & regi in omnibus obloqueretur, sua???ue beneficia subinde commemoraret: offensus rex immodica libertate, praefecturam ei ademit, & vinctum in patria asseruandum misit. Anno pòst elapso, natalem suum celebrans rex, pietate motus, eum accersiri curauit. At ille stomachabundus è vinculis exire noluit. Iosephus lib. 19. cap. 6. Antiq. Iudaic. Cornelius Gallus, in his honoribus, qui ei ab Avgvsto deferebantur, secus ac faceret Agrippa, insolentiùs se gerebat. Hoc nomine multa sceleratè atque flagitiosè perpetrabat: statuas in Aegypti prouincia sibi collocari, pyramides, quibus acta sua continerentur, erigi patiebatur. His de causis accusatus à Valerio Largo, cùm Augustus ipse cognosceret, ignominia notatus est, prohibuit???; Caesar ne denuò prouinciam obtineret. Dion lib. 53. Hadrianvs Imperator quodam tempore, quum seruum suum videret inter duos Senatores ambulantem, misit qui illi colaphum impingeret, diceret???ue: Noli inter eos ambulare, quorum adhuc potes esse seruus simul senatoriae dignitati consulens, & serui castigans insolentiam, quam ob Caesarem herum sumserat. Dion Cassius. CRVDELITATIS POENA IVSTA. RESPECTV Personarvm. qvi à qvibvs pvniti ob crvde-litatem. Tyranni. Phalaris, Acragantinorum truculentus tyra̅nus, commeantes eò hospites tormentis Iacerabat. Huic Perillus statuarius vaccam aeream formauit, vt hospites in ea spirantes cremaret. Phalaris hac tantùm in re iustum sepraebe̅s, illum in vaccam coniecit. Videbatur autem reddere bucula mugitum. Hoc proditum est libro 2. Causarum. Plut. in Graecorum & Romanorum comparatione. Oppidum est Siciliae Aegesta, vbi tyrannus fuit atrox Aemilivs Censorinus. Hic nouorum quaestionis generum artifices muneribus prosequebatur. Quidam autem Aruntius Paterculus aereum equum molitus, eum huic tyranno dono dedit, quò in eum impingeret excruciandos. Ille tunc demùm ad aequitatem conuertens se, artificem in eum ante alios ingessit: vt quam alijs commentus fuerat quaestionem, eam ipse experiretur primus. Hinc eum ex monte Tarpeio praecipitem dedit. Ab illo apparet eos, qui in regno saeui extiterant, esse Aemilios nuncupatos. Auctor Aristides lib. 4. de Rebus Italicis. Plut. in Graec. & Rom. compar. Petrvs Emus prouisor sinus Adriatici constitutus. Vide fol. 3465. Filii. Simeonem & Leui propter caedem Sichemitarum Iacobvs pater prae caeteris fratribus minùs benedixit, inquiens: Simeonis & Leuis fratrum gladij, tela sunt crudelitatis: eorum nolim aut in fidem vita mea venia, aut in societace̅ honos committatur, qui iracundiâ caedem fecerint, & libidine muru̅ subruerint. Detestanda est eorum tam impotens ira, & tam effraenatus furor. Eos inter Iacobaeos distribuam, & inter Israëlitas dissipabo. Genes. 49. Clotharivs II. rex Francorum, Dagobertum filium grauissimè puniturus erat, nisi is sibi fuga consuluisset, ob petulantiam in Sadregisillum patratam, Aquitaniae praefectum, quem is detracta veste loris caecíderat, barbam abraserat, solùm ob id, quòd ille in conuiuio contra se accumbendi locum elegisset, poculo???ue ex eius manu, oblitus per vinum maiestatis vltrò sumto, bibisset. Aemilius lib. I. Mvlieres. Athenienses in mulierum crudelitatem (quae vnicum illum, ex Aegina de Atheniensium exercitu domum reuersum, fibulis vestimentoru̅ interemerant) mutatione vestis animaduerterunt. Vestem enim illarum in Iadem & lineam absque sibulis mutauerunt. Nam anteà Doridem vestem gerebant Atticae feminae. Herod. lib. 5. Milites. Nulla suorum temporum nouitate Romana ciuitas maiora tulit scelerum monstra, quàm cùm inter Syllam & Marium est de summa rei in vrbe & foris dimicatum. Nec in tantis malis viderunt indignius quicquam miseri ciues, quàm quòd Marij permissu seruitia (adeò creuerat eorum licentia, quibus ille septus in vrbem ab exilio redierat) in primis verò Bardiaei satellites Marij ad libitum grassarentur in ingenua Romanorum corpora. Quam Q. Sertorivs iniuriam haud ferendam ratus, etsi vnus Marianarum partium, facto in seruos impetu, ad quatuor millia eius generis in campo trucidauit. Sabel. lib. 8. cap. 4. Scribit Pollio Trebellius, Byzantium Galieno imperante à [3417] militibus ita deuastatum, vt prorsus nemo superesset, vetustis etiam familijs funditùs euersis. Id quum egregiè vltus foret Galienus, militibus ferè omnibus contrucidatis, Romam conuolans, Encaenia celebrauit, nouo ludoru̅ genere, noua pomparum specie, velut magnum quippiam gessisset. Encaenia, Suida interprete, dicebatur celebritas, cùm noui quippiam foret gestum. Caelius lib. 22. cap. 14. A. L. Gvlielmvs Normanniae dux, qui Norma̅norum primus Britanniae regnum adeptus est, cùm in eam insulam aduersus Heraldum traiecisset, conspicatus Normannum militem in Heraldum adhuc saeuire, posteaquam sagitta ictus ad terram co̅ciderat, eum ignominiae nota exauctorauit: vir enim bello clarus, atque virtute insignis, aequè indecorum existimauit, viuenti hosti terga dare, & iam mortuum, aut ad terram delapsum ferire. Fulg. lib. 6. cap. 3. Hostes. Iudaei Adonibezecvm, regem Bezec, Chananaeum, occisis x. millibus ceperunt, ei???; manuum atq; pedum pollices amputarunt: cùm ille diceret, Septuaginta sese regulos habuisse, qui manuum pedum???ue pollicibus mutilati, micas sub mensa sua colligerent: & nunc sibi talionem iustè rependi. Iudic. 1. Adducto Agago rege Amalech coram Samuele, aie ei Samvel iudex Israëlitarum: Sicut fecit absque liberis mulieres gladius tuus, sic absque liberis erit inter mulieres mater tua. Ex 1. Regum decimoquinto. Rervm. Pvniti ivstè ob discordiam. Clavdivs Caesar Lycijs ob exitiabiles inter se discordias libertatem ademit. Suetonius. Mvtilationem. Apud Indos qui membro aliquo quempiam orbauerit, non modò talionis poenam subit, sed etiam manu truncatur. Quòd si quis artifici manum oculumve ademerit, capitale est. Strabo libro 15. Intaphernes statim post oppressos Magos regia̅ ingressus, volebat admitti ad colloquium regis. Etenim hac lege conuentum erat inter Magi oppressores, vt eis ad regem foret aditus sine internuncio, nisi cubaret cum vxore. Intaphernes, quia foret vnus è septem, introire vtique volebat. Sed cùm ianitor & qui à responsis erat, introire non sinerent, quòd regem dicerent rei vxoriae dare operam: eos mentiri ratus, educto acinace, aures vtrique nares???ue praecidit, ac loro freni equini ad ceruices ipsorum alligauit, homines???ue dimisit. Qui cùm sese regi exhibuissent, & cur passi fuera̅t exposuissent, Darivs sigillatim quinque Persas accersiuit, veritus ne id communi sex Persarum co̅silio factum esset, explorauit???; nunquid id quod actum foret comprobarent. Vbi comperit sine horum consensu Intaphernem haec fecisse, hominem comprehendit, eius???; liberos atque omnem familiam, multis de causis credens illos cum suis cognatis rebellione̅ fuisse molituros, ad necem vinciri iussit. Tunc vxor Intaphernis ad regias fores accedens, plorabat, atque lamentabatur. Id assiduè faciendo, ad sui misericordiam Darium cùm adduxisset, misso ad eam nuncio, rex inquit: Mulier, offert tibi Darius vnius electionem, ex vinctis domesticis tuis, quem velis liberari. Illa postquam secum deliberauit, ita respondit: Si omninò vnius animam rex mihi gratificatur, eligo ex omnibus fratrem. Haec audiens rex, miratus huius orationem, misso nuncio, inquit: Percontatur terex, qua de causa viro filijs???ue praetermissis, fratrem delegisti vt superesset, qui & remotiori abs te est gradu quàm filij, & minùs iucundus quàm maritus. Cui illa respondens: Rex, inquit, maritus mihi alius, si daemon voluerit, atq; alij liberi, si hos amisero, esse possunt: alius frater, parentibus meis iam defunctis, nulla ratione potest esse. Hanc secuta causam, ita locuta est, visa???ue est Dario probè dixisse. Iraq; ea re delectatus rex, & eum quem mulier optauerat missum fecit, & filiorum natu maximum, caeteris omnibus interfici iussis. Herod. lib. 2. Carolvs IV. Imp. in Boëmia pro tribunali sedebat, Sacerdos quispiam vtroque oculo à Zahora viro nobili patrono suo priuatus, propterea quòd illum erroris in religione arguisset, de iniuria querebatur. Zahora per animi impetum, facinus admissum excusabat, offerebat???ue pecuniam pro satisfactione, arbitrio iudicum aestimandam. Interpellauit dicente̅ Carolus, atque hanc tulit sententiam: Quando caeco in integrum restitui oculi nequeant, opertere quoque Zahoram perdere oculos. Dubrauius lib. 22. Cùm immanis Moscorum tyrannus Ioannes Basilides, &c. Vide fol. 3465. Votvm crvdele. Victis ad Methonem Genuensibus & Gallis, Quidam è numero Gallorum, qui capti in custodia habebantur, taedio loci ira accensus dixisse fertur: Sperare se quandoque fore, vt Veneto sibi sanguine manus ablueret. Dirum Barbari omen ad Venetos delatum, ita omnium aures offendit, vt vno ordine ad geminas columnas suspendio necandum censuerint. Sabellicus lib. 8. Decad. 2. MENDACII POENA IVSTA. Respectv Rervm. Hvc pertinet in Genere. Apud Persas & Indos, qui ter mendacio abusus fuisset, illi per omnem vitam silentium imponebatur, null???; magistratu aut honore dignus habebatur. Alex. lib. 6. cap. 10. Lege Kennethi Scotorvm regis, mendacij in proximi perniciem conuistus, gladio priuatur, à congressibus publicis arcetur. H. Boëthius lib. 10. Doli in Foedere poena. Mendacium Gabaonitis attulit salutem, sed abstulit libertatem. Dederat illis Iosve Israëlitarum dux in castris Galgalae iusiurandum, quòd vitae illorum parceret: ratus eos (quemadmodum ipsi referebant) gentem magis longinquam esse, quàm quae terrae promissionis finibus concluderetur. Mox falsos fuisse deprehendens, viuere quidem permisit: sed calones lixas???ue constituit, redactos in seruitutem. Quòd si seruari promissum debuit, ne illi cum alijs perderentur, non frustrà composito pellaci???ue sermone vsi sunt. Quòd autem seruari debuerit, ex secundo Regum volumine apparet, vbi dicitur: Ideò iam trium annorum fame laborare populum Israël, quia rex Saul Gabaonitas contra fidem, quam à Iosue acceperant, interfecisset. Sed si praeceperat iampridem Dominus, omnes gentes illas internecione deleri, cur solis deinde mendacibus parci voluit? Quòd scilicet nulli obesse, sed tantùm sibi prodesse mendacio quaesierant: ac ne omninò impunè mentitos crederes, mancipiorum more seruierunt. Marulus libro 4. capite 4. excapite 9. Iosue. Ivdicii falsi poena. Apud Aegyptios cùm moris esset, vt singulis annis omnes incolae ad reglonis praesides nomina sua deferrent, & simul indicarent vnde viuerent, vel qua arte vel disciplina se familiam???ue suam alere̅t: qui ea in re mentiebatur, mortis poenam subibat. Idem. Artoxerxes cuidam, qui praeter transitionem mentitus fuerat duos hostes se obtruncasse, iussit tribus acubus traijci linguam. Plut. in Artoxerxe. Accvsationis, Delationis falsae poena. Praecepto regis Assveri, superbus & iniquus, Aman suspensus est in eodem patibulo, quod parauerat Mardochaeo: & hostes Iudaeorum eodem die ab ipsis Iudaeis occisi sunt, quos Iudaeos illi occidere voluerunt. Estherae cap. 7. & 8. Seniores duo, qui Susannam suae libidini obsequi nolente̅ adulterij falsò ream egerant, Danielis pueri prudentia conuicti sceleris, lapidibus obruti sunt. Danielis 13. Iubente Dario rege, viri qui accusaueru̅t Danielem, missi sunt in lacum leonum: & non peruenerunt vsque ad pauimentum, cùm arriperent eos leones, & omnia ossa eorum comminuerent. Danielis 6. & 14. Falsò quempiam accusans apud Aegyptios, si postmodum ad iudicium delatus foret, poenam calumniatoribus statutam subibat. Diod. lib. 1. cap. 6. In pugna nauali ad Salaminem, quidam Phoenices, quoru̅ naues corruptae fuerant, regem Xerxem adeuntes, insimulaueru̅t Iones tanquam proditores, eo consilio, vt ipsi acciperent mercedem. At illis adhuc loquentibus, Samothracia nauis Atticae impacta, eam demersit, & in hanc Aeginetica impulsa, ipsam depressit. Verùm Samothraces, vt qui iaculatores essent, epibatas nauis, quae suam, depresserat, iaculorum ictibus expulerunt: eorum???; conscensa naui potiti sunt. Quod factum Iones liberauit. Nam Xerxes vbi id egregium facinus Ionum aspexit, co̅uersus ad Phoenices, vt erat supra modum moestus, & omnes arguens, iussit eorum capita praecídi, ne cùm ipsi imbelles essent, meliores criminarentur. Herod. lib. 8. Charondas Thurius lege statuit, Si qui illatae à se calumniae crimine dolo???; conuicti in manus venissent, per vrbem myrica circumuectari coronatos, & cunctis sic circum passim ciuibus palàm oste̅tatos innotescere, & peruulgato supplicij probro, veluti perniciosissimo flagitij genere contaminatos mores gererent, exagitari. Fuisse???; nonnullos aiunt hac culpa tum iudicatos, quibus manus sibimet ipsis spontè afferre, vitam???; rumpere, quàm in tanta probri ignominia vsquam conspici, iucundiùs visum est. Cuius legis seueritate calumniatores omnes perniciosissimum societati humanae genus hominum, cùm vrbe fugati excessissent, Respubl. tali peste purgata, felici aequabili???ue administratione educta coaluit. Diod. lib. 12. Aeschines orator Atheniensis ob calumniam erga Demosthenem & Ctesiphontem, in exilium pulsus. Vide Tit. Gloriae conseruandae certamina. Socrates philosophiae pater, ac verae sapientiae fons saluberri [3418] mus, cùm publicè à iudicibus accusatus, & veneno è medio subl???tus iam esset: tum demùm supplicij (nimis tamen sera) poenitentia secuta est. Verùm vt in terim Athenienses videre̅tur eius morte moueri, supplicium ab accusatoribus sumtum, & statua Socrati publicè decreta est. Sabellicus libro 1. capite quinto. Athenienses accusatorem Phocionis capitis damnarunt. Plutarchus in Phocione. [Greek words], cùm accusator & reus, furti aliquos criminantes, iurant. Quod cùm saepè frustrà fieri animaduersum esset, legem tulerunt Athenienses in eos, qui aliquos in carcerem ob furti crimen conijcerent, vt conuicti mille drachmas soluerent. Sed & ij, qui bona ciuium tanquam publicata proscripsissent, calumniae conuicti, tantidem & ipsi multabantur. Suidas. Syracvsani Sosidem versutissimum, ob calumnias in Dionem confictas, quasi pellen do Dionysium ipse ty ra̅nidem affectaret, trucidarunt. Plut. in Dione. Ad Placentiam, duce Iulio Caesare, cùm seditio mota esset in exercitu, iussit ad se duodecim ex aucto ribus adduci, vt more militari in eos animaduerteret. Inter eos cùm aliquis per calumniam nominatus de innocentia sua docuisset: falsum delatorem Ivlivs Caesar numero auctorum imponi iussit: quòd is verè seditiosus est, qui iniquo iure aduersus alium vti velit. Petrus Aerodius ex Appiano libro secundo Bellorum ciuilium. Delatores, assiduè in foro flagellis ac fustibus caesos, ac nouissimè traductos per amphitheatri arenam, partim subijci in seruos, ac vaenire Titvs Vespasianus imperauit: partim in asperrimas insularum auehi. Vt???ue etiam similia quandoque ausuros perpetuò coërceret, vetuit inter caetera de eadem re pluribus legibus agi, quaeríve de cuiusquam defunctorum statu, vltra certos annos. Suetonius. Domitianvs Imperator fiscales calumnias magna calumniantium poena repressit: ferebatur???ue vox eius, Princeps qui delatores non castigat, irritat. Pivs verò Anto ninus delatores, fi non probarent, capitali poena affecit: si probarent, oblato praemio, dimisit infames. Idem factum memoratur de Opilio Macrino Imperatore, vt delatores minimè ad mitteret, sed vndique conquisitos, poenis & damno multaret. Fuit???ue veteri sanctione constitutum, vt neque mulieri, neque damnato criminis, neque militi, aut veteranis, neq; viris clarissimis ob dignitatem, criminosum deferendi licitum esset. Alexander lib. 4. cap. 22. Paulus quidam nomine, in complicandis calumniarum nexibus insignis adeò, atque (si ita loqui licet) indisso lubilis fuit, vt ei sub Constantio Augusto, & Iuliano Caesare, Catenae cognomentum sit impositum. At is postremò Ivliano Augusto, senrentia Secundi Salutij Praefecti praetorio, & assessorum Marmertini, Arbitionis, Agillonis & Neuittae, viuus exustus est. Aerodius ex Marcellini libro decimoquinto, & vigesimosecundo. Constantinvs Magnus Faustam vxore̅ habuit. Haec Crispi priuigni amore capta, cùm ad libidinem saepiùs eum prouocasset, renuentem detulit ad maritum, illum sibi vim inferre voluisse. Constantinus fidem adhibuit, ideo???ue Crispum necari inssit. Verùm post aliquot annos comperta causa, & in vxorem capite animaduertit. P. Aerodius ex Eutropio lib. 10. & Nicephoro lib. 7. Eccles. hist. Esechius vir Consularis, cum patriarha Gamaliele grauissimas exercuit inimicitias. Itaque diffamandi Gamalielis seu opprimendi causa, atque vt eum suis ipsius testimonijs conuinceret, quem sciebat ad exercitationem multa in hanc illam???ue partem dictare, ac scribere, sollicitato notario chartas Gamalielis inuasit, & in publicum protulit. Querela à Gamaliele ad Theodosivm delata, Esechium capite condemnauit. Nam & seruos alienos in necem domini sollicitare, corrumpere, & calumniandi occasionem ex ipsis Laribus ac focis, qui vnicuique nostrûm sanctissimi, tutissimi, atque fidelissimi esse debent, anxiè aucupari, flagitiosum esse. Postremò & quis ampliùs audeat nedum hiscere, aut manum ad tabulas apponere, si quod nobis ac Musis duntaxat scribimus, canimus, neque ex animi sententia plerunque, sed styli acuendi causa, vel ad id quod scimus vtile esse, dissuadendum: vel contrà, quod inutile & inhonestum, persuadendum, id inuitis nobis auferatur, & in publicum exeat? Planè & siquis apud se vel famosissimum libellum descripserit, tamen si non ediderit, aut produxerit, imò si corruperit, suppresserit, lege Cornelia non teneri: quemadmo dum & si quis venenum habuerit, nisi causa necandi hominis habuerit. Non enim siue crimen, siue maledictum esse posse, quod nulli aut dictum, aut obiectum sit: nec conuicium esse absque vociferatione, ideo???ue & qui curauerit conuicium fieri: atta men si factum non fuerit, non teneri. Denique vt à Valentiniano & Valente rescriptum est, qui famosum libellum repererit, modò non manifestauerit, etsi illum penes se habeat, nihil aduersus legem committere: alioquifore, vt cogitationis quis poenam subeat: quia quod apud quemlibet in biblic theca lateat, id adhuc in animo latere videatur. Itaque si quid illae tabulae famosi habuerunt, non Gamalielis, qui scripsit, sed Esechij qui protulit, iniuriam esse, quae auctori capitalis meritò fuit, quod in alienum caput excogitata & praeparata esse videatur. Petrus Aerodius ex diui Hieronymi epistola ad Pammachium. Gregorius Antiochenus Episcopus de adulterio & annonae caritate accusatus est coram synodo Constantinopolitana, sub Mavricio Imgeratore. Verùm cùm sese purgasset, Asterius Orientis Princeps, qui eum accusauerat, neruis caesus, & in vrbe circumductus, in exilium pulsus est. Euagrius libro sexto, capite septimo. Sixtus tertius Pontificatum iniens, à Basso quodam reus in iudicium accersitur. Hic autem congregata septem & quinquaginta Episcoporum Synodo, ita causam dixit, vt ab omnibus vno consensu absolueretur. Damnatur Bassus calumniator iniquus, an nuente Valentiniano Imp. & Placidia eius matre, in exilium???ue mittitur: ita tamen, vt vltimo die viaticum ei ob pietatem ecclesiae no̅ negaretur. Eius autem praedia non fisco, sed ecclesiae adscribu̅tur. Aiunt Bassum post exilium non multùm vixisse. tertio enim mense diem extremu̅ obijt: cuius corpus Sixtus Episcopus linteaminibus inuolutum, & aromatibus conspersum, proprijs manibus ad sanctum Petrum sepeliuit in loculis parentum. Platina. Otho tertius Imperator coniugem suam, cuius impulsu olim Comitem quendam, quasi cam de stupro sollicitasset, innocentem securi percusserat, igni tradi iussit: Comitis vxore, viri sui innocentiam gestatione ferri candentis probante. Cranzius lib. 4. cap. 22. Saxoniae. Cùm Herodes Iudaeorum rex multa contra patrios mores institueret: decem ciues contra eum coniurarunt, sicas???ue vestibus texerunt. At à quodam eorum, quos Herodes ad perscrutanda & indicanda talia disposuerat, proditi fuêre, per???; varios cruciatus necati. Sed non multò pòst delator iste inuisus omnibus, à Qvibvsdam interfectus, frustatim???ue concisus est, & obiectus canibus, id???ue multis inspectantibus. Iosephus lib. 15. cap. 11. Antiq. Lites & simultates inter Vladislavm Iagellonem Polonorum regem, & Heduigim reginam susurronum delationibus excitatae, eousque increuerant, vt non longè essent à dissidio, ni primores intercessissent. Conuenit tandem, vt delatores vtrinque ederentur. Editus Gneuossius Daleuicius subcamerarius Cracouiensis, qui sanctissimam feminam Heduigim reginam clàm apud maritum regem probri insimularat, quòd diceret, absente illo Gulielmum Austrium secretò Cracouiam venisse, & aliquot diebus cum regina consueuisse. Qua de resatisfecit regina regi iureiurando: caeterùm in Gneuossium iudicium de infamia, Visliciae in conuentu procerum institutum est. Ibi accusatus damnatus???ue, cùm non probasset quae dixerat, nec dixisse se negare posset: ex decreto iudicij, mentitum se esse clara voce & latratu subter scamnum edito professus est. Est autem ea grauissima apud Polonos & infamiae plena mendacij retrectatio, quae fit publicè latratu canino adiuncto. Ita sublata omni suspicione, amor coniugalis est inter regem & reginam redintegratus. Cromerus lib. 15. Quum Gallicus exercitus Venetorum copijs instructus Neapolim, quò se Caroli V. Caesaris milites receperant, obsiderete vir quidam è Montella Samnij oppido, se Gallicarum partium militem ab ipso albae crucis symbolo tessera???ue mentitus, atque in insidias excurrentium Hispanorum vltrò datus, quum Neapolim perduceretur: se magnae atq; instructae proditionis consilium detecturu̅ pollicitus est, vnde no̅ missi onis modò, sed multae etiam pecuniae praemium sperare posset. Itaque vti oportebat, ad imperatorem producentibus Hispani???, qui eum ceperant, Fabricium Maramaldum cogitatae nefariae proditionis reum fecit, quòd is ad eam vrbis partem, qu??? Campanam & Carme litanam portam interiacet, cum suis cohortibus stationem obtineret, & portam Lotrechio Gallici exercitus Imper. proditurum promisisset. Ea re subitis auribus accepta, & ad suspicacem animum transmissa, Philibertvs Aurantius Caesaria norum Imper. vocatum Fabricium & deponere gladium iussum, custodiae tradit. Tum verò Neapolitani ex singulis tribubus consurgunt, & rei incredibilis fama vehementer offenduntur, quòd praeclarae & antiquae stirpis ciuis spectatae virtutis dux, & per omnem vitam Caesariani nominis studiosus, ab agresti & nemini penè cognito homine delatore, in discrimen salutis & famae vocaretur. Propterea orabant summis precibus, ne praecipiti iudicio, sedaccurata cunctatione, eius accusationis cognitionem susciperet: & ille latronum more, inanis & proculdubiò falsissimae coniecturae indicium seuera in quaestione priùs perpurgaret, quàm Maramaldus ad refellendam calumniam, vti aequa iura in dispari probo atque pernobili reo cauerent, tormentorum cruciatibus admoueretur. Indulfit hoc Fabricio nequaquam aegrè imperator Aurantius, alioqui in grauibus rerum momentis facilè suspicax atque praeproperus, quum [3419] reum peropportunè Victoria Columna tanquam Piscarij coniugis sui alumnum efficacissimis literis commendasset. Nec multò pòst accusator in quaestione diu & grauiter tortus, quu̅ tormenta, secus ac ante periculum crediderat acerbiora, ferre nequiuisset, se pecunia corruptum, subornatum???ue fuisse ab inimicis Maramaldi confessus est. Atque ita ille scelestus calumniator, tanta infamia Fabricium liberauit, & talionis poenas in frusta dissectus dedit: statim???ue Aurantius pristinae dignitaris atque custodiae locum, vnde iam cohortes dimousrat, Maramaldo cum multa verborum praefatione restituit. Iouius lib. 26. Histor. Ex lege Mahometi imponentes adulterium bonis feminis, nec hoc quatuor testibus probantes, ictus xxc. patiuntur. Testimonii falsi poena. Leges XII. Tabul. falsum testimonium dixisse conuictum, de saxo deijci iubeba̅t: quod ab Aegyptiis ductum facilè crediderim, quibus omne periu rium, & veri ludificatio, dijs abiuratis, morte luebatur, quòd deos vnà atque homines offendisset. Mox subsequutis legibus, mitior poena periurio data est, quarum verba sunt: Periurij poena diuina, exitium: humana, dedecus violati iurisiurandi esto. Apud Indos verò de periurio conuictus, manuum pedum???ue digitis & extremis membris decurtabatur. Alex. lib. 6. cap. 10. Perivrii. Aegyptiorvm lege olim periuri capite multabantur, tanquam qui duplici tenere̅tur scelere, vt qui & pietatem in deos violarent, & fidem inter homines tollerent, maximum vinculum societatis humanae. Diod. lib. 1. cap. 6. Scythae per solium regium peierantes morte multant. Herodotus libro 4. Censorvm apud Romanos licèt tanta fuerit potestas, vt quaeuis hominum vitia durissimè reprehen derent: animaduersum tamen est, de nulla re magis & seueriùs, quàm de iureiurando, iudicare consueuisse. Alex. lib. 3. cap. 13. Personarvm. ivsti erga Mendaces Vates. Ex superioribus exempla mutuanda. Vir erat apud Russos summo loco natus Casarinus, &c. Vide fol. 4002. Avlicos. Alexander Seuerus Imp. Vetronium Thurinum familiarem habuit, exijs vnus, quos Licinius Imp. Tineas & Mures palatij vocabat. Ille omnia vel fingendo sic vendiderat, vt Alexandri quasi stulti hominis, & quem ille in potestate haberet, & cui multa persuaderet, infamaret imperium. Imperator vt illum deprehenderet, quendam submisit, qui à se quid dam publicè peteret, ab illo autem occulto quasi praesidium postularet, vt pro se Alexandro secretò suggereret. Quod cùm factum esset, & Thurinus suffragium promisisset, dixisset???ue se quaedam imperatori dixisse, cùm nihil dixisset, sed in eo pendere, vt adhuc impetraret, euentum vendens: cum???ue iterum iussisset Alexander interpellari, & Thurinus quasi aliud age̅s, nutibus annuisset, neque tamen interim quicquam dixisset, impetratum autem esset quod petebatur, Thurinus autem ab illo ingentia praemia percepisset, accusari eum Alexander iussit. Probatis per testes omnibus, & quibus praesentibus quid accepisset, & quibus audientibus quid promisisset, in foro transitorio ad stipitem ligari praecepit, & fumo apposito, quem è stipulis & lignis humidis fieri iusserat, necauit, praecone dicente: Fumo punitur, qui vendidit fumum. At ne in vna tantùm causa videretur crudelior fuisse, quaesiuit diligentissimè antequam damnaret, & inuenit Thurinum saepè etiam in causis ab vtraque parte accepisse, & ab omnibus qui aut praeposituras, aut prouin cias acceperant. Idem seruum Thurini, qui à quodam militari centum aureos acceperat, in crucem tolli iussit, per eam viam qua esset seruis suis ad suburbana imperatoria iter frequentissimum. Lampridius. INHVMANITATIS ASPERITATIS POENA IVSTA. erga Seipsvm. ob Mortem sibi illatam. Aiacis corpus terra conditum fuisse in Sigaeo litore, narrat Philostratus, quoniam eorum, qui sibi mortem consciuissent, cadauer in rogum mitti nefas putaret illud seculum. Crematur tamen apud Dictym & Calabrum. Aeschines verò co̅tra Ctesiphontem haec ait: [Greek words]. Festus carnificis loco habitum, qui se vulnerasset vt moreretur, ostendit. Tractat haec Plato in Phaedone. Quae de Aiacis sepultura à Flacco dicuntur lib. Serm. 2. satyra 3. ab Aiace Mastigophoro Sophoclis depromta sunt. Brodaeus in 1. Epigram. Apud Thebanos, qui mortem sibi consciuit, nulla fuit laude dignus: quin potiùs id crimini dabatur & probro, eo???ue facinore pudendam inscitiam & imperitiam coarguebat suam, velut sui carnifex, immanis???ue naturae foret. athenienses verò, cùm necem quisquam sibi manu consciuisset, defuncto cadaueri manum tanquam facinorosam abscindunt: illam???; diuisam à corpore, inhumatam relinquunt: reliquum verò cadauer humo tegunt. Quod Platonis documentum fuit, qui censuit optimum quenque infracto animo vim fortunae & incursus calamitatu̅ potiùs ferre, & nisi cùm dies promissus aduenerit, neminem iniussu Dei mortem sibi consciscere, aut ante tempus fato fungi oportere: id???ue magnificentius praeclarius???ue videri. Alex. lib. 5. cap. vlt. Milesii virgines, quaepopulari quadam insania laqueo seipsas tollebant, denudatas per compita trahendas à carnifice curarunt. Mors infamissima Veteribvs censebatur, qua̅ sibi quis sponte consciuisset: quo nomine etiam sepulcro prohibebatur, ni causa proferretur congruens: vnde & declamantibus celebrata lex: Qui sibi manum admouerit, insepultus iaceat. Caelius lib. 17. cap. 21. a. L. Opes dilapidatas. Vide Tit. Prodigalitatis poena, fol. 3412. erga Alios. Respectv Personarvm. Erga Hospites. Vide infrà, Perfidiae poena erga Hospites, fol. 3456. Damnatos. Senatu mouit M. Cato inter alios co̅plures L. Quintium Flaminium, qui septem annis antè consul fuerat: & quod maioris momenti ei erat ad gloriam, T. Quintij, qui Philippum debellauerat, fratrem. Causam, cur senatorio loco eum mouerit, hanc habuit. Puerum Lucius formosum scortum perpetuò habebat in contubernio suo, atque in expeditionibus sui??? tantum tribuebat ei honoris, tantum???ue ille apud eum poterat, quantum nemo summorum amicorum, vel familiarium, qui circa eum erant. Cùm iam prouinciam obtineret, Proconsul, in conuiuio quodam puer iuxta eum, vt solebat, accubans, inter caeteras blanditias, quibus per vinum facilè ducebat eum, tantoperè iactauit se amare eum, vt spectaculum (inquit) gladiatorum, quod nunquam spectaui antè, praetermiserim, ac currens perrexerim ad te, quamuis videre hominem auebam interfici. Lucius vicissim se venditans ei: Nihil, inquit, te torqueat hoc, ego facilè medebor. Inde vnu̅ ex damnatis rei capitalis attrahi in conuiuium, & lictorem cum securi praecepit accersiri. Tum iterum ex scorto quaesiuit, an videre istum vellet feriri securi: cùm annuisser, imperauit praecidi homini caput. Ita plerique omnes tradunt. Cicero quoque in dialogo de Senectute, sic narrantem in ducit Catonem. Liuius libro 39. Gallum transfugam, dicit illum fuisse, qui fuit interfectus: ac Lucium non per lictorem, sed sua ipsius manu hominem occidisse, ea???ue esse in Catonis oratione seripta. Eiectum senatu à Catone Lucium Titus frater iniquo animo ferens, prouocauit ad populum, postulauit???ue vt causam proferret Cato notae, quo eam referente & exponente conuiuium illud, parabat inficias ire Lucius: verùm cùm Cato sponsione eum prouocaret, detrectauit. Itaque meritò iudicauit populus notum. Plut. in Catone. Iniusti supplicij accusatio fuit, vt ex Quintiliani Declamatione trecentesima quinta manifestum est. Quo loco ita definit: Iniustum supplicium esse, quod non sit exactum secundùm legem. Itaque qui occidere iussus est, si diu gladium supra ceruices tenuerit, nocentem sibijpsi manus afferre coëgerit, os damnato praecluserit, nesaltem gemere possit, iniustum supplicium est. Ideo???ue scripsit Vlpianus Iureconsultus lib. 9. de Officio Proconsulis, nec Praesides habere ius liberam mortis facultatem concedendi: & si damnetur aliquis, vt gladio in eum anima duertatur, anima duerti in eum oportere gladio, no̅ securi, vel telo, vel fusti, vel laqueo, aut veneno, aut quo alio modo. Nihil enim, praesertim à priuato, in re tam seria ac miserabili addi aut adimi potest, quod non eo crudelius aut grauius habeatur: quia detrahere, sibi assumere est vim legis, aut magistratus: addere, vltra id quod iam dictum est, alienae eriam miseriae & calamitatis nimis ferocem insultationem habet. Hinc adeò natum est hoc publicum iudicium. Claritas & Fluuiana adulteriorum stuprorum???ue criminibus obnoxiae iudicante Maximino, sub Valentiniano damnatae sunt. Harum [3420] altera cùm duceretur, abripuit ei carnifex indumenta ac vestimenta omnia, vt ne quidem ei velamen vllum pudendaru̅ partium relinqueretur, atque ita per medium populum nudam ad supplicium traxit. Id carnifex sua auctoritate, immaniter, insolenter, ac contra pudorem publicum fecisse deprehensus, ipse. de adultera exacto supplicio, viuus exustus est. P. Aerodius ex Marcellini lib. 28. Venetijs animaduersum erat de consilij sententia in Andream Boldunum tyrannidis affectatorem, vt publicè laqueo vitam finiret. Que̅ eoipso die nobiles aliquot, grauiter illi insultantes, impudenter???; saepè appellantes, ad columnas vsq; geminas deduxêre. Quod ab Advocatoribvs Venetis cognitum, ad consilium statim delatu̅, sie animos omnium incendit, vt patricios eos, quotquot fuera̅t, grauiter sanè multarint: & alioqui factum id vsqueadeò impudentiae insolentiae???; plenum videri poterat, cùm morituro patricio tam infami letho, satis ea poena irrogata videri posset. Egnatius lib. 2. cap. 4. Aegros Cùm quidam aegra & affecta mancipia in insulam Aesculapij taedio medendi exponerent: omnes qui exponerentur, liberos esse, Clavdivs Caesar sanxit, nec redire in ditionem domini, si conualuissent: quòd si quis necare mallet quem, quàm exponere, caedis crimine teneri. Suetonius. Naufragos. Redibat Marinus Bonus Venetias, triremis vnius praefectus, ex Cypro insula, ad quam publico nomine missus fuerat: quum fortè incidit in alteram Venetam triremim, quae naufragio facto magnam nautarum partem amiserat: quum tamen plerique ex ijs in euersae nauis carina seruati consisterent, auxilium sibi, opem???; ferri ab eodem Marino magna voce exposcentes. Qui quidem facilè seruari potuissent, si propius accessisset: quod penitùs ille neglexit, omnibus no̅ multò post naufragio consumtis. Ea res ad Advocatores delata, id effecit, vt quum primùm Venetias ille appulit, eum sua intercessione reum fecerint: qui de consilij sententia ita damnatus est, vt quoad vixit ab omni maritima praefectura publicè reijceretur, ita vt neque bello, neque pace idoneum illum esse censuerint. Egnatius lib. 2. cap. 4. Mortuos. Apud Graecos detestabili crimine obnoxius erat, & capitis poena dignus, qui insepultum cadauer reliquisset. Alexander lib. 6. cap. 14. Athenienses decem imperatores suos, & quidem à pulcerrima victoria redeuntes, capitali iudicio condemnaru̅t, quòd militum corpora, licèt maris saeuitia interpellante, sepulturae non tradidissent. Id enim nullo modo nec piè negligi ac praetermitti posse: quòd esset in more totius Graeciae, solatio parentum, viuorum???; aemulationi. Val. Maximus lib. 9. cap. 8. Alexander Magnus cùm Cyri conditorium apertum comperisset in Perside, interfecit auctorem: qu