Nr. 2
Distinctiones Thomistarum
1507, 30. Dezember

‖ [1v] Ad Lectorem Richardus Sbrulius.↑

Te lector monitum velim parumper
Nullum tam fatuum legi libellum
Ex quo non aliquid boni reportes
Quare suscipas (rogo) libenter
Quoscumque aspicies ubique libros
Nec quenquam laceres Theonis6 ore
Si vis consilium sequi salubre
Ac dici sapiens bonusque lector·
Sed (ne te nimium morer monendo)
En hunc doctiloquum librum capessas:
Apprime eximiis bonis refertum
Docto compositum meo sodaleb.
Andrea: patriae nitore gentis:
Qui gestit studio: labore: curis
Cultores sophiae viam docere
Qua possint tenebras procul cavere
Sectari radios apollinares
En hunc en capias (precor) libellum.

Andreas Bodenstein ad Thomistas↑

Scotistas facili credam didicisse labore
Quod distinguendi librum habuere brevem
Solvendo adversas credam mulsisse sagittas
Et Thomam et Scotum Moeoniasque deas
Thomistas opera: contendo crescere posse
Exigua: semel hec si monumenta legant
Nec potis est hostem Thomista fugare disertum
Aut fugere illesus quem fugit iste labor
Si cupis ergo modum: si vis distinguere belle
Hunc eme non parva commoditate librum.

Idem. ↑

Qui legit nostras operas libelli:
Lector? annexasque probationes
Querit: is sensa inveniet: beati
Condita Thomae.

‖ [A [2r] Distinctiones sive formalitates Thomistarum.7↑

Quas in unum/ ex S'ancti' T'homae' et eius imitatorum dictis. Ob laudem dei: et principum Saxoniae Friderici Sacri Romani imperii electoris. generalem tenentis locum et Ioannis eiusdem fratris germani etc. honorem (principes enim honorantur. ex oblatione officiorum serviciive suorum subditorum) atque etiam ob utilitatem Guittenburgensis pubis. M'agister' Andreas Bodenstein Carolostatensis Sacrae theologiae baccalaureus imbecillis. collegit.

Invoco Verbumque Patremque Amorem
Virginis sanctum Mariae favorem
Celici afflatusque chori benignos
Et Catharinam8.

Distinctionem sic definio. Disctinctio est alteritas9 extremorum seipsis vel distinctivis principiis distantium.10 Sic divido. Omnis distinctio vel est realis vel racionis14 probatur (ab Her'pheo' etc Pe'tro' Ni'gri' in Clypeo) sic⟨:⟩ Omnis passio dividitur ad sui subiecti divisionem⟨.⟩15 Sed distinctio est passio entis igitur⟨:⟩ Sed omne ens vel est reale vel racionis per divisionem entis v. et vi. me'taphisice'16 igitur omnis distinctio vel est realis vel racionis⟨.⟩17 maior prosyllo'gismi' patet in Por'phyrio'18 et secundum Aris'totelem' in topica minor,19 eiusdem v et x meta'phisice'.20 Distinctio enim et identitas consequuntur ens sicut unum et multitudo: Dicitur: concedendo. quod omnis distinctio est realis i'd est' secluso opere intellecto⟨,⟩ que a solvente vocatur ex natura rei. vel racionis i'd est' per opus intellectus. tamen inter illas mediat distinctio ex natura rei et formalis⟨.⟩21 Contra: quocumque modo convenit aliquibus distinctio eo modo se habent extrema distincta. quia si extra intellectum tunc sunt distincta extrema sine intellectu⟨.⟩ Sed distinctio ex natura rei et formalis extra intellectum non habent distincta extrema⟨.⟩22 Nam genus et differentia non dicunt ordinem in substantia sed in intelligere⟨.⟩23 Igitur talis distinctio extra intellectum non est: tenet in baro'cco'⟨.⟩24 Contra aliud. Impossibile est idem esse medium et alterum membrum divisionis bimembris quia esse medium infert non esse extremum⟨.⟩ Sed distin'ctiones' ex natura rei et formalis secundum solventem sunt: membrum illius divisionis igitur non mediant: minor probatur quia sunt reales i'd est' preter opus intellectus: syllogismus tenet in festino.25 et ex una de impossibile et altera de inessed sequitur conclusio impossibilis26 sed dimitto argumenta ob pacis amorem et rei brevitatem.

‖ [B [2v] Nota hanc maximam S'ancti' T'homae'⟨:⟩ Quod omnis distinctio sive rei sive racionis fundatur in affirmatione et negatione⟨.⟩ Quia impossibile de eodem secundum quod est idem negare affirmare unum et idem⟨.⟩29 Quo supposito dic'endum est,' quod omnis distinctio racionis vel est innata: necessitans: repugnans vel non repugnans: que pro eodem capio hic quia non repugnans non facit in sua communitate speciale membrum licet tamen in illa acceptione qua describam sit specialis distinctio racionis et sic sunt tria vel quatuor membra⟨.⟩ Nam non est eadem distinctio racionis inter illa scilicet genus speciem pro secundis intentionibus. inter hominem et animal. inter Ioan'nem' et Pe'trum' dicendo quod specie distinguuntur quia repugnat eis et inter idem quando sibi ipsi dicitur idem quia sunt duo extrema secundum racionem⟨.⟩

eDistinct'io' Ra'cionis' innata.e↑

Est alteritas extremorum que sunt entia racionis: ut fsic34 differuntf↑ genus et species pro secundis intencionibus⟨.⟩ Nec magni fatio hic an distinctio sit novum ens racionis ab extremis distinctum sicuti non inconvenit in infinitum ire in entibus racionis: sive non: Et dicitur talis. quia extrema sunt adinventa et dependent per racionem ex quibus nascitur et oritur. res quibus attribuuntur non distinguuntur hoc modo sed precise ipsi respectus et habet multa nomina. quandoque dicitur a Thomistis dist'inctio' ra'cionis' pura et mera:38 Ab Her'pheo' inesseg racionis 3 q'u'o'dlibeta' q. v.39 et dicitur distinctio racionis raciocinantis eo quod dependent extrema a racione adinveniente ea. Pe'trus' de p'alude' authore Cap'reolo' dicit aliqua esse distincta racione primo quia sunt diversa entia racionis que realiter distingui nequeunt ut ficticia et secunde intencionesh↑ que rebus non conveniunt vel attribuuntur nisi aliquo intellectu cogitante: illa distinctio racionis est adequata passio entis racionis. nec convenit extremis realibus. nec secum trahit aut compatitur realem de hac distinctione: nota regulam⟨:⟩ Quod affirmatio et negatio ad rem pertinentes non dicuntur de extremis hoc modo distinctis: Extremum44 ut: attribui ab intellectu. animali concepto genus et non speciem specialis. arguit in eis distinctionem racionis innate et non racionale predicatum. similiter hoc modo differunt modi concipiendi grammaticales sicut: duo casus: duo genera: quando precise capiuntur pro entibus racionis ab intellectu obiective dependentibus. Similiter distinguuntur: esse abstractum: esse conceptum: esse obiectivum:47 et v. predicabilia48 pro secundis intencionibus capta. Dextrum et sinistrum in pariete:49 creacio et dominium in deo ad creaturam.i relationes scibilis appetibilis. Similiter habitudo voluntatis divine ad volita differt hoc modo ab habitudine intellectus divini ad intellecta quia ille habitudines sunt entia racionis et non realia igitur per definitionem distinctionis posite hoc modo distinguuntur. sed res aliter quibus attribuuntur extrema.

‖ [C [3r] Distinctio rationis rei necessitantis. ↑

Est alteritas extremorum realiter identificatorum secundum esse obiectivum. terminativum. actualiter distinctorum. ista est precisa distinctio rationis que non convenit extremis realiter distinctis. potest tamen stare in sua communitate cum reali quia homo et asinus etiam necessita'rium' intellectum ad distinctos conceptus proprios. Dicitur realiter iden'titas' quia precise loquendo. tunc extrema illius distinctionis non sunt duo realia sed unum reale. posset tamen dici quod realiter sunt: duo. sed ne fiat fallatia divisionis caute loquendum est. Obiectivum esse.j est esse illud quo res est in actuali prospectu intellectus. Esse terminativum.k quo dicitur terminare operacionem intellectus et hoc diversimode exponunt Her'pheus' et Ca'preolus'52. Actualiter distinctorum quia cessante actu intellectus extrema non sunt distincta sed distinguibilia hoc modo distinguuntur homo: racionale et animal⟨.⟩ Posset etiam dici alio modo distinctio racionis fundate vel fundabilis in re⟨.⟩ Nec coincidit cum primo membro quia hic loquimur de extremis que sunt. res realis.l istic de extremis que sunt entia racionis quesivimus.

Ex natura rei necessitantis ideom dicitur quia natura necessitat intellectum ut concipiatur distinctis conceptibus⟨.⟩ Extremum58 Homo (causata spetie intelligibili in intellectu) concipitur ab eodem sub conceptu generis differentie et spetiei. Et non dicitur ex natura rei vel realis quia extra intellectum solum est fundamentum⟨.⟩ Sed in racione totalitas et ultimum distinctionis complementum: Sed ab ultimo et fine debet res denominari.60 Et est illa quae attribuitur rei que in se realiter est una et eadem res movens tamen intellectum quod distinctis conceptibus eam concipiat.

Nota res ad extra63 movet (mediante phantasmate suo et intellectu agente) intellectum possibilem i'd est' imprimit intellectui speciem intelligibilem.64 hoc modo. quod res est agens minus principale. phantasma instrumentale et intellectusn agens principale. illa dicitur prima motio. Secunda autem motio intellectus potest dici quando intellectus elicit a spetie intelligibili conceptum⟨.⟩ Nota quod diversitas intelligendi rem oritur ex duobus.

Primo ex diversitate spetierum intelligibilium. sicut homo et asinus. quantitas et qualitas diversimode intelliguntur⟨.⟩ Alio modo per hoc quod intellectus ex eadem spetie intelligibili elicit ‖ [D [3v] diversos conceptus contentos spiritualiter in spetie intelligibili hoc modo animal. racionale. homo diversimode intelliguntur. Nota quod illud quod correspondet conceptui dicitur ratio obiectiva71 et est res correspondens intellectui secundum unum et non secundum alterum⟨.⟩ Exempli gratia⟨.⟩ Potencialitas hominis que est realiter homo correspondet conceptui confusiori quam idem homo secundum esse actuale consideratus⟨.⟩ Exemplum Superficies et locus sunt idem secundum esse et realiter sed differunt secundum racionem id est secundum conceptum. Locus mensurat locatum extrinsece. Superficies autem intrinsece⟨.⟩77 Propterea locus et superficies distinguuntur secundum rationem quia intellectus format alium conceptum quando concipit illud quod est superficies inquantum mensurat intrinsece quia sic dicitur superficies⟨.⟩ Et alium conceptum format quando concipit illud ut mensurat extrinsece.

Scotus autem primo sen'tentiarum' dis. 2. q. i. secunde partis vult hanc dis'tinctionem' ex natura rei et formalem appellari absque omni operacione intellectus completam sed tamen minimam inter distinctiones reales⟨.⟩ Et dicit quod sunt plures formalitates in una re⟨.⟩ Sed non plures forme vel res. ostendens distinctionem formalem stare cum identitate reali quia 85est una res habens virtualiter et supereminenter quasi duas realitates⟨.⟩85 Quia utrique realitati ut est in illa re convenit illud proprium quod inest tali realitati ac si ipsa esset res distincta. Et dicit idem quod possit dici differentia rationis non prout ratio formata ab intellectu dicitur ratio⟨.⟩ Sed prout ratio accipitur pro quiditate rei secundum quod quiditas est obiectum intellectus. Idem dicit. Quando queritur quare a non est formaliter b. (per a intelligendo sapientiam dei per b iusticiam) vel alia attributa⟨.⟩ Respondet⟨:⟩ Quia intellectus considerans a et b habet ex natura rei unde illa negativa sit vera a non est formaliter b.86 Non autem precise ex actu intellectus circa a et b. idest actus intellectus non est causa. Exemplum aliud⟨.⟩ Licet albedo sit simplex speties non habens in se duas naturas⟨.⟩ Est tamen aliquid in albedine realiter unde habet rationem coloris et aliquid unde habet rationem disgregativi⟨.⟩87 Et hec realitas non est formaliter illa realitasp et una est extra realitatem alterius formaliter loquendo sicut si essent due res. licet modo per identitatem ille due realitates sint una res. Idem dicit. Intellectus componens istam ‖ [E [4r] (sapientia dei non est bonitas formaliter) non causat actu suo collativoq↑ sed in obiecto invenit extrema propositionis ex quorum comparatione sit actus verus⟨.⟩

Formalitas accipitur hic in proposito pro quacumque ratione sub qua ex natura rei potest concipi aliquid et nihil aliud est quam ratio obiectivalis89 sub qua unaqueque res concipi potest ex natura rei⟨.⟩ Et dicitur formalitas a forma isto modo propter similitudinem quam habet cum forma proprie dicta quia sicut forma est ratio cognoscendi rem cuius est Itar etiam formalitas. Ex illis videtur quod illa distinguuntur formaliter secundum Scotum que obiiciuntur diversis intellectionibus vel conceptibus plus quam numero distinctis⟨.⟩ Et quorum unum non includit alterum in suo conceptu cui est sic idem ut rationale et animal distinguuntur hoc modo. Videtur etiam quod inter distinctionem formalem Scoti et distinctionem rationis rei necessitantis sit hec differentia quod Scotus ponit illam completam extra intellectum⟨.⟩ Thomas autem solum ponit fundamentum et initium in re93 sed dicit eam compleri in ratione·94

Sanctus Thomas i⟨.⟩ dis. 2 dicit. In deo sapientia et bonitas et huiusmodi sunt idem re quia quodlibet illorum est divina essentia sed differunt ratione⟨.⟩ Nam 95unumquodque est in deo secundum suam verissimam rationem et ratio sapientie non est ratio bonitatis inquantum huiusmodi. inde relinquitur quod sunt diversa ratione non tantum ex parte ipsius ratiocinantis sed ex proprietate ipsius rei.96 Idem articulo tercio in tertia instantia inquit⟨.⟩97 Ergo ratio bonitatis et ratio sapientie secundum quod de deo dicuntur non sunt eedem rationes sed diverse⟨.⟩ Et in quarta dicit non est inconveniens ponere quod sapientie et bonitatis ratio in deo sit et tamen una non sit altera si res omnino una ponatur. Ecce hic habes clare quod in re est non identitas fundamentaliter ita quod res simpliciter una existens est causa multarum rationum i'd est' conceptuum distinctorum quod autem ratio capiatur a S'ancto' T'homa' pro conceptu formali et quomodo pro obiectivali in opere de intencionibus (perquam mendose impresso)98 ostendimus et in complemento huius materie:

Probatur autem quod distinctio attributorum in deo sit rationis reis necessitantis authoritate S'ancti' T'homae' sic⟨:⟩ Quia dicit quod pluralitas attributorum que necessario consequitur plenam perfectionem dei in ‖ [F [4v] nostro intellectu non repugnat divine simplicitati subiungens ibidem ad quartum tercii articuli quod impossibile est intellectum nostrum habere unam conceptionem (propter sui limitationem) deum representantem completive et propter illimitationem dei: ergo illa distinctio rationis attributorum oritur ex tam copiosa et plena perfectione dei: ergo ex quadam necessitate. Dicit etiam D'octor' S'anctus' quod illa distinctio attributorum non debet reduci ad distinctionem rei in deo vel in creaturis: sed sufficit plenitudo divine perfectionis et limitatio nostri intellectus⟨.⟩ Verum est tamen quod pluralitas attributorum vel rationum earundem est in deo quantum ad fundamentum et firmitatem sue veritatis non quod sit pluralitas rei in deo: sed plena perfectio ex qua contingit quod omnes iste conceptiones aptantur deo.103

Corrolarium. Non est tanta differentia inter opinionem Scoti et Thome de hac re quantam multi putant esse⟨.⟩ Tamen meo iuditio si sequentia et precedentia Scoti dicta legerimus Illa est. quod idem vult attributa esse distincta extra omnem actum intellectus quod nemo Thomistarum concedit nisi fundamentaliter et radicaliter sic. quod distinctio talis extra intellectum non est · nec extrema sunt plura. sed est una res. una realitas. ex sua unitate. ex sua perfectione. fundans omnes rationes de ea vere formabiles.

Pro alciori indagine huius distinctionis⟨:⟩ Moveo (ex quinto metaphisice ubi dicit philosophus quod enti universaliter et simpliciter perfecto nulla perfectio deest nec addi potest106 et ex xii. metaphisice lectione viii. ubi dicit⟨:⟩ Si primum i'd est' deus non est sua intelligentia i'd est' intelligere laboriosum est ei intelligere)107 questionem hanc⟨:⟩ Utrum attributa i'd est' perfectiones dei sint inter se et ipsi deo omnino idem:

Pro explicatione questionis. Nota primo quod attributum est una perfectio simpliciter quam in quolibet habente ipsam melius est inesse quam eius oppositum. vel non inesse⟨.⟩ Hinc dicit Augustinus⟨:⟩ Omne quod simpliciter melius est esse quam non esse. est deo attribuendum.109 Exempli gratia⟨:⟩ Sapientia est una perfectio quam simpliciter melius est inesse quam non inesse ideo attribuitur deo.

‖ [G [5r] Definitio attributi vel perfectionis simpliciter.110 sic intelligitur res habens perfectionem illa simpliciter est melior (quo ad illam perfectionem) omni. non habente ipsam.111 per hoc excluduntur perfectiones convenientes. creaturis inquantum habent determinatum modum essendi secundum quem a deo distinguunturt ut sunt risibilitas: latratus etc. perfectio etiam continens omnem perfectionem non dicitur attributum.

Conclusio: Omnia attributa in deo sunt omnino unum re: et nullatenus extra intellectum. sed solum ratione distincta: que non solum sunt in deo: sed etiam eorum rationes quarum pluralitatis causa est plenitudo perfectionis divine et nostri intellectus limitatio.

In hac materia solum pertractabo opinionem Scoti et Thome⟨.⟩ Contra partem conclusionis secundam arguit Scotus:117 sed notet Thomista inprimis quod multe rationes Scoti probant perfectiones simpliciter: esseu↑ in deo etiam absque omni respectu ad creaturam quod nullus verus thomista negat⟨.⟩ Quia probat hoc S'anctus' T'homas' contra alios: sed consequentia non valet quam infert contra Tho'mam' qua dicit. attributa sunt in deo simpliciter absque omni actu intellectus: ergo distinguuntur citra omnem actum intellectus. Et ratio est quia ea que in creaturis distinguuntur in deo sunt indistincta et hoc quod creatura potest per multas virtutes: hoc deus potest per unam virtutem.

Arguit Scotus⟨:⟩ 121Intellectus intuitivus nullam habet distinctionem in obiecto nisi ut existens: sed intellectus divinus non cognoscit essentiam divinam et omnia eius attributa nisi intuitiva intellectione: igitur quecumque distinctio attributorum oportet quod sit existens et si est obiectorum formalium tunc habetur propositum.124 Dicitur quod deus unico conceptu adequante totam suam essentiam: se et omnia attributa intelligit qui conceptus includit omnia attributa non ut distincta sunt: sed ut una res et realitas puta essentia divina: quia si esse distinctum: adderet perfectionem attributis tunc deberent dici realiter distincta (quod est falsum) quia distinctio realis est maior distinctione formali.

Respondet Cap'reolus': Deum cognoscere attributa distincte intelligitur uno modo sic quod deus cognoscat attributa esse distincta ‖ [H [5v] ex natura rei. Vel quod cognoscat unum non esse aliud: tunc negatur et est peticio principii. Alio modo sic quod deus intelligat et intueatur quamlibet perfectionem distincte ultima actualitate et sic negatur quod quecumque concipiuntur distincte. illa sunt distincta. Arguitur secundo⟨:⟩ In quocumque signo contradictoria verificantur de aliquo oportet quod sit ibi aliqua multiplicatio et distinctio et non identitas formalis. quia alias contradictoria verificarentur de eodem penitus. sed excluso omni actu intellectus de memoria et voluntate dei predicantur contradictoria: ergo distinguuntur in deo ex natura rei⟨.⟩ Minor probatur⟨.⟩ Quia memoria est principium gignendiv↑ verbum et non voluntas⟨.⟩ Dicendum quod predicatum dupliciter attribuitur subiecto aut negatur ab illo⟨.⟩ Primo toti et totaliter attribuitur: quia scilicet convenit ei et omni quod est idem cum eo. Secundo toti sed non totaliter attribuitur quia scilicet non convenit omni quod est idem subiecto cum eo127 modo dicitur ad maiorem. In quocumque signo predicata contradictoria conveniunt aliquibus in hoc sunt multa et distincta ex natura rei si conveniunt illis totis totaliter sed non oportet illa subiecta esse distincta de quibus totis sed non totaliter predicantur contradictoria ita est hic quod esse principium generandi verbum et non esse principium generandi conveniunt intellectui et voluntati non totaliter. Licet enim intellectus sit principium generandi verbum non tamen est ita quod quicquid sit intellectus sit principium generandi verbum. Vel dicendum quod ideo S'piritus' S'anctus' dicitur produci per modum voluntatis et filius per modum intellectus quia sicut intelligere non presupponit aliam productionem. ita filius dei. non presupponit aliam productionem sed voluntas semper presupponit productionem intellectus quia sequitur ipsum⟨.⟩ Unde S'piritus' S'anctus' presupponens productionem ipsius intelligere dicitur produci et procedere per modum voluntatis et non intellectus.

Nota secundum Pe'trum' de pa'lude' inter attributa divina potest dici distinctio rationis esse actu ab eterno quia ad hoc quod entia rationis sint in actu sufficit quod actualiter intelligantur: sed deus ab eterno intellexit omnem distinctionem factibilem ab intellectu creato et omnes conceptus formabiles de essentia sua ideo attributa ab eterno possunt dici esse distincta actualiter secundum rationem⟨.⟩129 Hoc enim est catholicum et pium quod omnia attributa sunt una simplicissima res et per consequens realitas conceptibilis secundum ‖ [I [6r] multas rationes propter quas unicuique attributorum suum proprium attribuimus.

Nota etiam quod improprie dicitur. Contradictoria conveniunt aliquibus circumscripta omni consideracione intellectus. quia alterum contradictoriorum nihil ponit cum sit non ens⟨.⟩ Nec potest esse extremum oppositionis nisi secundum rationem.

Nota quod distinctio rationis potest denominare illa que sunt in potentia ad denominari non quod sit aliqua potencia in deo que non sit actus vel in actu sed quia illa distinctio denominat extrema que possunt terminare quemcumque intellectum diversis conceptibus. Simile est: homo et color dicuntur distinguiw genere⟨.⟩ Et homo et simea idem genere esse etiam (nullo intellectu considerante genus quod) non est completive sine intellectu tamen denominat illa extrema⟨.⟩ Unde sequitur aliqua esse distincta ratione. a ratione que non est in actu sed potest esse⟨.⟩ Herpheus autem vult solvere argumenta emulorum per illa entia rationis que consequuntur rem prout est obiective in intellectu et non per conceptus reales realiter in existentes:130 sed tamen nulla est repugnantia inter doctores: quia unum dicens alterum presupponit ad minus per modum sequele. equidem ens rationis non habet esse sine conceptu⟨.⟩ verum conceptum sequiturx ens rationis obiectivum⟨.⟩ tamen Ca'preolus' videtur utrumque tenere. ubi supra.

Hanc attributorumy differentiam sub hoc membro poni Capreolus diligenter perlectus et S'anctus' T'homas' ostendunt⟨.⟩ Ca'preolus' enim inquit essentia et relatio in divinis plus distinguuntur quam concretum et abstractum⟨.⟩137 Sed modus concipiendi abstractum et modus concipiendo concretum differunt primo modo⟨.⟩ Ergo oportet quod sit maior distinctio seu illa cuius fundamentum est in re immediate. Verba S'ancti' T'home' impossibile est quod conceptio intellectus creati representet totam perfectionem divine essentie138 ergo necesse est quod habeat plures conceptiones: tenet: quia dicitur v meta'phisice' propositio impossibilis est cuius opposita est necessaria.139 Secundo sic ille equipollent140 in: iliace:141 impossibile est quod intellectus noster unica conceptione attingat totam perfectionem divine essentie. igitur necesse est ipsum non una hoc est pluribus conceptionibus totam perfectionem divine essentie attingere. igitur sub distinctione rationis rei necessitantis tenetur. Attamen S'anctus' T'homas' in compen'dio' theo'logiae' videtur velle quod videns deum in seipso non formet plures rationes. quod ego intelligo de vidente deum per essentiam: secus per conceptionem et limita quod habens in F.144

‖ [K [6v] Nunc exempla logicorum sunt adducenda: quia diximus quod genus differentia et species hoc modo differunt ideo de eis dicendum est⟨.⟩ Ubi nota primo secundum Aris'totelem' vii me'taphisice' et viii. quod sicut se habet ratio i'd est' definitio ad rem ita pars rationis ad partem rei.145 Unde arguitur sic: tota definitio significat totum definitum et pars partem: non tanquam rem aliquam: ergo tanquam realitatem igitur genus significat aliam realitatem quam differentia⟨.⟩ Dicendum quod Aris'totelis' iiii topicorum148 dicit partem non posse predicari de toto igitur oportet hic fieri concordiam igitur dicendum est: quod partes definitionis dicuntur significare partes rei pro eo quod genus in corporalibus sumitur a materia⟨.⟩ Et differentia a forma tamen utrumque significat totum definitum⟨.⟩ Animal enim significat naturam sensitivam que est materialis respectu racionalis rei quam significat racionale⟨.⟩149 Probatur expositio quia dicit Aris'toteles' vii meta'phisice' lectione xii quod ultima differentia est tota substantia rei150 igitur non est pars vel aliqua realitas contra realitatem generis distincta est et genus tota substantia definiti viii meta'phisice':151 Subiungit tamen idem quod est ordo in partibus definitionis sed non in substantia⟨.⟩ Unde patet quod multe partes definitionis non significant multas res essentie. sed unum quod determinat ultima differentia. nam genus differentia et species idem sunt realiter et significat totum. ut patet de esse et essentia.152

Ex quibus patet quod extra intellectum153 idem realiter et eadem realitas est genus et differentia et principium communientie secundum rationem et differentiamz. Que res vel realitas dicitur determinata et indeterminata. determinatione tenente se ex parte conceptus. non rei. que contrahit et contrahitur prout est in apprehensione intellectus⟨.⟩ Nam ante intellectum unum non est actu contrahibile et alterum contrahens sicut nihil est actu commune. quamvis causet in intellectu conceptus ita diversos ac si essent diverse res tamen extra animam. illi conceptus sunt penitus idem⟨.⟩ Quia una et eadem realitas potest fundare plures conceptus fundabiles a diversis. licet non oppositos.

Nota unum et idem per eandem formam potest habere (respectu diversorum) plures inequales conformitates sicut Plato per eandem formam habet conformitatem cum Socrate cum leone cum planta sed parvam habet cum leone et minorem cum planta. sic procedendo quousque tollitur unitas generis et propter illam conformitatem una et eadem res potest movere intellectum ‖ [L [7r] ad plures conceptus magis et minus confuse rem representantes econtra etiam plures res ad unum conceptum movent. Conformitas est unitas vel entitas cuiuscumque rei acceptaaa↑ secundum esse quod habet in uno formaliter et in alio terminative sive talis res sit absoluta sive respectiva. Contra: illa distinguuntur ex natura rei preter actum intellectus de quibus predicantur predicata contradictoria ex natura rei: Sed genus ex natura rei est contrahibile et differentia non sed contrahens ergo etc⟨.⟩ Dicendum ad minorem quod genus est solum contrahibile secundum rationem et non extra intellectum et differentia contrahens⟨.⟩ Dic'endum' etiam quod de illis que sunt idem realiter inconvertibiliter non oportet quod quicquid dicitur de uno dicatur de reliquo. Secundo⟨.⟩ Genus ex natura rei communicatur pluribus specibus sed differentia et species non: igitur. Dicendum quod natura generis solum secundum rationem est inco'mmu'nicabilisab↑. Tercio. Differentia facit differre realiter et genus convenire ex natura rei igitur. Dicendum quod differentia in ratione fundamenti facit differre realiter: sed genus convenire secundum rationem que non sunt predicata opposita ex natura rei.157

Dis'tinctio' presens ab	Herveo	dicitur distinctio	rationum i'd est' habilitatum habilitas est illud quod respondet conceptioni⟨.⟩
	Arma'ndo'		Diversarum habilitatum vel racionum capiendo racionem pro illo quod in re respondet conceptui et sic eadem res habet in se formaliter multas raciones⟨.⟩
	Pe'tro' de pa'lude'		Eiusdem entis simpliciter (a seipso) conceptibilis distinctis conceptionibus formalibus secundum quos intellectus apprehendit ens⟨.⟩
	Capreolo		Formalis racionis quia secundum eum essentia et relatio in divinis distinguuntur secundum racionem formalem⟨.⟩
	Pe'tro' Ni'gri' 162		racionis ex natura rei necessitantis⟨.⟩
	Domi'nico' de flan'dria'		racionis formalis et formalis rationis exac natura rei fundamentaliter quia secundum suam sententiam. veri thomiste dis'tinctionem' ex natura rei includunt in omni dis'tinctione' (preterque racionis raciocinantis) formaliter vel fundamentaliter. idem cum S'ancto'T'homa' vocat eam racionis rei racionabilis.

‖ [M [7v] Nota communem esse solutionem in via doc'toris' sancti. Illa sunt eadem materialiter sed non formaliter ut dicit Do'minicus' Flan'drinus' v. metha'phisice' de loco et superficie.166 Vel sic⟨:⟩ Quod illa sunt idem re: sed non racione. quod idem est apud Thomistas unde elicitur illa⟨.⟩ Quecumque distinguuntur secundum racionem distinguuntur formaliter distinctione formali Thomistica non Scotistica et clarum est distinctionem formalem hoc modo satis esse probatam a Thoma ut patet legenti.

Nota quod formalitas hic potest dici illud quod consequitur rem prout est obiective in intellectu: vel abilitas rei vere respondens conceptui sic homo et animal distinguuntur formaliter⟨.⟩ Unde elicitur⟨:⟩ Quod ille res distinguuntur formaliter quas consequuntur (quo ad propositum) necessario distincta entia racionis⟨.⟩ Vel potest formalitas hic dici. conceptus formalis representansad adequate naturam rei: sic animal et racionale distinguuntur per conceptus suos quorum uni attribuitur genus alteri differentia secundum modum loquendi Cap'reoli' et illa que hoc modo distinguuntur habent complementum distinctionis per raciones formales.167

Nota quod distinctio formalis invenitur⟨.⟩ Primo per reduplicationem et modos perseitatis logicales: qui arguunt distinctionem formalem racionis rerum: que extra intellectum sunt omnino unum et idem. Exemplum homo inquantum homo est risibilis et non inquantum animal⟨.⟩ Vel homo per se est risibilis et animal non per se ergo distinguuntur formaliter⟨.⟩168 Invenitur etiam per descriptionem: et divisionemae: et per abstracta quia abstracta nihil extrinsecum compaciuntur sicut concreta ut habet S'anctus' T'homas' i. dis: xxxiii. q. i. ar: 2.169 et de heb'domadis'170 de po'tentia' q. vii ar: iiii.171 et per Aris'totelem' viii topicorum172 vii. et x meta'phisice'173 quia esse abstractum presupponit esse cognitum: sed intellectus ea que sunt ad extra aliis coniuncta separat per intelligere suum et quid est intuetur.

Illa dicuntur materialiter eadem: quorum esse extra animam est idem. Probatur autem talis modus distinguendi per exempla Thomistarum. Dicit S'anctus' T'homas' quod bonum est obiectum intellectus materialiter sed non formaliter idest bonum ‖ [N [8r] inquantum huiusmodi non movet intellectum licet terminet tamen illud: quod est bonum movet et i⟨.⟩ phi'sicorum' lec: xii. et xiii.177 Quando Aris'toteles' dicit de privacione et materia prima quod sunt unum numero sed non specie i'd est' racione· Dicit quod sunt unum subiecto sed differunt ratione·178 Hoc intellige de nostra dis'tinctione' rationis⟨.⟩ Sic etiam dicit lec: xv. quod licet materia et privacio sint idem numero vel subiecto non tamen ratione vel potencia quod idem est⟨.⟩179 Non debes tamen intelligere quod materia se sola moveat intellectum et imprimat speciem sed sufficit quod terminet actum intellectus alio conceptu quam privationis: sufficit etiam materiam cognosci per analogiam rerum artificialium. Secundum Capre'olum' eadem subiecto dicuntur esse que sunt idem realiter. non quia sunt in eodem subiecto phisico sed quia dicuntur de eodem subiecto logico180 ut ens et unum que vere ratione differunt: dicuntur quiditative idest conceptu proprio differre.

Circa illam Materiam dicunt multi egregii Thomiste de Bursa montis preceptores mei Colonienses inter quos non modicus extat Valentinus Engelhardt de Geltershaym.181 quod sunt eadem materialiter. sed non formaliter. et S'anctus' T'homas' dicit. quod actio et passio non sunt duo motus: sed unus182 et idem differentes tamen racione ubi dicunt illi quod sunt unus motus materialiter sed non formaliter phisice loquendo. aliter autem secundum illos logice quia dicunt quod realiter differunt logice loquendo idem Do'minicus' Flan'drinus'⟨.⟩183 Verum quia scotisantes argumentum de actione et passione contra nos adducunt: igitur lacius extendam distinctionis campum⟨.⟩

Premitto primum quedam ex occupatione non satis emaculata184 ↑fo'lio' B ordine xiii. lege. sic differunt genus et species⟨.⟩ ↑et or'dine' xxiii. intenciones lege⟨.⟩ ↑fo'lio' E or'dine' 2 lege collativo. ↑fo'lio' G or'dine' xvi· lege esse⟨.⟩ ↑fo'lio' H gignendi⟨.⟩ ↑fo'lio' L or'dine' iii accepta⟨.⟩ ↑et or'dine' xv inco'mmun'icabilis⟨.⟩ ↑fo'lio' O or'dine' vi. efficientem. ↑or'dine' x sint pro possunt⟨.⟩ ↑or'dine' xxiiii numero/ ↑or'dine' xxxvii sub racionalis dis'tinctio'⟨.⟩ ↑fo'lio' T or'dine' xxi repugnat⟨.⟩ ↑or'dine' xxiiii contra dicta⟨.⟩ ↑or'dine' xxiiii quam. xxxii. eiusdem: alia excrementa inferius putabo/ modo zamias185 non sine causa predictorum resecui.

‖ [O [8v] Nota primo secundum Herphe'i' quo'libeta' iiii. q⟨.⟩ iiii.186 et quo'libeta' i. q. ix.187 Item secundum Capreo'lum' 2. dis: i. q. 2.188 quod actio et passio sunt unus motus in paciente subiective.

Secundum Herpheum ubi supra. Actio proprie est forma acta velaf facta et est in illo (quod patitur) subiective diciturque eadem forma actio prout denominat causam efficientemag↑ et passio prout denominatur a causa efficiente. Ex quo apparet quod differunt per denominationem extrinsecam: Capreo'lus' autem vult actionem esse in paciente et quod sit motus quod actio et passio sintah↑ diverse forme quo ad connotata sed non quo ad supposita asserens formale et completivum definitionis (quod est connotatum) ipsius actionis esse in agente: sed quantum ad motum in paciente⟨.⟩ Formale actionis est relacio ab hoc in hoc quam appellat formalem. Sed materiale et illud quod in recto dicit. dicendo actio est motus⟨.⟩ Tametsi videatur esse differentia inter illos duos tamen non est nisi verbalis. Quia secundum ipsum racio actionis quantum ad materiale denominat passum intrinsece et agens extrinsece. Quantum ad formale denominat intrinsece agens. Item actio et passio sunt idem racione materialis sed non formalis nam formaliter hec est immediata. Actio non est passio: attamen eadem res est actio et passio: Nec sequitur actio et passio differunt genere ergo differunt numero licet posset dici quod sint distincta numero prout diversas res connotant. Vel quod differant numeroai↑ illius generis. non numero simpliciter. Ex illis videtur velle Capreolus quod una et eadem res in numero dicitur esse actio et passio propter diversa connotata vel denominata⟨.⟩191 Her'pheus' habet modum loquendi per denominativam predicationem.192 Alii autem dicunt actionem et passionem loquendo logice esse duo predicamenta et per consequens realiter distincta sed phisice capta esse eandem rem realiter in paciente. racione differentem. Ad minus omnes Thomistae concedunt quod actus causatus a movente in mobili dicitur actio et passio phisice saltem aliquo modo racione distinctus: quodcunque igitur verum videbitur tene dicendo: quod actio et passio sunt motus et differunt secundum racionem prout physicus loquitur. Verum tamen de tali differentia potest esse difficultas⟨.⟩ Nam multi sub hoc. plures sub racionalisaj↑ dis'tinctionis' membro ponunt: eo quod actio et passio sunt due relationes reales.

‖ [P [9r] Unde oritur dubium⟨.⟩ Quia quando dicitur quod predicamenta dis'tinctionis' realiter. quoniam cum identitate reali stet distinctio predicamentorum. Dico breviter secundum mentem S'ancti' T'home' iii. phisi'ce' lec: iiii. quod prima quatuor predicamenta predicantur intrinsece de primis substanciis⟨.⟩194 Ut dicendo Petrus est substantia est qualis est quantus est pater: Sed alia sex extrinsece denominant quia actio denominat agens⟨.⟩195 Passio ab agente denominatur quia pati nihil alius est quam suscipere aliquid ab agente: tempus denominat rem temporalem extrinsece et illa denominatio dicitur quando. Ubi vero dicitur predicamentum secundum quod aliquid denominatur a loco⟨.⟩ Situs superaddit ordinem partium in loco⟨.⟩ Habitus etiam extrinsece dicitur. Sic igitur licet motus sit unus tamen predicamentales fiunt denominationes? nam alia res est agens a qua sicuti ab exteriori sumitur per modum denominationis predicamentum passionis et alia res est paciens a qua denominatur agens. Idem dicit. quod ultima predicamenta sumuntur ab illis quae sunt extra subiectum de quo predicantur in quo etiam loco ait quod actionis principium sit in agente quod non repugnat superioribus: quia dicitur notanter principium actionis (sicut calor in igne dicitur principium calefactionis) esse in agente.

Herpheus idem ponit ubi supra.197 quod ultima 6 predicamenta de quibus est maior difficultas quantum ad denominationem intrinsecam non distinguantur ab aliis. sed quantum ad extrinsecam cum importent aliam rem denominatam a precedentibus quod alietas requiritur ad predicamentorum distinctionem et si ipsa a quibus accipiuntur denominationes sint eadem. hinc inde Concludit ergo cum eo Pe'trus' Ni'gri' de predicamentis quod decem sunt predicamenta distincta realiter secundum distinctos modos denominandi reales quorum artificialis 199sufficientia datur per distinctos modos denominandi a distinctis rebus sumptos.199 Considera demum prefatam opinionem distinctionis predicamentorum. ac diligenter libra acrimoniam prestantiss'imorum' thomistarum s'cilicet' Her'pheus' i. quo'libeta' q. ix.200 Ca'preolus' i. d. viii. q. 2201 et 2 d. xv. q. i.202 Arman'dus' 2 trac: clxxxxi203 Cly'peus' q. v de pre'dicamentis'204 ex mente S'ancti' T'home' (ut eis apparet) astruentium non singula predicamentaliter divisa: esse diversas res vel naturas sed q'ua'n'do'q'ue' predicamenta esse sola racione differentia. Contra quos Do'minicus' Fla'ndrinus' ex calido quodam viscere loquitur: v meta'phisice' ‖ [Q [9v] q. vii. ar. 2205 sed quod placet defensa exak dictis elicio. 0Si nullum est inconveniens predicamenta differe denominationibus predicamentalibus a rebus sumptis. quod minus inconveniens est. eandem rem realiter. secundum aliam: et aliam denominationem. poni sub diversis speciebus eiusdem predicamenti⟨.⟩0 Sicut Aris'toteles' ponit eundem calorem in prima spetie et tercia.206 Non propter plures realitates vel formalitates: sed propter diversos modos denominandi subiectum (et sic secundum diversas raciones) quia dicitur dispositio inquantum afficit subiectum in quo est: sed dicitur passibilis qualitas inquantum immutat tactum⟨.⟩ Vel quia efficit passionem secundum tactum. Primo modo predicatur formaliter· Secundo immutative. Haec est mens Versoris⟨.⟩207 S'anctus' T'homas' prima secunde q. 49 ar. 2 ad primum dicens 208passibiles qualitates secundum quod considerantur ut convenientes nature rei vel non convenientes pertinere ad habitus vel dispositiones: exemplum⟨:⟩ calor et frigus secundum quod conveniunt nature rei pertinent ad sanitatem et ponuntur in prima specie qualitatis.208 et certum est quod idem calor: in spetie est uni conveniens alteri disconveniens et quod talis calor etiam ponitur in tercia spetie qualitatis⟨.⟩209 Ca'preolus' ait: idem absolutum copulatum diversis respectibus esse in prima et tercia spetie qualitatis sicut albedo sub respectu congruentie ponitur in prima sub respectu similitudinis in tercia spetie qualitatis.210 Sic etiam secundum Dom'inicum' Flan'drinum'211 et secundum Versorem in logica.212 Locus et superficies materialiter absolute: vel secundum esse quantitatis non distinguuntur: sed tamen formaliter et logice puta permensurare extrinsece differunt speciem. licet enim sit una et eadem res in numero: tamen differunt racione rei necessitantis ad distinctos conceptus formandos sicut et calor predictus.

Videtur autem Versor super Gilbertum velle quod actio sit causa effectiva passionis tanquam alterius rei: quia dicit Gilbertus actionem esse causam passionis⟨.⟩213 Dicendum quod Gil'bertus' etiam dicit actionem esse causam actionis. ergo non est intelligendum realem sed logicaliter: hoc est⟨:⟩ Actio infert passionem in bona communia. et hoc etiam vult Cap'reolus'. Hoc autem clarum est apud S'anctum' T'homam' quod locus et superficies sunt idem essencialiter quia dicit. Locus idem est per essenciam quod superficies215 et tamen dicitur constitueream duas species nec valet quod obiiciunt alii dicentes quod Aris'toteles' in predica'mentis' loquitur secundum opinionem aliorum: quia tunc stabit difficultas ‖ [R [10r] de calore qui ponitur in prima et tercia specie qualitatis⟨.⟩216 Tum secundo: quia philosophus v. meta'phisice' ponit tempus esse quantitatem per accidens217 et tamen in predicamentis dicit esse spetiem distinctam ab aliis:218 ergo et hoc loco deberent dicere: Aris'totelem' non fuisse opinionis sue. Tum quia secundum S'anctum' T'homam' ibidem Locus in predicamento ponitur species quantitatis: sed non in meta'phisice libris' igitur dictum eorum non est Thomisticum. sed quando dicunt quod ubi sumitur a denominatione extrinseca loci inquantum extrinsece mensurat locatum. verum est et dico. quod locus est causa ubi ut habet Gilbertus et quod ubi sumitur ex loco extrinsece mensurante locatum. Vel sumitur ex hoc quod aliquid denominatur a loco. Haec est mens ArmandiArmandusan⟨,⟩221 Do'minici'⟨,⟩ Ver'soris'⟨,⟩ T'home' v. meta'phisice'222 et tercio phi'sicorum'⟨.⟩223 Et est mens Ca'preoli' nec curo hicao Utrum posteriora predicamenta dicant respectus. sicut videtur Ca'preolus' sentire ubi supra.224 Vel non ut Herpheo placet. sed sufficit quod eadem res quo adesse possit fundare plura predicamenta vel species propter plures predicamentales denominationes⟨.⟩ Sic dicit Arman'dus' de actione et passione quod quamvis sint una et eadem res et unus actus simpliciter tamen ex diversitate racionis potest esse quod faciunt duo predicamenta licet quodlibet eorum sit vera res tamen eorum divisio non est realis.225 sed racionis tantum unde idem actus ut est ab hoc dicitur actio ut est in hoc dicitur passio vel fundat passionem⟨.⟩226 Nec quelibet differentia rationum facit diversa predicamenta sed illa tantum que non est reducibilis ad unam rationem univocam que differentia non excedit numerum predicamentorum: Que omnia dixissem vobis si fidem haberetis his verbis⟨.⟩ Ad distinctionem predicamentorum ad minus requiritur distinctio rationis rei necessitantis. licet illa in omnibus non sufficiat. secius docent Mon'tani'.227

Sed contra⟨.⟩ Sequeretur quod attributa divina predicamentaliter distinguerentur vel ad minus tamen quantum actio et passio dico quod non: quia attributa habent unum modum predicandi quia omnia essencialiter predicantur de deo⟨.⟩ Item quia sunt extra predicamentum: nec dictum est quod illa distinctio arguat dis'tinctionem' predicamentorum. sed quod ad minus requiratur in aliquibus: sic etiam dicoque genus et species pro primis intencionibusap distinguuntur hoc modo sed non predicamentaliter.

Patet igitur ex prioribus distinctionem formalem non esse negandam absolute in via Thomae sed ut melius intelliga‖[S [10v]tur unum exemplum percurram⟨.⟩ Et nota quando dicitur (quo ad propositum) quod aliquid convenit alicui materialiter sed non formaliter quod sic est intelligendum i'd est' aliquid attribuitur rei secundum esse quod habet extra intellectum: vel secundum esse concretum quod non convenit ei secundum esse proprium vel secundum esse abstractum sicut quando dicitur privacio materie non machinatur malificium. verum est materialiter sed non formaliter quia si quis protenderit intellectum ut dicitur i. phi'sicorum'228 mox considerabit privationem esse contrariam forme quando dicitur⟨.⟩ Privatio abiicitur per generationem dicendum quod verum est formaliter i'd est' privacio inquantum privacio vel privacio secundum esse abstractum⟨.⟩ Similiter dicitur homo inquantum homo risibilis sed non inquantum animal: bonum ut bonum esse volitum:229 Nota quod secundum Aris'totelem' 2. de anima⟨.⟩ Anima vegetativa sensitiva et intellectiva in eodem sunt una anima intellige realiter: sed differunt ratione230 i'd est' extra intellectum sunt idem: sed actualis distinctio est in intellectu: plura patent de hoc membro distinctionis per S'anctum' T'homam'. Aliqui Thomistae dicunt quod sunt idem materialiter sed non formaliter: ferunt reliqui Thomiste ut Flan'drinus' ibidem quod ille anime in uno composito sunt una anima in actu sed plures virtualiter i'd est' unica anima continet in se quod potest facere conceptum trium animarum⟨.⟩ Conceditaq etiam Dominicus233 quod distinctio formaliter secundum rationem⟨.⟩ Illa disctinctio iam dicta non est in extremis subiective ut habet Her'pheus' et Cly'peus'234 quod omnes dicunt sed solum obiective in intellectu235 ut aliqui dicunt et hoc capiendo rationem pro ente rationis consequente rem prout est obiective in intellectu: vel ut alii dicunt subiective in intellectu et capiendo rationem pro conceptu: vel ut alii dicunt subiective i'd est' formaliter in re capiendo rationem pro habilitate et hoc fundamentaliter.

Vult tamen Franciscus Maronis probare: quod distinctio rationis non possit esse inter extrema realia.236 et hoc sic cuicumque actus primus repugnat et secundus: sed esse secundum rationem est actus primus repugnans extremis realibus et distingui secundum rationem est actus secundus igitur. Dicendum quod esse secundum rationem repugnat rebus realibus subiective i'd est' formaliter sed non obiective. sic etiam distingui secundum rationem.

ar‖ [T [11r] Distinctio racionis ex natura rei non repugnantis ar↑

est Alteritas unius simpliciter. a se ipso (ex ordinatione racionis proveniens) distincti. Dicitur unius simpliciter. quia identitas generis et speciei (quae non sunt unum simpliciter) importat relationem realem et per consequens extrema realia ut habet Pe'trus' de Bergomo:237 dicitur ex ordi'ne' ra'tionis'⟨.⟩ pro: quia racio adinvenit ordinem alicuius ad seipsum secundum duas eius consideraciones.238 Haec definitio fundatur in S'ancto' T'homa'. Poteris eciam sic describere dist'inctionem' ra'cionis' ex natura rei non repugnant'is': Quod est alteritas entis (maxima identitate) unius a se ipso distincti prout intellectus illud idem bis concipit in propositione. probatur quia secundum S'anctum' T'homam' illa distinctio constitit in comparacione intellectus idem sibi ipsi comparantis autem utentis uno ut duobus. sed uti uni ut duobus.239 et comparare non fiunt sine propositione vel enunciatione240 quia necesse quod concipiatur sub racione subiecti et predicati vel sub aliis intencionibus. quod autem illa distinctio fit relacio a racione dependens probatur authoritate S'ancti' T'homae' dicentis quod idem significatas relationem racionis. Potest etiam secundum Pe'trum' Ni'gri' q. x sic describi.243 quod est quando idem collatum sibi distinguitur secundum racionem a se ipso vel ut habet q. xlii.244 dicitur distinct'io' racionis quando rei non repugnatat↑ intelligi diversimode et talis secundum ipsum est inter definitionem et definitum: quia rei non repugnat concipi implicite et explicite. Contra⟨:⟩ Aris'toteles' dicit quod definicio et definitum sunt idem racione246 ergo aucontra dictaau↑⟨.⟩ Respondet Flan'drinus'247 quod capiendoav racionem pro intencione utriusque non esse verum. immo sic distinguuntur: Capiendo autem racionem pro natura ipsius quod quid erat esse. posse intelligi dupliciter⟨:⟩ Uno modo capiendo racionem ex parte concipientis et raciocinantis et sic distinguuntur racione. Alio modo capiendo racionem ex parte rei raciocinabilis que habet immediatum fundamentum in re et sic non distinguuntur racione. sed Aris'toteles' debet intelligi secundum ultimam acceptionem racionis. Ex quo patet quod secundum illos duos. definicio et definitum non distinguuntur secundo modo sed tercio modo. Contra⟨:⟩ definicio et definitum plus distinguuntur. quamaw idem a se ipso sed distinctio eiusdemax a se ipso continetur sub hoc membro igitur alia sub alio membro. Pre⟨terea⟩: eo modo distinguitur totum ab aliquo quo modo partes eius sed partes definitionis distinguuntur secundo modo ergo et tota definicio⟨.⟩ Maior probatur quia totum sequituray esse et ‖ [V [11v] distinctionem parcium minor patet per secundum membrum distinctionis racionis⟨.⟩ Dicendum quod capiendo definitionem et definitum pro secundis intencionibus: et respectus identitatis pro ipsis relationibus precise racionis quod differunt primo modo: capiendo autem pro primis intencionibus quo modo argumentum militat. dicitur ad primum secundum Aris'totelem' i. topicorum. quod ostendens non idem interimit definitionem sed hoc dictum non valeret: nisi intelligeretur de universali et simpliciter identitate sub qua est numeralis⟨.⟩248 Minor probatur quia committeretur fallam secundum quid nam omnis unitas preter numeralem est unitas secundum quid. quia ibidem dicit Aris'toteles' quod idem maxime et indubitanter dicitur quod unum est numero249 ergo ostendens definitum et definitionem non esse eadem numero. destruit definitionem. quapropter negatur maior⟨.⟩ Sed contra distincta secundo modo etiam sunt unum numero et tamen plus distinguuntur. dicitur quod definicio a definito non distinguitur nisi propter partes. quia dividitur in singularia: racione quorum ponitur sub secundo membro reductive. dicitur secundo. quod distinctio racione partium ponitur in secundo modo sed racione tocius in tercio modo dis'tinctionis'⟨.⟩ Contra: ergo idem sub diversis membris ponitur. dicitur quod non inconvenit secundum diversas raciones. ad secundum dicitur. maior est falsa. eciam loquendo de illis que realiter distinguuntur. quia totum differt ab aliquo racione parcium. sed partes seipsis ut patet de homine et leone. ad probationem dicitur quod totum sequitur esse parcium. sed non est esse partium et ita sequitur distinctionem partium sed distinctio parcium non est distinctio tocius essencialiter. dicitur eciam in realiter idem existentibus quod totum differt a toto secundum racionem et a partibus simul sumptis. a partibus autem divisim sumptis realiter et hoc si sunt partes reales.

Distinctio racionis ex natura rei repugnantis: ↑

Est alteritas attributa extremis. non subiicibilibus tali distinctioni. exemplum quando dicitur: Pe'trus' et Pa'ulus' differunt spetie: leo et cervus genere. et tantum de distinctione ra'tionis' modo sufficiat⟨.⟩

‖ [X [12r] Post determinacionem distinctionis secundum racionemaz enodabo realem diversitatem sive distinctionem: eiusdemque membra complectar. Ubi nota quod distinctio realis est alteritas vel alietas extremorum non dependencium obiective ab intellectu possibiliumque⟨.⟩

Omnis distinctio realis vel est numeralis. essencialis et specivoca. Vel formalis et specivoca tantum. vel generica vel predicamentalis.

Distinctio realis numeralis ↑

tantum. Est alietas extremorum realium existencium velba possibilium in esse reali. originata ex principiis individualibus.251 Dico possibilium quia non pauci dicunt Ioannem vivum ab Adam mortuo et Anthichristo numeraliter realiter distingui⟨.⟩ Etiam dicitur secundum aliqua. realis.bb per oppositionem relativam sicuti persone divine distinguuntur realiter per relativam oppositionem.

Nota primo quod materia non est adequatum principium distinctivum individuorum ut habet Capreolus.256

Nota duplicia esse principia distinctiva extremorum re alium nam quedam determinant essencialia principia rerum et illa arguunt essencialem sive specivocam distinctionem que sumuntur secundum absolutam racionem forme ut tenet Herph'eus' 2 dis: iii. q. 2.257 Alia sunt distinctiva extremorum solo numero differentium.265 et sunt illa a quibus sumitur hoc esse vel illud quae sunt duplicia⟨.⟩ Nam quedam materialia et sic materia est individuativum et subiecta suorum actuum receptibilium in eis ut habet S'anctus' T'homas' et dicuntur materialia distinctiva quia sunt in quibus forme susceptibiles acquirunt formale distinctivum· Aliud est formale distinctivum formarum eiusdem speciei: ‖ [Y [12v] quo modo differunt due albedines et due quantitates in sacramento altaris que non possunt differre per subiecta non existencia in rerum natura nec perbd↑ dependencias suas: quia per idem res habet esse distingui sed tunc due quantitates non habent esse per dependencia quia per illa (sicut quodlibet accidens) potius habent inesse⟨.⟩ Sic etiam due anime racionales seperate differunt numero quia dicit S'anctus' T'homas' i. dis⟨.⟩ viii. q. v267 quod individuacio animarum solum quo ad principium dependet a corpore et non quo ad esse vel separari⟨.⟩ Idem habet 2. contra c. lxxxi.268 et vocatur illud formale individuativum esse terminatum secundum naturam corporis vel subiecti quia anime infunduntur corporibus et forme susceptivis secundum capacitatem⟨.⟩ Non enim potest forma perfectior inesse quam capacitas materie suscipere possit et hoc acquiritur in corpore sed non ex corpore id est corpus est solum illud in quo acquiritur formale distinctivum anime quod et Herpheus concedit⟨.⟩ Scilicet quod formale distinctivum ipsorum non sufficit sine aliis concurrentibus subiective et dispositive⟨.⟩ Vocatur etiam illud principium a S'ancto' T'homa' commensuracio273 ad sua susceptiva quia diverse commensuraciones animarum ad sua corpora manentes in animabus efficiunt quod haec anima est formaliter huic et non alteri commensurata corpori quia sicut anima in communi est forma corporis. ita hec anima in sui racione habet quod sit forma huius corporis de spiri'tualibus' crea'turis' q. viii. ar: iiii.274 et 2. contra c. lxxiiii.275 Diciturbe etiam coaptacio vel proporcio forme ad materiam⟨.⟩ Ita appellat Capreo'lus' i. d. vii q. 2276 dicens formale distinctivum formarum in eadem specie esse commensuracionem ad distinctivum materiale i'd est' susceptivum necessario requisitum quam commensuracionem (dicit esse illud) quo anima est tali corpori coaptata quod ipsa acquiritbf↑ in corpore et retinet post corpus⟨.⟩ Et ulterius non individuatur per aliud sed est anime racio individuationis⟨.⟩ Idem Capreo'lus' 2. d. iii q. i.279 vocat hoc principium proporcionem: commensuracionem et aptitudinem anime ad corpus adiungens illam esse entitatem respectivam: facientem distinctionem materialem. sicut differentia specivoca specivocambg addens quod sit de formali racione anime inquantum hec anima et ab aliis distincta (sic enim dicit absolutum sub respectu) quod relinquo aliis nec consentit huic opinioni Herpheus.

‖ [Z [13r] De formali huius distinctionis principio sic dicit Herphe'us'⟨:⟩ Quod intraneum et essenciale distinctivum formarum eiusdem speciei sit essencia uniuscuiusque individui ita quod unumquodque individuorum formaliter et intrinsece distinguatur ab alio per essenciam⟨.⟩281 Dicitur intrinsecum quia licet res habeant distinctionem a causa efficiente et finali non tamen pluralitas illarum causarum et unitas inferunt semper pluralitatem et unitatem effectuumbh. Loquendo autem de extrinseco distinctivo dicit quod omnia accidentia simul existencia in actu preter quantitatem habent distinctionem numeralem a suis subiectis ita quod pluralitas eorum dependet a pluralitate subiectorum et unitas ab unitate. Accidentia vero non simul existencia recipiunt distinctionem numeralem a quantitate susceptiva et ab interruptione essendi que sunt cause dispositive pluralitatis numeralis accidentium in eodem subiecto: Extremumbi Calor hodiernus et crastinus in eadem aqua interveniente frigore distinguuntur hoc modo⟨.⟩ Idem Cap'reolus' dicens: Quedam sunt quorum unitas in sui racione habet duracionis continuitatem ut tempus et motus⟨.⟩282 Idem S'anctus' T'homas'⟨.⟩ De quantitate dicit Her'pheus' quod sit causa dispositiva distinctionis numeralis.283 S'anctus' vero T'homas' sic dicit: In rebus materialibus materia sub quantitate interminata est principium individuationis.284 Materia est radix quantum ad esse incommunicabile: et quantitas quantum ad esse distinctum. Her'pheus'285 ponit duas animas numero distinctas propter hoc quod sunt forme unibiles materiis. Cum ergo due anime hominum. similiter due quantitates: due albedines in sacramento altaris divinitus separate vel alias. intellectu: sint formaliter distincte sequitur verum esse dictum Do'minici' de Flan'dria' arbitrantis286 falsum esse dictum quorundam Thomistarum⟨:⟩ Omnem distinctionem formalem esse specivocam asserentium. Quia non bene legerunt S'anctum' T'homam' in 2. con'tra' 'gentiles' c. lxxv.287 supra Bohe'tium' de tri'nitate' q. iiii ar: i. et ar: 2 ad 3.288 et 2 d. xxxii. q. 2 ar: iii. ad i.289 Ca'preolum' iiii. d. xliiii. q: iii: et 2 d. iii. q: i. dicentem quod illa propositio: omnis differentia formalis est specivoca: vera sit:290 de formis simplicibus de quarum ratione non est: divisio in partes alterius vel eiusdem rationis: nec portare aliquid secum materiale aliquid formale ut habet S'anctus' T'homas' viii: quol'ibeta' q: x291 et iiii: d⟨.⟩ xii. q. i: ar: i:292

‖ [aa [13v] Dicit Frater Silvester.297 quod distinctio numeralis formarum298 subiectis unibilium effective causetur a generante et subiective a materia. Formaliter autem dicit quod esse causat eam in essencia sed non econtra quia secundum varietatem in participatione unius esse est varietas in participatione unius forme in eadem specie. Addit etiam quod esse Socratis secundum se totum distinguitur ab esse Platonis et quod in fieri: tam esse quam forma est effective hoc per generans et susceptive per materiam signatam. Formaliter autem forma per esse et non econtra⟨.⟩ In facto autem esse si forma partis separetur. ipsa esset hec formaliter per esse suum et non econtra⟨.⟩ Sed esse est subiective hoc per formam et non econtra. Teneo igitur pro nunc donec melius intellexero formale individuativum formarum eiusdem speciei non distingui ab ipsis formis⟨.⟩ Quia dicit S'anctus' T'homas' animam secundum essenciam habere habitudinem ad corpus de spiri'tualibus' crea'turis' q: ix et iiii.301 et 2. con'tra gentiles' c. lxxxi.302 ait animas secundum substancias suas esse formas corporum⟨.⟩ Probo etiam Quia proprius actus se ipso requirit propriam potenciam et econtra ut patet 2. de anima303 et ix metha'phisice'.304 De formis accidentalibus maxime habet illud veritatem que extra subiectum produci non possunt individualiter dico notanter produci et non esse⟨.⟩ De hoc lege S'ancti' T'homae' quol'ibeta' vii. ar: x.305 quol'ibeta' viii: q. ix306 et Capre'olum' 2. dis: iii. q. i.307 Sed dubium est quomodo due materie solum numero distinguantur⟨.⟩ Respondet Capre'olus' ubi supra⟨.⟩ Quod materia prima non recipit ab aliqua forma substanciali quod sit eadem numero vel diversa quia eadem numero manens transfertur de una ad aliam formam respectu quarum est indifferens⟨.⟩ Secus est de natura specivoca respectu individuorum et individuantium quia secundum varietatem illorum acquirit vel perdit identitatem numeralem.

Sed grande oriturbj dubium de eadem in numero forma que prius est imperfecta et post hac fit perfecta. Quomodo distinguatur imperfecta a perfecta et intensa a remissa ibi Thomiste sunt valde diversi/ Nam aliqui ponunt ‖ [bb [14r] gradus in inherencia vel in inesse vel participatione talium formarum de quorum numero sunt⟨.⟩ Versor⟨/⟩ Mon'te'bk⟨/⟩ Cap'reolus' in multis passibus habentes pro se verba S'ancti' T'homae'. Capre'olus' dicit311 quod eadem essencia in numero albedinis potest causare vel racione agentis vel dispositionum in subiecto varia esse (a se distincta) non quidem effective sed eo modo quo subiectum est causa propria actus sui et illa eadem numero albedo prius imperfecta successive potest esse perfecta vel educi de imperfecto ad perfectum absque addicione realitatis alicuius: forme ipsius. hoc modo quod albedo secundum tres gradus ita loquendo et facta alba secundum sex est eadem essencialiter sed est novum esse additum forme⟨.⟩ Ita quod posterius esse seu inesse acquisitum est aliud a priori continens tamen prius eminenter. Nec variant essenciam forme illa nova esse⟨.⟩ Quia sunt modi essendi sed modus essendi non variat racionem specivocam. Et nota quod illa esse non differunt specivoce quia non sunt species neque numero quia proprie non sunt sub specie sed sunt modi specivoce racionis quorum unus continet alterum supereminenter⟨.⟩ Differunt tamen quia sicut esse reducitur ad predicamentum sue essencie Ita esse illius forme ad esse individuale. Dico igitur quod proprie non differunt numero: sed aliquo modo reducuntur ad talem differenciam improprie et quod impossibile est posterius esse simul manere cum priore in eodem subiecto quia adveniente perfectiori esse forma non manet sub imperfectiori. Herpheus autem i. dis: xvii. q. iiii.314 et post eum Pe'trus' Ni'gri' in cly'peo' ac Armandus tractatu secundo ca: 262⟨.⟩315 Volunt quod forma intensibilis in essencia sua habeat gradus et quod esse forme non succedat alteri esse vel intentatur sine essencia forme⟨.⟩ Atqui impossibile reputant formam habere gradus in suo esse et non essencia⟨.⟩ Nota Her'pheum' ubi supra. q⟨.⟩ v dicit quod forma remissa: adveniente intensa non perditur in subiecto sed sit perfectior ita quod eadem forma prius imperfecta: ‖ [cc [14v] sed modo perfectior facta: habet plus quam prius secundum partes virtuales eo quod primus gradus continetur in secundo qui sunt distinguibiles abinvicem habitu: sicut totum et pars: Sed revera difficillimum est ponere distinctionem inter tales gradus quia si differunt numero impossibile est ipsos actualiter et simul esse in eodem subiecto: Si differunt specie impossibile sequitur scilicet quod conveniant et differant specie: Dicendum quod forma remissa et intensa eadem in numero differunt sicut totum perfectionale et pars et potest esse differencia numeralis potencialis (quia in actu non est) ita tamen quod altera pars fiat nonens in actu⟨.⟩ Non enim est inconveniens in formis latitudinem essencie habentibus fieri divisionem in plura numero distincta non positive: sed privative⟨.⟩ Quia pars essentie separata fit nonens⟨.⟩ Et potest illa distinctio dici numeralis habitualis⟨.⟩ Potest etiam dici distinctiobn↑ racionis rei necessitantis: quia tales forme in subiecto existentes cogunt intellectum ad ponendum esse remissum et intensum in eis. Cogunt i'd est' quantum ad specivocacionem actus necessitant intellectum. non autem quantum ad exercitium actus ita accipio cogere hic et superius. sed et longum scito sermonem bosubaudi: esse de illa specivocatione actus quia dubium est prolixum⟨.⟩ An duo actus intellectus quorum alter circa intensum alter circa remissum versatur differant specivoce vel non:bo↑

An S'anctus' T'homas' posuerit intensionem et remissionem in essencia formarum aut in inesse ipsarum me fugit qui dicit in i. 2. q. liii ar: 2326 quod sit quedam diminutio essencie habitus sed principium habens a subiecto participante similiter q. lii.327 per totum astruit. In quibus locis meo iuditio vult quod forme augmentabiles (non includentes indivisibilitatem) essencialiter non includant magis vel minus: quia modus essendi non est de essenciali intellectu rei cuius est. Quamvis ergo ipse senserit in his locis quod essencia formarum intendatur vel remitratur tamen conveniunt eis illa predicata: seu magis et minus propter subiectum quod Aris'toteles' (in predicamento qualitatis) dicit qualitates in abstracto ponens non dici secundum magis vel minus sed bene in concreto⟨.⟩328 Idem videtur velle secunda secunde. q. xxiiii. ar: iiii.329 sed eadem q'uestio' ar: v.330 videtur velle quod intensio formarum fiat per inesse ipsarum et per participationem subiecti⟨.⟩ Idem i. dis. xvii. q. 2 ar⟨.⟩ 2.331 et de spi'ritualibus' crea'turis' q. iii. in c.332 utrumque tenet⟨.⟩

bp‖ [dd [15r] Identitas numeralis bp↑

est maxima unitas vel est unitas ab intellectu obiective non dependens: quia preter unitatem talem non est ponenda alia preter concursum intellectus ut habent Cap'reolus' i. dis: viii et pluribus aliis locis333 Herpheus in q'u'''o'libeta' Do'minicus' Flan'drinus' Petrus Ni'gri' Thomas Caie'tanus' Paulus Sonci'nas' Armandus Gra'tia' dei⟨.⟩ Idem numero dicuntur aliqua multipliciter⟨.⟩ Unomodo accidentaliter vel materialiter idest quo ad susceptivum sic albedo et dulcedo sunt idem numero per accidens in lacte: quia coaptacio albedinis ad illud subiectum est alia quam dulcedinis et ex alia causa et sic non habent idem principium per se⟨.⟩ De hoc lege S'anctum' T'homam' iiii. meta'phisice' et v. et vii.335 Alio modo substancialiter et hec sunt triplicia⟨.⟩ Quedam enim sunt unum in actu et potencia ut punctus et unitas⟨.⟩ Alia sunt unum numero in actu plura actualiter includencia ut Petrus includit materiam et formam. Alia sunt plura in potencia ut lignum et totum integrale.

br Distinctio specivoca et essencialis br↑

est alteritas extremorum differentia intrinseca specivoca differentium⟨.⟩ Patet ex Por'phirio' de differentia secundum Aris'totelis' vi to'picorum'338 vii et viii. meta'phisice'339 et licet Porphirius speciem definiverit per predicari: similiter Aris'toteles' in to'picis' non tamen est de racione speciei predicari de pluribus numero differentibus. Tum primo quia ens racionis nullius entis realis est constitutiva differentia. quia da oppositum tunc ens racionis erit de intellectu entis realis et eius constitutivum sed predicari est ens racionis quia secunda intencio/ species autem pro substrato341 est ens reale. Tum secundo quia non omnis species predicatur de pluribus ut patet de angelis Authoritate S'ancti' T'homae' ‖ [ee [15v] bset bsin omnibus locis ubi de angelis disputat.342 Tum tercio. quia vii et viii. meta'phisice'343 dicitur ipsum quod quid est rerum compleri sufficienter per genus et differentiam⟨.⟩ Tum quarto quia inferiora de quibus predicatur superius non continentur in actuali intellectu superioris sed potenciali⟨.⟩ Sed nullum tale constituit racionem illius ad quod se habet taliter⟨.⟩ Nec obstat quod differentiam ponit per predicari istorum predicabilium. quia non loquitur de essentiis rerum absolute sed de secundis intencionibus attribuendis rebus ex proprietatibus earum⟨.⟩ Tum secundo quia ille differentie ponunt distinctionem contentorum sub primo membro dis'tinctionis'⟨.⟩ Verum cum sit difficultas de differentia et eius constitutione⟨.⟩ Ideo pro nunc relinquo ponens aliam definicionem.

Distinctio specivoca a344 Est alteritas b extremorum c formaliter inequalium: secundum absolutam: d et per se racionem: formarum differencium: aut se ipsis distinctorum ita quod illa distinctio potest esse talis ex parte utriusque extremorum vel ex parte unius⟨.⟩

A: patet ex S'ancto' T'homa' i. q. xlvii. ar: 2.345 et viii. meta'phisice' quia forme rerum habent se sicut numeri.347 B: per Her'pheum' 2 dis: iii q. 2 ar: i.348 C: S'ancti' T'homae' 2⟨.⟩ dis: xxxii q. 2 ar: iii. ad primum349 et 2. con'tra gentiles' c. lxxxi.350 ubi dicit essencialem differentiam sumi secundum principia essencialia de tri'nitate' q. xiiii.351 de virtu'tibus' in communi q. xii in c.352 D patet quia differentie se ipsis differunt sicuti non querimus quo'niam' distinguuntur racionale et irracionale⟨.⟩ S'anctus' T'homas' i. dis: xiii. q. i ar: 2 in cor:353 Verum est tamen quod differencie licet sint eedem essencialiter cum specibus constitutis non tamen debent dici species/ quia Aris'toteles' dicit ipsas non esse substantias in predica'mento' et vii. meta'phisice' dicit ipsas habere modum partis.354 Illa definitio datur de principio specivocativo intrario sed non de extrinseco de quo infra⟨.⟩ Exempla sunt levia et innumera.

Nota quod species eiusdem generis per suas formas vel differentias habent directam oppositionem inter se sed ab aliis aliorum generum distinguuntur per suas formas secundum habere et non habere iiii. quol'ibeta' ar: vii.358 Ita intellige S'anctum' T'homam' qui dicit quod omnis distinctio formalis est per aliquam oppositionem.359

‖ [ff [16r] Nota maximam circa hanc distinctionem⟨:⟩ Quecumque differunt secundum principia essencialia aut secundum absolutam racionem forme specivoce distinguuntur specivoce⟨.⟩ Her'pheus' ubi supra ar: 2.360 Nec illa maxima est efficax⟨.⟩ Quecumque differunt secundum perfectum et imperfectum specie distinguuntur. Tum primo quia non est universaliter vera⟨.⟩ Tum secundo quia forma preintelligitur quasi sue perfectioni⟨.⟩ Dicit tamen S'anctus' T'homas' quod magis et minus similiter perfectum et imperfectum variant racionem formalem si ex formis specie differentibus causantur⟨.⟩ Que valet istam apud Capre'olum'⟨.⟩ Omnes forme substantiales differentes secundum magis et minus: secundum perfectum et imperfectum differunt specivoce quod ego sic intelligo. idest arguunt distinctionem specivocam/ et loquor hic de perfectione essenciali quod autem simpliciter arguant et probent⟨.⟩ Non videtur quia species ad quodcumque comperetur est talis sed imperfectio canis respectu ligni est perfectio. habens imperfectionem annexam respectu hominis: ergo non est principium distinctivum speciei⟨.⟩ De hoc vide varias opiniones doctorum i. dis: viii.362

Herphe'us' i. quol'ibeta' q. xiii.364 et post eum Pe'trus' Ni'gri' in cly'peo' q. ix.365 ponunt duplex principium specivocativum id est distinctivum specierum. Quoddam formale et intrinsecum et essenciale et est in unoquoque vel ipsa tota essencia eius ut in simplicibus: sicut albedo et nigredo distinguuntur a seinvicem se ipsis⟨.⟩ Vel est pars que est forma in compositis ut homo et asinus per suas formas distinguuntur. Aliud est principium distinctivum extrinsecum et est vel finis vel efficiens⟨.⟩ Per fines dicuntur aliqua distingui inquantum diverse fines requirunt diversa media formaliter differencia quibus attinguntur. sic distinguuntur serra et dolabra372: per causam effectivam distinguuntur res dupliciter⟨.⟩ Uno modo quia facit multa ex uno sicut ex luto domum: amphoram et ollam. Alio modo quando plura efficientia causant aliqua plura que numquam fiunt unum nec nata sunt fieri ex uno ut Cirurgus ex materia molli facit emplastra Et faber ferrarius secures ex ferro. Hec ille: fundamentum autem habes viii. meta'phisice' ex quo textu formantur ille propositiones⟨.⟩ Quecumque forme non sunt receptibiles in eandem materiam propriam ille differunt specivoce: ut serra et tunica.374 Colera que fit in materia amara: Et flegma quod ‖ [gg [16v] fit in dulci et crassa nec valet⟨.⟩ Ergo quecumque sunt receptibiles in eandem materiam propinquam sunt eiusdem speciei quia comittitur fallatia consequentis nisi addatur producibiles ab eodem agentis principio et adequato⟨.⟩ Exemplum in ligno fit scrinium lectulus et rota tamen ille forme accidentales differunt specie/ quia principium movens quod dicitur ars non est idem: Nec illa est vera⟨.⟩ Quecumque forme recipiuntur in diversis materiis propinquis differunt specie/ quia ex argento et auro et vitro potest fieri eadem forma phiale in specie et hoc est propter idem movens per eandem artem⟨.⟩ Licet illorum omnium sit una ultima materia non tamen proxima quia alius actus alterius materie est ut dicitur ibidem et 2⟨.⟩ de anima⟨.⟩375 Dicitur etiam in vii.376 ubi supra quod forme ab eodem agente specivoco aut principio naturaliter non producibiles differunt specie quia simile naturaliter generat simile⟨.⟩ Ibidem et 2. phi'sicorum'377 2⟨.⟩ de generacione.378 Hic nihil dico de productione dei respectu rerum. Nota illam S'ancti' T'homae' quod a duobus agentibus disperatis producuntur forme specie differentes⟨.⟩ Dicit tamen Cap'reolus' quod agencia specie distincta etiam in naturalibus effectum eiusdem speciei producunt ut ignis et sol calorem unius speciei⟨.⟩ Tamen secundum multos videtur esse ordo in illis duobus agentibus⟨.⟩ Nota et hanc⟨:⟩ Omnes operaciones procedentes a formis vel principiis specie differentibus differunt specie. Hoc modo differunt visio et auditio.

Effectus proporcionatus agenti differt specie secundum diversitatem agentis iii. d. xxxiii. q. i ar: 2. qo. iiii. ad i.382 ut animalia generata ex putrefactione et ex semine sicut et virtus acquisita et infusa differunt specie. ibidem⟨.⟩

Quecumque habent diversos fines proximos differunt specie exemplum ut temperancia acquisita cuius finis est modeste vivere secundum policiam et temperancia infusa cuius finis est vivere modeste secundum deum. Ibidem ad iiii.384

Dubitatur quomodo differunt esse et essencia/ materia et forma⟨/⟩ actus et potencia que non parum distant⟨.⟩ Dico quod sicut Aris'totelis' de anima et vii meta'phisice' dividit substantiam in materiam formam et totum compositum. ita hic possum essentiam dividere in totalem essenciam in partes essencie. et in illud quod compositum essentie non facit ipsam ens per accidens sed ad idem genus reducitur sic dico. licet nec forma nec materia nec actus nec potencia universaliter loquendo sint ‖ [hh [17r] essencie totales sunt tamen vel partes essencie vel tota essencia: et si partes differant essencialiter quia ex actu proprio et propria potencia fit per se unum tamen actus et potencia essencialiter differunt large capiendo essenciam pro entitate rei propria et sic reducitur ad essencialem loquendo de essenciis se habentibus ut actus et potencia. Tangitur illa dis'tinctio' in ultimo membro ubi dicitur se ipsis distinctorum quia proprie racio materie includit formam sed non essencialiter et sic se ipsis distinguuntur⟨.⟩ Nota illas esse improprias: esse est ens: esse est res quia esse non est ens capiendo participialiter cum non existat: nec nominaliter quia proprie non est essencia: secundum patet quia a quiditate res sumitur sed esse non est quiditas debet ergo distinctio essencialis large accipi ita quod talis distinctio est per negationem et non per positionem exempli gratia sicut possum dicere habitus essencialiter distinguitur a privatione: quia essencia habitus non est ipsa privacio ita hic de essencia possum dicere quod ab existencia essencialiter distinguatur. quia essencia non est realiterbt↑ existencia est tamen differentia quia esse est rei actualitas realis privacio autem non. tamen esse non potest substerni intencionibus generis: speciei: et differentie (sicut essencia in concreto significata).

buDe distinctione formali seu specivoca extrinseca:bu↑

contra essencialem: separata: Queritur U'trum'bv dis'tinctio' formalis vel specivoca preter essencialem sit ponenda. Circa hanc q'uestionem' procedam per notabilia conclusionesque desiderio brevitatis. Nota primo quod forma proprie est que dat esse rei et est racio cognicionis ideoque partes definitionis formales dicuntur: unde fit quod omne illud dicitur esse forma alicuius quod est racio cognoscendi ipsum: maxime dum sine eo non potest proprius conceptus haberi. per hoc excludo subiecta accidentium que non ponuntur formaliter sed omnino extrinsece in distinctionibus eorum. tamen hoc aliter fit in accidentibus copulatis et simplicibus⟨.⟩ Sed quia hec distinctio precipue locum habet de formali ratione potenciarum habituum et actuum: ex ratione obiectorum sumpta. ob id. Nota secundo quod formalitas ‖ [ii [17v] est precise racio formalis vel principium formale per quod obiectum terminat cognicionem cuius est et propter quod habitus vel potencia ordinantur in ipsum exemplum colorbw↑ prout se extendit ad lumen est racio formalis omnium visibilium prout sunt priora visione et per quam specificatur visio⟨.⟩ Sic etiam mensura dicitur esse racio formalis suibx↑ mensurabilis quia est principium cognoscibilitatis⟨.⟩ Nec distinguitur illa formalitas semper realiter ab obiecto sed quandoque secundum racionem et nota quod est duplex formalitas vel forma potenciarum vel habituum scilicet obiectiva vel terminativa et essencialis sive intrinseca. Terminativa dicitur illa racione cuius ordinabilia ordinantur ad ipsam sive sit correlativum secundum rem sive secundum racionem: exemplum. racio formalis scibilium est racio terminativa habitudinis cuiuslibet sciencie ad ipsa ordinate⟨.⟩ Hoc modo relativa secundum tercium modum eciam specificantur a suis correlativis quia terminant formalem conceptum illorum que ad aliquid dicuntur⟨.⟩ Forma essencialis est tota essencia vel pars intrinseca essentie tamen inferius loquemur de forma intrinseca accidentali⟨.⟩ Nota tercio quod speciem voco totale et completum esse rei⟨.⟩ De conceptu specivoco voco illud quicquid est de intellectu formali alicuius et sine quo alterum in propria natura intelligiby non potest: sicut de forma ita de specie dico quia forma ab Aris'totele' dicitur speciesbz↑ rei⟨.⟩398 Et nota quod racio in plus se habet quam diffinitio quia ens per accidens habet propriam racionem sed non definitionemca↑ explicantem quod quid erat esse.

Nota quarto quod correlativum potest esse de essenciali conceptu relacionis: quia est aliquid essencie⟨.⟩ Nam intellectus formans verbum cordis vel definicionem relacionis necessario cointelligit correlativum tanquam illud ad quod terminatur essencia relacionis. Nota quinto. quod forma vel species secundum philosophum vii. metha'phisice' lec⟨.⟩ vi.399 capitur uno modo pro principio effectivo et exemplari per quod vel ad cuius similitudinem causa efficiens producit effectum sibi vel suo principio similem⟨.⟩ Nam hec sunt verba textus ab arte fiunt quorumcumque species. i'd est' exemplar est in anima. Speciem autem dico quod quid erat esse cuiuslibet et primam substantiam quod omnes exponunt i'd est' formam⟨.⟩ Ex quibus sequitur quod si ars in mente artificis potest dici ‖ [kk [18r] species forma et ipsum quod quid est artificiatorum quod eque conveniens est dicere de obiectis respectu suorum habituum et ceterorum.

cb Prima Conclusio. cb↑

Relacio includit correlativum suum formaliter et specivoce. Probatur authoritate S'ancti' T'homae' et multorum Thomistarum asserentium relationem trahere speciem et racionem ab opposito suo⟨.⟩ Quia secundum Aris'totelem': Si quis diffinite noverit unum relativorum reliquum nosciturus est⟨.⟩408 Pre⟨terea⟩: illud est de intellectu formali et specivoco quod est de intellectu illius a quo omnia accidentia sunt remota⟨.⟩ Sed Aris'toteles' sic docet414 assignare correlativum igitur est de intellectu specivoco sui relativi et plus quam subiectum in distinctione accidentis⟨.⟩ Per hoc autem non dico correlativum esse de essencia relativi quia de eo non predicatur vere et affirmative: ut genus vel differentia (sed hec pretereo)⟨.⟩ Pre⟨terea⟩: Quicquid in conceptu suo specificativo importat ordinem ad aliquid ab illo alio specificatur: quia hoc:415 ordo requirit igitur: Specificativum et formale distinctivum: includentis ordinem: voco illud: sine quo propria racio et completa haberi non potest sed completa racio relationis sine correlativo haberi non potest quia non est possibile me intelligere duplum nisi intelligam dimidium et hoc quo ad respectum⟨.⟩ Et dico notanter: relationis racio: quia relativum per se ipsum est tale cum significet formam referibilem potencialiter⟨.⟩ Sed relatio significat ipsam formam relacionis conceptam⟨.⟩ Nam dicitur ipse respectus precise et formaliter habitus ab illo quod est relativum. ideo dicit Sil'vester' quod relacio est una realitas cuius racio includit duas realitates.420

⟨Secunda conclusio⟩ ↑

Potencia: habitus: et actus: recipiunt speciem ab obiectis⟨.⟩ Probatur sic. Omne importans necessariam habitudinem ad proprium et principale obiectum ex illo recipit speciem et differentiam formalem sed quelibet potencia est huiusmodi⟨.⟩ Igitur maior probatur ex prima conclusione. Minor est Doc'toris' sancti et Do'minici' de Fla'ndria' dicentis: Dicere potencias formaliter per se ipsas distingui et non per habitudines implicat. quia est dicere quod distinguantur et non distinguantur per se ipsas ergo distinguuntur per diversas habitudines ad obiecta. Exemplum⟨:⟩ Intellectus per habitudinem ad intelligibile. voluntas ad appetibile. sciencia ad scibile et virtus ad finem habent speciem. ‖ [ll [18v] Nota quod potencia dicit duo: scilicet absolutum vel principale et sic per se ipsam distinguitur ab alio. et connotatum quod est respectus vel habitudo vel ordo ad principale obiectum racione cuius obiectum dicitur esse prius potencia secundum racionem i'd est' conceptum specivocum et formalem: probatur per primam conclusionem⟨.⟩ Contra hanc partem conclusionis arguunt quidam virtualiter sic. per illud res non habet esse specificum nec perce illud distinguitur specifice quo remoto adhuc habet esse specivocum et distinctum a quolibet alio. Sed potencie remotis obiectis et finibus adhuc distinguuntur et habent speciem probatur quia nullo colore existente adhuc visus esset⟨.⟩ Dicendum quod minor universaliter implicat presupponens potencias manere remotis universaliter omnibus obiectis⟨.⟩ Nam quelibet potencia habet racionem cognoscibilis et appetibilis⟨.⟩ Unde obiecta totaliter sine potenciis removeri non possunt: quo ad intellectum et voluntatem. Dicitur secundo quod potencie ordinantur ad obiecta mediate quia per actus⟨.⟩ Actus autem non producuntur absente obiecto et illa videtur esse mens S'ancti' T'homae'. Dicitur tercio quod voluntas et intellectus distinguuntur se ipsis essencialiter sed non specifice et formaliter patet per primam conclusionem. Dicitur quarto quod potencie passive proprie distinguuntur per movencia ipsas. non terminancia: bonum enim movet appetitivam: cognoscibile apprehensivam sed distinctis moventibus respondent distincti motus et distincta mobilia⟨.⟩ Et capio hic movens: pro quo: et quod movet: quia non est verum universaliter loquendo quod illa distinctio reducitur ad causam efficientem. Dicitur quinto. quod quo ad significatum se ipsis sed quo ad connotata obiectis differunt formaliter: nec potest aliqua potencia quo ad connotatum manere sine obiecto.

Actus habet	Formam	ab obiecto i'd est' distinguitur	formaliter	extrinsice ab obiecto	3. d. xxiii. q⟨.⟩ i. ar. iiii.434 et q⟨.⟩ 3. ad iiii.435
	Speciem		specivoce		prima secunde q. i. ar: iiii.436 et q. xviii ar: 2. ad 2.437 et 14 ar: v.438

Probatur conclusio quo ad habitus et actus per ph'ilosophum' in predicamento ad aliquid ubi inquit habitus sunt dispositiones ‖ [mm [19r] horum que sunt ad aliquid nec inconveniens reputat habitum esse quale et relativum: atque in utrisque generibus annumerari.439 Idem v. meta'phisice'440 dicit c'apitulum' de ad aliquid et de habitu et virtute⟨,⟩ quarto topi'corum'441 2 et vi. ethi'corum'442 et vii. phi'sicorum'443 quia sunt relativa secundum dici. Relativum secundum dici dicitur quod non significat primo et principaliter ipsam relacionem sed absolutum aliquod ad quod consequitur relacio pura fundamentum. Relativum secundum esse dicitur quando nomen significat primo et principaliter ipsam relacionem: sive sit realis sive racionis. Sciencia virtus et habitus primo et principaliter important absolutam qualitatem sed ex consequenti relacionem seu respectum ad obiectum. Similiter actus. Unde: omnis actus elicituscf determinatur ad esse nature. quantum ad speciem. non ex se solo formaliter: sed ex principio vel termino. Virtus secundum Ca'preolum' non est purus respectus nec purum absolutum nec ens per accidenscg quia dicit absolutum sub respectu: sed est absolutum aliquod copulatum respectui vel ad se vel in ordine ad aliud quod propter iusticiam addo. De habitu probatur: quia habitus secundum proprium modum distinctionis habituum importat ordinem ad aliquid et distinguitur secundum distinctionem eorum ad que dicitur:454 cum autem habitus sit dispositio ad duo ordinata scilicet ad naturam et operacionem. sic distinguitur per naturam et obiectum specivoce. Vide S'anctum' T'homam' et dic consequenter.

Nota secundo quod sunt duplices forme: quedam recipientes speciemch ab intrinseco hoc est secundum seipsas vel aliquid sui i'd est' per aliquod principium intrinsecum et essenciale ut in rebus compositis et ille habent determinatam racionem secundum se considerate ut sunt calor albedo et alie qualitates que non dicuntur in ordine ad aliud et multo magis substantia que est ens per se. Alie sunt recipientes speciem ex illo ad quod ordinantur sicut sunt habitus dispositiones actus et motus etc. Nam omnia que dicuntur secundum ordinem ad aliquid: distinguuntur secundum distinctionem eorum ad que dicuntur.461 sed habitus et virtus ordinantur ad naturam et ad actus. Idem S'anctus' T'homas'. Quapropter conclusio est vera sed aliqui notam improprietatis S'ancto' T'homae' inurere videntur: dicentes improprium esse dictum quod aliqua habeant speciem ab extrinseco sicut S'anctus' T'homas' dicit de motu et habitu:466 concedentes quod predicta secundum essenciam non recipiunt speciem ab extrinseco sed bene secundum esse et subsistenciam qua‖[nn [19v]si esse motus sit respectus cum tamen ab eisdem concedatur esse rei absolute: esse absolutum: Modus dicendi est: quod motus secundum essenciam est forma fluens cui superaddit tres relaciones reales scilicet respectum ad movens. mobile. et ad terminum ad quem: et hoc secundum esseci↑ vel subsistenciam quasi esse et subsistencia motus sit respectus⟨.⟩ Sed clarum est S'anctum' T'homam' non loqui de absoluto sed respectivo⟨.⟩ Quicquid tamen sit: hec conceditur ab eis: Omnis relacio sive respectus recipit speciem ab opposito termino qui est extrinsecus: et ista: motus importat respectum igitur recipit speciem ab extrinseco termino: tenet in darii:467 et arguunt illi in alio loco sicuti et S'anctus' T'homas'. Omnis actio habet distinctionem suam a principio et passio a termino sed obiecta sunt principia vel termini actuum qui sunt operationes igitur ab eis recipiunt speciem⟨.⟩ Circa maiorem vide Aris'totelem' dicentem quod medicacio est a medicina non ad medicinam: sanacio autem ad sanitatem a qua denominatur. Unde dicitur quod actio denominatur a principio et passio a termino et sic intentum meum patet hoc modo⟨.⟩ Quicquid connotat respectum ad extrinsecum hoc ab extrinseco recipit speciem sed potencia: motus: habitus: et actus sunt huiusmodi: igitur maior patet quia per hoc ab absolutis differunt respectiva⟨.⟩ Similiter minor vide S'ancti' T'homae' de ani'ma' q. i. ar: xiii.470 et i. q. xix ar: 2471 et q. 77 ar. iii.472 et prima secunde q. i. ar: 3473 et. q. 54 ar: 2474 et 3 q. 53475 et q. 49476 et q. lvii.477 Ex quibus omnibus clarescit quod potencie habitus et actus distinguuntur per suos fines vel per sua obiecta: Contra hoc arguo sic. primo. nullum ens reale. refertur ad nonens vel ad ens racionis. relacione reali· quia non dependet ab aliquo istorum sed obiecta potenciarum. virtutum. actuum. quandoque non existunt in natura rerum probatur: quia finis secundum esse reale sequitur ordinata ad finem sed obiecta predictorum sunt fines igitur obiecta illorum non possunt terminare racionalem relacionem nisi quando sunt ergo antequam sunt non possunt terminare habitudines eorum et per consequens dis'tinctio' talis minus proprie ponitur.

Contra secundo. finis in propria racione sue causalitatis est habere esse in intencione sed esse in intencione est ens racionis ergo non potest habere causalitatem racionalem et per consequens non potest esse mensura actuum: maior patet quia finis est primum in intencione. Contra argumenta insto sic. finis est causa causarum igitur ubicumque reperitur racio finis ibi et esse causam causarum reperitur. sed racio finis convenit obiectis quia sunt illa gratia quorum sunt habitus et actus igitur.

‖ [oo [20r] Ad hec argumenta respondebo per dicta Hervei primo deinde aliorum⟨.⟩ Quorum primum est (Her'pheus' 2. q. i. in solutione argumentorum)⟨:⟩478 Necesse est ponere in genere cause finalis aliquem finem principalem actu preexistentem omni ei quod ordinatur in ipsum. probatur. In nullo genere nonens potest esse causa prima vel principalis: entis⟨.⟩ Sed fines secundarii sunt non encia ante terminum motus vel actionis igitur ante actionem agencium non possunt esse causa principalis: vel principalis finis⟨.⟩ Nota tamen quod causalitas finis non est movere sed dare bonitatem et appetibilitatem et hoc potest convenire non enti inquantum aliquis finis actu praeexistens potest movere ad amorem et cognitionem nonentis sicut conservacio individui actualis ad amorem sanitatis future⟨/⟩ hoc ergo est singulare in genere cause finalis. quod ens in potencia cum actuali intencione eius ad quam movet principalis finis sit causa finalis secundaria. quia aliquod actu nonens. possibile tamen potest dare amabilitatem ei per quod potest fieri vel attingi sive subiective sive effective. per virtutem tamen finis agentis in actu: et talis causalitas finis actu non existentis est causalitas secundum quid respectu existentis quia illud quod est nonens in re et in intencione noncj potest esse causa alicuius rei sed quod est nonens in actu. potest tamen esse et est in intencione alicuius agentis illud potest esse causa secundaria finalis sed esse principale esse in intencione agentis habet a causa principali finali et efficiente igitur habet causalitatem finalem ab ipso.

Secundum dictum. Causalitas finalis cause et efficientis quandoque sunt idem re quantum ad entitatem illam que est causa finalis et efficiens. et quandoque diversa re et semper sunt diversa racione⟨.⟩ Prima pars probatur quia ultimus finis et primum agens sunt idem re. Pre⟨terea⟩: quando agens est in potencia ad amorem finis tunc convenit quod finis vel bonum est causa effectiva et finalis. Effectiva inquantum effective movet voluntatem ad amorem⟨.⟩ Sed finalis inquantum dat appetibilitatem. Secunda pars probatur. quia deus qui non est in potencia ad amorem alicuius finis: agit effectum aliquem quandoque propter alium finem (saltem propinquum a se) dicendo quod deus det gratiam propter gloriam que quidem gloria non est causa finalis dei sed genere a qua realiter distinguitur⟨.⟩ ita dicimus quod deus fecit bestias propter hominem. Tercia pars probatur. quia causalitas cause efficientis est efficere rem sive per motum et mutacionem sive per simplicem emanacionem sive cum novitate essendi sive sine novitate. Sed causalitas cause finalis universaliter loquendo non est imprimere aliquid effective ipsi agenti immo est appetibilitatem alteri dare. Et nota hic (Her'pheus' 2. q'u'ol'ibeta' q. 2) quod differunt 479 intencio finis et finis intentus: quia intencio finis est actus voluntatis respectu finis et iste actus in agente per intellectum et voluntatem est causa effectiva sed finis in hoc quod dat amabilitatem agenti habet racionem causalitatis finalis ideo quando dicitur causalitas finis in intencione est causalitas effectiva· falsum est. licet causalitas intencionis que est de fine sit effectiva tamen nihil prohibet plures causas in eandem essenciam coincidere⟨.⟩479 Her'pheus' omnia. Tercium dictum quando dicitur agens primum vel secundum agit propter finem lyck propter non dicit causalitatem finis respectu agentis sed respectu effectus ut quando dicitur quod deus ‖ [pp [20v] agit proptercl↑ finem alium a se tunc lycm propter dicit causalitatem finalem respectu effectus dei sicut quando dicimus quod deus fecit celum propter electos sicut propter finem. Finis qui sunt ipsi electi est aliud a deo: tamen istum finem oportet reduci finaliter in deum quia deus fecit electos propter se⟨.⟩ Quando etiam dicitur quod agencia sunt propter suos effectus sicut fines tunc falsum est quia nullum nobilius vel eque nobile ordinatur ad ignobilius vel eque nobile sicut ad finem⟨.⟩ Sed agencia principalia sunt nobiliora suis effectibus vel equaliter nobilia ergo. Si autem intelligatur quod agencia non solum agunt propter finem effectus sed etiam propter aliquem finem qui sit causa finalis eorum. hoc verum est quodam ordine ut si dicamus quod vegetabilia agunt propter sensibilia et hec propter hominem sicut finem et homo propter deum⟨.⟩ Sed nullum agens secundarium agit propter aliquod creatum sicut propter finem totalem immo omnia sunt propter ultimum finem qui est deus⟨.⟩ Nec hoc est verum quod ignis agit propter formam ignis sicut propter finem principalem sed bene conceditur sicut propter cnsub finemcn⟨.⟩ Ex hoc dicto sequitur.

Quartum. Agens non solum agit propter aliquem finem ut sit sed eciam propter aliquem finem qui talis est. sicut aliquis exhibet honorem virtuoso quia est talis⟨.⟩ Unde preter finem productum (actione agentis) propter quam agens agit ut sit oportet dare aliquem finem preexistentem ante actionem agentis qui scilicet talis est non autem ut sit⟨.⟩ Unde et deus et omnia agencia agunt propter finem qui deus est⟨,⟩ Non ut sit sed quia talis est nam ideo omnia ordinanda sunt in ipsum quia ipse est finis⟨.⟩ Hec omnia virtualiter Her'pheus' 2. quol'ibeta' q. i. dicit:481 Omnis finis acquiritur per actionem agentis vel ut in se sit: vel ut sit aliquid huic acquisitum quia seu ipsum preexistens acquiritur huic et sic finem acquiri nihil aliud est quam illud quod est ad finem: consequi finem: secundum quod est ordinabile in ipsum sed nulla res ordinata ad finem consequitur finem nisico↑ ex agente: eam in finem effective ordinante: propterea non oportet quod finis ab agente intentus sit effectus ab eo: immo potest esse preexistens actioni agentis: ordinantis illa que sunt in ipsum ordinabilia. Contra⟨:⟩ primo methaphi'sice'482 dicitur ‖ [qq [21r] quod finis habetur in termino motus et 2. phi'sicorum':483 quod finis est ultimum in executione ergo finis est effectus acquisitus per agens⟨.⟩ Dicendum quod p'hilosophus' loquitur de finibus propter quas agunt agencia: ut sunt: quia tales acquiruntur per motum et non habentur nisi in termino motus⟨.⟩484 Si autem p'hilosophus' loqueretur de finibus universaliter: dicendum quod omnis finis est (terminus vel aliquid ultimum) talis quod acquiritur in termino motus vel ut sit. vel ut aliquid acquisitum huic ita quod licet fit aliquid in se ante motum non tamen acquiritur (ei quod est ad finem) ante terminum motus vel actionis⟨.⟩ Ita etiam finis est ultimum in executione non quidam quod in se sit sed quia acquiritur ei quod est ad finem.

Quintumcq↑ dictum est. Quod totalis et prima racio causalitatis finis: est esse illud amore cuius aliquid agitur ab alio: capiendo amorem pro appetitu quocumque impresso ab agente primo: agentibus et moventibus: suos effectus ad finem prestitutum et propterea dicitur gratia cuius quia dat agenti amabilitatem et bonitatem ex hoc quod ordinatur in finem⟨.⟩ Agitur: hic capitur communiter pro quocumque fieri vel esse. Tenendo hanc opinionem⟨.⟩ Respondeo ad primum. quod ens reale potest realiter referri ad illud non ens in actu: quod potest esse et quod cohabet: causam realem principalem et cum hoc habet esse in intencione que est realis actus. ad probationem dico quod sicut causalitas agentis dependet a causa finali ita potencia vel actus potest referri in finem. Ad minorem dico quod si finis: nec in se nec in simili: nec in intencione existeret tunc inferretur conclusio. Ad probativum syllo'gismum' dico quod quando tales sub fines sunt tunc cessat relacio agentis ad finem quia tunc sunt effectus. Ad secundum. quod finis dicitur esse causa prout est primum in intencione. non sic intelligendo. quod esse primum sit causa causalitatis finalis quia oppositum est verum. probatur. quia finis non ideo est causa quia intenditur: sed ideo intenditur quia est finalis causa attamen semper est primum in intencione sicut causa sine qua non quia agens non ageret nisi intenderetur finis. Secundum Cly'peum' v. q:486 diceretur quod virtus vel habitus refertur tantum realiter ad illum actum a quo causatur et non quem causat.

Paulus Sonci'nas' dicit finem movere methaphorice.487 Quod est. nihil in alio causare. sed esse id propter quod: sive cuius gratia: ‖ [r] aliquod agens agit. quia quodam modo finis trahit agens. hanc dicit esse mentem S'ancti' T'homae' addens admodum probabilem esse sententiam dicentium: quod causalitas finis non consistat in huiusmodi methaphorica mocione sed in hoc quod aliquid habeat bonitatem et appetibilitatem. Sed an illa differencia sit ponenda vel non lectori committo. Pau'lus' ubi supra dicit 488quod causalitas finis non convenitcr rei quantum ad esse quod habet extra sed secundum esse quod habet in anima⟨.⟩ Unde secundum ipsum est duplex finis scilicet existens: cuius gratia et amore operatur agens⟨.⟩ Alius actu non existens sed tantum in potencia propter quem producendum agens agit sicut agens naturale propter formam: primo fini convenit eciam causalitas agentis: sed secundo causalitas csfinis tantumcs. Quoniam itaque arguitur quod nullum ens in potencia tantum vel non ens: est causa entis realis sed finis secundo modo captus est ens in potencia et non ens in actu igitur⟨.⟩ Respondet quod finis dum causat: est realiter: non quidem in se. sed in voluntate per amorem. sicut intelligibile in intellectu per speciem: sed amor et species intelligibiles sunt encia realia488 igitur finis prout est in potencia in se: est in actu per amorem. Sed contra. quia si finis eo modo est causa tunc coincidit cum efficiente ergo male dicitur quod convenit ei causalitas finis tantum⟨.⟩ Respondet quod amor vel species utique proprie movet voluntatem quia realiter effective movet sed negat quod causalitas finis sit causalitas amoris: quia licet relacio causalitatis ipsius finis: fundetur in illo esse quod finis habet in anima: tamen illud esse finis non fundat relacionem pro se sed pro fine qui producitur. ideo non dicitur finis sed quod producitur: Secundo dicitur quod finis ad extra prout stat sub esse suipsius in anima movet. Do'minicus' de Flan'drinus' i. metha'phisice' et v. de causa finali videtur velle quod finis in intencione sit ens racionis sed dicit quod aliquod ens racionis per respectum ad ens reale potest esse causa. realis entis sicut actus intencionale utputa species coloris in oculo potest esse causa realis actus per respectum ad colorem.489 sed propter brevitatem relinquo legenti. Lambertus dicit 490quod illud quod est finis acceptum secundum quod est in intencione agentis praecedit omnes alias causas et habet racionem causalitatis finalis quia de racione eius est movere efficiens. Acceptum vero secundum esse ‖ [ss [22r] quod habet in executione operis tunc habet racionem effectus quia tunc non movet⟨.⟩490 Sed contra: intencio non movet realiter sed finis est intencio: ergo: Dicit quod intencio prima i'd est' res primarie concepta non pure speculativa sed practica que est de re factibili a nobis potest realiter movere efficiens. Sed talis intencio est finis quando accipitur in racione cause: Exempli gratia⟨:⟩ Intencio domus in mente carpentarii dicitur finis et realiter movet eum ad domificandum. Nunc opinionem S'ancti' T'homae' afferam. Finis que causa causarum est non habet racionem cause nisi prout est in intencione. Nota secundo. quod intencio est realis actus voluntatis respiciens finem prout est terminus motus vel alicuius quod in ipsum ordinatur. Motus equidem voluntatis prout fertur in finem acquisibilem per ea que sunt ad finem vocatur intencio.495 Naturalia que voluntatem non habent inclinantur naturali inclinacione ad fines suos a primo motore qui est deus. Ex dictis sequitur quod finis per intencionem habet esse reale in agente quia habet realem intencionem que dicitur esse ipsius finis. Ex alio sequitur quod non est de racione cuiuslibet finis quod acquiratur quo ad esse: sed quod acquiratur ab aliquo ordinato in ipsum secundum haberi: inquantum finis dicitur esse terminus alicuius ordinati in ipsum. Nota quod finis intentus determinat agens ad effectum fit autem illa intencio in racionali creatura per voluntatem in aliis per inclinacionem i'd est' appetitum naturalem: Primum in ordine intencionis est quasi principium movens appetitum: quo subtracto appetitus a nullo moveretur⟨.⟩ Sed tale principium est ultimus finis igitur primum in ordine intencionis est ultimus finis⟨.⟩ Minor probatur. quia nisi esset ultimus finis nihil appeteretur nec aliqua actio terminaretur⟨.⟩ Ex hoc discursu sequitur quod finis primo movens semper preexistit actioni agentis et sic quando dicit S'anctus' T'homas' quod finis est effectus agentis intelligit de sub fine vel de secundario fine. Nota quarto: quod racio finis est racio boni: probatur: eo modo movet finis quo modo intenditur⟨.⟩ Sed finis per bonitatem intenditur igitur per bonitatem eius movet⟨.⟩ Maior patet: quia causalitas convenit ei in intencione⟨.⟩ Minor probatur quia intencio semper est boni vel veri vel apparentis ergo congruit opinioni Herphei et videtur probabilis. Dico igitur ad primum quod nul‖[tt [22v]lum ens reale refertur ad ens racionis vel ad nonens actu verum est: si illud nonens actu non sit in potencia maxime si non precessit actum vel habitum secundum se vel in suo simili)ct si non habet aliquid reale ad ipsum pertinens: si non habeat alterum ens reale in actu per quod ad tale ens in potencia moveat sed finis eciam qui actualiter non existit habet omnes illas condiciones quia habet amorem realem sui in omni agente. Habet eciam finem principalem actu existentem quia nulla causa secunda potest habere racionem ultimi finis. Nec aliquid habet racionem finis nisi per ordinem ad ultimum finem nam finis posterior semper est causa quod intenditur precedens finis ceteracu↑ superius patent.

Pro illo quod in oppositum adducitur. Nota quod sic arguendo in darapti⟨.⟩504 Omnia appetunt bonum. Omnia appetunt finem igitur finis est bonus et sic in darii:506 quicquid appetitur sub racione boni appetitur. sed finis appetitur igitur sub racione boni appetitur⟨.⟩ Ultra procedendo in darii. Quicquid est racio appetendi finem hoc est racio causalitatis finalis⟨.⟩ Sed bonitas est racio quare appetitus tendit in finem igitur bonitas est racio causalitatis finalis: Maior quia voluntas (que semper est boni) habet circa finem tres actus scilicet intencionem: voluntatem: et fruicionem qui distinguuntur secundum diversas raciones boni et finis⟨.⟩ Patet igitur ex illis discursibus: bonum secundum racionem boni esse causam per modum cause finalis. Nam dicit S'anctus' T'homas' quod bonum minus principaliter importat respectum qui est habitudo perfectivi secundum quod aliquid natum est perficere non solum secundum racionem speciei sed etiam secundum esse quod habet in re⟨.⟩ Et hoc modo finis perficit ea que sunt ad finem igitur finis movet sub racione bonitatis. Probatur finem habere racionem causalitatis finalis ex bonitate quia si quereret quis quare finis habet esse in intencione: Respondetur: quia est bonus quia est appetibilis. quod si verum est non est tanta diversitas Herphei et sancti Tho'mae' quantam aliqui Thomiste faciunt: Nam S'anctus' T'homas' i. meta'phisice' lec: iiii.510 sic dicit formaliter⟨.⟩ Sic igitur causam finalem Aris'toteles' per tria notificat seu quia est terminus motus et per hoc opponitur principio motus quod est causa efficiens et quia est primum in intencione racione cuius dicitur causa.511 Et quia est per se appeti‖[uu [23r]bile racione cuius dicitur bonum⟨.⟩ Hec ille ex quibus claret quomodo finis dicitur causa et appetibilis tamen primum dictum ab omnibus non eodem modo exponitur⟨.⟩ Dico igitur (declarando quoniam finis Thomisticus sit causa seu per bonitatem et appetibilitatem suam sicut ex secundo meta'phisice'513 habetur et v. meta'phisice'514 alias non diceretur gratia cuius) quod finis quantum ad illud quod dicitur finis: et si extra ipsum agens non sit semper: tamen quantum ad bonitatem suam apprehensam et intentam dicitur movere efficiens ad producendum aliquid. Item S'ancti' T'homae' de veri'tate' q. 22 ar: xiicv videtur velle quod finis sit racio agendi ipsius agentis sed racio agendi est forma agentis per quam agit igitur oportet finem inesse agenti sed non inest agenti secundum esse nature perfectum quia tunc quiesceret agens igitur inest percw modum finis intencionis igitur finis preexistit in agente per intellectum cuius est recipere aliquid per modum intencionis⟨.⟩517 Hec ille: incipiendo ab ultimo sequitur primo quod finis preeexistit realiter secundum suam intencionem⟨.⟩ secundo quod finis nunquam haberet illud esse reale nisi esset agens per intellectum. Tercio quod duo sunt de racione finis scilicet esse intentum et hoc convenit cuilibet fini et esse in sua natura vel realiter vel secundum racionem sed nulla pars illius disiunctive convenit omni fini⟨.⟩ Sequitur quarto quod finis per intencionem suam est forma realis. per intellectum agentis quandoque ab agente realiter distincta probatur nullum ens racionis potest esse forma vel principiumcx vel racio actionis realis sed finis est racio realis actionis igitur. Hec missum facio: teneat quilibet quod sibi videtur consonum.

de De distinctione generica et predicamentali. de↑

breviter nota. quod secundum aliquos non omnis distinctio generica est realis i'd est' realiter distinctorum i'd est' rerum realium. probatur (quiadf secundum Cap'reolum' non quodlibet predicamentum dicit unam naturam universalem realem distinctam realiter a natura quam dicit aliud: nisi dicatur quod sunt diversadg genere ergo diversa numero illius generis non numero simpliciter: illius opi'niones' sunt: Her'phei'⟨,⟩ Ar'mandi'588 et Pe'tri' Ni'gri'589 quem sepius non nomino ob familiaritem eius qua sepius utor: Qua propter si quis invenerit. hic. quod penes alios legerit putabit: vel coivisse ingenia vel aliorum dictum esse: Secundum alios Thomistas dicitur quod omnis ‖ [f [27v] distinctio generica est realis ut tenent Do'minicus' Flan'drinus' et Mon'te'590 et plures alii quia secundum ipsos distinctiones predicamentorum originaliter sumitur secundum diversos modos essendi: a quibus sumuntur diversi modi predicandi penes quos immediate distinguuntur: Secundum illos: diversorum generum (non subalternatim politorum) sunt diverse species et diversa individua. Pre⟨terea⟩: predicamenta sunt impermixta. Pre⟨terea⟩: quando unum predicamentum negatur ab alio tunc fit propositio immediata. i. post'eriorum':592 Pre⟨terea⟩: v. meta'phisice'593 ph'ilosoph'us ens extra animam dividit in x. predicamenta sed diviso entis extra animam est realis⟨.⟩ Pre⟨terea⟩: dicit S'anctus' T'homas' quod ens contrahitur ad genera diversa secundum diversum modum praedicandi. qui consequitur diversum modum essendi quia quociens ens dicitur i'd est' quot modis aliquid predicatur. tociens esse significatur. i'd est' tot modis significatur aliquid esse:594 Respondebis (si placet primam opinionem fovere) ad primum quod diversa genera habent diversas species quantum ad modum predicandi specivocum: vel quantum ad connotata. Ad secundum quod verum est quantum ad modum predicandi. Ad tercium idem dic vel quod hoc est propter connotatum vel dic ut Ca'preolus' dicit quod actio non est passio: tamen eadem res est actio et passio. quia aliquid in racione unius. quod non est in racione alterius importatur. quia actio supra racionem motus addit respectum originis producentis ad productum fundatum in agente et terminatum ad motum. Passio vero respectum producti ad producens fundatum in motu et terminatum ad agens sic patet primum. Secundum quia actio et passio sunt forma producta et sunt ipse motus. hec virtualiter Cap'reolus' quorum non inmemor fui in R et in aliis foliis:596 Quicquid sit tenendum: pro utraque parte sunt fortes raciones: Cap'reolus' autem mihi difficultatem infert propter respectus de quibus dicit. Ad quartum dicendum quod ens extra animam dicitur dividi in x predicamenta id est substerni intencionibus predicamentalibus. ita quod quandoque eadem res dicitur sic dicidi quem admodum si idem lignum dealbaretur et denigraretur diceretur dividi per album et nigrum. Ad quintum dicendum quod modi predicandi presupponunt modos essendi i'd est' fundantur in re ita quod una res fundat quandoque plures predicationes et propterea res. tociens esse significatur i'd est' correspondet predicativis actibus intellectus ipsius: nec hoc est universaliter verum (saltem respectu eiusdem) quod dici de presupponat esse in i'd est' in eodem de quo predicatur quia ‖ [g [28r] locus in concreto predicatur de locato in quo tamen non est. Pro secunda opinione dicat Thomista ad opponentem taliter contradictoria illius (quecumque distinguuntur predicamentaliter distinctio realiter) est vera. puta: Aliqua non distincta predicamentaliter distinguuntur realiter quia homo et leo differunt realiter et non predicamentaliter igitur prior est falsa. Dicendum quod si bene daretur contradictoria est vera seu aliquid quod non est homo est animal. nam capra non est homo tamen est animal. sed hec relinquo:

Distinctio realis	Numeralis qualis est inter Pe'trum' et Pau'lum'	Est cuius principium distinctivum dicitur	Coaptatio huius actus ad hoc subiectum vel huius subiecti ad hunc actum et hoc in creaturis⟨.⟩ In divinis autem oppo'sitio' relativa est principium talis distinctionis sicut filiacio formaliter constituit personam filii de po'tentia' q. viii. ar: iii:600 et iiii.601
	Essencialis intrinseca		Forma secundum racionem forme communem et hoc in compositis. in simplicibus vero principium diversificativum: locum non habet quia seipsis distinguuntur.
	Specivoca extrinseca prout distinguuntur grammatica: musica: perspectiva quantum ad habitudinem importatam ad obiecta		Formalis racio obiecti. quasi est eiusdem generis arguit scientias eiusdem generis esse quas voco que procedunt ex medio necessario ex quo infertur conclusio: si autem enim fuerit eiusdem generis (sicut medium necessarium et contingens) tunc infert distinctionem genericam scientiarum (et sic debet species hic co'mmun'itur capi) quomodo differunt scientia et opinio immo secundum Aris'totelem' i. pos'teriorum'602 si quis ex actibus (quibus medium necessarium putat esse contingens) acquirit habitum talis dicitur opinio:
	Generica		Materia vel illud quod habet modum materie. primo modo differunt celum et animal: secundo modo dicitur materia omne illud quod ad ultimam et specivocam differentiam se habet sicut actuabile ad actuans:

‖ [h [28v] Pro pueris arguo sic. Omnis distinctio realis vel est singularium extremorum vel communium (sic patet reductio bimembris)di: sed communium est triplex subdivisio et membrum secundum suas universales descriptiones igitur: minor probatur. quia alia est distinctio inter musicam et perspectivam inquantum precise ponuntur in predicamento qualitatis et alia prout intelliguntur cum vel sub respectu et alia est inter substantiam et qualitatem. prima est essencialis. secunda specivoca vel formalis extrinseca. tercia est generica tantum: quia aliud est illud quod habet modum materie in qualitate et substantia.

Distinctio racionis rei	Raciocinantis	cuius principium distinctivum	Proprie non est aliquid aliud quam ens racionis vel potest dici affirmacio et negacio que sunt inter encia racionis.
	raciocinabilis		originaliter est res: formaliter autem ens racionis⟨.⟩
	non repugnantis:		Est intellectus cuius. actui non repugnat uno ut duobus uti.
	Repugnantis		Est actus intellectus cui res non correspondet se repugnat⟨.⟩

Pro pueris arguo sic. Omnis distinctio racionis vel est repugnans vel non repugnans. primum membrum est ultimum in hac figura et sub eo continetur omnis distinctio que rebus non convenit quibus attribuitur. Non repugnans dividitur in innatam necessitantem et non repugnantem specialiter captam: probatur quia distincta secundum racionem primo modo sunt precise ipsa encia racionis: secundo modo sunt extrema que sunt extrema realia vel una res realis: Tercio modo non dicitur proprie ens racionis sic distingui sed res denominative: Et una dividitur contra aliam distinctionem igitur opponuntur: probatur secundo quia alia est distinctio inter cecitatem et surditatem: inter non ens et non bonum: inter genus et speciem quando capiuntur pro entibus racionis: et alia inter bonum et ens inter hominem et animal. et alia quando idem a se ipso distinguitur. et alia inter Pe'trum' et Pau'lum' quando dicitur specivoca. Nota tamen quod repugnans potest dici eciam realis si dicerem quod homo realiter non esset animal illa repugnat secundum rem sed non ‖ [i [29r] secundum racionem: probatur primum quia bonum ens: animal et homo sunt res reales sed encia primo modo capta sunt encia racionis sed sicut se habet res ad esse ita ad distingui: Cum autem Petrus dicitur esse Petrus tunc intellectus eidem extremo reali attribuit esse idem et illud esse attributum non est res quia alias subiectum et predicatum quando idem dicitur sibi ipsi idem distinguerenturdj realiter: illa est manuductio puerilis. Nota etiam quod non repugnans (si dicerem Petrum et Pau'lum' distingui numero ex eo quod non repugnat eis) posset dici realis sed improprie quia per principia distinctiva ipsorum differunt et sic necessitant intellectumdk ad ponendum talem distinctionem. Idem autem habere locum duorum extremorum non potest extra intellectum.

Nota quod sicut distinctio que est per positivum et per negativum membrum ex parte primi potest reduci ad realem: et ex parte secundi membri ad dis'tinctionem' racionis. ita aliqua distinctio potest dici generica ex parte unius membri. sed non ex parte alterius: Exempli gratia sicut distinctio inter habitum et privacionem et inter hominem et non hominem potest dici realis vel racionis reductive quia habet unum membrum reale vel racionis propter privaciones et negaciones que sunt encia racionis (de quibus in complemento huius libri multorum opiniones recensui)⟨.⟩ ita deus potest dici esse diversus genere a creatura non quod sit in genere sed quia est extra genus vel potest dici quod inter deum et creaturam sit distinctio essencialis quia distinctio est communior differentia ideoque in racione sua non includit convenienciam extremorum distinctorum in aliquo univoco neque excludit sed est commune quid ab utrisque abstrahens⟨.⟩ Et his exiliter congestis claudo libellum cui facile quilibet lector veniam dabit intellecto: quod precursorem in hac re non viderim cuius vestigia aut sequtus essem aut meis coaptassem pedibus cognito etiam quod maximam huius libelli partem et extemporaliter composuerim et eius lucubrationem successivis susceperim temporibus. Nolo distinctiones hoc loci ita conglomerare tanquam non possit aliquid aufferri ab eis: nolo tam extendere quasi extensiores esse non possint: nulli precludo viam: nec mihi. nam quod aliis. et mihi licet: Quod alii reprehendere valent. ego potis sum impugnare utcumque: taliter quisque iudicabit. qualis est: Verum ne ianuatim aliquos mutuasse terminos videar (Eo quod ‖ [29v] abstractis atque in tivumdl verbalibus usus sum) reducam lectorem hucusque deductum ad fo'lium' L: in quo causa latet:604 cui addo loquendi modum mei ducis S'ancti' T'homae' quibus non deerunt future scilicet que nulli logico: nullique methaphisico prohibitus est abstractorum usus.605 et quod intellectus rem ab externis abstractam naturis clarius limpidiusque suo actu confodit ac percognoscit. finem dicendorum facio deo optimo maximo trino et uni. beatiss'imae' virgini Mariae omnibus sanctis et Paulo et Catharine gracias agens.

Fecit multarum rerum occupatio atque dictorum perquam familiare exercitamentum. quod minus exacte litteras libraverim: quod minus oculate perlegerim: more viatorum· in circumspectis oculis quandoque sepe calcatam: transeuncium: semitam: propterea hic: quedam deformacula (aut ex maiorum commissa rerum studio aut que propter frequentem huius rei sedulamque lectionem inserta nec eradicata) euellere ac radicitus extirpare conabor:606 ↑emenda fo'lio' N in sexta riga a fine in ↑fo'lio' R: Armandi: ri'ga' xii. ↑Fo'lio' Y ri'ga' : a principio lege nec per depen'dencias' ri'ga' iii ↑et ri'ga' 30. quod acquirit: ↑Fo'lio' cc: ri'ga' xvi: distinctio ↑et ri'ga' 21. sed longum scito sermonem subaudi: esse de illa specivocatione actus quia dubium est prolixum⟨.⟩ An duo actus intellectus quorum alter circa intensum alter circa remissum versatur differant specivoce vel non: ↑fo'lio' ee: ri'ga' i: dele et: ↑fo'lio' hh: ri'ga' 8: realiter: ↑fo'lio' ii. ri'ga' 3. color: ↑ri'ga' vii: dele seu et lege sui: ↑et ri'ga' xxv dicitur species rei. ↑ri'ga' xxvii: definitionem ↑fo'lio' nn: ri'ga' v: dele essenciam et pone esse: ↑fo'lio' pp· ri'ga' i. propter finem: ↑et ri'ga' xxxv. nisi ex agente. ↑fo'lio' qq. ri'ga' xii: Quintum. ↑fo'lio' tt. ri'ga' xii. cetera. ↑fo'lio' uu. ri'ga' xiii: per modum. ↑fo'lio' yy riga ultima autem pro aut.

Perlege607 confectum lector studiose libellum⟨.⟩ In quo: siquid inest: quod primum offendere patrem Nititur: excludas: nec me dictasse putato. Eiicio quodcumque potest generare prophanos Mortales: et olens damnata piacula ditis. Sit doctrina procul Christo contraria nostro Cuius in exiguo testabor corpore laudes.

Impressum Wittenburgii per Ioannem Gronenberg. Anno M. D. VIII. III Kalendas Ianua'rii'

‖ [30r] Ad Illustrissimum D'ominum' D'ominum' Fridericum: ducem Saxoniae. sacri romani imperii prefectum pretorio et principem electorem romanorum regie maiestatis imperiique regiminis locum tenentem etc. Landgravium Thuringiae. Marchionem Misne. etatis nostre et munificentissimum et singularem divini cultus auctorem: Andreae Bodensteini Carolstatini Sapphica epistolam commendantis sese eius celsitudini.↑

Auctor illustris: cumulator ingens:
Celice cultor pietatis ardens.
Atque virtutum specimen bonarum
Dux Friderice.
Pacis (est num quid melius sub orbe?)
Author: hoc terras recinunt per omnes
Nempe mortales: speciale tanquam
Numen haberis
Edis exstructor celebris deorum.
Omnium: qui mira tapeta fano
Comparas maiora fideque vasa
Relliquiarum
Porro mirantur tabulas: figuras
Plus: sed omnino pietatis usum
Principis iactant: Ephesus silebit
Templa Diane
Aureae quantum statue nitescunt
Et sacre quantum decorantur are
Neminem veri capiunt stupores
Inde remotum
Ast nequit partem mea vis referre
Principis nostri modicam: nec ullo
Arbitror me posse nitore cultum
Commemorare
En ducis tanti cupio sub alis
(Nam sub unius fugiunt ducatum
Parvuli grandesque virique vates)
Vivere semper
Non quod accessuram operam putarem
Aut decus. magnis opibus Fridrici
Principis: sed quod studium iuvare
Niterer ultro
Hunc librum et quicquid bonitatis affert 608
Inclito dedam eximio et sereno
Principi multa pietate divo
Rem dico nostram

‖ [30v]

יהשוה בן הֲ609
dei filius Iesus

וְבֵן דָוִד וְבֵן מִרְים610
Mariae filius et David filius et

מֶלֶךְ הָעולׁם611
mundi rex

ABK סדי יהוה612

---

---