Bearbeitet von Alejandro Zorzin
‖ [119] D'ominus' Andr'eas' Carolstads Sermon am Lichtmeß-Tag1.↑
A'nno' 1518 zu Wittenberg gehalten/ ex M'anu' S'crip'to.↑
2 amplexus est
Christum et confessus est, ipsum esse
Iustus
Simeon
lumen
gentium, et gloriam plebis
suae3; quae sola est sententiaa, in qua
quis gloriari potest, iuxta Hieremiam:
:
Quam sententiam Apostolus repetit dicens: Non glorietur sapiens in sapientia
sua
, nec fortis in fortitudine sua
, nec
dives in divitiis suis; Sed in hoc glorietur
, si gloriari
vult, scire et
intelligere
me
, quod ego sum Dominus, qui
facio
mirabiliab, iudicium et iustititiam
in terra
4ex ipso
vos
autem
‖ [120]
estis in Christo Iesu, qui factus est nobis sapientia a Deo, et
Iustitia
, et
Redemptio, ut quemadmodum scriptum est, qui gloriatur, in Domino
glorietur
5. Quae potest esse maior
Sapientia
6, quae maior Pax et tranquillitas, quam hoc scire, quod nemo
ex
operibus
salvatur, ut ne quis glorietur
?7
Praeterea ipse
Christus pax nostra
8, qui
evangelizavit pacem vobis, qui longe fuistis, et pacem
eis,
qui prope
sunt,
quoniam per ipsum habemus accessum
in uno spiritu ad Patrem
.9
Confessus est, Christum esse lumen
gentium
, qui revelaret gentibus10 veritatem.
Omnis homo mendax
11 est, Deus
autem
verax
12: Sine illo lumine, quod
est Christus13, quemcunque ignorant,
blasphemant, qualiacunque autem
norunt naturaliter, in his tanquam
muta animalia corrumpuntur. Omnes enim eramus tenebrae
, facti
au‖[121]tem sumus lux in
Domino
14, probantes, quae sit voluntas Domini15: Ipse solus est, qui docet omnem veritatem
16,
sine ipso enim in veritate nullam unitatem salubriter cognoscimus.
Meta17 itaque est, quod Christus est
pax nostra
18, per
quem habemus accessum
ad Patrem
in
eius Spiritu
19.
Simeon
venit
ad templum
et amplectebatur ipsam pacem suis ulnis20, confitebatur quoque, omnem gloriam
electae plebis in Christo et per Christum
esse, cum se petit dimitti in pace
21. Sed
advertendus est Christi sermo; qui dicit: Pacem relinquo vobis, pacem
meam do vobis
22, relinquit
pacem inter adversantes, inter inimicitias, et
talem, in qua debemus dicere:
Dimitte nobis debita nostra
23: In qua
condelectamur
legi Dei
iuxta
interiorem hominem
24; Sed
illa pax non est
plena, quia video
aliam legem in ‖ [122]
membris meis repugnantem legi
mentis meae
25.
Habemus carnem repugnantem Spiritui26: Itaque in pace
nostra intra nos est assidua pugna; unusquisque tentatur a concupiscentia sua abstractus et illectus: Deinde
concupiscentia cum
concipit, parit
peccatum
, et peccatum
cum
perfectum
fuerit
, parit mortem
27. Repugnat diabolus, qui
tanquam rugiens
leo circuit, quaerens, quem devoret
28.
Pax nostra in nocte est, in qua catuli
leonum rugientes
quaerunt escam sibi
29. Tentat etiam mundus honoribus, qui vult, nos magnos
reputari in
cordibus hominum. Haec nostra
pax est: . Quare
idem Lucas, qui iustitiam Simeonis32
testatur, postea scribit verbum Christi: Si feceritis omnia, quae
praecepta
sunt vobis, dicite
, quod servi inutiles
sumus
33. Ergo pacifici in vulgo / quia si
fecerimus pacem iuxta Domini praeceptum, inutiles
sumus
. ; Cum sitis
ipsi mali
et nostis
bona
data dare filiis vestris
; quando
magis pater vester
coelestis34, qui diceret patrem eorum, nisi essent boni et iusti. .
Cum
? sedet
Rex
in solio
suo, quis gloriabitur35Septies in die cadit iustus
36;
Cum
ceciderit, non
collidetur, quia Dominus
supponit
manum
37. Non
est
iustus
in terra, qui
benefaciat, et non peccet
38. ‖ [124]
Non est
homo
39,
qui non peccabit.
Nonne dicit Hieremias: Scio
quod
non est
in homine via eius
; Corripe
me, Domine, verumtamenc in iudicio
et non
furore
40. In quantum igitur ea
habemus, quae Deus per Christum
nobis operatur, beati et iusti vocamur. Christus enim dixit Petro:
Beatus es, Simon Bariona, quia caro et
sanguis non revelavit tibi
41; Cum autem
Petrus non saperet ea, quae Dei
sunt, sed quae hominum, dixit ei Christus: Vade post me, Satana,
scandalum
mihi
42.
Conclusiones.↑
Ex praemissis collige, quod iustus
Simeon in lumine gentium et gloriae
electae plebis petiit se dimitti in pace,
qui iam erat in pace, cui iam Christus
pacem dederat43; Sed eam pacem, quae
anxietatibus, tribulationibus et persecutionibus tentatur, insultatur,
mo‖[125]lestatur, et unicum hoc, per quod
quilibet iustus pacificus necessario
petit se dimitti ad plenam et perfectam, ubi in pace disturbari non posset, nec alia sapere, quam quae Dei
sunt, ubi Deus est omnia in omnibus
44:
Quod nobis concedere dignetur
Christus, qui est unicum lumen illuminans45, a quo
omnia lumina
illuminata.
[…] Domine […], quod parasti ante faciem omnium populorum lumen ad revelationem gentium et gloriam plebis tuae Israhel.
[…] non glorietur sapiens in sapientia sua, et non glorietur fortis in fortitudine sua, et non glorietur dives in divitiis suis; sed in hoc glorietur, qui gloriatur scire et nosse me, quia ego sum Dominus, qui facio misericordiam et iudicium et iustitiam in terra […].
[…] ex ipso autem vos estis in Christo Iesu, qui factus est sapientia nobis a Deo et iustitia et sanctificatio et redemptio, ut quemadmodum scriptum est, qui gloriatur in Domino glorietur.
Gratia enim estis salvati per fidem et hoc non ex vobis, Dei enim donum est non ex operibus, ut ne quis glorietur.
[…] vos […] facti estis prope in sanguine Christi. Ipse est enim pax nostra, […].
[Christus] […] veniens evangelizavit pacem vobis, qui longe fuistis et pacem his qui prope, quoniam per ipsum habemus accesum ambo in uno Spiritu ad Patrem.
Ego dixi in excessu meo omnis homo mendax […].
Wagen(KGK II) wird der hinter dem Kreuz stehende Christus als
unser Friedbezeichnet; vgl. den Bildausschnitt in: Hasse, Tauler, [10].
[Symeon] […] venit […] in templum et cum inducerent puerum Iesum parentes eius […] et ipse accepit eum in ulnas suas et bendixit Deum […].
[…] pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis[…].
[…] concupiscentia cum conceperit parit peccatum, peccatum vero cum consummatum fuerit generat mortem.
[…] adversarius vester diabolus tamquam leo rugiens circuit quaerens quem devoret.
[Deus] […] posuisti tenebras et facta est nox, in ipsa […] catuli leonum rugientes ut rapiant et quaerant […] escam sibi.
[…] menschen […] [, die] got iren grund beraiten lassen […] kommen […] an got demütiglichen und lassen sich in seinen willen und leiden und lassen sich. und die menschen steend in der warhait auf. […] und haben fride in unfrid und liebe in laide. und in schmeckt der wille gottes in allen dingen und darumb so kann in iren fride alle diese welt nicht genemen.
fride in unfrid und liebe in laidein der 7. Predigt Taulers notierte Karlstadt:
sussikeit In bitterkait | Bern'hardus' sermo 1 de dedicat'ione' eccle'siae' a: adde quod | idem sermo'ne' ij: de S. Andrea scrip|sit.In Bernhards 1. Kirchweihpredigt heißt es:
[…] per gratiam spiritus adiuvantis, suavis et delectabilis est penitentia nostra; et ut ita dicam amaritudo nostra dulcissima.(Bernardus, Opera (1513) 5, 373). Diesen und den in Bernhards 2. Predigt zum Fest des heiligen Andreas ebenso mit Tauler zusammenhängenden Gedanken, dass
auch die bitterste Bitterkeit des Todes die Süßigkeit des Geistes nicht zu überwinden vermag, behandelt ausführlich Hasse, Tauler, 78–80.
[…] cum feceritis omnia quae praecepta sunt vobis dicite servi inutiles sumus […].Auch diese Bibelstelle wird in Taulers 7. Predigt (s. o. FN 30) angeführt:
Und wenn denn der mensch auff das aller höchst kompt auff das er komen mag von großem fleiß. und von genade. So sol er haben ain gantz verlaugen sein selbs. Als unser lieber herre sprach. Wenn yr alles das gethut das ir vermüget. So söllet ir sprechen das ir unnütze knecht gewesen seit.(fol. 15r).
Si ergo vos cum sitis mali nostis bona dare filiis vestris, quanto magis Pater vester qui in caelis est dabit bona petentibus se.
Rex qui sedet in solio iudicii dissipat omne malum intuitu suo […].; möglicherweise in Verbindung mit Aug. perf. iust. 15:
Hoc enim agitur voluntate, credendo, sperando, dirigendo, corpus castigando, elemosynas faciendo, iniurias ignoscendo, instanter orando et proficiendi vires pregando veraciterque dicendo: Dimitte nobis, sicut et nos dimittimus; et: Ne inferas nos in temptationem, sed libera nos a malo [Mt 6,12f.]; hoc prorsus agitur, ut cor mundetur et peccatum omne tollatur et quod rex iustus, cum in throno sederit [Spr 20, 8], occultum invenerit minusque mundatum eius misericordia remittatur, ut Deo videndo totum sanum mundumque reddatur. Iudicium enim sine misericordia, sed illi qui non facit misericordiam; superexsultat autem misericordia iudicio [Jak 2,13]. Quod si non esset, quae spes esset? Quandoquidem cum rex iustus sederit in throno, quis gloriabitur castum se habere cor? aut quis gloriabitur mundum se esse a peccato [Spr 20, 8f.]? Tunc ergo per eius misericordiam iusti plene perfecteque mandati fulgebunt in regno Patris sui sicut sol [Mt 13,43](CSEL 42, 35,1–15). Eine ähnliche Verquickung von Spr 20,8f. und Augustin auch in Karlstadts Defensio:
Cum enim iustus rex sederit in iudicio, quis iustum se gloriabitur habere cor […].[Defensio, fol. B2r, KGK 90,].
Cum ceciderit non conlidetur, quia Dominus subponit manum suam.
Scio Domine quia non est hominis via eius […] corripe me Domine verumtamen in iudicio et non in furore tuo […].
[…] Iesus dixit ei, beatus es Simon Bar Iona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, […].
[Iesus] […] dixit Petro, vade post me Satana scandalum es mihi, quia non sapis ea quae Dei sunt sed ea quae hominum.Auch zitiert in Karlstadt an Spalatin (5. 2. 1518) [KGK 69,]. Im Hintergrund von Karlstadts vorangegangenen Ausführungen steht Johannes Cassian, auf den er auch Anfang Mai 1518 in seinen Apologeticae Conclusiones (vgl. Th. 136, KGK 85) verweist: Cass. Concl. 22,13,1.5f.:
Ceterum iustos ac sanctos viros non esse inmunes a culpa manifeste scriptura pronuntiat dicens: septies enim cadit iustus et resurgit [Spr 24,16] […] habet enim […] pro suis indesinenter orare peccatis dicens: dimitte nobis debita nostra [Mt 6,12]. et ut evidentissimis probemus exemplis […], certe ille beatissimus et apostolorum eximius Petrus quid aliud credendus est fuisse quam sanctus, praesertim id temporis quo ei a domino dicebatur: beatus es, Simon Bar Iona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed pater meus qui est in caelis. et tibi dabo claves regni caelorum: et quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum in caelis: et quodcumque solveris super terram, erit solutum et in caelis. [Mt 16,17–19] […] et tamen post paululum, cum ignorans mysterium passionis tantae utilitati humani generis inscius obviaret dicens: absit a te, domine: non erit tibi hoc, meretur audire: vade post me, satanas: scandalum es mihi, quia non sapis ea quae dei sunt sed ea quae hominum [Mt 16,22f.]. […] de ipso igitur ac de eius similibus sanctis illud etiam quod per David canitur debemus accipere: a domino gressus hominis diriguntur: et viam eius volet nimis. cum ceciderit iustus, non conturbabitur: quia dominus subponit manum suam [Vgl. Ps 36(37),23f.].(CSEL 13, 631,26–633,17).
[…] ut sit Deus omnia in ominibus […].