§ 1.Vita Legatorum in Aula Persica. Admissionis scena.

Principum Nuncios moris est, Regiae Maiestatis alloquio non admitti, nisi publico totius Curiae in Consessu, quem Persae vocant Medsjilès. Solennis hic aulicae Universitati actus est, qui sumptuoso convivio et publica cum festivitate celebrari aliquoties intra annum vertentem solet, quandocunque id vel Regi commodum, vel etiam publicae necessitatis est; transigendis enim rebus Imperii potissimum sacratus est. Locus ei certus non est dicatus, sed propinquo actui designat Rex quodcunque placuerit horti alicuius palatium, modo atrio non destituatur, coronae hospitum ac tanti convivii apparatus capaci. Omnia illo in actu incredibilem prae se ferunt magnificentiam, et accedentem hospitem stupore afficiunt, cum in immanes statim belluas, superbo amictu exornatas, incidit, velut elephantes, rhinocerotes, leones, tigrides; nec non in equos, auro, unionibus, gemmis micantes, orbis totius generosissimos; cum expositos videt insoliti ponderis ac molis amphoras, lintres, cupas, ex purissimo auro et argento fabricatas; cum per superbas deducitur militum series, vestibus Attalicis argenteoque ornatu corruscantium; cum cisternarum pretiosa marmora et aquarum alte salientium decor, cum aulaea artis Turcicae pavimentis instrata, mappae acu phrygia elaboratae, aureus parietum ac totius structurae fulgor; cum denique gravis illa considentium Principum corona, et tremenda Maiestatis praesentia oculos perstringunt; quin et aures

[unpaginiert; Abb.: Königliche Audienz in Isfahan]

[217] abripiunt peregrinae chordarum, cymbalorum, tympanorum levi digito expressae consonantiae, quas et vox humana intersonat; et gustum aureis vasis, multorum millionum pretii, expositae invitant dapes et cupediarum Regales lautitiae. Haec enim scenae facies est, dum ad salutandum Regem hospes admittitur, et, a brevi Maiestatis alloquio, inter convivas locum obtinet. Non hic in subselliis ad pedaneam mensam, sed humi, pone mappas pavimento instratas, longo ordine discumbitur, eo corporum situ, ut ad Maiestatis thronum vultus omnium convertantur, dum anteriora mapparum latera convivas non recipiunt. Convivii totius seriem ordine persequar, si prius Legatorum, quibus in Regno gaudent, conditiones a principio enarraverim. Legatorum receptio.
Nimirum ingressus regni limina Eltsjì, i.e. Legatus (nil attenditur, quali is veniat titulo instructus, an Residentis, Nuncii, vel magni Oratoris; omnes sine discrimine vocantur Eltsjì) adventum proximo loci praefecto, et per eum magno Gubernatori Provinciae denunciat. Hic de ablegantis nomine, de Oratoris persona, deque comitum numero informatus, misso ad Regiam equite, rem Regni Praesidi, vel Aulae Inspectori exponit. A quibus tractandi rationem, remisso nuncio edoctus, hospites, quos interea liberaliter sustentabat, commeatu libero curat deduci, dato Mahmandaar, i.e. directore itineris, viro nobili, (ut plurimum centurione) cum paucis militibus; qui stationes et hospitia aptare, et de personis sarcinisque tuto et commode transferendis, manus possint et operam commodare. Iumenta, nec minus pro alimonia nummos suppeditare territoria quaeque debent, per quae iter dirigitur. Nostro comitatui pro personis equi concessi sunt quadraginta, et cameli totidem pro impedimentis deducendis, quae cum tot iumenta non desiderarent, quaedam horum, oryza, pro usu intra Regiam, et rebus fere alienis onerata sunt. In itinere novas intran[218]tibus Provincias, Gubernator, vel eiusdem Vicarius, splendido comitatu obviat, et humaniter salutatos comitatur ad urbis vel hospitii limina; saepe convivio domi suae excipit; semper missis dono eduliis, fructibus, ovibus, gallinis, hospitum praesentiam perquam sibi charam, testatur, et perhoneste habitos, postridie vel die tertio, dimittit, suo cum ductore et milite, qui eos ad fines usque Provinciae tutos et incolumes perducat. Eandem imitantur in excipiendo comitatem praefecti civitatum et pagorum, in quibus pernoctandum est. Humanitatis est, locorum Rectores muneribus a Legato donari; quae vero munificentia suum habet foenus, quia munus reciprocum, datae rei exoticae, quam Persae magni aestimant, longe transcendit pretium: quale tamen benevolentiae certamen Rectores, missis, quod dixi, sub ingressum rebus esculentis, ipsi auspicari solent. In nonnullis provinciis tanta incolarum humanitas est, ut ruri, longe a Laribus, hospites suos clangore Musico excipiant, floribus, vino, fructibus obruant, et cum pompa intra hospitii parietes deducant. Metropoli Regiae propinquum excipit, cum militari comitatu, magnus hospitum curator Mahmandaar basjì, pridie de eius adventu edoctus, inductumque prius suburbii xenodochio, vel horto Regio, ubi ab itineris molestia se tantisper reficiat, a mora satis exigua domum perducit urbis spatiosam, atque ita adornatam, ut in ea perquam commode habitare cum comitibus possit. Si ex Europa advenerit, deductioni se ingerunt, quicunque in Regia Europaei nominis demorantur, debitum ut praestent benevolentiae et patriae humanitatis officium. Hospitium commorandi.
Ad commoditatem hospitii requiritur area, sive impluvium satis amplum, sufficiens conclavium numerus, atrium aulaeis constratum, cisternae, puteus et equile. Si quid horum deficiat, vel ad sententiam non satis aptatum sit, domicilium, quantumvis immigraverit, repudiare licet, et a Curatore po[219]scere aliud occupandum. Nos secunda quoque vice mutavimus, donec in Abasabaad, nova et saluberrima urbis parte, perelegans nacti sumus , in quo laxe et magnifice habitavimus. Domus illae ex iis bonis pleraeque sunt, quae ob offensam possessoris, fisco summi Principis accesserant. Gratuita sustentatio.
Nulli Legatorum conceditur in aula, nisi Regiis sumptibus,vivere: si renuat; interdicto sancitur publico, ne quis civium alimenta vendat, pro hospitum sustentatione, quantocunque etiam lacessitus pretio. Liberum vero permittitur, utrum ex officinis Regiis cruda vitae alimenta, qualia sunt, oryza, farina, butyrum, ova, gallinae, oves, fructus, vinum, ligna, et pro iumentis, si quae habeat, pabulum; an sua victurus quadra, ipsam velit, pro cibariis ad lubitum comparandis, pecuniam recipere, quolibet mense ex aerario Principis numerandam. Posteriori pacto malunt vivere Europaei, quia annonae nulla hic caritas est, praesertim vini; cremia saltem, quod ex summis dissitisque montibus petenda sint, magno pretio et ad lancem veneunt. Numerari pecunia ea quantitate solet, ut pro singulorum calculo indies unus veniat Abaßì, (quarta uncialis pars) si levis plumae comitatus sit, etiam Mamudì, (octava pars uncialis) vel minus; quae vero ab initio pro victu, sive levis illa, sive gravior decreta est proportio, ea nec Legato diutissime commorante, nec decedentibus illi sociis, mutari solet, nisi forte auctionem urgere, Russorum et Tartarorum exemplo, non erubescat. Praeter haec Provisori incumbit, <ut> Legatum alterna luce conveniat, colloquiis oblectet, instruendam curet oeconomiam, et desideriis eius pro re nata gratificetur; haud interim desidi, momenta legationis explorare in notitiam Magni Directoris, qui ea Serenissimo praenunciet. Cautio et conditiones notandae.
Cautio est, ut Legatus antequam adloquii copiam potitus <est> , nulli mortalium desideria Principis sui explicet, siquidem viri sapientis nomen non refugiat. Ab admissione, si quid [220] in mandatis habet, et quod differri non patitur, fas est, id quantocyus vel scripto deducendi, vel purpurato Directori coram exponendi veniam, eodem internuncio rogare. Adloquii dies plerumque novilunii est, nisi alia magis feriata, vel convivio auspicatior, ab astrologo iudicata fuerit. Ex admissionis convivio reversus, propylaeum hospitii munitum excubiis invenit, posthac liberum praestituris ab infractionis metu, et tranquillum inter parietes suos otium, quasi nunc demum in album amicorum et tutelam Maiestatis intime receptus sit. Semel convivio admissus, donec Responsorias et abeundi nactus licentiam fuerit, ad ceteros quoque Consessus semper invitandus est, nisi forte contractiores et minus solennes fuerint. Diu Aula ab exteris missos detinet, protracta non raro in annum tertium dimissione; praesertim, si Legati a magno et amico Principe missi, minus annuat desideriis. Pertaesus morae Legatus, si protractionem, aegre ferat, vel ferre simulet, (ex mora foenus, et terrae tot Veneres taedia vix ferunt) haec ut plurimum illi reddetur plena humanitatis responsio: Regio amori non esse congruum, quos maxime aestimat, eos cito dimittere. Quid rerum in Consessibus agatur, quidque convivia magnificentiae referant, id nobis in nuperis admissionibus Oratoris, a Serenissimo Rege Suecorum Carolo XI. missi, luculenter patuit: quarum hic primam, omissis tribus ceteris, ex hodoeporico meo transcribam.

§. II.Horti admissionis topographia.

Trigesimo Martii anno 1684 Isfahanum appulsi, Regalis alloquii copiam haud citius trigesimo Iulii impetravimus. Hactenus Rex valetudinarius delituerat inter muliebris claustri circulos, ferale quid capiti suo astrologorum persuasione metuens, si hos finessines corr. Kaempfer transgressus fuerit. Omen ex eo natum erat, quod amisisset concubinarum, quam deperibat, venustissimam, a se ipso pugionis [221] apiculo levissime in stomacho percussam, extremo subsequente et praepeti admodum fato; non tam ex periculo innocentis vulnusculi, et iocosa manu (quamvis temulenta et vacillante) illati, quam, prout Astrologi praetendebant, ex malignitate sideris cuiusdam Regali solio infensissimi, quod etiamnum adversa quaevis minitaretur, nisi a publico abstineret. Expiatis igitur astris, pridie purpuratos suos atque hospites, cum populares, tum exoticos, convocari in convivium curavit, habendum in loco Sahadèt abaad, i.e habitatione beatitudinis. Hortus Sahadèt abaad
Hortus est ita dictus, trans pontem urbis orientalem, in littore fluminis Senderuut, quo ipsa urbs ab hortis et oppidulis suburbanis disiungitur. Una igitur hora ab orto sole conscendendos obtulit equos duodecim, centurio quidam praetorianus eques, Mahhammandari vices in deductione praestiturus. Hunc secuti ductorem, sequenti ordine incessimus: In acie equitabant una cum tympanista gemini tibicines; mox pedites sequebantur satellites duodecim, viridi holoserico induti; tum Secretarius Legationis equo vectus, manu, fronte tenus elevata, Literas gestans sui Principis, panno obvolutas aureo. Hunc excipiebat Legatus Dominus Ludovicus Fabricius, equestris militiae Chiliarcha, sex ephebis equum anticipantibus, ac quatuor a latere cursoribus stipatus; quem e vestigio equites sequebantur Nobiles ac socii omnes itineris; quorum ex primis erant, Generosus Dominus Klingensternius, ut sanguine, sic virtute et ingenio Nobilis Suecus; Nobilis Dominus Pristaffus, Iuris–Consultus, Legationis Mareschallus, mox redux in Russiam contra Turcos Chiliarchae honorem meritus; Generosus Dominus Leuenanker, Nobilis Suecus, primarii Commerciorum Suecicorum Directoris filius magnae spei. Taceo variae farinae ceteros. Ad metam spatio tandem unius horae, festinato quamvis incessu devecti, dimissis equis, sistimur in aditu horti conca[222]merato quodam, et quatuor ex comitatu in convivium admittendi considere iubemur in humo tapetibus strata; in qua accumbentes quoque videmus ex Polonia, Russia, Siamo, Arabia, Usbecia et Georgia Legatos, ante adventum nostrum adductos, admissionis copiam inde a diluculo praestolantes; nonnullos taceo Gubernatores Provinciarum, qui morae pertaesi, relicta sede, non procul hinc in horti principio obambulabant. Cuius vero Horti conditiones ne sileam: Occupat ille declive solum in ripa fluminis Senderuut, arbusculis ita dense consitus, ut pene in sylvestrem lucum degeneraverit; studiosa credo hortulani abstinentia. Singularem mutuatur ornatum a confinio fluvii praeterlabentis, qui clausis vicini pontis, operis splendidissimi, cataractis, in lacus altitudinem turgescebat, cymba instructus haud ineleganter fabricata, nec non ponticulo ligneo, per quem transitus soli patet Principi, in urbanum quoddam oppositi littoris viridarium, recondendis aptatum pellicibus Regiis, velut parvum quoddam gynaeceum; His enim latebris hortenses Regis deliciae nunquam carere debent. Medium horti exhibet superbum excocto latere palatium, (maison de plaisance) intus distinctum conclavibus elegantissime pictis, extrinsecus fenestris affabre clatratisclathratis corr. edd. decoratum, boream versus, qua flumen respicit, in geminam quasi alam divaricatum; Inde exsurgens ligneae structurae atrium ad ipsam prope ripam protendens, celebrando destinabatur admissionis actui. Palatium admissionis.
Atrii quadrata est, et theatralis quodammodo facies, in longitudinem circiter sexaginta, in latitudinem quadraginta passuum expansa, aurae ab omni parte, nisi qua lapideae adhaeret, patulum; oras saltem, pro accubatione securiore, cancelli claudunt bipedalis altitudinis, lignei. Desuper contegitur lacunari plane ligneo, sculptoris aeque ac pictoris manu industrie elaborato, columnis innitente omnino duobus et viginti, in sex ordines dispositis, prae[223]altis, aureoque flosculorum ductu egregie pictis. Longitudo atrii, qua ad ripam declinat, in tres partes, sive in tria quasi proscenia distincta est, tribus subinde gradibus, panno coccineo contectis, depressiora. Summum, quod in sinum lapideae excurrit, Regiae sedi sacratum est; medium purpurato vacat Senatui et primariae notae Gubernatoribus, Beglerbegi; imum, quod priori paulo amplius, Legatos recipit, et convivarum reliquam multitudinem. Huius medium cisternam exhibet ex galactite, quatuor columnarum spatio definitam, in qua dives unda obscuro gratoque ebullit murmure, non apparente affluxu eius, vel defluxu.

§. III.Praecedentia spectacula et ornamenta Auditorii.

Haec horti ac palatii facies est; addam actui praecedentia quaedam spectacula. Platea magnifice ampla, quae hortum anticipat, velut prima Regiae sessionis signa ostentabat immanes aspectu belluas; BelluaeBellua corr. edd..
videlicet oriundos ex Ceylana (qui ceteris mole et nobilitate praestant) elephantos tres, colore pictos per ambitum corporis fusco, striis in capite et valvis aurium obscure rubentibus, dorso contectos tapetis aureo argenteoque filo interpunctis; tum unum, quem foedi moles corporis insigniter commendabat, Rhinocerotem; is ferreis catenis pede gemino, ex anterioribus dextro, ex posterioribus sinistro fortiter erat vinctus, ut robore ferini impetus, a quo custodes ipsi timebant, nemini nocere posset; panno insistebat pretioso coccinei coloris, in magnum orbem expanso, corpore nudus, oleoque perfusus, ad pellis duritiem temperandam. Milites.
In ipso horto via littoris, quae ducit ad atrii frontispicium, praetorianos ad dextram milites simplici serie sistebat ducentos, argenteis armorum bracteis, superboque corporis habitu fulgentes. Arma illis acinaces erant et sclopetum, ex undulato Marte, quem pulaat vocant, scite fabricatum, vexilloque ornatum rubro extremitati infixo; ca[224]pita regebat pilei genus laneum, ad latus dextrum pluma decoratum es argenteis tubulis surrecta; vestis erat ex holoserico, variegati coloris, ad genua usque protenta; ventres zona stringebat, laminis argenteis vel aureis resplendens. Atrienses.
Ad sinistram consistebat series custodum Jesaul, circiter sexaginta; quibus, praeter acinacem, pugio erat ad dextram femorali cingulo infixus, et clava, quam manu gestabant, brevis, valida, picta; capitis tegumentum mitra, quam Tadsj vocant, candida fascia leviter circumvoluta, et tribus in fronte plumis, modice distantibus, cristata; toga protenta ultra suras, telae Attalicae, striata. Equi phalerati.
Hos, ordine locati excipiebant equi duodecim, ad luxum phalerati magnifice: Fraeni, stapedes et equestris apparatus omnis obryzum referebant; ephippia, habenae, frontalia, et quicquid phalerarum conspeximus, aureis tegebantur bullis, arte pictis encaustica, et gemmarum vario genere distinctis. In quibusdam adamantes, uniones, Jaspides boreae, cyani, vel rubini, micabant; in aliis mixta lapidum diversi nominis pretiosa relucebat congeries; non minus dorsualia opere phrygio floribus foliisque consuta, innexis nitebant unionibus gemmisque, congruo prorsus singulis equorum phaleris ornatu; Colla decorabat tela, utrinque ex iuba dependens subtilissima, ex aureis purpureisque filis contexta; in abdomine ad usque locum stapedis fucus erat coloris alieni, citrini, ignei vel rubri; pedicae, quibus crura more patrio distrahuntur, ex argenteis aureisque staminibus discolori serico permixtis contortae, palisque alligatae erant aureis, terrae infixis: quorum firmitati duo prospiciebant equisones, malleis instructi ponderosis, ex obryzo factis, quantos non vidi ex sequiori metallo in officina ferraria; utrinque morabantur custodes stabularii, totidem quot equi, habitu corporis nequaquam plebeio. Vasa aurea.
Aquationi servire gemina videbatur cupa ingens, aurea, in pompam verius quam [225] usum exposita, tantae capacitatis, ut unaquaeque retinere 80 aquae libras diceretur. Haec praetergressis, ante atrii frontispicium spectandi sistebantur selectae magnitudinis et elegantiae pardi duo, totidem leones, ac leopardus unus, (altero nuper traiecto, qui puerum laniaverat) substrato incumbentes panno laneo, murice imbuto. Plures alunt belluas theriotrophia Principis, sed ad illam haud cicuratas mansuetudinem, ut tuto in spectaculum adducantur. Ad aquandum vasa prostabant duo aurea, prioribus tanto maiora, ut liquoris unaquaeque libras centum reciperet. Custodes in littore consistebant pauci, conchyliatis vestibus ad elegantiam induti. Introitum utrinque venustabat reposita, intra argentei pedaminis cancellos, ingens amphora, operculata, in ovatam plane figuram ex eodem aere fabricata; cuius capacitatem non mentiar, si recipere orcam cerevisiae Hamburgensis dixerim. Frontispicii limina, velut sacro Regis conspectui opposita, vacare reverentia iusserat impedimentis hominum: Latera vero forinsecus claudebat praetoriana series armatorum securitatis Regiae stipatrix, et huic intermixti non pauci atrienses Jesauli, iussorum, quando opus, utrobique exsecutores futuri. His sese intruserant nobiles et magnatum filii spectatores; tum supplicantium alii, quibus prope concionem morari a purpuratis imperatum fuerat. Atrii ornamenta.
Ex ornamentis ipsius atrii primo loco nominamus aulaea, quae pavimenta triplicis proscenii operiebant omnia, per ampla illa, beluata et pretiosissima, ex Kirmanensi primarii valoris lana summo artificio texta: Horum margines et commissuras pondere suo retinebant turbines aurei, quodammodo compressi, pro rei indigentia sparsim, et ex modico intervallo, impositi; si credam praefecto palatii, ac manuum mearum iudicio, singuli exhibebant pondus librarum Belgicarum duodecim. Singularia prosceniis singulis ornamenta erant: in primo quidem pro[226]scenio amphorae duae, in pomparn ante cisternam repositae, ex auro purissimo, una cum subselliis suis, quibus priorum ritu insistebant, elegantissime fabricatae; nec enim aliud metallum Regii auditorii liminibus inferendum est. Figuram referebant cum operculis ovatam, illarum, quas ante limina vidimus, plane similem, saltem magnitudine inferiorem. Alteri decus gemina conferebant thuribula aurea, in medio scenae reposita, emblematibus et vermiculato opere affabre exornata et pertusa, quorum opercula flagrantissimus perspirabat gliscentis massae odor, per universam concionem gratiose se diffundens. Eadem ambiebant modicae altitudinis candelabra octo, ex eodem aere, arte haud dispari elaborata; quibus inserta suavissimo suffitu pistilla scintillabant odorifera, alba, praelonga, candelarum faciem praeferentia. Thuribulorum magnitudinem, si metiri liquore licet, spondere audeo, singulis quinquaginta aquae libras explendis non sufficere. Suprema atrii regio, ante sedem Regiam, pressa serie repositas sistebat patellas duodecim, plenas Jasmini floribus albis, in conicas figuras acervatis, ut discumbentis Maiestatis sensum specie ac spiritu recrearent. Sedem determinabat dorsuale fulcrum ex auro purissimo fusoris opera, non malleo aurifabri, efformatum, ramusculorum flexuris maioribus, velut ab anaglypta fictis, decoratum, perfractis, quae eas intercedunt, spatiis. Structuram obtinebat singularem, retro in duas alas protensam, et ad usum plane idoneam, molem vero tantam, ut ipsi ponderi immobilitatem acceptam referret, et accumbentis Serenissimi tergum firmiter sustineret. Haec de ornatu.

§. IV.Consessus.

In atrio supremo.
Quoad Consessum. Rex in medio supremi atrii cruribus more patrio inflexis sedebat, supra byssinae teneritatis instratum, opere Phrygio, floribus foliisque intertextum, dorsuali fulcro leviter acclinans, interposita ad [227] commoditatem culcitra molli, auro corusca. Caput ornabat fascia in molem obvoluta, nivea, aureis filis leviter striata; cuius dextro lateri affixum ingentis pretii diadema tribus micabat adamantibus eximiae magnitudinis, in trigonum dispositis, unionibus maiusculis fimbriatum, inde in triplicem exsurgens tubulum, insertis ardeae plumis, partim candidis, partim nigris conspicuum; cuius postridie visi iconem accurate a me expressam, vide sis p. 37. Corpus tunica investiebat flava, ad suras cum staret protensa, discumbentes vero pedes discalceatos, pro urbanitate patria, operiens. In illa nihil observavi insolens aut magnificum; Attalica erat, floccis interpositis duplicata et vulgaris notae, sed summae fortassis mollitiei et levitatis, qua gaudere a teneris dicitur sumptuoso oneri insuetus. Femora duplex stringebat fascia, laxe invicem involuta, una ex aureis; altera ex filis texta subtilissimis lanae Kirmanensis; quibus ad dextram inhaerebat pugio aureus, arte encaustica pictus, et adamantibus unionibusque distinctus. A tergo stabant cubicularia praestituri opera Eunuchi utriusque coloris duo et viginti, in lunarem orbem dispositi; cuius dextro cornui associabantur sex selectae pulchritudinis pueri Georgiani nondum ephebi, amictu corporis perquam specioso, qui praeter consuetudinem rasae gentis, concinnoscincinnos corr. edd. quoque ostentabant, pro decore vultus per tempora fluitantes. Unus ex his propior fronti Regio, aërem gravi motu agitabat, flabello usus ex pilis equinis candidissimis in flagri formam concinnato; Alter ab illo, machinam dirigebat pro fumiganda Nicotiana; tertius sputi receptaculum, quartus thuribula, alius alia observabat. Ex nigritis quoque hic acinacem tenebat, ille crepidas: sclopetum, pharetram, arcum atque alia gestabant alii. Ipse Mehter, cubiculariorum supremus, stans, Regi neglecto ordine vicinior, peram servabat ex humero suspensam, qua in usum Principis recondita aiebant strophiola et diversi generis opiata exhilarantia.

In medio.
[228] In demissiori atrio gemina discumbebat purpuratorum series, prior adversus Regis sinistram, altera dextroversum locata. Ad sinistram primus in ordine ac Maiestati propinquior sedebat PraesesRegni Memadauleh ; hunc sequenti ordine excipiebant Superintendens expensarum Aulae Nasir; archisecretarius Regni Wakahnuiis; quaestor Regni alter Mustaufì; supremus stabulorum praefectus Miir achuur basjì; Protomedicus Hakiim basjì; tum Princeps Georgianus, pro fratre in patria regente obses, Christianus; et Wali Arabistuun, sive Princeps Arabiae vicinae, quae est sub iurisdictione Persica. Oppositi lateris seriem constituebant; Kurtsji basjì, seu Tribunus militiae antiquae; Kuler agasì, seu Generalis mancipiorum; Tufenktsji agasì, sive Dux militiae pedestris; Miir sjekaar basjì, seu supremus rei venaticae praefectus; Munedsjim basjì, astrologorum duo primores, et duo Beglerbegi, seu Archisatrapae. A tergo utriusque ordinis, passibus quatuor interpositis, cancellato limini insistebat selectior militis praetoriani manipulus, in tutelam Maiestatis excubiturus; cui sese haud invitati ingesserant Procerum filii et aulicarum functionum Candidati non pauci; sed qui convivis accensendi non sunt.

In infimo.
Imum atrii, velut maximum proscenium, ad cisternae utrumque latus duo referebat triclinia, utrobique ab invicem trium intercapedine passuum remota; tum duo alia ad frontispicii cancellos, adeoque ex opposito Regis et in transversum locata. Priora quatuor triclinia confidentes recipiebant extraneos atque indigenas hospites amplius quadraginta , quos inter, extranei erant, quantum illos cognovi, duo Praelati Christianorum ex Arabia Sectae Sabaeorum, sive S. Iohannis Baptistae, barbis prominentibus, stolis nigris et aurea pectoris cruce conspicui; Legati Serenissimorum Principum Sueciae, Poloniae, Galliae, Ducumque Russiae, Georgiae et Cyrcassiae, et singulorum [229] unus saltem comes itineris. Est enim instituti, ex Legati sociis, plures uno vel duobus non admitti. Secus tamen nostrum, qui faventiorem invenimus Purpuram, gemini quoque nobiles praeter Secretarium introducti sunt. Ex indigenis aderant administri mediae dignitatis duo et viginti, convivae Regii consessus ordinarii; tum pauci satrapae et civitatum praesides, inde nuper negotiorum causa revocati. Transverso ordine sedebant Musici utrinque ad introitum quindecim, adeoque interrupta serie in duos divisi choros: qui alternata vice tibiis, cymbalis et variis chordis peregrinum consonabant melos; cui et tympana levi compuncta digito, rarius et vox quaedam humana intercinebat. De concentu si iudicium expectas? Strepitus potius quam concentus erat, nullis harmoniae regulis adstrictus, non inconditus tamen et ingratus; verum si vocem cantoris excipio, sat suavis, et submissus adeo, ne colloquia et agenda in Senatu quicquam interpellaret, sed peregrina quadam varii stridoris dulcedine considentium aures et animos demulceret. In locandis nunciis aiunt, dignitatis rationem insuper habendam, et prius quem introduci contigerit, priori sede locandum esse; quod ne postremis in praeiudicium cedat, Aulae obiiciunt religionem, quae praesente Maiestate, nullam inter hospites prioritatem statuat. Ita dixerint liceat, secus tamen faciunt, et ordinem in introducendo et disponendo hospite ut plurimum ex affectu metiuntur sui Principis. Legati Reg. Suec. praerogativa.
Nam in solennissimo omnium convivio, quod sub anni auspicium habebatur, iussus est Legatus Sueciae in Purpuratorum ordine considere, velut prae Nunciis Frengorum ceteris (ita Europaeos vocant) Maiestati dilectus: procul dubio exinde, quod ex longinqua gente et illo in negotio missus esset, quod, praeter belli contra Turcos societatem (qua nihil praeterea volebant tot Principum diplomata) utriusque Regni commercium et emolumenta concerneret; tum quod ipse [230] persona esset politico-militaris, moribus, gestu, auctoritate ad spartam, quam gerebat, et genium aulae natus; cum ceteri, vel viri religiosi et alieni fori essent, vel tales, quos in vicinia nossent oriundos, et muneris, quod gerebant, immerentes. In eodem actu, Calmuccorum ex Legatis uno et viginti, totidem epistolis a Duce et membris familiae instructis, duo saltem admissi, parem Regio affectui locum, nimirum infra Musicos sortiti sunt; cuius de indignitate cum importune se gererent, et incondite multa blaterarent, convivio etiam excessuri, mandante Serenissimo honoratius, videlicet proxime supra Musicos, translocati sunt.

Tricliniorum apparatus.
Regis ante sedem ac ceterorum discumbentium, ea, quae nobis secunda mensa veniunt, uberi manu et ad luxum apparata stabant; qualia erant, saccharorum variae species candisatae, perlatae, ambrosatae; fructus quoque horarii, quos medici vocant, et acrodrya, tum confectiones quaedam, Iulapia, et si quid condimentorum noverat ingenium nationis, omnia ante hospitis ingressum abacis seu quadris ligneis, vernicea superficie nitentibus, ordine exposita. Vasa erant aurea, manu rudi, sine emblematibus aut sculpturis fabricata; alia, pro contenti natura, etiam porcelina. Pro sorbillandis iulapiis cochlearia aderant lignea, in forma lembuli, scite excavata. Mappae omnes Damascenae erant, cum paris telae duplicatura, summa facie incarnata, cum margine dodrantali candido; Regi amplior et aequilatera, ceteris longiores et tetrapedalis latitudinis, omnes perlatis nobilitatae fimbriis, et aureis ubique flosculis pertextae. Pro recipiendis saliva et excrementis faucium, urnulae serviebant ad numerum convivarum depositae, aureae, ventre donatae capaciori, orificio angusto, margine peramplo, adeo graves, ne labiis citra molestiam admoveri possent. Tricliniarcha.
Actum dirigere videbatur Mareschallus Isjik agasi basjì, vel, quod is fatis concesserat, locum tenens Divaanbeeg, cum scipione au[231]reo gemmis consito, ante Maiestatem in secunda scena constitutus; ibi lynceis oculis vultui intentus Regio, iussa ex solis nutibus excipiebat protinus expedienda, per suppositos suos, Ianitores primarios; qui rara serie per atrii longitudinem ad introitum usque dispositi, baculis etiam, munerum suorum symbolis instructi, Maiestatis placita, velut de manu ad manum dicto citius deferebant, sine discursus tumultu. Non procul a Mareschallo, hospitum stabat provisor Mahmandaar bafjì, vel potius locumtenens demortui frater; una cum futuro patris successore, nepote suo, adhuc iuvene, in scena ultima constituto; iussa pariter expectans Regia, de introducendo subinde novo hospite. Ex opposito Regii vultus, nemo toto atrio morabatur, Mareschallo id ipsum ne eveniat, quantum loci conditio permittit, sedulo cavente, tam in equitatione, quam in omni consessu. Sed ad intromissionem nostram.

§. V.Ritus admissionis.

Legati Suec. admissio.
In horti aditu extranei hospites modico tempore commorati, tandem ad Regale adloquium successive, ocyus alii, alii serius evocati sunt, eam ductore Mahmandáro ingressi viam, quam milite et beluis adornatam narravimus. Inter primos ducebatur Legatus Sueciae, tribus suorum adsociatus; quibuscum, simulac in atrii limine compareret, obvium sibi supremum habuit aulae Mareschallum. Hic fultum dextra, superatis scalis, in alterum eduxit proscenium; et protinus Maiestatis in conspectu constitutum monuit, salutationis sacrum absolveret: Id quod memor suarum partium patria inflexione corporis praestitit, nequaquam ad morem subiectionis Persicae. Reverentiae enim deponendae ritus est, ut prostrato corpore, triplex humo impingatur osculum, nunc ore, mox fronte, alternis nimirum vicibus illam premendo, idque tertium iterando. Secretarius insimul exceptus Provisoris [232] manu; et paulo remotus uterque Nobilis ab atriensium officialibus apprehensi, ceremonias ad Legati exemplum exsecuti sumus. Legatus Epistolam sui Regis ante limen a Secretario receptam (coram Maiestate, donec inclinationem corporis absolvisset, a Mareschallo retentam) sua manu summo exhibuit Principi; Regis colloquium.
Qui eam primoribus digitis contactam reddidit Directori Regni, et abblandiente vultu, bene nos iussit venire, regione tam ex longinqua advenas, et perquam gratos sibi hospites. Mox de Suecorum Principis, Amici, quod dicebat, dilectissimi sui, prosperitate percunctatus, et satis de quaesito, qua par erat devotione, eruditus, mox perhumaniter gratulatus nobis est de tanto itinere terra marique feliciter exantlato; serioque monuit detritam tot molestiis valetudinem, Isfahanensi otio percurare, et impraesentiarum defaecatis convivari mentibus. Hic tenor totius colloquii fuit; quo defunctis, sessio imperata est in subselliis ligneis, perlarum matre artificiose vermiculatis; sed quae nobis sedes, in scabellis haud spithamam altis, molestior certe fuit, quam humi si fuisset accubitus. Epistola Regis Suec.
Litterae Suecico idiomate erant conscriptae; quarum argumentum erat: Peroptare Regem Sueciae, incohataeinchoatae corr. edd. nuper cum Serenissimo SIAH amicitiae vigorem; tum mutuum inter utriusque subditos commercium; et denique societatem belli ineundam cum Christianis contra Turcos. Quaecumque ad haec tria, Amicitiam, Commercia, Foedus, facerent stabilienda, ea exhibitori in commissis data esse, quem fide dignari Regia Maiestas Persica velit. Quibus desuper (quod praeter scopum insero) cum Legatus sententiam suam, et quae in mandatis habebat, plenius in Senatorio consessu explicandi, veniam iterato petiisset, tandem vigesimo Septembris Nuncius ab Aula missus desiderata poposcit, scriptis comprehendenda articulis; quos extemplo, qui Legationi a secretis eram, Romana lingua exaravi sequentes, a Rev. Patre Raphaë[233]le, magnae in Aula auctoritatis interprete, et Viro doctissimo explicandos.

I. Serenissimus Rex Sueciae, Dominus meus Clementissimus, animi, quo par est, affectu Regiae Maiestatis Vestrae nuperam amplexus Amoris tesseram, nee minus de successu laetus mutui, quem sperat, commercii, cum subditorum utriusque Maiestatis insigni emolumento stabiliendi: rogat nunc Maiestatem Vestram, Legatione, si placet, reciproca Amicitiam velit confirmare, et felicis instituti notitiam orbi non invidere.

II. Pro facilitando commercio, Serenissimus Rex Sueciae a Regiae Maiestatis Vestrae subditis mercatoribus non paucis rogatus, ut, cum pace Maiestatis Vestrae, Mari Caspio aptis navibus consultum iret, quarum defectus potissimum commerciis mutuis et communicationi utriusque nationis dudum obstaret, opem suam requisitis paratam lubenti animo offiert. Quamvis enim vel non desint, vel a Regiae Maiestatis Vestrae subditis exstrui possint navigia, ea tamen non erunt ita affabre facta, ut vel venti varietatem eludere, vel a periculo procellarum immunes esse, vel aeque veloci cursu traiicere, imo et tuta littori praestare possent propugnacula, contra impressiones Cosaccorum. Serenissimus igitur Suecorum Rex, Maiestati Vestrae architectos, fabros, navarchosque mittendos promittit, quorum ope Caspium mare suum navibus instruere et armare possit idoneis.

III. His a Maiestate Vestra probatis, Serenissimus Princeps meus clementer mibi demandavit, ut explorarem, utrum littora salo vicina arbores alant aptas navibus struendis; quod re secus comperta, frustra fuerint operarii, tanta terrarum spatia laboriose emensi. Rogo itaque Maiestatem Vestram humiliter, ut mihi navalis architecturae perito facultatem concedat eundi in Provinciam Masanderaan, lustratum in ea sylvas, arborum genera, littorumque situm et conditiones, ut inventis operi remediis, [234] perspectisque omnibus rerum necessariarum rationibus, missa ocyus fabrorum copia, institutum secundis successibus expleatur.

IV. Turcorum Imperator, natus Europae et.Regni Persici hostis est. Is publicae tranquillitatis quoties, quoties iniquus et foedifragus turbator, postquam Germaniam, et Romano-Germanum Imperatorem nefario impetivisset bello, nunc arma Divinae benedictionis plena a tergo experitur. Europae Principes, nemine excepto, copias mittunt auxiliares, et in scribendo novo milite indies occupantur. Ultro Rex Sueciae duodecim legiones invictissimo Imperatori, eiusdemque Serenissimo Commilitoni, Poloniarum Regi, sex transcribendas nuper admodum promisit. Iusta nunc sub vindicta gemit Turcorum intolerabilis fastus, et anxietate metuque confecti frontes hostium multis fugiunt parasangis, nescii amplius, ubi impunes esse et habitare securi possint, nisi ad fines Regni Maiestatis Vestrae. Ardenter igitur cupit Serenissimus Suecorum Rex, imo obnixe Serenitatem Vestram, et per illa sidera rogat, quorum auspicato effluvio animi Vestri ad mutuam benevolentiam incaluerunt, ne patiatur delitescere in vicinia hostem suum, de quo Babyloniam, Serenissimo Vestro Parenti (cuius memoria in pace sit) foedifraga manu ereptam, recuperandi, et meritas sumendi illustri victoria vindicias, nunc coelitus exhibetur occasio. E re enim ac salute Vestrae Maiestatis fuerit, non minus atque omnium Europae Principum, si praecisis capitibus, haec infesta Regnis nostris hydra dometur aliquando, ne subdolos improvisosque eius ausus tranquillitas publica inposterum lugeat.

Ludovicus Fabritius.

Hoc in postremo puncto, ex Polonia Legati, successive tres unico missi triennio, sudarunt; nec tertius discesserat, quin redux primus, Dn. Bogdanbek, Aulae anno 1687 denuo comparuerit: ad societatem belli invitare Princi[235]pem incassum omnes adnisi. Litterarum, quas ferebant, omnium idem erat argumentum: quarum hic ultimas appono in gratiam curiosi Lectoris.

Epistola Regis Polonorum.
Jobannes III. D. G. Rex Poloniae, Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Massoviae, Samogitiae, Kyoviae, Volhiniae, Podoliae, Podlachiae, Livoniae, Smolenciae, Severiae, Czernichoviaeque, Serenissimo Principi Domino Schach Solyman, Persarum et Medorum Regi, Amico nostro charissimo, Salutem et amoris mutui atque amicitiae perpetuum incrementum.

Serenissime Princeps, Amice noster charissime.

Nutu coelorum, syderumque influxu omnia haec sublunaria agi, ab astrorumque potentia, velut vitali quodam spiritu, humanos animari actus, cum minime Serenitati Vestrae dubium sit, ita etiam bellum nostrum sociale trium populorum, nempe Polonorum, Germanorum ac Venetorum, contra Gentem Turcarum susceptamsuceptum corr. edd., iam tribus continuis annis in hoc usque tempus, per memorandas victorias et triumphos gestum et provectum, minime dubitamus, quin Serenitas Vestra ad coelos ipsos, supremamque Eorum mentem, Deum, referat, sibique ex iisdem astris et successibus nostris dari cognoscat coniiciatque instinctum, quatenus contra eandem iniustamque Turcarum potentiam suscipiat bellum, suaque gloriosissima arma eo tempore, dum hic tot et tantis regnorum viribus atteritur, promoveat. Iam satis, ab inchoato hocce bello, litteris nostris, binis aut trinis legationibus, omnia gesta, victorias, spolia et triumphos de Turcis Serenitati Vestrae enarravimus; eidem que opportune suscipiendum suasimus bellum, pro vindicandis suis iniuriis, recuperandis iniuste sibi a Turca ereptis Provinciis; spopondimus religione, non prius nos ab eo bello cessaturos, donec suae Serenitati satisfiat, nec [236] prius pacis suscepturos conditiones, donec Serenitas Vestra una nobiscum ac amicis nostris foederatis eodem tractatu complectatur. Sed mirum est, cur huc usque certum non habuerimus responsum. Supinam ac malitiosam hac in re negligentiam Residentis nostri incusamus; Est enim impossibile, ut Serenitas Vestra in tam magnis et laudabilibus negotiis non respondisset, si ille pro debito suo plenam adhibuisset curam et diligentiam. Rursus itaque Serenitatem Vestram amice compellamus, novos ac novos nostros intimando successus. Iam favore Dei T. O. M. iniusto Turcorum Dominio totum nobilissimum ac ditissimum Regnum Hungariae eripuerunt Germani. Iam nos Poloni Provincias praegrandes Ucraniam et integram Podoliam, excepto unico fortalitio Camenecensi, recepimus. Iam Venetae celebre illud ac vetus Regnum Moreae, sive Peloponnesum, potiori ex parte occuparunt, licentiamque dominandi Turcorum in ArchipelagoArchiphelago corr. Kaempfer prope suffocarunt. Venturo tandem vere ipsimet in persona nostra quam sufficientissimo apparatu intima hostium penetralia pertingere ac perrumpere in Dei nomine statuimus. Romanorum quoque Imperator, Rex Germanorum potentißimus, ingentibus exercitibus hostem, Hungaria iam eiectum, in suis adorsurus est ditionibus. Venetae insuper, qua mari, qua terra, fortißimas instruunt acies belli. Ad magnos etiam Moscorum Duces rursus recentißime magnam ac sumptuosam pro concludendo sociali bello expedivimus Legationem. Ad eosdem beatißimus Romanus Papa, Rex Galliarum Christianißimus, aliique Reges ac Principes Europaei ardentißimas dederunt litteras, quatenus una nobiscum gerendum continuandumque suscipiant contra Turcos bellum: prout id totum fusius Ablegatis, sive Residentibus nostris in Aula Serenitatis Vestrae referendum explicandumque commisimus. Non igitur restat aliud, nisi ut Serenitas quoque Vestra, memor avitae Persarum ad sy[237]dera usque excelsae gloriae, tam salutari, tamque opportune tempore bellum sociale cum tot populis et gentibus ineat, Turcarumque potentiam, Regnis suis semper infestam, dum armis nostris detinetur, fortitudine sua percutiat evertatque, Regna et dominia haereditaria, inique sibi ablata, recuperet, imperiumque suum firmet. Nunc certe omnes vindicandae iniuriae; nunc Babylon spolianda trophaeis Turcicis. Nunquam enim Serenitas Vestra maiorem, solidiorem, opportunioremque habitura est occasionem, quam si per foedus tot gentium et populorum metuendam se faciat. Tale profecto nunc tempus Serenitati Vestrae Superi offerunt, ut omnino nomen suum clarissimaeque gentis Persarum ad Solem usque proferat, innumeras victorias ac immensos triumphos cum ipsa coelorum latitudine protendat; Sudum denique perpetuae pacis et tranquillitatis Regnis suis impertiatur, ac quo Solis radii pertingunt, eo Serenißimae Domus suae porrigat gloriam. Quod dum intimo Serenitati Vestrae pollicemur voto, avidißimoque desiderio quantocyus Responsorias praestolamur: eidem longaevam valetudinem, diuturnum regimen, ac prosperos rerum successus ex animo precamur. Dabantur in Russia, in arce nostra haereditaria Zolkieviensi, die 28 Mensis Ianuarii, Anno a nativitate Domini nostri Iesu Christi 1686, Regni vero 12.

Incidenter refero: Epistolam, ut ut die 20 Iunii in Consessu iam oblata fuerit, nondum tamen translatam fuisse die 20 Novembris, quo eius mihi copiam (tum in Arabia degenti) misit Interpres Regius, Vir maximi candoris et eruditionis R. P. Raphaël du Mans, Capucinus: ex quo Lector Aulae supercilium et nationis cunctationes colliget. De successu expeditionis nostrae non est hic dicendi locus: referam, quid in Consessu gestum sit.

§. VI.Introductio ceterorum hospitum:

Legati Siamenses.
Proximus a Sueco inducebatur, recessurus in Patriam, Legatus Siamensis, natione Persa, veste, quae dimittendis [238] datur, honoraria, una cum nigrita, Collega suo, decoratus. QuocumQuo cum corr. edd. valedictionis oscula pedibus Regiis ubi ritu aulico deposuisset, receptis ad Principem suum responsoriisResponsoris corr. Kaempfer, (quas Archi-Mareschallus et Provisor frontali eius inserebant) ex scena illico reductus est. Est aulici moris, valedicentes convivio non detinere; magno abiturientium commodo, quibus, non exspectataexpectata corr. edd. Sessione solenni, valedictionis sacrum exsolvere, etiam Principi in publicum equitanti, permittitur. At hi non Regis pedem, sed stapedem dicuntur osculati. Oratoris desiderium fuerat navale a Persis auxilium contra Peguensium Principem, quem suis infestum Provinciis, et avito praesertim titulo, quem in dominatu albi elephanti possidebat, debellare constituerat. Numerosa et ingentis pretii munera tulerat, vasa innumera, aurea, porcelina Sinensia, et Vernice obducta Japonica; tum rariorum generum undique conquisitas volucres, omnia a quadringentis oblata baiulis, et uncialibus aestimata ducenties mille. Legati Gallia.
Mox intromissus est ex Gallia Legatus, Dominus Franciscus Piquet, constitutus a Pontifice Romano Armenorum convertendorum caput, sub titulo Episcopi Babyloniensis, et Vicarii Apostolici in Perside, qui facta corporis inclinatione, cum Responsoriis ad Christianissimum dimissus est. Petierat, remansurus in Perside, oblatis commendatitiis, protectionem Regis, et libertatem animis consulendi Christianorum urbis Hamedaan; A quibus vero capularis ille Praelatus, velut alienus et ignotus pastor, male cum Clero suo exceptus atque habitus, intra semestre diem obiit. Legati Poloniae.
Dehinc comparuit Dominus Suski, Serenissimi Regis Poloniarum Nuncius missus; cum non ita pridem discessisset, Oratoris munere perfunctus, Salomon Zgurski, Comes Syriensis, uterque Armeno-Graecus, ille alieno, quod usurpabat nomine proprio, hic adscito etiam Comitis titulo decoratus. Mox remittendis in Usbeciam Tartaris responsoriae traditae sunt; [239] novisque appulsis sedes assignata est. Frequentes inde hospites aulam invisunt, Legationum argumento non alio, quam amicitiae et fidei denunciatione; Scopus est, pro munusculis oblatis (equis, camelis, pellibus, rhabarbaro) dona reportare graviora, et dum sumptibus aluntur Regiis, merces libere invectas cum lucro divendere. Legati Moscoviae.
Idem congruit de officiosis dicere Legationibus Ruthenorum, quibus subinde haec aula molestatur. Novissime dimissus urbe nondum excesserat, dum appelleret cum comitatu triginta servorum Constantin Christophorowitz, natione Graecus, eiusdemque linguae in aula Magni Ducis interpres. Hic post Tartaros introductus, salutata Maiestate, ad convivandum permansit. Sinistra illi in Legationibus fata erant; nam ante triennium cum magno comitatu ad Imperatorem Turcicum missus, in Ponto Euxino quinquaginta supra centum ex suis amiserat, malignitate morbi extinctos. Hic vero ipse per suum a secretis sublatus veneno fuit; quod cum lentius in intestina ageret, detecto crimine, vivum parricidam intra horti sui pomoeria rogo impositum, cum ephebo, sceleris conscio, combussit pridie, quam ipse anno aetatis quadragesimo exspiraret; Vir Graece doctissimus, et longioris aevi dignus mihi Amicus. Legati Arabiae.
Ex Arabia quoque intromissi sunt Nuncii gemini, tribus cuiusdam vicinae Bagdado, sive Babyloniae, ab Imperatore Turcico defecturae, si exorari Regis protectio potuisset. Satraparum Persiae.
Satrapae deinde successive non pauci, quos commorari in curia eo tempore contingebat, ad convivii societatem, praeviis pedum osculis, admissi sunt. Ex spectatoribus quoque Castellanus quidam (Sulthanos vocant) in ultimam scenam provocatus est, cum duodecim, quos Regi offerendos tulerat, falconibus: quorum duo conspiciendi, ubi cominus ante thronum delati, Maiestati placerent, reductis muneribus, dator accumbere convivio iussus est. Leg. Imperatoris Romani.
Inter postremos comparuit etiam R. Pater Elias, Carmelitanus discal[240]ceatus, Vir eximiae eruditionis, Belga, ut ad litteras ab Invictissimo Romano Imperatore, quas ante triennium Prior sui ordinis (in itinere mortuus) patria extulerat, Responsorias repeteret. Ridiculum erat, eas dum capiti affixuri essent (in Monachali enim habitu incedebat) rasam invenisse calvitiem. Ulnis igitur elevatis impositae sunt exportandae. Obtinebant trium spithamarum longitudinem et latitudinem unius: in crumena reconditae Damascena, auro distincta et obsignata. Tantorum Principum epistolas ad superbam gentem per eos ferri, quos fakkiir, id est, pauperes et mendicos, vocant, res meo iudicio inconsulta et ignominiosa est. Legi enim cum Legati debeant, id est, mitti auctoritate et prudentia politica insigniores: quid aliud credet Curia, quam digniores in aulis nostris non haberi? Apostatarum.
Postremi comparuerunt ex Georgia apostatae, quos vocant, uno accessu novendecim; pro abnegationis scelere Galatis donati, atque eo honore, ut in atrii ingressu Maiestati reverentiam facerent; qua exsoluta foras reducti sunt. Dolendum est, quam illa Christiana gens, quae olim ob controversas in fide minutias, rupto Concilio, a Graecorum Ecclesia desciverat, hodie eo levitatis prolapsa sit, ut praeputium venundare exiguo lucri praemio non dubitet. Iam vicies mille inhabitare dicuntur Isfahanum, patriae et religionis desertores; rarique celebrantur Consessus, quibus non eius pulveris hominibus salutandae Maiestatis gratiam indulgeri videas. Nec tamen cuivis apostatae, sed nobilioribus saltem, hanc accedere Corinthum permittitur: In causa est ingens religionis languor et crassa fidei Christianae ignorantia; in qua se satis profecisse putant, si didicerint imagines colere, se cruce signare, et, quod prora et puppis est, ieiuniis praestare observantiam; cetero fidei articulos et fundamenta ignorantes, et saltem nominatim Christiani; ut metuam magnopere, ne tota Christiana Colchis, in Mahhammedanam [241] barbariem, tractu tandem seculorum deficiat; praesertim, cum civem exspectataexpectata corr. edd. praemia, ipsos Principes favor aulae atque promissi honores alliciant.

§. VII.Res in consessu gestae.

Haec dum ita agebantur, intercalaria quaedam sub incudem vocata, ac praesertim supplices schedulae beneficia ambientium Maiestati productae et explicatae sunt: plurimae a Memadauletho (quo cum Regi frequentissimum erat colloquium) aliae a Mareschallo, pauciores a primoribus aliis, prout petitorum rationes functionem cuiusque attinebant. Supplicantium iussi sunt nonnulli e longinquo se Maiestati sistere conspicandos; alii ad cancellos constituti, vel eventum desiderii, vel provocationem, frustra exspectareexpectare corr. Kaempfer visi sunt. Contigit inter ea, gemino spectare exemplo ritum conferendi Tadsj, sive Mitram Sophorum aulicam, quem nostrates interpretantur collocationem symboli Nobilitatis Persicae, des Persianischen Ritter-Ordens. Duo una inducebantur iuvenes in secundum atrium, quorum unus praefecturam palatii Regii urbis Keskèr, alter antistitium ambiebat non dissimile. Utrumque officium administratorem exposcebat nobilis dignitatis. Explicatis igitur a Memadauletho desideriis, ambo immotis talis constitere, usque dum eos intuens Rex, ac bene a natura formatos iudicans, petitis annueret. Quo facto, Sohbet Jesaul basjì (is est ianitorum caput, et secundus a Mareschallo) egressus palatio, fasciam sui capitis cum mitra ipse commutavit Sophica, et reversus ornatu, iussit candidatos in abdomen procumbere, extensis ad femora brachiis manibusque: tum ille elato in altum scipione diu gravi exspectavitexpectavit corr. Kaempfer fronte nutum Regis, in colloquio cum Proceribus distracti: quo obtento, podicem utriusque tribus plagis valide percussit, et hoc ipso, mussitata insuper certa verborum formula, in Sophorum ordinem eos ado[242]ptavit; caput inposterum decorare societatis symbolo, et ad munia quaevis pro meritis suis aspirare, Maiestatis nomine permissos. Levatus in genua uterque infula ornatus, percussoris baculum devotionis et gratiarum osculo veneratus est, videlicet appositione oris et frontis tribus vicibus repetita; et mox ab eodem cinctus etiam acinace, cum impetrata sparta ex proscenio discessit. Interposita mora ex praetorio ordine gemini milites, intercessore Mareschallo, provocati sunt, Domus Regiae inter Sophos, sive Ianitores, decessorum in locum substituendi: Res in imo atrio gesta est iisdem, quas recitavi, ceremoniis. Quibus finitis, voti compotes ad arma deposita regressi sunt, galeam cum nobiliore pileo spartaque propediem mutaturi. Haec inter videre contigit, fictili satis capaci aquam calentem forinsecus protrudi in supremam scenam, et ad Regale latus ab ephebo quodam deponi, cum supplici Directoris intercessione: eam ne Rex immissis sacrare digitis dedignetur; sitire eam, testati, ministrum Regium, languore chronico misere detentum, qui eius virtute convalesere confideret; naturali pharmacorum ope frustra diu tentata. Credit superstitio subditorum, effluviis Regii corporis sanandi inesse facultatem; quia sacra de stirpe natum duodecim Imamorum, quos sanasse aegrotos sine remediis legitur. Intinxit ergo primores digitos, inque gyrum bis terve agitatam tolli annuit.

§. VIII.Solennis munerum oblatio.

His absolutis, munera, cum a Legatis allata, tum extra ordinem missa ab aliis, longa deductionis serie Maiestati oblata sunt. Ordinem dirigebat non nemo primarius ex Jesaulis, qui baiulos lente procedere, et prope introitum sistere singulos gradum curavit, ut oblata Rex eminus posset inspicere. Inspectio satis erat perfunctoria, circiter ex septuaginta passuum distantia. Non dubi[243]taverim tamen, quin expensa deinde fuerint diligentius a Principe isthoc, munerum satis amante. Certum est, a Nasirio et praefectis officinarum accurate omnia pensiculari debere; alia etiam, ab exteris, quae missa sunt, exquisitim aestimari: quoniam ad valorem illorum redhostimenta paranda veniunt in duplici pretio. In fronte ducebantur, velut in triumphum, triginta praedonum Usbecensium capita, longis hastis a tinctorum famulis gestata, tanquam tesserae fortitudinis, ab Archisatrapa Chorasmiensi missa; quos excipiebant primipili praedonum tres, ligneis collo numellis vincti. Reducendis, ex spectaculo, dicebatur poena esse decreta, ut devorandi molossis obiicerentur. Sequebantur atri coloris equi Arabici tres, a Principe eius terrae missi; Hos vero falcones sex, singuli manibus singulorum gestati. Inde Serenissimi Regis Suecorum munera, videlicet horologium a sex baiulis, et novem Italicae artis sclopeta, a singulis portata. Rursus equi septem, ex vario colore integumentis cooperti, singuli a gemino equisone ducti. Mox pelles mustelinae Scythicae, (Zobellinae) duo specula, et ex eodem vitro cista resplendens, sarcophagi minoris magnitudine et figura, omnia Ducis Moscovitarum munera. Tum ex Polonia falcones vivi quinque, a totidem baiulis gestati, unus siquidem in via mortuus erat. Deinde cameli, muli, equi, cervi, distinctis vicibus adducti sunt non pauci; quorum vero ordines intercipiebant ductores quidam operum mechanicorum, veluti pannorum, aureorum, argenteorum, bombycinorum, sericeorum, laneorum; tum, qui aulaea et integumenta pretiosa, qui arcuum et sagittarum fasciculos, qui pellium variarum volumina, qui ocreas et calceamenta diversi generis baiulabant, atque alia non nulla, ab amanuensi meo, qui in horto constitutus palimpsesto singula consignabat, non satis agnita. Lintres quoque octo numeravimus inter dona postrema adductos, unum stapedibus [244] ferreis, duos funibus equestribus, duos item leguminibus, tres ligneis haustris et cochlearibus plenos. Agmen muli claudebant gemini, onusti centonibus. Tenebat munerum catalogum Memadauleth, ut posset, quaesitus a Rege, singulorum datores indicare.

§. IX.Prandium.

Hactenus epuli spectatores ultra trihorium accubueramus (id sibi temporis agenda in Consilio vindicaverant) cum tandem, finita oblatione, coeptum est serium adornari prandium. Proinde novae in cylindri figuram convolutae mappae, vasaque plena operculatis dapibus apportata ex coquina, et ante palatium, in humo tegminibus strato collocata sunt, inibi relinquenda, donec inferendi daretur tessera. Numeravi patinas amplius centenas, una cum operculis ex obryzo fabrefactas, omnes tanti ponderis et molis, ut omne baiulatoris robur singulae exposcerent. Opercula turbinatam exhibebant fastigii formam, quae ferculis commode operiendis esset idonea, pari figura accumulatis. Omnes oryzam fovebant more coctam Persico, id est, spissam, granis lentore non cohaerentibus, qualem appellant Pilaù; illam vero condimentis, quibus gulam geniumque demulceret, diversissimis temperatam: Alia enim mixta et percocta erat frictis, assis, vel elixis carnibus; alia amygdalis decorticatis et passulis maioribus; alia bulbis et variis oleribus, illo praecipue, in quod Romani fidicen Lyrae tantopere invehitur; alias etiam cupediarum raras et conquisitas varietates in superficie sua referebant. Nec coloris multiplex deerat mangonium, quo salivam intuentibus moveret, niveo, roseo, crocino, caeruleo, caesio, murino, purpureo, nam hos colores potissimum observavi. Scutellae patinarum numerum pene superabant, pauciores aureae, pleraeque pro obsoniorum conditione, porcelinae. Contenta erant herbae crudae, praeser[245]tim cepae; atsjaar, i.e. fructus et radices aceto conditi; tum liquores sorbiles et embammata. StabantExpectabant corr. Kaempfer foris epularum baiuli, oculis in scenam intentis, et Archi-Mareschalli de inferendo iussa exspectabantexpectabant corr. edd., expectantibus corr. Kaempfer: quibus post horae quadrantem nutu datis, primus per atriensem provocatus est Tusjmaal basjì, id est, supremus dapifer, et culinae Regiae inspector, scipione longo, qualis Mareschallorum est, superbe armatus. Is statim, atque pedisequorum cum manipulo, pedem in prima scena figeret, oculos probe ad omnes circumduxit discumbentium ordines, et quid facto opus sit cognito, mox in scenam se protulit alteram, Archicamerarium hortatus nutu, tollenda curaret bellaria ante Maiestatem posita: In cuius obsequium, spadones, mutata statione, Regem a fronte circumdederunt, ordine adeo arcto, qui mensam ab hospitis aspectu intercluderet. Tum, ad Regis sinistram, primus quadras cum bellariis, mox sputi receptaculum, ultimo toralium removit, et successive tradidit adstanti socio, hic eadem tertio, tertius quarto porrexit, donec spadonum emensa manus, ad ministrosminstros corr. Kaempfer, quos per atrium longa serie sparserat Archidapifer, pervenirent, et per horum quoque manus progressa, extra atrium proferrentur. Pari successu ante convivas tabulae cum paropsidibus, mappis et urnulis remotae, et coenaculo cum mira celeritate eliminatae sunt, sine ullius hominis discursu et loquela. Apparatum omnem servi Halwatsjì, ad cancellos constituti, excipiebant, distributoque inter adstantes socios et atrienses quicquid eduliorum repperissentreperissent corr. edd., mappas et vasa inania in custodias rettuleruntretulerunt corr. edd.. Hoc facto, simul ingressi comparuerunt prandii curatores, Suffratsji basjì, sive stratorum director; Tsjurektsji basjì; primarius temperator sorbilium; Turtsji basjì; primus acidorum et salsamentorum conditor; Sebtsji basjì, supremus olerum praefectus; et Tsjini Kesitsji basjì, praecipuus vasorum [246] Sinensium, simul ac dapiferorum inspector; stipati rerum, quas quisque curabat, latoribus et administris. Tum supremus strator mappam proximo Cubiculari pro Regio triclinio tradidit; quae per manus eunuchorum omnium volutata, tandem ab ultimo Camerario expansa est. Caeteras mappas pro mensis hospitum, ipsi explicabant latores. Mappae omnes erant ex panno Attalico, cum paris telae trilice concinnatae, foribus opere Phrygio exornatae aureis argenteisque, et prioribus nequicquam splendore vel pretio cedentes. Mox castrati ordinis, aureo instructus gutturnio, procurrit puer, et manus Regias inundavit aqua limpida repente, quam Rex strophiolo, per Archicubicularium dato, abstersit. Idem pro lotione liquor primoribus medii atrii, ex aureis quoque gutturniis, oblatus est, verum per vulgares servos. Mantilium non fuit usus; quisque madorem proprio abstergebat linteo, ex sinu pectoris deprompto; In eo, ob cinctum femoris, commode abscondit natio, quicquid solent nostrates gestare in perulis. Dehinc panum facta est distributio, et singulis praeposita ovalis figurae placenta triticea, crassitiem obtinens auricularis digiti, et duarum spithamarum longitudinem, non crediderim pro cibo, sed loco orbis et mantilis. Nec mora, scutellae cum iulapiis, sorbitionibus et salsamentis illatae, et per mensas digestae sunt; demum et ipsae dapes in vasis praegrandibus apportatae, et demptis ante mensas operculis, simplici ac pressa serie sunt appositae. Missus in mensis omnibus, discumbentium respondebant hospitum numero , tantum ante Serenissimum, praeter scutulas, numerabantur duodecim, in quadratum ordinem dispositi, atque his insuper unus in medio catinus aureus monstrosae magnitudinis, plenus oryza, carnibus et variorum esculentorum lautitiis, in turbinatam colliculi molem aggestis; qui vero, quod a paucis dirigi non posset, feretro [247] impositus aureo, et ab octo baiulis, non quidem per atrii longitudinem, sicut cetera fercula, sed, facto viae compendio, per posticum, cui Rex in vicinia assidebat, permoleste illatus est. Sic adornatis tricliniis, sese scenis extulerunt curatores, cum servis et baiulis, saltem structoribus, qui fercula distribuerent, demoratis. Tum, Archistructoris loco, Mehter (prius divinam benedictionem clara voce precatus) ante Regios missus inflexis consedit genibus, et ex lautioribus, postquam illos praelibasset, patellas quatuor Regi praeposuit. Ceteri structores exsertisexertis corr. edd. suis quoque lingulis (quas intra cingulum gestabant praelongas aureas) mensis reliquis ministrabant singuli, tantum de dissitis impertientes, cum de propinquis capere cuivis esset in proclivi. Convivarum nemo cultro aut furcilla utebatur. Exulant haec a Persarum mensis impedimenta; sola instrumentorum vices gerente dextra; (sinistram turpe est adhibere in convivio) Carnes quippe ad eam mollitiem percoquuntur, ut digitis comminui nullo possint negotio. Nec cochlearium usus hic erat, nisi pro hauriendis iulapiis, quibus subinde gutturis officium levigabant. Non credat Italorum sobrietas, quantos Persicum genus hospitum oryzae bolos deglutiverit, simul cum portione carnis non contemnenda assumptis, et ne quicquam praemorsis: Naturam iudicaverint dentes Persis dedisse inutiles et otiosos, si solius manducandi causa dederit. De panibus nemo micam comedebat, quasi cibo minus de tempore, tanto cupediarum in affluxu. Exulabat vinum: Eo Regem, aegritudine levatum, Medici interdixerant; ad cuius abstinentiam toto Regno vitalis ille liquor ex conviviis Musulmannorum proscriptus erat. Vices tamem egregie supplebat Iulapiorum genus, omni vino et nectare suavius, ex aqua rosarum, succis limonum et granatorum, saccharo atque rebus cordialibus, perquam sa[248]pidis et suaveolentibus paratum. Nec sitienti fontana deerat, quam ad cuiusque nutum pocillator ex porcelino vase liberaliter propinabat. Saltatrices quoque ac cantrices aberant; eo consilio repulsae, ne his Princeps illecebris denuo in corporis noxam impingeret. Aberant gladiatores, luctatores, comoedi, quos alioqui et consimiles agyrtarum globos invitare voluptas, vino lacessita, non raro solita erat. Cum prandii exordio quoque Musicorum cessabat studium, instrumentisque reconditis, non in fidibus amplius, sed in patinis decertabat; exemplo ceterorum, qui solis omnes intenti missibus, alto prandebant silentio sepulti. Vix Sueci ceperamus etiam ferculis admovere digitos, hactenus novitatibus obiectorum et voracis scenae contemplatione suspensi, cum Serenissimus Convivator inopinatum convivio, ablutis manibus, colophonem, sub ipso prandendi ardore, imposuit. Quo ipso omnes manum sustulere de tabula; simul irruentibus ministris, qui incredibili celeritate cibos mappasque ex coenaculo tollerent, ab imis sessionibus auspicati. Peregrinum erat, epulantis convivii tam subito mutatam spectare scenam, et in momento in Socraticae sobrietatis theatro constitui, quod Persico apparatu et epularum Regali magnificentia paulo ante luxuriaverat. Mirari tunc hospitum desiisses summam ingluviem, qui prandii tam concitatum praedocti terminum, quippe intra quadrantem finiendi, id studiose egerant, ut temporis invidiam mira celeritate compensarent; cuius haud aeque consciis id evenit, ut segniores in opere, nondum satiatis ventriculis epulo excesserint. Quid ultra? Praeter Serenissimum omnes se ex atrio proripuere, et insalutato Rege, nullo observato ordine discesserunt. Tantum solio propiores Maiestatis contuitum venerabantur, non profunda corporis inflexione, sed dextra manu, quam fronti admovebant. In theatro fori cessavit eodem [249] tempore ab officio chorus tympanistarum et tubicinum, qui incredibili tumultu Regali admissionis festo, inde a praecedente vespera adfremuerant. Reduces facti, lares nostros militari custodia, qua hactenus caruerant, munitos invenimus: qui et caeteris tutelae honos datus est Oratoribus, vultum Principis nobiscum prima vice veneratis. Ab omni historiarum memoria Persarum fastus in conviviis obtinuit, ut non ii tantum, qui in dignitatis fastigio constituuntur, aut divitiis affluunt, maiorem ostentare honore suo vel opibus magnificentiam studeant, sed illi etiam, quos fortuna in obscuro tenet, impares viribus impensas facere non dubitent hospitalitate; luxuriae mater quod procul dubio coeli existat genius. Omnes Regis epulae, prandia, coenae, in Camera computationum ad certam reducta leguntur pecuniae summam, ex qua magnificentiam possis coniicere. Victus aulae ordinarius quotidie aestimatur tomanis triginta quinque; prandium solius Principis tomanis duodecim. Notabile est: Primores, invitantes ad festivitates suas Regem, non ipsum parare epulum, sed prandii pretium expendere, totidem, quot dixi, tomanos. Privatim vescenti, vasa non aurea, sed murrhina vel porcelina serviunt, viginti in prandio, in coena duodecim. Pretium solennis convivii me latet; scio, quam breve sit, tam plenum, tam splendidum, tam sumptuosum esse: etsi mensas, missibus commutatis, more nostro non variet. Quanti autem momenti fuerit; multifariam tamen refunditur, tot datis muneribus, cum a Legatis et hospite extraordinario, tum inprimis a Satrapis et regni Magnatibus, quae sub anni auspicium homagii loco offerunt. ParopsidesParposides corr. edd. aureae, conviviis destinatae, dicuntur ad millenarium numerum exsurgere, et in aere constare amplius trecenties mille tomanis; cetera supellectilia, rarioribus annumeranda, idem pretium pene duplo [250] excedere; quintuplo et ultra superare gemmas et cimelia, quae partim Rex fasciae capitis, capulisque pugionum et acinacum, inserta gerit, partim recondita domi servat, et in thesauro arcis Kalahi berrùk. De quibus prolixius disserendi occasionem habebimus in nostro Hodoeporico. Tantum de hodierno Persicae Aulae Statu!