580610
Zenturiatoren an Johannes Oporinus

Magdeburg, 10. Juni 1558.

UB Basel, Frey-Gryn. II 9, 261.

Unbekannte Sekretärshand. Unterstreichungen und Randnotizen vom Sekretär des Oporinus.

Papier, Format 2°.

Transkription

Adresse: [261.2v] Optimo et integerimo viro D[omino] Johanni Oporino, typographo Basiliensi, Domino et amico suo colendo. Basel.

[261.1r] S[alutem]. Exhibuit nobis Wilhelmus1 noster transactionis formulam.a Sperabamus autem nos aliquanto plus pecuniae praeter exemplaria accepturos esse, quantis enim sumptibus quantisque laboribus nobis huius historiae collectio constet, credimus te aliquantutum ex re ipsa aestimare.2 Neque vero de nobis magnopere laboramus, sed ad communes sumptus tolerandos & opus continuandum profecto non parua pecunia sufficiet. Ne tamen tu quoque in tua inopia nimium videaris gravatus, transactioni isti modo acquiescimus.

Porrò iuxta conventionem propriis nostris sumptibus qua reliqua apud nos fuere, de tribus centuriis iam mittimus, nec dubitamus te in aeditione summam fidem & diligentiam adhibiturum esse.3

Omnino opus erit perito & docto correctore, qui res etiam intelligat, ac distinctionum orationis, ac locorum rationem habeat. Index non praetermittatur, qui quidem absque negocio componi potest in tanta rerum omnium perspicuitate.b

Valde cuperemus tabulas Cosmographicas, quales in Hontero4 sunt apponi, eam curam quaesumus ne abiicias.c 5 Centuriam quamlibet singulatim imprimes. Nam id uidetur propter plures causas commodissimum, cuilibet quoque suam dedicationem adiecimus. Idem vellimus observari in secundo primae centuriae libro.6

Si quibusdam caput de doctrina, praesertim in prima centuria videtur historicam brevitatem excedere, nihil refert. Nos enim nostrum ea in re habemus consilium. Neque amputari ea in parte quicquam sinemus.7

Quod de mutatione pecuniae scribis, optime Oporine, vehementer dolemus tuis laboribus non respondere premia.8 Sed nos quoque in summa inopia sumus, [261.1v] et vix undecumque tantum colligimus unde operariis huius negocii, & quidem admodum tenuiter satisfaciamus. Cives vero nostri bello superiori ita sunt exhausti ut cum pauperitate propemodum extrema conflictentur. Scripsimus autem ad communem amicum nostrum D[ominum] Illyricum, diligenter, qui notitiam quorundam Augustanorum habet, ut ipse pro te intercedat.9 Quid effecerit, procul dubio ad te perscribet. Plura nos miseri si possemus libentissimed praestaremus.

Corpus doctrinae ex prima centuria sicuti continetur, in primo & secundo eiusdem libro seorsim & quidem quam primum aedi cuperemus in octauo ut vocant litera cursiva. Capite quartoe Mittimus igitur titulum & prefationem praefigendam. Ita autem imprimes. Incipies in capite 4 primae Centuriae et fiat titulus. PRIMA PARS DOCTRINAE CHRISTI EX EVANGELISTIS. Postea initium fiat à titulo DE SCRIPTVRA VETERIS TESTAMENTI. Et sic omnes locos dogmaticos usque ad finem subiicies. Deinde rursus alius titulus inscribatur. ALTERA PARS DOCTRINAE CHRISTI EX ACTIS, EPISTOLIS ET SCRIPTIS APOSTOLORVM. Et hic statim a primo articulo fiat initium, & adiiciantur reliqua usque ad finem.10

Speramus autem te ad proximas nundinas Francofordianas maturaturum esse, tum hunc libellum tum etiam centurias. Iam petimus nobis paginas mitti, quas hactenus de hoc opere impressisti. Bene in domino Vale.f Magdeburgi 10 Junii 1558. T[ui] s[ervissimi] Gubernatores operis Ecclesiastici in Magdeburg

[261.2r] Caeterum id propemodum fueramus obliti quia seorsim quoque aedimus doctrinae Corpus, ideo speramus, teg iustum et mediocremh etiam eius libelli nobis exemplarium numerum daturum esse, sicut omnino aequitas postulat. Iterum vale.


Kritischer Apparat

a Anmerkung am rechten Rand von Johannes Oporinus De centuriis Ecclesiasticis agitur

b Anmerkung am rechten Rand von Johannes Oporinus Index requiritur

c Anmerkung am rechten Rand von Johannes Oporinus Tabulae Cosmographicae

d Verbessert durch Johann Wigand aus libenter

e Textergänzung am rechten Rand durch den Sekretär des Oporinus Capite quarto

f Handwechsel zu Johann Wigand

g Folgt gestrichen quoque

h Textergänzung in der Zeile et mediocrem


Sachapparat

1 Wilhelm Eck (Eccius), der Briefbote der Zenturiatoren. Vgl. 580315, 580828 und 590829.

2 Die Anzahl der Freiexemplare betrug 100. Sie waren der "Geschäftsgewinn" des Kollegiums, den sie an Freunde und Gönner verteilen konnten. Vgl. 580828.

3 Die ersten drei Bände der Zenturien erschienen 1559. Vgl. Diener: Centuries, 155f.

4 Jacobus Honterus: Rudimentorum Cosmographicorum libri III. cum tabellis Geographicis elegantissimis, Tiguri: Christoph Froschauer, 1552. [opac].

5 Den Zenturien wurden letztlich keine topographischen Karten beigefügt.

6 Die erste Zenturie ist als einzige in zwei Bücher aufgeteilt, doch besitzt das zweite Buch nur ein sehr schlichtes Titelblatt, dagegen aber eigene Widmungsepistel und Register. Daher ist beim Druck der beiden Bücher besonders auf die Trennung zu achten. [Online].

7 Das Lehrkapitel (Kapitel 4) umfasst vor allem im zweiten Buch der ersten Zenturie einen sehr großen Umfang: im ersten Buch sind es 204 Spalten (Sp. 23-227), im zweiten Buch 445 (Sp. 33-478). Vgl. Cent. I lib. II, Sp. 23 - Sp. 227; Cent. I lib. II, Sp. 33 - Sp. 478.

8 Vgl. 590829.

9 Vermutlich Ulrich Fugger, der Ratsherr Johann Baptist Haintzel und der Stadtarzt Achilles Pirminus Gasser. Zu Flacius' Verhältnis zu Fugger und der Nutzung der Bibliothek vgl. Lehmann: Fuggerbibliotheken, T. 1, 145-149. Haintzel und Gasser wurde 1564 die achte Zenturie gewidmet. Vgl. Cent. 8, Bl. α2r [Online].

10 Sýntagma, seu Corpus doctrinæ Christi, ex novo Testamento Tantum, Methodica ratione, singulari fide & diligentia congestum, per Iohannem Vvigandvm, & Matthaevm Ivdicem, Basileae: Johannes Oporinus, 1558. [gbv]. Oporinus hatte Wigand und Judex gebeten, die Lehrartikel der ersten beiden Bücher der ersten Zenturie in einem Buch zusammenzufassen, vermutlich aus verlegerischen Gründen. Vgl. Kolb: Syntagma, passim. Sie repräsentieren die unverfälschten Lehrinhalte der Apostelkirche, allerdings war das Buch, das, im Gegensatz zu den Zenturien, noch im selben Jahr erschien, voller Fehler. Vgl. 581114.

XML: http://diglib.hab.de/edoc/ed000086/Basel/UB/580610_Zenturiatoren_an_Oporinus.xml
XSLT: http://diglib.hab.de/edoc/ed000086/tei-transcript.xsl