570324
Paulus Scalichius an Marcus Wagner

Regensburg, 24. März 1557.

Wagner: Thüringen Königreichs, Bl. M v - M 2r.

[M v] S[alutem] P[lurimam] D[icit]

ALcuini Caroli Magni praeceptoris scriptum de Trinitate impressum,1 & manuscriptum à te mihi contraditum, vna cum supplicatione perlegi, vna quoque cum Apologia pro Ludovvico quarto2, & excerpto vetustissimarum praeclarè gestarum rerum à maioribus longe retro saeculisa , idque occasione arrepta praesentibus Reuerendo G. Zasio3, Nidpruckio & Hallero4, Rom. Caes. Mai.5 obtulimus. Quae [M 2r] non solum eius M[aiestate] maximae fuerunt voluptati, sed etiam nobis iniunctú est, vt tibi literas commendatitias ad G.P. conficeremus, vt in toto imperio vetustissima monumenta inquirendi occasionem liberrimam habeas, quare tibi 25. Martij diem in aedibus R. praefinio. Staphylus6 tibi familiarissimus in mensa nuper nobis retulit, te in Borussia egregiam operam nauasse contra Osiandrismum & Dantisci, & in Regiomonte multa vetustissima monumenta collegisse, & in Polonia peruetustos codices corrasisse, & in primis librum quendam membranaceum de Rutenicis missis impetrasse per Nostvvicium in Borussiae Principis Alberti Bibliotheca, quem, si ad manus est, vt mihi vsui des, ad tempus, te hortor.7 Deinde videre cupio Paparum vitas à Damaso incipientes, quarum tantum excerptum quoddam mutilum mihi in proximo colloquio monstrasti.8 Ruthenicarum quoque Ecclesiarum ritus & ceremonias in veteri membranaceo codice prorsus lacero habet R. quem neque ego, neque E.C. legere potest propter fracturas & continuas literas inuicem connexas. Quare si ocium tibi fuerit successiuis horis, R. ad descriptionem tibi praefiniri tempus concupiscit, vel vt tuis Amanuelibus istum laborem iniungas. De diplomate ad Episcopatum P. consulatur Nid[bruck] .9 In perquirendis vetustissimis monumentis, & libertate Germanica expiscanda conatum tuum laudo. Vale, & me iturus ad coenam paulisper accede. Restituam enim acta manuscripta Foelicianae haereseos10 vna cum alijs materijs, & simul tecum colloquar de priuata disputatione instituenda inter me & Gallum de articulis tibi notis.11 Ideo literae crastino die tradentur. Bené vale. Ratisp. 24. Martij 57.

Rom[ani] Caes[aris] Maiest[atis]

S[ecretar] us.

Paulus Scalichius.


Kritischer Apparat

a Emendiert aus faeculis


Sachapparat

1 Flacius bat Wagner am 18.2.1557 (570218) um Übersendung der Abhandlung Alkuins über die Trinität, schrieb aber nichts über seine im selben Jahr erfolgte Edition. Siehe ebd. Dass Scalichius Alkuin dezidiert als Lehrer Karls des Großen bezeichnet, scheint auf die Kenntnis der von Flacius besorgten Ausgabe oder aber auf das Manuskript derselben zu deuten. Bei einem Druck könnte es sich andernfalls um die von Lucas Lossius edierte Publikation handeln. Alcuini, Abbatis Turonensis, Theologi Catholici doctissimi, de fide sanctae & individuae Trinitatis, Libri tres. Franc[ofurti] ad Moenum: Chr. Egen, (1555), [opac].

2 Unter dieser Apologie verstand man den Defensor Pacis des Marsilius von Padua. Flacius besaß vermutlich die gedruckte Werkausgabe: Marsilius de Padua: Opvs insigne cvi titvlvm fecit avtor defensorem pacis, quod questionem illami olim controuersam, de potestate papae et imperatoris excussissime tractet, [Basel]: [Curio], 1522 [opac] Vgl. Hartmann: Humanismus, 256.. Eine Apologie Kaiser Ludwig IV. durch einen unbekannten Wolf Ungarus erwähnt Wagner in der Liste der zurückzusendenden Bücher, vgl. 570618.

3 Ksl. Rat, Sohn des berühmten Juristen Ullrich Zasius, später ksl. Vizekanzler.

4 Der kaiserliche Rat Christoph Haller von Hallenstein (1509-1581) hatte nach der Abdankung Ks. Karls V. im September 1556 die Niederlande verlassen und übernahm den Transport der Reichsregistratur von Brüssel nach Wien. Nach dem Tod des Kaisers am 21. September 1558 trat er in die Dienste des Herzogs von Savoyen als Hofmeister in Turin. Er bestätigte mit Nidbruck Wagners Tätigkeiten als Quellenerforscher in 570614.

5 Kaiser Ferdinand I.

6 Staphylus, als Lutheraner und Theologieprofessor in Königsberg ein entschiedener Gegner des Osiandrismus, war 1553 zur römischen Kirche zurückgekehrt. Auf dem Wormser Kolloquium und auf dem Reichstag von Regensburg 1557, von dem Scalichius berichtet, trat er als vehementer Gegner gerade der historischen Positionen der Lutheraner auf und beschuldigte sie, die Quellen zu deformieren. Wagner: Einfeltiger Bericht, Bl. 46r-v. Zu Staphylus im Dezember 1556 verfasste Consultatio, die ebenfalls die historischen Fragen nach Verfälschungen der alten Kirche stellte, vgl. Bundschuh: Wormser Religionsgespräch, 357-369.

7 Wagner hatte sich 1551-1552 im Auftrag der Seestädte auf die Suche nach alten Quellenmaterialien auf eine Reise nach Polen, Preußen und Danzig begeben und war dabei von dem Osianderanhänger Johannes Funck des Aufruhrs bezichtigt worden. Wagner: Einfeltiger Bericht, Bl. 21v-22r; Schneider: Bibliotheksreisen, 679f. Zum Osianderstreit vgl. Stupperich: Osiander, 212-362. In der Übereinkunft der eigenen lutherischen Liturgie mit Formen von Messen der Ostkirche erhofften die Zenturiatoren, Nachweise für die Allgemeingültigkeit der eigenen Lehre und Kirchengestalt zu finden. Vgl. die Anweisung für Sartorius 550000.

8 Zu dem Papst Damasus I. zugeschriebenen "Liber pontificalis" vgl. 550701 und 570218.

9 Vermutlich ein Besuch Nidbrucks im Bistum Passau.

10 Zu den Auseinandersetzungen um den Adoptianismus vgl. 570218.

11 Von der Disputation zwischen Gallus und Scalichius berichtet Wagner: Einfeltiger Bericht, Bl. 48r-v.

XML: http://diglib.hab.de/edoc/ed000086/Wagner/570324_Scalichius_an_Wagner.xml
XSLT: http://diglib.hab.de/edoc/ed000086/tei-transcript.xsl