Adresse: [9737i.68v] Nobilitate generis, eruditissime et virtute clarissimo viro D[omino] Doctori Casparo à Nydbruck, Regio Consiliario, domino observando. Viennae

[9737i.67r] Salutem in Christo. Cum te quamvis facie ignotum, vir clarissime, amarem iuxta ac colerem propter ingenii et animi dotes plurimas, quas tali loco collocatus praecipue et conferre ad iuvandam Rempublicam literariam et Christianam cum posses, tum velles, beneficio me affectum singulari arbitrabar, missis nuper abs te humanissimis literis.1 Quarum occasione, ut honestissismum mihi aditum fecisti, ad tui non tantum notitiam, sed et amicitiam, ita ne quid in hoc genere a mutui officii, cum publica utilitate nobis coniuncti, iure desiderari in me queat, summa mihi dabitur opera. De historico Illyrici instituto, quod scire cupis, tantum habeo. Collegit primum autores, veteres ac recentes haud paucos, ac seorsim annotavit, quis quid quolibet tempore reprehenderit sub Pontificibus in tota gubernatione Ecclesiae. Quem libellum nondum aeditum ego vidi, et legi adhuc rudem, cumque edetur, dabit occasionem tibi et aliis similia consignandi.2 Alterum Illyrici propositum est, texere perpetuam Ecclesiae historiam, a Christo ad nostrum usque hoc seculum, alteri non prorsus dissimile. Nam et in ea historia praecipue hoc spectabitur, ubi quolibet tempore, et apud quos fuerit vera doctrina et ecclesia, a quibus defensa et obscurata. Sed eum ad hanc rem passim conquirendi sint vetusti codices, convenientes proposito materiae excerpendae, iudicio excerptae in ordinem redigendae, gravi et non ineleganti oratione explicandae, facile b tu quidem in[9737i.67v]telligis pro summa prudentia, tempus, sumptum, et pluriam, quam unius operam requiri, teque ut quod potes, sanctum et utilem Ecclesiae conatum, per tuo in eam studio, omnibus his rebus adiuves, ipsa te pietate tua moneri.

Literas in Martio redditas per me accepit Illyricus, et quod iusseras, responsum Wittebergam ad Eberum misisse arbitror.3 Quas nuper Homelius4 abs te attulit, ad Calendas Januarias, si prius non poterit, recte accipiet.5 Imponis mihi negocium rerum verarum quasi iudicem quendam ac methodum faciendi in Veterum scriptis, quod etsi longo est supra meas vires, tamen vix etiam tentare sinunt reliquae occupationes. Itaque nihil fere polliceri in hac re possum, quantum vis velim. Sin autem brevi aliquid miseris, furtivis operis hoc saltem praestaboc, ut cum expectatiori satisfacere haut queam voluntati morem geram. Rapsodias in Galatas iam vix agnosco, ex quibus si quid publice profuturum speras, epistolae totius dispositionem, ac breves praecipuarum rerum summas velut indices promitto. Accipe iam primam concionem, non nostris tantum sed toti pene ecclesiae scriptam.6 De Coena Domini propediem dabo praefationem contra novos Zwinglianos, cum sententiis veterum a Philippo Melanchthone de hac re collectis, et olim editis.7 Parod pro mensura mei doni methodicam expositionem Catecheseos, quae iam pro Concione recitatur in hac mea Ecclesia, ac iudicio piorum in hoc fortasse aedetur vt rudiores etiam complecti animo summam ac methodum quandam e totique [9737i.68r] Christianae doctrinae possint.8 Operantes bonum, Galatis inquit Paulus, non defatigemur, tempore enim suo metimus indefessi.9 Quod ut tu tuo loco prae ceteris uberrime potes, ita feres prae caeteris manipulos post sationem hanc in messe uberrimos. Bene Vale, nosque ut coepisti, porro complectere. Salutem vicissim opertant Domini Hiltnerus, Zolnerus10 et Tilianus11, Tui amantiss. atque observantiss. Ratisponae iiii nonas Decembris Anno 1553.