560314A
Causae quare necesse sit fieri accuratam dispositionem historicam singulorum capitum

Magdeburg, 14. März 1556.

Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel, Cod. Guelf. 11.20 Aug. 2°, Bl. 33r-v.

Sekretärsabschrift, Hand identisch mit 540300A (Consultatio); Person unbekannt. Lediglich Datierung von Johannes Wigand.

Papier, Format 2°.

Transkriptionen:

[33r] Causae quare necesse
sit fieri accuratam dispositionem
historicam singulorum capitum. 14 Martii 1556.a

1. Ut fiat delineatio, non minus obscura, totius scriptionis, ac forma quaedam seu idaea conspectui pateat.1

2. Ut scriptor ipsam materiam in suo ingenio quasi percoquat & maturet.

3. Ut meliori ordine singula membra collocentur, quod in tam multis rebus, nisi talis distributio sit facta, non potest observari.2

4. Ut facilius, rectius, nervosius ac significantius omnia exponantur.

5. Ut collegae in hoc communi opere accuratius omnia perspicere,3 considerare & de rebus necessariis monere in tempore & adiuvare possint.

6. Ut non sit necesse totiesb retexi unam materiam.

7. Si qua occurrunt adiicienda, ex sequentibus aut praecedentibus libris, ut sine magna difficultate addi possint.

8. Cogitandum omnino est, diversa esse officia invenire, disponere & eloqui, ut rhetores non frustra tradunt,4 & cuilibet parti suam curam & diligentiam esse necessario tribuendam, si modo aliquid vel mediocriter elaboratum, sibique constans aut consonans debeat confici.

9. Summa, & intellectus & memoria dispositionem flagitant. Nam cum collectio non summo iudicio quod ibi adhiberi non potest, res comportet, ad haec variorum autorum diversa, & nonnumquam etiam pugnantia testimonia annotet, necesse est ut aliquando tandem illa omnia diligentissime iudicentur, excu[33v]tiantur & examinentur. Hoc vero alias, nisi in distributione, fieri haud quaquam potest. Nam in scriptione intellectus in verborum & sententiarum delectu & collocatione est occupatus, ut aliis vacare minimè rectè possit. Tum item memoria, cum tam multas varias minutasque res per tam multas chartas dispersas, ante se habeat, & ad haec in cura verborum sententiarumque versetur, necessariò multa obliviscitur & praetervolat. Experientia id nos quotidiana docet, cum etiam in una re, eaque crassa aut conspicua exponenda versamur. Multa enim subinde praeclara in mentem aliud agenti veniunt, quae nisi protinus annotes, mox non facile reditura avolant.5


Kritischer Apparat

a Textergänzung am oberen Rand 14 bis 1556.

b Folgt gestrichen rex


Sachapparat

1 Starke Übereinstimmungen in der Wortwahl mit den Regulae 560314 Art. 1.

2 Übereinstimmung in der Wortwahl (singula membra) mit den Regulae 560314, Art. 1.

3 Übereinstimmungen in der Wortwahl mit den Regulae 560314, Art. 13.

4 Zur Unterscheidung der rhetorischen Kategorien "Finden", "Anordnen" und "Formulieren" vgl. 560216B.

5 Diener: Centuries 119 meint, dass dieser letzte Abschnitt Ergebnis der eigenen Arbeitserfahrung sei. Vgl. Diener: Methodik, 152. Das Motiv des Zu- und Wegfliegens der Gedanken taucht in der Metaphorik der seinerzeit reichen Literatur zu Erinnerungstechniken häufig auf, es ist in diesem Fall vermutlich eine negative Abwandlung der Bienenmetapher, die entscheidend von Sen. ep. 84 geprägt wurde. Vgl. Jürgen von Stackelberg: Das Bienengleichnis. Ein Beitrag zur Geschichte der literarischen imitatio, in: Romanische Forschungen 48 (1956), 271-293; Juliusz Domanski: Bienen-Metapher und Mythologiekritik in der Renaissance, in: Renaissancekultur und antike Mythologie, hg. Bodo Guthmüller u. Wilhelm Kühlmann (Frühe Neuzeit 50), Tübingen 1999, 1-14; auch 540300A. Memoria ist nicht mehr allein ein Merkvorgang, sondern unmittelbar mit dem Prozess des Notierens - sei es in Form einer Loci-Communes-Sammlung oder eines Florilegiums - verknüpft. Zur kulturgeschichtlichen Veränderung der Memoria durch die vermehrte und genaue Lektüre der Bibel in Gefolge von Buchdruck und Reformation hin zu einer Erinnerung der Wortwörtlichkeit vgl. Berns: Mnemotechnik, 70f. u. passim.

XML: http://diglib.hab.de/edoc/ed000086/Wolfenbuettel/HAB/560314A_Causae_quare_necesse_sit_fieri_accuratam_dispositionem_historicam_singulorum_capitum.xml
XSLT: http://diglib.hab.de/edoc/ed000086/tei-transcript.xsl