1. Necesse est omnino & extra omnem controversiam Architectum habere materiam scribendam, quam maximè & diligentissime cognitam ac perspectam, suisque propriis manibus, ut ita dicamus, subactam, agitatam aut mollitam, ut videlicet sicuti architectus dum caedit materiam vel eam praeparat, iam ideam non tantum generalem alicuius domus, verum singularum etiam partium, ac si iam coram astaret tota contignatio, in mente habet, [35r] ita & scriptoricus Architectus, ut sic loquamur, non tantum quandam generalem ideam totius operis in mente circumferat, sed cuiusque libri, eiusque capitum formam quandam sibi in mente fingat, & antequam scribat, praecogitet.1 Item sicuti architectus non subito, nec una tantum cogitatione omnia assequitur, iam de ista mox de alia idea cogitat, donec collatione omnium tandem pulcherrimam concipiat, & postea velut pariat combinandis & construendis materiis, ita scriptor de rerum optima collocatione & quasi formatione singularum partium, diligenter cogitet ac recogitet, priusquam ad scriptionem se accingatb . Quare omnino videtur consultissimum esse, aut etiam plane necessarium, ut ipsemet Architectus quam maxime plenos hisce rebus autores cognoscat, indeque suo instituto convenientia colligat, collectoribus vero tradat aridiores, seu magis vacuos, ac unde pauciora aut etiam incertiora, maiorique labore colligenda restant.2

2. Quare oporteret scriptorem Ecclesiasticas historias Eusebii & Nicephori3, aliquos breviores ac meliores Patres, Concilia & quosdam de praecipuis chronicis perlegere, alia vero collectores. Atque huius rei gratia habet scriptor proprium Eusebium.

3. Dubitatio quoque est quae scripta sint prius posteriusve colligenda. Ac iudicamus omnino quod vetustiora, pleniora & magis authentica praecedere, alia subsequi debeant.4 Causa est, quia ex illis tanquam fundamentum aut corpus [35v] materiae colligitur, ex aliis vero vel consensus vel diversitas, & veluti concordantiae aut accidentia quaedam vel circumstantiae solummodo accedunt.

4. Quapropter siquidem recte res progredi debent, necesse est ut in posterum initio uniuscuiusque libri Architectus cum inspectoribus constituat, primum qui autores sint ad illum librum potissimum pervolvendi. Deinde quis, quos, postremo quo ordine, ut omnia certa ac ordinata quadam ratione peragantur. Si qua etiam in prioribus collectionibus non recte collecta fuerunt, de modo meliori semper diligenter & amanter conferendum & conveniendum est.

5. Est praeterea etiam valde necessarium, ut quoniam inspectores quoque adiuvare commune opus, quantum omnino per suas vocationes licet, volunt, singulis sabathis in colloquio omnes huius operis adiutores sibi invicem exponant, quid ea hebdomada singuli perfecerint, & quid sequenti, deo volente & iuvante perficere cogitent, quae res & necessaria est & multiplicem fructum afferet, nec ulla causa est, quare quis hac in parte tergiversari vel velit vel possit.5

6. Permagnum quoque est discrimen inter eum qui colligit & inter eum qui sibimet studet & consulit. Nam qui sibi studet, ille omnia vult intelligere, pleraque etiam ediscere, si non ad verbum, saltem, ut ita dicamus, ad sensum. Quare non prius ad alia progreditur, quam priora perspexit, & quasi memoria comprehendit, eoque saepe unum locum terque quaterque relegit & trutinat. At qui colligit, ille celeriter oculos vol[36r]vendo, id modo primum quaerit an ibi agatur de re ad suum institutum, aut, ut ita dicam, mellificationem pertinente.6 Si non tum mox eum locum praeterit, quantumvis pulchri in eo flores existant. Quod si est materia sui instituti, dat operam, ut eam mediocriter intelligat, & mox annotet, non id magnopere laborans, ut eam penitus suae memoriae infigat, & mox ad aliud festinat.7

7. Utile etiam videtur esse, utc in colligendo primum integer liber aut caput percurratur, & paucis punctis loca annotanda consignentur.8 Postea demum omnia ordine describantur.

Duae huius rei sunt causae, altera quod tam crebra mutatio operarum moram & turbationem quandam cogitationum affert, altera quod perspectis materiis totius libelli, meliori consilio seu harmonia postea omnia annotari, & excerpi possunt. Verum haec ipsa res facile etiam oculariter brevi exemplo demonstrari potest.