Nr. 69
Andreas Karlstadt an Georg Spalatin
Wittenberg, 1518, 5. Februar

‖ [9] Eruditiss'imo' D'omino' Georg'io' Spalatino, Canonico Alden
bergensi, Philos'ophiae' Doctori, Patrono benemerito.

S'alutem' D'icit'. Spalatine doctissime. Iam alterum institui edere libellum: quem te brevi spero visurum.1 In eo de poenitentia tractare proposui, quoniam ipsa est ea virtus, quae verbo hoc: Tolle crucem tuam et sequere me2 nobis praecipitur. Quae sane intellecta omnem de indulgentiis stationibusque ambiguitatem imis e pectoribus expungit, ac prorsus proculcat: quae etiam non intellecta ‖ [10] diligentiorem in sacris literis operam moratur: intellecta autem et velum et ventum navigio praestat.3 Propterea tibi impraesentiarum, in ea parte, qua flagitabas, quemadmodum essent indulgentiae promerendae, quidve sint,4 modo si quid valent depromerem, respondere superfluum arbitratus sum. Quod autem petis de praeparationibus ad gratiam, quid videlicet homo oraturus, vel sacrificaturus, vel alia bona opera facturus agere debeat, quo suum opus facere possit opus Dei5, si tibi non responderem vel non essem Christianus, vel fratris seu proximi salutem non optarem. Tibi dico, quod illa est unica superbia, et vitium pessimum, quod homo sua opera facere divina vel Dei conatur, quia se caput et principium bonorum operum constitueret. Vide Augustin'um' ad Bonif'atium' con'tra' 2. epis'tolas' li. a2 c. 9a6 et Ambro'sium' de vo'catione' omn'ium' gen'tium' lib. 1. c. 2. in fine7, ubi apertissimam inducit scripturam illam scilicet: Omnis plantatio quam non plantavit Pater coelestis, eradicabitur.8 Haec sola authoritas sufficeret ad subvertendum opera nostra: et quae quaestionem hanc dissolveret: Videlicet si homo sua opera possit facere Dei. Nam eo ipso, si nostra opera non dicuntur insita vel plantata a Patre coelesti, sunt eradicanda. Velim te dili‖[11]genter animadvertere illud, quod Petro Christus dixit: Vade post me Sathana, scandalum mihi es.9 Considera causam subiectam. Non enim sapis, ait, ea quae Dei sunt, sed quae hominum.10 Accipies insuper iustae obiurgationis originem: Quum Christus diceret se multa a Iudaeis passurum: Petrus noluit, ut ea fierent, et Domino, ne praediceret, inhibuit.11 Quis est, qui non arbitraretur Petrum pietate quadam erga Christum permotum fuisse? nisi Christum Petro respondentem audiret: Vade post me Sathana. Quasi diceret: infelix est tua pietas, quia Caro et Sanguis eam tibi fecit, non pater meus coelestis.12 Quicquid enim ipse non plantaverit, eradicari debet. Idcirco firmiter teneto, hominem nullo pacto, nullo studio sua opera facere posse Dei opera. Homo enim secundum rationem vivens non iuste vivit, non secundum Deum. Si tibi lubet copiam scripturarum videre, ac quid in ea re Ecclesiastici sentiant, annotationes meas in li'bro' de Spiritu et Litera cap. 10. perlustrato, ibi: Lex quibus sit adiutorio13, etc. Quod in margine reperies: item cap. 5. ibi: Secundum liberum arbitrium vivere est male vivere.14 Et in dicterio illo: Tuus sum, salvum me fac15, in princ'ipio'. Maiorem autem copiam in explicationibus ‖ [12] conclusionum16 mearum, et reor sufficientem, feci. Si illustrissimus Princeps inopia, quam libri mihi fecerunt, moveretur, et triginta florenis papyrum compararet, ego ederem, nominique suo dedicarem. Et absque dubio Universitati suae honorem, et fidelibus commoditatem facerem. Quod dicere audeo. quoniam et simul regulas intelligendarum scripturarum explicavi, atque nodos, argumentaque, quibus nonnulli occupantur et impediuntur, dissolvi. Sed redeo unde digressus sum, et dico, nullo humano studio fieri posse, ut hominis opera efficiantur Dei, sed contra Dei opera fieri posse nostra. Quemadmodum dicit: Ego faciam vos facere. Ego faciam vos operari. Ego faciam vos ambulare in iustificationibus meis.17 Ego convertam conversionem vestram.18 Ego dabo vobis preces et orationes veritatis. Nos quid petendum sit ignoramus, nisi ipse dederit preces. Ita et Apostolus dicit: Deus operatur in nobis velle et operari pro bona voluntate.19 Vel ut Erasmus noster legit: Deus est is, qui agit in vobis, ut velitis et efficiatis pro bono animi proposito.20 Si Deus agit, ut velimus quo studio nos efficere possumus ut nostrum propositum Dei efficiatur? Attende Orationem Dominicam, in qua petitur verbo breviss'imo' quod iam multis comprobatum est authoritati‖[13]bus: Fiat voluntas tua21, hoc est: Tu vis nos ambulare in tuis praeceptis, et facere iustitiam, fiat hoc perte. Fac tu nos facere, fac tu nos ambulare. Dirige tu gressus meos secundum eloquium tuum.22 Scio Domine, quod non est in homine via eius, nec viri, ut dirigat gressus suos.23 Dirige tu Domine, Tu das voci tuae vocem virtutis.24 Tu es factor meus,25 Tu creas hominem in bonis operibus.26 Tu es susceptor et liberator meus.27 Nolo ego surgere, antequam sedero.28 Nolo ego declinare ad dextram, in qua tuae viae sunt, quia tu facis rectos gressus, et itinera nostra in pace producis.29 Tu es via, veritas, et vita.30 Per te venitur ad te, tu es ostium per quod intratur31 ad Te. Sine te nihil facere possum.32 Non sum enim sufficiens aliquid cogitare ex me, sed tu es sufficientia mea.33 Sola tua gratia mihi sufficit34, Ego autem et pauper et mendicus sum35, et omnibus auxiliis destitutus. Immo prohibitus ne in hominem confidam. Maledictus qui confidit in hominem, aut spem in homine habet, vel qui carnem brachii sui firmat,36 et ego homo sum. Absit igitur, ut opera mea tua facere praesumam, sed ingenue tibi fateor infirmitates meas, ut virtus Spiritus tui inhabitet me.37 Tibi iustitia, mihi iniustitia, Tibi gloria, mihi confusio, Tibi fortitudo, mihi infirmitas. ‖ [14] Dicamus breviter. Domine Deus, da mihi opera, quae me facere iussisti. Da quod iubes,38 concede quod praecipis. Per ista tibi de altera quaestiuncula responsum puto. Postremo dum rogas, ut tibi ostendam, quibus in locis Logica Theologiae sit necessaria39: Tibi respondeo: in nullo locorum, quia Christus non indiget figmentis humanis. Hominum scientia et sapientia huius mundi est apud Deum stultitia40, et expolianda est anima philosophicis praestigiis, quae Christum videre vult. Dicit enim Apostolus: Curate, ne quis vos depraedetur per inanem fallaciam.41 Et sapiens ait: Odibilis est Deo omnis Sophista.42 Propterea existimo Dialecticam non esse necessariam Theologiae. Sunt tamen nonnulli, qui mihi non crederent: Immo arbitrantur, me ingenii acrimoniam ex Dialectica nactum. Ego autem inprimis Deo, deinde assiduitati deputo, et existimo, si exercitamentum ingenii seu periculum facere quis mallet, pari lege hoc in sermonibus et nodosis, et aenigmaticis, quemadmodum in Dialecticis capciunculis fieri posse. Nolo tamen, ut ex mea huiusmodi responsione extinguendam putes Dialecticam. Sed reor, Dialecticos libros superfluas procellas habere, et quod unus sufficeret ad sciendam Dialecti‖[15]cam, ubi sunt decem. Quomodo autem studium nostrum Wittenburgense posset ita erigi instituique, ut caeteris exemplo esse possit, coram loqui volo. Vale foeliciter, ac me, ut soles, ama. Datae Wittenburgae, ipso die Agathae, Anno MDXVIII.

Tuus Andreas Carolstatensis.

---

---