Peder Palladius und seine Kollegen an Johannes Aepinus und die übrige Hamburger Geistlichkeit, Kopenhagen 12. Juli 1548:1

↑

Eruditione, pietate et uirtutibus praestantissimo Viro Domino Doctori Johanni Aepino, Ecclesiae Hamburgensis Superintendenti uigilantissimo, et reliquis ornatissimis Viris, eiusdem Ecclesiae Pastoribus, Dominis suis et Fratribus in Christo dilectissimis Dei gratiam et pacem per Jesum Christum. Clarissime D. Doctor Johannes Aepine, ce- || [68:] terique praestantissimi Viri, Domini et Fratres in Christo dilectissimi. Pro tam diligenti tamque sollicita de maximis et grauissimis rebus admonitione, quam non tantum piam et salutarem, sed etiam diuino Spiritu profectam agnoscimus, multum Vestrae Charitati semper nos debere sentimus et profitemur; tantum abest, ut eam non in meliorem partem accipiamus. Sicut enim fidem, sinceritatem et constantiam Vestram in Domino suscipimus et magnifacimus, ornatissimi Viri; sic et grauissimum Vestrae charitatis officium, quo tam graui epistola nos de religionis, doctrinae et afflictae Ecclesiae statu et conditione certiores reddere dignitati estis, humiliter amplectimur et exosculamur. Nam cum omnia tam mala quam bona, quae piis prouidente et promittente Patre coelesti eueniunt, omnibus ejusdem capitis membris communia sint,2 nihil omnium singulis alienum reputandum iudicamus. Eam ob rem nos, qualemcunque in corpore Christi locum sortiti, ita Ecclesiae commembrorum nostrorum laboribus, periculis et aerumnis, ac nostris, imo plus quam nostris ex animo afficimur. Quare etiamsi pares gratias agere non possumus, tamen operam nos daturos esse pollicemur, ut sanctum uestrum charitatis offi- || [69:] cium non male collocatum esse uideatur, pro quo nos omni animi gratitudine uestrae charitati gratias agimus immortales ac sempiternas. Dura illa et periculosa, charissimi Domini et Fratres, quae partim instant, partim imminent, nos a Daniele Propheta3 et Prophetarum omnium Domino4 praemoniti et praemuniti iamdudum expectamus, certi fore, ut quae praedicta diuinitus sunt, et impleantur, et finem aliquando habitura sint, ut afflictionibus promissa Ecclesiae glorificatio succedat. Cum ergo instet tempus, ut probentur et examinentur electi,5 uobiscum et cum piis omnibus accincti6 animis dimicare, et in coepto cursu7 (diuino Spiritu opem nostrae imbecillitati ferente)8 progredi in nomine Domini nostri Jesu Christi decreuimus, ad gloriam Dei sempiternam, certi de uictoria non transitoria sed aeterna,9 si uel etiam sanguinis effusione Deum glorificemus. De Satanico illo commento, quod INTERIM uocatur, uere ad interimendam Ecclesiam Christi (si possibile esset)10 excogitato, hoc respondemus: quod, quamuis nondum sit a Caesarea Maiestate ad nostrum clementissimum Dominum Regem missum, tamen nec ipsum Dominum Regem latere dolosum illud et incredibili astutia consarcinatum commentum, quod ad Religionis || [70:] interitum ac euersionem non sine arte et astu Satanae excogitatum omnino credimus; de quo ita Dominus Rex clementissimus iudicat, quod cum fide, cum uerbo Dei et contra humanam salutem etiam in Iustificationis doctrina pugnet; aitque se omnia praesentis uitae commoda ac bona prius, potius ac libentius amissurum, quam illud approbet aut accipiat. Nos uero, qui singulas commenti partes nondum examinare ualuimus, quod tantundem esset hoc commentum approbare, ac uniuersam impii Papatus abominationem admittere ac reuocare, qui totus hoc admisso quasi postliminio breui tempore rediret et restitui posset. Nam et fucata mendacia et dolo seruientem ueritatem et omnia ueteris idololatriae et impietatis semina in hoc infelici agro seminata conspicimus,11 nec dubitamus, quin eadem arte conetur nunc Satan hoc instrumento dementare humanum genus, qua olim in Alchorano12 et postmodum in Sophisticando Ecclesiae doctrinae usus est. Solet enim hic se transformare in angelum lucis,13 et sub specie ueritatis impiissime subinferre tandem per suos Satellites, qui probe nouerunt, traditiones suas, cum nihil prosint ad iustitiam et uitam aeternam, non posse consistere, nec durare, nisi mirabilibus insidiis et astutiis praetextu ueri fuerint appalliatae. Quorum cum non ignoremus || [71:] astutias et dolosas insidias, illud ipsorum Interim, ducens ad interitum et internecionem, damnamus, detestamur et execramur, quantum quidem ad manifestos errores propter se, quantum uero ad usurpata suffragia ueritatis propter eos, quos conspicimus subesse, dolos. Si unquam aut ullo antehac opere se pinxit Sathan, ut angelus lucis uideretur, certe hoc nunc praesenti Interim callidissime efficere molitur. Vtinam non sint, qui nimium concedant Interimistis siue Interimentibus istis, quasi ex necessitate contra spiritus libertatem,14 cum nec sic quidem contenti reddantur, quin aliquando totum illud impium desiderium consequi studeant ac moliantur. Suadet quidem charitas multa condonanda esse publicae tranquillitati, sed fides est ut pupilla oculi, quae ne scintillam quidem impietatis ferre potest, nec ullam doctrinam, quin exigat eam ad suam amussim et analogiam, ne quicquam concedatur uel in dogmatibus uel in rebus externis necessariis, uel denique in rebus adiaphoris, quod sanae doctrinae aduersatur, quae est secundum Euangelium gloria beati Dei; nec ferre potest philosophicam quorundam modestiam et moderationem, qui causantur, satius esse qualescunque quam nullas ecclesias habere; cum omnia sint in manu Dei posita,15 cuius etiam dextera haec omnia mala mutare potest.16 Is enim nouit, qui sunt eius,17 is || [72:] etiam nouit suam ecclesiam sanctam sine consiliis ac rationibus humanis regere ac gubernare. Quare nostrum est, Tyrannis ceruices nostras potius feriendas praebere, quam admittere, quantum in nobis est, ut Euangelium filii Dei corrumpatur et humanis traditionibus atque doctrinis daemoniorum, quibus hoc commentum Interim scatere uidemus, uel obscuretur, uel labefactetur. Scimus enim, nos esse in nouissimis temporibus, et nunc propiores fini huius Seculi, quam fuerint Apostoli, quorum doctrinam, licet indigne, docemus ac profitemur. Ideo praeclara diui Pauli prophetia, quam nouimus in Papatu esse completam,18 non solum nos consolemur,a sed etiam armemus ac muniamus aduersus doctrinas diabolicas cum Euangelio pugnantes,19 ne doctrina fidei pereat, et opera in doctrina statuatur, id quod aduersarii nostri Papistae summis uiribus effectum reddere conantur. Haec Vestrae Charitati, Domini et Fratres dilectissimi, breuiter hoc tempore propter summam nuncii festinationem duximus esse respondenda, donec aliquando, consideratis et perspectis singulis commenti partibus, Deo uolente specialiorem addiderimus responsionem.20 Et humiliter petimus, ut haec interea temporis propter Christum consulantur. Dominus noster Jesus Christus conseruet una cum sua Ecclesia sancta || [73:] Vestras Dignitates ad suam gloriam et pericula gubernet. Amen. Hafniae 12. Julii 1548. Vestrarum Dignitatum Obsequentissimus Doctor Petrus Palladius Hafniae Coppenhagen in Denemarck. Petrus Gall et reliqui Scholae et Ecclesiae Hafniae Comministri.