Basileae, in officina Ioannis Frobenii
An. M. D. XXIIII.
INDEX AV
TORVM HVIVS LIBRI.
TORVM HVIVS LIBRI.
Aesopi Phrygis uita & fabellae. (Die hier abgedruckte Vita Aesopi wird in der Regel Maximus Planudes zugeschrieben.)
Gabriae Graeci fabellae tres & quadraginta ex trime
tris Iambis, praeter ultimam ex scazonte, tetrastichis
conclusae. (Bei dem hier als "Gabrias Graecus" bezeichneten Autor handelt es sich um eine in einigen Handschriften (und so auch in dem der Editio Aldina zugrundeliegenden Codex Vat. gr. 1379 (fol. 25r); siehe Sicherl 1997, 354‒356) auftretende Verschreibung für den Namen des griechischen Fabeldichters Babrios (2. Jh. n.Chr.). Die in der vorliegenden Ausgabe abgedruckten Texte werden bis auf einen heute einem byzantinischen Dichter namens Ignatios, wahrscheinlich Ignatius Diaconus (8./9. Jh. n.Chr.; dazu Müller 1886, 3‒18; Hausrath 1914; Wolska-Conus 1970, 329‒339), zugeschrieben.)
Ex Aphthonii exercitamentis de fabula: tum de for
micis & cicadis.
De fabula ex imaginibus Philostrati.
Homeri βατραχομυομαχία, hoc est, ranarum & mu
rium pugna.
Musaeus poëta uetustissimus de Erò & Leandro.
Agapetus de officio regis ad Iustinianuum Caesarem.
Haec omnia cum Latina interpretatione.
Γαλεωμυομαχία, hoc est, felium & murium pugna,
tragoedia Graeca. (Die Galeomyomachia ("Katzen-Mäuse-Krieg") ist ein Werk des Theodoros Prodromos.)
IOANNES FROBENIVS
STVDIOSIS SAL.
STVDIOSIS SAL.
ITerum exhibemus uobis Aesopi fa
bellas cum aliquot aliis libellis Graece
& Latine, quod proximam aeditionem,
quae tota Graeca fuit, iis, qui adhuc ti
rones sunt in Graecanica literatura, mi
nus gratam fuisse cognouerimus, quibus hoc En
chiridium praecipue paratur. Nam qui iam aliqua
tenus profecerunt, malunt in aliis autoribus se ex
ercere. Nos etiam incipientibus consulendum pu
tamus. Nec libet quibusdam hodie in Academiis uer
sari, ubi sunt publici Graecarum literarum profes
sores, propter ingens istud diffidium, quod magnam
orbis partem, sed praecipue gymnasia affligit, bonis
studiis omnibus internicionem minitans, nisi meli
or dues aliquis succurrat. Talibus igitur qui domi
suo (quod aiunt) Marte aliquid Graecaniae erudi
tionis comparare uolunt, muti magistri uice erit La
tina uersio. Vos nostram operam boni consulite, &
Bene ualete. Basileae.
GABRIAE GRAECI TETRASTICHA.
De homine, & leone lapideo.
Et quis Leo, quid robur, inquit, intueris?
At si Leones, ait, sciuissent scalpere,
Multos uidisses esse homines lapides.
Affabulatio. Quod non oporteat inflari uirtute.
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 1 Müller = 1.1 van Dijk | Anmerkung zu v. 2 (Et quis Leo … inquit): Die vorliegende Ausgabe übersetzt wörtlich die in die Aldina aus dem dem Codex Vat. gr. 1379 (fol. 25r) übernommene griechische Lesart καί τις λέων, τί φησι κτλ. ("da sagte ein [sc. anderer] Löwe"). Spätere Ausgaben, wie zum Beispiel die Platiniana von 1567, haben hier καί τις λέοντί φησι κτλ. und entsprechend "et quidam leoni … inquit" ("da sagte einer zu dem Löwen"), was der Logik des Textes besser entspricht. Diese Übersetzung wurde so auch in Cod. Guelf. 105.2 Gud. graec. (fol. 2r) übertragen.)
De Leone dormiente, & mure.
Percurrit mus. is autem surrexit ilico.
Ridet Vulpes. ac Leo respondit,
Non timeo, sed interrumpo iter.
Affabulatio. Quod non oporteat ne paruum
quidem contemptum negligere.
De Leone, & Apro, & Vulturibus.
Vultures uero deinsuper speculabantur litem,
Vt deuorarent statim, qui uinceretur.
Sed amicis iisdem uisis, frustrati sunt spe.
Affabulatio. Quod non oporteat alienis malis laetari.
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 5 Müller = 1.5 van Dijk)
De Caprea, & Leone furente.
O fatum ferarum, ait miserrimum.
Si compos mentis intolerabilis es leo,
Quomodo nunc furens non plena facies lacrimarum?
Affabulatio quod non oporteat eum,qui potestatem habet, excandescere.
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 38 Müller = 1.38 van Dijk)
De Leone, Asino, Vulpe.
In treis parteis eam cum asinus diuisisset,
A leone dilaceratus est. at uulpes plus
Ei tribuit edocta ab asino.
Affabulatio quod ex iis, quae alii patiuntur, doceri oporteat.
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 48 Müller = 1.48 van Dijk)
De asino gestante simulacrum.
Quod unusquisque occurrens adorabat.
Superbia uero elatus, nolens manere asinus,
Audiuit, non es tu deus, sed fers deum.
Affabulatio, quod oporteat eos, qui in dignita
tibus constituti sunt, cognoscere se esse homines.
De puero comedente intestina.
Hei mihi clamabat, quod intestina effundo mater,
Haec ridendo ait, ne timeas fili.
Non enim ex tuis quicquam, sed uomis ex alienis.
Affabulatio, quod oporteat aliena restituere,
& non murmurare.
De uulpe, & rubo.
Lapsa, ac rubo innixa
Percussa planta, conuicia dicebat rubo.
Increpa te ipsam, non me ille, ait.
Affabulatio aduersus eos, qui sua tacent uitia, &
aliena reprehendunt.
De culice, & tauro.
Quem dicere iussit, an se uolare uelit,
Audiuit, quemadmodum non nouerat sedentem.
Ita neque euolantem sentiret.
Affabulatio. Aduersus eos, qui uolunt esse docti,
potentesue, aut prudentes, nec sunt.
De Cerua, & uite.
Quae densis in uitibus delituit.
Sed folia uitium cum comederet,
Venatoribus iure praeda fuit.
Affabulatio. Aduersus eos, qui malefaciunt be-
nefactoribus suis.
De Serpente, & agricola.
Percussurus petramque scidit, & amare uolebat.
Sed ait serpens. quomodo fient conuentiones?
Quamdiu tu tumbam, hunc ego lapidem uideo?
Affabulatio. Magnas inimicitias esse irreconciliabiles
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 43 Müller = 1.43 van Dijk | Anmerkung zu v. 2 (petramque scidit): Die voneinander abweichenden griechischen Lesarten πέτραν (τ’) ἔσχιζε ("er zertrümmerte ihren Felsen"; Editio Aldina; Basler Druck von 1518; Basler Druck von 1524) und πέτραν (τ’) ἔχρισε (wohl "er beschädigte ihren Felsen [oberflächlich]"; Antwerpener Druck von 1567; Cod. Guelf. 105.2 Gud. graec.) werden mit identischem "petramque scidit" ("er spaltete ihren Felsen") ins Lateinische übertragen.)
De Puero, & Scorpio.
Porrigebat manus. is autem, ne attigeris ait.
Nam si me tetigeris, suspirando ex sinu
Veras quoque locustas abiicias.
Affabulatio.
Cum malis hominibus conuersari non oportere.
De Sue, & Mure.
Quos uidentes fabri ferarii, riserunt.
Mus uero adhuc uiuens ait lacrimarum plenus,
Ne unum quidem potestis pascere suem.
Affabulatio. Aduersus eos, qui suos casus
negligunt, alienos uero derident.(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 8 Müller = 1.8 van Dijk | Anmerkung zu v. 1 (Sus quidam murem trahebat): Die Tatsache, dass hier als Protagonisten der Fabel statt zwei Mäusen, wie auf Basis der zugrunde liegenden Redewendung ("wenn Mäuse Eisen fressen"; vgl. Herodas, Mimiambi 3, 75f.; Seneca, Apocolocyntosis 7, 1; dazu van Dijk 2000, 51) anzunehmen wäre, ein Eber (σῦς, sus) und eine Maus (μῦς, mus) auftreten, verdankt sich der (bewussten?) Abweichung beider griechischer Textfassungen der Aldina von ihrer Textgrundlage im Codex Vat. gr. 1379 (fol. 26r; dazu van Dijk 1996, 169). | Anmerkung zu v. 1 (ad sedandam esuriem): Durch die Wiedergabe des griechischen μῦν ἔργον ὄντ’ ἀσιτίας ("die Maus, die dem Hunger zum Opfer gefallen war") mit lateinischem "ad sedandam esuriem" ("um seinen [sc. des Ebers] Hunger zu stillen") gibt der Fabel ‒ vermutlich um die logische Kohärenz des Textes zu wahren (vgl. v. 3: "Mus vero adhuc vivens") ‒ eine etwas andere Wendung, als aufgrund des zugrunde liegenden griechischen Sprichworts (siehe vorhergehende Anmerkung) anzunehmen wäre.)
De asino & pelle leonis.
Iactabat esse leo quispiam, uidendo caprarios.
Sed ubi sine leonis inuentus est pelle,
Pistrinum eum memorem turbationis reddidit.
Affabulatio. Fabula significat, immeritos hono
res quamprimum solui.
De hirco, & uite.
Tondendo folia. num nam non est herba?
Quam uis enim nocueris, inueniam statim
Ad mactationem tui erga deos, uinum ut scaturiat.
Affabulatio, quod plerumque uolens quis aliquem
iniuria afficere, iuuet eum.
De uiro, & fele uxore.
Adfuit Venus in nuptiarum solemnitate.
Sponsa uero uiso mure, contenta celeritate
Eum persecuta est. non mutata natura.
Affabulatio, quod id, quod a natura est, non transmutetur.
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 39 Müller = 1.39 van Dijk)
De caprea reprehendente pedum tenuitatem.
Tenueis carpebat pedes. sed gaudebat cornibus.
Cum uero leo persecutus est ipsam, eos amabat,
Cornua reprehendens, ut praedae laqueum.
Affabulatio, quod plerumque quis iuuatur ex quibus
uidetur laedi.
De uulpe, & uua.
In altum eleuabatur, cumque diu laborasset,
Vt caperet, defatigata est, sed secum haec locuta est.
Ne labora, acini uuae exacerbescunt admodum.
Affabulatio ad eos qui de necessitate uoluntatem faciunt.
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 23 Müller = 1.23 van Dijk)
De Coruo & Vulpe.
Si linguam haberes, esses magna Iouis auis.
Continuo uero is eum abiecit, ea autem comedit.
Habes corue omnia, mentem solam compara.
Affabulatio aduersus eos, qui adulationibus delectantur.
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 15 Müller = 1.15 van Dijk)
De Ranis, & Sole.
Quaedamque ad eas ait, o miserum genus.
Nam si solos radios solis timemus,
Si genuerit filios, quis eum feret?
Affabulatio aduersus eos, qui suo damno prae
ignorantia gaudent.
De Gallina aureum ouum pariente, & auaro.
Quidamque auarus deceptus animo,
Eam occidit, aurum accepturus.
Sed spes perdidit maius fortunae donum.
Affabulatio in eos, qui spe lucri, in damnum ex
pusillanimitate incidunt.
De stellarum speculatore, & uiatore.
Cadit imprudenter in puteum, sed quidam superueniens
Viator suspiranti haec inquit dicendo.
Animum applicando sursum o optime, terram non uides.
Affabulatio, quod plerique, cum praesentia nesci
ant, futura cognoscere gloriantur.
De equo, & Apro.
Impetum uero ferae equus cum penitus, non sustineret,
Sese dedidit, inuento socio
Viro iugulandae ferae perito.
Affabulatio, quod non nulli ob inimicitias in
seruitutem sese dedunt.
De uiro misticapillo, & duabus amicis.
Aetate autem & moribus omnino dissimileis,
Altera nigros capillos, albos altera euellebant.
Quapropter depilatus, omnibus ridiculo fuit.
Affabulatio, aduersus eos, qui in duas res con
trarias sese iniiciunt.
De Aquila & Cornicula.
Idque uidisset monedula, in ariete facit eadem.
Quam pastor cepit. filius autem clamabat tale quid,
Mihi monedula, aquila autem sibi est.
Affabulatio, quod non oporteat imitari praestantiores.
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 55 Müller = 1.55 van Dijk)
De Cornicula & caeteris auibus.
Gloriabatur cornicula praestare auibus.
Primum donum hirundo rapuit,
Post eam omnes. hinc nuda inuenta est.
Affabulatio quod ex collatione pulchritudo dissoluatur.
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 29 Müller = 1.29 van Dijk)
De Aquila, & sagitta.
Dolens autem postea sedebat admodum plorans.
Videns autem sagittam pennatam, ait,
Papae, penna me pennatam occidit.
Affabulatio in eos, qui a suis mala patiuntur.
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 25 Müller = 1.25 van Dijk)
De pugna ferarum ac uolucrum, & struthione.
Capta est struthio Libyca, quae hasce decipiebat.
Esse quidem auis, ex parte uero fera,
Volucribus caput, feris pedes ostendens.
Affabulatio aduersus eos, qui duobus seruiendo
dominis, utrosque decipiunt.
De Hirundine & praetorio.
Cuius prolem laedit serpens.
Haec autem dixit, o ingemiscendam fortunam.
Vbi enim ultio est, sola offensa sum.
Affabulatio ad eos, qui malum a bonis patiuntur.
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 56 Müller = 1.56 van Dijk)
De tribus bobus concordibus, inde discordibus, & leone.
Quos ne fera quidem laedebat leo.
Cum uero inimicitiarum odio, & pugna dissensissent,
Singulos deuorauit nudos ut unum.
Affabulatio aduersus eos, qui a suis dissident, &
propterea mala patiuntur.
De Agricola, & Ciconia.
Cum quibus cioniam cepit, quae uehementer lugebat.
Dixit autem agricola, ut amica quidem tu mihi es,
Sed laqueus, qui cepit, te cum malis tenet.
Affabulatio, in amicum cuiusdam, coniunctum
cum inimicis amici ipsius.
De Cane, & imagine ipsius in aqua.
Cum se acclinasset, alium in aqua uidet.
Hiscens autem ut inferiores alias carnes caparet,
Priuatus & iis est, quarum dominus erat.
Affabulatio, quod cupidus magis damno afficitur.
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 9 Müller = 1.9 van Dijk)
De Asino & sale, & spongiis.
In quo etiam cecidit leuatus onere.
Dehinc cum itidem multum spongiarum ferret,
Cecidit sponte, & infeliciter suffocatus est.
Affabulatio, quod plerumque expectatio lucri in
damnum incurrit.
De Camelo, & Ioue.
Quam derisit malo consilio.
Minuit enim ei de cetero aures, & caput,
Vt ab omni parte foret turpissima.
Affabulatio quod oporteat a deo conuenientia petere.
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 13 Müller = 1.13 van Dijk)
De Lupo, & Agno.
Aquam perturbasti? nuper ex uentre natus sum,
Et quomodo aquam perturbarim nescio quando.
Coena fies mihi & iure, & iniuria.
Affabulatio aduersus eos, qui intrepide palam iniurii sunt.
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 33 Müller = 1.33 van Dijk)
De uenatore timido, & pastore.
Sicubi Leonis uestigium nosti, dic mihi,
Tu hoc, ait, uis, ostendam, prope
Vestigium. Venator ait, non quaero amplius.
Affabulatio aduersus homines audaces uerbis,
& factis timidos.
De Equite, & Agricola.
Accepto eo manibus, rogabat, quanti?
Et equum admisit, Agricola autem ait,
Ne sestina. tibi donum hoc offero.
Affabulatio aduersus eos, qui necessario recusant res suas.
(Übersetzung zu Ign. Diac. Tetr. I 24 Müller = 1.24 van Dijk)
De Lupo, & Asino.
Petens mercedem, percutitur calcibus genam.
Lupus autem inquit, quomodo cocus cum essem olim
Medicinae opera indigne exercui?
Affabulatio in eos, qui propriam artem derelin
quunt, & aliam aggrediuntur incommode.
De Lupo, & Grue.
Mercede autem cum extraxisset grus, petebat pretium.
Saluum collum ex lupi gutture ferens,
Nullam aliam mercedem, quam hoc considera.
Affabulatio in eos, qui periculosum negotium aggre
diuntur, & post conuentionem quaerunt mercedem.
De Tauro, & Hirco.
Quem fera leo insectabatur, ait autem suspirans,
Nisi me leonis timor perterreret,
Scires quanta tauri & hirci uis sit.
Affabulatio ad eos, qui affici iniuria ferunt a par
uis metu maiorum.
De formica, & Cicada.
Sed formica ait, quid aestate faciebas?
Quod acute aestate caneret dixit,
Hieme salta inquit, ne ama cibum.
Affabulatio aduersus eos, qui in iuuentute nolunt
laborare, & propterea in senectute mendicant.
De Serpente, & Agricola.
Frigoribus, ubi autem caloren sensit,
Percussit eum qui fouit, atque occidit statim.
Sic mali tractant benefactores.
De Hirundine, & Philomena.
Reperit autem in desertis sidentem siluis
Acute canentem Lusciniam. ea uero lugebat
Itym iammaturum excessisse e uita.
Et Hirundo inquit, carissima salua sis,
Primum hodie te post Thraciam uideo.
Sed ueni rus & in domum hominum.
Contubernalis nobis, & cara habitabis,
Vbi agricolis, & non feris cantabis.
Cui Luscinia canora respondit,
Sine me in petris manere desertis.
Nam domus omnis, & consuetudo hominum
Memoriam antiquarum calamitatum reaccendet.
Affabulatio. Fabula significat, praestare sine dolore
uiuere in desertis, quam cum malis habitare in ciuitatibus.
GABRIAE FABVLARVM FINIS
BASILEAE APVD IOANNEM
FROBENIVMMENSE
FEBRVARIO.
AN. M. D. XXIIII.