FORMVLAE PVERILIVM COLloquioRum, pro primis tyronibus Sebaldinae scholae Norimbergae, per Sebaldum Heyden eorudem preceptorem conscriptae. Sebal. Heyd. Ad Nasutum lecotrem. Consultu pueris uolumus, Nasute ualeto Queritur his fructus, gloria nulla mihi. M. D. XXX. Transkribiert durch Sebastian Rosenberger

➨ Hinweis: Die Edition ist in Bearbeitung und daher nur eingeschränkt zitierfähig.

Zur Zeit sind Änderungen und Korrekturen am Text und in den Apparaten möglich.

Nach der endgültigen Veröffentlichung werden etwaige Korrekturen und Ergänzungen in einem Änderungsregister gelistet.

FORMVLAE PVERILIVM COLloquioRum, pro primis tyronibus Sebaldinae scholae Norimbergae, per Sebaldum Heyden eorudem preceptorem conscriptae. Sebal. Heyd. Ad Nasutum lecotrem. Consultu pueris uolumus, Nasute ualeto Queritur his fructus, gloria nulla mihi. M. D. XXX.

[[1]]

FORMVLAE PVERILIVM COLloquioR[um], pro primis tyronibus Sebaldinae scholae Norimbergae, per Sebaldum Heyden eorudem preceptorem conscriptae.

Sebal. Heyd. Ad Nasutum lecotrem. Consultu pueris uolumus, Nasute ualeto Queritur his fructus, gloria nulla mihi. M. D. XXX.

[[2]] [[3]]

SEBALDVS HEYDEN PVERIS suae fidei comissis S. D.

PRoculdubio meministis adhuc, optimi pueri, cur altero ab hinc anno ueterem illum usum, quo uobis per singulos dies bina rerum uocabulus ὁμοιοτελουτικῆς ἑρμηνείας addiscenda proponebantur, è meo ludo exploserim, nempe quòd absurdus & feré nullius fructus uideretur. Quid enim ad Latinam phrasim adeo hoc faceret, si uno & altero vocabulo percepto, nullus praeterea usus accederet? Substitui autem in locum uobis singulis diebus singulas oratiunculas, quae tamen octo syllabas non excederent, addiscendas. Idq[ue] in formam dialogorum, ut sic in addiscendo gratior facultas, & in repetendo iucundior commoditas rudibus adhuc ingeniis accederet. Quia uero libelli illi latiniarii( ut uocantur) nostra manu uobis conscripti perpetui esse nequeunt, & immensus labor sit, quones perierint illi, nouos excribere, & tamen nisi hos dialogos totos quisq[ue] habeat, praeterq[ue] quòd citra tedium repetere neutiquàm poßit, etiam nullum fructum co[n]sequi ualeat, ideo eos qualescunq[ue] tandem sunt imprimendos curaui, ut exiguo aere lacerates libellos re parare possetis, & uos quotidianae repetitionis, uel ob characterris uenustatem tanto minus pigeret. Gratis igitur hac munera accipiter animis, atq[ue] uestrum praeceptorem, ut dignum est, diligite & colite. Valete.

[[4]]

SALVTATIO MAtutina. Dialogus I.

Andreas. Balthasar.
A. Bonus dies.
Ain gu[o]ter tag.
B. Deo gratia.
Gott sey danck.
A. Opto tibi bonum diem
Jch wünsch dir ainen gu[o]tten tag.
B. Talem & tibi precor.
Jch bit dir auch so vil.
A. Bene sit tibi hoc die.
Dir sol an dem tag wol sein.
B. Nec tibi male sit.
Es sol dir auch nit übel sein.

SALVTATIO MERIDIA. Dialogus II.

Blasius Clemens.
B. Salue Clemens
Sey gegrüszt Clemens .
C. Salue & tu.
Sey du auch gegrüszt.
B. Salue plurimum
Sey seer gegrüszt.
C. Et tu tantundem salue.
Vnd du auch so seer.
B. Saluus sis tu
Du sey gegrußt.
C. Tu quoq[ue] salue
Sey du auch gegrüszt.
B. Salutem tibi precor
Jch wünsch dir hayl.
C. Eandem & tibi opto
Das selb wünsch ich dir auch.
B. Salute te impertior
Jch gib dir hayl.
C. Et ego quoq[ue] te
Vnd ich dir auch.
B. Iubeo te saluere
Jch sag dir hayl.
C. Te quoq[ue] ego
Vnd ich dir auch.

SALVTATIO VESPERtina. Dialogus III.

Carolus. Demetrius.
[[5]]
C. Bonus uesper
Ain gu[o]tter abendt.
D. Gratia Deo
Danck sey Gott.
C. Bonum serum, Non sero.
Ain gu[o]tter abendt.
D. Laus creatori
Dem schöpffer sey lob.
C. Hic uesper fœlix sit tibi.
Der abend sey dir glückselig.
D. Nec tibi infœlix sit.
Er sey dir auch glückselig.

SVB PRIMAM FACEM noctis. Dialogus IIII.

Detius. Eustachius.
D. Sit tibi hec nox fœlix.
Dir sei die nacht glükselig.
E. Et tibi fausta hæc sit.
Sie sey dir auch glükselig.
D. Faustam degas noctem.
Hab dir ain gu[o]te nacht.
E. Tu quoq[ue] non infaustam.
Vnd du auch kain böse.
D. Nox istæc uobis com[m]odet.
Die nacht sey euch gu[o]t.
E. Et tibi non incommodet.
Sie sey dir auch nit bösz.

DVM ITVR CVBITVM. Dialogus V.

Fœlix. Gaspar.
F. Quota est hora?
Vmb welche stund ist es?
G. Sonuit tertiam.
Es hat drey geschlagen.
F. Eundum est cubitum.
Man sol schlaffen geen.
G. Non dormiturio.
Mich schläffert nicht.
F. At ego oppido.
Mich aber gar seer.
G. Tu eas cubitum.
Gee du schlaffen.
F. Quid tu autem ages?
Was wilt du aber thu[o]n?
G. Pergam legere.
Jch will noch weyter lesen.
F. Malo quiescere.
Jch will lieber ru[o]wen.
[[6]]
G. Facesse hinc Endymion.
So gee hin du Endymion.
F. Haud te impediuero
Jch will dich nicht jrren.

DVM REDITVR CVBItu. Dialogus VI.

Gabriel. Henricus
G. Heus expergiscere.
Hörst du/ wach auff.
H. Sine ut dormiam.
Lasz mich schlaffen.
G. Surgendi tempus est.
Es ist zeyt auff zu[o]steen .
H. Non dum diluxit.
Es ist noch nit tag worden.
G. Aperi oculos.
Thu[o] die augen auff.
H. Adhuc grauantur. somno.
Sie seind mir noch vol schlaffs.
G. Es glire somnolentior.
Du schlaffest mer dann ain ratz.
H. Rogo ne sis molestus
Lieber lasz mich zu ru[o]w.
G. Non pudet te asine?
Du esel schämbstu dich nit?
H. Cuius me pudeat?
Wes sol ich mich scheme[n]?
G. In multam lucem stertere.
Zu[o] schlaffen an den hellen tag.
H. Quotam horam sonuit?
Wie vil hat es geschlagen?
G. Iam imminet prima.
Es würt yetz bald ains schlagen.
H. Ad huc parum dormia[m].
Jch will noch ain klaines schlefflin thu[o]n.
G. Quin surgis piger?
Fauler wilt du nit auffstön?
H. Quomodo tam mane?
Warumb so bald?
G. Mox fuste te excitabo.
Mit ainem brügel will ich dich bald auffwecken.
H. Iam surgo parce precor.
Yetz stee ich auff/ ich bitt verschon.

DVM ITVR AD SCHOlam. Dialogus VII.

[[7]]
Hanno. Ioannes.
H. Heu quid facimus?
A wee was thu[o]nd wir?
I. Cur sic uociferas?
Was schreyest du also?
H. Nimis diu dormiui
Jch hab zu[o] lang gschlaffe[n]
I. Quid ita? Quid times?
Wie also? was fürchst du?
H. Tempus præscriptum transijt.
Die recht zeyt ist hin.
I. Quod tempus dicis?
Welche zeyt maynst du?
H. Horam primam
Die erst stu[o]nd.
I. Tu certe falleris
Du jrrest dich.
H. Tamen audiui
Hab ich es doch gehört.
I. Non recte audisti
Du hast nit recht gehört.
H. Quotam tu audisti?
Welche hast du gehört?
I. Audiui ultimam
Jch hab den garausz gehört.
H. Quota ea est?
Wie vil ist das?
I. Duodecima
Zwölffe.
H. Vtinam uerum sit
O das es war were.
I. Non est q[ue] dubites.
Da hab kainen zweyfel an.
H. Oppido letor
Jch frew mich seer.

INTER EVNDVM IN scholam. Dialogus VIII.

Iodocus, Kilianus.
I. Heus heus mane.
Hörst du, stee still.
K. Quid uis? cur maneam?
Was wilt du? warumb soll ich steen?
I. Est quod tecum loquar
Jch hab mit dir etwas zu[o] reden.
K. Modo non uacat
Jch hab yetzu[n]d nicht die weyl.
I. Tantillum perneges?
Wilt du mir ain sollichs versagen?
[[8]]
K. Mitte me modo
Lasz mich jetzund geen.
I. Non te dimittam
Jch will dich nicht geen lassen.
K. Enecas me furcifer
Du bu[o]b du machest mich schier tholl.
I. Tantum uerbum audi.
Hör nun ain wort.
K. Ecquid mea refert?
Geet das auch mich an?
I. Per multum scilicet.
Ja eben vil.
K. Quid negocij est? dic.
Was ists ? sag an?
I. Dicam, modo des fidem.
Jch wills sagen/ doch verhaysz mir vor.
K. Quam fidem darem?
Was solt ich dir verhaissen?
I. Te non fore inuidum.
Das du mir nit vntrew wöllest sein.
K. Do fidem, fidus ero.
Gehe hin ich will dir trew seyn.
I. Adhibe huc aurem.
Halt das or her.
K. Quid aurem? clare dic.
Was or? sag es laut.
I. Arcana res est.
Es ist ain haymbliche sach.
K. Tamen soli sumus.
Seynd wir doch allain.
I. Clare non dicam
Jch wills nit laut sagen.
K. Ludificaris nunc me.
Du spottest nun mein.
I. Id est quod uolui
Eben das wolt ich.
K. Haud impune hoc feres.
Es sol dir nit geschenckt werden.

INTER DISCENDVM IN schola. Dialogus IX.

Ciriacus, Lampertus
C. Heus tu huc sede
Hörst du/ setz dich hieher.
L. Quid istic facerem?
Was solt ich daselbst thu[n]?
[[9]]
C. Discamus simul
Wir wölle[n] zu[o]gleich lerne[n]
L. Rem gratam offers.
Disz ist mir angenemb.
C. Alter alterum doceat.
Ainer sol den andern lere[n].
L. Perlubens pareo.
Jch volg gar gern.
C. Quid nam tu discis?
Was lernest du?
L. Disco legere.
Jch leern lesen.
C. Vbi nunc legis?
Wa lisest du yetzund?
L. In hoc folio.
An disem Blat.
C. Scis lectionem?
Kanst du die lection?
L. Non admodum prompte.
Nit seer wol.
C. Quoties recitasti?
Wie offt hast du auffgesagt?
L. Semel.
I.
Bis.
II
Ter.
III.
quater.
IIII.
recitaui
C. Cui nam recitasti?
Wem hast du auffgesagt?
L. Rectori scholæ.
Dem Schu[o]lmaister.
C. Si quid nescis roga.
Was du nit kanst das frag.
L. Qui hoc legam?
Wie sol ich das lesen?
C. Collige literas.
Bu[o]chstab es.
L. Tu me obserua.
Merck du mir auff.
C. Vt hesitas lingua?
Wie statzlest du also?
L. Sic assuetus sum.
Jch bin des also gewont.
C. Desuesce rursus.
Entwen dich es wider.
L. Pergam legere.
Jch will weytter lesen.
C. Iam uerba præcipitas.
Yetzund eilst du zu[o] seer.
L. Tu melius doce.
Leer mich es besser.
C. Sic distincte legas.
Also vnderschydlich sollt du lesen.
[[10]]
L. Tam clare haud queo.
Jch kans nit so deutlich.
C. Vsu addisce.
Durch übung leern es.
L. Tentabo quid possim
Jch will versu[o]chen was ich künn.

DE CAVENDIS IN schola Coricæis. Dialogus X.

Lucas. Marcus.
L. Cur tu sic mutis?
Wie bist du so still.
M. Non audeo loqui.
Ich thar nit reden.
L. Quis te prohibet?
Wer hat dirs verbotten?
M. Preceptor noster.
Vnser Schu[o]lmaister.
L. Tamen is non adest.
Jst er doch nicht entgegen.
M. At Coricæi adsunt.
Es seind aber die auffmercker da.
L. Quos Coricæos dicis?
Wer seind die auffmercker?
M. Qui clanculum nos signant.
Dy vns haimlich anschreyben.
L. Nullum ex his nosti?
Kenst du kainen ausz jne[n]?
M. Qui ego noscerem?
Wie solt ich sie kennen?
L. Tam caute rem agunt?
Halte[n] sie sich so haymlich?
M. Ea est illis astutia.
Sie seind so lästig.
L. Tu loquere Latine.
Red du Lateinisch.
M. Quim uellem si scirem.
Wie gern ich wolt/ so ichs künd.
L. At sic addisces citius.
Du würdst aber also eh leernen.
M. Hac spe dulcescit ferula.
Disz macht das ich streychens nit acht.

DE FERVLA Dialogus XI.

Martinus. Nicolaus.
[[11]]
M. Quis hic eiulat?
Wer greynet da?
N. Ego sum miser
Jch armer bins .
M. Quo pacto miser es?
Warumb bist du arm?
N. Virgis cæsus sum.
Jch bin gestrichen worde[n].
M. Quid commeruisti?
Was hast du verschuldt?
N. Nihil didiceram
Jch het nichts gelernet.
M. Merito cæsus es.
Man hatt dich billich gestrichen.
N. Etiam tu me ludis?
Spottest du mein auch?
M. Cur autem non didiceras.
Warumb leerntestu aber nicht?
N. Post hac ero cautior.
Jch will füran empsiger sein.

DE IENTACVLO. Dialogus XII.

Næuius, Osualdus.
N. Quo tu nunc abis?
Wa geest du yetzund hin?
O. Domum me confero.
Jch gee haymb.
N. Quid domi ages?
Was wilt du da haimb thu[o]n?
O. Sumam ientaculum.
Jch will die früsuppen essen.
N. Qua nam iturus es?
Welche[n] weg wilt du gön?
O. Hac per forum
Da über den marckt.
N. Comitabor te.
Jch will dir das glaydt geben.
O. Nihil opus est.
Es ist vnnodt.
N. Auersaris me?
Verschmehest du mich?
O. Non, sed parco.
Nayn/ sonder ich scho[n] dein
N. Nihil est quod agam.
Jch hab sonst nichts zu[o] thu[o]n.
O. Lubens te accipio.
Jch nymb dich gern an.
[[12]]

DE REDITV A IENTAculo. Dialogus XIII.

Onophrius, Paulus.
O. Vnde nobis redis?
Wannen kombst du her?
P. A ientaculo.
Von der früsuppen.
O. Vbi ientasti?
Wa hast du zu[o] morgenn geessen?
P. Rogas? domi meæ.
Fragst du? dahaymb in meinem hausz.
O. Quid ientasti?
Was hast du geessen?
P. Panem iurulentum.
Ain brodt in ainer suppe[n].
O. Quis te cum ientauit?
Wer hat mit dir geessen?
P. Tota familia
Das gantz hauszgesind.
O. Nihil mihi adfers?
Bringst du mir nichts?
P. Quid adferrem tibi?
Was solt ich dir bringen?
O. Frustum panis.
Ain stuck brodts.
P. Panem quidem habeo.
Brodt hab ich ja wol.
O. Cedo mihi partem
Gib mir auch ainen tayl.
P. Accipe dimidium.
Hab dirs halb.
O. Ago tibi gratias.
Jch sag dir danck.
P. Non age, sed refer
Nit hab sonder gib danck.
O. Non est unde referam.
Jch hab nichts wider zu[o] kören.
P. Non semper egebis.
Du würdst nit allzeit mangel haben.
O. Gratum me reperies.
Du solt mich danckbar finden.

DE PARANDO CALAmo. Dialogus XIIII.

Petrus, Quirinus.
P. Para mihi hanc pennam.
Temperier mir die feder.
[[13]]
Q. Est tibi cultellus?
Hast du ain messerlin?
P. Est, sed ualde hebes.
Ja/ es ist aber gar nichts scharpff.
Q. Acutiorem adfer.
Bring her ain schärffers.
P. Vbi accipiam?
Wa sol ichs nemen?
Q. Vtendum expete.
Entlehen es.
P. Adfero, utere.
Jch bring ayns/ brauch du es.
Q. Vis crassam an tenuem?
Wilt du sie klayn oder grosz?
P. Mediam uolo.
Jch wils mittelmässig.
Q. Da atramentum.
Gib dienten her,
P. En atramentarium.
Schaw da das dinten fasz .
Qui. Da quoq[ue] papyrum.
Gib mir auch ain papyr.
P. Et hæc in promptu est.
Das ist auch schon da.
Q. Papyrus perfluit.
Das papyr schlecht durch.
P. Non habeo aliam.
Jch hab kain anders.
Q. Quid uis ut scribam?
Was wilt du das ich schreyb.
P. Prescribe literas.
Schreyb mir ain A. b. c. für.
Q. Tu imitaberis?
Wilt du es nachschreybe[n]?
P. Ita, in hoc peto.
Ja/ darumb beger ichs .
Q. Sæpe excribe.
Du schreyb es offt ab.
P. Faciam ut iubes.
Jch will thünn wie du hayssest.

INTER REDEVNdu[m] a schola. Dialogus XV.

Quintius, Rudolphus.
Q. Vt tecum agitur?:
Wie geet es dir?
R. Bene mecum agitur.
Es geet mir wol.
[[14]]
Q. Id lubens audio.
Das hör ich gern.
R. Gratiam habeo.
Jch danck dir.
Q. Vbi iam fuisti?
Wa bistu jetzund geweszt?
R. In ludo literario.
Jn der schu[o]l.
Q. Quorsum sic properas?
Wa eylest du also hin?
R. Domum uersus.
Haymwerts.
Q. Quid domi ages?
Was wilt du da haymb thu[o]n?
R. Adornabo mensam.
Jch will den tisch richten.
Q. Tam mane prandes?
Yssest du das mittag mal so früe.
R. Obsequor parenti.
Jch thu[o] wie mich der vatter hayszt.
Q. Facis ut te decet.
Du thu[o]st wie dir gezymbt.
R. Abeo, tu uale.
Jch gee da hyn / sey gesegnet.
Q. Tu quoq[ue] uale.
Sey du auch gesegnet.

DVM INSTRVITVR mensa. Dialogus XVI.

Remigius. Sebaldus.
R. Puer ubi es?
Junger wa bist du?
S. Adsum, quid me uis?
Da bin ich/ was wilt du mein?
R. Instrue mensam.
Beraydt den tisch.
S. Est tempus prandio?
Jsts essens zeyt ?
R. Est, quando sic libet.
Ja/ weil es mir also gefelt
S. Recte curabitur.
Jch will jm recht thu[o]n.
R. Porrige cultros.
Lang die messer her.
S. In promptu sunt.
Sie seind schon da.
R. Da mappas manuarias.
Thu[o] die fatscheünlin her.
S. Et istæ adsunt.
Die seind auch schon da.
[[15]]
R. Adpone salinum
Setz das saltzfasz auff.
S. Prius sale implebo.
Jch wils vor mit saltz füllen.
R. Elue calices
Schwenck die trinckgeschirr.
S. Dudum laui.
Jch habs langest gewaschen.
R. Adfer orbes.
Bring her die teller.
S. In scamno iacent.
Sie ligend auff dem ba[n]ck.
R. Et corbem cocleariam.
Auch den leffelkorb.
S. E paxillo pendet.
Er hangt an dem nagel.
R. Apta circulum.
Stell den schisselring.
S. Nunquid aliud uis?
Was wilt du mer?
R. Nunc mores discas.
Yetzund solt du zucht leernen.
S. Quos mores discam?
Was sol ich für zucht lerne[n]?
R. Quos in mensa serues.
Die du an dem tisch brauchen solt.
S. Rogo me doceas.
Jch bitt dich leer mich.
R. Perlubens hoc faciam.
Das wil ich gern thu[o]n.
S. Ego auscultabo.
Jch will fleyssig darauff mercken.
R. Ne me interpella.
Red mir nichts da zwischen .
S. Haud uerbum faciam.
Jch will kain wort reden.
R. Primo ungues purga
Erstlich raynig die nägel
Hinc manus laua.
Darnach wäsch die händ.
Mox Deo benedicas.
Als dann sprich das Benedicite.
Deus pater noster cœlestis benedicat nobis filijs suis, & his quæ iam sumus sumpturi, per Christu[m] dominu[m] nostru[m], Amen. [[16]]
Post decenter accumbe.
Darnach setz dich fein züchtig nider.
Cibos carpe digitis.
Die speysz greyff mit den fingern an.
Ne conde uola.
Nit fasz in die faust.
Primus ne esto esu.
Nit sey der erst mit dem essen.
Nec primum bibas.
Trinck nit zu[o]m ersten.
Cubitis ne te fulcias.
Nit steür dich auff die ellenbogen.
Erectus sede.
Sitz auffgericht.
Nec pandas brachia.
Vnd brayt die arm nit ausz.
Non bibas auide.
Nit trinck begirlich
Nec mandas auide.
Auch kew nicht geytig.
Proxima te carpe.
Nimb das nechst vor dir.
In orbe ne morare.
Saum dich nit auff dem teller.
Alios ne inspicito.
Gyn ander leüt nit an
Bibiturus os terge.
Wisch den mund wann du trincken wilt.
Non manu, sed mappula.
Nit mit der hand/ sonnder mit dem tu[o]ch.
Morsa ne redintinge.
Das gebissen tuncke nicht wider ein.
Ne linge digitos.
Nit leck an den fingern.
Nec ossa rodas.
Nag auch kain bayn.
Queq[ue] scinde cultro.
Ain jedes schneid mit dem messer.
Os non perungas.
Beschmyr den mund nit.
Digitos sæpe terge.
Die finger trückne offt.
Nares ne sode.
Nit stür in der nasen. [[17]]
Non rogatus taceas,
Schweyg weyl man dich nit fragt.
Quod satis est ede.
Jsz so vil du magst.
Cum satur es surge.
Wann du gnu[o]g hast/ so stee auff.
Rursus laua manus.
Wäsch die händ wider.
Mensalia tolle.
Heb das tischgreet auff.
Deo gratias age.
Sag Gott dem Herren danck.
Qui nos creauit, redemit & pauit, illi gratias agimus sempiternas, per Iesum Christum dominu[m] nostru[m], Amen.

A PRANDIO REdeuntiu[m] in scholam, Dialogus XVII.

Simon. Titus.
S. Quid geris in sinu?
Was tregst du im bu[o]sen?
T. Merendam meam.
Mein vesper brodt .
S. Ego nihil attuli.
Jch hab nichts bracht.
T. Quid autem edes?
Was würdstu dann essen?
S. Emam mihi panem.
Jch will mir ain brodt kauffen.
T. Habes pecuniam?
Hast du gelt?
S. Obolum habeo.
Jch hab ainen haller.
T. Quis tibi hunc dedit?
Wer hat dir jn geben?
S. Pater meus dedit.
Mein vatter hat mir jnn geben.
T. Pium habes patrem.
Du hast ainen gütigen vater.
S. Qualem tu habes?
Was hast du für ainen?
T. Admodum durum.
Ainen seer härten.
S. In rem tuam est.
Es ist dein nutz.
[[18]]
T. Mallem alium.
Jch hette lieber aynen andern.
S. Stulte loqueris.
Du redst närrisch.
T. Sic mihi excidit.
Es ist mir also her ausz gefaren .
S. Perires licentia
Du verdürbst durch nachlässigkait.

IN SCHOLA LVDENTtium. Dialogus XVIII.

Timotheus, Vitus.
T. Væ nobis Vite.
A wee vns Veit.
V. Quid est? quid tremis?
Was ists ? warumb zytterst du?
T. Ego & tu perimus.
Es würt mir vnd dir übel geen.
V. Quid ita? qua de causa?
Wie also? ausz wz vrsach?
T. Preceptor uenit.
Der schu[o]lmayster kombt.
V. Quid ex te audio?
Was hör ich von dir?
T. Væ nostris natibus
A wee vnsern ersen.
V. Vbi is est obsecro?
Ey lieber wa ist er dann?
T. Per gradus ascendit.
Er geet die stiegen herauff.
V. Quis id ait? quis uidit?
Wer sagt das/ wer hat jn gesehen?
T. Egomet inquam uidi.
Jch sag dir/ ich hab jn gesehen.
V. Vidit ne nos ludere?
Hat er vns sehen spilen?
T. Id est quod timeo
Eben dz selbig fürcht ich.
V. Quid ergo agemus?
Was wöllen wir dann thu[o]n?
T. Amoue orbiculos.
Thu[o] die redlen wegk.
V. Recte admones.
Du manest mich recht.
T. Explicemus libros
Wir wöllen die bücher auffthu[o]n.
[[19]]
V. Certe astutus es.
Du bist warlich lüstig.
T. Sic rebit nos discere.
Also würt er maynen wir lernen.

DE DIMISSIONE à literis. Dialogus XIX.

Vlysses, Xanthus.
V. Io gaudete sodales
Ju fröwet euch ir geselle[n].
X. Quid est quod sic gestis?
Was ists das du also frolockest?
V. Sunt nobis feriæ.
Wir haben ainen feyrtag.
X. Quas dicis ferias?
Was für ainen feyrtag?
V. Ocium a literis.
Müssigkayt vo[n] dem lerne[n]
X. Quando ociabimur?
Wann werden wir feyr haben?
V. Hodie a prandio.
Hewt nach mittag .
X. Ergo ludemus.
So wöllen wir spilen.
V. Quid nam ludemus?
Was wöllen wir spilen?
X. Ludemus globulis.
Wir wöllen schüssern.
V. Ludus puerilis est.
Es ist ain kindisch spil.
X. Quem tu ludum malles?
Welches spill wilt du lieber?
V. Decertemus saltu.
Wir wöllen in die wett springen.
X. Hunc ludum odi.
Dem spil bin ich feind.
V. Qua nam de causa?
Ausz was vrsach?
X. Quia pedes lassat
Es machet müde bayn.
V. An non pudet te?
Schembst du dich nit?
X. Cuius me puderet?
Wesz solt ich mich schemen?
V. Quod tam piger es.
Das du so faul bist.
[[20]]
X. Certe piger non sum.
Warlich ich bin nit faul.
V. Quin ergo saltabis?
So würdst du freylich springen?
X. Caue ne prouoces
Schaw ford[er] mich nit auff
V. Imo te adiuro.
Ja ich beschwer dich auch.
X. Videbis quid poßim.
Du würdst wol sehe[n] was ich kan.

LITIGANTIVM de sessione. Dialogus. XX.

Stephanus. Ysidorus.
S. Apage te hinc.
Heb dich da wegk.
Y. Satis imperiose.
Sich gewaltig gnu[o]g.
S. Hic mihi locus est.
Da ist mein stadt.
Y. Atqui ego nego.
Jch sag nayn darzu[o].
S. Prior hic sedi.
Jch bin eh da gesessen.
Y. Cur autem surrexisti?
Warumb stu[o]ndest du dann auff?
S. Negocium mihi fuit.
Jch hab zu[o] schaffen gehabt.
Y. Quid signi posuisti?
Wa mit hast du locum gelegt?
S. Non uides librum?
Sichst du nit das bu[o]ch?
Y. Liber istic iacet.
Dein bu[o]ch ligt dort.
S. At tu semouisti.
Du hast mir es wegk geruckt .
Y. Id factum pernego.
Das hab ich nit gethon
S. Quin tandem cedes?
würst du nicht schier weiche[n]
Y. Tu me ui extrudes?
Wilt du mich mit gewalt wegk stossen ?
S. Nisi uolens cesseris.
Wa du nicht gern weychen wilt.
Y. Hoc dicam magistro
Das will ich dem Magister sagen.
[[21]]
S. Susq[ue] deq[ue] fero.
Jch frag gar nichts darnach.

INVITANTIVM se inuicem. Dialogus XXI.

Y. Z.
Y. Cras ad me ueni.
Komb morgen zu[o] mir.
Z. Metuo ut poßim.
Jch fürcht ich künd es nicht thu[o]n.
Y. Cur non poßis?
Warumb kanst du es nit thu[o]n?
Z. Domi manendum est.
Jch mu[o]sz dahaymb beleyben.
Y. Quid negocij est?
Was hast du zu[o] thu[o]n?
Z. Oportet scribere
Jch mu[o]sz schreyben.
Y. Scribito perendie
Schreyb übermorgn
Z. Nihil polliceor.
Jch verhaysz nichts.
Y. Sic colis socium.
Heltest du also deinen gesellen.
Z. Culpa non est mea.
Die schuld ist nit mein.
Y. Posses si uelles
Du möchtests wol so du wöltest.
Z. Vellem si possem
Jch wolt gern wann ich möcht.

DE STVDIO INTER rogantium. Dialogus XXII.

Abraham Briccius.
A. Quid à cœna facis?
Was thu[o]st du nach dem abendtmal?
B. Cupis hoc scire?
Wilt du das wissen?
A. Ideo sciscitor.
Darumb frag ich.
B. Post cibum deambulo.
Jch spacier nach de[m] essen.
A. Quid postea agis?
Was thu[o]st du darnach?
[[22]]
B. Audita repeto
Jch betracht wider was ich gehört hab.
A. Quomodo hoc facis?
Wie thu[o]st du das?
B. Sæpe relegendo
Mit offt überlesen.
A. Quid si quid excidit?
Wie wann du etwas vergessen hast?
B. Disco postridie.
Jch leerns den nächstenn tag darnach.

DE ABSENTIA à schola. Dialogus XXIII.

Benedictus, Christophorus.
B. Vbi heri fueras?
Wa warest du nächten?
C. Quo nam tempore?
Vmb welche zeyt.
B. Statim à prandio.
Als bald nach dem essen.
C. Domi meæ laui.
Jch hab da haymb gebadt.
B. Quàm diu lauisti?
Wie lang hast du gebadt.
C. Totam ferme horam.
Schier ain gantze stund.
B. Quis tecum lauit?
Wer hat mit dir gebadt?
C. Parentes mei.
Meine ältern.
B. Lotus quid feceras?
Was thettest du nach dem bad?
C. Siccabam capillos.
Jch trücknet mein har.
B. Cur non ibas in scholam?
Warumb giengest du nit in die schu[o]l?
C. Pater prohibebat.
Der vatter verbot mir dz.
B. Cur prohibebat?
Warumb verbot er dirs ?
C. Nam caput madebat.
Mir was das haupt nasz.
B. Delicatus puer es.
Du bist ain zartes kind.

MVTVO GRATVlantium sibi [[23]] Dialogus XXIIII.

Cyrillus, Donatus.
C. Vnde iam prorepis?
Wannen her kreuchst du yetz herfür?
D. E domo mea.
Ausz meinem hausz.
C. Diu te non uidi.
Jch hab dich lang nit gesehen.
D. Et ego te diutius.
Vnd ich dich noch lenger.
C. Valuisti ne bene?
Bist du gesund geweszt?
D. Optime ualui.
Ich hab mich seer wol gehabt.
C. Aedepol gaudeo.
Warlich ich fröw mich.
D. Vt tu autem uales?
Wie gehabst du dich aber?
C. Admodum belle.
Seer wol.
D. Et ipsum gaudeo.
Jch fröw mich des auch.

AGNOSENTIVM sese mutuo. Dialogus XXV.

Simon, Petrus.
S. Quod tibi nomen est?
Wie hayst du?
P. Mihi nomen est Petro.
Jch haysz Petrus.
S. Qui sis non noui.
Jch kenn dich nit wer du bist.
P. Non me nouisti?
Kenst du mich nit?
S. Non negem si nouerim.
Jch laugnete nit so ich dich kennet.
P. Oblitus ne es mei?
Hast du dann mein vergessen?
S. Ante nunq[ue] te uidi.
Jch hab dich vor nye gesehen.
P. At tandem agnosces.
Du würdst mich freylich kennen.
[[24]]
S. Sanus hercle non es.
Du bist warlich nit witzig
P. Ego ne, an tu magis?
Bin ich närrischer od[er] du?
S. Vbi te nouissem?
Wa solt ich dich erkennet haben?
P. In ludo literario.
Jn der Schu[o]l.
S. Fuisti condiscipulus?
Bist du mein schu[o]lgesel geweszt?
P. Ita, fere biennium.
Ja/ fast schier zway jar?
S. Sine mecum recolam.
Halt lasz mich besinnen.
P. Agnosce cicatricem.
Schaw dise masen an.
S. Hanc tibi incusseram.
Jch hab dir die geschlage[n].
P. Cum theca pennaria.
Mit ainem schreybzeug.
S. De cicatrice te noui.
An der masen ken ich dich.
P. Vides quod non insania[m].
Sichst du das ich nicht thöricht bin.
S. De forma non nouissem.
Jch het dich an der gestalt nit kennt.

LITIGANTIVM de re ablata. Dialogus XXVI.

Petronius, Theodorus.
P. Redde quod meum est.
Gib mir was mein ist.
T. Quid uis reddam?
Was soll ich dir geben?
P. Quod surripuisti.
Das du mir genommenn hast.
T. Nihil tibi surripui.
Jch hab dir nichts genomen.
P. Aufer cauillum.
Hör auff deins gespöts.
T. Non equidem cauillor.
Jch spot gar nichts.
P. Quin reddis tandem?
Wann gibstu mir es dan[n]?
T. Nihil hercle sumpsi.
Jch hab dir warlich nichts genomen.
[[25]]
P. Ostende huc manus.
Lasz sehen die händ.
T. Hem ostendo eccas.
Jch zaig sie/ sihe da seinds
P. Quid abstulisti?
Was hast du mir wegk genomen .
T. Equidem nihil abstuli.
Jch hab dir aygentlich nichts genomen.
P. Excute manicam.
Schüttel ausz den ermel.
T. Tuo arbitratu.
Nach deinem willen.
P. Inter uestes habes.
Du hast es vnder dem klayd.
T. Tenta qua lubet.
Besu[o]ch mich wa du wilt.
P. Noui sycophantias.
Jch ken[n] dein falschait wol
T. Pergis molestus esse?
Wilt du noch nicht auffhören?
P. Ablatum restitue.
Gib wider was du genommen hast.
T. Furti me adligas?
Zeychst du mich dan[n] diebstals?
P. Non furti, sed fraudis.
Nicht diebstals/ sonder betrugs.
T. Vlciscar hanc iniuriam.
Jch will dise vnbill reche[n].
P. Et ego te ulciscar.
Jch will mich an dir auch rechen.

PRODEVNTIVM in funus. Dialogus XXVII.

Thomas. Georgius.
T. Ades dum Georgi!
Komb her Georg.
G. Quid est? cur me uocas?
Warzu[o] rüffest du mir?
T. Est quod te uolo.
Jch bedarff dein.
G. Dictum puta.
Acht ich waysz es schon.
T. Quid censes me uelle?
Was maynest du das ich wöll?
[[26]]
G. Vt tecum ludam.
Das ich mit dir spyl.
T. Tota erras uia.
Du jrrest gantz vnnd gar.
G. Quid igitur est?
Was ist es dann?
T. Tu diuina.
Radt du zu[o].
G. Nescio diuinare.
Jch kan nit radten.
T. In funus prodibimus.
Wir werden mit ainer leych geen.
G. Quod funus dicis?
Was ist das für ain leych?
T. Quod sit nescio.
Jch waysz nit wer es ist.
G. Vnde autem nosti?
Wa her wayst du es dan[n]?
T. Præceptor indixit.
Der Schu[o]lmayster hats gesagt.
G. Qua hora efferetur?
Wann würt man es hynausz tragen ?
T. Puto septima.
Jch acht vmb sibne.
G. Et ego prodibo.
Jch will auch mit geen .
T. Tu mecum ibis.
Du würdst mit mir geen.
G. Ero tibi comes.
Jch will mit dir geen.
T. Nec frustra hoc peto.
Jch beger disz nit vmb sonst .
G. Cur autem petis?
Warumb begerst du das?
T. Vt me doceas.
Das du mich leerest.
G. Quid te docerem?
Was solt ich dich leeren?
T. Vino benedicere.
Den wein gesegnen.
G. An ne dum adfers?
Maynest du wann du jnn bringest?
T. Rem ipsam dicis.
Du sagst eben recht.
G. Sic ego dicerem.
Also sagte ich.
T. Dic iam ausculto.
Sag an/ ich merck schon auff.
[[27]]
G. Hoc uinum uobis faustum sit.
Der wein sey euch glückselig.
Bono sit potus iste.
Disz tranck sei euch zu[o] gu[o]t
Hoc uinum læti bibite.
Den wein trincket mitt fröwden.
T. Quid sternutanti imprecer?
Was soll ich dem nyessenden wünschen.
G. Sit tibi hoc fœlix.
Dir sey disz glückselig.
Te deus seruet.
Gott bewar dich.
T. Quid auspicanti aliquid?
Was de[m] der etwas newes anfacht?
G. Bono sit quod instituis.
Zu[o] gu[o]t sey dir das du anfachst.
Bene uertat quod agis.
Es geradt dir wol was du thu[o]st.
T. Quid proficiscenti?
Wie wann ainer wegk zeücht ?
G. Sit iter hoc fœlix tibi.
Dir sei der weg glückselig.
Perfauste soluas ancoram.
Jch wünsch das du mit glück hinfarest.
Sit l ætus tibi reditus.
Dir sey ain glückselige widerfart.
T. Quid hæc precanti referam?
Was antwort ich dem der sollichs wünscht.
G. Tantundem tibi reprecor
Jch wünsch dir eben auch so vil.
FINIS
XML: http://diglib.hab.de/edoc/ed000267/texts/tei-transcript_Augsburg_1530.xml
XSLT: http://diglib.hab.de/edoc/ed000267/scripts/tei-transcript.xsl