FORMVLAE PVERILIVM COLLOQVIORVM AVTORE SEbaldo Heyden. SALVTATIONVM FORmule QVATVOR ADAGIOrum centuriae Latinogermanicae. DICTIONARIVM RErum, pueris iuxta necessarium ac utile, multò quàm antè locupletius. COLONIAE Martinus Gymnicus excudebat. Transkribiert durch Sebastian Rosenberger

➨ Hinweis: Die Edition ist in Bearbeitung und daher nur eingeschränkt zitierfähig.

Zur Zeit sind Änderungen und Korrekturen am Text und in den Apparaten möglich.

Nach der endgültigen Veröffentlichung werden etwaige Korrekturen und Ergänzungen in einem Änderungsregister gelistet.

FORMVLAE PVERILIVM COLLOQVIORVM AVTORE SEbaldo Heyden. SALVTATIONVM FORmule QVATVOR ADAGIOrum centuriae Latinogermanicae. DICTIONARIVM RErum, pueris iuxta necessarium ac utile, multò quàm antè locupletius. COLONIAE Martinus Gymnicus excudebat.

[VS] [Vorsatz-1] [Vorsatz-2] [[1]]

FORMVLAE

PVERILIVM COLLO-

QVIORVM AVTORE SEbaldo Heyden.

SALVTATIONVM FOR-

mule.

QVATVOR ADAGIO-

rum centuriae Latinogermanicae.

DICTIONARIVM RE-

rum, pueris iuxta necessarium ac

utile, multò quàm antè

locupletius.

COLONIAE

Martinus Gymnicus excudebat.

[[2]]

SEBALDVS HEYDEN PVE. ris suae fidei commißis. S. D.

PRoculdubio meministis adhuc, optimi pueri, cur altero abhinc anno uetere[m] illum usum, quo uobis per singulos dies bina reru[m] uocabula addiscenda proponebantur, è meo ludo exploserim. Nempe quod absurdus, & ferè nullus fructus uideretur. Quid enim ad Latina[m] phrasin adeò hoc faceret, si uno & altero uocabulo p[rae]cepto, nullus praeterea usus accederet? Substitui autem in locum uobis singulis diebus singulas oratiunculas, quae tamen octo syllabas non excederent, addiscendas: Idq[ue] in formam dialogorum, ut sic in addiscendo gratior facultas, & in repetendo iucundior commoditas rudibus adhuc ingenijs accederet. Quia uerò libelli illi Latiniarij, ut uocantur, nostra manu nobis conscripti, perpetui esse nequeant, & immensus labor sit, quoties perierint illi, nouos exscribere : & tame[n] nisi hos dialogos totos quisq[ue] habeat, praeterq[ue] q[uo]d citra taediu[m] repetere neutiqua[m] poßit, etia[m] nullu[m] fructum co[n]sequi ualeat : Ideo eos qualescunq[ue] tande[m] sunt, imprimendos cur iui, ut exiguo ere laceratos libellos reparare possetis, & uos quotidianae repetitionis, uel ob characteris uenustate[m] tamo minus pigeret. Gratis igitur haec munera accipite animis, atq[ue] uestrum praeceptorem, ut dignum est, diligite & colite. Valete.

[[3]]

FORMVLAE PVERILIVM colloquiorum, Sebaldo Heyden autore.

Salutatio matutina. Dialogus I.

Andreas. Balthasar.
A Bona dies.
Ein gu[o]den dach.
B Deo gratia.
Got sy danck.
A Opto tibi bonum diem.
Jch wünsch dir eyn gu[o]den dach.
B Talem & tibi precor.
So eynen bidden ich dir ouch.
A Bene sit tibi hoc die.
Dir moesse dussen dach wal syn.
B Nec tibi male fit.
Dir en sal ouch nicht oeuel syn.

Salutatio meridiana. Dialogus II.

Blasius Clemens.
B Salue Clemens.
Bis gegrüst Clemens.
C Salue & tu.
Bis du ouch gegrüst.
B Salue plurimum.
Du siest seer gegrüst.
C Et tu tantundem salue.
Und du ouch so seer.
B Saluus sis tu.
Du sist gegrüst.
C Tu quoq[ue] salue.
Bis du ouch gegrüst.
B Salutem tibi precor.
Jch wünsch dir heil.
C Eandem & tibi opto.
Dat selue wünsch ich dir ouch.
B Salute te impertior.
Jch geue dir heil.
C Et ego quoq[ue] te.
Und ich dir ouch.
B Iubeo te saluere.
Jch sage dir heil.
C Te quoq[ue] ego.
Und ich dir ouch.

Salutatio uespertina. Dialogus III.

Carolus. Demetrius
C Bonus uesper.
Eyn gu[o]den auent.
D Gratia deo.
Danck sy Godt.
C Bonum seru[m], non serò.
Eyn gu[o]de avent.
D Laus creatori. [[4]]
Dem schepper sy loff
C Hic uesper felix sit tibi.
Disser auent sy dir glucklich.
D Nec tibi infelix sit.
Er sy dyr ouch nit ongelucklich.

Sub primam facem noctis. Dialogus IIII.

Decius, Eustachius.
D Sit tibi haec nox felix.
Disse nacht sy dir gelucklich.
E Et tibi fausta haec sit.
Die sy dir ouch gelucklich
D Faustam degas nocte[m].
Haff du ein gude nacht.
E Tu quoq[ue] no[n] infaustam.
Un[d] du ouch gein böse.
D Nox isthaec uobis com - modet.
Disse nacht sy vch goet.
E Et tibi non incom[m]odet.
Sie sy dir ouch nit böse.

Dum itur cubitum. Dialogus V.

Felix. Gaspar.
F Quora est hora?
Umb welche vyr ist?
G Sonuit tertiam.
Idt hefft drey geschlagen.
F Eundum est cubitum.
Man sal schlaffen.
G Non dormiturio.
Mich enschleffert nicht.
F At ego oppidò.
Mich auer gans seer.
G Tu eas cubitum.
Ganck du schlaffen.
F Quid tu autem ages?
Wat wilt du auer doe[n]?
G Legam ulteriùs.
Jch will wider lesen.
F Malo acquiescere.
Jch wil lieuer rasten.
G Facesse hinc Endimion.
So ganck hin du Endimion.
F Haud te impediuero.
Jch wil dich nit hinderen.

Dum reditur cubitu.

Gabriel, Henricus.
G Heus expergiscere.
Hörstu / wach vff.
H Sine ut dormiam. [[5]]
Laß mich schläffen.
G Surgendi tempus est.
Die zeit ist vff zustaen .
H Nondum diluxit.
Jd is noch nit dach worden.
G Aperi oculos.
Doe die ougen vff.
H Adhuc grauantur somno.
Sy sint mir noch vol schlaiffs.
G Es glire somnolentior.
Du schleffs mer dan ein ratz.
H Rogo ne sis molestus.
Lieuer laß mich reste[n].
G Non pudet te asine.
Du esel schamstu dich nit.
H Cuius me pudeat?
Wes sol ich mich schämen?
G In multa[m] luce[m] stertere.
Zu[o] schlaffen an den hellen dach.
H Quotam hora[m] sonuit?
Wie vil vren heft id geschlagen?
G Iam imminet prima.
Jd wirt idtzunt ein schlaen.
H Adhuc parum dormia[m].
Jch wil noch ein wenich schlaffen.
G Quin surgis piger?
Woltu nit vpstaen sulich?
H Quo modo tam cito?
Warumb so balde?
G Mox fuste te excitauero.
Mit ein kluppel wil ich dich bald wecken.
H Ia surgo, parce precor.
Jtzundt stain ich vp/ ich bid verschoin.

Dum itur ad scholam. Dialogus VII.

Hanno, Ioannes
H Heu quid faciamus?
O wy wat doin wir?
I Cur sic uociferas?
Warumb krystu al so ?
H Nimis diu dormiui.
Jch haff zu[o]lang geschlaffen.
I Quid ita? Quid times?
Wie also/ wat forstu ?
H Tempus iustu[m] transijt.
Die rechte zeit iß hin.
I Quod tempus dicis?
Welche zeit meinstu ?
H Horam primam. [[6]]
Die erste vyr.
I Tu certè falleris.
Du irrest dich.
H Tamen audiui.
Jch hauen idt doch gehoirt.
I Non rectè audisti.
Du en heffst nicht recht gehoirt.
H Quotam tu audisti?
Welche hefstu gehört.
I Audiui ultimam.
Jch hauen die leste gehort.
H Quota ea est?
Welch is die.
I Duodecima.
Die tzwolffte.
H Vtinam uerum sit.
Och weer dat wair.
I Non est quod dubites.
Där haff geyn tzwiuel an.
H Oppidò laetor.
Jch frew mich seer.

Inter eundum ad scholam. Dialogus VIII.

Iodocus. Kilianus.
I Heus heus, mane.
Hörstu / sta stil.
K Quid uis? cur maneam?
Wat woltu / warumb sal ich staen?
I Est quod tecum loquar.
Jch haff mit dir züsprechen .
K Modò non uacat.
Jch haff yetzund neit die tzeit.
I Tantillum perneges.
Woltu mir ein kleyn versagen.
K Mitte me modò.
Läß mich itzunt gän.
I Non te dimittam.
Jch will dich niet gän laissen.
K Enecas me furcifer.
Du bäff magst mich scheir dol.
I Tantùm uerbum audi.
Hör nur eyn wort.
K Ecquid mea refert.
Geet dat ouch mich an?
I Permultum scilicet.
Ja seer vil.
K Quid negocij est? dic.
Wat ist? sag an.
I Dicam, modò des fide.
Jch wil sagen/ woltu mir gelauen.
K Quam fidem darem?
Wat sal ich dir gelauen.
[[7]]
I Te non fore infidum.
Dat du mir niet vngetrew wöllest syn.
K Do fidem, fidus ero.
Jch gelauen ich will dir trew syn.
I Huc adhibe aurem.
Halt dat or her.
K Quid aurem, clarè dic.
Wat or/ sag idt laudt.
I Arcana res est.
Jdt is eyn heimlich sache.
K Tamen soli sumus.
Wir synt doch allein.
I Clarè non dicam.
Jch wils nit laut sage[n].
K Ludificaris nunc me.
Du spotzs nu myner.
I Id est quod uolui.
Dat seluige wolt ich.
K Haud impunè hoc feres.
Jdt en sal dir nit zu[o] gu[o]de bliuen.

Inter discendum in schola. Dialogus IX.

Kilianus. Lambertus
K Heus tu, huc sede.
Hörstu setz dich hyher.
L Quid istuc facerem?
Wat solt ich där doin?
K Discamus simul.
Wir willen miteinanderen leeren.
L Rem gratam offers.
Dat is mir angenem.
K Alter alterum doceat.
Eyner sal den anderen leren.
L Perlubens pareo.
Jch wils seir gern.
K Quid nam tu discis?
Wat leerstu ?
L Disco legere.
Jch lere lesen.
K Vbi nunc legis?
Wa lisestu ytzundt?
L In hoc folio.
An disem blat.
K Scis lectionem?
Kanstu die lection?
L Non admodu promptè.
Niet seer wol.
K Quoties recitasti?
Wie duck heffstu vpgesacht?
L Semel
I
Bis
II
Ter
III
Quater
IIII
recitaui.
K Cuinam recitasti?
Wem hefstu vpgesagt.
L Rectori scholae.
Dem schülmeister.
[[8]]
K Si quid nescis roga.
Wat du niet kanst/ dat frage.
L Quî hoc legam?
Wie sal ich dat lesen?
K Collige literas.
Bu[o]chstab idt.
L Tu me obserua.
Merck du mir dar vp .
K Vt haesitas lingua.
Wie stammelestu also
L Sic assuetus sum.
Jch bins also gewont.
K Desuesce rursus.
Entwen dich des weder.
L Pergam legere.
Jch will vortan lesen.
K Iam uerba praecipitas.
Jtzunt eilstu zu[o] seer.
L Tu melius doce.
Leert mich idt besser.
K Sic distinctè legas.
Also vnderscheidlich salstu lesen.
L Tam clarè haud queo.
Jch kans nit so duyschlich.
K Vsu addisce.
Durch öuung leer idt.
L Tentabo quid possim.
Jch wil versuchen wat ich kan.

De cauendis in schola Coricais. Dialogus X.

Lucas, Marcus.
L Cur tu sic mussas?
Wie bistu so stil?
M Non audeo loqui.
Jch dar nit sprechen.
L Quis te prohibuit?
Wer hat idt dir verbodden.
M Praeceptor noster.
Vnser schu[o]lmeister.
L Tamen is non adest.
Hie en iß doch neit hyr.
M At Coricaei adsunt.
Jdt sint auer die vpmerckers hyr.
L Quos Coricaeos dicis?
Wer sint die vpmerkers?
M Qui clanculum nos signant.
Die vns heimlich anschreyuen.
L Nullum ex his nosti?
Kenstu geynen vß jn?
M Quî ego noscerem?
Wie sol ich sey kennen?
L Tam caute rem agunt? [[9]]
Halden sie sich so heimlich?
M Ea est illis astutia.
Sie synt so listich.
L Tu loquere Latinè.
Sprecht du Latinisch.
M Quàm uellem, si scirem.
Wie gern ich wold/ so ich kundt.
L At sic addisces citius.
Du wirdst auer also balder leren.
M Hac spe dulcescit ferula.
Dit macht dat ich schlage niet en achte.

De ferula. Dialogus XI.

Martinus, Nicolaus
M Quis hic eiulat?
Wer schreit da?
N Ego sum miser.
Jch armer byn idt.
M Quo pacto miser es?
Warumb bistu arm?
N Virgis cæsus sum.
Jch byn worden geschlagen.
M Quid commeruisti?
Wat hastu quätz gedän?
N Nihil didiceram.
Jch hab nuyst geleert.
M Meritò caesus es.
Man hat dich billich geschlagen.
N Etiam tu me ludis?
Spottestu mynre ouch?
M Cur autem non dediceras?
Warumb haddestu nuyst gelert?
N Post hac ero cautior.
Jch wil fortan fleissyger seyn.

De ientaculo. Dialogus XII.

Næuius, Osualdus.
N Quò tu nunc abis?
Wa geestu itzundt hyn?
O Domum me confero.
Jch gain heym.
N Quid domi ages?
Wat wiltu da heym doin?
O Sumam ientaculum.
Jch wil die morgen soppen essen.
N Quâ nam iturus es.
Welchen wech wiltu gain.
O Hàc per forum. [[10]]
Da ouer den mart.
N Comirabor te.
Jch wil mit dir gain.
O Nihil opus est.
Det is nit van nöden .
N Auersaris me?
Versmaetstu mich?
O Non, sed parco tibi.
Neyn/ sonder ich schoin deiner.
N Nihil est quod agam.
Jch haff sunst nichts zu[o] doin.
O Lubens te accipio.
Jch nim dich gern an.

De reditu dientaculo. Dialogus XIII.

Onophrius, Paulus.
O Vnde nobis redis?
Wa kompstu vns her?
P A ientaculo.
Van der morge[n] soppe[n] .
O Vbi ientasti?
Wa hastu zu[o] morgen gessen?
P Rogas? domi meæ.
Fragstu ? da heym in meynem hauß.
O Quid ientasti?
Wat hastu gessen?
P Panem iurulentum.
Eyn broit in eynen soppen.
O Quis tecum ientauit?
Wer hefft mit dir gessen?
P Tota familia.
Das gantz gesin.
O Nihil mihi adfers?
Brengstu mir nichts?
P Quid adferrem tibi?
Wat solt ich dir brengen?
O Frustum panis.
Eyn stuck brotzs.
P Panem quidem habeo.
Brot haff ich wol.
O Cedo mihi partem.
Giff mir ouch ein deil.
P Accipe dimidium.
Neempt halff.
O Ago tibi gratias.
Jch sag dir danck.
P Non age, sed refer.
Nit sag/ mer giff danck.
O Non est unde referam.
Jch hauen nit widder zu[o] geuen .
P Non semper egebis.
Du wirdst nit altzeit noit hauen.
[[11]]
O Gratum me reperies.
Du saltz mich danckbar fynden.

Dialogus XIIII.

Petrus. Quirinus.
P Para mihi pennam.
Snijt mir disse feder.
Q Est tibi cultellus.
Hastu eyn metzgen?
P Est, sed ualde hebes.
Ja/ mer id is gantz sle.
Q Acutiorem adfer.
Breng her eyn scharper.
P Vbi accipiam?
Wa sal ich idt nemen?
Q Vtendum expete.
Lien eyn.
P Adfero, utere.
Jch breng eyn/ bruch du es.
Q Vis crassam antenuem?
Woltu die klein oder gross.
P Mediam uolo.
Jch wil sy middelmessich.
Q Da atramentum.
Gyff vnck her.
P En atramentarium.
Such da dat vnckfaß.
Q Da quoq[ue] papyrum.
Giff mir ouch papyr.
P Et haec in promptu est.
Dat is ouch bereit.
Q Papyrus perfluit.
Dat papyr fleit durch.
P Non habeo aliam.
Jch haff kein anders.
Q Quid uis ut scribam.
Wat wiltu dat ich schriff.
P Praescribe literas.
Schriff mir eyn A B C fur.
Q Tu imitaberis?
Woltu dz naschryuen?
P Ita, in hoc pero.
Ja/ darum beger ichs
Q Saepe exscribe.
Schriff idt duck vyß.
P Faciam ut iubes.
Jch will doin wie du heissest.

Inter redeundum à schola. Dialogus XV.

Quintius. Rodolphus.
Q Vt tecum agitur?
Wie geit idt dir?
R Bene mecum agitur.
Jdt geit mir wall.
Q Id lubens audio.
Dat hör ich gern.
R Gratiam habeo.
Jch danck dir.
[[12]]
Q Vbi nam fuisti?
Wä bistu itzundt gewesen?
R In ludo literario.
Jn der schülle.
Q Quorsum sic properas?
Wa eylestu also hyn?
R Domum uersus.
Heim werts .
Q Quid domi ages?
Wat wiltu da heim doin?
R Adornabo mensam.
Jch wil den disch zu[o]rusten.
Q Tam mane prandes?
Jst du dat middach mäl s?? froe.
R Obsequor parenti.
Jch doin als mich myn vader heist.
Q Facis ut te decet.
Du doist wie dir gehuyrt.
R Abeo, tu uale.
Jch ga da hyn / biß gesegent.
Q Et tu quoq[ue] uale.
Bistu ouch gesegent.

Dum instruitur mensa. Dialogus XVI.

Remigius. Sebaldus.
R Puer ubi es?
Junge wa bistu ?
S Adsum, quid me uis?
Hir bin ich/ wat wiltu myr?
R Insterne mensam.
Bereidt die taffel.
S Est tempus parandio?
Jst esses zeit ?
R Est quando sic libet.
Ja/ weil idt mir also gefelt.
S Rectè curabitur.
Jch wil im recht doin.
R Porrige cultros.
Lang die messer her.
S In promptu sunt.
Sey synt bereidt.
R Da mappas manuarias.
Do die hantweile her.
S Et istae adsunt.
Die sint ouch al da .
R Adpone Salinum.
Setz dat saltzfaß vff.
S Prius sale implebo.
Jch wils für mit saltze fullen.
R Elue calices.
Wesch die drinckfasser.
S Dudum laui.
Jch hauen sie lang geweschen.
[[13]]
R Adfer orbes.
Breng her die teller.
S In scamno iacent.
Sie ligge[n] vff der ba[n]ck.
R Et corbem cocleariam.
Ouch die leffelkorff.
S E paxillo pendet.
Er henckt am nagel.
R Apta circulum.
Stel den schussel rinck .
S Nunquid aliud uis?
Wiltu ouch anders wat?
R Nunc mores discas.
Ytzundt saltu tzucht leeren.
S Quos mores discam?
Wat sal ich für tzucht leeren?
R Quos in mensa ferues.
Die du am disch brauchen solt.
S Rogo me doceas.
Jch bit dich leer mich.
R Perlubens hoc faciam.
Dat wil ich gern doin.
S Ego auscultabo.
Jch wil fleissich vp mercken .
R Ne me interpella.
Fal mir nicht dair tuschen .
S Haud uerbum faciam.
Jch wil gein wort reden.
R Primò ungues purga.
Erstlich reinige die negel.
Hinc manus laua.
Darnach wesch die hende.
Mox deo benedicas.
Als dan sprich die Benedicite.
Deus pater noster cælestis benedicat nobis filijs suis, & his quæ iam sumus sumpturi per Christum Iesum dominum nostrum. Amen.
Post decenter accumbe.
Darnach setz dich fein zuchtich neder.
Cibos carpe digitis.
Die speiß greiff myt den fingere an.
Nec conde uola.
Niet faß in die faust.
Primus ne esto esu.
Niet bis der erst mit dair essen.
Nec primus bibe.
Drinck ouch neu zu[o] dem ersten.
Cubito ne te fulcias. [[14]]
Nit leen dich vp den ellenbogen.
Erectus sede.
Sitz vffgericht.
Nec pandas brachia.
Und spreyt die armen nit vß.
Non bibe auidè.
Nit drinck begerlich.
Nec mande auidè.
Ouch eß nit hæstich.
Proxima te cape.
Nim dat neest vor dir.
In orbe ne morare.
Saum dich nit vff dem teller.
Alios ne inspicito.
Gap ander luid nit aen.
Bibiturus os terge.
Wisch den mont wen du drincken wilt.
Non manu, sed mappu -la.
Nicht mit der hant/ mer mit dem doich.
Morsa ne redintege.
Dat gebissen sop nit widder in.
Ne linge digitos.
Nit leck an den fingeren.
Nec ossa rode.
Knach ouch gein beyn.
Quaeq[ue] scinde cultro.
Eyn yedes sneyt mit dem metze.
Os non perungas.
Beschmer den monde niet.
Digitos sæpè terge.
Die finger drüge duck.
Nares ne fode.
Nit graff in der nasen.
Non rogatus tace.
Schwig die weil man dich niet fragt.
Quod satis est ede.
Jß so vil du magst.
Cum satur es surge.
Wan du sat bist so sta vp.
Rursus laua manus.
Wesch die hende widder.
Mensalia tolle. [[15]]
Heff dat dischgered vp.
Deo gratias age.
Sag Godt dem Heren danck.
Qui nos creauit, redemit, & pauit, huic gratias agimus sempiternas, per Iesum Christum dominu[m] nostrum.

A prandio redeuntium in scho lam. Dialogus XVII.

Simon. Titus
S Quid geris in sinu?
Wat dregstu im bosem.
T Merendam meam.
Meyn vesper zeren.
S Ego nihil attuli.
Jch haff nicht bracht.
T Quid tu aurem edes?
Wat salstu dan essen.
S Emam mihi panem.
Jch wil mir eyn broit gelden.
T Habes pecuniam?
Hastu gelt?
S Obulum habeo.
Jch haff eynen heller.
T Quis tibi hunc dedit?
Wer hefft dir den gegeuen?
S Pater meus dedit.
Mein vader hefft mir jn gegeuen.
T Pium habes patrem.
Du hast eynen güdigen vader.
S Qualem tu habes?
Wat hastu vur eynen?
T Admodum durum.
Eynen seer vreden.
S In rem tuam est.
Dat ist dein nutz.
T Mallem alium.
Jch het lieuer eynen anderen.
S Stultè loqueris.
Du klaffs gecklich.
T Sic mihi excidit.
Dat is mir also herauß gefarenn .
S Perires licentia.
Du verdoerffs durch nalessicheit.
[[16]]

In schola ludentium. Dialogus XVIII.

Timotheus. Vitus.
T Væ nobis Vite.
O we vns.
V Quid est? quid tremis?
Wat ist/ wat zitterstu ?
T Ego & tu perimus.
Idt wirt mir vnd dir öuel gain.
V Quid ita? qua de causa?
Wie also/ vß wat vrsach.
T Praeceptor uenit.
Der schu[o]lmeister kömpt.
V Quid ex te audio?
Hey wat hör ich van dir?
T Væ nostris natibus.
Owe vnseren ersen.
V Vbi is est obsecro?
Olieuer wa is hie dan?
T Per gradus ascendit.
Hie geet die trappen hyn vp .
V Quis id ait? quis uidit.
Wer sacht dat/ wer hefft jn gesehen.
T Egomet, inquam, uidi.
Jch sage dir/ ich hanen jn gesehen
V Vidit ne nos ludere?
Hefft hie vns sien spillen?
T Id est quod timeo.
Dat selue iß dat ich furchte.
V Quid ergo agemus?
Wat willen wir dan doin?
T Amoue orbiculos.
Nim die schiffer en wech .
V Rectè admones.
Du vermanst recht.
T Explicemus libros.
Wir wöllen die böcher vff doin .
V Certè astutus es.
Du bis werlich listich.
T Sic rebitur nos discere.
Also wirt hie meinen wir leren.

De dimißione d literis. Dialogus XIX.

Vlisses. Xanthus.
V Io gaudete sodales.
Ja freut vch ir gesellen.
X Quid est q[uo]d sic gestis?
Wat ist/ dat du also frölich bist?
[[17]]
V Sunt nobis feriæ.
Wir hauen orloff.
X Quas dicis ferias?
Wat für eyn orloff?
V Ocium à literis.
Müssicheit van dem leren.
X Quando ociabimur?
Wanner werden wir feyr hauen?
V Hodie à prandio.
Hüt nach mitdage .
X Ergo ludemus.
So wil wir spillen.
V Quidnam ludemus?
Wat wil wir spillen?
X Ludemus globulis.
Wir wille[n] omineriaen spillen.
V Ludus puerilis est.
Dat is ein kinder spil .
X Quem tu ludu[m] malles?
Welch spil wolstu lieuer.
V Decertemus saltu.
Wir wöllen in die wet springen.
X Hunc ludum odi.
Dat spil haß ich.
V Quanam causa?
Auß wat vrsachen?
X Quia pedes lassat.
Idt macht müd beyn.
V An non pudet te?
Schemstu dich nit?
X Cuius me puderet?
Wes solt ich mich schemen?
V Quod tam piger es.
Dat du so faul bist.
X Certè piger non sum.
Werlich ich byn nit faul.
V Quin ergo saltabis?
So wirstu freylich springen?
X Caue ne prouoces.
Hüde reitz mich nit vp.
V Imò te adiuro.
Ja ich beswer dich ouch.
X Videbis quid possim.
Du wirst seen wat ich kan.

Litig antium de seßione. Dialogus XX.

X. Y.
X Apage te hinc.
Mach dich va[n] hinnen.
Y Satis imperiosè.
Such geweldich genoich.
X Hic mihi locus est.
Dat iß mein stat.
[[18]]
Y Atqui ego nego.
Jch sagen nein dar zu[o] .
X Prior hîc sedi.
Jch byn ee da gesessen.
Y Cur autem surrexisti?
Warumb stondestu dan vff.
X Negocium fuit.
Jch haff zu[o]schaffen gehadt.
Y Quid signi posuisti?
Wat tzeichens heffstu dair gelacht?
X Non uides librum?
Suchstu dat boich nit?
Y Liber istic iacet.
Dein boich leicht där.
X At tu submouisti.
Du heffst idt mir enwech gelacht.
Y Id factum pernego.
Dat haff ich nit gedain.
X Quin tandem cedes?
Wirstu nit bald wiche[n]?
Y Tu me ui extrudis?
Woltu mich en wech stoissen ?
X Nisi uolens cesseris.
Wie du nit gern wiche[n] wilt.
Y Hoc dicam magistro.
Dat wil ich dem meister sagen.
X Susq[ue] deq[ue] fero.
Jch fragen dair gar nicht nae.

Inuitantium se inuicem. Dialogus XXI.

Y. Z.
Y Cras ad me ueni.
Kum morgen zu[o] mir.
Z Metuo ut possim.
Jch förcht ich kan es nit doin.
Y Cur non possis?
Warumb kanstu es nit doin?
Z Domi manendum.
Jch müß da heim bliue[n].
Y Quid negocij est?
Wat hastu zu[o] doin?
Z Oportet scribere.
Jch moyß schriuen.
Y Scribito cras.
Schreiff morgen.
Z Nihil polliceor.
Jch en gelauen nit.
Y Sic colis socium?
Helstu also de[n] geselle[n]?
Z Culpa non est mea.
Die schult ist nit mein.
Y Posses, si uelles.
Du möchts wol so du woltst.
[[19]]
Z Vellem si possem.
Jch wolt gern wan ich möcht.

De studio interrogantium. Dialogus XXII.

Abram. Britius.
A Quid à cæna facis?
Wat doistu na dem auentmail.
B Cupis hoc scire?
Wiltu dat wissen?
A Ideo scisciror.
Darumb frag ichs .
B Post cibum deambulo.
Jch spacier na de[m] essen.
A Quid postea agis?
Wat doistu dar na ?
B Audita repeto.
Jch betracht widder dat ich haff gehört.
A Quomodo hoc facis?
Wie doistu dat?
B Sæpe relegendo.
Mit duck ouerlesen.
A Quid si quid excidit?
Wie wan du wat vergessen heffst?
B Disco postridie.
Jch liert den nechstenn dach darna.

De absentia d schola. Dialogus XXIII.

Benedictus. Christophor[us].
B Vbi heri fueras?
Wa wairstu nechten?
C Quonam tempore?
Umb welche tzeit?
B Statim à prandio.
Als baldt na dem essen.
C Domi laui.
Jch hauen da heim gebadt.
B Quamdiu lauisti?
Wie la[n]g hestu gebadt?
C Totam fermè horam.
Bey na ein gantze vyr.
B Quis tecum lauit?
Wer hefft mit dir gebadt?
C Parentes mei.
Meyne alderen.
B Lotus quid feceras?
Wat dedestu na dem bade.
C Siccabam capillos.
Jch druygede meyn hair.
B Cur non ibas in schola[m]?
Warumb giengstu nit in die schöle?
C Pater prohibuerat.
Meyn vader verboit mir dat.
[[20]]
B Cur prohibuerat?
Warumb verboit hie dyr dat?
C Nam caput madebat.
Mir was dat haufft nas.
B Delicatus puer es.
Du biß eyn tzart kint.

Mutuò gratulantium sibi. Dialogus XXIII.

Cyrillus Donatus.
C Vnde iam proripis?
War kreuffstu ytzunt her vyß ?
D E domo mea.
Vyß meinem hauß.
C Diu te non uideram.
Jch had dich lang nit gesehen.
D Et ego te diutius.
Und ich dich noch lenger.
C Valuisti ne bene?
Bistu gesunt gewesen?
D Optimè ualui.
Jch haff mich seer wol gehat.
C Aedepol gaudeo.
Werlich ich frew mich.
D Vt tu autem uales?
Wie heffstu dich auer?
C Admodum bene.
Seer wol.
D Et idipsum gaudeo.
Jch frew mich des ouch.

Agnoscentium se mutuô. Dialogus XXV.

Simon. Petrus.
S Quod tibi nomen est?
Wie heissestu ?
P Mihi nomen est Petro.
Jch heisch Petrus.
S Qui sis non noui.
Jch ken dich nicht wer du bist.
P Non me nouisti?
Kenstu mich nicht?
S Non negem si nouerim.
Jch löndes nit so ich dich kent.
P Oblitus ne es mei?
Bistu dan myner vergessen?
S Antè nunquam te uidi.
Jch haff dich vor nie geseen.
P At tandem agnosces.
Du wirst mich freilich kennen.
S Sanus Hercle non es.
Du bist werlich nit weyß.
[[21]]
P Ego ne, an tu hallucinaris?
Bin ich nerrisch ad[er] du.
S Vbi te nouissem?
Wa solt ich dich gekant hauen?
P In ludo literario.
Jn der schole.
S Fuisti condiscipulus?
Bistu meyn schöl gesel gewest?
P Ita, fer è biennium.
Ja/ vil na zwey jair.
S Sine, mecum recolam.
Halt/ laß mich besynnen.
P Agnosce cicatricem.
Such dyt lyntzeygen aen.
S Hanc tibi incusseram.
Jch haff dir dat geschlagen.
P Theca pennaria.
Mit eyne[m] schriff gezau .
S De cicatrice te noui.
An dem lyntzeygen ken ich dich.
P Vides quòd no[n] insania[m]?
Suystu dat ich nit geck byn.
S De forma non nouissem.
Jch hed dich aen der gestalt nit gekant.

Litigantium de re ablata. Dialogus XXVI.

Petronius. Theodorus.
P Redde quod meum est.
Giff mir wat meyn is
T Quid uis reddam?
Wat sol ich dir geuen?
P Quod surripuisti.
Dattu mir genommen heffst.
T Nihil tibi surripui.
Jch haff dir nit genommen.
P Aufer cauillum.
Hör des spottens.
T Non equidem cauillor.
Jch spot doch nit.
P Quin reddis tandem?
Wan giffstu mir idt dan?
T Nihil hercle sumpsi.
Jch haff dir werlich nit genommen.
P Ostende huc manus?
Laß sehn dein hendt.
T Hem ostendo, eccas.
Jch tzoyn sy/ such da synsy .
P Quid abstulisti?
Wat hastu mir genommen?
[[22]]
T Equidem nihil surripul.
Jch hauen dir werlich nit genommen.
P Excute manicam.
Schudt die marre vyß.
T Tuo arbitratu.
Na al deynen willen.
P Inter uestes habes.
Du heffst id vnder den kleyderen.
T Tenta quà lubet.
Besuch mich wa du wilt.
P Noui sycophantias.
Jch ken dein falscheit wol.
T Pergis molestus esse?
Wiltu noch nit vff hören ?
P Ablatum restitue.
Giff wider wat du genommen heffst.
T Furti me adligas?
Zeychstu mich dyeuerey an?
P Non furti, sed fraudis.
Geyn deyuerie/ mer bedrochs.
T Vlciscar hanc iniuriam.
Jch wil dit vnrecht wrechen.
P Et ego te ulciscar.
Jch wil ouch an die wrechen.

Prodeuntium in funus. Dialogus XXVII.

Thomas. Georgius
T Adesdum Georgi.
Kom her Georg.
G Quid est? cur me uocas?
War zu[o] ru[o]ffstu mir?
T Est quod te uolo.
Jch darff deyner.
G Dictum puta.
Ach ich weiß idt wol.
T Quid censes me uelle?
Wat meynstu dat ich wil.
G Vt tecum ludam.
Dat ich mit dir spil.
T Tota erras uia.
Du irst dich gans seer.
G Quid igitur est?
Wat ist idt dan?
T Tu uaticinare.
Rädt du dat.
G Nescio uaticinari.
Jch kan nit raden.
T In funus prodibimus.
Wir werden mit einer leich gaen.
G Quod funus dicis? [[23]]
Wat is dat für eyn leych.
T Quod sit, nescio.
Jch weiß nit wer id is.
G Vnde autem nosti?
Wa her weistu id dan?
T Præceptor indixit.
Der schu[o]lmeister het idt gesacht.
G Qua hora efferetur.
Wan wirt man id vyß dragen ?
T Puto septima.
Jch acht vmb seuen.
G Et ego prodibo.
Jch wil ouch mit gaen .
T Tu mecum ibis.
Du wirst mit mir gaen.
G Ero tibi comes.
Jch wil mit dir gaen.
T Nec frustra hoc peto.
Jch beger diß nit vmb sunst .
G Cur autem petis?
Warumb begerstu dat?
T Vt me doceas.
Dat du mich lierst.
G Quid te docerem?
Wat sol ich dich leren?
T Vino benedicere.
Den wein segnen.
G An ne cum adfers.
Meinstu wen du jn brengst?
T Rem ipsam dicis.
Du sagst euen recht.
G Sic ego dicerem.
Also ich sechte.
T Dic, iam ausculto.
Sach/ ich hörenn ytzund tzo.
G Hoc uinum uobis faustum sit.
Der weyn sey vch geluck selich .
Bono sit potus iste.
Diß dranck sy euch zu[o] gu[o]de .
Hoc uinum læti bibite.
Den wein drincket mit freuden.
T Quid sternutanti imprecer?
Wat sal ich dem niessende wünschen?
G Sit tibi hoc felix.
Dir sey diß gelucklich.
T Quid auspica[n]ti aliquid?
Wat dem der etwas neüwes anfenckt?
[[24]]
G Te Deus feruet.
Got bewar dich.
Bono sit quod instituis.
Zu[o] gu[o]t dat du anfenges.
Bene uertat quod agis.
Jdt gerät dir wol wat du doyst
T Quid, proficiscenti?
Wie wan eine wech tzeucht ?
G Sit iter hoc felix tibi.
Dyr sey der wech gelucklich.
T Perfaustè soluas ancora.
Jch wünsch dat du mit gluck hinfarest.
G Sit lætus tibi reditus.
Dyr sey eyn glucklich wederkompst.
T Quid hæc precanti referam?
Wat antwort ich dem der sulchs wünscht?
G Tantundem tibi reprecor.
Jch wünsch dir euen ouch so vil.
XML: http://diglib.hab.de/edoc/ed000267/texts/tei-transcript_Koeln_1550.xml
XSLT: http://diglib.hab.de/edoc/ed000267/scripts/tei-transcript.xsl