PVERILIVM COLLOQVIORVM Formulae pro primis Tyronibus per Sebaldum Heyden ex Comicorum campo hinc inde collecte iam denuo Germanico Polonico ac Vngarico ideomate illustrate. SEBALD. HEYD. AD Nasutum Lectorem. Consultum pueris uolumus Nasute ualeto. Quaeritur his fructus, gloria nulla mihi.

[[1]]

PVERILIV[M] COLLOQVIORVM Formulae pro primis Tyronibus per Sebaldum Heyden ex Comicorum campo hinc inde collecte iam denuo Germanico Po/lonico ac Vngarico ideomate illustrate.

SEBALD. HEYD. AD Nasutum Lectorem.

Consultum pueris uolumus Nasute ualeto. Quaeritur his fructus, gloria nulla mihi.

[[2]]

GENEROSAE INDOLIS AC OPTIme spei puero Iodoco Dedo praestantiß . Domini Iodoci Ludouici Decij filiolo M . Anshelmus Eporinus S . D .

INgenioli tui & rara foelicitas , & summa admiratio atq [ue]amor in te meus (quem studioru [m]sedulitate & obedentia foedilicitatis matre meruisti ) suauißime Iuste , fecit , ut hasoe pueriliu [m]colloquioru [m]formulas ex Comicoru [m]pratis & Latinae linguae delicijs à docto Sebaldo collectas , tibi praeclarißimis uirtutibus & moribus nato , dedicaren . Qui non mediocri nos expectatio [n]e foues , ut praestantiß . patri tuo summae eruditio [n]is & facu [n]diae uiro respo [n]deas . Cu [m]quinquen [n]is adhuc ta [m]facile , prima [m]linguae tuae balbutie [m]Latinis Graecisq [ue]literis ita formaris , ut quod mens concipit , lingua iam Rhomano eloquio efferre conatur . Sapienter enim & summa cu [m]ratio [n]e pare [n]tes tibi et fraterculo tuo Ioanni mire indolis puero prouident , qui nihil ad recte aeducantos negligunt , & foelicitatis maximu [m]est , moribus compositis educare liberos : est enim (ut Graeci dicu [n]t ) ἀ ρ ε τ ῆ ς β ρ α β ε ῖ ο υ ἐ υ π ε δ ε υ σ ί α i . uirtutis praemiu[m] recta institutio . Propterea prima[m] pueroru[m] balbune [m]sanis colloquijs informanda [m]iubet diumi eloquij tuba Paul . Omnis inqt sermo spirus ex ore uestro no [n]prooedat . Corru [m]punt enim bonos mores colloquia praua , & hoc est quod Solomon colloquij moderatore [m], doctu [m], prudente [m]& praeciosi spiritus homine [m]appellitat . Neq [ue]ego alio co [n]silio tibi has inscribendas curaui , q [ue]ut tua industria & exemplo alios com [m]ilitones tuos in disciplina [m]mihi traditos in harena [m]prouoces cuius admiratio [n]e adducti , sanctu [m]illud inuidiae ad uirtute [m]incitabulu [m]& calcar ament & obseruent . Grato igitur hinnulu [m]hu [n]c à praeceptore accipe animo . Qui oeruu [m]ut accipias aliqua [m]do opera [m]dabit Christus Iesus te ad alcior conante [m]diu nobis incolumem conseruet . Vale . ἐ υ τ υ χ ῶ ς

[[3]]

Salutatio Matutina. Dialogus. I.

ANDREAS. BALTHASAR.

A	Bonus dies. Eyn guter tag. Dobry dzień. Isten aggyon yonapoth.

B	Deo gratia. Got sei danck Cchwałá bogu. Isten sogaggya.

A	Opto tibi bonum diem. Jch wunsch dir eyn guten tag. Ządamcy dnyá dobrego. Rywanok neked yo napoth.

B	Talem & tibi precor. Jch piet dyr auch so viel. Y ia tobie tákież żądám. Enys theneked.

A	Bene sit tibi hoc die. Dyr sol an dem tag wol seyn: Dobrze miey sie dzysya. Zerenchees Iygyen neked ez nap.

B	Nec tibi male sit. Es sol dyr auch nicht ubel seyn. Y tobie zle nyech nyebedzye. Nekedys yo karathom.

[[4]]

Salutatio Meridiana. Dialogus. II.

BLASIVS. CLEMENS.

B	Salue Clemens. Bysz gegrusset Clement. Pozdrowion bądz klymunćye. Eghyssyghben iygy kelemen.

C	Salue & tu. Bysz du auch gegru[o]st. Y ty bądz pozdrowyon. Thees yo athyamsia.

B	Salue plurimum. Bysz du ser gegrüsset. Vysoce bądz pozdrowyon. Yo egbyssigben iygy.

C	Et tu tantundem salue. Vnnd du auch so ser. Y ty takyesz bądz zdrow. Thees yo egyssigben iygy.

B	Saluus sis tu. Bysz gegruszt. Bądz pozdrowyon. Eghyssighers iygy the:

C	Tu quoq[ue] salue. Bysz du auch gegrüszt. Bądz y ty pozdrowyon. Thees eghyssighes iygy.

B	Salutem tibi precor. [[5]] Jch wunsch dyr heyl. Ządąmći zdrowia. Rywanom eghyssighedeth.

C	Eandem & tibi opto. Das selb wunsch ich dyr auch. Tegoż y ia tobie sprzyiáse. Enys theneked.

B	Salute te impertior. Jch gebe dyr heyl. Pozdrawiąmcye. Neked keszenek.

C	Et ego quoq[ue] te. Vnnd ich dyr auch. Y ia też cyebye. Enys theneked.

B	Iubeo te saluere. Bysz gegrust. Wskázuiećye pozdrowić. Rywanlak tyghed eghyssyghbenlenny.

C	Te quoq[ue] ego. Vnnd ich dyr auch. Y ia też ćiebie. Enys thyged.

Salutatio uespertina. Dialogus. III

CAROLVS. DEMETRIVS.

C	Bonus uesper. Eyn guter abent. [[6]] Dobry wieczor. Yo esthwe lythet.

D	Gratia deo. Danck sey gott. Bogu bądz chwałá. Gala ystennek. Isten fogaggya.

C	Bonum serum. non sero. Eyn guter abent. Dobry wieczor. Yo esthwe iythek.

D	Laus creatori. Dem schöpffer sey lob. Stworzyćyelowy bądz chwałá. Gala terentheo ystennek.

C	Hic uesper felix sit tibi. Der abent sey dyr glu[o]ckselig. Ten wieczor bądz tobie sczeslywy. Ez esthwe bodogh lygyen neked.

D	Nec tibi infelix sit. Er sey dyr auch nicht vnglu[o]cklich. Bądz tobye teżnye nyesczeslywy. Nekedse lygyen bodogthalan.

Sub primam facem noctis. Dialogus. IIII.

DETIVS. EVSTACHIVS.

D	Sit tibi hæc nox felix. Dyr sey die nacht gelu[o]ckselig. Tá noć tobie bądz sczesna. [[7]] Ez iy neked bodogh lygen.

E	Et tibi fausta hæc sit. Sie sey dyr auch glückselig. Y tobie nyech bedzie sczesna. Nekedys bodogh lygyen.

D	Faustam degas noctem. Hab dyr eyn gutte nacht. Mey sobye dobrą noc. Eghyssighes lygyen neked ez iy.

E	Tu quoq[ue] non infaustam. Vnnd du auch keyn bösze. Y ty też nyezłą. Thenekedys eghyssighes lygyen.

D	Nox ist hæc nobis commodet. Die nacht sey euch gut. Tá noc bądz wam dobra. Ez iy nektek haznotokra lygyen.

E	Et tibi non incommodet. Sie sey dyr auch nicht bösz. Y tobie nyech będzye niezła. Nekedys haznodra iygyen.

Dum itur cubitum. Dialogus. V.

FELIX. GASPAR.

F	Quota est hora? Vmb welche stund ist es? O ktorey iest godzynye álbo wiele bił. Gaany az hora.

[[8]]

G	Sonuit tertiam. Es hat drei geschlagen. Już był trzy: Garmath ewthe.

F	Eundum est cubitum. Man sal schlaffen gehen. Już podz my spáć. Le fekenni kell mennewnk.

G	Non dormiturio. Mich schlaffert nicht. Niechce misie spáć. Meegh el nem alozom.

F	At ego oppido. Mich aber gar sehr. Albo mnie bárdzo sye chce. En kedygh ingyenmayd.

G	Tu eas cubitum. Ghe du schlaffen. Ydz ty spáć. The mennyel le fekenny.

F	Quid tu autem ages? Was wiltu aber thun? Co chceż ty czynyć. The kedygh myth chynalz.

G	Legam ulterus. Jch wil noch weiter lesen . Będę dáley czysc. Meegh en towak oluasok.

F	Malo quiescere. [[9]] Jch wil lieber rhuen. Ja wolę odpoczywáć. En ynkaabb akarok el nywgonni.

G	Facesse hinc Endymion. So ghe hyn du schleffer. Podzyż ty endymion. Thacozzal el ynnen alomba thelhetetlen

F	Haud te impediuero. Jch wil dich nicht irren. Nyebedzyć záwádzał. Nu nem hanthalak.

Dum reditur cubitu. Dialogus. VI.

GABRIEL. HENRICVS.

G	Heus expergiscere. Hörstu / wach auff. Slyssyss ocućsie. Hallodi serkenyfel.

H	Sine ut dormiam. Lasz mich schlaffen. Dopusć my spać. Hadd aloggyam.

G	Surgendi tempus est. Die czeit ist auff czustehen . Czas iuż wstáć. Ideye fel keiny.

H	Nondum diluxit. Es ist noch nicht tag worden. [[10]] Wssak iescze nyedzień/ albo nieoswytło. Meegh megh nem uirradotth.

G	Aperi oculos. Thu die augen auff. Otworż oczy. Nysd fel zemeydeth.

H	Adhuc grauantur somno. Sie sind myr noch vol schlaffs. Jescze pelne mi są spania. Meegh yghen almasok.

G	Es glire somnolentior. Du schleffst mehr den eyn racz. Więcey spysz nyżli szczurek. Ewethpelyehnel almasbwagy.

H	Rogo ne sis molestus. Lieber lasz mich czu rhw. Prossęcie niegabay mie. Ryrlek ne haborgass.

G	Non pudet te asine? Du esel schamstu dich nicht. Osle niesromass sye. Nem zygyenledy the zamaar.

H	Cuius me pudeat? Wes sal ich mich schamen. Kogo sie mam stromáć. Myth zygyenlenyk.

G	In multam lucem stertere. Zu[o] schlaffen an den hellen tag. Spáć tak długo na dzyeń. [[11]] Emmye magh ydeiyglenn alonnod.

H	Quotam horam sonuit. Wie viel hat es geschlagen. Wiele byl zegar. Haany hora wagyon.

G	Iam imminet prima. Es wird yecz eyns schlagen. Już będzie iedne bił. Ymmar mayd elseo lyzen.

H	Adhuc parum dormiam. Jch wil noch eyn kleyn schlefflin thun. Jeszcze troskę zasnę. Meegh alozom eggy keweseth.

G	Quin surgis piger? Fauler wiltu nicht auffstehen. Leniwy nyechcess wstać. Geoth hogy nem kelz fel the resth.

H	Quomodo tam cito? Warumb so bald. Czemu tak richło. Hogy kelnyk yly hamar.

G	Mox fuste te excitauero. Mit eym pru[o]gel wil ich dich bald auffwecke[n] Wneth cye obudzę palycą. Mayd en thyged botheal keolthelekfel.

H	Iam surgo, parce precor. Yecz stehe ich auff ich pit verschon. Jużcy wstaię/ prossęcye schanuymie. Ym fel kelek/ haggy el kyrlek.

[[12]]

Dum itur ad scholam. Dialogus. VII.

HANNO. IOANNES.

H	Heu quid facimus? A we was thun wir? Ach co czynimy. Hallodi myth thykewnk.

I	Cur sic uociferas? Was schreistu also. Czemu ták wołass. Miyrth igyen kyaltaz.

H	Nimis diu dormiui. Jch hab czulang geschlaffen. Długom spał. Ighen hozzw ydeyg alwttham.

I	Quid ita? Quid times? Wie also/ was fu[o]rchstu . Czemu to/ czemu sie boiyss. Mychodaath/ mythfiylz.

H	Tempus iustum transijt. Die recht czeit ist hyn. Czas pewny przessedł. Alkolmas ewdeo el mwlth.

I	Quod tempus dias? Welche czeit meynstu ? Ktory czas mienysch. Mely ewdeoth. mondaz.

H	Horam primam. [[13]] Die erst stund. Pierwssą godzynę. Az elseo horath.

I	Tu certe falleris. Du irrest dich. O toś sye zmamył. The byzonyawal megh chalatol.

H	Tamen audiui. Hab ich es doch gehorth. Wssakem słyssał. De byzony hallaam.

I	Non recte audiuisti. Du host nicht recht gehört. Nyeprawieś słyssał. Nem yool hallotthad.

H	Quotam audiuisti? Welche hastu gehört. Ktorąmeś ty słyssał. Hanyadoth the hallotthal.

I	Audiui ultimam. Jch hab den garaus gehört. Ostatniam słyssałem. Dtolsoth hallyk.

H	Quota ea est? Wie viel ist das. A wiele tho. Hanyad az vtolso.

I	Duodecima. Zwelffe. [[14]] Dwanascye. Tyzenkettheo.

H	Vtinam uerum sit. O das es war were. Boże day by to była prawda. Wayha ez ygaz lygyen.

I	Non est quod dubites. Do hab keyn zweilffel an. Nye wątpi wtym. Gemmy kethsygh ebben nynch.

H	Oppido lætor. Jch frew mich sere. Bardzosye weselę. Ighen erewleom.

Inter eundum in scholam. Dialogus. VIII.

IODOCVS. KILIANVS.

I	Heus heus mane. Hörstu / stehe still. Słyssyss postoy. Hallodi hallodi maragy megh:

K	Quid uis? cur maneam? Was wiltu / warumb sol ich stehen. Co chćess czemu mam stać. Myth akarz miyrth maraggyak.

I	Est quod tecum loquar. Jch hab etwas mit dyr czu[o] reden. Mam stobą co wowyć. [[15]] Bezydem vagyon weled.

K	Modo non uacat. Jch hab iczund nicht die weil. Nyemam teráz czasu. Mosth nynch lewressyghem.

I	Tantillum perneges? Wiltu myr eyn solchs versagen. Chcesz my to odmowić. Chak ennyben sem enghecczy.

K	Mit te me modo. Lasz mich ieczund gehen. Pusc mye teraz. Haggyel mosthan enghemeth.

I	Non te dimittam. Jch wil dich nicht gehen lassen. Nyepuszczę ćye. Nem hagylak.

K	Enecas me furcifer. Du buffe du machs mich schier thol. Złodzyeiu barzo mi doiadass. Megh eolsz enghemeth akaztofarawalo.

I	Tantum uerbum audi. Hör nur eyn wort. Jedno słowo posłuchay. Haööyad chak eggy zomoth.

K	Ecquid mea refert? Gehet das auch mich an. Y co nmye do tego. De myth haznalok veelle.

[[16]]

I	Permultum scilicet. Ja eben viel. Jakoby wiele. Geogh ygen haznalz

K	Quid negocij est? dic. Was ists ? sag an. Coż iest powyedz. Mydolgod wagyon/ mondmegh.

I	Dicam, modo des fidem. Jch wils sagen/ doch vorheis myr vor. Powymćy iedno słub pyrwey wyerżyć Megh mondom chak fel fogaggyad.

K	Quam fidem darem. Was sol ich dyr vorheyssen. Coś mam obiecáć. Myth fogadnyk fel.

I	Te non fore infidum. Das du myr nicht vntrew wöllest seyn. Yzbyś my nye był nye wyernym. Hogy tge hytethlen nem liysz.

K	Do fidem fidus ero. Seh hyn ich wil dyr trew seyn. Słubuięc być wiernym. Hytemeth adom hyw lyzek.

I	Adhibe huc aurem. Halt das or heer. Skloń sam vcha. Tarch yde fyledeth.

K	Quid aurem? clare dic. [[17]] Was or/ sag es laut. Co vcha powyedz głosem. My fylemeth/ mondmegh nylwan.

I	Arcana res est. Es ist eyn heymlich sach. Jest taiemna rzecz. Tytok dologh.

K	Tamen soli sumus. Seyn wyr doch alleyn. Wssakesmy sami. Lam chak mymafgwuk wagywnk.

I	Clare non dicam. Jch wils nicht laut sagen. Nyepowim głosem. Nylwaann nem mondom.

K	Ludificaris nunc me. Du spotst nur meyn. Jedno semną błaznuiess. Megh chasz mosth enghemeth.

I	Id est, quod uolui. Eben das wolt ich. Toć iest ćomia chcyał. Megh wagyon az myth kywanyk.

K	Haud impune hoc feres. Es sol dyr nicht geschanckt werden. Nyebędzieć to przepusczono. Ezth bozzwallathlan el nem wyzed.

Inter discendum in schola. [[18]] Dialogus. IX.

KILIANVS. LAMPERTVS.

K	Heus tu, huc sede. Hörstu / secz dich hieher. Slyssyss ty siądz sam. Hallodi the/ ewlly yde.

L	Quid ist hic facerem? Was solt ich do selbst thun. Co tam mam czynyć. Myth otth thennik.

K	Discamus simul. Wyr wollen czu gleich lernen. Będzymsie pospołu vczyc. Thanullywnk eggywtth.

L	Rem gratam offers. Disz ist myr angenem. Toć mi iest wdzyęczno. Rellemetes dolgoth ebben thysz.

K	Alter alterum doceat. Eyner sal den andern leren. Jeden ma drugiego vczić. Eggykewnk masynkoth thaniycha.

L	Perlubens pareo. Jch folg gar gern. Ja rad vsłucham. Eoreomesth enghedek:

K	Quid nam tu discis? Was lernestu . Czego sye vczyss. [[19]] Myth the thanwlsz.

L	Disco legere. Jch lern lesen. Vcze sie czysć. Oluasny thanulok.

K	Vbi nunc legis? Wo listu yeczund. Gdzye teraz czćiess. Hwl mosth olwasz.

L	In hoc folio. An diesem blat. Na tey karcye: Ez lewelen.

K	Scis lectionem? Kanstu die lection. Vmyess lekcyią. Thuddi az lechketh.

L	Non admodum prompte. Nicht sehr wol. Niebarzo dobrze. Nem yghen yol.

K	Quoties recitasti? Wie offt hastu auffgesagt. Wielieś kroć recitował. Hanyzor mondotthad el.

L	Semel. Eyn mol . Jeden raz. Eecczer. Bis. Czwirr. Dwa razy. Kecczer. [[20]] Ter. Czu[o] dreimöln. Trzy razy. Haromozor. Quater. Czu viermoll. Cztyrzy razy. Nygyzer. recitaui.

K	Cui nam recitasti? Wem hastu auffgesagt. Komuś recitował. Rynek mondotthad el.

L	Rectori schole. Dem schulmeyster. Szkolnemu mistrzowi. Az mesternek.

K	Si quid nescis, roga. Was du nicht kanst/ das frag. Czego nyevmyess pytay. Ha myth nem thwccz megh keerd.

L	Qui hoc legam? Wie sol ich das lesen? Jako tam mam czysć. Hogyogy ezth olwassam.

K	Collige literas. Buchstab es. Składay litteri. Zeedd eggybe az bethewketh.

L	Tu me obserua. Merck du myr doruff. Ty bácz ná mye. The enghem halgass.

K	Vt hæsitas lingua? [[21]] Wie stamlest du also. Czemusye tak zaiąkass. Mynth akadosz nyelweddel.

L	Sic assuetus sum. Jch hab des also gewont. Takom sye nauczył. Igy zoktham.

K	Desuesce rursus. Entwen dich des wider. Oduczsie zasyę. Zokd hathra wyzhonthad.

L	Pergam legere. Jch wil weiter lesen . Będę czedł dáley. Esmegh el kezdem olwasny.

K	Iam uerba præcipitas. Jeczund eilstu czu[o] seer. Teraz barzo quapyss. Immar yghen elesth mondod.

L	Tu melius doce. Lere mich es besser. Naucz ty mnye lepiey. The yobban thaniycz.

K	Sic distincte legas. Also vnderscheylich saltu lesen. Tak rozdzyelnye mass czytać. Igy walazthwa olwass.

L	Tam clare haud queo. Jch kans nicht so deutlich: [[22]] Ták wibornie nyeumyem. Yllyem mylwam nem leheth.

K	Vsu addisce. Durch vbung lern es. Przez zwyczay sie naucz. Zokassal megh thanwld.

L	Tentabo quid poßim. Jch wil vorsuchen was ich kan. Pokussęsye co vmyem. Megh kysyrthem myth thehetek.

De cauendis in schola Coricæis. Dialogus. X.

LVCAS. MARCVS.

L	Cur tu sic mußas? Wie bistu so still? Czemuś tak milczaćy. Miyrth the ygy susogz.

M	Non audeo loqui. Jch darff nicht reden. Nyesmyem mowyć. Nem merek zoolny.

L	Quis te prohibuit? Wer hat dyr es verpotten. Chtoć zakazał. Rychoda thyltotth megh thyghedeth.

M	Præceptor noster. Vnser schulmeyster. Nass mystrż. [[23]] Az mew mesterwnk.

L	Tamen is non adest. Jst er doch nicht kegewertik. Wssakgo teraz nyemass. Lam ew nynch honn.

M	At Coricæi adsunt. Es sind aber die auffmercker da. Ale są podsłuchacze tu. De az alatthomba halgatok honnwadnak

L	Quos Coricæos dias? Wer sind die auffmercker. Ktorzy są podsłuchaczmi. Ryketh alatthomba halgatoknak mondaz

M	Qui clanculum nos signant. Die vns heymlich anschreyben. Ktorzy naś taiemnye popisuią. Az kyk tythkon mynketh fel yecczenek.

L	Nullum ex his nosti? Kenstu keynen aus yn. Nyeznass znych żadnego. Ezekben eggyeth sem esmerzzy.

M	Qui ego noscerem? Wie solt ich sie kennen. Jako ych mam znać. Hogyhogy en esmerhethnyk.

L	Tam caute rem agunt? Halten sie sich so heymlich. Tak sye ćycho taią. Oly okoson dolgokoth zerzyk.

[[24]]

M	Ea est illis astutia. Sie synt so listig. Tak są chytczy. Ewnekyek az alnak saghok.

L	Tu loquere latine. Red du lateinisch. Mow ty połaćynye. The deakwl zooly

M	Quam uellem, si sarem. Wie gerne ich wolde so ich kundt. Barzo rad bich vmyał. O mynth akarnam/ ha thwdnyk.

L	Ac sic addisces citius. Du wirst aber also ehe lernen. Ale tak richley sie nauczyss. Ekkyppen thanwlz hamarabban.

M	Hac spe dulceßit ferula. Disz macht das ich streichens nicht acht. To czyni yże bićia nyedbam. Ez remynsyfhwel ydesewl megh az wezzed

De ferula. Dialogus. XI.

MARTINVS. NICOLAVS.

M	Quis hic eiulat? Wer greint da. Kto tám płacze. Kychoda ytth yaygath

N	Ego sum nuser. Jch armer byn es. Jam iest nędzny. En wagyok nyawalyas.

M	Quo pacto miser es? [[25]] Warumb bistu arm. Czemuś nędzny. Hogy wagy nyaalyas.

N	Virgis cæsus sum. Jch bin gestrichen worden. Rozgamy vbito mie. Wezzeowel werethym.

M	Quid commeruisti? Was hastu vorschuld. Coś zawynił. Miyrth ezth yrdemletthed.

N	Nihil didiceram. Jch hett nichts gelernt. Jżem sye nyć nye nauczył. Semmyth nem thanwltham wolth.

M	Merito cæsus es. Man hat dich billich gestrichen. Słussniećye vbyto. Mylthan weretthel.

N	Etiam tu me ludis? Spottest du meyn auch. Y ty sie zemnye nasmyewass. Thees bozzonthazy enghemeth.

M	Cur autem non didiceras? Warumb lernestu aber nicht. [[26]] Czemużeś sye nye nauczył. Miyrth nem thanwlthal wolth.

N	Post hac ero cautior. Jch wil furtan sicher seyn. Będę potym pilneyssy. Ennekutanna okosb lyzek.

De Ientaculo. Dialogus. XII.

NAEVIVS. OSVALDVS.

N	Quo tu nunc abis? Wo gestu ieczund hyn. Gdzye teraz ydzyesch. Howa the mosth mygh.

O	Domum me confero. Jch gehe heym. Yde do domu. Haza megyek.

N	Quid domi ages? Was wilt du da heym thun. Co chcesz doma czynyć. Myth tysz otth honn.

O	Sumam ientaculum. Jch wil das fru[o]stu[o]cke essen. Będę sniadał. Kelesthewkewmeth yzem.

N	Quanam iturus es? Welchen weg wiltu gehen. Kędy poydziess. [[27]] Mely wton menendeo wagy.

O	Hac per forum. Da vber den marck. Tędy przez rynek. Ezen/ az wasaraltal.

N	Comitabor te. Jch wil dyr das geleyd geben. Doprowadzęćye. Reowethlek thyghedeth.

O	Nihil opus est. Es ist nicht von notten . Nyepotrzeba. Nem zewksiygh.

N	Aduersaris me? Werachtest du mich. Gardzyss mną. Ellenth tharthazy ennekem.

O	Non, sed parco tibi. Neyn/ sunder ich schon deyn. Nye/ ale schanuięcye. Nem/ de enghedek neked.

N	Nihil est quod agam. Jch hab sunst nichts czu[o]thun . Nyeman ynssego nyc sprawyać. Semmy nynch myth chelekeggyem.

O	Lubens te accipio. Jch nym dich gern an? Rad ćye przyimę. Eoreomesth thyfed fogadlak.

[[28]]

De reditu a ientaculo. Dialogus. XIII.

ONOPHRIVS. PAVLVS.

O	Vnde nobis redis? Wanne kömstu her. Skąd ydzyess. Honnan ywsz myhozzank.

P	A ientaculo. Von den fru[o]stu[o]cken. Od sniadánia. Az felesthekemrewl.

O	Vbi ientasti? Wo hastu czu morgen gessen. Gdzyeś sniadał. Hwl ewl felesthekemeth.

P	Rogas? domi meæ. Fragstu / doheym yn meynem hausz. Pytass/ wdomu moyim. Rerdedy/ hazamnal.

O	Quid ientasti? Was hastu gessen. Coś sniadał. Myth ewl felesthekembe.

P	Panem iurulentum. Eyn broth yn eyner suppen. Chlieb wpolywce. Lewes kenyereth.

O	Quis tecum ientauit? [[29]] Wer hat mit dyr gessen. Kto stobą jadł. Rychoda ywek weled felesthekemeth.

P	Tota familia. Das gancz hauszgesind. Wssystká domowa czeladź. Eghysz az chalaad.

O	Nihil mihi adfers? Brengstu myr nichts. A mnye nyc nye niesiess. Semmyth nem hozzy ennekem.

P	Quid adferrem tibi? Was salt ich dyr brengen. Comćy myał przyniesć. Myth hoznyk theneked.

O	Frustum panis. Eyn stu[o]ck broth. Stuke chlebá. Zeleth kenyereth.

P	Panem quidem habeo. Broth hab ich ia wol. Chlybćy mam. Renyerem byzon wagyon.

O	Cedo mihi partem. Gyb myr auch eyn theyl. Day my też częsć. Add nekem egy ryzyth.

P	A cape dimidium. Hab dyrs halb. [[30]] Wezmy sobie połowycę. Weddel felyth.

O	Ago tibi gratias. Jch sag dyr danck. Dzyękuięć. Halath adok theneked.

P	Non age, sed refer. Nicht sag/ sunder gib danck. Nyedziękuy ale odday. Ne aggy/ dee ugyan megh fyzesd.

O	Non est unde referam. Jch hab nichts wider czu[o]keren . Nyemamćy czym oddarować. Nynchen honnan megh fyzethnem.

P	Non semper egebis. Du wirst nicht alczeit mangel haben. Nye zawżdy będziess nyedostatecznym. Nem myndenkor zewkestedel.

O	Gratum me reperies. Du salt mich danckbar fynden. Vznass mye być wdzięcznym. Halalatosth enghem thalalz.

Dialogus. XIIII.

PETRVS. QVIRINVS.

P	Para mihi hanc pennam. Temperyr myr die federn. Vtemporuy mi to piurko. [[31]] Chynasd megh ennekem ezpennath

Qu	Est tibi cultellus? Hastu eyn messerleyn. A mass nożyk. Wagyony keesed.

P	Est, sed ualde hæbes. Ja/ es ist aber gar nicht scharff. Mam ale barzo tępy. Wagyon de yghen elthelen.

Qu	Acutiorem adfer. Breng her eyn scherffers. Przynieś sám ostrzeyssego. Elesbeth hoozz.

P	Vbi accipiam. Wo sol ichs nemen. Gdzieży mám wziąć. Hol wegyem.

Qu	Vtendum expete. Entley es. Pożycz. Rylry masthwl.

P	Adfero utere. Jch brenge eyns/ brauch du es. Owo y niosę pożywaygo. Ym hoztham/ me.

Qu	Vis crassam, an tenuem? Wiltu du die kleyn ader grob. Miąszsse chcess/ albo ćienkye. Themerdeketh akarzy awwagy wykonth.

[[32]]

P	Mediam uolo. Jch wils mittelmessig. Srzednyego chcę. Rewzeepeth akarok.

Qu	Da atramentum. Gib dinten her. Day sam ynkaustu. Etthe az thyntath.

P	En atramentarium. Schaw da das dinten fasz . O tho mass kalamarż. Yhon ez clamarys.

Qu	Da quoq[ue] papyrum. Gyb myr auch eyn papyr. Day też papiru. Etthe papyrossathys.

P	Et hæc in promptu est. Das ist auch schon da. Y ten iest gotow. Azys kyzen wagyon.

Qu	Papyrus perfluit. Das papyr schlecht durch. Papyr przebyia. Az papyros ygen foly.

P	Non habeo aliam. Jch hab keyn anders. Nyemamćy ynssego. Nynch maas.

Qu	Quid uis ut scribam? [[33]] Was wiltu das ich schreib. Co chcess bym nápisał. Myth akarsz hogy yryak.

P	Præscribe literas. Schreyb myr eyn A b c fu[o]r. Na pissmy obiecadło. Yry literasth.

Qu	Tu imitaberis? Wiltu es noch schreyben . A chcess podługnyego pisać. Thees wgy thanwlszy yrny.

P	Ita, in hoc peto. Ja darumb beger ichs . Chcę dla tegoć ządam. Wgy/ azyrth kyrlek.

Qu	Sæpe describe. Du schreib es offt ab. Przepisuyie często. Byakortha yry.

P	Faciam ut iubes. Jch wil thun wie du heyszt. Vczynię iakomi każess. Dgy tyzek ammynth parancholod.

Inter redeundum a schola. Dialogus. XV.

QVINTIVS. RVDOLPHVS.

Qu	Vt tecum agitur? Wie gehet es dyr. [[34]] Jako sye máss. Mynth wagy.

R	Bene mecum agitur. Es gehet mir wol. Dobrze sye mam. Yol wagyok.

Qu	Id lubens audio. Das hor ich gern. To rad słyssę. Azth eoreomesth hallomi

R	Gratiam habeo. Jch danck dyr. Dziękuięć. Halath adok neked.

Qu	Vbi iam fuisti? Wo bistu ieczund gewest? Gdzieś teraz bił. Hwl wolthaalymmar.

R	In ludo literario. Jn der schul. Wszkole. Az eskolaban.

Qu	Quorsum sic properas. Wo eilest also hyn. Gdzie tako quapyss. Howa ygyen syectz.

R	Domum uersus. Heymwarts. Do domu. [[35]] Haza felee.

Qu	Quid domi ages? Was wiltu do heym thun. Co chcess doma dziáłać. Myth thiysz otth honn.

R	Adornabo mensam. Jch wil den tisch czu[o]richten. Przygotuie stoł. Azthalth wethek.

Qu	Tam mane prandes? Jszt du mittag mal so frü. Tak rychło będziess obyadwał. Ylly ryghwel ebyllelszy.

R	Obsequor parenti. Jch thue wie mich der vater heyszt. Mussę oycu być posłussen. Zewlemnek ebben enghedek.

Qu	Facis ut te decet. Du thust wie dyr geczympt. Czyniss iako naćię zalezy. Iool thyszed.

R	Abeo tu uale. Jch gehe dahyn/ sey gesegnet. Już ydę precz bog ćie żegnay. El megyek/ the lygy eghyssyghben.

Qu	Et tu quoq[ue] uale. Sey du auch gesegnet. Y ciebie bog żegnay. Thees lygy eghyssyghben.

[[36]]

Dum instruitur mensa. Dialogus. XVI.

REMIGIVS. SEBALDVS.

R	Puer ubi es? Junger wo bistu . Chłopcze gdzyeś iest. Byermek hwl wagy.

S	Adsum, quid me uis. Da bin ich/ was wiltu meyn. Othom iest/ wczym mye ządass. Ihon wagyok/ myth akarzz enwelem.

R	Insterne mensam. Bereyt den tisch. Przykryi stoł. Wesdmegh az azthalth.

S	Est tempus prandio? Jsts essens czeyt . Już czaś iesć. Wagyony ydeye ebydonek.

R	Est, quando sic libet. Ja/ weil es myr also gefelt. Jest czaś/ kyedy sye mnye tak spodoba. Wagyon/ mykorygh akarom.

S	Recte curabitur. Jch wil ym recht thun. Opatrzę iy dobrze. Yool megh zerezthethyk.

R	Porrige cultros. [[37]] Lang die messer her. Day sam noże. Addyde az/ keeseketh.

S	In promptu sunt. Sie sint schon da. Już są gotowe. Ryszen wadnak.

R	Da mappas manuarias. Thu die fatscheunlein her. Day sam serwety. Etthe az keezy, kezkeneoketh.

S	Et istæ adsunt. Die sint auch schon da. Y ty są nagotowane. Azokys otth wadnak.

R	Adpone salinum. Secz das salcz fasz auff. Wstaw tez salsyrkę. Theddde az sothartoth.

S	Prius sale implebo. Jch wils vor mit salcz fullen. Nasipyę pirwey solą. Eleozzer sowal megh theoltheom.

R	Elue calices. Wasch die trinck geschirr . Wymyi kupky. Mosd megh az poharokath:

S	Dudum laui. Jch habs langest gewaschen. [[38]] Dawnom iuż wymył. Ryghen megh mostham.

R	Adfer orbes. Breng her die teller. Przynieś talierzow. Hozd de az thangyrokath.

S	In scamno iacent. Sie liegen auff der banck. Na ławie leżą. Az zeekennwadnak.

R	Et corbem cocleariam. Auch den leffel korp . Y koss złysskami. Hozyde az kanaltarthothyo.

S	Epaxillo pendet. Er henckt an dem nagel. O tho wisi nakołku. Am az zeghen fewggh.

R	Apta circulum. Stell den schu[o]sselrinck. Postaw prawdę. Zerezd yde az thaal tharthoth.

S	Nunquid aliud uis. Was wiltu mehr. Co chcess więcey. Nemde akarszy egyebeth.

R	Nunc mores discas. Jeczund saltu zucht lernen. Terazsye vcz obiczaiow. [[39]] Immar erkeolcheketh thanuly.

S	Quos mores discam? Was sal ich vor zucht lernen. Ktorichsye vczyć mám obyczaiow. My erkeolcheketh thanullyak.

R	Quos in mensa serues. Die du an dem tisch gebrauchen salt. Ktoreprzy stole máss mieć. Mellyeketh az azthalnaal megh tharcz.

S	Rogo me doceas. Jch bit dich lere mich. Prossęćye naucz mye. Ryrlek thaniych megh enghemeth.

R	Perlubens hoc faciam. Das wil ich gerne thun. Vczynyę to ra. Azth eoreomesth thyszem.

S	Ego auscultabo. Jch wil fleissig drauff mercken. Będę na to mieć bacznosć. En halgathlak.

R	Ne me interpella. Red myr nichts darzwischen. Ale my nyeprzymawiay. Beszydemeth keozbe ne wedd.

S	Haud uerbum faciam. Jch wil keyn wort reden. Słowkac iednego nyerzeknę. Eggy zooth sem zolok.

[[40]]

Primo ungues purga.
Erstlich reynig die negel.
Naprzod paznogcye ochędoż.
Eleozzeor keormeodeth megh thyztoychad.
Hinc manus laua.
Darnach wasch die hende.
Po tym ręce vmyi.
Azwthan kezedeth megh mossad.
Mox deo benedicas.
Alsz dan sprich das Benedicite.
Wnet po tym mow benedickte.
Leghottan mongy benediciteth.
Deus, Pater noster coelestis benedicat nobis filijs suis, his quæ iam sumus sumpturi per Christum Iesum dominum nostrum. Amen.
Post decenter accumbe.
Darnach secz dich fein zuchtig nyder.
Potym chędogo siądź.
Azwthaann ykesenn le ewlly.
Cibos carpe digitis.
Die speisz greiff mit den fingern an.
Potrawy byerży palcy.
Wyiaydwal egyel.
Nec conde uola.
Nicht fass yn die faust.
Wgars ć stuk nyebierzy.
Markodba ne reyg.
Primus ne esto esu. [[41]]
Nicht sey der erst mit essen.
Nyebyway pirwssy wiedzeniu.
Eleol thaalba ne nywlly.
Nec primus bibe.
Trinck auch nicht czum ersten.
Pyrwey pyć nyepoczynay.
Elseo se ygyaal.
Cubito ne te fulcias.
Nicht steur dich auff die ellepogen.
Nyepodpyray sye łokćyem.
Aztalza ne keonyeokeollyeel.
Erectus sede.
Sicz auff gericht .
Syedź prosto.
Egyenyesen ewlly.
Nec pandas brachia.
Vnd breyt die arm nicht ausz.
Ani rąk nyerossyrzay.
Raryaidath ys kyne theryesszed.
Non bibe auide.
Nicht trinck begyrlich.
Nye pyi łakomye.
Bywthon ne ygyaal.
Nec mande auide.
Auch kew nicht geiczig.
Nye gycdz łakomye.
Bywthon se egyeel.
Proxima te cape.
Nym das negst vor dyr. [[42]]
Co przed tobą iest to byerzy.
Eleotted egyeel.
In orbe ne morare.
Saum nicht auff dem teller.
Na talyrzu nye myeszkay.
Az thalban ne kysseed.
Alios ne inspicito.
Sich ander leutt nicht an.
Na ynsse nyepatrż.
Egyebeketh ne niyzz.
Bibiturus os terge.
Wusch den mund wen du trincken wilt.
Kyedy pyiess vtrzy vsta.
Ynnya akarwan zaadoth megh kennyed.
Non manu, sed mappula.
Nicht mit der hand/ sundern mit dem tuchle[n]
Nie ręką ale chustką.
Nem kezedwel/ hanem kezkeneowel.
Morsa ne redintinge.
Das gebissen dunck nicht wider eyn.
Vkąssonego nyemaczay powtore.
Raagotthakoth thaalba esmeegh ne maars.
Nec linge digitos.
Nicht leck an den fingern.
Palcow nyelizy.
Wyyaydoth ne nyald.
Nec ossa rode.
Nag auch keyn beyn.
Ani kosći gryźi. [[43]]
Chonthoth seraagy.
Queq[ue] scinde cultro.
Eyn yedes mit dem messer schneid
Kazdy kęs nożem kray.
Ressel se metheeld.
Os non perungas.
Bschmyr den mundt nicht.
Vst nye tłusćy.
Zaadoth bee ne felezd.
Digitos sæpe terge.
Die finger druckne offt.
Palce często vćiray.
Wyiaidoth gyakortha megh kennyed
Nares ne fode.
Nicht stu[o]r yn der nasen.
Wnosie nye dłup.
Ozraydoth ne aasd.
Non rogatus tace.
Schweig weil man dich nicht fragt.
Milcz pokyćye kto nye pyta.
Nem keerdethwinn weztegy.
Quod satis est ede.
Jss so uiel du magst.
Gyedz coćsye chće.
Egyel az menye eleegh.
Cum satur es surge.
Wen du genug hast so stehe auff.
Kyedyś sye na iadł wstań.
Mykoz elegeth ewtteel fel kelly. [[44]]
Rursus laua manus.
Wasch die hende wider.
Potym ręce vmyi.
Rezeydeth esmeegh megh mosd.
Mensalia tolle.
Heb das tisch gered auff.
Przybiranye stołowe zbierzy.
Abzozokoth fel wygy.
Deo gratias age.
Sag Got dem Herren danck.
Bodu miłemu podziękuy.
Istennek haalaath aggy.
Qui nos creauit, redemit & pauit, huic gratias agimus sempiternas, per Iesum Christum dominum nostrum.

A prandio redeuntium in scholam. Dialogus. XVII.

SIMON. TITVS.

S	Quid geris in sinu. Was tregstu ym pusen. Co nyesyess wzanadrzech. Myth wyseisz kebeledben.

T	Merendam meam. Meyn vesperbroth. Moię yużynę. Az en merendeemeth.

S	Ego nihil attuli. Jch hab nichts bracht. [[45]] Jam nyć nyeprzynyosły. En semmith nem hoztham

T	Quid autem edes? Was wirstu den essen. Coż będzyess iadł. Thebagh myth yzel.

S	Emam mihi panem. Jch wil myr eyn broth kauffen. Kupię sobye chleba. Kenyereth wyszek magamnak.

T	Habes pecuniam? Hastu gelt. Máss pienyądze. Wagyony pynzed.

S	Obulum habeo. Jch hab eyn heller. Mam pienyądz. Eggy fillerem wagyon.

T	Quis tibi hunc dedit? Wer hot dyr den gegeben. Chtoc iy dał. Ky adaa neked azth.

S	Pater meus dedit. Meyn vater hot myr yhn gegeben Ocyeć moy my dał. Azen athyam adaa.

T	Pium habes patrem. Du hast eyn guttigen vater. Mass lutosćywego oyca. [[46]] Kegyelmes athyad wagyon.

S	Qualem tu habes? Was hastu fu[o]r eynen. Jakiego ty máss. Mynemw theneked wagyon.

T	Admodum durum. Eyn sehr harten. Bardzo twardego. Yghen kemyny wagyon.

S	In rem tuam est. Es ist deyn nu[o]cz. Twoy to pożytek iest. Hasznodra wagyon.

T	Mallem alium. Jch hett lieber eyn ander. Wolał bym ynssego. Maasth ynkabb zerethnyk.

S	Stulte loqueris. Du redst nerrisch. Ssalenye mowisch. Balgathaghwlszolaz.

T	Sic mihi excidit. Es ist myr also herausz gefaren . Takćy mi sye wypsnęło. Ygy eseek mondanon.

S	Perires licentia. Du vordurbst durch nochlessigkeit. Znyszczałbyś przez zbytnye dozwolenstwo. El wesznyl enghedelmessyghwel.

[[47]]

In schola ludentium. Dialogus. XVIII.

TIMOTHEVS. VITVS.

T	Ve nobis Vite. A we vns. A chciemnye. Jay nekewnk athyamfya vyth.

V	Quid est? quid tremis? Was ist/ warumb czitterstu . Coć iest czemu drżyss. Mychoda/ myth reszkectz.

T	Ego & tu perimus. Es wirt myr vnd dyr vbel gehen. Zlyesye będzie nama wodzyło. Eeen ees the el wezewnk.

V	Quid ita? qua de causa. Wie also/ aus was vrsach. Czemu tak/ dla czego. Myth zoolaz ekkyppen/ my okyrth.

T	Præceptor uenit. Der meyster kömpt. Mystrz ydzye. Az mesther megh yeowe.

V	Quid ex te audio? Ey was hör ich von dyr. Y coż to iá od ćyebie słyssę. Laas myth thewlled hallok.

T	Ve nostris natibus. [[48]] A we vnsern erszen. Biada nassym podrzydkom. Jay my segghewnknek.

V	Vbi is est obscero? Ey lieber wo ist er denn. Gdzyeż iest prossęćye. Hwl az mester kyrlek.

T	Per gradus asandit. Er gehet die stiegen herauff. Ydzie na schod. Az gradychon fel mene.

V	Quis id ait? quis uidit? Wer sagt das/ wer hat yhn gesehen. Ktoz to powiáda a ktozgo widzyał. Ky mondaa ezth/ ky lathaa.

T	Egomet inquam uidi. Jch sag dyr/ ich hab yhn gesehen. Ja powyádam iám iy wydzyał. Mondom en magham latham.

V	Vidit ne nos ludere. Hat er vns sehen spilen. Wydziałly nas ygraiących. Lathay hogy my yacchwnk.

T	Id est quod timeo. Eben dasselbige fu[o]rcht ich. Toć iest ocz sye ia boię. Ez az oka myrth fylek.

V	Quid ergo agemus. Was woll wyr den thun. [[49]] Coż kchcemy czynyć. Myth chynalwnk azyrth.

T	Amouæ orbiculos. Thu die redlin weg. Oddeymi kołká. Wesdel az golyobisokath.

V	Recte admones. Du manest mich recht. Dobrze mye vpominaż. Yool ynthez.

T	Explicemus libros. Wyr wollen die bucher auffthun. Ale otworzymy xęgi. Mysswk fel az keonyweketh.

V	Certe astutus es. Du bist warlich listig. Wieręś ty chytry. Byzony okos wagy.

T	Sic rebitur nos discere. Also wird er meynen wyr lernen. Tak będzie mnymał yż sye vzymy. Ekkyppen aliyth mynketh thanwlny.

De dimissione a literis. Dialogus. XIX.

VLYSSES. XANTIPPVS.

V	Io gaudete sodales. Jo freud euch yr gesellenn. A weselćye sye towarzysse. [[50]] Hayhay eorewllyethek tharsaym.

X	Quid est quod sic gestis. Was ist das du also frolockest. Coż to iest yż nas tak vweselass. My dologh hogy ygy eorewlzz.

V	Sunt nobis feriæ. Wyr haben eyn feyertag. Mamy swyęto. Zabadsaaghwnk wagyon.

X	Quas dicis ferias. Was fu[o]r eyn feyertag. Co zá swięto. Mychoda zabadsaagoth mondasz.

V	Ocium a literis. Mussigkeyt von dem lernen. Proznowanye od náuki. Az thanwsaghthwl walo nywgodalmath

X	Quando ociabimur? Wenn werden wyr feyer haben. Kyedyż będzymy proznowali. Mykor nywgodwnk.

V	Hodie a prandio. Heutt noch mittag . Dzysya po obyedzye. Ma ebyd wtann.

X	Ergo ludemus. So wol wyr spielen. Tedy będzymy igrać. Azirth yacchwnk.

[[51]]

V	Quid nam ludemus. Was woll wyr spielen. A co będzimy igrać. Myth yaacchwnk.

X	Ludemus globulis. Wyr wollen der keulen spielen. Będzimy igrać wgałki. Bolyobysth iaacchwnk.

V	Ludus puerilis est. Disz ist eyn kindisch spiel. Dziećynska to ygra. Hyermeky yathyk az.

X	Quem tu ludum malles? Welchs spiel wolstu lieber. Ktoram byś ty wolał ygrę. Mychoda iatykoth the incaabb akarnat.

V	Decertemus saltu. Wyr wollen yn die weyth springen. Wyskakuymy sye. Zeokyewnk hamaryaath.

X	Hunc ludum odi. Dem spiel byn ich feynd. Tey grze nyesprzyiaię. Az yatykoth gywleoleom.

V	Qua nam de causa? Ausz was vrsach. Dla czego. My okyrth.

X	Quid pedes lassat. [[52]] Es macht müde beyn. Bowym nogi spracuie. Merth labam el farazthya.

V	An non pudet te? Schemstu dich nicht. Więc sye nyesromass. Awagy nem zygyenledhy.

X	Cuius me puderet? Wes sol ich mich schemen. Kogo sye mam sromać. Myth zygyenlenyk.

V	Quod tam piger es. Das du so faul bist. Yżeś tak leniwy. Hogy yly resth wagy.

X	Certe piger non sum. Warlich ich bin nicht faul. Zaprawdem nie iest leniwy. Byzony resth nem wagyok.

V	Quin ergo saltabis? So wirstu freilich springen. Tedy weseley będzyess skakał. Miyrth thehagh nem zeoksz.

X	Caue ne prouoces. Schaw vorder mich nicht aus. Nyewi zywayzemie. Kyrlek ne yngherly.

V	Imo te adiuro. Ja ich beschwer dich auch. [[53]] Owssekyećye podprzysyęgam. Geoth byzony azth mondom.

X	Videbis quid poßim. Du wirst sehen was ich kan. Vzrzyss co ia vmyem. Nw megh lathod myth thehessek.

Litigantium de sessione. Dialogus. XX.

X. Y.

X	Appage te hinc. Heb dich da weck. Podzyż daley: Thaawozzal el ynnen.

Y	Satis imperiose. Sich gewaltig genug. Dosyć groźno. Yghen fennyenn zolasz.

X	Hic mihi locus est. Da ist meyn stadt. Tu iest moie miesce. Neekem ytth wagyon helyem.

Y	Atqui ego nego. Jch sag neyn darczu. Ja mowię yż nye. En kedygh hyzony nem hyszem.

X	Prior hic sedi. Jch byn eher da gesessen. Pirweiem tu siedział. Eleebb nalladnal ytth ewlthem.

[[54]]

Y	Cur autem surrexisti? Warumb stundestu denn auff. Czemużeś wstał. Thehagh myirth keoltheel fel.

X	Negotium fuit. Jch habe czu schaffen gehabt. Miałem sprawę. Dolgom wala.

Y	Quid signi posuisti? Wo mit hastu locum gelegt. Coś za znamię położył. My yelth thewl.

X	Non uides librum? Sichstu nicht das buch. Nyewydzyss xiąg. Nem laddy az keonyweth.

Y	Liber ist hic iacet. Deyn buch leydt dort. Xięgi twoie/ ono leżą. Az keonyew ahun fekszyk.

X	At tu semouisti. Du hast myr es weckgeruckt. Aleś ty odłożył. Merth the wetetted el.

Y	Id factum pernego. Das hab ich nicht gethan. Tegom ia nyeuczynił. En ez dolgoth thaghadoni.

X	Quin tandem cedes? [[55]] Wirstu nicht schier weichen. Więć nyeodstępisz. Geogh eygre mayd helyeth accz.

Y	Tu me ui extrudes. Wiltu mich myt gewalt wegstossen. Chcess mye gwaltem odepchnąć. Ereowel ky tholszy the enghemeth.

X	Nisi uolens ceßeris. Wo du nicht gern weichen wilt. Jesli chcąc nye odstępiss. Toth ky ha nem akarsz helth adny.

Y	Hoc dicam magistro. Das wil ich dem Magister sagen. Powim ia to mistrzowi. Nubizony megh mondom ezth az mesternek

X	Susq[ue] deq[ue] fero. Jch frag gar nichts darnach. Nyedbam tego nyc. Nem gondolok weelle.

Inuitantium se inuicem. Dialogus. XXI.

Y. Z.

Y	Cras ad me ueni. Ku[o]m morgen zu[o] myr. Przydz iutro kumnie. Golnap en hozzam yewiy.

Z	Metuo ut poßim. Jch fürcht ich kün es nicht thun. [[56]] Boięsye yż tego vczynić nyemogę. Kylem hogy tehessem.

Y	Cur non poßis? Warumb kanstu es nicht thun? Częmu nyemożess. Miyrth nem theheted.

Z	Domi manendum est. Jch mus do heym bleyben. Mussę doma zostać. Honn kell lennem.

Y	Quid negotij est? Was hastu zu[o] thun. Co máss czynyć. My dolgod wagyon.

Z	Oportet scribere. Jch mus schreyben. Mussę pisać. Yrnom kell.

Y	Scribito cras. Schreib morgen. Jutro będziess pisał. Holnap yriy.

Z	Nihil polliceor. Jch vorheys nichts. Nicći nye obiecuię. Gemmith nem foghadok.

Y	Sic colis socium. Heltestu also deyn gesellen. Tak sobie ważyss towarzyssa. [[57]] Ygy thyztheledy tharsodoth.

Z	Culpa non est mea. Die schult ist nicht meyn. Nyemoia wina. Nem en bewneom.

Y	Poßis si uelles. Du mochst wol so du wolst. Mogł byś kyedy byś chcyał. Megh thehetthnyd ha akarnad.

Z	Vellem si possem. Jch wölt gern wo ich mocht. Rad bym chćiał bych mogł. Akarnam ha lehethne.

De studio interrogantium. Dialogus. XXII.

ABRAHAM. BRITVS.

A	Quid a cæna facis. Was thustu nach dem abentmal. Co czyniss powieczerzy. Myth thyssz vachora wthan.

B	Cupis hoc scire? Wiltu das wissen. Chćess to wiedzyeć. Akarody azth thwdni.

A	Ideo sciscitor. Darumb frag ich. Dla tego pytam. Azyirth thudakozom.

[[58]]

B	Post cibum deambulo. Jch spacier noch dem essen. Przechodzam sie po gedzeniu. Itel wtan spacialok.

A	Quid postea agis? Was thustu darnach. Coż potym czynisch. Azwthan myth thyssz.

B	Audita repeto. Jch betracht wider was ich hab gehort. Com słuchał to rozbaczam. Halgatotth lechkeymeth thanulom.

A	Quomodo hoc facis? Wie thustu das. Jako to czyniss. Hogyhgy aztg thyszed.

B	Sæpe relegendo. Mit offt vberlesen. Często przeczytaiąc. Byakortha el olwaswan.

A	Quid si quid excidit? Wie wenn du etwas vergessen hast. A iako kyediś co zapamiętał. Myth thysszha wlamyith el feleytettheel.

B	Disco postridie. Jch lernsz den negsten tag darnach. Nauczęsye nazaiutrz. Azkeowethkezendeo napon thanulom megh

[[59]]

De absentia a schola. Dialogus. XXIII.

BENEDICTVS. CHRISTOPHORVS.

B	Vbi heri fueras? Wo warstu nechten. Gdzieś wczora był. Hwl wolthal theghnap.

C	Quo nam tempore? Vmb welche czeit. Ktorego czasu. My ewdeoben keerded.

B	Statim a prandio. Als bald nach dem essen. Skoro po obiedzie. Otthan ebyd wthan.

C	Domi laui. Jch hab do heym gepadt. Myłemsye domá. Hazamnal mosodam.

B	Quamdiu lauisti? Wie lang hastu gepadt. Jakośsye długo mył. Menye ydeigh mosodaal.

C	Totam ferme horam. Schier eyn gancze stundt. Nyemal całąm godzinę. Olymynth eghysz orayghlann.

B	Quis tecum lauit? [[60]] Wer hot mit dyr gepadt. Ktosye stobą mył. Kychoda theweled mosodeek.

C	Parentes mei. Meyn elthern. Moiy starssy. Az en zewleym.

B	Lotus quid feceras? Was thetstu nach dem pad. Zmywssy sye coś czynił. Megh mosodwan myth chelekedyl.

C	Siccabam capillos. Jch trucknet meyn har. Sussyłem sobie włosy. Hayaimath zarazthom wala.

B	Cur non ibas in scholam? Warumb giengstu nicht yn die schule. Czemuś do skoły nyessedł. Myirth nem mygh wolth az eskolaba

C	Pater prohibuerat. Der vater vorpot myr das. Ocyećmi zakazał. Athyam megh thylthotth wala.

B	Cur prohibuerat? Warumb vorpot er dyr es. Czemuć zakazał. Myirth tylthotth wolth megh.

C	Nam caput madebat. Myr war das heubt nass. [[61]] Bowym głowa gyła mokrá. Merth az feenr nedwes wala.

B	Delicatus puer es. Du bist eyn zartes kind. Jestesz ty kochanek. Yghen gyenghe gyermek wagy.

Mutuo gratulantium sibi. Dialogus. XXIIII.

CYRILLVS. DONATVS.

C	Vnde iam prorepis? Wanne kreuchstu yeczund herfür. Skądsye teraz wleczess. Honnan ymmar syeccz.

D	E domo mea. Ausz meynem hausz. Zdomu moiego. Hazamthwl.

C	Diu te non uideram. Jch hab dich lang nicht gesehen. Dawnom cye nyewidział. Gokewdeothewl fogwa thyghed nem lattha lakwala.

D	Et ego te diutius. Vnd ich dich noch lenger. A ia ćyebye dawniey. Enys thyghed sokydeigh.

C	Valuisti ne bene? Bistu gesundt gewest. A byłesz zdrow. [[62]] Wagyy eghyssyghben.

D	Optime ualui. Jch hab mich sehr wol gehabt. Miałem sye czysćye barzo. Io eghyssyghen wagyok.

C	Aedepol gaudeo. Warlich ich frew mich. Zaprawdę weselem. Byzony yghen eorewleom.

D	Vt tu autem uales? Wie gehabstu dich aber. Jakośsye ty máss. The kedygh mynth wagy.

C	Admodum belle. Sehr wol. Bardzo dobrze. Ighen yool.

D	Et ipsum gaudeo. Jch frew mich des auch. Y ia też sye weselyę. Enys azth yghen corewleom.

Agnoscentium sese mutuo. Dialogus. XXV.

SIMON. PETRVS.

S	Quod tibi nomen est? Wie heystu . Jakoć dzyeią. Kychoda newed.

[[63]]

P	Mihi est nomen Petro. Jch heysz Petrus. Dzyeią mi Piotr. Ennekem Peter newem.

S	Qui sis non noui. Jch kenn dich nicht wer du bist. Nyeznamćye ktoś iest. Nem emerlek ky wagy.

P	Non me nouisti? Kenstu mich nicht. Nyeznass mye. Enghem nem esmeszy.

S	Non negem si nouerim. Jch leucknet nicht so ich dich kent. Nyeprzałbych bym ćye znal. Nem thagadnam megh ha esmernylek.

P	Oblutus ne es mei? Hastu denn meyn vergessenn. Więceś mye zapamiętał. El felethkeztely rwllam.

S	Ante nunquam te uidi. Jch habe dich vor nye gesehen. Pierwey nigdymćye nyewidźiał. Eleebb thyahed foha nem latthalak.

P	At tandem agnosces? Du wirst mich freilich kennen. Ale potym poznass. De wyghre megh esmerszy.

S	Sanus hercle non es. [[64]] Du bist warlich nicht wiczig. Zaprawdę nye iesteś zrozumem. Byzony eszes the nem wagy.

P	Ego ne, an tu magis? Byn ich nerrisch ader du. Ja czyli ty więcey. Eny wallyonn awafy the ynkabb.

S	Vbi te nouissem? Wo solt ich dich erkant haben. Gdzye bichćye miał poznać. Hwl esmerthelek wolna thyghed.

P	In ludo literario. Jn der schuel. Wszkole. Az eskolaban.

S	Fuisti condiscipulus? Bistu meyn schuelgesell gewest. Byłeś moy skolny towarzyss. Woltaly keoz thaniythwany.

P	Ita, fere biennum. Ja/ fast schier czwei iar. Już nyemal dwie lećye. Wgy/ olymynth keeth ezthendeygh.

S	Sine, mecum recolam. Halt lasz mich besynnen. Nyechaysye rozmyslę. Hadd gondollyam megh maghamban.

P	Agnosce cicatricem. Schaw diese narben an. [[65]] Ogląday tę blyznę. Esmed megh ez waksebeth.

S	Hanc tibi incusseram. Jch hab dyr die geschlagen. Tę ia byl zozrażył. Ezth en ewtheotthem wala.

P	Cum teca pennaria. Mit eynem schreib zeug . Pennalem. Az pennarisswal.

S	De cicatrice te noui. An der narben kenn ich dich. Po tey blyznie znamćye. Ez yegybeol esmerlek.

P	Vides quod non insaniam. Sichstu das ich nicht töricht byn. Wydzyss yżem nyessalon. Lathod hogy nem balgataghoskodom

S	De forma non nouissem. Jch het dich an der gstalt nicht gekant. Na twarzy bym ćye był nyepoznał. Abrazathodbol byzony nem esmerthelekwolna megh.

Litigantium de re ablata. Dialogus. XXVI.

PETRONIVS. THEODORVS.

P	Redde quod meum est. Gib myr was meyn ist. [[66]] Day mi co moie iest. Addmegh az my enym.

T	Quid uis reddam? Was sal ich dyr geben. Coć mam wrocyć. Myth akarsz hogy megh aggyak.

P	Quod surripuisti. Das du myr genomen hast. Coś mi wziął. Az myth el weoztal.

T	Nihil tibi surripui. Jch hab dyr nichts genommen. Nycem ćy nyewziął. Gemmyth thwled el nem wroztham

P	Aufer cauillum. Hör auff des spöts. Nyechay tego ossczerżanya. Ne pathwarkoggyaal.

T	Non equidem cauillor. Jch spott gar nicht. Wiaręć nyepodrzeźnią. En byzony nem pathwarkodem.

P	Quin reddis tandem. Wenn gibstu myr es denn. Kyedyż mi wroćyss. Geoogh wighre mayd imegh adod.

T	Nihil hercle sumpsi. Jch hab dyr warlich nichts genommen. Zaystem nić nyewziął. [[67]] En byzony semmyth el nem wytthem

P	Ostende huc manus. Lasz sehen die hendt. Vkaż ręce. Mwtaso yde kezedeth.

T	Hem ostendo, eccas. Jch czeyg sie/ sich da seins . Otoć vkazuię/ oglądayżeie. Ihon megh mwthathom/ yme lassad

P	Quid abstulisti? Was hastu myr weck genommen . Cożeśmi wziął. Myth wutthel el.

T	Equidem nil abstuli. Jch hab dyr eygentlich nichts genomen. Zaprawdem nić nyewziął. En byzonyawal semmith el nem wutthem.

P	Excute manicam. Schüttel ausz den ermel. Wytrzęsz rękaw. Kazzacche az keontheswyyath.

T	Tuo arbitratu. Nach all deynem willen. Podług twey woley. Ammynth akarod.

P	Inter uestes habes. Du hast es vnder dem kleyd. Máss pod suknią. Kuhaayd ikeozetth wagyon.

[[68]]

T	Tenta qua lubet. Besuch mich wo du wilt. Zpatrzy kędy chćess. Kysyrch megh wolahul akarod.

P	Noui sycophantias. Jch kenn die falscheyt wol. Znam ia twoię chytrosć. Esmerthem alnaksaghydath.

T	Pergis molestus esse. Wiltu noch nicht auffhören. Jesscze nyechess przestać. Meghys haborgacchy.

P	Ablatum restitue. Gib wider was du genommen hast. Wroć coś wziął. Add megh az el wutteth.

T	Furti me adligas. Zeichstu mich denn deipstals. Więć mye wzłodzyeystwo przylączass. Orsaaghbol bwnthecchy enghemeth.

P	Non furti, sed fraudis. Nicht diepstals/ sunder betrugs. Nye złodzyeystwu ale chytrosćy. Nem orsaaghbol de chlardsaaghbol

T	Vlciscar hanc iniuriam. Jch diese vnbill rechen wil. Pomssczęsye ia tey krzywdy. Megh aallom ez bozzwth.

P	Et ego te ulciscar. [[69]] Jch wil mich an dyr auch rechen. Y i ana tobye będę sye msćył. Enys the rullad bozzwthallok.

Prodeuntium in funus. Dialogus. XXVII.

THOMAS. GEORGIVS.

T	Ades dum Georgi? Kumher Georg. Podź sám ierzyku. Iew yde Georgy.

G	Quid est? cur me uocas? War zu[o] ruffestu myr. Czemu mye wołass. Mychoda/ miyrth hysz enghem.

T	Est quod te uolo. Jch bedarff deyn. Potrzeba mićye. Oka wagyon miyrth thyghed kywanlak.

G	Dictum puta. Ach ich weys es schon. Mnymay yżeć iuż wiem. Megh mondotth dologhnak aliychad.

T	Quid censes me uelle. Was meynstu das ich wil. Co mnymass yż ia chcę. Myth aliytaz enghem akarnom.

G	Vt tecum ludam. Das ich mit dyr spiel. [[70]] Yż bym stobą ygrał. Hogy te weled yaaccham.

T	Tota erras uia. Du errest gancz vnnd gar. Wewssytkym błądzyss. Geogh naggyal egyebeth.

G	Quid igitur est. Was ist es denne. Coż iest. Thehagh mychoda.

T	Tu uaticinare. Rhad du. Gaday. The leld megh.

G	Nescio uaticinari. Jch kan nicht radten. Nyeumyem gadać. Nem thwdom megh lelny.

T	In funus prodibimus. Wyr werden mit eyner leich gehen. Poprowadzymy vmarłego. Galoth wthan kell mennewnk.

G	Quod funus dicis? Was ist das fu[o]r eyne leich. Co to zá vmarły. Meliy halotthath mondasz.

T	Quod sit nescio. Jch weisz nicht wer es ist. Nyewymćy coć zacz iest. [[71]] Melly lygyen nem thwdom.

G	Vnde autem nosti? Woher weystu es denne. Skąd to wyess. Gonnan thwdod.

T	Præceptor indixit. Der meyster hats gesagt. Mystrz nam przykazał. Az mester parancholaa.

G	Qua hora effertur? Wen wirt man es hynnaus tragen . Ktorey godziny go poniosą. Melly oran wythethyk ky.

T	Puto septima. Jch acht vmb syebene. Mninam o syodmey. Alythom hogy heethenn.

G	Et ego prodibo. Jch wil auch mit gehen . Y ia też poydę. Enys el mygyek.

T	Tu mecum ibis. Du wirst mit myr gehen. Ty semną poydźiess The en welem yewsz.

G	Ero tibi comes. Jch wil mit dyr gehen. Poydę stobą. Tharsod neked lyszek.

[[72]]

T	Nec frustra hoc peto. Jch beger disz nich vmb sunst . Nyedarmoć tego ządąm. Nem hiyaba ezth kyrem.

G	Cur autem petis? Warumb begerstu das. Czemuś żądass. De miyrth kyred.

T	Vt me doceas? Das du mich lernst. Yż byś mye vczył. Hogy enghem thaniych.

G	Quid te docerem. Was solt ich dich lerenn. Czegoćye mam vczyć. Myre thyghed thaniytanalak.

T	Vino benedicere. Den weyn gesegenn. Wino przeżegnać. Borth megh aldanl.

G	An ne dum adfers. Meynstu wenn du yhn brengst. Wten czas kyedy przynyesiess mieniss. Akkory/ meegh hogy wyszed.

T	Rem ipsam dicis. Du sagst eben recht. Prawie mowyss. Akkor thoth.

[[73]]

G	Sic ego dicerem. Also saget ich. Tak bich ia rzekł. En ygy mondanam.

T	Dic iam ausculto. Sag an ich merck schon auff. Rzeknyż ia iuż słucham. Mond megh ymmaar megh halgathlak.

G	Hoc uinum uobis faustum sit. Der weyn sey euch glückselig. To wyno bądz wam sczesliwe. Ez bor nektek egyyssghes lygyen.

T	Bono sit potus iste. Dieser tranck sei euch zu[o] gut . To pićye bądz wam kudobremu. Ez ythal yol essiyk.

G	Hoc uinum læti bibite. Den weyn trinck mit frewden. Wino to pyićye weseli. Ez borth wyghan ygyathok.

T	Quid sternutanti imprecer. Was sal ich dem niesenden wunschen. Richáiącemu co mam rzec. Ptrewsszkeleonek my yoth kywannyak.

G	Sit tibi hoc fœlix. Dyr sey disz glu[o]cklich. Bądz ćy to sczesliwe. Eghyssygh neked.

T	Te deus seruet. [[74]] Got dich bewar. Bożeć day zdrowie. Thyghed ysthen megh tharchon.

G	Quid auspicanti aliquid? Was dem der etwas newsz anfeht. Jako temu ktory co nowego pocznye. Myth walamith kezdeonek.

T	Bono sit quod instituis. Zu[o] gut sey das du anfehst. Bądz ćy ku dobremu co poczynass. Iora lygyen az myth kezdesz.

G	Bene uertat quod agis. Es gerad dyr wol was du thust. Vdaycysye wssystko co pocznyess. Io wyghre lygyen az myth zeresst.

T	Quid proficiscenti? Wie wenn eyner weck zeucht . Jako wandruiącemu. Myth el meneonek.

Sit iter hoc fœlix tibi.
Dyr sey der weg glückselick.
Bądz ćy tá drogá sczesna.
Ez wth neked bodogh lygyen.
Perfauste soluas ancoram.
Jch wunsch das du mit glu[o]ck hynfarest.
Zyczęć byś sczesnye doiechał.
Bodogh yndulathod lygyen.
Sit lætus tibi reditus.
Dyr sey eyn glu[o]cklich widerfart. [[75]]
Sczesne bądz wtoie przyechanye.
Wygh lygyen neked megh therysed.

T	Quid hæc precarati referam? Was antwort ich dem der solchs wunscht. Co mam odpowyedzyeć tak żegnaiącemu. Myth ezeketh nekem kywanoknak mongyak.

G	Tantundem tibi reprecor. Jch wunsch dyr eben auch souiel. Takoś y ia tobye sprzyiaię. Ezeketh enys neked kywanom.

FINIS.