Formulae Pverilivm Colloqviorvm, pro primis tyronibvs recognitae, per Sebaldum Heiden. Ad nasutum lectorem. Consultum pueris uolumus, Nasute valeto, Queritur his fructus, gloria nulla mihi. Vlyssae, Michael Cröner excudebat, Anno 1581. Transkribiert durch Sebastian Rosenberger

➨ Hinweis: Die Edition ist in Bearbeitung und daher nur eingeschränkt zitierfähig.

Zur Zeit sind Änderungen und Korrekturen am Text und in den Apparaten möglich.

Nach der endgültigen Veröffentlichung werden etwaige Korrekturen und Ergänzungen in einem Änderungsregister gelistet.

Formulae Pverilivm Colloqviorvm, pro primis tyronibvs recognitae, per Sebaldum Heiden. Ad nasutum lectorem. Consultum pueris uolumus, Nasute valeto, Queritur his fructus, gloria nulla mihi. Vlyssae, Michael Cröner excudebat, Anno 1581.

[[5]]

FORMULÆ

PVERILIVM

COLLOQVIURVM,

PRO PRIMIS TYRONIBVS

RECOGNITÆ,

per

Sebaldum Heiden.

Ad nasutum Lectorem.

Consultum pueris uolumus, Nasute ualeto.

Queritur bis fructus, gloria nulla mihi.

ULYSSEÆ,

Michael Cröner excudebat,

Anno 1581.

[[6]]

SEBALDVS HEIDEN PVERIS SUÆ FIDEI COMMISSIS, S. D.

PRocul dubio meministis adhuc, optimi pueri, cur altero ab hinc anno ueterem illum usum, quo nobis per singulos dies, bina rerum uocabula, ὁ μ ο ι ο τ ε λ ε υ τ ι κ ῆ ς ἑ ρ μ η ν ε ί α ς addiscenda proponebantur, è meo ludo exploserim. Nempe quod absurdus & fere nullius fructus uideretur, Quid enim ad Latinam phrasin adeo hoc faceret, si uno aut altero uocabulo percepto, nullus præterea usus accederet? Substitui autem in locum, uobis singulis diebus, singulos oratiunculas, quæ tamen octo syllabas non excederent, addiscendas. Idq[ue] in formam Dialogorum, ut sic in addiscendo gratior facultis, & in repetendo iucundior commoditas, rudibus adhuc ingenijs accederet. Quia uero libelli illi latinarij( ut uocantur) nostra manu uobis conscripti perpetui esse nequeant, & immensus labor sit, quoties perierint illi, nouos exscribere, & tamen nisi hos Dialogos totos quisq[ue] habeat, præterquam quod citra tædium reptere neutiquam poßit, etiam nullum fructum consequi ualeat. Ideo eos, qualescunq[ue] tandem sunt, imprimendos curaui, ut exiguo ære laceratos libellos reparare possetis, & uos quotidianæ repetitionis uel ob characteris uetustatem tanto minus pigeret. Gratis igitur hæc munera accipite animis, atq[ue] uestrum præceptorem, ut dignum est diligite & colite, Valete.

[[7]]

SALVTATIO MATVTINA. Dialogus I.

Andreas. Balthazar.
A Bona dies.
Ein guden dach.
B Deo gratia.
Godt sy danck.
A Opto tibi bonum diem.
Jck wünsche dy einen guden dach.
B Talem & tibi precor.
Jck wünsche dy ock so veel.
A Bene sit tibi hoc die.
Dy schal an dessem dage wol syn.
B Nec tibi male sit.
Vnde dy ock nicht böse.

Salutatio meridiana. Dialogus II.

Blasius. Clemens.
B Salue Clemens.
Wes gegrötet Clemens.
C Salue & tu.
Wes du ock gegrötet.
B Salue plurimum.
Wes du seer gegrötet.
C Et tu tantundem salue.
Vnde du ock so seer.
[[8]]
B Saluus sis tu.
Wes du gegrötet.
C Tu quoq[ue]. salue.
Wes du ock gegrötet.
B Salutem tibi precor.
Jck wünsche dy heyl.
C Eandem & tibi opto.
Jck wünsche dy dessüluen geliken.
B Salute te impertior.
Jck geue dy heyl.
C Et ego quog[ue]. te.
Vnde ick dy ock.
B Iubeo te saluere.
Jck segge dy heyl.
C Te quoq[ue]. ego.
Vnde ick dy ock.

Salutatio Vespertina. Dialogus III.

Carolus. Dionysius.
C Bonus vesper.
Eyn guden Avendt.
D Gratia deo.
Danck sy Gade.
C Hic vesper fœlix sit tibi.
Desse avendt sy dy glückselich.
D Nec tibi infœlix sit.
He sy dy ock nicht vnglücklich.

Sub primam facem noctis. Dialogus IIII.

Detius. Eustachius.
[[9]]
D Sit tibi hæc nox fœlix.
Dy sy desse nacht glückselich.
E Et tibi fausta hæc sit.
Vnde sy dy ock glückselich.
D Faustam degas noctem.
Hebbe eine gude nacht.
E Tu quoq[ue] non infaustam.
Vnde du ock nene böse.
D Nox isthæc vobis fœlix sit.
Desse nacht sy yuw glückselich.
E Et tibi fœlicissima.
Se sy dy ock glückselichste.

Dum itur cubitum. Dialogus V.

Fœlix. Caspar.
F Quota est hora?
Vmme welcke stunde ysset ?
C Sonuit octauam.
Jdt hefft achte geslagen.
F Eundum est cubitum.
Men schal slapen ghan.
C Non dormiturio.
My slepert nicht.
F At ego oppido.
My öuerst gantʒ seer.
C Tu eas cubitum.
Gha du slapen.
F Quid tu autem ages?
Wat wultu auerst don?
C Pergam legere.
Jck wil noch wider lesen.
[[10]]
F Malo quiescere.
Jck wil leuer rouwen.
C Facesse hinc Endimion.
So gha hen du Söuensleper.
F Haud te impediuero.
Jck wil dy nicht hindern.

Dum reditur cubitu. Dialogus VI.

Gabriel. Henricus.
G Heus? expergiscere.
Hörstu ? wack vp.
H Sine vt dormiam.
Lath my slapen.
G Surgendi est tempus.
De tydt ys vp to stande .
H Nondum diluxit.
Jdt ys noch nicht dach geworden.
G Aperi oculos.
Do de ogen vp.
H Adhuc grauantur somno.
Se sint my noch vull slapes.
G Es glire somnolentior.
Du slepst mehr denn eine Ratte.
H Rogo ne sis molestus.
Leuer lath my mit freden.
G Non pudet te asine?
Du Esel schemestu dy nicht?
H Cuius me pudeat?
Wes schal ick my schemen?
G In multam lucem stertere.
Tho slapen an den hellen dach.
[[11]]
H Quotam horam sonuit?
Wo vele hefft ydt geslagen?
G Iam imminet sexta.
Jdt wert yetzundes sösse slan.
H Adhuc parum dormiam.
Jck wil noch ein weinich slapen.
G Quin surgis piger?
Vuler wultu nicht vpstan?
H Ecquid tam mane?
Worumme so fro?
G Vis fuste excitari?
Mit einem knüppel wil ick dy bald vpwecke[n].
H Iam surgo, parce precor.
Jtzundes stah ick vp/ ick bidde verschone.

Dum itur ad Scholam. Dialogus VII.

Hanno. Iohannes.
H Heu quid facimus?
Owe wat do wy?
I Cur sic vociferas?
Warumme röppestu also?
H Nimis diu dormiui.
Jck hebbe tho lange geslapen.
I Quid ita? Quid times?
Wo also? Wat früchtestu ?
H Tempus præseriptum transijt.
De rechte tydt ys vorby.
I Quod tempus dicis?
Welcke tydt meinstu ?
H Horam sextam.
De söste stunde.
[[12]]
I Tu certe falleris.
Du errest dy.
H Tamen audiui.
Hebbe ick ydt doch gehört.
I Non recte audisti.
Du hefft nicht recht gehört.
H Quam horam tu audisti?
Welcke hefftu gehört?
I Audiui vltimam.
Jck hebbe de lesten gehört.
H Quota est?
Wo vele ys dat?
I Quinta.
Vyue.
H Vtinam verum sit.
O dat jdt war were.
I Non est quod dubites.
Dar hebbe nenen twiuel anne.
H Oppido lætor.
Jck fröuwe my seer.

Jnter eundu in schola. Dialogus VIII.

Iodocus. Kilianus.
I Heus heus mane.
Hörstu sta stille.
K Quid vis? cur maneam?
Wat wultu ? Worumme schal ick stan.
I Est quod tecum loquar.
Jck hebbe ychteswat mit dy tho reden.
K Modo non vacat.
Jck hebbe jtʒundes nicht dewile .
[[13]]
I Tantillum perneges?
Wultu my ein solckes vorseggen?
K Mitte me modo.
Lath my ytʒundes ghan.
I Non te dimittam.
Jck wil dy nicht ghan lathen.
K Enecas me furcifer.
Du Boue makest my schir dull.
I Tantum verbum audi.
Höre nur ein wordt.
K Ecquid mea refert?
Gheit dat ock my an?
I Permultum scilicet.
Ja euen veel.
K Quid negotij est? dic.
Wat ys it? segge.
I Dicam, modo des fidem.
Jck wilt seggen/ gelöue my ersten.
K Quam fidem darem.
Wat schal ick dy vortruwen?
I Te nemini fore dictum.
Dat du ydt nemande willest seggen.
K En tibi recipio.
Süe dat vorhete ick dy.
I Adhibe huc aurem.
Holdt dat ohr her.
K Quid aurem? clare dic.
Wat ohr? segge jdt lude.
I Arcana res est.
Jdt js eine hemelike sake.
[[14]]
K Tamen soli sumus.
Sy wy doch allene.
I Clare non dicam.
Jck wilt dy nicht lude seggen.
K Ludificaris nunc me.
Spottestu my nu?
I Jd est quod volui.
Euen dat wolde ick.
K Haud impune hoc feres.
Jdt schal dy nicht geschenket werden.

Inter discendu in scola. Dialogus IX

Killianus. Lampertus.
K Heus tu, huc sede.
Hörstu / sette dy hir her .
L Quid istic facerem?
Wat schal ick dar don?
K Discamus simul.
Wy willen thosamen leren.
L Rem gratam offers.
Dith ys my angeneme.
K Alter alterum doceat.
Ein schal den andern leren.
L Perlubens pareo.
Jck wolde gantʒ gerne.
K Quidnam du discis?
Wat lerstu ?
L Disco legere.
Jck lere lesen.
K Vbi nunc legis?
Wo lestu yetʒundes?
[[15]]
L In hoc folio.
An dessem Blade.
K Scis lectionem?
Kanstu de Lection.
L Non admodum probe.
Nicht alltho wol.
K Quoties recitasti?
Wo vaken heffstu vpgesecht?
L Semel
Eins.
Bis
Twemal.
Ter
Dremal.
Quater Recitaui,
Veermal.
K Cui nam recitasti?
Wem heffstu vpgesechtt?
L Rectori Scholæ.
Dem Scholmeister.
K Si quid nescis roga?
Wat du nicht kanst dat frage.
L Qui hoc legam?
Wo schal ick dat lesen?
K Collige literas.
Bockstaue ydt.
L Tu me obserua.
Mercke du my darup.
K Vt hæsitas lingua?
Wie stötterstu also?
L Sic assuetus sum.
Jck bin des also gewonte.
K Desuesce rursum.
Entwene dy ydt wedder.
[[16]]
L Pergam legere.
Jck wil wider lesen.
K Iam verba præcipitas.
Jtʒundes ylestu tho seer.
L Tu melius doce.
Lere my ydt beter.
K Sic distincte legas.
Also vnderscheidtlick schaltu lesen.
L Tam clare haud queo.
Jck kan nicht so düdlick.
K Vsu addisce.
Dorch öuinge lere ydt.
L Tentabo quid possim.
Jck wil vorsöken wat ick kan.

De cauendis in Scola Corycæis. Dialogus X.

Lucas. Marcus.
L Cur sic mussitas?
Wor bistu so stille?
M Non audeo loqui.
Jck darff nicht spreken.
L Quis te prohibuit?
Wol vorbüth ydt dy?
M Præceptor noster.
Vnse Scholmeister.
L Tamen is non adest.
Js he doch nicht yegenwerdig.
M At Corycæi adsunt.
De vpmerckers öuverst sint dar.
L Quos Corycæos dicis?
Wol sint de vpmerckers?
[[17]]
M Qui clanculum nos signant.
De vns hemelick anschriuen.
L Nullum ex his nosti?
Kenstu nenen vth en?
M Qui ego noscerem?
Wo schal ick se kennen?
L Tam cauterem agunt?
Holden se sick so hemelick?
M Ea est illis astutia.
Se sint so listich.
L Tu loquere Latine.
Rede du Latinisch.
M Quam vellem, si scirem.
Wo gerne wolde ick/ so ick könde.
L Ad sic addisces citius.
Du werst ydt also ehr leren.
M Id est, quod sim Scholasticus.
Das ys darumme ick ein schöler bin.

De ferula. Dialogus XI.

Martinus. Nicolaus.
M Quis hic eiulat?
Wol weynet dar?
N Ego sum miser.
Jck bin arm.
M Quo pacto miser es?
Worumme bistu arm?
N Virgis cæsus sum.
Jck bin gehouwen worden.
M Quid commeruisti?
Vat haddestu vor schuld?
[[18]]
N Nihil didiceram.
Jck hadde nicht gelert.
M Merito cæsus es.
Men hefft dy billick gehouwen.
N Etiam tu me ludis?
Bespottestu my ock?
M Cur autem non didiceras?
Worumme lerestu nicht?
N Posthac ero cautior.
Hir negst wil ick vorsichtiger syn.

De Ientaculo. Dialogus XII.

Neuius Osualdus.
N Quod tu nunc abis?
Wor geistu jtʒundes hen?
O Domum me recipio.
Jck gha tho huss.
N Quid domi ages?
War wultu tho Huss don?
O Sumam ientaculum.
Jck wil dat Morgenbrodt ethen.
N Qua nam iturus es?
Welckeren wech wultu gahn?
O Hac per forum.
Dar auer den marcket.
N Ero tibi socius.
Jck wil mit dy gahn.
O Nihil opus est.
Jdt ys neen nodt.
N Dedignaris me?
Vorachtestu my?
[[19]]
O Non, sed parco tibi.
Neen/ sunder ick schone diner.
N Nil est quod agam.
Jck hebbe süss nicht tho donde.
O Lubens te accipio.
Jck neme dy gerne an.

De reditu à ientaculo. Dialogus XIII.

Onophrius Paulus.
O Vnde nobis redis?
Wor kümpstu her?
P A ientaculo.
Van dem morgen Brodt .
O Vbi ientasti?
Wor hefftu frömorgen geten?
P Rogas? domi meæ.
Fragestu ? yn minem huse.
O Quid ientasti?
War hefftu geten?
P Panem ex iure.
Ein soppe.
O Quis tecum ientauit?
Wol hefft mit dy geten?
P Tota familia.
Dat gantʒe Hussgesinde.
O Nihil mihi adfers?
Bringestu my nichtes?
P Quid tibi adferrem?
Wat scholde ick dy bringen?
O Frustum panis.
Ein stück Brodes.
[[20]]
P Panem quidem habeo.
Brodt hebbe ick wol.
O Cedo mihi partem.
Gyff my ock ein deel.
P Accipe dimidium.
Hebbe ydt halff.
O Ago tibi gratis.
Jck segge dy danck.
P Non age, sed refer.
Nicht segge/ besonder gyff danck.
O Non est vnde referam.
Jck hebbe nicht wedder tho geuende.
P Non semper egebis.
Du werst nicht alle tydt nodt hebben.
O Gratum me reperies.
Du schalt my danckbar vinden.

Dialogus XIIII.

Petrus. Quirinus.
P Para mihi hanc pennam.
Temperere my de fedder.
Q Est tibi cultellus?
Heffestu ein Mesrken?
P Est, sed valde hebes.
Ja/ ydt ys gantʒ stump.
Q Acutiorem adfer.
Bringe her ein scherper.
P Vbi accipiam?
Wo schal ickt nemen?
Q Vtendum expete.
Lene ein.
[[21]]
P Adfero, vtere.
Jck bringe ein/ brucke ydt.
Q Vis crassam an tenuem?
Wultu eine dycke edder klene.
P Mediam volo.
Jck will de middelmerigen.
Q Da atramentum.
Gyff black her.
P En atramentarium.
Süe dar dat Blackhorn.
Q Da quoq[ue] papyrum.
Gyff my ock papyr.
P Et hæc in promptu est.
Dat ys ock schon dar.
Q Papyrus perfluit.
Dat papyr schleyt dörch.
P Non habeo aliam.
Jck hebbe nen ander.
Q Quid vis vt scribam?
Wat wultu dat ick schryue?
P Præscribe literas.
Schryff my ein a b c vör.
Q Tu imitaberis?
Wultu ydt na schryuen ?
P Ita, in hoc peto.
Ja/ darumme begere ickt .
Q Sæpe exscribe.
Schryff du ydt vacken vt.
P Faciam vt iubes.
Jck wilt don als du bütst.
[[22]]

Inter redeundum è schola. Dialogus XV.

Quintius Rudolphus
Q Vt tecum agitur?
Wo gheit ydt dy?
R Bene mecum agitur.
Jdt gheyt my wol.
Q Id lubens audio.
Dat höre ick gerne.
R Gratiam habeo.
Jck dancke dy.
Q Vbi iam fuisti?
Wor bistu ytʒundes gewest?
R In ludo literario.
Jn der Schole.
Q Quorsum sic properas?
Wor ylestu so hen?
R Domum versus.
Tho husswart.
Q Quid domi ages?
Wat wultu tho huss don?
R Adornabo mensam.
Jck wil den Disch tho richten .
Q Tam mane prandes?
Etstu des middages maltydt so fro?
R Obsequor parenti.
Jck do also my de Vader heth.
Q Facis vt te decet.
Du deist also dy getemet.
R Abeo, tu vale.
Jck gha hen/ wes gesegnet.
[[23]]
Q Et tu quoq[ue] vale.
Wes du ock gesegnet.

Dum instruitur Mensa. Dialogus XVI.

Remigius. Sebaldus.
R Puer vbi es?
Junge wor bistu ?
S Adsum, quid me vis.
Hyr bin ick/ wat wultu my?
R Jnstrue mensam.
Bereide den Disch.
S Est ne tempus prandio?
Js ydt ethenden tidt ?
R Est quando sic libet.
Ja dewile ydt my also beuelt.
S Recte curabitur.
Jck wil em recht don.
R Porrige cultros.
Lange de meste her.
S In promptu sunt.
Se synt schon dar.
R Da mappas manuarias.
Gyff my de Handwelen her.
S Et istæ adsunt.
De synt ock schon dar.
R Appone salinum.
Sette dat Soltuat vp.
S Prius sale implebo.
Jck wilt ersten mit solte füllen.
R Elue calices.
Wassche de Beker.
[[24]]
S Dudum laui.
Jck hebbe se vorlangst gewasschen.
R Adfer orbes.
Bringe her de teller.
S In scamno iacent.
Se liggen vp der banck.
R Et corbem coclearium.
Ock den Löpelkorff.
S E paxillo pendet.
He hanget an dem nagel.
R Apta circulum.
Föge her den Schöttelrinck.
S Nunquid aliud vis.
Wat wultu mehr?
R Nunc mores discas.
Jetʒundt schaltu tucht leren.
S Quos mores discam?
Wat schal ick vor tucht leren?
R Quos mensa serues.
De du an dem Dissche brucken schalt.
S Rogo me doceas.
Jck bidde dy lere my.
R Perlubens hoc faciam.
Dat wil ick gerne don.
S Ego auscultabo.
Jck wil flytich draup mercken.
R Ne me interpella.
Rede my nicht dar twisschen .
S Haud verbum faciam.
Jck wil nen wordt sprecken.
R Primo vngues purga.
Thom ersten reinige de Negel.
[[25]]
S Hinc manus laua.
Darna Wassche de hende.
R Mox deo benedictas.
Als denne spreke dat Benedicite.
DEus pater noster cœlestis, benedicat nobis filijs suis, & his quæ iam sumus sumpturi, per Christum Iesum Dominum nostrum, Amen.
Post decenter accumbe.
Darn sette dy fyn tüchtigen nedder.
Cibos carpe dignitis.
De spyse grype mit den fingern an.
Nec conde vala.
Nicht vate in de fust.
Primus ne esto esu.
Nicht sy de erste mit dem ethende.
Nec primum bibas.
Drinck ock nicht thom ersten.
Cubito te ne fulcias.
Nicht stöne di vp de Elebogen.
Erectus sede.
Sitte vpgericht.
Nec pandes brachia.
Vnde brede de arme nicht vth.
Non bibas auide.
Drinck nicht begerlick.
Nec mandas auide.
Ock eth nicht girigen.
Proxima te cape.
Nim dat negeste vor dy. [[26]]
In orbe ne morare.
Vorsüme dick nicht vp dem teller.
Alios ne inspicito.
Sü ander lüde nicht an.
Bibiturus os terge.
Wische den mundt/ wen du drincken wult.
Non manu, sed mapula.
Nicht mit der handt sunder mit dem doke.
Morsa ne retinge.
Dat bedken styppe nicht wedder yn.
Ne linge digitos.
Licke nicht an den vingeren.
Ne ossa rodas.
Gnage ock nene knaken.
Quæq[ue] scinde cultro.
Ein yeder mit dem meste schnydt.
Os non perungas.
Beschmer den mundt nicht.
Digitos sæpe terge.
De vinger dröge vaken.
Nares ne fode.
Nicht kluue yn der Nesen.
Non rogatus tace.
Schwych dewyle men dy nicht fraget.
Quod satis est ede.
Eth so veel du machst.
Cum satur es surge.
Wen du genoch heffst so sta vp.
Rusus laua manus.
Wasche de hende wedder.
Mappas tolle.
Nim dat Tafellaken vp. [[27]]
Deo gratias age.
Segge Godt dem Heren danck.
Qvi nos creauit, redemit & pauit, illi gratias agimus sempiternas, per Iesum Christum Dominum nostrum.

A prandio redeuntium in Scholam. Dialogus XVII.

Simon. Titus.
S Quid geris in sinu.
Wat drechstu ym bussem?
T Merendam meam.
Myn auendtbrodt.
S Ego nihil attuli.
Jck hebbe nichts gebracht.
T Quid autem edes?
Wat werstu denn ethen?
S Emam mihi panem.
Jck wil my ein brodt köpen.
T Habes pecuniam?
Heffstu geldt?
S Obulum habeo.
Jck hebbe einen heller.
T Quis tibi dedit?
Wol hefft dy den geuen.
S Pater meus dedit.
Myn Vader hefft my en geuen.
T Benignum habes Patrem.
Du heffst einen güdigen Vader.
S Qualem tu habes?
Wat heffstu vor einen?
[[28]]
T Admodum durum.
Einen gantʒ harden.
S In rem tuam est.
Jdt ys dy nütte.
T Mallem alium.
Jck hedde leuer einen andern.
S Stulte loqueris.
Du redest dorhaftig.
T Sic mihi excidit.
Jd ys my also heruth geuaren .
S Perires licentia.
Du vorderffst dorch nalatenheit.

In Schola ludentium. Dialogus XVIII.

Timotheus. Vitus.
T Væ nobis Vite.
O weh vns.
V Quid est? Quid tremis?
Was isset? worumme tʒiterstu ?
T Ego & tu perimus.
Jdt werd my vnde dy öuel ghan.
V Quid ita? Qua de causa?
Wo also? vth wat orsacke?
T Præceptor venit.
De Scholmeister kümpt.
V Qiud ex te audio?
Ey wat höre ick van dy?
T Væ nostris natibus.
O weh vnsern sterten.
V Vbi is est obsecro?
Ey leuer wor ys he denn?
[[29]]
T Per gradus ascendit.
He gheit de treppen henup.
V Quis id ait? Quis vidit?
Wol secht dat? Wol hefft ydt gesehen?
T Egomet inquam vidi.
Jck segge dy/ ick hebbe en gesehen.
V Vidit ne nos ludere?
Hefft he vns sehen spelen?
T Jd est quod timeo.
Euen datsülue früchte ick.
V Quid ergo agemus?
Wat schöle wy denn don?
T Amoue orbiculos.
Do de redelin wech.
V Recte admones.
Du vormanest my recht.
T Explicemus libros.
Wy willen de Böke vpdon.
V Certe astutus es.
Du bist warlick listich.
T Sic videtur nos discere.
So wert he meinen dat wy leren.

De dimißione à literis. Dialogus XIX

Vlysses Xanthus
V Io gaudete sodales.
Ja fröuwet yuw gy gesellen.
X Quid est quod sic gestis?
Wat ist dat/ dat du also frolockest?
V Sunt nobis feriæ.
Wy hebben einen vyerdach.
[[30]]
X Quas dicis ferias?
Wat vor einen vyrdach?
V Orium a literis.
Möricheit van dem lerende.
X Quando oriabimur?
Wanner werden wy frist hebben?
V Hodie à prandio.
Hüde na middage.
X Ego ludemus.
So wille wy spelen.
V Quidnam ludemus?
Wat wille wy spelen?
X Ludemus globulis.
Wy willen mit den kügelken spelen.
V Ludus puerilis est.
Dat ys ein kindisch spel.
X Quem tu ludum malles?
Welker spel woldestu leuer?
V Decertemus saltu.
Wy willen in de wede springen.
X Hunc ludum odi.
Dem spele bin ich vyendt.
V Qua nam de causa?
Vth wat orsake?
X Quia pedes delassat.
Jdt maket möde bene.
V An non pudet te.
Schemestu dy nicht?
X Cuius me puderet?
Wes schal ick my schemen?
V Quod tam piger es.
Dat du so vuel bist.
[[31]]
X Certe piger non sum.
Warlick ick bin nicht vuel.
V Quin ergo saltabis?
So werstu frylick springen.
X Caue ne prouoces.
Schöuwe vörder my nicht vp.
V Imo te adiuro.
Ja ick beswere dy ock.
X Videbis quid possim.
Du werst sehen wat ick kan.

Litigantium de seßione. Dialogus XX.

X. Y.
X Apage te hinc.
Make dy van dar.
Y Satis imperiose.
Wes weldich genoch.
X Hic mihi locus est.
Dith ys min stede.
Y Atq[ue] ego nego.
Jck segge nen dartho.
X Prior hic sedi.
Jck hebbe hyr ehr geseten.
Y Cur autem surrexisti?
Worumme stündestu denn vp?
X Negotium mihi fuit.
Jck hebe tho donde gehat.
Y Quid signi posuisti?
Wormit heffstu den locum gelecht?
X Non vides librum?
Süstu nicht dat Böck?
[[32]]
Y Liber istic iacet.
Dyn Böck licht dort.
X At tu remouisti.
Du heffst my ydt wech gerückt .
Y Id factum pernego.
Dat hebbe ick nicht gedan.
X Quin tandem cedes?
Werstu nicht schyr wycken?
Y Tu me vi extrudes?
Wultu my mit gewaldt wech stöten ?
X Nisi volens cesseris.
Wo du nicht wyken wult.
Y Hoc dicam Magistro.
Dat wil ick dem Meister seggen.
X Susq[ue] deq[ue] fero.
Jck frage gantʒ nichtes darna.

Inuitantium se inuicem. Dialogus XXI.

Y. Z.
Y Cras ad me veui.
Kum morgen tho my.
Z Metuo vt possim.
Jck früchte ick kan ydt nicht don.
Y Cur non possis?
Worumme kanstu ydt nicht don?
Z Domi manendum est.
Jck moth tho huss blyuen.
Y Quid negotij est?
Wat heffstu tho dönde?
Z Oportet scribere.
Jck moth schryuen.
[[33]]
Y Scribe perendie.
Schryff öuermorgen.
Z Nihil polliceor.
Jck vorhete nichtes.
Y Sic colis socium?
Eerestu also dinen gesellen?
Z Culpa non est mea.
De schuldt ys nicht myn.
Y Posses si velles.
Du möchtest wol wenn du woldest.
Z Vellem si possem.
Jch wolde gerne so ick könde.

De studio Interrogantium. Dialogus XXII.

Abraham. Brictius.
A Quid à cæna facis?
Was deistu na dem auendt ethende ?
B Cupis hoc scire?
Wultu dat weten?
A Ideo sciscitor.
Darumme frage ick.
B Post cibum deambulo.
Jch spaciere na dem ethende.
A Quid postea agis?
Wat deistu darna?
B Audita repeto.
Jck betrachte wedder wat ick hebbe gehört.
A Quomodo hoc facis?
Wo deistu dat?
B Sæpe relegendo.
Mit velem öuerlesen.
[[34]]
A Quid si quid excidit?
Wo wenn du ychteswes vorgeten heffst.
B Disco postridie.
Dat lere ick des andern dages darna.

De abstinentia à Schola. Dialogus XXIII.

Benedictus. Christophorus.
B Vbi heri fueras?
Wor werstu gestern?
C Quonam tempore?
Vmme welcke tydt?
B Statim à prandio.
Balde na dem ethende.
C Domi meæ laui.
Jck hebbe tho huss gebadet.
B Quam diu lauisti?
Wo lange heffstu gebadet?
C Totam ferme horam.
Schyr eine gantʒe stunde.
B Quis tecum lauit?
Wol heffst mit dy gebadet?
C Parentes mei.
Myne öldern.
B Lotus quid feceras?
Wat dedestu na dem Bade?
C Siccabam capillos.
Jck drögede myne haer.
B Cur non ibas in Scholam?
Worumme gingestu nicht yn de schole?
C Pater prohibebat.
De Vader vorboth ydt my.
[[35]]
B Cur prohibebat?
Worumme vorboth he ydt dy?
C Nam caput madebat.
My was dat höuet nat.
B Delicatus puer es.
Du bist ein vortagen kindt.

Mutuo gratulantium sibi. Dialogus XXIIII.

Cyrillus. Donatus.
C Vnde iam proripis?
Wor kümstu ytʒundes her?
D E domo mea.
Vth mynem Huse.
C Diu te non vidi.
Jck hebbe dy lange nicht gesehen.
D Et ego te diutius.
Vnde ick dy noch lenger.
C Valuisti ne bene?
Bistu gesundt gewest?
D Optime valui.
Idt hefft my gantʒ wol gegahn.
C Ædepol gaudeo.
Warliken ick fröuwe my.
D Vt tu autem vales?
Wo geyt ydt dy?
C Admodum belle.
Gantʒ wol.
D Et ipse gaudeo.
Jck fröuwe my des ock.

Agnoscentium sese mutuo. Dialogus. XXV.

[[36]]
Simon. Petrus.
S Quod tibi nomen est?
Wo hestu ?
P Mihi nomen est Petrus.
Jck hete Petrus.
S Qui sis, non noui.
Jck kenne dy nicht wol du bist.
P Non me nouisti?
Kennestu my nicht?
S Non negem, si nouerim.
Jck vorsake ydt nicht/ so ick dy kende.
P Oblitus ne es mei?
Heffstu denn myner vorgeten?
S Ante nunquam te vidi.
Jck hebbe dy vorhen nicht gesehen.
P At tandem agnosces.
Du werst my frylick kennen.
S Sanus hercle non es.
Du bist warlick nicht wyss.
P Ego ne, an tu magis?
Bin ick nerrisch/ edder du?
S Vbi te nouissem?
Wor scholde ick dy gekendt hebben?
P In ludo literario.
Jn der Schole.
S Fuisti condiscipulus?
Bistu myn Scholgeselle gewesen?
P Ita, fere biennium.
Ja/ schyr by tween Jaren.
S Sine mecum recolam.
Holdt lath my besinnen.
[[37]]
P Agnosce cicatricem.
Sü desse narue an.
S Hanc tibi incusseram.
Jck hebbe se dy geschlagen.
P Teca pennaria.
Mit einem Schryfftüge.
S De cicatrice te noui.
An der naruen kenne ick dy.
P Vides quod non insaniam?
Süstu dat ick nicht dull bin?
S De forma non nouissem.
Jck hedde dy an der gestalt nicht gekendt.

Litigantium de re ablata. Dialogus XXVI.

Petronius. Theodorus.
P Redde quod meum est.
Gyff my wat myne ys.
T Quid vis reddam?
Wat schal ick dy geuen?
P Quod surripuisti.
Dat du my genamen heffst.
T Nil tibi surripui.
Jck hebbe dy nichtes genamen.
P Aufer cauillum.
Hör vp des gespöttes.
T Non equidem cauillor
Jck spotte gantʒ nicht.
P Quin reddis tandem?
Wenn gyffstu ydt my denn?
T Nihil hercle sumpsi.
Jck hebbe dy warlick nichtes genamen.
[[38]]
P Ostende huc manus.
Lath sehen de hende.
T Hem ostendo, eccas.
Jck töge se/ sü/ dar sint se.
P Quid abstulisti?
Wat heffstu my wech genamen ?
T Equidem nihil abstuli.
Jck hebbe dy eigentlick nichtes gename[n].
P Excute manicam.
Schüdde vth de mouwe.
T Tuo arbitratu.
Na alle dinem willen.
P Inter vestes habes.
Du heffst idt vnder den kledern.
T Tenta qua lubet.
Besöke my wo du wilt.
P Noui sy cophantias.
Jck kenne dyne falscheit wol.
T Pergis molestus esse?
Wultu noch nicht vphören?
P Ablatum restitue.
Gyff wedder wat du genamen heffst.
T Furti me alligas?
Betyestu my mit deuerye?
P Non furti, sed fraudis.
Nicht deuerye/ sunder bedregerye.
T Vlciscar hanc iniuriam.
Jck wil dessen vnwillen wreken.
P Et ego te vlciscar.
Jck wil my an dy ock wreken.
[[39]]

Prodeundum in funus. Dialogus XXVII.

Thomas. Georgius.
T Adesdum Georgi.
Kum her Georgi.
G Quid est cur me vocas?
Wat ys idt/ wor tho röpstu my?
T Est quod te volo.
Jck bedarff dyner.
G Dictum puta.
Ach ick weth ydt schöne.
T Quid censes me velle?
Wat meinstu dat ick wil.
G Vt tecum ludam.
Dat ick mit dy spele.
T Tota erras via.
Du errest gantʒ vnde gar.
G Quid igitur est?
Wat ysset denn?
T Tu vaticinare.
Rath du tho.
G Nescio vaticinari.
Jck kan nicht raden.
T In funus prodibimus.
Wy werden mit einem lyke ghan.
G Quod funus dicis?
Wat ys dat vor ein lyck?
T Quod sit nescio.
Jck weth nicht wol ydt ys.
G Vnde autem nosti?
Worher westu ydt denn?
[[40]]
T Præceptor indixit.
De Scholmeister hefft ydt gesecht.
G Qua hora efferetur?
Wenner wert men ydt henuth dragen ?
T Puto octaua, aut post secundam.
Jck mene vmme achte/ edder na twen.
G Ego prodibo.
Jck wil ock mit ghan .
T Tu mecum ibis.
Du werst mit my ghan.
G Ero tibi comes.
Jck wil mit dy ghan.
T Nec frustra hoc peto.
Jck beger des nicht vmmesüs.
G Cur autem hoc petis?
Worumme begerstu dat?
T Vt me doceas.
Dat du my lerest.
G Quid te docerem?
Wat scholde ick dy leren?
T Vino benedicere.
Den Wyn gesegnen.
G An ne dum adfers?
Meenstu wenn du en halest?
T Rem ipsam dicis.
Du sechst euen recht.
G Sic ego dicerem.
Also sege ick.
T Dic, iam ausculto.
Segge an/ ick mercke schön darup.
G Hoc vinum vobis faustum sit.
Desse Wyn sy yuw glücksaligen.
[[41]]
G Bono sit potus iste.
Desse dranck sy yuw gut.
G Hoc vinum læi bibite.
Den Wyn drincket mit fröuwden.
T Quid sternutanti imprecer?
Wat schal ick dem prustende wünschen?
G Sit tibi hoc fœlix.
Dy sy dat glückselich.
G Te Deus seruet.
Godt beware dy.
T Quid auspicanti aliquid?
Wat dem de wat nyes anfanget?
G Bono sit, quod instituis.
Tho gude sy dy/ dat du anfangest.
G Bene vertat quod agis.
Idt gerade dy wol wat du deist?
T Quid proficiscenti?
Wo wenn einer wech thüth ?
G Sit iter hoc felix tibi.
Dy sy de wech glückselich.
G Perfaustè soluas ancoram.
Jck wünsche dat du mit gelücke henfarest.
G Sit lætus tibi reditus.
Dy sy glücklike wedderkumpft.
T Quid hæc precanti referam?
Wat antwerde ick dem de sölckes wünschet?
G Tantundem tibi reprecor.
Jck wünsche dy euen so veel.
XML: http://diglib.hab.de/edoc/ed000267/texts/tei-transcript_Uelzen_1581.xml
XSLT: http://diglib.hab.de/edoc/ed000267/scripts/tei-transcript.xsl