de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print

Beschreibung von Lüneburg, Ratsbücherei, Theol. 2° 55 (Lüneburg 2, S. 102-108.)
Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg, Bd. 2: Die theologischen Handschriften: Folioreihe, bearbeitet von I. Fischer, Wiesbaden 1972, S. 102-108.

"Sensatus" - Franciscus de Mayronis et alii

Alte Signatur: D 24 — Perg. — I, 239 Bl. — 31,5 × 22,5 cm — Franziskanerkloster Lüneburg — um 1400; 15. Jh.1

Lagen: Aus drei Teilen zusammengesetzt. Unbeschrieben: Bl. 193v, 239.

Alter brauner Ledereinband. Im Mittelfeld große Blütenranken (Einzelstempel), umrahmt von Arabesken (Rollenstempel), dazwischen Schwäne und Drachen als Einzelstempel. Vorn und hinten je 5 Buckel. Eckenbeschläge. Eine Schließe abgerissen, in die andere eingraviert: WAR, ebenso in die Metallhaften. Am Rückdeckel oben Kettenansatzspuren. Blattweiser (rote und braune Pergamentstreifen). Auf dem Vorderdeckel altes Titelschild: Sermones epistolares annuales Sensati de tempore. Sermones quidam alii hiemales de diuersis. Minores. Darunter altes Signaturschild: braunes D 24.

Lehmann, Mitteilungen S. 48.

I Bl. 1-110

Pergament — Um 1400.

Lagen: 8·VI (96). VII (110). Kustoden. Schriftraum 25-26 × 16 cm , zweispaltig, 41-45 Zeilen. Bastarda von einer Hand. Einfache rote Lombarden, rote Überschriften und Paragraphenzeichen, rubriziert. Bl. 1ra 5zeilige Initiale mit blauem Filigran.

Bl. 1ra-110vb "Sensatus": Sermones super epistolas dominicales. Dom. I adventus: Bl. 1ra Nvnc proprior est nostra salus. [Rm 13,11] Ro. 13. Videmus ad sensum quod isti nobiles et potentes qui habent patriam uel nobilem ciuitatem. Dom. II adventus: Bl. 2vb Suscepit nos Christus in honorem dei. [Rm 15,7] Ro. 5° [!]. Videmus ad sensum quod aliqui pauperes homines quando sunt sub dominio alicuius principis. Dom. III adventus: Bl. 4ra Gaudete in domino semper. [Phil 4,4] Videmus ad sensum quando homines eiusdem patrie habent heredem. Dom. I quadragesimae: Bl. 30rb Ecce nunc tempus acceptabile [2.Cor 6,2] etc. 2 Cor. 6°. Karissimi nos videmus quando aliquis debet aliquod opus facere. Dom. XXII p. pentecosten: Bl. 103rb Repleti fructu iusticie … gloriam dei, [Phil 1,11] Phil. 1°. Nos videmus ad sensum quod quilibet homo racionalis beneficium aliquod ab alio recipiens. Dom. XXIII p. pentecosten: Bl. 106ra Obseruate eos qui ita ambulant … formam nostram, [Phil 3,17] Phy. 3°. Nos videmus ad sensum quod qui vult ambulare per aliquam viam sibi ignotam. Dom. XXIV p. pentecosten: Bl. 108vb Non cessamus pro vobis orantes … voluntatis dei, [Col 1,9] Col. 1. Nos videmus ad sensum quod amicus acceptus apud aliquem principem … in pulchritudine pacis. Quam pacem nobis concedat Ihesus Christus Marie filius rex pacis eterne amen. Sermones magistri Sensati de tempore. Schneyer, Predigtreihen S. 391. Auch Hamburg, Petri 27 Bl. 1r; Clm 15182; Nürnberg, St. B. Cent. V., App. 20 Bl. 15r. Die folgenden Predigten enthalten abgesehen von einer, bei der der Autor von anderer Hand nachgetragen ist, keine Verfasserangaben und auch nur selten eine Tagesbezeichnung. Die Mehrzahl von ihnen konnte aufgrund eines Vergleiches mit dem Druck Hain 10532 (die römischen Blattangaben hinter den Sermones beziehen sich im folgenden auf diese Incunabel) und den Initien in der Dissertation von Roth, Franz von Mayronis, S. 246-78; Franciscus de Mayronis zugewiesen werden. Drucke und Hss. weichen jedoch gerade bei diesem Autor oft stärker voneinander ab; generell stimmen die Predigten im dritten Teil dieser Hs. besser mit dem Druck überein wie im zweiten.

II Bl. 111-193

Pergament — 15. Jh.1

Lagen: 6·VI (182). V+1 (193). Schriftraum 23,5-24,5 × 16,5-17 cm , zweispaltig, 40-44 Zeilen. Bastarda von einer Hand. Einfache rote und blaue Lombarden und Paragraphenzeichen, rubriziert.

Bl. 111ra-193rb Sermones diversi. (Bl. 111ra) [Franciscus de Mayronis: In adventu sermo]. Uidebunt filium hominis venientem … et maiestate, [Lc 21,27] Luc. 21 ca°. Quia secundum doctrinam beati Augustini super Genesin sacra scriptura habet quadruplicem sensum quorum primus dicitur historicus … Völlig übereinstimmend mit Braunschweig, St. B. cod. 141 Bl. 142r, dort Franciscus de Mayronis zugeschrieben. Vgl. aber auch Schneyer, Predigtreihen S. 257, wo ein fast gleichlautendes Initium für Bertrandus de Turre zitiert wird, während das für Franciscus de Mayronis dort leicht variiert. (Bl. 112vb) De antichristo possunt formari 16 questiones, prima de quo genere generabitur, dicitur, detur … vgl. Roth, S. 268. (Bl. 114rb) In die illa stillabunt montes dulcedinem; [Ioel 3,18] ita scribitur Johel et istud est verbum de Christi incarnacione et tanguntur duo in hiis. (Bl. 115va) [Jacobus de Villaco: Sermo in Dom. I in adventu]. Erunt signa in sole et luna … pressura gencium. [Lc 21,25] Ita scribitur in ewangelio hodierno secundum Lucam et ostendit Christus in hiis uerbis quibus signis possit adventus suus deprehendi … Schneyer, Predigtreihen S. 251. Schneyer, Repertorium 3, 1971 S. 166 Nr. 2. (Bl. 117ra) Ego uox clamantis in deserto, [Io 1,23] Jo. 1°. Peccata primorum parentum inter alia quatuor intulit nobis mala, scilicet infecit aspectus perspicuitatem. (Bl. 118rb) [Franciscus de Mayronis: Sermo in Dom. III in adventu]. Post me uenturus est qui ante factus est, [Io 1,27] Jo. 1°. In quo quidem uerbo Iohannes profitetur Christi aduentum dupliciter, primo quantum ad istius aduentus … Roth, S. 265. Auch Braunschweig, St. B. cod. 141 Bl. 144v. (Bl. 119va) Tv quis es, [Io 1,19] Luc. 3° [!]. Hec Iudeorum questio in aduentu Christi in carnem de Ihesu Iohanni fuit proposita. (Bl. 120rb) [Franciscus de Mayronis: Tractatus super missus est]. In mense autem sexto missus est angelus Gabriel, [Lc 1,16] etc. Luc. 2° [!]. Circa medium est scripta lectio asserta … (Bl. 142vb) animam reficit ut quiescat amen. ((Bl. CCXLIIrb-CCLIXrb).) Stegmüller, RB II 2313. Roth, S. 255. (Bl. 142vb) Nolite iudicare quoadusque ueniat dominus, [1.Cor 4,5] ita scribitur in epistola hodierna ad Corinth. 1° [!] et tangit apostolus in hoc uerbo duplex iudicium scilicet humanum et diuinum. (Bl. 144rb) Pater non iudicat quemquam, sed omne iudicium dedit filio, [Io 5,22] ita scribitur in Iohannem et est hoc uerbum dictum de extremo iudicio. (Bl. 146va) [Franciscus de Mayronis: Quaestio seu sermo de nativitate domini]. Utrum Christi natiuitas fuit naturalis et uidetur quod sic, [Mt 1,25] quia scribitur Mt. 1 ° c., quod mater domini parendo Christum peperit … ((Bl. XVIra-XXIIIra, sermo IX).) Roth, S. 269, 274. (Bl. 157ra) Utrum Christi ortus origini lucis fuerunt prope comparatus, videtur quod non, quia pro eius origine dicitur in psalmo. (Bl. 160ra) Utrum fides incarnacionis Christi conuenienter assimiletur visioni sensitiue et uidetur quod non, [Hbr 11,1] quia apostolus ad Ephesios XI° [!] dicit, quod fides est separandarum rerum argumentum. (Bl. 166rb) [Franciscus de Mayronis]: De nativitate domini sermo [VII]. Domine mi rex, hec est illa mulier et hic est filius eius, [4.Rg 8,5] 4 Regum 8. Sicud Gyezy requisitus a rege Israhel ad narrandum magnalia Helysei clamauit … ((Bl. XIva-XIIIIrb).) Roth, S. 251. (Bl. 169ra) [Franciscus de Mayronis]. Misericordia et veritas obuiauerunt sibi … de celo prospexit, [Ps 84,11-12] in psalmo. Quia uero propheta in isto psalmo primo incernandi uerbi misterium deuotissime postulauerit … Auch Braunschweig, St. B. cod. 141 Bl. 153r. (Bl. 171vb) [Franciscus de Mayronis]. Tecum principium in die virtutis tue … genui te, [Ps 109,3] in psalmo. Ad istius subtilissime prophete declaracionem sunt duo principia facienda … Auch Braunschweig, St. B. cod. 141 Bl. 159v. (Bl. 174vb) [Franciscus de Mayronis: De nativitate domini sermo V]. Gloria in excelsis deo … bone uoluntatis, [Lc 2,14] Luc. 5° [!]. Quoniam secundum preclaram propheciam Danielis milia milium ministrabant ei [Dn 7,10], duo sunt officia … ((Bl. VIIvb-IXra).) Roth, S. 251, 256. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 72 Nr. 97. (Bl. 176rb) [Franciscus de Mayronis: De nativitate domini sermo VI]. Orietur uobis timentibus nomen meum sol iusticie, [Mal 4,2] Malach. 4°. Quia secundum beatum Dionisium de di[vinis] no[minibus] 4 c. iste sol quem oculis corporeis respicimus … ((Bl. IXra-XIva).) Roth, S. 256, 269. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 72 Nr. 98. Auch Braunschweig, St. B. cod. 141 Bl. 164v. (Bl. 179vb) [Franciscus de Mayronis: De nativitate domini sermo I]. Verbum caro factum est … et veritatis, [Io 1,14] Io. primo, scribitur uerbum sacratissimum. Quia uero inter tocius sacre scripture oracula verbum propositum singulariter cunctis fidelibus est notum … ((Bl. Ira-IIIra).) Roth, S. 251, 256. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 72 Nr. 93. (Bl. 181vb) [Franciscus de Mayronis: De s. Stephano sermo III]. Steffanus plenus gracia et fortitudine, [Act 6,8] Actuum. Quia secundum doctrinam beati Augustini quedam sunt Christi opera quibus nobis est amirabilis … ((Bl. XXVIIra-XXIXra).) Roth, S. 256, 269. Auch Braunschweig, St. B. cod. 141 Bl. 255r. Vgl. ferner Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 73 Nr. 104. (Bl. 184va) [Franciscus de Mayronis: De s. Stephano sermo I]. Ecce ego mitto ad uos … in synagogis vestris, [Mt 23,34] Mt. 23. Que uerba ad laudem beati Steffani assimiluntur, in quo martirium declaratur … ((Bl. XXIIIra-XXVvb).) Roth, S. 251, 256. Auch Braunschweig, St. B. cod. 141 Bl. 258r. Vgl. ferner Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 72 Nr. 102. (Bl. 185vb) [Franciscus de Mayronis: De s. Iohanne apost. et ev. sermo III]. [G] racia et ueritas per Ihesum Christum facta est, [Io 1,17] Io. primo. Quia vero Iohannes interpretatur in quo est gracia … ((Bl. XXXVIra-XXXVIIIra).) Roth, S. 251. Auch Braunschweig, St. B. cod. 141 Bl. 171r. (Bl. 189vb) Sermo fratris Detmary ministri [Costerboeck (?)]. Qvasi flos rosarum in diebus vernis sic ille efulsit in templo, [Sir 50,8] Eccli. 10 [!]. Nota dies uite presentis quo sub gracia computantur sunt dies vernales … (Bl. 193rb) iste gloriosus apostolus intercedit. Rogemus igitur.

III Bl. 194-239

Pergament — 15. Jh.1

Lagen: 3·VI (229). IV+2 (239). Schriftraum 23,5-24 × 16,5 cm , zweispaltig, 45 Zeilen. Bastarda von einer Hand. Rote Lombarden mit braunem Filigran, rote Paragraphenzeichen, rubriziert.

Bl. 194ra-238va Sermones diversi. (Bl. 194ra) [Franciscus de Mayronis: De s. Iohanne apost. et ev. sermo IV]. Aquila grandis magnarum alarum … posuit illam, [Ez 17,3-4] Ezech. 7 [!] iuxta principium. Quia vero in descripcione quatuor ewangelistarum facta Eze. 1 per facies quatuor animalium et iterata per beatum Iohannem … ((Bl. CLXIIIrb-CLXVIrb).) Roth, S. 251, 270. Vgl. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 77 Nr. 162. (Bl. 201va) [Franciscus de Mayronis: In circumcisione domini sermo II]. Uocatum est nomen eius Ihesus, [Lc 2,21] Luc. 2. Ad introductionem est intelligendum quod ante alicuius vocabulum inponitur ad significandum IIIIor requiruntur … ((Bl. XXXIXva-XLIva).) Roth, S. 252, 261. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 73 Nr. 109. (Bl. 203ra) [Franciscus de Mayronis: In epiphania domini sermo]. Uidimus stellam in oriente … adorare eum, [Mt 2,2] Math. 2°. Sicut in ierarchia angelica secundum Dyonysium sunt duo supremi ordines … ((Bl. XLIva-XLIIIrb).) Roth, S. 252, 269. Auch Frankfurt, Ms. Praed. 93 Bl. 101va. Vgl. ferner Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 73 Nr. 110. (Bl. 205ra) [Franciscus de Mayronis]: De epiphania domini uel octaua eius. Baptizatus Ihesus confestim ascendit de aqua, [Mt 3,16] Mt. 5 [!] ca. Quia secundum doctrinam beati Augustini vita Christi ita fuit tocius perfectionis exemplar … ((Bl. XLVIva-XLVIIvb, sermo II).) Roth, S. 252, 261. Auch Braunschweig, St. B. cod. 141 Bl. 240v. Vgl. ferner Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 73 Nr. 112. (Bl. 206va) [Franciscus de Mayronis: Sermo in dominica in septuagesima]. Homo cum in honore esset … factus est illis, [Ps 48,21] in psalmo quod dominica in LXXa. Idcirco dimittitur alleluia, quod est canticum leticie … Roth, S. 265. Auch Braunschweig, St. B. cod. 141 Bl. 260r. (Bl. 208ra) Penitenciam agite [Mt 3,2] etc. Quia secundum doctrinam beati Augustini in sermone, tempus XLme est tempus penitencie, idcirco ad introductionem illius temporis … Vgl. Roth, S. 273. (Bl. 210rb) [Franciscus de Mayronis: In die cinerum tractatus de paenitentia]. Penitenciam agite [Mt 3,2] etc. Quia Iohannes baptista vocans ad baptismum fluminis assumpsit quasi protrahente verbum propositum ((Bl. CCXVIIIra-CCXXIva).) Roth, S. 255, 265. (Bl. 212vb) [Franciscus de Mayronis: Sermo in Dom. I in quadragesima]. Ductus est Ihesus in desertum … a dyabolo, [Mt 4,1] Mathei IIII°. Ad introductionem istius uerbi est intelligendum, quod duo sunt actus strennuitatis … Roth, S. 265 (12 considerationes über die Versuchung, daran anschließend hier noch ein zweiter Teil mit 7 contemplationes). (Bl. 217rb) [Franciscus de Mayronis: Sermo in Dom. III in quadragesima]. Erat Ihesus eiciens demonium et illud mutum, [Lc 11,14] Luc. 1 [!]. Tangitur Christi curantis beneficium et demonis eiectione sed demonis vexantis maleficium … Vgl. Roth, S. 265. (Bl. 218ra) [Franciscus de Mayronis: Sermo in dominica in passione]. Sanguis Christi emundabit conscienciam nostram, [Hbr 9,14] ad Hebr. 14 ca [!], scribitur istud verbum. Quia vero dominica de passione sit principalis commemoracio de sanguine Christi, idcirco ad illius declaracionem … Vgl. Roth, S. 265. (Bl. 219ra) Sangwis Christi qui per spiritum sanctum … operibus mortuis, [Hbr 9,14] ad Hebre 9 in epistola hodierna p, quo uerbo 3 tanguntur, primo in effuso liquore plenam sufficienciam quia sanguis Christi. (Bl. 219va) Sanguis Christi qui per spiritum sanctum … seruiendum deo viuenti, [Hbr 9,14] He. Quia presens sollempnitas circa sacramentum dominice passionis versatur, idcirco doctor gencium apostolus Paulus uolens hoc sacramentum. (Bl. 221ra) [Franciscus de Mayronis]. Expedit vobis ut vnus moriatur … tota gens pereat, [Io 11,50] Io. XII [!]. Quia aduersariorum testimonia sunt locupletoria secundum apostolum, idcirco sacre nostre fidei misterium … Auch Braunschweig, St. B. cod. 141 Bl. 190r. (Bl. 222ra) Secundunt gloriam eius multiplicata est ignominia eius, [1.Mcc 1,42] Ia Machabeorum Io. Ieronimus in epistola quadam dicit quod consuetudo fuit Romanis, ut cum imperator rediret de prelio. (Bl. 224ra) Osanna filio Dauid, [Mt 21,9] Math. 22° [!]. Quia illi qUi in veteri testamento Christum preibant et qui in nouo testamento sequuntur per Christum. (Bl. 224vb) [Franciscus de Mayronis: De corpore Christi]. Homo quidam fecit cenam magnam, [Lc 14,16] Luce XIIII. Quia secundum testimonium, IIIIor ewangelistarum eukaristia fuit in cena domini instituta … Roth, S. 266. Auch Braunschweig, St. B. cod. 141 Bl. 109v, 181r. (Bl. 226rb) [Franciscus de Mayronis]. Pluit illis manna ad manducandum. [Ps 77,24] In uerbis istis tria notantur, quia primo intelligencia in illorum mirabilium infusione notatur. Auch Braunschweig, St. B. cod. 141 Bl. 185r. (Bl. 228ra) [Franciscus de Mayronis: Tractatus de corpore Christi]. Memoriam fecit mirabilium suorum … timentibus se, [Ps 110,4-5] psalmo. Tria sunt preconia ex quibus principes solent principaliter commendari … ((Bl. CCXXIXvb-CCXXXVIIra).) Roth, S. 255. (Bl. 235ra) Memoria memor ero et tabescet in me anima mea, [Lam 3,20] Tren. 3°. Cum enim nichil sit acutius gladio dominice passionis nichil potest esse durius vicio incompassionis. (Bl. 236vb) Mvlier ecce filius tuus, [Io 19,26] in Io. 19 ca°. Quanto aliquis est propinquior regi tanto nupcie sunt maioris fecunditatis … (Bl. 238va) huius igitur meritis et oracionibus perducamur ad regna celorum amen.

IV

13. Jh.

Vorderer Pergamentspiegel: Bonifatius PP. VIII: Liber sextus decretalium (5,11,24-5,12,5).

V

14. Jh.

Vorsatzblatt I (hinten) und hinterer Pergamentpsiegel: Apparatus super decretales Gregorii PP. IX (3,26,16-3,29,5 et 3,38,5-3,38,28).


Abgekürzt zitierte Literatur

Hain L. Hain, Repertorium bibliographicum, 2 Bde., Stuttgart, Paris 1826 und 1838
Lehmann, Mitteilungen P. Lehmann, Mitteilungen aus Handschriften IV. München 1933 (Sitzungsberichte d. Bayer. Akad. d. Wiss. Philos.-Hist. Kl., 1933 H. 9)
Roth F. W. E. Roth, Zur Bibliographie des Henricus Hembuche de Hassia dictus de Langenstein, in: Centralblatt für Bibliothekswesen, Beiheft 2 (1888), 93–118
Roth, Franz von Mayronis B. Roth, Franz von Mayronis OFM. Sein Leben, seine Werke, seine Lehre vom Formalunterschied in Gott, Werl/Westfalen 1936 (Franziskanische Forschungen 3)
Schneyer, Predigtreihen J. B. Schneyer, Wegweiser zu lateinischen Predigtreihen des Mittelalters, München 1965 (Veröffentlichungen der Kommission für die Herausgabe ungedruckter Texte aus der mittelalterlichen Geisteswelt 1)
Schneyer, Repertorium J. B. Schneyer, Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters für die Zeit von 1150–1350, Bd. 1–11, Münster/Westf. 1969–1990, Bd. 1–4 ebd. 21973–1974 (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters 43,1–11)
Stegmüller, RB F. Stegmüller, Repertorium biblicum medii aevi, Bd. 1–11, Madrid 1950–1980

Beschreibung konvertiert im Rahmen des Projektes Digitalisierung der mittelalterlichen Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg.
Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)