de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print :: Faksimile in der WDB

Beschreibung von Cod. Guelf. 130 Blank.
Butzmann, Hans: Die Blankenburger Handschriften. Frankfurt/M.: Klostermann, 1966. (Kataloge der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel: Neue Reihe, Bd. 11) S. 138143

Sammlung germanischer Volksrechte Karolingische Kapitulare

Alte Signatur: (früher 52) — Pergament — 1 + 208 Bl. — 29 × 25 cm — Augsburg — 9./10. Jh.

Lagen: Ein Einzelbl. u. 26 Quaternionen. Bl. 208 auf den Einband geklebt. Blindliniierung, 32 Zeilen, Textspiegel Schriftraum: 25 × 16 cm Alles von einer Hand. Blaßbraune Tinte. Karolingische Minuskel, schlank (schmales g); häufig rundes d, selten u-förmiges a, r oft unter die Zeile hinabreichend; us-Zeichen als Schleife gebildet. Überschriften in roter Minuskel, daneben von anderer Hand Überschriften in brauner Minuskel, diese oft über Rasur auf gelblichem Grunde. Rote und braune Anfangsbuchstaben abwechselnd, einige gelb ausgefüllt. Ir Eintragungen des XI./XII. Jhs. De Ritu (?) Nortperti Prepositi Testes. Wolchol de Tribach … Es folgen weitere Namen, darunter Adilprecht pictor. IIv (Urkundenschrift.) Zinsverzeichnisse. Summa servicii de Strubinga (Straubing). — Summa servicii de Gisenhusa (Geisenhausen). 1r Bischof Heinrich I von Augsbrug übergibt sein Gut Geisenhausen an Etich und bestimmt dessen Nutznießung durch das Domstift zu Augsburg. Dat. 982. 63v (Urkundenschrift.) Bischof Heinrich II von Augsburg bestätigt die Delegation des Eberhard, Klerikers des Bruno von Eberstal, an die Domkirche zu Augsburg. Dat. 1125. 207v Bischof Bruno von Augsburg vermacht sein Gut Straubing an Odelskalk von Elsendorf und bestimmt die Nutznießung durch die Domkirche zu Augsburg. Dat. 1029. 208r Schatzverzeichnis der Domkirche zu Augsburg, s. Archiv f. Geschichte d. Hochstifts Augsburg 4, 1916, S. 496, 498 (Alfr. Schröder). 208r Servitienverzeichnis des Domstifts zu Augsburg. 208r Fridericus bekennt, daß er dem Augsburger Domstift Güter entfremdet hat. Anschließend Verzeichnis weiterer entfremdeter Güter.

Weißer Lederband des XV. Jhs. Vorderdeckel: Einzelstempel — kleine Blattranke im Rechteck —, zwischen Streicheisenlinien aneinandergereiht, bilden den Rahmen; im Mittelfeld oben aus Einzelstempeln zusammengesetzte gedrehte Schnüre, unten Einzelstempel mit Lilie und Rose, auch Einhorn; über und unter dem Mittelfeld mehrmals ein aufgerolltes Band mit der Inschrift „Maria "; Rückdeckel ohne Mittelfeld, dafür sich kreuzende Streicheisenlinien, auf deren Schnittpunkten Rosen; im Innern der so gebildeten Dreiecke wieder die Blattranke. Blau und weiß umstochene Kapitale. Zwei Messingschließen auf Lederband; am Rückdeckel oben eiserne Öse für die Kette. Der Rücken ist beschädigt, an den Kapitalen hat er sich gelöst.

Ein Pergamentbl., das Fragment eines Missale des XV. Jhs, wurde als Schutzbl. verwendet und z. T. an den Vorderdeckel geklebt.

Herkunft: Die beigeschriebenen Urkunden (s. u.) lassen auf das Domstift Augsburg als alte Bibliotheksheimat schließen. Auf dem Vorderdeckel oben altes Papierschildchen mit Zahl 2. Einige Randnotizen, bis zum 15. Jh. Bl. 1r oben Mitte Zahl 44 (XIV. oder XV. Jh.), 1r unten rechts (jünger) Zahl 72. Exlibris Ludwig Rudolfs mit Zahl 13. Vorn eingeklebt eine Beurteilung der Hs. von Heinrich Andreas Koch (1707—1766, Hofrat in Wolfenbüttel); danach eingeklebt eine Inhaltsangabe von der Hand O. v. Heinemanns.

Edicta regum langobardorum, ed. Carlo Baudi di Vesme, 1846 u. ö. S. XXXI— XXXII; Schriftprobe Tab. III. — MGH LL 1, 1835, S. XVII u. XXVII; Schriftprobe Tab. III. — Archiv der Ges. f. ältere dt. Geschichtskunde 7, 1839, S. 777-779. — MGH LL 3, 1863, S. 8, 188, 512-514. — Archiv d. Ges. f. ältere dt. Geschichtskunde 11, 1858, S. 577-583. — MGH LL 4, 1868, S. XXV-XXVI, LL. — MGH LL 5, 1875-1889, S. 197. — Lex salica. The texts with the glosses and the lex emendata, ed. by J. H. Hessels, 1880, Sp. XX. — MGH Legum Sectio 1, 5, 1888, S. 16. — MGH Legum Sectio 1, 2, 1892, S. 17. — MGH Legum sectio 2, 1, 2, 1897, S. XVI. — Neues Archiv für ältere deutsche Geschichtskunde 26, 1901, S. 26. — MGH Legum sectio 1, 5, 2, 1924, S. 185 f. — B. Krusch, Die Lex Baju-variorum, Berlin 1924, S.87-89. — Leges Alamannorum, hrsg. v. K.A.Eckhardt, 1,1958, S. 15.

Ir, 1v, 1r Urkunden (am Schluß der Beschreibung).

1v Leges Langobardorum. ›Incipit edictum, quem renovavit domnus Ro-thari‹. Ego in dei nomine Rothari. (50v) ›Aliquanta capitula a Grimoaldo rege addita‹. (52v) ›Prologus de domno Luitprando rege‹. (57v) ›Prologus domni Ratchisi regis‹. (60v) ›Incipit quod domnus Astulf us suo tempore adiunxit‹. (65v) eidem, cui vim ablata est, restituat. MGH LL 4, S. 1-204, Z. 23.

Karolinfische Kapitulare. Zusammenstellung von Kapitularen und einzelner Kapitel aus denselben, z. T. mit neuen Uberschriften versehen und (offenbar bei einer Revision des Ganzen) unter Tituli gebracht. Innerhalb der Tituli sind die Capitula durchlaufend gezählt. Zitiert werden die Bestandteile der Sammlung nach den Nummern der Ausgabe von A. Boretius und V. Krause in den MGH, Legum sectio (Quartausgabe) T. 1.2, 1883—97. Die in der Handschrift vorkommenden Nummern von Titeln und Kapiteln erscheinen mit der Angabe „Weiterzählung" in der Beschreibung nur dann, wenn sie am Anfang eines zusammenhängenden Textes (Kapitulare oder Teil eines Kapitulare) stehen. (64r) Capitula. (73r) Admonitio generalis. Nr. 22. (79r) Capitulare missorum in Theodonis villa I.Capitulare … Titulum II.‹ Nr. 43. (79r) Capitulare missorum in Theodonis villa II.Titulum III‹. … Nr. 44. (81r) Capitulare missorum. ›XXIII‹. (Weiterzählung). Nr. 60. (81r) Epistula Karoli ad Pippinum filium. Nr. 103. (81v) Item eiusdem alia epistula in italiam emissa. Nr. 97. (82r) Pippini capitulare , C. 1—4, 6—12. ›Titulum IIII. Item Karoli de curis et causis ecclesiasticis adsumendis atque custodiendis.De exenodochiis iussit, ut quicumque. Nr. 95. (82v) Capitula per missos cognita facienda. ›Ad omnes. XII.‹ (Weiterzählung) Nr. 67. (83r) Capitulare missorum , c. 21.22. XV. (Weiterzählung). De falsis testibus. Nr. 40. (83r) Capitulare Haristallense , c. 17.19—23. XVII (Weiterzählung). De iterantibus, qui ad palatium. Nr. 20. (83v) Statuta Rhispacensia, Frisingensia, Salisburgensia. ›Decretum sinodale episcoporum ex iussione domni Karoli.‹ Nr. 112. (86v) Capitula de examinandis ecclesiasticis. ›Titulum VII.‹ Nr. 38. (87v) Duplex legationis edictum , c. 17—22. XX. (Weiterzählung). Ut comites pupillorum. Nr. 23. (87v) Pippini capitulare Papiense , c. 12—14. XXVI (Weiterzählung). Placuit nobis, ut nullus comes. Nr. 94. (88r) Capitulare legi ribuariae additum , c. 5. XXVIIII (Weiterzählung). Nemini liceat servum suum. Nr. 41.
(88r) Capitulare Haristallense. (forma communis), c. 1—16.18. ›Item alia capitula.In nomine domini nostri Jesu Christi anno feliciter undecim … — … consenserint decretum. Neue Uberschr.: ›De metropolitanis. Titulum VIII. Item Karoli.Et suffraganei episcopi secundum. Nr. 20. Angefügt. ›Item placuit de sanctimonialibus mulieribus …‹ MGH LL (Folioausg.) 1, S. 38. (c. 18b.) (89r) Capitulare italicum. Prolog u. c. 1—8. ›Epistula Karoli regis. In nomine domini nostri Jesu Christi Karolus … Titulum Villi. Item domni Karoli pro contentionibus et causis italicis deliberandis.Si quis Langobardus statum. Nr. 98. (89v) Capitula omnibus cognita facienda , C. 1.2. VIII (Weiterzahlung). Hoc nobis precipiendum est omnibus cognitum facere ut infra regna. Nr. 57. (89v) Concilium Vernense , c. 7.9. X (Weiterzählung). Ut publicum baptisterium. Nr. 14. (90r) Capitula e conciliorum canonibus collecta. XIII (Weiterzählung). Nr. 114. Anschließend. (90v) ›Ut iudices sive missi fiscales freda non exigant prius quam facinus componant.Hoc quoque iubemus, ut iudices. MGH LL (Folioausg.) 1, S. 86, Z. 35. (90v) Capitulare legibus additum , C. 1—8. 10—11. ›Capitula, quq ad legem salicam mittenda sunt.De occisione clericorum. Nr. 39. (91v) Capitulare missorum , c. 1—20. XI (Weiterzählung). Nr. 40. (92r) Capitula legibus addenda. ›Titulum II. Item Hludouuici imperatoris de honore ecclesiarum.Si quis autem ex levi causa. Nr. 139. (95r) Capitula per se scribenda. ›Item alia capitula [(Zus.:)] domni imperatoris Hludouuici‹. Voran, von Boretius nicht gezählt, abgedr. S. 286 im Vorwort De servis non ad sacrum ordinem …. Dann c. 1—17. Nr. 140 (95v) Capitula incerta. ›VIIII‹. (Weiterzählung). Nr. 156. (96r) Episcoporum ad Hludovicum imperatorem relatio. ›Titulum III Item [(bis hierher auf Rasur)] domni Hludouuici imperatoris …‹ Nr. 178. (97r) Capitula de functionibus publicis. ›X‹. (Weiterzählung). Nr. 143. (97v) Admonitio ad omnes regni ordines. ›Titulum I. Prelocutio domni Hludouuici imperatoris ad episcopos et omnem populum.Omnibus vobis aut visu aut auditu. Nr. 150. (101r) Capitulare ecclesiasticum. ›Item alia capitula ecclesiastica [(zugef.:)] Hludouuici imperatoris.‹ Nr. 138. (104r) Episcoporum ad imperatorem de rebus ecclesiasticis relatio. ›Item alia capitula‹. Nr. 179. (105v) Capitula ab episcopis Attiniaci data. ›Item alia capitula‹. Nr. 174. (106r) Capitulare Olonnense. ›Titulum I. Kapitula, quę domnus Hlotharius Imperator suo tempore [(über Rasur:)] Olonna constituit.‹ Nr. 157. (106v) Capitulare Olonnense mundanum. ›Item alia capitula domni Hlotharii.‹ Nr. 165. (107v) Synodus Papiensis. ›Titulum III. Item alia kapitula domni Hlotharii de ordinibus ecclesiasticis.Placuit sancta synodo domesticam. Nr. 228. (112r) Synodus Papiensis. ›Titulum [(Rasur:)] IIII Item alia capitula domni Hlotharii imperatoris.Invenimus, ut baptismalium ecclesiarum. Nr. 164. (112v) Capitulare Olonnense ecclesiasticum primum. ›Item alia capitula‹. Nr. 163 Es folgt, nur in dieser Hs überliefert, XI De decimis, ut dentur et dare nolentes … MGH LL (Folioausg.) 1, S. 249-50. (113v) Eugenii II concilium Romanum. ›Hęc kapitula domni Hlotharii imperatoris sunt CIIII. Quę non legitur in aere.Ut episcopus bono approbatus opere. MGH LL (Folioausg.) 2, 2, S. 11-12. (115r) Capitula de rebus ecclesiasticis , c. 1.3.4. Nr. 166. (115v) Concessio generalis , c. 1—4. IIII (Weiterzählung). Volumus hoc beneficium prestare, ut cuisusque servus. Nr. 159. (116r) Pippini capitulare italicum , c. 14. VI (Weiterzählung). Ut ante vicarios nulla criminalis. Nr. 102. (116r) Hlotharii capitulare Papiense , c. 13. VII (Weiterzählung). ›Notarii autem hoc iurare clebent … VIII.Ut nullus cancellarius. Nr. 201. (116r) Memoria Olonnae comitibus data , c. 1—6. VIIII (Weiterzählung). Si liber homo se ipsum. Nr. 158. (117r) Constitutio Romana , c. 1—9. ›Alia capitula, quę domnus Hlotharius Imperator ad limina beati Petri apostoli tempore Eugenii summi pontificis instituit …‹ Nr. 161. (117v) Capitulare Mantuanum secundum, generale , c. 7. De pontibus vero vel reliquis. Nr. 93. (117v) Capitulare Wormatiense. X (Weiterzählung). Nr. 191. (118v) Capitulare missorum Wormatiense , c. 2—12.15. XVIIII (Weiterzählung). Ut missi nostri ubicumque. Nr. 192. (119v) Capitulare pro lege habendum Wormatiense , c. 2.4—6. XXXI (Weiterzählung). Quicumque propter cupiditatem rerum. Nr. 193. (120r) Hlotharii capitulare Papiense , c. 3.11.12.14. XXXV. (Weiterzählung). Statuimus de presbyteris et diaconibus … — Nr. 201 Schlußschrift: ›Hic finit caput IIII capitularium domni [(über Rasur:)] Lotharii, quę non sunt in aere.‹ (120v) Memoria Olonnae comitibus data , c. 18. XXXVIIII (Weiterzählung). Quicumque liber homo cum comite suo. Nr. 158. (120v) ›Capitula admonitionis Eugenii papę, consilio et subscriptione episcoporum facta. Fratres et coepiscopi, sacerdotes et cuncti cleri (! verb. a. ,clero')‹. MGH LL (Folioausg.) 2,2. S. 12-15. (124v) ›Ut episcopus approbatus opere ordinetur.‹ Am Rande Item capitula predicti pontificis de ministris et ordinibus ecclesiasticis. Beatissimi Pauli discretionem. MGH LL (Folioausg.) 2,2. S. 15—17. (120v) Capitula episcoporum Papiae edita. ›Kapitula domni Hludouuici imperatoris …‹ Nr. 210. (130v) Hludovici II. capitulare. Nr. 211. (130v) Hludovici II. capitula Papiensia in legem data. Nr. 214. (131v) Capitula singillatim tradita Hlothario vel Hludovico II adscripta , c. 2. IIII (Weiterzählung). Previdimus de ludeis, ut nullus. Nr. 219. (131v) Hlotharii capitulare missorum. Nr. 202. (132v) Hattonis episcopi Basiliensis capitula ecclesiastica. Nr. 177. (134v) ›Item capitula legis salicae.‹ Nur die Uberschr. (135r) Hludovici II. imperatoris capitula excerfta. Ut loca, quod semel dedicata sunt … — … iuratoribus veram et idoneam faciat. MGH LL (Folioausg.) 1, S. 442-444.

136v Lex salica emendata . (Karolina). ›Kapitula legis salicae.‹ 70 Titel.

137rLiber legis salicae de mannire.Si quis ad mallum legibus … — … solidos LXII culpabilis iudicetur. Pactus legis salicae, hrsg. v. K. A. Eckhardt, 2,2, 1956, S. 466-528.

150r Lex Burgundionum. ›Liber legum Gundebati.In dei nomine anno secundo regni domni nostri Gundebati. (151r) (von anderer Hand). ›Incipit lex Gundebada. Capitula.‹ (152r) Quia nihil de preterita patribus donandi licentia … — … (168r) ut boves in loco reformet. MGH LL 3, S. 525—574. MGH Legum sectio (Quartausg.) 1,2,1, S. 30-116.

168r Lex Ribuaria. ›Capitula legis Ripuariorum.‹ (168v) ›Lex ripuaria …Si quis ingenuus ingenuum … — … ut pax perpetua stabilis permaneat. MGH LL 5 (Folioausg.), S. 205-268.

176v Lex Alamannorum. ›Capitula legis Alamannorum.‹ (178r) ›Lex Alamannorum, quę temporibus Lotharii regis scripta est …Si quis liber res suas vel semetipsum si servus fuerit, XII soldos solvat. MGH LL 3, S. 45-170. MGH Legum sectio (Quartausg.) 1,5, S. 36-156.

187v Lex Baiuvariorum. ›In nomine domini incipit prologus legis Baiuvariorum.Moyses gentis hebreę primus. (188r) ›Capitulę legis Baiuvariorum.Ut si quis liber Baiuvarius. (190r) ›Lex Baiuvariorum.Ut si quis liber persona voluerit … — … VI sacramentalibus lex compellit. De istis sufficit. Iustum iudicium rede iudicate filii hominum.

207r Von anderer Hand. ›Iuramentum Iudeorum.Adiuro te per deum vivum. MGH Legum sectio (Quartausg.) 2,1, S. 259.

207r-208v Urkunden. (s.u.).


Korrekturen, Ergänzungen:
  • Lizenzangaben korrigiert (schassan, 2020-04-17)
  • Manuscripta Mediaevalia Objektnummer hinzugefügt (schassan, 2019-08-20)

  • Weitere Literaturnachweise im OPAC suchen.
  • Weitere Literaturnachweise suchen (ehem. Handschriftendokumentation)
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Für die Nutzung weiterer Daten wie Digitalisaten gelten gegebenenfalls andere Lizenzen. Vgl. die Nutzungshinweise der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel.