de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print

Beschreibung des Cod. Guelf. 185 Helmst.
Dieter Merzbacher: Katalog der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften. T. 1: Cod. Guelf. 1 bis 276 Helmst. Beschrieben von Helmar Härtel, Christian Heitzmann, Dieter Merzbacher, Bertram Lesser. Wiesbaden: Harrassowitz, 2012. S. 230-236.

Alanus ab Insulis. Henricus Septimellensis. Bernhard von der Geist. Goswin Kempgyn. Avianus Poeta. Theodolus Italus. Walter Map

Papier — I, 244, II Bl. — 31,5 × 22 cm — Erfurt — 1471

Wasserzeichen: Dreiberg Piccard VII 1963 (1471), 2243 (1472), 2303 (1470–1472), Ochsenkopf Piccard X 176 und 177 (1471–1474), 208 (1464–1474), XI 231 (1473–1476), 338 (1473–1475), XII 403 (1472–1473), XIII 728 (1465–1467). Lagen: VII+1 (15). VIII (31). 2 VI (55). VI+2 (69). VI+1 (82). 10 VI (202). VI+2 (216). VI (228). VI+4 (244). Tintenfoliierung (19. Jh.), Schriftraum stark variierend. Bastarda und Gothica Cursiva. Durchweg Marginal- und Interlinearglossen: Zwei-Spalten Grund- und Klammerform sowie alternierende Form (Powitz 2, 3 [33r–59v, 119v–131v] und 9 [95r–119r, 133v–198r]). Mehrere Hände. 29rv zwölf Musikinstrumente, rot, ungelenk gezeichnet.

Holzdeckel mit braunem Kalbleder überzogen (1983 restauriert). Rücken, Schließen und 2 × 5 Schonernägel neu. Papierschild auf dem VD: Alanus de planctu nature … cum aliis … und alte Bibliothekssignatur: H. viij.

Fragmente: VS (abgelöst) Expositio Prognosticorum Hippocratis. Pergament (14. Jh.), quartformatiger Bogen quer eingebunden, zweispaltig, ältere gotische Kursive. Recto rechts unleserlich, links. In Spalte b in der Reihenfolge der "Prognostica" (Cap. 12–14) lesbar … … urin‹ … ›de vomitu‹ laudabile … ›sputum‹… in Spalte b: Verso: links lemmatisiertes Verzeichnis 18 verschiedenen Arten von Sirupus als Heilmittel, rechts: nach Textresten aus Flos medicinae scholae Salerni. (Verse 815, 820–821, umgestellt): Hec si quem ledunt … causa melancolici renum doloris, (Druck: S. de Renzi, Flos medicinae Scholae Salerni in Collectio Salernitana, Neapel 1859, repr. ebda. 2001, I, 445–516, hier 472) folgt Expositio Prognosticorum Hippocratis. 1,1: Omnis qui in medicine artis studio seu gloriam seu delectabilem amicorum consequere desiderat copiam … zugrundegelegt ist die arabisch-lateinische Prognostikon-Übersetzung Thorndike/Kibre 1002 und B. Alexanderson, Die hippokratische Schrift Prognostikon. Überlieferung und Text, Göteborg 1963, 171. Vgl. vollständige Expositio Krakau, BJ, cod. 805, 154r. HS (abgelöst) Pergament. Kommentartexte (13. Jh.), quartformatiger Bogen quer eingebunden, zweispaltig Textualis Typ K, Auszeichnungsschrift: Carolino-Gothica. Recto: rechts Kommentar zu Aristoteles: Metaphysik. Sicut dicit philosophus secundum methapysicam, rubriziert; links juristischer Kommentar, behandelt unter anderem de appellatione. Versoseite weitgehend unleserlich.

Nach Bernhard (s.u.), 15 aus Erfurt. 1r: Liber Monasterii sancti Georgii martiris prope Goslariam, Hildensemensis dyocesis, quem contulit eidem monasterio providus vir Hermannus Verden, civis Goslariensis, ob anime sue et suorum salutem anno Domini m°. ccccc°. quarto. Zu den Hss. aus dem Kloster Georgenberg vgl. Cod. Guelf. 23 Helmst. – Seit 1603 in der Bibliotheca Julia zu Wolfenbüttel, 1618 in die Universitätsbibliothek Helmstedt überführt. Auf dem abgelösten HS der Besitzvermerk: Liber Academiæ Juliæ Helmestadii, in marg. die stark verblasste rubrizierte Helmstedter Bibliothekssignatur T. F. 85.

Heinemann Nr. 212. — Schönemann 78 Nr. 17. — E. Voigt, Die Thiersage aus dem zwölften bis vierzehnten Jahrhundert, Straßburg 1878 (Quellen und Forschungen zur Sprach- und Culturgeschichte der germanischen Völker 25), 9f. — J. Richter, Prolegomena zu einer Ausgabe des Palpanista Bernhards von der Geist, Melle 1905, 30f. — M. Bernhard, Goswin Kempgyn de Nussia, Trivita studentium: eine Einführung in das Universitätsstudium aus dem 15. Jahrhundert, München 1976 (Münchener Beiträge zur Mediävistik und Renaissance-Forschung 26), 13–16. — Krämer 300. — A. E. Wright, The fables of 'Walter of England': ed. from Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, Codex Guelferbytanus 185, Toronto 1997 (Toronto Medieval Latin texts 25), 5–9; — M. Baldzuhn, Schulbücher im Trivium des Mittelalters und der Frühen Neuzeit, Bd. 2, Berlin/New York 2009 (Quellen und Forschungen zur Kultur- und Literaturgeschichte 44,2), 823–826.

Schreibsprache: Mittelniederdeutsch 1r, Ostfälisch 243v–244r.

1r Inhaltsverzeichnis. Federproben: AH 53 Nr. 70 (Str. 1 und 2). Walther II, 11399a (wie 94vb), Walther II 17656 (Hs. genannt). Medea pre furore proprios filios occidit. We nicht en mach wat he hir vint / De heft recht, dat he vp bint / Sinen budel vnd late halen / Wat he mach unde kann betalen / So heft de wert neyn arwyt / Mit eren wert he der geste quid.

1v Jakob Wimpfeling, Robert Gaguin, Engelhard Funck: Carmina. Über den Raub der mit Maximilian I. per procuram vermählten Anne de Bretagne durch den französischen König Karl VIII. im Jahre 1491. Nachträge. Walther I 16525, 10325, 3890, 16521. Druck: Jakob Wimpfeling, Briefwechsel, Teilbd. 1, hrsg. von O. Herding und D. Mertens, München 1990, 176f., 180, 190, 196f.

2r–32v Alanus ab Insulis, De planctu naturae. Explicit Alanus, laudes deo tribuamus / Qui florum verbis flagrat quasi laurus in herbis …. Druck: N. Häring, Alan of Lille, "De planctu naturae", in: Studi medievali III 19 (1978) 797–879, hier 806–879 (804 Anm. 52 Hs. genannt, fälschlich: "of the sixteenth century"). Walther I 8957; CALMA 1, 97 Nr. 12. Es folgen Walther I 727 (abweichend: Alanus brevis hora …) und (32r) schematische Inhaltsübersicht. (32v) sowie Walther I 11860 (Hs. genannt), zitiert in Colophons 20913. Danach Liste von 31 Namen heiliger oder adeliger Franziskaner: Fratres sancti Francisci ordinis fratrum minorum. Sanctus Franciscus primus fundator ordinis … — … Magister Johannes Petzam archiepiscopus Cantuariensis.

33r–59r Alanus ab Insulis: Liber parabolarum seu Doctrinale minus. Kommentar: Cum omne opus poeticum ad mores spectat quid sic pertinet … (59r) … - est turpis motus anime in affectum sordide delectacionis. Druck: P. Leyser, Historia poetarum et poematum medii aevi decem, post annum a nato Christo CCCC, seculorum …, Halle 1721, 1064–1091 (hier und im folgenden zumeist nach dieser Hs.); PL 210, 581–594. Walther I 71; CALMA 1, 97 Nr. 16.

59v Paraphrase zu Gregorius I papa: Moralia in Job 31,34. Gregorius Magna est securitas nil habere concupiscencias carnales … - Nosce te summa consolacio separari a te mors perpetua adherere tibi vita eterna ad quam nos perducat qui sine fine vivit et regnat. Amen etc De illa materia. Zur Stelle vgl. PL 76, 233.

60r–71vb Henricus Septimellensis, Elegia de inconstantia fortunae. Quoniam sola sedet probitas flet et gemit aleph … Marginalie: Autor huius libri fuit quidam philosophus nomine Hinricus Florentinus … scripsit hunc librum per mille versus ad Florentinum episcopum et habet quattuor partes … folgt kurze Inhaltsangabe. (71vb) … viventis melior quam morientis amor. Explicit liber Hinrici Florentini. Folgt Walther I 1620. Druck: Leyser, a.a.O., 453–497; PL 204, 841–868; Enrico da Settimello, Elegia, ed. G. Cremaschi, Bergamo 1949 (Orbis Christianus 1), ohne ergänzte Verse.

72ra–80r Bernhardus Geystensis (Bernhardus von der Geist), Palpanista sive De vita privata et aulica. ›Intitulatur De laudum titulis vel liber Bernherdi‹. (72va, vorletzte Zeile I, Vers 103, Marginalie:) Du dore wat seggestu nu. (80ra) … - Explicit item de ista materia. Druck: GW 4079. Walther I 16942; 2VL 1, 762–766. Zur Überlieferung vgl. J. Richter, Prolegomena zu einer Ausgabe des Palpanista Bernhards von der Geist, Melle i. Hannover 1905, 43; H. Walther, Das Streitgedicht in der lateinischen Literatur des Mittelalters, München 1920 (Quellen und Untersuchungen zur lateinischen Philologie des Mittelalters 5,2), 155.

80rb–80vb Bernardus Morlanensis: De contemptu mundi. Florileg. Druck: Leyser, a.a.O., 413f.; vgl. Bernard le Clunisien, De contemptu mundi: une vision du monde vers 1144, ed. A. Cresson, Turnhout 2009; R. Pepin, Scorn for the world: Bernard of Cluny's De contemptu mundi (Medieval texts and studies 8), East Lansing 1991. Sharpe 162; Walther I 8411. Zur Verfasserschaft J. Balnaves, Bernard of Morlaix. The Literature of Complaint, the Latin Tradition and the Twelfth-Century "Renaissance", Canberra 1997.

80vb–82r Salutaris poeta. Druck: Leyser, a.a.O., 2058–2067; J. Bujnoch, Die Spruchdichtung des Salutaris poeta, in: Mittellateinisches Jahrbuch 5 (1968) 199–241, hier 202f. Walther I 1798. — 82v leer.

83ra–85ra Ps.-Bernardus Claraevallensis: De contemptu mundi. Walther I 2521. Druck: PL 184, 1307–1314 (Text der Hs. weicht zuweilen davon ab). Auch Bernardus Morlanensis bzw. einem Ernaldus zugeschrieben, vgl. dazu J. Balnaves, a.a.O., Chapter 1: Works by Bernard and works attributed to him.

85rb-vb Auctor de extremo iudicio. Walther I 15283; erwähnt bei Leyser, a.a.O., 2091.

85vb–92r Goswin Kempgyn: Trivita studentium. ›Trivita studentium sequitur aperto hemo‹. Druck: Bernhard (siehe oben), 61–86 (nach der Hs.). Walther I 14434; 2VL 4, 1124f. (Hs. genannt).

92ra-vb ‚Scolaris'. ›Sequuntur statuta scholarium‹. Druck: M. Weingart, Statuta vel Praecepta scolarium. Schüler-Regeln aus dem Ende des 15. Jahrhunderts, in: Beilagen zum Jahresbericht des humanistischen Gymnasiums Metten für die Jahre 1893/94. P. Bahlmann, Schülerregeln aus dem Ende des 15. Jahrhunderts, in: Mitteilungen der Gesellschaft für deutsche Erziehungs- und Schulgeschichte 3,3 (1893), 129–143. Walther I 17361; 2VL 8, 954f. (Hs. genannt). Vgl. N. Henkel Deutsche Übersetzungen lateinischer Schultexte, München 1988 (MTU 90), 303–305.

92vb–93vb Consilium patris ad filium. ›Sequitur dogmatile paternum‹. Walther I 10193.

93v–94v Luparius descendens in avernum. Druck: Leyser, a.a.O., 2093. Voigt 72–80 (Schluss abweichend), zur Überlieferung vgl. ebd. 14–16. Walther I 18461 Zu Explicit und anschließenden Versen (Walther I 15842 hier erweitert): vgl. E. Voigt, Ysengrimus, Halle a. S. 1884, XV und Jacob Grimm und Wilhelm Grimm. Forschungsausgabe Abt. 1: Die Werke Jacob Grimms. Teil: Abt. 1: Reinhart Fuchs. Hg. von L. E. Schmitt. (Nachdr. d. Ausg. Berlin 1834), Hildesheim 1974, CLXXXIV. Folgt Walther II 11399a (wie (1r) ).

95ra–110va Avianus Poeta: Fabulae. Druck: Aviani Fabulae, ed. A. Guaglianone, Turin 1958 (Corpus scriptorum Latinorum Paravianum). Druck des Kommentars nach dieser Hs.: A. E. Wright, "Hie lert uns der meister", Latin commentary and the German fable, 1350–1500. Tempe, AZ, 2001 (Medieval and Renaissance texts and studies 218), 75–105. Walther I 16951. K. Grubmüller, Meister Esopus. Untersuchungen zu Geschichte und Funktion der Fabel im Mittelalter, Zürich 1977 (MTU 56), 58–61; G. Dicke, und K. Grubmüller, Die Fabeln des Mittelalters und der frühen Neuzeit. Ein Katalog der deutschen Versionen und ihrer lateinischen Entsprechungen, München 1987 (Münstersche Mittelalter-Schriften 60), LXVIIIf.

110vb–133r Anonymus Neveleti (Gualterus Anglicus): Fabulae elegiacae. (133r) Explicit: … Hic finitur Esopus cum suis fabulis et moralitatibus eiusdem. Sub anno domini millesimo quadringentesimo septuagesimo primo in die Marcelli martiris et pape [16.1.1471]. Druck der Interlinearglossen und des Kommentars nach der Handschrift: A. E. Wright, The Fables of 'Walter of England', Toronto 1997 (Toronto Medieval Latin Texts 25), Walther I 19812; Grubmüller, a.a.O., 77f. Zu den Überlieferungen vgl. Dicke/Grubmüller, a.a.O., LXVI-LXVIII; 2VL 11, 146–150, hier 147 Hs. genannt. – Darunter von anderer Hand: Legitur in historiis Romanorum, quod tres portas habuit Roma. Prima fuit alba, quam ad preliandum exibant. Secunda fuit rubea, quam intrabant post obtentam victoriam. Tertia nigra quam intrabant qui in prelio succubuerant. … iam a latronibus tyrannis captoribus et perversis rusticis et aliis similibus etc. Mit der Zahl der Tore der Stadtmauer des Romulus korrespondierende Notiz.

133v–198r Theodulus Italus: Ecloga. Kommentar, Prolog: In principio huius libri sunt principaliter quedam inquirenda primo que materia secundo que forma tertio quis finis quarto quis auctor … Textkommentar: Primus liber in duas dividitur partes principales videlicet in partem prohemialem et executivam … (198r) … Explicit des Kommentars: … desperaciones sicut Cayn Judas et sic ab errore falsitatis ducatur ad viam veritatis. Ad quam nos perducat Ihesus Christus … Amen. Qua Pseustim vicit racione poeta retexit / virgo quod dicit is namque Teodolus exit. Druck: Teodulo, Ecloga. Il canto della verità e della menzogna, ed. F. Mosetti Casaretto, Florenz 1997; vgl. Leyser, a.a.O., 293–299. Stegmüller RB 8011; Walther I 664; P. O. Kristeller, Catalogus translationum et commentariorum, Bd. 2, Washington 1971, 399f. (Hs. genannt). Kommentar auch in München, BSB, cgm 3974, 290ra–317ra.

198v De septem peccatis mortalibus. ›Propter superbiam‹. Lucifer cecidit de celo …Propter avariciam‹. Achor lapidatur …

199r Concordantia articulorum fidei apostolorum cum prophetis. ›Symbolum composuerunt duodecim apostoli antequam dividerentur in hoc mundo‹. Petrus. Credo in deum patrem omnipotentem …

199v Merkverse. Maria Jacob Jeremias atque Johannes / hii nondum nati dicuntur sanctificati. Walther II 13094b. Walther I 19209. ›Signa ante diem novissimum‹. Walther I 5515. ›De penis inferni‹. Iudice scriptura caligo vincla flagella (3 Verse). Hildebertus Lavardinensis: Carmina Miscellanea CXXII. ›De decem plagis Egiptiorum‹. PL 71, 1436. Walther I 14595. Stegmüller RB 10238. ›De signis mortis‹. Flos medicinae scholae Salerni (Verse 1399–1401. erweitert). Druck: S. de Renzi, a.a.O., 491. Walther I 6929. ›De officiis principum imperii‹. Walther I 10618.

200ra Jacopone da Todi / Walter Map (?): Rhythmus De contemptu mundi. Druck: PL 184, 1313–1316 (Ps. Bernardus Claraevallensis "O miranda vanitas…", davon Strophen 5–12 [8,3 fehlt in der Hs.] und 14). T. Wright, The Latin poems commonly attributed to Walter Mapes, London 1841, repr. Hildesheim 1968, 147f. (Str. 1–8 [4,3 fehlt in der Hs.] und 10). G. M. Dreves, Ein Jahrtausend lateinischer Hymnendichtung. Eine Blütenlese aus den Analecta hymnica mit literarhistorischen Erläuterungen, 2 Teile in einem Bd., 2, Leipzig 1909, 245f. Walther I 3934.

200ra-va Rhythmus de statu monachorum. ›Bicinus De statu monachorum non mendicantium‹. Leyser a.a.O., 2125. Walther I 13172.

200va Merkverse: Walther I 1298 (hier 2 Verse), ferner Ossibus ex denis bicentenisque novenis / Constat homo … (3 Verse), Nomina scire canum non sit tibi vanum … (7 Verse).

200vb Sciendum quod duodecim sunt gaudia in paradiso … Walther I 5698.

201r–204v Tractatus de modo confitendi. Quoniam omni confitenti [!] necessaria est generalis confessio. Cuius tanta est utilitas secundum magistrum quarto sentenciarum d. xxii c. primo quod innumerabilia delet peccata venalia … Confitens ergo concedens ad confessionem … — … concedatque mihi finem bonum et perducat animam meam ad celestem gloriam. Amen. Deo gracias. Bloomfield 4989. Eine etwas erweiterte Fassung des ‚Modus confitendi' des Andreas de Escobar, ohne Orationes und Interrogationes. Vgl. Lüneburg, RB, Theol. 2° 41, 1ra-3va und Berlin, SBB, Theol. lat. quart. 236, 58ra-61vb.

204v–206v Katechetische Merkverse. Walther I 3817 (hier: Dum sua peccator …). (205r) ›Opera misericordie corporalia‹. Walther I 20647. ›Opera misericordie spiritualia‹. Corrige peccantes ac instrue pauca scientes … (4 Verse), ›Septem dona spiritus sancti‹. Sapientia intellectus consilium fortitudo … (1 Vers), ›Septem sacramenta‹. De sacramentis septem tu postea queras … (4 Verse), ›Septem peccata mortalia‹. Walther I 4443. ›Octo beatitudines‹. Walther II 29754a. ›Novem peccata aliena‹. Walther I 9990. ›Decem precepta divina‹. Sunt precepta decem Moysi qui contulit almus … (5 Verse), ›Peccata in spiritum sanctum‹. Walther I 8817 (205v) ›Peccata clamantia in celum‹. Walther I 2821 (2 Verse). ›Casus papales‹. Walther I 411; Walther I 13976. ›Casus Episcopales‹. Qui facit incestum deflorens aut homicida … Walther I 15482 (Incipit abweichend). - ›Sequuntur species peccatorum mortalium. Species superbie‹. Inproperat [!] iactat dedignaturque superbus … (206r) … Species accidie‹ Quem premit accidia … - Dormit non comissa regit sua negligit et se. - (206v) Zur Liturgie des Kirchenjahres (mit überschriebenen Ergänzungen): Walther I 460. Introitus-Initien vom 1. Advent bis 23. Sonntag nach Pfingsten. Versus de impositione historiarum tempore vernali. De apostolis psalmi cum versiculis. Dant postulasti dix lau cred tendo probasti … De martiribus … De uno martire … De confessore … De virginibus … Vgl. Hannover GWLB, Ms IV 616, 229r.

207r–212v Collationes tres. (207r–209v) Clarissimis intendentibus (?) argitector optimus dominus noster Iesus Christus … Carissimi mei tempore isto penitencie exiente ecclesie katholice … consuetudinis huius scole ritu et more … collationem faciendam quam aggressurus pro temate … verba … venerabilis magistri Alexandri … in sui doctrinalis prima et secunda partibus … Zu Alexander de Villa Dei, Doctrinale, V. 1275 (nach D. Reichling, Das Doctrinale des Alexander de Villa-Dei, Berlin 1893 [Monumenta Germaniae Paedagogica 12]: "vir bone, vive Deum, sic vives saecula cuncta"). – (209v) Individue trinitatis … Karissimi mei usus laudabilis moris … collaciones brevissimas proposui … Zu ebd. V. 357: "deque tribus primis septem fit origo supremis". – (210v) Alforabius [!] in libro de divisionibus scienciarum dicit poetriam ultimam esse partem loyce unde dicit quod poetria est scientia ordinandi metria secundum proporcionem … (212v) … - … videre cupiens querere in prologo magristri Nycolai Trevet super Ovidium in de moralisacione fabularum (nach Sharpe 1119 handelt es sich um den ‚Ovidius moralizatus' des Petrus Berchorius [gest. 1362], in einigen englischen Abschriften Nicolaus Trevet zugeschrieben).

213ra–215va Peregrinus. Druck: Leyser, a.a.O., 2099–2120; E. Habel, Der Peregrinus, in: Zeitschrift für deutsches Altertum und deutsche Literatur 74 (1937) 97–115. Walther I 13176; 2VL 7, 401f. (Hs. genannt).

215vb–217ra Vita Judae Christi traditoris. Druck: Leyser, a.a.O., 2125 (Hs. genannt); A. Heinrich, Johannes Rothes Passion (Germanistische Abhandlungen 26), Breslau 1906, 165–172 (nach der Hs.). Walther I 3902. 2VL 4, 882–887, hier 885 (Hs. genannt).

217ra–219rb Carmen de Pilato. Druck: D. Werner, Pylatus. Untersuchungen zur metrischen lateinischen Pilatuslegende und kritische Textausgabe, Düsseldorf 1972 (Beihefte zum Mittellateinischen Jahrbuch 8), 112f., Text: 194–235. Walther I 18058; 2VL 7, 674f. — 219v leer.

220r–228v Walter Map: Epistola Valerii ad Rufinum ne ducat uxorem. De nugis curialium IV 3–5. Loqui prohibeor et tacere non possum … Kommentar: (220v) Gnato omnis non fuit unius adulatoris … Explicit des Haupttextes: (228v) … - oculis tendas quo ego timeo sed ne Horestem scribere. Vale. Explicat Epistola de dissuasione Valerii ad Rufinum presbiterum ne velit uxorem ducere. Deo gracias. Sharpe 737. Druck: PL 30, 254–261; Walter Map. De nugis curialium. Courtiers' trifles, ed. M. R. James, Oxford 1983 (Oxford medieval texts), 288–312.

228v Notiz über die Belagerung Belgrads durch Sultan Mehmed II. (1456). Venerunt clausis litteris nova ex Ungaria … — … et in fugam conversi sunt facta sunt hec in die Stefani pape et martiris. [2.8.]. Genannt sind: Johannes Capestrano, der ungarischer Reichsverweser Johannes Hunyadi d. Ä., Johannes Mulfelder und Mahael Baldarf [Janos Korogyi und Miklos Szilágyi]. Zum Ereignis vgl. E. Jacob, Johannes von Capistrano. I. Teil: Das Leben und Wirken Capistrans, Breslau 1903, 136–152.

229r–v Ps.-Bernardus Claraevallensis, Epistola de cura rei familiaris. ›Incipit epistola beati Bernardi ad Raymundum nepotem suum militem. De modo et cura rei familiaris regendi se et familiam suam‹. Gracioso et felici militi reverendo domino Castri Ambrosii Bernardus in senium deductus salutem. Docere petisti a nobis de cura et modo rei familiaris utilius gubernande … — … cum eo doloris calicem quem optat. Ad quam eam perducat sua damnabilis senectus. Amen. ›Explicit Epistola‹. Druck: GW 3960–3981; PL 182, 647–651. Vgl. C. D. M. Cossar, The German Translation of the Pseudo-Bernhardine Epistola de cura rei familiaris (GAG 166), Stuttgart 1975, 97–102.

229v Nota. Joseph accusant fratres suos crimine pessimo … pro singulari ponit non enim omnes fratres sed solum Ruben accusaverat qui cum Bala concubina patris sui concubuerat per alleothecam. Zu Gn 35,22 und 37,2.

230r–236v Robertus Grosseteste, Testamenta xii patriarcharum. Incipiunt testamenta … In quibus sunt pulcherrime … prophecie de Christo quas transtulit magister Robertus dictus Grosswin episcopus Linquoniensis de Greco in Latinum … Vocavit aut Jacob filios suos et ait eis …Et sepelierunt ea in Ebron juxta pedes patrum suorum. Deo gracias. Druck: PG 2, 1038–1150 (umfangreicher als der Text der Hs.). Sharpe Nr. 1467 (S. 548); Stegmüller RB 87,7. Zur Überlieferung vgl. S. H. Thomson, The writings of Robert Grosseteste, Cambridge 1940, repr. New York 1971, 42–44 (Hs. genannt).

236v–243v Alanus de Rupe: Compendium Psalterii Trinitatis. Incipit prologus in compendium psalterii beatissime trinitatis Magistri Alani de Rupe ordinis predicatorum ad laudem domini nostri Ihesu Christi et Marie semper virginis matris eiusdem. Quia catholice veritatis doctor universis prodesse debet ad salutem … (237r) … Incipit compendium psalterium … Laudate eum in psalterio [Ps 150,3b] … (243v) … hic per graciam et in futuro per gloriam. Amen. ›Explicit compendium psalterium sanctissime trinitatis Mariae virginis‹. 2VL 1, 102–106; Kaeppeli 1, 83; Stegmüller RB 969,2 (Hs. jeweils genannt); CALMA 1, 101, Nr. 2. Auch in Cod. Guelf. 1164 Helmst., 1r.

243v–244r Ordnung einer Rosenkranzbruderschaft. Dat sint de puncte der broderschup des salters vnde der iuncfrowen Marien de geopenbaret worden van Marie dem hilgen vader sancto Dominico vppe den dach der bodeschup Marie. Dat erste is dat me neyn gelt geuen edder nemen schal vor disse broderschop … dat he alle dage wille lesen den salter der Juncfrowe Marien …umme sines groten middelidende wellen in siner noth. Amen. Item decem sunt virtutes … et excellenciam pre ceteris sanctis in regno celorum qui beatam virginem ita non honoraverunt hec collecta ex corpore Innocencii.


Abgekürzt zitierte Literatur

Bloomfield M. W. Bloomfield, Incipits of Latin Works on the Virtues and Vices 1100–1500 A.D., Cambridge/Mass. 1979 (Publications of the Medieval Academy of America 88)
CALMA C.A.L.M.A. Compendium auctorum latinorum medii aevi, hrsg. von M. Lapidge u.a., Bd. 1–, Firenze 1999–
Colophons Colophons de manuscrits occidentaux des origines au XVIe siècle, Bd. 1–6, ed. par les Bénédictins du Bouveret, Fribourg/Schweiz 1965–1982 (Spicilegii Friburgensis Subsidia 2–7)
Heinemann O. von Heinemann, Die Helmstedter Handschriften, Bd. 1–3, Wolfenbüttel 1884–1888, ND Frankfurt/M. 1963–1965 (Kataloge der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel. Die alte Reihe 1–3)
Kaeppeli T. Kaeppeli, Scriptores ordinis praedicatorum, Bd. 1–4, Rom 1970–1993
Krämer S. Krämer, Handschriftenerbe des deutschen Mittelalters, Bd. 1–3, München 1989–1990 (Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz. Ergänzungsband 1)
Leyser Polycarpi Leyseri… Historia Poetarum Et Poematum Medii Aevi Decem Post Annvm A Nato Christo CCCC Seculorum…, Hallae 1741
PG Patrologiae cursus completus. Series Graeca, Bd. 1–161, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1857–1866
Piccard G. Piccard, Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart, Bd. 1–17, Stuttgart 1961–1997 (Veröffentlichungen der Staatlichen Archivverwaltung Baden-Württemberg. Sonderreihe Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart 1–17)
PL Patrologiae cursus completus. Series Latina, Bd. 1–221, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1844–1865
Powitz G. Powitz, Textus cum commento, in: Codices manuscripti. Zeitschrift für Handschriftenkunde 5 (1979), 80–89, ND in Ders., Handschriften und frühe Drucke. Ausgewählte Aufsätze zur mittelalterlichen Buch- und Bibliotheksgeschichte, Frankfurt/M. 2005 (Frankfurter Bibliotheksschriften 12), 57–81
Schönemann K. P. C. Schönemann, Zur Geschichte und Beschreibung der Herzoglichen Bibliothek zu Wolfenbüttel, in: Serapeum 18 (1857), 65–91, 97–107
Sharpe R. Sharpe, A Handlist of the Latin Writers of Great Britain and Ireland before 1540, Turnhout 1997, Additions and corrections (1997–2001), Turnhout 2001 (Publications of the Journal of medieval Latin 1)
Stegmüller RB F. Stegmüller, Repertorium biblicum medii aevi, Bd. 1–11, Madrid 1950–1980
Thorndike/Kibre L. Thorndike, P. Kibre, A catalogue of incipits of mediaeval scientific writings in latin, revisited and augmented edition, London 21963 (Mediaeval Academy of America publication 29)
2VL Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon, Bd. 1–12, hrsg. von K. Ruh u. a., 2., völlig neu bearbeitete Aufl., Berlin, New York 1978–2005, Ergänzungsbde.: Deutscher Humanismus 1480–1520. Verfasserlexikon, Bd. 1–3, hrsg. von F. J. Worstbrock, Berlin, New York 2005–2015
Voigt J. Voigt, Beginen im Spätmittelalter. Frauenfrömmigkeit in Thüringen und im Reich, Köln, Weimar, Wien 2012 (Veröffentlichungen der Historischen Kommission für Thüringen, Kleine Reihe 32 = Schriftenreihe der Friedrich-Christian-Lesser-Stiftung 27)
Walther I H. Walther, Initia carminum ac versuum medii aevi posterioris Latinorum, Göttingen 1959 (Carmina medii aevi posterioris Latina 1)
Walther II H. Walther, Proverbia sententiaeque Latinitatis medii aevi, Bd. 1–6; P. G. Schmidt, Proverbia sententiaeque Latinitatis medii aevi. Nova series, Bd. 7–9, Göttingen 1963–1986 (Carmina medii aevi posterioris Latina 2,1–9)

Korrekturen, Ergänzungen:
  • Lizenzangaben korrigiert (schassan, 2020-04-17)
  • Normdaten ergänzt oder korrigiert. (schassan, 2015-09-04)

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften Teil I.
  • Weitere Literaturnachweise im OPAC suchen.
  • Weitere Literaturnachweise suchen (ehem. Handschriftendokumentation)
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Für die Nutzung weiterer Daten wie Digitalisaten gelten gegebenenfalls andere Lizenzen. Vgl. die Copyright Information der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel.