Beschreibung des Cod. Guelf. 237 Helmst. (Dieter Merzbacher: Katalog der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften. T. 1: Cod. Guelf. 1 bis 276 Helmst. Beschrieben von Helmar Härtel, Christian Heitzmann, Dieter Merzbacher, Bertram Lesser. Wiesbaden: Harrassowitz, 2012. S. 300-307.) Katalogisiert durch Dieter Merzbacher Elektronische Ausgabe nach TEI P5 TEI-P5 konforme Kodierung durch Torsten Schaßan Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel 19.12.2014 Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel

Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA).

Für die Nutzung weiterer Daten wie Digitalisaten gelten gegebenenfalls andere Lizenzen. Vgl. die Copyright Information der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel.

Neukatalogisiert durch Dieter Merzbacher.

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften Teil I .

Lizenzangaben korrigiert Normdaten ergänzt oder korrigiert.
Wolfenbüttel Herzog August Bibliothek Helmstedter Handschriften Cod. Guelf. 237 Helmst. Jacobus de Paradiso. Henricus de Langenstein. Hermannus Zachariae 15. Jh., 3. Viertel Hamburg Ir Verzeichnis der in der Hs. enthaltenen Texte des Jacobus de Paradiso. Iv Verzeichnis der meisten weiteren Texte (einige Werktitel wurden für die Beschreibung diesem Verzeichnis entnommen, wenn in der Handschrift Überschriften fehlen und die Texte nicht identifiziert werden konnten). 1ra–25ra Jacobus de Paradiso Sermo ad religiosos reformatos OSB Erfordiae Incipit collacio egregii viri doctoris Jacobi de Crovonia facta Erphordie ad fratres ordinis Benedicti et lecta in generali capitulo ipsorum Erphordie celebrato Salubriter beatissimi Petri principis Meier 80 Nr. 94 (Hs. genannt); Mertens 285 Nr. 94; Tatarzyński 30. 25ra–54ra Jacobus de Paradiso Sermones de praecipuis festivitatibus Sermo de nativitate Christi In nomine domini nostri Ihesu Christi Amen. Venerabiles patres de verbo abbreviato Hoc inquit vobis signum. Et dulciter recitatum est Meier 80 Nr. 94; Mertens 285 Nr. 94. (26vb) Epyphanie Surge illuminare Ierusalem. Excellentissimis dominis beneficiorum (29ra) Epyphanie Ad recolenda infantilia insignia regis nostri (29rb) Venimus inquiunt adorare eum. Et legitur in hodierne apparacionis officio (30vb) Folgt Nota. (31ra) Purificacionis Marie Venerabiles et deo devoti patres. Etsi hec nostra scola Impleta sunt dies purgationis Quia lex purgacionis fuit indicta (33vb) Annunctiacionis Contemplantibus nobis devotis mentibus Ave gratia plena. Et canitur et psallitur longe lateque (35va) De resurrectione Speculantibus nobis ex fundamentis Surrexit sicut dixit. Et reverantur et frequentantur (37va) Ascensionis domini Offert se hodie admiranda et iocundissima festivitas (39rb) Penthecostes (39va) Exigit festivitatis hodierne celeberrima magnificencia (40vb) Iohannis baptiste (41ra) Exigit stupenda ac miranda huius precursoris Christi (42vb) Marie Magdalene Recensentibus nobis evangelice veritatis (45ra) Assumptionis Marie Ad congratulandum gloriosissime assumptionis omnium (46va) Nativitatis Marie Que est ista que progreditur Talis ac tanta ecclesie katholice auctoritas (48va) Michaelis Venerabiles ac religiosi patres. In hodierna sanctissima millemilium beatissimorum spirituum celestium solemnitate (50va) Omnium sanctorum Verbum breve solacii vere (52rb) Sancti Hugonis Exigit venerabiles a deo denoti patres et fratres Quis putas est fidelis et prudens Accommoda presenti solemnitati (54ra) Epithaphium ipsius Verse: Pontificum baculus monachorum scolarum consultor / regum malorum maleus Hugo fuit. Zuschreibung aufgrund der Inhaltsangabe (siehe oben bei Ir). 54ra–56ra Sermo de superstitionibus Fides spes et caritas illis qui volunt accipere sed eum sine fide placere deo Hebreis xi Hbr 11,6. 56ra–62vb Dialogus inter famulum et BMV de compassione eius Incipit dyalogus Marie de eius compassione In nomine gloriose virginis Marie. Amen. Devote et gloriose virgini et gracia prosequitur utrumque promovendum 62vb–68rb Dialogus inter discipulum et sapientiam de passione Christianorum In nomine domini nostri Ihesu Christi. Amen. Sicut christiane religionis defectus (63va) Memento ergo, o homo, creatoris tui et pensa diligenter quantam caritatem ipse exhibuerit a cunctis malis imminentibus securam protectionem. Amen Gleicher Anfang wie Odo Morimundensis, Sermo super Io 19,25; vgl. Cod. Guelf. 159 Helmst., 224vb. 68rb–75ra Johannes Peckham (?) Liber de statu saeculi Incipit dyallogus de vita sive statu seculi. Discipulus querit: Magister quid faciendo Magister respondet Dicit Ihesus. Mandata nosti, hec fac ut dei voluntas in nobis feliciter compleatur quod prestare dignetur cui omnia vivunt Zuschreibung nach Glorieux Répertoire Nr. 316ba; Distelbrink Nr. 125; Cardelle Dialoge 402–406 Nr. R29 (406 Hs. genannt). 75ra–76vb Quaestio de Maria Magdalena Marie Magdalene Queritur utrum beata Maria Magdalena in hac vita vixerat et vitam finierat in continencia virginali ut de revelacione et sciencia non superbiant 76va–77rb De mulieribus vitandis Mulieres debent vitari Quia feminarum commemoratione quidam inter vos ad ignominiam devoluti non tangere nam polluit dum tangitur Folgen Verse Walther I 19013, vgl. Walther II 31040. Expliciunt flores Origenis ad clericos. Bloomfield 4682. (77ra) Item de feminis cavendis. Cave ne cum feminis loquaris. Ne eorum vultus studiose respicias castus sis in omnibus Walther I 1695. 77rb–78rb Ps.-Augustinus De incauta familiaritate extranearum mulierum Augustinus de mulieribus vitandis Nemo dicat fratres quod in temporibus nostris pedes meos ipso domino nostro Ihesu Christo mediatore dei et homini largiente cuius misericordia plena est terra Druck: PL 39, 2301–2303; CC SL 103, 180–184 (Caesarius Arelatensis, Sermo 41), Schluss abweichend. CPPM 1, 1078; Kurz 5/2, 509. 78va–81rb Meditatio passionis Domini Cristus factus est Eya quam ineffabilis pietas et quam stupenda dignatio fuit eius per infinita seculorum. Amen. 81rb–91vb Humbertus de Romanis Epistola de tribus votis substantialibus religionis Epistola omnibus religiosis caritatem habentibus asscripta Filiis gracie et coheredibus glorie Vitam ducere deo gratam sibi fructuosam angelis iucundam et finis omnium sine fine. Amen Druck Humberti de Romanis Opera de vita regulari 1, ed. J. J. Berthier, Rom 1888, 1–41. Verglichen mit: Humbertus de Romanis, Epistola de tribus Religiosorum virorum votis, Dillingen 1581, 311–331. Kaeppeli 2021. 91vb–92vb Admonitiones De temptatione Nota quod non iudicatur homo secundum sensum (92va) et deo vicinior. De scrupulositate Scrupulositas non est bona laboriosus decertaverit Auch in Darmstadt, LHB, Hs. 673, 94vb . De caritate Gilbertus Porretanus de caritate dicit usu amoris eternaliter 92vb–94vb Bonaventura Sanctus Epistola continens viginti quinque memoralia Memoralia specialia. Bonaventura infra scripta ponit notabilia patrum Oportet ante omnia quod tibi concedat qui dominus est unus et trinus Amen Druck: Bonaventura 8, 493–498. Distelbrink Nr. 42; CALMA 2, 454 Nr. 24. Bricht in der Conclusio ab. 94vb–95vb Ps.-Augustinus Sermo de exhortatione ad orandum Augustinus in quodam sermone ad fratres in heremo dicit: o fratres mei, cavete ne orantes Druck: PL 40, 1355–1357, hier 1355. CPPM 1, 1196. (95vb) folgt Glosse: Primus gradus dignabitur demum intrare. Amen 95vb–102ra Libellus de peccatis spiritualibus Incipit tractatus de viciis Si dixerimus quod peccatum non habemus I Io 1,8. Cum nec infans unius diei Textus De superbia. De superbia carnali. Superbia carnalis dici potest committant benigne custodiat Ihesus Christus filius dei altissimi. Amen Bloomfield 5534. 102ra–107va Ps.-Ambrosius Autpertus de conflictu vitiorum atque virtutum Apostolica vox clamat per orbem ut in veritate katholice fidei presenti ne securitate torpeant et omnes qui pie volunt Et ecce quia christianitas magis stupenda narrante. Et sic est finis, sit laus et gloria trinis (Cap. 26; Cap. 12/13 vertauscht). Druck: CC CM 27B, 909–929. Vgl. Cod. Guelf. 122 Helmst., 337vb. 107va–115vb Ps.-Bernardus Claraevallensis Meditationes piissimae de condicione humana Incipiunt meditaciones beati Bernardi Multi multa sciunt et se ipsos nesciunt eundemque dominum glorie qui vivit et regnat in secula seculorum. Amen Bloomfield 3126; Glorieux Pour revaloriser Migne 71. Druck: PL 184, 485–508. Vgl. Cod. Guelf. 217 Helmst., 1ra. 115vb–119vb David de Augusta De exterioris et interioris hominis compositione Lib. I, pars I. Incipit formula bone vite precipue religiosorum Primo considerare debes ad quid veneris castus sis in omnibus et salvus eris. Amen Druck: David ab Augusta, De exterioris et interioris hominis compositione, Quaracchi 1899, 3–36 (Überlieferung: ebd. XX–XXIV); PL 184, 1189–1198 (Lib. I, 1–24). Bloomfield 4155 bzw. 4106; DistelbrinkNr. 85 bzw. 145; 2VL 2, 47–58, hier 48. Vgl. Cod. Guelf. 272 Helmst., 7ra und 63ra, 353 Helmst., 65r und 667 Helmst., 227r. 119vb–121vb Valerius Bergidensis (?) De nova vitae institutione Incipit tractatulus Ysidori de institutione bone vite et ad divinum amorem excitandum seu provocandum compilatus (120ra) Dilecte fili dilige lacrimas aput dominum pro baptismo vituperantur Druck: PL 87, 457f. CPPM 2, 28b; CPL 1289; Bloomfield 1655; Díaz y Díaz 383. Text der Hs. mit Einarbeitung der isidorischen Norma vivendi ( PL 83, 1247–1252). 121vb–123va Ps.-Augustinus De auguriis Bene nostis fratres karissimi me vobis frequencius supplicasse (123ra) prestante domino nostro Ihesu Christo cui est honor et imperium etc Hier fortgesetzt durch 14 mit Item eingeleitete Ergänzungen, die in den Drucken fehlen. Item Leviticus 19,26 Non augurabimini nec observabitis somnia multa inutilia et supersticiosa solent creare etc Druck: PL 39, 2269–2271; CC SL 103, 235–240. CPPM 1,1063. 123va–162rb Thomas a Kempis De imitatione Christi Registrum in opusculum valde bonum de imitacione Ihesu Christi. De imitatione Christi et contemptu omnium vanitatum mundi capitulum primum Qui sequitur me non ambulat in tenebris Hec sunt verba Christi mirabilia nec ineffabilia dicenda Jedem der vier Bücher steht das Register der Kapitel voran, Kapitelzählungen im Text, zusätzlich am Rand alphabetische Textgliederungen, gegenüber Delaisse sind Buch 3 und 4 vertauscht. Druck: Thomae a Kempis opera omnia, ed. M. J. Pohl, Bd. 2, Freiburg 1904 (repr. 1985); Thomas a Kempis, De imitatione Christi libri quatuor, ed. T. Lupo Città del Vaticano 1982; Delaisse Manuscrit , 180–404. Bloomfield 4633; 2VL 9, 862–882. Zur Überlieferung G. Axters, De imitatione Christi. Een handschrifteninventaris, Kempen/Niederrhein 1971 (Schriftenreihe des Kreises Kempen-Krefeld 27), 90 (Hs. genannt). 162ra–b Verzeichnis 27 Stücke, darunter vorrangig Quaestiones. Anfang und weitere Teile abgeschabt. 162rb–189vb Incipit prologus in libellum qui vocatur reconsiliatorium peccatorum Crucem domini salvatoris baiulare cupienti (164ra) Conversio rei peccatoris. Capitulum 1. Anima peccatrix et sordibus quoniam igitur Paulus nec mundi gloriam querebat nec a mundi gloria querebatur etc 189vb–201rb Jacobus de Paradiso De apparitionibus animarum Rogamus vos ne terreamini verborum superfluitate caritate instigante. Pro quo deus gloriosus sit benedictus Druck: Fasbender 32–100, zu Marginalien innerhalb der Handschrift, u.a. 194rb zu Robert Holkots Sentenzenkommentar, vgl. ebd. 268f. Meier 58f. Nr. 70 (Hs. genannt); Mertens 282f. Nr. 70; Tatarzyński 30. Vgl. Cod. Guelf. 153 Helmst., 260rb. 201rb–213ra Jacobus de Paradiso Speculum aureum institutionis ad beneficia ecclesiastica Non improvide placuit quibusdam (209ra) Additiones ad praedicta. - consulemus et tantum de illo etc Bloomfield 3278; Meier 45 Nr. 48 (Hs. genannt); Mertens 280, Nr. 48; Tatarzyński 31. 213ra–224ra Jacobus de Paradiso De peccatis mentalibus mortalibus Incipit Jacobus de Crocovia de cognitione interiorum nostrorum et peccatis latentibus David regius propheta et uterque diligit bonum proprium Bloomfield 1307; Meier 25f. Nr. 21 (Hs. genannt); Mertens 278 Nr. 21; Tatarzyński 31f. 224ra–231rb Jacobus de Paradiso Tractatus de iuramento Non debet superfluum videri dignetur misericorditer impendere Jhesus Christus per omnia secula benedictus Meier 26 Nr. 21 (Hs. genannt). 231va–233ra Jacobus de Paradiso Tractatus de conscientia Non inutile videtur aliquid tractari de consciencia prima damnat salvandum secunda salvat damnandum Meier 26 Nr. 21 (Hs. genannt); Tatarzyński 32. 233ra–242vb Jacobus de Paradiso Consolatorium contra mala huius mundi Domine nonne bonum semen Verba sunt Christi hec promisit Jhesus Christus per secula benedictus Bloomfield 1740; Meier 29 Nr. 27 (Hs. genannt); Mertens 278 Nr. 27; Tatarzyński 32f. 243ra–262va Jacobus de Paradiso De cautelis diversorum statuum in Ecclesia De cautela vivendi Jacobi de Crocovia Vas elecionis Paulus predictam conflavi. Cui sit honor Meier 66 Nr. 81 (Hs. genannt); Mertens 284 Nr. 81; Tatarzyński 33. 262va–272rb Jacobus de Paradiso De duobus civitatibus Hierusalem et Babylon et earum civibus Rebecca consors fidei perducat ille qui est via veritas et vita Jhesus Christus per secula benedictus Bloomfield 5108; Meier 56f. Nr. 68 (Hs. genannt); Tatarzyński 33. 272rb–291vb Jacobus de Paradiso De arcta et lata via Vero organo novimus sentenciam quod nobis omnibus facere dignetur Jhesus Christus per secula benedictus. Anno domini 1452 auctorisante Nicolao papa quinto Meier 67 Nr. 83 (Hs. genannt); Mertens 284 Nr. 83; Tatarzyński 33f. 292ra–300va Jacobus de Paradiso De erroribus et moribus christianorum modernorum Spiritus sanctus per organum vos estis lux mundi Mt 5,13f.. Bloomfield 5815; Meier 63f. Nr. 78 (Hs. genannt); Mertens 283 Nr. 78; Tatarzyński 34. 300va–307vb Henricus de Langenstein (?) Errorum enumeratio in particularibus statibus ecclesiae Et ut eciam per maiorem me Quod nobis omnibus largiri dignetur medicus summus animarum nostrarum Ihesus Christus per secula benedictus. Anno domini 1452 auctorisante in ecclesia militante monarcha Nicolao papa quarto Roth 6; Hohmann Nr. 276. 307vb–313va Jacobus de Paradiso Planctus super errores multorum christianorum Manuducente nos infallibili scripturarum sacrarum idem sponsus ecclesie Christus Ihesus per seculam benedictus. Amen Meier 64 Nr. 78; Tatarzyński 34f. 313va–331va Jacobus de Paradiso De causis multarum passionum De bono morali et remediis contra peccata Cum effrenatam et numerosam hominum multitudinem et bonis similes esse satagant fieri Christo domino cooperante qui est per secula benedictus. Amen. Hec a me scripta sunt salvo iudicio cuiuslibet melius sencientis. Anno domini 1452 autorisante sanctissimo domino nostro Nicolao papa quinto Druck Porębski Opuscula 313–379. Bloomfield 1089; Meier 22 Nr. 16; Mertens 277 Nr. 16; Tatarzyński 35. 331va–352ra Jacobus de Paradiso De triplici genere hominum prelatorum activorum et contemplativorum Crocovie Maiestate evangelica edocti novimus gloriam per hoc optando. Anno domini 1453 autorizante sanctissimo domino Nicolao papa quinto Die Gliederung weicht von der Ausgabe ab. Edition J. Stoś, Mistrz Jakub z Paradyża i devotio moderna. Główne problemy refleksji filozoficzno-teologicznej Jakuba z Paradyża i ich związek z devotio moderna, Warszawa 1997, 114–176 (107 Hs. genannt); Ders., Jakuba z Paradyża – dwa traktaty o człowieku, Szczecin 2006, 153–222. Meier 42 Nr. 43 (Hs. genannt); Mertens 280 Nr. 43; Tatarzyński 35f. 352ra–378rb Jacobus de Paradiso De potestate demonum arte magica supersticionibus et illusionibus eorum Jacobi Crocovia Doctrinis variis et peregrinis nolite abduci super omnia deus est benedictus secula. Anno domini 1452 autorisante sanctissimo domino nostro Nicolao papa quinto Meier 28f. Nr. 26 (Hs. genannt); Mertens 278 Nr. 26; Tatarzyński 36. 378rb–385ra Henricus de Langenstein De distinctione horarum Incipit tractatus Hinrici de Hassia de distinctione horarum pro canonicis oracionibus correspondens ad passionem Christi Ut doctorum testatur auctoritas ad horam nonam diei quantumque dicitur etc Roth 8; Hohmann Nr. 236. 385ra–392rb Henricus de Langenstein Epistola de futuris periculis ecclesiae et dictis sanctae Hildegardis Epistola Hinrici de Hassia ad episcopum Wormaciensem de prophecia Hildegardis de Antichristo Reverendo in Christo patri domino domino episcopo deinceps in fortissima vi rectitudinis persistent. Amen. Druck: G. Sommerfeld, Die Prophetien der heiligen Hildegard von Bingen und Langensteins Trostbrief, in: Historisches Jahrbuch 30 (1909) 41–61, 297–307, hier 46–61 (45 Anm. 3 Hs. genannt). Gegenüber dem Druck erweitert um den Text 387ra, 6. Zeile von unten (Nam turbati estis cum nullum bis 387rb, 9. Zeile (voluntatis vestre prope devorata est). Roth 2; Hohmann Nr. 201. Im Inhaltsverzeichnis (siehe oben) unter den Werken des Jacobus de Paradiso genannt als: Planctus super errores multorum Christianorum 385c. Auch in Cod. Guelf. 367 Helmst., 31v. 392rb–415rb Jacobus de Paradiso De actionibus humanis De actionibus humanis Crocovia Cum huius seculi perituri ut verbum ociosum causa recreacionis prolatum Druck Porębski 175–248. Meier 23 Nr. 18 (Hs. genannt); Mertens 277 Nr. 18; Tatarzyński 36. 415rb–435ra Jacobus de Paradiso De theologia mystica De theologia mistica secunda pars Visis iam dictis de actionibus humanis parens ad audiendum quam suavis est dominus Ihesus Christus super omnia benedictus in secula. Amen Druck Porębski 249–312. Meier 68 Nr. 86 (Hs. genannt); Mertens 284 Nr. 86; Tatarzyński 35. 435ra–445rb Jacobus de Paradiso Igniculus devotionis Incipit igniculus devocionis In meditacione mea exardescet ignis (439rb) Einteilung nach Horen. (443va) De resurrexione (444ra) De ascensione - eodem prestante Christo qui in secula seculorum est benedictus. Amen. Meier 29f. Nr. 28 (Hs. genannt), jedoch mit großen Abweichungen (Incipit bei Meier : Dormitavit anima mea ); Tatarzyński Dzieła , 227. 445va–448rb De vocabulis numeralibus Quia sepe de vocabulis numeralibus sermo occurrit de eorum declinacione et opposicione quamvis non in presenti usu quod in istis versiculis distinguitur Thorndike/Kibre 1062; M. Folkerts, Mittelalterliche mathematische Handschriften in westlichen Sprachen in der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel. Ein vorläufiges Verzeichnis, in: Centaurus 25 (1981) 1–49, hier 29 (Hs. genannt). Folgt Walther I 14298. 448va–456ra Incipit registrum istius libri Alphabetisch geordnet nach Sachbegriffen. Abnegare quia Zodomitarum pueri damnati cum presentibus 241e Die Registereinträge korrespondieren mit den Kolumnentiteln, soweit vorhanden. 456rb–458va Hermannus Zachariae Quaestio de beata Maria Magdalena Marie Magdalene Utrum beata Maria Magdalena soror Lazari et Marthe carnaliter umquam peccaverit et impetra a sponso tuo Christo qui est benedictus in secula seculorum amen. Probabilis determinacio dicti dubii facta est anno 1440 per fratrem Hermannum Zacharie sacre theologie professorem ordinis heremitarum sancti Augustini regentem in conventu Erfordiensi. Quam non frivole nec pertinaciter asseruit sed tamquam probabilem in laudem beatissime Marie Magdalene sicut pie credidit sic expressit Zumkeller 195f.; zu Hermann Zachariae vgl. Krumwiede 1, 293; Kleineidam 1, ad indicem. 458va–460va Excerpta ex dictis Jacobi de Paradiso de sanctificatione sabbati Memento ut diem sabbati sanctifices Ex 20,8. Dicit egregius doctor Jacobus de Carthusia nescio an aliquod mandatum Vgl. Meier 39 Nr. 39 und 55 Nr. 67. 460va–461va Decretales Propositiones quedam. Non habent pacem pectoris qui habent consciencias diversis cogitationibus fluctuantes Zitiert X 3.17.1f., Friedberg 2, 518; De cons. D. 1 c. 64 und c. 62, Friedberg 1, 1312; X 3.19.2, Friedberg 2, 554. 460vb–461va De ecclesia et partibus eius Ecclesia cum suis partibus et attinenciis quid spiritualiter representet Genannt: Richardus de Sancto Victore. Einzelne Gebäudeteile durch Unterstreichung hervorgehoben, z.B. sanctuarium, chorus, corpus coniugatorum, cripte non habeat sc. mulier potestatem loquendi in ecclesia coram eo (461ra) Z. 11 von unten bis 461rb Z. 19 von unten = PL 49, 1290C-1291A (Guilelmus Durandus). (461rb) De imaginibus et picturis. Picture et ornamenta in ecclesia sunt lagicorum sc. laicorum scripture et lectio. Gregorius. Aliud est picturam adorare flectatur omne genu celestium terrestrium et infernorum Phil 2,8–10. (461va) De cimiterio. Locus iste religiosus diversimode appellatur videlicet cimiterium, poliantrum, sepulcurm, mausoleum quod cinis est et in cinerem pervertetur 461vb–462va Glosse Rigabo hortum Possunt esse verba unigeniti qui est sapientia dei patris 462va–463va Martinus V papa Bulla "Ineffabilis sacramenti" 26.5.1429. Druck: Magnum bullarium Romanum, Bd. 1, Luxemburg 1727, 308. 463va–464rb Eugenius IV papa Bulla "Excellentissimi corporis" 26.5.1433. Druck: ebd., 323f. 464va-b Isti sunt articuli in synodis accusandi Primo si quis periurium commiserit. 2° Usurarii 30 Si quis sanctam sinodum sine causa rationabili non visitavit 464vb–466va Incipit forma vite perfecte in hac miseria Si vis evadere multiplices laqueos dyaboli permanebis in eternum, quod nobis prestet Bloomfield 5674. - 466vb–467r leer. 467v Walther I 14688 (Hs. genannt). Druck: Lehmann Literatur 102 (nach der Hs.).

Papier und Pergament

Pergament: Vorsatz, I, 8f., 16f., 24f., 32/34, 47f., 55f., 63f., 71f., 79f., 87f., 95/98, 105f., 113 (2x), 120f., 128f., 136f., 144f. usw. (durchgehend jeweils das äußere und das mittlere Blatt jeder Lage). Wasserzeichen: Head Likhachev Pl. 189 Nr. 1258 (1470), Ochsenkopf Piccard IX 197 (1459–1464) und 315 (1466–1468), vgl. dazu auch Head Likhachev Pl. 189 Nr. 1259 (1470).

I, 464, I Bl. 29,5 21,5 VIII+1 (16, erstes Bl. unfoliiert). VIII (32). VII (47). 24 VIII (432). IX (450). VIII+1 (467). Zweifache zeitgenössische Foliierung, jeweils arabisch auf der Versoseite, römisch auf der Rektoseite. Zählfehler: 33, 96, 97, 159 übersprungen, 113 und 377 zweimal vergeben. Reklamanten. Schriftraum: 23 16 , 42–50 Zeilen, zweispaltig. Bastarda. Dieselbe Hand wie in Cod. Guelf. 158 Helmst. Rubriziert. Dreizeilige Lombarden rot, ab 456ra braun, 25ra sechs-, 62v und 102ra vierzeilig. 435ra: I-Initiale, rot, Stamm mit ausgespartem Flechtornament und größerem ausgespartem Ausläufer. Zuweilen quer am Seitenrand Textzusammenfassungen (beschnitten). Dieselbe Schreiberhand und Einrichtung wie die bei Cod. Guelf. 158 Helmst. genannte Hss.-Gruppe.

Holzdeckel mit dunkelbraunem Kalbleder überzogen. Einzelstempel Agnus Dei EBDB s005621. Blüte: EBDB s001801. Granatapfel: EBDB s004863. Herz von Pfeil durchbohrt: EBDB s005055. Rosette fünfblättrig: EBDB s007035. Aus der vermutlich in Braunschweig angesiedelten Werkstatt "Dorstadt/Heiningen" ( EBDB w001401; vgl. Cod. Guelf. 165 Helmst.). 2 × 5 Messingbuckel, ferner Messingecken. Zwei Metallschließen. Auf dem VD alte Heininger Signatur I 1.

Herkunft: Wie die übrigen Codices des sog. Heininger Sermones-Zyklus in Hamburg geschrieben (vgl. Cod. Guelf. 162 Helmst.). Später im Besitz des Augustiner-Chorfrauenstifts Heiningen: Liber beatissimorum apostolorum Petri et Pauli Henige ordinis canonicarum regularium (Vorsatz vorn, vgl. Cod. Guelf. 158 Helmst.).

Dieter Merzbacher: Katalog der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften. T. 1: Cod. Guelf. 1 bis 276 Helmst. Beschrieben von Helmar Härtel, Christian Heitzmann, Dieter Merzbacher, Bertram Lesser. Wiesbaden: Harrassowitz, 2012. S. 300-307. Heinemann Nr. 270. Schönemann 76. Kurz 5/2 509. Krämer 341. Mertens 112. Fasbender 124. Tatarzyński 30–37.