Beschreibung von Cod. Guelf. 310 Helmst. (Die mittelalterlichen Helmstedter Handschriften der Herzog August Bibliothek. Teil II: Cod. Guelf. 277 bis 370 Helmst. Mit einem Anhang: Die mittelalterlichen Handschriften und Fragmente der Ehemaligen Universitätsbibliothek Helmstedt, beschrieben von Bertram Lesser. Wiesbaden 2022.) Beschrieben von Bertram Lesser Gefördert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft im Rahmen des Programms Erschließung und Digitalisierung handschriftlicher und gedruckter Überlieferung Elektronische Ausgabe nach TEI P5 TEI-P5 konforme Kodierung durch Bertram Lesser Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel

Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA).

Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (Copyright Information

urn:nbn:de:gbv:23-mss/310-helmst8

Neu katalogisiert durch Bertram Lesser.

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften Teil II .

Manuscripta Mediaevalia Objektnummer hinzugefügt. Normdaten ergänzt bzw. korrigiert. Überarbeitung abgeschlossen; gleicher Stand wie im gedruckten Katalog.
Wolfenbüttel Herzog August Bibliothek Helmstedter Handschriften Cod. Guelf. 310 Helmst. Heinemann-Nr. 344 Manuscripta Mediaevalia Objektnummer 32412175,T Matthias de Liegnitz. Tilmannus de Roede. Johannes Felton. Jacobus de Voragine Papier — 299 Bl. — 30 x 21 cm — Erfurt, Universität — 1410–1415

Papier

Aus zwei Teilen zusammengesetzt: I 1r–204v, II 205ra–298vb.

299 Bl. Bleistiftfoliierung modern: 1298, vorderes Vorsatzbl. ungez. VII+1 (14)! 4 VI (62). VI+1 (75). 9 VI (183). VI–1 (194). V (204). 4 VI (252). VI–2 (262). 3 VI (298). Lagenmitte im gesamten Codex mit Pergamentfalzen verstärkt.

Gotischer Holzdeckelband mit ungefärbtem und unverziertem Schafslederbezug, beschädigt. Vorder- und Hinterdeckel offenbar vertauscht und kopfständig angesetzt. Drei Doppel- und zwei einfache Kapitalbünde, Kapital an Kopf und Schwanz mit rotgefärbten Lederstreifen umflochten. Zwei Langriemenschließen mit Dornen und Gegenblechen sowie von VD und HD jeweils fünf Schonernägel entfernt. Auf dem HD kopfständig aufgeklebtes Titelschild aus Papier (10 × 3 cm) mit der Aufschrift (Textualis und Bastarda): Sermones epistolarum dominicalium tocius anni. Item Sermones dominicales. Item Jacobus de Voragine per totam quadragesimam. Von gleicher Hand und Ausführung wie das Titelschild auf Cod. Guelf. 307 Helmst. Einbände, bemerkenswerte gotische Einbände (unverziert) Einband Schließen Langriemenschließen Einband Beschläge Schonernägel (entfernt) Einband Kapital, umflochten Einband Titelschild

Der Codex entstand um 1412 an der Universität Erfurt. Der erste Hauptschreiber, der 204rb im Kolophon erwähnte Johannes Zomer aus Heiligenbeil (Ostpreußen, heute Mamonowo) immmatrikulierte sich dort Ostern 1411 ( Matrikel Erfurt 1, 94), während sich der erste Besitzer des Bandes, Petrus Alaerts aus Löwen, ein Jahr später, zum Sommersemester 1412, einschrieb ( Matrikel Erfurt 1, 95, vgl. den oben zitierten Eintrag auf dem VS).

Der Codex gelangte zu einem unbekannten Zeitpunkt ins Benediktinerkloster Clus, Besitzvermerk Ir: Liber sancti Georgii in Clusa Buch- und Schriftwesen Besitzvermerk (zeitgenössisch) und auf dem HS: Iste liber est dominorum religiosorum in Clusa presbiterum de Hildensemensi dyocesi. Buch- und Schriftwesen Besitzvermerk (zeitgenössisch)

Mit der übrigen Konventsbibliothek am 3.2.1624 in die Universitätsbibliothek Helmstedt überführt. 1644 in deren Handschriftenkatalog (Cod. Guelf. 27.2 Aug. 2°, 9v) als Sermones Epistolarum Dominicalium Matthiae de Lechnitz. Sermones Dominicales unter den Theologici MSSti in folio nachgewiesen. Im Katalog von 1797 (BA III, 52) unter Nr. 243 beschrieben.

Die mittelalterlichen Helmstedter Handschriften der Herzog August Bibliothek. Teil II: Cod. Guelf. 277 bis 370 Helmst. Mit einem Anhang: Die mittelalterlichen Handschriften und Fragmente der Ehemaligen Universitätsbibliothek Helmstedt, beschrieben von Bertram Lesser (im Erscheinen). Heinemann Nr. 344. Krämer, 287. Tatarzyński, 49–59. Lesser Clus , 203, 218. VS und HS <origPlace cert="medium"> <placeName type="settlement">Erfurt</placeName>, Universität</origPlace> <origDate notBefore="1286" notAfter="1315">um 1300</origDate> </head> <msContents> <textLang mainLang="la"/> <msItem n="1"> <locusGrp> <locus from="VS">VS</locus> <locus from="HS">HS</locus> </locusGrp> <title>Commentum in Ex Als fortlaufender Text angelegt; die kommentierten Lemmata sind im Fließtext durch Unterstreichung hervorgehoben. Aufgrund des erhaltenen Materials nicht näher identifizierbar. Biblia Kommentare Commentum in Ex VS Im Interkolumnium findet sich folgender Besitzvermerk: Liber domini Petri Alarts de Lovanio. Buch- und Schriftwesen Besitzvermerk (zeitgenössisch)

Pergament

2 Doppelbl. 30,5 21

Durch Beschnitt fragmentiert.

18 12 , zweispaltig (jede Spalte ca. 5,5–6 cm breit), 60–65 Zeilen.

Regelmäßige, kleine und stark abgekürzte Bastarda von einer Hand. Schriftarten Gotische Schriften Bastarda

I Erfurt, Universität 1412 1ra–204rb Matthias de Liegnitz Postilla in epistulas dominicales<note> in duas partes divisa</note> Insgesamt 58 Sermones von dominica I adventus (T1) bis dominica XXV post pentecosten (T65). Nach Schneyer/Hödl: Matthias de Liegnitz, sind mit Initium nachweisbar: Nr. 1–6, 8–24 (pars hiemalis) und 25–59 (pars aestivalis): 1ra–75va Pars hiemalis Videte quoniam . Quamquam dilectissimi duplex sit labor bonus et malus et uterque multiplex prout narrat sacre scripture historia Videte quoniam. Quamquam dilectissimi duplex sit labor bonus et malus et uterque multiplex prout narrat sacrae scripturae historia vite et beatitudinis hic in spe quam nobis prestare concedat in re et in veritate Christus Ihesus filius qui est in secula seculorum benedictus Amen Deo gracias Explicit postilla epistularum dominicalium hyemalium reverendi magistri Mathie sacre theologie professoris finita in die sancti Pauli per me Iohannem Zomer 75va Unter dem letzten Sermo passender komputistischer Merkvers (ähnlich einem Cisiojanus) Post vel Pur Pauli Luci reminiscere Mi Tri. Versus computisticus 75vb–204rb Pars aestivalis Sequitur secunda pars que est pars estivalis epistularum dominicalium postillata per magistrum reverendum prenominatum. In nomine domini et individue trinitatis amen. In die sancto pasche Expurgate vetus fermentum . Hodie dominice resurrectionis celebratur solempnitas in qua solempnissima die verum pasca celebratur verum pasca manducatur verum pasca honoratur Expurgate vetus. Hodie dominicae resurrectionis celebratur solemnitas in qua solemnissima die verum pascha celebratur verum pascha manducatur verum pascha honoratur cui laus et potestas et claritas et graciarum actio qui affuit principio misericorditer medio et fine liberaliter in secula seculorum Amen Explicit postilla epistolarum dominicalium per circulum anni compilata postillata Prage per magistrum reverendum Mathiam de Legnitz sacre theologieque professorem reportata Erfordie per me Iohannem Zomer de Heylygenbyl. Finita tempore quadragesimali in dominica occuli hora nona vel quasi anno domini millesimo quadringentesimo duodecimo cui laus et gloria in secula seculorum Amen Darunter die Schreiberverse Walther I 20510 (nach dieser Hs.); die Verse (vollständig) und Kolophone (auszugsweise) gedruckt in Colophons 11969. Sermo Nr. 1 teilweise auch in Cod. Guelf. 359 Helmst., 1ra–vb; Sermo Nr. 33 auch in Cod. Guelf. 76.21 Aug. 2°, 177ra–180ra. Ungedruckt. Literatur Tříška Činnost , 122f. Nr. 4 (ohne diese Hs.); Tříška Repertorium , 364; Schneyer/Hödl: Matthias de Liegnitz (Hs. genannt); Tatarzyński, 49–59 Nr. 1.1–57. 204va De XV signis diem iudicii praecedentibus Nota signa quindecim contingencia in quindecim diebus ante diem iudicii. Primo die erigit se mare XL cubitus super altitudinem moncium Nota signa quindecim contingentia in quindecim diebus ante diem iudicii. Primo die erigit se mare XL cubitus super altitudinem montium quintodecimo die fiet celum novum et terra nova et omnes homines in valle Iosaphat iudicabuntur Diese Fassung auch in Cod. Guelf. 672 Helmst., 32ra; die Version des Ps.-Beda Venerabilis in Cod. Guelf. 269 Helmst., 68ra; 542 Helmst., 48vb. Der in mehreren Versionen überlieferte Text wird in dieser Form bei G. Nölle, Die Legende von den fünfzehn Zeichen, in: Beiträge zur Geschichte der deutschen Sprache und Literatur 6 (1879), 413–476, hier 423, 426–443 und 471 als Typ III bezeichnet. Drucke dieser Fassung PL 198, 1611A–B; Nölle Legende (s. oben), 461; H. E. Sandison, Quindecim signa ante iudicium. A Contribution to the History of the Latin Versions of the Legend, in: Archiv für das Studium der neueren Sprachen und Literaturen 124 (1910), 72–82, hier 77–79. Literatur BHM 653; CPPM 927; 2VL 2, 1013–1020, hier 1016. Theologische Texte De XV signis diem iudicii praecedentibus 204va–b Tilmannus de Roede Tractatus de interdicto Hic incipit compendiosa edicio de cessacione a divinis unicuique sacerdoti necessaria pro nota regularitatis vitanda Ad cognoscendam ergo veram cessacionem primo est notandum quod duplex est cessacio que est inducta a superiore Ad cognoscendam ergo veram cessationem primo est notandum quod duplex est cessatio ianuis clausis missa celebratur pax non est portanda Autorzuweisung nach der Parallelüberlieferung (mit abweichendem Explicit) in Düsseldorf, ULB, Ms. B 5, ( Düsseldorf 1, 64). Ungedruckt. 204vb De celebratione missarum pro pecunia nota<note> ex capitulo XXIII Stellae clericorum excerpta</note> Item sacerdos qui missam pro nummis celebrat videtur dicere cum Iuda: Quid vultis michi dare Item sacerdos qui missam pro nummis celebrat videtur dicere cum Iuda: Quid vultis mihi dare cave ne desperes teipsum ne suspendas Drucke GW M43910, 9r; Reiter Stella clericorum , 49. Literatur Bloomfield 4435. Theologische Texte Nota de celebratione missarum pro pecunia Stella clericorum (Ausz.) 204vb De psalmis nota Nota ut dicitur ego hodie genui te id est eternaliter quia secundum Cassiodorum hodie enim apud deum nullo inicio incipit Nota ut dicitur ego hodie genui te id est aeternaliter quia secundum Cassiodorum hodie enim apud deum nullo initio incipit filius Hysmahel persecutoris Ysaac Das kurze Stück enthält zwei aus den Psalmenkommentaren von Hieronymus und Cassiodor kompilierte Erläuterungen zu Ps 2,7 und zu Ps 119,5. Direkt darunter: Spiritus procellarum id est ventus faciens procellas. Hieronymus, Sophronius Eusebius Commentarioli in Psalmos (Ausz.) Cassiodorus, Flavius Magnus Aurelius Expositio Psalmorum (Ausz.) Biblia Kommentare De psalmis nota 204vb De X praeceptis versus V Sacrilegus patris percussor et zodomita Transgressor voti periurus sortilegusque Et mentita fides faciens incendia prolis Oppressor blasphemus hereticus omnis adulter Pontificem super hiis semper devotus adibis. Die erste Strophe des Gedichtes fehlt, vgl. Mainz, StB, Hs. I 127, 43v ( Mainz 1, 227, nicht in den einschlägigen Repertorien). Druck K. Euling, Das Priamel bis Hans Rosenplüt. Studien zur Volkspoesie, Breslau 1905 (Germanistische Abhandlungen 25), 500f. Versus de X praeceptis

Papier

Wasserzeichen: Horn, um 90° gedreht: WZIS DE7125-PO-119777 , DE7125-PO-119778 (beide 1411). Lilie, darüber Stern: WZIS DE4620-PO-127771 (1412, weiterer Typ nicht nachweisbar). Ochsenkopf mit Augen, darüber einkonturige Stange, darüber Blume: WZIS DE8730-PO-65021 , DE8730-PO-65035 , (beide 1411), DE2730-PO-65037 (1412), DE2730-PO-65046 (1413). Glocke, zwischen zwei Bindedrähten, ohne Beizeichen, Klöppel mit der Kontur des Randes verschmolzen: WZIS DE5925-PO-40760 (1412, weiterer Typ nicht nachweisbar). Ochsenkopf mit Augen, darüber einkonturige Stange, darüber Stern: WZIS DE4500-PO-66869 (1412), DE7320-PO-67424 (1409). Lilie, darüber einkonturige Stange, darüber Blume (nicht nachweisbar).

204 Bl. 30 21 VII+1 (14)! 4 VI (62). VI+1 (75). 9 VI (183). VI–1 (194). V (204). Buch- und Schriftwesen Reklamanten Buch- und Schriftwesen Kustoden Reklamanten, dazu Kustoden in arabischen Ziffern auf dem Fußsteg der ersten Rectoseite jeder Lagen, einige durch Beschnitt fragmentiert oder verloren.

21–22,5 14–15 , zweispaltig (Spalten 5,5–6 cm breit), 36–49 Zeilen.

Regelmäßige, sorgfältige Bastarda von der Hand des Schreibers Johannes Zomer. Schriftarten Gotische Schriften Bastarda

Rubriziert, rote Lombarden. Am Beginn beider Teile Raum für Initialen ausgespart. Buchschmuck Lombarden

II Erfurt, Universität 1410–1415 205ra–266va Johannes Felton Sermones de tempore<note> ('Sermones Mawdelyn')</note> Dominica prima adventus domini. Sermo primus Dicite filie . Epistola manifeste cum evangelio concordat quia a sompno per apostolum excitamur ut domino in ewangelio venienti digne occurramus Dicite filiae. Epistula manifeste cum evangelio concordat quia a somno per apostolum excitamur ut domino in evangelio venienti digne occurramus finis est in eo qui omnium principium est et finis deus et dominus cunctorum benedictus in secula seculorum Amen Insgesamt 81 Sermones von dominica I adventus (T1) bis dominica XXV post pentecosten (T65). Nach Schneyer/Hödl: Johannes Felton (alias Haresfelde), sind mit Initium nachweisbar: Nr. 98–118, 120–151 (durch Blattverlust fehlen Nr. 152–155), 156–176. Einige Incipits weichen geringfügig ab. Die bei Schneyer fehlenden sieben Sermones in dominicas quadragesimae sind in dieser Hs vorhanden: 220rb–221vb Dominica in quadragesima (T19). Et cum ieiunasset . Epistola et evangelium concordant in hoc quod exceptis aliis bonis apostolus nos hortatur Et cum ieiunasset. Epistula et evangelium concordant in hoc quod exceptis aliis bonis apostolus nos hortatur Nochmals weitgehend identisch unten, 270ra–vb. 221vb–222vb Dominica secunda quadragesimae (T20). Ecce mulier Chananea . Epistola et evangelium in hoc concordant sicut ecclesiarum et gencium pater hortatur nos ad sanctificacionem Ecce mulier. Epistula et evangelium in hoc concordant sicut ecclesiarum et gentium pater hortatur nos ad sanctificationem Nochmals weitgehend identisch unten, 274rb–vb. 222vb–223vb Dominica tercia (T21). In Beelzebub . Epistola cum evangelio concordat sicut in evangelio demone eiecto mutus loquitur In Beelzebub. Epistula cum evangelio concordat sicut in evangelio daemone eiecto mutus loquitur Nochmals weitgehend identisch unten, 278ra–278vb. 223vb–224vb Dominica quarta (T22). Abiit Ihesus . Nota totum officium est gaudiosum in cantu nocturno ubi agitur de ereptione filiorum Israhel Abiit Iesus. Nota totum officium est gaudiosum in cantu nocturno Nochmals weitgehend identisch unten, 282rb–283ra. 224vb–225vb Dominica in passione (T23). Tulerunt lapides . Epistola et evangelium concordant in hoc quia in evangelio Christus reprehendi non potuit de peccato Tulerunt lapides. Epistula et evangelium concordant in hoc quia in evangelio Christus reprehendi non potuit de peccato Nochmals weitgehend identisch unten, 287va–288ra. 225vb–226rb In die palmarum (T24). Cum appropinquasset . Lectio cum passione concordat quia dicit epistola: Hoc sentite in vobis Cum appropinquassent. Lectio cum passione concordat quia dicit epistula: Hoc sentite in vobis 226rb–227ra Sermo secundus in die palmarum Plurima autem turba . Hodie sancta mater ecclesia recolit duas processiones primam gloriosam in evangelio Plurima autem. Hodie sancta mater ecclesia recolit duas processiones primam gloriosam in evangelio Nochmals weitgehend identisch unten, 292rb–vb; alle Fastenpredigten außerdem in dem ehemaligen Codex Helmstadiensis in Göttingen, SUB, 4° Cod. Ms. theol. 127, 131r–158v (olim Helmst. T. 105, Göttingen 2, 368). Ungedruckt. Schneyer/Hödl: Johannes Felton (alias Haresfelde); Sharpe, 243f. Nr. 689.2. 266va–298va Jacobus de Voragine Sermones quadragesimales<note> (versio mutata breviataque et interpolata sermonibus aliunde adscitis)</note> Incipiunt sermones de quadragesima fratris Iacobi de Voragine. In die cinerum sermo primus Filia populi . Hodie fiunt quatuor: Primum est quod ymagines velantur et significat peccatorum velamen quod inter deum et sanctos ac inter homines est Filia populi. Hodie fiunt quatuor: Primum est quod imagines velantur et significat peccatorum velamen quod inter deum et sanctos ac inter homines est perhenni memoria tua commorabitur. Quod nobis prestare dignetur pater et filius et spiritus sanctus Amen Insgesamt 60 Sermones. Nach Schneyer 3, 238–246 Nr. 196–294, sind nachweisbar: Nr. 196–198, 200, 202, 203, 206, 208, 210, 213, 215–217, 221, 225, 226, 228–230, 233, 235, 237, 239, 242–244, 247, 250, 251, 253, 254, 256–258, 262–264, 266, 268, 270–272, 274–276, 279–283, 285, 286. Die Predigten zu den Fastensonntagen sind durch die entsprechenden Sermones aus dem Zyklus von Johannes Felton ersetzt. Die Incipits der folgenden, vielfach gekürzten Sermones sind ergänzt und weichen von den bei Schneyer verzeichneten ab. Daher wird zunächst das abweichende Incipit und, soweit vorhanden, im Anschluss der Beginn des übereinstimmenden Textes geboten: 266va–267rb Sermo in dominica in Quinquagesima (T18) Filia populi . Hodie fiunt quatuor primum est quod ymagines velantur et significat peccatorum velamen quod inter deum et sanctos ac inter homines est Filia populi. Hodie fiunt quatuor: Primum est quod imagines velantur et significat peccatorum velamen quod inter deum et sanctos ac inter homines est Anstelle von Schneyer 3, 238 Nr. 196. 267va–268va Feria quinta post dominicam in Quinquagesima Mt VIII (T18/5). Cum intrat . Nota introitus collecta: Lectio et ewangelium concordant quia peccator qui in lectione per Ezechiam et in ewangelio per centurionis servum designatur In hoc evangelio de tribus personis fit mencio de servo paciente Cum intrat. Nota introitus collecta: Lectio et evangelium concordant quia peccator qui in lectione per Ezechiam et in evangelio per centurionis servum designatur In hoc evangelio de tribus personis fit mentio de servo patiente 268va–269rb Feria sexta post dominicam in Quinquagesima Mt V (T18/6). Audistis quia dictum . Lectio et evangelium in hoc concordant quod omni exclusa secularisacione hortantur ad verum ieiunium et elemosinam et oracionem Audistis quia dictum. Lectio et evangelium in hoc concordant quod omni exclusa saecularisatione hortantur ad verum ieiunium et eleemosynam et orationem Anstelle von Schneyer 3, 238 Nr. 200. 269rb–vb Sabbato post dominicam in Quinquagesima Mc VI (T18/7). Cum sero factum . Nota quod lectio et ewangelium in hoc concordant quod sic in lectione bonis operibus misericordie insistentibus promittitur lux In isto evangelio tria sunt consideranda: Primo quare per navem intelligitur penitencia Cum sero. Nota quod lectio et evangelium in hoc concordant quod sic in lectione bonis operibus misericordiae insistentibus promittitur lux In isto evangelio tria sunt consideranda: Primo quare per navem intelligitur poenitentia Auch in Gandersheim, StiB, Hs. 261, 246v und 255r–v ( Gandersheim, 55f.). 269vb–270ra Sermo II in sabbatum post dominicam in Quinquagesima (T18/7) De beata virgine Erat navis . Beate virgini sabbatum dedicatum est specialiter propter tria: Primo propter compassionem quia sicud Christus feria sexta passus est carne Erat navis. Beatae virgini sabbatum dedicatum est specialiter propter tria: Primo propter compassionem quia sicut Christus feria sexta passus est carne Auch in Gandersheim, StiB, Hs. 261, 255v–256r ( Gandersheim, 56). Anstelle von Schneyer 3, 239 Nr. 203. 270ra–vb Johannes Felton Dominica prima in quadragesima etc (T19). Identisch mit dem Sermo oben, 220rb–221vb, ersetzt Schneyer 3, 239 Nr. 205. 271va–272rb Feria tercia post Invocavit (T19/3). Cum intrasset . Nota lectio et evangelium in hoc concordant quia in lectione iubetur dominus queri Nota quod dominus in hoc evangelio duo loca intravit Ierusalem et templum Cum intrasset. Nota lectio et evangelium in hoc concordant quia in lectione iubetur dominus quaeri Nota quod dominus in hoc evangelio duo loca intravit Hierusalem et templum Die Predigt ist, abgesehen vom ergänzten Incipit, stark gekürzt, der Predigtbeginn wurde entsprechend angepasst (im Original gibt es tria loca). 272rb–vb Feria tercia post Invocavit (T19/4). Accesserunt ad Ihesum . In hoc et lectiones et ewangelium concordant quia Moyses et Helyas in duabus lectionibus ut hodie legitur voluntatem domini fecerunt Prima generacio malorum triplex est: Quidam sunt curiosi ad sciendum Accesserunt ad Iesum. In hoc et lectiones et evangelium concordant quia Moses et Elias in duabus lectionibus uthodie legitur voluntatem domini fecerunt Auch in Gandersheim, StiB, Hs. 261, 247r–v ( Gandersheim, 56). 272vb–273rb Feria quinta post Invocavit (T19/5). Si manseritis . Lectio et ewangelium in hoc concordant sicut lectio permittit observatoribus mandatorum dei bona Cum quidam ex iudeis de novo ad fidem esset conversus Si manseritis. Lectio et evangelium in hoc concordant sicut lectio permittit observatoribus mandatorum dei bona Cum quidam ex iudaeis de novo ad fidem esset conversus Auch in Gandersheim, StiB, Hs. 261, 247v–248r ( Gandersheim, 56). 273rb–va Feria sexta post Invocavit (T19/6). Surge tolle . Nota lectio et ewangelium in hoc concordant sicut in evangelio peccator per langwendum designatus curatur Nota quod peritus medicus adhibet medicinas prout infirmo videret expedire Surge tolle. Nota lectio et evangelium in hoc concordant sicut in evangelio peccator per languendum designatus curatur Nota quod peritus medicus adhibet medicinas prout infirmo videret expedire Auch in Gandersheim, StiB, Hs. 261, 248r–249r ( Gandersheim, 56). 273va–274ra Sabbato post Invocavit (T19/7). Assumpsit Ihesus . Epistola et ewangelium in hoc concordant quia apostolus in epistola monet nos semper Nota ista transfiguracio significat gloriam beatorum que a quatuor describitur Assumpsit Iesus. Epistula et evangelium in hoc concordant quia apostolus in epistula monet nos semper Auch in Gandersheim, StiB, Hs. 261, 248r–249r ( Gandersheim, 56). 274rb–vb Johannes Felton Sermo in dominica Reminiscere (T20) Dominica secunda Identisch mit dem Sermo oben, 221vb–222vb, ersetzt Schneyer 3, 240 Nr. 219. 274vb–275rb Feria secunda post Reminiscere (T20/2). Cum exaltaveritis . Lectio et ewangelium in hoc concordant quod Daniel ostendit faciem suam misericorditer super afflictionem peccatoris Nota quod homo in terra in peccatis iacens sursum non potuit in celum ascendere Cum exaltaveritis. Lectio et evangelium in hoc concordant quod Daniel ostendit faciem suam misericorditer super afflictionem peccatoris Nota quod homo in terra in peccatis iacens sursum non potuit in caelum ascendere Auch in Gandersheim, StiB, Hs. 261, 251r–v ( Gandersheim, 56). 275rb–vb Feria tercia post Reminiscere (T20/3). Patrem nolite . Lectio et ewangelium in hoc concordant quod Elyas obediens fuit voci domini et se humilians apud pauperculam viduam hospitando In hoc ewangelio sunt due regule subditorum Christi Patrem nolite. Lectio et evangelium in hoc concordant quod Elias oboediens fuit voci domini et se humilians apud pauperculam viduam hospitando In hoc evangelio sunt duae regulae subditorum Christi Fehlt bei Schneyer , auch in Gandersheim, StiB, Hs. 261, 251v–252r ( Gandersheim, 56). 275vb–276rb Feria quarta post Reminiscere (T20/4). Potestis bibere . Lectio et ewangelium in hoc concordant quia Mardocheus qui se humiliavit exaltari meruit Notandum quod dominus habet tres calices de quibus electi bibunt in hac vita Potestis bibere. Lectio et evangelium in hoc concordant quia Mardochaeus qui se humiliavit exaltari meruit Notandum quod dominus habet tres calices de quibus electi bibunt in hac vita Auch in Gandersheim, StiB, Hs. 261, 252r–v ( Gandersheim, 56). 276rb–vb Feria quinta post Reminiscere (T20/5). Homo quidam erat dives . Lectio et ewangelium in hoc concordant sicut dives in ewangelio in diviciis et honoribus confidens maledictionem meruit sed dives circa divicias suas tripliciter peccabat Homo quidam erat. Lectio et evangelium in hoc concordant sicut dives in ewangelio in diviciis et honoribus confidens maledictionem meruit Auch in Gandersheim, StiB, Hs. 261, 252v–253v ( Gandersheim, 56). 276vb–277ra Feria sexta post Reminiscere (T20/6). Homo quidam pater familias . Lectio et ewangelium in hoc concordant quia lectio est de Joseph vendito Primo quare deus dicitur paterfamilias hoc est quia tres familias possidere dicitur una est in mundo Homo quidam pater. Lectio et evangelium in hoc concordant quia lectio est de Joseph vendito Auch in Gandersheim, StiB, Hs. 261, 253v–254r ( Gandersheim, 56). 277ra–va Sabbato post Reminiscere (T20/7). Homo quidam habuit duos . Lectio et ewangelium concordant quia sicut in lectione Esau benedictionem perdidit In isto ewangelio fit mencio de filio prodigo averso et post hoc converso Homo quidam habuit. Lectio et evangelium concordant quia sicut in lectione Esau benedictionem perdidit Auch in Gandersheim, StiB, Hs. 261, 254r ( Gandersheim, 56). 278ra–278vb Johannes Felton Sermo in dominica Oculi (T21) Dominica tercia Weitgehend identisch mit dem Sermo oben, 222vb–223vb, ersetzt Schneyer 3, 241 Nr. 232. 278vb–279rb Feria secunda post Oculi (T21/2). Quanta audivimus . Lectio in hoc concordat cum ewangelio quia hystoria de Elizeo et Naaman que in lectione ponitur in ewangelio gracia exempli introducitur. In hoc ewangelio duplex hystoria de Helya et Elizeo tangitur Quanta audivimus. Lectio in hoc concordat cum evangelio quia historia de Eliseo et Naaman quae in lectione ponitur in evangelio gratia exempli introducitur. In hoc evangelio duplex historia de Elia et Eliseo tangitur Die Predigt ist um die Hälfte gekürzt. 279rb–280ra Feria tercia post Oculi (T21/3). Si peccaverit . Lectio et ewangelium in hoc concordant quod sicut in ewangelio testimonio salvatoris per oracionem In hoc ewangelio tria ponuntur: Primo de correctione fraterna Si peccaverit. Lectio et evangelium in hoc concordant quod sicut in evangelio testimonio salvatoris per orationem In hoc evangelio tria ponuntur: Primo de correctione fraterna 280ra–va Feria quarta post Oculi (T21/4). Accesserunt ad Ihesum . Lectio et ewangelium in hoc concordant quia mandatum de honorandis parentibus quod in lectione ponitur in ewangelio a domino pro exemplo introducitur. In hoc ewangelio tria ponuntur: Primo ponitur Phariseorum supersticio qui discipulos reprehendebant Accesserunt ad Iesum. Lectio et evangelium in hoc concordant quia mandatum de honorandis parentibus quod in lectione ponitur 280va–281ra Feria quinta post Oculi (T21/5). Surgens Ihesus . Lectio et ewangelium in hoc concordant quia sicut in lectione dominus promittit quod wult cum observatoribus mandatorum suorum habitare In hoc ostenditur quod Christus fecit tria opera: Primo fecit opus magne potencie et ostenditur in socrus Petri curacione Surgens Iesus. Lectio et evangelium in hoc concordant quia sicut in lectione dominus promittit quod vult cum observatoribus mandatorum suorum habitare In hoc ostenditur quod Christus fecit tria opera: Primo fecit opus magnae potentiae et ostenditur in socrus Petri curatione 281ra–va Feria sexta post Oculi (T21/6). Omnis qui biberit . Lectio et ewangelium in hoc concordant quia sicut in lectione sicienti populo Moyses eduxit de mandato domini aquam de petra sicut in ewangelio agitur de multiplici aqua sed nota hic tres differencias aquarum Omnis qui biberit. Lectio et evangelium in hoc concordant quia sicut in lectione sitienti populo Moses eduxit de mandato domini aquam de petra sicut in evangelio agitur 281va–282ra Sabbato post Oculi (T21/7). Adducunt scribe . Ewangelium et lectio in hoc concordant quia de Susanna que est falso testimonio accusata sed liberata et de muliere que in adulterio veraciter deprehensa sed a domino misericorditer dimissa. Hic agitur de scribis et phariseis Adducunt scribae. Evangelium et lectio in hoc concordant quia de Susanna quae est falso testimonio accusata sed liberata 282ra–b Sermo in sabbato post Oculi (T21/7) De beata virgine Ihesus autem inclinans . In verbis istis duo notantur: Primo quante fuerit humilitatis ibi inclinavit Circa Christi inclinacionem hoc est suam humilitatem qua in uterum virginis descendit Iesus autem inclinans. In verbis istis duo notantur: Primo quantae fuerit humilitatis ibi inclinavit Circa Christi inclinationem hoc est suam humilitatem qua in uterum virginis descendit 282rb–283ra Johannes Felton Sermo in dominica Laetare (T22) Dominica quarta Weitgehend identisch mit dem Sermo oben, 223vb–224vb, ersetzt Schneyer 3, 241 Nr. 245. 283ra–b Feria secunda post Laetare. Iohannis secundo (T22/2). Invenit in templo . Ewangelium cum lectione concordat de iudicio Salomonis de meretricibus et Christi de vendentibus et ementibus in templo. Nota hic duo: Primo de Christo quandocumque veniebat Ierosolimam statim intravit in templum Invenit in templo. Evangelium cum lectione concordat de iudicio Salomonis de meretricibus et Christi de vendentibus et ementibus in templo. Nota hic duo: Primo de Christo quandocumque veniebat Jerosolimam statim intravit in templum 283rb–vb Feria tercia post Laetare (T22/3). Totum hominem . Lectio et ewangelium in hoc concordant quia sicut Moyses iubetur in lectione ad populum prevaricantem de monte descendere Magnum est sanare hominem corporaliter Totum hominem. Lectio et evangelium in hoc concordant quia sicut Moses iubetur in lectione ad populum praevaricantem de monte descendere Magnum est sanare hominem corporaliter 283vb–284vb Feria quarta post Letare (T22/4). Preteriens Ihesus . Ewangelium in quo cecus per lectionem curatur aperte cum lectionibus premissis concordat Quando dominus istum cecum illuminavit corporaliter et illuminavit illum in mente ut videret spiritualiter Praeteriens Iesus. Evangelium in quo caecus per lectionem curatur aperte cum lectionibus praemissis concordat Quando dominus istum caecum illuminavit corporaliter et illuminavit illum in mente ut videret spiritualiter 284vb–285ra Feria quinta post Letare (T22/5). Ibat Ihesus . Ewangelium et lectio in hoc concordant quia de duobus mortuis tractant unicis filiis viduarum. De isto mortuo adolescente per quem peccator intelligitur tria dicuntur: Primo quod erat mortuus Ibat Iesus. Evangelium et lectio in hoc concordant quia de duobus mortuis tractant unicis filiis viduarum 285ra–va Sermo secundus (T22/5). Et hec vidua . Ista vidua multum flebat pro eo quod filium suum unigenitum perdiderat sed dolor iste causabatur ex quatuor Et haec vidua. Ista vidua multum flebat pro eo quod filium suum unigenitum perdiderat sed dolor iste causabatur ex quattuor luctum unigeniti fac tibi planctum amarum Enthält nur den ersten Teil der Predigt Schneyer 3, 242 Nr. 254 ( Maggioni Sermones , 314–316). 285va–286ra Sermo tercius (T22/5). Et hec vidua . Quoniam mencio est hic de viduis ideo nota de eis tria: Primo quit sint genera viduarum secundo que sit earum regula Et haec vidua. Quoniam mentio est hic de viduis ideo nota de eis tria: Primo quot sint genera viduarum secundo quae sit earum regula quia de tanto honore liberasti Enthält den zweiten Teil der Predigt Schneyer 3, 242 Nr. 254 ( Maggioni Sermones , 316–319). 286ra–286va Feria sexta post Laetare (T22/6). Diligebat Ihesus . Hoc ewangelium de resurrectione Lazari concordat cum lectione que narrat filium vidue suscitatum per Helyam. Queritur quare Maria et Martha non dixerunt sicud centurio Diligebat Iesus. Hoc evangelium de resurrectione Lazari concordat cum lectione quae narrat filium viduae suscitatum per Eliam. Quaeritur quare Maria et Martha non dixerunt sicut centurio 286va–287ra Sabbato post Laetare (T22/7). Ego sum lux . Lectio et ewangelium in hoc in hoc concordant sicut Ysaias propheta promittit hiis qui in tenebris sunt revelacionem In hoc ewangelio duo tanguntur: Primo se Ihesus lucem ostendit Ego sum lux. Lectio et evangelium in hoc concordant sicut Esaias propheta promittit hiis qui in tenebris sunt revelationem In hoc evangelio duo tanguntur: Primo se Iesus lucem ostendit 287ra–va Sermo II in sabbato post Laetare (T22/7) De beata virgine Ego sum lux . Beata virgo dici potest lux mundi hoc Salomon ammirando ostendit dicens: Que est ista que progreditur quasi aurora Ego sum lux. Beata virgo dici potest lux mundi hoc Salomon admirando ostendit dicens: Quae est ista quae progreditur quasi aurora Nur der erste Abschnitt gekürzt, keine Ergänzung. 287va–288ra Johannes Felton Dominica in passione (T23). Weitgehend identisch mit dem Sermo oben, 224vb–225vb, ersetzt Schneyer 3, 242 Nr. 260. 288ra–va Feria secunda post dominicam in passione (T23/2). Si quis sitit . Lectio et ewangelium in hoc concordant sicut in lectione ab aqua Ninivite abstinebant Ista aqua viva quam Christus vult dare sicientibus non est materialis sed spiritualis Si quis sitit. Lectio et evangelium in hoc concordant sicut in lectione ab aqua Ninivitae abstinebant 288va–289rb Feria tercia post dominicam in passione (T23/3). Ambulabat Ihesus . Sicut Danielem in lectione tradentes conabantur occidere patet ex ewangelio quod quidam ex Iudeis erant maliciosi Ambulabat Iesus. Sicut Danielem in lectione tradentes conabantur occidere patet ex evangelio quod quidam ex Iudaeis erant malitiosi 289vb–290rb Feria quarta post dominicam in passione (T23/4). Opera que ego facio . Nota quod ewangelium concordat cum lectione quia oves Christi audiunt vocem eius Dominus noster qui est verus pastor duas hic ponit differencias ovium suarum et ovium dyaboli Opera quae ego. Nota quod evangelium concordat cum lectione quia oves Christi audiunt vocem eius Dominus noster qui est verus pastor duas hic ponit differentias ovium suarum et ovium diaboli 290rb–vb Feria quinta post dominicam in passione (T23/5). Ecce mulier . Nota quod lectio cum ewangelio concordat quia misericordiam quam Daniel in lectione petivit Status istius mulieris in hoc ewangelio describitur Ecce mulier. Nota quod lectio cum evangelio concordat quia misericordiam quam Daniel in lectione petivit 290vb–291ra Feria sexta post dominicam in passione (T23/6). Expedit vobis . Ewangelium et lectio in hoc concordant quia in ewangelio consilium et concilium Iudeorum fuit ad confusionem eorum Expedit vobis. Evangelium et lectio in hoc concordant quia in evangelio consilium et concilium Iudaeorum fuit ad confusionem eorum 291ra–va Sabbato post dominicam in passione (T23/7). Sublevatis Ihesus oculis . Nota sicud in lectione prophetica Iudei cogitaverunt verba et facta Christi Quia vero in presenti ewangelio de clarificacione agitur nota quod est quedam claritas Sublevatis Iesus. Nota sicut in lectione prophetica Iudaei cogitaverunt verba et facta Christi Quia vero in praesenti evangelio de clarificatione agitur nota quod est quaedam claritas 292rb–vb Johannes Felton In die palmarum (T24). Weitgehend identisch mit dem Sermo oben, 226rb–227ra, ersetzt Schneyer 3, 243 Nr. 274. 292vb–293ra Feria secunda post Palmarum (T24/2). Si exaltatus . Lectio concordat cum ewangelio quia queritur in lectione quis ambulavit in tenebris ewangelista exponit dicens significans qua morte esset moriturus Si exaltatus. Lectio concordat cum evangelio quia quaeritur in lectione quis ambulavit in tenebris evangelista exponit dicens significans qua morte esset moriturus 293ra–va Sermo secundus (T24/2). Si exaltatus . Cottidie trahit Christus peccatores ad se ad fiduciam et ad spem quando considerant Christi in cruce disposicionem videlicet caput inclinatum Si exaltatus. Quotidie trahit Christus peccatores ad se ad fiduciam et ad spem quando considerant Christi in cruce dispositionem videlicet caput inclinatum Nur der erste Abschnitt gekürzt, keine Ergänzung. 293va–294ra Feria tercia post Palmarum (T24/3). Ego quasi agnus . Lectio concordat cum ewangelio quia agnus de quo in lectione legitur in passione mactatur. Sepe Christus in scripturis agnus appellatur per innocenciam et mansuetudinem Ego quasi agnus. Lectio concordat cum evangelio quia agnus de quo in lectione legitur in passione mactatur. Saepe Christus in scripturis agnus appellatur per innocentiam et mansuetudinem 294ra–b Sermo secundus (T24/3). Hic est sanguis . O si dixisset qui pro omnibus effunditur. Omne testamentum in morte testatoris confirmatur Hic est sanguis. O si dixisset qui pro omnibus effunditur. Omne testamentum in morte testatoris confirmatur 294rb–vb Feria quarta post palmarum (T24/4). Vulneratus est . Ewangelium concordat cum lectione quia passio hodie legitur. Nota ista quarta feria curva vocatur quia hodie curvavit se Iudas Vulneratus est. Evangelium concordat cum lectione quia passio hodie legitur. Nota ista quarta feria curva vocatur quia hodie curvavit se Iudas 294vb–295rb Sermo secundus (T24/4). Hic calix . Nota quod sanguis sive passio Christi sex habet effectus. Primo ut corda nostra que sunt duriora petris ad penitenciam frangeret Hic calix. Nota quod sanguis sive passio Christi sex habet effectus. Primo ut corda nostra quae sunt duriora petris ad poenitentiam frangeret Die ursprüngliche Predigt ( Schneyer 3, 243 Nr. 280) ist stark gekürzt und überarbeitet. 295rb–296ra In cena domini (T25). Probet autem . Epistola cum ewangelio concordat quia in ewangelio exprimitur locio spiritualis per quam disponimur ad corpus Christi Probet autem. Epistula cum evangelio concordat quia in evangelio exprimitur lotio spiritualis per quam disponimur ad corpus Christi 296ra–b Sermo secundus (T25). Et cena facta . Nota quod Christus in hac cena accepit personam episcopi et servi etc Et coena facta. Nota quod Christus in hac coena accepit personam episcopi Die ursprüngliche Predigt ( Schneyer 3, 244 Nr. 282) ist stark gekürzt und überarbeitet. 296rb–297ra In die Paschenes (T26). Sicio etc.. Nota hodie fideles et devoti christiani nudis pedibus et cum silencio sine salutacione mutua singulas ecclesias et altaria visitant Sitio. Nota hodie fideles et devoti christiani nudis pedibus et cum silentio sine salutatione mutua singulas ecclesias et altaria visitant Enthält nur den ersten, modifizierten Teil der Predigt Schneyer 3, 244 Nr. 283 ( Maggioni Sermones , 486–489). 297ra–va Sermo secundus (T26). Consummatum est . Nota quod consummatum est corpus Christi consummatum est et sangwis: Primo fuit corpus eius consummatum ymmo et consumptum quia omnia ossa eius apparebant ita ut dinumerari potuissent Consummatum est. Nota quod consummatum est corpus Christi consummatum est et sanguis: Primo fuit corpus eius consummatum immo et consumptum quia omnia ossa eius apparebant ita ut dinumerari potuissent Enthält den zweiten, gekürzten Teil der Predigt Schneyer 3, 244 Nr. 283 ( Maggioni Sermones , 489–494). 297va–298ra In vigilia pasche (T27). Venit Maria Magdalena . Epistola concordat cum ewangelio quia sicut Christus in ewangelio surrexit ita monet nos apostolus ut cum ipso resurgamus. Magna est dignitas septime diei que sabatum appellatur Venit Maria Magdalena. Epistula concordat cum evangelio quia sicut Christus in evangelio surrexit ita monet nos apostolus ut cum ipso resurgamus. Magna est dignitas septimae diei quae sabbatum appellatur 298ra–va Sermo II in vigilia paschae (T27) De beata virgine Fasciculus mirre . Quia heri de passione filii tractavimus expedit ut hodie parum de matris passione tractemus Primo magnitudo amoris ibi dilectus meus secundo et magnitudo doloris Fasciculus myrrhae. Quia heri de passione filii tractavimus expedit ut hodie parum de matris passione tractemus Primo magnitudo amoris ibi dilectus meus secundo et magnitudo doloris Die Sermonesreihe wurde offenbar nach einem einheitlichen Plan bearbeitet. Insbesondere die modifizierten Incipits entsprechen dem von Johannes Felton bekannten Prinzip der Gegenüberstellung von Epistel- und Evangelienlesung, so dass er als Bearbeiter der Reihe nicht auszuschließen ist. Zu Feltons Tätigkeit als Redaktor und seinem Interesse an den Fastenpredigten des Jacobus de Voragine vgl. A. J. Fletcher, "Magnus predicator et deuotus": A Profile of the Life, Work, and Influence of the Fifteenth-Century Oxford Preacher, John Felton, in: Mediaeval Studies 53 (1991), 125–175, hier 146–148. Ein Auszug der originalen Sermonesreihe auch in Cod. Guelf. 19.8 Aug. 4°, 256r–279v. Edition der originalen Reihe in der Abfolge der Hs., zuletzt Maggioni Sermones , 1–21, 27–31, 38–46, 59–62, 68–71, 77–81, 91–95, 102–112, 131–134, 151–162, 171–188, 200–205, 212–216, 222–228, 235–239, 250–266, 279–283, 293–302, 308–319, 326–342, 361–378, 385–390, 397–403, 410–427, 435–451, 464–494, 501–511. Literatur Schneyer 3, 238–246 Nr. 196–294; Kaeppeli 2157; CALMA 7, 157f. Nr. 8. 298vb leer.

Papier

Wasserzeichen: Ochsenkopf mit Augen, darüber einkonturige Stange, darüber Stern: WZIS DE4500-PO-66869 (1412), DE2730-PO-67416 (1411), DE4500-PO-67424 (1409). Ochsenkopf mit Augen, darüber einkonturige Stange, darüber Blume: WZMA AT8900-102_25 , AT8900-102_26 (beide 1408).

94 Bl. 30 21 4 VI (252). VI–2 (262). 3 VI (298). Buch- und Schriftwesen Reklamanten Buch- und Schriftwesen Kustoden Reklamanten, Kustoden in arabischen Ziffern auf dem Fußsteg der ersten Rectoseite jeder Lage (mit Ausnahme der ersten und fünften), einige durch Beschnitt fragmentiert.

Reklamante auf Bl. 252v passt nicht zum Anschluss, Blatt- und Textverlust.

23–24 14–16 , zweispaltig (Spalten 6,5–7 cm breit), 35–48 Zeilen.

Jüngere gotische Kursive von einer Hand. Schriftarten Gotische Schriften jüngere gotische Kursive

Rubriziert, rote Lombarden. Buchschmuck Lombarden

Buch- und Schriftwesen Nota-Vermerke Buch- und Schriftwesen Marginalien Zahlreiche Nota-Vermerke und gliedernde Marginalien der anlegenden Hand.