de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print :: Faksimile in der WDB

Beschreibung von Cod. Guelf. 338 Helmst. (Die mittelalterlichen Helmstedter Handschriften der Herzog August Bibliothek. Teil II: Cod. Guelf. 277 bis 370 Helmst. Mit einem Anhang: Die mittelalterlichen Handschriften und Fragmente der Ehemaligen Universitätsbibliothek Helmstedt, beschrieben von Bertram Lesser. Wiesbaden 2022.)
Die mittelalterlichen Helmstedter Handschriften der Herzog August Bibliothek. Teil II: Cod. Guelf. 277 bis 370 Helmst. Mit einem Anhang: Die mittelalterlichen Handschriften und Fragmente der Ehemaligen Universitätsbibliothek Helmstedt, beschrieben von Bertram Lesser (im Erscheinen).
Gefördert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft im Rahmen des Programms Erschließung und Digitalisierung handschriftlicher und gedruckter Überlieferung

Propertius. Carmina priapea. Varia humanistica

Papier — 139 Bl. — 28 × 20 cm — Ferrara — 1460–1461

Papier, im Vorsatz vorn Pergament. Wasserzeichen: Dreiberg im Kreis, darüber einkonturige Stange (nicht nachweisbar, auch in Cod. Guelf. 333–335 Helmst. und 337 Helmst.). Dreiberg im Kreis, darüber einkonturiges Kreuz: (nicht nachweisbar, auch in Cod. Guelf. 319b Helmst. und Cod. Guelf. 331–337 Helmst.). Dreiberg, um 90° gedreht (nicht nachweisbar). Hirsch, halbe Figur (nicht nachweisbar). Drache: Briquet 2646 (1462, weitere Typen nicht nachweisbar). Lagen: II+1 (4)! II (8). 7 V (78). 4 VI (126). V (136). II (139)! Reklamanten, einige durch Beschnitt verloren. Vorsatzkonstruktion, identisch mit Cod. Guelf. 319b Helmst.: Vorn und hinten je zwei Bifolia Papier, davon jeweils ein Bl. als Spiegel an den Deckel geklebt, als Schutzbl. vorn ein Pergamentbl. eingefügt. Bleistiftfoliierung modern: 1139, die zur Lage gehörenden Spiegelbl. vorn und hinten ungez. Der Codex ist verbunden; die letzte Lage (127r136v) gehört laut Reklamante und Textanschluss hinter Bl. 78v. 5r6r Schriftraum: 24–27 × 15–18 cm, zweispaltig (Spalten unregelmäßig 6–8 cm breit), 48–53 Zeilen; 9r136v Schriftraum: 19 × 10–11 cm, einspaltig, 31 Zeilen, Blindliniierung, z. T. Liniierung mit braunem Strich. Der Haupttext in regelmäßiger humanistischer Kursive von Hand des Schreibers Johannes Carpensis; die Glossen von der gleichen Hand wie in Cod. Guelf. 319b Helmst. Überschriften rot, sonst Raum für Initialen und Lombarden ausgespart.

Renaissance-Einband aus der zweiten Hälfte des 16. Jh., Gestaltung identisch mit Cod. Guelf. 319b Helmst. Auf dem VD eine geprägte, z. T. mit brauner Tinte gefüllte Inskription in Capitalis quadrata: PROPERT: | MANVSCRIP:.

Herkunft: Der Codex wurde um 1460 von dem Ferrareser Notar und erfahrenen Schreiber Johannes Carpensis (Giovanni da Carpi) angefertigt. Weitere fünf vom ihm kopierte Codices sind aufgelistet bei J. W. Bradley, A Dictionary of Miniaturists, Illuminators, Calligraphers and Copyists…, Bd. 1, London 1887, ND New York 1958 (Burt Franklin Bibliographical Series 8), 194; sowie in der maßgebenden Arbeit von D. de Robertis, Iohannes Carpensis / Giovanni da Carpi, in: Tradizione classica e letteratura umanistica. Per Alessandro Perosa, a cura di R. Cardini, E. Garin, L. Cesarini Martinelli e G. Pascucci, Bd. 1, Rom 1985, 255–296 (257f., 263, 285–290, 292 und 296 Hs. genannt und beschrieben, Sigle W); D. de Robertis, Chiose ferraresi ai "Carmina Priapeia", in: Per Cesare Bozzetti. Studi di letteratura e filologia italiana, hrsg. von S. Albonico, Mailand 1996 (Testi e strumenti di filologia italiana. Strumenti 2), 37–54 (38 und 42f. Hs. genannt). Wie der bekannte "Codex Bevilacqua" (Modena, Biblioteca Estense, Est. lat. 1080, vgl. G. Bertoni, E. P. Vicini, Poeti modenesi dei secoli XIV–XV. Introduzione, antologia lirica, tavola del Codice Bevilacqua, documenti su Pietro della Rocca, Modena 1906, 29–45; Kristeller 1, 383b–384a) bietet auch diese Hs. einen vielfältigen Einblick in die Wirksamkeit des Humanistenkreises um den Herzog Borso d’Este von Modena und Ferrara (1413–1471). — Zur weiteren Geschichte der Hs. vgl. Cod. Guelf. 319b Helmst. — Der Codex gelangte vermutlich als Geschenk des Herzogs Ernst Ludwig von Pommern-Wolgast an seinen Schwiegervater, Herzog Julius von Braunschweig-Lüneburg, in die Wolfenbütteler Hofbibliothek, wo er 1614 im Gesamtkatalog des Liborius Otho (Cod. Guelf. A Extrav., p. 23 [19]) unter Nr. 15 der Poëtae Graeci, Latini Gallici etc. als Propertius Aurelius Nauta manuscriptus. Ibid. Publii Maronis Virgilii Mantuani Priapeia manuscripta 1460. Ibid. Virgilii vita et Epitaphium. Item Epitaphium et aliae variae orationes et scripta variorum autorum aufgeführt ist. — Seit 1618 in der Universitätsbibliothek Helmstedt, 1644 in deren Handschriftenkatalog (Cod. Guelf. 27.2 Aug. 2°, 29r–v) als Propertius. Tribrachi Mutinensis Carmen ad Thomam Cambiatorem Bononiensem. Virgilii Priapea. Vita Virgilii Maronis. Titi Vespasiani Strozze Carmen ad Illustrissimum Virginem Blancam Mariam Estensem. Ludovici Carbonis Oratio in funere Johannis Herculis, cum aliis aliquot carminibus & orationibus, in Bretter, roth aufm Schnitt unter den Miscellanei MSSti in folio nachgewiesen. Auf dem VS die entsprechende Signatur Misc. 16. Im Handschriftenverzeichnis von 1797 (BA III, 52) unter Nr. 266 beschrieben.

F. Bessel, Miscellaneorum philologico-criticorum syntagma…, Amstelaedami 1742, XIII–XIV (ex manuscripto bibliothecae Iuliae).Ebert Nr. 146, 451, 567, 637, 638, 704, 729, 923. — Ebert Handschriften, 30. — Heinemann Nr. 373. — Sottili, 363–369 (611–617) Nr. 193. — Schneider Vergil, 52f. Nr. H 23.

Bl. 1r4v leer.

5ravb Titus Vespasianus Stroza: Epicedium Philloroes amicae (Eroticon liber VI,12). [Q]uo miser usque tuos celabis Tite dolores | Egraque mens tacitum quo premet usque malum … — … Crudeles nimium divi crudelia fata | Perdere que tantum sustinuere decus.Finis‹. Druck (u. a.): Strozii Poetae Pater et Filius, Venetiis 1513, 81r–84v (separate Foliierung des Eroticon); A. della Guardia, Tito Vespasiano Strozzi. Poesie latine tratte dall'Aldina e confrontate coi codici, Modena 1916, 172–178. Literatur: Walther I 16225; Bertalot IHL I 5177; A. Tissoni Benvenuti, Prime indagini sulla tradizione degli "Eroticon libri" di Tito Vespasiano Strozzi, in: Filologia Italiana 1 (2004), 89–112.

5vb Gregorius de Tipherno: Elegia de vitae fragilitate. ›De miseria humana carmen‹. Ecce sumus pulvis sumus ecce miserrima tellus | Et nostri fugiunt ut levis aura dies … — … Unde igitur fastus venit unde superbia nobis | Quos fatum preter tot mala triste rapit. Druck: GW 11506, Bd. 1, 16rv; Hoc volumine haec continentur P. Gregorii Tipherni poetae illustris opuscula…, Argentorati 1509 (VD16 G 3140), unfol.; A. Severi, Ecce sumus pulvis … Per un epigramma sulla brevità della vita attribuito a Petrarca, in: Ders., Leggere i moderni con gli antichi e gli antichi coi moderni: Petrarca, Valla e Beroaldo, Bologna 2017, 73–98, Text 96 (mit dieser Hs., 83 genannt, Sigle W). Literatur: Walther I 5157; Bertalot IHL I 1431; CALMA 4, 462 Nr. 6 (auch für alle folgend genannten Gedichte).

6ra–b Encomion Borsi Estensis de protectione poetarum doctorumque quorumdam. [P]risca suum cantent augustum secula priscis | Vatibus assiduis plurimus ore sonet … — … Perge pater rerum sancte virtutis amator | Alter eris terre Caesar in orbe tue. 46 Distichen. Der Verf. vergleicht den Musenhof des Borso d'Este mit der Förderung der römischen Dichter durch Caesar und Augustus und nennt die wichtigsten, z. T. in dieser Hs. versammelten Literaten des Modeneser Hofes. Bislang nur in dieser Hs. nachgewiesen, ungedruckt. Zu weiteren derartigen Werken vgl. T. Haye, Borso d’Este (1413–1471) und die Idee einer panegyrischen "Borsias": der "Liber de laudibus Borsi" des Alberto von Vercelli, in: Journal de la Renaissance 5 (2007), 243–266. – 6v8v leer.

9r75r Sextus Propertius: Elegiarum libri IV. ›Propertii Aurelii Nautae Liber monobyblos ad Tullum feliciter Incipit. Lege foeliciter‹ … — … ›Finis. Laus deo Iesu et beatissime virgini Marie Hieronymoque et omnibus sanctis‹. Propertii Aurelii Nautae ad Cynthiam monobyblos explicit sexto idus Iulii anno 1461 [10.7.1461] per me Ioannem Carpensem Ferrariae. Bene vale qui legeris. (Colophons 9182). 15r die Elegien 1,11 und 12 kontrahiert ebenso 20r 1,20 und 21. 24v nach 2,7,12 Beginn einer neuen Elegie; 41r die Elegein 2,33 und 34 kontrahiert. 67r nach 4,5,10 Beginn einer neuen Elegie; ebenso 70r nach 4,8,28. Zu den Tituli s. jetzt G. R. Herrera, The Metatext of Propertian Manuscripts: Vaticanus Palatinus Latinus 1652 and Scorialensis g.III.12*, in: Scriptorium 65 (2011), 123–136 (134f. Hs. genannt, Sigle t, fälschl. nach Heinemann-Nr. zitiert). Auch in Cod. Guelf. 224 Gud. lat., 1r–71r (der älteste und einer der besten Codices); Cod. Guelf. 65.2 Aug. 8°, 89v–169r. Druck (u. a.): Sex. Propertii Elegiarum libri IV, hrsg. von R. Hanslik, Leipzig 1979 (X Hs. genannt, Sigle t). Literatur: Th. Struve, Varianten der Helmstädter Handschrift des Properz, in: Philologus 13 (1858), 387–394; L. Swoboda, Die handschriftliche Überlieferung des Properz, Phil. Diss. Wien 1963, 8f. (Hs. genannt); J. L. Butrica, The Manuscript Tradition of Propertius, Toronto 1984 (Phoenix. Supplementary Volume 17), 325–329 Nr. 138; Schaller/Könsgen 3282; S. Gavinelli, The reception of Propertius in late antiquity and neolatin and renaissance literature, in: Brill's Companion to Propertius, edited by H.-C. Günther, Leiden, Boston 2006 (Brill's companions in classical studies), 397–415 (407f. Hs. genannt).

75r76v Auctoritates variae Propertii elegias illustrantes. Die durch Rubriken gegliederte Textcollage enthält als Anhang zu den Elegien des Properz folgende Versatzstücke: ›Divi Caesaris carmen ut quidam volunt‹ (Mart. epigr. 8,46); (75rv) ›Martialis coquus de Silo Italico‹ (Mart. epigr. 7,63); (75v) ›Ovidius Naso de thalamo somni‹ (Ov. Met. 11,592–615). Auf Bl. 76r sind in Prosa eingefügt eine Passage über vier Namen Apolls (Non nulla traduntur Apollinis vocabula quae haud temere illi tribui solent … quartum ex satis fructum finemque colligere), über die Seelenlehre der Stoiker (Stoici quondam animi partem praestantissimam esse aiunt … atque habitaculum humanus vertex atque cerebrum) und eine Liste der römischen coronae militares (laurea, civica, muralis, obsidionis) nach Gell. 5,6. (76rv) folgen unmittelbar darauf die auch in anderen italienischen Properzcodices tradierten Erläuterungen zum Monobyblos-Begriff, hier allerdings in abweichender Reihenfolge: Zunächst ›Ovidius Naso in libro de remedio amoris‹ (Ov. Rem. am. 763–764) und ›Ovidius Naso in libro de tristibus‹ (Ov. Trist. 5,1,17), erst dann die sonst zu Beginn stehende Erläuterung: Dicitur autem monobyblos a monos quod est unus vel solus et byblos iuncus marinus sed hic ponitur pro libro quia in iuncis scribebant antiqui et inde monobyblos id est liber de una persona compositus quia de Cynthia fere ubique loquitur. (76v) folgen unter der Rubrik ›Martialis in fine operis sui sic ait‹ das aus Mart. epigr. 14,189,1 und epigr. 8,73,5 kompilierte Schlussdistichon und die Rubrik ›Finis laus deo.‹ Vgl. dazu. C. Hosius, Die Handschriften des Properz, in: Rheinisches Museum für Philologie NF 46 (1891), 577–588, hier 587f.; D. F. S. Thomson, Propertius, Sextus, in: Catalogus translationum et commentariorum: Mediaeval and Renaissance Latin translations and commentaries. Annotated lists and guides, Bd. 9, hrsg. von V. Brown u.a., Washington, D.C. 2011, 153–246, hier 203 (der Text der Prosaerläuterung ist jeweils mit abgedruckt).

76v78v, 127r Tribracchus Mutinensis: Epistula metrica ad Thomam Cambiatorem Bononiensem. ›Tribrachus Mutinensis poeta insignis domino Thome cambiatori Bononiensi musarum alumno salutem plurimam dicit‹. Forsitan expectas ut littera nostra salutem | Afferat et Tribrachi nuntiet acta tui … — … (127r) Tu modo vive precor felix tranquillus in alto | Compositus quo vir dignus es esse loco. Ἔρρωσο πάντων ἐμοὶ φίλτατε. Auf Bl. 76v in marg. eine etymologische Erklärung zu cocytus in Z. 7: Κωκΰω. Auf dem Fußsteg von 78r der Theokritvers Ἐλπίδες ἐν ζωοῖσιν ἀνέλπιστοι δὲ θανόντες [Theocr. idyll. 4,42]spes in vivis desperati autem sunt mortui. Ob der Vers zum Gedicht gehörte, als Marginalie bereits in der Vorlage vorhanden war oder vom Schreiber hinzugefügt und übersetzt wurde, kann nicht mehr entschieden werden; vgl. zu den griechischen Zusätzen auch de Robertis Iohannes Carpensis (s. oben), 290 mit Anm. 88. Der Schluss des Textes wiederholt die letzten vier Zeilen und befindet sich durch einen Bindefehler jetzt am Beginn der letzten Lage des Codex. — Der ungedruckte Text ist wie die übrigen in dieser Hs. tradierten Werke des Tribrachus bislang nur hier nachgewiesen; der Vermerk bei G. Tiraboschi, Biblioteca Modenese o notizie della vita e delle opere degli scrittori natii degli stati del serenissimo Signor Duca di Modena…, Bd. 5, Modena 1784, 295, bezieht sich auf die Angaben von Friedrich Bessel (s. oben) und damit auf diese Hs. Vgl. außerdem: A. della Guardia, Gaspare Tribraco de’Trimbocchi, maestro modenese della seconda metà del secolo XV, Modena 1910, 77–84; G. Venturini, Un umanista modenese nella Ferrara di Borso d'Este: Gaspare Tribraco, Ravenna 1970 (Il portico. Biblioteca di lettere ed arti 32); E. Zsupán, Die Bibliotheca Corviniana im Kleinen. Beschreibung der lateinischen Corvinen der Bayerischen Staatsbibliothek, in: Ex Bibliotheca Corviniana. Die acht Münchener Handschriften aus dem Besitz von König Matthias Corvinus. Begleitband zur Schatzkammerausstellung der Bayerischen Staatsbibliothek "Die Münchener 'Corvinen'-Handschriften im UNESCO-Weltkulturerbe" vom 30. Januar – 24. Februar 2008, hrsg. von Ders. und C. Fabian, Budapest 2008 (Bavarica et Hungarica 1. Supplementum Corvinianum 1), 69–106, hier 88 (zur Corvine München, BSB, Clm 341, 58r–64v); CALMA 4, 75 Nr. 4 (zitiert diese Hs. nach Tiraboschi als verloren).

79r88r Carmina priapea. ›Publii Virgilii Maronis Mantuani poetae Priapeia incipit‹ … — … ›Finis‹. Publii Virgilii Maronis poete inter omnes latinos excellentis Priapeia explicit per me Joannem Carpensem die 15 Novembris 1460. Bene vale qui legeris. (Colophons 9182). Enthält die Carmina 1–81. Die Carmina 4 und 5, 6 und 7, 25–27, 29 und 30, 34 und 35, 62 und 63 sind kontrahiert, ebenso 69–71 und die ersten beiden Verse von 72, einen weiteren Teil bilden die beiden letzten Verse von 72 mit 73 und 74. Der gesamte Text ist mit zahlreichen Interlinearglossen und Marginalscholien von Schreiberhand kommentiert. Aus zwei Glossen auf dem Kopfsteg von Bl. 79r geht hervor, dass Johannes Carpensis die Dichtung aus einem illuminierten Codex kopiert haben muss: Hic in alio codice erat pictus priapus mentulam tensam in manu tenens a cuius ore patulo hec verba exibant: Pedicabere fascino pedali (links); Hic autem erat picta in codice ipso una mulier habens in manu pannos levatos et vulvam demonstrans ac ore hec verba proferens: Cum cunno mihi mentula est vocanda (rechts); Schneider Vergil, 53, geht fälschlich von zwei Codices als Vorlage aus. Das einleitende Scholion (Priapus iuvenis de civitate Lansaco [!] Hellesponti de qua propter magnitudinem membri virilis expulsus est ) fast identisch in Cod. Guelf. 10.9 Aug. 4°, 47r. Zu Parallelüberlieferung und Ausgaben (worin diese Hs. jeweils genannt und benutzt wird) vgl. bei Cod. Guelf. 336 Helmst., 151v–160v. Literatur: V. Buchheit, Rezension zu: Carmina ludicra Romanorum: Pervigilium Veneris. Priapea, hrsg. von E. Cazzaniga, Torino 1959, in: Gnomon 35 (1963), 34–38 (36 Hs. genannt); F.-R. Hausmann, Carmina priapea, in: Catalogus translationum et commentariorum. Medieval and Renaissance Latin Translations and Commentaries. Annotated Lists and Guides, Bd. 4, hrsg. von F. E. Cranz und P. O. Kristeller, Washington, D. C. 1980, 423–450 (426 Hs. genannt); C. Goldberg, Carmina Priapea. Einleitung, Übersetzung, Interpretation und Kommentar, Heidelberg 1992 (44f. Hs. genannt); de Robertis Chiose ferraresi (s. oben), 38 und 42f. (Hs. genannt).

88v Epigrammata III. Walther I 10825, 1304, 11642 (jeweils Hs. genannt). In dieser Zusammenstellung bislang nur in dieser Hs. nachgewiesen.

88v96r Vita Vergilii quae Donati aucti dicitur. ›Virgilii Maronis Civis Mantuani Incipit Vita‹. Virgilius Maro parentibus modicis fuit et praecipue patre Marone … — … quisque finis fuerit nec minus etiam in Eneide. ›Finis‹. Weitgehend textidentisch in dem etwa gleichzeitigen, ebenfalls aus Italien stammenden Cod. Guelf. 24.4 Aug. 4°, 49r–56v; mit einer kurzen Ergänzung im separat foliierten handschriftlichen Teil des Mischbandes 27.6 Poet. 4°, 1r–8v. Das im Text überlieferte Hexastichon auch in Cod. Guelf. 332 Helmst., 336r. Edition: Vitae Vergilianae, rec. J. Brummer, Leipzig 1912, 1–38 (mit dieser Hs., XI und XXI genannt); Vitae Vergilianae antiquae, recensuerunt G. Brugnoli et F. Stok, Romae 1997 (Scriptores Graeci et Latini consilio Academiae Lynceorum editi), 71–135 (mit dieser Hs., XX genannt, Sigle Ef).

96v Epigrammata III. ›Martialis‹. Enthält die Epigramme Mart. spect. 3, 6 (5) und 7 (6).

97r Gregorius de Tipherno: Carmen in Vergilium vatem. ›Gregorii Tipherni in statuam Virgilii carmen‹. Smyrna suo tantum si se se iactat Homero | Virgilium quo se Mantua iactet habet … — … Ergo viri totidem vivet per secula nomen | Per quot celestis sydera motus agent. Vier elegische Distichen. Druck: GW 11506, 19v; VD16 G 3140, unfol. Literatur: Walther I 18360; Bertalot IHL I 6009.

97r Gregorius de Tipherno: Epitaphium in Thomam Moronum. ›Eiusdem Epitaphium in Morem [!]‹. Hic situs est Thomas Moronum sanguinus [!] unus | Junior heu pietas mortuus ante patrem … — … Dignus ob ingenium qui multos viveret annos | Dignus et a longa posteritate coli. Fünf elegische Distichen. Druck: GW 11506, 17v; VD16 G 3140, unfol. Literatur: Walther I 8112; Bertalot IHL I 2293.

97r Gregorius de Tipherno: Epitaphium in Sabellum. ›Eiusdem Epitaphium in Sabellum‹. Optime mutasti vitam cum morte Sabelli | Vita vel est potius morte secuta tua … — … Nunc et in excelsa celi regione locatus | Cum superis nectar pascis et ambrosiam.Finis‹. Drei elegische Distichen. Druck: GW 11506, 17r; VD16 G 3140, unfol. Literatur: Walther I 13393; Bertalot IHL I 4057.

97v Tribracchus Mutinensis: Carmen in librarium. ›Tribrachus Mutinensis improperationis causa in librarium nimium precium de scriptura exigentem‹. En quo nam miseri quo nam venere poetae | Si vacat hoc facinus triste Guarine lege … — … Si minus ornato formata caractere scribam | Ipsa mea scribam qualiacumque manu. Neun Distichen. Ungedruckt, bislang nur hier nachgewiesen, vgl. CALMA 4, 75 Nr. 4.

97v98r Tribracchus Mutinensis: Excusatio metrica ad Borsum Estensem. ›Tribrachi excusatio ad divum Borsum ducem quod carmina sua non sint scripta in bona charta neque miniata‹. Quod neque membranam studioso pumice levem | Nec caput aurata fronte libellus habet … — … Dii mihi ob hoc utinam prestent bona numina queso | Ut tibi quo deceat carmen honore feram. Fünf Distichen. Ungedruckt, bislang nur hier nachgewiesen. Literatur: Venturini Un umanista modenese (s. oben), 51f. (Carmen nach dieser als verloren geglaubten Hs. genannt); CALMA 4, 75 Nr. 4.

98r Tribracchus Mutinensis: Carmen ad Guilelmum Macrum pictorem. ›Tribrachus Mutinensis in Guilielmum Macrum pictorem optimum civem Ferrarie‹. Ut Macer es macra sic dignus imagine vives | Semper et exemplum posteritatis eas … — … Tantum pictura calamoque excedis ut ista | Par tibi sit nemo quisquis in arte valet. Zwei Distichen. Der Adressat Guilelmus Macrus (Guglielmo Giraldi, 1445–1490) war Buchmaler in Ferrara (Dizionario biografico degli Italiani, Bd. 56, Rom 2001, 447–452). Nach den Angaben bei F.-A. Zaccaria, Annali letterari d'Italia sotto la protezione del serenissimo Francesco III. duca di Modena, Bd. 3, Modena 1764, 671, befand sich ein Codex mit einer weiteren Abschrift des Epigramms im Privatbesitz des Ferrareser Gelehrten Giovanni Andrea Barotti (1701–1772, vgl. Dizionario biografico degli Italiani, Bd. 6, Rom 1964, 485–487). Über den Verbleib dieses Codex ist nichts bekannt. Vgl. zur vorliegenden Hs. CALMA 4, 75 Nr. 4.

98r Tribracchus Mutinensis: Epistula metrica ad Nicolaum Boniiacobi. ›Tribrachus ad Boniiacobum Patavinum poetam clarum‹. Nescio quis rumor de te mihi perculit aures | Esse aut Aonidum te Nicolae decus … — … Hec si resciero per te divine poeta | Percutis aeternae foedus amicitiae. 10 Distichen. Ungedruckt. Bei Bertalot IHL I 3564 nach der Parallelüberlieferung in Florenz, BRi, Ms. 1207, 72v, Leonardo Dati (1408–1472) zugeschrieben.

98v99r Baptista Guarinus: Praeconium Veneris. ›Clari Poetae Baptiste Guarini carmen de natura et proprietate Cupidinis‹. Perdiderat natum genetrix Cytherea vagantem | Anxia sollicito quem dum per compita passu … — … Telaque gnossiacosque arcus pictamque pharetram | Noxia dona time quicquid tetigere perurunt. Druck (u. a.): GW 11598; M18977, o Ivao IIrb; Opera Luciani Philosophi luculentissimi, Mediolani 1504, 46r–v (unter den Werken Lukians). Literatur: Bertalot IHL I 4231; CALMA 1, 626 Nr. 55.

99r Hildebertus Lavardinensis: Epitaphium Lucretiae. ›Ovidii Nasonis Epitaphium‹. Cum foderet gladio castum Lucretia pectus | Sanguinis e[s]t torrens egrederetur ait … — … Quam bene producti per me post fata loquentur | Alter apud manes alter apud superos. Edition: PL 171, 1447A; Hildebertus Cenomannensis, 9f. Nr. 19. Literatur: Walther I 3614; Schaller/Könsgen 3030; CALMA 6, 161 Nr. 119.

99v101v Titus Vespasianus Stroza: Encomion Blancae Estensis (Eroticon liber VI,4). ›Illustrissime ac pudicissime virginis domine Blance Marie Estensis Titus Vespasianus Strozza salutem plurimum dicit‹. Emula Pieridum et magne certissima cura | Palladis Estensem virgo que tollis ad astra … — … Prospiciunt sed qui pugnant meruere coronas. Druck: Strozii Poetae (s. oben), 73r–75r (separate Foliierung des Eroticon); della Guardia Tito Vespasiano Strozzi (s. oben), 158–162. Literatur: Bertalot IHL I 103.

101v Titus Vespasianus Stroza: Carmen ad Carolum amicum suum (Eroticon liber VI,11). Si vigiles cure subitus si Karole pallor | Si crebros gemitus edere pauca loqui … — … Illa tenebit erunt donec vaga sydera celo | Donec erit tellus equora donec erunt. Druck: Strozii Poetae (s. oben), 81r (separate Foliierung des Eroticon); della Guardia Tito Vespasiano Strozzi (s. oben), 171f. Literatur: Bertalot IHL I 5899.

102r Encomion Borsi Estensis Priamo gloriosior laudati. Si fuit imperio Priami dignissima forma | Si dignas habuit sceptra tenere manus … — … Illum Dardanius sed te stupet Italus orbis | Illum Troia canit te Latiale solum. Fünf Distichen, worin Herzog Borso d'Este mit dem mythischen Troianerkönig Priamos verglichen wird. Ungedruckt, bislang nur in dieser Hs. nachgewiesen.

102r Encomion Borsi Estensis principis pace regentis. Fortem forte tenent vigilantem heroa sub armis | Quique frequens rigidi martis in arma ruat … — … Qui velut ipse facis Mutine dux inclyte Borsi | Pace sedens populos servat et auget eos. Sieben Distichen. Ungedruckt, bislang nur in dieser Hs. nachgewiesen.

102rv De laude temporis praesentis versus XIV. Felices nostro felices tempore quorum | Divitias et opes angulus omnis habet … — … O hominum ignare mentes o pectora ceca | Omnibus est virtus anteferenda bonis. Sieben Distichen. Ungedruckt, bislang nur in dieser Hs. nachgewiesen.

103r108r Ludovicus Carbo: Oratio funebris pro Johanne Hercule Veronensi. ›Ludovici Carbonis oratoris clari oratio in funere clarissimi philosophi et singularis medici magistri Iohannis Herculis habita‹. Cum mecum ipse considero humani generis imbecillitatem patres amplissimi non iniusta mihi videtur interdum fuisse Th[e]ophrasti philosophi querimonia … — … Christo animam sancta relligione dedi. ›Finis‹. Anders als in den übrigen Textzeugen sind die fünf Epigramme des Hieronymus Guarinus nicht einfach angehängt, sondern mit eigenen Überschriften in den Text integriert: 106rv das Epigramm Bertalot IHL I 6259, anschließend Bertalot IHL I 1995 (mit der Überschrift ›vel alio modo‹) und Bertalot IHL I 6050 (mit der Überschrift ›vel tercio‹). 107v108r stehen am Schluss des Textes die Epigramme Bertalot IHL I 4029 (›Quartum Epigramma‹) und Bertalot IHL I 5758 (›Quintum Epigramma‹). Zum gesamten Text vgl. Bertalot IHL II 3496.

108r Invectiva metrica in calumniatores defuncti Johannis Herculis. Propter eos feci qui stercora foeda cacantes | Non possunt merdam continuisse suam … — … O quales risus mecum pater ipse dedisses | Si tales nugas auribus acciperes.Finis‹. Fünf Distichen. Ungedruckt, bislang nur in dieser Hs. nachgewiesen.

108r109r Carolus I Siciliae rex: Epistula ad Petrum III Aragoniae regem. ›Epistola Karoli regis Siciliae Petro regi Aragonum‹. Karolus dei gratia rex Siciliae ducatus Apuliae principatus Capuae Andigaviae provinciae et Folcarii comes Petro quondam illustris viri domini regis [!] Aragonum. Si de sane mentis consideratione librata lance iustitiae tuum appendisses consilium … — … et qui se non poterunt a potentia magnifici nostri exercitus absentare. ›Finis‹. Meist als Brief XXXVIII im ersten Buch der großen sechsteiligen Redaktion der Briefsammlung des Petrus de Vinea überliefert. Auch in Cod. Guelf. 367 Helmst., 75r–v. Druck (zuletzt): Rerum Italicarum Scriptores ab anno aerae Christanae 500 ad 1500 quorum potissima pars nunc primum in lucem prodit ex Ambrosianae, Estensis, aliarumque insignium bibliothecarum codicibus…, Bd. 10, hrsg. von L. A. Muratori, Mailand 1727, 834f.; Petrus de Vinea, Friderici II Imperatoris epistulae, hrsg. von J. R. Iselin, Basel 1740, ND eingel. von H.-M. Schaller, Hildesheim 1991, 222–224; MGH Staatsschriften 5/2, 291f.

109r110v Petrus III Aragoniae rex: Epistula ad Carolum I Siciliae regem. ›Hic receptis ab Aragonum rege litteris regi Karolo in hac forma responsum transmisit‹. Petrus dei gratia Aragonie et Sicilie rex Karolo Andigavie provincie et Folcarii comiti. De magna cordis arrogantia superba manavit epistola que in singulis suis partibus cimbalis coruscationis visa est ignes evomere … — … quid tibi interitus regum profuerit et effusio sanguinis innocentum. ›Finis‹. Meist als Brief XXXIX im ersten Buch der großen sechsteiligen Redaktion der Briefsammlung des Petrus de Vinea überliefert. – 109v Scholie des Glossators: Iste rex Francie fuit Ludovicus IX quem Bonifacius papa sanctorum ascripsit cathalogo. 110r irrtümlich der Schluss des vorhergehenden Textes wiederholt und vom Schreiber selbst in marg. durch Anstreichung und doppeltes vacat getilgt. Auch in Cod. Guelf. 367 Helmst., 75v–76r. Druck (abweichend): Rerum Italicarum Scriptores (s. oben), 835–838; Petrus de Vinea (s. oben), 224–229; MGH Staatsschriften 5/2, 8287. Literatur: Codice diplomatico dei re Aragonesi di Sicilia…, Bd. 1: Anni 1282–1290, hrsg. von G. LaMantia, Palermo 1917 (Documenti per servire alla storia di Sicilia, Serie 1: Diplomatica 23), 53–56.

110v111r Jacobus Ziliolus: Epistula ad Bartholomaeum de Mella (Venedig, 9.2.1422). ›Litterae transmisse viro commendabili et egregio Bartholameo [!] de Lamella illustris domini marchionis Estensis Referendario etc.Pater et domine mi appulimus Lauretum die sabbati hora quasi sexta ulterius quidem ob nimietatem ventorum cum decretum esset venire … — … ad hanc diem bene se habent. Valete. Me vobis commendo et domine mee domine Constantie. Datum Venetiis die nono Februarii 1422. ›Vester Iacobus Zilioli etc.‹ Der Adressat, Bartolomeo della Mella († 1425), war Sekretär am Hof der Este in Ferrara, vgl. zu ihm G. Bertoni, Guarino da Verona fra letterati e cortigiani a Ferrara (1429–1460), Genève 1921 (Biblioteca dell’Archivum Romanicum. Ser. 1: Storia, Letteratura, Paleografia 1), 9–11. Ungedruckt, bislang nur in dieser Hs. nachgewiesen.

111v115r Ludovicus Carbo: Carmina et Epigrammata. Die geschlossene Sammlung enthält im einzelnen folgende Stücke:
(111v112v) ›Ludovici Carbonis poete carmen ad discipulos incipit‹. Quaeritis o socii carique rogatis amici | Quando meum faciam nobile principium … — … Rara quidem donec nos autem semper egemus | Nec meus umquam animus anxietate caret.Finis‹. 43 Distichen, ungedruckt, vgl. dazu Bertalot IHL I 4620.
(112v113r) ›Ludovici Carbonis poetae carmen in Ludovicum Casellam Reforendarium [!] Illustrissimi domini Borsii ducis et in caeteros eius Cancellarios et primo ad Ludovicum‹. Leguleos inter positus Ludovice Casella | Utrumque ingenio vincis et eloquio … — … Nullaque iura tibi facundia nulla resistit | Tanta Ludovico gratia porrigitur. Drei Distichen. 112v in marg. rubrizierte Notiz: ›Cum composita fuere hec carmina per ipsum Ludovicum Carbonem Ludovicus Casella erat infra dominum Hannibalem Gonzagum et dominum Laumedontem Sacratum ambos iuris consultos ergo cum dicat 'Leguleos' vult dicere quod paucas leges scribant quia 'leguleus' est vocabulum diminutivum.‹ Zum Text vgl. Bertalot IHL I 3012.
(113r) ›Carmen in eundem Ludovicum Casellam‹. Fingere mortalem statuens natura beatum | Exemplum statuit te Ludovice sibi … — … In te est integritas et summa modestia morum | Ergo te servent fata severa diu. Vier Distichen, vgl. dazu Bertalot IHL I 1781.
(113r) ›Ad Philippum Bendedeum cancellarium‹. Quis non Bendedeum veneretur iure Philiphum [!] … — … Patrono multi nam caruere bono. Zwei Distichen, vgl. dazu Bertalot IHL I 5097.
(113r) ›Ad Aristotelem Bruturium cancellarium‹. Semper Aristoteles scribit nunquam ve quiescit … — … Humano generi lumina multa dedit. Zwei Distichen, vgl. dazu Bertalot IHL I 5579.
(113r) ›Ad Constantinum de Lardis cancellarium‹. Constantinus amat libros et lectitat illos | Corrigit emendat et sine labe facit. Ein Distichon, vgl. Bertalot IHL I 818.
(113r) ›Ad Franciscum Libanorium cancellarium‹. Dat responsa ducis Libanorius atque petentes | Dimittit multos hylares multos quoque moestos. Ein Distichon, vgl. Bertalot IHL I 1085.
(113r) ›Ad Victorem Pavonem cancellarium‹. Quocumque incedit sequitur vestigia Victor | Principis et multa sedulitate viget. Ein Distichon, vgl. Bertalot IHL I 5195.
(113v) ›Ad Ioannem Compagnum cancellarium‹. Ducitur immenso Compagnus laudis amore | Est lingua promptus acer et ingenio.Finis‹. Ein Distichon, vgl. Bertalot IHL I 1309.
(113v) Carmen ad discipulos. Nunc ego venalis nunc nostras vendere merces … — … Qui mihi plus dederit me prior accipiet. Zwei Distichen, vgl. Bertalot IHL I 3807.
(113v) ›Ad Lelium‹. Admirare meas nugas et carmina Leli | Non verum sed te dicere cogit amor … — … Nunc video quantum regina pecunia possit | Illa animum a curis solvere sola potest. Fünf Distichen, vgl. Bertalot IHL I 83.
(113v) ›Carmen in festo Sancti Martini‹. Parcite iam studiis iam bacchanalia suadent | Sic Martine iubes sic iam Dyonisia poscunt … — … Ut possint omnes avidum discendere ventrem | Atque importunum stomaci satiare barathrum. Vier Distichen, in den Repertorien nicht nachgewiesen.
(113v) Carmen ad Paulum Costabilem. Fac mihi sint num[m]i faciam tibi carmina mille … — … Ex auri vena profluit ingenium. Zwei Distichen, vgl. Bertalot IHL I 1679.
(114r) ›Carmen Epitaphion in Jacobum Bonleum 1460 Novembris [!]‹. Aspera Bonleum fleverunt saxa Iacobum | Omnis morte tua Ferraria ingemuit … — … Heu heu dura nimis fata eripiustis acerbum | Cum laetos animos prima iuventa daret. Sechs Distichen, vgl. Bertalot IHL I 317.
(114r) ›Ad amicum‹. Miraris quid solus eam nunquam sum ego solus … — … Dum modo numatus [!] non ego solus ero. Zwei Distichen, vgl. Bertalot IHL I 3363.
(114r) ›Ad amicum‹. Hoc mihi praecipuum et summum decus esse putarem | Dicere si possem nil nisi quod Cicero. Ein Distichon, fehlt in den Repertorien.
(114r) ›Carmen‹. Carmina quottidie faciam si carmina prosint | Sed nisi sint numi [!] deficit ingenium. Ein Distichon, vgl. Bertalot IHL I 592.
(114r) ›Carmen‹. Frigora coeperunt invadere corpora nostra … — … Et focus assiduis et dulcia munera Bacchi. Vier Hexameter, vgl. Bertalot IHL I 1889.
(114v) ›Carmen non laudans paupertatem‹. Qui lucrosa mihi monstraret tempora preco | Hunc ego consequerer noctesque diesque libenter … — … Est opus argenti multum inveniamus et auri | Quo sine nil factum est sine quo non vivitur apte. Sieben Hexameter, vgl. Bertalot IHL I 4844.
(114v) Epigramma I de arte poetica. Ut versu prestes prestes sermone soluto | Nil prohibet fervens si modo sit studium. Ein Distichon, vgl. Bertalot IHL I 6531.
(114v) Epigramma II de arte poetica. Non ego nunc possum sine dulci vivere versu | Sed vellem vero versu versare puellas. Ein Distichon, vgl. Bertalot IHL I 3656.
(114v) Epigramma III de arte poetica. Quam dulci versu faciunt cantare ducati | Hi superant cygnos syrenum carmina vincunt. Ein Distichon, vgl. Bertalot IHL I 4652.
(114v115r) ›Carmen in fratrem Iacobum de la Marchia‹. Quis non divini rapiatur amore Iacobi | Quis non ardenter afficiatur ei … — … Continget nobis miracula multa videre | Morte sua fiet clarior ipsa fides.Finis‹. 19 Distichen, vgl. Bertalot IHL I 5098.
(115r) ›Petit Num[m]os‹. Carmina quisque probat sed non exponere num[m]os | Quisquam amat auxiliumque piis praestare poetis … — … Et facite ut possint bona carmina condere vates | Felicesve queant ad sydera tollere cantus. Fünf Hexameter, vgl. Bertalot IHL I 602. Mit zwei Ausnahmen sind alle Carmina der Sammlung, z. T. in gleicher Abfolge, bislang nur noch in dem Codex Venedig, BNM, Marc. lat. XII 137 (4451) (Kristeller 2, 258) nachgewiesen und sämtlich ungedruckt.

115v118r Lucianus Samosatensis: Dialogus de principatu Scipionis (= Dialogi mortuorum XXV) interprete Johanne Aurispa. ›Scipionis minoris Affricani Alexandri Magni Macedonis et Hannibalis bellicis in rebus ducum prestantissimorum contentio de presidentia apud Minoem apud inferos iudicem a domino Iohanne Aurispa ex historia Dionis ex greco in Latinum versa et traducta incipit‹. Cum in rebus bellicis semper ceteris vero animi virtutibus aliqua aetate cunctis gentibus Romanos prestitisse … — … et tercius Hannibal neque hic quidem spernendus est. Auch in Cod. Guelf. 24.5 Aug. 4°, 90r–93v. Druck (u. a.): GW M19013, 41v–45r; M19084, 1r3r u. ö.; Opera Luciani Philosophi (s. oben), 28v–29v (ohne Vorrede); L. Luciani Samosateni Dialogi, qui infrascripto carmine suis nominibus explicantur…, Lipsiae 1518 (VD16 L 2972), AiirBr (ohne Vorrede). Literatur: L. De Faveri, Le traduzioni di Luciano in Italia nel XV e XVI secolo, Amsterdam 2002 (Lexis Research Tools. Serie in 4°, 4), 111–147; Bertalot IHL II 3385, 11776.

118rv Caius Suetonius Tranquillus: Vita Horatii. ›Vita Horatii Flacci‹. Horatius Flaccus Venusinus patre ut ipse tradit libertino et exauctionum coactore ut vere creditum est … — … Esquiliis iuxta Mecenatis tumulum. Druck (leicht abweichend): Opera Q. Horati Flacci, iterum rec. F. Klingner, Leipzig 1950, 1*–4*. Literatur: B. Munk Olsen, L'Étude des auteurs classiques latins aux XIe et XIIe siècles, Bd. 1–4,1, Paris 1982–2009 (Documents, études et répertoires) 1, 429 Nr. 109.

118v Vita Horatii. ›Item vita Horatii‹. Horatius Publius dubium est utrum [Apulus] an etiam Venusinus fuerit … — … impatiens enim libidinis fuit. Mit identischem Incipit und Explicit in Città del Vaticano, BAV, Vat. lat. 3866, 1v (Munk Olsen Auteurs classiques (s. oben) 1, 510 Nr. C 229). Druck (nach der abweichenden Pariser Parallelüberlieferung): H. J. Botschuyver, Scholia in Horatium λφψ codicum Parisinorum Latinorum 7972, 7974, 7971, Amsterdam 1935, 1f. Literatur: Munk Olsen Auteurs classiques (s. oben) 1, 429 Nr. 112.

118v119r Ps.-Acro: Vita Horatii. ›Item vita Horatii‹. Horatius Flaccus libertino patre natus in Apulia cum patre in Sabinos migravit … — … in qua plus [!] duos aut tres versus alia incohantur metra. An den eigentlichen Vitentext sind Erläuterungen zu den horazischen Metra angehängt. Mit identischem Incipit und Explicit in Halle, ULB, Yg 21, 1va–2vb (Munk Olsen Auteurs classiques (s. oben) 1, 454f. Nr. C 70); Città del Vaticano, BAV, Vat. lat. 3866, 1v (Munk Olsen Auteurs classiques (s. oben) 1, 510 Nr. C 229). Eine längere Fassung in Cod. Guelf. 81.31 Aug. 2°, 1r–2r. Druck (ohne metrische Erläuterungen, leicht abweichend): Pseudacronis Scholia in Horatium vetustiora, Bd. 1: Schol. AV in carmina et epodos, rec. O. Keller, Leipzig 1902, ND Stuttgart 1967, 2f. Literatur: Munk Olsen Auteurs classiques (s. oben) 1, 428f. Nr. 105e/f.

119rv Tribracchus Mutinensis: Epitaphium in Bartholomaeum de Iacobeis Pado demersum. ›Epitaphium Tribraci Mutinensis in Bartholameum de Jacobeis Pado demersum die … Maii 1461 bene valeat‹. Quo non livor abit quo se non improba transfert | Invidia? Haec homines vexat agitque deos … — … Quisquis et infelix in cortice legerit ai | Deploret casum Bartholomee tuum.Finis‹. 17 Distichen. Ungedruckt, bislang nur hier nachgewiesen, vgl. CALMA 4, 75 Nr. 4.

119v120r Johannes Carpensis: Epitaphium in Nicolaum Albarisanum. ›Ioannis Carpensis carmen Epitaphium in Nicolaum Albarisanum specimen et decus iuvencę et quod forma Ganymedem superasset‹. Non puduit talem crudeles frangere formam | Atque decus tantum corripuisse deos? … — … Vos ergo lacrimas miseri instaurare parentes | Aeternum et moesti linquite neu tumulum.Obiit die primo Augusti 1460‹. Sechs Distichen. Ungedruckt, bislang nur hier nachgewiesen, vgl. dazu und zur Verfasserschaft de Robertis Iohannes Carpensis (s. oben), 285f. (diese Hs.).

120r121r Franciscus de Rampinis: Epithalamium. ›Francisci de Rampinis epithalamium‹. Viri magnifici ac cives spectabilissimi. Si quid hodierna die acturus sum quod contra instituta ac mores meos … — … fecisti Iohannis carissime sapientis ac prudentis ut coetera soles. ›Finis‹. Die Namen der Brautleute werden nicht genannt und im Text anonymisiert. Autor und Text bislang nur hier nachgewiesen. Ungedruckt. – 122r irrtümlich der Schluss des Textes wiederholt und vom Schreiber selbst in marg. durch Anstreichung und vacat getilgt.

121r123r Lombardus Sirichius: Dialogus de dispositione vitae suae. ›Ad celeberrimum virum Franciscum Petrarcham laureatum Lumbardus a Sirico de dispositione vitae suae incipit foeliciter. Lege‹. Fervet animus te videndi pater alme sed civitas territat obstatque visco illita tenaci … — … accelerant discedunt remaneo mi peroptime frater vale. Rure tercio kalendas Martii. Auch in Cod. Guelf. 11 Aug. 4°, 42r–44r. Edition: Geiß Petrarca-Rezeption, 413–422 Nr. 80–88 (Ausgaben bis 1510); Francisci Petrarchae Epistolae de rebus familiaribus et variae, Bd. 3, hrsg. von G. Fracassetti, Firenze 1863, 506–513; G. Ferrante, Lombardo della Seta umanista padovano (?–1390), in: Atti del Reale Istituto Veneto di scienze, lettere ed arti 93/2 (1933–1934), 445–487, hier 475–487. Literatur: Bertalot IHL II 7568; K. A. E. Enenkel, Lucilius redivivus. Zur Seneca-Rezeption des Frühhumanismus: Lombardo della Setas Briefdialog De dispositione vite sue (1369), in: Gli umanesimi medievali. Atti del II congresso dell'"Internationales Mittellateinerkomitee" Firenze, Certosa del Galluzzo, 11–15 settembre 1993, hrsg. von C. Leonardi, Firenze 1998 (Millennio medievale 4. Atti di convegni 1), 111–120; Cardelle de Hartmann, 608–614 Nr. R60 (613 Hs. genannt).

123r124r Guarinus Veronensis: Epithalamium in Tristanum Sfortiam et Beatricem Estensem. ›Clarissimi viri Guarini Veronensis epithalamium in illustrem dominum Tristanum Foriam [!] et illustrem dominam Beatricem Estensem‹. Animadverto magnanime princeps et dux illustrissime virique magnifici magno et excellenti ingenio viros cum grandes sunt illis ad dicendum oblatae materiae ad deum aliquem confugere … — … ut senio laetos peragant concorditer annos. ›Finis‹. Druck: Due opuscoli del Guarino Veronese che vengono a luce nel dì delle nozze dei signori sposi Pietro Finato e Maria Antonietta Martiniani, ed. F. della Torre, Verona 1860, 9f. Literatur: Bertalot IHL II 1207; A. F. D’Elia, The Renaissance of Marriage in Fifteenth-Century Italy, Cambridge/Mass. u. a. 2004 (Harvard Historical Studies 146), 163 Nr. 232; CALMA 4, 488 Nr. 13.

124r126v Franciscus Philelphus: Epithalamium in Tristanum Sfortiam et Beatricem Estensem. ›Francisci Philelphi poete Laureati pro illustribus domino Tristano vicecomite et domina Beatrice Estensi epitalamium incipit‹. Etsi laetandum mihi admodum sentio illustrissime dux Borsi quod eam sum nactus dicendi materiam … — … materno usitatoque sermone transigam. Dixi. Ferrarie 8. Idus Aprilis 1455. Druck: GW M33051, XXXVr–XXXVIIv (vergl.). Literatur: Bertalot IHL II 6356; D’Elia Renaissance of Marriage (s. oben), 172 Nr. 287; CALMA 3, 511–525 (dieses Werk fehlt).

127r132r Baptista Guarinus: Oratio pro inchoanda lectione Ferrariae post clarissimi patris interitum. ›Baptiste Guarini prestantissimi ac eloquentissimi iuvenis oratio cum successit in legendo clarissimo genitori suo Guarino Veronensi incipit‹. Si et mea et publica non modo totius litterarii ordinis sed universae quoque civitatis huius immo et tua illustrissime Nicolae ac postremo inclyti ducis nostri patrui tui vota valuissent … — … ad leniendas animi molestias accomodatius mihi accidere posse putabo. Dixi. ›Τέλος‹. Auch in Cod. Guelf. 83.25 Aug. 2°, 84r–85v (abweichender Schluss). Edition: Battista Guarini, Opuscula, hrsg. von L. Piacente, Bari 1995 (Biblioteca di critica e letteratura 30), 168–179 (mit dieser Hs., 39, 164 genannt). Literatur: Bertalot IHL II 21439; D. Wuttke, Telos als explicit, in: Das Verhältnis der Humanisten zum Buch, hrsg. vom Dems. und F. Krafft, Boppard 1977 (Mitteilungen der Senatskommission für Humanismusforschung der DFG 4), 47–62 (53 Nr. 6 Hs. genannt); CALMA 1, 625 Nr. 49. Vor dem Text steht der Schluss des oben, 76v78v, befindlichen Textes, vgl. dort.

132r135v Guarinus Veronensis: Oratio funebris in Leonellum Estensem. ›Clarissimi viri Guarini Veronensis pro illustri marchione Leonello Estense funebris oratio incipit‹. Si ullo tempore datum est afflicti principes cives moestissimi ut quam vanae mortalium cogitationes fallacia consilia inanesque conatus nostri sint agnosceremus … — … osana [!] in excelsis vivat Borsius vivat foelix Ferrariae et populis. ›Finis‹. 132r in marg. die rubrizierte Bemerkung ›ad Funus‹. Edition: M. I. Campanale, Giochi di specchi per il principe. L'orazione di Guarino per Leonello d'Este, Bari 2012 (Quaderni di «Invigilata lucernis» 44), 95–102 (mit dieser Hs., Sigle W 5, 83 und 105–120 genannt und beschrieben). Literatur: Bertalot IHL II 22039; CALMA 4, 488 Nr. 12.

135v136r Guarinus Veronensis: Epithalamium in Andream Pirundulum et Luciam Masonam. ›Guarini Veronensis epithalamium in Nicolaum [!] Pirundulum et Luciam Mazonam‹. Apud eximios et excellenti ingenio viros constare video coniugale coniugium quod in presentiarum celebraturi convenimus … — … magni ac ornatissimi cives ut ab immortali deo huic preclarissimo coniugio tempus longevum et foelices oremus annos. Ex quo sibi quidem fìlios Ferrariae vero cives eximios procreare liceat. Dixi. Ungedruckt. Der in der Rubrik genannte Vorname des Bräutigams ist verlesen; im Text ist er dagegen korrekt angegeben. Bislang nur noch in Verona, Biblioteca Capitolare, CCXLI (202), 62r–63r, nachgewiesen, vgl. G. G. Orti, Intorno alcuni manoscritti dell’Imperial Regia Biblioteca di Mantova e della Capitolare Veronese lettera, Verona 1835, 11f. (Initium und Explicit); Kristeller 2, 296.

136rv Baptista Guarinus: Epithalamium in Bartholomaeum Pendalium et Margaretam Constabilem. ›Baptistae Guarini epithalamium in Bartholameum Pendalium et Margaritam Constabilem coram serenissimo imperatore Frederico tercio prima die Idus Maias 1452‹. Cum ingentes materias preclara invicem poscere ingenia cogitarem serenissme Caesar oblatam mihi nuper provinciam hanc prima fronte recusabam … — … imperium oceano phamam [!] qui terminet astris [Verg. Aen. 1,287]. Dixi. ›Laus deo‹. Edition: Battista Guarini Opuscula (s. oben), 246–248. Literatur: CALMA 1, 624 Nr. 41; D’Elia Renaissance of Marriage (s. oben), 162 Nr. 224.– 137r139v leer.


Abgekürzt zitierte Literatur

Bertalot IHL I L. Bertalot, Initia humanistica Latina. Initienverzeichnis lateinischer Prosa und Poesie aus der Zeit des 14. bis 16. Jahrhunderts, Bd. 1: Poesie, hrsg. von U. Jaitner-Hahner, Tübingen, Rom 1985
Bertalot IHL II L. Bertalot, Initia humanistica Latina. Initienverzeichnis lateinischer Prosa und Poesie aus der Zeit des 14. bis 16. Jahrhunderts, Bd. 2: Prosa (in 2 Teilbd.), hrsg. von U. Jaitner-Hahner, Tübingen 1990–2004
Briquet C. M. Briquet, Les Filigranes. Dictionnaire historique des marques du papier, Bd. 1–4, Leipzig 21923
CALMA C.A.L.M.A. Compendium auctorum latinorum medii aevi, hrsg. von M. Lapidge u.a., Bd. 1–, Firenze 1999–
Cardelle de Hartmann C. Cardelle de Hartmann, Lateinische Dialoge 1200–1400. Literaturhistorische Studie und Repertorium, Leiden, Boston 2007 (Mittellateinische Studien und Texte 37)
Colophons Colophons de manuscrits occidentaux des origines au XVIe siècle, Bd. 1–6, ed. par les Bénédictins du Bouveret, Fribourg/Schweiz 1965–1982 (Spicilegii Friburgensis Subsidia 2–7)
Ebert F. A. Ebert, Bibliothecae Guelferbytanae Codices Graeci et Latini Classici, Leipzig 1827 (Zur Handschriftenkunde 2)
Ebert Handschriften F. A. Ebert, Handschriften der herzoglichen Bibliothek zu Wolfenbüttel zur älteren deutschen Geschichte, in: Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 6 (1838), 1–34
Geiß Petrarca-Rezeption J. Geiß, Zentren der Petrarca-Rezeption in Deutschland (um 1470–1525). Rezeptionsgeschichtliche Studien und Katalog der lateinischen Drucküberlieferung, Wiesbaden 2002
GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke, Bd. 1–, Leipzig 1925–1938, Stuttgart 1978–
Heinemann O. von Heinemann, Die Helmstedter Handschriften, Bd. 1–3, Wolfenbüttel 1884–1888, ND Frankfurt/M. 1963–1965 (Kataloge der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel. Die alte Reihe 1–3)
Hildebertus Cenomannensis Hildebertus Cenomannensis Episcopus, Carmina minora, hrsg. von A. Brian Scott, Leipzig 1969, 22001
Kristeller P. O. Kristeller, Iter Italicum, accedunt alia itinera. A finding list of uncatalogued or incompletely catalogued humanistic manuscripts of the Renaissance in italian and other libraries, Bd. 1–7, Leiden 1963–1997
MGH Staatsschriften Monumenta Germaniae Historica. Staatsschriften des späteren Mittelalters, Bd. 1–, Stuttgart 1958–
PL Patrologiae cursus completus. Series Latina, Bd. 1–221, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1844–1865
Schaller/Könsgen D. Schaller und E. Könsgen, Initia Carminum Latinorum saeculo undecimo antiquiorum, Göttingen 1977, Supplementbd. fortgeführt von Th. Klein, Göttingen 2005
Schneider Vergil B. Schneider, Vergil. Handschriften und Drucke der Herzog August Bibliothek. Katalog der Ausstellung in der Bibliotheca Augusta, 5. Oktober 1982 bis 27. März 1983, Wolfenbüttel 1982 (Ausstellungskataloge der Herzog-August-Bibliothek 37)
Sottili A. Sottili, I codici del Petrarca nella Germania occidentale VI, in: Italia medioevale e umanistica 15 (1972), 361–423, ND in: Ders., I codici del Petrarca nella Germania occidentale, Bd. 2, Padova 1978 (Censimento dei codici petrarcheschi 7)
VD16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI. Jahrhunderts, Online-Ressource: http://gateway-bayern.bib-bvb.de/aleph-cgi/bvb_suche?sid=VD16
Walther I H. Walther, Initia carminum ac versuum medii aevi posterioris Latinorum, Göttingen 1959 (Carmina medii aevi posterioris Latina 1)

Korrekturen, Ergänzungen:
  • Manuscripta Mediaevalia Objektnummer hinzugefügt. (schassan, 2019-08-20)
  • Normdaten ergänzt bzw. korrigiert. (schassan, 2015-09-04)
  • Überarbeitung abgeschlossen; gleicher Stand wie im gedruckten Katalog. (lesser, 2023-01-15)

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften Teil II.
  • Weitere Literaturnachweise im OPAC suchen.
  • Weitere Literaturnachweise suchen (ehem. Handschriftendokumentation)
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (Copyright Information