de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print :: Faksimile in der WDB

Beschreibung von Cod. Guelf. 402 Helmst.
Die mittelalterlichen Helmstedter Handschriften der Herzog August Bibliothek. Teil III: Cod. Guelf. 371 bis 460 Helmst., beschrieben von Bertram Lesser (in Vorbereitung).
Gefördert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft im Rahmen des Programms Erschließung und Digitalisierung handschriftlicher und gedruckter Überlieferung

Privilegia ordinis fratrum Praedicatorum ad conventus provinciae Saxonicae spectantia

Papier — 164 Bl. — 29 × 22 cm — Norddeutschland / Mitteldeutschland — um 1490

Aus zehn Teilen zusammengesetzt: I 1r36v; II 37r49v; III 50r59v; IV 60r79v; V 80r91v; VI 92r108v; VII 109r134v; VIII 135r144v; IX 145r160v; X 161ra164v. Lagen: 3 VI (36). III–1 (41). IV (49). V (59). 2 IV (75). III–2 (79). VI (91). X–3 (108). IV (116). V–2 (124). 2 V (144). X–4 (160). III–2 (164). Bleistiftfoliierung modern: 1164. Daneben zeitgenössische Tintenfoliierung: ab Bl. 2–160: 11065 [!] (die Zählung erfolgte offenbar vor dem Heraustrennen der im Lagenschema fehlenden Bl.).

Spätgotischer Holzdeckelband, mit braungefärbtem Kalbsleder überzogen. Gerautete doppelte Streicheisenlinien. Fünf Doppelbünde. Zwei Riemenschließen mit Stiftlager in stilisierter Vogelkopfform, Schließenriemen und -haken verloren, nur noch Gegenbleche auf dem HD mit Riemenresten erhalten. Auf dem VD Titelaufschrift (wiederholt) mit schwarzer Tinte in jüngerer gotischer Kursive: Provincie Saxonice.

Herkunft: Die einzelnen Teile des Codex wurden großenteils im letzten Jahrzehnt des 15. Jh., spätestens zu Beginn des 16. Jh. geschrieben. Unklar bleibt, ob die Stücke alle an einem Ort abgeschrieben wurden oder aber, was angesichts der zahlreichen verschiedenen Notarsvermerke wahrscheinlicher ist, in den einzelnen Konventen – Leipzig, Minden, Dortmund, Osnabrück, Lübeck, Neuruppin, Strausberg, Prag, Freiberg, Bremen und Stralsund – kopiert und die Abschriften notariell beglaubigt wurden. Dies deutet darauf hin, dass der Codex vermutlich zum offiziellen Gebrauch der sächsischen Dominikanerprovinz, etwa zur Konsultation bei juristischen Problemen, Kapitelsversammlungen o.ä., angefertigt und benutzt worden sein dürfte. Es ist daher möglich, dass er in einem der zentralen Konvente der Ordensprovinz, etwa im Magdeburger Dominikanerkloster St. Paul, dem Sitz des Ordensstudiums, aufbewahrt worden ist. Aufgrund fehlender Besitzvermerke, die sich möglicherweise auf den verlorenen Spiegelbl. befunden haben könnten, ist diese Vermutung jedoch nicht beweisbar. — Sollte sich der Codex tatsächlich zuletzt in Magdeburg befunden haben, erwarb ihn Matthias Flacius Illyricus dort bei einem seiner Aufenthalte (November 1552, Juli 1555, Februar/März 1557, vgl. Hartmann, 106). Die Inhaltsangabe Bl. 1r: Privilegia ordinis praedicatorum stammt jedoch nicht von ihm, sondern von der Hand eines Mitarbeiters oder Sekretärs der Centuriatoren, vgl. bei Cod. Guelf. 376 Helmst. — Zusammen mit der übrigen Bibliothek des Matthias Flacius Illyricus am 20.4.1597 von Herzog Heinrich Julius von Braunschweig-Lüneburg erworben, 1614 im Gesamtkatalog der Wolfenbütteler Hofbibliothek von Liborius Otho (Cod. Guelf. A Extrav., p. 278 [283]) unter den Papalia in folio als Privilegia Ordinis Praedicatorum a multis pontificibus et Carolo IV. manuscripta mit der Signatur R 18 beschrieben. 1618 nach Helmstedt überführt; 1644 im Handschriftenkatalog der Universitätsbibliothek (Cod. Guelf. 27.2 Aug. 2°, 7r) als Privilegia Ordinis praedicatorum Conventuum provinciae Saxoniae unter den Theologici [MSSti] in folio nachgewiesen, im Handschriftenverzeichnis von 1797 (BA III, 52) unter Nr. 248 aufgeführt.

Heinemann Nr. 437. — Divina officia, 278 (P. Carmassi). — Hartmann, 231. — N. C. Heutger, Niedersächsische Ordenshäuser und Stifte: Geschichte und Gegenwart. Vorträge und Forschungen, hrsg. von V. Heutger, Berlin 2009 (Forschungen zur niedersächsischen Ordensgeschichte 7), 284.

I

Papier — 36 Bl. — 29 × 21 cm — um 1490

Wasserzeichen: Ochsenkopf mit Augen, darüber Schlange an zweikonturigem Kreuz, ohne Beizeichen: WZIS DE5910-PO-71009 (1490, weiterer Typ nicht nachweisbar). Lagen: 3 VI (36). Schriftraum: 24 × 13 cm, einspaltig, 40 Zeilen. Regelmäßige Kanzleibastarda von zwei Händen, Hand 1: 1v (nur eine Urkunde); Hand 2 (Notar Johannes Rab): 2r35v. Keinerlei Rubrizierung, Am Beginn der einzelnen Texte cadellenartig verzierte Satzmajuskeln; die ersten Zeilen jeder Urkundenabschrift sind durch litterae elongatae hervorgehoben. Auf dem Kopfsteg lebender Seitentitel Conventus Lypzensis.

Enthält insgesamt 86 Abschriften von kopial oder als Transsumpt überlieferten Papsturkunden des Dominikanerklosters in Leipzig:

1r Johannes Rab: Testimonium notarii publici. Der Hauptschreiber des Teiles, Johannes Rab, hinterließ auf dem Kopfsteg folgenden Vermerk: Auscultata sunt subscripta privilegia per me Johannem Rab de Bamberga clericum eiusdem dyocesis publicum sacra apostolica auctoritate notarium ex eorum originalibus et transsumptis cum quibus concordant de verbo ad verbum illo excepto quod illa clausula: Nulli ergo omnino hominum etc. in omnibus non plene est apposita et inserta quod protestor manu mea propria. Darunter Inhaltsangabe (s. oben).

1v Bonifatius IX papa: Bulla 'Quia sanctae religionis' (Rom, 1395/1396). ›Bulla apostolica de privilegiis iubilariorum in ordine Predicatorum‹. Bonifatius episcopus servus servorum dei magistro prioribus et fratribus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Quia sancte religionis vestre plantarium uberiores palmites dulcedinis pocula et suavitatis interne populo sancte matris ecclesie propinando … — … domino devoto viro studeant construere. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem hoc attentare … Datum Rome apud sanctum Petrum Pontificatus nostri anno sexto. Das genaue Datum des ungedruckten Dokuments konnte nicht identifiziert werden.

2r4v Sixtus IV papa: Bulla 'Sacri Praedicatorum et Minorum' in favorem OFM et OP ('Mare magnum', Rom, 26.7.1479). ›Sequens bulla habetur sub sigillo communi conventus Lypzensis. Mare magnum Sixti quarti‹. Sixtus episcopus servus servorum dei. Ad perpetuam rei memoriam. Sacri predicatorum et minorum fratrum ordines instar duorum primorum fluminum a celestium voluptatum et amenitatum paradiso egredientium … — … ipse originales littere forent exhibite vel ostense. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctum Petrum Anno incarnationis dominice Millesimo quadringentesimo septuagesimo nono septimo kalendas Augusti pontificatus nostri anno octavo. Druck: Bullarium Franciscanum nova series, Bd. 3: Continens constitutiones epistolas diplomata Romani pontificis Sixti IV ad tres Ordines S.P.N. Francisci spectantia (1471–1484), coll. et ed. J. M. Pou y Marti, Quaracchi 1949, 603–607 Nr. 1197. – Unter dem Text der Vermerk: Sequentes habentur in Conventu Lyptzensi sub plumbo.

5r Alexander IV papa: Bulla 'De pia et sancta conversatione' (Anagni, 18.12.1258). Alexander episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus universis archiepiscopis et episcopis ac dilectis filiis abbatibus prioribus decanis archidiaconis archipresbiteris et aliis ecclesiarum prelatis et clericis universis cuiuscunque ordinis vel professionis per Alamanniam constitutis … salutem et apostolicam benedictionem. De pia et sancta conversacione dilectorum filiorum fratrum de ordine predicatorum frequenter evenire precepimus … — … augmentum vobis proveniat et nulla super hoc coactionis necessitas intercedat. Datum Anagnie quintodecimo kalendas Januarii pontificatus nostri anno quinto. Die Ausfertigung der Bulle zu diesem Datum und für diese Empfänger ist bislang unbekannt, findet sich aber auch nochmals unten, 84rv, außerdem nochmals 95v für die gleichen Empfänger, aber mit anderem Datum (4.12.1258). Gedruckt sind die textidentischen Fassungen vom 18.8.1256 für die Erzbischöfe von Arles und Aix-en-Provence bzw. von Sizilien und Apulien (Bremond/Ripoll Bullarium 1, 315 Nr. 114 und 115; Potthast Regesta 16489), vom 4.10.1256 für die Prälaten in der Toskana und im Herzogtum Spoleto (Bremond/Ripoll Bullarium 1, 317 Nr. 121; Potthast Regesta 16564) und vom 11.3.1259 nochmals für dieselben (Bremond/Ripoll Bullarium 7, 38 Nr. 310; Potthast Regesta 17509).

5v Alexander IV papa: Bulla 'Nec insolitum est' (Neapel, 21.12.1254). Alexander episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus universis archiepiscopis et episcopis ac dilectis filiis abbatibus prioribus decanis archidyaconis archipresbiteris et aliis ecclesiarum prelatis et ceteris personis ecclesiasticis tam secularibus quam regularibus cuiuscunque ordinis vel professionis existant salutem et apostolicam benedictionem. Nec insolitum est nec novum ut ea que per occupacionem vel in festinancia fiunt … — … cum nullam deinceps efficaciam habeant vel vigore. Datum Neapoli XI kalendas Januarii pontificatus nostri anno primo. Mit dem gleichen, in den Repertorien nicht nachgewiesenen Datum unten, 105r–v sowie in Cod. Guelf. 311 Helmst., 96vb–97ra, vgl. dort auch zu Ausgeben und Literatur.

6r Alexander IV papa: Bulla 'Quoniam abundavit iniquitas' (Anagni, 27.2.1259). Alexander episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus universis archiepiscopis et episcopis et dilectis filiis abbatibus prioribus decanis archidiaconis plebanis archipresbiteris et aliis ecclesiarum prelatis ad quos littere iste pervenerint salutem et apostolicam benedictionem. Quoniam abundavit iniquitas et refriguit charitas plurimorum … — … vos tamquam falsarios capiatis et condempnetis eosdem. Datum Anagnie tercio kalendas Marcii pontificatus nostri anno quinto. Nochmals unten, 103rv. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 371 Nr. 231. Literatur: Potthast Regesta 17497.

6rv Alexander IV papa: Bulla 'Patris aeterni benignitas' (Neapel, 9.4.1255). Alexander episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis et dilectis filiis abbatibus prioribus decanis archidyaconis prepositis archipresbiteris et aliis ecclesiarum prelatis presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam benedictionem. Patris eterni benignitas pro sui nominis attollenda gloria et fidelium procuranda salute … — … gratiosi favoris premia oportuno tempore compensemus. Datum Neapoli quinto ydus Aprilis pontificatus nostri anno primo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 275 Nr. 18. Literatur: Potthast Regesta 15790.

6v Alexander IV papa: Bulla 'Cum magister et priores' (Neapel, 22.2.1255). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis universis fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Cum magister et priores ordinis vestri more periti medici vinum et oleum sciant infundere vulneribus … — … licentiam dederit fratri alteri eiusdem ordinis confitendi. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Neapoli VIII kalendas Marcii pontificatus nostri anno primo. Nochmals textidentisch unten, 93r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 272 Nr. 13. Literatur: Potthast Regesta 15699.

7r Alexander IV papa: Bulla 'Cum iam per eius gratiam' (Rom, 5.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et universis fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Cum iam per eius gratiam qui que mundus abominatur assumit … — … licentiam dederit fratri alteri eiusdem ordinis confitendi. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Laterani tertio nonas Maii pontificatus nostri anno secundo. Nochmals unten, 99r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 304 Nr. 96 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 130 Nr. 39 vom 21.1.1244). Literatur: Potthast Regesta 16365.

7r Alexander IV papa: Bulla 'Cum a nobis petitur' (Anagni, 9.8.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Cum a nobis petitur quod iustum est et honestum tam vigor equitatis quam ordo exigit rationis … — … illarum ecclesiarum a quibus mortuorum corpora assumuntur. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Anagnie quinto ydus Augusti pontificatus nostri anno secundo. Mit dem gleichen, von den Repertorien abweichenden Datum unten, 104v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 316 Nr. 118 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 25 Nr. 18 vom 30.11.1227). Literatur: Potthast Regesta 16515.

7rv Alexander IV papa: Bulla 'Quia proni sunt' (Rom, 5.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis ad quos littere iste perveniunt salutem et apostolicam benedictionem. Quia proni sunt ab adolescentia hominis sensus ad malum et caro semper vergit in culpam … — … quod merito pro hiis deberent ad sedem apostolicam destinari. Datum Laterani tertio nonas Maii pontificatus nostri anno secundo. Die Bulle ist mit dieser Datierung und für diesen Aussteller in den Repertorien nicht nachgewiesen; sie findet sich jedoch nochmals unten, 101v, und ist textidentisch mit der Bulle Gregors IX. vom 15.4.1238. Diese ist gedruckt in Bremond/Ripoll Bullarium 1, 99f. Nr. 178; vgl. dazu auch Potthast Regesta 10572.

7v Alexander IV papa: Bulla 'Coelestis amor patriae' (Rom, 5.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et prioribus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Celestis amor patrie mentes vestras sic allexisse perspicitur ut quasi hoc solum delectationem vobis tribuat … — … eisdem huiusmodi sententiis propter debitum sunt astricti satisfaciat ut tenentur. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Laterani tertio nonas Maii pontificatus nostri anno secundo. Die Bulle ist mit dieser Datierung und für diesen Aussteller in den Repertorien nicht nachgewiesen; sie findet sich jedoch nochmals unten, 105v106r, und ist textidentisch mit der Bulle Innozenz' IV. vom 22.3.1244, vgl. diese mit Ausgaben und Literatur unten, 17v.

7v Alexander IV papa: Bulla 'Petitionibus vestris' (Rom, 14.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Petitionibus vestris tam piis quam providis paterne benignitatis gratia que filiis utiliora prospicit assensum benivolum impendens … — … subiacere volumus ordinis discipline auctoritate vobis presentium indulgemus. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Laterani secundo ydus Maii pontificatus nostri anno secundo. Nochmals unten, 99rv. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 305 Nr. 100. Literatur: Potthast Regesta 16386.

7v8r Alexander IV papa: Bulla 'Vestra semper in amore' (Rom, 5.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et prioribus ac fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Vestra semper in amore virtutum delectatur humilitas … — … ipse de hac indulgentia plenam fecerit mentionem auctoritate vobis presentium indulgemus. Nulli ergo omnino hominum … etc. Datum Laterani tertio nonas Maii pontificatus nostri anno secundo. Nochmals unten, 106rv. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 305 Nr. 97 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 130f. Nr. 41 vom 3.2.1244). Literatur: Potthast Regesta 16366.

8r Alexander IV papa: Bulla 'Odore suavi ordinis' (Rom, 5.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Odore suavi ordinis vestri continue recreati eum non immerito favore speciali prosequimur … — … in illa familia contingit ab eadem sede committi facere possit auctoritate presentium indulgemus. Nulli ergo omnino hominum … etc. Datum Laterani tertio nonas Maii pontificatus nostri anno secundo. Nochmals unten, 105r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 303 Nr. 90 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 132 Nr. 46 vom 5.2.1244). Literatur: Potthast Regesta 16359.

8r Alexander IV papa: Bulla 'Cum paupertatem' (Rom, 5.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Cum paupertatem et vitam profiteamini regularem … — … si quis forte retinere presumpserit licitum vobis sit in ipsos fratres regularem sententiam promulgare. Nulli ergo omnino hominum … etc. Datum Laterani tertio nonas Maii pontificatus nostri anno secundo. Nochmals unten, 104v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 303 Nr. 91 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 19f. Nr. 5 vom 25.5.1227). Literatur: Potthast Regesta 16360.

8v Alexander IV papa: Bulla 'Cum dilectorum' (Rom, 6.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis ac dilectis filiis abbatibus prioribus decanis archidiaconis prepositis et aliis ecclesiarum prelatis ad quos littere iste pervenerint salutem et apostolicam benedictionem. Cum dilectorum filiorum magistri et fratrum ordinis Predicatorum precibus inclinati … — … usque ad satisfactionem condignam arctius evitetis et faciatis ab omnibus evitari. Datum Laterani secundo nonas Maii pontificatus nostri anno secundo. Die Bulle ist mit dieser Datierung und für diesen Aussteller in den Repertorien nicht nachgewiesen; sie findet sich jedoch nochmals unten, 102v, und ist textidentisch mit der Bulle Gregors IX. vom 3.8.1227. Diese ist gedruckt in Bremond/Ripoll Bullarium 1, 23 Nr. 12; vgl. dazu auch Potthast Regesta 7993 und 11305.

8v Alexander IV papa: Bulla 'Quia confusio' (Rom, 5.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Quia confusio habitus sepe confusionem inducit ordinum et etiam animorum … — … monitione premissa per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compellatur. Nulli ergo omnino hominum … etc. Datum Laterani tertio nonas Maii pontificatus nostri anno secundo. Nochmals unten, 98rv und 106r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 304 Nr. 93 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 138 Nr. 58 vom 25.3.1244). Literatur: Potthast Regesta 16362.

8v Alexander IV papa: Bulla 'Quia confusio' (Rom, 5.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis ad quos littere iste pervenerint salutem et apostolicam benedictionem. Quia confusio habitus sepe confusionem inducit ordinum et etiam animorum … — … monitione premissa per censuram ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo compellatis. Datum Laterani tertio nonas Maii pontificatus nostri anno secundo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 304 Nr. 94 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 138 Nr. 59 vom 25.3.1244). Literatur: Potthast Regesta 16363.

9r Alexander IV papa: Bulla 'Iustis petentium desideriis' (Anagni, 19.7.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Iustis petentium desideriis dignum est nos facilem prebere consensum … — … liceat vobis in ipsos fratres excommunicationis sententiam promulgare. Nulli ergo omnino hominum … etc. Datum Anagnie XIII kalendas Julii pontificatus nostri anno secundo. Nochmals unten, 99v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 7, 36 Nr. 306. Literatur: Potthast Regesta 16428.

9r Alexander IV papa: Bulla 'Postulastis a nobis' (Rom, 5.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis ad quos littere iste pervenerint salutem et apostolicam benedictionem. Postulastis a nobis ut cum extra civitates et villas frequentius existatis … — … autem id vestris postulationibus inclinati concedimus sine iuris preiudicio alieni. Datum Laterani tertio nonas Maii pontificatus nostri anno secundo. Die Bulle ist mit dieser Datierung und für diesen Aussteller in den Repertorien nicht nachgewiesen; sie findet sich jedoch nochmals unten, 106r, und ist textidentisch mit der Bulle Innozenz' IV. vom 25.3.1244, vgl. unten, 21v.

9rv Alexander IV papa: Bulla 'Meminimus vobis' (Rom, 8.5.1256, partim). (Text setzt ein) … Humane regulariter institutus quemquam ad professionem vestrorum ordinum presumeretis recipere seu ad renuntiationem seculi faciendam … — … quos post predictum annum probationis elapsum eorum esse constiterit ordini alligatos. Datum Laterani VIII ydus Maii pontificatus nostri anno secundo. Vollständig unten, 103v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 305 Nr. 99 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 144f. Nr. 75 vom 24.6.1244). Literatur: Potthast Regesta 16378.

9v Alexander IV papa: Bulla 'Quo vos in Christo' (Rom, 5.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis generali ministro et fratribus ordinis fratrum Minorum salutem et apostolicam benedictionem. Quo vos in Christo sinceriori caritate diligimus eo plenius ut in cunctis providi sitis et vigiles … — … apud sedem apostolicam personaliter representent ab ea sicut visum fuerit absolvendi. Nulli ergo etc. Datum Laterani tertio nonas Maii pontificatus nostri anno secundo. Nochmals unten, 106v107r. Druck: Sbaralea Bullarium 2, 129 Nr. 185; Bremond/Ripoll Bullarium 1, 303 Nr. 89 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 284 Nr. 35 vom 23.6.1255). Literatur: Potthast Regesta 16357.

10r Alexander IV papa: Bulla 'Non solum in favorem' (Rom, 5.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis generali ministro et fratribus ordinis fratrum Minorum salutem et apostolicam benedictionem. Non solum in favorem conversi sed etiam monasterii probationis tempus a sanctis patribus est indultum … — … ipsius ordinis pro culpis inflige gravioribus consueverunt. Nulli ergo etc. Datum Laterani tertio nonas Maii pontificatus nostri anno secundo. Nochmals unten, 107v. Druck: Sbaralea Bullarium 2, 130 Nr. 186. Literatur: Potthast Regesta 16358.

10rv Alexander IV papa: Bulla 'Cum olim felicis recordationis' (Viterbo, 22.6.1257). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et prioribus ac fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Cum olim felicis recordationis Innocentius papa predecessor noster duxerit statuendum ut exempti quantacumque gaudeant libertate … — … ut occasione constitutionis huius nullum eisdem libertatibus et immunitatibus in posterum preiudicium generetur. Nulli ergo … etc. Datum Viterbii X kalendas Julii pontificatus nostri anno tertio. Nochmals unten, 102rv. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 340 Nr. 161 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 200 Nr. 240 vom 17.10.1251). Literatur: Potthast Regesta 16899.

10v Alexander IV papa: Bulla 'Convenit ut sacer' (Viterbo, 20.9.1257). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Convenit ut sacer et lucidus vester ordo sicut religionis altitudine pollet sic per sedis apostolice gratiam privilegio fulgeat speciali … — … obligatione ipsorum ordinandorum fratrum ad ordines promovere vobis et ordini vestro auctoritate presentium indulgemus. Nulli ergo … etc. Datum Viterbii XII kalendas Octobris pontificatus nostri anno tertio. Nochmals unten, 94r und 120v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 349 Nr. 179. Literatur: Potthast Regesta 17009.

10v11v Alexander IV papa: Bulla 'Non sine multa' (Rom, 30.3.1257). Alexander episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus patriarchis archiepiscopis et episcopis ad quos littere iste pervenerint salutem et apostolicam benedictionem. Non sine multa cordis amaritudine animique turbatione audivimus … — … molestiis oportunis presidiis defendentes ita quod ex hoc vobis et vestris ecclesiis fortius obligemur. Datum Laterani tercio kalendas Aprilis pontificatus nostri anno tertio. Nochmals unten, 125r126r und 157r158v sowie in Cod. Guelf. 311 Helmst., 94va–95rb, vgl. dort zu Ausgaben und Literatur.

12r Alexander IV papa: Bulla 'Ut ea quae vobis' (Rom, 16.3.1257). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et universis prioribus ac fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Ut ea que vobis interdum circa electionis negotium incumbunt expedienda … — … et alia impedimenta que possent occurrere credimus evitari. Nulli ergo … etc. Datum Laterani XVII kalendas Aprilis pontificatus nostri anno tertio. Nochmals unten, 99v100r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 332 Nr. 146. Literatur: Potthast Regesta 16786.

12r Alexander IV papa: Bulla 'Cum hii qui' (Rom, 16.3.1257). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et universis prioribus ac fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Cum hii qui in lege domini quotidie meditantur passim non debeant humanis legibus subiacere … — … nec ipsi in hac parte iuris huiusmodi regulis coarcentur. Nulli ergo … etc. Datum Laterani XVII kalendas Aprilis pontificatus nostri anno tertio. Nochmals unten, 98r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 331f. Nr. 145. Literatur: Potthast Regesta 16785.

12r Alexander IV papa: Bulla 'Ut in vestris domibus' (Viterbo, 20.11.1257). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Ut in vestris domibus servientes in ministeriis oportunis ob vestri gratiam … — … seu interdici contingat easdem auctoritate vobis presentium indulgemus. Datum Viterbii XII kalendas Decembris pontificatus nostri anno tertio. Nochmals unten, 97v98r und 127v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 355 Nr. 190. Literatur: Potthast Regesta 17077.

12v Alexander IV papa: Bulla 'Sacrae religionis vestrae' (Viterbo, 9.6.1257). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et prioribus provincialibus eorumque vicariis ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Sacre religionis vestre fama clarissima est ab universis et singulis ipsam profitentibus mente vigili conservanda … — … teneamini deputare nisi hoc honestati ordinis et illorum saluti videritis expedire. Nulli ergo etc. Datum Viterbii V ydus Junii pontificatus nostri anno tertio. Nochmals unten, 104rv. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 339 Nr. 158. Literatur: Potthast Regesta 16874.

12v Alexander IV papa: Bulla 'De meritorum vestrorum' (Rom, 23.3.1257). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et prioribus ac fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. De meritorum vestrorum multitudine clara procedit quod affectu sincero vos in Christo diligimus … — … ipsa in pios usus convertere valeant prout secundum deum viderint expedire. Nulli ergo … etc. Datum Laterani X kalendas Aprilis pontificatus nostri anno tertio. Nochmals unten, 104r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 332f. Nr. 148. Literatur: Potthast Regesta 16797.

13r Alexander IV papa: Bulla 'Exsultante spiritu' (Rom, 28.3.1257). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et prioribus ac fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Exultante spiritu frequenter advertimus quod status ecclesie generalis … — … ac etiam quilibet in facultate ipsa docturus solemniter incipere consuevit. Nulli ergo etc. Datum Laterani V kalendas Aprilis pontificatus nostri anno tertio. Nochmals unten, 107rv. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 333 Nr. 150. Literatur: Potthast Regesta 16804.

13rv Alexander IV papa: Bulla 'Nimis iniqua vicissitudine' (Viterbo, 17.2.1258). Alexander episcopus servus servorum dei magistro prioribus et fratribus universis ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Nimis iniqua vicissitudine largitori bonorum omnium respondetur … — … vel benefactores vestros promulgari contigerit decernimus irritas et inanes. Nulli ergo … etc. Datum Viterbii XIII kalendas Martii pontificatus nostri anno quarto. Nochmals unten, 94v95r und 126r127r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 358 Nr. 197 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 344 Nr. 169 vom 20.7.1257). Literatur: Potthast Regesta 17188.

13v14r Alexander IV papa: Bulla 'Provida et salubria' (Viterbo, 10.7.1258). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Provida et salubria vestri ordinis instituta ita favoris apostolici debent muniri presidio … — … ac destitutione priorum eiusdem ordinis preiudicium incurratis. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Viterbii sexto ydus Julii pontificatus nostri anno quarto. Nochmals unten, 100v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 367 Nr. 220. Literatur: Potthast Regesta 17340.

14r Alexander IV papa: Bulla 'Paupertati vestrae' (Viterbo, 18.2.1258). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Paupertati vestre quam propter deum voluntarie sustinetis … — … vel quoscumque alios occasione vestra premissorum pretextu per quemcumque de cetero contigerit promulgari. Nulli ergo etc. Datum Viterbii XII kalendas Martii pontificatus nostri anno quarto. Nochmals unten, 94v und 129r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 358f. Nr. 199. Literatur: Potthast Regesta 17191.

14rv Alexander IV papa: Bulla 'Licet ad hoc' (Viterbo, 18.3.1258). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et universis prioribus ac vices priorum gerentibus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Licet ad hoc fratrum vestri ordinis pia desudet intentio … — … et enormis excessus quod merito sint ad sedem apostolicam destinandi. Nulli ergo etc. Datum Viterbii XV kalendas Aprilis pontificatus nostri anno quarto. Nochmals unten, 94v95r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 359 Nr. 201. Literatur: Potthast Regesta 17216.

14v Alexander IV papa: Bulla 'Ordinis vestri generosa' (Viterbo, 23.3.1258). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et universis prioribus ac vices priorum gerentibus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Ordinis vestri generosa plantacio que multe religionis et honestatis flores et fructus protulit … — … qui inter vos preesse noscuntur deterioris conditionis quam ceteri censeantur. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Viterbii X kalendas Aprilis pontificatus nostri anno quarto. Nochmals unten, 93rv. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 360 Nr. 202 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 269 Nr. 5 vom 21.1.1255). Literatur: Potthast Regesta 17219.

14v Alexander IV papa: Bulla 'Devotionis vestrae precibus' (Viterbo, 13.5.1258). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum fratrum salutem et apostolicam benedictionem. Devotionis vestre precibus benignum impertientes assensum … — … invocato ad hoc si opus fuerit auxilio brachii secularis. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Viterbii tertio ydus Maii pontificatus nostri anno quarto. Nochmals unten, 97r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 364 Nr. 210. Literatur: Potthast Regesta 17269.

14v15r Alexander IV papa: Bulla 'Decens et dignum' (Viterbo, 21.9.1258). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et prioribus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Decens et dignum esse perspicimus ut pacem et tranquilitatem vestram paterna diligentia procuramus … — … absque sedis apostolice licentia speciali plenam faciente de presentibus mentionem. Nulli ergo etc. Datum Viterbii XI kalendas Octobris pontificatus nostri anno quarto. Nochmals unten, 102v103r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 368 Nr. 223. Literatur: Potthast Regesta 17376.

15r Alexander IV papa: Bulla 'Vestram et vestrorum ordinum' (Viterbo, 5.3.1258). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis universis prioribus et fratribus heremitis sancti Augustini ac sancti Wilhelmi salutem et apostolicam benedictionem. Vestram et vestrorum ordinum condecet honestatem ut ordinate charitatis studio desudantes … — … sedis apostolice presonaliter se presentent ab ea iuxta ipsius providentiam absolvendi. Nulli ergo etc. Datum Viterbii tertio nonas Martii pontificatus nostri anno quarto. Nochmals unten, 101v102r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 359 Nr. 200. Literatur: Potthast Regesta 17202.

15rv Alexander IV papa: Bulla 'Cum olim quidam' (Anagni, 18.1.1259). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum fratrum salutem et apostolicam benedictionem. Cum olim quidam temere sentientes et ad sobrietatem sapere nescientes impudenter assererent … — … quicquid a quoquam contra inhibitionem huiusmodi contigerit attemptari. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Anagnie XV kalendas Februarii pontificatus nostri anno quinto. Eine abweichend datierte Ausfertigung für den Franziskanerorden vgl. in Cod. Guelf. 311 Helmst., 95va. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 369 Nr. 226. Literatur: Potthast Regesta 17452.

15v Alexander IV papa: Bulla 'Devotionis vestrae precibus' (Anagni, 9.6.1259). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum fratrum salutem et apostolicam benedictionem. Devotionis vestre precibus inclinati ut tempore generalis interdicti … — … neque ecclesie et oratoria eadem fuerint specialiter interdicta. Nulli ergo etc. Datum Anagnie quinto ydus Junii pontificatus nostri anno quinto. Nochmals unten, 93v94r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 374 Nr. 237. Literatur: Potthast Regesta 17595.

15v Alexander IV papa: Bulla 'Vobis extremam patientibus' (Rom, 5.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et universis fratribus ordinis fratrum Predicatorum presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam benedictionem. Vobis extremam patientibus pro Christi nomine paupertatem … — … ac recipere valeatis vobis auctoritate presentium concedimus facultatem. Datum Laterani tertio nonas Maii pontificatus nostri anno secundo. Nochmals unten, 96v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 303 Nr. 92 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 112 Nr. 225 vom 20.6.1241). Literatur: Potthast Regesta 16361.

16r Alexander IV papa: Bulla 'In gravem cordi' (Viterbo, 29.6.1258). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. In gravem cordi nostro redundat offensam si quod a nobis salutis causa conceditur … — … infra tempus probationis nulla professione facta inde presumpserint resilire. Nulli ergo … etc. Datum Viterbii tertio kalendas Julii pontificatus nostri anno quarto. Nochmals unten, 101rv und 133v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 367 Nr. 219. Literatur: Potthast Regesta 17327.

16rv Alexander IV papa: Bulla 'Inter alia quibus' (Viterbo, 20.6.1258). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Inter alia quibus ex iniuncto nobis officio apostolatus intendimus religionis sacre specialiter desiderantes augmentum … — … quo ad premissa omnia et alia libera facultate auctoritate presentium indulgemus. Nulli ergo … etc. Datum Viterbii XII kalendas Julii pontificatus nostri anno quarto. Nochmals unten, 96v97r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 365 Nr. 216 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 112 Nr. 225 vom 17.1.1244). Literatur: Potthast Regesta 17311.

16v Alexander IV papa: Bulla 'Ex parte vestra' (Viterbo, 15.7.1257). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Ex parte vestra fuit propositum coram nobis quod nonnulli prelati et rectores ecclesiarum … — … quicquid contra huiusmodi inhibitionem nostram super hiis per quemcumque contigerit de cetero attemptari. Nulli ergo … Datum Viterbii ydibus Julii pontificatus nostri anno tercio. Nochmals unten, 97rv und 128v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 343 Nr. 167. Literatur: Potthast Regesta 16926.

17r Innocentius IV papa: Bulla 'Ne pro eo quod' (Anagni, 25.3.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Ne pro eo quod diocesanis episcopis debitam obedientiem et reverentiam exhibetis … — … salvis maxime circa institutionem ac destitutionem priorum vestrorum eiusdem ordinis institutis. Nulli ergo … etc. Datum Laterani VIII kalendas Aprilis pontificatus nostri anno primo. Das hier angegebene Datum ist sonst nicht zu verifizieren. Nochmals mit dem ansonsten überlieferten Datum (4.9.1243) unten, 117r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 121 Nr. 11 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 24 Nr. 5 vom 5.9.1227). Literatur: Potthast Regesta 11124.

17rv Innocentius IV papa: Bulla 'Inter alia quibus' (Rom, 25.3.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei venerabili fratri episcopo quondam Bosnensi et dilectis filiis fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Inter alia quibus ex iniuncto nobis officio apostolatus intendimus religionis sacre specialiter desiderantes augmentum … — … quo ad premissa omnia et alia libera facultate de fratrum vestrorum consilio indulgemus. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Laterani VIII kalendas Aprilis pontificatus nostri anno primo. Das hier angegebene Datum ist sonst nicht zu verifizieren. Mit dem bekannten Datum (17.1.1244) nochmals unten, 119v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 129f. Nr. 38. Literatur: Potthast Regesta 11226.

17v Innocentius IV papa: Bulla 'Coelestis amor patriae' (Rom, 22.3.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et prioribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Celestis amor patrie mentes vestras sic allexisse perspicitur … — … ex eisdem huiusmodi sententiis propter debitum sint astricti satisfaciant ut tenentur. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Laterani XI kalendas Aprilis pontificatus nostri anno primo. Nochmals unten, 80v81r und 121v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 136 Nr. 55. Literatur: Potthast Regesta 11296.

17v18r Innocentius IV papa: Bulla 'In iure canonico' (Rom, 6.4.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei filiis magistro et prioribus provincialibus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. In iure canonico reperitur expressum … — … illis tamen exceptis quorum adeo gravis fuerit et enormis excessus quod merito sint ad sedem apostolicam destinandi. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Laterani XI kalendas [sic, recte: ydus] Aprilis pontificatus nostri anno primo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 140 Nr. 65. Literatur: Potthast Regesta 11320.

18r Innocentius IV papa: Bulla 'Auctoritate vobis praesentium' (Lyon, 5.8.1245). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et prioribus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Auctoritate vobis presentium indulgemus ut si contigerit aliquos ordinis vestri religionem intrare volentes … — … et enormis excessus eorum quod sint merito ad sedem apostolicam transmittendi. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Lugduni nonas Augusti pontificatus nostri anno tertio. Das hier angegebene Datum ist sonst nicht zu verifizieren. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 7, 19 Nr. 353 (nur Regest, textidentisch mit Bd. 1, 20 Nr. 8 vom 18.6.1227). Literatur: Potthast Regesta 11455.

18rv Innocentius IV papa: Bulla 'Quoniam abundavit iniquitas' (Rom, 24.3.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopis episcopis et dilectis filiis abbatibus prioribus decanis archidiaconis prepositis archipresbyteris et aliis ecclesiarum prelatis ad quos littere iste pervenerint salutem et apostolicam benedictionem. Quoniam abundavit iniquitas et refriguit charitas plurimorum ecce ordinem dilectorum filiorum fratrum Predicatorum dominus suscitavit … — … contigeret infamari vos tamquam falsarios capiatis et condemnetis eosdem. Datum Laterani VIII [sic, recte: IX] kalendas Aprilis pontificatus nostri anno primo. Textidentisch, jedoch mit dem bekannten Datum nochmals unten, 82rv und 123v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 137 Nr. 57. Literatur: Potthast Regesta 11299.

18v Innocentius IV papa: Bulla 'Qui deum tota mente' (Rom, 3.2.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Qui deum tota mente diligitis et animarum profectui continua diligentia desudatis … — … et eosdem cum decedunt in vestris cimeteriis sepelire. Nulli ergo etc. Datum Laterani tertio nonas Februarii pontificatus nostri anno primo. Nochmals unten, 123r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 131 Nr. 42. Literatur: Potthast Regesta 11240.

18v19r Innocentius IV papa: Bulla 'Licet ad hoc' (Rom, 26.3.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et universis prioribus provincialibus ordinis fratrum Predicatorum presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam benedictionem. Licet ad hoc fratrum vestri ordinis pia desudet intentio … — … nisi adeo gravis fuerit et ernormis excessus quod merito sint ad sedem apostolicam destinandi. Nulli ergo etc. Datum Laterani VII kalendas [sic, recte: VIII idus = 6.4.1244] Aprilis pontificatus nostri anno primo. Mit dem gleichen Datum nochmals unten, 118v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 139 Nr. 64. Literatur: Potthast Regesta 11319.

19r Innocentius IV papa: Bulla 'Odore suavi ordinis' (Rom, 5.2.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei venerabili fratri episcopo quondam Bosnensi magistro et dilectis filiis fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Odore suavi ordinis vestri continue recreati eum non immerito favore speciali prosequimur … — … ab eadem sede committi facere possit auctoritate presentium indulgemus. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Laterani nonas Februarii pontificatus nostri anno primo. Nochmals unten, 123v124r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 132 Nr. 46. Literatur: Potthast Regesta 11245.

19r Innocentius IV papa: Bulla 'Vestra semper in amore' (Rom, 3.2.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et prioribus ac fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Vestra semper in amore virtutum delectatur humilitas et cuncta sollicite refugit … — … de hac indulgentia plenam fecerint mentionem vobis auctoritate presentium indulgemus. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Laterani tertio nonas Februarii pontificatus nostri anno primo. Textidentisch nochmals unten, 81r und 122v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 130f. Nr. 41. Literatur: Potthast Regesta 11239.

19v Innocentius IV papa: Bulla 'Quia proni sunt' (Rom, 23.3.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis ad quos littere iste pervenerint salutem et apostolicam benedictionem. Quia proni sunt ab adolescentia sensus hominis ad malum et caro semper vergit in culpam … — … nisi adeo esset difficilis et enormis excessus quod merito pro his deberent ad sedem apostolicam destinari. Datum Laterani X kalendas [!] Aprilis pontificatus nostri anno primo. Das hier angegebene Datum ist sonst nicht zu verifizieren, findet sich aber auch in der Parallelüberlieferung unten, 80v und 123r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 140 Nr. 66 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 99f. Nr. 178 vom 15.4.1238). Literatur: Potthast Regesta 11321.

19v Innocentius IV papa: Bulla 'Auctoritate vobis praesentium' (Lyon, 5.8.1245). Wiederholt die Bulle oben, 18r, vom Schreiber nachträglich eingerahmt und gestrichen.

19v20r Innocentius IV papa: Bulla 'Cum paupertatem' (Lyon, 31.5.1246). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Cum paupertatem et vitam profitemini regularem insistentes … — … fratres regularem sententiam promulgare. Nulli ergo … etc. Datum Lugduni secundo kalendas Julii pontificatus nostri anno tertio. Der hier genannte Ausstellungsort und das hier angegebene Datum sind sonst nicht zu verifizieren. Textidentisch, jedoch mit dem bekannten Ausstellungsort und -datum (Rom, 25.3.1244) nochmals unten, 82r, und 121v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 138 Nr. 60 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 19f. Nr. 5 vom 25.5.1227). Literatur: Potthast Regesta 11304.

20r Innocentius IV papa: Bulla 'Cum dilectorum filiorum' (Rom, 25.3.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis et dilectis filiis abbatibus prioribus decanis prepositis et aliis ecclesiarum personis ad quos littere iste pervenerint salutem et apostolicam benedictionem. Cum dilectorum filiorum magistri et fratrum ordinis Predicatorum precibus inclinati per nostras inhibuerimus litteras … — … usque ad satisfactionem condignam arctius evitetis et faciatis ab omnibus evitari. Datum Laterani VIII kalendas Aprilis pontificatus nostri anno primo. Nochmals unten, 117v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 138 Nr. 61 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 23 Nr. 12 vom 3.8.1227). Literatur: Potthast Regesta 11305.

20r Innocentius IV papa: Bulla 'Provisionis nostrae' (Rom, 25.3.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Provisionis nostre cupimus provenire subsidiis ut religio vestra semper in melius deo propitiante proficiat … — … videbitur expedire possitis auctoritate presentium concedimus facultatem. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Laterani VIII kalendas Aprilis pontificatus nostri anno primo. Das hier angegebene Datum ist in den Repertorien nicht nachgewiesen, findet sich so aber nochmals in einer weiteren Abschrift unten, 118v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 132 Nr. 45. Literatur: Potthast Regesta 11244.

20r Innocentius IV papa: Bulla 'Quia confusio habitus' (Rom, 20.8.1245). Innocentius episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam benedictionem. Quia confusio habitus sepe confusionem inducit ordinum et etiam animorum auctoritate apostolica districtius inhibemus … — … monitione premissa per censuram ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo compellatis. Datum Lugduni XIIII kalendas Augusti pontificatus nostri anno tertio. Der hier genannte Ausstellungsort und das Datum sind sonst nicht zu verifizieren. Textidentisch, jedoch mit dem nachgewiesenen Datum und Ausstellungsort nochmals unten, 81v82r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 138 Nr. 59. Literatur: Potthast Regesta 11303.

20v Innocentius IV papa: Bulla 'Quia confusio habitus' (Rom, 25.3.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratrum ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Quia confusio habitus sepe confusionem inducit ordinum et etiam animorum auctoritate presentium districtius inhibemus … — … monitione premissa per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compellantur. Datum Laterani nono [!] kalendas Aprilis pontificatus nostri anno primo. Textidentisch mit dem gleichen Datum nochmals unten, 81v82r und 120r, mit abweichendem Datum und Ausstellungsort nochmals unten, 118r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 138 Nr. 58. Literatur: Potthast Regesta 11302.

20v Innocentius IV papa: Bulla 'Quieti vestrae' (Rom, 6.4.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Quieti vestre providere volentes auctoritate vobis presentium indulgemus … — … nisi in litteris apostolicis de concessione huiusmodi mentio habeatur. Nulli ergo etc. Datum Lugduni nonas Augusti pontificatus nostri anno tertio. Der hier genannte Ausstellungsort und das hier angegebene Datum sind sonst nicht zu verifizieren. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 139 Nr. 63 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 16 Nr. 32 vom 7.3.1225). Literatur: Potthast Regesta 11318.

20v Innocentius IV papa: Bulla 'Qui postposita vanitate' (Rom, 9.2.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Qui postposita vanitate seculi elegerunt virtutum domini sub paupertatis habitu famulari … — … in eisdem litteris de concessione huiusmodi mentio habeatur vobis auctoritate presentium indulgemus. Nulli ergo etc. Datum Laterani V ydus Februarii pontificatus nostri anno primo. Das hier angegebene Datum ist sonst nicht zu verifizieren (tradiert ist der 26.3.1244), findet sich jedoch nochmals in der Parallelüberlieferung unten, 121r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 139 Nr. 62. Literatur: Potthast Regesta 11306.

20v21r Innocentius IV papa: Bulla 'Inspirationis divinae gratia' (Anagni, 24.3.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Inspirationis divine gratia faciente vos quos in lucem gentium dei sapientia dedisse dignoscitur … — … per litteras apostolicas teneatur nisi expresse de hac indulgentia fecerint mentionem. Nulli ergo etc. Datum Laterani IX kalendas Aprilis pontificatus nostri anno primo. Das hier angegebene Datum ist sonst nicht zu verifizieren (tradiert ist der 3.9.1243), findet sich jedoch ähnlich (X kalendas Aprilis, d. h. 23.3.1244) in der Parallelüberlieferung unten, 82v und 119r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 120 Nr. 9 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 107 Nr. 196 vom 25.10.1239). Literatur: Potthast Regesta 11123.

21r Innocentius IV papa: Bulla 'Vobis extremam patientibus' (Rom, 25.3.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et universis prioribus ordinis fratrum Predicatorum presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam benedictionem. Vobis extremam patientibus pro Christi nomine paupertatem digne conceditur ab apostolice sedis gratia … — … necessaria vite deposcere ac recipere valeatis vobis auctoritate presentium concedimus facultatem. Nulli ergo etc. Datum Laterani VIII kalendas Aprilis pontificatus nostri anno primo. Mit dem gleichen, in den Repertorien so nicht nachgewiesenen Datum nochmals unten, 118r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 124 Nr. 32 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 112 Nr. 205 vom 20.6.1241). Literatur: Potthast Regesta 11161.

21r Innocentius IV papa: Bulla 'Precibus vestris' (Rom, 1.3.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Precibus vestris benignum implentes assensum auctoritate vobis presentium indulgemus … — … submissa voce divina officia celebrare dummodo causam non dederitis interdicto. Nulli ergo etc. Datum Laterani kalendas Martii pontificatus nostri anno primo. Mit dem hier genannten Ausstellungsort und -datum nochmals unten, 122r; die Bulle ist sonst unter anderem Datum für den Franziskanerorden überliefert, vgl. den Druck in Sbaralea Bullarium 1, 537 Nr. 317, sowie Potthast Regesta 13926.

21rv Innocentius IV papa: Bulla 'Vobis assidue regnum' (Rom, 3.2.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et prioribus ac fratribus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Vobis assidue regnum dei querentibus id a sede apostolica digne conceditur … — … et voce submissa celebrare possitis nisi contingat id vobis specialiter interdici. Nulli ergo etc. Datum Laterani tertio nonas Februarii pontificatus nostri anno primo. Mit dem gleichen Datum nochmals unten, 121r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 131 Nr. 44. Literatur: Potthast Regesta 11242.

21v Innocentius IV papa: Bulla 'Postulastis a nobis' (Rom, 26.3.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Postulastis a nobis ut cum extra civitates et villas frequentius existatis … — … id vestris postulationibus inclinati concedimus sine iuris preiudicio alieni. Nulli ergo etc. Datum Laterani VII kalendas Aprilis pontificatus nostri anno primo. Mit dem gleichen Datum (in den Repertorien zum 25.3.1244 vermerkt) nochmals unten, 117r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 7, 18 Nr. 350. Literatur: Potthast Regesta 11301.

21v Innocentius IV papa: Bulla 'Cum tamquam veri' (Lyon, 5.8.1246). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Cum tamquam veri et fideles Christi ministri elegeretis vobis in domo domini mansiones … — … ad opus fratrum et familie vestre habere libere cemeteria valeatis. Nulli ergo etc. Datum Lugduni nonas Augusti pontificatus nostri anno tertio. Die hier genannten Ausstellungsort und -datum weichen von den in den Repertorien genannten (Anagni, 5.9.1243) ab. Mit abweichendem Ausstellungsort und -datum nochmals unten, 122r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 120 Nr. 12 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 28 Nr. 27 vom 9.4.1228). Literatur: Potthast Regesta 11125.

21v Innocentius IV papa: Bulla 'Cum iam per eius gratiam' (Rom, 25.3.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Cum iam per eius gratiam qui que mundus abhominatur assumit … — … que de hac indulgentia et de vestro non fecerint ordine mentionem. Nulli ergo … etc. Datum Laterani VIII kalendas Aprilis pontificatus nostri anno primo. Mit dem gleichen, sonst bislang nicht nachgewiesenen Datum unten, 117v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 130 Nr. 39. Literatur: Potthast Regesta 11230.

21v22r Innocentius IV papa: Bulla 'Cum a nobis petitur' (Rom, 10.2.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Cum a nobis petitur quod iustum est et honestum … — … iustitia tamen salva illarum ecclesiarum a quibus mortuorum corpora assumuntur. Nulli ergo etc. Datum Laterani quarto ydus Februarii pontificatus nostri anno primo. Textidentisch nochmals unten, 81rv und 122v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 133 Nr. 49 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 25 Nr. 18 vom 30.11.1227). Literatur: Potthast Regesta 11252.

22v Gregorius IX papa: Bulla 'Cum a nobis petitur' (Rom, 30.11.1227). Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum in Liptzk Merseburgensis diocesis salutem et apostolicam benedictionem. Cum a nobis petitur quod iustum est et honestum … — … salva tamen iustitia illarum ecclesiarum a quibus mortuorum corpora assumuntur. Nulli ergo etc. Datum Perusii tertio kalendas Maii pontificatus nostri anno tertio. Die hier und nachfolgend aufgeführten, nach Leipzig lokalisierten und sämtlich auf 1229 datierten Ausfertigungen älterer Bullen für den Gesamtorden erhielt der Leipziger Dominikanerkonvent vermutlich geschlossen zu seiner 1229 erfolgten Gründung. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 25 Nr. 18 (allgemeine Ausfertigung für den gesamten Orden ohne Lokalisierung). Literatur: Potthast Regesta 8067 (allgemeine Ausfertigung) und 8386 (Ausfertigung zu diesem Datum und Ort).

22v Gregorius IX papa: Bulla 'Auctoritate vobis praesentium' (Perugia, 19.4.1227). Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et prioribus ordinis fratrum Predicatorum Liptzensis Merseburgensis dyocesis salutem et apostolicam benedictionem. Auctoritate vobis presentium indulgemus ut si contigerit aliquos ordinis vestri religionem intrare volentes … — … et enormis excessus eorum quod sint merito ad sedem apostolicam transmittendi. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Perusii XII kalendas Maii pontificatus nostri anno tertio. Ausstellungsort und -datum sind so nicht nachgewiesen (ansonsten Anagni, 18.6.1227). Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 20 Nr. 8 (allgemeine Ausfertigung für den gesamten Orden ohne Lokalisierung). Literatur: Potthast Regesta 7943.

22v Gregorius IX papa: Bulla 'Quieti vestrae' (Perugia, 21.4.1228). Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum Liptzensis Merseburgensis dyocesis salutem et apostolicam benedictionem. Quieti vestre providere volentes auctoritate vobis presentium indulgemus … — … nisi in litteris apostolicis de concessione huiusmodi mentio habeatur. Nulli ergo etc. Datum Perusii X kalendas Maii pontificatus nostri anno tertio. Ausstellungsort und -datum sind so nicht nachgewiesen (ansonsten Rom, 9.4.1227). Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 28 Nr. 28 (allgemeine Ausfertigung für den gesamten Orden ohne Lokalisierung). Literatur: Potthast Regesta 8167.

22v Gregorius IX papa: Bulla 'Precibus vestris' (laut Datierung Perugia, 19.4.1229). Textidentisch mit der Bulle oben, 21r, die jedoch für Gregor IX. bislang nicht nachgewiesen ist und wie die übrigen genannten Stücke zur Leipziger Sonderausfertigung gehört.

23r Nicolaus IV papa: Bulla 'Dum sollicitae considerationis' (Rieti, 28.7.1288). Nicolaus episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Dum sollicite considerationis indagine perscrutamur … — … tam in spiritualibus quam in temporalibus absque ullo medio subiacere. Nulli ergo omnino hominum etc. Datum Rieti V kalendas Augusti pontificatus nostri anno primo. Nochmals unten, 98v–99r, 135r, 135v und 136v; außerdem in Cod. Guelf. 253 Helmst., 35rb–va. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 20 Nr. 3. Literatur: Potthast Regesta 22758.

23v24r Sixtus IV papa: Bulla 'Considerantes attentius' (Rom, 1.7.1475). Sixtus episcopus servus servorum dei ad perpetuam rei memoriam. Considerantes attentius quantum christiane religioni exemplo bonorum operum et doctrina verbi religiosorum ordines hactenus contulerunt … — … in suo robore permansuris specialiter et expresse derogamus ceterisque contrariis quibuscumque. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctum Petrum Anno incarnationis dominice Millesimo quadringentesimo septuagesimo quinto kalendas Julii pontificatus nostri anno quarto. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 3, 528f. Nr. 68.

24r25r Bonifatius IX papa: Bulla 'Meritis vestrae devotionis' cum bulla Johannis XXII papae 'Dilectos filios magistrum' inserta (Rom, 1.12.1395). Bonifatius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Meritis vestre devotionis inducimur ut petitionibis vestris que vestri ordinis conservationem respiciunt favorabiliter annuamus quarum quidem tenor dinoscitur esse talis: Johannes episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopo Bremensi et Treverensi et Hyldensemensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Dilectos filios magistrum et fratres ordinis Predicatorum … — … Datum apud Avinione VI kalendas Maii pontificatus nostri anno tercio. Nos in hac parte igitur se noviter incursurum. Datum Rome apud sanctum Petrum kalendas Decembris Pontificatus nostri anno septimo. Die Mantelbulle ist ungedruckt; die inserierte Bulle vom 26.4.1319 ist gedruckt in Bremond/Ripoll Bullarium 2, 147 Nr. 24 (nur Regest und Teildruck, sonst vgl. ebd., 146f. Nr. 23 vom 24.2.1319); vgl. zu dieser auch Mollat Jean XXII 2, 371 Nr. 9348, auch für die in der Hs. gen. Empfänger. Textidentisch nochmals unten, 68r–v und 88v–89v. Die inserierte Bulle separat unten, 42r–v, sowie als Teil anderer Transsumpte unten, 55r–56r und 152v–153v; außerdem in Cod. Guelf. 253 Helmst., 34va–35ra.

25rv Bonifatius IX papa: Bulla 'Licet is' (Rom, 15.3.1402). Bonifatius episcopus servus servorum dei universis christifidelibus presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam benedictionem. Licet is de cuius munere venit ut sibi a suis fidelibus digne et laudabiliter serviatur … — … de presentibus facta non fuerit mentio specialis. Nulli ergo … etc. Datum Rome apud sanctum Petrum ydus Martii pontificatus nostri anno tertiodecimo. ›Sequitur Mare Magnum Clementis‹. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 413f. Nr. 170 (analoges Formular, Datum abweichend).

26r29v Clemens IV papa: Bulla 'Virtute conspicuos sacri' ('Mare magnum', Perugia, 3.6.1265). Clemens episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro prioribus et fratribus universis ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Virtute conspicuos sacri vestri ordinis professores qui contemplationi celestium ferventer invigilant … — … seu benefactores vestros vel executores aut heredes predictos in posterum promulgari contigerit penitus non tenere. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Perusii III nonas Junii pontificatus nostri anno primo. Nochmals unten, 76v–79r, und 84v–88v; außerdem in Cod. Guelf. 253 Helmst., 31vb–34rb. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 452f. Nr. 8 (nur Regest und Teildruck, sonst textidentisch mit ebd., 405–408 Nr. 297 vom 28.3.1261). Literatur: Potthast Regesta 19175.

29v33r Henricus de Grunenberg: Transsumptum bullae Johannis XXII papae 'Virtute conspicuos sacri' (Naumburg, undatiert). ›Sequentes habentur sub transsumptis in Liptzk. Transsumptum Maris magni domini Johannis pape XXII‹.
(29v, 33r) Henricus de Grunenberg: Transsumptum. Henricus dei gratia Numburgensis ecclesie episcopus universis presentium inspectoribus salutem et sinceram in domino charitatem. Notum esse volumus universis … — … sub vera bulla et filo serico ac integre sigillatas vidimus in hec verba … (33r) In cuius rei testimonium sigillum nostrum duximus presentibus appendendum. Datum. Ungedruckt, die Datierung fehlt. Vgl. zu Bischof Heinrich I. von Grünberg (amtierte 1316–1335): Das Bistum Naumburg, unter Verwendung von Vorarbeiten von E. Devrient im Auftrag des Max-Planck-Instituts für Geschichte bearbeitet von H. Wiessner, Bd. 1,2: Die Diözese, Berlin, New York 1998 (Germania sacra N.F. 35,2), 830–836; Eubel 1, 391; Gatz Bischöfe, 480f.
(29v33r) Johannes XXII papa: Bulla 'Virtute conspicuos sacri' (Avignon, 15.2.1317). Johannes episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro prioribus et fratribus universis ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Virtute conspicuos sacri vestri ordinis professores qui contemplationi celestium ferventer invigilant … — … seu benefactores vestros vel executores aut heredes predictos in posterum promulgari contigerit penitus non tenere. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Avinione XVI kalendas Martii pontificatus nostri anno primo. Nochmals unten, 43v–49r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 132 Nr. 5 (nur Regest und Teildruck, sonst vgl. Bremond/Ripoll Bullarium 1, 452f. Nr. 8 und 405–408 Nr. 297 vom 28.3.1261). Literatur: Mollat Jean XXII 1, 263f. Nr. 2843.

33v34r Henricus de Grunenberg: Transsumptum bullae Johannis XXII papae 'Vas electionis' (Zeitz, 1325).
(33v, 34r) Henricus de Grunenberg: Transsumptum. Henricus dei gratia Numburgensis ecclesie episcopus universis christifidelibus presentia visuris salutem et noticiam subscriptorum. Litteras sanctissimi patris … — … sub veris stilo bulla ac filo cannabis vidimus in hec verba … (34r) In cuius rei testimonium sigillum nostrum duximus presentibus appendendum. Datum Czitze Anno domini millesimo tricentesimo vicesimo quinto pontificatus nostri anno octavo. Ungedruckt.
(33v34r) Johannes XXII papa: Bulla 'Vas electionis' (Avignon, 25.7.1321). Johannes episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus patriarchis archiepiscopis et episcopis ac dilectis filiis electis ad quos presentes pervenerint salutem et apostolicam benedictionem. Vas electionis doctor eximius et egregius predicator cuius predicatio mundum docuit universum … — … proprie vocis oraculo et asseveracione constanti publice debeat revocare quod se facturum dictus Johannes efficaciter repromisit. Datum Avinione VIIII kalendas Augusti pontificatus nostri anno quinto. Die Bulle Johannes' XXII. mit anderem Transsumpt nochmals unten, 69v–70r und 150v–151v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 152 Nr. 31; Päbstliche Urkunden und Regesten aus den Jahren 1295–1352, die Gebiete der heutigen Provinz Sachsen und deren Umlande betreffend, bearbeitet von G. Schmidt, Halle/S. 1886 (Geschichtsquellen der Provinz Sachsen und angrenzender Gebiete 21), 124–126 Nr. 93.

34v Detlevus Parkentin: Transsumptum bullae Bonifatii IX papae 'Sacrae religionis' (Schönberg, 1.9.1397).
(34v) Detlevus Parkentin: Transsumptum. Detlevus dei et apostolice sedis gratia episcopus Ratzeburgensis universis et singulis ad quos presentes littere pervenerint salutem et infrascriptis fidem firmiter adhibere. Noverunt nos … — … recipisse et vidisse quorum litterarum tenor sequitur de verbo ad verbum et est talis … Datum in curia nostra Schoneberg anno domini millesimo tricentesimo nonagesimo septimo prima die mensis Septembris nostro sub sigillo presentibus appenso. Ungedruckt; Bischof Detlef Parkentin von Ratzeburg amtierte 1395–1418, vgl. Eubel 1, 435; Gatz Bischöfe, 617f.
(34v) Bonifatius IX papa: Bulla 'Sacrae religionis' (Rom, 5.1.1396). Bonifatius episcopus servus servorum dei dilectis filiis priori provintiali et fratribus ordinis Predicatorum provintie Saxonie salutem et apostolicam benedictionem. Sacre religionis in qua relictis seculi vanitatibus domino deservitis exposcit honestas … — … Jhesus Christus qui candor est lucis eterne congruit hoc in noctis tenebris fieri sed in luce. Nulli ergo omnino hominum … etc. Datum Rome apud sanctum Petrum nonas Januarii pontificatus nostri anno septimo. Unter diesem Datum mit diesem Initium in den Repertorien nicht nachweisbar, so aber nochmals unten, 58r–v und 71r–v.

35rv Adamus de Nezetitz: Transsumptum bullae Gregorii XII papae 'Ad futuram rei memoriam' (Prag, 27.10.1404).
(35r, 35v) Adamus de Nezetitz: Transsumptum. Adamus de Nezetitz decretorum doctor archidiaconus Gradicensis in ecclesia Pragensi reverendissimi in Christo patris et domini domini Sbinconis dei gratia sancte Pragensis ecclesie archiepiscopi apostolice sedis legati vicarius … recepisse noveritis tenorem qui sequitur continentem … — … Nos igitur predictis litteris apostolicis visis et diligenter inspectis … sigilli vicariatus archiepiscopatus Pragensis ad presens utimur appensione iussimus communiri. Datum Prage Anno domini millesimo quadringentesimo quarto indictione duodecima die vicesima septima mensis Octobris. Ungedruckt.
(35rv) Gregorius XI papa: Bulla 'Ad futuram rei memoriam' (Avignon, 1.4.1375). Gregorius episcopus servus servorum dei. Ad futuram rei memoriam tenorem quarumdam litterarum felicis recordationis Clementis pape quarti predecessoris nostri … de verbo ad verbum transscribi … fecimus … — … in utilitatem convertere magistri et fratrum predictorum. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem hoc attemptare etc. Datum Avinione kalendas Aprilis pontificatus nostri anno quinto. Die Bulle Gregors XI. ist ihrerseits lediglich das Transsumpt der von Papst Clemens IV. am 12.2.1266 ausgestellten Bulle 'Obtentu divini nominis', vgl. unten, 43r–v. Literatur: Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Marie Theutonicorum 1198–1525, hrsg. von W. Hubatsch, bearb. von E. Joachim, Pars 1: Index Tabularum Ordinis S. Marie Theutonicorum. Regesten zum Ordensbriefarchiv, Bd. 1: 1198–1454, Göttingen 1948, 20 Nr. 373 (Datum des Transsumpts verderbt, freundl. Hinweis auf Quelle und Literatur von Dr. Christian Gahlbeck, GStA PK Berlin). – Unter dem Text des Transsumpts steht folgender Notarvermerk: Auscultata subscripta sunt privilegia per me Johannem Ade de Aureomonte clericum Wratislaviensis dyocesis publicum sacra imperiali auctoritate notarium ex eorum originalibus et transsumptis cum quibus concordant de verbo ad verbum absque illa clausula 'Nulli ergo omnino hominum' que non inserta est omnibus quod manu mea protestor propria. – 36rv leer.

II

Papier — 13 Bl. — 29 × 21 cm — um 1490

Wasserzeichen: Handschuh mit Fingergliedern, darüber Blume: WZIS NL0360-PO-155561 (1492). Wappen: Schild, darüber Krone, darüber Blüte, darunter Beizeichen, im Schild drei (2,1) Lilien (zwei Typen, nicht nachweisbar). Lagen: II+1 (41). IV (49). Schriftraum: 20–22,5 × 15–17 cm, einspaltig, je nach Hand 25–41 Zeilen. Regelmäßige Kanzleikursive von zwei Händen, Hand 1: 37r40r; Hand 2: 42r49r. Keinerlei Rubrizierung. Am Beginn der einzelnen Urkunden cadellenartig verzierte Satzmajuskeln; die Namen der Aussteller sind durch Auszeichnungsschrift (Textualis) hervorgehoben. Auf dem Kopfsteg lebender Seitentitel Conventus Myndensis.

Enthält insgesamt 13 Abschriften von kopial überlieferten Papsturkunden des Dominikanerklosters in Minden:

37r38r Gregorius IX papa: Bulla 'Fons sapientiae' (Rieti, 28.7.1234). ›Canonisatio beati Dominici patris nostri‹. Gregorius episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis et dilectis filiis abbatibus et prioribus decanis archidiaconis et aliis ecclesiarum prelatis ad quos littere iste pervenerint salutem et apostolicam benedictionem. Fons sapiencie verbum patris dominus Ihesus Christus cuius natura bonitas opus misericordia redimens et renovans quos creavit … — … unum annum de iniuncta sibi penitencia misericorditer relaxamus. Datum Rieti IIII kalendas Augusti pontificatus nostri anno octavo. Das hier angegebene Datum ist sonst nicht zu verifizieren. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 67f. Nr. 108 (zum 13.7.1234). Literatur: Potthast Regesta 9489; Baumgartenberger Formelbuch, 442 Nr. 38 (Regest).

38r Gregorius IX papa: Bulla 'Cum paupertatem' (Anagni, 1.7.1227). ›Item quod nullus recipiat apostatas nostros vel teneat nisi habeat litteras dimissivas‹. Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Cum paupertatem et vitam profiteamini regularem … — … ab apostolica sede indulti nullus audeat retinere. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Anagnie kalendas Julii pontificatus nostri anno primo. Ort und Datum weichen von den nachgewiesenen (Rom, 25.5.1227) ab; vermutlich liegt hier eine weitere Ausfertigung vor. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 19f. Nr. 5. Literatur: Potthast Regesta 7917.

38rv Gregorius IX papa: Bulla 'Quoniam abundavit iniquitas' (Rom, 2.12.1227). ›Item quod fratres possunt predicare et audire confessiones et penitencias iniungere salutares et questuras capere‹. Gregorius episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis et dilectis filiis abbatibus prioribus et aliis ecclesiarum prelatis ad quos littere iste pervenerint salutem et apostolicam benedictionem. Quoniam habundavit iniquitas et refriguit caritas plurimorum ecce ordinem dilectorum filiorum fratrum Predicatorum dominus suscitavit … — … vos tamquam falsarios capiatis et condempnetis eosdem. Datum Laterani quarto nonas Decembris pontificatus nostri anno primo. Das sonst angegebene Datum ist der 10.5.1227. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 19 Nr. 3 (nur Auszug, textidentisch mit ebd., 18 Nr. 1 vom 21.4.1227). Literatur: Potthast Regesta 7896; Die Papsturkunden Westfalens bis zum Jahre 1304, bearbeitet von H. Finke, Münster/Westf. 1888 (Westfälisches Urkundenbuch 5 = Veröffentlichungen der Historischen Kommission für Westfalen 1,5,1), 160 Nr. 343 (ebenfalls mit dem Ausstellungsdatum dieser Hs.).

38v Gregorius IX papa: Bulla 'Cum tamquam veri' (Anagni, 26.6.1227). ›Item quod ecclesie fratrum sunt conventuales et cimiteria possunt haberi‹. Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Cum tamquam veri et fideles Christi ministri elegeritis vobis in domo domini mansiones … — … ad opus fratrum et familie vestre habere libere cimiteria valeatis. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Anagnie VI kalendas Julii X pontificatus nostri anno primo. Die hier angegebenen Datum und Ort sind sonst nicht zu verifizieren, nachgewiesen ist die Bulle für Rom, 9.4.1228. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 28 Nr. 27. Literatur: Potthast Regesta 8166.

38v Gregorius IX papa: Bulla 'Precibus vestris' (Rom, 23.11.1227). ›Item quod tempore interdicti possumus divina celebrare clausis ianuis exclusis excommunicatis submissa voce‹. Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Precibus vestris benignum impertientes assensum auctoritate presencium vobis indulgemus … — … divina officia celebrare dummodo causam non providetis interdicto. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Laterani IX kalendas Decembris pontificatus nostri anno primo. Das hier angegebene Datum ist sonst nicht zu verifizieren; die gedruckte Urkunde ist in den Regestenwerken unter keinem Datum ausgewiesen. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 25 Nr. 20.

38v39r Clemens IV papa: Bulla 'Exigentibus vestrae devotionis' (Perugia, 15.6.1265). ›Item quod nullus legatus vel delegatus auctoritate litterarum papalium nisi expressum sit de nostro ordine poterit nos excommunicare‹. Clemens episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Exigentibus vestre devocionis meritis votis vestris libenter annuimus … — … contra tenorem presentis indulti per quemcumque de cetero contingit promulgari. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Perusii XVII kalendas Julii pontificatus nostri anno primo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 454 Nr. 13. Literatur: Potthast Regesta 19209.

39r Clemens IV papa: Bulla 'Exigentibus vestrae devotionis' (Perugia, 15.6.1265). ›Item quod mortuis episcopis usque ad aliorum canonicam provisionem possumus ea que priorum auctoritate poteramus‹. Clemens episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Exigentibus vestre devocionis meritis votis vestris libenter annuimus … — … donec viduatis ecclesiis provisum fuerit de pastore. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Perusii XVII kalendas Julii pontificatus nostri anno primo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 454 Nr. 12. Literatur: Potthast Regesta 1210.

39r Clemens IV papa: Bulla 'In quibusdam locis' (Perugia, 9.5.1265). ›Item quod qui infringit emunitatem [!] nostram ipso facto est excommunicatus nec potest absolvi nisi per papam vel per conservatores nostros‹. Clemens episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus universis ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. In quibusdam locis aliquando illas prout accepimus persecuciones et angustias sustinetis … — … vel per conservatores ab ea vobis aut eidem ordini deputatos. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Perusii VII kalendas [sic, recte: ydus] Maii pontificatus nostri anno primo. Mit dem bekannten Datum nochmals unten, 152v. Eine Ausfertigung für den Franziskanerorden vgl. in Cod. Guelf. 311 Helmst., 89rb. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 451 Nr. 4. Literatur: Potthast Regesta 19137.

39v Clemens IV papa: Bulla 'Loca sanctorum' (Perugia, 11.10.1265). ›Item quod ordo habet centum dies indulgenciarum in dedicacione et anniversario et per octavam in festis beate virginis Dominici Petri et aliorum patronorum quorum maiora altaria sunt dedicata‹. Clemens episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro ac prioribus et universis fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Loca sanctorum omnium pia et prompta devocione sunt a christifidelibus veneranda … — … centum dies de iniunctis sibi penitenciis annis singulis misericorditer relaxamus. Datum Perusii V ydus Octobris pontificatus nostri anno primo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 457f. Nr. 22 (Fassung vom 27.9.1265, vgl. Potthast Regesta 19369). Literatur: Potthast Regesta 19399.

39v40r Tabula bullarum transsumptarum. ›Item sequuntur transsumpta aliquorum privilegiorum ordini nostro concessorum de quibus litteras originales non habentur in conventu Myndensi‹. Item Vidimus seu transsumptum privilegii Johannis vicesimi secundi quod incipit 'Vas electionis' … — … datum a venerabili episcopo domino Conrado episcopo Coloniensi. Die Liste enthält die Regesten von insgesamt 12 mit den Majuskeln BN bezeichneten Transsumpten. – 40v41v leer.

42rv Johannes XXII papa: Bulla 'Dilectos filios magistrum' (Avignon, 26.4.1319). ›Item privilegia conventui Myndensi per apostolicam sedem concessa. Item conservatorium Johannis vicesimi secundi Bremensi archiepiscopo Traiectensi et Hildensemensi episcopis‹. Johannes episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopo Bremensi et Traiectensi ac Hildensemensi episcopis salutem et apostolicam benedictionem. Dilectos filios magistrum et fratres ordinis Predicatorum qui in decore sancte religionis virtutum domino militantes … — … constitucione predicta super conservatoribus et qualibet alia in contrarium edita non obstante. Datum Avinione VI kalendas Maii pontificatus nostri anno tercio. Als Transsumpt nochmals oben, 24r–25r und unten, 55r–56r,68r–v und 152v–153v.

42v43r Clemens IV papa: Bulla 'Quidam temere sentientes' (Perugia, 20.6.1265). ›Item bulla Clementis quarti quod in predicacionibus et confessionibus non oporteat requiri licentiam inferiorum prelatorum seu plebanorum‹. Clemens episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Quidam temere sencientes et ad sobrietatem sapere nescientes imprudenter presumunt asserere … — … quicquid a quoquam contra declaracionem et inhibicionem huiusmodi contigerit attemptari. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Perusii XII kalendas Julii pontificatus nostri anno primo. Als Transsumpt textidentisch nochmals unten, 152r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 455 Nr. 14. Literatur: Potthast Regesta 19216.

43rv Clemens IV papa: Bulla 'Obtentu divini nominis' (Perugia, 12.2.1266). ›Bulla successionis hereditatis fratrum‹. Clemens episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Optentu [!] divini nominis cuius cultu sub sacre nostre religionis observancia studetis … — … quas contra presentis declaracionis tenorem per quemcumque fieri contigerit decernimus irritas et inanes. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Perusii II ydus Februarii pontificatus nostri anno primo. Textidentisch nochmals als Teil zweier Transsumpte unten, 159v–160r und 160r–v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 470 Nr. 39. Literatur: Potthast Regesta 19542.

43v49r Johannes XXII papa: Bulla 'Virtute conspicuos sacri' (Avignon, 15.2.1317). ›Item Mare magnum‹. Wie oben, 29v33r, vgl. dort auch zu Ausgaben und Literatur. – 49v leer.

III

Papier — 10 Bl. — 29 × 21 cm — um 1490

Wasserzeichen: Handschuh mit Fingergliedern, darüber Blume: WZIS NL0360-PO-155561 (1492). (1492). Wappen: Bekrönter und gevierter Schild, im 1. und 4. Feld ein linksgewendeter abgestandener Delphin, im 2. und 3. Feld eine heraldische Lilie: ≈ WZIS DE4500-PO-128383 (1493). Wappen: Schild, darüber Krone, darüber Blüte, darunter Beizeichen, im Schild drei (2,1) Lilien (zwei Typen, nicht nachweisbar). Lagen: V (59). Schriftraum: 20–22,5 × 15–17 cm, einspaltig, je nach Hand 25–41 Zeilen. Regelmäßige Kanzleikursive von zwei Händen, Hand 1: 37r40r; Hand 2: 42r59r. Keinerlei Rubrizierung. Am Beginn der einzelnen Urkunden cadellenartig verzierte Satzmajuskeln; die Namen der Aussteller sind durch Auszeichnungsschrift (Textualis) hervorgehoben. Auf dem Kopfsteg lebende Seitentitel Conventus Tremonensis bzw. Conventus Osnaburgensis.

Enthält insgesamt drei Abschriften von kopial überlieferten Papsturkunden des Dominikanerklosters in Dortmund und sieben Abschriften von kopial bzw. als Transsumpt überlieferten Papsturkunden des Dominikanerkonvents in Osnabrück:

50r nur die (erst ab 52r gültige) Rubrik: Privilegia conventus Osnaburgensis.

50v Honorius IV papa: Bulla 'Religionis favor' (Rom, 19.1.1286). Honorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Religionis favor sub qua virtutum domino deservitis … — … ius pristinum absque alicuius impedimenti obice integrum conservetur. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctam Sabinam XIIII kalendas Februarii pontificatus nostri anno primo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 9f. Nr. 8. Literatur: Potthast Regesta 22353; Die Papsturkunden Westfalens (s. oben), 359 Nr. 753; CALMA 6, 231 Nr. 1.

50v Honorius IV papa: Bulla 'Ex parte vestra' (Rom, 25.11.1285). Honorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Ex parte vestra fuit propositum coram nobis quod licet vobis per specialia privilegia sedis apostolice sit indultum … — … graciam et communionem apostolice sedis habentes premissa recipere licite valeatis. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctam Sabinam VII kalendas Decembris pontificatus nostri anno primo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 9 Nr. 7 (nur Regest und Teildruck, sonst vgl. Bremond/Ripoll Bullarium 1, 5f. Nr. 6 vom 7.12.1217). Literatur: Potthast Regesta 22333; Die Papsturkunden Westfalens (s. oben), 359 Nr. 751; CALMA 6, 231 Nr. 1. – Unter dem Text folgender Notarsvermerk: Auschultata est presens copia per me Johannem Patiner clericum Padelbernensis [!] dyocesis sacra imperiali auctoritate notarium et concordat cum suo vero originali de verbo ad verbum quod protestor manu propria hic apposita etc.

51r Hermannus Fabri: Instrumentum notarii publici cum bulla Bonifatii IX papae 'Sacrae religionis' (Dortmund, 24.4.1403).
(51r) Hermannus Fabri: Instrumentum. In nomine domini Amen. Anno nativitatis eiusdem Millesimo quadringentesimo tercio indictione XI mensis Aprilis die vicesima quarta hora vesperarum vel quasi pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Bonifacii divina providencia pape noni anno decimo quarto in mei notarii publici et testium infrascriptorum … presencia personaliter constitutus reverendus pater frater Lambertus de Schepen ordinis Predicatorum per provinciam Coloniensem et diocesem Paderbornensem … quorum tenor sequitur in hec verba … — … Dicta fuerunt hec Tremonie in conventu fratrum predicatorum sub anno indictione mense et hora et pontificatus quibus supra presentibus honorabilibus viris et discretis dominis Dethmaro Ledighe Henrico de Stolle presbyteris … testibus fidedignis ad premissa vocatis et specialiter rogatis. Ungedruckt. Zu Lambertus de Schepen († 1412), Lektor und zweimal (1358–1362 und vor 1377) Prior des Dortmunder Dominikanerkonvents, vgl. Bünger 152f. Beil. 12.
(51r) Bonifatius IX papa: Bulla 'Sacrae religionis' (Rom, 27.4.1402). Bonifatius episcopus servus servorum ad perpetuam rei memoriam. Sacre religionis sub qua dilecti filii Thomas magister et universi fratres ordinis Predicatorum devotum et sedulum exhibent altissimo famulatum … — … ac aliis certis festivitatibus et diebus et per octavas eorundem quomodolibet consequuntur seu fuerint consecuti. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctum Petrum V kalendas Maii pontificatus nostri anno XIII. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 438f. Nr. 211. Vgl. dazu auch mit Transsumpten: Regesten der in Niedersachsen und Bremen überlieferten Papsturkunden 1198–1503, bearbeitet von B. Schwarz, Hannover 1993 (Quellen und Untersuchungen zur Geschichte Niedersachsens im Mittelalter 15 = Veröffentlichungen der Historischen Kommission für Niedersachsen und Bremen 37), 317 Nr. 1283.
(51r) Hermannus Fabri: Testimonium notarii. Et ego Hermannus Fabri de Tremonia clericus Coloniensis dyocesis publicus apostolica et imperiali auctoritatibus notarius qui presentes litteras … — … manu mea propria conscripsi in evidens testimonium premissorum. Der gesamte Text nochmals unten, 138r–139v.

52r Johannes XXII papa: Bulla 'Exposuerunt nobis' in favorem conventus Osnabrugensis ordinis Praedicatorum (Avignon, 1.12.1317). Johannes episcopus servus servorum dei venerabili fratri archiepiscopo Coloniensi salutem et apostolicam benedictionem. Exposuerunt nobis dilecti filii prior et conventus ordinis fratrum Predicatorum Osnaburgensis quod canonici sive capitulum ecclesie Osnaburgensis corpus cuiusdam mulieris … sepulturam eisdem priori et conventui contra iusticiam abstulerunt … — … fratres eiusdem ordinis occasione huiusmodi ad instanciam predictorum canonicorum per quoscumque prolatas auctoritate nostra ad cautelam iuxta formam ecclesie absolvas. Datum Avinione kalendas Decembris pontificatus nostri anno secundo. Ungedruckt. Literatur: Mollat Jean XXII 2, 42 Nr. 5944; B. Schwarz, Die Originale von Papsturkunden in Niedersachsen 1199–1417, Città del Vaticano 1988 (Index actorum Romanorum pontificum 4), 97 Nr. 227; Regesten der in Niedersachsen und Bremen überlieferten Papsturkunden 1198–1503 (s. oben), 183 Nr. 743.

52rv Henricus II de Virneburg: Transsumptum bullae Johannis XXII papae 'Exposuerunt nobis' ad capitulum et canonicos ecclesiae Osnabrugensis (Godesberg, 28.2.1318).
(52r, 52v) Henricus II de Virneburg: Transsumptum. Henricus dei gratia ecclesie Coloniensis archiepiscopus sacri imperii per Italiam archicancellarius dilectis in Christo capitulo et canonicis ecclesie Osnaburgensis sue provincie salutem in domino. Noveritis vos litteras apostolicas sub vero stilo filo et bulla non cancellatas non abolitas nec in aliqua sue parte viciatas recepisse in hec verba … — … Harum igitur auctoritate litterarum dictum priorem et quoscumque fratres eiusdem ordinis ab excommunicacionum sentenciis … pocius igitur huiusmodi litteris nostris monitoriis nos decrevimus prevenire quam mandatis aliis forsan vobis gravioribus vos artare. Datum Gudensbergis anno domini Mo CCCo XVIIIo feria tercia post festum beati Mathei apostoli. Ungedruckt. Vgl. zu Bischof Heinrich II. (amtierte 1304–1332) Eubel 1, 205; U. Seng, Heinrich II. von Virneburg als Erzbischof von Köln. Studien zur Kölner Kirchengeschichte, Siegburg 1977 (Studien zur Kölner Kirchengeschichte 13); Gatz Bischöfe, 277–279.
(52rv) Johannes XXII papa: Bulla 'Exposuerunt nobis' in favorem conventus Osnabrugensis ordinis Praedicatorum (Avignon, 1.12.1317). Wie oben, 52r.

52v53r Johannes XXII papa: Bulla 'Querelam dilectorum filiorum' (Avignon, 6.1.1319). Johannes episcopus servus servorum dei dilectis filiis de Insula extra muros Mindensis et de Schinna monasteriorum abbatibus ac preposito ecclesie Hamelensis Myndensis diocesis salutem et apostolicam benedictionem. Querelam dilectorum filiorum prioris et conventus fratrum ordinis Predicatorum Osnaburgensis nuper accepimus … — … nobis per vestras litteras harum seriem continentes studeatis fideliter intimare. Datum Avinione VIIIo idus Januarii pontificatus nostri anno tercio. Ungedruckt. Literatur: Mollat Jean XXII 2, 317 Nr. 8788; Schwarz Die Originale von Papsturkunden (s. oben), 97f. Nr. 228; Die Urkunden des Bistums Minden 1301–1325, bearbeitet von R. Krumbholtz, 2., verb. und erg. Aufl. besorgt von J. Prinz, Münster/Westf. 1977 (Westfälisches Urkundenbuch 10), 230 Nr. 623; Regesten der in Niedersachsen und Bremen überlieferten Papsturkunden 1198–1503 (s. oben), 184 Nr. 749.

53r54v Clemens V papa: Bulla 'Sua nobis prior ' (Vienne, 9.4.1312). Clemens episcopus servus servorum dei dilectis filiis abbati de Monte Veteri et sancte Marie Lippensis per prepositum soliti gubernari Coloniensem diocesis Monasteriensis ac ecclesie sancti Gereonis Coloniensis prepositis salutem et apostolicam benedictionem. Sua nobis prior et fratres ordinis Predicatorum Osnaburgensis peticione monstrarunt quid licet … — … appellacione cessante previa racione procedant iuxta priorum directarum nobis litterarum continenciam earumdem. Datum Vienne Vo idus Aprilis pontificatus nostri anno septimo. Ungedruckt. Literatur: Schwarz Die Originale von Papsturkunden (s. oben), 93 Nr. 219; Regesten der in Niedersachsen und Bremen überlieferten Papsturkunden 1198–1503 (s. oben), 179 Nr. 727.

54v55r Latinus de Ursinis: Transsumptum bullae Gregorii IX papae 'Quoniam abundavit iniquitas' (Orvieto, 27.4.1281).
(54v, 55r) Latinus de Ursinis: Transsumptum. Universis presentes litteras inspecturis frater Latinus permissione divina Ostiensis et Velletrensis episcopus salutem et apostolicam benedictionem. Notum facimus quod nos litteras patentes felicis recordacionis domini Gregorii pape noni eiusdem bulla signatas vidimus in hec verba … — … In cuius rei testimonium presentes litteras sigilli nostri fecimus appensione muniri. Datum apud Urbemveterem Vo kalendas Maii pontificatus domini Martini pape quarti anno primo. Ungedruckt, vgl. Regesten der in Niedersachsen und Bremen überlieferten Papsturkunden 1198–1503 (s. oben), 146 Nr. 597. Zum Aussteller, 1278–1294 Kardinalbischof von Ostia und Velletri, vgl. Eubel 1, 9 und 34.
(54v55r) Gregorius IX papa: Bulla 'Quoniam abundavit iniquitas' (Perugia, 5.3.1229). Gregorius episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis ac dilectis filiis abbatibus prioribus et aliis ecclesiarum prelatis ad quos littere iste pervenerint salutem et apostolicam benedictionem. Quoniam habundavit iniquitas et refriguit caritas plurimorum ecce ordinem dilectorum filiorum fratrum Predicatorum dominus suscitavit … — … vos tamquam falsarios capiatis et condempnetis eosdem. Datum Perusii IIIo nonas Marci pontificatus nostri anno secundo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 29 Nr. 32 (nur Auszug, textidentisch mit ebd., 18 Nr. 1 vom 21.4.1227 bzw. 19 Nr. 3 vom 10.5.1227). Literatur: Potthast Regesta 8349; Regesten der in Niedersachsen und Bremen überlieferten Papsturkunden 1198–1503 (s. oben), 53 Nr. 213.

55r57r Nicolaus de Oldenburg: Transsumptum bullae Johannis XXII papae 'Dilectos filios magistrum' (Delmenhorst, 2.11.1428).
(55r, 56r57r) Nicolaus de Oldenburg: Transsumptum. Reverendissimis in Christo fratribus nostris et domini Maguntinensis Treverensis Coloniensis Magdeburgensis archiepiscopis … Nicolaus dei et apostolice sedis gracia sancte Bremensis ecclesie archiepiscopus iudex et conservator … salutem in domino … noveritis recepisse quarum tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis … — … Verum cum ad presens sumus variis et arduis negociis atque causis nostris et predicte nostre Bremensis ecclesie multipliciter prepediti … (57r) omnium evidens testimonium sigillum nostrum ex certa nostra sciencia presentibus litteris est appensum. Datum actum et decretum sunt hec in castro nostro in Delemenhorst in notarii publici et testium infrascriptorum presencia sub anno a nativitate domini Millesimo quadringentesimo vicesimo octavo indictione sexta vero die Martis secunda mensis Novembris horis quasi vesperarum pontificis sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Martini divina providencia pape quinti anno undecimo presentibus ibidem honorabilibus et discretis viris dominis Conrado Benne nostre Bremensis et Hinrico Gropen Verdensis curiarum officiis testibus ad premissa vocatis pariter et rogatis. Ungedruckt. Nikolaus von Oldenburg-Delmenhorst amtierte 1421–1434 als Erzbischof von Bremen, vgl. Eubel 1, 150; Gatz Bischöfe, 102f. Zu Bulle und Transsumpt vgl. auch Regesten der in Niedersachsen und Bremen überlieferten Papsturkunden 1198–1503 (s. oben), 186 Nr. 757. Zu Conrad Benne s. auch unten, 135r–136r.
(55r56r) Johannes XXII papa: Bulla 'Dilectos filios magistrum' (Avignon, 26.4.1319). Wie oben, 24r–25r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.
(57r) Henricus Struneling: Testimonium notarii. Et ego Hinricus Struneling clericus Myndensis dyocesis publicus imperiali auctoritate notarius quia premissis omnibus et singulis dum sicut premittitur per prefatum reverendissimum patrem et dominum Nicolaum archiepiscopum Bremensem fierent … — … eiusdem domini archiepiscopi sigilli appensione signavi et communivi rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium premissorum.

57v59r Johannes Camerarius: Instrumentum notarii publici cum bulla Bonifatii IX papae 'Sacrae religionis' (Minden, 27.3.1396).
(57v58r, 58v59r) Johannes Camerarius: Instrumentum. In dei nomine Amen. Per hoc presens publicum instrumentum cunctis pateat evidenter quod anno a nativitate domini Mo CCCo XCo sexto indictione IIII mensis Marcii die XXVII hora sexta vel quasi pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Bonifacii divina providencia pape VIII [!] anno septimo in mei notarii publici et testium infrascriptorum presencia … quorum quidem litterarum apostolicarum tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis … — … Acta fuerunt hec in ecclesia Mindensi ubi supra anno indictione mense die et hora et pontificatu quibus supra presentibus venerabili in Christo patri Godfrido abbate monasterii in Lucka ordinis Cisterciensium Mindensis dyocesis … testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. Ungedruckt.
(58rv) Bonifatius XI papa: Bulla 'Sacrae religionis' (Rom, 5.1.1396). Wie oben, 34v. Zu Urkunde und Transsumpt vgl. auch Regesten der in Niedersachsen und Bremen überlieferten Papsturkunden 1198–1503 (s. oben), 294 Nr. 1189.
(59r) Johannes Camerarius: Testimonium notarii. Et ego Johannes Camerarius clericus Myndensis publicus apostolica et imperiali auctoritate notarius quia predictarum litterarum apostolicarum exhibicioni presentacioni et recepcioni … — … et in hanc publicam formam redegi signo meo solito et consueto signavi rogatus et requisitus in testimonium omnium premissorum. – 59r unter dem Text zwei verschiedene Notarsvermerke: Collacionate et diligenter auschultate [!] sunt suprascripte copie cum eorum veris originalibus per me Ottonem Hoves clericum Osnaburgensis diocesis publicum sacra apostolica et imperiali auctoritatibus ac in venerabili curia Osnaburgensi causarum notarium quorum et concordant cum contentis in eisdem quod contestor manu mea propria hac subscriptione: Otto Hoves notarius. Darunter: Collacionate et diligenter auschultate [!] sunt suprascripte copie cum eorum veris originalibus per me Lambertum Bitter clericum Osnaburgensis diocesis publicum imperiali auctoritate notarium et concordant cum contentis in eisdem quod contestor manu mea propria hac subscriptione: Lambertus Bitter notarius.59v leer.

IV

Papier — 20 Bl. — 29 × 21 cm — um 1490

Wasserzeichen: Ochsenkopf mit Augen und Nasenlöchern, darüber einkonturige Stange, darüber Buchstabe T, Stange über Kreis im Kopf: WZIS DE3285-PO-73161, DE3285-PO-73307 (beide 1491). Krug mit Deckel, ein Henkel, ohne Beizeichen (nicht nachweisbar). Lagen: 2 IV (75). III–2 (79). Schriftraum: 22 × 15 cm, einspaltig, 42–46 Zeilen. Regelmäßige Kanzleikursive von der Hand des Notars Henricus Mesen. Keinerlei Rubrizierung. Am Beginn der einzelnen Urkunden cadellenartig verzierte federgezeichnete Initialen; die Namen der Aussteller sind durch Auszeichnungsschrift (Textualis) hervorgehoben. Auf dem Kopfsteg lebender Seitentitel Conventus Lubicensis.

Enthält insgesamt 17 Abschriften von kopial bzw. als Transsumpt überlieferten Papsturkunden des Dominikanerklosters in Lübeck:

60r nur die Rubrik: Privilegia conventus Lubicensis, 60v leer.

61rv Martinus V papa: Bulla 'Ad summi apostolatus' cum bulla Bonifatii IX papae 'Et si prae cunctorum' inserta (Florenz, 15.7.1420). Martinus episcopus servus servorum dei ad perpetuam rei memoriam. Ad summi apostolatus apicem divina dispositione vocati dum preclaram dilectorum filiorum ordinis fratrum Predicatorum professorum religionem et merita intra mentis nostre recensentes archana … — … roboris firmitate plenarii decernimus subsistere foreque subnixas. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Florentie idibus Julii pontificatus nostri anno tertio. Nochmals textidentisch unten, 148r149v. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 585–588 Nr. 66 (inserierte Bulle ausgeschrieben).

62r65r Martinus V papa: Bulla 'Ex apostolicae sedis provisione' cum bulla Gregorii XII papae 'Virtute conspicuos sacri' inserta (Rom, 21.5.1427). Martinus episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus universis ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Ex apostolice sedis provisione ac personarum deo devotarum presertim sub regularis observantia et in favorem fidei catholice domino famulantium studio pie vite devotione provenire dignoscitur … — … in hiis de quibus in ipso privilegio specialiter cavetur quod canonica portio minime exigatur. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctos Apostolos XII kalendas Junii pontificatus nostri anno decimo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 679f. Nr. 220 (nur die transsumptiven Texte; die Bulle Gregors XI. vgl. ebd., 278 Nr. 20 vom 6.3.1374).

65v67r Benedictus XI papa: Bulla 'Inter cunctas sollicitudines' (Rom, 17.2.1304). Benedictus episcopus servus servorum dei ad perpetuam rei memoriam. Inter cunctas sollicitudines nostras quibus nos pastorale premit officium et debitum apostolice servitutis astringit illa debet esse precipua … — … et consuetudinibus contrariis nequaquam obstantibus inviolabiliter observari sancimus. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Laterani XIII kalendas Martii pontificatus nostri anno primo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 88–90 Nr. 16. Literatur: Potthast Regesta 25370.

67v Bonifatius IX papa: Bulla 'Humilibus et honestis' (Rom, 5.1.1396). Bonifatius episcopus servus servorum dei ad futuram rei memoriam. Humilibus et honestis supplicum votis libenter annuimus illaque favoribus prosequimur oportunis sane petitio pro parte dilectorum filiorum prioris provincialis et fratrum ordinis Predicatorum provincie Saxonie nobis nuper exhibita continebat … — … totis tenoribus de verbo ad verbum specialis et expressa mentio in presentibus sit habenda non obstantibus quibuscumque. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctum Petrum nonas Januarii pontificatus nostri anno septimo. Ungedruckt.

68rv Bonifatius IX papa: Bulla 'Meritis vestrae devotionis' cum bulla Johannis XXII papae 'Dilectos filios magistrum' inserta (Rom, 1.12.1396). Bonifatius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Meritis vestre devotionis inducimur ut petitionibus vestris qui vestri ordinis conservationem respiciunt favorabiliter annuamus … — … nullum ius vobis de novo acquiri volumus sed antiquum si quod habetis tantummodo conservari. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctum Petrum kalendas Decembris pontificatus nostri anno septimo. Wie oben, 24r–25r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

68v69r Bonifatius IX papa: Bulla 'Religionis zelus' (Rom, 5.1.1396). Bonifatius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Religionis zelus in qua relictis seculi vanitatibus exhibetis altissimo famulatum promeretur honestas … — … non obstantibus quibuscumque devotioni vestre auctoritate apostolica tenore presentium indulgemus. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctum Petrum nonas Januarii pontificatus nostri anno septimo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 356 Nr. 76.

69r Gregorius IX papa: Bulla 'Commendantes in domino' (Anagni, 31.8.1233). Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis priori provinciali et fratribus ordinis Predicatorum quibus negotium fidei per Theutoniam commisimus salutem et apostolicam benedictionem. Commendantes in domino a quo bona cuncta procedunt iudicii et ardoris spiritum quo servetis contra pestem hereticam … — … quod bonos eos crediderunt et participarunt eisdem quos prodere tenebantur perpetuo carceri deputetis. Datum Anagnie II kalendas Septembris pontificatus nostri anno septimo. Die vorliegende Urkunde wurde offenbar auch im Archiv der Straßburger Dominikaner verwahrt, vgl. A. Hessel, Urkunden des 13. Jahrhunderts aus dem Straßburger Dominikanerarchiv, in: MIÖG 34 (1913), 653–656, hier 654 Nr. 12 mit den ebenfalls in der vorliegenden Hs. zu findenden Abweichungen von der für andere Adressaten bestimmten und mit anderem Datum versehenen Fassung in Bremond/Ripoll Bullarium 1, 55 Nr. 84 vom 17.6.1233 (vgl. Potthast Regesta 9235.).

69v70r Gregorius XI papa: Bulla 'Fervor catholicae fidei' cum bulla Johannis XXII papae 'Vas electionis' inserta (Avignon, 5.9.1372). Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis fratribus ordinis Predicatorum inquisitoribus heretice pravitatis ubilibet constitutis salutem et apostolicam benedictionem. Fervor catholice fidei et vestra devota supplicatio nos inducunt … — … exhibitus vel ostensus et eidem stetur firmiter in omnibus sicut eisdem originalibus litteris staretur si forent exhibite et ostense. Datum Avinione nonas Septembris pontificatus nostri anno secundo. Die Mantelbulle ist ungedruckt; die inserierte Bulle s. nochmals oben, 33v–34r.

70rv Bonifatius IX papa: Bulla 'Ab exordio nascentis' (Rom, 5.6.1399). Bonifacius episcopus servus servorum dei dilecto filio priori provinciali ordinis fratrum Predicatorum provincie Saxonie secundum morem dicti ordinis salutem et apostolicam benedictionem. Ab exordio nascentis ecclesie pastores vigilare ceperunt contra pseudo discipulos … — … episcopali imperiali vel regali aut alia qualibet fulgeat dignitate impedimentum quomodolibet habituri. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctum Petrum nonas Junii pontificatus nostri anno decimo. Auch in Cod. Guelf. 315 Helmst., 209rb–vb, dort zu Ausgaben und Literatur.

71r Bonifatius IX papa: Bulla 'Cum nos hodie' (Rom, 26.11.1395). Bonifacius episcopus servus servorum dei dilectis filiis priori provinciali et fratribus ordinis Predicatorum provincie Saxonie salutem et apostolicam benedictionem. Cum nos hodie de omnipotentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius auctoritate confisi … — … sit merito consulenda in confessores deputare valeat devotioni vestre auctoritate apostolica tenore presentium indulgemus. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctum Petrum VI kalendas Decembris pontificatus nostri anno septimo. Ungedruckt.

71rv Bonifatius IX papa: Bulla 'Sacrae religionis' (Rom, 5.1.1396). Wie oben, 34v.

71v Bonifatius IX papa: Bulla 'Sacrae religionis' (Rom, 26.11.1395). Wie oben, 34v, allerdings hier mit abweichendem Datum: Datum Rome apud sanctum Petrum VI kalendas Decembris pontificatus nostri anno septimo. Ungedruckt.

72rv Bonifatius IX papa: Bulla 'Sic decet sedis apostolicae privilegia' cum bulla Gregorii XII papae 'Ad Romani pontificis providentiam' inserta (Rom, 8.6.1399). Bonifacius episcopus servus servorum dei ad perpetuam rei memoriam. Sic decet sedis apostolice privilegia moderari … — … ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi mentionem. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctum Petrum VI idus Junii pontificatus nostri anno decimo. Ungedruckt.

73r75r Innocentius VII papa: Bulla 'Sedis apostolicae providentia' (Rom, 26.6.1405). Innocentius episcopus servus servorum dei ad perpetuam rei memoriam. Sedis apostolice providentia circumspecta personas sub regulari observantia vacantes assidue studio pie vite benigno favore prosequitur … — … prompte suscipiatur et similiter opere perficiatur cooperante gratia domini et redemptoris nostri Jhesu Christi qui cum patre et spiritu sancto vivit et regnat deus per omnia secula seculorum Amen. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctum Petrum VI kalendas Julii pontificatus nostri anno primo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 473–477 Nr. 3.

75v Gregorius XI papa: Bulla 'Sedes apostolica' (Avignon, 7.6.1371). Gregorius episcopus servus servorum dei ad perpetuam rei memoriam. Sedes apostolica katholice fidei defensatrix precipua … — … tenore presencium approbamus ratificemus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Avinione V idus Iunii pontificatus nostri anno primo. Auch in Cod. Guelf. 315 Helmst., 200vb–201ra, dort zu Ausgaben und Literatur.

75v76r Bonifatius IX papa: Bulla 'Licet is' (Rom, 26.11.1395). Bonifacius episcopus servus servorum dei universis christifidelibus presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam benedictionem. Licet is de cuius munere venit ut sibi a suis fidelibus digne et laudabiliter serviatur … — … manus adiutrices porrigentibus vel alias inibi pias elemosinas erogantibus forsan concessis aliquatenus derogare. Datum Rome apud sanctum Petrum VI kalendas Decembris pontificatus nostri anno septimo. Ähnlich, aber ausführlicher und mit anderen Daten die Ablassbullen in Bremond/Ripoll Bullarium 2, 321 Nr. 5 und 6.

76v79r Clemens IV papa: Bulla 'Virtute conspicuos sacri' ('Mare magnum', Perugia, 3.6.1265). Wie oben, 26r29v, dort auch zu Ausgaben und Literatur. Unter dem Text folgender Notarsvermerk: Auschultatum [!] est presens registrum per me Henricum Mesen clericum Mindensis diocesis publicum imperiali auctoritate notarium et concordat cum originalibus veris quod protestor manu mea propria.79v leer.

V

Papier — 12 Bl. — 29 × 21 cm — um 1490

Wasserzeichen: Ochsenkopf mit Augen, darüber Schlange an zweikonturigem Kreuz, ohne Beizeichen: WZIS DE4620-PO-70940 (1491), AT3800-PO-70968 (1490). Ochsenkopf mit Augen, darüber Schlange an zweikonturigem Kreuz, darüber Krone: ≈ WZIS DE1635-PO-71276, ≈ DE1635-PO-71277 (beide 1491). Lagen: VI (91). Schriftraum: 23,5 × 14,5 cm, einspaltig, 27–33 Zeilen. Regelmäßige Kanzleikursive von der Hand des Notars Simon Wolter. Keinerlei Rubrizierung. Am Beginn der einzelnen Urkunden braune Lombarden; die Namen der Aussteller sind durch Auszeichnungsschrift (Bastarda) hervorgehoben. Auf dem Kopfsteg lebender Seitentitel Conventus Ruppinensis.

Enthält insgesamt 14 Abschriften von kopial überlieferten Papsturkunden des Dominikanerklosters in Neuruppin:

80r leer.

80v Innocentius IV papa: Bulla 'Quia proni sunt' (Rom, 23.3.1244). Textidentisch mit dem gleichen Datum nochmals oben, 19v, dort auch zu Ausgaben und Literatur. Über dem Text die (beschnittene) Rubrik: In Ruppin.

80v81r Innocentius IV papa: Bulla 'Coelestis amor patriae' (Rom, 22.3.1244). Textidentisch nochmals oben, 17v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

81r Innocentius IV papa: Bulla 'Vestra semper in amore' (Rom, 3.2.1244). Textidentisch nochmals oben, 19r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

81rv Innocentius IV papa: Bulla 'Cum a nobis petitur' (Rom, 10.2.1244). Textidentisch nochmals oben, 21v–22r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

81v Innocentius IV papa: Bulla 'Quia confusio habitus' (Rom, 25.3.1244). Textidentisch, jedoch mit abweichendem Datum und Ausstellungsort nochmals oben, 20r.

81v82r Innocentius IV papa: Bulla 'Quia confusio habitus' (Rom, 25.3.1244). Textidentisch nochmals oben, 20v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

82r Innocentius IV papa: Bulla 'Cum paupertatem' (Rom, 25.3.1244). Textidentisch, aber mit abweichendem Ausstellungsort und -datum nochmals oben, 19v–20r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

82rv Innocentius IV papa: Bulla 'Quoniam abundavit iniquitas' (Rom, 24.3.1244). Textidentisch, jedoch mit abweichendem Datum nochmals oben, 18r–v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

82v Innocentius IV papa: Bulla 'Inspirationis divinae gratia' (Rom, 23.3.1244). Das hier angegebene Datum auch in der Parallelüberlieferung unten, 119r, zu Ausgaben und Literatur vgl. oben, 20v–21r.

83rv Innocentius IV papa: Bulla 'Nimis iniqua vicissitudine' (Lyon, 17.9.1245). Innocentius episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis et dilectis filiis abbatibus prioribus archipresbyteris archidiaconis decanis prepositis et aliis ecclesiarum prelatis per Alamanniam constitutis salutem et apostolicam benedictionem. Nimis iniqua vicissitudine largitori bonorum omnium respondetur … — … nec sic mandatis nostris curaveritis obedire noveritis nos super hoc memoratis fratribus aliter auctore domino provisuros. Datum Lugduni XV kalendas Octobris pontificatus nostri anno tercio. Nochmals unten, 131v–132r. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 153f. Nr. 100 (Text) und Nr. 103 (Variante für diese Empfänger). Literatur: Potthast Regesta 11878.

83v84r Innocentius IV papa: Bulla 'Licet ad hoc' (Lyon, 27.7.1246). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et universis prioribus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Licet ad hoc fratrum vestri ordinis pia desudet intencio … — … concedimus facultatem nisi adeo gravis fuerit et enormis excessus quod merito sint ad sedem apostolicam destinandi. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Lugduni VI kalendas Augusti pontificatus nostri anno quarto. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 168 Nr. 161 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 139 Nr. 64 vom 6.4.1244). Literatur: Potthast Regesta 12242.

84rv Alexander IV papa: Bulla 'De pia et sancta conversatione' (Anagni, 18.12.1258). Textidentisch mit diesem Datum und für diese Empfänger nochmals oben, 4v–5r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

84v88v Clemens IV papa: Bulla 'Virtute conspicuos sacri' ('Mare magnum', Perugia, 3.6.1265). Wie oben, 26r–29v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

88v89v Bonifatius IX papa: Bulla 'Meritis vestrae devotionis' cum bulla Johannis XXII papae 'Dilectos filios magistrum' inserta (Rom, 1.12.1396). Textidentisch nochmals oben, 24r–25r, dort auch zu Ausgaben und Literatur. In marg. zwei verschiedene Notarsvermerke: (89r) auf dem Fußsteg von einer sonst nicht vorkommenden Hand: Auschultate [!] et benecollacionate [!] sunt hee supranotate copie per me Nicolaum Gherloff Havelbergensis diocesis clericum publicum sacra imperiali auctoritate notarium quorum sunt numero quatuordecim. Iuxta numerum et tenorem bullarum sunt a sanctissimis in Christo patribus et dominis dominis Innocencio papa quarto Alexandro quarto Clemente quarto et Bonifacio nono ordini fratrum Predicatorum graciose concesse. Et concordant cum suis veris originalibus quod protestor manu mea propria. – (89v) auf dem Fußsteg von der Hand des Schreibers: Auscultate et benecollacionate [!] sunt hee copie supranotate per me Symonem Wolter clericum Brandeburgensis diocesis publicum sacra imperiali auctoritate notarium quorum sunt numero quatuordecim. Iuxta numerum et tenorem bullarum sunt a sanctissimis in Christo patribus et dominis dominis Innocencio papa quarto Alexandro quarto Clemente quarto et Bonifacio nono … (Text bricht durch Beschnitt ab, vermutlich in der Formulierung identisch wie der vorhergehende Eintrag). – 90r91v leer.

VI

Papier — 17 Bl. — 29 × 21 cm — um 1490

Wasserzeichen: Ochsenkopf mit Augen, darüber einkonturige Stange, darüber Blume, darunter Beizeichen – Marke aus Schaft, zwei Kreuzsprossen und Dreieck: ≈ WZIS DE1635-PO-66102 (1492). Buchstabe P, gebrochen, zweikonturig, mit gespaltenem Schaft, darüber vierblättriges Kleeblatt: ≈ WZIS DE4500-PO-110423 (1505). Lagen: VIII–1+2 (108). Schriftraum: 26 × 16 cm, einspaltig, 38–46 Zeilen. Der Haupttext in regelmäßiger Kanzleikursive von der Hand des Notars Matthias Moritz; das nachgetragene Register (92rv) von einer weiteren Hand des frühen 16. Jh. Keinerlei Rubrizierung. Am Beginn der einzelnen Urkunden braune Lombarden in Umrisszeichnung; die Namen der Aussteller sind durch Auszeichnungsschrift (Bastarda) hervorgehoben. Auf dem Kopfsteg lebender, durch Beschnitt allerdings weitgehend verlorener Seitentitel.

Enthält neben dem nachträglich hinzugefügten Register insgesamt 48 Abschriften (eine nachträglich gestrichen) von kopial bzw. als Transsumpt überlieferten Papsturkunden des Dominikanerklosters in Strausberg:

92rv Tabula XLVII bullarum sequentium. ›Registrum ac valor privilegiorum que posita sunt sub deposito conventus Strutzbergensis ordinis Predicatorum et spectant ad totum ordinem et facultas et valor ac aliorum subsequencium in hac cartha invenietis per ordinem‹. Primo quod nullus potest absolvi a mortalibus nisi a suo prelato vel eius auctoritate habente nisi in necessitatis articulo … — … Quadragesimoseptimo: Nullus faciat professionem nec facere potest nisi anno probationis completo. Im frühen 16. Jh. von anderer Hand nachgetragen, ungedruckt, die gestrichene Urkunde fehlt.

93r Alexander IV papa: Bulla 'Cum magister et priores' (Neapel, 22.2.1255). Wie oben, 6v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

93rv Alexander IV papa: Bulla 'Ordinis vestri generosa' (Viterbo, 23.3.1258). Wie oben, 14v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

93v Alexander IV papa: Bulla 'Splendor paternae gloriae' (Perugia, 23.7.1255). Alexander episcopus servus servorum dei universis christifidelibus presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam benedictionem. Splendor paterne glorie qui sua mundum illuminat ineffabili claritate … — … annuatim C dies de iniuncta sibi penitencia misericorditer relaxamus. Datum Perusii X kalendas Augusti pontificatus nostri anno primo. Der Text wurde nachträglich ausgestrichen. Er ist in dieser Form und mit diesem Datum nicht gedruckt oder sonst nachgewiesen, stimmt aber weitgehend mit den Ablassbullen vom 20.5.1255 (Bremond/Ripoll Bullarium 1, 284 Nr. 33) und vom 3.3.1256 (Potthast Regesta 16274, Druck: Sbaralea Bullarium 2, 120 Nr. 171) überein.

93v94r Alexander IV papa: Bulla 'Devotionis vestrae precibus' (Anagni, 9.6.1259). Wie oben, 15v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

94r Alexander IV papa: Bulla 'Convenit ut sacer' (Viterbo, 20.9.1257). Wie oben, 10v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

94v Alexander IV papa: Bulla 'Paupertati vestrae' (Viterbo, 18.2.1258). Wie oben, 14r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

94v95r Alexander IV papa: Bulla 'Nimis iniqua vicissitudine' (Viterbo, 17.2.1258). Wie oben, 13r–v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

95v Alexander IV papa: Bulla 'De pia et sancta conversatione' (Anagni, 4.12.1258). Wie oben, 4v–5r, dort auch zu Ausgaben und Literatur und nochmals 84r–v, beide mit abweichendem Datum.

95v96r Alexander IV papa: Bulla 'Licet ad hoc' (Viterbo, 18.3.1258). Wie oben, 14r–v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

96r Alexander IV papa: Bulla 'Qui deum tota mente' (Rom, 5.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et prioribus ac fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Qui deum tota mente diligitis et animarum profectui continua diligentia desudatis … — … et eosdem cum decedunt in vestris cimeteriis sepelire. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Laterani III kalendas [sic, recte: nonas] Maii pontificatus nostri anno secundo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 7, 35f. Nr. 305. Literatur: Potthast Regesta 16356.

96v Alexander IV papa: Bulla 'Vobis extremam patientibus' (Rom, 5.5.1256). Wie oben, 15v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

96v97r Alexander IV papa: Bulla 'Inter alia quibus' (Viterbo, 20.6.1258). Wie oben, 16r–v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

97r Alexander IV papa: Bulla 'Devotionis vestrae precibus' (Viterbo, 13.5.1258). Wie oben, 14v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

97rv Alexander IV papa: Bulla 'Ex parte vestra' (Viterbo, 15.7.1257). Wie oben, 16v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

97v98r Alexander IV papa: Bulla 'Ut in vestris domibus' (Viterbo, 20.11.1257). Wie oben, 12r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

98r Alexander IV papa: Bulla 'Cum hii qui' (Rom, 16.3.1257). Wie oben, 12r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

98rv Alexander IV papa: Bulla 'Quia confusio' (Rom, 5.5.1256). Wie oben, 8v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

98v99r Nicolaus IV papa: Bulla 'Dum sollicitae considerationis' (Rieti, 28.7.1288). Wie oben, 23r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

99r Alexander IV papa: Bulla 'Cum iam per eius gratiam' (Rom, 5.5.1256). Wie oben, 7r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

99rv Alexander IV papa: Bulla 'Petitionibus vestris' (Rom, 14.5.1256). Wie oben, 7v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

99v 9r Alexander IV papa: Bulla 'Iustis petentium desideriis' (Anagni, 19.7.1256). Wie oben, 9r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

99v100r Alexander IV papa: Bulla 'Ut ea quae vobis' (Rom, 16.3.1257). Wie oben, 12r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

100r Alexander IV papa: Bulla 'Meritis vestrae religionis' (Anagni, 19.11.1259). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis prioribus et fratribus ordinis predicatorum per Almanniam constitutis salutem et apostolicam benedictionem. Meritis religionis vestre inducimur ut que digne deposcitis ad exaudicionis graciam admittamus … — … quoad alios vero in quos occasione vestri ferri contigerit eas censemus penitus irritandas. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Anagnie XIII kalendas Decembris pontificatus nostri anno quinto. Mit diesem Datum bislang nur hier nachgewiesen, textidentisch mit den gleichlautenden Bullen für spanische Empfänger vom 10.10. und 14.10.1259 bzw. vom 6.3.1260, gedruckt in Bremond/Ripoll Bullarium 1, 379 Nr. 246 und 247 sowie 390 Nr. 263, vgl. dazu Potthast Regesta 17675, 17679 und 17802.

100v Alexander IV papa: Bulla 'Cum tamquam veri' (Rom, 5.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Cum tamquam veri et fideles Christi ministri elegeretis vobis in domo domini mansiones … — … ad opus fratrum vestrorum habere libere cimiteria valeatis. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Laterani III nonas Maii pontificatus nostri anno secundo. Mit diesem Aussteller, aber ohne Ort und Datum auch in der Hs. Koblenz, LHA, Best. 701 Nr. 235, 26v (Koblenz 2, 208). Textidentisch mit der Bulle Innozenz' IV. vom 5.9.1243, vgl. oben 21v, dort mit Ausgabe und Literatur.

100v Alexander IV papa: Bulla 'Provida et salubria' (Viterbo, 10.7.1258). Wie oben, 13v–14r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

100v101r Alexander IV papa: Bulla 'Inspirationis divinae gratia' (Viterbo, 16.11.1257). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Inspirationis divine gratia faciente vos quos in lucem gentium dei sapientia dedisse dignoscitur … — … per litteras apostolicas teneatur nisi expresse de hac indulgentia et vestro specialiter fecerint ordine mentionem. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Viterbi XVI kalendas Decembris pontificatus nostri anno tercio. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 354 Nr. 289 (nur Regest, textidentisch mit ebd., 107 Nr. 196 vom 25.10.1239). Literatur: Potthast Regesta 17072.

101rv Alexander IV papa: Bulla 'In gravem cordi' (Viterbo, 29.6.1258). Wie oben, 16r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

101v Alexander IV papa: Bulla 'Quia proni sunt' (Rom, 5.5.1256). Wie oben, 7r–v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

101v102r Alexander IV papa: Bulla 'Vestram et vestrorum ordinum' (Viterbo, 5.3.1258). Wie oben, 15r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

102rv Alexander IV papa: Bulla 'Cum olim felicis recordationis' (Viterbo, 22.6.1257). Wie oben, 10r–v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

102v Alexander IV papa: Bulla 'Cum dilectorum' (Rom, 6.5.1256). Wie oben, 8v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

102v103r Alexander IV papa: Bulla 'Decens et dignum' (Viterbo, 21.9.1258). Wie oben, 14v–15r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

103rv Alexander IV papa: Bulla 'Quoniam abundavit iniquitas' (Anagni, 27.2.1259). Wie oben, 6r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

103v Alexander IV papa: Bulla 'Meminimus vobis' (Rom, 8.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Meminimus vobis olim in virtute obediencie per nostras litteras precepisse … — … quos post predictum annum probationis elapsum eorum esse constiterit ordini alligatos. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Laterani VIII ydus Maii pontificatus nostri anno secundo. Ohne den regulären Anfang oben, 9rv, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

104r Alexander IV papa: Bulla 'De meritorum vestrorum' (Rom, 23.3.1257). Wie oben, 12v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

104rv Alexander IV papa: Bulla 'Sacrae religionis vestrae' (Viterbo, 9.6.1257). Wie oben, 12v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

104v Alexander IV papa: Bulla 'Cum a nobis petitur' (Anagni, 9.8.1256). Wie oben, 7r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

104v Alexander IV papa: Bulla 'Cum paupertatem' (Rom, 5.5.1256). Wie oben, 8r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

105r Alexander IV papa: Bulla 'Odore suavi ordinis' (Rom, 5.5.1256). Wie oben, 8r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

105rv Alexander IV papa: Bulla 'Nec insolitum est' (Neapel, 21.12.1254). Wie oben, 5v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

105v106r Alexander IV papa: Bulla 'Coelestis amor patriae' (Rom, 5.5.1256). Wie oben, 7v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

106r Alexander IV papa: Bulla 'Quia confusio' (Rom, 5.5.1256). Wie oben, 8v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

106r Alexander IV papa: Bulla 'Postulastis a nobis' (Rom, 5.5.1256). Wie oben, 9r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

106rv Alexander IV papa: Bulla 'Vestra semper in amore' (Rom, 5.5.1256). Wie oben, 7v–8r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

106v Alexander IV papa: Bulla 'Qui postposita vanitate' (Rom, 5.5.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro prioribus ac fratribus ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Qui postposita vanitate seculi elegerunt virtutum domini sub paupertatis habitu famulari … — … in eisdem litteris apostolicis de concessione huiusmodi mentio habeatur vobis auctoritate presentium indulgemus. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Laterani III nonas Maii pontificatus nostri anno secundo. Die Bulle ist mit dieser Datierung und für diesen Aussteller in den Repertorien nicht nachgewiesen, sie ist jedoch textidentisch mit der Bulle Innozenz' IV. vom 26.3.1244, vgl. zu deren Ausgaben und Literatur oben, 20v.

106v107r Alexander IV papa: Bulla 'Quo vos in Christo' (Rom, 5.5.1256). Wie oben, 9v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

107rv Alexander IV papa: Bulla 'Exsultante spiritu' (Rom, 28.3.1257). Wie oben, 13r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

107v Alexander IV papa: Bulla 'Non solum in favorem' (Rom, 5.5.1256). Wie oben, 10r, dort auch zu Ausgaben und Literatur. – Unter dem Text auf dem Fußsteg folgender, durch Beschnitt fragmentierter Notarsvermerk: Auscultate et diligenter collationate sunt hee copie supranotate per me Mathiam Moritz presbyterum Lubicensis dyocesis publicum sacra imperiali auctoritate et consistorii Frankenfurdensis notarium approbatum quorum sunt numero quadraginta septem iuxta numerum et tenorem bullarum a sanctissimis in Christo patribus et dominis dominis Alexandro quarto et Nicolao quarto ordini fratrum … Et concordant cum suis veris originalibus quod manu propria protestor. Entgegen dem Notarsvermerk enthält die Sammlung keine Bulle von Papst Nikolaus IV. – 108rv leer.

VII

Papier — 26 Bl. — 29 × 21 cm — 1490–1495

Wasserzeichen: Ochsenkopf mit Augen, darüber einkonturige Stange, darüber Blume, darunter Beizeichen – Marke aus Schaft, zwei Kreuzsprossen und Dreieck: ≈ WZIS AT3800-PO-66140 (1493). Kardinalshut, Quasten rechenförmig ≈ WZIS AT3800-PO-31926 (1492). Lagen: IV (116). V–2 (124). V (134). Schriftraum: 20–23 × 14–16 cm, einspaltig, je nach Hand 28–42 Zeilen. Bastarda und Kanzleikursive von vier Händen, Hand 1 (Bastarda und Textualis): 109r115v; Hand 2 (Kanzleikursive): 117r119v und 117r124r; Hand 3 (Kanzleikursive): 120rv; Hand 4 (Kanzleikursive): 125r134v. Keinerlei Rubrizierung. Auf dem Kopfsteg lebende Seitentitel: Conventus Pragensis (109r116r,) und Conventus Frybergensis (117r134r).

Enthält insgesamt drei Abschriften von kopial bzw. als Transsumpt überlieferten Papsturkunden des Dominikanerklosters in Prag sowie 39 Urkundenabschriften des Dominikanerklosters in Freiberg:

109rv Sixtus IV papa: Bulla 'Pastoris aeterni' (Rom, 11.10.1475). Sixtus episcopus servus servorum dei. Ad perpetuam rei memoriam. Pastoris eterni qui pro salute humani generis se in pretium immolare non abnuit … — … occasione ipsius festi nulla indulgencias vel peccatorum remissiones consequantur. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctum Petrum anno incarnacionis dominice Millesimo quadringentesimo septuagesimo quinto quinto idus Octobris pontificatus nostri anno quinto. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 3, 534 Nr. 76.

110r113v Johannes de Cardalhaco: Instrumentum pro fratribus OP provinciae Saxoniae (Eger, 10.4.1372). Johannes miseratione divina patriarcha Alexandrinus apostolice sedis in partibus Alamanie Bohemie Ungarie Polonie et nonnullis aliis nuntius et legatus universis ad quos presentes littere pervenerint salutem in domino sempiternam. Notum ipsarum tenore facimus quod anno domini Millesimo trecentesimo septuagesimo secundo … die mensis Aprilis decima in Egra in domo habitacionis nostre comparuerunt coram nobis religiosi viri frater Nicolaus prior Egrensis Ratisponensis dyocesis frater Thomas lector Vribergensis Misnensis dyocesis et quamplures fratres ordinis Predicatorum … — … et de pleno procedentes absque more dispendio ministrent partibus iusticie complementum. Datum sub sigillo nostro anno die mense pontificatus et loco quibus supra. Johannes de Cardalhaco (Jean de Cardaillac, ca. 1313–1390), war 1351–1361 Bischof von Orense, 1361–1371 Erzbischof von Braga, seit 1371 lateinischer Patriarch von Alexandrien und schließlich ab 1378 bis zu seinem Tode Erzbischof von Toulouse, vgl. Eubel 1, 121, 148, 515. Die Urkunde ist gleichlautend für Franziskaner und Dominikaner noch an anderen Orten und z. T. zu anderen Daten ausgestellt, vgl. das weitgehend identische Instrument für franziskanische Empfänger in Cod. Guelf. 311 Helmst., 97vb–99rb. Druck: J. Heyne, Dokumentirte Geschichte des Bisthums und Hochstiftes Breslau. Aus Urkunden, Aktenstücken, älteren Chronisten und neueren Geschichtschreibern, Bd. 2, Breslau 1864, 96–109, hier 103–105 (Urkundentext für OP des Bistums Breslau als Insert eines Notariatsinstruments); Urkundenbuch der Stadt Meißen und ihrer Klöster, hrsg. von E. G. von Gersdorf, Leipzig 1873 (Codex diplomaticus Saxoniae regiae 2/4), 274–278 Nr. 368. Literatur: G. Mollat, Jean de Cardaillac. Un prélat réformateur du clergé au XIVe siècle, in: Revue d'histoire ecclésiastique 48 (1953), 74–121.

114r115v Carolus IV imperator: Privilegium 'Inter alias gloriosas' in favorem ordinis Praedicatorum (Prag, 10.6.1359). In nomine sancte et individue trinitatis feliciter Amen. Karolus quartus divina favente clemencia Romanorum imperator semper Augustus et Bohemie rex ad perpetuam rei memoriam. Inter alias gloriosas rei publice curas quibus imperiale fastigium cui licet insufficientibus meritis auctore domino presidemus assidue meditari nos admonet … — … super illatis satisfactionem valeant compellere et etiam tueantur. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Signum serenissimi principis et domini domini Karoli quarti Romani imperatoris invictissimi et gloriosissimi Bohemie regis. Huius rei testes sunt venerabilis Arnestus Pragensis archiepiscopus … imperii sacri principes et nobiles et fideles presencium sub imperialis maiestatis nostre sigillo testimonio litterarum. Datum Prage anno domini Millesimo trecentesimo quinquagesimo nono indictione duodecima IIII idus Junii regnorum nostrorum anno terciodecimo imperii vero quinto. Druck: H. C. Scheeben, Handschriften II, in: Archiv der deutschen Dominikaner 2 (1939), 134–214, hier 183–185 Nr. V A. Literatur: RI 8, 243 Nr. 2973. Das im Text genannte Herrschermonogramm Karls IV. ist vollständig in Federzeichnung wiedergegeben und entspricht dem älteren Typus 1 (mit einigen fehlerhaft kopierten Buchstaben) bei B. Sutter, Die deutschen Herrschermonogramme nach dem Interregnum. Ein Beitrag zur Diplomatik des Spätmittelalters, in: Festschrift Julius Franz Schütz, unter Mitwirkung der Steiermärkischen Landesbibliothek hrsg. und redigiert von Dems., Graz und Köln 1954, 246–314, hier 271f. mit Abb. 11. – Unter dem Text folgender Notarsvermerk: Auscultate vise ac lecte necnon collacionate sunt presentes subscripte copie per me Laurentium Busch de Eyuelstadt publicum sacra imperiali auctoritate notarium concordantes de verbo ad verbum cum suis veris privilegiis principalibus ac unaqueque cum suo vero originali sed manu alterius me certis aliis negociis prepeditum scripte quod protestor hec manu mea propria.116rv leer.

117r Innocentius IV papa: Bulla 'Ne pro eo quod' (Anagni, 4.9.1243). Textidentisch, aber mit abweichender Datierung oben, 17r, dort auch zu Ausgaben und Literatur. Unter dem Text folgende zwei Notarsvermerke: Auscultata est presens copia per me Donatum Brosse publicum sancta sacra [!] apostolica et imperiali auctoritatibus notarium et concordat cum suo originali de verbo ad verbum quod protestor manu propria. Darunter: Auscultata et collacionata est presens copia per me Laurencium Wenigk publicum sancta sacra [!] apostolica imperiali et regali auctoritatibus notarium et concordat cum suo vero originali de verbo ad verbum quod protestor mea propria manu. Die beiden Vermerke werden, leicht gekürzt und variiert, unter jeder einzelnen Urkundenabschrift wiederholt, hier jedoch nicht eigens nochmals angegeben.

117r Innocentius IV papa: Bulla 'Postulastis a nobis' (Rom, 26.3.1244). Textidentisch nochmals oben, 21v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

117v Innocentius IV papa: Bulla 'Cum dilectorum filiorum' (Rom, 25.3.1244). Wie oben, 20r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

117v Innocentius IV papa: Bulla 'Cum iam per eius gratiam' (Rom, 21.1.1244). Wie oben, 21v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

118r Innocentius IV papa: Bulla 'Quia confusio habitus' (Lyon, 29.8.1245). Mit abweichendem Datum und Ausstellungsort, aber sonst textidentisch wie oben, 20v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

118r Innocentius IV papa: Bulla 'Vobis extremam patientibus' (Rom, 25.3.1244). Textidentisch nochmals oben, 21r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

118v Innocentius IV papa: Bulla 'Provisionis nostrae' (Rom, 5.2.1244). Textidentisch nochmals oben, 20r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

118v Innocentius IV papa: Bulla 'Licet ad hoc' (Rom, 26.3.1244). Textidentisch nochmals oben, 18v–19r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

119r Innocentius IV papa: Bulla 'Quo vos in Christo' (Rom, 21.4.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis ministro et fratribus ordinis fratrum Minorum salutem et apostolicam benedictionem. Quo vos in Christo sinceriori caritate diligimus eo plenius ut in cunctis providi sitis et vigiles … — … apud sedem apostolicam personaliter representent ab ea sicut sibi visum fuerit absolvendi. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Laterani XII [sic, recte: XI] kalendas Maii pontificatus nostri anno primo. Druck: Sbaralea Bullarium 1, 327f. Nr. 36; Bremond/Ripoll Bullarium 1, 141 Nr. 69. Literatur: Potthast Regesta 11342.

119r Innocentius IV papa: Bulla 'Inspirationis divinae gratia' (Rom, 23.3.1244). Das hier angegebene Datum auch in der Parallelüberlieferung oben, 82v, zu Ausgaben und Literatur vgl. oben, 20v–21r.

119v Innocentius IV papa: Bulla 'Inter alia quibus' (Rom, 17.1.1244). Mit falschem Datum, aber sonst textidentisch oben, 17r–v, dort auch zu Ausgaben und Literatur. Der Text wurde nachträglich ausgestrichen.

120r Alexander IV papa: Bulla 'Devotionis vestrae precibus' (Viterbo, 1.12.1257). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus ordinis fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Devotionis vestre precibus inclinati ut tempore generalis interdicti … — … neque ecclesie et oratoria eadem fuerint specialiter interdicta. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Viterbii kalendas Decembris pontificatus nostri anno tercio. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 355 Nr. 191. Literatur: Potthast Regesta 17092.

120r Innocentius IV papa: Bulla 'Quia confusio habitus' (Rom, 25.3.1244). Textidentisch nochmals oben, 20v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

120v Alexander IV papa: Bulla 'Convenit ut sacer' (Viterbo, 20.9.1257). Wie oben, 10v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

121r Innocentius IV papa: Bulla 'Qui postposita vanitate' (Rom, 9.2.1244). Wie oben, 20v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

121r Innocentius IV papa: Bulla 'Vobis assidue regnum' (Rom, 3.2.1244). Wie oben, 21r–v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

121v Innocentius IV papa: Bulla 'Coelestis amor patriae' (Rom, 22.3.1244). Wie oben, 17v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

121v Innocentius IV papa: Bulla 'Cum paupertatem' (Rom, 25.3.1244). Textidentisch, aber mit abweichendem Ausstellungsort und -datum nochmals oben, 19v–20r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

122r Innocentius IV papa: Bulla 'Precibus vestris' (Rom, 1.3.1244). Wie oben, 21r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

122r Innocentius IV papa: Bulla 'Cum tamquam veri' (Rom, 5.3.1244). Mit abweichendem Ausstellungsort und -datum nochmals oben, 21v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

122v Innocentius IV papa: Bulla 'Cum a nobis petitur' (Rom, 10.2.1244). Textidentisch nochmals oben, 21v–22r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

122v Innocentius IV papa: Bulla 'Vestra semper in amore' (Rom, 3.2.1244). Textidentisch nochmals oben, 19r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

123r Innocentius IV papa: Bulla 'Quia proni sunt' (Rom, 23.3.1244). Textidentisch mit dem gleichen Datum nochmals oben, 19v, dort auch zu Ausgaben und Literatur. Der Text wurde nachträglich ausgestrichen.

123r Innocentius IV papa: Bulla 'Qui deum tota mente' (Rom, 3.2.1244). Wie oben, 18v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

123v Innocentius IV papa: Bulla 'Quoniam abundavit iniquitas' (Rom, 24.3.1244). Textidentisch, jedoch mit falschem Datum nochmals oben, 18r–v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

123v124r Innocentius IV papa: Bulla 'Odore suavi ordinis' (Rom, 5.2.1244). Wie oben, 19r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

124r Innocentius IV papa: Bulla 'Meminimus vobis' (Città di Castello, 24.6.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro et fratribus de ordine fratrum Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Meminimus vobis olim in virtute obediencie per nostras litteras precepisse … — … quos post predictum annum probationis elapsum eorum esse constiterit ordini alligatos. Datum apud Civitatem Castellanam VIII kalendas Julii pontificatus nostri anno primo. Druck: Sbaralea Bullarium 1, 346 Nr. 54; Bremond/Ripoll Bullarium 1, 144f. Nr. 75. Literatur: Potthast Regesta 11423. – 124v leer.

125r126r Alexander IV papa: Bulla 'Non sine multa' (Rom, 30.3.1257). Wie oben, 10v–11v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

126r127r Alexander IV papa: Bulla 'Nimis iniqua vicissitudine' (Viterbo, 17.2.1258). Wie oben, 13r–v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

127v Alexander IV papa: Bulla 'Ut in vestris domibus' (Viterbo, 20.11.1257). Wie oben, 12r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

128r Alexander IV papa: Bulla 'Vitae perennis gloria' (Viterbo, 6.7.1258). Alexander episcopus servus servorum dei universis christifidelibus presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam benedictionem. Vite perennis gloria qua mira benignitas conditoris omnium beatam coronat aciem civium supernorum … — … annuatim centum dies de iniuncta sibi penitencia misericorditer relaxamus. Datum Viterbii II nonas Julii pontificatus nostri anno quarto. Die für den Konvent Freiberg (… ad ecclesiam dilectorum filiorum prioris et fratrum ordinis Predicatorum de Vriberch …) ausgestellte Bulle ist mit diesem Datum in den Repertorien bislang nicht nachgewiesen, sie ist jedoch textidentisch mit der für das Dominikanerkloster in Perugia am 13.5.1258 ausgestellten Fassung, vgl. Bremond/Ripoll Bullarium 1, 364 Nr. 212 und Potthast Regesta 17271.

128v Alexander IV papa: Bulla 'Ex parte vestra' (Viterbo, 15.7.1257). Wie oben, 16v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

129r Alexander IV papa: Bulla 'Paupertati vestrae' (Viterbo, 18.2.1258). Wie oben, 14r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

129v130r Alexander IV papa: Bulla 'Qui iustis causis' in favorem conventus Fribergensis ordinis Praedicatorum (Rom, 11.3.1256). Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis priori et fratribus ordinis Predicatorum Fribergensium salutem et apostolicam benedictionem. Qui iustis causis hominum promovendis promptum favorem impendimus … — … illis dumtaxat exceptis quorum excessus adeo sunt difficiles et enormes quod merito sint ad sedem apostolicam destinandi. Datum Laterani V ydus Marcii pontificatus nostri anno secundo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 299f. Nr. 65 (Text) und Nr. 78 (Variante für diese Empfänger). Literatur: Potthast Regesta 16289.

130v131r Gregorius IX papa: Bulla 'Qui iustis causis' in favorem ordinis Praedicatorum in Alemannia (Viterbo, 11.6.1237). Gregorius episcopus servus servorum dei dilecto filio priori provinciali fratrum ordinis Predicatorum in Alamannia salutem et apostolicam benedictionem. Qui iustis causis hominum promovendis promptum favorem impendimus … — … illis dumtaxat exceptis quorum excessus adeo sunt difficiles et enormes quod merito sint ad sedem apostolicam destinandi. Datum Viterbii III ydus Junii pontificatus nostri anno undecimo. Eine Bulle dieses Ausstellers mit diesem Datum und für diese Empfänger ist bislang in den Repertorien nicht nachgewiesen; sie ist jedoch identisch mit dem vorhergehenden Text.

131v132r Innocentius IV papa: Bulla 'Nimis iniqua vicissitudine' (Lyon, 17.9.1245). Textidentisch wie oben, 83r–v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

132v133r Innocentius IV papa: Bulla 'Non solum in favorem' (Città di Castello, 17.6.1244). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis generali ministro et fratribus ordinis fratrum minorum salutem et apostolicam benedictionem. Non solum in favorem conversi sed etiam monasterii probationis tempus a sanctis patribus est indultum … — … ipsius ordinis pro culpis inflige gravioribus consueverunt. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum apud Civitam Castellanam XV kalendas Julii pontificatus nostri anno primo. Druck: Sbaralea Bullarium 1, 342f. Nr. 48; Bremond/Ripoll Bullarium 1, 144 Nr. 74. Literatur: Potthast Regesta 11416 (für OP) und 11417 (für OFM).

133v Alexander IV papa: Bulla 'In gravem cordi' (Viterbo, 29.6.1258). Wie oben, 16r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

134rv Innocentius IV papa: Bulla 'Qui iustis causis' in favorem conventus Fribergensis ordinis Praedicatorum (Anagni, 23.9.1243). Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis priori et fratribus ordinis Predicatorum Fribergensium Misnensis diocesis salutem et apostolicam benedictionem. Qui iustis causis hominum promovendis promptum favorem impendimus … — … illis dumtaxat exceptis quorum excessus adeo sunt difficiles et enormes quod merito sint ad sedem apostolicam destinandi. Datum Anagnie VIIII kalendas Octobris pontificatus nostri anno primo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 1, 122 Nr. 14 (Text) und 124 Nr. 28 (Variante für diese Empfänger). Literatur: Potthast Regesta 11137. – Unter dem Text folgende zwei Notarsvermerke: Auscultata est presens copia cum aliis precendentibus per me [Donatum Brosse] notarium publicum et concordat de verbo ad verbum per tenorem cum suo originali in cuius fidem pleniorem signum meum consuetum subscripsi in fidem pleniorem quod protestor manu propria. Darunter: Auscultata est presens copia una cum precedentibus per me Laurencium Wenigk notarium qui supra una cum aliis concordat de verbo ad verbum cum suo vero originali. In cuius fidem et pleniorem testimonium racionem et cognicionem unacum signo meo solito et consueto consignavi et me manu propria subscripsi in fidem pleniorem quod protestor manu mea propria. Darunter wie angekündigt die beiden Notarssignets in Federzeichnung; links das des Laurentius Wenigk: Auf einer dreigeteilten, gekehlten Basis ein doppelt konturierter Sparren, auf dem ein gestümmelter Ast steht, der von zwei (1,1) Lindenblättern und zwei (1,1) Eicheln beseitet ist. Auf der Basis die im Vermerk angekündigte Unterschrift des Notars: L[aurentius] W[enigk] apostolica imperiali ac regali auctoritatibus notarius. Rechts daneben das Signet des Donatus Brosse: Über einer dreigeteilten, gekehlten Basis steht auf drei Leisten eine ovale Kartusche, worin eine Hausmarke, bestehend aus Schaft mit vorn abgewinkeltem Sparrenfuß, Mittelkreuzsprosse und nach oben abgewinkelter vorderer Kopfabstrebe, von vier Sternen begleitet wird. Auf der Basis verteilt die Majuskelbuchstaben D[onatus] B[rosse] N[otarius] P[ublicus].

VIII

Papier — 10 Bl. — 29 × 21 cm — 1490–1495

Wasserzeichen: Wappen: Bekrönter und gevierter Schild, im 1. und 4. Feld ein linksgewendeter abgestandener Delphin, im 2. und 3. Feld eine heraldische Lilie: ≈ WZIS DE4500-PO-128383, ≈ DE4500-PO-128384 (beide 1493). Lagen: V (144). Schriftraum: 19–20 × 13 cm, einspaltig, 34–44 Zeilen. Kanzleikursive von einer Hand. Keinerlei Rubrizierung. Auf dem Kopfsteg lebender Seitentitel: Conventus Bremensis.

Enthält insgesamt sechs Abschriften von kopial bzw. als Transsumpt überlieferten Papsturkunden des Dominikanerklosters in Bremen:

135r Johannes de Sierck: Transsumptum bullae Nicolai IV papae 'Dum sollicitae considerationis' (o. O., 15.9.1294).
(135r) Johannes de Sierck: Transsumptum. Universis presentes litteras inspecturis Johannes dei et apostolice sedis gracia episcopus Traiectensis salutem in domino sempiternam. Noverit universitas vestra nos vidisse litteras sanctissimi patris felicis recordacionis domini Nicholai pape IIII non abolitas non cancelatas nec in aliqua parte viciatas cum serico filo bullatas quarum forma talis est … — … Datum Anno domini Mo CCo nonagesimo quarto in crastino die exaltacionis sancte crucis. Ungedruckt; Bischof Johannes von Sierck amtierte 1291–1296 als Bischof von Utrecht und 1296–1305 als Bischof von Toul, vgl. Eubel 1, 518 und 530; Gatz Bischöfe, 765f.
(135r) Nicolaus IV papa: Bulla 'Dum sollicitae considerationis' (Rieti, 28.7.1288). Wie oben, 23r, dort auch zu Ausgaben und Literatur, zu den Transsumpten vgl. Regesten der in Niedersachsen und Bremen überlieferten Papsturkunden 1198–1503 (s. oben), 155 Nr. 626.

135r136r Conradus Benne: Transsumptum bullae Nicolai IV papae 'Dum sollicitae considerationis' (Bremen, 26.5.1428).
(135r136r) Conradus Benne: Transsumptum. Universis et singulis ad quos presentes litteras pervenerint … Conradus Benne officialis curie Bremensis generalis salutem in domino et noticiam rei geste noveritis. Quod nostra ac notarii publici et testium infrascriptorum presencia personaliter constituti honorabiles et circumspecti viri domini Henricus Trostinck et Lippoldus Lichtemaker fratres ecclesie beate Katherine virginis civitatis Bremensis ordinis Predicatorum produxerunt et exhibuerunt coram nobis quasdam litteras apostolicas … quarum quidem tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis … — … Quibus quidem litteris coram nobis sic ut premittitur productis et exhibitis prefati domini Hinricus et Lippoldus proposuerunt … (136r) Datum actum Bremis in curia habitacionis nostre anno domini Millesimo quadringentesimo vicesimo octavo indictione sexta die vero Mercurii vicesimasexta mensis Maii hora quasi terciarum pontificis sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Martini divina providencia pape quinti anno undecimo presentibus discretis viris domino Johanne Bottermeter perpetuus vicarius ecclesie beati Anscharii Bremensis et Anthonio Reder clerico Padeburnensis diocesis testibus ad premissa vocatis pariter et rogatis. Ungedruckt.
(135v) Nicolaus IV papa: Bulla 'Dum sollicitae considerationis' (Rieti, 28.7.1288). Wie oben, 23r, dort auch zu Ausgaben und Literatur, zu den Transsumpten vgl. Regesten der in Niedersachsen und Bremen überlieferten Papsturkunden 1198–1503 (s. oben), 155 Nr. 626.
(136r) Henricus Struneling: Testimonium notarii. Et ego Hinricus Struneling clericus Myndensis dyocesis publicus imperiali auctoritate notarius quia premissis omnibus et singulis dum sicut premittitur per dictum dominum officialem et coram eo agerentur et fierent … — … eiusdem hic me subscripsi rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.

136r137r Conradus episcopus Ratzeburgensis, Henricus de Bornholt: Transsumptum bullae Nicolai IV papae 'Dum sollicitae considerationis' (Lübeck, 1290).
(136rv, 137r) Conradus episcopus Ratzeburgensis, Henricus de Bornholt: Transsumptum. Nos dei gracia Conradus episcopus Ratzeburgensis et Hinricus de Bornholt scholasticus ecclesie Lubicensis domini episcopi vicem gerens universis christifidelibus presentes litteras inspecturis salutem in domino. Notum facimus quod nos litteras sanctissimi patris domini Nicholai divina miseracione summi pontificis cum vera ipsius bulla filo serico bullatas non cancellatas non abolitas nec in aliqua sua parte viciatas vidimus in hec verba … — … In huius rei testimonio et eius firmacione sigilla nostra presentibus duximus apponenda. Datum Lubike Anno domini Millesimo ducentesimo nonagesimo. Ungedruckt; Bischof Konrad von Ratzeburg amtierte 1284–1291, vgl. Eubel 1, 435; Gatz Bischöfe, 610f.
(136v137r) Nicolaus IV papa: Bulla 'Dum sollicitae considerationis' (Rieti, 28.7.1288). Wie oben, 23r, dort auch zu Ausgaben und Literatur, zu den Transsumpten vgl. Regesten der in Niedersachsen und Bremen überlieferten Papsturkunden 1198–1503 (s. oben), 155 Nr. 626.

137r138r Ludovicus de Ravensberg: Transsumptum bullarum Bonifatii VIII papae 'Inter ceteros ordines' et 'Ad augmentum continuum' (Osnabrück, 31.10.1297).
(137r, 137v, 138r) Ludovicus de Ravensberg: Transsumptum. Lodewicus dei gracia Osnaburgensis ecclesie electus et confirmatus universis presentes litteras inspecturis salutem in domino sempiternam. Litteras sanctissimi patris domini pape Bonifacii octavi subscriptas cum serico et bulla sua bullatas non abolitas non cancelatas nec in aliqua sua parte viciatas vidimus in hec verba … — … In huius attencionis testimonium nos supradictus Lodewicus sigillum nostrum duximus presentibus litteris apponendum. Datum in Osnaburgis Anno domini Mo CCo LXXXXVII in vigilia omnium sanctorum. Bei der zweiten Urkunde fehlt der Beginn des Transsumpts; das Explicit ist dagegen mit dem der ersten Urkunde identisch und wird hier nur einmal zitiert. Ungedruckt; Ludwig von Ravensberg amtierte 1297–1308 als Bischof von Osnabrück, vgl. Eubel 1, 398; Gatz Bischöfe, 528.
(137rv) Bonifatius VIII papa: Bulla 'Inter ceteros ordines' (Rom, 10.5.1296). Bonifacius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro prioribus et fratribus universis ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Inter ceteros ordines quos celestis agricole summa benignitas in orto plantavit ecclesie vestrum ordinem iam per orbis provincias superna gratia propagante diffusum dum minori fungeremur officio summa caritate dileximus … — … ac inhabitare contigerit exempta prorsus existere nulloque medio sedi subesse decernimus prelibate. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctum Petrum VI idus Maii pontificatus nostri anno secundo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 47 Nr. 12. Literatur: Potthast Regesta 24337; Regesten der in Niedersachsen und Bremen überlieferten Papsturkunden 1198–1503 (s. oben), 162 Nr. 652 (mit vorliegendem Transsumpt).
(137v138r) Bonifatius VIII papa: Bulla 'Ad augmentum continuum' (Rom, 10.5.1296). Bonifacius episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro prioribus et fratribus universis ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Ad augmentum continuum religionis et ordinum quos Romana suscepit et approbavit ecclesia paternis studiis intendentes et considerantes attentius … — … et punicionibus aliquatenus appellare provida in hoc deliberacione ac maturitate debita observatis. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apud sanctum Petrum VI idus Maii pontificatus nostri anno secundo. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 47 Nr. 11. Literatur: Potthast Regesta 24336; Regesten der in Niedersachsen und Bremen überlieferten Papsturkunden 1198–1503 (s. oben), 162 Nr. 651.

138r139v Hermannus Fabri: Instrumentum notarii publici cum bulla Bonifatii IX papae 'Sacrae religionis' (Dortmund, 24.4.1403). Der gesamte Text mit Transsumpt und Notarsvermerk wie oben, 51r. 139v nebem dem Notarsvermerk noch das Signet des Henricus Fabri: Auf einer flachen Plinthe steht ein monstranzartiger Aufbau mit einem runden, perlenbesetzten Kopf und randständigen Fibrillen, in dessen Binnenfeld die Initiale H[ermannus] einbeschrieben ist. Darunter folgender, für den gesamten Abschnitt gültiger Notarvermerk: Auschultate et diligenter collacionate sunt hec sex precedentes copie per me Johannem de Lynen alias Meler publicum inperiali auctoritate notarium et concordant cum suis veris originalibus quod attestor hac manu mea propria.140r144v leer.

IX

Papier — 16 Bl. — 29 × 21 cm — um 1490

Wasserzeichen: Herz, darüber einkonturige Stange, darüber Stern (nicht nachweisbar). Lagen: X–4 (160). Schriftraum: 21 × 14 cm, einspaltig, 35–36 Zeilen. Bastarda von einer Hand. Keinerlei Rubrizierung. Am Beginn der einzelnen Urkunden cadellenartig verzierte Satzmajuskeln; die Namen der Aussteller sind durch Auszeichnungsschrift (Textualis) hervorgehoben.

Enthält insgesamt 18 Abschriften von kopial bzw. als Transsumpt überlieferten Papsturkunden des Dominikanerklosters in Stralsund:

145rv Bonifatius IX papa: Bulla 'Dum praecelsa meritorum' in favorem ecclesiae ordinis Praedicatorum in Stralsund (Rom, 30.11.1400). Bonifatius episcopus servus servorum dei universis christifidelibus presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam benedictionem. Dum precelsa meritorum insigniis quibus regina celorum virgo dei genetrix gloriosa sedibus prelata sidereis quasi stella matutina prerutilat … — … de speciali gracia tenore presentium indulgemus presentibus perpetuis futuris temporibus duraturas. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Rome apus sanctum Petrum III kalendas Novembris pontificatus nostri anno undecimo. Das Formular ist in dieser Form ungedruckt und kombiniert die Bestimmungen der Ablassbullen vom 16.3.1398 (Bremond/Ripoll Bullarium 2, 370 Nr. 98) und vom 8.1.1400 (Bremond/Ripoll Bullarium 2, 390f. Nr. 132).

145v Andreas de Wislica: Privilegium de indulgentiis in favorem ecclesiae ordinis Praedicatorum in Stralsund (Stralsund, 1.1.1349). Universis presencia visuris seu audituris Andreas dei gracia Zwerinensis episcopus omnibus ecclesiarum prelatis rectoribus vicariis et capellanis earumdem in nostra diocesi constitutis salutem in domino sempiternam. Notum facimus quod indulgencias venerabilium patrum legatorum … priori et fratribus ordinis Predicatorum domus Sundensis sancte Marie perpetue virginis ac beati Mathie apostoli nec non beate Katherine virginis et martiris in quorum honore ecclesia eorum esse noscitur consecrata litteratorie concessas … — … misericorditer in domino relaxamus. In cuius rei testimonium presentibus nostrum sigillum est appensum. Datum Sundis anno domini millesimo tricentesimo quadragesimo nono in die circumcisionis. Ungedruckt; Andreas von Wislica amtierte 1348–1356 als Bischof von Schwerin, vgl. Eubel 1, 572; Gatz Bischöfe, 707f.

146r Instrumentum appellationis in favorem conventus ordinis Praedicatorum in Stralsund (Bremen, 7.8.1295). In nomine domini Amen. Quoniam reverende domine Giselberte sancte Bremensis ecclesie archiepiscope per litteras vestras ad instanciam consulum civitatis Sundensis seu eorum nunciorum venerabil domino Godefirdo Zwerinensi episcopo super consecracione chori beatorum apostolorum Petri et Pauli destinare decernitis nos gravari metuimus et sentimus … — … conventus fratrum ordinis nostri et alii quorum sigilla in testimonium appellacionis huius in alia … littera sunt appensa. Acta sunt in Brema anno domini Mo CCo nonagesimo quinto VII idus Augusti hora prime. Ungedruckt. Der Aussteller, der vermutlich dem Bremer Dominikanerkonvent angehörte, ist nicht angegeben; der im Text erwähnte Bischof Gottfried von Bülow amtierte 1292–1314 als Bischof von Schwerin, vgl. Eubel 1, 572; Gatz Bischöfe, 703f.

146rv Ludolfus de Schladen: Instrumentum 'Piae devotionis opus' (Stralsund, 3.5.1283). Ludolfus dei gratia episcopus quondam Halberstadensis universis christifidelibus hanc litteram inspecturis salutem in eo qui est omnium vera salus. Pie devocions opus agere credimus … itaque dignum sit quod edificium chori sive ecclesie fratrum ordinis Predicatorum in Sundis … — … et karrenam [!] de iniuncta sibi penitencia misericorditer relaxamus. Actum et datum Sundis anno domini Mo CCo LXXXIIIo quinto nonas Maii. Ungedruckt; Ludolf von Schladen amtierte 1252–1255 als Bischof von Halberstadt, vgl. Eubel 1, 281; Gatz Bischöfe, 221f.

146v Ludovicus episcopus Maroniensis: Instrumentum 'Gratum obsequium' (Stralsund, 21.12.1314). Nos frater Lodowicus dei gracia Marroniensis ecclesie episcopus ordinis heremitarum sancti Augustini universis christifidelibus presentes litteras inspecturis salutem in eo qui est omnium vera salus. Gratum obsequium et deo pium tociens opinamur impendere quociens mentes fidelium ad pietatis et devocionis opera excitamus … — … dummodo diocesani consensus ad id accesserit misericorditer in domino relaxamus. In cuius rei testimonium nostrum sigillum est appensum. Actum et datum Sundis anno domini Mo CCCo XIIIIo in festo beati Thome apostoli. Ungedruckt. Der Augustinereremit Ludovicus amtierte mindestens 1314–1320 als Bischof in partibus infidelium des griechischen Bistums Maroneia (Maroniensis bzw. Marionensis episcopus), vgl Eubel 1, 341.

146v147v Johannis de Buccamatiis: Bulla 'Agrum virtutum' (Metz, 20.5.1287). Johannes miseratione divina Thusculanus episcopus apostolice sedis legatus religiosis viris priori provinciali ceterisque prioribus et conventibus ordinis fratrum Predicatorum provincie Theutonie salutem in eo qui est omnium vera salus. Agrum virtutum in precelse sublimitatis specula prelucentem cui dominus benedixit ordinem vestrum videlicet semper dileximus … — … tenore presencium auctoritate qua fungimur vobis inviolabiliter indulgemus. Datum Metis XIIIo kalendas Junii post obitum felicis recordationis domini Honorii pape IIII apostolica sede vacante anno domini Mo CCo LXXXVIIo. Druck: Bündner Urkundenbuch, Bd. 3: 1273–1303, bearbeitet von O. P. Clavadetscher und L. Deplazes, Chur 1997, 192f. Nr. 1439. Literatur: W. Maleczek, Die Urkunden des päpstlichen Legaten Johannes Boccamazza, Kardinalbischofs von Tusculum, aus den Jahren 1286 und 1287, in: Archiv für Diplomatik, Schriftgeschichte, Siegel- und Wappenkunde 59 (2013), 35–132, hier 100f. Nr. 45.

147v148r Benedictus XI papa: Bulla 'Inter ceteros ordines' (Rom, 27.2.1304, cum testimonio episcopi Lubicensis). Benedictus episcopus servus servorum dei dilectis filiis magistro prioribus et fratribus universis ordinis Predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Inter ceteros ordines quos celestis agricole summa benignitas in orto plantavit ecclesie vestrum ordinem iam per orbis provincias superna gratia propagante diffusum dum minori fungeremur officio summa caritate dileximus … — … ac inhabitare contigerit exempta prorsus existere nulloque medio sedi subesse decernimus prelibate. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Laterani IIII kalendas Martii pontificatus nostri anno primo. Das hier angegebene Datum ist sonst nicht überliefert und könnte aus einem Kopistenfehler resultieren, korrekt wäre der 12.3.1304. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 95 Nr. 27. Literatur: Potthast Regesta 25396.
(148r) Henricus de Bocholt: Testimonium episcopi Lubicensis (Lübeck, 1.11.1338). Et nos Hinricus dei gracia Lubicensis ecclesie episcopus protestamur nos litteras sanctissimi patris et domini domini Benedicti divina providencia pape undecimi … vidisse et fideliter examinasse … — … in cuius visionis et examinationis nostre evidenciam sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Lubecke anno domini Mo CCCo XXXo VIIIo kalendas Novembris. Ungedruckt; Heinrich von Bocholt amtierte 1327–1341 als Bischof von Lübeck, vgl. Eubel 1, 325; Gatz Bischöfe, 354f.

148r149v Martinus V papa: Bulla 'Ad summi apostolatus' cum bulla Bonifatii IX papae 'Et si prae cunctorum' inserta (Florenz, 15.7.1420). Wie oben, 61r–v, dort auch zu Ausgaben und Literatur. – Unter dem Text folgende Notarsvermerke : Auschultata est presens copia per me Johannem Bracht clericum Monasteriensis [dioecesis] publicum sacra imperiali auctoritate notarium et concordat cum originali quod attestor manu propria. Darunter von der Hand des endunterzeichnenden Notars Berthold Jussen (vgl. unten, 160v, wo dieser Vermerk erwähnt wird): Copia in pergameno fuit conscripta sine sigillo. Bertoldus Jussen scribit auschultacionem.

149v151v Philippus de Alenconio: Transsumptum bullae Gregorii XII papae 'Exhibita nobis pro parte' (Erfurt, 28.1.1389).
(149v, 151v) Philippus de Alenconio: Transsumptum. Philippus de Alenconio miseracione divina episcopus Ostiensis sacrosancte Romane ecclesie cardinalis apostolice sedis legatus reverendis in Christo patribus archiepiscopis et episcopis per Alamanniam constitutis salutem in domino. Iustis petencium votis et presertim illis qui aracionis tramite non deviant … tenor de verbo ad verbum sequitur sub hac forma … — … in premissis prestetis auxilium consilium et favorem contradictores auctoritate predicta per censuram ecclesiasticam compescendo. Datum Erfordie Maguntinensis diocesis V kalendas Februarii Anno domini Millesimo trecentesimo octuagesimo nono pontificatus sanctissimi domini nostri Urbani pape sexti anno XIo. Ungedruckt. Philipp von Alençon amtierte 1389–1397 als Kardinalbischof von Ostia und Velletri, vgl. Eubel 1, 23 Nr. 16 und 35.
(150r151v) Gregorius XI papa: Bulla 'Exhibita nobis pro parte' cum bulla Johannis XXII papae 'Vas electionis' inserta (Avignon, 1.6.1376). Gregorius episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus Maguntinensi et Coloniensi ac Magdeburgensi archiepiscopis salutem et apostolicam benedictionem. Exhibita nobis pro parte dilectorum filiorum fratrum ordinis Predicatorum Minorum et Heremitarum sancti Augustini ac Sancte Marie de Monte Carmeli in provinciis Alamannie Saxonie Thautonie [!] Bavarie regni et Colonie commorancium … — … Datum Avinione kalendas Junii pontificatus nostri anno sexto. Die Mantelbulle Gregors XI. ist ungedruckt; vgl. das ausführliche Regest zu diesem Datum und für diese Empfänger in: Päbstliche Urkunden und Regesten aus den Jahren 1353–1378, die Gebiete der heutigen Provinz Sachsen und deren Umlande betreffend. Als Fortsetzung der 1886 erschienen päbstlichen Regesten aus den Jahren 1295–1352 gesammelt von P. Kehr, bearbeitet von G. Schmidt, Halle/S. 1889 (Geschichtsquellen der Provinz Sachsen und angrenzender Gebiete 22), 345f. Nr. 1280. Zur von Gregor transsumierten Bulle Johannes' XXII. (150v151v: 'Vas electionis', Avignon, 25.7.1321) vgl. die textidentischen Transsumpte oben, 33v–34r und 69v–70r.

151v152r Boetius episcopus Vexionensis: Transsumptum bullae Clementis IV papae 'Quidam temere sentientes' (Stralsund, 10.4.1331).
(151v, 152r) Boetius episcopus Vexionensis: Transsumptum. Universis christifidelibus presentia visuris seu audituris Boetius dei gracia Wexionensis episcopus salutem in domino. Noveritis quod litteras sanctissimi in Christo patris ac domini Clementis divina providencia pape quarti non cancellatas non abolitas non rasas nec in aliqua sui parte viciatas cum vera bulla plumbea filo integro serico more Romane curie signatas de verbo ad verbum ut subscribitur nos vidisse … — … In cuius visionis testimonium sigillum nostrum duximus presentibus apponendum. Datum Sundis anno domini M CCC XXXI quarto ydus Aprilis. Ungedruckt. Zum Aussteller, 1320–1343 Bischof von Vexjö, vgl. Eubel 1, 556.
(152r) Clemens IV papa: Bulla 'Quidam temere sentientes' (Perugia, 20.6.1265). Wie oben, 42v–43r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

152v Clemens IV papa: Bulla 'In quibusdam locis' (Perugia, 9.5.1265). Wie oben, 39r, dort auch zu Ausgaben und Literatur, jedoch mit fehlerhaftem Datum.

152v154r Burchardus Grelle: Transsumptum bullae Johannis XXII papae 'Dilectos filios magistrum' (Buxtehude, 27.3.1329).
(152v, 153v154r) Burchardus Grelle: Transsumptum. Borchardus miseracione divina sancte Bremensis ecclesie archiepiscopus iudex et conservator magistro et fratribus ordinis Predicatorum extra regnum Francie a sede apostolica deputatus religiosis viris dominis in Novo Campo et Hiddense monasteriorum abbatibus Cisterciensis ordinis salutem et mandatis apostolicis firmiter obedire. Nuper sanctissimi in Christo patris et domini domini Johannis divina providencia pape XXII quasdam litteras nos recepisse noveritis sub hac forma … — … Cuius autentici copiam si pecieritis vobis faciemus plenius exhiberi … (154r) commissionem huius non intendimus revocare in dictis causis sicut iustum fuerit processuris. Datum Buxtehude nostro sub sigillo anno domini Mo CCCo XXIXo feria secunda post dominicam qua cantatur Oculi. Ungedruckt. Burchard Grelle amtierte 1327–1344 als Erzbischof von Bremen, vgl. Eubel 1, 150; Gatz Bischöfe, 93–95.
(152v153v) Johannes XXII papa: Bulla 'Dilectos filios magistrum' (Avignon, 26.4.1319). Wie oben, 24r–25r, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

154r155v Burchardus de Blankenburg: Transsumptum bullae Benedicti XI papae 'Super egenum' (Giebichenstein, 18.9.1304).
(154rv, 155rv) Burchardus de Blankenburg: Transsumptum. Borchardus dei gracia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus iudex et conservator perpetuus a sede apostolica deputatus ad infrascripta discreto viro Alexandro plebano in Richtenberch salutem in domino sempiternam. Litteras sanctissimi patris domini Benedicti pape XI filo canapis integro et vera bulla bullatas non viciatas non abolitas non cancellatas nec in aliqua sui parte suspectas fratribus ordinis Predicatorum concessas nobis presentatas prout decuit recepimus reverenter quarum litterarum tenor noscitur esse talis … — … Post presentacionem vero litterarum predictarum fuit nobis per dilectos priorem et fratres conventus Sundensis ordinis Predicatorum conquerendo monstratum … si se gracia odio vel timore subtraxerunt cogatis per censuram ecclesiasticam veritati testimonium perhibere. Datum anno domini Mo CCCo IIIIo XIIII kalendas Octobris in Gheuekensten castro nostro. Ungedruckt. Burchard II. von Blankenburg amtierte 1296–1305 als Erzbischof von Magdeburg, vgl. Eubel 1, 335; Gatz Bischöfe, 388f.
(154v155r) Benedictus XI papa: Bulla 'Super egenum' (Rom, 10.3.1304). Benedictus episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopo Magdeburgensi et Hildensemensi ac Razeburgensi episcopis salutem et apostolicam benedictionem. Super egenum intendentes et nuper et pauperem et dantes curam animarum saluti … — … et potestatem concedimus circa conservacionem aliorum privilegiorum que idem fratres a nobis habent vel a romanis pontificibus hactenus habuerunt. Datum Laterani VIo idus Marcii pontificatus nostri anno primo. Auch in Cod. Guelf. 253 Helmst., 35vb–36ra. Druck: Bremond/Ripoll Bullarium 2, 93f. Nr. 21 (textidentisch für Empfänger in Italien); Päbstliche Urkunden und Regesten aus den Jahren 1295–1352 (s. oben), 55–57 Nr. 17 (für diese Empfänger). Literatur: Potthast Regesta 25387;

155v157r Hartmannus de Dillingen: Vidimus constitutionis Alexandri IV papae 'Romanus pontifex' (o. O., ca. 1256–1286).
(155v) Hartmannus de Dillingen: Vidimus. Universis christifidelibus presentes litteras inspecturis Harmannus dei gracia episcopus Augustensis salutem et sinceram in domino caritatem. Noverit universitas vestra quod nos litteras domini pape pullatas [!] non abolitas non cancellatas nec in aliqua sui parte viciatas vidimus in hec verba. Ungedruckt. Da das Vidimus kein Explicit aufweist, fehlen Ausstellungsort und -datum. Hartmann von Dillingen amtierte 1248–1286 als Bischof von Augsburg, vgl. Eubel 1, 118; Gatz Bischöfe, 9–12.
(155v157r) Alexander IV papa: Constitutio 'Romanus pontifex' (Anagni, 5.10.1256). Alexander episcopus servus servorum dei ad perpetuam rei memoriam. Romanus pontifex de summi apostolatus specula urbi et orbi debita servitute prospiciens [curis] occupatur innumeris et cogitacionibus rapitur infinitis … — … alias contra eum taliter procedemus quod pena condigna temerarium feriet et alii ea perterriti a similibus frenabuntur. Nulli ergo omnino hominum … Si quis autem … Datum Anagnie III nonas Octobris pontificatus nostri anno secundo. Eine auf den 10.2.1257 datierte Ausfertigung in Cod. Guelf. 311 Helmst., 95va–96va. Druck: Sbaralea Bullarium 2, 160–162 Nr. 241; Bremond/Ripoll Bullarium 1, 317–319 Nr. 122; Quellen zur Geschichte der Stadt Worms, hrsg. durch H. Boos, Theil 1: Urkundenbuch der Stadt Worms, Bd. 1: 627–1300, Berlin 1886, 179–181 Nr. 268. Literatur: Potthast Regesta 16565; H. Denzinger, Kompendium der Glaubensbekenntnisse und kirchlichen Lehrentscheidungen (Enchiridion symbolorum et definitionum, quae de rebus fidei et morum a conciliis oecumenicis et summis pontificibus emanarunt), verb., erw., ins Dt. übertr. und unter Mitarb. von H. Hoping, hrsg. von P. Hünermann, 37. Aufl., Freiburg/Br. u.a. 1991, 375f. Nr. 840–844.

157r158v Hartmannus de Dillingen: Vidimus bullae Alexandri IV papae 'Non sine multa' (o. O., ca. 1256–1286).
(157r) Hartmannus de Dillingen: Vidimus. Universis christifidelibus presentes litteras inspecturis Harmannus dei gracia episcopus Augustensis salutem et sinceram in domino caritatem. Noverit universitas vestra quod nos litteras domini pape bullatas non abolitas non cancellatas nec in aliqua sui parte viciatas vidimus in hec verba. Ungedruckt. Da das Vidimus kein Explicit aufweist, fehlen Ausstellungsort und -datum; zum Aussteller vgl. das voranstehende Dokument.
(157r158v) Alexander IV papa: Bulla 'Non sine multa' (Rom, 30.3.1257). Wie oben, 10v–11v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

158v159v Vidimus bullae Alexandri IV papae 'Quidam scripturae sacrae' (Paris, 6.9.1258).
(158v, 159v) Vidimus. Universis presentes litteras inspecturis officialis curie Parisiensis salutem in domino. Notum facimus universis quod litteras summi pontificis vidimus in hec verba … — … Transumptum autem dictarum litterarum sigillo Parisiensis curie fecimus sigillari. Datum Parisiis anno domini Mo CCo LVIIIIo die veneris ante nativitatem beate Marie virginis. Ungedruckt; der Name des Ausstellers ist nicht zu ermitteln.
(158v159v) Alexander IV papa: Bulla 'Quidam scripturae sacrae' (Rom, 30.3.1257). Alexander episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus patriarchis archiepiscopis et episcopis salutem et apostolicam benedictionem. Quidam sacre scripture intelligenciam se habere fatentes sed divertentes a tramite recti sensus cogitaverunt … — … per censuram ecclesiasticam appellacione postposita compescendo litteris venerabilibus fratribus nostris Turonensi et Rothomagensi archiepiscopis et episcopo Parisiensi a nobis super hoc directis nichilominus in suo robore duraturis. Datum Laterani IIIo kalendas Aprilis pontificatus nostri anno IIIo. Druck: Sbaralea Bullarium 2, 211 Nr. 322; Bremond/Ripoll Bullarium 1, 333 Nr. 151 (nur Regest und Teildruck, sonst vgl. ebd., 317–319 Nr. 121 vom 5.10.1256); Chartularium universitatis Parisiensis. Sub auspiciis consilii generalis facultatum Parisiensium… contulit H. Denifle … auxiliante Æ. Chatelain, Bd. 1: Ab anno MCC usque ad annum MCCLXXXVI, Paris 1889, 353 Nr. 308. Literatur: Potthast Regesta 16809.

159v160r Johannes de Brandenburg: Transsumptum bullae Clementis IV papae 'Obtentu divini nominis' (Neuruppin, 28.5.1292).
(159v, 160r) Johannes de Brandenburg: Transsumptum. Johannes dei gracia Havelbergensis ecclesie episcopus universis presentia visuris salutem et augmentum continuum celestium graciarum. Presentibus protestamur quod nos privilegium domini Clementis pape IIII non cancellatum non abolitum nec in aliqua sui parte viciatum cum filo serico vidimus sub hac forma … — … Datum Rupin anno domini M CC LXXXXII feria quarta in ebdomada penthecostes. Ungedruckt. Johannes von Brandenburg amtierte 1290–1292 als Bischof von Havelberg, vgl. Eubel 1, 282; Gatz Bischöfe, 233f.
(159v160r) Clemens IV papa: Bulla 'Obtentu divini nominis' (Perugia, 12.2.1266). Wie oben, 43r–v, dort auch zu Ausgaben und Literatur.

160rv Albertus de Arnstein: Transsumptum bullae Clementis IV papae 'Obtentu divini nominis' (Magdeburg, 23.6.12??).
(160r, 160v) Albertus de Arnstein: Transsumptum. Venerabili et in Christo reverendo domino Hermanno episcopo Zwerinensi Albertus dei gracia sancte Magdeburgensis ecclesie prepositus domini pape cappellanus conservatorque privilegiorum fratrum ordinis Predicatorum per Theutoniam a sede apostolica deputatus cum orationibus quicquid potest reverentie et honoris. Vestre reverencie presentibus innotescat quod litteras sanctissimi patris et domini Clementis pape non cancellatas non abolitas nec in aliqua sui parte viciatas cum bulla vera et filo serico vidimus in hec verba … — … Supplicamus igitur benignitati vestre quatenus fratribus predicatorum domus Sundensis in causis suis presentem materiam contingentibus fideliter assistatis proprios promovendo propter deum et nostre peticionis supplicem interventum. Datum Magdeburch in vigilia Johannis Baptiste. Ungedruckt. Albert von Arnstein amtierte 1264–1294 als Dompropst von Magdeburg und ist ab 1279 als päpstlicher Kaplan nachgewiesen, vgl. Wentz/Schwineköper, 318f. Der im Text als Adressat des Transsumpts genannte und dem Aussteller persönlich vermutlich sehr gut bekannte Hermann von Schladen war ab 1249 Domherr und 1261–1262 Domscholaster in Magdeburg (vgl. Wentz/Schwineköper, 384f.) und amtierte 1263–1291 als Bischof von Schwerin, vgl. Eubel 1, 572; Gatz Bischöfe, 703. Da seit Ende 1282 Erzbischof Siegfried von Köln als päpstlicher Konservator der Privilegien des Dominikanerordens per Teutoniam bestellt war, dürfte das im Transsumpt nicht genannte Ausstellungsjahr demnach im Zeitraum 1279–1282 zu suchen sein, vgl. zum Datum Die Urkunden des Bisthums Paderborn vom Jahre 1201–1300, 1201–1250 bearbeitet von R. Wilmans, 1251–1300 bearbeitet von H. Finke, Münster/Westf. 1894 (Westfälisches Urkundenbuch 4 = Veröffentlichungen der Historischen Kommission für Westfalen 1,4), 800 Nr. 1706.
(160rv) Clemens IV papa: Bulla 'Obtentu divini nominis' (Perugia, 12.2.1266). Wie oben,43r–v, dort auch zu Ausgaben und Literatur. – (160v) unter dem Text folgender Notarsvermerk von anderer Hand: Collacionate et fideliter auschultate presentes antescripte decem octo sunt copie per me Bertoldum Jussen clericum Camminensis diocesis publicum sacra apostolica et imperiali auctoritatibus notarium et concordant cum originalibus litteris de verbo ad verbum de quo fidem facio manu propria. Erat tamen inter litteras huiusmodi sigillatas una copia in pergameno cum auschultacione asserti notarii conscripta que incipit: 'Martinus episcopus servus servorum dei' etc. in ordine octava prout in cuius fine hac manu mea propria mencionem feci (vgl. oben, 148r149v mit dem entsprechenden Vermerk am Schluss).

X

Papier — 4 Bl. — 29 × 21 cm — um 1500

Wasserzeichen: Buchstabe P, gebrochen, zweikonturig, mit gespaltenem Schaft, darüber vierblättriges Kleeblatt: ≈ WZIS 110426 (1498). Lagen: III–2 (164). Schriftraum: 20 × 17 cm, zweispaltig (Spalte jeweils 7 cm breit), 36–37 Zeilen. Jüngere gotische Kursive von einer Hand. Rubriziert, rote Lombarden.

161ra163rb Tabula. ›Registrum privilegiorum ordinis in singulis conventibus provincie Saxonie habitorum secundum ordinem alphabeti in unum collectorum‹. Absolucionis beneficium alias potuimus habere ab episcopis licet tam non sit modo necessarium Folio 7 A et fol. 83 AB In Lypcz est … — … Violenciam ordini nostro in aliquo inferentes sunt ipso facto excommunicati Folio 158 A cum multis approbacionibus ibidem. ›Explicit tabula privilegiorum etc‹. Die nachgestellten Angaben beziehen sich auf die zeitgenössische Foliierung bzw. die marginale Kennzeichnung der einzelnen Urkunden durch Majuskelbuchstaben. Ungedruckt. – 163v164v leer.


Abgekürzt zitierte Literatur

Baumgartenberger Formelbuch Das Baumgartenberger Formelbuch. Eine Quelle zur Geschichte des XIII. Jahrhunderts vornehmlich der Zeiten Rudolfs von Habsburg, hrsg. und erl. von H. Baerwald, Wien 1866 (Fontes rerum Austriacarum, Abt. 2: Diplomataria et acta 25)
Bremond/Ripoll Bullarium Bullarium Ordinis Fratrum Prædicatorum opera Thomæ Ripoll editum et ad autographam fidem recognitum, variis appendicibus, notis, dissertationibus ac tractatu de consensu bullarum illustratum a P. F. Antonino Bremond, Bd. 1–8, Rom 1729–1740
Bünger F. Bünger, Beiträge zur Geschichte der Provinzialkapitel und Provinziale des Dominikanerordens, Leipzig 1919 (Quellen und Forschungen zur Geschichte des Dominikanerordens 14)
CALMA C.A.L.M.A. Compendium auctorum latinorum medii aevi, hrsg. von M. Lapidge u.a., Bd. 1–, Firenze 1999–
Divina officia Divina officia. Liturgie und Frömmigkeit im Mittelalter, Konzeption von Ausstellung und Katalog P. Carmassi, Wiesbaden 2004 (Ausstellungskataloge der Herzog-August-Bibliothek 83)
Eubel C. Eubel, Hierarchia catholica medii aevi sive summorum pontificum, S. R. E. cardinalium, ecclesiarum antistitum series…, Bd. 1: Ab anno 1198 usque ad annum 1431; Bd. 2: Ab anno 1431 usque ad annum 1503, Münster/Westf. 1898–1914
Gatz Bischöfe Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1198 bis 1448. Ein biographisches Lexikon, hrsg. von E. Gatz und C. Brodkorb, Berlin 2001
Hartmann M. Hartmann, Humanismus und Kirchenkritik. Matthias Flacius Illyricus als Erforscher des Mittelalters, Stuttgart 2001 (Beiträge zur Geschichte und Quellenkunde des Mittelalters 19)
Heinemann O. von Heinemann, Die Helmstedter Handschriften, Bd. 1–3, Wolfenbüttel 1884–1888, ND Frankfurt/M. 1963–1965 (Kataloge der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel. Die alte Reihe 1–3)
Koblenz 2 Die nichtarchivischen Handschriften der Signaturengruppe Best. 701 Nr. 191–992, bearbeitet von E. Overgaauw, Wiesbaden 2002 (Mittelalterliche Handschriften im Landeshauptarchiv Koblenz 2)
MIÖG Mitteilungen des Instituts für österreichische Geschichtsforschung 1 (1880) –
Mollat Jean XXII Jean XXII (1316–1334): Lettres communes, analysées d’après les registres dits d’Avignon et du Vatican par G. Mollat, D. Lesquen et al., Paris 1904–1959 (Lettres communes des papes d'Avignon: Bibliothèque des Écoles Françaises d'Athènes et de Rome, Série 3, 1bis)
Potthast Regesta Regesta pontificum Romanorum inde ab anno post Christum natum MCXCVIII ad annum MCCCIV, 2 Bde., hrsg. von A. Potthast, Berlin 1874 und 1875
RI J. F. Böhmer u.a., Regesta Imperii, bislang 14 Hauptteile und weitere Zusatzbde., Innsbruck u. a. 1877–
Sbaralea Bullarium Bullarium Franciscanum Romanorum Pontificum. Constitutiones, epistolas ac diplomata continens …, Bd. 1–4, hrsg. von J. H. Sbaralea, Rom 1759–1768, ND Graz 1983–1984
Wentz/Schwineköper G. Wentz, B. Schwineköper, Das Erzbistum Magdeburg, Bd. 1,1: Das Domstift St. Moritz in Magdeburg, Bd. 1,2: Die Kollegiatsstifter St. Sebastian, St. Nicolai, St. Peter und Paul und St. Gangolf in Magdeburg, Berlin, New York 1972 (Germania sacra 1: Die Bistümer der Kirchenprovinz Magdeburg 4.1,1–2)
WZIS Wasserzeichen-Informationssystem. Landesarchiv Baden-Württemberg, Hauptstaatsarchiv Stuttgart (http://www.wasserzeichen-online.de/wzis/index.php)

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften Teil III.
  • Weitere Literaturnachweise im OPAC suchen.
  • Weitere Literaturnachweise suchen (ehem. Handschriftendokumentation)
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (Copyright Information