Beschreibung von Cod. Guelf. 703 Helmst. (geplant: Die mittelalterlichen Helmstedter Handschriften der Herzog August Bibliothek. Teil V: Cod. Guelf. 616 bis 927 Helmst., beschrieben von Bertram Lesser.) Beschrieben von Bertram Lesser Gefördert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft im Rahmen des Programms "Erschließung und Digitalisierung handschriftlicher und gedruckter Überlieferung" Elektronische Ausgabe nach TEI P5 TEI-P5 konforme Kodierung durch Bertram Lesser Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel

Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA).

Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (Copyright Information)

Neu katalogisiert durch Bertram Lesser.

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften Teil IV .

Wolfenbüttel Herzog August Bibliothek Helmstedter Handschriften Cod. Guelf. 703 Helmst. Heinemann-Nr. 767 Jacobus de Paradiso. Johannes de Schonhavia. Oldenstadt, Benediktinerkloster St. Johannes 1510–1515 Ir Theodericus monachus Versus in dialogum de temptatione et consolatione religiosorum Jacobi de Paradiso Epigramma in dyalogum lacobi Carthusiensis de consolatu monachico Cedrifer incultos ceu vincit Libanus agros Suppeditatque vagis pabula leta feris Cuius et eximium famulum laudate Iacobum Inclita qui vobis hec monumenta dedit. Finis Cedrifer incultos ceu vincit Libanus agros | Suppeditatque vagis pabula laeta feris Ungedruckt, bislang nur hier nachgewiesen, nochmals am Textschluss unten, 115v. Zum möglichen Verf. vgl. unten, 176r. Darüber Besitzvermerk (s. oben). Versus in dialogum de temptatione et consolatione religiosorum Jacobi de Paradiso Iv leer. 1r–115v Jacobus de Paradiso Dialogus de temptatione et consolatione religiosorum Tractatus sive dyalogus venerabilis doctoris lacobi Carthusiensis ordinis sacre theologie professoris eximii de consolatione monachorum. Magister Instantibus tuis precibus ymmo tuis propositis auctoritatum racionibus et spe mercedis quam me consecuturus promittis incitativis allegacionibus hactenus invisam aggrediar materiam Instantibus tuis precibus immo tuis propositis auctoritatum rationibus et spe mercedis quam me consecuturus promittis incitativis allegationibus hactenus invisam aggrediar materiam non mihi quicquam laudis et honoris sed ei a quo cuncta bona cuncta procedunt offeratur Christo lhesu qui est super omnia deus benedictus in secula benedictus Amen Finit liber de temptatione et consolatione religiosorum Auch in Cod. Guelf. 76.27 Aug. 2°, 97ra–134rb; 83.8 Aug. 2°, 1ra–50ra; 18.6 Aug. 4°, 31r–228v; ein Auszug in Cod. Guelf. 14.5 Aug. 4°, 153v–154r. Ungedruckt. Literatur Fijałek 1, 106–110; 2, 183f.; Meier Werke , 36f. Nr. 38 (37 Hs. genannt); Mertens, 31, 35, 48–50 (49 Hs. genannt), 279 Nr. 38; Bloomfield 2771; Porębski Opuscula , 81f. Nr. 89 (82 Hs. genannt); Porębski Poglądy , 76 Nr. 50; Tatarzyński, 89 Nr. 1; Tatarzyński Dzieła , 185f. (Hs. genannt); CALMA 7, 62 Nr. 49. 115v Theodericus monachus Versus in dialogum de temptatione et consolatione religiosorum Jacobi de Paradiso Epigramma in prescriptum librum Wiederholt den Text oben, Ir, von anderer Hand gestrichen. Versus in dialogum de temptatione et consolatione religiosorum Jacobi de Paradiso 116r Theodericus monachus Versus in epistulam I Johannis de Schonhavia In sequens opus hexastichon Si quis pacificam monachus vult ducere vitam Et moriens statim letus ad astra vehi Dura ferat gaudens solus sit et ora recludat Nullum corripiat sic monet iste liber. Si quis pacificam monachus vult ducere vitam | Et moriens statim laetus ad astra vehi Ungedruckt, fehlt in den Repertorien, vgl. auch unten, 176r. Der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 89. Versus de epistula I Johannis de Schonhavia 116v leer. 117r–138r Johannes de Schonhavia Epistola I in Eemsteyn seu Exhortatorium spirituale Tractatus quidam monitorius pro religiosis domini Iacobi Chartusiensis prefati Dilectissimo michi in Christo Symoni nepoti meo frater Iacobus servus inutilis solo nomine et habitu religiosus salutem et de bono semper in melius proficere. Magnam michi leticiam tue dilectionis ingessit epistola Dilectissimo mihi in Christo Simoni nepoti meo frater Iacobus servus inutilis solo nomine et habitu religiosus salutem et de bono semper in melius proficere. Magnam mihi laetitiam tuae dilectionis ingessit epistula da veniam lectori quia non docere presumpsi sed amico petenti satisfacere volui. In quo sit deus in secula benedictus Amen Explicit Das Werk ist durch die Modifikation des Absenders Jacobus de Paradiso zugeordnet. Die Kapitelteilung weicht z. T. von der Ausgabe ab. Auch in Cod. Guelf. 369 Helmst., 212va–222ra; 589 Helmst., 71r–81v (Prolog und Schluss fehlen); 1112 Helmst., 227r–253v (Prolog fehlt); 71.22 Aug. 2°, 256ra–265rb (Prolog fehlt); 68.15 Aug. 8°, 50r–79r; 658.1 Novi, 1r–15r. Edition V. Becker, Een Brief van Jan van Schoonhoven, in: De Katholiek 86 (1884), 199–210 und 352–361; 87 (1885), 126–141. Literatur Fijałek 2, 330; A. Gruijs, Jean de Schoonhoven (1356–1432) Son interpretation de I Jean 2,15 "N'aimez pas ce monde, ni ce qui est dans ce monde." – 'De contemptu huius mundi'. Texte et études, Nijmegen 1967, 122 (Hs. fehlt); A. Gruijs, E. Persoons, Index des manuscrits contenant les œuvres de Jean de Schoonhoven (1356–1432), in: Scriptorium 20 (1966), 75–82 (Hs. fehlt); Petrus Trudonensis, 144 Nr. 92.1 (Hs. fehlt); Meier Werke , 28 Nr. 25 (Hs. als Werk von Jacobus de Paradiso genannt); Mertens, 277 (Hs. genannt), 278 Nr. 25; Porębski Opuscula , 94f. Nr. 118 (95 Hs. als Werk von Jacobus de Paradiso genannt); Tatarzyński Dzieła , 230f. Nr 8 (231 Hs. genannt). 138v Theodericus monachus Exhortatio metrica de tractatibus Jacobi de Paradiso Epygramma ad lectorem in tractatus venerabilis patris et domini domini Iacobi Charthusiensis Quisquis in arrepta vis crescere relligione Et tua vota deo reddere corde pio Que lector cupida dum mente relegeris ora Da deus auctori regna tenere poli. Quisquis in arrepta vis crescere religione | Et tua vota deo reddere corde pio 13 Distichen. Mit 15 Distichen auch in Cod. Guelf. 309 Helmst., 64va; vgl. auch unten, 176r. Edition Mertens, 142f. (mit dieser Hs., 142 genannt). Literatur Meier Werke , 11 mit Anm 113; Walther I 16181; Tatarzyński, 89. Versus de tractatibus Jacobi de Paradiso 139r–140v leer. 141r Theodericus monachus Versus in tractatum de causis deviationis religiosorum In librum de monasteriis reformandis tetrastichon Claustra reformandi vera docet hic liber artem Quam tua prompta dedit docte Iacobe manus Servetis vester ne labor intereat. Claustra reformandi vera docet hic liber artem | Quam tua prompta dedit docte Iacobe manus Ungedruckt, fehlt in den Repertorien, vgl. auch unten, 176r. Der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 89. 141v–172v Jacobus de Paradiso De causis deviationis religiosorum et de remediis eius et qualitate suscipiendorum ad religionem 141v Tituli sequentis tractatuli Religiosorum deviacio unde oriatur capitulum primum. Lex inanimata an sit causa deviacioinis capitulum II Ex quibus hominibus velut materiis formanda est religio capitulum VI 142r–172v Tractatus doctoris lacobi Carthusiensis de monasteriis lapsis reformandis Novit ille quem cordis secreta non latent quam ardenti desiderio feror in profectum virorum religiosorum Novit ille quem cordis secreta non latent quam ardenti desiderio feror in profectum virorum religiosorum apud deum quam disputacio. Orandumque igitur est ut qui dedit intelligere det et facere et proficere Iesus Christus per secula benedictus Amen EXPLICIT Edition Porębski Wybór , 49–84 (85 Hs. beim falschen Werk genannt). Literatur Fijałek 2, 225; Meier Werke , 46 Nr. 50 (Hs. fehlt, allerdings 54 Nr. 63 zum falschen Werk gestellt); Mertens, 37, 84f., 280 Nr. 50; Porębski Opuscula , 48 Nr. 22 (Hs. fehlt, allerdings 75 Nr. 74 zum falschen Werk gestellt); Tatarzyński, 90 Nr. 2; Tatarzyński Dzieła , 189 (Hs. genannt); CALMA 7, 59f. Nr. 16. 173r–176r Jacobus de Paradiso De stabilitate monachorum Tractatus doctoris Iacobi de stabilitate monachorum Videor mihi ut certum accepi quosdam fratres religiosos reformatos aut de non collapsis ab observancia quam professi sunt aspirare ad alias religiones arciores Videor mihi ut certum accepi quosdam fratres religiosos reformatos aut de non collapsis ab observantia quam professi sunt aspirare ad alias religiones artiores sed unctio sancta docet de his omnibus. Beati qui eam percipere meruerunt Amen Auch in Cod. Guelf. 21.1 Aug. 4°, 206v–214v. Ungedruckt. Literatur Meier Werke , 68 Nr. 85 (Hs. genannt); Mertens, 41, 81, 103f.; Porębski Opuscula , 80 Nr. 86 (Hs. genannt); Tatarzyński, 90 Nr. 3; Tatarzyński Dzieła , 210 (Hs. genannt). 176r Theodericus monachus Versus in tractatum de stabilitate monachorum Jacobi de Paradiso Hexastichon fratris Theoderici in librum precedentem Quisquis es in recta professus relligione Fige pedem fixum ne revocare velis Hec tibi persuadet venerabilis ecce Iacobus Presenti libro quem lege mente pia. Quisquis es in recta professus religione | Fige pedem fixum ne revocare velis Ungedruckt, bislang nur hier nachgewiesen; der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 90. Der sonst nicht näher bekannte Mönch Theodericus wird in mehreren Bänden der Reihe mehrfach als Verfasser der die einzelnen Werke einführenden Verse genannt, vgl. auch in Göttingen, SUB, 8° Cod. Ms. theol. 131, 2r und 11r; Göttingen, SUB, 8° Cod. Ms. theol. 132, 1v und 141r ( Göttingen 2, 371f.). Aus Oldenstadt sind in den Totenlisten der Bursfelder Kongregation drei nicht näher charakterisierte Konventualen dieses Namens nachweisbar, die 1511, 1516 und 1517 verstorben sind, vgl. P. Volk, Die Generalkapitelsrezesse der Bursfelder Kongregation, Bd. 1: 1458–1530, Siegburg 1955, 410, 450 und 458. Versus in tractatum de stabilitate monachorum Jacobi de Paradiso 176v leer. 177r Theodericus monachus Versus in tractatum de scrupulosis circa regulam sancti Benedicti Jacobi de Paradiso In libellum de scrupulosis circa regulam sancti Benedicti tetrasticon Ut scrupulos scrupulose tuos discernere possis Noscere quid suadeat regula quidve iubet Discretam siquidem pandit ad astra viam. Ut scrupulos scrupulose tuos discernere possis | Noscere quid suadeat regula quidve iubet Ungedruckt, bislang nur hier nachgewiesen; der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 90, vgl. auch oben, 176r. Versus in tractatum de scrupulosis circa regulam sancti Benedicti Jacobi de Paradiso 177v leer. 178r–186v Jacobus de Paradiso De scrupulosis circa regulam sancti Benedicti Tractatus doctoris Iacobi Carthusiensis de scrupulosis circa regulam sancti Benedicti Quadam die cum venissent filii dei ut assisterent coram deo affuit eciam inter eos Sathan Quadam die cum venissent filii dei ut assisterent coram deo affuit etiam inter eos Sathan aut maiora scandala orirentur. Hec salva pace aliorum dixerim non prescribens in hiis sanius sencienti. Anno domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo quarto ad laudem dei Amen Ungedruckt. Literatur Fijałek 2, 229; Meier Werke , 55 Nr. 66 (Hs. genannt); Mertens, 41 (Hs. genannt), 51, 81, 122, 282 Nr. 66; Porębski Opuscula , 78 Nr. 83 (Hs. genannt); Tatarzyński, 90f. Nr. 4; Porębski Poglądy , 75 Nr. 450; Tatarzyński Dzieła , 210 (Hs. genannt). 187r–200v Jacobus de Paradiso De comparatione religionum De comparatione religionum Dicit Bonaventura venerabilis in suo apologetico quod sepe in uno sive in aliquibus precellit unus ordo alterum ut ille in labore alter in silencio Dicit Bonaventura venerabilis in suo apologetico quod saepe in uno sive in aliquibus praecellit unus ordo alterum ut ille in labore alter in silentio ut mox purgati ad celestes illos cives valeant elevari ad quod nos perducere dignetur Christus Ihesus vere pauperum amator per secula benedictus Amen Finis Ungedruckt. Literatur Fijałek 2, 225; Meier Werke , 27 Nr. 23 (Hs. genannt); Mertens, 37, 68, 278 Nr. 23; Porębski Opuscula , 52 Nr. 30 (Hs. genannt); Tatarzyński, 91 Nr. 5; Tatarzyński Dzieła , 191 (Hs. genannt). 200v Theodericus monachus Versus in tractatum de comparatione religionum Jacobi de Paradiso In tractatum precedentem tetrastichon Comparat almificas liber hic sibi relligiones Indicat et varium relligionis iter Ad superos faciat que docet iste liber. Comparat almificas liber hic sibi religiones | Indicat et varium religionis iter Ungedruckt, bislang nur hier nachgewiesen; der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 91, vgl. auch oben, 176r. Versus in tractatum de comparatione religionum Jacobi de Paradiso 201r–219v Jacobus de Paradiso De negligentia praelatorum Tractatus magistri Iacobi Cartusiensis de negligencia prelatorum Quis dabit capiti meo aquam . In istis verbis Ieremias spiritu prophetico mystice deplorat ecclesie membra spiritualiter per divine legis prevaricacionem mortua Quis dabit . In istis verbis Hieremias spiritu prophetico mystice deplorat ecclesiae membra spiritualiter per divinae legis praevaricationem mortua illud omnibus professis largiri dignetur in celis genitus sine matre et in terris natus sine patre unigenitus dei filius in secula seculorum benedictus Amen Auch in Cod. Guelf. 561 Helmst., 194v–208r; 30.1 Aug. 2°, 100va–109vb; 14.5 Aug. 4°, 54r–163v. Druck Monimenta medii aevi. Ex Bibliotheca regia Hanoverana produxit et praefatus est C. G. F. Walchius…, 4 Bde., Göttingen 1757–1764, hier Bd. 1, Göttingen 1757, 157–202, sowie nochmals in Bd. 2,2, Göttingen 1764, 67–114 (Neuabdruck nach dieser Hs. oder der weitgehend textidentischen Parallelüberlieferung in dem ehemaligen Codex Helmstadiensis, seit 1786 in Göttingen, SUB, 4° Cod. Ms. theol. 134, 1r–8v, Göttingen 2, 372f.). Literatur Fijałek 2, 226–228; Meier Werke , 54 Nr. 65 (Hs. genannt); Mertens, 282 Nr. 65; Porębski Opuscula , 66f. Nr. 57 (66 Hs. genannt); Rep. font. 6, 124; Porębski Poglądy , 73 Nr. 31; Tatarzyński, 91 Nr. 6; Tatarzyński Dzieła , 205 (Hs. genannt); CALMA 7, 61 Nr. 33. 219v Theodericus monachus Exhortatio metrica ad lectorem tractatuum Jacobi de Paradiso Pentastichon ad lectorem Quisquis nephande letalia proprietatis Vulnera nosce cupis capitisque neglecta tueri Abdita qui solvit pellens arguta superbi Claustralis dicta hunc stygios transmittit ad ignes. Quisquis nefandae laetalia proprietatis | Vulnera nosce cupis capitisque neglecta tueri Ungedruckt, fehlt in den Repertorien, vgl. auch oben, 176r. Der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 91. Auch in Göttingen, SUB, 4° Cod. Ms. theol. 134, 8v. Versus in tractatibus Jacobi de Paradiso 219v Versus in tractatum de negligentia praelatorum Jacobi de Paradiso Item tetrastichon alterius fratris in precedentem tractatum Ut tu grexque tuus pastor possis fore tutus Ceu docet hiis scriptis Carthusius ecce Iacobus Pascendo monachos sine proprietate pudicos. Ut tu grexque tuus pastor possis fore tutus | Ceu docet hiis scriptis Carthusius ecce Iacobus Ungedruckt, fehlt in den Repertorien. Der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 91. Auch in Göttingen, SUB, 4° Cod. Ms. theol. 134, 8v. Versus in tractatum de negligentia praelatorum Jacobi de Paradiso 220r–v leer. 221r Theodericus monachus Versus in tractatum de partitione reddituum Jacobi de Paradiso Distichon in sequens opusculum Reddituum fructus an fas sit relligiosis Partiri brevis hec pagina rite docet. Reddituum fructus an fas sit religiosis Fehlt in den Repertorien, vgl. oben, 176r. Druck Tatarzyński, 91. Versus in tractatum de partitione reddituum Jacobi de Paradiso 221v leer. 222r–228r Jacobus de Paradiso De partitione reddituum inter religiosos Tractatus doctoris Iacobi Carthusiensis de particione reddituum inter religiosos Fama fidedignorum divulgante referuntur monasteria forte non pauca in religionibus diversis in quibus facte sunt particiones seu sectiones proventuum seu reddituum communium Fama fide dignorum divulgante referuntur monasteria forte non pauca in religionibus diversis in quibus factae sunt partitiones seu sectiones proventuum seu reddituum communium veritatem quam novi poscentibus iubente charitatis igniculo potui denegare. Pro quo non nisi caritatis mercedem reposco que est Deus per secula benedictus. Amen Auch in Cod. Guelf. 71.21 Aug. 2°, 163ra–166rb; Cod. Guelf. 83.26 Aug. 2°, 176ra–179vb. Ungedruckt. Literatur Fijałek 2, 223 (Hs. genannt); Meier Werke , 32 Nr. 32 (Hs. genannt); Mertens, 39, 279 Nr. 32; Porębski Opuscula , 69 Nr. 62 (Hs. genannt); Porębski Poglądy , 74 Nr. 33; Tatarzyński, 91f. Nr. 7; Tatarzyński Dzieła , 202 (Hs. genannt); CALMA 7, 61 Nr. 35. 228v leer. 229r–239v Jacobus de Paradiso De receptione monialium Tractatus venerabilis doctoris Iacobi Cartusiensis de recepcione et proventibus monialium Omne quod plurimorum se offert oculis varium consuevit habere iudicium Omne quod plurimorum se offert oculis varium consuevit habere iudicium et ipse simili pena plectatur salva correctione ecclesie et cuiuslibet sanius sencientis etc Deo gracias. Merces scriptori sit pax et gloria Christi Colophons 22567 Auch in Cod. Guelf. 353 Helmst., 109va–114vb; 599 Helmst., 190r–199v; 30.1 Aug. 2°, 77va–84va (lat.) und 86v–100v (unikal überlieferte mnd. Übersetzung); 14.5 Aug. 4°, 163v–170v. Ungedruckt. Literatur Fijałek 2, 223–225; Meier Werke , 47 Nr. 52 (Hs. genannt); Mertens, 38, 112, 281 Nr. 52; Porębski Opuscula , 74f. Nr. 73 (Hs. genannt); 2VL 4, 478–487; hier 482, 484; Porębski Poglądy , 75 Nr. 40; Tatarzyński, 92 Nr. 8; Tatarzyński Dzieła , 196 (Hs. genannt); CALMA 7, 62 Nr. 40. 239v Theodericus monachus Versus in tractatum de reformatione monialium Jacobi de Paradiso Hexastichon ad moniales in librum etc. O Christi sponse sacro velamine tecte Si cupitis pure reddere vota deo Cuius iter rectum si recto calle tenetis Vos sine labe thoros ducet ad empyreos. O Christi sponsae sacro velamine tectae | Si cupitis pure reddere vota deo Ungedruckt, fehlt in den Repertorien, vgl. auch oben, 176r. Der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 92. Versus in tractatum de reformatione monialium Jacobi de Paradiso 240r–v leer. 241r Theodericus monachus Versus in tractatum de cura pastorali non leviter dimittenda Ecclesie Cristi pastores huc properantes Hunc legitote librum si recto calle salutem Et sine terrifico vitam finire periclo. Ecclesiae Christi pastores huc properantes | Hunc legitote librum si recto calle salutem Ungedruckt, der Text fehlt in den Repertorien, vgl. oben, 176r. – 241v leer. 242r–305r Tractatus de cura pastorali non leviter dimittenda 242r–245v Prologus Epilogus in tractatum sequentem incipit feliciter Venerabilis pater abbas ob rogatum vestrum scripsi tractatum de cura pastorali leviter aut temere non dimittenda sed pocius in Christi charitate usque ad finem fideliter amministranda Venerabilis pater abbas ob rogatum vestrum scripsi tractatum de cura pastorali leviter aut temere non dimittenda sed potius in Christi caritate usque ad finem fideliter administranda quod post hanc vitam premium fidelis servi in eterna gloria percipiat eodem prestante qui cum patre et spiritu sancto vivit et regnat per omnia secula seculorum Amen Explicit epilogus 245v–305r In nomine domini nostri Ihesu Cristi incipit tractatus de cura pastorali temere aut leviter non dimittenda sed pacienter tolleranda et in charitate divina diligenter exercenda et amministranda Esto fidelis ad mortem et dabo tibi coronam vite. Hec sunt verba que dominus noster iussit scribi angelo Smirne ecclesie per servum suum Iohannem Esto fidelis. Haec sunt verba quae dominus noster iussit scribi angelo Smyrnae ecclesiae per servum suum Iohannem in vera et sancta obediencia stare ut cum universa mala usque in finem vicerit eternum premium accipiat per Christum dominum nostrum Amen Explicit tractatulus de cura pastorali editus a quodam Carthusiensi de quo deus laudari debet Ungedruckt, bislang nur hier nachgewiesen. Literatur Fijałek 2, 263f. (Hs. genannt, bezweifelt zu Recht Authentizität); Meier Werke , 17f. Nr. 8 (18 Hs. genannt, fälschlich zum authentischen Werk des Jacobus de Paradiso gestellt); Porębski Opuscula , 56 Nr. 39 (Hs. genannt, fälschlich zum authentischen Werk des Jacobus de Paradiso gestellt); Tatarzyński Dzieła , 232 Nr. 10 (diese Hs.). 305v leer. 306r Theodericus monachus Versus in tractatum de theologia mystica Jacobi de Paradiso Exastichon ad lectorem in librum de mystica theologia Qui cupis ignitum cicius conscendere montem Ac absoberi raptus amore dei Quorum cum fueris dia dulcedine plenus Mox humilis celsum carpe viator iter. Qui cupis ignitum citius conscendere montem | Ac absoberi raptus amore dei Ungedruckt, fehlt in den Repertorien, vgl. oben, 176r. Der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 92. Versus in tractatum de theologia mystica Jacobi de Paradiso 306v leer. 307r–347v Jacobus de Paradiso De theologia mystica Tractatus venerabilis patris doctoris Iacobi Carthusiensis de mystica theologia. Qui sequitur tractatum eiusdem de actionibus humanis Visis iam dictis de actionibus humanis quantum ad bonitatem et maliciam non incassum videor michi expedire aliqua annectenda de theologia mystica Visis iam dictis de actionibus humanis quantum ad bonitatem et malitiam non incassum videor mihi expedire aliqua annectenda de theologia mystica cum quibus me comitem spondeo aures parens ad audiendum quam suavis est dominus lhesus Christus qui est super omnia deus benedictus in secula Amen Finit Die Rubrik verweist wie in Cod. Guelf. 712 Helmst. auf den engen inhaltlichen Zusammenhang des Textes mit Jacobus' Werk "De actionibus humanis", das sich allerdings in keinem der acht zur Reihe gehörenden Bände, sondern in Cod. Guelf. 309 Helmst., 186ra–212rb, findet. Zu Parallelüberlieferung, Edition und Literatur (wo diese Hs. ebenfalls stets genannt ist, sowie Tatarzyński, 92 Nr. 9) vgl. bei Cod. Guelf. 666 Helmst., 200r–205v.

Papier

Wasserzeichen: Krone mit zweikonturigem Bügel mit Perlen, darüber zweikonturiges Kreuz: WZIS DE4620-PO-52631 (1513), DE2730-PO-52556 , AT3800-PO-52545 (beide 1511, beide auch in Cod. Guelf. 712 Helmst. und 870 Helmst., in diesen beiden auch ein weiterer, nicht nachweisbarer Typ). Hand mit Fingergliedern und Manschette (drei Typen, nicht nachweisbar, einer davon auch in Cod. Guelf. 691 Helmst. und 870 Helmst.). Hand mit Fingergliedern und Manschette, darüber vierblättriges Kleeblatt (zwei Typen, nicht nachweisbar, beide auch in Cod. Guelf. 712 Helmst. und 870 Helmst.).

I, 347 Bl. 20,5 14,5 Bleistiftfoliierung modern: 1347, vorderes Vorsatzbl. ungez. 13 IV (111)! II (115). IV+1 (124). 6 IV (172). II (176). V (186). IV (194). III (200). 2 IV (216). II (220). 2 IV (236). II (240). IV+1 (249). 7 IV (305). 2 V (325). 2 IV (341). III (347). Lagensignaturen in Minuskelbuchstaben auf dem Fußsteg der ersten Rectoseite der ersten drei Lagen: a1c8.

14,5–15,5 9–9,5 , einspaltig, je nach Hand 24–34 Zeilen.

Schriftarten Gotische Schriften Bastarda Abwechselnd schlaufenlose bzw. mit offenen und geschlossenen Schlaufen versehene Bastarda von sechs Händen,

Hand 1 (Hauptschreiber der vier hier vorliegenden Bände der Reihe): Ir, 52v–115v, 173r–176r, 187r–200r, 201r–219v, 222r–239v und 306r–347v (vgl. auch in Cod. Guelf. 691 Helmst., 712 Helmst. und 870 Helmst.);

Hand 2: 1r–52v (auch in Cod. Guelf. 691 Helmst., 154r–221v);

Hand 3: 117r–138r;

Hand 4: 141v–172v und 178r–186v (auch in Cod. Guelf. 712 Helmst., 141v–166v);

Hand 5: 241r und 242r–305r;

dazu marginale Nota-Vermerke, Korrekturen und Ergänzungen sowie die Verse und Titel 116r, 141r, 177r, 200v und 221r von der Hand des Oldenstädter Abtes Heyno Gottschalk (vgl. auch bei Cod. Guelf. 691 Helmst.).

Mit Ausnahme von Bl. 242r–305r rubriziert, rote Lombarden, die am Beginn der meisten Traktate zu schmucklosen roten (229r und 307r blauen) sekundären Initialen vergrößert sind. Buchschmuck Lombarden Buchschmuck Initialen sekundäre Initiale

1r rote Fleuronnéeinitiale I über die gesamte Höhe des Textspiegels mit reichen vegetabilen Schaftaussparungen in Form mäandernd gereihter Halbpalmetten und Knospenblätter, daneben Punkte und eine Jakobsmuschel; dazu oben und unten je ein kurzgestieltes Knospenblatt als Endausläufer; Buchschmuck Initialen Fleuronnée-Initiale

117r rote Fleuronnéeinitiale D über 4 Zeilen mit ornamentalen Schaftaussparungen Buchstabenkörper und am linken Buchstabenstamm die Umrisszeichnung eines nach außen blickenden bärtigen männlichen Gesichts im Profil. Buchschmuck Initialen Fleuronnée-Initiale

Spätgotischer Holzdeckelband mit braunem Schafsleder überzogen, Rückenüberzug fehlt, HD an der vorderen unteren Ecke ausgebrochen. Streicheisenlinien. Einzelstempel Adler, natürlich: EBDB s000098. Doppeladler, heraldisch: EBDB s000290. Akanthusstaude: EBDB s001044. Granatapfel mit Hüllblättern: EBDB s004819, s004838, s004861. Kleeblatt: EBDB s000613. Pelikan mit Jungen: EBDB s003421. Rosette, ein Blattkranz, fünfblättrig: EBDB s006698. Rosette, zwei Blattkränze, fünfblättrig: EBDB s006881. Wirbelfigur, Rosettenwirbel: EBDB s004683. Sämtlich aus der Werkstatt "Johanneskloster" in Oldenstadt/Uelzen ( EBDB w000268). Drei Doppelbünde. Eine Riemenschließe mit flachem unverziertem Stiftlager wie an Cod. Guelf. 870 Helmst. und dem in Oldenstadt gebundenen Druck H 54.4° Helmst., Schließenhaken verloren, nur noch Gegenblech mit Riemenrest am HD erhalten. An Bl. 142, 187, 200, 229, 241 und 306 rot gefärbte Registerzungen aus Leder oder Pergament als Blattweiser, sehr ähnlich auch bei Cod. Guelf. 870 Helmst. und am Oldenstädter Sammelband mit Drucken QuH 70, an Bl. 116, 173 und 221 ausgerissen. Auf dem VD beschädigtes Titelschild (Papier, 4 x 6 cm) mit der Aufschrift: Jacobus Carthusiensis: De consolatione monachorum . Tractatus monitorius pro religiosis . De reformandis monasteriis . De stabilitate monachorum. De comparatione religionum. De negligentia prelatorum. De particione reddituum inter religiosos. De mystica theologia. Auf dem Vorderschnitt Signatur der Ministerialbibliothek Uelzen: G. 9. Einbände, bemerkenswerte gotische Stempeleinbände (Werkstatt nach EBDB) Oldenstadt/Uelzen Johanneskloster Buch- und Schriftwesen Blattweiser Registerzungen Einband Schließen Riemenschließen mit Stiftlager (flache Form) Einband Titelschild Einband Signaturaufschrift

Der Codex gehört zur achtbändigen Reihe mit Schriften des Jacobus de Paradiso aus dem Benediktinerkloster St. Johannes in Oldenstadt, angefertigt zwischen 1510 und 1515, ein entsprechender Besitzvermerk Ir: Liber monasterii sancti Johannis Baptiste in Veteri Vltzen Verdensis diocesis; vgl. auch bei Cod. Guelf. 691 Helmst. Buch- und Schriftwesen Besitzvermerk (zeitgenössisch)

Wie Cod. Guelf. 691 Helmst. 1535 in die Ministerialbibliothek Uelzen gebracht, wo der Codex die charakteristische Signatur auf dem Vorderschnitt und Ir die mit Rötel vermerkte Preisangabe (3 bh 7 be ? ) erhielt.

Zu Beginn des 18. Jh. durch Hermann von der Hardt erworben und erstmals 1797 im Handschriftenkatalog von P. J. Bruns (BA III, 52) unter Nr. 1277 ausführlich beschrieben.

Die mittelalterlichen Helmstedter Handschriften der Herzog August Bibliothek. Teil V: Cod. Guelf. 616 bis 927 Helmst., beschrieben von Bertram Lesser (in Vorbereitung). Heinemann Nr. 767. Härtel Untersuchungen , 30. Härtel Klosterbibliotheken , 124. Krämer, 639. Mertens, 71. Tatarzyński, 89–92. Lesser Bücherverbreitung , 337. Lesser Johannes von Brakel , 107. VS Nordfrankreich 14. Jh VS Bartholomaeus Salernitanus Commentum in Philareti Librum de pulsibus (Fragm.) Die Identifikation erfolgte mit Hilfe des Textschlusses in dem zugehörigen Fragment in Cod. Guelf. 870 Helmst., VS. Der Abklatsch auf dem HS dürfte aus dem gleichen Band herrühren. Ungedruckt. Literatur Thorndike/Kibre, 1494.3; CALMA 2, 57 Nr. 5. Medizinische Texte Fragmente

Pergament

1 Bl. 20,5 14

Das aus dem gleichen Band wie das Spiegelfragment in Cod. Guelf. 870 Helmst. stammende Bl. ist kopfständig eingeklebt.

19 13,5 , zweispaltig (Spalten jeweils 6–6,5 cm breit), 60 mit Blei liniierte Zeilen erhalten.

Semitextualis von einer Hand.

Keinerlei Buchschmuck.