Beschreibung von Cod. Guelf. 870 Helmst. (geplant: Die mittelalterlichen Helmstedter Handschriften der Herzog August Bibliothek. Teil V: Cod. Guelf. 616 bis 927 Helmst., beschrieben von Bertram Lesser.) Beschrieben von Bertram Lesser Gefördert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft im Rahmen des Programms "Erschließung und Digitalisierung handschriftlicher und gedruckter Überlieferung" Elektronische Ausgabe nach TEI P5 TEI-P5 konforme Kodierung durch Bertram Lesser Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel

Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA).

Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (Copyright Information)

Neu katalogisiert durch Bertram Lesser.

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften Teil IV .

Wolfenbüttel Herzog August Bibliothek Helmstedter Handschriften Cod. Guelf. 870 Helmst. Heinemann-Nr. 979 Jacobus de Paradiso Oldenstadt, Benediktinerkloster St. Johannes 1510–1515 1r Theodericus monachus Versus in tractatum de confessione audienda Jacobi de Paradiso Ogdoastichon Mystica salvifcis qui pellitis ulcera verbis O confessores huc properate simul Quod si forte petas huius quis sit sator horti Aspice quid titulus predicet appositus. Mystica salvifcis qui pellitis ulcera verbis | O confessores huc properate simul Ungedruckt, fehlt in den Repertorien; der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 100. Zum vermutlichen Verf. vgl. bei Cod. Guelf. 703 Helmst., 176r. Jacobus de Paradiso De confessione audienda Versus Darüber Besitzvermerk (s. oben). 1v–100r Jacobus de Paradiso De modo audiendi confessiones Incipit tractatus doctoris Iacobi Cartusiensis de modo audiendi confessiones Conatus sum et utinam non frustra frater mi in Christo carissime desidero vestro utcumque satisfacere aliquas doctrinulas super confessionis audicione ex diversorum scriptis recolligere Conatus sum et utinam non frustra frater mi in Christo carissime desidero vestro utcumque satisfacere aliquas doctrinulas super confessionis auditione ex diversorum scriptis recolligere que peccatorum multitudinem operit et premium pro labore eternum dignanter operetur prestante Deo qui charitas est in secula seculorum Amen Ungedruckt. Literatur Fijałek 2, 326f; Bloomfield 872; Meier Werke , 20 Nr. 12 (Hs. genannt); Mertens, 42f., 277 Nr. 12; Porębski Opuscula , 52 Nr. 32 (Hs. genannt); Porębski Poglądy , 72 Nr. 21; Tatarzyński, 100 Nr. 1; Tatarzyński Dzieła , 216 (Hs. genannt). 100v leer. 101r–121v Jacobus de Paradiso Confessionale Sequitur confessionale eiusdem doctoris Iacobi Carthusiensis Samaritanus vulnerato appropians scribitur in principio quarti libri sentenciarum et originaliter Luce X,34. Charitate coactus fraterna precibusque plurium postulatus Samaritanus vulnerato appropians scribitur in principio quarti libri sententiarum et originaliter Lucae X,34. Caritate coactus fraterna precibusque plurium postulatus ut absolutionem et penitentiam salutarem mihi velitis impertiri auctoritate vobis commissa etc Explicit etc. Die Kapitelgliederung weicht vom Druck ab. Druck Confessionale compendiosum et utilissimum Reverendi patris Jacobi de Paradiso ordinis Carthusiensium Domus Erfordensis, Nürnberg: Hieronymus Höltzel 1520 (VD16 J 111), A IIrC IIr. Literatur Fijałek 2, 171f; Bloomfield 5259; Meier Werke , 60f. Nr. 73 (61 Hs. genannt); Mertens, 24, 42, 283 Nr. 73; Porębski Opuscula , 36 Nr. 6 (Hs. genannt); Porębski Poglądy , 70 Nr. 5; Tatarzyński, 100f. Nr. 2; Tatarzyński Dzieła , 214 (Hs. genannt); CALMA 7, 60 Nr. 21. 121v Theodericus monachus Versus in confessionale Jacobi de Paradiso Hexastichon in confessionale domini Iacobi Carthusiensis Presens tractatus vere peccata fateri Instruit et pulchrum prebet in ore medum Ergo stelligeram moriendo purus ad arcem Scandere qui properat flebilis ista legat. Praesens tractatus vere peccata fateri | Instruit et pulchrum praebet in ore medum Ungedruckt, fehlt in den Repertorien. Der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 100, vgl. oben, 1r. Jacobus de Paradiso Confessionale Versus 122r–v leer. 123r–171v Jacobus de Paradiso Sermo de poenitentia Sermo doctoris Iacobi de penitencia Penitenciam agite . Licet vita cuiuslibet boni christiani omni tempore debet esse penitencialis et nunquam sine penitencia Poenitentiam agite. Licet vita cuiuslibet boni christiani omni tempore debet esse poenitentialis et nunquam sine poenitentia semper in corde gerat et sic penitentiam agat quia appropinquabit ei regnum celorum ad quod nos perducat lesus per secula benedictus Amen Benedicatur altissimus eternaliter. Deo gratias Ungedruckt. Literatur Fijałek 2, 215f. (216 Hs. genannt); Meier Werke , 79 Nr. 94 (Hs. genannt); Porębski Opuscula , 100–123 Nr. 132 (bes. 120f., 121 Hs. genannt); Tatarzyński, 101 Nr. 3; Tatarzyński Dzieła , 215 (Hs. genannt); CALMA 7, 63 Nr. 63. 171v Theodericus monachus Versus in sermonem de poenitentia Jacobi de Paradiso Tetrastichon in presens opus O peccatores qui trina mente doletis Vos peccasse deo hoc nunc opus inspicite Atque dabit vobis utile concilium. O peccatores qui trina mente doletis | Vos peccasse deo hoc nunc opus inspicite Ungedruckt, fehlt in den Repertorien. Der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 101, vgl. oben, 1r. Versus in sermonem de poenitentia Jacobi de Paradiso 172r Theodericus monachus Versus in tractatum de cogitationibus et eorum qualitate Jacobi de Paradiso Tetrastichon in librum sequentem Hoc in tractatu subtili mente Iacobus Que mortalis homo cogitat enucleat Qui mens clausa parit crimina nosse docet. Hoc in tractatu subtili mente Iacobus | Quae mortalis homo cogitat enucleat Ungedruckt, fehlt in den Repertorien. Der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 100, vgl. oben, 1r. Versus in tractatum de cogitationibus et eorum qualitate Jacobi de Paradiso 172v leer. 172v–195r Jacobus de Paradiso De cogitationibus et eorum qualitate Incipit tractatus doctoris Iacobi Cartusiensis de cogitacionibus. Capitulum I Cum quodam tempore tumultibus actionum manualium sepositis me intra me recollegissem et locum silencii petivissem Cum quodam tempore tumultibus actionum manualium sepositis me intra me recollegissem et locum silentii petivissem 193v inspiravit ut voluit et astitit ut perficere potuit Iesus Christus deus et homo per secula benedictus Amen (193v–195r) folgt auf den Textschluss ein als Capitulum VIII gez. Zusatztext: Ut clarius vires cogitacionum et earum potencia agnosci et per hoc aditus noxiarum precludi valeat de eodem inquit exeunt cogitaciones male homicidia adulteria etc. Darunter von der Hand des Oldenstädter Abtes Heyno Gottschalk der Hinweis: Sequitur hic conclusio vide supra vertis II foliis. Auch in Cod. Guelf. 71.21 Aug. 2°, 141ra–150rb (ohne Zusatztext); 83.26 Aug. 2°, 195rb–208ra (mit Zusatztext, nach cap. 3); Gießen, UB, Hs. 1266, 381va–390rb und 406ra–407rb ( Gießen 2, 382, Zusatz nachgetragen, aber nach cap. 3 gehörig). Edition S. A. Porębski, Contribution à l'étude de Jacques de Paradyż, in: Mediaevalia Philosophica Polonorum 21 (1975), 115–143, Text 121–143 (ohne den Zusatz); Porębski Opuscula , 144–174 (ohne den Zusatz, 50f. Nr. 28 Hs. genannt) Literatur Fijałek 2, 268f.; Meier Werke , 24f. Nr. 20 (25 Hs. genannt); Mertens, 277 Nr. 20; Porębski Poglądy , 72 Nr. 18; Tatarzyński, 101 Nr. 4; Tatarzyński Dzieła , 197 (Hs. genannt); CALMA 7, 60 Nr. 19. 195v leer. 196r–249v Jacobus de Paradiso Tractatus de indulgentiis Tractatus magistri lacobi Carthusiensis de indulgenciis. Prologus Indulgencie cum iam gracia habundante per ecclesiam plurimum sunt multiplicate diversis proculdubio ex causis Indulgentiae cum iam gratia habundante per ecclesiam plurimum sunt multiplicatae diversis procul dubio ex causis dependens ab arbitrio principis vel pape concedetis illam ad tantum valere etc Auch in Cod. Guelf. 353 Helmst., 125rb–139vb; 30.1 Aug. 2°, 50ra–77rb. Druck Monimenta medii aevi. Ex Bibliotheca regia Hanoverana produxit et praefatus est C. G. F. Walchius…, Bd. 2,2, Göttingen 1764, 163–270. Literatur Fijałek 2, 173; Meier Werke , 13–16 Nr. 3 (15 Hs. genannt); Mertens, 276 Nr. 3; Porębski Opuscula , 91 Nr. 116 (Hs. genannt); Rep. font. 6, 125; Porębski Poglądy , 76f. Nr. 56; Tatarzyński, 101f. Nr. 5 und 6; Tatarzyński Dzieła , 216 (Hs. genannt, fälschlich "1070 Helmst."). 249v Theodericus monachus Versus in tractatum de indulgentiis Jacobi de Paradiso Tetrastichon ad lectorem Vera quid (ut discas) facit indulgencia lector Lucida doctiloqui relegas hec scripta Iacobi Obstrusas vegeta carpens indagine fraudes. Vera quid (ut discas) facit indulgentia lector | Lucida doctiloqui relegas haec scripta Iacobi Ungedruckt, fehlt in den Repertorien. Der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 102, vgl. oben, 1r. Jacobus de Paradiso Tractatus de indulgentiis Versus 250r Theodericus monachus Versus in tractatum de desiderio moriendi Jacobi de Paradiso Tetrastichon in presens opus Per mortem primam qui vult vitare perennem Istius alma libri vendicet arma sibi Post mortem meritum cessat et omne bonum. Per mortem primam qui vult vitare perennem | Istius alma libri vindicet arma sibi Ungedruckt, fehlt in den Repertorien. Der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 102, vgl. oben, 1r. Jacobus de Paradiso De desiderio moriendi vel de praeparatione ad mortem Versus 250v–267v Jacobus de Paradiso De desiderio moriendi vel de praeparatione ad mortem Tractatus illuminatissimi doctoris lacobi Carthusiensis de preparatione ad mortem O mors quam amara . Speculator acutissimus Ihesus filius Syrach Iherosolimita divinarum et humanarum vestigia perlustrans O mors quam amara. Speculator acutissimus Iesus filius Sirach Hierosolymita divinarum et humanarum vestigia perlustrans fiduciam habens consequi vitam eternam. Quam nobis concedere dignetur dominus Ihesus qui animam suam in cruce pro nostris peccatis posuit per secula benedictus Amen Ungedruckt. Literatur Fijałek 2, 321f; Bloomfield 3542; Meier Werke , 49 Nr. 54 (Hs. genannt); Mertens, 226–230, 281 Nr. 54; Porębski Opuscula , 73 Nr. 67 (Hs. genannt); Porębski Poglądy , 74 Nr. 37; Tatarzyński, 102 Nr. 7; Tatarzyński Dzieła , 214f. (215 Hs. genannt); CALMA 7, 60 Nr. 24. 268r–269v leer. 270r Theodericus monachus Versus in tractatum de arte bene moriendi Jacobi de Paradiso Ogdoastichon in librum subscriptum Qui bene defungi concesso munere vite Hic cupit ethereis post residere thronis Sed bene pacificus mortem gaudenter obibit Angelicis manibus vectus ad arva poli. Qui bene defungi concesso munere vitae | Hic cupit aethereis post residere thronis Ungedruckt, fehlt in den Repertorien. Der erste und letzte Vers bei Tatarzyński, 102, vgl. oben, 1r. Jacobus de Paradiso De arte bene moriendi Versus 270v–307v Jacobus de Paradiso De arte bene moriendi 270v Registrum capitulorum sequentis tractatus Prologus sive thema capitulum primum. De confessione et penitencia agenda capitulum secundum De presentacione ante tribunal Christi capitulum XX. Cautela finalis omnium predictorum capitulum XXI 270v–307v Incipit tractatulus venerabilis doctoris Iacobi Carthusiensis de arte bene moriendi qui multis est incognitus. Prologus sive thema. Capitulum primum Omnes morimur et quasi aque dilabimur . Cum igitur condicio humane nature ex suis naturalibus principiis ruptis vinculis divini muneris Omnes morimur. Cum igitur conditio humanae naturae ex suis naturalibus principiis ruptis vinculis divini muneris vacabimus et videbimus amabimus et gaudebimus atque laudabimus. Quod nobis concedere dignetur ille qui est via veritas et vita Christus Ihesus per secula benedictus Amen Et sic est finis huius tractatus magistri Jacobi de Juterbock doctoris eximii de arte bene moriendi valde bonus et multum utilis etc Auch in Cod. Guelf. 152 Helmst., 116ra–128vb; 153 Helmst., 205ra–215rb; 440 Helmst., 151va–171va; 71.21 Aug. 2°, 3ra–22rb; 29.7 Aug. 4°, 95r–118r; 785.2 Novi, 53r–93r. Ausgaben GW M10846, M10847; Porębski Poglądy , 95–135. Literatur Fijałek 2, 322–326; Bloomfield 3623; Meier Werke , 47–49 Nr. 53 (49 Hs. genannt); Rudolf Ars moriendi , 100f. (Hs. genannt); Mertens, 202, 232 (jeweils Hs. genannt), 281 Nr. 53; Porębski Opuscula , 42–44 Nr. 15 (44 Hs. genannt); Porębski Poglądy , 71 Nr. 12, 87–94 (93 Hs. genannt); 2VL 4, 478–487, hier 482; Tatarzyński, 102f. Nr. 8; Tatarzyński Dzieła , 198 (Hs. genannt); CALMA 7, 59 Nr. 12. 308r–310v leer. 311r–316r Jacobus de Paradiso De missis votivis pro defunctis Besteht aus zwei Teilen: 311r–314r Sequitur questio de missa animarum Filia cuiusdam layci nuper defuncta in vita disposuit se redimi quingentas missas speciales satisfactorias Filia cuiusdam laici nuper defuncta in vita disposuit se redimi quingentas missas speciales satisfactorias suffragium fuisse devolutum quia eciam hoc in vita facere potuit 314r–316r Quaestio de valore missarum Utrum una missa sit efficacior alia ad placandum divinam iusticiam vel ad impetrandum aliquid a divina misericordia Utrum una missa sit efficacior alia ad placandum divinam iustitiam vel ad impetrandum aliquid a divina misericordia quanto de satisfactione penarum animabus per missas dimittitur Explicit questio Auch in Cod. Guelf. 152 Helmst., 133vb–136ra; 203 Helmst., 222vb–223v; 440 Helmst., 237rb–239rb; 561 Helmst., 277v–282r; 33.5 Aug. 2°, 272va–276vb; 67.1 Aug. 2°, 231ra–233vb; 14.5 Aug. 4°, 261v–264v. Druck GW M10884, 2r 8r (vergl.);M10888, 2r 8r . Literatur Fijałek 2, 302–304 (304 Hs. genannt); Meier Werke , 33f. Nr. 34 (34 Hs. genannt); Mertens, 279 Nr. 34; Porębski Opuscula 63f. Nr. 49; Porębski Poglądy , 73 Nr. 28; 2VL 4, 478–487, hier 483; Tatarzyński, 103 Nr. 9 und 10; Tatarzyński Dzieła , 191 (Hs. genannt); CALMA 7, 61 Nr. 31. 316v–317v leer.

Papier

Wasserzeichen: Krone mit zweikonturigem Bügel mit Perlen, darüber zweikonturiges Kreuz: WZIS DE2730-PO-52556 , AT3800-PO-52545 (beide 1511, beide auch in Cod. Guelf. 703 Helmst. und 712 Helmst., vier weitere Typen nicht nachweisbar, einer davon auch in Cod. Guelf. 703 Helmst. und 712 Helmst.). Hand mit Fingergliedern und Manschette (zwei Typen, nicht nachweisbar, einer davon auch in Cod. Guelf. 691 Helmst. und 703 Helmst.). Hand mit Fingergliedern und Manschette, darüber vierblättriges Kleeblatt (zwei Typen, nicht nachweisbar, beide auch in Cod. Guelf. 703 Helmst. und 712 Helmst.).

316 Bl. 20,5 14,5 Bleistiftfoliierung modern: 1317, Zählfehler: Bl. 145 übersprungen. 12 IV (96). II (100). 2 IV (116). III (122). 8 IV (187)! III (193). I (195). 6 IV (243). IV–2 (249). 2 IV (265). 2 II (273). 4 IV (305). II (309). IV (317). Lagensignaturen in Minuskelbuchstaben und arabischen Ziffern auf der Rectoseite jedes Bl.: a1pp7.

14–15 9,5–10 , einspaltig, je nach Hand 25–33 Zeilen.

Schriftarten Gotische Schriften Bastarda Abwechselnd schlaufenlose bzw. mit offenen und geschlossenen Schlaufen versehene Bastarda von sieben Händen,

Hand 1: 1r–9r und 172r;

Hand 2: 9r–24v;

Hand 3: 25r–100r;

Hand 4: 101r–121v;

Hand 5: 123r–171v;

Hand 6: 173v–195v;

Hand 7 (Hauptschreiber der vier hier vorliegenden Bände der Reihe): 196r–249v, 250v–307v und 311r–316r (vgl. auch in Cod. Guelf. 691 Helmst., 703 Helmst. und 712 Helmst.);

dazu marginale Nota-Vermerke, Korrekturen und Ergänzungen (Verse 250r) von der Hand des Oldenstädter Abtes Heyno Gottschalk (vgl. auch bei Cod. Guelf. 691 Helmst.).

Nicht durchgehend rubriziert, rote, vereinzelt auch blaue Lombarden.

123v rote Fleuronnéeinitiale P über 4 Zeilen mit silbernen Höhungen im Buchstabenkörper und Punktverdickungen sowie einem langgestreckten vegetabilen Ausläufer; Buchschmuck Initialen Fleuronnée-Initiale

196r rote Fleuronnéeinitiale I über 11 Zeilen mit vegetabilen Schaftaussparungen in Halbpalmettenform; Buchschmuck Initialen Fleuronnée-Initiale

250v rote Fleuronnéeinitiale O über 4 Zeilen mit silbernen Höhungen im Buchstabenkörper; Buchschmuck Initialen Fleuronnée-Initiale

271r rote Fleuronnéeinitiale O über 4 Zeilen mit zwei gegenständigen Halbpalmetten im Binnenfeld, ansonsten Raum für Initialen und Lombarden ausgespart. Buchschmuck Initialen Fleuronnée-Initiale

Spätgotischer Holzdeckelband mit braunem Schafsleder überzogen, Rückenüberzug fehlt, HD an der vorderen unteren Ecke ausgebrochen. Streicheisenlinien. Einzelstempel Adler, natürlich: EBDB s000098. Doppeladler, heraldisch: EBDB s000290. Akanthusstaude: EBDB s001044. Granatapfel mit Hüllblättern: EBDB s004819, s004838, s004861. Kleeblatt: EBDB s000613. Löwe schreitend: EBDB s002699. Pelikan mit Jungen: EBDB s003421. Rosette, ein Blattkranz, fünfblättrig: EBDB s006698. Rosette, zwei Blattkränze, fünfblättrig: EBDB s006881. Rosette, ein Blattkranz, sechsblättrig: EBDB s007220. Sämtlich aus der Werkstatt "Johanneskloster" in Oldenstadt/Uelzen ( EBDB w000268). Drei Doppelbünde. Eine Riemenschließe mit flachem unverziertem Stiftlager wie an Cod. Guelf. 703 Helmst., Schließenhaken verloren, nur noch Gegenblech mit Riemenrest am HD erhalten. An Bl. 20, 71, 250 und 270 rot gefärbte Registerzungen aus Leder oder Pergament als Blattweiser, an Bl. 123 und 196 verloren und nur Spuren erkennbar (vgl. auch bei Cod. Guelf. 703 Helmst.). Auf dem Vorderschnitt Signatur der Ministerialbibliothek Uelzen: G. 6. Außerdem Beschriftung von Heyno Gottschalk auf dem Kopfschnitt: Libellus confessorum, vgl. z. B. auch bei den Oldenstädter Drucken K 263.4° Helmst., S 79.4° Helmst. und S 88.4° Helmst. Einbände, bemerkenswerte gotische Stempeleinbände (Werkstatt nach EBDB) Oldenstadt/Uelzen Johanneskloster Buch- und Schriftwesen Blattweiser Registerzungen Einband Schließen Riemenschließen mit Stiftlager (flache Form) Einband Schnittbeschriftung Einband Signaturaufschrift

Der Codex gehört zur achtbändigen Reihe mit Schriften des Jacobus de Paradiso aus dem Benediktinerkloster St. Johannes in Oldenstadt, angefertigt zwischen 1510 und 1515, ein entsprechender Besitzvermerk 1r: Liber sancti Johannis Baptiste in Vltzen Verdensis diocesis; vgl. auch bei Cod. Guelf. 691 Helmst. Buch- und Schriftwesen Besitzvermerk (zeitgenössisch)

Wie Cod. Guelf. 691 Helmst. 1535 in die Ministerialbibliothek Uelzen gebracht, wo der Codex die charakteristische Signatur auf dem Vorderschnitt und 1r die mit Rötel vermerkte Preisangabe (3 bh ? ) erhielt.

Zu Beginn des 18. Jh. durch Hermann von der Hardt erworben und erstmals 1797 im Handschriftenkatalog von P. J. Bruns (BA III, 52) unter Nr. 745 ausführlich beschrieben.

Die mittelalterlichen Helmstedter Handschriften der Herzog August Bibliothek. Teil V: Cod. Guelf. 616 bis 927 Helmst., beschrieben von Bertram Lesser (in Vorbereitung). Heinemann Nr. 969. Härtel Untersuchungen , 30. Härtel Klosterbibliotheken , 124. Krämer, 639. Mertens, 71. Tatarzyński, 100–103. Lesser Bücherverbreitung , 337. Lesser Johannes von Brakel , 107. VS Nordfrankreich 14. Jh VS Bartholomaeus Salernitanus Commentum in Philareti Librum de pulsibus (Fragm.) Text setzt ein febre acuta desiccati et defecti Notandum est in fine huius tractatus pulsuum proprietates hiis predictis opposite simul inveniri possunt Finis. Deo gracias Identifikation nach dem Textschluss in der Hs. Erfurt, UFB Erfurt/Gotha – UB Erfurt, Dep. Erf. CA 4° 175, 56vb–59va ( Erfurt, 431). Vgl. zum Text bei Cod. Guelf. 703 Helmst., VS. Medizinische Texte Fragmente

Pergament

1 Bl. 20,5 14

Das aus dem gleichen Band wie das Spiegelfragment in Cod. Guelf. 703 Helmst., einer großformatigen, liniierten Hs. mit zwei Textspalten, stammende Bl. ist kopfständig eingeklebt; nur die linke Spalte ist beschrieben.

12 7 , zweispaltig, 32 mit Blei liniierte Zeilen erhalten.

Semitextualis von einer Hand.

Keinerlei Buchschmuck.

Rückenhinterklebungen Norddeutschland 13./14. Jh. Breviarium Der Text ist aufgrund des Erhaltungszustands nicht mehr genauer liturgisch zuzuordnen; erkennbar sind als Rubriken Antiphona, lectio sexta und Canticum Moysis (Dt 32,1 vgl. Stegmüller RB 21g6) sowie die Bibelstelle Is 38,14. Breviarium unbestimmt (Fragm.) Liturgische Texte Fragmente

Pergament

Die ursprünglichen Maße für Blattgröße und Schriftraum der vier verwendeten Streifen sind nicht mehr zu ermitteln.

Schriftarten Gotische Schriften Textualis Textualis von einer Hand.

Buchschmuck Lombarden Rubriziert, rote und grüne Lombarden.