Beschreibung der Handschrift Kiel, Universitätsbibliothek, Cod. ms. Bord. 58A Katalogisiert durch Kerstin Schnabel Gefördert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft im Rahmen des Programms Erschließung und Digitalisierung handschriftlicher und gedruckter Überlieferung Elektronische Ausgabe nach TEI P5 TEI-P5 konforme Kodierung durch Kerstin Schnabel Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel

Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)

Neukatalogisiert durch Kerstin Schnabel.

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der Bordesholmer Handschriften in der Universitätsbibliothek Kiel.

Kiel Christian-Albrechts-Universität zu Kiel Universitätsbibliothek Bordesholmer Handschriften Cod. ms. Bord. 58A Alanus de Rupe Pommern/Rostock (?) um 1479 Ir Inhaltsverzeichnis Ista continentur in isto libro de psalterio beate Marie virginis Questiones disputate per magistrum Alanum in Rostock Tractatum non potui habere usque ad finem de quo cordialiter doleo Schreibereintrag O amantissima virgo Maria pia patrona in Bardesholm ora pro Johanne Nesen presbitero professo natus de Plone qui scripsit presentem librum in diversis annis quando potui habere materiam de psalterio beate Marie virginis vel de rosario sive etiam pulcra exempla. Unten auf der Seite eine dreizackige Forke mit zwei Sternen, daneben zwei Dudelsäcke mit der Unterschrift Ovidius Naso, Johannes cum Naso, nasonem petito. Iv–IIr leer. IIv–1r Quaestiones disputatae de psalterio Mariae virginis Jhesus Maria Utrum dominicum psalterium trinitatis misericordissime divinissimum in cunctis sit principium esse vivere et intelligere atque themata dignissima theologorum secundum dogmata verissima articulorum Hamesse/Szyller Nr. 34494 (Hs. erwähnt). 1r De rosario BMV Carmen psalterii trinitatis Marie Mater nati mirifici ad pola ducamini AH31, 209 Nr. 204. Im Anschluss: Nostra domina docuit sponsum suum novum Ave Maria Ave et ave et iterum ave atque milies ave Ecce ancilla domini. Amen. 1v Scala contemplationis Sequitur scala contemplationis. Trinitas beata In quintodecimo deficiens anima unitur unita gustat gustans In primo gradu anima humiliatur se contempnendo et contempni ab aliis verbo et facto amando se abnegando 2r–3v Alanus de Rupe Triginta excellentiae et praerogativae religionis Incipiunt excellencie et prerogative religionis magistri Alani de Rupe ordinis predicatorum et sponsi beate Marie virginis Prima religionis excellentia est quod religiosi sunt mortui mundo et cum angelis est conversatio eorum in celo complectens in se eminenter omnes mundi statuum excellencias ut ex dictis Augustini Jeronimi Gregorii et Bernardi colligitur sufficienter Et sic est finis Druck GW M39205, ee vi va–ee viii ra. Literatur KaeppeliNr. 88 (Hs. genannt). CALMA1, 101 Nr. 15. 3v–4r Alanus de Rupe Scala religionis ad quemdam Cartusiensem domus Legis Mariae Amantissime frater scire debemus quod quilibet religiosus debet habere quindecim gradus ascendendi in celum quorum quinque primi et in omni hora ibi inspiciamus regulam omnis religionis. Valete karissimi. Frater Alanus de Rupe sacre theologie professor ordinis fratrum predicatorum dilectissimo fratri Johannis Spane apud Carthusiam Rostok Druck GW M39205, ee v va–ee v vb. Literatur KaeppeliNr. 87 (Hs. genannt). CALMA1, 101 Nr. 7. G. Schlegel, Schriften aus der Kartause Marienehe bei Rostock und ihrem Umfeld, in: The Mystical Tradition and the Carthusians, Vol. 4, hrsg. von J. Hogg, Salzburg 1995 (Analecta Cartusiana 130), 94f. 4r Quinque sunt lapides preciosi principales qui devota mente sedule etiam gaudiorum in generali indicibilium particularia sunt innumerabilia Et sic est finis 4r Alanus de Rupe Ex Apologetico P peccatoribus poenitentiam prebens quia p misericordiam mortuis mittens quia m Siehe Bl. 13r, ähnlich in GW M39205, R vi vb. 4r–6r Alanus de Rupe Tractatus de psalterio Mariae virginis Fundamentum. Psalterium karissime trinitatis ecclesiam dei fundat cunctis bonis et virtutibus et decem Ave Maria pro psalterio angelico Maria salutetur cum filio suo Amen 6v–10v leer. 11r–49v Alanus de Rupe Apologeticus seu tractatus responsorius de psalterio virginis Mariae ad Ferricum de Cluniaco Tornacensem episcopum Incipit apologeticus et tractatus responsorius magistri Alani de Rupe de psalterio virginis Marie ad venerabilem dominum dominum Ferricum de Cluniaco episcopum Tornacensem Laudate sic dominum Ihesum Christum et Mariam virginem in psalterio fidelibus cum vestris ovibus ut tandem eos in celis omnibus angelis et sanctis dei universis. Prestante eodem domino nostro in secula seculorum Amen. Explicit Explicit epistola doctoris Alani de Rupe ordinis predicatorum ad episcopum Tornacensem de psalterio beate Marie virginis et matris dei Druck GW M39205, R vi ra–X iii va. Literatur KaeppeliNr. 79 (Hs. genannt). CALMA1, 101 Nr. 1. Stegmüller RB 970 und Suppl. 2VL 1, 104f. (Hs. genannt). 50r–51r Alanus de Rupe Compendium psalterii trinitatis Incipit aliud compendium psalterii trinitatis beatissime eiusdem doctoris Rostockensis scilicet Alani de Rupe fratris ordinis predicatorum Veritas. Psalterium honorabilissime trinitatis per veritatem domini nostri Ihesu Christi redemptoris universos patravit ad veritatem in sermone sequenti ad communia in hac materia interrogata 51r–72v Alanus de Rupe Sermones de psalterio beatae Mariae virginis Sequitur sermo de responsionibus ad communes interrogationes que fiunt sepius de psalterio inviolate semper virginis Marie In psalterio decem cordarum psallite illi . O devoti fideles Christi si teste Seneca pro victoria 66v Incipit sermo in quo veritas per iudiciorum dei occultorum in miraculis tam manifestis quam privatis declaratur Erunt signa in sole . Postquam in prima parte demonstratum est de signis psaltertii beatissime trinitatis quantum ad ea quae pertinent ad veritatem psalterii in se et in suis causis Bisher nicht nachweisbar. 72v–82v Alanus de Rupe Tractatus de dignitate sive excellentiis sacerdotum Incipit sermo valde notabilis de dignitate sacerdotali eiusdem venerabilis doctoris Alani de Rupis et sponsi beate Marie virginis Concordia. Psalterium iustissime trinitatis peramplius concordiam facit et per consequens totum Marie virginis psalterium propter bona inenarrabilia exinde suscepta Auch in Cod. ms. Bord. 78, 154r–165v. Druck GW M39205, bb vi vb–cc vii vb. Literatur KaeppeliNr. 86. CALMA1, 101 Nr. 13. 82v–85r Alanus de Rupe Compendium psalterii beatissimae trinitatis ad laudem domini nostri Iesu Christi et beatissimae virginis Mariae Laudate eum in psalterio . Quoniam in laudibus sponsi et sponse Ihesu Christi et dulcissime semper virginis Marie Hec ille in quodam sermone de me sed ut distinctionem istam distinctius comprehendas Ohne Prolog. Druck GW M39205, bb i va–bb vi vb. Literatur KaeppeliNr. 83. Stegmüller RB969,2. CALMA1, 101 Nr. 2. 85r–108v Direkt anschließend: De utilitate et potestate indulgentiarum psalterii Capitulum primum de utilitate et potestate indulgentiarum huius psalterii Primo ergo audite cuncti utilitatem psalterii huius immensam nam cum Gregorius dederit indulgentiam viginti milium annorum quod pro huiusmodi nichil temporale exigitur nisi quantum devotione afficitur Et sic est finis deo gracias 1479 97r–101r Kapitel 6 im Inhaltsverzeichnis eigens erwähnt und nur dieses gedruckt: De laudibus salutationis angelice per virginem Mariam revelatis quantum ad excellentias eiusdem virginis gloriosissime domine nostre. Capitulum sextum Sexto. Pro totius ecclesie salute excellencias XXXVII tibi manifesto in hac salutatione mea qua me sepius salutas esse contentas ut in gloria pro omnibus bonis per te consummatis concinere amen tibi possimus desideriis totis Druck GW M39205, D iiii ra–E i va. 109r–158v Alanus de Rupe Psalterium sponsi et sponsae videlicet Iesu Christi ac virginis Mariae Excerpta Divisio. Psalterium felicissime trinitatis dividit mundum per varia dona gratiarum et virtutum adornans sponsam Christi ecclesiam militantem ipsis donis tamquam rosis et liliis et hec eadem sanctissimus Dominicus se fecisse alicui persone viventi satis mirifice demonstravit Et sic est finis 1479 in vigilia pentecoste 134v Psalterium laudabilissime trinitatis adversatur universis mundi carnis et dyaboli propterea ut conformemur istis bonis psalterium virginis Maria omnes oremus Druck GW M39205, K viii vb–O i va, B viii ra–C viii va. Literatur KaeppeliNr. 80. CALMA1, 101 Nr. 6. 142r Exempla Psalterium glorisissime trinitatis universa dubia resolvit nec immerito et tradebant in manus inimicorum ad tormenta ignium sempiterna quorum numerus erit heu maximus Explicit 145r Revelatio de passione Christi Psalterium piissime trinitatis nos vehemencius inflammat. Hic potest queri utrum tale psalterium beatissime trinitatis posset humanitus explicari est etiam ager luctacionis Jacob cum angelo in quo caro superatur et spiritus vincens benedictionem dei cum pace promeretur Der Anfang wie GW M39205, E viii vb–F i ra. 159r–160v leer.

Papier

Wasserzeichen: Ochsenkopf mit Augen und Nasenlöchern, darüber Buchstabe T: Piccard-Online 72506 (1474, auch in Cod. ms. Bord. 58 und 87, Teil II). Ochsenkopf mit Augen, darüber zweikonturige Stange mit Krone und Blume: Piccard-Online 70822 (1478, auch in Cod. ms. Bord. 27, Teil II, 58, 58B und 58C), WZIS DE4860-Rep_V_18_296 (1479, auch in Cod. ms. Bord. 27, Teil II, 58, 58B und 58C). Ochsenkopf mit Augen, darüber zweikonturige Stange, darüber Blume, darunter Sparren: nicht nachweisbar (auch in Cod. ms. Bord. 5b, 27, Teil I, 28, Teil III, 48, 54 und 58D). Ochsenkopf mit Augen, darüber einkonturige Stange, darüber Krone, darüber Stern und Blume: zwei Typen nicht nachweisbar (auch in Cod. ms. Bord. 27, Teil I und II, 58 und 58B).

II, 161 Bl. 21,5 15,5 Tintenfoliierung von der Hand des Schreibers 1–158. Die beiden ersten Bl. ursprünglich ungezählt, dann moderne römische Bleistiftfoliierung, ansonsten Bleistiftfoliierung. Zählfehler: 48 doppelt vergeben. VII–1 (II, 11). 8 VI (106)! VII–1 (119). 3 VI (155). III–1 (160). Reste von Reklamanten. Vereinzelt Reste einer Bogenzählung in roter Tinte in der unteren rechten Blattecke.

16–17 11–12 . 27–30 Zeilen.

Gleichmäßige Bastarda von der Hand des Bordesholmer Chorherrn Johannes Nese.

Rubriziert. Lombarden zweizeilig.

Pappeinband des späten 19. oder frühen 20. Jahrhunderts, überzogen mit Marmorpapier. Lederrücken. Lederecken. Farbige Blattweiser aus Papier auf Bl. 50, 67, 68, 73, 83, 97, 110, 135 und 145. Restauriert. Die Blätter am oberen Rand sind durch einen Wasserschaden verfärbt. Beide Vorsätze ergänzt.

Fragmente: Vorder- und Hinterspiegel ehemals in Kapsel B der UB Kiel unter der Signatur Cod. ms. KB B 41, seit 2018 unter der Signatur Cod. ms. Bord. 58A-Bei-1 und -Bei-2. 1. VS. Pergament. 21 14 cm. 14. Jh. Textualis. Schriftraum: 16 13 cm. Zwei Spalten. Rubriziert. Rote Lombarden über zwei Zeilen. Rubriken rot. Abdrücke und Verfärbungen vom umgeschlagenen Einbandleder sowie Anhaftungen von Papier. Aus diesem Codex stammte auch die Makulatur in Cod. ms. Bord. 58. Recto auf dem Fußsteg zwei Stempel mit der Aufschrift Kieler Universitätsbibliothek. Vermerk mit Bleistift 58A. Verso auf dem Fußsteg das Signaturschild Cod. Ms. K. B. B 41. Daneben ein weiterer Stempel (Aufdruck wie oben). Recto auf dem Kopfsteg von der Hand des Johannes Nese Liber sancte Marie virginis in Bardesholm. Auf dem Fußsteg dreimal die gezeichnete Forke des Johannes Nese. VSr–v. Liber ordinis sancti Victoris Parisiensis Cap. 5–6. Prosternet se iterum ante pedes domni abbatis sive quolibet alio loco hoc modo. CC CM61, 25–27. 2. HS. Pergament. 21 14 cm. 14. Jh. Aus demselben Codex entnommen wie der VS. Recto auf dem Fußsteg das Signaturschild sowie ein Stempel Königl. Univ.-Bibliothek Kiel. Oben vier Löcher von den durchgedrückten Stiften der Kettenhalterung. Verfärbungen und Abdrücke des Einbandleders. Anhaftungen von Papier. Löcher und Fehlstellen. HSr–v. Liber ordinis sancti Victoris Parisiensis Cap. 11–12. Infirmorum senum hospitum pauperumque statim abluat. CC CM61, 38–42.

Geschrieben von dem Bordesholmer Chorherrn Johannes Nese, möglicherweise in Rostock, wo Alanus de Rupe zuvor gewirkt hatte.

Im Verzeichnis von 1606 (Cod. ms. Bord. 2a) betitelt mit De Psalterio B. Mariae virginis libellus, im Verzeichnis von ca. 1665 (Cod. ms. Bord. 1b) Alanus de Rupe de psalterio B. V. Mariae item s. trinitatis eiusdem, sermo in quo veritas per iudicia dei occulta in miraculis declaratur, de dignitate sacerdotali, de laudibus salutationis angelicae etc.

Die Bordesholmer Handschriften der Universitätsbibliothek Kiel, beschrieben von Kerstin Schnabel. Wolfenbüttel 2020 SteffenhagenNr. CCLVI. Ratjen, 87f. Krämer, 99. Klinkhammer, 273. Franck Aufgeschlagen , 15 Anm. 45. Schnabel, 164, 179–182, 185, 234, 628. Digitalisat der UB Kiel urn:nbn:de:gbv:8:2-954181.