de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print :: Faksimile in der WDB

Beschreibung von Lüneburg, Ratsbücherei, Theol. 2° 100
Fischer, Irmgard: Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg: 2. Die theologischen Handschriften: 1. Folioreihe. - Wiesbaden: Harrassowitz, 1972. S. 204207

Sermones — Historia sanctorum trium regum

Pap. — 162 Bl. — 29 × 21 cm — Benediktinerkloster St. Michael — um 1400 / 1395

Wasserzeichen: ähnlich Briquet 797 (Pfeil), 8477 (Buchstabe P), 13906 (Sonne); ähnlich Mošin-Traljić 435 (Pfeil) und 5886 (Einhornkopf). Lagen: 2·VI (24). 2·(VI—1) (46). VI (58). VI—3 (67). 2·VI (91). VI—6 (97). VI (109). III+3(118). VII—1 (131). XI+1 (154). IV (162). Reklamanten teilweise erhalten. Verlust der ersten Lage. Unbeschrieben: Bl. 117-118, 151, 153v-154, 158159, 162v. Durch Wasserschaden erheblicher Textverlust. Schriftraum 21 × 14,5—15,5 cm , zweispaltig, 36—48 Zeilen. Bastarda von verschiedenen Händen; Bibelzitate am Predigtbeginn in Textualis. Einfache rote Lombarden, rubriziert.

1967 wurde die Hs. in Marburg restauriert, alle Blätter mit Japanpapier ausgebessert, beziehungsweise die letzten in Seide eingebettet. Rücken und Deckel mit neuem Leder überzogen, altes helles Einbandleder daraufgeklebt. Beschläge — vorn 4, hinten 5 Buckel — wiederverwendet. Leder der beiden Schließen erneuert. Auf dem Vorderdeckel altes Titelschild unter Hornplatte wiederaufgenagelt: Hoefnaghel, De sanctis. Quadragesimale. Historia de tribus regibus.

Herkunft: Bl. 116vb: Explicit iste liber, sit scriptor crimine liber, anno ·M· ter ·C· cum nonagesimo quinto anno, profesto Martini sanctificati. — Im Vorderdeckel das Exlibris: Biblioth. coenob. St. Michael.; jedoch nicht verzeichnet bei Martini, Beiträge zur Kenntniß der Bibl. des Klosters St. Michaelis in Lüneburg, 1827.

Lehmann, Mitteilungen S. 57.

Bl. 1ra-110vb Hoefnaghel: Sermones de sanctis (initium deest). ‖ … recipiatur ad beatitudinem eternam etc. [In litaniis maioribus et minoribus] Bl. 1ra: Qvis vestrum habebit amicum [Lc 11,5] etc. Luc. XI. Oracionem terciam fac exaudibilem, scilicet quando quis petit pie perseueranter. [De eodem] Bl. 1vb: Mvltum enim valet deprecacio iusti assidua, [Iac 5,16] Jacobus vltimo. Beatus Bernardus sic ait, oracio est anime deo adherentis affectio et pia quedam allocucio. Bl. 4vb: Svspendium elegit anima mea [Iob 7,15]. Quia dictum est in sermone precedenti quod anima elegit se supra semetipsam. [Sermo de ascensione] Bl. 7va: Primum quidem sermonem feci de omnibus, o Theophile [Act 1,1], Act. 1°. Beatus Augustinus 19° de ciuitate dei sic ait, illud est finis desiderii et boni nostri [Aug Civ Dei 19]. De sancto Andrea. Bl. 65va: Ambulans Ihesus iuxta mare Galilee [Mt 4,18] etc. Mt. IIII°. Sanctus Thomas in secunda secunde questione centesima et XIII° sic dicit, ita deus infudit donum gracie iustificantis … Anonym überliefert auch Hamburg, Petri 49 Bl. 40r und Lüneburg. Theol. 2° 105 Bl. 181ra. De eodem. Bl. 66vb: Relictis retibus et naui secuti sunt eum [Mt 4,20], Mt. 4°. In hoc de perfectione vite spiritualis sanctus Thomas ait, quanto profundius animus humanus … Ebenfalls anonym überliefert Hamburg, Petri 49 Bl. 41r und Lüneburg, Theol. 2° 105 Bl. 181va. [De dedicatione ecclesiae] Bl. 107va: Dixit qui sedebat in throno: Ecce noua facio omnia. [Apc 21,5] Philosophus 3° Topicorum sic dicit, quod magis assimilata bono, magis est eligendum. [De eodem] Bl. 108va: Ascendit in arborem sycomorum vt videret. [Lc 19,4] Philosophus XII° metaphysice sic dicit, principiata sapiunt naturam principiorum … — … ascendit ad deum, qui est benedictus in secula seculorum amen. Durch Lagen- und Blattverlust fehlen die ersten Sermones dieser Reihe, ebenso einige dazwischen. Der Verfasser konnte in der Literatur nicht nachgewiesen werden.

Bl. 110va-113rb [Henricus de Frimaria]: Sermones de conceptione BMV. Sanctificauit tabernaculum suum altissimus. [Ps 45,5] In verbis propositis mistice intellectis festum concepcionis gloriose virginis Marie describitur. Bl. 111vb: Secundo videndum est de huius festi celebracionis fructu et vtilitate … — … in omni sua misericordia, quod nobis prestare … amen. Druck: Henricus de Frimaria, Opus sermonum de sanctis, 1513 (sermo 5-6). Zumkeller, Manuskripte des Augustiner-Eremitenordens, 1966 S. 161 Nr. 333 a, ohne Erwähnung dieser Hs.

Bl. 113rb-115vb Initia capitulorum evangeliorum per annum. Erunt signa in sole et luna … — … Abeuntes pharisei consilium inierunt. Vgl. Th. Klauser, Das römische Capitulare evangeliorum. I Typen. 1935.

Bl. 115vb-116vb Sermo de s. Katharina. Cum virgo Katherina: Paternum post obitum sagaci discrecionis moderamine et vigili mentis studio intenta … — … nos in pace custodiat Ihesus Christus dominus deus noster cui laus … amen.Explicit iste liber, sit scriptor crimine liber, anno ·M· ter ·C· cum nonagesimo quinto anno, profesto Martini sanctificati.

Bl. 119ra-vbSermo de corpore Christi.Probet autem seipsum homo ut sic de pane illo edat Christi [1.Cor 11,28], 1a Cor. XI. Intendit enim apostolus in dictis verbis duo facere, primo vvlt hominem mouere … — … quia non pertinet ad … ((Rest durch Wasserschaden unleserlich).) Auch Hamburg, Petri 41 Bl. 241r.

Bl. 120ra-153ra Sermones quadragesimales „Lucerna Mercurii". Prol. Paraui lucernam Christo meo. [Ps 131,17] In verbis istis sacerdotibus et maxime prelatis … — … ((Bl. 121rb) ) a quo omnis gracie et boni influencia est, qui semper benedictus in secula seculorum amen. [Feria IV in capite ieiunii] Bl. 121rb: Faciem tuam laua, [Mt 6,17] Mt. 8 [!]. Expone primo ewangelium secundum glosam quam habes. [Feria VI post caput ieiunii] Bl. 123ra: Sitis filii patris vestri qui in celis est [Mt 5,45], Mt. 5°. In libro de motu cordis philosophus ait, quod cor singulare membris vitam et sensum. [Feria IV post dom. I quadragesimae] Bl. 125ra: Erunt nouissima illius hominis in culpam recidiuantis peiora prioribus ingratitudinem [Mt 12,45], Mt. XII. Philosophus in libro de morte sua, qui alio nomine dicitur pomum (?). [Feria II post pascha] Bl. 148vb: Surrexit dominus vere et apparuit Symoni [Lc 24,34], Luc. vltimo. Sanctus Augustinus vnumquodque tanto est perfectius quanto amplius coniungitur. [Feria III post pascha] Bl. 150ra: Oportebat Christum pati et resurgere a mortuis et ita intrare in gloriam suam, [Lc 24,26] Luc. vltimo. Sicut dicunt naturales unaqueque pars perfectionis habet esse. [Feria IV post pascha] Bl. 152ra: Et iam 3° manifestauit se Ihesus discipulis postquam resurrexit a mortuis. [Io 21,14] Augustinus super isto loco dicit, quod istam manifestacionem. ((Bl. 153ra) :) tandem in domino feliciter requieuit. (Darunter:) Maria stabat ad monumentum foris plorans. Johannis 20. [Io 20,11] Es fehlen nach Bl. 123 der Schluß der zweiten Predigt und der Anfang der Predigt vom ersten Fastensonntag. Dieselbe Predigtfolge auch Hamburg, Petri 41 Bl. 148r und Lüneburg, Theol. 2° 71 Bl. 85ra, hier jedoch schon Karmittwoch endigend.

Bl. 155ra-160raTractatus de tribus regibus collectus per fratrem Johannem de Hildensem.‹ (incompletus). Orientis regna sunt miris chorusca priuilegiis presertim quia tam germen quam fontes et species aromatice … — … Post hec Helena construxit cappellam in Nazareth … et hec cappella vocatur ‖ ((cf. cap. 39).) Freie, stark gekürzte Wiedergabe der Legende der Heiligen Drei Könige des Johannes von Hildesheim; vgl. dazu LThK2 Bd. 5 Sp. 1042; Verzeichnis der lat. Hss. bei Monneret de Villard in Studi e Testi 163, 1952 p. 182. Dieselbe Kurzfassung auch Stuttgart, HB I 228 Bl. 57r.

Bl. 160va-vbSermo de sancta trinitate.Amen amen dico tibi nisi quis renatus fuerit denuo, non potest videre regnum dei. [Io 3,3] Circa quod notandum est triplex natiuitas naturalis, spiritualis et celestis … — … tunc iusti fulgebunt sicud sol in regno patris eorum. [Mt 13,43]

Bl. 160vb-162ra Sermo de adoranda trinitate. Amen amen dico vobis quia quod scimus loquimur et quod vidimus … non accipitis. [Io 3,11] Sicud dicit Ieronimus, grandes ad Heliodorum materias ingenia prona non sufferunt … — … Ieronimus in fine psalmorum ipsum instituit.


Abgekürzt zitierte Literatur

Briquet C. M. Briquet, Les Filigranes. Dictionnaire historique des marques du papier, Bd. 1–4, Leipzig 21923
Lehmann, Mitteilungen P. Lehmann, Mitteilungen aus Handschriften IV. München 1933 (Sitzungsberichte d. Bayer. Akad. d. Wiss. Philos.-Hist. Kl., 1933 H. 9)
Martini A. Martini, Beiträge zur Kenntnis der Bibliothek des Klosters St. Michaelis in Lüneburg, Lüneburg 1827
Mošin-Traljić V. A. Mošin, S. M. Traljić, Filigranes des XIIIe et XIVe siècles, 2 Bde., Zagreb 1957

Korrekturen, Ergänzungen:
  • Normdaten ergänzt bzw. korrigiert. (schassan, 2015-09-07)

Beschreibung konvertiert im Rahmen des Projektes Digitalisierung der mittelalterlichen Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg.
Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)