Beschreibung von Lüneburg, Ratsbücherei, Theol. 2° 105 (Fischer, Irmgard: Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg: 2. Die theologischen Handschriften: 1. Folioreihe. - Wiesbaden: Harrassowitz, 1972. S. 213–217) Katalogisiert durch Irmgard Fischer Elektronische Ausgabe nach TEI P5 TEI-P5 konforme Kodierung durch Frederica Eichler Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel 17.4.2015 Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel

Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)

urn:nbn:de:gbv:23-mss/lg-rb-theol-2f-1058

Katalogisiert durch Irmgard Fischer.

Beschreibung konvertiert im Rahmen des Projektes Digitalisierung der mittelalterlichen Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg.

Normdaten ergänzt bzw. korrigiert.
Lüneburg Ratsbücherei Theol. 2° 105 C 24 Manuscripta Mediaevalia Objektnummer 90121308,T Engelbertus de Colonia O. F. M. — Guibertus de Tornaco et alii Franziskanerkloster Lüneburg 15. Jh.1

Pap.

395 Bl. 28,5 21 Aus zwei Teilen zusammengesetzt. Pergamentspiegel herausgelöst, jetzt: Theol. frag. 1.

Einband 1966 erneuert, dabei alter Vorder- und Rückdeckel wiederverwendet.

Im Mittelfeld große Blütenranken (Einzelstempel) umrahmt von Arabesken (Rollenstempel). Auf dem Vorderdeckel altes Titelschild wiederaufgeklebt: Opus 2m sermonum de sanctis Engelberti. Item alii sermones de diuersis. minor. Darunter altes Signaturschild: braunes C 24.
Fischer, Irmgard: Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg: 2. Die theologischen Handschriften: 1. Folioreihe. - Wiesbaden: Harrassowitz, 1972. S. 213217 Lehmann, Mitteilungen S. 57. I Bl. 1-170 Praemissa: Bl. 4ra-5ra Engelbertus de Colonia Sermo de s. Johanne Bapt. Natus est tibi puer masculus et gaudio letificabit eum. Iere. 20. Verbum istud conuenienter ad laudem et preconium Johannis baptiste est assumptum Bl. 5ra-5vb Concepcio Laurencii Legitur quod quidam dux gentilis erat in Hyspania habens vxorem gentilem et sterilem poteris si volueris. Bl. 6ra-153va Engelbertus de Colonia 0. F. M. Sermones de sanctis Incipit elucidarius sanctorum fratris Engelberti ordinis fratrum minorum. Prol.: Cvm consummauerit tunc incipiet et cum quieuerit tunc operabitur. Eccli. 18°. Exigit diuinarum scripturarum multiplex intelligencia vt ea que ipsa dei virtus et sapiencia Christi, qui cum patre seculorum amen. De s. Andrea: Bl. 6rb Qvis suscitauit ab oriente iustum, vocauit eum vt sequeretur se. Ysa. 41°. Hugo de s. Caro in commento de angelica ierarchia dicit quod stupor ammiracionis materiam suscitat questionis. De eodem: Bl. 7vb Erat autem Andreas frater Symonis Petri vnus de duobus Ihesum. Johannis primo. Ewangelium vnde sumptum est verbum istud laborat circa vocacionem Andree et aliorum disdpulorum. De s. Barbara: Bl. 8vb Pulchritudinem candoris eius admirabitur oculus. Eccli. XLIII°. Licet beata Barbara pulchra fuerit facie multo tamen pulchrior extitit fide. De s. Nicolao: Bl. 9vb Qvis est hic et laudabimus eum, fecit enim mirabilia in vita sua. Eccli. 31. Sancti a nobis sunt valde laudandi propter hoc enim eis debitum soluimus et deum honoramus. De eodem: Bl. 10vb Ivstus quasi leo confidens absque terrore erit. Prouerb. 28. Quantumcumque aliquis sit iustus pro isto statu tamen incertus est. De conceptione BMV: Bl. 11vb Accessi ad prophetissam et concepit. Ysaie 8°. Quia concepcio gloriose virginis angelo nuncciante diuina reuelacione matri eius Anne facta est De s. Lucia: Bl. 13rb Lux in tenebris lucet et tenebre eam non comprehenderunt. Joh. 1°. Quamuis verbum istud sumptum sit de capite nostro scilicet Christo patet tamen approbari beate Lucie. De s. Francisco confessore: Bl. 133va In bono sit cor tuum in diebus iuuentutis tue. Eccl. 11°. Sicut videmus in naturalibus quod bonitas arboris prouenit ex bonitate radicis De eodem: Bl. 134va Quicumque hanc regulam secuti fuerint, pax super illos. Gal. vltimo. Vnaquoque virtus dicitur regula quedam uel ex eo quod recta racione regulatur. De s. Caecilia: Bl. 149vb Veni de Libano sponsa mea. veni coronaberis. Can. 4°. Cum duplex sit corona que correspondet duplici premio cf. Luneb. Ms. Theol. 4° 30 Bl. 130v Sermo Theodorici Arnevelde. De eadem: Bl. 150vb Dilectus meus michi et ego illi qui pascitur inter lilia. Cant. 2°. Augustinus 12 libro confessionum dicit quod amor est quedam vita animarum deo copulans De s. Katharina: Bl. 151vb Multe filie congregauerunt diuicias, tu supergressa es vniuersas. Prouerb. vltimo. Cum in omnibus ordinatis illud quod accedit in illo ordine magis ad primum et perfectius sit excellencius De eadem: Bl. 152va Adamauit eam rex super omnes mulieres habuitque graciam coram eo. Hest. 2°. Ista verba que leguntur de regina Hester que interpretatur eleuata in populis, conuenire possunt beate Katherine Bl. 153va Ille que sunt virgines et martires et predicatores sicut sancta Katherina habebunt centena triplicia; et sic est finis huius libri. Die beiden letzten Sermones von Jacobus de Voragine Hain-Copinger 6551, De s. Katharina, sermo 1 und 2; Schneyer, Repertorium 3, 1971 S. 265 Nr. 592. Verfasser dieser Predigtreihe ist Engelbertus de Colonia O. F. M., da er sich selbst im Prolog dieser Hs. eindeutig als Minorit bezeichnet (Bl. 6ra: Licet ergo ego inter minores minimus frater Engelbertus pocius lacte paruulorum addiscendo in sciencia videlicet enutriri deberem ) und nach der Braunschweiger Parallelhs. (St. B. cod. 150, Besitzvermerk Bl. 2v und Explicit Bl. 278r) aus Köln stammte. Bl. 153va-169vb Sermones diversi <note>(insertae sunt vitae sanctorum et tractatulus quidam de paenitentia)</note> De s. Stephano: Bl. 153va Stephanus autem plenus gracia et fortitudine faciebat signa magna et prodigia in populo. Act. . Quia secundum doctrinam beati Augustini alia fuerunt opera Christi Von Franciscus de Mayronis, vgl. Theol. 2° 55 Bl. 181vb. De purificatione BMV: Bl. 155va Statim veniet ad templum etc. Quia ut dicit beatus Gregorius spes que differtur affligit animam, ideo propheta Malachias ammonet De s. Anna: Bl. 156vb Erat vir in Israel cui nomen Joachim de tribu Iuda et hic erat pastor ouium suarum timens dominum in simplicitate sua et bonitate Tractatulus de penitencia Bl. 159vb Nota quod circa penitenciam sunt duo consideranda, primum est quod deus hanc penitenciam dedit et docuit assidue secundum glosam. De s. Stephano: Bl. 160vb Stephanus plenus gracia et fortitudine. Act. VI. Sancta ecclesia colit hodie magnum festum scilicet beati Stephani qui fuit vexillifer martirum De s. Johanne evangelista: Bl. 163ra Dilectus meus mihi et ego illi. Cant. 2°. Ista potest esse vox Christi loquentis ad beatum Johannem ewangelistam De s. Clara: Bl. 164ra Clara vocabulo et virtute de ciuitate Assisii orta, pater eius miles et tota progenies militaris. BHL 1815. Acta SS Aug. II p. 755-765, hier stark gekürzt. De s. Jodoco confessore: Bl. 165vb Excellentissimi patris Jodoci preclara merita omnipotenti deo esse gratissima et multorum miraculorum signis Dom. X p. pentecosten: Bl. 167va Descendit hic iustificatus etc. Luce XVIII. Legitur de duobus hominibus qui venerunt ad curiam regis scilicet ad ecclesiam Dom. XI p. pentecosten: Bl. 168va Bene omnia fecit. Marci VII. Artifex siue operarius quicumque commendabilis est de rebus de quibus commendatur dominus Bl. 169v justificaciones tuas in eternum propter retribucionem, ( Ps. 118, 112).

Wasserzeichen: ähnlich Briquet 3597 (Hund) und ähnlich Mošin-Traljić 6362 (Berge).

VII+2 (16). VI (28). VII (42). VI+1 (55). VII (69). 3·VI (105). VII (119). 3·VI (155). VII (169). 1.

Unbeschrieben: Bl. 1r—3v, 170. Reklamanten bis auf geringe Reste fast überall abgeschnitten.

Schriftraum 21,5—22 15,5 , zweispaltig, 33—48 Zeilen, meistens 43—44.

Bastarda currens, überwiegend von der Hand des Luderus Massow geschrieben, wie ein Schriftvergleich mit den signierten Hss. Theol. 2° 57,I und 2° 62b zeigt.

Rote Lombarden, Überschriften und Paragraphenzeichen, rubriziert.
II Bl. 171-395 Bl. 171ra-176ra Praemissa: Tabula alphabetica sermonum. Bl. 178ra-395va Sermones imprimis de sanctis Als Autor dieser ganzen Predigtsammlung dürfte der mehrfach genannte Heinrich Take (Bl. 257ra Hec Hinrich Take doctor sacre pagine, vgl. auch Bl. 207vb, 270rb, 383va; sowie Gebhardi, Abhandlungen IV, 1767 S. 192) angesehen werden. Die Predigtsammlung enthält gewöhnlich für jedes Fest mehrere Predigten verschiedener Verfasser — identifiziert werden konnten Engelbertus de Colonia 0. F. M. und Guibertus de Tornaco — aus denen dann einzelne Themen erneut aufgegriffen und weiter ausgeführt werden; manchmal wiederum in Form selbständig abgeschlossener Predigten, manchmal dagegen nur als flüchtige Dispositionen oder ergänzende Notae. Als Beispiel und Leitfaden seien genannt: Bl. 178va-179rb Guibertus de Tornaco De s. Andrea Apostolo Suspendium elegit anima mea et mortem ossa mea. Job VII. Hec verba exposita de beato Andrea due insynuant nobis de ipso, electionem gratuite passionis et mortificacionem corporee delectacionis. Schneyer, Predigtreihen S. 475. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 289 Nr. 83. Bl. 179va-vb Et mortem: Hoc ostendit de quo gaudere debemus et est 2m membrum tactum in themate precedente, scilicet de morte gaudere Bl. 180ra-rb Ossa mea: id est ossei ostendit quales esse debemus nam carnes, Gen. XLIX secundum aliam translacionem Ysachar osseus Bl. 180rb-181ra Engelbertus de Colonia De s. Andrea Apostolo Ambulans Ihesus iuxta mare Galilee vidit duos fratres. Math. 4. Andreas predestinatus a deo ab eterno vocatus fuit a Christo temporaliter Schneyer, Predigtreihen S. 17. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 35 Nr. 28. Bl. 181ra-va Ambulans Ihesus iuxta mare Galilee. Math. 4. Thomas 22 questione 113 dicit, ita deus infundit donum gracie iustificantis Dieselbe Predigt auch Theol. 2° 100 Bl. 65va. Bl. 181va-182rb Relictis retibus et naui. Math. 4. In libro de perfectione vite spiritualis Thomas sic ait, quanto perfectius animus humanis iudiciis in aliquid vnum diligendum fertur (cf. ibid. cap. VI) Dieselbe Predigt auch Theol. 2° 100 Bl. 66vb. Bl. 182va-183rb De s. Nicolao = Sermo Engelberti de Colonia. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 35 Nr. 29. Auch Theol. 2° 57 Bl. 166ra-167rb. Bl. 197rb-198ra De s. Thoma apost. = Sermo Engelberti de Colonia. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 35 Nr. 31. Auch Theol. 2° 57 Bl. 167rb-168rb. Bl. 227vb-228vb De s. Johanne ev. = Sermo Guiberti de Tornaco. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 290 Nr. 94. Bl. 248vb-250rb In epiphania domini = Sermo Guiberti de Tornaco. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 290 Nr. 99. Bl. 279va-280rb De s. Matthia = Sermo Engelberti de Colonia. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 36 Nr. 40. Auch Theol. 2° 57 Bl. 171vb-172vb. Bl. 355vb-356ra In exaltatione s. crucis = Sermo Engelberti de Colonia. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 38 Nr. 62. Auch Theol. 2° 57 Bl. 186va-187ra. Bl. 362ra-rb De s. Matthaeo = Sermo Engelberti de Colonia. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 38 Nr. 63. Auch Theol. 2° 57 Bl. 187ra-va. Bl. 364rb-vb De angelis = Sermo Guiberti de Tornaco. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 294 Nr. 148. Bl. 371rb-vb De ss. Simone et Iuda apostolis = Sermo Engelberti de Colonia. Auch Theol. 2° 57 Bl. 188va-189va. Vgl. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 38 Nr. 65. Bl. 375va-376rb De omnibus sanctis = Sermo Engelberti de Colonia. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 38 Nr. 66. Auch Theol. 2° 57 Bl. 189va-191ra. Bl. 384ra-va De s. Martino = Sermo Guiberti de Tornaco. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 295 Nr. 165. Bl. 393rb-va De s. Katharina = Sermo Engelberti de Colonia. Auch Theol. 2° 57 Bl. 192vb-193va. Bl. 394va-395ra De eadem = Sermo Engelberti de Colonia. Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 38 Nr. 70. Auch Theol. 2° 57 Bl. 192ra-vb. Bl. 395ra-va De eadem, sermo ultimus (= Bl. 393rb-va Sermo Engelberti de Colonia): Sicut lilium inter spinas sic amica mea inter filias. Cant. primo. Sicut enim lilium inter spinas candet et redolet sic anima peccatoris et omnes super responsione eins et doctrina mirabantur.

Wasserzeichen: Briquet 13041 (Traube) und Piccard Ochsenkopfwasserzeichen Abt. XII 194 und Piccard Ochsenkopfwasserzeichen Abt. XII 195 (1429-1440).

Ab Bl. 179 alte fehlerhafte Zählung durch das kleine Alphabet mit Zahlenexponenten: a1-a12, . . . s1-s11. III+1 (177). VI+1 (190). VI (202). V (212). 3·VI (248). III (254). V (264). VI (276). III (282). 2·VI (306). VI+1 (319). VII (333). 3·VI (369). VII (383). VI (395). Nach Bl. 187, 255, 256, 350 und 386 Zettel mit gleichzeitigen Textergänzungen eingebunden.

Unbeschrieben: Bl. 176v-177v, 190r, 195r, 198v-199v, 202v, 211r, 236v, 262v-263r, 310v-312r, 314v, 323v-324r, 328v-329v, 332v-333v, 339, 347v, 359, 378v.

Schriftraum 23-24 16,5 , zweispaltig, 42-56 Zeilen. Zahlreiche Randnotizen.

Bastarda currens und Notula von verschiedenen Händen.

Rote Lombarden, rubriziert.