Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg, Bd. 2: Die theologischen Handschriften: Folioreihe, bearbeitet von I. Fischer, Wiesbaden 1972, S. 5-7. (Vorläufige Beschreibung)

Lüneburg, Ratsbücherei, Theol. 2° 1b

Antiphonarium monasticum chori (pars aestiva)

Alte Signatur: Archiv 2 — Perg. — 179 Bl. — 48 × 34 cm — Benediktinerkloster St. Michael — 15. Jh.2

Lagen: IV+1 (9). V-1 (18). V (28). V-1 (37). 2·V (57). V+1 (68). VI (80). 1.V (91). 2·IV (107). IV+1 (116). V-I (125). V-1 (134). V (144). V-2 (152). V (162). V-8 (164). V-4 (170). V-8 (172). III+1 (179). Alte fehlerhafte Blattzählung: I-CCXXII. Nach Bl. 152 und 170 außerdem Verlust einer ganzen Lage. Das äußerste Blatt der ersten und letzten Lage als Spiegel verwendet. Schriftraum 39 × 24,5 cm , 10 Notenzeilen jeweils mit 5 Linien, Hufnagelnotation. Textualis. Rote und blaue Lombarden, rubriziert. Bl. 1r, Zierinitiale A goldgerahmt; Bl. 156r, (CLXVI) Zierinitiale V Buchstabenkörper aus poliertem Blattgold; Bl. 169v (CLXXXIX) goldgrundige Zierinitiale T.

Heller Ledereinband der Renaissance. An den unteren Kanten der Deckel starke Eisenbeschläge zum Aufstellen des Bandes. Am Vorderdeckel 3, am Rückdeckel 1 Buckel erhalten; in der Mitte zwischen den verlorenen Schließen ein Eisenriegel. Gerahmtes Titelschild auf dem Vorderdeckel, Hornplatte und Schild stark beschädigt: Pars … Im Spiegel vorn das Exlibris: Biblioth. coenob. St. Michael.

Herkunft: Das Antiphonar dürfte bald nach 1471 geschrieben sein, da es bis auf die Antiphonen zum 25.-27. Sonntag nach Pfingsten, die spätere Zusätze sind, mit dem Bursfelder Brevier übereinstimmt und das St. Michaeliskloster in Lüneburg 1471 für kurze Zeit dieser Kongregation beitrat. — Aus der Klosterbibliothek dürfte das Antiphonar wohl zunächst 1655 in die Bibliothek der neugegründeten Ritterakademie gelangt sein und bei deren Aufhebung 1852 in den Besitz der Stadt Lüneburg. — Am 2.6. 1959 wurde es aus dem Stadtarchiv an die Ratsbücherei abgegeben.

F. Welter, Katalog der Musikalien der Ratsbücherei Lüneburg, 1950, S. 18.

Bl. 1r (I)-80v (LXXXII) Proprium de tempore. Bl. 1r: In festo dominice resurrectionis ad vesperas super psalmos antiphona: Alleluia, … ad magnificat: Vespere autem sabbati … — Bl. 47r (XLIX)-72v (LXXIIII) post oct. in festo corporis Christi: Antiphonarium nocturnale. Bl. 72v (LXXIIII)-80v (LXXXII) Antiphonarium diurnale. (Bl. 80v) : Dom. ultima ante aduentum ad magnificat antiphona: Illi ergo homines cum vidissent … qui venturus est in mundum.

Bl. 81r-v Additamenta. Dom. XXV antiphona in matut.: Seruite domino in timore et exultate ei cum tremore. Ad magnif. antiphona: Da pacem domine in diebus nostris quia non est alius … Dom. XXVI antiphona mat.: Venite benedicti patris mei percipite regnum … Ad magnif. antiphona: Seruite ut XXV dom. Dom. XXVII antiphona mat.: Vigila super nos aeterne salvator ne nos apprehendat … Ad magnif. antiphona: Salva nos domine ne vigilantes custodi nos dormientes et vigilemus cum Christo et requiescamus in pace.

Bl. 82r (LXXXIII)-116v (CXVII) Commune sanctorum. Bl. 82r: De apostolis ad magnificat: Ecce ego mitto vos … — … (Bl. 116v (De sancta non virgine, ad magnificat):) Simile est regnum celorum sagene misse … foras miserunt. Nach Bl. 116 Blattverlust mit dem Beginn des Proprium de sanctis.

Bl. 117r (CXIX)-176r (CCXVI) Proprium de sanctis. (Bl. 117r (De uno martyre, tempore paschali, in I noct. resp. IV):) alleluia. … — ((Vers. IV)) Isti sunt qui venerunt. Bl. 121r (CXXIII) Marci euangeliste. Bl. 164r (CLXXXII) Michael archangelus. Bl. 169v (CLXXXIX) Dedicatio ecclesiae (peragitur dom. infra oct. s. Michaelis archangeli). … (Bl. 176r (CCXVI) Expl. (finito proprio s. Clementis papae sequitur commemoratio s. Benedicti, ad laudes ant.):) Amauit eum dominus et ornauit eum.

Bl. 177r (CCXX)-178v (CCXXI) Additamenta: In festo omnium sanctorum.

Bl. 179v (CCXXII) Oratio s. Michaelis archangeli. Consurgat quesumus domine Michael archangelus in tempore hoc …veni princeps ac propugnator noster. Wie schon die Lagenformel zeigt, ist das Proprium de sanctis nur sehr lückenhaft erhalten, daher lassen sich auch keine charakteristischen Diözesan-Heiligen nachweisen. Es fehlen: f. XVIII: Dom. IIII post pascha (ad II vesp. mag. ant.) - In festo ascensionis (in I noct. resp. I). f. XXXIII: Feria V infra oct. pentecostes (ad mag. ant.) - In festo s. Trinitatis (ad I vesp. super psalmos ant.). f. CXXXII: In nat. s. Johannis bapt. (resp. breve ad laudes) - In festo ss. Petri et Pauli apostolorum (ad I vesp. super psalmos ant.). f. CXLVII-CXLVIII: In festo visitationis BMV (ad laudes ant.) - In festo s. Mariae Magdalenae (ad I vesp. mag. ant.). f. CLIII-CLXII: In festo s. Mariae Magdalenae (ad tert. ant.) - In festo s. Laurentii martyris (in II noct. super psalmos vers. III). f. CLXXIIII-CLXXXI: In decollatione s. Johannis bapt. (in III noct. resp. XII) - In festo s. Michaelis archangeli (ad I vesp. super psalmos ant.). f. CLXXXIIII-CLXXXV: In festo s. Michaelis archangeli (in I noct. resp. III) - (in II noct. resp. VII). f. CXC-CXCI: In dedicatione ecclesiae (ad I vesp. super psalmos ant.) - (in II noct. super psalmos ant.). f. CXCIII-CCII: In dedicatione ecclesiae (in II noct. resp. VII) - In festo s. Martini (in I noct. super psalmos ant.). f. CCIIII-CCXI: In festo s. Martini (in I noct. resp. II) - In festo s. Caeciliae (in III noct. resp. IX).