de :: en
Permalink: PURL

Search

View as: OAI :: XML :: Print :: Faksimile in der WDB

Beschreibung von Lüneburg, Ratsbücherei, Theol. 2° 35
Fischer, Irmgard: Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg: 2. Die theologischen Handschriften: 1. Folioreihe. - Wiesbaden: Harrassowitz, 1972. S. 6770

Franciscus Astensis - Franciscus de Mayronis - Vitae sanctorum - Sermones diversi

Alte Signatur: C 25 — Pap. — 278 Bl. — 28 × 20 cm — Franziskanerkloster Lüneburg — um 1400

Wasserzeichen: Briquet 350 (Anker); Briquet 799 (Bogen); Briquet 3597 (Hund); Briquet 6191 (Blatt); Mošin Traljić 2916 (Glocke); Piccard Ochsenkopfwasserzeichen Abt. VIII 68-69; ähnlich Briquet 347 (Anker); zwei weitere Bogen, Delphin und Krone. Lagen: VIII (16). 4·VI (64). VII (78). 3·VI (114). VII (128). 7·VI (212). VII (226). VIII (242). 3·VI (278). Unvollständige, fehlerhafte alte Blattzählung. Unbeschrieben: Bl. 237r-242v. Reklamanten meist abgeschnitten. Schriftraum 22-22,5 × 15-15,5 cm , zweispaltig, durchschnittlich 44-47 Zeilen.; der Haupttext Bl. 1ra-233vb, 243ra-258ra, 259vb-263vb und 271vb-278rb wie der Schriftvergleich mit den signierten Handschriften Theol. 2° 57 I und Theol. 2° 62b Theol. 2° 62b zeigt - von Luder Massow geschrieben. Bastarda von verschiedenen Händen. Rote Lombarden, Überschriften und Paragraphenzeichen, rubriziert; jedoch nur bis Bl. 159rb, dann erst wieder ab Bl. 243ra bis Ende.

Alter brauner Ledereinband, im Mittelfeld gefüllte Blütenranken (Einzelstempel), umrahmt von Arabesken (Rollenstempel). Vorn und hinten je 5 Buckel, Eckenbeschläge. Beide Schließen abgerissen. Blattweiser (dunkle Papierstreifen). Am Rückdeckel oben Spuren vom Kettenansatzring; auf dem Vorderdeckel altes abgeriebenes Titelschild: Sermones euangeliares annuales Francisci Astensis interiecto quadragesimali eiusdent item 4e (?) pro sextis feriis. mi.doc. Darunter altes Signaturschild: braunes C 25.

Pergamentspiegel, teilweise abgelöst. Vorderer Spiegel: Fragment aus einem Missale (missa pro pace und Beginn des Proprium de sanctis: de s. Andrea) 14. Jh.2 Hinterer Spiegel: Notae logicae, 15. Jh.1.

Lehmann, Mitteilungen S. 43.

Bl. 1ra-6vb Historia trium regum. Sanctorum veneranda atque sanctissima vita resplendens sensibus humanis vite gaudia subministrat … — … suis meritis et precibus vitam nobis optineant. Quod ipse deus trinus et unus sua pietate concedat qui per omnia secula seculorum viuit et regnat amen. Bl. 5vb: Dignum est fratres dilectissimi ut illorum hodie attolamus preconium predicemus meritum … — … Hodie lucent in nostro occidente, qui stellam filii eius videre meruerunt in oriente, Ihesu Christi domini nostri cui cum patre et spiritu sancto honor sit et imperium per infinita secula seculorum amen. Zu b vgl. BHL 5136. Beide Legenden sind auch in der Solothurner Hs. S I 213 Bl. 97v-104v überliefert, jedoch in anderer Reihenfolge.

Bl. 7ra-233vb Franciscus Astensis: Sermones evangeliares totius anni quadragesimali interiecto. (Bl. 7ra) Dom. I adventus. Erunt signa in sole et luna et stellis [Lc 21, 25] etc. Luc. 21. Quamuis Ihesus Christus in morte cuiuslibet singulare iudicium secundum merita et demerita iuste exerceat. (Bl. 11rb) Dom. II adventus. Cvm audisset Johannes in vinculis opera Christi [Mt 11,2] etc. Mt. XI°. Videmus quod homo incarceratus stat in loco obscuro et tenebris. (Bl. 15vb) Dom. III adventus. Miserunt Judei ab Jerosolimis sacerdotes et leuitas ad Johannem [Io 1,19], Joh. primo. Inter ceteras virtutes qui reddunt hominem graciosum apud deum et coram hominibus. (Bl. 21vb) Feria IV quatuor temporum adventus. Missus est angelus Gabriel [Lc 1,26] etc. Luc. 2. Quia deus sexta die fecit hominem, primum Gen. 1°. (Bl. 69vb) Feria IV cinerum. Cvm jeiunatis, nolite fieri sicud ypocrite tristes. [Mt 6,16] ((Der erste Teil der Predigt fehlt, es folgt bei dieser, wie auch bei den meisten anderen Fastenpredigten, direkt auf das Bibelzitat der sensus moralis.)) In speciali fit hic in presenti ewangelio mencio de tribus, scilicet de cordis castigacione. (Bl. 76ra) Dom. I quadragesimae. Dvctus est Ihesus in desertum a spiritu [Mt 4,1] etc. In speciali possumus hic tria considerare, scilicet deserti significacionem. (Bl. 223vb) Dom. XXII p. pentecosten. [A] beuntes pharisei consilium inierunt ut caperent Ihesum in sermone [Mt 22,15], Mt. 22. Secundum sentenciam phylosophi in qualibet questione et disputacione due persone ad minus requiruntur. (Bl. 226va) Dom. XXIII p. pentecosten. [L]oquente Ihesu ad turbas: Ecce princeps … eum [Mt 9,18], Mt. 9. Ubi nota quod in qualibet peticione digna exaudiri tria requiruntur. (Bl. 229ra) Dom. XXIV p. pentecosten. [C] vm videritis abhominacionem desolacionis. [Mt 24,15] Mt. 24>. Videmus quod vnaqueque res habet virtutem suam ad operandum … penas eternas fugere et euadere et ad celestem gloriam feliciter peruenire. Quod nobis prestare dignetur Ihesus Christus qui … amen.Explicit postilla fratris Francisci ((unter der Rasur noch lesbar: de Abbate)) Astensis ordinis fratrum minorum super ewangelia dominicalia tocius anni etc.Schneyer, Predigtreihen S. 257 Schneyer, Repertorium 2, 1970 S. 55-59

Bl. 234ra-235vb Sermo de annuntiatione BMV. Missus est Gabriel angelus a deo in ciuitatem Galilee [Lc 1,26], Luc. Olim missus fuit dyabolus ad Euam inferens prauam suggestionem, nugacem assercionem et fallacem promissionem. … — … ibi est nostra beatitudo, Jo. 17 hec est vita eterna ut cognoscant te solum deum et quem misisti Ihesum Christum ad quem nos [Io 17,3] etc.

Bl. 236ra-va Translatio s. Antonii Abbatis. [T]empore vero is Constantius imperator Constantinopolim residebat, habuit de imperatrice vnam filiam que Sophia nominata est. … — … sanctificauit et vocatus est sanctus Jaceluus amen. Vgl. BHL 612

Bl. 243ra-254vb Franciscus Astensis: Sermones pro feriis sextis quadragesimae (Bl. 250va insertus sermo pro feria IV). (Bl. 243ra) Feria VI p. cineres. Annuncia populo meo scelera eorum. [Is 58,1] Volens enim Christus dominus ne homo viam peccati incaderet et animam suam macularet. (Bl. 245ra) Feria VI p. dom. I quadragesimae. Tolle grabatum tuum et ambula [Io 5,11], Joh. Id est tolle opera bona et ambula viam virtutum et non viciorum. (Bl. 253rb) Feria VI p. dom. I passionis. Vt filios dei qui erant dispersi, congregaret in vnum. [Io 11,52] Joh. XI° c°. Videmus enim in cursu nature quod isti filii carnales frequenter assimilantur patri in facie … (Bl. 254vb:) per vnam lingwam in singulis hominibus. Initien vollständig im Register.

Bl. 255ra-256vb Passio s. Erasmi episcopi et martyris. Tempore autem imperatoris Dyocleciani facta est persecucio magna christianorum vt si quis inventus fuisset non sacrificare … — … visa est anima eius candidior niue quamodo ab angelis deducebatur cum gloria magna 4° nonas Junii amen. Vgl. BHL 2582m und Anal. Boll. 30, 1911 S. 165.

Bl. 257ra-262vb Sermones diversi. (Bl. 257ra) In visitatione BMV. Exurgens Maria abiit in montana cum festinacione [Lc 1,39] etc. Luc. primo. Hoc presens ewangelium habet quatuor partes, primo enim ewangelista demonstrat sedulam Marie visitacionem. (Bl. 258rb) In dedicatione ecclesiae s. Mariae ad Nives. Cvm ad omnium sanctorum reuerenciam christianorum cunctorum debeat deuocio excitari … Bl. 258va: Tempore ergo prefatus papa Liberius beati Petri sedem prouida gubernacione regebatur … (= BHL 5403.) (Bl. 261vb) In epiphania domini. Videntes stellam gauisi sunt gaudio magno valde [Mt 2,10], Mt. 2°. Quando res aliqua vtilis et graciosa habita perditur … sine fatigacione laudatur. Laudemus igitur dominum nostrum Ihesum Christum qui … amen. Initien vollständig im Register.

Bl. 262vb-263vb Passio s. Apolloniae virginis. Tempore Juliani imperatoris fuit vir quidam nobilis in vrbe Romana de genere senatorum nomine Appollonius … — … Beatus autem Policarpus corpus beate Appollonie tulit et iuxta patrem suum Appollonium honorifice sepeliuit amen. BHL 643 Acta SS Febr. II p. 280-281

Bl. 264ra-271vb Vita et miracula s. Gertrudis abbatissae Nivialensis. lib. II. Beata virgo Gertrudis patre Pipino ac matre Yduberga nobilissimis orta natalibus extitit … — … vbi deuote supplicancium fidei cottidiana eius prestant beneficia ad laudem et gloriam nominis domini cui est honor … amen. BHL 3493 (Bl. 270ra) lib. III. prol. Sanctorum animas post mortem carnis verius viuere … Text. Erat in ciuitate Treuirensi sanctimonialis quedam Modesta nomine. si missa fuisset acuratrice sua, tolle grabatum tuum et ambula [Io 5,11] etc. BHL 3497

Bl. 271vb-274va Sermo de omnibis sanctis. Vos estis quasi stelle plurimi in perpetuas eternitates [Dn 12,3], ita scribitur Dan. XII° c°. Nam sicud dicit Rychardus 2 de consolacione et contemplacione ((Richardus de S. Victore, Benjamin major?)), sepe vnum et idem sub variis figuris et enigmatibus proponitur … — … Invocemus igitur Mariam cum sanctis omnibus ut pro nobis suum intercedat filium.

Bl. 274va-278rb [Franciscus de Mayronis]: Tractatus de XII articulis fidei. Notandum quod in exordio sancte matris ecclesie XII apostoli fuerunt congregati et scripserunt XII articulos fidei in primo consilio … — … comparans Petrus dixit in canonica sua, apud dominum vnus dies sicud mille anni apud uos, ((cf. 2 Petr. 3,8).) Druck: Druck u. a.: Franciscus de Mayronis, Sermones de laudibus sanctorum, Venetiis 1493 p. 205v-208v, (Hain 10531). Geringfügige Abweichungen am Anfang und Schluß des Traktates. Weitere Überlieferungshinweise bei B. Roth, Franz v. Mayronis OFM, 1936 S. 254ff.

Bl. 278rb Hymnus de BMV. O Maria lux amoris, quis te digne valet oris laudare preconio … — … per te verbum balbe fatur, doctor sit discipulus. Walther I Nr. 12745

Bl. 278rb-vb Sermo. (in fine mutilus). Multi sunt vocati, pauci vero electi [Mt 22,14], Mt. XXII. Nam dicit beatus Gregorius super Luc. omelia 29a, quia vocati sumus nouimus, si electi sumus nescimus … ((PL 76,1290C, Hom. 38).) … — … ut videas ipse tibi manat ut bibas ‖.


Abgekürzt zitierte Literatur

Acta SS Acta Sanctorum, quotquot toto orbe coluntur, vel a Catholicis scriptoribus celebrantur…, Bd. 1–67, Antwerpen u. a. 1643–
Anal. Boll. Analecta Bollandiana: revue critique d'hagiographie; a journal of critical hagiography / Société des Bollandistes, Bruxelles 1882-
BHL Bibliotheca hagiographica Latina antiquae et mediae aetatis, 2 Bde., ed. Socii Bollandini, Bruxelles 1898 und 1901 (Subsidia hagiographica 6), Bd. 3: Supplementi editio altera, Bruxelles 1911 (Subsidia hagiographica 12)
Briquet C. M. Briquet, Les Filigranes. Dictionnaire historique des marques du papier, Bd. 1–4, Leipzig 21923
Hain L. Hain, Repertorium bibliographicum, 2 Bde., Stuttgart, Paris 1826 und 1838
Lehmann, Mitteilungen P. Lehmann, Mitteilungen aus Handschriften IV. München 1933 (Sitzungsberichte d. Bayer. Akad. d. Wiss. Philos.-Hist. Kl., 1933 H. 9)
Piccard G. Piccard, Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart, Bd. 1–17, Stuttgart 1961–1997 (Veröffentlichungen der Staatlichen Archivverwaltung Baden-Württemberg. Sonderreihe Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart 1–17)
PL Patrologiae cursus completus. Series Latina, Bd. 1–221, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1844–1865
Schneyer, Predigtreihen J. B. Schneyer, Wegweiser zu lateinischen Predigtreihen des Mittelalters, München 1965 (Veröffentlichungen der Kommission für die Herausgabe ungedruckter Texte aus der mittelalterlichen Geisteswelt 1)
Schneyer, Repertorium J. B. Schneyer, Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters für die Zeit von 1150–1350, Bd. 1–11, Münster/Westf. 1969–1990, Bd. 1–4 ebd. 21973–1974 (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters 43,1–11)
Walther I H. Walther, Initia carminum ac versuum medii aevi posterioris Latinorum, Göttingen 1959 (Carmina medii aevi posterioris Latina 1)

Revisions:
  • Normdaten ergänzt oder korrigiert. (schassan, 2015-09-07)

Beschreibung konvertiert im Rahmen des Projektes Digitalisierung der mittelalterlichen Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg.
Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)