Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg, Bd. 2: Die theologischen Handschriften: Folioreihe, bearbeitet von I. Fischer, Wiesbaden 1972, S. 70-73. (Vorläufige Beschreibung)

Lüneburg, Ratsbücherei, Theol. 2° 36

Jacobus de Voragine

Perg. — 262 Bl. — 28 × 19,5 cm — 14. Jh.1

Lagen: IV+1. 11·IV (97). IV-4 (101). 15·V (251). IV+3 (262). Verlust der 3., 5. und 8. Lage. Schriftraum 20,5-21 × 14,5-15 cm . Tintenliniierung, zweispaltig, meistens 37 Zeilen. Textualis von verschiedenen Händen. Einfache rote Lombarden, rote Überschriften, rubriziert.

Alter brauner Ledereinband mit rhombenförmigen Streicheisenlinien ; 2 Schließen, eine halb abgerissen.

Lehmann, Mitteilungen S. 43.

Bl. 2ra-262rb (Bl. 2ra-rb) Prol. Uniuersum tempus presentis uite in quatuor distinguitur … — … ab octaua pentecostes usque ad aduentum. (Bl. 2va-3vb) Tabula nominum sanctorum. (Bl. 4ra) De adventu domini. Aduentus domini per quatuor septimanas agitur … = c. 1 (Ausgabe von Graesse, Legenda aurea, 1846). Bis Bl. 79ra. (= c. 76 De s. Pancratio) stimmen Anordnung und Text der Legenden dieser Hs. - von geringfügigen Umstellungen abgesehen - mit der genannten Ausgabe überein. Nicht behandelt wurden c. 48, 52, 62-64, 66, 71; dies spricht zusammen mit den charakteristischen Auslassungen innerhalb der einzelnen Viten für eine Zugehörigkeit dieser Hs. zum älteren Typus, vgl. Benz, Legenda aurea. II 1921, 577ff., und Meyer-Burckhardt I S. 267. Es fehlen durch Lagen- beziehungsweise Blattverlust c. 6-12, 18-27, 31-36 und 46. Typisch für den norddeutschen Raum sind die eingeschobenen Viten der hl. Adelgunde (Bl. 245va) und des hl. Suitbert (Bl. 250ra). Ab Bl. 79ra (De s. Barbara) weicht die Reihenfolge der Legenden in dieser Hs. erheblich von dem zitierten Druck ab und bringt auch öfter andere Textfassungen. Geringfügige Kürzungen und Varianten werden im folgenden durch einen Asteriscus gekennzeichnet, stärkere Abweichungen durch vgl. Die Initien der Legenden, die nicht in der Legenda aurea, in der BHL oder im Martyrologium nachzuweisen sind, werden kurz zitiert. (Bl. 79ra) De s. Barbara. = BHL 913, = BHL 929, = BHL 960, = BHL 940*. (Bl. 81va) De s. Dorothea. Beata Dorothea uirgo christianissima fuit … (Bl. 81vb) De s. Gertrude. vgl. BHL 3493 (lib. II). (Bl. 83ra) De s. Columba. = BHL 1895. (Bl. 83vb) De s. Alexandro. = BHL 266*. (Bl. 85ra) De ss. Praxede et Potentiana. vgl. Vet. Mart. Rom. v. 19. Mai. (Bl. 85rb) De s. Victore. = BHL 8561. (Bl. 86ra) De s. Felice. Cum Dyoclecianus et Maximianus sceleratissime demonicole … (Bl. 87ra) De ss. Cantio, Cantiano et Cantianilla. = BHL 1548. (Bl. 87va) De ss. Petronilla, Felicula et Nicomede. vgl. BHL 6061, vgl. BHL 6062. (Bl. 87vb) De s. Petro exorcista. = BHL 5230*. (Bl. 88rb) De s. Bonifatio. = BHL 1410 b. (Bl. 88vb) De ss. Primo et Feliciano. vgl. BHL 6922. (Bl. 89va) De s. Basilide. = BHL 1019*. (Bl. 90ra) De s. Vito. vgl. BHL 8712. (Bl. 91ra) De ss. Johanne et Paulo. = BHL 3238. (Bl. 91vb) De s. Petro apost. vgl. BHL 6657. (Bl. 94rb) De s. Udalrico. = BHL 8362*. (Bl. 95vb) De s. Materniano. = BHL 5677*. (Bl. 96vb) De s. Kiliano. = BHL 4660*. (Bl. 97va) De s. Pantaleone. vgl. BHL 6429. (Bl. 98ra) De s. Agapito. = BHL 125*. (Bl. 98va) De s. Magno. vgl. BHL 5171 d. (Bl. 99vb) De duobus Ewaldis. vgl. BHL 2805. (Bl. 100rb) De s. Severo. Apud Rauennam Ytalie urbem positus … (Bl. 101rb) De s. Willehado. = BHL 8898*. (Bl. 101va) De s. Erasmo (vacat). (Bl. 102ra) De s. Urbano. = c. 77. (Bl. 102rb) De s. Petronilla. = c. 78. (Bl. 102va) De s. Petro exorcista. = c. 79. (Bl. 103ra) De s. Barnaba. = c. 81. (Bl. 104va) De s. Quirico. = c. 83. (Bl. 104vb) De s. Marina. = c. 84. (Bl. 105rb) De ss. Gervasio et Protasio. = c. 85. (Bl. 106rb) De decem milibus martyrum. = BHL 24 b*. (Bl. 106va) De s. Johanne bapt. = c. 86. (Bl. 109va) De s. Leone. = c. 88. (Bl. 110ra) De s. Paulo apost. = c. 90. (Bl. 115vb) De septem fratribus. = c. 91. (Bl. 116ra) De s. Theodora. = c. 92. (Bl. 117rb) De s. Margareta. = c. 93. (Bl. 118rb) De s. Alexio. = c. 94. (Bl. 119va) De s. Praxede. = c. 95. (Bl. 119va) De s. Maria Magdalena. = c. 96. (Bl. 122vb) De s. Apollinari. = c. 97. (Bl. 123va) De s. Christina. = c. 98. (Bl. 124rb) De s. Jacobo maiore. = c. 99. (Bl. 127va) De s. Christophoro. = c. 100. (Bl. 129rb) De septem dormientibus. = c. 101. (Bl. 130vb) De ss. Nazario et Celso. = c. 102*. (Bl. 132ra) De s. Felice. = c. 103. (Bl. 132rb) De ss. Simplicio et Faustino. = c. 104. (Bl. 132rb) De s. Martha. = c. 105. (Bl. 133vb) De ss. Abdon et Sennen. = c. 106*. (Bl. 133vb) De s. Germano. = c. 107. (Bl. 135rb) De s. Eusebio. = c. 108. (Bl. 136rb) De septem Machabaeis. = c. 109. (Bl. 136va) De s. Petro ad vincula. = c. 11O. (Bl. 138vb) De s. Stephano papa. = c. 111. (Bl. 139ra) De inventione s. Stephani protomart. = c. 112. (Bl. 140vb) De s. Dominico. = c. 113*. (Bl. 148va) De s. Sixto. = c. 114. (Bl. 148vb) De s. Donato. = c. 115. (Bl. 149vb) De s. Cyriaco. = c. 116. (Bl. 150va) De s. Laurentio. = c. 117. (Bl. 156rb) De s. Hippolyto. = c. 118. (Bl. 157va) De assumptione BMV. = c. 119* (bis S. 515, 3 u.). (Bl. 162vb) De s. Timotheo. = c. 121. (Bl. 163ra) De s. Bartholomaeo. = c. 123*. (Bl. 165va) De s. Augustino. = c. 124 (bis S. 560, 6 u.). (Bl. 171ra) De decollatione s. Johannis bapt. = c. 125* (bis S. 574, 12). (Bl. 173va) De s. Aegidio. = c. 130. (Bl. 174va) De nativitate BMV. = c. 131*. (Bl. 178ra) De s. Hadriano et soc. = c. 134. (Bl. 179vb) De ss. Gorgonio et Dorotheo. = c. 135. (Bl. 180ra) De ss. Proto et Hyacintho. = c. 136. (Bl. 181rb) De exaltatione s. crucis. = c. 137. (Bl. 184rb) De ss. Cornelio et Cypriano. = c. 132. (Bl. 184va) De s. Johanne Chrysostomo. = c. 138 (bis S. 619, 15 u.). (Bl. 188va) De s. Nicomede. = Vet. Mart. Rom. v. 15. September. (Bl. 188va) De s. Euphemia. In Calcedonia sancto Eufemie uirginis ac martiris. Tempore Dyocleciani Prisce proconsule … (Bl. 189va) De s. Lamberto. = c. 133. (Bl. 189vb) De s. Matthaeo. = c. 140. (Bl. 192ra) De s. Mauritio et soc. = c. 141*. (Bl. 193rb) De s. Justina. = c. 142. (Bl. 194vb) De ss. Cosma et Damiano. = c. 143. (Bl. 195vb) De s. Michaele arch. = c. 145. (Bl. 200ra) De s. Hieronymo. = c. 146. (Bl. 201vb) De s. Remigio. = c. 147*. (Bl. 202rb) De s. Leodegario. = c. 148. (Bl. 202vb) De duobus Ewaldis. = BHL 2803*. (Bl. 202vb) De ss. Dionysio, Rustico et Eleutherio. = c. 153*. (Bl. 204va) De s. Gereone. Aput Coloniam Agrippinam Gereonis et sociorum eius. Hii viri egregii ex milicia … (Bl. 205ra) De s. Calixto. = c. 154. (Bl. 205rb) De s. Gallo. In territorio Constanciensi natale sancti Galli confessoris. Hic Columbani discipulus … (Bl. 205vb) De s. Luca. = c. 156*. (Bl. 208va) De ss. Chrysantho et Daria. = c. 157. (Bl. 209ra) De undecim milibus virginum. = c. 158. (Bl. 210rb) De s. Severino. Apud Coloniam Agrippinam sancti Seuerini episcopi eiusdem ciuitatis. Beatus Seuerinus Coloniensis episcopus condempnato … (Bl. 210vb) De ss. Crispino et Crispiniano. In Galliis ciuitate Suessionis Crispini et Crispiani martirum sub Dyocleciano et Maximiano. Hii sancti Rome oriundi … (Bl. 211rb) De ss. Symone et Juda. = c. 159*. (Bl. 213rb) De s. Quintino. = c. 160. (Bl. 213va) De s. Eustachio. = c. 161. (Bl. 215vb) De omnibus sanctis. = c. 162. (Bl. 219va) De commemoratione animarum. = c. 163. (Bl. 223vb) De quatuor coronatis. = c. 164. (Bl. 224ra) De s. Theodoro. = c. 165. (Bl. 224rb) De s. Martino papa. vgl. Lib. pont. (ed. Duchesne) I p. 336-338. (Bl. 224va) De s. Martino. = c. 166* (bis S. 749, 6 u.). (Bl. 227vb) De s. Menna. In Scitia metropoli Frigie sancti Menne martiris. Hic cum esset miles ex nobili genere … (Bl. 228va) De s. Brictio. = c. 167. (Bl. 229ra) De s. Elisabeth. Sancta et venerabilis Elizabeth Thuringie lantgrauia filia fuisse dinoscitur … (Bl. 231rb) De s. Caecilia. = c. 169*. (Bl. 235rb) De s. Clemente. vgl. c. 170. (Bl. 236va) De s. Chrysogono. vgl. c. 171. (Bl. 236va) De s. Katharina. = c. 172*. (Bl. 240rb) De s. Lino. = Lib. pont. (ed. Duchesne) I p. 121*. (Bl. 240rb) De s. Saturnino. Apud Tolosam sancti Saturnini episcopi et martiris. Hic sanctus a beato Clemente Petri apostoli successore … (Bl. 240vb) De s. Godehardo. Deposicio sancti Godehardi episcopi et confessoris. Hic erat de nacione Baurus et in Athahensi monasterio litteris inbutus … (vgl. Theol. 2° 74 Bl. 117r.) (Bl. 242ra) De conceptione BMV. Hodierne diei misterium … (= Theol. 2° 74 Bl. 11v;) und c. 189 bis S. 872 u. (Bl. 244vb) De s. Polycarpo. vgl. BHL 6882. (Bl. 245va) De s. Adelgunde. Melbodeo monasterio sancte Aldegundis virginis ex regali stirpe Dagaberti regis, ex patre Walberto … (Bl. 246rb) De s. Brigida. Postquam saluator de lapidibus … Sancta Brigida a christianis nobilibus parentibus orta … (Bl. 246vb) De s. Dorothea. = BHL 2323. (Bl. 248vb) De s. Valentino. vgl. BHL 8460. (Bl. 250ra) De s. Suitberto. = BHL 7939 (beginnt mit c. 2). (Bl. 251ra) Passio XL militum [Sebasteni]. = Vet. Mart. Rom. v. 11. März. (Bl. 251rb) De s. Walburga. Walburgis virginis sancte in Eystad. Hec de Anglorum gente oriunda … (Bl. 251va) De s. Prisca. Sancta Prisca uirgo nobilis … (vgl. Theol. 2° 74 Bl. 40r.) (Bl. 251vb) De ss. Mario et Martha. vgl. BHL 5543. (Bl. 252ra) De s. Timotheo. In Epheso ciuitate natalis sancti Tymothei apostoli. Thymoteus patre gentili matre vero hebrea fideli natus … (Bl. 252rb) De s. Valerio. Treueris beati Valerii episcopi discipuli beati Petri … (Bl. 252rb) De S. Scholastica. = c. 196*. (Bl. 253ra) De S. Gengulfo. vgl. BHL 3328. (Bl. 253rb) De s. Servatio. = BHL 7613*. (Bl. 253vb) De s. Albano. vgl. BHL 200, 1 vgl. BHL u. 8110. (Bl. 254rb) De translatione s. Benedicti. Translacio sancti Benedicti. Gens Longabardorum cum Ytaliam deuastaret … (Bl. 254vb) De s. Henrico. Bauenborch deposicio sancti Hinrici huius secundi nominis … (Bl. 255vb) De divisione apostolorum. Diuisio apostolorum ydus Julii a multis sollempniter celebratur quia ea … (Bl. 256ra) De s. Sperato et soc. = Vet. Mart. Rom. v. 17. Juli. (Bl. 256ra) De s. Tiburtio. Torquatus egit arte quatinus sanctum Tyburcium orantem … (Bl. 257ra) De s. Marco papa. = Lib. pont. (ed. Duchesne) I p. 202*. (Bl. 257ra) De dedicatione ecclesiae. c. 182: Dedicacio ecclesie inter … — … dignetur in eo per gloriam. Quod ipse prestare dignetur … amen.

Bl. 1, Bl. 262 Addimenta. (Bl. 1v) Invocatio spiritus sancti et septem donorum eiusdem. Sancti spiritus assit nobis gracia. Ideo karissimi sancti spiritus graciam inuocamus … — … vt cum appareat gloria eius, satiari ualeamus. Quod nobis prestare dignetur. (Bl. 262rb-va) Versus de apostolorum martyrio. Offert summe deus tibi pellem Bartholomeus. Expansis manibus moritur sic ense Matheus. … Hic sursum pedibus moritur pendens cruce Petrus. Percutitur Paulus gladio perdens capud eius. … Corpora sanctorum cum Christo multa resurgunt. … — … Latro dulce tamen per Christum suscipit amen.


Abgekürzt zitierte Literatur

BHL Bibliotheca hagiographica Latina antiquae et mediae aetatis, 2 Bde., ed. Socii Bollandini, Bruxelles 1898 und 1901 (Subsidia hagiographica 6), Bd. 3: Supplementi editio altera, Bruxelles 1911 (Subsidia hagiographica 12)
Lehmann, Mitteilungen P. Lehmann, Mitteilungen aus Handschriften IV. München 1933 (Sitzungsberichte d. Bayer. Akad. d. Wiss. Philos.-Hist. Kl., 1933 H. 9)
Meyer-Burckhardt I Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Basel. Beschreibendes Verzeichnis. Abteilung B: Theologische Pergamenthandschriften, Bd. 1, Signaturen B I 1 – B VIII 10, bearbeitet von G. Meyer und M. Burckhardt, Basel 1960
Vet. Mart. Rom. Vetus Romanum Martyrologium, rec. H. Rosweydus, Antverpiae 1613