Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg, Bd. 3: Die theologischen Handschriften: Quartreihe. Die juristischen Handschriften, beschrieben von M. Stähli, Wiesbaden, 1981 (Mittelalterliche Handschriften in Niedersachsen 4), S. 82 - 83 . (Vorläufige Beschreibung)

Lüneburg, Ratsbücherei, Theol. 4° 43

Horarium

Papier — 83 Bl. — 14,5 × 10,3 cm — Diözese Osnabrück — 15. Jh.2

Wasserzeichen: Buchstabe Y ähnlich Briquet 9184. Lagen: 5 VI (60). VI-1 (71). VI (83). Die zwei äußeren Doppelblätter der ersten Lage Pergament. Schriftraum: 10 × 7 cm, 18-20 Zeilen. Bastarda currens. Rote Lombarden und Rubrizierung.

Kopert: Pergamentumschlag einer kaum noch leserlichen Neumenhandschrift des 13. Jhs.

Herkunft: In den Umschlag eingebunden eine Urkunde, unterer Rand beschnitten, 15. Jh.2. Das Kanonikerkapitel der St. Martinskirche in Bramsche bestätigt die Stiftung einer Pfründe durch den Vikar der St.Johanniskirche in Osnabrück Gerlacus Horeyse: Nos Johannes Prigemhage decanus, Arnoldus Grundinck licenciatus, Hermannus Hohus, Johannes Nutte, Johannes Boninck, Bernardus uppen Orde legibus licenciatus, Johannes Hermelinck, Gerhardus …, … Haverbrot… Erwähnt wird außerdem Everhardus Takol, thesaurarius et canonicus ecclesie s. Johannis Osnaburgensis. Die aufgeführten Kanoniker sind alle in der 2. Hälfte des 15. Jhs. als Geistliche Osnabrücker Kirchen bzw. des Silvesterstifts Bramsche/Quakenbrück belegt, s. Registerbände der Osnabrücker Mitteilungen. Zur Provenienz siehe auch unten, 65r.

1r-v ›In Introductione mulierum post partum‹. vgl. Franz Benediktionen II S. 228 VII, 2-3 mit Ps. 120. ›Item in introductione sponse dicitur psalmus qui sequitur:Letatus sum. Collecta: Pretende domine famule tue dextram. Introductio mulieris mortuae post partum vgl. Franz Benediktionen II S. 243 I.

2r-4r Officium s. Mariae in sabbato. In honore beatissime … Marie . (4r-v) ›Ordo in commemoracione BMV sabbato quando observatur de domina nostra. In primis vesp. ps. Confitebor…

4v-10v Commemorationes. De Petro. Solve iubente deo . Chev. 19205, mit der Hymne AH 51 Nr. 190. (7v) De Martino ep. Domine deus noster cuius gracia … — mit der Hymne AH 11 Nr. 494. … (Bricht 10v ab:) Oremus. Deus qui… — 11r-12r leer. (12v) Nachtrag von etwas späterer Hand: Orationes de Apollonia. O virgo Christi egregia… Deus pro cuius honore beata Apollonia.

13r-21v Septem psalmi cum litania. s. Anhang. (22r) Preces minores. Ps. 70. (23v) Preces maiores.

Suffragia de s. cruce, de domina nostra, de Petro et Paulo, de Crispino et Crispiniano, de Martino, de omnibus sanctis. (28v) Von anderer Hand: Oratio pro ecclesia.

29r-47r Officium defunctorum. (47r) als letzte Collecte ein Gebet im Namen des hl. Petrus: Beati Petri apostoli tui nos protege. (47v-48v) von anderer Hand: Orationes. Precamur te piissima virgo Maria… Suscipe confessionem meam. vgl. Haimerl S. 8.

50r-62v Praeparatio ad missam. Orationes. Consciencia trepida domine Ihesu accedo . (55r) Hymne. AH 50 Nr. 144. Ps. 83-85, 115, 129. (58v) Orationes. Aures tue pietatis … Exue me domine. Ps. 25. (59r) Orationes curo sacerdos induitur sacerdotalibus paramentis. (61v) Evangelium sec. Johannem 1,1-14. (62v-65r) Gratiarum actio post missam.

Officium parvum BMV. ›Incipit cursus BMV secundum ordinanciam ecclesie Osnaburgensis‹. V. Domine labia mea… Invitat. In honore beatissime Marie virginis iubilemus. Zwischen Bl. 70/71 Textverlust.

74r-v Commemorationes. De Katharina. De philippo et Jacobo. De BMV. (75r-v) Passionsgebet. O domine Ihesu Christe adoro te pendentem in cruce. Haimerl S. 92 u. 121. (75v-76r) Collectae von anderer Hand nachgetragen. (76v) Patris sapientia, veritas divina. AH 30 Nr. 13. Zwei kurze Orationes. (77v-80r) Suffragia de BMV. Ps. Magnificat. O aula regis immensi … — Am Ende: ›Legitur in speculo historiali quod quidam frater nomine Iocius ad reverenciam beate virginis et sui nominis scilicet Maria cotidie post matutinas legebat psalmos et orationes supra scriptas, tempore mortis sue creverunt lilia et rose…‹ (80r-v) ›Alia oratio de BMV.O virgo virginum fac mecum misericordiam. (80v) Stabat mater. AH 54 Nr. 201. (82r-v) Passionsgebet. Salve tremendum capud. vgl. Haimerl S. 80 u.ö. (83r-v) Commemorationes. De Sebastiano. De Paulo. (83v) 8 Verse des Bernardus. Illumina oculos meos. Leroquais II S. 415.


Abgekürzt zitierte Literatur

AH Analecta hymnica medii aevi, hrsg. von G. M. Dreves und C. Blume, Bd. 1–55, Leipzig 1886–1922, Registerbd. 1–3, hrsg. von M. Lütolf, Bern u. a. 1978
Briquet C. M. Briquet, Les Filigranes. Dictionnaire historique des marques du papier, Bd. 1–4, Leipzig 21923
Chev. Repertorium hymnologicum. Catalogue des chants, hymnes, proses, séquences, tropes en usage dans l'église latine depuis les origines jusqu'à nos jours, Bd. 1–6, ed. par U. Chevalier, Louvain 1892–1921 (Subsidia hagiographica 4)
Chev. Repertorium hymnologicum. Catalogue des chants, hymnes, proses, séquences, tropes en usage dans l'église latine depuis les origines jusqu'à nos jours, Bd. 1–6, ed. par U. Chevalier, Louvain 1892–1921 (Subsidia hagiographica 4)
Franz Benediktionen A. Franz, Die kirchlichen Benediktionen im Mittelalter, 2 Bde., Freiburg/Br. 1909, ND Graz 1960
Franz Benediktionen A. Franz, Die kirchlichen Benediktionen im Mittelalter, 2 Bde., Freiburg/Br. 1909, ND Graz 1960
Haimerl F. X. Haimerl, Mittelalterliche Frömmigkeit im Spiegel der Gebetbuchliteratur Süddeutschlands, München 1952 (Münchener Theologische Studien, Historische Abt. 4)
Haimerl F. X. Haimerl, Mittelalterliche Frömmigkeit im Spiegel der Gebetbuchliteratur Süddeutschlands, München 1952 (Münchener Theologische Studien, Historische Abt. 4)
Leroquais V. Leroquais, Les livres d’heures manuscrits de la Bibliothèque Nationale, 2 Bde., Paris 1927, Suppl.Bd., Macon 1943