Beschreibung von Lüneburg, Ratsbücherei, Theol. 4° 57
Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg, Bd. 3: Die theologischen Handschriften: Quartreihe. Die juristischen Handschriften, beschrieben von M. Stähli, Wiesbaden, 1981 (Mittelalterliche Handschriften in Niedersachsen 4), S.
87
-
90
.
Handschriftentitel: Conradus Holtnicker de Saxonia. Johannes Contractus etc.
Entstehungszeit: 14. Jh.
Katalognummer: Manuscripta Mediaevalia Objektnummer, 90126121,T
Beschreibstoff: Pergametn
Umfang: 577 + I Bl.
Format: 15,5 × 12 cm
Seitennummerierung: Alte Foliierung a,i-m,xi (345v) und 1-235 (572r). Am oberen Seitenrand sind die Sermones durchgezählt in roten chaldäischen Zahlzeichen, vgl. Mittelalterliche Studien 1, S. 67-73, Tafel VI Variante VII, wobei die Zeichen für 7 und 8 vertauscht sind. Die Handschrift ist bei Bischoff nicht erwähnt.
Lagenstruktur: Lagen: VI (12). VI + 2 (26). 20 VI (266). VI + 1 (279). 3 VI (315). VII (329). VIII (345). VI + 1 (358). VI (370). VII + 1 (385). V (395). VI + 1 (408). VI + 4 (424). VI (436). VII (450). VI (462). VI + 3 (477). V (487). VI + 1 (500). 5 VI (560). VI + 1 (573). II-1 (576).
Seiteneinrichtung: Schriftraum:
13 × 9 cm, 31-36 Zeilen, zweispaltig.
Schrift:
Textualis formata, rubriziert.
Auszeichnungsschriften / Buchschmuck:
- Die Sermones von Holtnicker sind mit roten und blauen Lombarden mit Fleuronnée in der Gegenfarbe ausgestattet (1ra, 195ra und 183va größere, blau-rot ornamental gespaltene Fleuronnée-Initialen), die Sermones von Contractus mit einfachen roten und blauen Lombarden.
- Auf den unteren Rändern häufig kurze Distinctiones (bis 330r).
Einband: Holzdeckelband mit braunem Lederbezug. Eckbeschläge und Metallöse in der Mitte des Vorderschnittes, auf der ein B eingraviert ist. Schließe abgerissen. Streicheisenlinien, vierfach gerautet. In den Feldern Rautenstempel: Drache, Adler und Löwe. Blattornament in Rechteck, kleiner Löwe in Spitzoval EBDB 101553w, Federblattrosette in Kreis EBDB 103487w. 4 Buckel aus Leder. Im Rückendeckel Kettenansatzspuren.
Zusatzmaterial: (1) Spiegel des Rückendeckels. Theologischer Text des 14.Jhs. mit Exemplum aus Gregorius, Lib.4 Dialogorum. (2) Nachsatzblatt. Sermo: Facite vobis amicos [Lc 16,9] Facite vobis inquam amicos, non quoslibet pauperes … bricht ab: … que ita perfecte sunt ut in sponso recipiantur. Currus- …
Provenienz der Handschrift: Auf dem Vorderdeckel altes Titelschild des Franziskanerklosters Lüneburg, auf welchem die Sermones von Contractus Hinricus de Mersborch. Minor (vgl. 2 S. 244) zugeschrieben werden. Darunter Signaturschild: (schwarzes) D 40. Auf dem Rücken Titelschild neuerer Zeit. Blattweiser (Lederstreifen).
Inhalt:
- 1ra-188vb Conradus Holtnicker de Saxonia OFM: Sermones de tempore per annum. Emitte manum tuam [Ps 143,7] Ecce, karissimi, sicut naufragii. 1 S. 748ff. mit Erwähnung dieser Handschrift. Es fehlen Nr. 134, Nr. 140, Nr. 247 und Nr. 254 der dort veröffentlichten Liste.
- Zusätzlich erscheint 146ra der Sermo: Unde illos poterit quis saturare panibus [Mc 8,4] Considerare debemus solitudinem infra nos
- Sermo de dnca. 1. p. pascha: Pax vobis [Io 20,21] Commendabilis et servanda est … — = Nr. 130. … (bricht 93vb ab: )attende anima violatrix pacis divinam contra te -.
- (93vb-94vb) Kurze Predigtdispositionen mit Verweisen zu verschiedenen Sermones.
- (95ra) beginnt Sermo de dnca. I.p. pascha wieder von vorne: Pax vobis
- (185vb-187vb) Alphabetisches Sachregister.
- (188ra-vb) Alphabetisches Wörterverzeichnis.
- Darunter. 15392.
- 189ra-194ra >Passio de quattuor collecta<. Passio domini Ihesu Christi secundum quattuor ewangelistas. Nota. Ihesus venit in vigilia palmarum in domum Symonis leprosi ubi Maria Magdalena … — … et ab ea miserabiliter lamentatus. Nota miraculum de pulchritudine corporis Christi.
- Darunter Auctoritates Bernardi de facie et corpore Christi.
- (194v) leer.
- 195ra-337vb Conradus Holtnicker: Sermones de sanctis et communi sanctorum per annum.
- Extendam palmas [Ex 9,29] Hoc verbum Moysi
- (283va) Duodecim fratres [Gn 42,32] Duodecim fratres sunt duodecim apostoli. 1 S. 765ff. Es fehlen Nr. 298, Nr. 315, Nr. 336, Nr. 366 der dort veröffentlichten Liste.
- (216rb) De Philippo. Philippe qui videt me [Io 14,9] Videtur dominus per fidem in mundo
- (328vb) >De festo penth.< Factus est repente de celo [Act 2,2] Supradicte septem spiritus sancti operationes signari possunt in septenario sanctorum
- (329va) >Sermo bonus de corpore Christi<. Confiteantur domino misericordie eius [Ps 106,8] Istud verbum scribit David propheta in quo excitat vos ad graciarum actiones … — 337vb … in hoc sacramenta sub figura mannatis. Et ipse prestare dignetur qui vivit et regnat in secula seculorum. Amen.
Zusätzlich erscheinen: und im Anschluß an die Commune Sanctorum-Reihe. - 337vb-339v Von anderer Hand: Predigtentwürfe.
- De amore dei. Adiuro vos filie Ierusalem [Ct 3,6] [Ct 2,7] Nota duo in hiis verbis, scilicet devota oracio et eiusdem oracionis explicacio
- (338rb) Ex omnibus floribus elegisti tibi lilium unum … Osee [4.Esr 5,24] Nota quod in lilio sol ((?, vermutlich: sex)) folia reperiuntur. Primum dedit odorem
- (338va) Iam letus moriar quia vidi faciem tuam [Gn 46,30] In hiis verbis … datur a duobus, scilicet a consciencie puritate
- (338vb) Quasi stella matutina in medio nebule [Ecl 50,6] Hec scripta sunt de Simone qui interpretatur
- (339ra) De ieiunio. super isto verbo Math.: Cum ieiunatis, nolite … [Mt 6,16] Sicut patet ex multiplici experimento
- (339v) Notanda: Predicare non possunt mulieres triplici de causa. Primo quia ex natura sunt viris subdite
- 340ra-341vb Sermones de sanctis.
- De Laurentio. Probasti domine cor meum [Ps 16,3] Solitum est principibus et magnatis multis modis examinare et probare … — … et non est inventa in me iniquitas.
- (340vb) De Clara. Sicut meridiana lux est clara [Is 18,4] Hoc dictum prophetizat beatam virginem Claram … — … fuit una soror eius uterina Agnes de qua hec dicet hystoria.
- (341rb) De eadem. Sequitur. Et sicut nubes roris in die messis [Is 18,4] Circa hoc notandum quod nubes rorida est … — 341vb … per extremam paupertatem.
- Darunter Predigtdisposition: Si quis vult venire post me [Mt 16,24] Bernardus: Si quis etc. ibi fiat pauper
- 342ra-345vb Fragment: [Bertholdus de Ratisbona OFM: ]Sermones de sanctis. (Setzt ein:)-aperte si ligata essent … — … quia labor noster non erit inanis in domino. Hoc nobis prestare debet. Amen.
- (342va) >De sancta trinitate quod quedam frequentius sunt memoranda et quedam omnino oblivioni tradenda.< Nec locutus sum vobis [Io 16,4] Volentibus proficere
- (345ra) >Antonii confessoris. De Virtute … et quod multipliciter facit hominem beatum et quid sit virtus … < Dedit unicuique secundum propriam [Mt 25,15] Non pro largitate et parcitate … — … (bricht 345vb ab:) Effraim fructificaris in virtutibus videlicet. Abieret pater meus separatus.
1 S. 483f. Nr. 147, 148 und 146. - 346ra-571vb Johannes Contractus OFM: Sermones de tempore et de sanctis.
- Dies appropinquabit [Rm 13,12] Apostolus Paulus tamquam excellens.
- (472r) leer.
- (473v) leer.
474ra Fehlstelle im Text, die 472v-473r von anderer Hand nachgetragen ist.3 S. S. 433ff. ohne Erwähnung dieser Handschrift. Es fehlen Nr. 20, 31, 39, 45, 46, 48-51, 53, 56, 57, 64 der dort veröffentlichten Liste. - (477ra) Ambulans Ihesus iuxta mare Galilee [Mt 4,18] In verbis istis describitur vocatio.
- 5676.
- 3 S. 439ff.
- (480va) De Ambrosio. Fidelis servus et prudens [Mt 24,25] Verba exponi possunt de sancto Ambrosio qui commendatur
- (558vb) De Francisco. Christo confixus sum cruci [Gal 2,19] Verba ista possunt esse beati Francisci cuius totum studium
- Dies appropinquabit [Rm 13,12] Apostolus Paulus tamquam excellens.
- 571vb-572va >Decretalis.< De sententia interdicti. Alma mater ecclesia plerumque nonnulla rationabiliter ordinat. Liber Sextus 5, 11, 24 und 5, 11, 17-20, Ed. II. Daran schließt sich ein weiteres Kapitel, das nicht bei Friedberg gedruckt ist,
- (572va-b) Licet vobis concessum existat ut interdicti tempore ianuis clausis excommunicatis et interdictis exclusis … — … seu qui ad perpetrandum delictum cuius occasione lata extitit prebuit auxilium, consilium vel favorem.
- (573r) leer bis auf den Eintrag: Sit nomen benedictum in secula domini nobis.
- (573v) leer.
- 574ra-576ra Alphabetisches Sachregister zu den Sermones des Johannes Contractus. Darunter die Überschrift zu einem zweiten Register der Begriffe, welches jedoch weggeschnitten ist.
Bibliographie
- S. 65.
Abgekürzt zitierte Literatur
Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)