de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print :: Faksimile in der WDB

Beschreibung von Lüneburg, Ratsbücherei, Theol. 4° 6
Stähli, Marlis: Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg: 3. Die theologischen Handschriften: Quartreihe. Die juristischen Handschriften. - Wiesbaden: Harrassowitz, 1981. S. 3943

Johannes Gerson etc.

Papier — 206 Bl — 21,5 × 15 cm — 15.Jh.2

Wasserzeichen: Ochsenköpfe Piccard VII 147, ähnlich Piccard VII 802 und Piccard VII 911. Lagen: 14 VI (168). V (178).2 IV (194). II (198). IV (206). Reklamanten. Alte Foliierung, die 1r mit 161 einsetzt und 165r mit 325 aufhört. 159v-168v, 169v, 202r leer. Schriftraum: 16 × 10 cm, 30 Zeilen, ab 169r Schriftraum: 19 × 6 cm , 50-56 Zeilen, zweispaltig. Bastarda, bis 156v eine Hand.

Pergamentumschlag mit Klappe.

Bl. 169-206: Teil einer älteren Handschrift angebunden. Wasserzeichen: Wappen mit Krug, nicht nachweisbar. Sehr kleine Textualis fere Cursiva, 14. Jh.

Lehmann S. 59.

1r-62v Johannes Gerson: De consolatione theologiae. (Summarium:) In prohemio notantur quattuor cause theologice consolacionis … (3v Prooemium:) Quecumque scripta sunt ayt magnus ille discipulus theologie Paulus … (3v Text:) Sepe peregrinas volucer transmissus … (62v) … ut per pacienciam et consolacionem scripturarum spem habeamus. Explicit tractatus de consolacione theologie venerabilis patris et magistri Johannis Gerson, cancellarii Parisiensis, professoris in sacra pagina eximii etc. Edition: Ed. E. du Pin: Johannis Gersonii opera omnia, Antwerpen 1706, t. I, 125-184.

63r-69r Johannes Gerson: De meditatione cordis. Meditacio cordis mei in conspectu tuo semper [Ps 18,15] Felix certe …… et semper alieno magis quam proprio credens iudicio. Explicit … Edition: Ed. P. Glorieux: Jean Gerson, Oeuvres complètes, Paris 1960ff., t. VIII, Nr. 409.

69v-81v Johannes Gerson: De simplificatione cordis. In simplicitate cordis querite illum [Sap 1,1] Hanc simplificacionem, hanc sapientis exhortacionem …… et iterum confitebor tibi in directione cordis. Explicit … Edition: Ed. Glorieux s.o., t. VIII, Nr. 411.

81v-94r Johannes Gerson: De directione cordis. Confitebor tibi in directione cordis [Ps 118,7] Pollicetur hoc psalmista personam in se gerens …… avertatur dextrorsum et vadat in malum. Explicit … Edition: Ed. Glorieux s.o., t. VIII, Nr. 412.

94r-110r Johannes Gerson. ›Dialogus de perfectione cordis venerabilis magistri Johannis Gerson (in quo theologus loquitur ad animam christianam). (Text:) Diliges dominum deum tuum ex toto corde tuo [Dt 6,5] Cum hoc tibi preceptum sit, o anima christiana …… ut diligere deum ex toto corde perfectoque cognoscaris. Amen. Explicit dyalogus. Edition: Ed. Glorieux s.o., t. VIII, Nr. 413.

110r-131v [Johannes Gerson]. De modo orandi. Oportet semper orare et non deficere [Lc 18,1] [Luc. 18, 1] Scripsit Tulius accuratissime … (115r) … ut contemplacio suaviter delectans, nutriens et divinitus afficiens subsequatur. Edition: Ed. Glorieux s.o., t. II, Nr. 37. De valore orationis. ›115r Incipit secunda pars principalis de oracione et est quarta consideracio …Multum valet ut testatur Iacobus Apostolus deprecacio iusti assidua [Iac 5,16] De peticione non racioni consulatus …(123r) sit motivum oracionis tue.Explicit pars de oracione secunda. ‹ ›Incipit tercia … agens de directione cordis … Descendamus communiter ad particulares casus … Similiter quod passionibus sit alienus qui de moribus iudicat. Edition: Ed. Glorieux s.o., t. II, Nr.38.

131v-141v Johannes Gerson. De simonia. Symoniaca labes contra ius divinum vel de symoniaca specie suspectum est … (139r) … cum ipsa plenitudine potestatis consilii. Edition: Ed. Glorieux s.o., t.VI, Nr. 276. Ohne Absatz direkt anschließend: Ad reformationem contra simoniam. Ad racionabilem contra symoniam et symoniacos reformacionem … Prima proposicio: Finis principaliter intentus recipiendi temporalia …Et possent in hoc casu ipsi tamquam tales iudicialiter evocari. Et sic est finis huius. Edition: Ed. Glorieux s.o., t. VI, Nr. 279.

142r-156vSermo gloriosus de sanctissima trinitate‹. Gracia domini nostri Ihesu Christi et caritas dei et communicacio sancti spiritus sit semper cum omnibus vobis, amen [2.Cor 13,13] Magna et necessaria consolacio est in proponendo verbum dei …… eos faciet reges et sacerdotes in regno celorum, [Apc 1,6] Apoc.1 Quod nobis concedat. Et sic est finis huius.

157r-159r Replik auf eine Schmähschrift, z. T. gereimt. Protestor coram omnibus et deo principaliter quod nolo meis vocibus nec scriptis velut invidus fieri per aliquem in Populo velut stultis fabula (am Rand von derselben Hand ergänzt:) [nec fabulis dictis aliis consensum meum prebeo … et scriptis meis replico scriptis que redarguo …] Ut famam meam protegam …et sibi forsan maxime, attendite, perpendite, si facile sit vendite.

169ra Auctoritates. Bernardus. Recordare non possum quod me magis inflammare possit ad amorem Christi quam hoc quod filius dei factus est homo … (bricht 169rb ab:) Augustinus. Est enim sacerdos … iudex in confessione, medicus in sacramentorum administracione. Quere hoc signo

170r-177v verheftet. Alle Blätter mit Ausnahme von 173ra-174va von der gleichen Hand geschrieben. (170ra) Expositio verborum. zu einem fortlaufenden Text, lateinisch. Setzt ein: - Expergiscor: e vigilo, confides: vicini collimetanei, frugi: utilis … bricht 170vb ab: Sol a poetis electron dicitur, incolatus peregrinacio dicitur - 171ra setzt ein: - Cirpus iuncus non nodosus … bricht 171vb ab: Pugio vel sica idem quod gladius, piaculum: placacio - Fortsetzung 176ra. (172ra) Auctoritates. Setzt ein: - Seneca. Numquam melius torqueberis invidos … bricht 172vb ab: Caritas virtutum omnium optimum principatum et ita valida est inquit Salomon ut mors - Fortsetzung 175ra. (173ra-174va) Auctoritates. Ein Bogen einer anderen Hand eingeschoben. Setzt ein: Ezechiel. Quacumque hora ingemuerit peccator salvus erit … Sapiencia. 0 mors quam amara est … et siccine separat amara mors … lusisse pudet sed non incidere ludum. (174vb) Verse und Sentenzen: Walther I 8661, Walther I 4533, Walther I 5862a, Walther I 8485; Walther II ähnlich 15209-11 (hier abweichend: nota culpa gloria celi/ terror iudicii fuit cognita mente fideli), Walther II 18238. Nicht bei Walther: Banilo, geffo, fero …, Thuris thuribulum dic incensoria vasa …, Fons conferinatur caro Christi … Darunter Notanda de auditione missae, de diabolo et decem filiabus eius, de luxuria. (175ra) Fortsetzung von 172vb: Auctoritates. dilectio. Idcirco dilectio dei … Ysidorus. Non est peccatum quando nolentes ymaginibus nocturnis … bricht 175vb ab: Augustinus. … quia etsi cuicumque facile est laudem non querere dum negatur, difficile est tamen ea non delectari dum offertur. - Fortsetzung 177ra. (176ra) Fortsetzung von 171vb: Expositio verborum. luter: vas eneum, plecta: cratera … … et dicitur ab urce grece quod est receptaculum latine, obruta: subtracta, sanxire: confirmare, magnalia: miracula. Rest der Spalte leer. (177ra) Fortsetzung von 175vb: Auctoritates. Idem Augustinus. Si exceptus es a passione flagellorum, exceptus es a dilectione filiorum … Dignus est bono et probo filio bonus pater. (177va) Expositio verborum. spluta: pluviis irrigata, olla: tabernaculum meum … bricht 177vb ab: Cidaris est pileus episcopi, vel mitra vel thiara. Cilicium est vestis pilosa de capra - 178r Musicalia, schlecht leserlich. Darunter Zahlentafel. 178v Notizen über Saturn, Jupiter, Mars (?), Sol, Mercur, Luna - übermalt.

179ra-193rb, 199ra-vb Auctoritates Aristotelis et aliorum philosophorum. Omnes homines natura scire desiderant. Sensus visus nobis multas … bricht 193rb ab: Topica libr. III … sed si omnes fortes essent, adhuc utilis esset iusticia, et ergo - Amen. Fortsetzung 199ra. (193rb) Gliederung des Wissensstoffes: Philosophia dividitur in tres partes: in theoricam, practicam et loycam … Cum omnis sciencia ad sublevandum defectum humani generis sit inventa … secundum hoc dividitur sciencia in mechanicam et liberalem … (193va-194va) Prolog zu den Auctoritates Aristotelis: Cum omne nostrum appetitum movere debens …… et per consequens non sunt plures libri sciencie naturalis. Hiis visis auctoritates librorum quam plurimum hic premissorum secundum ordinem videamus. Vgl. J. Hamesse s.u. S. 18ff. (194vb) Inhaltsverzeichnis. (199ra) Fortsetzung von 193rb. Setzt ohne Textlücke ein: - melior est iusticia quam fortitudo. Id quod assimilatur meliori … … sed ipso invento facile est addere et augere. De obmissis articulis peto indulcionem et veniam, de inventis autem multas habere grates. Zusätzlich zum üblichen Text der gedruckten Ausgaben 188vb nach De pomo et morte: De mundo Aristotelis und. (189ra) Magnorum moralium auctoritates, (190ra) nach De beneficiis Senece: De remediis fortuitorum, (199vb) als Nachtrag: De proprietatibus elementorum. Terra est frigida et sicca … (200ra) … racione cuius calefit et ignem emictit. Edition: GW 2806-2838. J. Hamesse: Les Auctoritates Aristotelis. Un florilège médiéval. Etude historique et édition critique, Louvain/Paris 1974 (= Philosophes médiévaux 17).

195ra-197ra Thomas de Aquino OP: De principis naturae. Notandum quod quoddam potest esse licet non sit … … ita principia substancie sunt principia ceterorum. Et in hoc terminatur tractatus fratris Thome de principiis nature. Etc. Edition: Ed. P. Mandonnet: Thomae Aquinatis opuscula omnia, Paris 1927, t. 1,8-18. Glorieux 14g. Grabmann Thomas v. Aquin S. 463 Nr. 26. Nicht bei Shooner Thomas de Aquino.

197ra-206ra Exzerpte und Notizen zu philosophischen, grammatischen und literarischen Materien. (197ra) Notanda de forma et materia. Herangezogen werden Albertus und Aristoteles. (197va) Hii sunt errores Aristotelis contra fidem … (197vb-198vb) Inhaltsübersicht über die acht Bücher der Physik des Aristoteles. (199ra-vb) s.o. (200va-201ra) Exzerpt: De cognitione. Dicit Alphorabius: Perfectio intellectus consistit in mundicia et ornatu. Per mundiciam debemus intelligere virtutem, per ornatum vero scienciam … 200vb Sed de cognicione in se et de suis partibus determinatur in hoc libro, ergo cognicio erit subiectum in hoc libro et dico cognicio grammatice intenta … (201ra) … primo procedit argumentum in contrarium adductum, secundo modo procedit ad argumentum primo adductum etc. (201ra-201vb) Commentarius in Matthaeum vindocinensem: De vita Tobiae. Sicut dicit philosophus quod in principio cuiuslibet libri sunt quinque inquirenda: que materia, que intencio … titulus est: Incipit liber de vita Tobie compositus a magistro Matheo Vindocinensi …… et dicit elegi quia elegia est misera descripcio alicuius rei et iubet eas quiescere. Scriptor etorum Tobie summa polorum securus subeat, Christus ei faveat. (202va-202vb) Grammatica sic diffinitur: grammatica est sciencia scienciarum etc., vel sic: grammatica est fons et origo liberalium arcium etc., vel sic: grammatica est litteralis sciencia recte scribendi … — … … remotissimus finis est beatitudo anime intellective ad quam omnes sciencie … remocius, mediacius et immediacius finaliter ordinantur. Deo gracias. (203ra-rb) Anfänge von Kommentaren zu metrischen Werken. Zum Phagifacetus Reineri, vgl. Walther I 16645. Ad evidenciam huius operis pleniorem inquiri possunt, scilicet que causa materialis, quis autor … (203ra) zu Bernardus Gestensis: Palponista, vgl. Walther I 16942. Philosophus in prohemio mechanice: Scire rem arbitramur etc. … Causa efficiens huius libri fuit quidam scriptor Mindensis … (203rb) zu Godfridus de Athenis: Omne punctum, vgl. Walther I 2709. Subiectum huius libri est contemptus bonorum temporalium … (203va-vb) Notanda über Literatur und Grammatik. Seneca dicit in libro de copia verborum: Ocium sine litteris et sine litteratura est mors anime …… linguasque ligatas solvit et ad propriam deducit verba monetam. Si membrana esset valida et non fluida, plura essent adiecta. Etc. Darunter Verse und Sentenzen: Walther I 8879 (4 Zeilen), Walther I 6033 a, Walther I 4273, Walther II 9669 und Walther II 9670 (hier die Wörter ligno und flore vertauscht), Walther II 27458 (hier mit abweichendem zweiten Vers: aufert et contra morbum valet ipsa caducum), Walther II 1103 (ovem variat). Nicht bei Walther: Virgo Maria, Jacob, Jeremias atque Johannes … Scriptor, eques, domina … Questio solvatur cum Castor abhoste fugatur … Infra dies igitur Michaelis … (204ra-rb) Notizen und Verse: Septem modis dicitur nomen … Sex modis repetitur dictio … Sex modis dicitur figura … Walther I 278. Nicht bei Walther: Preteritis prima perfecti … Musa, metrum, cantus instrumentumque … Fructus centenus sexagenusque tricenus … Pauper homo furans semel … Si vis servire mihi tu promittere debes/ quod vero sis medicus … Est cuius arbor enim simplice … Scribe per hanc recte, lege recte … Promittit, mittit, proponit, destinat … Excipit ex, aufert ad, re quoque liberat … Actamen venio cum, circum, pre, con, in, ante … Constellacio mors parte divina … (204va-206ra) Commentarius in Alexandrum de Villa dei: Doctrinale. Ve vobis qui de numero bestiarum deputati estis relinquentes id divinum quod in vobis est, scilicet intellectum. Ista auctoritas scribitur in libello de summo bono … 205ra: … accedamus igitur ad hunc librum sicut doctrinale … secundo nota de titulo qui talis est: Incipit doctrinale magistri Alexandri de Villa Dei … (206ra) … et sic numerus prior est obliquis, sic regimen numeri prius est regimine obliquorum. (206ra-206vb) Auctoritates. Gregorius. Gravius peccat qui Christum in celo regnantem contempnat … Darunter Verse und Sentenzen: Walther I 2350, Walther II 6888 a, Walther II 2935 (hier abweichend: … rixatur verbis)., Walther II 33028, Walther II 33264 (abweichend: pervertunt hominem luxuriamque ). Nicht bei Walther: Hic fratrum est mos … Federproben.


Abgekürzt zitierte Literatur

Glorieux P. Glorieux, Répertoire des maîtres en théologie de Paris au XIIIe siècle, 2 Bde., Paris 1933 und 1934 (Études de philosophie médiévale 17, 18)
GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke, Bd. 1–, Leipzig 1925–1938, Stuttgart 1978–
Lehmann P. Lehmann, Mitteilungen aus Handschriften IV. München 1933 (Sitzungsberichte d. Bayer. Akad. d. Wiss. Philos.-Hist. Kl., 1933 H. 9)
Piccard G. Piccard, Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart, Bd. 1–17, Stuttgart 1961–1997 (Veröffentlichungen der Staatlichen Archivverwaltung Baden-Württemberg. Sonderreihe Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart 1–17)
Shooner Thomas de Aquino H. V. Shooner, Codices manuscripti operum Thomae de Aquino, Bd. 2, Rom 1973 (Editores operum sancti Thomae de Aquino 3)
Walther I H. Walther, Initia carminum ac versuum medii aevi posterioris Latinorum, Göttingen 1959 (Carmina medii aevi posterioris Latina 1)
Walther II H. Walther, Proverbia sententiaeque Latinitatis medii aevi, Bd. 1–6; P. G. Schmidt, Proverbia sententiaeque Latinitatis medii aevi. Nova series, Bd. 7–9, Göttingen 1963–1986 (Carmina medii aevi posterioris Latina 2,1–9)

Korrekturen, Ergänzungen:
  • Normdaten ergänzt oder korrigiert. (schassan, 2015-09-07)

Beschreibung konvertiert im Rahmen des Projektes Digitalisierung der mittelalterlichen Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg.
Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)