SYMBOLA AVREÆ MENSÆ DVODECIM NATIONVM. HOC EST, HERMÆA SEV MERCVRII FESTA ab Heroibus duodenis ſelectis, artis Chymicæ vſu, ſa- pientia & authoritate Paribvs celebrata, ad Pyrg??? polynicen ſeu Aduerſarium illum tot annis cactabundum, virgini CHEMIÆ

• Iniuriam argumentis tam vitioſis, quàm conuitiis argu- tis inferentem, confundendum & exarmandum, Ar- tifices verò optimè de ea meritos ſuo honori & famæ reſtituendum,
• Vbi & artis continuatio & veritas inuicta 36. rationibus, & experientia libriſque authorum plus quam trecen- tis demonſtratur,
• Opus, vt Chemiæ, ſic omnibus aliis Antiquitatis & re- rum ſcitu digniſſimarum porcupidis, vtiliſſimum, 12. libris explicatum & traditum, figuris cupro inciſis paſſim adiectis,

Avthore MICHAELE MAIERO COMITE Imperialis Conſiſtorii, Nobili, Exempto, Med. Doct. P. C. olim Aulico Cæſ.

FRANCOFVRTI Typis Antonij Hummij, im penſis Lucæ Iennis. M. DC. XVII.

ILLVSTRISSIMO ET GENEROSISSIMO S. R. Imp. Comiti Ac Domino DN. ERNESTO, COMITI HOLSATIÆ, SCHAVM- bvrgi ac Sternberk, Domino in Gehmen &c. D. D. D. MICHAEL MAIERVS, COMES PALATII Cæſar. Nobil. Exemptus, Phil. ac Med. D. P. C.

S Ocrates Philoſophus, Comes illu- ſtriſſime, iudicio oraculi Delphici, totiuſq́; Græciæ ſapientiſſimus habitus, hoc vnicum ſe ſcire profitebatur, Quod nihil ſciret: Et Heracletus veritatem in ſubterraneis ſepultam clauſtris detineriaiebat, vnde valdè difficile ſit eam emergere, niſi à patre, hoc eſt, Tempore tandem re- ueletur et eruatur: Qui duo excellentiſſimi viri, quam [ID00006] uis in cæteris juæ doctrinæ theorematis minimè conuene- rint, tamen hac parte diuerſis dictis, at iiſdem ſententiis valde ſunt vnanimes; Nempe humanæ mentis imbecillita- tem eſſe tantam, vt ad vera Entia, prout ſunt, non niſi ra- riſſimè penetrare valeat, at plærumque vmbras pro ſolido corpore, inſtar Æſopici canis, captet & circumgeſtet: Hinc illæ in vnâ eâdemq; re animorum ſententiarumq; diuerſi- tates: Hinc tot ſectæ in omnibus diſciplinis, quæ iterum in infinitas opiniones diſcinduntur & ab inuicem à Verita- tis vnitate ſeparan tur: Hinc tot ſomnia vigilantium & phantaſmata ſcripturientium: Quicquid vnus pro indu- bitato ſtatuit, id alter eludit, et econtra: Quæ huic veri- tas ipſa nuda et plana credita est, vix alteri veſtigi- um veritatis, nedum faciem, referre videtur: Horum o- mnium cauſam vt alter philoſophorum dictorum optime expreſſit, ſic primus effectum in ſe ingenue agnouit. Accedit ad rerum ipſarum obſcuritate̅ et veſtem tenebroſam, qua veritas tegitur, glaucoma oculorum mentis et linguæ va- rietas: Hæc n. duo cum ſecundu̅ ſoli ac poli depreſſione̅ aut eleuatione̅ pertotum terrarum orbem lo̅ge inter ſe differa̅t, hinc factum, vt oculis velnimis craſſis vel alio colore im- butis, in tenebris latentem veritatem non videant, at vi- dere fe exiſtiment, quemadmodum ſenes quida̅ hoc vitio la- borantes quid pro quo accipiunt; Aut linguæ alienæ igno- rantia, alterum aliter, qua̅ ille vult, intelligat: Inde accidit vt inſtar fagittariorum feram in denſis dumetis latentem [ID00007] ſcientium, at non quo puncto loci, ab omnibus lateribus ſa- gittis impetant, rariſſimi autem ſtringant aut vulnerent. Vnicum vero in his ſublunaribus ſeſe offert, quod cum om- nibus omnium ætatum & locorum philoſophantibus ab- ſtruſiſſimum & quaſi non ens, videatur, indignumq; in- dagatione, tamen ſi bene conſideretur, ab innumeris, non in ſuperficie hærentibus, ſed in profundum rei penetranti- bus, veluti punctum aliquod immobile, notatu̅ oculis, per- ceptum mente, & linguæ idiomatis diuerſiſſimis, quamuis ſub tropis & figuris, plus millies expreſſum; idq; Svbie- ctvm Chemiæ habetur: In hoc enim, omnibus alijs i- gnorantibus excluſis concordant omnium ætatum, etiam antiquiſſimi, philoſophi, & in præcipuis ſuis allegorijs & fictionibus primi poetæ; Omnium nationum populi diffe- rentes ingenijs, linguis, moribus, religione, legibus & alijs vitæ inſtitutis; Imo omnium locorum ſapientes, non ſolum tot regnorum Europæ, ſed & Africæ & Aſiæ: Quod cum perpenderim, atque hinc, circa Chemicam veritatem, om- nium, quotquot extant ſcientiarum cupidi, capaces aut rudes, vota in binas ſententias diuidi animaduerterim, ab vna parte Chemiæ deditos et fauentes præcipuarum natio- num duodecim; quæ fuerunt in promptu, tanquam Apol- linem quenda̅; ab altera eidem contradicentes, quorum eſt promiſcua et maior multitudo, veluti Pana, conſtitui; Aquo cum Apollo toties ad certamen cantus prouocatus ſit, hoc eſt, Chemia, eiq; addicti ab ignaris et ſtolidis, Pa [ID00008] ni, hirſuto, brutisque pedibus & capite cornuto, non diſſi- milibus, contumelijs & dicterijs agitati, non potui præte- rire, quin tandem eos ab vtraq; parte committerem, vt de victoria non tam dulcedinis cantus, quam Veritatis ex- primendæ gratia, dimicarent: Hæc inſtituti mei ratio cum nulli ingenuo no̅ laudabilis eſſe poſſit, ſiquidem dici ſoleat: Amicus Socrates, Amicus Plato, veritas magis ami- ca, in eam redegi formam, quæ tot nationibus earumq; de- cretis ordine producendis, inprimis conueniret, nempe vt ad Menſam, ob philoſophorum dignitatem & artem vo- citatam Auream, collocarentur, ac ſinguli cum ſuis congen- tilibus ſtipati Aduerſarium, nempe Pyrgopolynicen, à præ- dictis omnibus ſubdelegatum, expectarent & exciperent pugnantem, rationibusq; fir mis conuincerent. Cum itaq; Illuſtriſſime Comes, inprimis neceſſarium ſit, vt in tam inſigni & hactenus inaudito Philoſophorum omniu̅ æta- tum & nationum conuentu velitationeq; Arbiter aliquis præclarus, ſplendore generis, iuſtitia, iudicio & ingenio à Muſis non auerſo, quem vtræque partes non reformident, ſed lubentes agnoſcant, eique ſe ſubijciant, ſtatuatur, hoc conſilio, nullum equidem Tua Celſitudine digniorem, il- luſtriorem, ac omnib. virtutibus ac dotib, animi, corporis, fortunæq; magis inſignitum, reperire potui; Quippe quæ in Sacro Rom. Imper. inter antiquiores domus illu- ſtriſſimaslocum ampliſſimum, nec non ditionem, obtineat; Deinde cum ta̅ ante paucos annos in Celſ. Tuæ regione eſ [ID00009] ſem, eiq; mea ſeruitia qualiacunq;, data occaſione, tanqua̅ in tranſitu, coram D. D. Cancellarijs, Medicoque, vigilan- tiſſimis Bo k elburgiofferrem, quæ nec ingrata eidem fuiſſe intellexi, hinc non præterire potui, quin hæc Symbola aureæ Menſæ 12. nationum, opus licet ſub manu languida mihi natum, tamen multis perutile & acceptum futurum, Celſ. Tuæ, (cui, prout politiſſimis & precioſiſſimis quibuſq; reb. præ omnibus delectatur, vtinam ſat comptum & politum videretur) dedicarem, tranſmitterem & inſinuarem Ma- gna eſt inſuper Celſ. Tuæ in literatorum ordinem lite- raſq; propenſio, vt non iniuria Chemiæ propugnatores philoſophi talem & tantum ſibi Tutorem, præ vi & in- iuria quacunque ſeſe defenſurum, gratulentur. Nec vero laborem hunc meum tanti æſtimo, quaſi dignus ſit, vt tan- to Comiti merito offerri debeat, at quia Celſitudini Tuæ ea eſt innata Clementia, inque ſtudia fauor propitius, vt minutiora et iam literatorum ſchediaſmata non negligat, ſed vultu manuque beneuola recipiat, oculis menteq́; cu- rioſa perluſtret et euoluat, hinc audaculus Tuæ Celſitu- dinis nomen præſcripſi meis pagellis: Quod vt clementi accipiat animo, precibus, queis poſſum contendo maxi- mis. C???lſitudo Tua me ſemper ſibi adſeruitia paratiſſi- mum habebit, quam Deo Opt. Max. Commendatam ve- lim. Dabam Francoſ urti cis Mœnum, menſe Decembri. Anno 1616. Tres schola, tres coe sar titvlos de dit; hæc mihi restant Posse bene in christo vivere posse mori. Michael maiervs comes imperialis con sistorii etc: philosoph: et medicinarvm doctor. p. c. c. nobil: exemptvs for: olim medicvs cæs: etc:

IN INSIGNIA ET TI- TVLOS MAGNIFICI ET NO- bilissimi Viri, Domini MICHAELIS MAIERI COMITIS PALATINI, EQVITIS, Exempti, Phil. Et Med. Doctoris, P. L. & Cæſar. Maieſt. quondam Medici.

• SIc, Maiere, ſuos tibi cum Natura receſſus
• Pandat, & immerſum gurgite quicquid habet.
• Cum tibi Pegaſides faueant, dederit́ medendi
• Et reliquas artes Delius ipſe ſuas.
• Quid mirum Diui fueris quod cura Rudolphi,
• Sis in amore Ducum, Dux ſacer Aonidum?
• Perge velut magni Iouis armiger ales, inertem
• Bufonem gelida tollere victor humo.
• Sic ea, quæ clypeum decorat premit patentem
• Frons galeam, æterno flore ſuperſtes erit.
• Petrus Finxius Med. D.

Ad eiuſdem Inſignia.

• Quid Iouis eſt ales, Maiere, per æthera tranans?
• Num ſic mente cluis, num cluis ingenio?
• Altiuolans patulo Rex eſt Aquila orbe volûcrum:
• Sic tumente cluis, ſic cluis ingenio?
• Bufo quid in terra repens cum torque figurat?
• Ad mentem informas corpus & ingenium:
• Arte vires, terno́ gradu decoraris ab arte:
• Hinc Lavrvs Triplex, hinc Diadema duplex.
• Atro felle caret, nec roſtro lædit adunco
• Turtur, ab augurio qui tuus, extat auis.
• Hæc ſunt Maieri laudata inſignia, viuax
• Nobilitat virtus & bona fama virum.
• M. Petrus Ailberus Olſnitio-Variſcus P. L. Cæſar:

Aliud in eademinſignia.

• Quid ſibi vult Aquila & Bufo? illa volans ſuperaſtra,
• Ille at humi repens? Virtutem ad Numina euntem
• Vult illa humanæ ſpernantem ponderafæcis.
• Bufo homini ſimile eſt bruto, terram tenenti,
• Qui ratione carens ſupra locat infera cœlum,
• Alite ni vectus Iouis æthera tendit ad aureum,
• Vt, Maiere, vehit te trans cœleſtia virtus
• Omnia turtureo & te Diui pectore donant.
• Nomen & in terris vernat ceu ſplendida laurus,
• Donec celſa petat cœli laquearia laurus.
• Hinc geminis clares galeis Diuûm́ hominum
• Armis, corda etiam Diuûm hominum mereris.
• M. Samuel Rulingius P. L. C.

In eadem inſignia.

• O Maiere inter Comites es nomen adeptus,
• Aula Palatinum te Laterana vocat.

• Quippe quod inſigni (mirum) virtute coruſces,
• Ac ſimilem poſſis vix bene habere tui:
• Ecce tibi Cæſar donauit ſplendida ſigna,
• Quæ quicquam arcani conuenienter habent.
• Nam velut ad ſolem volitat pernix Iouis ales
• Inſpicit in radios luminis at́ acie:
• Haud aliter mentis ſcrutaris acumine pernix
• Myſtica naturæ, quæ latuere diu.
• Sicut & in bufone vides telluris amante???
• Qui niſi tollatur, repit, vt ante, ſolo:
• Sic niſi quem virtus tollat, mortalia curat
• Ac terrena ſolet quærere bufo velut.
• Quid geminæ Galeæ? claris virtutibus ortæ,
• Tu ſiquidem duplici nobilitate micas.
• Quod ſupereſt iſtis inſignibus vtere felix,
• Lauriger ac titulum nobilitatis habe.
• Iohannes Cnorrius Mittenvvaldenſis P. L. C.

EPIGRAMMA AVTHORIS.

• VNum opus vnanimes primæuo tempore gentes
• Dicitur in varios diſtribuiſſe ſonos:
• Scilicet hoc fuerat, Babylonica vertice turris
• Dum foret ætherijs æquiparanda polis.
• Mentis vt inſanæ lueret pro crimine lingua,
• Hei mihi, diuerſos quam tulit illa modos.
• Non audita prius gens hic idiomata fudit,
• Frater & hic fratri barbara verba dedit.
• Non lapis hic lapis eſt, liceat res vna videri
• Poſſit, at ambiguas cepit habere notas.
• Nulla fuit populis concordia mentis & oris,
• Senſa animi quiuis non potuêre loqui.

• Intellexit enim, quod noluit alter, & vnus
• Quod voluit dicens, alter id eſſe negat.
• Vnum opus en priſcis hæc vſ́ ad tempora ſeclis
• Conſona diffuſis gentibus ora dedit.
• Hoc equidem fuerat, Moles ad ſydera cœli
• Chemiæ varijs ædificata ſophis:
• Mentis vt arguta caperet dictamina lingua,
• Sit licet alternis hæc variata ſonis.
• Hic populi incipiunt ſe intellexiſſe loquendo,
• Quamuis non vno dent ſua verba modo.
• Hic lapis huic lapis eſt, liceat nil tale feratur,
• Vnanimes rebus ſunt & amore pares.
• Omnis in hoc totiredijt concordia mundo,
• Alterius mentem quilibet vt eapiat.
• Vna equidem res eſt, milleno nomine quamuis
• Dicatur, varijs ſit́ eoquenda focis.
• Singuli in hac vna Græci, Mauri & Hebræi
• Conueniunt, miris ſe ſociant́ tropis.
• Arcis in excelſo tantæ ſe culmine Virgo
• Abdidit, AEgypti Chemia diues opum.
• Filia quæ fertur Sapientûm natacerebro,
• Edita ceu Pallas creditur eſſe Ioui:
• Dextera cuius habet medicamina certa ſalutis,
• Diuitias numeris abſ́ ſiniſtra gerit.
• Cui non pro tantâ ſit amor bella horrida, bella,
• Virgine Regina dite ciere manu?
• Cui non ſit volupe in patrijs occumbere campis,
• Si quod amet, tanta dote ſuperſtes erit?
• Crede mihi, non eſt vir, at imbelliſſimus ille,
• Fœmineo qui non pro grege bella ſubit.
• Ergo animis aude validis Heroica turba,
• Pro te pugnat amor, caſta́ virgo tibi.

Aliud eiuſdem.

• AVrea Saturno ſub Rege peracta feruntur
• Secula, ſi meruit fabula priſca fidem.
• Tum Pax orbe fuit toto celebrata, nec vllus
• Martis honos, degit tum lupus inter oues:
• Nec gladiis, nec vomeribus fuit vſus aduncis,
• Omnia cum tellus ſemina ſponte daret.
• Singula quin flauo fulſerunt arua metallo,
• Eſt́ fauiſſa cauis crebra reperta locis.
• Tum quoque vixerunt clari pietate ſenatus
• Turba virûm ſequitur quos ſchola docta ſophos.
• Omnibus vna fuit reuerentia Numinis, at non
• Lingua, nec vnius gens genuina ſoli.
• Arte ſuper terris noti, ſcriptis́ per orbem
• Scilicet æternum promeruere decus:
• Illorum nullis obliuio nomina ſeclis
• Deleat, omniuorâ quæ ſine morte virent.
• Inde mihi ſancta cum religione colantur,
• Et vigeant faſt is intemerata meis.
• Saluete Heroes, Hermetica corda, per æuune
• Palladiâ illuſtres arte valete ſenes.

Præfatio ad Lectorem.

QVotieſcun candide lector, illius Maioricani Philoſophi, acerrimi naturæ indagatoris, co̅ſidera- rim ſententiam, quam Theorica Teſtamenti pro concluſione refert in hunc modum: Qvi ad tale temperamentvm venerit, dignus erit vt ad Mensam dvodlcim parivm collocetur, recordatus ſum antiquæ conſuetudinis, quâ viri Martiâ virtute, bellicâ gloriâ inſignes & veluti pares, ad Menſam Auream, hoc eſt, aureis Vtenſilibus, poculis & patinis magnificentiſſimè inſtructam ſoliti ſunt diſcumbere, quemadmo- ( L. Veri Ro mani men- ſa. ) dum antiquitus apud Romanos L. Verus è Syria reuerſus Ro- mam, celebrauit cœnam ad quam duodecim tantum con- uiuæ admiſſi ſunt, & impenſa centum & quinquaginta millia coronatorum: Donauit enim couuiuis omnes fa- mulos cœnæ inſeruientes, vaſa aurea & argentea, lectos, periſtromata & reliquum conuiuij apparatum: Paulo autem ante noſtram ætatem tale quid ſæpiſſimè (in cæteras gentes taceam) in Germanorum Torneamentis & proauorum memoriâ in ( Vlric??? à Iungingen. A. C. 1410.) Boruſſia à quodam Teutonici ordinis magiſtro honorificen- tiſſimè factitatum animaduertimus. Hoc enim veluti brabeion vir- tutis & paludamentum honoris Martialis, vt omni æuo ſemper lau- dabile extitit ita huic nationi imprimis vtile inuentum fuit, cum nobilitatem armis deditam in vir tuoſis factis & præclaris facinori- bus adeò animarit, vt quamplurimi vitam ſibi acerbam putarent, ſi [ID00017] non rebus neagnifice geſtis, ſpreto omni periculo incumberent, quò a- liquando ad tantam virtutis menſam, veluti apicem dignitatis ſum- mum, aſpirarent. Idem in Græcorum ludis variis, Olympicis, Pythiis, Iſthmiis & Nemeis propoſitum fuiſſe apparet, ad quos o- lim iuuentus Græciæ confluxit tanto ſtudio, vt non abſ́ cauſa Xer- xes admiratus fuerit, tantum operæ & laboris pro quernea vel popu- lea fronde impenſum, quantum fortè pro diademate aureo: Nec n. vi- ctori Olympico portæ capiendo ſat amplæ fuerunt, quippe qui per diru- tos muros in patriam, ab omnibus honorificentiſſimèacceptus, ingre- ( Romanoru̅ coronæ. ) deretur: Vt Romanoru̅ coronas Triu̅phales, Murales, Nauticas, Ciui- cas & alias hic prætereamus, quib illi ad tantu̅ Imperij faſtigiu̅, dum virtuti præmium, vitio pœnam ſtatuerint, euecti ſunt. Quicquidn. à laudabili b. laudatur, id augeri, quod co̅te̅nitur, id decrementum pati ſolet: Vt ita virtus quotidie accreſcat, encomium ſui poſtulat, ſcelera verò vt extirpentur, infamia̅ meruerunt. Quod ſi verò contrarium eueniat tu̅ vt virtus ferè omnis extinguatur, vitiu̅ effloreſcat, ne- ceſſum eſt. Huic no̅ abſimile noſtro ſeculo co̅tingere no̅ ſolum in mili- tia & caſtris Martialibus, ſed etia̅ Palladijs & humaniorib. artibus,( Artis Chy- micæ digni- tas. ) maxime dolendu̅ eſt: Inter has nil arcanius, ſublimius & laudabilius Chemiâ, vtpote, quæ de prophanis loque̅do, ſit ars artiu̅ & ſcie̅tia ſcie̅- tiaru̅, que̅admodum no̅ ex vulgo deceptorum Alchymiſtaru̅ qui ne li- tera̅ eius capiunt, ſed ex lo̅ga omnis ſeculi doctiſſimorum, in́ reliꝗs ſcie̅tiis alias clariſſimoru̅ viroru̅ ſerie co̅ſtat, qui ea̅lo̅go te̅pore inue- ſtigaru̅t, inueſtigata̅ tande̅ obtinuerunt obtenta̅ ſcriptis ſuis partim, partim manuu̅ labore, poſteris atteſtata̅ reliqueru̅t. Nihilominus in- ue̅ti ſunt qua̅plurimi, qui artem ipsa̅, no̅ arte̅, eius artifices, homines leuiſſimos, vanos & ſubdolos proclame̅t, no̅ alia̅ ob cauſam, qua̅ quod ( Chemia de- trectatores. ) ipſi arbitri non videant aut intelligant, quomodo ea ars vera eſſe, h. e. quod no̅ perſpicia̅t quomodo per arte̅ naturale opus, aut per naturam artificiale promoueri, poſſit: Verum his immaturis Donorum Dei æ- ſtimatoribus virgulam cenſoriam nimis præcocis iudicij adem- ptam velim: Non enim diſcuntur artes occultæ conuitiis, iniuriis [ID00018] & calumniis in artifices congeſtis, ſed laboribus, ſumptibus & ſtudiis diu noctuque continuatis, quibus tamen niſi gratuita ſummi largito- nis benignitas affluat, nec vi, nec audacia, nec ingenij calliditate (Artifices Chymici laudibus & ho noribus digni, cur. ) quicquam operæ precio dignum acquiritur: Si ſane, prout meritus quis eſt de Repub aut literatura, præmium recipere debeat, non illi tot & tanti viri calumniis aut dicteriis, ſedencomiis & honorificis titu- lis proſeque̅di ſunt, qui quæ ipſi pro ſe ſolis inuenerint & elaborarint, poſteritati tamen non incognita eſſe voluerint, licet non tam indi- gnis, indoctis & duræ ceruicis, quam intelligentibus Adæ filiis & docilibus. Quod ſi vero quam plurimi illorum ſcriptis ad literam velſenſum à natura alienum detortis, decip iantur, ipſi ſuimet erro- ris cauſa fuerunt, cum ſæpius inculcari ab artificibus audiant, non ni- ſi doctiſſimos, acuti ingenij, optimæ intelligentiæ, conſtantis volunta- tis, patientes laborum, vigiliarum & ſtudiorum, verè philoſophos, (Chymici non cauſa aliorum er- rorum. ) non idiotas aut vulgariter doctos, ſat diuites, non extreme pauperes, adepulas Menſæ philoſophicæ inuitari; præter quos ſi alius adcur- rerit & non de appoſitis quid guſtauerit, id ipſius temeritati aſſcri- bendum fore: Interim meam in credendo facilitatem vt excuſare nequeo qui cum innumeris alijs, tam doctis quam indoctis, idoneis, quam inidoneis, viam communium errorum, in nullo mihi diffidens ingreſſus, ſic nec experientiam in hiſce tam raris atteſtari cupio: tan- tum mihi inter cætera quætractaui, experientiæ acceſſit, vt de illis, quæ ſunt extra Aulam Chemiæ liberius dijudicare præſumam, qualia ſunt, quæ hoc tractatu continentur: Quæ intra Ilij muros ge- runtur, de his mortu i audiantur conſiliarij, vt pote omni exceptione maiores teſtes, fidiſſimi & oculati, quorum vnus plus valet, vt Co- micus ait quam auriti decem: Hi etſi ſua innocentia & vitæ puritate freti cum iam humanum gloriolæ & lucelli, qui viuos plærumque excruciat, affectum exuerint & ad locum omnibus mortalibus com- munem conceßerint, alienis nec vituperijs ſupprimi, nec laudibus e- uehi valeant, ita vt detrectatorum minas & calumnias floccifaci- ant, noſtram verò commendationem & quaſi in integrum reſtitu [ID00019] tionem vix deſiderent; tamen, ne velut ingrati muli, matrem, quæ ( Quæ eauſa motiua hu- ius ſcripti. ) lacte ſapientiæ nos enutriuit, calcitrando petamus, aut ab aliis peti admittamus, in didactri vicem, hanc gratiam illis referimus, vti, quantum in nobis fuerit, à canum latratibus, viperarum linguis & nequiſſimorum hominum manibus manes illorum liberemus & de- ( Quatuor hoc ſcripti genere obti- neri. 1.) fendamus, quod hocſcripti genere nos aſſecuturos ſperamus; quo qua- tuor, niſi fallor, vna fidelia parietes tingemus: Primo enim Che- miæ veræ antiquitatem, nec non authoritatem & continuam ſeri- emperque tot ſecula, nationes, gentes & linguas propagationem hic inſinuabimus, quo aduerſarij, ſi modo non omni iudicio deſtitu- antur, facilè eneruari & conuinci, aut ad minus, emolliri poterunt, vt mitiorem (non adeò capitalem) de re Chymica eiuſque authori- bus forte dicturi ſint. Secundo, Authores ipſos legitimos & ve- (2.) ros Chemiætam antiquos quàm recentiores cum ſuis ſuffraganeis à calumnijs maledicorum & ſugillationibus inuidorum eripiemus & aptimæ ſuæ famæ gloriæ & honori reſtituemus, quod inprimis fieri decuit. Tertio, aduerſariorum ſpicula plumbea & nimis obtuſa ini- (3.) pſorum ceruices retorquebimus, hoc eſt, fallacias eorum & argutias in ratiocinando illegitimas domum ipſis reportandas indicabimus. Quarto affirmatiuam pro Chemica veritate partem, quantum (4.) licet & ſufficit, defendendam nobis ſumemus, ne ſcilicet fruſtrà ab illis irritati videamur, chalybeam, aut certe minitantem ictus, aciem inferendo. Ex quibus apparebit illis emeritis veteranis aut potius veteratoribus & veterinarijs, qui adeò ante pugnam victoriam,(Chemiam nondum de- bellatam, aut ſeſſum- datam. ) ante hoſtem viſum, triumphum cecinerunt, nondum eſſe Chemi- miam virginem illam puram & innocuam, in Arce ſua mu- nitiſſima latentem, proſtratam, peſſumdatam aut penitus è me- dio ſublatam, ita vt nunquam (veluti iactant) vires recuperare poſſit, ſed potius ridendam fore bis ſenum veſaniam, qui cum ex ( Chemiam Reginam eſſe artium. ) bello Chymico profugi, dum in fuga ſunt, ſe hoſtem proſtraſſe glorian- tur, riſu omnium digniſſimi: Econtra vero Chemiam, quæ va [ID00020] na habita eſt illis, veriſſimam, quæ vilis, nobiliſſimam, quæ proſti- bulum vulgi, caſtiſſimam, quæ abiecta, Reginam omnium artium reuera exiſtere; ante cuius aulæ veſtibulum hanc Menſam ( Pyrgopoly- nices com- munu ho- ſtis Chemiæ aliorum ſubdelega- tus. ) Auream duodecim Paribus paratam, & ab ijs cum ho- ſte Pyrgopolynice (qui vno eodemque tempore, vt ex Plautina Comœdia patet, omnes artifices Chemicos ante ter mille annos in Europa, Aſia & Africa, huc vſque viuentes, in centenis diuerſis pro- uincijs, tantis à ſe inuicem temporis & loci ſpacijs remotos, vno, ſi dijs placet, ictu, capite truncauit) velitationem inſtitutam fuiſſe præ- ſupponimus, eam ob cauſam, quod hoſti adita Chemiæ intrare, vt nec peregrino, liceat: Cum optimus ille Bonus Ferrarienſis probet, quod ars Chymica neque rationibus ſatis probari, neque etiam diſ- putationibus labefactari poſſit, Et quod argumenta ferè omnia, quæ contra eam adducuntur, non aliunde procedant, quam ex ignoran- (Aduerſarii conuitin. ) tia eorum, quæ in arte fiunt: Aduerſarius virginem negat, hi de- monſtrant: ille omnibus vitijs naturæ & morum maculatam, hi puram & caſtam aſſerunt: Ille pauperem, hi diuitem declarant: Ille inermem, impotentem & fallacem, hi contra dicunt: Quid mul- tis? Lis vtrobique agitur anceps & varia, non gladiis, at linguis, non pugione, ſedratione; Nec Arbiter, qui dirimat, interuenit: Aduerſarius prouocat ad adoculatam manifeſtationem, vt ſeſe qualis & quanta ſit Chemia, publicè oſtendat, nudam palpan- dam omnibus præbeat, potentiam & diuitias aliaſque dotes edoceat, modum, quo hæc obtinuit & poſſideat, non abſcondat, ſed ſingula ſua bona & dona reuelet: Et ſane hæc eſſet commodißima via Pyr- gopolynici roſtrum (vt olim Lullio ab Arnoldo accidit) obſtruen- (Cauſæ, cur Chemta virgo non palam con- uenienda, aut preſti tue??? da ad ) di, Experientia facta manuali ſæpius repetita & additis ratio- nibus tantæ operationis clariſſimis, niſi cauſæ eſſent grauiſſimæ, quæ prohibeant virginem Chemiam ſeſe vulgo propalare & pro- ſtituere. Nam primo parcendum eſt ſexus imbecillitati, virgi- neæ́ caſtitati. Secu̅do no̅ eſt ſat tutu̅, Regina̅ ex acre ſua alias inac [ID00021] ceſſa prodire, ſeſe nudam & capiendam aduerſario obferre: quod ſæ- pe vſu veniſſe obſeruatum eſt, niſi cautiſſime in his proſpiciatur æquis obſidibus: At qui obſides Reginæ tantæ æquiualere poſſent? Tertio tantus ſpectatorum & otioſorum concurſus contingeret, vt hinc vi- tæ periculum ſi non immineret virgini, tamen damna quamplurima impendere viderentur, quæ rationalis quicunque facile ex ſeipſo per- ( Aduerſa- rius ſit in- credul???. ) ſpiciet Vnde tutius exiſtimatum eſt, vnum Pyrgopolynicen ad- uerſarium & incredulum, aut ex ignorantia aut inuidia manere, quam tantam Reginam ſuis bonis exui aut ſpoliari, cum ipſius credu- (Chemiæ veritatem argumente vnice de monſtrari poſſe. ) litate. Quam enim facile eſt, demonſtrare problema aliquod geo- metricum (exempli gratia, omnem angulum acutum ſupra lineam rectam cum ſuo vicino obtuſo, eſſe duobus rectis æqualem) tam pro- cliue eſſet, Veritatem Chemiæ contra hoſtes & oſores eius de- monſtrare, patefactis omnibus illius arcanis, ſedq̅uia hæc aperire o- mnibus nefas & ſacrilegium ſit, niſi per ambages anfractus & va- rios gyros, vt nautæ aliquando ſinuant vela contra ventum oblique annitendo eo, quo volunt, hinc Chemia virgo illibata hucuſque per- (Cur arma inter epulas tractentur. ) manſit. Nec vero quis mirabitur, cur arma inter epulas, ceu mu- ſicam in luctu, miſceamus, qui conſiderabit in antiquorum conui- uijs inter epulandum gladiatores ſæpenumero commiſſos fuiſſe apud Romanos vt in Saturnalibus, quæ eadem ſunt cum Mercuria- libus inſtitutione prima & origine, apud Athenienſes vero in Mineruæ feſtis, vbi varijs armorum ludis ac telis dimicabatur: Ad- hæc noſtra ſpicula non ſunt cruenta, vt conuiuis epularum faſtidium creent, ſed Platonica potius rationis & orationis fercula, quæ quem vulnerant, inſtar Peliæ Achillis haſtæ, eundem ſanent, quem refi- ciunt pridie poſtridie quo́ afficiant: Ad quæ ſeu fercula ſeu ſpicu- la, prout quilibet ergo hanc Virginem animatus (dum illa, vt candi- da, amicitiam & inimicitiam in fronte prompta̅ gerit) omnes quot- quot ſunt arbitri huius ſeu cœnæ ſeu pugnæ, inuitamus & remitti- mus, ad illa nimirum beneuolos puellæ huius procos, ad hæc maleuolos eiuſdem oſores, vt vtrique ad Dei omnipotentis laudem, Reipublicæ [ID00022] otilitatem, proximi bonum prouehendum vnanimes conſpirent, quod faxit ille, à quo, tanquam Patre Luminum, omnia bo- na & dona deſcendunt perfecta. Amen.

SYMBOLA AVREÆ MENSÆ DVODECIM NA- TIONVM. LIBER PRIMVS.

POſt horribiles minas & grauiſſimas debac- ( Quæ cauſa & occaſio huius con- uentus Phi- loſophici. ) chationes, quas Pyrgopolynices in Che- miam Virginem, orphanam, & ab om- nibus derelictam, iam pridem effuderat (proclamans illam ſpuriam, meretri- cem, adulteram, deformem, imbellem, impoten- tem, mendacem, mendicam, inhoneſtam, imò o- mnium ſceleſtiſſimam, ſacrilegam, relegandam aut morte peſſima delendam) hæc præ dolore animi impatiens Comitia indixit omnibus, quotquot ſeſe Do- minam agnoſcerent, præſertim Senioribvs, qui ef- frenatæ illius inſaniæ reſponderent, ſeſeq́; pro virili caſtam & intactam defenderent. Conuentuitaque habito ex præcipuis noſtri Orbis nationibus, duodecim in- primis comparuerunt, ſingulæ in ſuas Tribvs d [ID00024] uiſæ, ( Nationes quæ conue- nerint. ) quarum omnium quaſi Rex & anteſigna- nus Hermes ille Ægyptius cum ſuis popularibus & confinibus extitit: Poſt hunc Hebræi, mox Græci, deinde Romani, quinto Arabes, ſexto Germani, ſepti- mo Galli, octauo Itali, nono Hiſpani, decimo Angli, vndecimo Vngari, vltimo Sarmatæ, ordine inceſſe- runt: Singulæ autem ex his gentibus primatem ſibi elegerunt, qui vnus pro omnibus ſuę Tribvs cal- culum ferret, quemadmodum aliàs in magnis eiuſ- modi concilijs ſeu comitijs fieri ſolet, vbi pluri- morum nutus & ſuffragia ad vota paucorum ele- ( Capitanei qui ſingula- rum natio- num. ) ctorum contrahuntur. Ducum verò ſeu Capita- neorum hæc fuere nomina: Poſt Hermetem dictum Ægyptium, Maria Hebræa, Democritus Græcus, Morie- nus Romanus, Auicenna Arabs, Albertus Magnus Ger- manus, Arnoldus de villa noua Gallus, Thomas Aquinas Italus, Raimundus Lullius Hiſpanus, Rocherius Bacon Anglus, Melchior Cibinenſis Vngarus, Anonymus Sarma- ta: Hi omnes cum ſuis gregarijs coniuncti haud a- ſpernandam Triariorum phalangem co̅ſtituerunt ( Hermetis o- ratio ad nationum capitaneos. ) in pomærijs Arcis Chemiæ: Quos cum Her- mes ad nutum Reginæ præſentes vidiſſet, luſtra- tionemq; ſingulorum diligentiùs inſtituiſſet, En, inquit, hæc eſt lux illa, quâ nobis decertandum eſt omni- bus cum Aduerſario Reginæ acerrimo, qui vt illi iniurio- ſus & maledicus huc vſque extitit, ſic nobis dedolandus: [ID00025] & armis, quibus adeò tumidus ſeſe effert, exuendus erit: Verum vt ſinguli ſuos in hoſtem ictus validiores animare poſſint, Mensæ Avreæ à Regina nobis, honoris gra- ( Symbola conferenda ad auream menſam. ) tiâ, inſtructæ accumbentes, Symbola conferemus, qui- bus feſta hæc, à nobis Hermæa appellata, ſolenniter celebrabimus: His dictis, conſedere pro ſuo quiſque ordine & loco, omneſque in Hermetem, veluti Regem, intenti vultum mentemq; humaniſſimè( Menſa phi- loſophica quæ & ſo- lis. ) direxerunt: Erat autem menſa hæc inſtar Orbis ro- tunda, ex duabus Hemicyclijs compacta, quarum vna ruberrimi coloris, altera niuei viſa eſt; nullam aliam ob cauſam, quam vt hoc quaſi Hieroglyphi- co Conuiuæ aſſidentes admonerentur, hos inpri- mis colores eſſe veros & legitimos, Lunæ & Solis proprios, quos Chamęleon verſipellis nullo modo imitari aut exprimere poſſit: Cum enim veritas ſimplex hiſce coloribus denotetur, hinc falſarij cæ- teros omnes induunt, hos non item. Sed vt in recen- ( Ordo quis obſeruan- dus in ſin- gulis. ) ſendis & colligendis Hermetis aliorumq́; Sym- bolis, hoc eſt, argume̅tis pro Chemia aduerſus ho- ſtem adductis, ordinem obſeruemus, Primo cuiuſq́;(1.) Primatis gentem, patriam, vitam, res geſtas, o- pera & alia huc ſpectantia, quatenus illa in noſtram cognitionem deuenerint, enarrabimus: Deinde co̅-(2.) terraneos cuique ſuos itidem Chemię addictos ad- ijciemus: Hinc aduerſarij momenta & tela Chemia̅(3.) [ID00026] (4.) oppugnantia ponderabimus: Demum reſponſa, (5.) tanquam ſcuta valida, ſingulis opponemus: Ac de- nique grauis armaturę manus ſolidiſſimas hoſti im- mittemus, hoc eſt, Syllogiſticas lanceas & frameas in iugulum eius adaptabimus, quibus etiamſi non omninò enecetur aduerſarius, (nec enim ſangui- nem profundere eſt huic conſeſſui ſolenne) tamen ſeſe petitum, ſtrictum & ſuperatum (etiamſi id perneget linguâ) mente fa- tebitur.

I. HERMETIS ÆGY- PTIORVM REGIS ET AN- tesignani Symbolvm.

SOL EST EIVS CONIVGII PATER ET alba Luna Mater, tertius ſuccedit, vt gubernator, Ignis.

PRimarium apud Auream Menſam Iocum Hermeti Ægyptio, tanquam proregi & Vicario ſuo Regia virgo Chemia depu- tauit & attribuit, vtiam antè commemora [ID00028] uimus, qui mox Feciales ſuos ad bellum hoſti Pyrgopoly- nici indicendum emiſit: At cum hic fortè in Germania ſi- ue Lotharingia, vel etiam Gallia aut Italia, aliisuè locis va- garetur, nonnihil temporis interceſſit, antequam conue- niri potuit. Interim dum ipſe aderit, nos de Hermete eiuſ- ( Hern etem non eſſe per- ſonam ficti- tiam. ) que ſequacibus nonnulla conſideratione digniſſima in medium producemus: Hermetem non eſſe perſonam fictitiam, aut, ut quidam perperam exiſtimant, ex Arabum illorum, qui Hiſpaniam aliquot abhincretro ſeculis inco- luerunt, familiâ quendam obſcuræ originis ac famæ exti- tiſſe, qui vt deceptus ſit ab aliis, ſic viciſſim alios decipere voluerit, prout aliqui calumniantur, ſed Ægyptium anti- quiſſimum Philoſophum, Triſmegiſtum à Græcis dictum ex indiciis & circumſtantiis innumeris conſtat: Huius e- nim fit ſæpiſſimè mentio in Græcorum libris longè ante illa tempora, cum primum Mahometani Hiſpaniam obti- nuerunt, imò ante ipſum Mahometem natum, vt patet ex variis locis librorum Auguſtini de ciuitate Dei, Apuleio Madaurenſi Philoſopho, Iamblicho, (quorum, vtpote E- thnicorum, hic fuit Pythagoricus, ille vero Platonicus) Suida, Fulgoſio & quamplurimis aliis: Quando autem Hermes apud Ægyptios vixerit præcisè determinari non poteſt, cum ſuperet omnem ætate̅ temporis apud Hiſto- ricos, nec quicquam ad nos de eo peruenerit, niſi ex Græ- corum monumentis, quilongo poſt ipſum vixerunt inter- ( Hermes quando vi- x???ſſe credi- tur. ) uallo: Nihilominus iudicio omnium optimè ſentientium patet, ipſum ante Pharaonum, Ægypti regum, tempora vixiſſe, circiter annum Mundi 1956. hoc eſt à diluuio 300. ante natum Chriſtum 2007. Vnde Abrahami (qui Phara- oni cuidam in Ægypto adfuit) euocationem ex Charan vrbe Meſopotamiæ 44. fereannis anteceſſit: Hoc autem tempus coincidit cum eâ ætate, quâ Oceanus, Oſiris & [ID00029] Iſis Dii Ægyptii primi (licet fabulosè) regnaſſe præſup- ponuntur, nempe ante Dynaſtiam Ægyptiorum, quâ pa- ſtores regno præeſſe inceperunt, ſecundùm Euſebii tra-( Hermetis Pater. ) ditionem Anno mundi 2139. De parentibus Hermetis æquè obſcura fama ſpargitur, niſi quod ipſepatrem ſibi Hermetem alium nominet, cui inprimis credendum erit: Nullo modo itaque verum videtur, quod C. Agrippa in quadam Epiſtola narrat, Hermetem fuiſſe nepotem Abra- hami ex Iſmaele aut aliis, ex concubinis ſuſceptis, filiis, de quibus poſt ſub Indicis Philoſophis Brachmanis dicturi ſumus. Abrahamus quidem à Chaldæis per traditionem patrum diuerſas hominique vtiliſſimas artes acceperat, in- ter quas rerum naturalium ſcientia & aſtrologica fuit do- ctrina, cuius arcana non vulgaria abſque dubio Regem Ægyptium Pharaonem docuit, cum ipſi adeſſet: Nec verò credibile eſt, Ægyptios exſeſe tot artes, quibus pòſt cele-( Hermes vn- de artes primitus acceperit. ) berrimi fuerunt, primos inueniſſe, ſed vel Hermetem; vel eius prædeceſſores à Chaldæis, ipſisque Senioribus à Sem filio Nohæ deſcendentibus, quaſi per manus traditas ac- cepiſſe: Magiâ enim naturali (quæ rebus naturalibus vti- tur, ex quarum virtute, compoſitione & temperaturâ miri- fici effectus proficiſcuntur, cum nihil aliud ſit, quam Phy- ſica Practica) excelluerunt Babylonii & Chaldæi; ac Ma- gi, teſte Ariſtotele lib. 1. de philoſophia, antiquiores fuerunt Æ- gyptiis ſapientibus: Serenus Abbas apud Caſſianum collat. 8. cap. 22. dicit doctrinam à Deo traditam de cæleſtibus & ſublunaribus rebus Adamum co̅municaſſe filio ſuo Seth (quæ erat vera Theologia, Aſtronomia, Phyſica & cogni- tio rerum omnium proprietatum & naturarum) qui eam conſeruauit incorruptam, donec filii Dei (vt ait ſcriptura) mixti ſunt cum filiabus hominum, hoc eſt, cum poſteris Cain: Tunc exiis orta propago ſacrilega, quæ iam à Deo [ID00030] defecerat, inſtinctu Dæmonum ſalubrem hanc doctri- nam in ſuperſtitiones Magicas & artes noxias conuertit, ſucceſſuque temporis vſque adeò accreuit in peius, vt omnis ſcopus huius artis (Magiæ ſcilicet naturalis) re- motiſſimus eſſet à cultu diuino. Cham autem (qui Zoroaſtres Bactrianorum rex creditur) cum patre Noa & fratribus diluuio ſeruatus, antè inundationem Magiæ ar- tem, & ſeptem alias liberales artes quatuordecim colum- nis inſcripſit, ſeptem æneis & ſeptem lateritiis, contra du- plex orbis excidium, quod præuiderat, vnum per aquas, al- terum per ignem, atque ita ſeminium tam malarum, quam bonarum ſcientiarum tranſmiſit ad poſteros. Idem Zoroaſtres, vt tradit author Scholaſticæ hiſtoriæ, ſcripſit vicies centum millia verſuum, in quos Hermippus com- mentatus eſt, at quos Ninus maiori ex parte combuſſit, vtpote de Magica illicita ſcriptos: Sic Magicas artes tàm illicitas, quàm licitas, quoque ante diluuium viguiſſe idem Serenus Abbas antedicto loco teſtatur. Vnde percipitur Aegyptios, qui gloriantur ſeſe per 20. millia annorum a- ſtronomiæ notitiam habuiſſe, maximè falli ſuis perſua- ſionibus, cum primitùs eam ab Abrahamo, aut Nohæ ne- potibus, vt fortè pleraſque alias artes ſub Magia Naturali ſeu phyſica comprehenſas, acceperint. Bernhardus comes, vir grauis, ex aliorum coniecturis Hermetem coæuum Moſi & Aaroni facit, dum inquit: Vixiſſe fertur ante legem & poſt, quo tempore multi ſapientes viri vixerunt. ( Quod Her- mes longe ante Moſis ætotem vi- xerit. ) Verùm nos Hermetem his longè antiquiorem ſtatui- mus: Quia Moſis æuo Ægyptus iamdiu floruerat his arti- bus, quod patet ex diuitiis & luxuria Regum, qui Pyrami- des iam ante extruxerant, aliaq; ſtupenda opera, quorum meminimus lib. 1. Hieroglyph. AEgyptio-Græcor: perfecerant, ad quæ Iſraelitarum ſeruili operâ vtebantur, vt notum eſt [ID00031] ex ſacra hiſtoria. Ad hæc Apim, Oſirim, Iſim & reliqua nu- mina tunc ante multa ſecula coluerant: Vnde Iſraelitæ in abſentia Moſis, cum in deſerto viuerent, ad hunc Apidis colendi ritum, quem in Ægypto viderant & obſeruârant, Aaronis conceſſu reuertebantur, facto idolo aurei vituli ſeu Apidis (Apis enim linguâ Ægyptiâ bouem ſignificat) quod deinde Moſes reuerſus ex monte Sinai confregit & combuſſit in cineres, quos populo Iſraelitico in potu bi- bendos propinauit.Cum vero demonſtrauerimus in dictis Hieroglyphicis, cultum Ægyptiorum ſacrorum cum arte Chymica, quæ in templo Vulcani (vbi Apis alebatur in aureis cubilibus,) exercebatur, ſemper coniunctum fuiſſe, imo in eius artis occultiſſimæ gratiam introductum, inde patet, quod cau- ſa, vtpote Chemiæ tractatio & hinc proueniens Medicina arcaniſſima, prior fuerit ſuo effecto ſeu conſequente, hoc eſt, Religione ac operibus Ægyptiis hinc dependentibus. Palæphatus lib. 11. Mercurio ſeu Hermeti patrem Philonem aſſcribit, qui ex Proſerpina filiâ, quam in balneo conſpexe- rat, genuit hunc filium, eumque cum exponere vellet pro- pter inceſti dedecus, co̅ſuluit Mathematicum quendam, qui eo tempore famâ erat celebris propter Aſtronomicas prædictiones & vaticinia: Is Philoni patri reſpondit, pue- rum, qui ex eius filia natus erat, fore maximum & doctiſſi- mum rerum diuinarum interpretem, obtenturumque in- ter homines magnam authoritatem & potentiam: id illi ex aſtris promitti euentu certiſſimo: Pater hoc vatis reſponſo motus puerum ſeruauit & educauit, curauitque bonis li- teris & liberalibus omnibus diſciplinis inſtitui, ita vt cum tempore miraculo omnibus factus ſit, propter doctrinam & ingenii acumen. Sed hæc fabuloſa eſſe & Hermeti, ex- emplo Mahometis, afficta nemo non videt: Nec vero opus [ID00032] ( Hermetis l???bri. ) eſt illi alium patrem quærere, cum ipſe, vt dictum, Herme- tem patrem agnoſcat, non Philonem: Libros Hermetem ſcripſiſſe quam plurimos recenſet Iamblichus in libro de my- ſteriis, vbi Colvmnarvm Mercvrii mentionem fecerat in hunc modum: Principia quidem, inquit, tota vni- uerſaliauè, vt narrat Seleucus, Mercurius ipſe tradit viginti milli- bus voluminibus, vel ſicut Meneteus recenſet, tradidit volumini- bus triginta millibus, itemque ſex millibus & quingentis, atque vi- ginti quinque, & in eis perfectè omnia demonſtrauit. Idem dicit, Mercurium de Dijs AEthereis, Empyræis & cæleſtibus ſcripſiſſe, ac de Empyræis libros centum, totidemque de AEthereis, mille de ca- leſtibus compoſuiſſe: quorum permultos in Græcum Sermo- nem translatos tradit his verbis: Qui enim libri ſub Mercurij titulo circumferuntur, opiniones Mercuriales continent, etſi ſæpè Philoſophorum Græcorum ſtylo loquuntur: ſunt enim ex lingua AE- gyptia in Græcam translati à viris philoſophiæ non imperitis. Incre- dibile verò & ſupra fidem omnem poſitum videri poſſit, ab vno homine tot ſcripta edita eſſe, quæ vel ſola toti mun- do in philoſophicis ſufficerent: Sed conſiderandum eſt, virum illum omnibus numeris abſolutiſſimum hæc velut oris ſui ſacrificia Deo Creatori conſecrâſſe, hymnis & lau- dibus diuinis innumeris repleta, eumque abſque dubio de ſingulis creatis ſingulos libros, tanquam Vniuerſi paginas, ( Ex Herme- tis libris qui extent. ) conſcripſiſſe. Ex libris eius pauciſſimi adhuc ſuperſunt & ad noſtram ætatem peruenerunt, nempe Pimander, Aſcle- pius, Tractatus 7. capitulorum, & Tabula vocata Smaragdina: Aſclepium Apuleius ante ſeſquimille annos & amplius, ( Hermes cur dictus Triſ- megiſtus. ) Latinum reddidit, Pimandrum Marſilius Ficinus: Her- mes vocatur Græcis, quia interpretem Dei quaſi egerit apud homines: Trismegistvs, quia & Philoſophus & Sacerdos, & Rex maximus fuerit, primus que inuentor & inſtitutor legum A E???tiarum, vnde conſultor Iſidi re [ID00033] lictus dicitur ab Oſiride in Indias expeditionem ſuſceptu- ro: Sed alii, inter quos Suidas eſt, potius eum Triſmegiſtum dictum volunt, quia primus ex Dei Opt. Max. reuelatione Mysterivm Trinitatis Divinae inter Eth-( Hermes myſterium Trinitatis tradidit. ) nicos tradidit tam clarè, vt vix clariùs alicubi inuenia- tur: Devm Vnvm & ſolum eſſe docet Patrem, & : Quia cum vnus ſit & ſolus, nomine non eget, vt ab(‚) aliis diſcernatur: Et hunc Deum, qui ſolus eſt & Deum a-(‚) lium neminem ſuæ Diuinitatis ſocium admittit, fatetur(‚) eſſe conditorem hominis. Atque Dei huius ſummi Fi- (‚) livm vocat , quod per eum facta ſint omnia, quæ(‚) in hoc mundo creata ſunt: Et huius Filii nomen ait in-(‚) cognitum eſſe omnibus hominibus, ipſis etiam Angelis,(‚) qui Deo aſſiſtunt & eius voluntatem iuſſaque prom-(‚) ptitudine mirabili exequuntur; Myſterium tamen ge-(‚) nerationis huius filii admirantur & ſuſpiciunt, cuius(‚) nomen ore non poteſt exprimi: Idem Triſmegiſtus (vt(‚) citat Lactantius libr. 4. de vera ſapientia) fatetur Dei (‚) Summi Filivm venturum in carne, vt legitur eo li-(‚) bro, qui inſcribitur : Hunc quoque Dei filium(‚) teſtatur Hermes venturum vltimis ſeculis ad libera-(‚) tionem & ſalutem piorum. De Trinitate loquens Her-(‚) mes, vt citat eum Suidas, in ea vnam eſſe Deitatem in-(‚) quit his verbis: Fvit Lvmen Intelligens (‚) ante Lumen intelligens, & fuit ſemper Mens Men- (‚) tis lucida: Et nihil aliud fuit huius Veritas, & (‚) Spiritvs omnia continens: Extra hunc non eſt Devs, (‚) non Angelus, non eſſentia vlla alia: Omnium enim Domi- (‚) nvs eſt & Pater & Devs, omnia ſub ipſo & in ipſo (‚) ſunt. Obteſtor te Cœlum Magni Dei ſapiens opus, Obteſtor te (‚) Vocem Patris, quam locutus eſt primùm, cum om- (‚) nem Mundum formauit, obteſtor te per Vnigenitvm (‚) [ID00034] Sermonem & Patrem omnia continentem, propitius, propitius mihi eſto: Hermetis hymnos miræ pietatis circa fi- nem huius tractatus audiemus: Ex quibus conſtat, Her- meti nomen Trismegiſti non abſque cauſa datum ſiue ob multiplicem rerum diuinarum humanarumque ſcientia̅, quâ Ethnicos philoſophos omnes antecelluit, ſiue ob Tri- ( Vnde Her- metu ſapi- entia. ) nitatis myſteria, quæ ex ſingulari Dei inſpiratione om- nium primus explicauit: Huius profunda in diuinis ſapie̅- tia primitus ex intentione illius artis, quæ in Tabvla Smaragdina & in libro illo 7. capitum explicatur, ſine du- bio originem duxit, cum hæc à terreſtribus ad cæleſtia ſenſim aſcendat & intellectum aperiat, vulgoque magis admirabilis exiſtat, quam vlla alia ex ſpeculatiuis ſcientiis ſeu Metaphyſicis ſeu Mathematicis, quarum ſenſibilis ef- ( Nermetem fuiſſe Che- miæ artifi- cem & in- ſtauratore̅. Hermes ſe- cundum Chemiam Ægypti le- ges inſti- tuit. ) fectus ita non animaduertatur: Etſi vero plerique, qui Triſ- megiſti vitam aut ſcripta euoluunt, Chemiæ vix vlla̅ men- tionem faciant, omniaque ad aliam intentionem interpre- tentur: tamen ſatis patet, eum eſſe verę Chemiæ, ſi non pri- mum inuentorem, tamen inſtauratorem, ſecundum qua̅, vt dictum, Ægypti regnum reformauit & nouas leges in- ſtituit. In Aſclepio Chymicorum Deorum, hoc eſt, terre- norum, poſt cæleſtium conſiderationem, mentionem fa- cit, prout manifeſtum fiet, ſi paulo acutiùs introſpiciatur: Vbi cap. 8. Cauſam exponit, cur ſolis hominibus intelligen- tiam & diſciplinam ſuam Divinitas ſit impartiri di- gnata, dum inquit: Hominem ex animalibus cunctis de ſolaratio- ne diſciplinaque agnoſcens, per quæ vitia corporum homines auerte- re atque abalienare potuiſſent, ipſos ad intentionem ſpem́ immor- talitatis prætendit: Denique & bonum hominem, qui poſſet immor- talis eſſe, ex vtraque natura compoſuit, diuina atque mortali: Et ſic compoſitum per voluntatem Dei hominem etiam conſtitutum eſſe meliorem Dijs, qui ſunt ex ſola immortali natura formati, & omni [ID00035] bus mortalibus; propter quod homo diis cognatione coniunctus, ipſos religione & ſancta mente veneratur, dij́ etiam pro affectu huma- na omnia reſpiciunt atque cuſtodiunt: ſed de hominibus paucis iſtud dictum eſt, pia mente præditis, de vitioſis verò nihil dicendum eſt, ne ſanctiſſimus ſermo eorum contemplatione violetur. Poſt ſequenti( Dii terreni qui Herme- ti. ) capite tractat de diis terrenis in hunc modum: Et quoniam, inquit, de cognatione & conſortio hominum deorumque ſermo no- bis indicitur, poteſtatem hominis, ô Aſclepi, vimque cognoſce: Do- minus & Pater, vel (quod eſt ſummum) Devs, vt effector eſt deo- rum cæleſtium, ita homo effector eſt deorum, qui in templis ſunt, hu- mana proximitate contenti, & non ſolum illuminantur, verum et- iam illuminant, nec ſolum adeum proficit, verum etiam confirmat Deos, Miraris ô Aſclepi, an nunquid diffidis, vt multi: Aſclep. Con- fundor ô Triſmegiſte, ſed tuis verbis libenter aſſenſus, feliciſſimum hominem iudico, qui ſit tantam felicitatem conſecutus: Ac deinde, poſtquam ſtatuas ſe intelligere ac religionem interituram demonſtraſſet, addit: O AEgypte, AEgypte, religionum tuarum ſolæ ſupererunt fabulæ, & æquè incredibiles poſteris tuis, ſolaque ſu- pererunt verba lapidibus inciſa, tua pia facta narrantibus. Poſtea cap. 13. Omnium mirabilium vincit admirationem, quod homo di- uinam potuit inuenire naturam, eamque efficere; quoniam ergo pro- aui noſtri mulium errabant circa deorum rationem increduli & non animaduertentes ad cultum, religionemque diuinam, inuenerunt ar- tem, quâ deos efficerent; cui inuentæ adiunxerunt virtutem de mun- di natura conuenientem, eamque miſcentes: Et quoniam animas fa- cere non poterant, euocantes animas dæmonum vel angelorum, eas indiderunt imaginibus ſanctis, diuiniſque myſterijs, per quas ſolas idola & benefaciendi & malefaciendi vires habere potuiſſent: Et( Iſin & Oſ??? rin eſſe ter- renos dees. ) mox: Iſin vero vxorem Oſiris quam multa præſtare propitiam, quantis obeſſe ſcimus iratam? Terrenis etenim dijs atque mundanis facile eſt iraſci, vt pote, qui ſunt ab hominibus, extraque naturam facti atque compoſiti: Vnde contingit, ab AEgyptijs hæc ſancta ani [ID00036] malia nuncupari, coli́ per ſingulas ciuitates eorum animas, qui ea conſecrauêre viuentes, ita vt eorum legibus incolantur & eorum nominibus nuncupentur &c. Ac paulò poſt: Aſcl. Et horum, ô Trimegiſte, deorum, qui terreni habentur, cuiuſmodi eſt qua- ( Terrenos Deos con- ſtare herbis & lapidi- bus. ) litas? Trism. Conſtat ô Aſclepi de herbis, de lapidibus, de aromatibus, vim diuinitatis naturalem in ſe habentibus: Ac deinde: Sic deorum fictor eſt homo, & ne putes, fortuitos effe- ctus eſſe terrenorum deorum, ô Aſclepi, dij cœleſtes inhabitant ſummacæleſtia, vnuſquiſque ordinem, quem accepit complens at cuſtodiens. Hactenus Hermetis verba; quæ Diuus Au- guſtinus & alii, prout ſonant, accipientes non iniuria pro idololatria horrenda deteſtantur & reiiciunt; quibus nos hac in parte aſſentimur, cum conſtet Ægyptum idolis ab- undaſſe, ideoque Deum per Ezechielem prophetam ſuæ genti dicere: In idolis Aegypti nolite pollui. Ego Dominus Deus veſter. Vbi & de Idolum ceſſatione & eiectione, Diſper- dam, inquit, ſimulachra & ceſſare faciarre Idola de Memphi, & dux non erit amplius de terra Aegypti: Verùm cum nonnul- los videamus Hermetis verba analogicè accipere, vt cer- tum eſt de Lazarelo (qui facit idola Apoſtolos, fictorem hominem Chriſtum, virtutem inditam, Spiritum Sa̅ctum &c.) nos illa ſimiliter eodem ſenſu, ſed ad philoſophiam potiùs, quam theologiam, hoc eſt, Chemiam interpreta- bimur; idque meo iudicio longè rectiùs. De Chriſto e- nim & Apoſtolis Hermetem illa intellexiſſe nullo modo eſt veriſimile, quamuis nos ita à poſteriori intelligere poſ- ſimus; ſed hoc modo non eſſet difficile plæraque dicta & figmenta poetarum, aliorumque apud Ethnicos ſcripto- rum, ad Chriſtum detorquere; quod contra veritatem fieri neutiquam debet. Hermetem Ethnicum fuiſſe & Ægyptium in tenebris gentium educatum non inficia- mur, nihilominus ex ſcriptis eius ſatis apparet illum à Deo [ID00037] ſingulariter illuminatum fuiſſe, vt illa prophetico ſpiritu ſeu inſtinctu diuino de Deo vno, hominum, Angelo- rum & omnium creatore, Patre, Logo & Spiri- tv æterno, apertéque de Filio Dei ſcripſerit. Vn- de Socrates & Plato in Ægypto verſati hæc dogmata de Deo libris ſuis paſſim inſeruerunt, cum fide Chriſtiana( Hermetem de diuinita- te mulia piè tradidiſ- ſe. ) eo reſpectu valde conuenientia. Certum enim eſt ma- gnum illum Regem, ſacerdotem & philoſophum mente coniectaſſe multa de Omnipotenti & Æterna Dei ſub- ſtantia, quæ ſuæ diuinitatis nullum participem vel ſocium admittit, cum ſolus ſit omnium conditor; omnesque crea- turæ cum cæleſti Maieſtate collatæ, minus ſint, quam ni- hil. Quapropter rigidi illi cenſores non audiendi ſunt, qui philoſophorum antiquorum laudem ita imminuunt, ut nihil illis relinquunt, quam politicas quaſdam virtutes quæ ab omni pietate ſint alienæ. Sanè tantum gloriæ, ſi- quidem cum veritate coniuncta ſit, ſummis illis viris non eſt inuidendum. Ignaros quidem fateor illos fuiſſe aduen- tus Chriſti ſeruatoris, per quem ſolum ſalus mundo parta eſt, at nihilominus, non dubito, eos mente concepiſſe v- num Deum, qui ſolus coli vellet ac deberet. Reliquos Gentium Deos crediderunt eſſe Genios, Aſſeſſores illius ſummæ diuinitatis, à quâ, communicatione quadam, mul- tum potentiæ in humanas creaturas accipiebant, vt illis in neceſſitatibus opitulari poſſent, morbis ſuccurrere, alimo- niam præbere, telluris vbertate̅ promouere & reliqua eiuſ- modi procurare, quæ ad ornatu̅ & neceſſitate̅ facere̅t, ideò quaſi ſecundu̅ honore̅ Geniis illis tribueru̅t, quatenus per( Philoſophia anſam præ- buit idolo- latriæ. ) eos ſu̅mus ille Deus ta̅ excelle̅tes virtutes operaretur. Phi- loſophia verò, fundata in opinibus humanis, ideoq; maxi- mos in ſe continens errores, poſtea anſa̅ præbuit cultus I- doloru̅ & mortuoru̅; qui poſtqua̅ introductꝰ eſt, paulatim [ID00038] extirpauit omnem reuerentiam, quæ Deo ſummo debe- batur: Neque in poteſtate fuit poſterorum eradicare è mentibus hominum conceptam hanc de pluralitate Deo- rum opinionem, quam vulgus obſtinaciter retinuit & principes ſuperſtitioſi edictis ſeueriſſimis ſeruari præ- ( Socrates cur cicutam bibit. ) ceperunt. Hinc videmus Socratem potâ cicutâ mortem vltrò ſubiiſſe, quod vnum Deum conditorem rerum o- mnium coli debere doceret, Platonem, Theophraſtum, alioſque plurimos hanc opinionem, iuxta Hermetis, Ae- gyptiorumque doctiſſimorum doctrinam, ſecutos de vitâ periclitaſſe. Qui ſi ſcriptores habuiſſent idoneos ſuarum opinionum de Deo promulgatores, fortaſſis legeremus inſignia pietatis illorum teſtimonia: Metus illos coercuit, ne auderent propalare, quod animo ſentirent. Mitiorem ( Quid Her- mes per ſta- tuas intel lexerit. ) igitur pro Hermete interpretationem nos amplectemur, & dicemus ipſum perſtatuas, quibus animæ includeren- tur, longè aliud intellexiſſe quam marmora & lapides in ſtatuas formatos, nempe ſubiectum Chymicum. Nam hoc velut ſtatua quædam eſt lapidea, cui infunditur, a- nima ſua ſpiritualis natura, & ſic ſtatuæ illæ animatæ cer- nuntur, & multa edunt mirabilia: Deum ſummum vocat creatorem cæleſtium deorum, hominem fictorem terre- ſtrium: quales autem dii illi terreſtres ſint, ipſe exponit, cum inquit, eos ex herbis, lapidibus & aromatibus, vim naturalem ( Hermetis o pus non magicum. ) habentibus, conſtare: Vnde apparet Hermetis opus eſſe natu- rale omnino & non magicum aut illicitum, multo minus diabolicum, cu̅ in omnibus ſcriptis à diabolo abhorreat: Et ſi, vt res eſt, fateri velimus, per Deos, qui in templis lo- cantur, quorum homo effictor eſt, Deos aureos intelligit ſeu Idola Oſiridis aut Iſidis ex ſolido auro facta; in quibus cum religio omnis Aegyptiorum fundata erat, ideo addit, eius ſolas fabulas ſuperſtites manſuras, quæ poſteris incredibiles eru̅t, [ID00039] ſed verbæ lapidibus inciſa AEgypti pia facta narratura: Atque ſic de artis Chymicę, qua dii eiuſmodi terreſtres fieri poſſent, amiſſione, quæ ſubſecuta eſſet, conqueritur: Quomodo autem hæc cum veritate ipſa conuenerint, experientia de-( Vulcano Aegypti maxima te̅ pla dirata. Mercurius à Vulcano eruditus. ) monſtrauit: Omnis religio, cultus ceremoniarum, leges, a- grorum diſtributiones à Mercurio inſtitutæ erant, Mer- curius vero à Vulcano (cui maxima Ægypti templa dica- runt) eruditus & inſtitutus; quibus nihil aliud innuitur (conſentientibus ſexcentis aliis circumſtantiis in lib. 1. Hie- roglyph. relatis,) niſi Chemiæ artem, quæ per Vulcanum pro- prie exercetur & Mercurio in manus traditur, Ægyptiis multa obſeruanda pręſcripſiſſe: vt nimirum hæc præ igna- ris occultaretur, adeo, ne cuiquam ex vulgo cognitum eſ- ſet, tale quid in rerum natura exiſtere, multo minus, apud Ægyptios ſacerdotes aut reges exerceri: Du plici autem( Duplex m??? dus Aegy- ptiorum ar- tem Cby- micam to- gendi. ) modo vſi ſunt veteres illi huius artis inuentores & propa- gatores, nempe ſcriptione Hieroglyphica animalium in pyramidibus & lapidibus facta, & allegorica ſeu fabuloſa de diis flctis, eorumque monſtroſis rebus geſtis narratio- ne; Cum itaque ſucceſſu temporis Ægyptus ab exteris petita fuiſſet & expeditiones à regibus Chaldæis, Perſicis & Græcis in eam ſæpius tentatæ, ſacerdotes eius ſcientiæ veritatem agnoſcentes paulatim obierunt, ita vt pauciſſi- mis lux eiuſdem remanſerit, præter fabulas & de diis fictis opiniones monſtroſas, ſi ad literam accipiantur, quales( Fabulæ de diis fictis Aegyptio- rum. ) ſunt, quod Typho Oſiridem interemerit & in multas par- tes diuiſerit, quæ ab Oſiridis ma???re, eademque coniuge & ſorore Iſide recollecta, compoſita & diuinis honoribus culta ſint, membro virili abſente: Hæc & his ſimilia de diis figmenta, ab ignaris, vt ſonant, accepta, omnem deorum gentilium vanitatem, errores & opiniones vbicunque multiplicarunt, ex mille millibus vix vno ſuperſtite, qui [ID00040] cauſas & originem huiuſmodi cultus veriſſime reſpiceret: Iſin, vxorem Oſiridis inter Idola quoque ab hominibus facta recenſet; quia eſſe eam ex terrenis diis & mundanis, qui facile iraſcantur & hominum manibus facti ſint, ipſe- met fatetur.( Iſin & Oſi- rin non eſſe ex diu cœle- ſtibus. ) Quibus ſatis demonſtrat, quod hic non cœleſtes deos intelligat, & quod tales non fuerint Iſis aut Oſiris, vt poſteriores ex Ethnicis ſcriptoribus arbitrati ſunt, eoſ- que Poetæ ſecuti, ſed terrenos hominum manibus fa- ctos. Hæc noſtra interpretatio non eſt violenta, ſed conue- ( Aurum pro terreno Deo habetur mundanis. ) nit cum ipſis circumſtantiis ab Hermete præſcriptis. Etſi vero quamplurimi in hoc mundo Avrvm terrenum Deum non appellent voce, tamen reipſa habent & vene- rantur, mente & oculis geſtant, eique ad nutum loquun- tur, tacent, currunt, ſtant, & nihil non faciunt: Imo pleriſ- que Deus cœli in ore, terræ in pectore, voto & ſuſpirio: Quantos labores, vigilias, vitæ pericula, per fas, nefas, a- quas, terras, imo infamiam, exilium, capitis pœnam & cru- cem plerique ſubeant & ſuſtineant, pro hoc terreno bo- no, auro, obtinendo, cuilibet notorium eſt: Hinc Poe- ta: Pauperiem fugiens currit mercator ad Indos: Et, ôciues, ciues, quærenda pecunia primum, Virtus poſt nummos: At ſi dicatur, Hermetem de ſtatuis loqui, quæ de Chymicis nullo mo- ( Statua ex herbu & lapidibus Chymica. ) do accipi poſſunt, cum in Chymia ſtatuarum nec mentio nec vſus ſit: Fateor, ſtatuas per ſe nihil facere ad Chy- miam, at ſi ſint ex herbis, lapidibus & aromatibus, vt Her- mes dicit, maxime eo reſpiciunt & ſunt Chymiæ pro- priæ: Quod cum nonnulli recentiorum ſcriptorum intel- lexerint, harum ſtatuarum non ſemel diuerſis locis me- minerunt: Senior in allegoria ſeu typo Venationis Leo- nis: Deinde caput, inquit, manus & pedes colligo & calefacio eis aquam extractam à cordibus ſtatuarum ex lapidibus albis & citri [ID00041] nis, quæ cadit de cœlo tempore pluuiæ & colligimus eam & reſerua- mus ad decoctionem capitis, manuum ac pedum Leonis huius: I- dem meminit ſtatuæ ſub figura ſapientis, cum inquit: Aperiam tibi manifeſte, quæ celauit ille ſapiens, qui fecit ſta- tuam illam in domo illa, in qua deſcripſit totam illam ſcientiam quaſi in figura ſua & docuit ſapientiam ſuam in lapide ſuo & ma- nifeſtauit eam intelligentibus: Sciui quod iſta ſtatua eſt in figura ſapientis &c. Illa enim eſt ſtatua eadem, ex cuius corde aqua extrahitur, cuius & meminit Raymundus Lullius, qui in codicill. cap. 47. Et ideo, inquit, per ablutionem aquæ ( Hermes cult??? poſt mortem ab Aegyptiis. ) & deſiccationem ignis ſemper extrahis Deum à cordibus ſtatua- rum: Propter antedicta & innumera alia merita tra- dunt Hermetem non ſolum viuum ſumma reuerentia ab AEgyptiis cultum, & Theut quaſi diuino Mercurii nomine appellatum, ſed quoque in eius mortui hono- rem Hermopolin ciuitatem conditam, & primum anni menſem, qui apud Ægyptios September eſt, denomi- natum fuiſſe: Ad hæc eundem non ſolum in Ægypto ſed per totum orbem terrarum diuinis honoribus poſt obitum affectum, templis illi ariſque & ſacrificiis dicatis:( Hermetè ſtatua di- cata poſt mortem. ) Ac inter cæteras eius ſtatuas vna fuit lapidea in Achaia Pharis, quæ oracula reddebat: Ad eam enim ſub veſpe- ram thus incendebatur in ara, lucernæ replebantur o- leo, & ad dextram ſimulacri manum reponebatur num- mus aheneus, preceſque auribus Dei obmurmuraban- tur, quibus rite peractis ſciſcitantes diſcedebant è tem- plo domum obturatis auribus, egreſſique in forum, quam primo vocem apertis auribus excipiebant, reſpon- ſi loco interpretabantur, tanquam à Mercurio emiſ- ſam. At hæc ſuperſtitioni hominum imputanda, qui( Superſtitio in Hermetis honorem orta. ) huius viri excellentiſſimi poſthuma memoria ita abuſi ſunt: Eodem modo fabuloſa arbitramur, quæ Hermeti [ID00042] aſſcribuntur magica ludicra tanto viro, tam graui pioque ( Abeli falſo aſſcripta. ) indigniſſima.Veluti S. Thomas in libro, quem edidit de ente & eſſentia, tra- dit Abelem Adami filium conſcripſiſſe quædam de virtu- tibus & proprietatibus planetarum, cumque cognoſceret mundum periturum diluuiogenerali, characteribus cer- tis id deſignauit, ſignatumque ſecretum lapidi incluſit, ne quid damni ex inundatione Cataclyſmi ſcripta accipere̅t: Multis poſt diluuium ſeculis ſcripta hæc peruenerunt in manus Mercvrii Trismegisti, ex quibus de multis edoctus, quę omnia in ſuum conuertit, nempe mo- dum conſecrationum & arcana plurima ad Magiam natu- ralem pertinentia: Eadem ſcripta per manus tradita ab illa antiquitate tandem deuenerunt ad S. Thomam, ex quibus didicit confectionem quarundam imaguncularum, quæ conſecratæ ad certos planetarum influxus & cœli poſitio- nem, auertunt occurſum noxiorum animalium, impoſi- tæque fontibus efficiunt, vt vrnæ frangantur, ad aqua- ( Abel Ra- triarcha quibus oc- enpatue. ) rum contactum. Hæc ſint, vt velint, quod aſſcribantur Patriarchæ Abeli ab omni ratione alieniſſimum eſt. Ad quid enim illi hæc contuliſſent, qui non hiſce nugis ma- gicis, ſed vera pietate & cultu diuino, nempe precibus aſſiduis ad Deum fuſis, gratiarum actione pro muneribus acceptis ſæpiſſime inſtituta, fiducia in filium Dei ventu- rum in carnem luxta promiſſionem Euangelicam Adamo poſt lapſum datam, Semen mulieris conteret caput ſerpentis, & his ſimilibus religioſis inſtitutis, meruerit, vti Deo gratus, Caino inuiſus & occiſus fuerit, primuſque ſan- ( Abel an ſcribere po- tuerit, igno- tum. ) guinem ſuum terrę bibendum, animam cælo, vnde exorta fuerat, obtulerit: Quis pro certo affirmarit Abeli aliquod literaru̅ genus cognitu̅ fuiſſe, quo quid memoriæ manda- re potuerit: veru̅ quod alii de Setho, hi de Abele referunt. [ID00043] Simili modovanitatis coarguendi ſunt, qui artis Chymicę( Chemiæ i- nitium va- nè ad Ada- mum eiuſ- ue fllios re- ferri. ) atque inde petitæ præclariſſimæ medicinæ initium & v- ſum ad Adamum alioſue Patriarchas, quiante diluuium ad vitæ longæ???itatem hoc Dei dono vſi fuerint, tranſ- ferunt; tanquam impoſſibile foret Deo abſque hoc me- dio eorum produxiſſe vitam ad octingentos aut nonin- gentos annos, ita vt etiam poſt aliquot centenos annos fi- lios filiaſque progenerarint: Namcauſa ea in medicina hu- mana non eſt ſufficiens nec propria ad producendam vi- tam ad tantumtemporis, cum abſque Dei nutu ne ad an- num, diem aut horam, ætatem hominis prolongare poſſit,( Cauſa na- turalis lon- gauitatis patrum an- te diluui- um. ) cum hæc ſit in ſolius Dei manu: Cauſa autem naturalis lo̅- gæuitatis Patriarcharum ante diluuium hæc traditur, quia illi ſimplici victus ratione ſemper vſi, nec luxuriæ, gulæue dediti, nec otio indulgentes nimio vt nec immodico labo- ri, vigiliis aut curis propter diuitias immenſas, veſtes pre- cioſas, honoris aut regni ambitus, epulas delicatas, quia hæc & his ſimilia non æſtimabantur; multo minus pro- pter fundos & bona filiis relinquenda pro hæreditate; quia hæc illis erant ampliora, quam coli potuerunt. Præ- cipua autem naturalis cauſa fuit virtus infuſa ſemini hu- mano in ſummo ſuo vigore & efficacia, vnde factum, quod robuſti & longæui parentes, tales genuerint filios: Præter has vero omnes, benedictio diuina adfuit, quę ex ſingula- ri ſua prouidentia primos patres donauit tanta longæuita- te generandique potent ia ad multiplicandum genus hu- manum, mundumque adhuc vacuum incolis ornandum & propagandum. Quibus cauſæ oppoſitæ oppoſitos effe- ctus produxerunt, nempe vitæ abbreuiationem ſenſim poſt diluuium ad hoc vſque tempus: Luxuria enim, gula, curis inanibus & cæteris vitiis præualere incipientibus, hinc ex parentibus morboſis morboſi fœtus, nec tam vali [ID00044] di ( Adamum ſciuiſſe mul tas artes: vide Hiero- glyph. l. 1. p. 48.) ac longæui, vt prius, ſunt editi: Creſcentibus enim deli- ctis, creuerunt pœnæ, at vitæ anni decreueru̅t ex iuſto Dei iudicio: Si itaque Patres illi ad Medicinam conficiendam non opus habuerunt artis Chymicæ exercitio, multo mi- nus ad diuitias: Aurum enim apud eos non???n ta̅ta æſtima- tione fuit, vt nunc, imo vix in aliquo pretio cum notum ſit noſtris ſæculis apud Aethiopas, Indos & plurimos Inſula- nos Orientales, id in nullo reſpectu extitiſſe, plurimiſque ferrum ad arma & cultros expetitum præ auro: Apud quoſdam Aethiopes aurum in nullo vſu fuiſſe traditur, ni- ſi pro cathenis ad detinendos ſontes & captiuos: Quod ſi Adamus eiuſque nepotes proximi veramauri naturam & prærogatiuam eſſentialem perſpexiſſent, propter quam id ( Adamum non eguiſſe Chemia. ) eſſet maxime appetibile, eius copiam ex fluuiis, qui tum quoque temporis auriferi fuerunt, habere potuiſſent, ne opus fuerit Vulcani opem & artem implorare, aut per infi- ( Tabulcain inuentor fabrilium artium. ) nita conamina & exercitia nouum artificium Chymicum idque veriſſimum, inuenire: Interim de Tubalcain non negandum eſt, atteſtantibus ſacris literis, quod omne ge- nus artium metallicarum, aut circa metalla verſantium, inuenerit & tractarit, cui ſi Chemiæ primus vſus (vt à mul- tis fit) aſſcribatur, non abſq; ratione forte videbitur: Hoc ( Cui aſſcribi foſ ſit Che- miæ primus vſus. ) certum arbitror, Patriarchas ante hunc, ſi ſciuerint ex Dei dono Chemiam ſpeculatiuè, non tamen exercuiſſe eius practicam. Nec vero hic præterire poſſum quorundam inoportunam curioſitatem, qui Marſilii Ficini opinionem ( Opinio fal- ſa Ficinire- futat???, Mo ſen quid hauſiſſe ex ſcriptis Triſ megiſti. ) ſequuti, adfirmant, Mercurium hunc Triſmegiſtum con- ſcripſiſſe libros de origine mundi, à Deo omnipotente, ſa- piente & bono conditi, ex quo Moſes bonam ſuæ Geneſis partem deſumpſiſſe probetur, quod iiſdem verbis vtatur, quib. Hermes in prima creatione, Et ferebatur ſpiritus Domi- ni ſuper aquas. At horu̅ opinio manifeſte abſurda & falſa in [ID00045] uenitur. Nam ſit Hermes habuit creationem mu̅di ex patri-(1.) bus Chaldæis & Semi poſteris, Annon inde Moſes per lineam Abrahami, qui à tempore Hermetis, vt ſupra dictum, non longe abfuit, & arcana plurima à patribus traditione co- gnouerat, habere potuit? Imo longe certius & perfectius; quia Abrahamus Deo charus & electus fuit ex omni nu- mero Chaldæorum, ex cuius poſteris Moſen hiſtoriam(2.) mundi conſcribere voluit. Si vero Hermes prophetico ſpi- ritu illa ante dicta ſcripſerit. An hic ipſe ſpiritus diuinus Moſi non adfuit, qui eo, vt propheta, & propugnator Iſra- elitarum, motus & animatus tanta edidit miracula coram Pharaone, non vimagica, ſed Dei Omnipotentis iuſſu &(3.) manu ad confuſionem magorum omnium Ægypti? Ter- tio Moſes hoc priuilegium habuit non ſolum præ Herme- te Ægyptio, adhuc Ethnico, ſed etiam præ hominibus o- mnibus, prophetis & ſanctis quibuſcunq;: Quod cum Deo Vivo & Vero locutus ſit de facie adfaciem. Vnde non opus habuit teſtimonio hominum, quantumuis excellentium in omni genere doctrinæ, cum à Fonte Lvminvm & om- nis Sapientiæ poterit haurire ea omnia, quæ ad ſuæ hiſtoriæ certitu- dinem facerent. Quod ſi Mercurius & quidam alij conſen- tanea multa publicarunt cum eis, quæ in ſacris continen- tur voluminibus, non dubium eſt, quin ea didicerint à Chaldæis, aut ab Iſraelitis & Aegyptiis, qui eam doctrina̅ à primis patribus quaſi per manus acceptam & diu in ſua puritate conſeruatam retinuerunt; quæ ſucceſſu te̅poris, Dæmonum aſtu & populorum in ſuperſtitiones & ido-( Alia opinio impro ban- da. ) lolatriam procliuium violentia, paulatim in mentibus hominum refrixit, obſcurata eſt & extincta. Huic er- rori non abſimile eſt, quod quidam ſcribunt, ſe magnam partem initij Euangelij Iohannis Euangeliſtæ inueniſſe in Platonis operibus, quaſi Diuus Iohannes à Platone Ethnico Euangelij [ID00046] ſui arcana ſumma mutuatus ſit: Qui ita iudicant, Ethniciſmo propinqui ſunt & peſſime falluntur: De Platone, quod Æ- ( Plato vnde diuina ſua habeat. ) gyptiis aliquandiu conuixerit & doctrinas multas ſecre- tiſſimas ab iis didicerit iam ante demonſtratum eſt. Legiſ- ſe quoque eum Hermetis libros, quosnos citauimus, & ( Quorildam Chriſtiano- rum falſæ opiniones de Chymi???is. ) multos alios, qui nunc interciderunt, in Aegypto credibi- le eſt, vnde tanta myſteria hauſta ſuis ſcriptis accommo- darit. Quid iam dicemus de iis, qui hoc noſtro tempore Creationem mundi, natiuitatem, paſſionem, mortem, re- ſurrectionem & aſcenſionem Chriſti, imo ferè omnes ar- ticulos fidei, ſacrilege & impiiſſime ad Chymicam artem transferre conantur? Annon hi delirant impudentiſſime, vt ſaltem aliquid noui in medium ſuæ inuentionis produ- cant? Tales Ethnicis iam dictis neutiquam ſunt æquipa- randi, quia illi diuina & humana, cœleſtia & terrena non confundunt, at ſemper ab inuice̅ diſtinguu̅t, hi vero; quaſi Chriſtiani, omnes pietatis metas tra̅ſiliunt, verecundiæ fi- nes perrumpunt, Veritatis falſitatisq; mixtione̅ procura- re attentant; de quibus aliàs. Nunc ad Chymicos Herme- ( Tabula Smaragdi na Herme- tis. Alexander Magnus in- uenit Her- metis ſepul- chrum. ) tis libros nos co̅feremus, inter quos admodu̅ breuis quida̅ ſub nomine Tabulæ Smaragdinæ extat & ad noſtram æ- tatem peruenit; dequa Albertus Magnus in libro de ſecretis Chymicis tradit, Alexandrum Magnum in ſuis itinerib. in- ueniſſe ſepulchru̅ Hermetis, patris omnium philoſopho- rum, plenum omnib. theſauris, non metallicis, ſed literis aureis ſcriptis in Tabula Zaradi, quam alias Smaragdina̅ vo- cant. Quod ſi ita eſt, non in Indica expeditione id contigit ſed in Aegypto, cum ad Hammonis oraculum proficiſcere- tur, de quo tamen Curtius, aliiq;, quod ſciam, rerum ab A- lexandro Magno geſtarum ſcriptores, non faciunt men- tionem. At nullum eſt dubium ha̅c Tabulam, aut eius in- ſcriptionem longè ante Alexandri tempora apud Aegy [ID00047] ptios ſacerdotes cognitam fuiſſe, licet literis Hieroglyphi- cis notatam, ne vulgaribus legi aut intelligi poſſet: Ta̅tum( Alexander M. à Leone ſacerdote Ægypti quid reſci- uerit. ) Alexander Magnus ex conuerſatione cum Sacerdote Leone pro arcano nulli reuelando accepit, Deos, Iouem, Martem, Iu- nonem, Oſirim, Iſin, & reliquos omnes, tum indubitate pro diis receptos & permaximam orbis cogniti partem cultos, non eſſe, nec fuiſſe deos, ſed homines; quod Alexander ad matrem Olympiadem perſcripſit, iuſſitq; Epiſtolam lectam in ignem coniici. Quid ſi nec homines, vt reuera non fue-( Dii Ægy- ptione̅ chy- mici fueru̅t illis in vſu, vt literaria elementa. ) runt, quid itaque? Non ſanè omnino nihil, at dii chymici, hieroglyphici, quibus vſi ſunt tanquam literariis Elemen- tis aut ſententiis axiomaticis, ad declaranda ſibi inuicem animi ſui ſenſa ab antiquiſſimis inuenti & introducti, vt a- lii videntes eas figuras, non legere, legentes autem minimè intelligere poſſent; quemadmodum hæc copioſius in hie-( Ex Tabula Smaragdi- na multi Chymicum ariificium cognoueru̅t. ) roglyphicis noſtris demonſtrauimus. Tabula Smaragdinâ, vt dictum, inuentâ, aut quocunque modo publicata, innu- meri fuerunt, qui eius breuitatem cum obſcuritate con- iunctam inſpicientes magni aliquid myſterii in ea abſcon- di no̅ ſine cauſa imaginati ſunt. Imò nullu̅ fuit dubiu̅ quin de magiſterio philoſopho ſeu chymico artificio, cuiꝰ Her- mes auctor extiterit, explicari deberet. Morienus (qui Her- metis mentem diuinam ait omnes philoſophiæ partes ple- nariè attigiſſe) tradit poſt ob tum Hermetis diſcipulos e- ius in huius libri præceptis per multa tempora ſtuduiſſe, donec effectum conſec uti eſſent; qui deinde innumerabi- lia dedere præcepta ex inuidia, ne & alii poſt eos ad artem, propter obſcuritatem & difficultatem eius, peruenirent: Bernhardus Comes inquit eo libello totum opus contineri, cuius hæc ponit ſummam. Vervm est certvm ( Tab. Sma- ragdinæ ſumma. ) & veriſſimum. Quod eſt ſuperius, naturam habet inferioris, & aſ- cendens naturam deſcendentis: Coniungas vnicâ viâ diſpoſitione́. [ID00048] Sol eſt eius coniugij pater & alba luna mater, tertius ſuccedit, vt gubernator, ignis. Craſſum fac ſubtile & hoc ſpiſſum reddito: ad hu̅c modum gloriam habebis huius mundi. Cui exiguo libello hoc ( Tabulæ Smaragdin. Interpreta- tiones va- riæ. ) inprimis accidit, quod poeta canit: Breuis eſſe laboro, obſcurus fio. Alii enim hæc verba ad diuerſiſſimas intentiones inter- pretati ſunt, vt patet ex multorum libris; quidam ad auto- mata ſua quaſi motus perennis, alii ad medica, nonnulli ad phyſica aut aſtronomica: quam plurimi verò ad artificium chymicum, quò rectiſſimè quoque referri debere omnes authores chymici & res ipſæ vnanimiter ſatis conuincunt: Huius quoque Tabulæ, vt cæteros præteream, meminit Io- hannes Pontanus, recentior author, teſtaturque ſe annis tri- bus continuis in philoſophorum libris ſtuduiſſe (nempe poſt multorum annorum errores præmiſſos) in ſolo præ- ſertim Hermete, cuius verba, inquit, breuiora totum comprehen- ( Tab. Sma- ragd. omni- bus ætatib. admirabi- lis. ) dunt lapidem, licet obſcurè loquitur de ſuperiore & inferiore, de cœlo & terra. Ita omnibus ætatibus Tabula illa Smaragdina in admiratione doctiſſimorum virorum meritò habita eſt, tum ob authoris ſummam excellentiam & celebritatem, tum ob contentorum in ea dignitatem, cum multis viam veritatis aperuerit. Præterea eſt Tractatus quidam ſeptem ca- pitulorum verè Hermeticus & Chymicus, quem æquè omnium ætatum Chymici pro authentico agnouerunt & recepe- runt hucvſque. In quo, quæ in Tabula antè dictâ obſcuri- us & breuius tradita ſunt, clarius & latius euoluuntur. ( Tractatum 7. capitulo- rum eſſe He???metis. ) Hunc nonnulli eſſe Arabis cuiuſdam Anonymi exiſti- mant, cum ex Arabico in latinum ſit translatus, quod manifeſtè ex translatione apparet. Verum hic conſideran- dum erit, Ægyptiorum libros partim à finitimis Græcis, partim ab Arabibus, qui Ægyptiis viciniſſimi ſunt & ali- quando ſubiecti fuerunt, in ſuas linguas translatos eſſe; ex quibus longè lateque vſitatis idiomatis tandem in La [ID00049] tinum conuerſi ſint. Hinc Aſclepius & Pimander græcorum videntur authorum, Tractatus vero hic 7. capitum, Arabis ſeu Mahometani, cum hæ nationes chymicis operibus diu ante alias, nobis vicinas, inclaruerint, vt poſt patebit. Quod ſi quis verò præ mentis ignorantia aut ingenii tar- ditate ex hactenus dictis ſcriptisque philoſophicis non- dum lucem veritatis perſpicere poſſit, vt animaduertat Hermetem in arte chymica apud Ægyptios, & in vniuer- ſum, Inſtauratorem & anteſignanum eſſe, eamque artem in Ægypto inde à multis ſeculis exercitatam & quaſi ver- naculam extitiſſe, ille credat, quid velit, ac ſibi perſuadeat, quid placeat, interim rei veritati nullam vim faciet, nec eſſentias veras ſuâ opinione iis contrariâ, ſubuertet: Libe- ra vt ſint hominum ingenia oporteat, ſed ita, ne intelle- ctus, qui diuinæ eſt originis, ab imaginatione vel phanta- ſia, quæ brutis communis eſt, ſubiugetur aut captiuus du- catur. Aliis, qui ſunt veræ chymiæ amantes, hiſtoriam( Hiſtoria de Aegypti ve. r???ſſimo au- rificio. ) de Ægypti aurificio, præter antedicta, certiſſimam & irre- fragabilem teſtimonio infallibili producemus, & quidem ipſiſſimis authorum verbis. Paulus Diaconus in vita Dio- cletiani Cæſaris; Poſtquam, inquit, Achillem AEgyptiorum Ducem octomenſes in Alexandria AEgypti obſeſſum profli- gâſſet Diocletianus omnes chymicæ artis libros diligenti ſtudio re- quiſitos conflagrauit, ne reparatis opibus Romanis repugnarent. Idem teſtatur Oroſius lib. 17. capit. 16. Et Suidas in verbo, Che- ( Circiter an num Chri- ſti 296.) mia. Chemia eſt, inquit, auri & argenti confectio, cuius libros Diocletianus perquiſitos exuſſit, eò quod AEgyptij res nouas contra Diocletianum moliti fuerant, duriter atque hoſtiliter eos tractauit. Quo tempore etiam libros de chemia auri & arge̅ti à veteribus con- ſcriptos conquiſiuit & exuſſit, ne deinceps AEgyptiis diuitiæ ex arte illa co̅tingere̅t, neuè pecuniaru̅ affluentiâ co̅fiſi in poſteru̅ Romanis re- bellarent. Hæc ille. Quod circiter annu̅ Chriſti duce̅teſimu̅ [ID00050] nonageſimum ſextum contigiſſe tradunt. A quo tempore alle Alexandrinus, Ægyptius, Morieni præceptor, non multum abfuit. Huius hiſtoriæ alii complures quoq; me- minerunt, tanquam rei ſemel factæ, quæ cum infecta fieri nequeat, etiamſi à multis chymiæ veritas non credatur, contra ipſos artis & rationis vacuos proteſtabitur. Si hæc ( Verba non delenda ab aduerſariis. ) delere ex hyſtoricis verba poſſint, per nos licebit. - . Sunt, qui hæc euidentiſſima hyſtoriarum teſtimonia ſcie̅- tes dementesque prætereant, extenuerunt & floccifaciu̅t, dum ex ſuâ imaginatione probar??? cone???tur, Chymia̅ ante ſexcentos abhinc annos ex Arabum Mahumetanorum ſchola primum prodiiſſe, nec ante id temporis quicquam de ea arte fallaci, vt perhibent, ſcriptum aut ſcitum fuiſſe: Hi præ bile tument contra iam dictos authores, quod auſi ſint ſuæ imaginationi quid contrarium adferre & Chymię antiquitatem veritatemque aliquo modo ſtabilire & con- firmare. Vno oculo ſe orbos geſtirent, ſi Chymicos cæcos monoculi viderent. Quid Paulo Diacono, Oroſio & Suidæ cum chymicis? Annon, vt hyſtorici, rem veram narrant? quam fortè ſubticere ipſos decuiſſet, ſi de incredulitate quorun- dam poſt tot centenos annos futurum certi fuiſſent. Si ex hy ſtoriis à viris grauibus, non adulatoribus, aut alicui gen- ti infeſtis, conſcriptis, aliorumque teſtimonio confirmatis, delere liceat, quid libeat, neſcio quid veritatis remanebit? Gens in gentis gratiam aut odium quid ſcribere poterit, ob gloriam alienę laudis ad ſe transferendam, (vt videmus ſæpe ab Italis fieri, aliiſque finitimis pro ſeſe aduerſus na- tionem Germanicam, quæ propriæ illorum laudes ſorde̅t & vituperationes aliis affictæ, vt inuidorum canum latra- tus floccifiunt) verum nulla cauſa eſt, cur viri in aliis fide digniſſimi, propter res, quas ignora̅t & fortè no̅ eſſe in reru̅ [ID00051] natura putant, nempe Chymiam, eiuſque aurificium, ſe ſu- ſpectos faciant, falſitatem & mendacia referendo: De eo nullum eſt dubium, quod antedicti hiſtorici, ex aliis au- thoribus id narrarint, nec ex ſeſe primitus hauſerint: Qua- les verò illi fuerint, qui Dioc letiani tempore vixerint, non occurrit, cum vel omnino tanta temporis mora perierint, vel in manuſcriptis hactenus latuerint.Quod ſi quis non minus euidens eadem de re teſtimo- nium, at ſub allegoria aliqua occultatum, legere deſide- ret, apud Cornelium Tacitum no̅ dubiæ authoritatis ſcripto- rem lib. 6. Annalium, id perluſtret; vbi narrat ſub imperio Ti- berii circiter annum eius regni decimum, ab vrbe condita ( Auis Pl??? nix in ??? gypto. ) 787. à nato Chriſto fortè 27. Auem Phænicem in AEgyptum ve- niſſe præbuiſſeque materiem doctiſſimis AEgyptiorum & Græcoru̅ multa ſuper eo miraculo diſſerendi: Et mox dicit, ſe Soſtride pri- mum Rege, poſt Amaſide dominante, deinde Ptolemæo ex Macedo- nibus tertio, in ciuitatem, cui Heliopolis (quæ Thebæ AEgyptiæ) ſe??? S???lis vrbś; nomen, eum aduolaſſe, multo cæterarum volucrum co- mitatu, nouam faciem mir antium: Addit autem qualis ſit auis, quoties & quando redeat & quid in Solis vrbe faciat De forma, Sacrum Soli, inquit id animal & ore ac diſtinctu pinnarum à cæteris auibus diuerſum, conſentiunt, qui formam eius definiere: De numero annoru̅ varia traduntur; ait: maximè vulgatum, quin- gentorum ſpacium; ſunt: qui adſeuerent 1461 interijci, prioreſque a- lites: At quia hæc in diſtantia temporis & interuallo anno- rum (quod inter Seſoſtridem, Ame ſidem, Ptolemæum 3. & Tiberium intercedit) non conueniunt, Vnde nonnulli, in- quit, falſum hunc Phænicem, neque Arabum è terris credidere, ni- hilque vſurpauiſſe ex his, quæ vetus memoria firmauit: Quid fa- ciat, ſic narrat: Confecto quippe annorum numero, vbi mors pro- pinquet, ſuis in terris ſtruere nidum, eique vim genitalem affundere, ex qua fœtum oriri, & primam adulto curam ſepeliendi patris; ne́ [ID00052] id temerè, ſed ſublato myrrhæ pondere, tentatoque per longum iter, vbi par oneri, par meatuiſit, ſubire patrium corpus, inque Solis aram perferre at́ adolere. Hæc incerta & fabuloſis aucta: Cæterum ( Ægyptios p???r Phæni- c??? intelle- x ſſ??? Tinctu ram aurea̅. ) aſpici in AEgypto eam volucrem, non ambigitur. Hæc Tacitus: Ta̅ certum, quam quod certiſſimum eſt, Ægyptios per auem Phænicem intellexiſſe tincturam auream, atq; Taciti tem- pore, vt nec ante vnquam, nec poſt, niſi ætate Morieni ſub initio Chriſtianiſmi huc vſque, nulli gentium, ne quidem doctiſſimo, cognitu̅ fuiſſe ſcripto vel relatione aperta, aut in mente̅ veniſſe, eſſe artem tanti effectus, nempe aurificii, veriſſimam cauſam. Hinc AEgyptiorum tot allegoriæ, nec non Græcorum figmenta de perſonis, rebus, locis & tem- poribus, quibus hæc contigerint; cum omnia debeant in- telligi de re vna, quæ tot Deorum nominibꝰ appellatur: Ea- dem res eſt Phœnix, auis, quæ poſt certum annorum nu- merum redit in AEgypti vrbem, Solis dictam, ibiq; ſe Solis ( Veteres cre- didere Phæ- nicem reue- ra eſſe aue̅ ex conſtan- ti fama. ) auem cremat, ex quo cinere nouus Phænix enaſcitur: Ve- teres hoc propter famæ conſtantiam & doctorum homi- num, qui aliquid ea de re olfeciſſent, in ſcriptis allegoricis concordantia̅, credere nolentes volentes quaſi coacti ſunt, cum aliam via̅ aut ratione̅ non intellexerint; qua id eſſe, aut non eſſe poſſit: At nobis talia velle perſuadere, eſſet Aethio- pem dealbare, qui ſcimus ex innnmeris argumentis pleraque antiquorum fabuloſa de Diis, Deabus, heroibus, animali- bus, feſtis, ludis & inſtitutis, ſcripta & cantata, Chymiæ oc- cultiſſimè eſſe velamenta, imprudentibus ob oculos obte̅- ſa, vt videant lucem ſolis non niſi per vmbras: Prudentio- ribus vero iiſdem data fuit occaſio indagandi & inquiren- ( Qua cauſa moti pere- grini Ægy- pcum adie- runt. ) di apud alios ſcientes, qualia ſint ea arcana, quæ ibi deliteſ- cant: Hæc fuit cauſa, cur tot perſpicaciſſimi viri ex Græcis aliiſq; populis Aegyptum, aliaque remotiſſima loca perlu- ſtrârint, vt nimirum ſole̅ viderent abſq; vmbris, hoc eſt, re̅ [ID00053] ipſam abſq; allegoriis: Imo eade̅ fuit cauſa, cur AEgyptum nulli peregrino adire liceret, niſi cum contumelia vellet ar- ceri & in fines regni deportari; quia ſcilicet Phœnix tum for- te patrem ſuum ſepeliuit in Ara Solis, ne forte cineres eius ad peregrinos diſpergerentur, quod & factum eſt ſequen- tibus te̅poribus, cum mitiores regnare̅t Reges: Hinc Græci Buſiridis ſæuitiam famoſis ſcriptis deteſtati ſunt, quaſi ille peregrinos mactaret Ioui, cum reuera Rex præclarus aliàs & philoſophus in his arcanis expertiſſimus fuerit, qui tame̅ aduenas in regnum non admiſerit propter certas cauſas, cum ſcilicet nec mercibus nec bonis AEgyptii indigerent alienis: De quibus omnibus & huc ſpectantibus aliis vi- deantur Hieroglyph. noſtra AEgyptio Græca, quæ ea intentione & fine, vtartis Chymicæ veritas in allegoriis latens aper- tiſſime demonſtretur, ſcripta & edita ſunt.Nunc ad Hermetis Sequaces & Gregarios nos conuer-( Hermetis ſequaces. ) temus, qui omnes eius latera ſtipant & veſtigia ſectantur; Atque hi ſunt trium ordinum.

1. HERMETIS CONGENTILES Ægyptij.

MEna, Rex Aegypti, qui leges quaſdam, Mercurii pręce- pto tanquam magnorum bonorum cauſam futuras, promulgauit. Buſiris, qui Heliopolin, Solis vrbem, ſeu Thebas AEgy- pti condidit, quæ quanta fuerit & quam magnifica, videa- tur Diodorus Siculus: Co̅didit & Buſirim & in ea magnum Iſidis templum: Simandius: cuius Epitaphium; Rex regum Simandius ſum, ſi quis qualis fuerim, & vbi iaceam, noſſe velit, meorum aliquid ope- rum exuperet: vide Hieroglyph noſtr. l. 1. p. 23. Seſoſtris: Hic Memphi in Vulcani te̅plo ſtatuas ſumptuo [ID00054] ſiſſimas poſuit, ſuam & vxoris, vnius lapidis, altitudine cu- bitorum 30. filiorum veró 20. Cuius patri poſt natum Seſo- ſtrem in ſomnis Vulcanum prædixiſſe ſcribunt, infantem genitum toti orbi imperaturum: Vbi notandum ab omni- bus deſpectum & deiectum Vulcanum hic in AEgypto ma- ximum eſſe Deum, (ſcilicet Chymicorum) oracula redde- re, admirandi artificii templum habere: At cur hoc, non vt coquerent cibos, ſed Medicinas, corpori humano, æquè, vt illos, neceſſarias. Quatuor regibus ante currum vice e- quorum iunctis dicitur in ſummis feſtis vſus, dum in Vul- cani templnm tenderet. Miris, qui Labyrinthum condidit. Chemnis, qui Pyramidum maximam exſtruxit. Amaſis, qui Secundam: ſub quo Phænix in AEgyptum rediit.( A. Mundi 3228.) Sethon, qui & Rex & Vulcani Sacerdos ſimul extitit: de qui- bus ſummis muniis, quomodo conueniant; iudicent alii: Non abſque dubio Sethon Vulcano litauit, tanquam inter Deos vltimo, ſed primario, qui nempe Mercurium erudierat, vt Mercurius leges populo præſcriberet, ex Iſidis decreto. Adfar Alexandrinus, qui Morienum artem docuit.( A Chriſti 903.) Calid Rex AEgypti Saracenus, qui à Morieno doctus eſt.Hos verè fuiſſe Chymiæ peritos, partim ex operibus eo- rum ſtupendis & hieroglyphicis inſcriptionibus longiſſi- mo tempore poſt ſe relictis luce meridiana clarius pateſcit, vt alibirelatum eſt, partim ex libris, de ipſis vel ab ipſis ſcri- ptis: quamuis ad noſtram memoriam pauciſſimi peruene- rint; quia ipſi, vt incogniti, permanere optarunt etiam ſuis conterraneis eo tempore, quo vixerunt, ita contigit; mul- tò magis nobis, ab ipſis adeò temporum & loco- rum ſpatio remotiſſi- mis.

2. ÆGYPTIORVM COLONIÆ Chymicæ.

COloniæ à variis gentibus in diuerſas orbis partes ſunt ſæpiſſimè ductæ propter certas cauſas vulgo notas & politicas: At nos ſuſpicamur præter has, Ægyptiorum quoſdam quaſi priuatos homines relicta patria in alias re- giones longinquas migraſſe, ibique vel ciuitatem vel re- gnum ſuis ſumptibus inſtituiſſe; & eiuſmodi plerumque fuiſſe ex ſacerdotibus oriundos, propter opera Hierogly- phica ab ipſis in Deorum aut ſui honorem poſita, artis il- lius Chymicæ, quæ in Vulcani templo, Memphi, honorata & tractata fuit, non inexpertos: Ex his Phænices, aut quoſ-( Phæniees. ) dam eorum Principes eſſe primarios iam antè alibi de- monſtrauimus: Cadmi fratrem Phænicem, ſororem Europam, patrem Agenorem, auum Belum fuiſſe tradunt: Cadmum ( Cadmus conditor Thebarum Baotia. ) vero à patre emiſſum ad ſororem (quam Iupiter ſub forma bouis in terræ partem, iam inde dictam Europam comporta- rat) quærendam condidiſſe Thebas in Bæotia ad fontem, v- bi ſocii eius à Dracone horribili alii poſt alios interempti( Draco Ty- phonis & Echidnæ fi- lius à Cad- mo inter- emptus, chymiæ ſub iectum. ) eſſent: At hic, Typhonis & Echidnæ filius, à Cadmo trucida- tus eſt, eiuſque dentes pro ſeminio terræ inſperſi, mox protulerunt Terrigenas armatos in Cadmum irruentes, quo- rum vnum cum lapide percuſſiſſet, aliis inde ciuile bellum mouentibus ſibique mutuas manus inferentibus, ad v- num omnes cæſi & extincti ſunt: Hanc eſſe allegoriam, & non hiſtoriam, nemo non videt: Cadmum fuiſſe virum (Cadmus peritus ar- tis metallo- rum. ) artis aurimetallorumque fuſionis peritum, aperte tradunt: quæ nihil aliud eſt, quam Chemiæ deſcriptio, qua Cadmus valde excelluit, &, ex patria inſtitutione, immenſas di- uitias comparauit: Thebas in Bæotia ex bouis quaſi indica [ID00056] tione ( Cadmi al- legoria quid ſign ficet. ) condidit, iam amiſſis ſociis, nempe à Dracone deuo- ratis: Quæ omnia modum artificii, quod calluit, demon- ſtrant; Quis ſit Draco ille, Typhonis & Echidnæ filius, quid per dentes ipſi extractos & ſeminatos, indeque armatam viro- rum repentinam ſegetem exortam intelligatur lib. 2. Hiero- glyph. ſub explicatione allegoriæ de aureo vellere, ſat abundè de- clarauimus. Quod Europa eius ſoror à Ioue in Taurum con- uerſo auecta ſit, eiuſdemgeneris eſt fictio, vt ibidem patet: Eius filia Semele ex Ioue Dionyſium fingitur peperiſſe; authore Orpheo, at Iouis fulmine matre combuſta, ipſum Iouem ſuo femori immaturum inſeruiſſe fætum ad maturitatem vſq; ( Cadmi nu- ptiæ cum Harmonia memerabi- les. ) qui poſt Bimater dictus: vt ſub Bacchi ſeu Dionyſij fabula re- tulimus: De Cadmi nuptiis cum Harmonia, Martis & Veneris filia celebratis, quibus omnes Dii ſua dona contulerunt non iniuria multa ſcribunt: At quod tandem cum vxore in ſerpentem mutatus ſit, id Cadmeæ infelicitati imputa̅t: Sed nos ſcimus ita rationem ſuadere, vt ex duobus matrimonio ve- ro coniunctis genus vnum fiat Mercuriale & in igne currens, ſerpentis inſtar: Notatu digniſſimum eſt quod in Inſula Rhodo ſacerdotes, qui præeſſent ſacris, inſtituerit & reli- ( Rhodus O- phiuſadicta propter ſer- pentu̅ mul- oitudinem. ) querit, ibi Mineruam Lindiam donis ornarit, inter quæ antiqui operis olla fuit ærea, hiſce Phœniceis literis inſcripta: Terra Rhodvs A Serpentibvs Vastabitvr : Quæ verba merè ſunt Chymica licet nec ab hiſtoria alie- na. Fratrem Cadmi Phœnicem, apud Phœnices ab eo ſic deno- minatos, regnaſſe tradu̅t, quos primos nauigiis exteras pe- tiuiſſe oras Hiſpaniæ, aliarumq; regionum, vt mineras auri ſcrutarentur & colligerent, inquilinis adhuc non cognitas aut æſtimatas, ex hiſtoriarum monumentis patet: Poſt ( Tyrii Prin cipes. ) hunc Tyrij principes arte Chymica celeberrimi fuerunt, co̅- tra quos Ezechielis comminatio grauiſſima extet, dum ſub perſona Dei diceretad eos: Mvltiplicavi iis Ar [ID00057] gentvm, Et Ipsi Fecervnt Idolo Svo Av- rvm: In cuius Prophetæ explicatione Rabbini apud Iu-( Rabbini Iu- dæorum te- ſtantur principes Tyri fuiſſe Chymsces. ) dæos teſtantur, Principem Tyri Chymiam exercuiſſe, ideo́ Pro- phetam illi exprobrare, quod eius artis fiducia Deus ſibi eſſe videre- tur. Nam Propheta, vt ipſi aiunt, narrat, quod aurum & ar- gentum, quodin theſauris ſuis haberet, non è terra effodiſſet; non à ſubditis exegiſſet, nec hoſtibus eripuiſſet, ſed ſibi ipſe feciſſet, hac ſci- licet arte fretus, ideoque Daniele ſapientiorem eſſe & omnia ſecreta naturæ perluſtraſſe. Ex Phænicia quoque Beli filia Dido in Ly- biam ſeu Africæ oram maritimam nauigaſſe traditur, ibi- que vrbem Carthaginem condidiſſe, regnumq; nouum e-( Colchi. ) rexiſſe, cui fabulas Poetæ aſpergunt. De Colchis Ammianus l. 22. narrat, quod ſint antiqua AEgyptiorum ſoboles, Diodorus eos AEgyptiorum Colonias vocat, qui in Ponto habitant, fodi- nas metallorum ſecuti: Hinc aurea illa allegoria de aureo ( Vnde au???ei velleris al- legoria. ) vellere Colchis aſſcripta eſt eam ob cauſam, quod illa re- gio metallis & illis mineris abundauit, quæ ad Chemiæ ar- tem requiruntur: Solis filius in luco Martis pellem ouillam à Mercurio deauratam expoſuit variis artificibus, quam tan- de̅ Iaſon, id eſt, medicus ſubtili ſtrategemate, ex Medeæ, hoc eſt, Rationis Theoreticæ conſilio, obtinuit: Primo Draco ( Tria per- cienda ad aureum vellus impe trandum. ) dentibus ſpoliandus erat (qui ſunt materia artis purifica- ta) per offam ſoporiferam, quæ ſatis nota eſt herba collige̅- da ſole ingredie̅te in capricornu̅, cu̅ eo tempore radix eius ſit maxime efficax: Secundo hi dentes in terra̅ propria̅ ſpar- ge̅di ſunt, q̅ terra Aquario ſit ſubiecta, hoc eſt, aquoſa vel a- ꝗs abunda̅s: Tertio tauris terra ſubuerte̅da & ſupra ſemini ſpargenda: Hinc tumultus bellicus viroru̅ mox creſcentiu̅ & per ſe pereuntiu̅, Atq; hic eſt meta pellis aureæ obtinen- dæ. Si qui hæc ad alia exponant, qua̅ natura rei & circum- ſtantiæ admittunt, eos nodu̅ in ſcirpo quærere ſinimus & ex a-( Phryges. ) pertaveritate ſibi, neſcio quas, fabulas fingere. Phrygia̅ quo́ [ID00058] metall feram fuiſſe & poetarum carminibus celebratam; conſtat ex Troiæ deuaſtatione, de qua hic nihil adiicie- mus, cum in hieroglyph. toto libro 6. de ea egerimus: Ganyme- dis raptus, & Midæ votum conuincunt (qui ambo Phry- ges fuerunt) artis Chymicæ ſcientiam hiſce locis non fuiſ- ſe omnino ignotam: Hinc fingitur Iuppiter Ganymedem ſub forma aquilæ ſubueherein cælum; Et Midas, quicquid contigerit, voto obtinuiſſe, vt id in aurum verteretur, nem- pe ex indulgentia Bacchi, Dei Chymici, quem hoſpitio ex- ( Danaus. ) cepiſſet: Diodorus Siculùs Danaum quoque Ægyptium fuiſſe ( Belus. ) narrat, qui cum filiabus profectus in Græciam, Argos, anti- quiſſimam Ciuitatem, condiderit: Sic Belum tradit in Baby- loniam colonos traduxiſſe, ibique ſacerdotes, quos Babylo- nij Chaldæos vocant, more Ægyptiorum aſtra obſeruantes, Phyſicos & Aſtrologiæ deditos, inſtituiſſe; Hos aute̅ duos Chymicos fuiſſe conſtat ex Belidibus, aliifque allegoriis, nec non ex monumentis in eorum honorem erectis, quæ ſuo ( Dip???es. ) videantur loco: Dipetes quoque Athenienſis Mnethei pater, AEgyptius origine, Athenienſium ciuis & poſt Rex factus eſt cui diuitiæ potentiam & authoritatem, hæ regnu̅ con- ( Erichtheus. ) ciliarunt; Similiter & Erichtheus genere fuit AEgyptius, qui, vt vulgo creditur, propter frumentum ex Aegypto Athenien- ſibus allatum, regnum apud eoſdem obtinuit: Hic rex fa- ctus myſteria Cereris Eleuſinæ ab AEgyptijs translata inſtituit; de quibus poſt agemus.( Eumolpi- des. ) Eumolpides inſuper, vt Diodorus ait, ab AEgyptijs ſacerdoti- bus traducti ſunt, Eleuſinijs præfecti. Hinc Athenienſes ſoli ex Græcis per Iſidem iurare, forma moribuſque Ægyptiis ſi- miles eorum, quam plurima affectare, eodem teſte, per- hibentur, verum hæc ſub Græcorum tribu copioſius euoluen- tur.

3. ÆGYPTIIS CONFINES.

PErmulti audientes noſtram veriſſimam de continua-( Obiectio quorunda̅. ) tione artis chymicæ aſſertionem. Quî fit, inquient, Cur hæc ars, ſi ſemel fuit in hominum vſu & exercitio, non facta ſit ali- cui genti, Regi aut ciuitati hæreditaria adeò vt in perpetuum perduret, nec ſemper opus ſit de nouo cam tot ſumptuum( Chemiæ donum ſal tem deo vo- lente alti ui conceditur. ) temporis & laboris interpoſitione indagare? Verúm illi ſciant. Vt nemo in hac vita à Deo præteritur aut negligi- tur, quin mortem ſuam obeat aut citius aut tardius, ex Dei dono, ita nec hoc tàm præclaru̅ Munus in alicuius ma- nus peruenit ignorante Deo, imo volente, vidente & co̅ce- de̅te. Si hocveru̅, nemo hoc vnqua̅ ex manu diuina accepit niſi qui Deo dignus viſus ſit. Et ſi indignus nonnihil ipſius Medicinæ acceperit per fas & nefas, ſcientiam tamen ipſi- us nequaquam habuit. Hæc eſt cauſa, cur illi, qui hoc Dei( Cur artem celaue- rint eius pe- riti. ) Dono gauiſi ſint, ſiue reges & publicæ perſonę fuerint, ſeu priuatæ, ſemper ipſam artem celauerint & ſub vmbris ſermonum obſcuriorum velauerint, adeò vt de quo ſub- iecto eiuſmodi allegoriæ, fictiones aut fabulæ ſiue anima- lium characteres & notæ introductæ, vulgo no̅ cognitum fuerit. Inde iuramentis ſtrictiſſimis artifices inter ſe con- vincti & legati fuerunt, ne quiſquam quid alteri voce, ſcri- pto, nutu aut alio quocunque modo de ſuis ſecretis aperi- ret. Eam quoque ob cauſam, ſi quando ſacerdotes Iſiaca ſacra (quæ fiebant à ſacerdotibus mitratis, raſis capitibus & omnibus corporis partibus, albâ talarique & lineâ veſte amictis) celebrarent, eorum myſteria tecta & plebi inco-( Silentii ſta- tua ſacris Ægyptiis adhi bita cur. ) gnita, verbis exprimi non permiſerunt, ſed ſilentio ſacro texerunt. Ideo Silentii ſtatua (quæ Sigalion dicebatur) inaltaris principio erigebatur, fauerelinguis iubebantur [ID00060] aſſiſtentes & oculos ad eam imaginem conuertere. Hinc ( Sphynges ob curitate̅ non inqui- rendam de- n???arunt. ) quoque Sphyngum ſimulacra ad altaris angulos addeba̅t, quæ abſtuſatum rerum ſacratarum reconditam & profu̅- dam ſcientiam denotabant. Vt enim Sphynx ænigmata Thebanis propoſuiſſe narratur omnibus ferè inexplorata, ſic hoc loco arcanam artis Chymicæ, ſacræ habitæ, cogni- ( Quoſdam Chymicos collegia fe- ciſſe. ) tionem ſignificat. His non obſtantibus, inuenti ſunt viri ſapientes in diuerſis nationibus, qui ſemel naturæ aperto & luſtrato ſinu, eum non omni ex parte recludi paſſi ſint, ſed cum paucis quibuſdam ſapientiſſimis viris communi- cato conſilio Collegivm Philosophicvm inſti- tuerunt. Quotquot horum ad noſtram memoriam, ex di- ligenti indagatione, peruenerint, vtpote Ægyptiis confi- nia, hic proponemus.( Collegium Gymnoſo- phiſtarum: quo tempo- re floruerit apud Æthi opas. Anno a Chriſto nato 60.)

1. COLLEGIVM GYMNOSOPHIS- tarum apud AEthiopas.

CIrca annum Chriſti 60. imperante Nerone, Apollonius Tyanæus philoſophus admirabilis vitæ & doctrinæ, poſtquam ex peregrinatione Indica reuerſus fuiſſet, quo- que ad Gymnoſophiſtas Aethiopas tranſiit; qui ex Ægypto profectus ad Memnonis regionem, perluſtrato Memnonis ( Nilus gym- noſophiſta. ) templo, Camelis vectus in Æthiopiam penetrauit. Erat in- ter Gymnoſophiſtas Nilus quidam vir grauis & prudens, cuius con- ſilio atque hortatu reliqui ſapientes Apollonium (qui illis ſuſpe- ctus invidia Euphratis iam ante factus fuerat) admiſerunt. ( Theſpion præſes gym noſophiſta rum. Arbor vl- mus vocem edens. ) Venit igitur in eminentiorem collem, vbi Theſpion Gymno- ſophiſtarum natu ſenior præſidebat, ſedens ſub vlmo arbore, quæ(arbor) voce tenui & articula ſalutauit Apollonium prc- prio nomine: Tum communicatis intes ſe per aliquot dies collocutionibus, multa diſputarunt vtrinq; de rerum natura [ID00061] de ſacris & Magia: Nilus in Apollonij ſententiam deſiuit, reli- ctoque Gymnoſophiſtarum collegio illum poſtea ſecutus eſt. Philoſtratus & Fulgoſius l. 8 c. 11. narrant, quod Apollonius ad- firmarit, ſe vidiſſe in Æthiopia Gymnoſophiſtas, qui effi-( Arbores ſ??? inclinanses ) cerent, utarbores ſeſe inclinarent & loquerentur. Sic & Volaterranus l. 13. c. 8. recenſet, quod Theſpion præceperit ar- bori, vt Apollonium ſalutaret, quod inclinato præſtitit cacumine, voce diſtincta, ſed gracili & fœminea. Tantum de Gymnoſophyſtis, qui cum Chemia rerum naturalium ſcie̅- tiam, ſeu magiam naturalem exercuerunt: Quod verò ad ſupernaturalia quoq;, vti ſunt vocales reddere arbores dia- boli opera, declinauerint, id non eſt mirum, cum Ethnici fuerint, nec perfectam Dei veri cognitionem habuerint.

2. COLLEGIVM MAGORVM Apud Perſas.

MAgiæ nomen adeò in deſpectum venit, vt noſtro tem-( Collegium Magorum apud Per- ſas. ) pore non niſi de arte illicita, Negromantia, quæ dæmo- num malorum imploratione ad res quaſdam perficiendas(Magia quid nunc & olim??? g- gnificet. ) vtitur, cum antiquitus apud Perſas pro ſapientia & rerum naturalium perfectiſſima cognitione, accepta ſit. Cuius ta̅- ta fuit olim commendatio, vt teſte Cicerone, lib. de Diuinatio- ( Ex magis rex electus apud Perſas & Medos. ) ne, nemo apud Perſas adregni moder amen admitteretur, qui artem Magicam non didiciſſet. Et Poſſidonius ex Strabone refert, apud Parthos conſilium eſſe duplex, vnum nobilium, alienum magorum. ( Oſthanes Perſa ma- gus. ) Et ex vtro́ reges eligiſolitos. Cœlius Rhod. l. 9. c. 23. Plinius lib. 30. vult Oſthane̅, qui Xerxe̅ ad bellu̅ contra Græcos comitatus( Philoſophi Græci ad exteres ma- gia gratia profeſſi, ne̅- pe na???ura- lis. ) eſt, primo̅ in Græcia̅ attuliſſe Magiæ cognitionem, vbi ait: Oſthanes adrabie̅, non auiditatem modo, ſcientiæ eius Græcoru̅ po- pulos egit. Certè Pythagoras, Empedocles, Democritus, Plato ad ha̅c diſce̅da̅ nauigauêre, exiliis verius qua̅ peregrinationibus ſuſceptis. [ID00062] Hanc reuerſi prædic auêre, hanc in arcanis habuêre. Et paulò poſt. Non leuem & Alexandri Magni temporibus auctoritatem addidit pro- feſſioni ſecundus Oſthanes comitatu eius exornatus. Oſthanem apud ( Oſthanes Chymicus. Magica na- turalis quid & à quibus tractata. ) Perſas ſcripſiſſe quoque chymica memorant. De Magia na- turali, quæ rebus naturalibus vtitur, ex quarum virtute, compoſitione & temperatura mirifici effectus proficiſcu̅- tur, tractat Ariſtoteles libro de admirandis aud. Plinius l. 30. c. 1. 2. 3. Proctus lib. de ſacrificio & magia. Auguſtin. l. 2. de ciu. Dei, c. 4. & 5. Albertus Magnus l. 2 mineralium. c. 1. 2. & 17. Fracaſtorius lib. de ſympathia. Ficinus l. 4. Theologiæ Platonis c. 1. Cardanus lib. de fubti- ( Magiæ na- turalis ſpe- cies. ) litate. Baptiſta Porta & alij. Ad hanc naturalem Magiam refe- runtur Mathematica ſcientia, Phyſica & Medicina. Phyſica complectitur Chemiam, quæ cum medicina laudanda eſt quia naturalium rerum arcana docet & ex iis elicit infinita, remedia ad conſeruationem vitæ mortalium pertinentia, quæ Dei munera ſunt non contemnenda. Atque hæc (Magia na- turalis ma- gnis viris probata. ) Magia naturalis non omnibus magnis viris & piis impro- baretur, ſi eſſet ſine abuſu. Sed quia rarò accidit, vt hæc ſe- creta naturæ tractentur ſine communicatione cum Dæ- monibus & Geniis aeriis, qui ea docent homines, & vt ma- ( Abuſus eius ) li ſunt, ita ſaluti noſtræ inſidiantur, hacque curiosâ & inu- tili rerum abſtruſarum indagatione quaſi per gradus ad- ducunt deceptos homines ad inquiſitionem rerum mala- rum, ad vaticinia & reſponſa danda de futuris, ad curatio- nem morborum per incantationes, ligaturas, characteres & verba monſtroſa à dæmonibus indicata, inde hæc Ma- gia non eſt neceſſaria, nec vtilis humano generi, imò Chri- ſtianis vitanda & deteſtanda: Quod etiam aſſerit Philo l. 2. v- ( Magia de- prauata quid effici- ???. ) bi ait. Deprauata eſt & adulterata vera Magia & ex eius corruptio- ne deſcenderunt, quas proprio vocabulo malas artes dicimus, Circu- latorum, Ariolorum́ ſtudia, mulierum, nequiſſimorum́ manci- piorum expiationes & luſtrationes, profitentium mutationes amoris [ID00063] in odium, aut ex diuerſo odij in amorem, per quafdam paſſiones a- matorias & incantamenta idonea. Atque his dolis circumueniunt homines & ingentium malorum atque ruinarum ſunt cauſæ non priuatis modò hominibus aut familiis, ſed ciuitatibus, regnis & pro- uinciis. Quamobrem huiuſmodi artes merito lege Moſaicâ grauiſſi- mis propoſitis pænis prohibentur. Hæc ille. Plinius l. 30. c. 1. Ma-( Magia??? ſub ſpecie medicinæ malam quo que latere nec non ſub religione & aſtrologia. ) giam primum à medicina fuiſſe natam affirmat, ac ſpecie ſalutari irrepſiſſe, velut altiorem ſanctioremque, quam medicinam: ita blandiſſimis deſideratiſſimisque addidiſſe vires religionis, ad quas maximè etiam num caligat huma- num genus. Atque vt hoc quoque ſuggeſſerit, miſcuiſſe artes mathematicas, nullo non auido futura de ſeſe ſcien- di, atque ea è cælo veriſſimè peti credente. Ita poſſeſſis ho- minum ſenſibus triplici vinculo, in tantum faſtigii adole- uit, vt hodie etiam in magna parte gentium præualeat & in Oriente regum regibus imperet. Verùm quò quæ res precioſior & vtilior in vero ſuo vſu, eò pernicioſior & futi- lior in abuſu: Nos no̅ dubitamus Chemia̅ ſub hac reru̅ na- turaliu̅ tractatione præcipua̅ fuiſſe, ſine qua illa no̅ fuiſſet( Chemiam ſub tradi- tione rerum ???aturalium præcipuam fuiſſe. ) perfecta, imó nihili æſtimata. Quia hæc authoritatem & neruos ſapientiæ miniſtrat, ſine qua verboſa ſaltem iactan- tia ſine effectu videretur, & quæ aliorum auxiliis & ſti- pendiis potius egeret, quam quod aliis ſuccurrere poſſet. Cauſa, cur vulgo non innotuerit in eiuſmodi collegiis Chymica tractari, iamante demonſtrata eſt. Magorum itaque nomen vt & Gymnoſophiſtarum antè dictorum, ideò percrebuiſſe per totum terrarum orbem exiſtimamus, quia Chymica arte, vt & AEgyptij, ſecretiſſimè vſi fuerint, vnde Regum fauorem, omniumque admirationem me- ruerint, potius, quam propter ludicra quædam magica, quæ nec multum proficua nec expetibilia cuiquam exi- ſterent. Hoc quoque patet ex diſcipulis illorum, vt Apol [ID00064] lonio, Pithagora, Democrito & multis aliis, qui omnes Chy- mici perfecti fuiſſe demonſtrabuntur.( Collegium Brachma- num Indo- rum. )

3. COLLEGIVM BRACHMANVM apud Indos.

EX eiuſdem antedicti Apollonij Tyanæi peregrinatione ( A C. 59.) in Indiam ſuſcepta circa idem ferè tempus à natiuita- te Chriſti, conſtat, vltra fluuium Hypaſin in India quatridui ( Vrbs ſapien tum Brach manum. ) itinere fuiſſe Vrbem Sapientum Brachmanorum, qui cadu- ceatorem iuuenem, dextrâ anchoram tenentem miſerunt ad Apollonium, vt ad ſeſe ſolus ſine comitibus veniret in tumulum eminentiorem, in quo ſapientes habitabant 18. ( Iarchas præſes Bra- chmanum. ) numero. His præſidebat Iarchas ſenior ſedens in alto ſolio ex ære confecto, & circa eum 18. illi pari metallo factis ſub- ſelliis. Quo loco Apollonius puteu̅ animaduertit latitudine paſſuum quatuor, per cuius numen inuiolabili ſacra- ( Puteus Bra chmanum. Crater igne plenus Bra- chmanum. Dolia 2. ſic- citatis & humiditas apud bra- chmanas. ) mento iurare ſolent Indi. Iuxta puteum Crater amplæ ca- pacitatis igne plenus erectus erat, cuius flamma plumbei coloris ſine fumo non excedebat oras Crateris. Vtrinque duo attollebantur dolia, vnum ventorum, aliud imbrium. Ex primo quoties ſiccitas regioni ſterilitatem inducebat, dum aperiebatur, emanabant nebulæ, quæ aerem hume- ctantes, pluuias mouebant ad irrigandam tellurem. Clau- ſo verò dolio ſerenitas cælo reſtituebatur. Quod ſi lues a- liqua vel mala temperies aerem infectaſſet, ſi aliud dolium aperiretur, efflaba̅t venti magno impetu, qui loca circum- quaque replentes, omne noxium auertebant & expurga- bant: iidemque flatus clauſo dolio continebantur, ne ſpi- ( Hiarchas Brachma- na vates. ) rarent. Hiarchas nominatim ſalutatum Apollonium ma- nu apprehenſum ſibi aſſidere præcepit, illique verbis ordine explicuit itineris ſuſcepti cauſam, quibus eſſet pa [ID00065] rentibus ortus, quid in via geſſiſſet, quæcunque illi cuene- rant, non ſecus ac ſi illi ſemper itineris comes extitiſſet: ( Metapſy- choſin Brachma- ni credunt. ) Metaphychoſin Brachmani crediderunt, à quibus Pythago- ras eam didicit: de qua dum inter ſe diſſererent, rumor ma- gnus ante fores exauditus eſt: Aduenerat enim Medorum Rex gemmis auroque exornatus, & magna clientum auli- corumque turba ſtipatus: Is cum Iarcha de regni admini- ſtratione multa contulit; Poſt cuius diſceſſum Apollonius plurima cum ſapientibus Brachmanis diſſeruit, inprimis de mundi generatione, quem ſapientes aſſerebant conſtare( Brachma- num doctri- na Phyſica. ) ex elementis quinque, Æthere, Igne, aere, aqua & terra: Ex quatuor poſtremis generatas eſſe corruptibiles creatu- ras: ex Æthere diuina numina & Genios cæleſtes: Mun- dum eſſe animal tam marem, quàm fæminam, quod ſibi i- pſi mixtum omnia gignat & producat: Multa quoque mi-( Brachma- nes quæ mi- racula edi- derint. ) racula ſapientes ediderunt Apollonio præſente: vt de aba- cto Dæmone, qui adoleſcentem occupauerat, de ſanato claudo, luſco & muliere abortiente: Ab Iarcha quoq; multa edoctus eſt Apollonius de aſtrologia, de ſacrificiorum ritibus, de inuocatione Dæmonu̅ & ab eodem ſeptem annulos recepit ſepte̅ Planetarum notis inſignitos, quoru̅ characteres ad- mirandarum reru̅ effectus docebant. De multis quoq; aliis Brachmanæ cum Apollonio contulerunt, ???am Magicis arca-( De quibus naturæ ar- canis & ve- r??? Chymi??? cis Brach- manæ diſſer uerint. Brachma- num arca- na fuiſſe Chymic a. Menticoſa belua quid ) nis & ſacrificiis, quam De Qvadam Menticosa Belva, quæ capite erat humano, reliquo corpore Leonino, De A- qva Avri, De Lapide, qui Magnetem imitatur, voca- turque Pantaurea, De Phoenice, De Medicina, Phyſica, a- lijſque Naturæ arcanis: Quæ omnia manifeſtiſſimè ar- guunt, præcipua Brachmanum arcana fuiſſe Chymica, cum iam dicta de nullo alio ſubiecto, quam Chymico, ac de Tinctura Philoſophica intelligi debeant: Mentico- ſa illa belua an non eſt materia philoſophica, quæ [ID00066] diuerſis naturis donata, nempe magis coctâ & maturâ, ca- put humanum repræſentante, & immaturiori, tanquam ( Aqna auri quid ſit. ) corpore beluæ leonino? Aqva avri quid ſibi velit, i- pſum nomen oſtendit. Quis vnquam de aqua auri præter veros Chymicos ſollicitus fuit? Hac enim cognita & habita præcipuum artis requiſitum habetur. Lapis magneticæ ( Pantaurea Chymiæ la- pis. ) virtutis, Pantavrea dictus an non eſt totus aureus, ſeu Tinctura Aurea? Sic quid per Phœnicem intelligi debeat, ( Phœnix Chemiæ proprius. ) nempe nihil aliud quam Tinctura philoſophica; ſuperius de- monſtrauimus. Ex quibus apparet Brachmanes illos artem chymicam naturalibus quibuſdam & præternaturalibus ſeu magicis, operationibus tectam & quaſi veſtitam ſibi pro arcanis nulli communicabilibus reſeruaſſe; & ſi qui ex ſapientioribus per multas & diuturnas inveſtigationes ( Brachma- nes philoſo- phi non in- nidi. ) olfeciſſent tale artificium in iſtis locis extare peregrinatio- ne eò vſque continuatâ, illis Brachmanes plurimum de ſuis ſecretis ſcientiis communicaſſe abſque invidia. Erat ( Tantali ſtatua. ) quoque in Collegio Brachmanarum ſtatua Tantali ere- cta cubitorum quatuor alta, annum præ ſe ferens quin- quageſimum ornata more Argolico, chlamide demiſſa, ( Phiala Ta̅- tali cum humore in- cor ruptibi- li. ) ſicut Theſſali: eaque eſt tanquam propinanti phialam ſimilis, quæ vſque ad oram plena ſitienti potum abun- dè ſufficit. Ex ea humor incorruptibilis potionis perennis ( Philotheſi- on, propina- tum in ſi- lentii ſym- bolum ſub pœna Tan- tali. ) diſtillat, quæ tamen phialæ menſuram nunquam exce- dit. Ex hac Tantali phiala Apollonius dictus eſt bibiſ- ſe: Solebant enim Brachmanæ Indi ſapientes firmandæ amicitiæ cauſa ſibi inuicem aliisque in communionem ar- tis ſuſceptis ex hac phiala propinare: quod ignari explicant ( Vide lib. 3. inferius ſub Pelopides de Tantalo amplius. ) de vi eloquentiæ, tanquam idem ſit ex Tantali phiala bibiſ- ſe, quam Eloquentiæ fluuium acquiſiuiſſe, ideoq; dicunt Tantalum fuiſſe virum eloquentiſſimu̅. At qui ita iudicant, ſuperficialiter ſaltem ros & perſonas confiderant. Ta̅talum [ID00067] fuiſſe hominem non ſaltem eloquentem ſtatuo, ſed & Chy- ( Tantalus Chymicus. ) miæ ſcientiſſimum; quod non ſolum apparet ex horum Brachmanum inſtituto, qui eum honore ſtatuæ dignati ſint, ſed ex multis aliis indiciis: Regem Phrygiæ eum fuiſſe aſſe-( Tantali allegeria. ) runt, qui cum Deos conuiuio ſuſcepiſſet, Pelopem filium mem bratim diſcerptum, coctumque illis appoſuit come- dendum: A quo cum cæteri dii abhorrerent, ſola Ceres, propter filiam Proſerpinam amiſſam curis prægrauata, co- medit humerum: At dii, recollectis invnum membris, pue- rum in formam priſtinam reduxere, eique vitam, reuocata per Mercurium anima, reſtituere; Cumque ei humerus deeſſet, loco conſumpti, eburneum refecere, Tantalum- que, vt Poetæ fabulantur, ad inferos detruſum perpetua famè ſitique torqueri voluerunt: Quod tormenti genus il-( Tantalus ad inferot detruſus, quod Deo- rum ſecre- ta, certe Chymica, mertalibus ſeu filiis re- uelaurrit. ) li inditum eſſe referunt, quod Deorum ſecreta mortalibus re- uelauerit: Qui hæc omnia, vtilegerunt apud Ethnicos, acci- piunt pro hiſtoria, ſtatuentes tot Deos vixiſſe antiquitùs & reuera tanta miracula præſtitiſſe, vt verba ſonant, illi brutis ipſis non plus ratione ſua imaginari poſſunt: Quid multis? Allegoria eſt tota Chymica in Tantali perſonam effi- cta, quam in Hieroglyph. l. 6. pag. 273. ſub Pelope ſatis explica- uimus: Quæ porrò de Pelopidis, Tantali nepotibus referun- tur eodem loco, poſt ſub Græcorum familia repetemus: Tantum de collegijs AEgypto confinibus. His omnibus vndi- quaque ſtipatus Hermes hoſtem iam diu expectatum ad- eſſe animaduertit, qui cum ſeſe in inſidiis, vt improuidis vim inferret, collocaſſet, Quidniprodis, inquit, in apricum & à fraude abſtines? non tibi retiario cum mirmillonibus res erit, at cum Pancratiaſtis in hoc genere armorum & campo non inexercita- tis: Hæc lex pugnæ eſto vtrinque obſeruanda. Quilibet ingenuè & ( Lex pugnæ ab Hermete præpoſita. ) candidè manum conſerat, ſinguli ex noſtris, vnus poſt alium tuos co̅- flictus ternos expectent, reſponſionemque per vices toties illis oppo [ID00068] nant: Poſt ijdem tot in te Rationis ſpicula torqueant, ex Talionis lege: In quæ ab Hermete præmiſſa cum ab vtraque parte con- ( Præocoupa- tio Herme- tis cur inter epulandum pugna fiat. ) ſenſum eſſet, interim nolo, inquit Hermes, quenquam nobis ſuc- cenſere, quod conuiuia celebrantes, menſæque accumbentes, pu- gnas tractemus, cum non nouum ſit apud Romanos alioſque popu- los, inter commeſſandum gladiatorum cruenta ſpectare vulnera: Adhæc noſtræ velitationes ſanguinolentæ non erunt, vt iſtæ, ſi- quidem proſtratum eſſe alterum ab altero ſufficiat, nullo modo vul- ???eratum.

PYRGOPOLYNICES ADVERSARIVS Chemiæ & Chymicorum.

( Pyrgopoly- nicis ia- ctantia. ) IAmque hoſtis in medio conſtitit, qui præ bile feruidus, falſaque animi perſuaſione tumidus & iactabundus om- nes, quotquot adeſſent, præ ſe contempſit, dictitans ſeſe v- num ſexcentos illos vel leuiculo flatu diſſipaturum, hu- mique ſtraturum: Et mox, En, inquit, in te primum, vtpote re- liquorum anteſignanum, qui Chemiam illam virgunculam omnibus modis mihi inuiſam & execrandam, vnà cum ſocijs, defendere & propugnare ſatagis, virtutis meæſpecimen ſtatuam, quod huiuſ- modi eſt:(1. Argume̅- tum negan- tium. )

1. Argumentum Chemiæ veritatem negantium.

Nulla ſpecies eſt mutabilis in aliam ſpeciem.Sed plumbum, cuprum & his ſimilia metalla ſunt ſpecies per ſe, & aurum per ſe.Ergo nec plumbum, cuprum, hiſque ſimilia me- talla ſunt mutabilia in aurum.

Hermetis Reſponſio.

MAior propoſitio eſt falſa, quomodocunque intelligatur: Na̅ & ſpecies quædam totæ tranſeunt in alias diuer- ſas ſpecies; aut indiuidua quarundam ſpecierum migrant in indiuidua aliarum ſpecierum, vt oua, legumina, ſemina, ſunt ſpecies in ſuo quæq; genere: glans no̅ eſt quercus, nec nux iuglans eſt arbor: Hætamen ex illis fiunt: ſic ſemina bomby cum hyeme remanent, cum ſpecies animalculi pe- rierit, & inde mox eruca naſcitur; quę differt à ſemine, ex eruca fit bo̅byx ſeu papilio alatus, qui differt ab eruca ſpe- cie. Imo tota hæc rerum natura nihil aliud oſtendit quoti- diana ſui mutatione ſeu naturali ſeu artificiali, quam falſi- tatem huius maioris propoſitionis, vt no̅ opus ſit exemplis aliis particularibus: Nihilominus eam, veluti baſin, huius Syllo- giſmi, hoc Ariete ſubuertam. Si ſpecies in ſpeciem non mutaretur, nec indiui- duum vnius ſpeciei in indiuiduum alterius, tunc ex plumbo non generaretur naturaliter argentum, nec ex argento aurum.Sed hoc fieri (licet non tam cito, vt oua gallina- cea excluduntur & mutantur in pullos) diſcendum eſt a metallariis & quotidiana experie̅tia. Ergo &c.Ad minorem reſpondeo, quod plumbum, cuprum & his ſimilia metalla ſint quidem ſpecies, vt & aurum, per ſe, ſed quod alia ſit poſt aliam, vt gallina poſt ouum, vel ſingula per ſe in ſua perfectione: Ouum enim, fabæ, triti- cum & eiuſmodi alia perficiuntur amplius, aut non: illius, quando propagantur in nouam ſpeciem; hoc, quando ad vſum hominum conuertuntur.(2. Argume̅- tum negan- tium. )

2. Argumentum Chemiam oppugnantium.

A priuatione formæ non poteſt regreſſus fieri in habitum.At ſi ex plumbo, cupro &c. fieret aurum, ſua priori forma priuari deberent, & deinde regreſſus fieri ad formam auri.Ergo ex plumbo, cupro &c. non poteſt fieri au- rum.Maior patet ex axiomate recepto: A priuatione ad habitum non datur regreſſus, aut quod morte deletum, non poteſt nec arte nec natura reduci in vitam.

Hermetis Reſponſio.

MAior vera eſt de forma eiuſdem ſpeciei, non de alia: Nam ſi priuatio ſit formæ alicuius rei facta, no̅ eadem forma iterum inducitur à natura, ſed alia vel nobilior vel ignobilior, vt apparet in omnibus mutationibus: Si enim mox eadem forma induceretur, no̅ eſſet mutatio, ſed per- manentia formæ; vt videmus in igne ſemper nouo atq; no- uo ſuccedente eiuſdem formâ: Nec vero eſt quis Chymi- corum, qui dixerit, metallum tranſmutandum in aurum, debere ita deſtrui, vt nullam habeat formam, antequam formam auri ſuſcipiat: Hoc enim non fit in aliis rebus mu- tabilibus, veluti in homine manifeſte cernitur, qui primo vtitur vita plantæ vegetabili, nempe Embryo in vtero; de [ID00071] hinc animali; demum rationali animâ donatur, quę ita ſuc- cedit cæteris formis, vt pentagonus tetragono, & tetrago- nus trigono, quorum perfectior imperfectiorem & poſte- rior priorem continet. Verum diſtinguendum inter priua- tiones formarum: Aliæ formæ pereunt omninò per corru- ptionem & reſolutionem in ſua elementa, ſic ouum, quod proiicitur in fimum, ibi corrumpitur in ſua elementa, ex quibus compoſitum fuit, quia eius forma corrupta, non poteſt arte vel natura eidem rei iterum immitti: Aliæ for- mæ tolluntur non omninò per corruptionem & in ſua ele- menta reſolutionem, ſed per ſucceſſiuam nobilitationem, aut mutationem, vt cum oui forma ſuſcipit formam perfe- ctiorem pulli in ſe, vt trigonus tetragoni: De prima illa cor- ruptione loquitur maior, at non de ſecunda, de qua minor intelligitur. Adminorem dico, quod falſum ſit, regreſſum fieri ad au- rum à priuatione formæ plumbi aut cupri; cum ſit vnus progreſſus à minus perfecto ad magis perfectum, veluti de ouo dictum eſt: In ſucceſſione formarum magna differen- tia eſt; In corruptione in elementa autmateriam primam ſuccedit alia forma ſimplex elementalis; In maturatione autem vel nobilitatione no̅ ſuccedit noua forma Compo- ſiti materiæ primæ, omni forma nudatæ, ſed formæ rudio- ri, eamq; perficit in momento. Ad huius Argumenti minorem deiiciendam ei hanc Balliſtam opponam. Forma perficiens rem, non tollit omninò rei perficiendæ formam, ſed magis eam perficit, idque in momento.Sed forma auri, quæ ſuperuenit metallis, plum- bo, cupro & ſimilibus, eſt ea perficiens.Ergo forma auri non tollit metalloru̅ perficien- dorum formas omnino, ſed eas perficit in mo- mento. Maior huius Syllogiſmi nullo exemplo contrario redar- gui poteſt nec in naturalibus, nec artificialibus: Ipſi aduer- ſarii fatentur, cum formica fit alata, aut ex verme muſca, quod ibi fiat nobilitatio, forma priori non abeunte omni- no, ſed mutata in melius: at nihilominus eſt ibi ſpeciei in ſpeciem migratio, hoc eſt, ex reptili facto volatili, quod ipſi negant: Ex ædili Prætor, ex prætore Conſul, vel ex Nobili Baro, ex Barone Comes, ex Comite Princeps ſi fiat, an fit deſtructio prioris formæ, an vero nobilitatio? Vt lumen maius non tollit, ſed obſcurat minus, ſic forma nobilior ignobiliorem: Minor ab experientia aut hypotheſi vera eſt.(3. Argume̅- tum negan- tium. )

3. Argumentum Chemiæ contradicentium.

Si ex metallo corrupto generaretur metallum, daretur circularis generatio.At hæc non datur.Ergo ex metallo corrupto non generatur me- tallum.

Hermetis Reſponſio.

PRopoſitionis maioris connexio nulla eſt: Nec verò Chymi- ci dicunt, quod ex metallo corrupto fiat metallum, ſed quod metallum minus perfectum ſuperaddita nobiliori forma tranſeat in perfectius ac nobilius: Hoc non eſt ex [ID00073] corrupto metallo fieri aliud: Si corruptio formæ plumbi, cupri & ſimilium deberet fieri vſque ad materiam pri- mam, aut in elementa quatuor, tum primum eius mem- brum procederet: Sed nec ita connexio ſequeretur; quia propterea non eſſet generatio Circularis; vt ex cane fit vermis, ex verme eodem muſca, hæc ſi carni inſideat, ver- miculos inſeminat, at que hinc iterum, ſi adoleſcant, muſ- cæ fiunt; Et ſic eſt mutatio vnius animalculi in aliud: ſed propterea tamen non eſt exactè Circularis dicenda. Ex v- no enim in aliud, ſeu ex imperfectiori in perfectius non fit circulus, cum perfectius in imperfectius hic non retrogre- diatur. Ad minorem dico: Non dari circularem generationem, quatenus nobis ea nota eſt exactè; ſed tamen hinc tranſ- mutationes ſimiles in natura concedi, vt iam de muſca ex verme & verme ex cane diximus: Quid ſi argentum vi- uum in plumbum, hoc in argentum, argentum in aurum, aurum in argentum retrogradè, argentum in cuprum aut plumbum tranſeat, annon hæc eſſet in natura Circularis generatio? quæ tamen ita ſe habere conceditur, ex incre- mento & decremento metallorum, veluti And. Solea de- ( And Solea qui de metallis eris ditas ſcri- pſit Septu- rias. ) monſtrat, in his rebus artifex peritiſſimus: Verum hoc non eſt opus in arte Chymica, cuius eſt perficere naturam ſeu iu- uare ad perfectionem acquirendam, non à perfectione ad imperfectionem reducere: Quamuis reuera conſtet, o- mnia metalla & ipſum aurum, poſſe reduci in argentum viuum currens, ex quo originem duxerunt; At hoc non fit per retrogradationem cocti in crudum, ſed po- tius per ſeparationem magis cocti & tincti à crudo & non tincto, quadam naturarum ſeparatione: Poſſunt & aliæ generationes circulares inueniri, ſi quæran- tur: Annon ex aqua aer, ex aere aqua, & ite [ID00074] rum ex aqua aer quotidie generatur circulari motu conti- nuo? Sed nunc Rationes pro Chemia affirmatiuas ternas, vt pro- miſſum, contrate tuoſ́ conatus adducam. ( Ratio 1. af- firmatiua. )

1. Ratio affirmatiua Hermetis pro Che- mia.

Si naturaliter ex plumbo argentum, & ex argen- to aurum generatur, nihil eſt, quod prohibeat, quò minus & arte (licet non eadem via aut modo, ſed ratione poſſibilitatis & potentiæ) inde fieri poſſit.At primum verum.Ergo & ſecundum. Aſſumptio huius Syllogiſmi veriſſima eſt & alibi ſatis ad oculum à nobis & aliis demonſtrata: Præ reliquis autem ( In Sarepta??? ſua, in qua??? omnium??? me alloru̅??? naturasve- riſſimetra- dit. ) hæc propoſitio affirmatiua à Clar. Ioh. Matheſio clariſſimè e- uincitur. Conuexio maioris propoſitionis nulla diſiunctione ſepa- rari poteſt, etiamſi non monſtret modum neceſſitatis: Sa- tis eſt, patere, quandam eſſe potentiam naturalem inter hæc metalla, quâ vnum in aliud tranſeat, vt ouum in galli- nam, aut imperfectius in perfectius.( Ratio 2. af- firmatiua. )

2. Ratio affirmatiua Hermetis.

Quod eſt in motu perfectionis formæ, perfici poteſt tam arte, quam natura.At metalla, plumbum, cuprum &c. quæ ideo [ID00075] im perfecta dicimus, ſunt in motu perfectionis for- mæ.Ergo eadèm perfici poſſunt tam arte, quam na- tura. Maior conſtat in genere vegetabili & animali, nempe in- ſitione diuerſarum arborum, vnius in aliam; productione florum & foliorum ex ſurculis hyberno tempore in hypo- cauſtis, excluſione pullorum ex ouis artificiali &c. In mi- nerali quoque, chalybs fit ex ferro &c. Minor dubia videtur aduerſario, ſed non iis, qui experti ſunt, in omni imperfecto perfecti quid latêre, eoque plus, quo meridiano ſoli magis locus ſit expoſitus, etiam in co- dem monte minerarum ferace: Et niſi tempus eſſetadeò longum, ac tantum in vno die, quantum nunc centum an- nis mouerentur ad formæ perfectionem, metalla imperfe- cta tam citò in aurum mutarentur, quàm ouum in pullum; tum quilibet ita prę oculis haberet metallorum perfectio- nem, vti nunc ouorum excluſionem: Quod cum non fiat, in tota ætate hominis nulla ſenſibilis mutatio metallorum animaduertitur: Huc ſpectat, quod Albertus Magnus nar-( Dionyſ Za- charsus. Metalla im perfecta in perfectius ſemper no- bilitari. ) rat & alii ex eo, ſuo tempore in Sclauonia contigiſſe, vbi cum me- tallarij incidiſſent in metallum minus perfectum, occluſiſſe fodinas per 30. vel plures annos, vt maior maturatio fieret: Ex his patet, moueri metalla imperfecta motu continuo ad nobiliorem formam occupandam, quæ eſt argentea primó; deinde aurea; quâ habitâ, acquieſcunt, niſi quid mali ſuperueniat ???( Metalla perfecta co̅- ſumi poſſe. ) Probat enim idem ante citatus. Matheſius, metalla ſi ad ac- me̅ ſuam ſeu perfectionem peruenerint, caſu aliquo ſuperuenie̅- te conſumi iterum poſſe & quaſi comburi; vnde tum me- tallarii dicunt, ſeſe nimis ſerò veniſle: Idem Andreas Solea in tractatu ſuo de incremento & decremento metallorum atteſtatur.

3. Ratio Hermetis pro Chemia.

( 3 Ratio of. firmatiua. ) SI ex gramine, artiplice, chryſanthemo & aliis vegetabili- bus corruptis, item ex muribus in Ægypto, anguillis, pulicibus & aliis animalibus putrefactis & in atomos re- ductis, hæc eadem generentur, ſi quoque ex ferro in aquâ vitriolatâ corrupto fiat cuprum, & ex aliis metallis argen- tum viuum, Quidni generaretur metallum ex metallo corrupto, & ſic circularis generatio detur.At omnia priora vera ſunt.Ergo & poſteriora. Connexio antecedentis inde patet. Quod ſi fiat id in om- ni triplici genere, tum poſſibile eſt, vt fiat etiam in vno ex iis eo modo. Eſt autem magis mirabile, quod animalculum cum diuerſis partibus organicis, aut vegetabile aliquod ex ſeſe putrefacto & corrupto regeneretur, quàm metallum homogeneum. Aſſumptionis veritus patet ab experientia. Nam gra- men putrefactum in fimum vel combuſtum in cinerem ſi mittatur ſupra agrum vel terram omni ceſpite nudatam, mox regenerabitur. Ita chryſanthemum, vt agricolæ te- ſtantur, etiamſi à bobus depaſcatur & in fimum vertatur, tamen ex ſeſe nouam progeniem agris, quibus fimus ille infertur, ſummè noxiam (cum ſegetes ſupprimat ſeſeque ſem per multiplicet) immittit: De muribus Aegypti ex limo immediatè progenitis, videantur hiſtorici, inprimis Diodo- rus Siculus. De ferro in cuprum conuerſo conſulantur fodi- dinæ Zepuſienſes, Goſlarienſes, Cuticenſes, Erkerus & alii cum quotidianâ experientiâ. Chymici verò teſtantur ſe omnia metalla in argentum vivum currens redigere poſ- ſe, idque multis modis, quibus hac in parte aſſentiendum erit. Verùm, vt antè dictum, nos non intendimus cor [ID00077] rumpere metallum vnum, vt inde generetur aliud: Et licet hoc fieret, non tamen eſſet perfecta circularis ge- neratio. Plus itaque concluſimus, quàm nobis ſumi- mus: Sufficit demonſtraſſe, vnum metallum in aliud verè & naturaliter & artificialiter tranſire poſſe, etiam- ſi non interueniat prioris corruptio ſeu putrefactio, quæ in minimos atomos ſeu prima elementa contingit. Qui- bus te ſatis à Nobis conuictum apertè proteſtemur.

2. MARIÆ HE- BRÆÆ SYMBOLVM. LIBER SECVNDVS.

Cum Hermes Ægyptius raciocinationi ſuæ, prout lex erat, finem impoſuiſſet, Pyrgopolyni- ces ſuæ virtutis plus quàm gignanteæ, toties o- ſtentatæ, nunc immemor, velut rubore ſuffu- ſus ſtetit, lit ans Harpocrati, ſiquidem nihil haberet, quod opponeret. Ad Mariam itaq́; Hebræam, Hermeti proxi- mam, acceſſit ordo; quæ licet ſexus imbecillioris & ad pugnandum cum hoſte acerrimo inhabilis vi- deretur, tanquam virgo, vt hinc priuilegio fragili- tatis & pudoris non immerito frui potuiſſet, at- tamen cum pro Virgine Chemia decertan- dum ſit, ipſa animo velut Amazonio ac planè vitili prædita, ſeſe aduerſarium neutiquam reformidare profeſſa eſt; qui, vt vires recolligeret, aliquandiu meditabundus à pugnâ ceſſauit. Interim nos huius a- nimoſæ viraginis vitam, ſcripta, nec non alia ad eius gen- tem & adiunctos ſpectantia per luſtrabimus:

IFVMVS COMPLECTITVR FVMVM & herba alba creſcens ſuper monticulis capit vtrum́.

MAgna eſt controuerſia de hac Maria, an ſit( Marium hanc non eſ- ſe fictitiam. ) fictitia vel ſuppoſititia omnino, ſi non, an fuerit ſoror Moyſis, an alia Iudaicæ gentis fæmina. Fictitiam non eſſe conuincit con- ſenſus omnium ætatum Chymicorum & præter illos aliorum doctiſſimorum virorum. Adhæc libęr ipſi adſcriptus nomen non videtur mentiri ſed om [ID00080] nibus circumſtantiis atteſtari, quem ex Hebraico in lati- num fuiſſe conuerſum & authores adfirmant, & phraſis hebraica in latino retenta deſignat: Quod verò in he- bræo vix vlla apud nos exemplaria extent, in cauſa eſt, eius linguæ apud noſtrates imperitia; cuius etiamſi nonnulli cognitionem non vulgarem habeant, Theologicis tamen ſolis, vt par eſt, intenti, prophana negligunt. Nec vero ( Scripta chy mica vara apud He- bræos mo- dernos. ) credibile eſt apud modernos Iudæos ſcripta chymica re- periri, niſi fortè in magnis principum aut ciuitatum bi- bliothecis; quia eiuſmodi ſtudia ſolos ingenuos & libera- liter educatos, non mancipia aut ſeruituti perpetuæ ſub- iectos Iudæos, decent & ornant: Vnde & iis interdicta videntur à Rabbinis Thalmudicis authoribus. Quod hæc fue- rit Moſis & Aronis ſoror pro certo non adfirmauero, at ſi coniecturis locus eſſe debeat, apparet. Percuſſam fuiſſe ( An Maria hæc ſit Mo- ſis ſoror, in- certum. An vates. ) Mariam Moſis ſororem lepra, quod contradixiſſet fratri Aroni ſummo ſacerdoti à Deo inſtituto, ſacræ teſtantur literæ; quod prophetico ſpiritu autem quid vaticinata ſit, de eo nihil conſtat. Propterea tamen id abnegare no- lim, qui ſciam multis apud Ethnicos antiquos mulieri- bus vatum ſeu Sybillarum nomina attributa fuiſſe, quia de rebus futuris faticico ſpiritu repletæ plurima, certiſ- mo ſubſequente euentu, prædixerint, quales à Boiſſardo diuerſæ proponuntur & multis coaceruatis authorum teſtimoniis declarantur. Nec mirum eſt, ſi frater vnus fuerit maximus propheta, alter ſummus ſacerdos, hanc à Deo prophetico ſpiritu donatam fuiſſe, cum prophetarum filii, (aliquando & ſerui, ut in Eliſa ap- paret) patrum ſuorum donis ſæpe gauiſi ſint. Verum ( Obiecti??? aduerſario- rum. ) etiamſi quidam prophetiſſam Mariam conceſſerint, ta- men chymiæ gnaram neutiquam audient. Quid inqui [ID00081] ent, mulier, ſoror ſanctoru̅ virorum feciſſet cum hiſce nugis, diſtil- lationibus & vexationibus? Fuitnè aliud negotium illi ſexui & æuo magis accommodum, quando Chemia ne nomi-( Chemia ars precte- ciſſima. ) ne nota fuit? At hi ſciant, verum eſſe, quod chemia eo tempore ne nomine innotuerit, quamuis reuera per mille & amplius annos in vſu & exercitio extiterit apud Ægyptios aliaſque gentes: Et ſi ars vera eſt (vt eſt) rerum eſt omnium mundanarum precioſiſſima non tam propter ſpem diuitiarum inexhauſtam, quam virtutem medicinalem ac Diuinæ omnipotentiæ exinde contem-( Vnde mu- lier Chemi- am habeat, cognitam quaſtio. ) plationem. Quidni igitur Maria huic ſe dedidiſſet, e- iuſque operationi vacaſſet? Vnde autem hæc cognitio ad ingenium muliebre peruenerit, quærent alii, qui- bus reſpondeo, triplici viâ; aut communicatione cum Ægyptiis huius artis non ignaris, aut ex inſpirationei- pſius Dei; quemadmodum plurimi artificum teſtan- tur, ſeſe ex ſola inſpiratione diuina & profunda rerum naturalium meditatione potius habere, quam ex libro- rum lectione; aut denique ex doctrina Moſis: De pri- mis duobus huiuſce artis adipiſcendæ modis hic nihil ſtatuam aut definiam certi, ſed ſuam cuique ſenten- tiam libere relinquam; at de vltimo videntur docu- menta haud pauca dari poſſe; nempe Moſen Che-( Moſen Che miæ rudem non fuiſſe ex conieciu- r??? quidam eliciunt. ) miæ rudem non fuiſſe ſed peritiſſimum. Quæ ſenten- tia etſi mihi non ſit approprianda, qui in hiſce du- biis malim euidentiora amplecti, tamen cum aliis arrideat etiam nonnullis doctioribus, non vide- tur omnino abſque conſideratione aliqua reiicien- da. Moſen fuiſſe prophetam, legislatorem & Du- cem à Deo electum ad liberandos é captiuitate AEgyptia Iſraelitas, indubitatum eſt; Quod ſi ad [ID00082] ſi addamus, fuiſſe, quoque Chymicum, quid hoc ſanctitati aut dignitati eius detrahet, ſi verum ſit? Annon omnis æ- tatis reges & Imperatores ſapientiores hoc nomen deſide- rarint reuerà obtinere? cuius non puduit tot Aegypti Re- ges, vt etiam Vulcani Sacerdotes audirent. Hæc enim ars pul- chra & iucunda fuiſſet Moſi cognitu, & adhuc magis ne- ceſſaria & vtilis ipſa praxi; ſine qua tamen Deus eadem mi- racula in eductione populi, omnipotentemque manum oſtendere potuit, vt arte naturali minimè opus fuerit: ſunt ( Bernh. Co- mes ex aliis. ) quidam ex Chymicis, qui adfirment quibuſdam Iſraelitis hanc artem à Deo reuelatam, ad arcam Domini auro de- corandam. Quod etſi non inueniatur in ſacris literis, vt ab omnibus percipiatur, tamen propterea falſitatis coargui non poterit, quia non fuit de intentione ſacræ ſcripturæ hæc inculcare, quæ omnes ſapientes inuolucris denſiſſi- ( Artificium fabrile Mo ſis quid de- monſtret. ) mis occultarunt. Artificium fabrile Moſis, quod ſemel tanquam ſpecimen ſuæ artis præſtitit, tale eſt, vt ex vnguibus leo agnoſci queat, hoc eſt, Moſen in tra- ctando auro, quod tam facilè combuſſerit & pulue- rem Iſraelitis cum potu bibendum iniunxerit, fuiſſe ( Aurum no̅ facilè com- buritur in puluerem. ) exercitatiſſimum. Quid aurifabri, qui aurum toties in igne vrunt, cementant, purgant, liquefaciunt & macerant, ad hoc dicent? Quid alil, qui in vitra- riis furnis per aliquot menſes liquefactum ſtare permi- ſerunt & abſque notabili diminutione aut mutatione ſuæ ſubſtantiæ poſt exemptum inuenerunt? Sanè his omnibus non leue artificium videbitur: Nam au- rum ad ignem non ſatis magnum remanet in maſ- ſa & non fluit, vt plumbum aut aqua, ſicque per annum & amplius torreri poterit abſque eo, quod in puluerem redigatur. Ad vehementer verò ignem [ID00083] dum fluit, & ſic manet homogeneum & liquor qua- ſi perennis durationis: Quibus igitur mediis aurum in puluerem redegit Moſes? Non aquis acribus, nec addita-( Scientia Moſis m???ri- fica in com- buren???o auro. ) mentis aliis, ſedigne, ait ſcriptura: Hoc igitur artificium no- ſtrates ignorant Aurifabri, ſed ſoli exercitati in his Chy- mici: Quo argumento demonſtratiuo conuinci debeat, Moſen fuiſſe verum Chymicum, aut reddi euidens ratio, quomodo abſque Chymiæ cognitione tam ſubitò aurum com burere potuit: Si quis reſpondeat, ex Dei inſpiratione aut indicatione: Concedo, at cur non hinc totius Chemiæ ſcien- tiam obtinuit? Cum Dei dona ſint perfecta, rotunda & o-( Dona Dei perfecta & non parti- cularia. ) mnibus numeris abſoluta, hæc autem combuſtio auri ſal- tem pars Chemiæ imperfectior: Imo credibile eſt, ſi cui, humano ſemine nato, à Deo perfecta contigerint dona, tanquam à patre Luminum, inprimis hęc Mosi, qui Deum vidit, cumque eo locutus eſt, de facie adfaciem, collata eſſe; qui ad regendum tantum populum, tam rebellem & duræ cerui- cis ſingulari prudentia, conſilioque diuino, opus habuit;( Moſes ſi à Deo non ha buiſſet Che- miam, ta- men alio modo ha- buiſſe po- tuit. ) At concedamus, Moſen artis Chymicæ cognitionem non habuiſſe immediatè ex Deo; Annon ipſe ex ſtudiis & me- ditationibus aſſiduis, vt multi alii, eam obtinere potuit; Aut quod plus, ex inſtitutione AEgyptiaca, cum à Regia fi- lia in omni doctrina AEgyptiorum eruditus & educatus fue- rit: Nemo hic dixerit, eum in Magicis Ægyptiis inſtitu- tum eſſe; Nam illæ artes dum abſque dubio, vt nunc, fue- runt abiectæ & illicitæ habitæ, exceptâ magiâ naturali, quæ Phyſicæ eſt praxis occultiſſima, cuius pars eſt Chemia, omnium præclariſſima & excellentiſſima. Sunt alii, qui Moſen, atque hinc Mariam ſororem eius, ex traditionibus prædeceſſorum, vt pote Iofephi aut Abrahami, (quorum alterutrum Hermetem faciunt) hanc artem accepiſſe æſti- ment: Quod Hermes ætatem vtriuſque anteceſſerit, ſupe [ID00084] rius ( ??? no̅ ???miæ gnarus. ) demonſtratum eſt: Ioſephum autem non opibus vel au- ro, ſed ſola prudentia, diuinitus ipſi conceſſa, ad faſtigium tantæ dignitatis apud Ægyptios euectum conſtat; quod ſi in tanto officio regio conſtitutus quid à ſacerdotibus reſciuerit, inexploratum manſit: Mihi non fit veriſimi- le eum Chymicis imbutum fuiſſe, qui tot regni negotia ( Gen. 12.) peragenda habuerit, vt ne tantillum alteri rei vacare po- tuerit: De Abrahamo iam ante diximus, illum aſtrorum obſeruationem docuiſſe regem Ægypti, quam cum ſecum ex Chaldæorum regione attulerit, nullum eſt dubiu̅, quin ( Gen. 14.) plures eiuſmodi artes ſciuerit, quas nepotibus longa ſerie deſcendentibus reliquerit: Abrahamum potentem & diui- ( Gen. 21.) tem fuiſſe oportuit, qui quatuor reges vno prælio exupe- raſſe ſcribitur, à quo redeunti Melchiſedech offert Panem cum Vino: Ac qui cum potentiſſimo rege Ægypti auſus ſit inire fædus: Deum illi benedixiſſe præ cæt eris fatemur, ( Abraham an Chymiæ gnarus. ) at annon quoque medio artis naturalis, quam forte ex Vr Chaldæorum traduxerat, quis pro certo adfirma- bit? Verum etiamſi nec Abrahamus, Ioſephus aut Moſes quid Chymicæ artis cognouiſſent, nec ſororem Moſis prophetiſ- ( Maria Iu- daicæ gentis fœmina ve- re Chymica ) ſam, tamen Mariam Iudaicæ gentis fœminam, cuius dictus liber circumfertur, habuiſſe Chymiæ cognitionem perfe- ctam nobis hoc loco ſufficiat; ne aliis contradicendi aut li- tigandi anſam aliquam præbeamus: Concedimus hono- ris gratia, in iſto libello, qui incipit, Conuenit Arosphiloſo- phus cum Maria prophetiſſa ſorore Moſis &c. factam eſſe men- tionem Mariæ prophetiſſæ, ſororis Moſis & Aronis, eumque eſſe alterius authoris antiquiſſimi; tamen Hebræi eſſe ordi- nis & Symboli ex antedictis ſatis perſpicuum eſt: Imo & mulieris, quo ad ſexum, cum vix vir aliquis nomen fæmi- næ mentiretur abſque cauſa: Mariæ huius prophetiſſæ ſeu [ID00085] Hebrææ meminerunt diuerſi authores Chymici, quod( ??? que me???- nit. Maria non vſa eſt alle- goriis Eth- nicornm. ) ex eius libro multum profectus fecerint: Prima enim hæc abſque dubio extitit, quæ poſt Hermetem, o- miſſis omnibus hieroglyphicis, allegoriis, fabulis & fi- gmentis poeticis, de diis, deabus & heroibus, rem omnem alio orationis genere expreſſerit, nempe nec i- dololatrico, nec nimis aperto, ne ſcilicet per gentium commemoratos, fictitios deos, ſcandalum erga popu- lum & peccatum in Deum committeret, aut indignis arcana omnia proſtitueret, verum quod abſque ratio- ne & non minori cum damno coniunctum foret: Hinc( Symbola Mariæ. ) loquitur de duobus gummis, albo & rubeo, eorumque matrimo- nio; Item de duobus fumis, herba alba & clara creſcente ſuper monticulis: At totum arcanum dicit eſſe in ſcientia Vaſis Hermetis; quia illud ſit diuinum & de ſapientia Domini gentibus occultatum; Et illi, qui illud ignorant, neſciunt regimen Veritatis, propter Vaſis Hermetis ignorantiam: Quæ eius verba etſi ignorantibus ſint valde obſcura, atta- men longa experientia edoctis & per ſeptem Mundi montes diu noctuque bene verſatis clariora apparent: ( Vas Herme- tis quale. ) Vas eſt illud Indicum Philoſophorum Brachmanum, quo illi vtuntur æſtiuis ſiccitatibus moderandis, aut illi non abſimile, ab Hermete primitus acceptum: Il- lud autem vas, inquit Maria, quod Stoici occultauerunt, non eſt vas nigromanticum, ſed eſt menſura ignis tui: Ideo in Cratere ignis, cuius flamma plumbei coloris, mo- derabatur ſibi contrarium elementum, nec exceſſit vnquam Crateris oras: Hæc ſi quis rite intelligat, Mariae mentem veriſſimam perſpiciet, eamque illa aperuiſſe arcana Chemiæ, quæ omnes fere vm- broſo ſilentio inuoluunt, Tantum de libello & do- ctrina Mariae; nunc comitatum eius perpende [ID00086] mus, qui valdè exiguus eſt, partim conſtans ex fæminis, partim viris: Hermolaus Barbarus Scriptor magnæ authorita- (4. Fæminæ Chymicæ ha???tæ, Maria He- bræa, Cleo- patra Æ- gypti regina Taphistia. Medera. ) tis, quamuis non Chymicus, Corollar. in Dioſcorid. l. 5. c. 115. narrat tres fæminas lapidem philoſophicum compoſuiſſe, Cleopa- tram, Taphuntiam & Iudææ gentis Mariam, cuius liber paſſim circumfertur; His & quarta annumeranda eſt, Medera, cu- ius meminit Bernhardus Comes, cum dicit, quod Aros do- cuit eam artem Nephandin fratrem ſuum, & Saturnus Luncabur, atque ſororem eius Mederam. Quæ fæminæ etſi forte ad aliam gentem referendæ eſ- ſent tamen ne Maria Hebræa ſola relinquatur, illi progy- næceo ab authoribus aſſcribuntur: Nec enim decet caſtas matronas aut virgines ſolas in conſpectu tot virorum ap- ( Quæſtio de Salomone, an habue- rit Chemiæ cognitione̅, an non: Affirmati- uæ ratio, 1. quia Sælo- mon ſapien- tiſſimus. ) parere: Sed antequam reliquos eius gregarios recenſeamus, quæſtionem; quæ hic ſuboritur, primum decidamus, prout poſſumus: Permulti Salomonem Regem Iſraelis, filium Dauidis, Chemiæ perfectam ſcientiam habuiſſe dictita̅t, plu- res id pernegant: Affirmantes videntur vti hiſce indiciis: Primo, quia à Deo ſapientiam petiuerit & obtinuerit: Quo- circa ſapientiſſimus omnium hominum euaſit: Eius au- tem ſapientiam non ita perfectam fuiſſe abſque Chemiæ, artium Reginę, cognitione, quam ſi eam adiunxiſſet: Cum itaque Salomoni data ſit perfecta ſapientia, quam non alii artifices Chymici ſuis operationibus ſuperare potuerint, inde conſtat eum æquè Chemiæ peritum fuiſſe, ac quem- (2. Quia ex ſapientiſſi- mo ditiſſi- mus. ) cunque alium: Secundo quia non ſolum ſapientiſſimus, ſed & ditiſſimus regum omnium celebratur; Nam cum præ diuitiis ſapientiam elegerit; patet eum ſapientem iam red- ditum, diuitem quoque factum, quaſi diuitiæ ex Sapientia enatæ ſint, quod veriſſimum axioma eſt: Quod ſi diuitias pro voto elegiſſet, diues, at Midas aliis viſus fuiſſet, qui præ iudicii imbecillitate Pani, ſylueſtri & inculta cicuta [ID00087] perſtrepenti, cantus victoriam, præ Apolline omnis muſi- cæ authore, adiudicauit.Verum (vt Roſar. Philoſ. adducit) Salomon (Sap. 7.) hanc ( Hæc verba d??? Chemia reuera intel l???gi, ab Ele- ctore Prin- cipe Imp. Illuſtr. Er. Ar. Col. mi- hi in hono- rem Che- miæ recita- ta ſunt. ) ſcientiam pro luce habere propoſuit & omnem pulchritudinem & ſalutem. In comparatione illius lapidis precioſi non comparauit il- lum: Quoniam omne aur um tanquam arena exigua eſt, veluti lu- tum æſtimabitur argentum in conſpectu illius: Melior eſt enim acquiſitio eius negociatione argenti & auri puriſſimi: Fructus il- lius precioſior eſt cunctis opibus huius mundi & omnia, quæ in mun- do deſiderantur, huic non valent compar ari: Longitudo dierum & ſanitas in dextera eius, In ſiniſtra vero eius gloria & diuitiæ infinitæ: Viæ eius operationes pulchræ & laudabiles, non deſpe- ctæ & ſemitæ eius moderatæ & non feſtinæ, ſed cum laboris di- uini inſtantia: Lignum vitæ eſt his, qui apprehendunt eam & lu- men indeficiens: Beati, qui tenuerint eam, quia ſcientia Dei nunquam peribit, vt Alphidius teſtatur: Qui hanc ſcientiam inuenerit, cibus eius legitimus erit & ſempiternus. Ex ſapien-( Salomonis diuitiæ vn- de. ) tia itaque diuitias immenſas Salomon acquiſiuit, vt om- nes teſtantur hiſtoriæ: At quomodo? An exactionibus à ſubditis, vectigalibus, oneribus in ſingula capita aut res impoſitis, An verò ex prouentibus agrorum? Sane o- mnia hæc Regnum eius non auro & argento repleuiſ- ſent, ſed potius inaniuiſſent; Quantum enim fiſcus prin- cipis accreſcit hac ratione, & fit ditior, tantum ſubiecti decreſcunt & fiunt pauperiores; Vnde quidam non incon- cinne fiſcum comparauit lieni corporis humani, quo intumeſ- cente totum corpus contabeſcit: Imò & hæc via diteſcen- di eſt extraordinaria, nec videtur profecta ex vera Dei ſa- pientia, quam Salomon obtinuerat: Tyrannum agere non eſt Regis ſapientis aut ratione præditi, quid dicam, ſapien-( Tyberii Imp. dicte- rium. ) tiſſimi; Ille enim non eſt, vt Homerus Regem vocat, Paſtor po- puli, ſed lupus, cuius eſt, pecus deglubere, illius tondere: [ID00088] Non ergo hac via diuitiæ Salomoni per ſapientiam obue- nerunt.( Quæ eauſæ reddantur diuitiarum Salomonis. ) Alij reſpondent, quod à patre Dauide magnam ſum- mam auri ex hæreditate acceperit, deinde reditus tanti re- gni habuerit fortè duplicatos; Adhæc magna dona ab exteris Regibus acceperit: Denique naues ſuas in Indiam ablegarit ſingulis tribus annis, quæ inde auri & argenti copiam attulerint: Verum his facile ſuccurrendum; ſum- mam auri & argenti quam à patre acceperat, in ædificatio- nem templi Domini, ſuæque arcis regiæ precioſiſſimæ faci- lè impendit, nec non regni reditus annuos, quibus ſe quo- que magnifice̅tiſſimum Regem præbuit magis, quam pa- ter eius fecerat: Dona accepta ab exteris, donis recom- penſantur æquiualentibus: Reſtant naues Indicæ, quæ mul- tum quidem auri & argenti apportarunt, ſed iter fuit diu- turnum, multis expenſis, interdum & nauium, hominum & bonorum amiſſione, continuandum; ideoque hæc na- uigatio non adeo lucroſa exiſtimanda eſt, vt putatur: De- ( Hyramus Rex Tyri in negotiatio- ne Indica Salemoni ſodalis. ) inde fuit communis Regi Tyrio Hyramo, qui communem a- leam iecit cum Salomone, & fortè primus inuentor eius nauigationis, ſiquidem Phœnices omnes orbis partes om- nium hominum primi nauigiis adierint & perluſtrarint, præſertim Tyrii, qui quoque dimiſſo ſodalitatis commer- cio, quod cum Salomone ad tempus habuerant, ſoli eo- dem poſt nauigarunt, vt ante: Si igitur ex hac Indica na- uigatione immenſæ diuitiæ, illæ fuerunt communes Re- ( Tyriorum commodi- tas ad naui gandum. ) gi Tyri, & fortè maiores, quia Rex Tyri nauibus abunda- bat & omnibus ad eas inſtruendas neceſſariis, quibus Rex Salomon non ſolum non abundauit, ſed magna ex parte eguit, ita vtà Tyrio multa in eum vſum acceperit: Portus quoque commoditas, rei nauticæ peritia & innumera Hyramo inſeruit, non Salomoni, cuius regnum potius [ID00089] mediterraneum, quam maritimum, niſi ab exiguo latere, fuit.Si quoque hæc nauigatio fuit effectus ſapientiæ Salo- monis, qua diuitias inuenit, tum Hyram longe ſapientior eo, & mercatores aliarum nationum, qui ad ſuum com- modum augendum merces alias exportant in longinquas regiones & alias, ſeu aurum, reportant cum maximo lucro, huius ſapientiæ eſſent participes, quod tame̅ minime cre- dendum eſt: Etſi enim ipſi vulgato loquendi modo ſapien- tem voce̅t, qui bene rei ſuæ familiari præſit, vt eam augeat quocunque modo per extractionem, falſa promiſſa, men- dacia, fucum, mangonia, vſuras, & ſimiles no̅ licitos acqui- rendi mdos, æque ac laudabiles, tamen eiuſmodi longiſſi- mè à vera ſapientia, de qua hic ſermo, abeſt: quia eius ſa- pientia potius vafrities, verſutia & auaritia dicenda eſt, quam alio honeſtanda nomine.Ex quibus apparet, Salomonem omnium hominum ſa-( Salomonis alia ſapien- tia, quam vulgi. 3. Copia auri & argenti in Ieruſale̅, ex Chemia. ) pientiſſimum longe alia ſapientia à Deo præditum fuiſſe, ex qua quoque ipſi diuitiæ acquiſitæ ſint tantæ; vt hiſtoria ſacra in hinis diuerſis locis affirmet, Salomonem feciſſe, vt in Ieruſalem tantum auri eſſet, quantum tegularum in te- ctis, & tantum argenti, quantum ſtercoris in plateis: Quod non aliunde, quam ex Chemia, quæ ſapientiæ humanæ, quam Magiam naturalem vocant, potior pars eſt, proue- niſſe potuit. Salomon itaque Chemiæ peritiſſimus ſtatuitur; quia ſapientiſſimus, ditiſſimus & tantum auri & argenti co-(4. Deſcriptio ſapientiæ. ) piam extraordinarie abundare fecerit in Ieruſalem: His quarta ratio antedicta aſtipulatur, vbi Sapien. 7. deſcribit veram ſapientiam in dextera geſtantem ſani- tatem, in ſiniſtra diuitias; quæ deſcriptio vt ab omnibus [ID00090] Chymicis applicatur Chemiæ, ſic à nullis verè doctis, niſi pertinaciter repugnantibus veritati, alteri rei accommo- ( 5. Ænigmata Salomonis denaturæ ar anis non reuelandis. ) dari poteſt: Præterea problemata & ænigmata inter Salo- monem & Hyramum Regem Tyri abſque dubio fuerunt de occultiſſimis naturæ theſauris, hoc eſt, de rebus in natura latentibus magni precii, quas non vtile eſt in vulgum ſpar- gi; Inde factum, quod de ænigmatibus eiuſmodi, qualia inter Salomonem & Hyramum vtrinque propoſita aut ſoluta fuerint, nulla vulgo innotuerint, vti literis mandari po- tuerint, quemadmodum de Sampſonis ænigmate conſtat. (6. Salomon Botanicus optimus. ) Diſputaſſe inſuper Salomonem de omnibus terræ vegeta- bilibus, à Cedro Libani vſque ad rutam creſcentem in muris, ſcriptura teſtatur: Botanicum itaque experien- tiſſimum ipſum fuiſſe demonſtratur, qui niſi & anima- lium & ſubterraneorum naturas, vnà cum meteoris, il- li cognitioni adiunxiſſet, rerum à Deo creatarum non perfectam, ſed mancam & diminutam notitiam habuiſ- ſet, quod fateri ab omni ratione alieniſſimum eſt: De eo- ( Salomon in magia na- turali per- fectus. ) dem Salomone rege Boiſſardus pag. 347. ſic ſcribit, In Ma- gianaturali perfectiſſimum fuiſſe Salomonem fama refert, de quo 3. Regum 2. ſcribitur, illum exactiſſimè rerum naturalium ſcien- tia fuiße inſtructum: De eo Ioſephus libr. Iudaicar. antiquit. 8. Incantationes, inquit, Salomon compoſuit, quibus morbi pel- luntur, coniurationum modos ſcriptos reliquit, quibus ita fu- gantur Dæmones, vt deinceps nunquam reuerti audeant: Atque id ſanationis genus etiam ſuo tempore apud Iudæos in vſu fuiſſe teſtatur Ioſephus: Vidiſſe ſe, dicit, Eleaſarum quendam præ- ſente Veſpaſiano, alijſque Principibus, multos à dæmonibus ve- ( Modus cu- rationis ob ſeſſorum à dæmone. ) xatos hac ratione liberaſſe: Modus curationis erat hic: Ad- moto naribus dæmoniaci annulo, ſub cuius ſigillo incluſa erat ſpecies cuiuſdam radicis à Salomone indicatæ. Ad cuius ol- factum per naſum contrahebatur dæmonium, & collapſo mox [ID00091] homine adiur abatur dæmonium, ne amplius rediret, Salomonis mentione factâ & incantationibus eius recitatis: Diſceſſus autem dæmonis ab homine illud er at indicium, quod iuſſu Eleazari egredi- ens, vas plenum aquâ tbi poſitum inuiſibiliter euertebat. Idem Io- ſeph: l. 8. c. 2. dicit Salomonem exorciſmis abegiſſe Dæmo-( Salemon exerciſmu vſus contra dæmones. Salomonis clauicula, liber negro- manticus. ) nas, qui humana corpora obſidebant, & illa morbis variis torquebant, Deo illi virtutem tribuente ad has peſtes ad- uertendas. Nicetus lib. 4. mentionem facit clauiculæ Sa- lomonis, quam vocat librum Salomonium. Hunc Aaron magus apud Manuelem Commenum Imperatorem Con- ſtantinopolitanum legens, Dæmonum legiones adduce- bat ſubinde interrogantium, cur accerſiti eſſent, offeren- tes ſeſe, vt alacriter iuſſa exequerentur. Quæ vltima hu- manæ ſapientiæ ???ines videntur tranſcendere & ab homi- ne Chiſtiano extremè deteſtanda: An Salomoni conue-( Salomanis vita. ) nerint, qui amore millenarum pellicum faſcinatus, vnâ le- gitimâ vxore non contentus, & quod omnium peſſimum, Idololatria horribili, cui eiuſmodi Magia Dęmoniaca ſem- per coniuncta, contaminatus fuit, non meum eſt iudicare: De annulis odii & amoris ſimiliter à. Salomone compoſi-( Salomonis annuli. ) tis ſcribunt alii: Et in iam dicta clauicula Salomonis, ad mouendos in animis hominum amores ſacrilegè baptiza- tur lapis calamita, cumq; ſuis applicatur incantationibus, quibus vſum Aaronem Iudæum ferunt. At Magiam hanc(Magia illi- cita extre- mè deſtat ??? chemia. ) à Chemia longiſſimo diſtare interuallo profitemur, hanc amplectendo, illam ex inedio hominum tollendo & cum authoribus ſuis relegando: Quatenus Magiam illicitam Salomon exercuerit, eius ſapientiam ſummam non ad- miramur, quatenus licitam & cum ea Chemiam, vt meri- to, ſuſpicimus & veneramur. Nec verò exiſtimandum eſt, Salomonis ſapientiam ob nugas quaſdam præſtigiatorias adeò per ſcripta celebratam fuiſſe, ſed ſanè ob profundiſ [ID00092] ſimæ ( Salomonis ſapientia in naturæ ar- canis. ) cónſiderationis arcana, non Magis aut aliis ex vulgo cognita, qualia ſunt, quæ in abdito naturæ gremio de metallis eorumque generatione continentur: Quod con- ſtat inde, quia principes Tyri, vt ſupra memoratum, Idolo ſuo fecerint aurum, vt propheta Ezechiel illis expro- brauit. Deinde quod Hyramus rex Tyri quæſtiones om- nes à Salomone propoſitas ſoluere non potuerit, niſi ope- (Regina au- ſtri ad Salo monem ve- nit. ) ra iuuenis cuiuſdam Tyrii in illis rebus experti: Hanc ob cauſam Regina quoque Auſtri, quæ & Saba dicitur, ad Salomonem longis itineribus contendit, vt Sapientiam e- ius audiret: De hac Saba Glycas annalium part. 2. ita ſcribit: Cæterum Sabæi natio ſunt Æthiopica: Eorum regina fuit illa admiranda Sibylla: Quippe cum legem i- gnoraret, nec vates audiuiſſet, per Salomonem Sapien- tiæ ſubminiſtratorem Deum prædicauit: Celebretur, ait, Dominus Deus ille tuus, qui tibi ſic fauerit, vt te Iſraelitarum ſolio regem imponeret. Eius hiſtoria recitatur primo Regum capite decimo. Item ſecundo Chronicorum capite no- no, vbi diſtinctè tractatur, quomodo illa cum ſummo apparatu hominum & camelorum portantium dona, aurum, gemmas, & aromata precioſiſſima venerit Hie- roſolymas ad Salomonem Iſraelitarum regem, vt præ- ſens diſceret & exploraret, an eius ſapientia famæ de eo publicatæ per totum orbem terrarum, reſponderet. ( Reginæ Sa- bæ quæſtio- nes ad Sa- lomonem. ) Quæ poſtquam diuerſis quæſtionibus & ænigmatibus regem tentaſſet, eſſetque à rege de aliis interrogata, in admirationem tantæ ſapientiæ rapta, conſiderans Sa- lomonis opulentiam, ornatum, ſeruos, veſtimenta, ci- bos & ſacrificia quotidiana, exclamauit: Beatus es, ô Rex, beati ſerui tui, & populus tuus, qui aſſiduè tibi aſſiſtunt: Benedictus Do ninus Deus tuus, qui te conſtituit in Throno re [ID00093] gio: Cumque donaſſet Salomoni centum & viginti ta-( Dona Sabæ Salomoni oblata. ) lenta auri, multaſque gemmas & aromata precioſiſſi- ma, reuerſa eſt in ſuam dictionem: Sibyllam hanc dictam fuiſſe, teſtatur quoq; Georgius Cedrenus; qui, Regina Sa- ( Regina Sa- ba fuit Si- bylla. ) ba, inquit, quæ à Græcis Sibylta dicta fuit, audita Salomonis fa- ma, Hieroſolymam venit, vt propoſita quæſtione de ſapientia e- ius periculum faceret: Nam & ipſa Sibylla ob ingenij prompti- tudinem, ſaptentiamque & rerum multarum peritiam magni e- rat nominis. De hac etiam Dominus dixit, ab extremis terræ finibus Auſtrinam veniſſe Reginam, vt ſapientiam Salomonis cerneret. Hæc ille. Quod ſi qui negatiuam partem de- fendant, Salomonem non fuiſſe Chymicum, illis non ero nimis contrarius, cum hactenus dicta ſaltem ex aliorum opinione, quæ vid???tur non eſſe rationibus vacua, produ- xerim.

CONGENTILES HEBRÆI.

CAlid filius Iazichi, fuit Chemiæ artifex perfectiſſi-( Calid. ) mus, cuius liber Secretorum Alchemiæ dictus, ex Hebræo in Arabicum & ex Arabico in Latinum ver- ſus adhuc extat & omnium manibus teritur: Quam piè & circumſpectè hic author procedat in hoc tractatu, quilibet ipſe diiudicet: Scias, inquit, frater, quod hoc no- ſtrum magiſterium de lapide ſecreto, & officium honoratum, eſt ſecretum ſecretorum Dei, quod celauit ſuo populo, nec voluit vllis reuelare, niſi illis, qui fideliter tanquam filij meruerunt, & qui eius bonitatem & magnitudinem cognouerunt: Qui enim ſe- cretum Dei poſtulat, neceſſe eſt ei hoc ſecretum magiſterij plus, quam aliud. Et cap. decimo quarto. Et dixit quidam ſapiens: Non eſt tibi datum à Deo hoc magiſterium ſolu̅ pro tua audacia, fortitudine [ID00094] & calliditate, ſine omni labore. Nam laborant homines & Deus tri- buit fortunam hominibus: Adora ergo Deum creatorem, qui tibi tantam gratiam ſuis operibus benedictis voluit exhibere. ( Muſa Ca- lidis diſci- pulus. ) Muſa, Calidis diſcipulus honorabilior omnibus, qui diu ſtudens in libris philoſophorum, eorumque operationi- bus laborans, artem non comprehendit; qui cum finem operis inuenire non poſſet, ſupplex ad Calidem rediit, ſed ad lectionem philoſophorum relegatus, legit plures, quàm centum libros nihilque inuenit: vnde ſtupefactus, per annum, quaſique extra mentem poſitus, manſit, do- nec præceptoris gratiam impetraſſet, perfec???nemq; artis ( Hamech. ) opere comprobaſſet. Hamech quoque Hebræus artem hebraicè tradidiſſe perhibetur.( Iſaac. ) Iſaac Iudæus de Moiros.( Iacob. ) Iacob Alhartarne Iudæus: Hi duo inter artifices ab Aui- cenna numerantur.( Iohannes E- uangeliſta inter chy- micos nume ratus. ) Iohannes quoque Euange iſta a??? eodem Auicenna pri- mus inter Chriſtianos Chemiæ pe???us recenſetur: Dict. 1. ad fin. cap. 7. de anima. Imò & à Viacentio monacho in ſpe- culo Naturali. His aſtipulari videntur illi, qui Proſam ec- cleſiæ veteris Decemb. die 27. Diu o Iohanni Euangeliſtæ ſacro cantari ſolitam compoſuerunt, quæ ſic habet: Initi- tium eſt. Gratulemur ad feſtiuum &c. Cum gemmarum partes ſo- lidaſſet, Has diſtractas tribuit pauperibus, Inexhauſtum fert the- ſaurum, Qui de virgis fecit aurum, gemmas de lapidibus. Hoc etſi multis non ſolum incredibile, ſed fortè & impium videri poſſit, tamen nos authorum dictorum teſtimoniis, quod contra dicamus, vix inuenimus: Dona Dei non ſunt impia dicenda, at diaboli opera, quæ impictatem procurant; Quod ſi Chriſtus, vt homo verus, ſic Deus omnipotens, Iohanni Euangeliſtæ, conſobrino ſuo, Matriſque tutori, [ID00095] quem præ cæteris amauit & in cœna ſinu ſapientiæ Diui- næ fouit, ac ne martyrio interiret, longævuſque ſupereſ- ſet, voluit, viaticum quoque eiuſmodi attribuere conſti- tuiſſet, vt egenis & pauperibus, ipſisque novis Chriſtianis iam tum incipientis eccleſiæ, exilio aliiſque damnis affli- ctis, ſubveniret in ſumma neceſſitate, annon hoc ſingu- lare & oportunum munus, eleemoſinaque optime collo- cata fuiſſet? At vt omnibus ſatis faciamus, potius demus S. Iohannem Evang. ſi quando tale quid fecerit ex virgis( Iohannes Euangeli ſta potius meræculesè quam per artem ea fecit. ) aut lapidibus (quæ materiæ ad Tincturam ſuſcipiendam philoſophicam ſunt plane ineptæ) miraculoſo, quam arti ficiali aut naturali modo vſum eſſe: quemadmodum ipſe Chriſtus, vt vectigal daret, Petrum capere piſcem iubet & capti ventrem aperire, vnde nauiſma depromptum eſt pro vectigali ſufficiens: Sunt, qui eum expreſſe Tincturæ philoſophicæ mentionem feciſſe adfirment in Apocaly- pſi, vbi dicit nouam cæleſtemque Hieruſalem poſt futu-( Tincturæ philoſophi- cæ mentio in Apocaly pſi. ) ram eſſe inſtar auri puriſſimi, ad modum vitri pellucentis, vnde iidem colligunt, tale aurum non eſſe in rerum natu- ra, at eiuſmodi Tincturam philoſophicam haberi: Cum itaq; Divus Iohannes non à re, quæ non eſt, deſumpſerit ſimilitudinem, ſed ab ea, quæ eſt, quapropter à Tinctura philoſophica ea verba translata arguunt; Et per conſe- quens, Divum Iohannem eius cognitionem habuiſſe: At reſpondebunt alii, mentionem facere Tincturæ, non eſſe eam habere aut vſurpare: Deinde meminit ſaltem auri puri & vitri pellucidi, quæ duo non ſunt Tinctura: quem- admodum Chriſtus iubet, quod ſimus ſimplices ceu co- lumbæ & prudentes ſicut ſerpentes, nolens inte???im quod ſimul ſimus ſerpens & columba in ſubſtantia vel eſſen- tia, at ſaltem ſecundum accidens ſimplicitatis & pruden- tiæ, quod in ſingulis præualet: Ita Hieruſalem non erit [ID00096] ipſum aurum, ſed purum vtaurum, nec ipſum vitrum, ſed pellucens, vt vitrum:

Chaldaicè de Chemia ſcripſiſſe traduntur.

( Haly Chal. Thebit. Chald. ) Haly, Chaldæus. Thebit, Chald.

Finitimi Hebræis.

( Syri. ) SVnt Syri, qui licet artifices certos nobis non mini- ſtrent, eorum tamen religionem à Chymicis allego- riis & obſcuris fabulis originem duxiſſe, veritati conſen- ( Adonis a- pud Syros cultus. ) taneum eſt: Ipſi enim ab antiquis temporibus Adoni- dem ab apro interemptum luxerunt, eique tanquam vita defuncto, inferias cum eiulatu & planctu fecerunt, quem altero die viuere dixerunt, & in cœlum miſerunt: ( Apis cultus apud Ægy- ptios. ) Non aliter, quam Ægyptii Apim ſuum aquis ſubmer- ſum lachrymis & luctu horribili planxerunt, donec in- uenirent alium, quem inuentum cum gaudiis & tripudi- is domum, hoc eſt, Memphim, naue pompoſiſſima re- duxerunt inque Vulcani Templum, vbi aurea cubilia & (Apis ſubie- ctum philo- ſophicum. Adonis ſol philoſophi- cus. ) cellas habuit, collocarunt, eumque, vt priorem, diui- nis honoribus coluerunt. Vt verò Ægyptii per Apim ſubiectum philoſophicum intellexerunt, vt alibi copio- sè demonſtratum eſt, ſic Syri per Adonidem eiuſdem ſolem Philoſophicum indigetarunt, qui amatur à Ve- nere, hoc eſt, Luna philoſophica; qui duo ſunt, vt O- ( Venus roſas ælbas rube- as tinxit. ) ſiris & Iſis, maritus & vxor, frater & ſoror, filius & ma- ter, aliiſque innumeris nominibus gaudent: Aper A- donidem interimit, accurrit Venus; Typho Oſ??? im, accurrit Iſis: Hæc membra eius colligit, illa vulnera [ID00097] tum inter lactucas diſponit: Venus pedem vulnerans ro- ſeti ſpinis, tinxit roſas niueas cruore purpureas. Hæc fieri in vaſculis Chymicis veriſſimum eſt: Et qui exiſti- mat aut ita hiſtoricè facta, aut à re, quæ non ſit omnino, aut nullius precii, deſumpta, errat cum pueris anicula- rum fabulis fidem adhibentibus: Vnde miror quam- plurimos doctos viros, verſantes in Ethnicorum allego- riis, eas vt veras accipere ac deinde ex iis quaſi veris (at falſis) multa alia deducere & ex his adhuc alia, quæ cum in fundamento, mediis & extremis fabuloſa ſint, nil niſi fabulas, hoc eſt, nugas concludunt: Exemplis e- iuſmodi ſunt multorum libri ſuffarcinati & repleti: De- us vnus verus vt nunc eſt, ita ſemper fuit, & dii reli- qui, deæ, & Heroes à diis oriundi nihil aliud ſunt, quam( Dii, deæ & heroes, ad chymiam ſpect ant. ) dii Chymici in Vulcani Templo Memphitico fabrica- ti, facti & ficti, quorum ſcintillæ igneæ per finitimas re- giones primo ſparſæ, mox per alias atq; alias, donec to- tum ferè mundum Vulcanus ſuis flammis illuminar it,( Vulcanus mundum incendit ſuis flam- mis. ) ne dicam, incenderit: Si iam hæc ſuperuacanea tol- lantur ex multorum ſcriptionibus aut potius centonibus (in quibus præter ætatem, parentes, facta, patrias & ſimiles circumſtantias deorum, dearum & heroum ab illis natorum, vix quicquam inuenias notatu dignum) plurimum verborum de pauciſſimis rebus factum iu- dicabis: Si fuerunt tales dii, vt ſcribunt & ima- ginati ſunt Ethnici, colantur, & omnia eorum fa- cta celebrentur & propagentur: At non fuerunt nec dii, nec homines, (quod ſanè non licuit vni ex Ethnicis dicere aut ſcribere ſub capitali pæna, vnde factum, quod viri prudentiores coacti ſunt eâ de re ta- cere, at ſaltem eandem cantilenam canere) vt patet ex [ID00098] infinitis circumſtantiis, in Hieroglyphicis noſtris paſſim inculcatis, & cuilibet ſanæ mentis per ſe. Quid igitur in- quirimus fruſtra vmbrarum lucem, aut pumicis aquam, dum cumulam us omnia corumfacinora, dicta & alia n???e- morabilia, quæ tantum habent veritatis, quantum culex ( Xenopha- nis monita ad Ægy- ptios. ) pinguedinis: Hinc, vt Cæl. Rhodig. l. 7. c 44. annotat, Xe- nophanes phyſicus cum AEgyptios ſeſe conuerberantes pro ſacro- rum more atque lugentes eßet intuitus, ſubmonuit clementer, ne lugere pergerent ſicrederent deos; quod ſi fuiſſe homines com???er- tum foret, ne ſacrificarent. Sed pro Syrorum antiqua reli- ( Adonis cu- ius fil???. ) gione poſſet quis reſpondere, Adonim fuiſſe Cynaræ Re- gis Cypri filium, ex propria eius filia Myrrha, vt teſtantur hiſtoriæ, natum, qui cum formoſus eſſet, à Venere, quæ eſt Cypria, adamatus, Martis autem Zelotypia apro in eum venantem immiſſo è medio ſublatus fuit: Verum, qui videnthæc ſcripta ab aliis atque aliis, atq; ideo vera exiſti- mant, probent primò Martem & Venerem tum deos fuiſſe; ( Cypri as ce- lebre, quod eſt Venus. ) quod non facient, niſi quod Cyprus antiquitus optimum æs, quod inde Cyprum, & Cuprum vocatur, vt & vitrio- lum, dederit. Æs autem Venus ab antiquis temporibus dicta eſt: Nullæ veræ hiſtoriæ, niſi fictiones poeticæ de hoc Cynara quicquam atteſtabuntur, quo ad concubi- tum cum filia Myrrha. At in philoſophia chymica, ex pa- tre & filia naſcitur filius, aut ex matre & filio, vt ſæpius à no- bis probatum. Si concedamus, fuiſſe eiuſmodi inceſtum commiſſum in Cypro, an ideo totus mundus haberet, cur ex inceſtu nati mortem defleret, aut vicem Veneris, quæ nulla eſt, doleret? Quid ſit mortuus, quomodo reuiuiſcet? Annon deteſtandus pater cum filia & filio-nepote? Quod leges humanæ prohibent pro delicto grauiſſimo, hoc non legibus diuinis ſeu theologiæ initium præbere pote- rit. Nonnulli hanc rem ſeu narrationem de Adonide [ID00099] ad longe alium ſenſum detorquent; nempe Venerem pro( Adonid??? fabulæ x- plicatio a- licrum. ) luxuria & deſiderio coeundi, Adonim pro Sole cæleſti; hoc eſt, ſine vi Solis nullam eſſe Venerem: apud Proſerpinam manere per 6. menſes, & alios 6. apud Venerem, quod in- telligunt de ſolis à vertice noſtro receſſu & ad eum acceſ- ſu: Aprum prohyeme habent, veluti fera, hirſuta & aſpera, quæ Adonim ferit, hoc eſt ſolem ſubmergit & viribus ſpo- liat: Sed hi nugantur; quemadmodum & illi, qui Adonim pro tritici ſemine habent, quod 6. menſes degit ſub terra a- pud Proſerpinam, ſex menſes apud Venerem in aeris tem- perie, ex quo illud meſſores colligunt, quibus Mytholo- gus Nat: his verbis accinit: Ita ſub his fabularum figmentis vni- uerſas prope res naturæ declar arunt, non minus ſapienter, quam Pla- tonici aut Peripathetici Verumenimuero ſi nihil aliud ſub his magnificis inuolucris contineatur, quam tale quid ruſti- cum, pueris & viliſſimis ex idiotis notiſſimum, iſti qui hoc texerunt certe fatui fuerunt, aut qui detegere voluerunt( Sub allego- riis anti- quis no̅ ſunt recondita vulgaria. ) exiſtimantes caſtaneæ nucleum inſutum abſq; ſutura co- rio mirabili; quaſi vero nihil myſterii ſub his allegoriis fo- ret reconditum, niſi ruralia opera, quę cauſam prębuiſſent gentibus magnis & variis, vt ceremonias de iis nouas, reli- gionemque inſtituerint; quod nullo modo eſt credibile: ſed omnium horum longe alia fuit intentio, quam vulgo viſa eſt, quemadmodu̅ ſatis demonſtrauimus: Cum enim Syri & Palæſtini, vt Hieronymus author eſt, ſemper con- ſueuerint parabolis vti, illorum ſapientiores Adonidis al- legoriam longe aliter interpretati ſunt, quàm Idiotæ, nem- pe abſque dubio ad occultam Chemiæ veritatem, cuius quidam forte participes fuere. Iamque aduerſarius ſe pugnæ præpararat, quam auidè expectans in hunc incepit modum. (4. Argume̅- tum negan- tium. )

4. Argumentum contra Chemiam.

Si metalla appetitu naturali feruntur ad opti- mum ſuæ ſpeciei, inq́; eo acquiſito conquieſcunt, conſeruariq́; gaudent, tum nulla poteſt eſſe tranſ- mutatio inferiorum metallorum in aurum.Sed primum eſt verum.Ergo & ſecundum.

Mariæ Hebrææ Reſponſio ad 4. Argu- mentum.

HVius Argumenti hic ſenſus eſt: Si metalla imperfecta per naturam non tranſmutentur in perfecta, ſed manent in ſuo ſtatu, tum nec per artem.Sed primum verum: Ergo &c.( Maltafiunt per artem, qua non per naturam. ) At nulla eſt connexio antecedentis: Quod non fit per na- turam, id neque per artem fieri poteſt: Quia videmus mul- ca fieri per artem, quæ per ſolam naturam non fiant: Vt, na- tura non reponit luxata, ars ſola reponit: Natura non diſtil- lat ſpiritum vini, ſed ars: natura non facit caſeum, panem, vitrum, ſed ars: Ita natura non facit Tincturas agen- tes abſtractas à materia patiente, licet concretas cum materia faciat, ac materias præparet, ex quibus Tin- cturæ fiant: Vt iam de inſitione arborum & aliis e- iuſmodi naturæ adiumentis ab arte præſtitis nihil dica- mus. Sed ad aſſumptionem, omnino negando: Nam metalla im- perfecta apud Naturam non manent in ſuo ſtatu, ſed ſem [ID00101] per tendunt ad perfectionem, dum ſunt in mineris, niſi im- pediantur à negato calore aut alio requiſito: Quæ cauſa quoque eſt, quod, vt Erkerus demonſtrat, vix detur aurum ita purum & purgatum ab omni argento, vt ne tantil- lum contineat: quia ſemper aliquid matris remanet apud filium: Et ſic ſtatuit de argento & plumbo: Sunt e- nim hæc naturali vinculo adeo ligata, vt ab inuicem non omnino ſeparari ſe patiantur, licet ad ſenſum ſatis purgata videantur, ſi ſuis examinibus ſolitis ſubiician- tur.

5. Argumentum Aduerſarij contra Che- ( 5. Argume̅- ???um negan- tium. ) miam.

Perfecto nihil poteſt addi.Inferiora metalla, plumbum, æs, ferrum, ſtan- num, ſunt perfecta.Ergo eis nihil poteſt addi. Propoſitionem probo: quia ſi poſſet perfecto quid addi, non foret in ſummo ſuo eſſendi ſtatu. Aſſumptum probo: 1. Quia illa ſpecies ſunt: Quælibet au- tem ſpecies perfecta.2. Optimus fecit optimum: non autem feciſſet optimum, ſi imperfectum feciſſet.3. Si ſpecies non eſſet perfecta, continue ea adſpiraret ad ſpeciem perfectiorem, nec quieſceret in vili; ſi- que tenderet ſemper vlterius, eſſet tandem vna ſpe- cies.

Reſponſio Mariæ ad 5. Argumentum Ad- uerſarij.

REſpondeo ad propoſitionem; Quod eſt in ſummo ſuo ſtatu eſſendi naturali, illi nihil ſuperaddi poteſt: Si hic intelligis artem, falleris: Quia ars ſæpenumero addit natu- ræ quid, vt illa perficiatur ad finem vltimum, velut???vide- mus in panificio; Natura fecit triticum, vt homine??? eo veſ- cantur; ſed ars perficit ad hunc finem, non natura; Sic me- ſpila maturantur arte: Inſitione arborum fructus agreſtes miteſcunt & generoſiores fiunt; quæ omnia ſuperaddun- tur naturæ generatis ab arte; Antiquitus quoque vnum aurum altero longè nobilius cenſebatur, vt Arabicum, O- brizum, Indicum Vngarico, Vngaricum Rhenano. Quia ars neſciuit modum ſeparationis argenti ab auro, quem cum inuenerit, nunc omne aurum æquat, & ad vnam per- fectionem, ſeparato argento, reducit. Si itaque aurum non vbiuis locorum eiuſdem pretii, coloris aut gradus proue- nit, ſed neceſſum eſt, vtarte ſeparatoria reducatur ad illum ſtatum, hinc patet, quod eius naturali perfectioni aliquid addatur, hoc eſt, ſubtractis immaturis partibus, veluti in pyris & meſpilis duris, diſperſis per aera partibus incoctis, ea matureſcunt arte: Sic omnis coctio eſt cruditatis diſper- ſio & caliditatis congregatio. Quomodocunq; igitur con- ſideretur aurum, illtà natura vel arte ſemper perfectio ad- ditur coctione & crudi ſeparatione, calidique augmenta- tione.

Ad Aſſumptum eiuſque probationes refero.

( Ad 1 ſpecies eſſe perfe- ctas. ) QVod illa metalla ſint perfecta non ad vltimum finem, ſed intermedium, qui poteſt eſſe varius: Sic ex vuis im [ID00103] maturis facimus acetum, ex nucibus iuglandis immaturis conditis corroborantium ſtomachi, ex oliuis immaturis omphacinum oleum, & condîmus eaſdem ad ſuum vſum: Ex roſis immaturis Co̅ſeruam roſarum, cucumeres quoq; non maturos condîmus: Quæ omnia & his ſimilia habent duplicemvſum; vnum intermedium, qualem narrauimus, alterum finalem, quando hęc ſingula maturuerunt: ſic fru- ctus arantiorum iuniores, item animalia quęcunque & ve- getabilia & mineralia, antequam ad ſuam maturitate̅ per- ueniant, vſurpantur. An forte non licet carne vitulina, a- gnina, hædina, pullorum, pipionum & ſimilium veſci, an- tequam finem perfectum contigerint? Anno̅ licet granum illud argenti, quod in omnibus imperfectis, tanquam em- bryo in vtero ſuæ matris deliteſcit, inde eruere, antequam illa imperfecta maturuerint omnino, tum certe non tan- tum argenti in Germania hiſce ducentis proximis annis ex mineris terræ extractum fuiſſet? Idem dicendum de au- ro latente in argento: Annon liceat ouis veſci, cum non ſemper adſint gallinæ maturę? Patet itaque & haſce ſingu- las eſſe ſpecies, licet ad ſummam perfectionem nondum peruenerint, & tamen ſuos habere peculiares vſus.Optimus itaque ordinauit ad optimum ſeu vltimum fi-( Ad 2. Non eſſe opt???mu̅ factum, ſi imperfectu̅. ) nem omnia, ſed non ſimul & ſemel: Voluit quoque homi- nes frui intermediis finibus rerum; vt præſertim patet in metallis vilioribus; quæ ſunt innumerarum vtilitatum, et- iamſi ad argentum & aurum quædam illorum indiuidua non perueniant: Plumbum ad tecta & alia vtenſilia aquis ſeruandis apta: ſtannum ad patinas & vaſcula diuerſa, fer- rum ad robur & vim omnem ſuſtinendum ac inferendum vt in bellis, cuprum ad promiſcua opera vſurpamus: Quic- quid vero ex his metallis vilioribus ſub terra per naturam, vel ſupra terram per artem in argentum & auru̅ mutatum [ID00104] ſit, id ad alios & precioſiores vſus reſeruatur & cautiùs cu- ſtoditur: ſic ex ſeruo fit Dominus, ex figulo Rex, vt in Aga- tocle & multis aliis euenit.( Ad 3. ſpecie̅ futuram v- nam, ſi ad perfectione̅ metalla contendere̅t ſpeciem. ) Non eſt autem, cur verearis, ſi imperfecta tranſeant in aurum, ſaltem vnam eſſe ſpeciem metallicam; & omnia in aurum tandem abitura: Eſſe diuerſas formas metallo- rum videmus & ex vſibus eorum diuerſis cognoſcimus: Et quæ ſemel ex terra in vſum humanum deprompta ſunt, illa non redibunt in terram ac mineras, vt redeant in argentum & aurum: Atque hæc eſt prima cauſa, cur non tibi verendum erit: Secunda eſt, quia in quibuſ- dam tanta eſt hererogeneorum admixtio, vt etiamſi de- cies mille annos manerent ſub terra, ad ſummam perfe- ctionem non redirent, vt ſunt cuprum, ferrum; Tertia cauſa eſt, quia immatura metalla, vt plumbum, ſtan- num, argentum viuum & ipſum argentum non poſſunt in his locis frigidioribus ita ad perfectionem properare, vt in India, Arabia & aliis calidiſſimis regionibus, quia frigus per accidens impedit: Hinc apud nos potius hæc immatura metalla inueniuntur, quam aurum & argen- tum, vtpote maturiora: atque hæc cum multis partibus crudiorum metallorum permixta: Apud illos vero au- rum & argentum in maiori copia, & rarius immatura: Vnde Indis argentum maxime appetitur & plumbum, quia ibi ſunt rariora hæc metalla: Et hæc ad illos nos defe- rimus, illorum aurum à Salomonis temporibus inde ex- portantes: Propter has tres cauſas manent differentes formæ metallorum, vt ſemper fuerunt ab initio ad finem mundi; atque ita etiam à Creatore ordinatæ ſunt, licet vnum in aliud per naturam & artem mutari poſſit: ſic non eſt verendum, quod omnes homines ſimul & ſemel emo- riantur, mundo relicto vacuo & nulla generatione homi [ID00105] num procedente, quamuis ſingula indiuidua hominum mori neceſſe ſit; quia non omnes ſimul oriuntur, nec mo- riuntur, ſed vnus ante & poſt alium: Idem de metallis im- perfectis in aurum mutandis per naturam ſtatuendum eſt, ad quod minima pars peruenit, atque hoc non ſimul & ſemel, ſed longo tempore intermedio. Si quis hominum eſ- ſet Lynceus oculis & Mathuſalem ætate, ac poſſet viſu pene- trare ad intima terræ (veluti Lynceus feciſſe fingitur) vt vi- deret primum concubitum metallicorum fumorum, & ſederet ſemper hæc contemplans per tot centenos annos, ille fortè puerilem ætatem, vt ita loquar, & infantiam me- tallorum attingeret, non acmen, nec virile robur: Eſt autem, vt eorum infantia plumbum, ſic virilis ætas aurum: Sed cum hoc contingere nequeat, hinc nemo ex ſenſu poteſt iudicare de his abditis & terræ infoſſis muneri- bus. Mirandum eſt, te, tuique fimiles Chemiæ aduerſa- rios, rerum metallicarum imperitos, non adhibere fi- dem aliis magis expertis, nempe metallicis, & his ope- ram ſuam dantibus: In Aſtronomicis doctrinis obſer- uati ſunt motus planetarum & ſtellarum trepidationis, i- tem axium ſeu apogæorum promotiones, quæ omnia lon- giſſimo tempore contingunt, ita vt vnus homo ne mini- mum obſeruare potuiſſet ſua ætate aut vita totus huic rei deditus: At quia alii atque alii artifices ſuas operas & ob- ſeruationes contulerunt, hinc veros cæleſtium corporum motus locales præciſe cognouerunt: Idem factum fuit in ſubterraneis, at ſuo modo: Illa ſuperius videntur ſem- per & permanent, vt indiuidua: Hæc inferius abſcon- duntur, & ſi videntur, mutant locum & naturam, nec indiuidua, quæ obſeruata ſunt, permanent, at de- ſtruuntur, vt hinc iudicium de motu naturali ſeu gene- ratione horum ſit longe difficilius illo de cæleſtibus: [ID00106] Nihilominus hominum induſtria cognitum eſt, quod hęc maneant in ſuis locis metalla imperfecta, ſenſim perfician- tur, calore accedente requiſito & impuritate loci non pro- hibente.(6. Argume̅- tum negan- tium. )

6. Argumentum contra Chemiam.

Si natura per ſe vel arte adiuta non poteſt face- re permutationes in ſubſtantiis rerum, ſed tantum- modo in accidentibus, hinc metallorum mutatio- nes non ſunt veræ.At primum verum.Ergo & ſecundum.

Reſponſio Mariæ ad 6. Argumentum.

NEgo propoſitionis connexionem: quia etiamſi natura nul- las faceret tranſmutationes, nemo tamen id arti ea de cauſa negare poteſt, quæ ſæpe tranſcendit & ſuperat, non ſolum emendat & perficit naturam, vt ex multis exemplis ſæpe adductis patet, in luxationibus reſtituendis, panificio & ſimilibus. Verùm aſſumptionem manifeſtè falſam aſſeueramus: Quid enim in mundo frequentius, quam videre mutationes re- rum, quæ corrumpuntur & generantur? At reſpondes, eſ- ſe ſaltem accidentia, & non eſſentiam, quam mutet natu- ra, quem delirareputo ſi ita loquendum, erit ſaltem vnum corpus & indiuiduum in toto mundo, nempe materia pri- ma, quæ diuerſa accidentia & formas accidentales in ſe ſecundum partes receperit: ſed nugaris: Quid dices de A [ID00107] puleio in aſinum conuerſo, aut de lycanthropis, ſeu homi- nibus in lupinos artus & rabiem transformatis? Hic reſpo̅- debis, ſaltem in iis eſſe accidentia viſibilia & ta̅gibilia mu- tata: Nec non illa diabolica eſſe, hic de naturæ operibus ſermonem haberi: Concedo id equidem, At interim non negabis naturæ permutationes, quales ſunt innumeræ an- te oculos: Vna muſca te conuincet, quæ fuit repens vermi- culus, & poſtea mutat corporis formam & fit muſca ſubvi- ridis, quæ propagat ſe per vermiculos carnibus aut piſci- bus aſperſos: In illa non ſolum eſt accident ium mutatio, ſed tota natura vnius mutatur in aliam, adeò etiam, vt vix milleſimus agnoſcat, hanc muſcam fuiſſe vermem talem, niſi ratione id colligat, & poſt experientiâ obſeruet. Cæte- ra exempla hic omittimus: An corpus canis, vermes repen- tes & muſcæ volantes, habent vnam eſſentiam? Quare non dico ad muſcam eiuſmodi volantem, Cave canem, aut ad canem, Vide muſcam? An ouum ſaltem accidentibus differt à gallo gallinaceo? An ſemen hominis vel animalis, vel ve- getabilis cuiuſuis ſaltem diſtat accidentibus ab homine, animali, aut vegetabili ſuæ ſpeciei, cum illa in hæc tranſ- mutentur? Sic nos non dicimus, plumbum, cuprum & reli- qua viliora metalla ſaltem accidentibus differre ab auro & argento, ſed quæque habere ſuas formas eſſentiales eode̅ modo, vt ouum habet ſuam formam propriam ſubordina- tam, in quam forma pulli ſuperueniat; Et vermis habet for- mam ſuam, cui muſcæ forma additur ad perfectionem. At notandum, hæc naturæ exempla, ſi non extarent, veluti non propterea refelli poſſent metallicæ mutationes inter ſe, ita nunc cum extent, etiamſi non probent, quomodo fiunt illæ, tamen oſtendunt tale quid in natura non eſſe inconueniens aut inſo- litum.

Nunc Rationes meas pro Chemia producam, quarum prior, at numero quarta eſt, vt ſequitur.

( 4. Ratio pro Chemia. ) SI metalla inferiora ſeu imperfectiora naturali im- petu tendunt ad apicem metallicæ perfectio- nis, quod eſt aurum, tum poſſibile eſt, quod quoq́; ſubtili artificio in aurum tranſmutari poſſint.At primum verum.Ergo & ſecundum. Antecedentis propoſitionis connexio conſiſtit in eo, quod niſi in natura eſſet illa conſanguinitas & affinitas me- tallorum imperfectiorum & perfectorum, tum videretur hæc potentia tranſmutandi magis eſſe violenta, quàm na- turalis; nec tamen propterea impoſſibilis; quia etiam illæ res tranſmutantur apud naturam, quæ non conue- niunt, vt ligna, coria & eiuſmodi alia quibuſdam a- quis in lapidem: Iam verò metalla inter ſe ſunt homo- genea, nec heterogenea, vt illa: Et natura horum mu- tationem amico quodam appetitu perficit, nempe quadam circulatione & æquatione qualitatum, do- nec longo tempore perfectionem ſummam acqui- rant. Aſſumptio veriſſima eſt ab ipſa experientia, quæ eſt optima rerum naturalium magiſtra, & traditione me- tallicorum magiſtrorum, vt iam antè demonſtrauimus: Hoc argumentum vel vnicum conuincere deberet An- tagoniſtas & ad contrariam mentem reducere: Verùm cum non videant ipſi hanc tranſmutationem in naturâ veluti ouorum in pullos, nec ſuſtineant labores, v???le [ID00109] gant aliorum hac de re veridicos libros, vel eant ad loca, vbi audiant ab ipſis metallicis & cernant viua experimen- ta, ideò veluti pueri, præ ignorantiâ & inexperientia, id negant: quod illis condonandum foret, ſi ipſi ſoli ſeſe ſua imperitia oblectarent; at quod ipſi ignorant, cum dicant id eſſe non poſſe, & haberi pro dolis & mendaciis aliorum atteſtationes, ſunt nimis ridiculi & cum puſionibus ad ſcholam remittendi; in qua licet artes & linguas quaſ- dam didicerint & quaſi ſummum locum obtinuerint, in ſubterraneis tamen illis naturæ ſcholis vix priores ter- nas literas nouerunt, ad quas illos relegamus.

5. Ratio Mariæ adfirmatiua pro Chemia.

(5. Ratio af- firmatiua. ) CVicunquè metallo per naturam imperfecto & crudiori additur concoctio & maturatio calo- re ſufficenti, id perficitur tandem in aurum.At omnibus illis quatuor, plumbo, ſtanno, &c. Concoctio à natura per calorem ſufficientem ad- ditur.Ergo ea perficiuntur in aurum. Maior conſtat: quia calore perficiuntur metalla & ad- huc creſcunt in mineris, vt omnes metallici teſtantur & Matheſius in Sarepta ſua multis argumentis demonſtrat, nec, vt aliquis perperam æſtimare poſſit, ab initio mundi, ita, vt nunc ſunt, condita fuerunt omnia ſimul & ſemel; Quod ſi quis exiſtimet, ſua opinione fallitur; quamuis non nege- mus, aurum quoq; in fluuiis Paradiſi tum inuentu̅, ſacraru̅ literaru̅ teſtimonio, & fortè etiam in montibus; que̅admo- du̅ homo & reliquę creaturę omnes tu̅ inceperunt, no̅ per naturam, ſed Manum diuinam: At poſtquam benedictio [ID00110] omni creaturæ facta eſt à Deo, tum ſingulæ propagari in- ceperunt ſuo modo, quædam ex ſemine, quædam aliter: Tum quoque ex vaporibus metalla ſunt generata, quo- rum primus inventor fuit Tubalcain ante diluuium, ad cu- ius ætatem à principio mundi ſunt aliquot ſecula; quo intermedio temporis ſpacio metalla, vt æs & ferrum ap- paruerunt: At nondum quid de auro ex mineris eruto legitur: Fortè hoc longiori tempore indiguit, vt gene- raretur, aut maiori diligentiâ, vt inueniretur: Si itaque creſcunt ex mineris metalla, aut in momento ex qua- tuor elementis ad ſuas formas, in quibus offenduntur, perueniunt, aut ſucceſſiue; Non in momento; Id enim miraculoſum eſſet, vt aurum ex quatuor elementis ſta- tim perfectum appareret: & ſic de aliis intelligendum: Ergo ſucceſſiuè: Tempus illud ſucceſſiuum eſt in cocti- one ſeu maturatione poſitum, nempe imperfecti in perfe- ctum, crudi in maturum: Imperfecta ſunt illa 4. vel etiam cruda: Perfecta & matura, vnum altero magis, Aurum & argentum: Ex quibus, vt etiam ante adductis, minoris probatio ſatis conſtat, vt non opus ſit eam vlterius demon- ſtrare.(6. Ratio af- firmatiua. )

6. Ratio adfirmatiua pro Chemia.

SI natura per ſe facit omnis generis mutation es, multo magis arte adiuta.At primum:Ergo & ſecundum verum eſt. Connexio propoſitionis eſt vera: Quia ars, vt innumeris exemplis conuinci poteſt, naturam emendat & perficit: Natura 10. vel 20. oua in vno nido, gallinâ incubante, [ID00111] excludit & pullos inde producit: Ars autem totidem mil-( Cairi in Ægypto in- de ab an tiquis tem- poribus. ) lia, vno furno, eodem tempore educit, atque in hoc natu- ram millies ſuperat. Natura facit ex lignis cineres, ars ex cineribus vitrum: Idem dicendum de pane, ſpiritu vini, de muſto ex pomis & pyris, de vino ipſo, cereuiſia, aceto, butyro & ſimilibus; quæ omnia fiunt ex naturalibus ope- ribus per artem & non per naturam: Natura quidem diſ- ponit omnia hæc in ſua materia, ſed inde formam non e- licit in actum, niſi ars accedat & mutationes haſce cauſe- tur. Aſſumptum non eget probatione; niſi cæco in naturæ ope- ribus: Atque his acquieſcere poteris.

3. DEMOCRITI GRÆCI SYMBOLVM.

LIBER TERTIVS.

DEmocritvs, qui tertius in ordi- ne ad Menſam Honoris conſede- rat, videns in ſeſe aduerſarii aciem dirigi, eius ignorantiam cum au- dacia coniunctam, hoc eſt Phi- lautiam inanem, antequam ali- quid in medium proferretur, cachinno ſolito elu- ſit, ipſumque caput ſine cerebro, hocquaſi indicio, præmonſtrauit, qui audeat Virginem intactam Chemiam, quam ne per tranſennam ſalutauit, aut oculis vnquam notare dignus ſit habitus, con- tumelioſe excipere, iniuriis afficere & omni conui- tiorum genere onerare: Nos dum ille pulmones riſu exercet, nonnulla ad eius vitam, doctrinam & gentem ſpectantia peruoluemus.

PHARMACO IGNITO SPOLIANDA denſi eſl corporis vmbra.

HVic Philoſopho quamuis ardor diſcendi, na- suræque arcana indagandi extiterit, hinc patet, quod non contentus pa-( Democriti peregrina- tio in Ægy- ptum & In diam. ) triæ ſuæ, ſiue totius Græciæ ſapien- tum doctrinis, ad extoras regiones profectus ſit: Nam non ſolùm in Æ- gyptum eam ob cauſam, veluti ſci- entiarum omnium matrem & nutricem, ſed quoque [ID00114] in Orientem longis & periculoſis peregrinationibus, v- bi à Perſis & ab ipſis Indis multa didicit, ſeſe contulit. Vnde propter admirabilem eius doctrinam, vt Iohan. Franciſ. Mirand: l. 2. cap. 2. de auro, annotat, Hippocra- ( Dem̅ocriti authoritas. ) tes illum veneratus eſt, vt ſapientiſſimum virum, Thi- mo laudauit, Plato non eſt auſus inceſſere, Celſus ma- gni nominis philoſophum appellat: Vix vllus inter anti- quos hanc authoritatem obtinuit, vt & in vita & poſt mor- tem à tot magnis & laudatis viris magnus prædicari & laudari meruerit: Cauſa hæc fuit, quod in ſcriptis, licèt ad literam obſcuris, quid diuinum & abditum, omnibus exoptandum, ſpirârit & præ ſe tulerit: Patrem habuit adeò ( Democri- tus diu es exe pairimonte ) diuitem, vt exercitui Xerxis, hoc eſt, ſepties centenis, o- ctuaginta millibus hominum (quod & Pythius ille Bithynus feci???e dicitur, qui quoque platanum auream, vitemq; no- bilem illam Dario regi donauit & inſuper ſtipendium quinque menſium, frumentumque Xerxi pollicitus eſt, vt è quinque liberis ſenectuti ſuæ in delectu vnus ſalrem co̅cederetur; at barbarus & inhumanus Rex ſelectum eius filium occidi iuſſit, Plinius l. 33 c. 10.) epulum dare potue- rit: Hinc fortunæ bonis liberaliter adiutus eò commodi- us animi cultum promouere valuit: In Ægyptum vbi ve- nerat, ibi quinque annis moratus in intimam ſacerdotum quorundam familiaritatem incidiſſe traditur, à quibus ( Democri tus librum ex ſepul- chro Dar dani acce- pit. Democritu̅ Chymica ſcripſiſſe. ) arcaniſſima quæque acceperit: Addunt nonnulli, quod ib dem Sacerdotis alicuius, Dardani dicti, ſepul- chrum aperuerit, atque librum inde cum ſectero philoſo- phico eruerit, qui ipſi ad perfectam artis cognitionem conſequendam multum contulerit. Quod vir hic tan- tus in omnium admiratione exiſtens, Chymica ſcri- pſerit & tractarit, nemo negare audeat, cum multa in hodiernum diem extent ex eius libris collecta; cuius [ID00115] inter Ariſtotelis interpretes Michael Pſellus non ſolùm meminit, ſed à ſe reuelata ſcribit eius arcana: A. Demo- ( Democriti- tia ſecta. ) crito Democrititia ſecta, quæ & Abderitica nuncu- pata eſt, originem duxit: Imo, quotquot fuere Græci re- centiores poſt eum, qui Chymica tractarunt, ex Democri- ti libris ſua dogmata hauſerunt: Cum vero Democritus propter materiæ raritatem & nobilitatem coactus ſit ſem- per indere noua rebus nomina ac vti figuratis locutioni- bus, & illis, qui ſecundum literæ ſonum intelligerent, ple- rumque impoſſibilibus viſis & manifeſtè falſis, hinc à Ci- cerone & aliis quibuſdam, qui in verborum ſuperficie ſal- tem hæſerunt, nec mentem eius aut res introſpexerunt, mendacii & vanitatis redargutus eſt: idem Mirandulanus de eo ſic ſcribit: Supra centum vixit annos, multa deprehendit, ( Democri- t??? cur ob- ſcurus. ) quæ literatorum vulgus latuêre: Scribebat autem ſubobſcurè præce- pta, non quidem earatione, vt videri nollet Chemicæ ſciens, verum vt ea præcepta conſectaneis eſſent amiciſque tantummodo nota, & ignota vulgo, proptereaque nouabat nomina, vt ab ipſis dunt axat, qui rem alioqui tenuiſſent deprehenderetur: Atque hinc non poſ- ſum non mirari, Hermolaum Barbarum, virum alioqui de literis be- ne meritum, hoc ſcribendi genus in Democritia ſchola ſolum dam- naſſe & vel malignitati vel arrogantiæ retuliſſe acceptum: Memi- niſſe poterat antiquitus, vſque ab Homero, diuerſa rebus vnis indi- ta nomina, & alijs ſuperos, alijs imos dictionibus vti conſueuiſſe, & gentium Antiſtites non eiſdem, quibus vulgus vti ſolere voca- bulis; nec non facile fuerat, vti recordaretur, qui certè legiſſe illum minimè dubito, laudatiſſimum & præcipuum fuiſſe in omniſecta, quæinter alios apud philoſophos præcellentior haberetur, vt occule- rent ſua dogmata, apud Pythagoricos maximè, & Heraclititios: Nam illi ſilentio & ſymbolis vtebantur, hi, vt Plato ſcribit, æni- gmatibus, & eis, qui declarationem quærerent ænigmatum æni- gmatibus alijs reſpondebant: Hæc ille pro Democrito: Duo [ID00116] ( Duo genera ſcriptorum Chymico rum. ) in Chymicis ſemper ſcriptorum genera fuiſſe conſtat, poeticum, idque antiquiſſimum, & philoſophicum, id- que eo paulo recentius. Poeticum fabulis & allegoriis contextum, mutauit non verba, ſed ſententiam, ſeu to- tum ſenſum orationis, quo vſi ſunt antiqui Poetæ; inter Græcos primi vates & Theologi: Philoſophicum, dictis metaphoricis & translatis à communi ſignificatione in a- lienam, ſæpe renouatis ſeu cum aliis commutatis; Hoc vſi ſunt philoſophi, inprimis Democritus; quo nomi- ne nimiæ obſcuritatis à cauſam ignorantibus accuſa- tur: Hic Cicero alicubi de eo adfirmat, ſeſe non audiuiſ- ſe virum maiori authoritate maiores nugas dixiſſe: Ex qui- bus forte hoc ipſi viſum eſt, quod Democritus perhi- beatur tradere, eſſe quaſdam aues, ex quarum ſangui- ne commiſto naſcatur ſerpentis aliquod genus, quo co- meſto, auium voces alicui non ignotas fore: Ex hac fi- gurata loquendi ratione alii hoc deduxerunt, Demo- critum ex ſanguine quarundam auium potum ſuum di- luiſſe, adhibitis aliis herbarum ſuccis, vnde ſenſu arca- no perceperit & intellexerit auium garritum & cum eis ( Qui auium v ces intel- ???xiſſe di cantur. ) communicarit: Quamuis verò quamplurimis aliis ea- dem facultas aſſcribatur, vt Thyadamæ, Melampodi, A- pollonio Tyanæo, tamen vix credidero Democritum eolo- co intelligi debere, vt verba ſonant, ſed eum per ſer- pentem & aues longe aliud denotaſſe, nempe id, quod Chymici ſexcenties ſerpentis nomine proclamant: Vix e- nim allegoria quædam Chymica inuenitur, in qua non fiat mentio ſerpentis, tanquam primarii requiſiti: Hinc ( Vide Hiero- gl. l. 3. p. 12 6.) ſerpens geminus appingitur caduceo Mercurij, AEſcula- pio, Iaſonis laboribus, item Herculis, Cadmi, & innumeris aliis, Aues, ſeu volatilia, ſunt eadem quæ Chymici volatilia no- minant, hoc eſt, non fixa, ſeu corpora, ſeu ſpiritus, quæ per [ID00117] ſerpentis illius capturam & maturationem intelliguntur, hoc eſt captui humano habilia, ſeu non fugientia fiunt. Quænam ex eius ſcriptis collectanea ſeu ſparſim excerpta, extant, apud Flamellum videantur, eaque mere ſunt Chymica: Pſellus eius pleraque ſcripta legit, quæ ea au-( Democri- tus varias artes didi- cit. ) rifera eſſe omnino prædicat: Fertur Theologiam ac A- ſtrologiam didiciſſe à Magis & Chaldæis: Congreſſus quoque eſt cum Gymnoſophiſtis in Æthiopia, à quibus & plurima arcana habuit: Hinc in omni philoſophiæ ge- nere adeo profecit vt Encyclopædiam abſoluiſſe & non immerito Pentathlos ſeu Quinquertio videretur: Nam naturalia, moralia, mathematica, liberales diſcipli- nas, artiumque omnium peritiam callebat: Ideo Pli- nius ipſum virum ſagacem & vitæ vtiliſſimum fuiſſe re- fert, ſed nimio iuuandi mortales ſtudio prolapſum. A( Democri- tus ſuis ciui bus dat ma gnam parte̅ patrimonii. ) peregrinatione ſua diuturna domum in patriam reuer- ſus, magnam patrimonii ſui reliqui partem ciuibus ſuis Abderitanis diſtribuit, ipſe concedens in hor- tum ſuburbanum, in quo contemplationibus naturæ ſe-( Se dedidit contempla- tioni reru̅. ) dulus operam impendit: Nec enim ei ſolum minera- lia & vegetabilia cognoſcere, eorumque proprietates rimari curæ fuit, ſed quoque animalium anatomiam exercere: Quocirca curauit ſibi omnis generis anima- lia apportari, quæ ipſe diſſecuit, eorumque viſcera, ve- nas & fibras ſcrutatus eſt: quam ob rem cum Abde- ritani ciues, quibus percharus erat, ad eum concur-( Democri- tus inſanus aſtimatus, cum eſſet o- mnium ſa- pientiſſi- mus. ) rerent, idque factum, vt inauditum & inſolitum, demen- tis hominis eſſe putarent, ad Hippocratem medicum, tum temporis celeberrimum, miſerunt, orantes eum vt ad ſeſe è veſtigio veniret curatum ſuis diuinis remediis Democritum inſanientem: Hippocrates accedens à ci- uibus eiulantibus & plangentibus, ſibi obuiam factis, [ID00118] rem, vt ſeſe haberet cum Democrito, edoctus ad ipſum ad- ductus eſt.Verùm cum diuinus hic philoſophus Hippocratis ac- ceſſus cauſam intellexiſſet, iſto ſermonis & rationis gene- re erga eum vſus eſt, vt Hippocrates obſtupefactus in ſa- nos Abderîtas grauiſſime increparit, quod ſeſe ad iſtum virum à delirio vel mania curandum ablegarint, qui eſſet omnium ſapientum ſapientiſſimus, & à quo merito ipſe in vera ſapientia erudiri deberet: Cauſam verò ſciſci- tanti Hippocrati, cur ita animalia diſſecaſſet Democri- tus, reddidit, quia quæreret cauſam hominum ſtulti- tiæ, diuerſi & contrarii appetitus, cur in vanitates & nugaciſſimas res adeò proni eſſent, & à virtute, veriſ- que bonis auerſi: quæ cum ab humoribus, contentis in venis vel viſceribus, vel aliunde proueniat, ſe illam in- quirere pet anatomiam brutorum, cum per hominum ne- fas ſit: ( Democriti riſus cauſa. ) De qua hominum vanitate & quocunque fortunæ ca- ſu mutabilibus rebus ſi quando audiret aut cogitaret, in riſum ſoluebatur (ſicut Heracletus eandem ob cauſam in fletum) vnde Gelaſinus nominatus eſt: Totam hanc hi- ſtoriam ipſe Hippocrates ſingulari libro ſeu epiſtola ſatis prolixè memoriæ prodidit, quæ inter opera eius luſtrari poterit: Quod quidam dicant, illum cum ſumma ino- pia in hortulo iuxta ſuæ vrbis muros vixiſſe, ſecundum quid intelligi debet: Nam non vixit, vt potuit, ſi voluiſ- ſet, ſeu tam delicate; Aliàs Abderitanis bona ſua non de- diſſet, vt ipſe extreme egenus remaneret. Nec vero id ſa- pientis eſt: Abſque dubio ſatis bonorum, non ex patri- monio, ſed ſtudio, ſibi reliquum retinuit, quo opus ha- buit ad iſtas contemplationes & anatomias animalium perficiendas, & aliàs per totam vitam, quam ad cen [ID00119] teſimum nonum perduxiſſe ſcribitur: Mundo ſe abdica-( Demoeriti ætas. ) uit ob inanitates & notas ſtultitiæ ac malitiæ; Ideo in loco ſolitario vixit vere vt philoſophus: Mundum ex atomis fa-( Democriti opinio de atomis. ) ctum, hoc eſt, elementa mundi ex indiuiſibilibus ſubſtan- tiis conſtare, docuit; cui ſententiæ, niſi nimis abſurda ab Ariſtotele & Peripatheticis proclamata eſſet, fortè & ſui forent ſuffraganei & aſſeclæ: Fernelius in præfatione in vb. de abd. rerum cauſis illi maximè fauet & fortè cum ex- perientia multarum rerum optime conuenire arbitratur: Quod plures mundos eoſque corruptibiles fuiſſe ac futu-( Democri- tu??? plures mundos ſta tuit. ) ros dixerit, id pro ingenii magnitudine & libertate illi con- donandum erit: Nos Chriſtiani præter hunc mundum, a- lios ignoramus, niſi Microcoſmum hominem, aut mun- dum poſt hanc mortalitatis vitam omnibus tranſactam,( Democri- tus dicitur ſe occæcaſſe. ) intelligibilem: Cicero libr. 5. Tuſculan. narrat Democri- tum ſe occæcaſſe vt naturæ ſecreta ſubtilius rimaretur: Quæ cauſa an ſit ſufficiens & philoſopho digna, non vi- deo: Noluit ſolem, cælum & terram intueri? Annon ab his poſt Deum omne bonum habuit? Alii cauſam paulò pro- babiliorem adferunt, quod nimirum aureo ſpeculo poli- tiſſimo ad radios ſolis poſito ſibi præſtrinxerit aciem ocu- lorum: Forte ipſa longæuitas & continua lectio, ſenſum o- culorum, vt fieri ſolet, omnium primò ſuſtulit: Vidimus e-( Quod lon- gæuitas per ſe quibuſda̅ primo vi- ſum adi- mat. ) nim Vetulam Gedani in Boruſſia (quæ in Liuonia vixerat, licet in Miſnia nata) centum triginta aut circiter anno- rum; Hæc oculis ſenſim euaneſcentibus ſupra triginta an- nos lucem non viderat; vix enim lacunæ oculorum anim- aduerti potuerunt, cute ſolida & plana iis obductis; Nec totidem aut pluribus annis pedibus vſa fuerat, qui quo- que (mirabile dictu) decrementum adeo paſſi fuerant, vt vix pedibus humanis ſimiles eſſent, quamuis ipſa mulier o- ptima vtebatur ratione & voce expedita tanquam 40. fuiſ [ID00120] ſet annorum. Cum vero de tanta longæuitate eius (quæ à duabus mulieribus portata oſtiatim ſtipem quærebat) du- bium eſſet, quæſiui de quibuſdam hiſtoriis ante centum annos, quod ſcirem, à Magiſtris Crueigeris in Liuonia ce- lebratis, quas illa ordine cum omnibus circumſtantiis e- narrauit, cum ibi locorum tum degiſſet: In ætateigitur tam grandi non videtur opus eſſe, viſum eliminare, cum ſenium vel oculos denſos reddat, vel omnino tollat: Præ- ( Democri- ???us. inedia, ???ita ſatur, ???nundo va- ???dixit. ) terea & hoc admirabile eſt in eo, quod, cum huius vitæ, veluti ſatur, tædium cæpiſſet, ſequeinedia ad mortem vſ- que macerare inſtituiſſet, ſororis precibus ſollicitatus, ne ſua morte, filiæ mox nuptum elocandæ gaudia nuptialia in nænias funerales conuerteret, totamque familiam co- gnatorum perturbaret, ipſe morigerus, panis recentis ha- litu naribus admoto ſpiritus vitales aliquamdiu reſtau- rauit, nec cibo nec potu aliquo aſſumpto, donec nu- ptiale tempus tranſiiſſet, quo præterito, panis hali- ( Vita huma na cui rei ſim???lis. ) tu remoto, mox expirauit: In cuius præclari viri mor- te & vita id dictum veriſſimum comprobatur, quod ex hac vita tanquam ex ſcena ſeu cœna abeundum: Cum enim ſpectatores fuerimus Comœdorum, diuerſas res & perſonas, reges, ſtultos, mulieres, diabolos, regna, bella, gaudia, iocos, cantus & eiuſmodi innumera a- lia producentium, tandem poſt paucas horas adeò de- fatigati & ſatiati iſtis ſimulatis laruis & fictis factis vide- mur, vt theatro egredi voluptati ſit: Eodem modo cum in cæna optimis cibis refecti ſumus, & benè po- tu repleti, omnis ciborum gratia perit, appetitus diſpa- ret, & tandem abeundi deſiderium cuiquam obue- nit: Qui igitur ad tam decrepitam ætatem perueniunt, abſque dubio mundo valedicere, ſeſeque abdicare in vo- tis habent.Vnde Cato maior apud Tullium, Quod ſi, inquit, mihi à dijs immortalibus detur vt repueraſcam & in cunis va- giam, valde recuſem: Nec vero vcúm, quaſi decurſo ſpatio à meta ad carceres redire: Apud Abderam templum fu-( Templum Iaſoni dica- tum apud Abderitac. ) iſſe Iaſoni Heroi ſacrum, qui vellus aureum domum reportarit, (vti tradunt) nihil aliud denotat, quam viros ſapientes & diuites benè intellexiſſe, quid ſi- bi vellet Aureum vellus, nempe à doctrina Democri- tica non alienum: Cuius templi an Democritvs fundator fuerit, an alius pro certo non aſſerere poſſu- mus.

TRIBVS GRÆCORVM.

DEmocrito Græcorum Primati Abderitano ex Thra- cia oriundo Orphevs, itidem Thrax, proxime( Orpheus, primus Chy miam cum religione ex Ægypto in Græciam attulit. ) adiungendus venit, non tam propter communem pa- triam, quam quod hic Græcorum omnium primus do- ctrinam Chymicam, cum multis aliis ſcientiis, ex Ægypto in Græciam attulerit, quaſi primus Antiſtes, Sacer- dos, Theologus, Vates, Legislator & Doctortotius Græ- corum nationis: Ipſum in Ægyptum migraſſe eo tem- pore, cum reges mitiores aduenas deſinerent contume- lioſe tractare aut ex finibus ſuiregni relegare, circiter an- num mundi 3278. cum Pſammitichus regnare cepit, aut, quod veriſimilius eſt, Cheopis tempore, circiter annum Mundi 3060. rationabiliter concludi poteſt; Nam longe( A. M. 3060) ante Pythagoram (qui Amaſis tempore & Polycratis Samii ty- ranni, circiter A. M. 3390. ex Ægypto rediit) & Olympia- dum initium (quod incidit in A. M. 3189.) Orpheum peti- uiſſe Ægyptum ea ratione conſtat, quod Græci nec feſta, [ID00122] nec ludos vllos ante Dionyſiaca ab eo inſtituta habuerint: In tempore etſi ſit aliqua diffetentia, tamen heroico ſecu- lo, cum nulla æra definita eſſet annorum ſubſequentium apud Græcos num erandorum, id contigiſſe certiſſimum eſt: Quæ vero in Ægypto didicerit & ſecum in Græciam apportarit, nos in Hieroglyphicis multis in locis copioſe demonſtrauimus; vnde huc potiora ſaltem & ad rem ſpe- ctantia producemus. Diodorus Siculus libr. 2. cap. 6. Nunc, ( Qui Græci in Ægyptu̅ doctrinæ gratia mi- grarint. ) inquit, qui Græci ſapientia & doctrina præditi, in AEgyptum priſ- cis temporibus tranſierint, vt leges & doctrinam illorum percipe- rent, recenſebimus: Scribunt eorum Sacerdotes in ſacris contine- rilibris, tranſiſſe primum ad AEgyptios Orphevm, Mu- ſæum, Melampodem, Dædalum, Homerum Poetam, & Spar- tanum Lycurgum: Deinceps Solonem Athenienſem, Platonem Philoſophum ac Samium Pythagoram: Eudoxum quoque Ma- thematicum, ac Democritvm Abderitem, & Inopi- dem Chium: Omnium vero monſtrantur veſtigia, quorundam i- magines, nonnullorum loca, tum ab eis, tum à doctrina, quam ſe- cuti ſunt, denominata: In AEgypto certe perceperunt omnia, quæ illos apud Græcos admirabiles fecere: Nam Orpheum hym- nos deorum plurimos, orgia & inferorum fictionem attuliſſe tradunt, Oſir idis ſane ceremonias & Dionyſij eaſdem eſſe, ſi- mileſque eſſe Iſidis Cereriſque, nominibus tantum differre: Im- piorum vero pænas & campos Elyſios & ſtatuarum vſum ab AEgy- ptiorum ſepulchris ſumpta introduxit: Mercurium quoque ſecun- dum antiquos deſtinantem finxit mortuorum animas. Erat mos Ae- gyptijs Apis corpus reducentem aliquid prope adſtanti Cerbero ab- ſciſſum porrigere: His ab Orpheo ad Græcos traductis, Homerus Orpheum imitatus idem in ſuo poemate ſcribens ait, Mercu- rium Cyllenium animas Heroum euocare, habentem virgam in ma- nibus, Hæc Diodorus, qui ante natum Chriſtum anno 55. aut circiter Ægyptum perluſtrauit: Depare̅tibus Orphei [ID00123] ambigitur, aliis illum Calliopes & Apollinis (qui nunqua̅( Orphei pa- rentes. ) in reru̅ natura fueru̅t, niſi fictione philoſophica) filium ſta- tuentibus, aliis Oeagri. At propter canendi aut rerum va- riarum ſcientiam, carminumque dulcedinem ſequentes poetæ his eum donarunt parentibus; vnde & à Mercurio illi lyram adminiſtratam dicunt, at alii à patre Apolline, qua ipſe feras, ſaxa, arbores, volucres attraxerit, fluuios in curſu firmarit, inferos adierit ad Eurydicen vxorem inde( Orpheus de vellere au- reo ſcripſii. ) reducendam, redieritque: Ipſe primus de Vellere aureo allegoriam pulcherrimam deſcripſit, vbi nempe in Argo- naut: Cætera, inquit, narraui, quæ vidi, vt Tænura adiui

• Vmbroſas Ditiſque domos & triſtia regna
• Confiſus cithara, vxoris́ coactus amore.

Quid verò per aureum vellus intelligi voluerit, iam cui- libet notum ex hieroglyp. libro ſecundo, & iis, quæ ſu- perius dicta ſunt: Bacchi ſacra ſeu Dionyſiaca, & quæ( Orpheus Bacchi ſa- cra inftituit Thebis. ) Orphica ab illo dicuntur, Thebis primus inſtituit pro cultu quodam religionis; vti omnes ſcriptores de eo at- teſtantur, & inter cæteros Lucianus Dialogo de aſtro- logia: qui, Orpheus, inquit, Calliopes & Oeagri filius prior o- mnibus Bacchi ſacra in Græciam introduxit, primus́ in monte Bæotiæ Thebis ſacra illa, quæ Orphica vocata fuerunt, inſtituit: Quod in his ſacris à mulieribus diſcerptus ſit, eiuſque membra per agros ſparſa, vt à canibus deuorarentur, fabuloſum eſt à poeta quodam illi inimico affictum: cum alii aliam mortis caufam, vt mox dicemus, ei aſ- ſignent: De ſacriis Dionyſiacis, quod omnino ſint( Sacra Dio- nyſiaca eſſe chymica. ) chymici inſtituti, abundè libro quarto hierog. demon- ſtrauimus: Pauſanias in Bæoticis de Orpheo teſtatur, quòd multa humanæ politicæque vitæ vtilia inuenerit: Nam & Deorum initia & vniuerſam Theologiam primus aperuit, & nefariorum facinorum expiationes excogitauit, nec non mul [ID00124] ta morborum remedia adinvenit; vt ipſe Argonauticis de ſeſe ſcribit his verbis:

• Dicere fert animus, quæ nunquam tempore lapſo
• Dixi, cum Bacchi, cum Regis Apollinis actus
• Sum ſtimulo, horrenda vt narrarem ſpicula, & idem
• Fœdera cum ſuperis mortalibus at medelas.

( Orphei Me- dicina. ) Quibus verſibus tectè innuit, quod Medicinam qua̅dam Apollineam habeat (cum Apollo reuera ſit Medicinæ chymicæ author) qua mortalibus in morbis ſuccurrat: Prę terea ipſe, ſe rerum chymicarum & naturalium fuiſſe ſci- entiſſimum, declarat libris phyſicis à ſe ſcriptis, quos rece̅- ( Orpheilibri de rebus na- turalibus. ) ſet in initio Argonauticorum: nempe de elementorum inter ſe generatione mutua, de viamoris in rebus naturalibus, de lapillis, vt reliquos prætereamus: In quo vltimo libro ipſe ſatis ex- primit non conſideratis cæteris omnibus eius ſcriptis alle- ( Orpheus ad Mercurii andrec ad- hortatur homines. ) goricis & feſtis inſtitutis, quæ ſit eius mens de Mercv- rio; Nam dum homines ad ſtudia adhortatur, eos ad Mercurii ſpeluncam ablegat, omnium bonorum & com- modorum plenam his carminibus.

• ,
• .

Hoc eſt,

• At. quemcun́ virum ducit prudentia cordis,
• Mercurij ingredier ſpeluncam, plurima vbi ille
• Depoſuit bona, ſtat quorum prægrandis aceruus:
• Ambabus valet hic manibus ſibi ſumere & iſta
• Ferre domum: valet hic vitare incommoda cuncta.

Quæ carmina ſatis conuincunt quare Orpheus ſcripſe-( Hoc loco Orpheus om nes ſuas al- legorias ex- plicat. ) rit de Vellere aureo opus Argonauticum, omniaque alia peregerit: Qui enim velit particeps fieri multorum bono- rum, antrum Mercurij adeat, hoc eſt Tænara, Inferos, Plutonia regna (ſubterranea enim & metallorum diuitias Pluto ſibi vendicat, vt Neptunus mare & Iupiter cœlum ex diuiſione mundi) & quod inde apportabit ambabus manibus, Chy- mici operis erit init um ac ſubiectum, quo præparato, vale- bit & morbos curare & alia fortunæ incommoda vitare: ( Orphei obi- tus & ſe- pultura, in olympo. ) Non opus erit hunc Orphei clariſſimum locum dilucidiùs explicare, cum per ſe ſatis reſplendeat, chemiæque vt ve- riſſimæ, ſic antiquiſſimæ lucem longè latéque præbeat: De obitu Orphei, (præter opinionem ante dictam) ſunt qui eum fulmine ictum concidiſſe tradant: Verum Pauſanias in Bæoticis & Cæl. Rhod. lib. 18. cap. 22. longe aliter de eius morte ſcribunt; nempe in hunc modum: Orpheus ſepulchrum habuit in Olympo monte Magneſiæ in Aſia, non pro- culà Libethra vrbe: Libetriis olim reſponſum datum eſt oraculo Li- beri patris, quod erat in Thracia, illorum vrbem ſubuerſum iri , à ſue, quando Orphei oſſa ſolem inſpexiſſent. Erant enim Or- phei reliquiæ conditæ in columna quadam, qùa imminebat viæ du- centi à Dios Hiero (qnod eſt oppidum Ionicum inter Lebedum & Colophonem, teſte Stephano) in Olympum: Accidit aliquando, vt paſtor quidam ad Orphei tumulum recubans dormiret, atque in ſomnis verſus cantaret ſuauiſſimè: Eius vocis dulcedine & har- moniâ capti ruſtici, qui in vicinia colebant agros, relictis ſtiuis & operibus agrariis magnâ contentioue ad cantorem concurrerunt; qui cum inter ſe certarent, qui propius accederet ad paſtorem, dum ſeſe mutuo compellunt & trudunt, columna illa pulſibus crebis agitata corruit, vrnaque illi impoſita, qua Orphei conti- nebantur oſſa, fracta eſt: Et reliquiæ ſepulti ſunt humi ſparſæ, nudatæ, & Soli expoſitæ. Nocte ſequente , ſus, torrens ex Olympo [ID00126] fluens tantâ aquarum violentiâ abundauit & deuolutus eſt tanto impetu in ſubiacentem agrum, vt Libethriorum mœnia deiecerit, domoſ́ ſubuerterit, & habitatores omnes ſubmerſerit. Macedones euerſa Libethra Orphei oſſa diligenter conquiſita & intenta Dion tranſportarunt & illic honorifico ſepulchro tumulauerunt. ( LINVS. ) Linus à quibuſdam Orphei præceptor traditur, vt & Thamiræ & Herculis, Apollinis & Terpſichores filius, aut vt a- lii dicunt, Mercurij & Vraniæ Muſæ, Lyricæ poeticæ pe- ritiſſimus: Huius & Orphei meminit Virgil. Ecl. 4.

• Non me carminibus vincet nec Thracius Orpheus,
• Nec Linus: huic mater quamuis, at huic pater adſit,
• Orphei Calliopeia, Lino formoſus Apollo:

Verum hi parentes, vt Orpheo, ſic Lino attribuuntur à poetis poſteris, eandem & dictam ob cauſam: Fuit autem Linus poeta antiquiſſimus, qui fertur primus à Phœnice ad Græcos literas attuliſſe: Alii narrant eum Thebis geni- tu̅, ſcripſiſſe́ de mundi generatione: Ite̅ de ſolis & lunæ curſu, a- ( Lini ſcripta ) nimaliu̅q; & fructuu̅ generatione, qui in principio omnia ſimul nata dixit. Hunc quoque rerum naturalium per- fectam cognitionem habuiſſe, ex omnibus circumſtantiis elicimus, hoc eſt, parem in arte fuiſſe Orpheo, cuius præ- ceptor ce???ebratur.( Muſæus. ) Muſæus, antiquiſſimus quoque poeta fuit, qui non, vt alii fingunt, Argonautas comitatus eſt reuera, ſed vt ipſe Orpheus, allegoricè intelligendo: Quia vnus fuit ex iis, qui in Ægyptum doctrinæ gratia migrârat, indeq; eadem arcana, quæ Orpheus ſecum attulerat: De eo, qui Orphei tempore vixerit, nobis ſermo eſt, non dealiis eiuſdem no- minis poetis: Is ab aliquibus Eumolpi filius traditur, pa- triâ Athenienſis, ab aliis pater: De genealogiâ eius & Eu- molpidarum paulò poſt: Hic ſufficiat nobis retuliſſe, e- um virum fuiſſe omni doctrinarum (quas ex Ægypto [ID00127] vnà cum chemia???hauſerat) genere inſtructiſſimum, qui meruerit inter primos Græciæ Heroas, Orphei ſequa- ces, numerari. Homervs, poetarum ingenioſiſſimus, qui omnium( Homerus. ) prædeceſſorum ſuorum fictiones & allegorias duplici ſui poematis volumine, Iliade & Odyſſea longè ſuperauit: Cum enim, vt ante dictum, apud Aegyptios aliquandiu vixiſſet, quam plurima de Diis Ægyptiorum Hieroglyphicis, de- que heroibus, legibus & inſtitutis mutuatus operi ſuo in- ſeruit: quod cum in hieroglyph. noſtris l. 6. ad chymicam veritatem reduxerimus, nihil hic de eius vita aut la- boribus tradituri ſumus, quò lectorem candidum ab- legatum volumus.

Solennitatum apud Græcos in honorem Dei & memo- riam Chymiæ inſtitutarum ab Authoribus chymicis enarratio.

Eelvsinia Sacra ex his ſunt omnium magis conſpi-( Eleuſiniæ ſacra. ) cua: quæ in Eleuſio oppido, Atticæ ditionis, non pro- cul ab Athenis ſito, inſtituta fuerunt; Theſmophoria quo que dicta in Cereris & Proſerpinæ honorem: Herodotus non à Græcis ſed ab Ægyptiis originem ducere ſcribit: Diodorus quoq;, Sacra, inquit, & myſteria eius Deæ (Cereris) tunc in Eleuſina ſuſcepta, quæ eadem & penes Aegyptios celebrantur: De primis authoribus & cauſis huius ſolennitatis ſcripto-( Dinerſæ o- piniones de inſtitutione Eleuſinio- rum. ) res non conueniunt: Communior ſententia eſt, quod Ceres iuuerit Athenienſes frumento in magna annonæ caritate, E- richtheo regnante, à quo illi deæ hic honos habitus ſit: A- liorum opinio eſt, in Eleuſi regante Eleuſio Cererem ab eo ho- ſpitio ſuſceptam pro munere ipſi oſtendiſſe omne genus agriculturæ, & Triptolemum recens natum, interdum la [ID00128] cte diuino nutriuiſſe, noctu ſub igne fouiſſe, vnde optimè increme̅tum ſumpſerit; at Eleuſio interueniente noctu ea̅ aufugiſſe, & Triptolemo currum, quem ſerpentes alati traherent, dediſſe, quo ille vectus per totum terraru̅ orbe̅ frumentorum vſum hominibus indicaret. Herodotus vult à Danei filiabus in Græciam hæc feſta translata fuiſ- ſe. Quæ omnia cum allegorica reuera ſint, ſimul vera eſſe poſſunt, ſi hiſtorica, nullo modo. Ipſi ſacerdotes & Cere- ( Eumolpide Sacerdotes perpetui E- leuſiniorum ſacrorum. ) moniæ ſatis conuin cunt primos authores & cauſas inſti- tutionis. Omnes ſacerdotes, qui præerant illis ſacris Ev- molpide erantab vno deſcendentes. Androtio l. 2. de Sacrificiis. Nam Eumolpum, inquit, fuiſſe præcone̅, ex quo naſci- tur Eumolpus, ex hoc Antiphemus, ex hoc Muſæus poeta, (cuius ante meminimus) Ex hoc Eumolpus, Qviritvm Sacrorum demonſtrauit, atque functus fuit Sacerdotio. Hæc ille: Eumol- pidanum horum ſacrorum præſidum meminit Aeſchines in oratione contra Cteſiphontem, quos Ægyptii generis ( Cum Au- rea claue in lingua Eu- molpidæ. ) fuiſſe Diadorus refert, vt ſupra quoque inſinuauimus. Quod verò iſta fuerit conſuetudo, vt ſoli Eumolpidæ ſacris Cereris initiarentur, eſſentque eorum ſacrorum ſacerdo- tes, teſtatur Sophocles in Oedipode, in colono, his verbis:

• .

Hoc eſt,

• Quorum & aurea Clauis in lingua conſtitit
• Sacerdotum Eumolpidarum:

Euſebius ex Clemente obſcurè quædam docet, quæ in E- ( Nota con- tenta chy- mica in E- licuſinis. ) leuſiniis arcaniſſimis continerentur. Quidam, inquit, aiunt Melampodem Amythannis filium ab Aegypto in Græciam luctum Cereris ſolenniter celebratum reportaſſe: Ceres peperit, educatur pu- ella: Perephatten nonnulli appellant, cui Iupiter, qui genuit, Draco factus coniungitur. Et mox: Peperit & Perephatte Tauri formem [ID00129] ???lium: Vnde poetæ quidam Taurum laudant Dracenis patre̅, & Dra- conem rurſus Tauri patrem, & in montem arcana hæc facta, ducen- tes paſtoralem ſtimulum celebrabant, &c. Strabol. 10. & Seruius 4. Aeneid. omnia fere ſacra Orgia eſſe à Græcis dicta perhi- bent: Imagines in illis ſacris deorum hæfueruut:( Imagines in Eleuſiniis vſitatæ???res ſunt Chy- micæ. )

• Creatoris, quam geſtabat Antiſtes Hierophantes:
• Solis, quam Facifer;
• Lvnae, quam miniſter adaram,
• Mercvrii, quam præco ſacrorum.

Ex hiſce quilibet rationalis facile colliget Eleuſinia ſacra à Chymicis inſtituta primitùs, & poſtea longa ſerie per mul- ta ſecula continuata à ſumma caſtitate corporis, animique puritate notis, nec enormi vitio maculatis eſſe celebrata, vt hiſtoriæ demo̅ſtra̅t, & l. 4. Hierogl. copioſiſſime apparet. Samothracia Solennia Chymicæ quoque inſtitutio-( Samothra- cia ſolennia ) nis fuiſſe veriſimile eſt, quibus ſi quis initiatus fuerat, cre- debatur inter turbulentiſſimas tempeſtates omnino ſerua- ri: Erat autem mos initiandi in Cabiris, atq; deorum nomi-( Deorum no mina, quos nominare nefas eſſet. ) na, quos nominare nefas erat, iſta fuerunt: Axioervs, A- xiocersa, Axiocersvs : Erat autem Axioerus Ceres, Axiocerſa Proſerpina, Axiocerſus Pluto, quibus quartus ac- cedebat Casmilvs, qui erat Mercurius, vt ſcripſit Dio- nyſiodorus. Inter cæteros deos, Cabiris quoq; Samothra- cibus Alexander Magnus in India ad Hypaſin fluuium in- ſcriptionem in marmore reliquit, quæ ad Apollonii Tya- næi ætatem ibi perdurauerat: Dicitur autem Cætera fuiſ-( Cabera quæ. ) ſe Protei filia; quæ ex Vulcano tres Caberos genuit, totidem- que nymphas Caberides, quibus omnibus dicata fuiſſe templa, Author eſt Strabo lib. 10. Hos omnes Deos deaſ- que antiquorum Chymicorum fuiſſe artis requiſita ex an- te, & alibi dictis iam ſatis eſt exploratum: Eadem ita- que cauſa fuit, cur nefas foret hos quatuor deos nomi [ID00130] nare aut alicui indicare, quæ Eleuſiniæ ſolennitatis, Ægy- ptiorumque arcanorum, ſilentio perpetuo tegendorum habebatur. Non mirum Vulcanum genuiſſe filias tam hono- randas, vt illos prophanis nominare nefas fuerit: An Vulca- ni filii, ſi quis preces & ſolennitates debitas illis feciſſet, homines inter turbulentiſſimas tempeſtates ſeruare ( Vulcanus honoratus in filiis. ) potuerint? Sane idem hic honos Vulcano præſtatur, qui ab Ægyptiis, ipſi precioſiſſimum & præcipuum to- tius Ægypti templum, nec non Reges ſacerdotes, di- cantibus. Vulcano communis Ara fuit Athenis in Academia cum Prometheo & Pallade; certè ſapientiæ habitis diis; quam my- ſticam cauſam eſſe tradunt.( Lampado- phoria. ) Lampadophoria in horum trium deorum, Vulcani, Miner- uæ & Promethei gratiam primitùs inſtituta fuiſſe Athenis ab artifice chymico tam certum eſt, quam quod certiſſi- ( Vulcanus quis. ) mum: Vulcanus quis ſit, cuilibet ex lectione authorum vel ſuperficiali notum eſt, ſic & Pallas; Hæc ex cerebro Iouis nata, Vulcani ſecuri obſtetrice, narratur: Ille, licet deformis & claudus, Ioue tamen & Iunone parentibus pro- generatus: Hæc ſapientiæ & ingenii ſubtilitati præ eſt, ille artibus ſabrilibus, ipſique igni, pro quo ſæpe intelligitur ( Promethe- us quis. ) & ſumitur: Prometheus vero eſt quaſi mentis præmeditatio qui Deus fabrilibus artibus & igni quoque ſeſe immiſcet; Nam ignis inuentio nunc ipſi, nunc Vulcano attribuitur De eo fic Æſchylus: Quid proferam, inquit Prometheus, quot commoda educta per me ſunt humi latentia? Ferrum, vel argen- tum velaurum, vel quis æs, ni mentiatur, repperit, quis me prior? Ne- mo profecto, ni velit mentirier: Artes repertæquæque ſunt Pro- methei. Lampadophoria quæ fuerint & quo ritu obſerua- ta vel vni co illo prouerbio innoteſcit: Lampada tibi in curſu trado. Olympica Certamina quibus generibus ludorum,( Olympica certamina. ) temporibus, iudicibus, pancratiaſtis, victoribus, aut in quem vſum publicum olim, non procul à monte Olympo, prope Piſam ciuitate̅ in Elienſium regione celebrata ſint, de eo nobis hic nulla quæſtio agitatur, ſiquidem hoc aliun- de inquirendum erit. Verum quod ab Authoribus philo-( Olympica in Chemiæ men, oriam inſtituta. ) ſophus, Chemiæ peritiſſimis, leui quaſi principio, in hono- rem Creatoris, artiſque, ab eo conceſſæ, mentionem in- choata & ordinata fuerint, id nobis perſuaſum habemus diuerſis ex circumſtantiis, quas licèt alibi copioſe conſide- rauimus, nempe lib. hierogl. 4. tamen hic ſuccinctè produ- cemus: Quatuor ſunt opiniones de authoribus horum lu- dorum inſtitutionis; ex quibus duas vtpote nullo funda- mento innixas reiicimus, nempe à Dactylis Idæis aut Iphi- clo eos incepiſſe, quas iam alibi refutauimus: At quod alii dicunt, ipſum Iouem hæc certamina inſtituiſſe deuictis( Apollo ſu- peræuit Mer curium curſu. ) Titanibus, in quibus Apollo Mercurium curſu ſuperaue- rit & Mars vicerit pugillatu, veritati magis conſentaneum, dummodo allegoricè intelligatur, videtur: Aut, quod Her- cules Alcmenæ filius poſt debellatum Augiam Elidis re- gem, qui Solis & Iphiboæ filius dicebatur, quoniam ſibi promiſſam mercedem ob fimi boum purgationem, non accepiſſet, ex Elidis populationibus & præda certamen hoc Ioui Olympio, inſtituerit, vnde Olympicum nomine- tur, probabile eſt: At cum Iouis certamen cum Titanibus,( Iouis certa- men cum Titanibus quid ſit. ) vbi Dionyſius diſcerptus fuit & Pallas cor eius palpitans ad louem detulit, nihil aliud ſit, quam materiarum con- iunctarum in ſe mutua actio & commotio, de Chymico ſubiecto duntaxat id accipimus: De Apolline & Mercurio, quales ſint dii, nempe Chymicis proprii, ad nauſeam à no- bis & aliis demonſtratum eſt: Si Apollo Mercurium curſu vicerit, ſolutio operis rite facta eſt, Titaneſque cum Ioue [ID00132] confligent, & finis belli & operis, profligatis Titanibus, mox apparebit: Sic ſi ad aliam intentionem reſpiciamus, ( Hercules quis. Herculis 8. præceptores. ) & illa Chemiæ propria eſt: Hercules enim vt eſt ipſe Artifex, corpore animoque vegetus (cuius diuerſi præce- ptores fuere, Chiron in Aſtronomicis, Caſtor, Autolycus, Harpalycus, Eumolpus in muſicis, Linus in literis, Rha- damantus & Amphytrio) ſic eius varii labores ſunt cona- ( Herculis laberes quid. ) tus multiplices & exercitia innumera, quibus irretitur & implicatur ille, qui cum Hercule tandem clauam, fælicis euentus gratia, Mercurio dicare & offerre, hoc eſt, opta- tum operis finem conſequi, velit, Cætera, vt nimis lon- ga præteream, non abſque cauſa Herculi purgatio Augiæ ſtabuli à fimeto trium millium boum ſpacio vnius diei imponitur; quippe quod eiuſmodi labor nulli, niſi Hercu- leis viribus, conuenerit. Boues Augias Solis filius ex pa- trimonio acceperat: Solem enim perhibent Augiam & AEætam habuiſſe filios, Ex quibus vnus Vellus au- reum laſoni, ſuperatis periculis, obtinendum expo- ſuit, alter boues aut eorum decimam partem, nem- ( Hercules & Iaſon Chironis diſcipuli. ) pe 300. peracto labore, Herculi promiſit: Ita Solis filii cum Chironis diſcipulis ſemper habent, quod agant propter oues & boues: Ille laborioſus artifex, alter medicus (Iaſon enim nil niſi medicus), vterque Chymi- cus eſt: At puto neminem adeò fatuæ mentis fore, vt credat vel minimam partem dictorum hiſtorica fide niti, quamuis Ethnici omnia illa lubentes ſuæ religio- ni conſentanea pro indubitatis acceperint. Sol equi- dem nihil aliud eſt, quam Chymiæ ſubiectum, Apol- lo aliàs dictus, qui curſu victor præ Mercurio euaſit; Et quicquid ibi per vellus aureum arietis denotatur, idem hic per boues à fimeto, hoc eſt, heterogeneis purgan [ID00133] dos, ſubintelligitur: In hoc ſterquilinio noſtra mate- ria reperitur; Hic eſt fimus noſter, quem vide, vt be- ne agnoſcas, antequam abiicias, hoc eſt, vt boues be- ne paſcas in ſtabulis, antequam de Herculis hoc labore cogites. Pythia à Pythone, ſeu Typhone, ab Apolline ſa-( Pythia. ) gittis interempto, vt contabuerit, denominata, ſatis de- clarant quid ipſa ſibi velint, ſeu à quo & in quem finem inſtituta ſint: Ne vero quis exiſtimet, Pythonem fuiſſe aut draconem ingentem & noxium iſti regioni, aut la- tronem horribilem: Hæc enim non ſunt eo laboris aut honoris precio digna: Serpens ille eſt ingens ſeu Draco, quem Apollo Chymicus ſuis ſagittis, calo- re putrido operante, figere, interficere & ad putredi- nem vſque, quæ in nigro colore apparet, redigere debet: Quos ludos cum artifex quidam ad exem- plum Olympicorum inſtituiſſet, poſtea continua ſerie à ſequentibus ſtatis temporibus, & locis celebrati ſunt: Cæteris, vtpote Iſthmiis & Nemeis ſic præte- ritis. Pelopidae, Pelopis filij, Atreus & Thyeſtes, in( Pelopidæ. ) hiſtoriis & poetis paſſim commemorantur, tum pro- pter propria ipſorum facta, tum patris & aui: Quamuis autem pleraque fabuloſa iis adficta ſint, (vti Orpheo & aliis, quo ad parentes & obitum) tamen ſubeſſe iis quandam hiſtoriam veritatem ex multis indiciis col- ligimus, Tantalus, qui pater Pelopis eſt, filius Io- uis ex Plote nympha exiſtimatur, at fictione Poeta- rum: Pater Tantali verus etiamſi ignotus maneat, hoc ipſi rei & perſonæ detrahere nihil debet; Supe- rius lib. 1. ſub Brachmanum Indorum collegio, Tantali [ID00134] ( Tantali phtala. ) eiuſque phialæ mentio facta eſt: Quocirca illum pro ſa- pientiſſimo viro, Chemię perito, habuimus: Nunc Pelopi- das, hoc eſt, eius filium & nepotes ab eo eandem ſcientiam in agni pelle exaratam quaſi hære ditariò accepiſſe ſubo- dorati ſumus.Si quis ipſius Tantali, deos conuiuio excipientis, filium- que Pelopem membratim conciſum pro carne alia appo- nentis, hiſtoriam allegoricam conſideret, primo aſpectu Chymica ſubeſſe arcana videbit; cum tale quid in anti- quorum monumentis, quæ Chymica eſſe demonſtraui- mus, ſæpenumerò occurrat; vt quomodo Oſiris ab Iſide, ( Qui cecti iuuentu i reſtituti fin gantur. ) Bacchus ſeu Dionyſius à Nymphis, Iaſon à Bacchi nutricibus, AE- ſon à Medea cocti dicuntur & iterum iuuenes redditi: At cum hæc alibi copioſe ſint tradita, ſaltem vnius Franciſci Pici Mirand. verba de Pelope & Pelopidis, quæ l. 2. c. 2. de auro habet, proferemus: Sic, inquam, nonnulli interpretantur Atrei nuncupandum agnum, arietemuè, vt deſcriptam auri faciendi poteſtatem lectoribus inſinuent: Nam Atrei & Pelopis opes ex me- tallis fuiſſe, ſcriptum reliquit Calliſthenes Olynthius, Ariſtotelis & diſcipulus & conſanguineus. ( Tantali di- uit???æ ex Chemia. ) Et lib. 3. c. 1. Nec defuere, inquit, qui Tantali quoque di- uitias tulerint acceptas Chemicæ compoſitioni, deſcriptæ in pellibus agni: Vnde ſit & Pelopis filij, & Pelopidarum regnum longe lateque propagatum, vt hinc abſonum viſum non ſit, quæſiſſe Thyeſtem na- tu minorem Pelopis agnum, hoc eſt, in agni pelle faciendi auri compo- ſit ionem exaratam, quam in arcanis habuerit natu maior Atreus, extorſeritque Thyeſtes ab vxore fratris cognitæ ſtupro, ex quo & o- dia & cruentiſſimæ Cœnæ Tragædiæ: Meminerunt huius rei quan- quam obſcuro velamento & antiquiſſimi poetæ, & Cicero, Seneca & Papyrius. Hæc ille.Quæ à Tantalo ad nepotes eius Atreum & Thyeſtem allegorica referuntur, inde patet, non abſque cauſa efficta [ID00135] eſſe: At quæ ſequuntur, de Ægyſtho Thyeſtis, ex filia Pe- lopeia filio, quomodo ipſe patruum Atreum, eiuſque fi- lium Agamemnonem trucidarit, Clytemneſtrâ Agamem- nonis vxore ductâ, ipſeque poſt ab Oreſte vna cum Cly- temneſtra, matre Oreſtis, interfectus ſit, poetarum licen- tiæ aſſcribenda videntur: Nobis ſatisfaciat, demonſtraſſe Pelopidas à Tantalo artis ſcientiam accepiſſe, vnde Tantalus ( Tantalus punitus, quod d???ru̅ arcana a- liis aperue- rit. ) dicitur punitus, quod deorum arcana aperuiſſet, apud- que inferos pæna perenni ſitis famiſque torqueri, cuiuſ- que nepotes in mutuas cædes & lanienas ruerunt, do- nec breui omnes Tantalidæ interierint: Nam, vt vulgo dicitur, De malè quæſitis non gaudet tertius hæres: Tantalus enim filio Pelopi dum arcanum communicauit, hic quidem ad regnum promotus eſt, at nepotes non diu( Cur Brach- manæ ex Tantali phiala bi- berint. ) id poſſederunt: Vnde coniiciendum, quod veteres illi Brachmani, iis, quos in artis ſocietatem, amicitiamque acceperint, ex Tantali phiala perpetuum liquorem pro- pinarint, in ſymbolum, quaſi præſtito ſacramento, per- petui ſilentii; quod niſi purè fideliterque ſeruarent, quód tum Tantali pæna garrulæ linguæ impendere de- beat: Idem AEgyptij per Harpocratis ſimulachrum in( Ægypti Harpocra- tis. ) ſacris Iſidis & Serapidis exprimere voluerunt, quod digito labris impreſſo, admonere videbatur, vt ſilentium fieret. Pythagoras inter philoſophos Græciæ primus( Pythagoras primus phi- loſophorum in Ægyptu̅ contendit. ) fuit, qui, vt erat diſcendi cupidus ac laboris inuicti, in Æ- gyptum traiecit, Amaſidi Regi commendatus à Polycra- te Samio, vbi multa didicit, mores, ritus ac Theologiam AEgyptiorum, quæ Chemiam ſibi coniunctam habuit, diligentiſſime perſcrutans: Vnde Babylonem profectus eſt, vt Chaldæos inuiſeret, à quibus ſyderum curſus, eo- rumque in genituris hominum effectus edoctus eſt. Pri [ID00136] mus ( Pythagoras animæ mi- grationis auctor. ) , hoc eſt, transfuſionis & migrationis a- nimarum in alia corpora, auctor ſuit, aut ſaltem hanc opi- nionem doctrina promulgauit: Ideo ſe Ætalidem, poſtea Euphorbum, poſtea Hermotimum, deinde Pyrrhum ac poſtremo Pythagoram fuiſſe aſſerebat: Quam opinionem ( Brachmani & Gymno- ſophiſtæ cu̅ Pythagori- cis conue- niunt. Brachma- narum mo- dernorum ritus. ) illum à Brachmanibus Indis potius, quam Brachmanas à Pythagoricis accepiſſe, credibile eſt: Nam de ea ſimiliter ſentire ſapientes illos Indos & Gymnoſophiſtas Æthiopas, ex Apollonii relatione patet; qui omnes eode̅ victus genere & veſtitu cum Pythagoricis vſi ſunt. Sunt enim adhuc ho- diè Brachmanæ iſti Indi ſapientes ſummo in honore apud Orientales reges, religioni Deorum addictiſſimi, ſed Dæ- monum tantum & ſuperſtitioſorum cultuum, cum exci- derint ab illa ſapientia, qua priſcis ſeculis celebres habiti ſunt. Horum hiſtoriam, habitus & formas refert Iohannes Hugonius Lindſconius Herlemius, qui ad extremas Indiæ re- giones profectus diligentiſſimè ſingula notauit, quæ de iis ( Cap. 38. po- regrinatio nis eius. Brachma- narum mo- dernerum doctrina. ) comperit: Brachmanas præfectos eſſe ait ſacerdotio Idoli Pagodes, totius Indiæ celeberrimi, poterique præcipuis dignitatibus in aulare- gia: Ex horum nutu & diſciplina omnem religionem tra- di: Credunt illi, docentque vnum ſummum Deum eſſe æ- ternum, omnipotentem, conditorem & conſeruatorem mundi totius: ſed animas iuſtorum poſt mortem cœlo in- ferri & aſſiſtere ſummo Numini, hominumque interceſ- ſores eſſe inter Deum & mortale genus & inuocantes au- dire, illiſque poteſtate à Deo accepta, opem ferre in neceſ- ſitate: Ideo coli & venerari debere, ſed ſub forma, quantu̅ exprimere poſſunt horribili, vt metuat populus & formi- det illos offendere, cum poſſint obeſſe, quibus velint, ſicut & prodeſſe. Reliquas defunctorum animas minus puras credunt migrare in alia animalia, ſiue ratione prædita, ſiue bruta, prout meritis ſunt præſtantiores, & minoribus pec [ID00137] catis inquinatæ & in illis corporib. puniri & agitari, donec repurgatæ à vitiis mereantur reuerti in humana corpora.( Pythagoras quanao flo- ruer ???. ) Sub cuius doctrinæ prætextu Diabolus ſubhorribili illa ferma ſe coli impetrauit. Vixit Pythagoras Olympiade ſeptuageſima Crotone in Italia, vbi leges incolis ſcripſit, & trecentis ferè diſcipulis, viris claris, floruit, qui ad eum no- ctu audiendum conueniebant, inter quos celebres fue-( Pythagoræ diſcipule qui. Pythagoræ ſchola qua̅- diu durauit. Pythagori- corum fa- cultates communes. Pythagori- corum ſilen tium. Pythagoræ libri, quos Plato emit magno pr???- tio. Pythagoras an Magus. Pythægo??? an Chymi- cus. Quæ mir??? da fecevit Pythagoras. ) runt Archytas Tarentinus, Zeleucus, Charondas, Alcmæon Cro- toniata, Hippaſus Metapontinus, & Philolaus Crotoniata: Ipſiuſ- que ſchola durauit vſque ad nona̅ & decimam generatio- nem: Pythagoræ diſcipuli facultates omnes in vnum con- ferebant, vt omnibus eſſent communes; Quinquennium totum ſilebant, antequam ad præceptorem admitteren- tur. Scripſit tres libros, de inſtitutione, de ciuilitate & de Natura, quos Plato centum minis ſibi emi curauit, quæ efficiunt mille coronatos aureos: De variis ptæceptis & regulis eius doctrinæ hic non ſumus ſolliciti, verum duas ſaltem quæſtiones circa illum diſcutiemus; quarum prima e- rit, An Pythagoras Magus fuerit, & Magia diabolica v- ſus fuerit: Altera, an aurificii cognitionem habuerit, nec ne.Quoad primam, dicitur aquilam ſuper volantem magi- co ſuſurro ita incantaſſe, vt cicur ad eum venerit: Fe- runt illum eodem die & hora viſum fuiſſe & collocu- tum cum amicis familiaribus Crotone & Metaponti: Cumque aliquando vrſam feritate horribilem conſpe- xiſſet, ſola voce ad ſe venire iuſſit, quam manibus de- mulſit & domum abductam reddidit cicurem: Quam pau- lo poſt cum dimiſſurus eſſet, iureiurando tanquam ver- bis conceptis adegit, ne inpoſterum vlli animantium in- ferret damnum, quod præſtitiſſe poſtea compertum eſt: I- ta & bouis auribus quæpiam immurmnrans, eum à fabis, [ID00138] quas in agro lacerabat, abſtinere & abire coegit: Ariſtote- les teſtatur Pythagoram ſolis verbis interemiſſe in Hetru- ria ſerpentem morſu noxium & grauia damna infere̅tem: ( Pythagoræ ludicrum. ) Ipſum quoque Pythagoram dicunt Pythagum, hoc eſt, lu- dicrum per ſpeculum factitaſſe, vt quę collibuiſſet, ſangui- ne perſcriberet in ſpeculo, moxque literis ad lunam pleni orbis obuerſis ſtanti à tergo, vt in Lunæ diſco exaratus co̅- monſtrauit: Quod refert Suidas in voce . Et Cæl. Rhod. l. 9. c. 23. Quin & tam certas de futuris prædictiones ( Pythagoras vera prædi- xit. ) ſciſcitantibus prænunciauit, vt illi idcirco Pythagoræ no- men inditum multi aſſeuerent, quodæque certa reſpon- ſa referret ac ipſe Pythius Apollo. Timon in Sillis dicit: Py- thagoram arte Magica inſignem fuiſſe: Chaldæos enim fre- quentauerat, qui circa Aſtronomiæ rationes & prædictio- nes plurimum occupantur: Verum hæc ratio videtur pa- rum inferre: Plinius quoque aſſeuerat illum magicas artes exercu- iſſe, vt & Democritum: Nam vterque herbarum Magicarum nomina quædam recenſet. Vt Pythagoras nominat Cora- ( Herbæ mæ- gicæ Pytha- goræ nomi- natæ. ) ceſiam, Calliciam, Menaidem, Corinthadem, & Aproxin: Pri- mis duabus aquam ſubitò glaciari & concreſcere fama eſt: Corinthadis decocto in aqua protinus ſanari ſerpentu̅ ve- nenatorum morſus, ſi eo foueantur: Eunde̅ ſuccu̅ effuſum in herba ſiquis veſtigio conterit, aut ſi eo forte reſpergatur, ( H???rbæ ma- gi???æ Demo- crito nomi- natæ. ) inſanabilem perire. Democritus has connumerat herbas veneficiis aptas Chirocineta, Aglaophotin; Marmaritin, Ache- menidon, Hippophauada & Adamantida. Marmaritide vſos fu- iſſe Magos aſſerit, dum vellet euocare Deos & aeris Ge- nios ac Dæmonas & eos elicere ad reſponſa fatidica red- denda. Achemenidis radices in paſtillos redactas, ſi ſontes & rei interdiu cum vinopotent, per cruciatus noctu confi- tentur omnia, quę commiſerunt, quæ per tormenta extor- queri no̅ poterant. Veru̅ non exiſtimo, ideo quem magum [ID00139] aſſeuerari poſſe, ſi herbis medicinalibus partim, partim Magis vſitatis vtatur, aut earum nomina inſcriptis ſuis po- nat; Quod feciſſe Democritum conſtat, qui vnam rem in- numeris nominibus, propter aliquam ſimilitudinem, & ſic quoque Achemenidis & Marmaritidis vocibus, appella- uit. De coniurationibus Pythagoræ, quas animalibus ad-( Pythagoræ coniuratio- nes an ma- gicæ. ) hibuit, an illæ ſint magicæ ac diabolicæ, iudicent alii. Ad alteram quæſtionem, quæ propria eſt huic tractationi, ac- cedo: Scribunt Pythagoram in medicinæ præceptis &( Pythagoras morbos cu- rauit. ) curatione morborum adprime fuiſſe exercitatum, & ſcri- pſiſſe librum de Natura; Ammianus refert illum aliquan- do cum in Olympia eſſet, adſtantibus femur ſuum oſten- diſſe, quod aureum erat; Et quamuis aurum in externo v-( Pythagoræ aureum fe- mur. Corona au- rea. Carmina aurea. ) ſu & ornamentis prohibuerit, ipſe tamen aliquando aurea corona capiti impoſita inceſſiſſe legitur; Aurea quoque il- lius carmina, quæ ſunt quaſi Regulæ vitæ ſuis diſcipulis præſcriptæ, in hunc diem extant, in quibus mentionem facit conſociationis animæ & ſpiritus cum corporibus, quam fieri in philoſophia occulta manifeſtum eſt Ad hæc referunt, Pythagora docente Crotone fuiſſe Meſſem au-( Meſſis au- rea. ) ream. Deinde, quod Pythagoras in Ægyto, apudq; Gym- noſophiſtas & Chaldeos ſtuduerit, maxime atteſtatur eius arti Chymicæ, quam alii antedicti inde reportarint. Cui & hæc duo ſubſcribunt, quod tam ſtrictè ſilentium ſuis diſci- pulis impoſuerit per quinquennale ſpatium, more Aegy- ptiorum & Brachmanum: ac animæ tranſmigrationem in alia corpora cum iiſdem tradiderit: Cum enim anima( Inproiectio- ne tincturæ ſeu aurioni mæ eſſe tra̅ſ migratione̅ a???. Pythagori- ca ſyno???us. ) quaſi auri, hoc eſt, forma & tinctura in imperfecta mitti- tur corpora metallica, hæc eſt vera quædam . Sunt & ex Chymicis, qui Pythagoram Chymiæ occultè deditum fuiſſe affirment. Hinc liber Turbæ philoſopho- rum refert ſententias ſapientum in tertia ſynodo Pytha [ID00140] gorica collectas eſſe, Et Pythagoram philoſophum & ma- giſtrum introductum; cuius hæc ibidem verba ſunt tan- ( Pythagoras magiſter Chymicoru̅ declaratus. ) quam præſidis. Bene aptaſtis, ôfilij doctrinæ, harum natur arum deſcriptiones, exquibus Deus omnia creauit; Perſequiminiergo. At- que ſic in toto illo libro Pythagoras primas tenet, tan- quam eius artificii magiſter, cæterique philoſophi illius diſcipuli. Non dubium itaque eſt Pythagoram in hoc do- ctrinæ genere fuiſſe expertiſſimum & verè magiſtrum, cum antiqui chymici, qui fortè eius ſcripta & vitam ex a- liis indiciis exploratam habuerunt, idvnanimiter ſtatuant: Imò nonnulli ex recentioribus chymiæ amantibus de fa- ( Faba Py- thagorica quid. ) ba Pythagorica, inter quos Iohan. Chryſ. Fan. hunc in modum ſcribunt. Ariſtoteles, inquit, ipſe libro de ſecretis ſecre- torum (ſi modo is liber Ariſtotelis eſt) lapidem animalem, vegeta- lem & metallicum, ouum nominat, & hoc Pythagoras, ſi Marcello credimus, Fabam. Hæc ille. Si itaque Pythagoras ouum philoſophicum per fabam intellexit, cauſam videtur ha- buiſſe, cur præceperit, fabam ne comedas. Abſtinendum au- tem duxit à faba Ægyptia, quod crederet hanc eſſe ſedem ( Colocaſia quid. ) animæ: Colocaſia hæc fabula dicitur, extus colore ni- gro, intus rubeo, quæ quaſi Embryonem in vtero geſtare cernitur. Luto mixta in aquam proiicitur, & ſic excreſcit in vegetabile ad multas res vt iliſſimum: quibus ſatis de- monſtraſſe videmur Pythagoram potius chymicum quam magum extitiſſe.( Xamolxis Pythagoræ Comes. ) Xamolxis Pythagoræ in itinere comes fuit, qui iiſdem cum eo præceptoribus vſus eaſdem doctrinas ſecum do- mum in Samothraciam retulit: Vnde nomen magni & ( Leges à Dea Veſta acce- pta, hec eſt dea ignibus præfecta. ) diuini philoſophi in patria ſua obtinuit, qui religionem nouam & leges, quas ſe à Veſta (Dea ignibus præfecta) accepiſſenon tam finxit, quam allegorice affirmauit, vul- gus imperitum docuit & multis vtilibus vitæ inſtitutis e [ID00141] rudiit : Sunt, qui auro precioſiora eius dogmata fuiſſe, tra- diderint, ipſumque iuſtiſſimum, & Aureum, Semideum & Heroa appellarint. Anaxagoras Clazomenius Ægyptum quoque adiens( Anaxago- ras Ægyptu̅ quoque adiit. ) occaltas inde ſcientias reportauit: Phyſicam ſecretiorem diligentiſſimè indagauit, prior lunam obſeruans, eiuſque ſolis ecclypſes, non in morbum deorum illorum, ſed in( Anaxago- ras primas Eclypſium cauſas do- cuit. ) concurſum duorum corporum lucentium referens. Lu- nam & ſolem non pro diis habuit, ſed ſolem pro lapide ru- beo, ardente, circumgyrante; vnde in vitæ diſcrimen venit: Ex luna Leonem ab Hercule interemptum decidiſſe, ſta- tuit. Ex Aethere lapidem ingentis magnitudinis lapſu-( Quid præ- dixit. ) rum prædixit, quod & euenit. Citatur ſæpenumerò, vt chymicus, non ſolum in turba philoſophorum, ſed( Anaxago- ras Chymi- cus citatur. ) quoque ab aliis, vt à Bono Ferrar: & Zachario his ver- bis. Verum id eſſe teſtatur Anaxagoras inquiens: Sol noſter eſt rubeus & ardens, qui coniunctus eſt animæ albæ & naturæ lunæ, ſpiritus medio, quamuis totum ſane nihil aliud ſit, præter ar- gentum viuum philoſophicum. Quod ſubſtantias corpo- reas ex ſimilibus particulis deduxerit, abſque dubio ad philoſophiam occultam reſpexit, non ad vul- garem, in qua ab Ariſtotele, vt omnes alii, carpitur & taxatur. Heracletus philoſophus clarus ob obſcuritatem, quam( Heracletus obſcurus in ſcriptis. Heracleti quæ dogma ta. ) ſcriptis ſuis adhibuit, perhibetur: Fletui, vt Democri- tus riſui, indulſit eaſdem ob cauſas: Veritatem in ab- dito ſpecu occultam & neglectam iacere deplorauit: Se- ctam quoque ſeu ſcholam inſtituit, in qua inter reliqua dogmata, ignem pro principio omnium rerum habuit: Eius libri & Virgilius in Æthna, agens de metallis, memi- nit his verſibus:

• Cogitet obſcuri veriſſima dicta libelli
• Heracleti & ibi nihil inſuperabile gigni.

Hunc & aureolum fuiſſe philoſophum hinc conſtat, quod de metallicis, eorumque natura ſcripſerit ita, vt tamen ob- ſcurior, non ab omnibus intelligi voluerit, quemadmo- dum & Democritus fecerit.( Apollonius Tyanæus, vbi natus. ) Apollonivs Tyanæus, dictus, quod in Tyana vrbe Cappadociæ natus ſit. Patrem habuit Apollonium virum nobilem. Vitam, peregrinationes & facta eius omnia hic velle recenſere, nimis longum foret. Quocirca, quæ ad Chemiæ eius cognitionem ſpectent, perluſtrabimus; Et deinde quæ miracula fecerit, an ea ex rerum naturali vi & proprietate, an Dæmonum opera perpetrarit; Ac denique quod Chriſto ſaluatori neutiquam comparari debeat aut ( Apollonium fuiſſe chy- micum quæ atteſtentur. ) poſſit. De primo, Chymicum eum fuiſſe, demonſtrant o- mnes eius peregrinationes ſuſceptæ ad ea loca etiam re- motiſſima, vbi Chemia eſſet maximè in vſu, nempe ad Ma- gos & Chaldæos, Brachmanes Indiæ, Aegyptios & Gym- noſophiſtas Aethiopas. Quibus de rebus præſertim apud Brachmanes Indos diſſeruerit, ſuperius relatum eſt, nem- ( Apollonius de quibus chymicis re bus apud Brachma- nes diſſerue- rit. Apollonius ex Tantali phiala bibit ) pe de Aqua Auri, Phœnicæ, Pautaurea lapide qui magnetem imita- tur & aliis eiuſmodi, Hæc eſſe Chymica & nucleum totius chymiæ nulli non cognitum eſt. Hinc ex Tantali quoque Phiala bibiſſe dicitur, ne cuiquam aperiret arcana ab illis percepta, apud quos, nempe ſapientes Indię per quadrime- ſtre integrum familiariter verſatus, ab iis in omni ſapientia & doctrina de occultis Magiæ & naturæ ſecretis inſtitutus fuit. Poſt ab illis abiens iam in chymia & totius philoſo- phiæ arcanis perfectus ad reliquas regiones perrexit, tum vt plura addiſceret, tum vt illorum mores & vitę genus co- ( Apollonii liberalitas. ) ràm videret. Inter hæc mirabile eſt, quod de eo narrant, Cum conſuleretur à quodam, qua ratione theſaurum, [ID00143] diteſceret, inuenire poſſet: Is duobus drachmarum milli- bus emit agellum in ſuburbano, quem conſultanti dono dedit, monuitque vt diligenter eum coleret. At is inter fo- diendum amphoram inuenit tribus millibus Daricorum auteorum plenam: His opibus locupletatus Apollonio, tanquam Deo alicui; venerabundus gratias egit, illumq; omnibus honoribus proſecutus eſt. De ſecundo; Epheſi( Q???æ Apol- l???nius ad. miranda perfecit. ) dum eſſet, peſtem auertit hoc modo: Epheſiis amicis oſte̅- dit ſenem quendam mendicum, ſordidum & veſtibus pa̅- noſis amictum, vultuque horrido. Hunc, inquit, lapidibus ( Peſtem ab Epheſiu a- uertit. ) obruite, idque ſtatim factum eſt, peſtiſq; contagium ſedatum: Paulo autem poſt detracta lapidum congerie, caninum corpus inuentum eſt, quod Apollonius Dæmonem eſſe affirmabat, procuratorem eius luis; factiſque ſacrificiis E-( Apollonius vt incanta- tor prohibi- tus à ſacrie Epidauriis. ) pheſios expiauit & ſummo Numini reconciliauit. Athe- nis Hierophantæ ſacerdoti, qui Epidauria ſacra celebra- bat, prædixit mortem poſt quadriennium, quod tanquam incantator & dæmoniacus ab eo prohibitus ſit ſacris ini- tiari; ac ibidem ab adoleſcente molli & effœminato. Dæ-( Dæmonem eiecit ab a- doleſcente. Ab Empu- ſa alium li- berauit Puellam mortuam reſuſcitauit Satyrum vinxit. ) monem eiecit. Menippum à Lamia ſeu Empuſa, quæ illi adoleſcenti formâ ſingulari nubere voluit, liberauit. Co- rinthi. Puellam nuptiarum die mortuam inuocatione nu- minis ad vitam reuocauit. Alexandriæ leonem ſibi ſuppli- cem dixit animam Amaſis habere, ideoque Leontopolim mittendum, ibique in templo alendum. In Æthiopia Sa- tyrum mulieribus infeſtum vini potu ſopitum vinxit, & ne impoſterum vim inferret illi regioni cauit: Helleſpon- tiacas vrbes à terræ motuum concuſſione ſacris inſtitutis liberauit. Apud Tharſum iuuenem à cane rabioſo mor-( Apollonius Romæ ac- cuſatus & in carcerem coniectus. ) ſum cane accito ſanauit. Romæ à Domitiano in carcerem coniectus fuit, Euphratis accuſatione, quod Epheſi depe- ſte reſponſa dediſſet, quod ſe Deum æſtimari pateretur, [ID00144] quod euentus rerum prædiceret: quod multa in Imperato- rem palàm & ſecretò fuiſſet locutus, quod puerum Arca- dem immolaſſet in ſacro Magico, quod cum Nerua con- ſpiraſſet in Domitianum, quodque incantator, impoſtor, præſtigiator & Dæmonum euocator coargueretur: At Æliani, ludicis fauore, Domitianus mitior redditus at- ( Apollonius obiecta cri- mina di- luit. ) que Apollonius ad diluenda obiecta crimina admiſſus eſt; nempe ſe Dei cultorem eſſe, magiam malam non ſectari, incantationes & præſtigias auerſari, ſe in templis aſſiduum precibus vacare, deoſque magos non admittere, ſacra im- pia nunquam feciſſe, ſe fauere Neruæ, ſicut cæteris bonis: ſe innocentia vitæ fretum Romam veniſſe; vinculis itaque dimiſſus (quæ voluntariè paſſus eſt, quia quoties voluit compedes excuſſit & recepit) cum in prætorio multa ho- minum caterua ſtipatus foret, qui in eum intentos fixerant oculos, ex omnium adſtantium aſpectu ſublatus diſparuit, ( Apollonius ex oculic ad ſtantium diſparuit. ) pauloque poſt Damidi, (qui ipſi comes itineris ſemper ad- fuerat) quem Dicæarchiam ad Demetrium Philoſophum Româ exulem, præmiſerat, & Demetrio ſedentibus in templo Nympharum ad mare prope vrbem ſubito non ( Ferocitate̅ equorum compeſcuit. ) expectatus ad fuit: Bizantii ferocitatem equorum verbis quibuſdam obmurmuratis compeſcuit, vt nunquam mi- tiores apparuiſſent, vt ſcribit Cedrenus: Conſtantinopoli ( Stichioſes Conſtanti- nopoli ere- xit. ) quoque Stichioſes aliquot poſuit & conſecrauit rogatu ciuium, quæ adhuc in hodiernum diem perdurant ad a- uerruncandos morbos, & noxiorum animalium infeſta- tionem: Vna enim fuit ſtatua erecta contra luem, quæ ſæ- ( Statua con- tra peſtem. ) pe in ea vrbe graſſabatur: Quam cum Mahometis Amura- this filius occupata Conſtantinopoli 29. Maii Anno ſalutis 1453. euertiſſet, tam ſæua peſtis vrbem eo anno inuaſit, vt ( Statua con- tra ſerpen- tes. ) multa hominum millia eâ conſumpta ſunt: Aliam ibidem Stichioſin contra ſerpentes, erexit, cui impoſiti ſerpentes [ID00145] triplices ex ære conflati & inter ſe nodis cohærentes: Hæc columna quoq; hodie extare in eiuſdem vrbis Hippodro- mo, quod Atminda vocatur, ex relatione alioru̅, perhibe- tur: Antiochenſes à culicibus & ſcorpionibus hoc modo liberauit: Præcepit Antiochenſem populum calamos ge- ſtare & circumire mouendo calamos & exclamando: Vacet ( Contra cu- lices & ſcor pics quid fecerit. Aduerſus Crocodilos. ) vrbes culicibus, vacet vrbs ſcorpiis: quo facto, ſubito euanueru̅t ſcorpii culiceſq;: In Aegypto ad Nilu̅ erexit ſtichioſin ad- uerſus Crocodilos: Cardanus l. 8. ſubtilitatum ſcribit Cro- codilos noxios eſſe ſupra Memphim, quę Cairus hodie vo- catur, infra verò eſſe mitiores: Cauſam adducit hanc: Ante annos ſeptingentos Mahometi cultores Aegygtum occuparunt, & in euerſione templi cuiuſdam inuenerunt Crocodili ſtatua̅ plumbeam loco ſacro arcano́ abſcondita̅, quam poſtqua̅ eruiſſent & confregiſ- ſe̅t, Crocodili, qui in Nilo era̅t, & reliquis Aegypti paludibus noxij & infeſti ceperunt eſſe hominibus: Neq; dubiu̅ eſt ha̅c conſecrati- one̅ ab Apollonio factam ſuiſſe, ſicut & aliæ fuerunt: Mul-( Apollonii prædictio- nes certæ. Domitiani mortem præ uidit & mo mentum E- pheſi indi- cauit. ) ta prædixit, quæ ita eueneru̅t: Domitiani morte̅ præuidit, die̅, horam & momentum lo̅gè abſens indicauit: Dum n. Epheſi eſſet & in Xyſti luco meridie diſputaret Apolloniꝰ, ſubito quaſi & repentino pauore perculſus vocem dimiſit: deinde conciſè magis, quam conſueuerat verba proferre cepit; poſtea tandem oblitus quæ diceret, obticuit: pauloq; progreſſus exclamauit: Percute tyrannum, percute: Dion in vi- ta Domitiani de hac re ita ſcribit: Apollonius aſcendens in lapidem elatiorem, conuocanſq; populum exclamauit, . Benè Stephane, euge Stephane, percute homicidam & ty- rannum: Tu percuſſiſti, vulneraſti, occidiſti: Ad eius verba cum ſtuperent Epheſii, confidite, inquit, Tyrannus occiſus eſt hoc mome̅to, quo me conticente̅ vidiſtis. Idq; ſic reuera ſe habuit. De morte eius varia tradunt (quæ tamen fabuloſa arbitra [ID00146] mur) nempe in templu̅ Apollonium in Lyndo Rhodi i- uiſſe, valuis ſe aperientibus noctu, atque iterum clauden- tibus: Tum quoſdam ad oſtii commiſſuras applicantes aures audiuiſſe & vidiſſe medio lumine cantum, tanquam virginum ſuauiter modulantium. Et emiſſam vocem: Veni de terra, veni, aſcende in cœlum, ſicuti deſuper in terram veniſti Hæc poſtquam pronunciata eſſent, patuere ſubito fores & Apolloniusrepente ex oculis ſpectantium abreptus diſpa ( Apollonius diſparuit ex templo & peſtea nuſ quamviſus. ) ruit. Verùm magni eiuſmodi philoſophi affectarunt poſ??? mortem tanquam dii celebrari, vt apparet in Pythagora Empedocle, & hoc Apollonio; qui propterea dicitur ſem per in ore habuiſſe hanc ſententiam. Late dum vixeris, ſi??? ( Apollonius data opera mortem ſu- am celauit. ) minus id potes, late cum è vita ſis diſceſſurus. At Apollonius in vi??? ta non latuit, ſed omnibus ſeſe honorandum præbuit. I??? morte verò latuit; Ideo dicitur Damidem (alias indiuidu??? ſibi comitem) data opera ablegaſſe, ne ſuæ mortis illun ( Poſt morte̅ vt Deus- cultus Ty- anæis. ) haberet teſtem. Poſt mortem, vti Deus gentilitius à Tya- næis cultus eſt, at nullum illi ſepulchrum conſtituerunt cum eius corpus nuſquam poſtea viſum aut inuentum ſit, ( De Apollo- nii miracu- lis iudicia aliorum. ) ſed ſtatuis ſacriſque ceremoniis venerati ſunt. De Apol- lonii Miraculis aliorum iudicia: Anaſtaſius Theopolis Epiſcopus: Quibuſdam locis, inquit, ad hunc vſque diem Apol- lonij Tyanæiſtant opera & ſuam habent efficaciam: alia quadrupedi- bus & volucribus damnoſis auertendis: alia ad inordinatos animoru̅ excurſus inhibendos: alia aliis rebus, quæ hominibus detrime̅tum af- ferrent, arcendis: Ne eo tantum viuo dæmones per ipſum tot & ta- lia egerunt; ſed ipſo etiam mortuo ad monumentum eius perſeuera- runt: At́ ipſius nomine miracula quædam ediderunt ad decipien- dum miſeros homines, qui facilè huiuſmodi rebus ſe à diabolo in frau- (Manethon??? Magus Apolloniu̅ ??? ) dem adduci patiuntur. Quid dicam de Manethonis magicis operibus qui tantus fuit iſtarum impoſturarum artifex, vt ſemper palàm A- ??? terfecta eius doctrinæ peritia inſtructu̅: [ID00147] Oportebat enim, aiebat; eum, ſicuti ego ſoleo, ſolis verbis perficere quæ vellet, non operum effectionibus ad ea vti. Iuſtinus ( Iuſt???ni iu d??? cium de A- pollonio. ) in quæſtionibus ad Orthodoxas quæſt. 24. de eo hoc mo- do loquitur: Apollonius, vt vir naturalium potentiarum & diſſenſionum atque conſenſionum earum peritus, ex hac ſcientia mira faciebat, non auctoritate diuina. Hanc ob rem indiguit aſſumptione materiarum idonearum, quæ eum adiuuarent ad id perficiendum, quod efficiebatur: Et Apollonij quidem opera,( Apollonii opera cur Deus non euertit. ) quoniam facta ſunt ex ſcientia rerum naturalium ad corporalem actionem hominum, propterea ea non euertit Devs. Sui- das, cum Magiæ ſpecies declarat, ait: Magia eſt inuoca- tio dæmonum beneficorum ad aliquod bonum conficiendum; cu- ( Philippi Be- roaldi de Apollonio iu???ium. ) iuſmodi Apollonij Tyanæi prædictiones fuerunt. Philippus Be- roaldus de Apollonio loquens, ita ait: Apollonius pere- grinatione multiuia non parum multa percepit; ad animum for- mandum, vitamque inſtruendam mirè congruentia: Caucaſum tra???ſcendit, Indiam penitiſſimam penetrauit: Brachmanas phi- loſophiæ conſultiſſimos adijt, & vna cum illis ex Tantali phia- la potauit: Memphiticos vates acceſſit: AEthiopum Gymno- ſophiſtas explorauit, & menſam Solis vidit in Sabulo: Inſtar Herculis, luſtrator Orbis, purgator animorum, domi- tor vitiorum, ſititor ſcientiæ, ſpretor pecuniæ, amicus Deo- rum: Tanta ſanctitate præpollens fuiſſe memoratur, vt pro Deo coleretur: Hic eſt ll Tyanæus, quem mortuis vitam reddi- diſſe, quem in Domitiani conſiſtorio nuſquam comparuiſſe, quem non minora, quam Devm, miracula feciſſe prodiderunt: Et paulo poſt: Quem inter temulentos abſtemium, inter pur- puratos linteatum, inter vnguentatos horridum, inter luxurio- ſos frugaliſſimum, inter tiaratos, coccinatos, pumicatos, ve- ( Apollonii facta plera- qu??? ex cogni tionererum naturaliu̅. ) nerabili ſqualore fuiſſe credidit antiquit as. Quantum ad nos, vti Apollonium non omnino à ſuſpicione Magiæ li- berare poterimus, ita tamen pleraque eius facta, ad [ID00148] hominum vtilitatem ſpectantia, ex cognitione natura- lium proprietatum in rebus latentium profecta eſſe cum antè dicto Iuſtino non dubitamus: Cognouiſſe enim il- lum rerum ſympathias & antipathias nullum eſt du- bium.( Apollonius fuit inſignis phyſicus & aſtronomus eius libri. ) Ad hæc Aſtronomus fuit inſignis, cuius, inter cætera o- pera, numeratur liber nobilis de conicis figuris; quem Ra- phael Maffeus Vollaterranus l. 13. c. 3. Antrop. ſcribit adhuc ſeruari Romæ in Bibliotheca Vaticana: Philoſtratus quo- que (qui Apollonii vitam deſcripſit exquo hæc decerpta) ( Apollonius ſcripſit de aſtrologia. ) teſtatur illum ſcripſiſſe libros quatuor de aſtrologica diui- natione: Aſtrologiæ itaque peritiſſimus, Chaldæorum & Aegyptiorum more, multa hinc prædicere & ad certas co̅- ſtellationes perficere potuit: Excuſandus verò videtur in multis ſuperſtitioſis, quia Ethnicus fuerit; An verò diuinu̅ aliquem virum, veluti prophetam, miraculis clarum, Deus aliquando Ethnicis miſerit, an verò dæmon malus eiuſ- modi ſubornare poſſit ad iuuandos, & ſimul decipiendos ( Apollonius in minimis Chriſto co̅- parandus. ) homines ſub ſanctitatis ſpecie, in medio relinquimus: Pro tertio itaque dicimus, Chriſtum mundi Saluatorem cum Apollonio neutiquam comparari debere: Nam Chriſtus quæ fecit, non ex naturali rerum proprietate, nec aſtrolo- gicis ſtellarum poſitionibus, nec aliena angeli aut dæmo- ( Chriſti mi- racula. ) nis virtute, Magicave vi miracula edidit, ſed propria & di- uina potentia, qua ægrotos ſanos, cæcos videntes, claudos ambulantes, ſurdos audientes, mortuos viuos reddidit, ſe- que ipſum, quod omnium maximum eſt, è morte eripuit, qui neque ſe clanculum alicubi abdidit, vt inde ad ſuperos migraſſe æſtimaretur, ſed viſibiliter ſpectantibus innume- ris hominibus in cœlum aſcendit: Demus Apollonium i- magin???bus eiuſmodi poſitis quid effeciſſe miraculorum, at ſane hoc vel ex certis conſtellationibus obſeruatis ad [ID00149] certum tempus, cum eæ imagines factæ ſunt, vel ex dęmo- num cooperantium ope & virtute contigit: Idem dicen- dum de prædictionibus ſeu vaticiniis eius: Quæ ex Magi-( Apollonius puellam ſuf focatam ex vtero pro mortua vi- tæ reſtituit. ) ca naturali & licita perfecit, improbanda non erunt; Quod puellam, nuptiarum die mortuam, vitæ reſtituerit, ab eius laudis ebuccinatoribus fortè amplius, quàm fas eſt, aut veritas patitur, prædicatur: Solent enim eiuſmodi puel- læ præſertim prouectioris & nubilis ætatis præfocatio- ne vteri ſeu ſtrangulatu decidere, tanquam mortuæ, abſ- que ſenſibili pulſus aut reſpirationis motu; vnde ſæpe co- gnitum eſt, tales præfocatas, cordeà venenoſis fumis ex matrice euaporantibus circumcluſo, pro mortuis elatas fuiſſe ac pòſt per ſe reuixiſſe, aut potius meliuſculè ha- buiſſe; Talem itaque virginem, quaſi mortuam (quia mortuæ omninò ſimilis fuit) Apollonium adhibitis qui- buſdam bonis remediis, quæ ipſi ad manum fuere, motui & loquelæ reſtituiſſe, veriſimile eſt, precibus ad Deum nihilominus fuſis; Quod ſi virum aut iuuenem verè mor- tuum reſuſcitaſſet, tum illum hoc non Magica vi, ſed diui- na virtute, ſibi à Deo conceſſa, non propria feciſſe arbitra- remur.( Apollon ??? Magiæ dia- bolicæ dedi- tum fuiſſe vix eſt cre- dibile. ) Nec verò hunc virum Diabolicæ Magiæ nimis deditum fuiſſe, demonſtrant eius bona opera & commoda, quæ fecit in vtilitatem ſemper, nunquam in damna hominum. Secundo quod adeò in vita, virtutis, abſtinentiæ & caſti- tatis obſeruator & admonitor, vitiorum autem omnium, impietatiſque extirpator extiterit; Tertiò, quod euentus aut mors eius non aliter quam virum bonum eum con- uincant, cum propter illicitam Magiam non punitus inueniatur, licet accuſatus; cum ſemper velut inſons eua- ſerit.( Michael Pſellus chy- micus præ- clarus. ) Michael Psellvs ex Græcis recentioribus fuit, [ID00150] philoſophus non ſolum. Democrititiæ ſcientiæ, hoc eſt, Chemiæ deditus, ſed quoque in aliis philoſophiæ par- tibus adprime verſatus, tanquam Ariſtotelicus excellen- tiſſimus: Scripſit enim non ſolum Rhetorica, Hiſtorica, Ma- thematica, ſed & Phyſica, Medica & Chemica; vt ex colle- ctaneis Flamelli & propriis eius operibus apparet: vbi cum Xiphilino Patriarcha Conſtantinopolitano inter alia colloquium habet, dicens, ſe illi ſibi concredita ſubterranea mon- ſtraturum, ſi in cœleſtibus ab eo viciſſim inſtituatur; eius ( Democriti ſapientiæ Chymica à Pſello præ- dicatur. ) verba hæc ſunt: Quidnam tibi igitur totam Democriti Abde- ritæ ſapientiam breuiter reuelabimus, nihil intus in aditis relin- quemus? Et mox: Tibi enim præſtantiora concredita ſunt, ac tu de cœlo Deum deducis & euehis animam & mentem, quæ in materia eſt, & applicas rei exemptæ à materia: Ego vero humi iaceo, ac na- turæ contemplator ſum, nec dum retuli me ad rerum non aſpe ctabilium ſpeculationem: Quoniam nondum mihi acutius lu- ( Pſelli collo- quium cum Xiphilino. ) men factum eſt: Noſti igitur, quid faciemus, inquit, Mi- hi quidem terræ adita concredita ſunt; Tu verò illa cœleſtia es conſecutus: Impertiamus ergo inuicem res, quas habe- mus: Tu mihi egregia ſpectacula: Ego verò tibi naturales effectus: Sed viden’ Quid ego tibi fecerim: Cum enim auri fontes aperuerim, nec Athô concuſſi, nec Pangeum commo- ui, nec venas quaſdam ſubterraneas recluſi, ſed lapides inter ſe conterens, & herbas quaſdam miſcens, ingenuè tibi ac v- tiliter aurum valdè precioſum elaboraui, &c. De eodem Pſel- lo Picus Mirandulanus libr. 2. cap. 8. ſic refert: Idem paucis ſchedulis artem ſcribens, quam ſub trutina philoſophiæ prius examinandam ſuſceperat, recipi miratur præditam à Strabo- ne naturalem vim quandam fontis tranſmutantem, non recipi me- tallorum verſas in alterutrum artis beneficio formas, quarum mul- tas ille commemorat. Præter iam dictos ex Græcis Chymici ſunt ſe- quentes. Olympiodorus Alexandreus Platonicus & Ariſtoteles in-( Olympio??? dor???. ) terpres, qui Chemica quoque ſcripſit. Heliodorus, qui ad Theodoſium Imperatorem de Chy-( Heliodorus. ) micis ſcripſit. Stephanus, ad Heraclium Cęſarem, librum edidit de ma-( Stephanus. ) gna & ſacra ſcientia, nempe Chemia. Zoſimus ſcripſit de ſecreta arte & compoſitione aquarum( Zoſimus. ) ad . Iſaac, monachus, qui ſcripſit ( Iſaac. Blemidas. ) Blemidas, qui ſcripſit qui tres vltimi autho- res dicuntur extare in regia Galliæ bibliotheca.Deinde ſunt, Pelagius, Africanus, Syneſius, Theophilus, Ptolo- ( Chymi???i alii Graci. ) mæus, Euclides, Dardanus, Demetrius, Abugazalpræcepter Plato- nis, Plato iunior, Hamech, Seneca. Pyrgopolynices Democrito intentus hucuſque, à quo riſu Sardo- nio tanquam velitatione digna irritatus erat, iam pugnæ ſeſe accin- git, ac protinus huiuſmodi ſpiculum in eum mittit:

7. Argumentum Aduerſarij contra Che- (7. Argume̅- tum negan- ti???m. ) miam.

Si ex inferioribus metallis fieret arte aurum, ſpe- cies diuerſæ miſcerentur.At ſpecies non miſcentur.Ergo nec aurum ex inferioribus metallis fit ar- te. Aſſumptum probatur: Quia Ariſtotele teſte 1. Me- taphyſ. cap. vltimo, ſpecies vna ex multis ſpeciebus fieri nequit.

Democriti Reſponſio ad 7. Argumentum.

REſpondeo, propoſitionis connexionem non conucnire rei veritati: Nam quod vereris, ſpecies miſceri, ac deinde dicis in aſſumpto ſpecies non miſceri, id conſiderandum eſt: Si per ſpecies intelligis, omnia indiuidua alicuius ſpeciei, cum indiuiduis alterius ſpeciei miſceri, hoc a- perte falſum eſt in propoſitione: Si autem per eaſdem ſpecies intelligis vnum indiuiduum vnius ſpeciei non miſceri cum indiuiduo alterius, & fieri vnum quid, tum aperte falſum eſt aſſumptum: ſi de alterutro vtrobi- que intelligatur, tum falſa eſt ratiocinatio: quia non omnia, ſed quædam indiuidua miſcentur inter ſe & fiunt vnum actu: Annon natura ex ſpiritu vini, aquea humiditate & tartari terrea ſubſtantia produxit vinum, quæ ſi per artem ſeparari poſſunt, annon ſunt ſubſtan- tiæ diuerſæ actu? nihilominus fuerunt vna ſubſtantia per naturam compoſita: Imo conſidera ipſum vinum ſeu muſtum & vuas, ex quibus illud expreſſum eſt, an non illa fuerunt vnum? Ita de lacte ſentiendum, in quo ſunt tres ſubſtantiæ diuerſæ, caſeoſa, ſeroſa & bu- tyroſa, quæ ſeparantur ab inuicem & quælibet, vt ſpe- cies tractantur: At tu dices, hæc fuiſſe vnum: ſcio, ſed poſt ſeparationem non ſunt: Ergo vides, quod an- te ſeparationem ſint coniunctæ, & quod natura vnum corpus ex ipſis fecerit: Idem dicendum de quatuor humoribus in maſſa ſanguinea, qui ſunt confuſi à na- tura & tamen diſcernuntur ab eadem per renes, lienem & veſiculam fellis: Si vis adhuc aliud, en habes duorum animalium ſemina, vt aſini & equæ in mulum, Pardi & [ID00153] Leænæ in Leopardum, Gallinæ & Phaſiani in mixtum genus tranſeuntia: Sed dices hæc eſſe ſemina, ſed & ſe- mina ſunt ſpecies in ſuo genere, quæ cum diverſarum ſpe- cierum in vnam ſubſtantiam coaleſcunt, fit inde noua ſpecies à natura primitùs non creata: Idem eſt in vegeta- bilibus, vbi vides vnius arboris ſurculum cum trunco alterius ſpeciei coaleſcere & fieri vnum quid. Et ſic ſatis habes exemplorum: Attamen hæc omnia nondum ſa- tis explicarunt, quomodo plumbum in aurum tranſeat: Nam plumbum & aurum, illa duo non debent coire in v- nam ſpeciem, nec plumbum, propriè dicendo, fit aurum, hoc eſt, hoc plumbum, quod habeo in ſiniſtra manu, non conuertetur in illud aurum, quod habeo in dextra manu, quemadmodum promittunt geſticulatores, vnam rem a- ctu exiſtentem debere transſubſtantiari in aliam rem actu ſimiliter ante exiſtentem: ſi propterea nobis has tuas ſpecies tam ſæpe adducis, affirmans, eſſe impoſſibi- le, quod vna ſpecies, hoc eſt plumbum ſiniſtræ ma- nus, poſſit mutari in aliam ſpeciem, hoc eſt, aurum dextræ manus, tum vel Chymicos inſanos dicas, quod ita ſentient, aut ſanè te ineptiſſimum & omnium homi- num ſtultiſſimum, ſi ita interpreteris: At Chymici ita nunquam ſenſerunt: Sed vt breuiter eorum ſententiam intelligas, ſic accipe: Dicunt in hoc plu̅bo eſſe ſubſtantiam duplicem, vnam argenti viui, eamque maiori ex parte, alteram ſulfuris combuſtibilis exigua eius parte: ſi nunc habeatur ſubſtantia quædam argenti viui, rubea, puriſſi- ma, conſtans in omni igne, permiſcibilis (quæ dicitur & eſt( Tinctur??? quid ſit. ) tinctura vera) atque hæc miſceatur cum plumbo illo di- cto, tum agente igne ſeparabit à plumbo illam ſubſtan- tiam ſulfuream combuſtibile̅, & ſe in eius locu̅ ſubſtituet; ( Auru̅ que- modo fiat. ) ſicque fiet ex his duabus ſubſtantiis mercurialibus, vna [ID00154] quæ dicitur Aurum: quæ eſt puriſſima, flaua, conſtantiſſi- ma in igne: Ex his patet, quod non ſpecies miſcentur, vt plumbum & aurum, quia ſunt diuerſæ; ſed duo argenta vi- ua, vt duæ aquæ, & quod ex duobus fiat vnum argentum viuum, quod eſt aurum. Cum autem argentum viuum ar- gento viuo miſcetur, aut aqua aquæ, ibi non fit diuerſa- rum ſpecierum commixtio; ſed illa commixtio eſt identi- tatis, duorum quaſi ſexuum ſeminalis complexio, aut ſi quid propinquius eſſe poſſit. Annon in homine eſt admi- rabilis quædam compoſitio animæ rationalis & corporis elementaris, in quo nulla eſt ſpecierum mixtio? Talis quoque eſt, inter tincturam auream in plumbum proie- ctam & argentum viuum ex plumbo ſeparatum, cumque ea vnitum, complexio.(8. Argume̅- tum negan??? tium. )

8. Argumentum Aduerſarij, Chemiæ oppo- ſitum.

Ex duobus entibus perſe, non poteſt vnum ens per ſe fieri.At tranſmutatione metallorum aſſerta, exque tinctura & plumbo auro facto, fieret compoſitio ex duobus entibus per ſe.Ergo hæc eſt impoſſibilis.

Reſponſio Democriti ad 8. Argumentum.

PRopoſitio falſiſſima eſt, cum per artem & naturam ex duo- bus entibus quotidie vnu̅ quid fiat, vt ex ferme̅to & pa- ſta ferme̅tanda, ex coagulo & lacte, & ſpiritu vini & aquea [ID00155] eius ſubſtantia, ex duobus ſeminibus animalium, ex albu- mine & vitello. Quid dica̅ de domus partibus, parietibus, tecto & fundamento, an non ex iis entibus per ſe fit vna domus numero, licet quodlibet per ſe quid eſſe videatur? Ne quid ad feram de aliis artificioſis operibus: Verum ad aſſumptum dicimus, quod nihil periculi ſit in re- rum natura, ſi ex duobus entibus perſe fiat vnum quid in tranſmutatione metallorum. Imagineris, eſſe argentum viuum coctum, tincturam, quæ ſi proiiciatur in argentum viuum plumbi, vel ſeparatum ex plumbo, vel in plumbum ad ſeparandum inde arge̅tum vivum, tum idem eſt, quàm ſi maſculi ſemen miſceatur fœmi neo, aut coagulum lacti. Annon liceat ex his duobus entibus vnum fieri ſi poſſit, aut ſi liceat, annon poſſit? Nulla eſt difficultas, quæ hoc prohibeat; nec tua incredulitas aut ignorantia ei, quò mi- nus fiat, obſtabit.

9. Argumentum Pyrgopolynicis contra Chemiam.

(9. Arg???- mentum negantium. ) Si erucæ in bombycem & bombycis in papilio- nem mutatio non ſit ſpeciei in ſpeciem, quam præ tendunt Chymici, ſed duntaxat accidentium, tum nulla ratione mutationem vnius metalli in aliud probare poterunt, & per conſequens ars falſa eſt.At primum: Ergo & ſecundum.

Reſponſio Democriti ad 9. Argumentum.

NVnc intelligo, Aduerſarium eſſe abſque vlla miſeri- cordia, qui ita Chymicorum ſubterfugia omnia inter [ID00156] cludere conetur, ſi poſſit, vt illi neſciant quò euadant. Nil chymicis ſpei nec rei ſupererit, ſi hæc columna, cui inniti- tur aureola domus in aere ædificata, tam immani balliſta ſubvertatur. Quocirca vt hanc ruinam, illis omnibus le- thiferam, anteuertant, oportet eos cautos & prouidos eſſe: Connexio propoſitionis artificioſa eſt ſanè, nec eget refu- tatione. Eſt enim fundata in eruca, bombyce & papilione, quæ tria ſunt nomine, at duo, vel vnum numero: Eruca e??? nim & bombyx vnius ſunt originis, ſic & papilio. Eruca veſcitur arboris mori foliis & telam circum ſe texit, ex qua tanquam veſicula, non eruca ſed papilio prorepit quatuor alis inſectum, bini ſexus: Hic papilio maſcu- lus miſcetur fæminæ & hæc ſemen poſt effundit, ex quo ſequenti anno, aut quam primum calor lentus aliquot di- erum acceſſerit iterum erucæ paruæ naſcuntur, quaſi ge- neratione circulari: At heus tu, qui es calu̅niator Chemiæ, ( Parallela. ) parum adſis attentus, rem omnem tibi patefaciam.Ex eruca fit papilio: Ex plumbo & tinctura fit aurum. Eruca mutatur in papilionem: Plumbum & tinctura in aurum: Eruca eſt reptile, papilio volatile: Differunt igitur inter ſe, vt in aere & ſuper terram degentia: Plum- bum & tinctura ab auro non differunt, ſi ex plumbo ſul- ſulfur combuſtibile ſeparetur; tum illa duo ſunt argen- tum vivum & nihil præterea. Aurum eſt argentum vi- uum & nihil præterea. Imò nihil, niſi mixtione & exi- gua coctione hæc duo differunt ab auro: Quid nunc ad rem, ſi eruca mutata in papilionem non dicatur in eſ- ſentia, ſed ſaltem accidentibus mutari; cum illa duo in aurum facilius coeant, & abſque vlla difficultate, imo ſint aurum, ſi ſaltem mixtio in igne accedat: Qui d??? gitur Chymico cum eruca & papilione, niſi quod hu- iuſmodi animalcula ad Aduerſarii placitum & captum [ID00157] ſint aliquando producenda? At non eſt abſq; cauſa, quod( Auri & papilionis generatio- nes mirabi- les. ) hæc duo, aurum ex tinctura & papilio ex eruca, tam mira- biles & ſimiles habeant generationes, quæ vulgo ſint in- credibiles, licet eorum effectus maximè honorabiles. Hæc duo, qui mundo velit ſubtrahere, non ſolum Chy- micos, ſed omnes purpuratos, ſericeos, auratos, loco mouere conabitur; idque fruſtra, cum veluti aurea cathena inter ſe mundo ſint alligata & connexa: Quid ſi hæc inſecta, tantus, quantus Pyrgopolynices, expu-( Inſecta quæ tranſmu- tantur. ) gnes, an non ſuperſunt Chymicis adhuc varia genera inſectorum, vt formicarum, quæ in ſenectute alas re- cipiunt, vermium alborum ſub terra deliteſcentium, Enger dictorum, qui in bruchos volatiles, fructus & folia arborum depaſcentes, tranſeunt; vermium ſub a- qua degentium multipedum, qui in nymphas maiuſ- culas cum quatuor alis mutantur; erucarum commu- nium, quæ in papiliones omnium colorum abeunt: ſunt & muſcæ ex vermibus cadauerum canis & ſcarabęi ex equorum, crabrones ex aſinorum, apes ex iuuen- corum cadaveribus progeneratæ: Ne adducamus, tan- quam triarios, pulices, pediculos, ſcorpios, ranas & ſerpentes: Pugnes cum his omnibus, & euincas, ſi potes, artem tamen chemicam non deuaſtabis: An ſunt in illis ſingulis ex vna ſpecie in aliam tranſmutatis ſaltem ac- cidentia conuerſa, & non ſubſtantiæ? Quid ſi concedere- mus hoc, vt nullo modo facimus, quo ea animalia in pro- cinctu teneamus pro chymicis pugnantia, an propterea in tranſmutatione metallorum, ſubſtantiæ & non acci- dentia ſaltem converterentur? Quid ſi amplius progre- diamur non coacti, at liberè, vt videas ſaltem, quan- tum à veritate aberres, & dicamus perinde eſſe, ſiue ſubſtantiæ, ſiue accidentia ſtatuantur in chymicis [ID00158] operibus mutari. Hoc vnum conſtat, quod chymica ſub- iecta alienis coloribus non indigeant, & ſatis ſit, ſi ſaltem ſub peculiari modo agere & pati, in vnum coire & vnum fieri diuerſa credantur. Quid ſi tibi narrarem magis in- credibilia, quod nimirum in Orcadicis inſulis anſeres in at boribus aut lignis naſcantur, ſine patre & matre, aut ſe- mine paterno præexiſtente, annon omnia argumenta ex Ariſtotele ſis adducturus, vt hanc expugnares auem? Sed ſunt inſcitiæ tuæ potius condonanda, quàm rationibus prolixis demonſtranda.

RATIONES DEMOCRITI pro Chemia.

(7. Ratio affirmatiu??? )

7. RATIO Democriti pro Chemia.

SI mel liquidum & mel ad duritiem coctum, pix, reſina, gummi, lac & eiuſmodi alia, non differu̅t ſpecie à ſe ipſis, quibus iuncta vnum quid numero & indiuiſi bile faciant; Tum nec tinctura philoſo- phica, quæ eſt argentum viuum coctum, differt ab alio argento viuo crudo in metallis exiſtente, ſed eſt vnum quid ſpecie, cum eo iuncta.At primum verum. Ergo & ſecundum. Cauſa connexionis in propoſitione eſt conſpicua: quia mel coctum & mel crudum non differunt ſpecie: Ac argen- tum viuum coctum & crudum non differunt ſpecie. Vnde ſi argentum viuum coctum crudo iungatur, fiet inde ſubſtantia media, quæ eſt aurum. Aſſumptum ex iam dictis & ſua natura patet; nec eget vl- terioriprobatione. Quod argumentum et ſi non ſit ex in- ducentibus neceſſitatem rei, eſt tamen ex maximè aſſimi- lantibus veritati & propinquiſſimis: vnde poſſibilitas tin- cturæ philoſophicæ & ratiuncularum contra eam directa- rum enormitas ſatis conſpicitur.

8. Ratio pro Chemiæ veritate.

(8. Ratio af- firmatiua. ) Si ex duobus entibus per ſe homogeneis & miſcibilibus, quorum vnum maturatione differat ſaltem ab alio, poteſt fieri quid vnum per ſe, Tum ex tinctura & plumbo, quoque poteſt fieri vnum, quod eſt aurum.At primum verum. Secundum igitur. Connexio propoſitionis inde patet, vt & aſſumptum. Quia illa duo entia, quæ ſunt homogenea & miſcibilia inter ſe, ac differunt ſaltem maturatione ab inuicem, ſunt quaſi v- num natura, licet actione & paſſione dilata, qualia ſunt tin- ctura & plumbum. Et quamuis plumbum ante coniuncti- onem cum ea, differat à tincturâ, ſulfure combuſtibili & nigredine, tamen hæc heterogenea poſt coniunctionem ſeparantur, & agens coniungitur patienti inſeparabilit er in vna homogeneitate.

9. Ratio Democriti pro Chemia.

(9. Ratio af- firmatiu???. ) Si multa ſint in rerum natura, quæ ſingulari ortu & reconditis proprietatibus polleant, quo [ID00160] rum caulas non ad communes naturæ m odos re- ferre licet, quidni & generatio auri per proiectio- nem Tincturæ aurificæ poſſibilis ſit, licet cauſæ e- ius ſint vulgo incognitæ.At primum verum. Secundum igitur. Connexio propoſitionis ex eo pendet, quòd quilibet præ- ſupponat, ſe poſſeſcire, ſi eſſet, quomodo eſſet, artificialis auri generatio; cum vero neſciat, quod non ſit, aliis incul- care velit: At ille ipſo animaduertat, eſſe innumeras res c- tiam nobis quotidie ante oculos, quarum veram rationem nemo hactenus reddere potuerit; aut ſi aliquo modo con- ceperit, tamen reuera, quid ſit, exprimere nequit; vt quo- modo fiat viſio, & ſpecies viſiua extendatur per aerem illu- minatum & deferatur ad oculum: quomodo auditus & in- tellectus fiant: vnde vis magnetis ad polum ſe vertentis, ferrumque attrahentis, & his ſimilia infinita: Tot ſunt e- quidem naturæ miracula, vt potius ſagaciſſimum in ſtupo- rem & admirationem, quam ad enucl eationem ſingulo- rum alliciant, audaciſſimum quemvis excludant & elu- dant. Non itaque mirum, ſi circa generationem auri idem contingat, vt qui rimari ſuo ingenio incipiat, quomodo ſit, aut non, facilè ſe falſum ſentiat, potius quàm alios qui atteſtantur, ſe intellexiſſe, feciſſe, vidiſſe & tetigiſſe, ingenio, arte, oculis & ma- nibus. Quæ pro me ſufficiant.

IV. MORIENI RO- MANI SYMBOLVM.

LIBER QVARTVS.

MOrieno illi Romano Philoſopho ætate, & doctrina maxime Venerabili hic locus meritò debetur, etiam- ſi vel ſolitarius acceſſerit vix vlla Romanorum ſtipatus corona: I- pſius enim Authoritas præpon- derat multis aliis de leuiori ſorte ignotis: Hunc poſtquam adeo ſenem Aduerſarius conſpexit, putauit ipſum vel primo rationis ictu eneruare ac proſternere; At meminiſſe deberet, ibi rem decenter agi ſeu publicam ſeu priuatam, vbi iuuenes haſtis, ſenes conſiliis præualeant: Nos, vt aduerſario furor remittatur paululum, ipſum præſtolari volumus, donec huius ſenis vitam, doctrinam, patriam magnificam potius Marti, [ID00162] quam Mercurio, potius Eloquentiæ, quam oc- cultæ ſapientiæ deditam, & quæ Religionis mo- numenta a Græcis cum Chemia communican- tia antiqua Roma acceperit, aliaque ad diuitias & luxum eius ſpectantia, ac quæ res aut perſonæ Chemiæ veſtigia ſubindicent, deſcripſerimus & pertractauerimus.

HOC ACCIPE, QVOD IN STER QVILINIIS SVIS calcatur: ſi non, abſque ſcala aſcenſurus cades in caput.

VIta huius Philoſophi vere Chriſtianire ſpon-( Morienus vere Chri- ſtianus phi- loſophus. ) dit ipſius religioni & arti: Iſto enim Chri- ſtianiſmi incipientis tempore quampluri- mi deuoti corde piique homines vanitati huius mundanæ ſcenæ valedicentes, extra mundum quaſi, hoc eſt, in eremo viuere deſiderarunt, non curantes delitias ciborum, aliaque iſta varia, quibus diuites diem impertiunt, ſeruorum officia di- cant, ſeque ipſos totos, tanquam iis rebus nati, deuouent [ID00164] & conſecrant: Multorum enim ex his viuere, non eſt niſi bibere, cum videantur viuere, vt bibant & edant, non vice verſa: Eodem modo Morienus, qui iam mundum ex vſu (Morienus ???ſe mundo aboicat. V???x???in terra ſan- cta Eremi- ta. ) mundum, vt bellum bellu̅, cognouerat, pietati, religioni & precibus ſeſe mancipauit Elegit autem ad hoc deuotionis munus præſtandum terram ſanctam, inq; ea non procul à Hieroſolymis, eremum; hoc quidem conſilio, vt cogita- tiones ſuas, ſenſu oculorum inſtigante mentem, ſi quando circum ſe reſpiceret, ad Saluatoris miracula, res geſtas, na- tiuitatem, paſſionem & reliqua omnia hiſtoriæ ſacræ my- ſteria, arde̅tiores dirigeret: Qua ratione & religionis Chri- ſtianæ profeſſioni & arti nobiliſſimæ, quæ non in peccatis & luxuriæ corporis impendi debet, ſatisfecit: Ipſius verba de hac ſcientia ſunt conſpicua, quæ habentur libri eius ini- (Morieni piæ infiru- ctiones in libro Chy- mico. ) tio: Hæc enimres (inquit ad Calidem Ægypti regem dearte inquirentem) quam iam diu quæſiuiſti, per vim aut iram non acci- pitur, nec perpetratur: Accipitur enim per patientiam & humilita- tem, & amorem certum ac perfectiſſimum. Confert enim Deus hanc diuinam & puram ſcientiam ſuis fidelibus & ſeruis, illis ſcilicet, qui- bus eam à primæua rerum natura conferre diſpoſuit, ſua mirabili for- titudine: Quæ cum alicui ex ſuis fidelibus collata fuerit, decet ipſum prius præuidere, cui poſtea eam committat & detegat: Nam hæcres nihil niſi donum Dei altiſſimi poteſt, qui prout vult, & etia̅, cui vult, ex ſuis ſeruis & fidelibus illud committit & monſtrat: Decet igitur Omnipotenti Deo eſſe in omnibus humiles & omnino ſubiectos: Et paulo poſt: Omnipotens Dominus & omnium Creator ex omnipo- tentia ſua homines creauit: Quoniam ipſi nequeunt eius ordinem tranſmutare, id eſt, nequeunt poſtponere ea, quæ ipſe præponit, aut præponere ea, quæ ipſe poſtponit, Nec eſt aliquid ſcire poßibile illis, ni- ſi per illius demonſtrationem, nec etiam aliquid conſequi poterunt, niſi ille eos conſequi illud præiudicauerit: Nec quicquam retinere valebunt, niſi per fortitudinem à ſummo Deo ſibi diuinitùs colla [ID00165] tum, ſed & (vnde magis eſt admirandum) animos ſuos etiam ipſi regere non poſſunt diutius, niſi vſque ad terminum, qui à Deo ſu- per eos conſtitutus eſt: Præponit enim Dominvs ex ſeruis ſuis, quos vult & eligit, vt hanc ſcientiam diuinam homini cela- tam quærant & quæſitam ſecumretineant. Hæc enim ſcientia eſt, quæ Dominum ſuum abſtrahit ab huius mundi miſeria & ad ſcien- tiam bonorum futurorum reducit. Hactenus diuinus magis quam humanus, aut potius Theologus quam Philoſo- phus Morienus ſenex: Quibus ſane verbis nihilad proui- dentiam Dei omnipotentis demonſtrandam, accommo- datiùs dici aut cogitari poteſt. Quemadmodum enim bonus paterfamilias ſolet nonnihil ſibi reſeruare de opi- bus in filios diſtribuendis, vt inordinatè, vrgente neceſſi- tate, chariſſimo ſibi, aliquando ſuppetias ferre & ſuccurrc-( Deus dona̅ Chemia pro dilectu re- ſeruauit. ) re poſſit, ita Pater cœleſtis, cuius ſemper inexhauſta manus, præter infinita alia dona, quæ ex nihilo creauit & per naturam indies ex vberrimo Gazophylacio Cœli & terræ producit & reducit, habet hoc peculiare, quo donat ſibi electos & probatos, non vt co vtantur ad exercen- dam nequitiam aut indulgendum omni vitiorum gene- ri (aliàs ſcrutator cordium & renum hiſce non contuliſ- ſet) ſed potius ad ſeruiendum Deo, maximo pietatis ze- lo, bonaque circa pauperes miſerabileſque homines a- lioſque quoſcunque præſtanda opera. Ideo Morienus dicit, quod hæc ſcientia abſtrahat hominem ab huius mundi cala- mitate & ad cognitionem aliorum bonorum, quæ poſt hanc vitam ſperanda ſunt, mentem eius reducit. ( Quomodo per Chemiæ donu̅ homo abſtraha- tur ab hu- ius mundi miſeria & reducatur ad cœleſtia. ) Quod quomodo fiat, operæ precium erit conſiderare: Nam primo qui à Deo his ſacris initiatus eſt, omnes illas curas inanes victus & amictus abiicit; atque ſic qua- ſi de nouo natus ſibi videtur; Quæ propter hæc [ID00166] ( Primo vita mundi cu- vis vacuus. ) caduca bona, at homini in hac vita neceſſaria, peccata cu- mulentur, fraudes excogitentur, facinora perpetrentur, mendacia, furta, ſacrilegia, periuria, latrocinia, cædes, lites, inimicitiæ & quicquid eſt reliquorum enormium vitio- rum, committantur & fiant, totus hic mundus clamat, om- nes anguli ſunt teſtes & cuiuslibet conſcientia in pectore annotatum gerit: Vt non fruſtra Democritus riſu, Hera- cletus fletu, Theologi vero pro concionibus, continuis admonitionibus, obteſtationibus, execrationibus & dete- ſtationibus hanc in mundo verſantium & multas vanita- tes præter neceſſaria quærentium, ſtultitiam & inanita- tem perſequantur, ex animiſque hominum & vſu abdica- ( Secunde gratum ſe Deo præſta- r??? conatur. ) re & eiicere conentur. Secundo omnes neruos intendit, & huic curæ inprimis vacat, vt ſe Deo non ingratum, (quem ſi dixeris, omnia vitia dixeris) ſed gratiſſimum opere, pre- ce, moribus, actionibus, miſericordia, eleemoſyna, alijſ- que piis, Deo placentibus, ſeruitiis præſtet & exhibeat: Quæ huc ſpectant, cum innumera ſint, quilibet ipſe conſi- ( Chemia ad meditatio- nem cæle- ſtium bono- tumaccen- ait artifice̅. ) derabit: Tertio, Ad ſeriam meditationem cæleſtium bono- rum ſe accingit, hac occaſione, quod omnipotentiam & præſentiam Dei viui ex effectu operis Chymici, ſuæ cauſæ correſpondente, alijſque circumſtantijs, præter aſſiduam verbi diuini lectionem & repetitionem, ſenſibiliter intelli- gat & ſpeculetur: Atque ſic ex iis, quæ ſunt ante oculos, re- cordatur eius, quem nonvidet corporaliter, nempe Deum, à quo hoc munere in ſui memoriam & honorem donatus ( Imago cæle- ???ium in Tinctura. ) eſt: Præſentaneam inſuper imaginem in hoc terreno ſpecu- lo, Tinctura philoſophica, animaduertit cæleſtium, nem- pe Diuinæ Trinitatis, Reſurrectionis noſtrorum corpo- rum, animæque in ea reuerſionem, & multorum aliorum, de quibus philoſophi, vt Bonus Ferrar. & alij meminerunt: Dei quoque Prouidentiam admirandam, qua ſibi electis [ID00167] ſuccurrit, agnoſcit, nec non quomodo illud arte produca- tur, quod toti mundo impoſſibile videtur. Vere itaque di- xit Morienus, quod hæc ars hominem ad ſcientiam bonorum futu- rorum reducat, & à vanitatibus mundi abſtrahat; quibus tanti philoſophi vita pia & verè Deo deuota in omnibus corre- ſpondit. Doctrina ei???s in Chymicis eſt conſtans & ſeuera, non fi-( Morieni doct???n ??? qualis. ) ctionibus poeticis aut tropis ac vocabulis incognitis refer- ta, ſed qualis arti Chymicæ, non omnibus reuelandæ, nec occultandæ omnino, conueniat: Quantæ virtutes in eius colloquio cum Rege Calide emicuerint, teſtatur author eius libri, Galip, dum dicit: Placatus eſt igitur multum Rex ſu- ( Morieni virtutes & mores. ) per huius viri prudentiam & eius humilitatem & eius patientiam & verecundiam ac venuſtatem: Non enim erat ille lingua verboſus aut mente elatus: Erat autem humilis, prudens & beneuolus, vt tale̅ eſſe decebat: Ipſe vero interrogatus à Rege cur in montibus( Morienus cur eremi??? ) & ſolitudinibus potius, quam in conuentibus, qui Deum orant in eccleſiis, viueret reſpondit, Bonu̅ quod nunc habeo & in futuro expecto, ex Deo eſt & in eius manu collocatum, ipſe autem, quod velit, faciat: Nec ego dubito, quin mihi inter conuentus & cœ- tus maior inueniatur requies, & in ſolitudinibus & montibus, labor, ſed nemo metit, niſi qui ſeminat & quod ſeminauerit, hoc etia̅ me- tet: Spero ita́ quod diuinitatis bonitas in vita huius mundi me non derelinquat: Nam requiei aditus nimis eſt coarctatus, neque ad illam quiſquam poteſt ingredi, niſi per animæ afflictionem. De Conſtantia ( Morieni conſtantia & ſeuerita???. ) & ſeueritate eius hæc teſtantur vei ba, quæ paulo poſt ſe- quuntur: Orex, omnipotens Deus te ad melius conuertat: Nam ego non ſum, de quo multum debeas admirari Ex filijs Adæ vnus exiſto: Omnes quidem ex vno proceſſimus, & iterum ad vnum, licet diuer- ſo tramite, reuertemur: Temporum quidem longa mutatio homine̅ ſub tempore conſtitutum confundit & mutat: Nec ego adhuc in ta̅- tum ſum mutatus, quod alij multi, qui ante me fuerunt magis non [ID00168] mutentur: Vltimam autem mutationem mors dira ſubſequitur, qua videlicet nulla pœna deterior indicatur. Nam ante corporis & animæ coniunctionem & poſt eorum diſſ???lutionem pœna omni morte eru- delior animam expectat: Sed & omnipotens creator, qui omnia ex ſeipſo creat & format ſemper ſit in noſtro auxilio. Et mox: Timore̅ autem, de quo paulo ante dicebas, non timeo, nec de te hactenus deſpe- ro. Omnis enim qui timuerit in veritate non eſt perfectus: Et maxi- me ſapientem timere aliquid non decet: Nam ſi timuerit, cito deſpe- rabit: Quod ſi de ſper auerit, eius animus vacillabit, nec vllatenus ſuæ intentionis conſequetur effectum. ( Morieni in- genuitas in tradenda artc. Cur nomi- na vartata ???arte. ) In ipſa arte tradenda ingenuus & ſyncerus inuenitur: Obſcuritatis authorum cauſam reddit his verbis: Noſtri quidem anteceſſores huius magiſterij nomina multiplicata & va- riata tradebant grauiſſimis ſophiſticis circumtecta, ſedomnia ta- men veridica & ſæpius comprobata: Quod totum egiſſe arbitraban- tur propter ſtultorum inſipientiam; vt dicta ſua non intelligerent, niſi qui tali & tanto magiſterio digni iudicarentur: Si quis ergo eoru̅ dicta inuenerit, in illis diligenter ſtudeat, donec ea recto modo intel- ligat. Non enim decet quenquam ſe ab hoc magiſterio retrahere, ſed debet ſuam fidem & ſuam ſpem in Deo altiſſimo firmiter configere, & illum aſſiduè hoc efflagitare, quatenus illud diuinum & admira- ( Vna reinci- pi & ſiniri magiſtoriu̅. ) bile opus poſſit per ficere. Quod cum vna re incipiatur & finia- tur magiſterium aſſerit, dum inquit: Huius reiprima & prin- cipalis ſubſlantia & materia eſt vna & de ea eſt vnum; & cum ea fit, neque aliquid ſibi additur velminuitur. Et deinde: Multiplicia quidem ſunt eius radicis nomina, ſed ſi ea quæ ſupradicta ſunt, recto ordine inſpexeris, vnam eius radicem & ſubſtantiam & materiam inuenies: Paulò poſt: Vna ſola confectione vel ſpecie ſic materia mutatur, ſed quanto magis ei ignis colorem innouat, tanto magis ei plurima nomina imponuntur: Vnde Datin Philoſophus ait ad Euti- cem: Ego tibi oſtendam, quod ſapientes huius magiſterij diſpoſitio- nes velconfectiones alia de cauſa non multiplicauerunt, niſi vt ſa [ID00169] pientes in hoc magiſterio inſtruerent & inſipientes penitus excœca- ( Vnum eſſe nomen & diſpoſitione̅ huius ma- giſterii, li- cet plura nomina & plures con- fectiones tradiderint ) rent: Quoniam hoc magiſterium vnum nomen habet, & hoc pro- prium ſibi deputatur, ſic etiam vnam habet diſpoſitionem atque et- iam vnam viam linearem, & hoc modo licet ſapientes eius nomina & ſua dicta mutarunt, tamen noluerunt, niſirem vnam intellige- re & vnam diſpoſitionem. Nam ſapientes, qui ante nos fuerunt, multas nominauerunt confectiones & multa pondera & multos co- lores & ſicſuper vulgus dicta ſua allegorizauerunt: neque tamen ſunt mentiti, ſed locuti ſunt, vt eis bonum videbatur, & vt ipſi ad inuicem intelligebant, vt etiam hoc alios lateret. De coloribus( Lapidis co- leres. ) Lapidis teſtimonio Datin Philoſophi, Noſter, ait, Lato, quam- uis primum ſit rubeus, tamen eſt inutilis ſed ſi poſt rubedinem in al- bum vertatur, multum valebit: Poſt hæc: Adarmath ſimiliter ſa- piens & philoſophus ait, Quodomnia harum rerum nomina & ea- rum ſimilitudines nulla alia de cauſa antiquis vocantur, ne́ varian- tur, niſi vt vos intelligatis quod huius rei principium ſuper ſuum fi- ( Quod om- nia ſint, vo num, licet plura vi- deantur. Lapidis. pondus. La???idis guſtus. Lapidic odor. ) nem teſtificatur, & ſuus finis ſuper ſuum principium. Et vt ſciatis, quod hoc totum non eſt niſi vna res, quæ ſcilicet habet patrem & ma- trem, & eius pater & mater eam nutriunt atque paſcunt, non quod ipſa à ſuo patre aut matre aliquo modo differre poſſit. De tactu la- pidis, inquit, mollis eſt, & maior mollities eſt in eo, quam in ſuo cor- pore: In pondere dicit multum graue, & in guſtu dulciſſi- mum: In odore ante confectionem nimis grauem & fœti- dum; & poſt confectionem eſſe eius odorem bonum, iu- xta hoc quod ſapiens ait: Iſta quidem aqua à corpore mortuo & iam inanimato tollit oderem. Nam & eius odor eſt malus & odori ſepulchrorum aßimilatur. Quæ omnia hactenus relata non ſolum Morieni in dicta arte ſummam experientiam oſtendunt, ſed quoque rariſſimam ſapientiam cum can- dore eoniunctam, qui præcipua eius abditæ ſcientiæ pun- cta ita declaret, vt plus emolumenti & doctrinæ ex e- ius vnico ſcripto hauriri poſſit, quam ex pluribus aliis [ID00170] (Morieni æ- uum, vel tempus quo ???ixerit, in- tertum. ) tenebroſis & opacis: Annus velætate, qua vixerit Morie- nus, ex hiſtoriis præciſe haberinequit, niſi quod ipſe nar- ret, ſe iuuene exiſtente Romætotam Latinitate̅ ſeſe Chri- ſtianiſmo dedidiſſe: quod circiter quadringenteſimu̅ annu̅ aut paulo poſt à Natiuitate Chriſti co̅tigiſſe cenſeri poſſet, tempore Theodoſij ſecundi: Verum cum ipſe teſtetur, ſe quar- to anno poſt Herculis regis (Ægyptii)mortem, eremum in- greſſum, & poſtquam in eremo fuerat poſt multos annos Regem in AEgypto ſurrexiſſe nomine Macoyam, qui genuit filium nomine Gezid, poſt mortem ſui patris in Ægypto re- gnantem: Gezid autem genuiſſe filium nomine Calid, qui poſt mortem ſui patris diu in Ægypto regnauit. Hic à Mo- rieno iam ſene in arte inſtitutus eſt: quo tempore, non ita patet: Fuiſſe autem hunc Calidem non Chriſtianum, at Sa- racenum, certiſſimum eſt: Accidit hocigitur iam pride̅ pro- fligata Chriſtiana Religione ex Ægypto, eaq; occupata à Saracenis: De eo conſtat, Calipham Saracenum AEgyptum te- nuiſſe circiter annu̅ Chriſti 703 & ſequentes Caliphas poſ- ſediſſe continua ſerie, vſque ad A. C. 1153. quo anno à Sar- racone Sultano eo regno ſpoliati ſunt. Saraceni autem Maho- metani primum regnare ceperunt Heraclii Imperatoris te̅- pore, qui regnauit ab A. C. 611. ad A. 641. Ex quibꝰ ſequitur Morienum hoc colloquium cum Calide habuiſſe circiter annum 800. aut paulo ante, Carolo Magno nondu̅ Impera- ( Chriſtian??? quando ce- perunt à Nat. Chri- ſti annos nu merare. ) tore Romano facto: Ceperunt aute̅ Chriſtiani ęra̅ primum ab annis Natiuitatis Chriſti admodum ſerò, nempe Hera- clii dicti Imperatoris ætate, ſexcentis annis & amplius iam abactis; Vnde Romæ, Hieroſolymis aut in Ægypto hic modus tempora deſignandi tum nondum ita invſu extitit: Vnde excuſandus erit Morienus, quod hiſtoriam ſuam non aliter, quam per Ægypti reges annotauerit: Abſque dubio tu̅ Irene imperatrix præfuit Imperio Orientali, quæ [ID00171] regnauit ab A. C. 782. ad A. C. 803. dece̅ annos Leone quarto( Morienus auidus do- ctrinæ ad huc inuenis ) qui 5. annos & Co̅ſtantino Coproniimo, qui 35. imperarunt annos, ipſius prædeceſſoribus: Carolus Magnus aute̅ A. C. 801. Imperator Romanus declaratus eſt. Iuuenis exiſtens, qua̅ auidus doctrinæ ac præſertim huius abditionis fuerit, res ipſa declarat, quod philoſophum Alexandrinum Aegypti- um, qui libros chymicos ediderat, Adfar, percontari & in- ueſtigare non deſtiterit, donec eum in Ægypto inueniſſet ſenem rei chymicæ peritiſſimum, à quo tandem in artis hę-( Morienus non inui- dus ob ar- tem. ) reditatem adoptatus eſt. Quod quoque ſenex iam factus inuidia non laborarit reſpectu artis communicationis, inde patet, quod ſua ſponte non coactus ad regem Cali- dem primâ vice acceſſerit, propter Hermetis magiſterium valdè ſollicitum, eique totum opus, in furno perfecerit vaſique aſſcriptis his verbis, omnes qvi secvm om- nia habent, alieno avxilio nvllatenvs indigent, clam abiens reliquerit: Ac demum ſecunda vice ad eundem reuerſus artis plenaria cognitione Regem(Morien??? patria Ro- ma. ) beauerit. De patria Morieni, quod Roma fuerit anti- qua illa dominatrix gentium & regnorum, iam antea dixi- mus, in cuius honorem, cum Morieno, veluti magnæ na- tionis nomine, Romanorum Inſignia attributa ſint, pro- ſpiciendum erit nobis, an etiam plures ex Romanis ciui- bus ferè immenſi numeri exiſtentibus per tam multa ſe- cula, quibus Roma floruit, inueniri poſſint, qui huic ar- cano philoſophico intenti, eiuſque participes facti fue- rint.( An Roma- ni antiqui quoque ar- ti Chymicæ dediti fuo- rint. ) Verum ſi res geſtas Romanorum ab initio conſidere- mus, ab eo tempore, quo Tarquinius Superbus Lucumonis fi- lius, Romanorum rex ſeptimus, & pater Sexti, qui Lucretiæ vim intulit, Capitolinam arcem à capite humano vel equino, ibi inuento, ſic dictam condidit, & ab Aruſpice Hetruſco [ID00172] Oleno Caleno, quod id caput portendat ſummam mon ar- chiam & imperium vrbi, cui totus terrarum orbis ſubiice- ( Romani v- nice in hoc incubueru̅t, v??? imper???u̅ extendere̅t. ) retur, reſponſum accepit, animaduertemus, quod huic v- nicæ rei Romani incubuerint, nevates vanitatis coargui poſſet: Inde (Deo ſic diſponente) initia bellorum apud Ro- manos, quibus ferè à paruis vrbis incrementis progreſſi regnum ſuum magis magiſque ampliarunt in ſeptingen- teſimum ab vrbe co̅dita annum aut circiter (706.) hoc eſt, in tempus Iulii Cæſaris & Cn. Pompeii, cum Romani im- perii potentia & opes in ſummo flore fuiſſe perhibentur: ( Romanoru̅ florentium potentia. ) Tum enim Romani, Appiano teſte, poſſidebant in Africa quicquid eſt inter columnas Herculis & Gaditanum O- ceanum, vſque ad Æthiopiam Orientalem: In Aſia ab Eu- phrate & Caucaſo monte, principium maioris Armeniæ & Colchos circa Euxinum pontum, vt quicquid terrarum eſt inter Euphratem & Phaſin, id Romani eſſet imperii: In Europa verò vſque ad Rhenum & Danubium: Plus nempe à dimidia parte poſſederunt Romani, quam tres ( Romanoru̅ opes & vi- res. ) primæ Monarchiæ ſimul: De Romanorum opibus idem Appianus tractat in proœmio libri bellorum ciuilium: No- ſtro, inquit, tempore (nempe ſub Adriano Imperatore circi- ter A. C. 130. mirabiles ſunt Romanorum vires quæ tam pace qua̅ bello ſtipendiis publicis retinentur: Ducenta enim habent peditum millia, & quadraginta millia equitum: Trecentos elephantos, & duo millia curruum armatorum: præter armamentarium publicum inſtructiſſimum, in quo omnis generis arma reſeruantur, ad arman- da trecenta millia militum: Claſſis maritima continet duo millia nauium onerariarum, minorum́ nauigiorum: Mille & quingen- tas triremes & quin́ remes cum reliquo apparato, quo inſtrui du- plo plura nauigia poſſunt: Octoginta naues maiores quarum proræ roſtratæ ſunt ex orichalco deaurato, puppes́ auleis diſtinctæ purpu- reis, ad nompam & magnific entiam noſlrorum Imperatorum. Præ [ID00173] ter hæc in arariis publicis ſeruantur ſeptuaginta quatuor Talentoru̅ Ægyptiorum millia: ( quæ hodie efnciunt octoginta milliones & octies centena millia coronatorum. Nam talentum Æ- gyptium vel Alexandrinum, teſte Feſto & Polluce, pende- bat duo Tale̅ta Attica, hoc eſt, mille & ducentos corona-( Romani à pueris Mar tidediti. ) tos.) Huicitaque intentioni Martiali inde à pueris manci- pati, inprimis belliarmorum que exercitationi ſeſe dedide runt: Et quamuis multi præclari poctæ & oratores iſtis ſe- culis quoq; inuenti ſint, tamen hi potius propter lucrum, honores, opeſq; cumulandas, illi vero ad delectandum & amplificandum nomen Romanum ſuis fabuloſis inuenti- onibus, hæc genera ſtudiorum tractarunt: Philoſophi per- pauci fuerunt, præter grammaticos: Cum enim Aegyptus, cæteræq; prouinciæ armis Romanis iampridem eſſent op- preſſæ, nullus ex Romanis ad liberales, aut alias, tum nom??? ne no̅ cognitas artes, hoc eſt, occultæ philoſophiæ ſeu Che miæ diſcendas in exteras oras, niſi Athenas proficiſci po- tuit: Quæ autem ſtudia Athenis in flore tum fuerint, ex( Romani ſtis diorum gra tia Athe- nas vix a- lio con???eſſe- runt. ) ſcriptis antiquorum conſtat: Hinc omnis fama, non de alia quadam doctrina, quam Epicurea, Stoica, Peripathetica, Platonica ſeu Academica Athenis, Romæ aut alibi in- notuit aut ſparſa eſt: Imò vix vllus inuentus???, qui vel per inſomnium cogitarit, tale quid in naturæ potentiâ arti-( Ra??? ne cog ??? de art ficio Chamia. ) ficumque vſu exiſtere, Exceptis tamen pauciſſimis, quos poſtea enumerabimus: Quid Tacitus de Phœnice, aue Ara- biæ, ſcripſerit, quomodo in Ægyptum Tiberii te̅pore co- mitantibus multis volucribus, vt in Solis vrbe ſeſe arâ co̅- burat, vnde nouus Phœnix ex cinere reuiuiſcat, aduolârit,( Phœnix ce- lebratus à ſcripteribus admirabil??? eſt Romanis ) ſuperius & alibi latius rece̅ſuimus: Hic ſolus fuit modus ſa- pie̅tiorib. ad intellectum imagine̅ ſalte̅ artis Chemicæ refe re̅di, vt inquirere̅t, an ſit ſecu̅du̅ ratione̅ poſſibile, quod auis quęda̅ ex deſertis Arabicis certo te̅pore ſua ſpo̅te redeat in [ID00174] vrbem populoſam, ibidem que ſeſe ſtatuat in Ara; ac quod ipſa ſe cremare gaudeat, vt ex einere noua auis reſurgat e- iuſdem ſpeciei: Quilibet enim prudens & vel leuiter phy- ſicis doctrinis imbutus, hoc omni à ratione alieniſſimum ( Phœnicis or tum eſſe al- legoriam non hiſto- riam. ) diiudicet: Ad hæc ſi de veritate rei per experientiam in- quirat, allegoriam & non hiſtoriam intelliget: Vnde occa- ſio ſumetur acrius inueſtigandi, ex qua re tantus rumor increbuerit, an illa ſit ficta omnino, an ſub alio prætext??? Perpaucos verò apud Romanos, licet prudentiores, alteri- ores de hoc ipſo cogitationes ſuſcepiſſe apparet ex Tacito, qui vidit quidem multa fabuloſa & incerta, quo ad circu̅- ſtantias, huic Phœnici admixta, vnde de tota re dubitare meritò poſſet, at nihilominus concludit, certum eſſe, eam auem in Ægypto apparere, nempe perſuaſus doctorum ſcriptis, alluſionibus, ac vulgi rumuſculis, qui in ea opinio- ( Mars & Venus à Vulcano colligati. ) ne co̅tinuè perſeuerarunt. Quod poeta, licet inſcius, canit, Mulciberis capti Marſ Venus́ dolis, hoc totam illam fabu- lam de adulterio Veneris (quæ nupta erat Vulcano) & Mar- tis comprehendit, ipſa autem allegoria Chemiam: Nam ni- hil aliud niſi Veneris & Martis copulatio, hoc eſt fœminæ albæ & viri rubei coniunctio fieri debet in toto opere, idq; vinculis Mulciberis ſeu Vulcani: Hæc ſententia eadem eſt cum innumeris aliis, vt Ioue & Iunone, Ioue & Læda, Da- nae, Europa, Semele & his ſimilibus pellicibus, Oſiride & Iſide; Cum verò Mars pro Deo belli (quia vir rubeus eſt & ardens) Venus pro Dea amoris (quia candida & ſuauis eſt fœmina) communiter à vulgo apud Ægyptios & hinc apud Græcos agniti ſint, (ſiquidem impoſſibile fuerit im- peritos aliter de his arcanis iudicaſſe, cum nemo ſupra ca- ptum ſuum ſapiat) inde quoq; à Romanis eodem Numi- ne & nomine reuerenter accepti fuerunt, viris Marti, fœ- minis Veneri inprimis fauentibus: vt autem illa vulcania [ID00175] coniunctio permaneret indiuiſa, Romæque tam magnæ futuræ, Reginæque terrarum omnium principium præ- beret, en poetæ & hiſtoriographi primo fundatori vrbis, Romulo parentes tam à Venere, quam Marte deducunt;( Romuli pa- rentes Mars & Veneris at neptis Syluia. ) nempe matrem Rheam Syluiam, ab Ænea (vt illi dicunt) Veneris & Anchiſis filio oriundam, & patrem Martem i- pſum: (ſi illis habenda eſt fides) Multis hæc videntur fabu- loſa, præſertim Chriſtianis, at cum Roma toti orbi innotu- erit, cum ſub fundatore, ac tot Ethnici ſcriptores id nobis perſuadere conentur, quis contrà hiſcereaudeat? At ferè dixiſſem; quis id credere, niſi ſit ipſe Ethnicus, præſumat? Magna & blanda mendacia de magnis vel à magnis dicta magna incrementa ſumunt nec facilè ex parietibus mun-( Mars & Venus fa- uent Roma nis, & hi il- lis litant. ) di, quibus aſſcripta ſunt, delentur: Mars itaque & Venus Dii familiares fuere Ethnicis Romanis, quorum vtrique ab vtroque ſexu bene litatum eſt: Templa ibi Mars habuit vt & Venus ampliſſima: Nec ſolum ipſum Martem ac Ve- nerem pro diis coluerunt propitiis & ſibi inprimis fauenti-( Deus Tute??? laris Ro- manoru??? innomina??? dus. ) bus, ſed quoque alium Deum Tutelarem ſibi finxerunt, ab vtriſque originem ducentem, cuius nomen data opera occultabatur hanc ſcilicet ob cauſam: Verrius Flaccus o- ſtendit in oppugnationibus vrbium à Romanis ſacerdo- tibus euocatos fuiſſe Deos, in quorum tutela eſſet oppi- dum, promiſſumque illis eundem aut ampliorem lo-( Decrum e- uocatio a- pud Roma- nos. ) cum apud Romanos, cultumve: quod ſacrum durabat ad- huc Plinii tempore in pontificum diſciplina, & ideo occul- tatum fuiſſe nomen Dei, in cuius tutela Roma eſſet, ne qui hoſtium ſimili modo agerent: Nomen autem eius Dei fuit Romanessvs; qui à Roma & Romulo dictus à Mar- te & Venere quaſi ſemideus ortus fuit, vt ipſi opina- bantur. Præter Martem & Venerem, eorumque nepo-( Romaneſ- ſus Deus Romanoru̅. ) tem Romaneſſum, culta inprimis fuit Romæ Veſta dea i [ID00176] gnis, ( Veſta Ro- manisculta. Dii 12. Æ- gyptiorum. ) quæ eius de̅ intentionis eſt cum Vulcano, & ex Ægy- pto in Græciam, hinc Romam cum cæteris Diis translata eſt: Dii enim Ægyptiis præcipui fuere duodecim, qui- bus pro hieroglyphicis ſcripturis inque ſuis allegoriis præ- teralia utebantur, nempe, Iupiter, Neptunus, Mars, Mercurius, Vulcanus, Apollo, Iuno, Veſta, Ceres, Venus, Diana & Minerua: Horum ſex ſunt mares, & totidem fœminæ; Oſiris & Iſis ſub dictis co̅prehenduntur. Nunc ( Dii maioru̅ gentium. ) enim Oſiris Apolio eſt, nunc Iupiter, nunc Mars: Et Iu- no, Ceres, Venus aut Diana Iſis: Illiautem 12. dii, poſt- quam ſenſim à Græcis ac poſt à Romanis recepti fuerant, honore ſummo colebantur, dicebanturque Dii magni magnarum gentium: Aliis enim, veluti plebeiis, fiebant ſimulachra èligno & quauis materia antiquitùs, & no̅ ſcul- pebantur ex auro vel argento vel ebore, niſi magni Dii: ( Veſta & Vulcanus dii Aegyptii. Virginum Veſtalium ritus & vi- ta. ) Veſta itaque ut & Vulcanus inter Deos Aegyptios fuit; cui dicatæ Virgines, Veſtales dictæ, ignis inextincti cuſto- des antiquiſſimam habuerunt originem: Dicu̅t enim hoc ſacerdotium ab Ænea ad Albanos translatum eſſe, quod quomodo probent, ipſi videant: Numa id poſtea in nouam vrbe̅ recepit, ac templum virginibus extruxit, quæ nume- ro erant quatuor: ſed propter multitudine̅ ſacrorum, quæ indies illis committebantur, duæ illis adiunctæ ſunt: Has oportebat diligentiſſima̅ adhibere cura̅, ne ignis ſacer, qui in penetralibus ſeruabatur, extingueretur. Per annos tri- ginta puræ manebant à nuptiis, & primis decem annis in- ſtituebantur in iis, quæ ad religionem pertinebant; ſe- cundo decennio fungebantur ſacerdotio: Tertio doce- bant iuniores: poſtea ſi vellent nubere, illis licebat; quod paucis euenit, idque magno nuptiarum infortu- ( Virginum Veſtalium pœna. ) nio: ſi quæ interim pollutæ deprehenderentur, ad portam Collinam extra muros capulo inſertæ efferebantur & vi [ID00177] uæ ſepeliebantur eo loco, qui ſceleratus dicebatur: Si quæ velleuiſſimi criminis conuicta eſſet, flagris Pontifici pœ- nas dabat; alioqui ſummus honos illis & reuerentia tàm priuatim, quàm publicè ab omnibus Romanis defe- rebatur. Veram cauſam & originem horum ſacrorum( Veſtæ ſacræ cur inſtitu- ta, ignotu̅. ) nemo adhuc explicauit, ſed vnus ſcriptorum ab alio ac- cepit, ea Aeneæ Phrygio accepta referri debere: ſed hæc dubia & multis difficultatibus inuoluta ſunt: Eti- amſi Numa (quileges, quas dedit, finxit ſe à Veſta dea accepiſſe) vel Aeneas horum eſſet primus inſtitutor aut introductor apud Italos aut Romanos, tamen de cauſa impulſiua eius inſtitutionis nihil certi adfirmari poteſt, niſi quod ab Aegyptiis omnium primo ſint deſumpta: At neque hoc ſatis, cur Aegyptii iis vſi? Vulcanus & Mercurius hic reſpondeat; quorum hic ab illo eruditus eſt, legeſque dedit Ægyptiis, ille templum ampliſſi- mum & reges multos habuit ſacerdotes: Apud Græcos La̅padiferorum ſolennitas ante dicta cum his ſacris Veſta- libus apud Rom. vnius eſt intentionis: Interdum Romani( Veſta ignie eſt. ) Veſta̅ pro terra, ſæpius pro igne, igniſq; Numine interpre- tati ſunt: Ouidius 6. de Faſtis, Veſtam apud Romanos nul- lam imaginem aut ſimulachrum habuiſſe, vt alia numina ſcribit, quia ignis in ſe non poteſt bene effigiari: Quomo- docunque ſit, Veſtam apud Romanos tam ſedulo cultam diligentiſſimus antiquitatis indagator nihil aliud reperiet, quam Deam Aegyptiam, Hieroglyphicam, igni dicatam,( Veſtam eſſe Deam Ae- gyptia̅ Hie- roglyphica̅. Saturnalia vnde apud Romanos. ) vt & Vulcanum. Qvis dixerit, vnde Saturnalia apud Ro- manos inſtituta fuerint, in quibus Domini ſeruiebant ſeruis? Certe Mercurialia & Hermæa apud Græcos cum illis traduntur eſſe eadem; quamuis Saturnus longè differat à Mercurio, ſi vtriuſque præſuppoſitam genealo- giam, vtriuſque ætatem, mores, officia & alias circumſtan [ID00178] tias reſpiciamus: Fingitur enim Mercurius Iouis filius, & Iupiter Saturnit Ille itaque auus, hic nepos; Cœlus autem Saturni pater & Mercurii abauus cenſetur: Hermes Triſ- ( Sapientes tres qui. ) megiſtus teſtatur ſuo tempore tres omnino ſapientes flo- ruiſſe, nempe Cœlu̅, Saturnum & Mercurium: Quas tres ( In Saturna libus libera lingua. ) perſonas eſſe Chymiæ proprias, nullum eſt dubium: Libe- ra lingua ſeruorum fuit in Saturnalibus: Hinc ioci, ſcom- mata, dicteria, ſales etiam dentati & impudici ſparſi ſunt ( In aurea e- tate ſub Sa turno nulla ſeruitus. ) herili non obſtante imperio: Nam reſpiciebant abſque dubio ad auream ætatem, quæ ſub Saturno exacta dici- tur, vbi nulla ſeruitus, omneſque in ſyluis degebant libe- ri abſque curis & laboribus: quod ſane aliquid veritatis complectitur, ſi ad primos parentes reſpiciamus: ſi verò ad Saturnum, Iouem, Venerem & Martem, qui dii ſucceſ- ſiuè regnarint, ita vt primò fuerit ſeculum aureum, ſecun- do argenteu̅ tertio cupreu̅, deniq; ferreu̅, tu̅ tota allegoria eſt tam moralis, quam chymica: Nam vt mores putan- tur hominum ab initio mutati, non in meliores, ſed ſenſim peiores & ad vitia magis pronos ethicè exponendo, ita chy- micè, primo regnat Saturnus in nigredine, deinde Iupiter in albedine, Venus in flauedine aut imperfecta rubedine, Mars denique in perfectiſſimo colore Tyrio.( Cur ſerui dominen- tur dominis chymicæ eſ- ſe proprie- tatis. ) Seruilis autem dominii cauſa occultior videtur, quia, atteſtantibus philoſophis Chymicis, in hac arte Domini à ſeruis mutuantur primam veſtem prædominantibus, aut id quod patitur & ſubiectum eſſe debet ratione qua- litatum & virium patientium, id in primâ ſolutione a- ctionem ad ſe transfert, ſeu Dominium, donec Sa- turnina nigredo aduenerit: In huius rei memoriam Sa- turnalia à conſciis artificibus primitùs celebrata fue- runt: quem ritum, quaſi politicum poſtea Romani ſequuti ſtrictiſſimè obſeruarunt: Quidni enim ſeruis [ID00179] ſemel inſanire licuerit in anno, alias ſeruituti pecuinæ ma̅- cipatis? Reliqua Romana ſacra, vtpote à noſtra mente a-( Sacra Ro- mana fere innumera à ſuperſtitio ne orta. ) liena, & per ſuperſtitionem hominum multiplicata hic no̅ moramur, qualia ſunt Agonalia, Armiluſtra, Lupercalia, Nouendialia, Ambarualia, Vinalia, Latialia, Cocytia, Le- muralia, Forticidia, Ordicalia, Laurentalia, Opalia, Quiri- nilia, Vertumnalia, Palilia, Quinquatria, Ianualia, Luca- lia, Hyacinthia, Nyctiluca, Paſtillaria, Palatialia; Popularia, Proteruia, Solitaurilia, Rubigalia, Stata, Fontinalia, Or- mia, Parentalia, Conſualia, Lampteria, Amburbia, Diapa- lia, Dialia, Hormea, Mythriaca, Palogygia, Farreatio, Da- pſa, Hoſtia, Hecatombe, Inferiæ, & his ſimilia: Cereris ve- rò, Dionyſij, quæ Bacchanalia, Liberalia, & Trieterica di- cuntur, Iſidis, Apidis, Anubis & reliquorum Ægyptiorum Deorum, ſolennitates Romanis quoque celebratas alibi expoſuimus: Lucanus lib. 6. de Iſide ſic inquit. Nos in tem- pla tuam Romana recepimus Iſin: Quæ ſatis inſinuant, et ſi Morienus Romanus non multos congentiles agnoſcat, quibus ſeſe vndiquaque cinctum & præmunitum oſten-( Romam ſa- cra Ægy- p???ia rece- piſſe. M???gnificen tia ac redi- tus Roma- norum. ) dat, quod tamen Roma antiqua deos, ſacra & ſolennitates multas habeat Aegyptiis aut Gręcis vſitatas, ab ijſque mu- tuo acceptas, quas eſſe Chymicæ inſtitutionis, negari non poteſt: Nunc magnific entiam ac ſumptus ſeu reditus Ro- manæ vrbis paucis percurremus, non abſq; cauſa demon- ſtrantes, quomodo Martis vi potius, quàm artis, ad ſumma̅ diuitiarum copiam ac deniq; luxuriam admirandam per- uenerit: Hoc enim non ſolum in Morieni Romani hono- rem, videtur neceſſarium recenſeri, ſed quoque in lectoris gratiam non iniucundum: Iulio Cæſare à coniuratis, Bru- to, Caſſio, Caſta, alijſque interfecto, grauiſſimum bellum ſecutum eſt, M. Antonio & Octauio Auguſto de prodito- ribus vltionem ſumentibus; ac Caſſio & Bruto ſe & Rem [ID00180] pub, ( Magnitudo exercitus Romanoru̅. ) defendentibus: Hi dicuntur habuiſſe 80000. peditu̅ & 10000. equitu̅: Illi non minores copias eduxerunt à qui- bus Caſſius & Brutus tandem profligati fuerunt: Poſt An- tonius contra Octauium diſſenſione facta, habuit 100000. equitum, & 500. naues. Octauius vero 80000. peditum, to- tidemq; equitum, & 1000. naues: In quo co̅flictu Octauius victor euaſit: Hæc ta̅ admiranda hominum multitudo, no̅ potuit ſine infinitis ſumptibus colligi, alique, militibus ſti- pendia ſolui, illiſq; de reliquis ad militia̅ rebus pertinenti- bus prouideri: In quo apparet pręter potentiam, quantę o- pes tunc fuerint Romani Imperij, quod tributa cogebat ex ( Reditus Ro- manorum ex Africa. ) maiore totius orbis parte: Ex Africa ſola quotidie ſeptua- ginta quinq; millia minorum menſurarum frumenti ab il- lis collecta fuerunt, quæ faciunt ferè ſingulis diebus ſepte̅ ( Reditus ex Ægypto. ) millia coronatoru̅: Ita Africa pe̅debat quotannis 1400000. coronatorum: Alexandria verò Ægypti, quę frumenti val- de ferax fuit, huius ſummæ dimidia̅ parte̅ dedit: Eo tempo- re, teſte Strabone, Ægyptus co̅tine bat ſeptuaginta quinq; milliones hominum: quorum ſinguli ſi quotannis ex tri- buto penderent ſolidos quinq;, ſumma ſuperius pręſcripta co̅pleretur: Vnde colligi poteſt, quantum pecuniæ ex reli- quis Prouincijs contrahi poterat, cu̅ ſola Ægyptus ſex mil- liones ſolueret. Et eande̅ ſumma̅ à ſuis paulò ante exigebat Ptolemeus Auletes Cleopatræ pater: Curioſi quida̅ & do- cti viri ex ſpecialibus regnorum & principu̅ Chriſtiani Or- bis redituum ſupputationibus, nec no̅ prouinciarum Tur- cæ ſubiectarum collectionibus, concludunt in hunc mo- ( Redituum ſummæ ex Romani Im perii Pro- uinciis no- ſtro æuo. ) dum: Quod ſi Turcici Imperatoris reditibus annuis, qui ef- ficiunt viginti milliones auri, addas alios viginti milliones, qui poſſidentur à regibus & principibus Chriſtianis, ſum- ma totiꝰ erit, quadraginta milliones, qui colliguntur quo- tannis ex Prouincijs, quæ olim Romano Imperio ſubiectæ [ID00181] erant. De Antiquis Romanis certiſſimè alij ſtatuunt, quod ſumma̅ hac longe maiore̅ corraſerint ex ſubditis populis.( Romans quot modis corraſerint pecuntas. ) Cum omni occaſione oblata, vel viole̅tia, exactionibꝰ, do- narijſue, vel teſtame̅tis, quæcunq; potuerunt, extorſerint, vt ſiue iure, ſiue iniuria ditari poſſent; ꝙ tame̅ co̅tigit, poſt- qua̅ Romani principes luxu & libidine diffluere cœperu̅t.( Reditus Romano???u̅ diuerſo tempore. ) Anno vrbis 690. Romani Imperii reditus; teſte Plutarcho in vita Pompeii, no̅ excedebat quinque auri milliones. At poſtquam ſub Iulio Cæſare debellatæ ſunt Galliæ, Ægy- ptuſq; & Syria in prouincias redactę, ſub Auguſto poſſedit quindecim milliones in annuo reditu. Appianus l. 2. bellor. eiuil. ſcribit, Cæſare̅ poſt debellatos Pompeianos in trium- phis portaſſe ſexaginta quinq; talentorum millia, quę æſti- mantur ad triginta noue̅ milliones auri: Præterea duo mil- lia coronarum aurearum & octingentas, quæ marcas auri ponderabant ad tria millia, hoc eſt, duo auri milliones. Ex his quadraginta & vno millionibus vnicuiq; ciuium co̅tu- lit quadringentos nummos vel minora ſeſtertia, q̅ efficiunt 10. coronatos, ita vt hoc co̅giarium accederet ad duos auri( Romanoru̅ ciuium nu- merus in- gens. Iulii Caſa- ris liberals- tas mira. ) milliones; Na̅ Appianus ſcribit, poſt bella ciuilia fuiſſe Ro- mæ ducenta & triginta millia ciuium. Co̅uiuijs, quæ Cęſar celebrauit in ſuis triumphis, impe̅dit millione̅ vnum. Do- nauit pręterea veteranis militibꝰ, vnicuiq; quingentos co- ronatos, qui accedebant ad dece̅ milliones; cum eo te̅pore plus qua̅ viginti millia veteranoru̅ numerarentur: Ite̅ duci- bus, tribunis & centurionibꝰ, qui eius partes fuera̅t ſecuti, erogauit duos milliones, vt tradit Sueton. in eius vita, c. 38. Sumptꝰ quinq; triumphorum, & q̅ impenſa Ludis, Tragœ- dijs, Mimis, Athletis, Venationibꝰ Leonum & Vrſorum, ac dona, q̅ co̅tulit in priuatos amicos, illa omnia ęſtimataſunt ad quinq; auri milliones. Aug. C. ꝗ Roma̅ auxit & ornauit( Auguſti Cæſaris li- beralitas. ) ædificijs publicis & priuatis, ideo ſolitꝰ eſt dicere, Lateritia̅ accepi, Marmorea̅ relinquo: Obtulit te̅plo Iouis Capitoli [ID00182] ni auri non cuſi decies ſexies centena millia coronatorum: Et duodecies centena millia in Margaritis & Smaragdis, a- lijſque gemmis: Nihilominus teſtamento reliquit populo Romano millione̅ vnum: Et vnicuique tribuum duo mil- lia coronatorum & quingentos: Erant enim triginta quin- que tribus: Summa donatiui erat octingenta ſeptem millia & quingenti coronati. Cohortibus Prætorianis militibus ſingulis 25. Δ. & equitibus triplum: quæ efficiunt trecenta & octoginta millia: Cohortibus vigilum vrbis viginti mil- lia: Item quadraginta quatuor Legionibus, quæ fines Im- perii ſeruabant, vnicuique militum 7. Δ. cum dimidio: Cen- turionibus duplum, equitibus triplum: Legiones contine- bant ſingulæ quinque hominum millia: Omnes ſimul du- conta & viginti millia hominum. Donatiuum hoc ex teſta- mento continebat millionem vnum, ſexcenta & quinqua- ginta millia Δ. vnaquæq;: Legio habebat cohortes decem, cohors quingentos homines: Ita erant in ſingulis Legioni- bus 50. Centuriones: Et in 44. Legionibus duo Centurio- num millia & ducenti: Quibus ſingulis legati fuerant 15. Δ. ſumma erat trecenta & triginta millia: Equitibus ſingulis dati ſunt 22. coronati cum dimidio. (Erant enim in aliis ſin- gularum legionum ſexcenti equites) ſumma igitur dona- tiui complectebatur circiter ſexcenta millia Δ. Præter hæc, innumeram pecuniam legauit amicis & ſuis domeſticis. Et pro ſuo funere curando millionem auri: Hæredibuſque reliquit tres milliones ſeptingenta & quinquaginta millia Δ. Et hæc omnia ex propriis & priuatis facultatibus: Sum- ( Glaudii ſumptusfa- cti in aquæ- ductus & montem ef- fodiendum. ) ma huius teſtamenti accedit ad octo milliones, ſexcenta & ſeptendecim millia coronatorum & quingentos.Plinius lib. 36. c. 15. tradit in aquæductum fontium Cur- tii & Cœrulei erogata fuiſſe ſeſtertia quingenta quinqua- ginta quinq; millia, hoc eſt, tredecim milliones, octingen [ID00183] ta & ſeptuaginta quinque millia coronatorum: Et ab eode̅ Claudio montem perfoſſum ad emittendum lacum Furi- num (qui prope Albenſes Marſorum populos eſt,) in qua re, Suetonio teſte, cap. 20. per annos vndecim ſine intermiſ- ſione occupata ſunt triginta hominum millia; cum mons effodiendus eſſet & exſcindendus per ſpatium trium mil- lium pedum. Impenſæ ſuperarunt decem milliones auri: Neque deſiit Claudius alia plura conficere, ac donatiua in- gentia largiri amicis, inter quos fuit Pallas præfectus do- mus Imperatoriæ, cui donauit ſeptem milliones & quin- quaginta millia coronatorum, vt ſcribit Tacitus l. 12. Nar- ciſſum quoque ab epiſtolis auxit multo pluribus opibus. Sed Caliſtum maximè omnium, quem Plinius libr. 36. cap. 7. dicit libertorum Claudij potentiſſimum. Neque mirum( Romanorü quæſtus ex qualibet re. Ærarii au- ctio ex teſta mentis. ) videri debet, tantos ſumptus fuiſſe factos à Principibus il- lis Romanis, cum ex vnaquaque re facerent quæſtum. Dion tradit Iulium Cæſarem Senatus conſulto cauiſſe, ne cuius teſtamentum efficax eſſet, niſi relicta bonorum par- te Principi & eius fiſco. Nero poſtea ſanxit ingratorum in Principem teſtamenta ad fiſcum referri, ingratos vocabat qui nihil Principi legaſſent, vt teſtatur Suetonius cap. 32. Et idem Suetonius in vita Auguſti; Quamuis, inquit, viginti proximis annis quaterdecies millies ex teſtamentis amico- rum percepiſſet, hoc eſt, centum milliones auri. Sed vt eſt apud Capitolinum, Pertinax hanc ſeueritatem lenijt, le- gemquetulit, vt teſtamenta priora non prius eſſent irrita, quàm alia perfecta eſſent, neque ob hæc fiſcus aliquando ſuccederet; ipſeque profeſſus eſt, nullius ſe aditurum hæ- reditatem, quæ aut adulatione alicuius delata eſſet, aut li- te perplexa, vel vbi legitimi hæredes & neceſſarij priua- rentur: Et in vita Domitiani: confiſcabantur alieniſſimæ hæreditates, vel exiſtente vno, qui diceret, audijſſe ſe ex [ID00184] ( ??? ) defiuncto, dum viueret, hæredem ſibi Cæſarem eſſe. Au- gebatur & ærarium Principibus & rebellibus & damnatis p???opter aliqua crimina Plutarchus in vita M. Antonij ſcri- ( Antonii nuarstia??? ) bit, poſt interfectum Iulium Cæſarem debellatoſque in Pharſalia Brutum & Caſſium, Antonium in Aſiam traie- ciſſe, vt pecuniam colligeret ab ijs, qui hoſtium partes fue- rant ſecuti, corraſiſſeq; vno anno ducenta talentorummil- lia, hoc eſt, centum & viginti milliones auri. Quam enor- mem ſummam aliquantulum moderatur Appianus lib. 5. bellor. ciuil. Dicit enim Antonium mulctaſſe populos, qui Caßij & Bruti factionem fuerant ſecuti, vt tributum decen- nale ſoluerent, quod efficiebat ducenta talentorum mil- lia; Præter infinitam pecuniæ ſummam, quam vndique exegit à Regibus, principibus & priuatis hominibus, quos co̅perire potuit fauiſſe hoſtibus, vel ſuis facultatibus ſup- petias tuliſſe, vel etiam opibus abundare. Nam tyranni ſua- ( Gabinis auaritia. ) rum rapinarum modum nullum faciunt, leuiſſima quaque occaſione, aut prætextu oblato. Nam Gabinius Syriæ pręfe- ctus à Memmio acouſatus eſt, ꝙ, vt Ptolemęum in regnum Ægypti reduceret, ab eo exegit ſex auri milliones, vt teſta- ( Verris aua- ritia. ) tur Cicero in oratione pro Rabirio Poſthumo: Et Verres triennio corraſit è Sicilia octies centena millia coronatorum. Ex fo- dinis auri & argenti reliquiſque rebus metallicis, conſtat Romanos collegiſſe quotannis adinirabile̅ pecuniæ ſumma̅. ( Fodina au- ri in H???ſpa ???ia quantu̅ dederint Romanis. ) Strabo lib. 3. tradit, Scipionis aurifodinas fuiſſe in Hiſpania prope Carthaginem nouam (quæ eſt hodie Andeluſia) ex quibus ad Romanos quotidie redibat auri puri ſumma ad æſtimatione̅ duorum millium & quingen???orum corona- torum. Et Plinius l. 33. c. 4. De auri fodinis Hiſpanicis, inquit: Vicena millia pondo ad hunc modum annis ſingulis Aſturiam atque Galleciam & Luſitaniam præſtare quidam tradiderunt, quæ ſumma æquat duos aurimilliones: Et hic prouentus ex vna ſola Hiſpa [ID00185] nia : Non eſt dubium in alijs Prouincijs multo plus lucri fa- ctum fuiſſe: Nam idem Plinius capite citato ait: Italiæ parci- tum eſt vetere interdicto patrum: alioqui nulla fœcundior metalloru̅ quo́ erat tellus. Extat lex Cenſoria Ictimulorum auri fodi- næ, quæ in Vercellenſi agro cauabatur, ne plus quinq; mil-( Romani a??? ri ſitientiſ- ſi mi. A Romanis venditapax Antioche. ) lia hominum in opere publicani haberent. Vt erant Roma- ???i, præter omnes totius orbis populos auri ſitientiſſimi, ſic ???nem mouerunt lapidem, vtvndiq; opes accumularent, qubus ſuo luxui & delitijs poſſent ſatisfacere. Legimus e- nin à Romanis Antiocho venditam fuiſſe pacem nouem au- ri millionibus: Et Clodius procurauit, vt Cyprus adimeretur Ptolmęo, quod exiguo tempore diſtuliſſet ad eum mitte- re aliquam pecuniæ ſummam, quam pyratis, à quibus ca- ptus e???t, ſoluere debebat. Sed conſiderandum eſt, quanta fuerit ???minum priuatorum apud Romanos opulentia: Cum omnium Quiritum opulentiſſimus iudicatus ſit Craſ- ( Priuatoru̅ apud Roma nos opulen- tia. Craſſus o- pul ntiſſi- mus Qui- ritum. ) ſus, vt inq???it Cicero paradox. vltim. Cæcilius Iſidorus, vt ſcribit Plinius lib. 3. cap. 10. C. Aſinio Gallo & M. Cenſorino Coſſ. ad VI. Kalend. lebruar. teſtamento ſuo edixit, quamuis mul- ta ciuili belloperdidiſſet, tamen relinquere ſeruorum qua- tuor millia, c???ntum & ſedecim. Iuga boum tria millia & ſexcenta: reliqui pecoris CC. quinquaqinta ſeptem millia: In numerato H???DC. hoc eſt, ſexcenta millia pondo: Fu- nerari ſe iuſſit H??? XI. hoc eſt, ad eius funus vt impende- rentur ducenta ſexaginta quinque millia coronatorum: Vbi Viginarius experdens precium ſingulorum, colligit( Summafa- cultatum Cacilii. ) ſummam facultatum huius Cæcilij æſtimari poſſe ad ſex milliones: Nam ſi ſingula mancipiorum ve̅dita fuiſſent 20. coronatis, ſumma accederet ad octoginta millia: Boum iuga ſingula etiam 20. Δ. ſumma eſſet ſeptuagintamillium: Alia pecora ſingula vno coronato (vt Feſtus ait, proportio boum cu̅ ouibus erat decupla, boues centenis, oues denis [ID00186] aſſibus æſtimantur) efficerent centum & viginti millia; re- liqua conſiſterent in maioribus pecudibus, quæ ſi ſingulæ 3. vel 4. coronatis ve̅dita eſſent, efficerent circiter quadrin- genta millia Δ. Adde ſexcenta millia pondo argenti, quę ef- ficiunt nongenta millia marcarum: Libra æſtimata decem coronatis, ſumma harum ſummarum eſſet ſex auri millio- num: Opes ingentes in homine priuato, qui etia̅, teſte Pli??? nio, Marco Craſſo fuit opulentior: licet Craſſus eum diuite̅ eſ??? negaret, niſi qui ſuo reditu annuo Legionem tueri poſſ???. ( Luculli fa- cultates. ) Luculli facultates etiamſi ad amuſſim non exprimantu??? ab auctoribus, quales tamen fuerint, hinc colligi poteſt: ???om- peius & Cicero illi ſub veſperam occurrentes, rogarunt vt il- li conuiuæ eſſent in cœna, ea tamen conditione, ne ???id il- ( Luculli cœ- na. ) lis proponeretur, niſi quod Lucullus ſibi ia̅ præparaſſet: An- nuit ille lubens: Concedetis hoc tamen mihi, inquens, vt Oeconomo dicam, me in cœnaculo Apollinis canare vel- le: Quod poſtqua̅ factum eſſet, conuiuium pręp???ratum eſt precio quinq; millium aureorum; vt teſtis eſt Plutarchus in eius vita: Ita enim co̅ſtitutum erat in eius æ???ibus, vt ſin- ( Luculli ve ſt m???nta pro Comœ- dis. ) gulis cœnaculis precium impenſarum præ???criptum eſſet: Et in eiuſdem Luculli repoſitoriis, dum Comœdi quidam ab eo veſtimenta mutuò caperent, inuerca ſunt quinque millia togarum purpurearum: Seneca lib ???enefactorum ca. ( L???ntuli o- pes. ) 27. ſcribit, Cn. Lentulum Auguſti liberalitate poſſediſſe decem milliones auri: Et hæc omnia illi adem iſe Tiberiu̅ cum vita, vt ne quo, niſi ipſo, hærede moreretu???. Suetonius c. 46. de eo inquit, homine̅ ita vexauit, vt manus???ibi inferre coactus ſit ( Lolli??? Pau- linæ orna- t??? ſum- ptuoſus. ) Lolliam Paulinam, vt ſcribit Plinius l. 9. c. 35. quæ fuit Caij Prin- cipis matrona, medioeriu̅ ſponſali??? cœna, vidi margaritis ſmaragdiſq; operta̅, quæ ſumma quadringenties H-S. col- ligebat. Nec dona prodigique Principis fuerant, ſed auitæ opes prouinciarum ſcilicet ſ???oliis partæ: Ornatus capitis [ID00187] ſumptuoſus, qui precium decies centenorum millium au- reorum æquabat. Seneca lib. de conſolatione ad Albinam matrem c 9. ait, Cáligulam vno conuiuio impendiſſe ducen-( Caligulæ conuiuium ſumptuo- ſum. ) ta & quinquaginta millia Coronatorum. Plinius lib. 8. c. 48. Metellus Scipio triclinaria Babylonica ſeſtertium octingentis millibus væniſſe iam tunc poſuitin Capitonis criminibus;( Metelli ſci- pionis tricli naria Ba- bylonicæ periſtroma. ) quæ Neroni principi quadragies ſeſtertio nuper ſtetere: Pe- riſtroma vnum millione auri venditum quis non miretur? L. Tatius Ruffus in fimâ natalium humilitate, inquit Plinius( L. Tatii Ruffi diui- tiæ. ) lib. 18. c, 6. Conſulatum militari induſtriâ meritus, antiquæ alias parſimoniæ, circiter H S. liberalitate Diui Auguſti congeſtum vſque ad detractionem hæredis exhauſit, quæ ſumma æſtimatur ad duos milliones & quingenta auri millia. Nero inuitatus à quodam amico eſt ad cœnam, cui( Bellaria Neron???ap- poſita quo precio. ) bellaria ſola appoſita ſunt precio centum millium coro- natorum: vt ſcribit Suetonius in Nerone c. 27. Caius Iulius Cæſar adhuc priuatus erat in ære alieno ad ſeptingenta &(C. Iulius Cæſar ex æ- re alieno ad diuitias ſummas per- uenit. ) octoginta millia coronatorum, quæ non ſolum perſoluit poſt acceptas Gallias, ſed ſtipendia ſui exercitus ex maiori parte ſoluit; Et Paulo Conſuli, ne illi contrarius eſſet, non- genta millia aureorum donauit: Curioni, Tribuno plebis, vt illius partes ſequeretur, quingenta millia: Vnionem enim( Iulii Cæſa- ris vnio. ) centum & quinquaginta millibus coronatorum, quem donauit Seruiliæ matri Bruti, quam amabat. Publius Clodius,( Publii Clo- dii. ) quem Milo occidit, ſeſtertium centies & quadragies octi- es domo emptâ habitauit, hoc eſt, trecentis ſeptuaginta( Domus ſum p???uoſa. Clodii Æ- ſopi Hiſtrio- nis pati???a ſun ptuoſa. ) millibus coronatorum, vt narrat Plinius l. 36. c. 15. Idem Pli- nius l 10. c. 51. Maximè, inquit, inſignis eſt in hac memoria Clo- dij AEſopi Tragici Hiſtrionis patina ſexcentis H-S. taxata, in qua poſuit aues cantu aliquo, aut humano ſermone vocales, nummis ſex millibusſingulas coemptas: Hæc ſumma efficit quindecies ce̅- tena millia coronatoru̅. Et Clodius huius Aegypti filius, cum [ID00188] ( Clodii Æ- ſ???pt ſili??? ad eo diues vt v???ones ???n conuiu???o de uorarit pre- cioſos. Cleopatre vniones, quo precio aſtimati. ) cum pater reliquerat patrimonium quinge??? um, in quodam conuiuio adponi iuſſit vniones ſummi pre- cii, vt etiam cum Antonio & Cleopatra conferretur: quæ (vt ait Plinius l. 9. c. 35.) ſponſione factâ cænaturam ſe eſſe cen- ties H-S. aſſeuerabat; alterum ab aure detraxit vnionem, quem aceto maceratum in tabem reſoluit & ebibit. Pon- dus huius vnionis erat dimidiæ vnciæ, hoc eſt, 8. ceratio- rum, (vt loquuntur hodierni gemmarii) cuius precium e- rat ducentorum & quinquaginta millium coronatorum: Iniecit alteri manum Lucius Plancus iudex ſponſionis eius, eum quoque paranti ſimili modo abſumere; vt diſſectus ( Cleopatræ vnio reli- ctus: diſſe- ctus veneris auribus Ro- mæ in Pan- theo appli- catus. Donatiua Romanoru̅ principum mira. M. Aurelii donatiua, & L Veri. Adriani li- beralitas ??? donando. ) vnio relictus in duas partes adplicaretur vtriſque Veneris au ribus Romæ in Pantheo. Atqui duo illi vniones ſingulare opus naturæ per omne æuum Cleopatræ obuenerant à regibus O- rientis, quorumvnum luxurioſa mulier abſorpſit, admiran- te & iraſcente Antonio. De donatiuis principum Romanorum mira referunt Authores: M. Aurelius & L. Verus poſt ele- ctionem ſingulis Prætorianis donarunt vicena millia num- mum: Horum Prætorianorum militum numerus erat cir- citer octo millia, qui efficerent plus quam quatuor mil- liones: cæteris militibus legionariis ſex coronatos: Erant autem eodem te̅pore 30. legiones: Donatiuum hoc totum ſuperauit quindecim milliones. Sed & Adrianus ante hoc eadem liberalitate vſus erat erga populum, dum adopta- tus eſſet Commodus ad imperium: Spartianus in uita illius, Datum, inquit, populo congiarium eius adoptionis cauſa, collatumque militibus H-S. ter millies: Hanc ſummam nempe impendit in adoptione Aelij Veri; ſed in Commodi ſoluit decem milliones; præter donatiuum, quod prius po- pulo contulerat in ſua electione, cum adhuc eſſet in Aſia; tum vnicuiq; ciuium elargitus eſt coronatos tres: Et paulo alia donatiua fecit populo & legionibus, reliquos omnes [ID00189] totius mundi principes & reges liberalitate ſuperans. Com- modus Marcus Aurelij filius (vt ſeribit Capitolinus in vita e- ius) comgiarium dedit populo, ſingulis denarios ſe- pringenos, vicenos quinos; Denarius valebat aſſes decem & centu̅ aſſes Coronatum Gallicum: ita ſeptinge̅ti quinq;( Romæ quo??? ciues. Pertinacis donatiuum ) denarii efficiunt 72. coronatos: Et cum eſſent Romæ qua- dringinta millia ciuiu̅ acceſſit ad t???iginta milliones auri: Per tirax, qui poſt Commodum regnauit tres tantum me̅ſes, cum imperio potitus eſſet, Prætorianis militibus, vnicuiq; dona- uit 150. coronatos & populo 10. quæ ſumma redit ad 4. mil-( Septimii Sa- ueri donati- ua ingentia. ) liones. Septimius Seuerus, ait Spartianus, militibus tantum ſti- pe̅dium, quantum nemo principum dedit: Populodonati- ua ſępius ingentia largitus eſt: Vrbi prouidit de frumento, oleo & vino ad annos 7. Liberis ſuis theſauros maiores reli-( Tiberius quanium reliquerit. Heliogabali cœnæ ſum- ptuoſæ. ) quit, qua̅ ante eum princeps quiſpia̅; licet Suet. ſcribat, Tibe- rium reliquiſſe 67. milliones auri: Heliogabalus mo̅ſtrum illud luxurioſum nunqua̅ minoris cœnauit, quam 2050. corona- tis, & ſæpius 75000. quod Lampridius in eius vita annotat: Hactenus dicta de Romanorum reditibus impenſis & lu- xuria ex Boiſſardo, qui ea ex ipſis authoribus collegit, tranſtu-( Romani di- uitiarum ſtudioſiſſi- mi. ) limus, hac intentione, vt magnitudo incredibilis Romani imperii antiqui, eiuſque principum & ciuium immenſa o- pulentia, cum ſtupore co̅ſideretur, & quod illis ſeculis po- tius Marti, Deoque diuitiarum Pluto, litatum ſit, quam Vul- ( Ægyptioru̅ & Romano rum compa r???io. ) cano aut Palladi: Ægyptii dicebantur habere leges à Mercurio & Vulcano præſcriptas, at Romani à Marte & Pluto: Illi domi manentes ex Vulcaniis operibus ta̅tum habueru̅t, qua̅tum ex Martialibus: Illi carbones, hi ſanguinem & ſudorem humanum abſumebant: Quantum verò iniuriæ, iniuſti- ciæ, immiſericordiæ, tyrannidis & immanitatis in innu- meras perſonas longo tempore exercitum ſit in tan- tis opibus Romanorum extorquendis, & congerendis vix cogitari, nedum dici, poteſt: Plurimi principum donatiuis [ID00190] ( Empta im- peria apud Romanos. ) illis liberalibus emerunt imperium à militibus & populo, at inſcii occaſionem dederunt vendentibus, vt quampri- mum plures eiuſmodi emptores deſiderarint, quorum do- ( Quæ cauſa tot principu̅ necis. ) nis ſucceſſiuis diteſcerent: Hinc tot ſicariæ manus in prin- cipes illos armatæ fuere, quemadmodum conſtat perpau- cos, ex Ethnicis illis Imperatoribus matura ætate ac ſicca morte obiiſſe: Reliqui, præter principes, præfecturis ſuis i- ta functi ſunt, quo perpetuis exactionibus ſubiectorum o- pes exhaurirent, ad gulam ſuam voluptatemque ferè mo- ( Romani ni- hilin litera tos contule- runt. ) mentaneam paſcendam: Nulla hic fit mentio, qui ſumptus in viros literatos alendos aut ſtudia liberalium artium pro- mouenda, vel qui reditus in bibliothecas eximias impenſi ſint, cum Mars & Ars, non vnica ſaltem (vt in dictione) lite- ( Martis & Artis d???ffe- rentia. ) râ, ſed multis modis inter ſe differant: Ille inimicitiam, diſ- ſenſiones, odia, lites & prælia; hæc amicitiam, concordiam, requiem & pacem, requirit, quibus vterque alitur. Verum ( Mercurio dediti inter Martiales an ſint. Duo Chy- mica monu menta in Italia in- uenta. ) videamus an inter hos Martiales, quidam quoque Mercurio dediti licet ſecretiſſimè, antiquitus inuenti aut potius poſt mortem agniti ſint; Et num poetæ quidam Latini quid ob- ſcura fama de Ægyptia philoſophia olfecerint: Duo ſanè, quantum obſeruari licuit, præclara monumenta in Italia inuenta narrant, quæ ſatis atteſtari poſſunt, apud Ethnicos illos antiquos artis Chymicæ quoſdam peritos extitiſſe, vt ex cœnotaphiis ac ſepulchris corum apparet: Primum eſt ( Epitaphiu̅ Bononiæ. ) Bononiæ, alterum inuentum fuit in agro Patauino: Bonoriæ quod extat in marmore hanc habet in ſcriptionem: Ælia, Laelia, Crispis, nec vir, nec mvli- er, nec androgyna, nec pvella, nec ivve- nis, nec anvs, nec meretrix, nec pvdica, sed omnia : Svblata neqve fame; nec ferro, nec ve- neno, sed omnibvs: Nec coelo, nec Aqvis, nec Terris, sed v- biqve iacet. Lvcivs Agatho Priscivs, nec Maritvs, nec Amator, nec Necessarivs, neqve Moerens, neqve Gavdens, neqve Flens, Hanc neqve Molem, nec Pyramidem, nec sepvlchrvm, Sed omnia: Scit Et Nescit, qvid cvi posverit. Hoc Est Sepvlchrvm, Intvs cadaver non habens : Hoc Est Cadaver, Sepvlchrvm Extra non Habens. Sed Cadaver Idem Est Et Sepvlchrvm Sibi. Huius Cenotaphii mentem quam plurimi Chymicis( In Epita- phium Bo- non. qui co̅- mentati ſint. ) occupati pręſenſerunt, ideoque in illud commentarios ſu- os ediderunt, vt ſunt Iohan. Turius Brugenſis, Richardus Vitus & Nicolaus Barnaudus: quibus viris doctis in ſuis opinionib. nihil detrahentes, idem ſuccinctè quoq; nos perluſtrabi- mus: Nemo, niſi qui de Tinctura philoſophica nihil vnqua̅ legerit, audiuerit aut crediderit, aut valdè rudis ac rerum chymicarum imperitus ſit, primo aſpectu negare poterit, quin hoc monume̅tum ab artifice antiquo ſtatut um ſit in( Epitaphiu̅ Bononienſe cur poſitum ) Dei honorem, & artis chymicæ commendatione̅; Et quod vt & alii coniectant, nonnihil de perfecto opere ſecretis il- lius marmoris locis incluſum & reconditum habeat, quod fortè tam erit exiguæ quantitatis (vtpote drachma aut mi- nus, ad quid enim ibi magnum pondus repoſuiſſet?) vt pro- pterea Epitaphium deiici, locumq; ad fundamentum vſq;( Cur non de- iiciendum. ) vt quidam inſtigant, ſubuerti & perquiri non ſit opere pre- ciu̅. Duæ hic nomina̅tur perſonæ, Ælia, & Laelia, in vno( Ælia, Læ- lia non vir. ) ſubiecto, quod Crispis dicitur, qui criſpos quaſi capillos [ID00192] geſtet redactum in ſubtiliſſimum puluerem: Si has binas perſonas ex vno corpore promicantes, dixeris virum, per- peram dixeris; Quia vir dum eſt ſiue mas, vt agens intelligi- tur reſpectu fœminæ: Hic autem illa differentia deſiit, quæ ( No̅ mulier: Nec Andro- gyna. ) quidem adfuit in Tincturæ confectione: Non eſt igitur vir, ſed fuit: Similiter non eſt mulier, ſed fuit; quia hic nulla potentia patiendi à viro: Nec Androgyna; Fuit quidem in i- ( Nec puella. ) nitio, reſpectu viri & mulieris, coniunctorum, ſed iam non eſt amplius: Nec Puella, hæc enim intacta eſt; In opere vero philoſophico virgo peperit & lactauit infantem ſuo lacte; qua ratione mater dicitur & non puella, licet virgo manſe- rit: quæ tamen verba allegorica ſunt & nihil ad partum ( Nec iuuenis ) virgineum, quo editus eſt ſaluator munch, niſi ſimilitudi- nariè ſpectant: Nec Iuuenis ſeu adoleſcens, quia in coniugio viuens ad acmen ſeu virilem ætatem per ſui perfectionem ( Nec anus. ) acceſſit: Nec Anus, quia decrepita non eſt, aut viribus im- ( Nec mere- trix. Nec pudica. ) becilla: Nec meretrix, quia nulli alteri ſeſe proſtituit pecu- niæ aut lucri gratia, vt proſtibula populi & meretrices fa- cere conſueuerunt: Nec Pudica: Si enim pudicitiam ęterna̅, vt virgines Veſtales, voluiſſet, non cum viro copulata inuen- ( Sed omnia. ) ta olim fuiſſet: Sed omnia, hoc eſt, ſecundum quid dictu̅: Eſt enim vir, quia viriactionem peregit, eſt mulier, quia mu lieris: Eſt Androgyna: quia copulati hi duo fuerunt, tanquam Hermaphrodytus vnus ex duobus: Eſt puella, quia ætatem, niſi iuuentæ, no̅ attigit: Eſt Iuuenis, quia iuuenilis ætatis aut adoleſcentiæ fructus, qui ſunt ſanguinis copia & bonitas, atque hinc optima corporis temperies, nondum amiſit: Eſt anus, quia nunc per omnem ætatem perdurat & diutiſſimè ſuper fuit: Eſt meretrix, quia Beia eſt laſciua, quæ ſe proſti- tuit Chabritio etiam ante verum co̅iugium, quod fit in al- bedine: Toto tempore igitur nigredinis & antè meretrix dici poteſt: Eſt pudica: quia ſubſequente matrimonio, non impudica æſtimabitur: Matrimonium enim quaſi pallium [ID00193] hoc quicquid eſt vitii, tegit & abſcondit. Quę verba ſi quis velit intermedio inter duo co̅traria nomine explicare, du̅- modo cu̅ re co̅ueniant, poterit, in modum Ænigmatis illiꝰ( Ænigme Platonicii. ) Platonici, quod habet: Vir, no̅ vir, vide̅s, no̅ vide̅s, in arbore, non in arbore, ſede̅te̅ no̅ ſede̅te̅, volucre̅, no̅ volucre̅, percuſſit, no̅ percuſſit, lapide, no̅ lapide: quaſi dicat, Eunuchus, monoculus acluſcus vidit, in frutice inclina̅te̅, veſpertilione̅, leviter ſtrinxit, pu- mice: Ita hic dicere poſſet, ſi nec vir, nec mulier, nec Andro gyna, eſt igitur Hermaphr. ſecundu̅ maſculinu̅ ſexu̅ incli- nans: nec puella, nec iuvenis, necanus, ſi dicas quod ſit me- diæ ætatis, hæc verba ſalua̅tur, at vix eoru̅ co̅tradictoria, & puella & iuvenis & anus: niſi quis vnum medium pro vtriſ- que extremis affirmatiuè accipere velit: nec meretrix, nec pudica, & meretrix & pudica: hoc eſt, mediocritate, quæ eſt inter caſtitate̅ & impudicitia̅, co̅tinetur: Quæ expoſitio( Expoſitio nimu dura. ) nimis dura, nec rei co̅venie̅s, nec dilucida eſt: Quocirca a- liis ea̅ relinquimus: Sublata ne fame, nec ferro, nec veneno, ſed omnibus Fames eſt appetitus alime̅ti ſolidioris, quod no̅ ipſi reuera co̅ceditur niſi in propria viſcera graſſari velit; Hinc fame moritur, & ferro, ꝗa diminuitur & partes eius ſolidæ emolliu̅tur & attenua̅tur: ac veneno, h. e. draconis Typho- nis, vel Pythonis ꝗ re ide̅ eſt: Python ab Apolline intere̅ptꝰ & Oſyris à Typh. dicitur: Huiꝰ veneno putrido materia phi loſophica quoque ſuccubuit, h. e. ad morte̅ vſq; putrefacta eſt: Trib. igitur mortis generib ſimul, & no̅vno ſolummo- do ſublata eſt: Ita & ſeque̅tia verba intelligenda, quod nec( Materi??? philoſophi- ca vbique inuenitur, id eſt in o- mnibus elea mentis. ) cœlo, h. e. aere viſibili vſq; ad cœlum exte̅ſo, nec aquis, ſeu eleme̅to aquæ, nec terris, eleme̅to terræ, in ſingulis per ſe, ſed in omnib. ſimul, ſeu vbiq, iaceat: In ſublunaribus enim omnoquod eſt, in aliquo horu̅ trium eleme̅torum viſibiliu̅ ꝙ ſi in nullo eoru̅, nuſqua̅, ſi in omnib. vbiq; eſſe ꝑhibetur. Ignis cum non ſit viſibilis, ne̅pe ille, qui ſupra aeris regione̅ [ID00194] ſtatuitur, & hic inferior non ſit purus Elementalis; id- eo ignem ſub aere & cœlo comprehendit: Diuiſerunt e- nim antiqui totum mundum in tres partes iuxta nume- ( Mundus in??? tres parte??? diuiſ???. ) rum filiorum Saturni, in cœlum, quod Ioui, Oceanum, qui Neptuno, & terram quæ Plutoni ſorte contigit: Adhæc com- munis eſt loquendi ratio apud philoſophos, quod lapis ſit vbique, quia per omnia elementa ſit diſperſus & non per v- num ſolum: Lucius, id eſt, optimè lucens, Agatho id eſt, bonæ naturæ, Priſcius quaſi ſenior, denotant periphraſticos præcipuum requiſitum ad artis perfectionem conſequen- ( Lucius eſt herba alba ereſcens in menticulis. ) dam; cuius philoſophi paſſim meminerunt: Ille Lucius eſt amator Aeliæ Læliæ, quia vt magnes ferrum, ſic hæc Luci- um ad ſe trahit, inque ſuam naturam primò diſponit, quæ eſt nebuloſa & nigra; Idem eſt maritus, quia agit in eam, vt mas in fœminam, at poſt draco fugit rimas, quas obſeruabit: Neceſſarius eſt, quia neceſſario requiri- tur, & abſque eo nihil fit: Mœrens, gaudens & flens, Mæ- rens vultu nigredinis, gaudens, albedinis; flue̅s, quia abſq; lachrymis, rore, margaritis, oculis piſcium opus non per- ficitur; Hæc omnia de Lucio dici reuera poſſunt ſimul adfirmatiue, at non negatiuè: Hanc & molem & Pyrami- dem & ſepulchrum poſuit: Vbi non intelligit marmoream molemaut viſibilem cippum, ſed Æliam Læliam, quæ ipſa moles eſt hac ſtatui ſolet, cum res firmæ perdurare, immo- bileſque manere debent; Pyramis, monumentum in mo- dum flammæ ignis, aſſurgens pro æterna cuiuſdam me- moria ponitur: Talis & ipſa eſt ſibi Pyramis; ſepulchrum quo- que Lucius ipſi fecit; Id veriſſimum eſt, quia Lucius in omni neceſſitate Æliæ Læliæ ad manum eſt, & omnia quæ debet, eius nomine peragit: Vnde eſt cauſa ſine qua ( Lucius ??? ſa ſine qua non Æliæ. ) non illa aliquid memorabile perficeret: Lucius ſcit & ne- ſcit quid cuipoſuerit; ſcit quidem in initio, at poſt quaſiigno [ID00195] rat, quia ignoratur & abdicatur; vnde gratiam vix vllam ſentit pro præſtito ſeruitio; Inde dicit, neſcit, quid cui po- ſuerit; Hoc eſt ſepulchrum intus cadauer no̅ habens; Quę verba non quoque ad marmoream externam tumbam re- ferri debent, ſed ad Æliam Læliam; Nam ipſa eſt co̅tinens( Continens contentum in ſe conuer tens. Lothi vxor ipſa ſibi ſe- pulchrum. ) contentum in ſe conuertens, atque ſic eſt ſepulchrum ſeu continens, non habens in ſe cadauer ſeu contentum; Velu- ti Lothi coniunx ipſa ſibi ſepulchrum fuiſſe dicitur abſque cadauere & cadauer abſque ſepulchro: Sepulchrum; quia lapidea facta erat, cadauer, quia formam hominis retinens tumulata non fuit: Hoc eſt cadauer ſepulchrum extra non habens; quia continens ſeu ſepulchrum, tranſijt in co̅ten- tum ſeu cadauer, & illa duo vnum facta ſunt: Sed cadauer idem eſt & ſepulchrum ſibi: Quæ verba rem totam ſatis declarant Volatilis enim materia, quæ erat co̅tinens & ſe- pulchrum, cum fixa, quæ erat contentum & cadauer, vna res facta eſt abſq; diuiſione, vt aqua mixta aquę, quia vnius erant generis & originis: quæ hoc loco ſufficiant: Alterum ( Alterum monumen- tum Italia. ) Monumentu̅, quod in agro Patauino noſtro ſeculo repertum eſt, fuit vrna fictilis cum inſcriptione huius Hexaſtichi:

• Plutoni ſacrum munus ne attingite fures,
• Ignotum eſt vobis hac quod in vrna latet.
• Namque elementa graui clauſit digeſta labore
• Vaſe ſub hoc modico Maximus Olibius.
• Adſit fæcundo cuſtos ſibi copia cornu,
• Ne pretium tanti depereat laticis.

Intra hanc vrnam erat altera vrnula cum inſcriptione ho- rum verſuum.

• ——— Abite hinc peſſimi fures,
• Vos quid voltis cum voſtris oculis emißitijs?
• Abite hinc voſtro cum Mercurio petaſato caduceatoque:
• Maximus Maxumo Plotoni hoc ſacrum facit.

Rurſus intra vrnulam reperta eſt lucerna adhuc ardens intra duas ampullas, alteram ex auro, alteram ex argento, puriſſimo liquore quodam plenas, cuius virtute creditur per multos annos lucernam hanc arſiſſe, vt annotarunt in ( Qui ſcrip??? res memi- neru???t mo- numents Patau???i. Cœleſtis a- qua Demo- criti & Mer curii Triſ- megiſti Chymica. ) ſuis antiquarum inſcriptiorum collectaneis Petrus Apianus, Bartholomæus Amantius & Calius Rhodiginus: Meminit quoq; huius rei Hermolaus Barbarus in corollario in Dioſcoridem, vbi de aquis in commune agit: Eſt & cœleſtis aqua, inquit, ſiue po- tius diuina Chymiſtarum quam & Democritus & Mercurius Triſ- megiſtus nouere, modo diuinam aquam, modo Scythicum latice̅ ap- pellantes, modo pneuma, hoc eſt, ſpiritum, ex ætheris natura & eſ- ſentia rerum quinta: Vnde aurum poculentum & iactatus ille, nec du̅ inuentus Philoſophorum lapis & ſabulum conſtet: Hinc & arti datu̅ nomen, Pſammurgicen, & Myſticen & Ammophyſiam, & Sacram & Maximam vocando, ceu literas quaſdam ſecluſas habeat & à qui- bus prophanum vulgus arceri conueniat: Hoc genus laticis, vt arbi- tror, ſignificat Epigramma nuperrime in agro Patauino iuxta oppidu̅ ( Vbi hoc mo numentum ???entum. ) Ateſtæ inuentum opere lateritio ac proinde fragili, per imprudentia̅- que manus ruſticæ proſcindentis ibi terram, corrupto: cuius memoria ne pereat, verba prætexuimus: Plutoni Sacrum & cætera, vt prius: Eiuſmodi opera flammæ perpetuæ, quæ ad attactum aeris mox extincta ſit, etiam alibi inuenta, vt in Germania; & ad ( Anſtamma p???rpetua o- pus Chymi- cum. ) huc aliquibus in locis reſeruari, pro certo narrant: Circa quæ quæſtio oritur, an ea ſint Chymica, hoc eſt, Chymico artificio producta; & an ad Tincturam Philoſophicam re- uera ſpectent? Cui reſpondendum ex propoſito exemplo: Pluto ſingitur à poetis antiquis, at ab Ethnicis indubitatè recipitur, vt omnium diuitiarum, quę ex terra & metallicis ( Maximus Olibius Plu toni cur munus di- cauit. ) proueniunt, Deus & largitor; cui, ſi quid ex Chemia metal- lica aut metallis vtilitatis aut lucri alicui obtigiſſet, gratięvt dicatæ primo, ſic poſt actæ fuerunt: Hac ratione hic Maxi- mus Olibius eidem offert primitias ſui laboris, vt Deo pro [ID00197] pitio, pro remuneratione, nempetria, ampullam auream, ac argenteam, liquore quodam plenas, qui flammam abſ- que vlla ſui conſumptione inextinctam aluerit: Ampullas( Ampullas eſſe Chymi- ca???per???no̅ aquam, ) illas duas eſſe Chymica opera & effectus facile conijci li- cet: In illis enim elementa graui labore digeſta ſunt clauſa, non in aqua, quæ facile exha leſcit in aerem & conſumitur, etiamſi per 10. annos fuerit diſtallata & rediſtillata, ad ſui fixationem ſeu perpetuitatem inducendam, niſi in au- reum & ſic perennem liquorem reducatur, quod an fieri poſſit, aquæ natura demonſtrat & mediorum, quibus id( Mercurius in aurum ræd??? po- teſt, ali??? a- qua neuti- quam. Spiritus vi- ni ſub aqu??? formas- gneus. ) fieri debeat, habilitas; Si Mercurialis fuerit, ad illam digni- tatem promoueri poterit, alia nequaquam: Quid igitur lo- quantur illi de aqua incorruptibili & liquore diuino, præ- ter Mercurialem fixam, videant ipſi: Mihi non fit in hoc ve- riſimile: Similiter de flamma ignis, quæ ab hac aqua ali pu- tatur, ſentie̅dum: Ignis à nulla aqua, niſi ſit ſpiritus vini, nu- triri poteſt, at ſemper ab oleoſis, pinguibus & ſulfureis: In- de omnia cremabilia, quantum habent oleoſæ ſub ſtantię,( Ignis aget aere & ter- ra, alias ex- tinguitur. ) tantum flammę dant proportionabiliter & eco̅tra: Deinde ignis co̅munis natura eſt, vt & terra & aere egeat, ſi perma- nere debeat, & vt aqua, tanqua̅ inimiciſſima illi no̅ appro- pinquet: Terrea ſubſtantia eſt ei tan ſuſtenta culum & fo- cꝰ, in quo velut in firmiori & ſolido eleme̅to, rariſſimum & fugaciſſimu̅ ſuſtineatur: Huiꝰ vice ſunt fomites, Elychnia, tentę, panniculi linei, & alia materia corpulenta, atrara O- leoſa, vt dictu̅, inſtar pabuli: Sedaer circu̅ſtans inſtarve̅tila- tionis & refrigerii, ſine quo nullꝰ ignis ſiue fla̅meꝰ ſiue aliꝰ ꝑmanet, etia̅ſi ſatis olei & fomitis habeat, at mox extingui-( Ignis in c???- niculis ſub- terraneis profundis extingui- tur. ) tur; ꝙ cu̅ pateat in cryptis & cuniculis profundis ſubterra- neis, quo aer liberior penetrareneꝗt, niſi factisad hoc mea- tibꝰ, aliarumq; reru̅ experie̅tia, no̅ opꝰ erit hic demo̅ſtrare, quomodo igitur fla̅ma hęc invaſis firmiter occluſꝰ, atq; his [ID00198] in alia vrna, hacque iterum in alia poſita, non extinguetur: Et cur ad aerem ingredientem extinguitur? cur contrario elemento, aqua, fouetur? Sane hæc omnia de flamma ignis ( Dubia cir- ???ca flamma̅ perpetuam monumenti Patauini. Aqua per ſe collecta in ampullis. ) & incorruptibili aqua dubiam mihi fidem faciunt: Pręter- ea, ſi duæ eiuſmodi ampullæ per centenos aliquot annos ſibi inuicem applicatę ſub terra permaneant, etiamſi locus ſit ſtrictè co̅cluſus, tamen fumi ſubterranei penetrant per omnes rimas, ſeque in ampullas inſinuant, quarum frugi- ditate fumi coagulati in aquam claram reducuntur, vt ſic ſemper aliquid aquæ clariſſimæ in eiuſmodi vaſis reperiri ſit poſſibile: Idem dicendum de ſulfureis halitibus, qui tra- ( Flamma ſulfunea ap- parens, vbi ſunt theſau ri abſcondi- ti. ) duntur coaceruari in eo loco, vbi theſauri ex auro & ar- gento abſconduntur, ibiq; circa terræ ſuperficiem ſulfu- ream flammam conſpici, ꝙ ab experientia notiſſimum eſt: Quid ſi eiuſmodi ſulfurea flamma quoq; ruſticis illis, qui monumentum aperuerunt, viſa fuerit? Sed conſiderandi ſunt verſus Olibij: In primo Hexametro apertè teſtatur, ſe hoc donum vouiſſe Plutoni; In ſecundo, ſeu pentametro o- ſtendit, in hac vrna corpus humanum non fuiſſe recondi- tum, vt ſolet in aliis vrnis, at quod tale opus, Plutoni ſacru̅, vulgaribus ignotum ſit: Tertius verſus, quale opus & quis author eius ſit, declarat: Nam elementorum digeſtio ibi facta fuit à Maximo Olibio, quæ omnino Chymica eſt, nec alterius intentionis; quam quæ Tincturam perficiat: Dein- de dicit, copia cuſtos adſit fœcundo cornu, quæ verba ni- hil aliud ſonant, quam quod ſemper adſint diuitiæ & opes, quæ curam adhibeant, ne pretium tanti laticis depereat: Philoſophi vſitatiſſimè vocant ipſam Tincturam, & eam requiſitas ſubſtantias, aquas, vndas, lymphas, latices, nem- pe mercuriales: Per laticem itaque perennem aquam in- tellexit, quæ Hermeti & Democrati notiſſima fuit, qui de Tin- ctura intellexerunt: Qui enim nomen aquæ, ſerpentis, vi [ID00199] ni aut aceti in Chymicis audiat & exiſtimet dicta ita com- muniter ibi intelligi, ille fallitur: Nullum enim verbum, in- quit Roſinus, philoſophi abſq; falſo immixto verum pro- tulerunt, niſi hoc vnum; Nulla tinctura fit niſi ex lapide noſtro rubeo. Poſtea Olibius oſtendit ſe Chymicum, quia faſtidit omnes, arcetque vt fures, qui vtuntur Mercurio petaſato, caduceatoque, hoc eſt volatili: Scriptum & mo-( Monumen- tum Pat???ui num vi??? tur Pl??? næ æ???. ) numentum hoc videtur ex loquendi formulis ſat anti- quum, cum plautinis vtatur verbis, vt ſunt voltis, voſtris, voſtro, Maxumo, Plotoni: At hæc præſupponunt, non pro- bant eius antiquitatem; quæ authorem ethnicum, qui ante ſeſquimille annos, & eo amplius, vixerit; tamen ſatis conuincunt. Sequuntur alij apud Romanos antiquiores de- gentes, qui ſaltem aliquantulum de arcano philoſophico guſtarint, licet ad ipſas epula??? non admiſſi fortè fuerint: Ex his maxime inſignis eſt Apuleius Madaurenſis, Philoſo- ( Apuleius Philoſophus Platonicus. ) phus Platonicus, qui licet patria non ſit Romanus, at Afer, ta- men Romæ vixit & Romano ſtylo delicatiſſimo, ſcripſit aureum ſuum aſinum, ſeu Metamorphoſeôn librum verè aureolum, in quo allegorias diuerſas iucundiſſimas aſper- ſit, præterquam quod totus figuratus & tropicus ſit: Vbi,( Pſyche Dra- coni aupta. ) inter alia argute ficta, Psychen deſcribit, Draconi hor- ribili in altiſſimo monte, delitiarum omnis generis, auri, ar- gentique abundantiſſimo, habitanti deſponſatam, quæ cum mariti, ſecum nocturno tempore ſaltem concum- bentis, vultum, contra eius edictum & legem, ex ſororum inſtinctu, contemplari vellet, & coram intueri, nocte ſilen- ti ſeu media, cum maritus profundo ſomno detineretur oppreſſus, (quem horribilem draconem nec quid huma- ni habentem opinabatur) incenſa lampade nouaculam habens in manu ad eum acceſſit, ea intentione, vt ſi Dra- conem animaduerteret, mox interimeret: Verum cum [ID00200] ( ???ſychenon Draconem, ſe??? Cupidi- nem ſibi in- uen. tmari- tum ) præter opinionem iuuenem formoſiſſimum, Cupidinem di- ctum, offendiſſet, admirabundaque eius pulchritudinem ſpectaret, nonnihil de oleo lampadis in tenellos eius artus inſperſum, illum de ſomno excitauit; Qui videns Pſychen armatam nouacula & flamma contra edictum ſeſe de no- ( Cupido a- uolauit à Pſyche. Cupidini Pſycheiteru̅ coniunct???. ) cte aggredientem, multis querelis & lamentationibus ef- fuſis, vxorem, ſubitò auolans, reliquit: Illa autem per mul- tos annos totum ferè mundum perueſtigans eum inſecuta eſt, cui tandem inuento copula indiſſolubili, immenſis exantlatis laboribus & miſerijs, iterum copulata & vnita eſt. Quamuis Platonici alijque hoc ad mores explicare poſ- ſint, quaſi amor, qui Cupido eſt, animæ humanę adiunctus ſit, tamen id allegorijs tantis, aureiſque non indiget, nec vl- la eſt ratio fugæ Cupidinis & reditus; In Chemia eſt Venus ( Pſyche & Cupido quid in Chymicis. ) & Cupido, eſt Venus & Adonis; ſic quoque Pſyche & Cupido: Pſyche enim fœmina, Cupido mas eſt, Draco exiſtimatus, at formoſiſſimus iuuenis, vt Adonis, Narciſſus, Alexis, Daphnis & Hiacynthus: Cur fugeredicatur, philoſophi paſſim indi- cant: Hic eſt ille, qui non vult, niſi per clatratas feneſtras, ( Cupido ??? nolit???con- ſpici. ) aut nocturnas vmbras conſpici aut tractari: Vt enim Dia- na ſe nudam videndam non admittit, ſic nec Cupido philo- ſophicus: Nam reuera ſi videatur, quam pulcher & admi- rabilis ſit, neceſſum eſt, quod relinquat ſuam vxorema- ( Apuleius Triſmegiſti librum in Latinum tranſtulit. Illard??? N??? g???ma̅ticus in Catalo- ???ia, dæmo- nem de V???r- g??? perco̅ ???tus. ) mabilem Pſychen; ſiquidem ab igne violentia illi contin- gat: quamuis iterum eidem tandem coniungi poſſit: Hæc fuit veriſſima mens Apuleij illius, qui Hermetis Triſmegi- ſti librum ex Græco in Latinum tranſtulit. Sunt qui ſcri- bant quendam magum interrogaſſe dæmonem hanc quæſtionem, an Virgilius habuerit lapidis cognitionem: idque dæmonem affirmaſſe: At nos mendaciorum au- thoris teſtimonio non contenti, in ipſa Virgilij ſcripta & opera inquiremus, & ex ijs, quid nobis videatur, conclu [ID00201] demus; Quidam Virgiliomaſtix, nuperus author Italus, qui( Fl. Girol??? mus. ) in ſua vernacula lingua ſcripſit tractatum de Minera auri, in eo hæc habet verba: Dicat Poeta Mantuanus, quod deſi- ( Itali ??? idioticum ???u̅ de Virg???io. ) derium & fames auri ſit ſacra, ſeu abominanda & ſcelerata, quæ ſæpe inducat id fieri, quod non debeat: verum quia ipſe natus eſt pauper Andibus, hodie dictis Pietoli, & ſtipem quærendo verſibus, coactus fuit redire Neapolim, vbi minori ſumptu degere potuit, comedendo panis fruſtula & bibendo aquam frigidam de Formello, quod Romæ, vbi omnia cara, facere non potuit: Sed hæc ſunt calumnioſe &( Virgiliu??? & Homerus non mendi- ci. ) falſiſſime dicta in Virgilium, Latinum quaſi alterum Home rum; quorum neuter fuit mendicus, at viri in magne re- ſpectu habiti: An mendicus ille, qui ob paucos verſus 6. Æneid. inſertos, à Marcelli matre ſex millibus coronato- rum donatus ſit? Qui Auguſto Cæſari, & Mecœnati familia- riſſimus extiterit? Auguſtus enim Cæſar aliquando Virgi- ( Virgiliut Auguſte Cæſar???fa- mili???. ) lium & Horatium penes ſe habuit, in quorum medio conſe- dit, cumque interrogaretur, quid ageret, reſpondit; Hic ſe- deo inter ſuſpiria (quia Virgilius fuit ſuſpirioſus) & lachry- mas: (nam Horatius lippus traditur.) An tantus orbis victor familiaris adeo fuit mendico & pauperi, qui non haberet, vnde viueret? Hoc non eſt credibile: Hic ipſe Virgilius multis in locis oſtendit, ſe quid de naturæ arcanis audi- uiſſe. Vt Ecglo. 6. meminit malorum Heſperidum: Et libr. 6. Æneid. Duc nigras pecudes, ea prima piacula ſunto: Et paulò poſt:

• Accipe quæ peragenda prius, latet arbore opacæ

( Aureus ra- mus Virgi- lii. )

• Aureus & folijs & lento vimine ramus,
• Iunoni infernæ dictus ſacer, hunc tegit omnis
• Lucus & obſcuris claudunt in vallibus vmbræ.
• Sed non ante datur telluris operta ſubire,
• Auricomos niſi quis decerpſerit arbore fœtus:
• Hoc ſibi pulchra ſuum ferri Proſerpina munus

( Aureus ra- mus deter- ptus recreſ- c???. Aureus ra- mus non vi, ſed fato ac- quiritur. Deſcenſus ad inferos apud poetas quid. )

• Inſtituit, primo auulſo, non deſicit alter
• Aureus, & ſimili frondeſcit virga metallo.
• Ergo altè veſtiga oculis & rite repertum
• Carpe manu: namque ipſe volens faciliſ́ ſequetur,
• Si te fata vocant, aliter non viribus vllis
• Vincere, nec duro poteris conuellere ferro.

Antiqui poetæ, vt alibi oſtendimus, per deſcenſum ad in- fera loca, Plutoni & Proſerpinæ dicata, nihil aliud intellexe- runt, quàm metallorum in mineris ſuis abditis feciſſe lu- ſtrationem, vt patet in Orpheo, Hercule, Theſeo, Pyrithoo & a- liis: Sic Virgilius hic deſcribens AEneæ deſcenſum ad infe- ( Mineræ ſub ???erra inſtar arborum ſu per terram. ) ros, id imitatur, & metallicam allegoria̅ illi adiungit; nem- pe quod in arbore opaca, hoc eſt mineris, inſtar arborum ramorum & radicum, ſub terra diſperſis (vnde etiam qui- dam arborem ſubterraneam vocant venas minerarum per terram inſtar arboris proiectarum) lateat aureus ra- mus, qui & folijs & lento vimine aureolus ſit: Quod latet, omnibus non videtur; illius arboris mineralis hic ramus eſt aureus per ſe & in foliis, & quia lento eſt vimine, flexibi- lis eſt, non frangibilis: Hunc tegit omnis lucus &c. quia ſemper vmbroſa nemora præcingunt loca, minerarum fe- racia, niſi exciſa fuerint: Aut intelligit in vmbris quaſi ſyl- uarum, ne facile reperiri poſſit, eum abſcondi etiam ſub terra: ſed non ante datur &c. dicit, quod nemo in terræ in- tima loca accedere poſſit; niſi decerpſerit huncaureum ra- ( Rami aurei multiplica- tio. ) mum, qui pro munere Proſerpinæ adferri debet: Primo a- uulſo &c. Hic multiplicatio in infinitum inſinuatur, quæ ad Chemicam artem maxime reſpicit: Ergo altè veſtiga o- culis &c. dicit quod in alto loco arboris fit inueſtigandus, idque quidem veriſſime; In cacumine enim montium quieſcit: Et rite repertum carpe manu: In decerpendo quoque cer- tus modus obſeruandus: facilis ſequetur, hoc eſt, facile in [ID00203] uenies, ſi te fata vocant, aut Deus tibi annuat ſua gratia, a- lias nunquam: Idem in lib. de Æthna.

• Denſißima, inquit, corporaſæpe
• Et ſolido vicina tamen compeſcimus igne
• Non animos æris flammis ſuccumbere cernis,
• Lentitiem plumbi non exuit ipſa́ ferri
• Materies prædura tamen ſubuertitur igni,
• Spiſſa́ ſuſpenſis fornacibus aurea ſaxa
• Exudant pretium: Quædam fortaſſe profundo
• Incomperta iacent, ſimili́ obnoxia ſorti,
• Nec locus ingenio eſt, oculi te iudice vincent.

His verſibus arcani quid inſinuare videtur ad metallica ſpectans, de quo tamen multa dicere ſubterfugit: Sunt alii,( Virgilius Negroman- ticus à qui- buſdam ſtatuitur. ) qui eum omnino Negromanticum ſtatuant, nempe ex egloga Pharmaceutria, & alijs locis ſumentes indicia; At hæc non ſunt ſufficientia: Quia eglogam illam ſcripſit, vt & alia eiuſmodi, non vt actu magiam malam exercere aut do- cere vellet, ſed luſus & animi, oſtentandiq; ingenii gratia. Alanus in lib. 4. expoſit prophet. Merlini, commemorat à( Balnea na- turalia à Virgilio fa- cta prope Neapolim ) Virgilio, tempore Auguſti Cæſaris, balnea Mechanica arte facta fuiſſe apud Neapolim Campaniæ ciuitate̅, multis mor- talium morbis vtilia; quæ, inquit, iamdudum friguiſſe aſſerunt, qui viderunt & nouerunt: Addit idem author, talia fieri ex oc- culta vi ſulfuris ſubpoſiti & ſubſtrati; quod an ſit poſſibile per artem, alibi diſquiremus: Ouidium quoque, cum omnes( Ouidiuspa- rum guſta- uit de arca- nis philoſo- phicis. ) illas Deorum, dearum que metamorphoſes collegerit in v- num volumen, ſaliuam guſtaſſe arcani cuiuſdam in natura & artis adminiſtratione latentis, veriſimile eſt; quod etſi reipſa non expreſſerit, tamen ſub tantis inuolucris fa- bularum latere, facile deprehendere potuit: Reliquos volentes præ- terimus.Nunc Aduerſarii argumenta expectantur.(10 Argu- mentum negatiouum. )

10. Argumentum oppugnans Chemiam, contræ Morienum à Pyrgopolynice productum.

Quæcunque non viua ſunt, & conſiſtunt, & ad finem peruenerunt propoſitum, in illis ſubor- dinatio ſeu tranſmutatio inuicem non conceditur.At metalla non viua ſunt, & conſiſtunt, & ad fi- nem propofitum peruenerunt.Ergo in metallis non conceditur tranſmutatio vnius in aliud. Propoſitio ſic patet: Hinc non mirum, ſi ex ouo per erucam, & bombycem extat papilio: quia hęc ſunt viua, nec ad finem propoſitum peruenerunt.

RESPONSIO MORIENI.

( Reſponſio ad 10. Ar- gumentum??? negatiuum. ) CAuta ſanè hæc eſt diſtinctio, dummodo adhuc non nimis lata & vagabunda: Exceptionem hanc à ſpecie non mutanda in ſpeciem, aſtutè, ſed pro tuo arbitrio finxi- ſti, quibus vix fidem adhibebimus, cum videamus te veri- tati inſidias ſtrucre: Quid ſi & hic tibi plurimas exceptio- ( Vegetabiliu̅ migratio. v- nius in ali- ???d. ) nes monſtrabimus? Annon in vegetabili genere eædem mutationes & fortè plures? ſiligo in lolium, ac nonnunqua̅ in triticu̅, triticu̅ in ſiligine̅ tranſire narratur ab authoribꝰ grauiſſimis: Annon genera bellidum, roſarum, liliorum, hiacinthorum qua̅ plurima arte miſcentur, colorantur, e- ducuntur & propagantur? Vna inſitio arborum conuince [ID00205] re te poterit vanitatis & inſcititiæ: Si vegetabilia quoque viua dixeris, licet non ſenſibilia, tum ſaltem eorum diſtin- ctio reſtringetur ad effoſſa ex terravel meteora: Verùm hic( Meteora queque in ??? inuicem m??? tantur. ) incidis in eaſdem difficultates, in quas prius; cum & mete- ora in ſe inuicem mutentur ſæpiſſimè, vt pluuia in niuem vel grandinem, nubium congelationes in lapidem, coruſ- cationes in aerem: Si de mineralibus ſit ſermo, magna hic( Mineralia quoque in ſe inuicem mu- tantur. ) eſt varietas mutationum vnius in aliud: Quid de ferro in chalybem, de ferro vel chalybe in cuprum, vt multi incul- cant, in vitriolum vtrumque, & ferrum & cuprum? An hęc omnia tibi impoſſibilia, vt quod poſſibile eſt vnum, de- monſtres impoſſibile? Sunt longæ ambages, ex quibus te vix vnquam extricabis: Satius fuiſſet, ſententiam tuam produxiſſe abſque ratione, quam eam velle tot ruinoſis & dubiis ruderibus ſuffulcire: Melius fuiſſet dixiſſe ſemel:

• Sic volo, ſic iubeo, ſit pro ratione voluntas;

Quam toties rationem ad voluntatem detorſiſſe, & ad opi- nionem, etiam peſſimam & veritati manifeſtè contrariam, confirmandam tot gerras & tricas congeſſiſſe:

11. Argumentum Aduerſarii negatiuum (11. Argu- mentum ne- gatiuum. ) contra Morienum.

Si metallorum tranſmutatio eſſet poſſibilis, tum fieret tam ſub terra, quam ſupra terram, pro ordi- nario naruræ opere.Sed vltimum non fit: Ergo nec primum.

Reſponſio Morieni.

( Reſponſio ad 11. Argu- mentum ne- gatiuum. ) PRopoſitio tum vera eſt, ſi omne, quod fit per artem, fiat quoque per naturam codem modo: Sed hoc fallit [ID00206] in innumeris operibus arti propriis & non naturæ: Si vero intelligatur de operibus naturalibus ab arte exprimendis vel conficiendis in modum naturæ, quod tum mutetur v- num metallum in aliud ſecundum artem, ſi à natura hoc co̅tingat, tu̅ hæc propoſitio alicuius momenti videtur. Na̅ ſi tranſmutatio apud artem eſt poſſibilis, dependebit à po- tentia naturali, quam habent ſingula metalla in ſeſe, qua tra̅ſeant in ſe inuicem, im perfectiora in perfectiora; quam- uis iam ante demonſtrauerimus, in hac commutatione vi- lioris metalli in aliud precioſius, non contingere, vt indiui- duum vnum tranſeat in indiuiduum alterius ſpeciei, ſed ſi ſaltem argentum viuum, quod eſt in metallis imperfectis co̅iungatur & miſceatur cum alio argento viuo per artem producto; quorum commixtione fiat aurum ex duobus, quæ antea per ſe ſingula non erant aurum, veluti ex ſemi- ne aſini & equæ mulus, diſcrepans ab vtroque ſemine. Sed neganda eſt aſſumptio, vt apertè falſa: Quia licet ars non imitetur eundem modum tranſmutationis, quem vſurpat natura in metallorum generatione, tamen metallorum tranſmutatio ſub terra quoque contingit, vt ſæpius de- monſtratum eſt.(12. Argu- mentum ne- gatiuum. )

12. Argumentum Negantium contra Chemiam.

Cuius primi authores fabuloſi, id ipſum fabu- loſum eſt.Chryſopœiæ primi authores fabuloſi ſunt.Ergo & ipſa fabuloſa. Minor probatur: Nam Hermes dicitur fuiſſe Mo- ſes, quod falſum eſt: Si enim ille Moſes fuit & Her [ID00207] meti illa ats aſſcribitur, non oportuit Moſem mi- graſſe in terram ſanctam.At in hanc migrauit: Ergo Hermes non fuit Moſes.

Reſponſio Morieni.

REſpondeo ad maiorem, quod ſit æquiuocatio in vocabulo Fabuloſi: Authores enim fabuloſi intelliguntur, aut qui reuera in rerum natura non fuerunt, ſed meræ ſunt fabu- læ, aut qui fuerunt quidem, ſed quorum vita fabulis eſt ob- ſcurata & ænigmatibus, vt nobis fabuloſi videantur, id- que ob imbecillitatem noſtræ rationis: Si primo modo fabuloſi accipiantur in Maiori, maior eſt vera: Si ſecundo modo, falſa. Ad maiorem dico, quod ibi vocentur authores ſecun- do modo, & non primo, fabuloſi: Habet enim Chemia ſu- os authores, ſed quorum nominibus multum obſcuritatis adfictum eſt; non quod omninò nulli fuerint, aut meræ fabulæ. Quod ad probationem Minoris dicitur, non probat, au- hores chemiæ fabuloſos eſſe: Nam etſi Hermes fuerit Moſes, aut non fuerit, tamen nihil hinc chymicæ veritati detrahitur; quod patet in ciuitatibus & oppidis, quo- rum fundatores ignorantur, aut de quibus dubitetur an illæ ciuitates ſunt fabuloſæ, aut non in rerum natu- ra? Quis ita ratiocinari ſolet, niſi demens? Quod igno- remus Chemiæ authores, hoc non eſt imputandum Che-( Chemiæ au th???res non ignoti. ) miæ, ſed eius antiquitati, & in honorem potius eius cedit, quam ignominiam: Verum nos non dicimus, Chemiæ au- thores eſſe omnino ignotos, ſed Hermetem Triſmegiſtum præcipuum inſtauratorem eius clamamus, qui licet à te [ID00208] ignoretur, an fuerit Moſes, an non, quid hoc ad Chemiæ in- certitudinem inde deducendam? Si nos ſumus incerti for- ( Hermes non fuit Moſes. ) tè propter noſtram ignorantiam, quis fuerit Hermes, nihil hoc ad artem per ſe certam: Quod Hermes Moſes non fue- rit, ſed longè ante Moſen, facilè coniici poteſt; quas cauſas & rationes ſupra diſcuſſimus vberius, vbi Hermes ſatis ſe declarauit, & declaratus eſt, quis ſit, aut quis non: Recur- rendum igitur ad primum librum.

Rationes affirmatiuæ Morien i pro Chemica veritate.

Ratio 10. Affirmantium.

(10. Ratio affirmati- ???a pro Che, mia. ) In quod quæcunque res reſoluitur, ex codem compoſita eſt.Aurum à quibuſdam in argentum viuum & Tincturam, & reliqua imperfecta in Mercurium, reſoluitur.Ergo aurum ex argento viuo & tinctura, & re- liqua ex Mercurio ſunt compoſita. Et per conſequens, Si inde compoſita ſunt, ex iiſdem com- poni poſſunt & debent: Cum ars naturæ opera exprimere cupiens, eandem imitari teneatur, quoad poteſt, in mate- ria, forma & fine, licet efficiens variet: vti in artificiali ouo- rum excluſione apparet, in qua efficiens cauſa diuerſa vi- detur, nempe calor in furno excitatus, differens à calore incubantis gallinæ. Maior non poteſt eſſe dubia; Quia eſt Axioma in omni do- ctrina veriſſimum: Lac reſoluitur in tres ſubſtantias, ſic vinum in totidem, homo in ſua me̅bra, viſcera & humores; [ID00209] res; Domus iu ſuas partes integrales, fundamentum, parie- tes & tectum. Minor multis experimentis diuerſorum artifi- cum confirmatur, quibus qui videre nolit, non eſt, quod( De Kellei Angli facto dum 17. li- bras auri in Mercuriu̅ reſoluit. ) excuſet ſuam incredulitatem, aliorumuè narrationem in- cuſet: Videat Penotum in præfatione libri aquarum Mercu- rial: Et Nic. Barnaudum in Explic. Epitaph. Bonon.

Ratio 11. Affirmatiua Morieni.

Si rei cuiuſque naturalis cauſæ omnes propriæ,(11. Ratio affirmati- ua. ) præſertim internæ, per artem conuenienter con- gregari poterunt, eadem res, quæ per naturam, arte producetur.At auri naturalis producendi cauſæ omnes pro- priæ, præſertim internæ per artem conuenienter congregari poterunt.Ergo & aurum naturale arte produci poſſibile eſt. Propoſitio verißima eſt, quia quælibet res id, quod eſt, à cauſis ſuis eſt; ab illis generatur, co̅ſeruatur & cognoſcitur:( Cauſæ quæ ad aurificiu̅ concurrant. ) Sunt autem quatuor omnino cauſæ, duę internæ, Materia & Forma; duæ externæ, efficiens & finalis: Internæ illæ ſunt propriæ rei, & manent apud rem, dum res eſt: Reliquę externæ ſunt extra rem: Hæ variari poſſunt, illæ autem no̅: Finalis eſt illa cauſa, quæ diſponit principia per media ad finem: Principia & finis debe̅t eſſe eadem cum natura: Me- dia, inter principia & finem extenſa poſſunt variari. Effi- ciens cauſa eſt calor, qui variatur quoque pro mediorum diuerſitate: Materia & Forma debent eſſe vtrobique apud naturam & artem eædem. Aſſumptio conſtat: Quia non ignotum eſt, qua materia natura gaudeat, ſi non à priori, tamen à poſteriori, nempe argento viuo quocunque ſiue in corporibus metallorum congelato, vel extra non congelato. De Forma ſimiliter, quæ eſt maioris operæ precium, aliquid odorati ſunt Phi- loſophi, vbi illa in abſtracto vel concreto contineatur, aut cui rei illa concredenda ſit, veluti matrici, vt maturetur. Habita materia & forma, efficiens calor operatur eodem modo, vt apud naturam, quo ſulfur heterogeneum à ma- teria excludat & homogeneum eidem introducat, idque in vna hora, cum natura id vix mille annis perficiat: Finalis non ceſſat.( Forma auri producenda in Chymia? ) Verum omnis labor eſt in Forma producenda, ſine qua nihil fit, etiamſi materia ſit copioſiſſima: Formam hanc na- tura in concreto elaborat, ars autem in abſtracto, inque eo imitantur Chymici Ideas Platonicas vel figuras mathemati- cas, quæ in abſtra ctoquoque conſiderantur. Natura ex gremio materiæ educit formam mirabili modo, longo tempore: Ars eligit ſibi materiam ex Chao illo antiquo re- liquam, quæ plus habet formæ in potentia, quam vlla alia, ( Forma non fit abſque vaſe Her- metis. ) imo quæ potentia proxima tota ſit forma: Ex hac fabricat ſibi formam modo philoſophis cognito, ſed non abſq; va- ſe Hermetis, eiuſque ſigillo.(12 Ratio affirmati- ua. )

Ratio 12. Affirmatiua Morieni.

Si Moſes omnes artes Ægypti calluit, abſq́; du- bio Chemiam quoque cognouit, quæ tum fuit in Ægypto maxime in vſu.At primum verum.Ergo & ſecundum.Sed artem, quam Moſes cognitione dignam cen- ſuit, non fuiſſe vanam, ſed poſſibilem, cenſendum eſt.Chemiam vero cognitione dignam cenſuit.Ergo nec Chemiam vanam aut impoſſibilem exiſtimemus.Quod argumentum ideo adductum volui, quia Moſis iam ante facta eſt mentio: In proſyllogiſmo probandum( Moſis tem- pore & lon- geante Che mia̅ fuiſſein Ægypto. ) eſſet, quod Moſis tempore Chemia fuerit in AEgypto; quod ſuperius lib. 1. & 2. copioſe factum eſt, & in Hieroglyph. Æ- gyptio Gręc. lib. 1. quò te remittimus. Hermes enim, qui ſem- per in Chemia ſectatores & diſcipulos in AEgypto inter philoſophos, ſacerdotes & reges reliquit, longeante Mo- ſen, Ioſephum & Abrahamum vixit, AEgyptijſque, vt ante re- latum, leges dedit ex Vulcani inſtituto? Nam Iſis in hono- rem Oſiris mariti diſtribuit agros totius AEgypti, ita vt ſa- cerdotes tertiam partem omnium prouentuum, etiam an-( Omnia co̅- ſil a & le- ges Ægypti à Vulcano. ) te reges ipſos, caperent: Idque ex Mercurij conſilio, qui di- ſcipulus Vulcani extitit: Omnia itaque conſilia profluxe- runt à Vulcano, cuius templum, in quo Apis alebatur, penè deauratum fuit: Reliqua ex ſuperius dictis petantur, quæ huc ſpectant, ne cramben bis coactam. Ad aſſumptionem Proſyllogiſmi probandam ſacræ lite- ræ teſtimonium dabunt, quæ referunt, Moſen educatum à regia filia & inſtitutum in omni Ægyptiorum ſapientia. Idem quoque habetur in Actis c. 7. Ad maiorem ſequentis ſyllogiſmi dicimus, Moſen fuiſſe vi- rum, qui Dei Vivi optimi Max. faciem viderit, ipſi dile- ctum, grauem, magnanimum, non vanis artibus, quæ na- turæ & Deo aduerſæ eſſent, deditum, ſed omnibus nume- ris & doctrinis abſolutiſſimum. Ad minorem huius ſuggero, quod eam præcedens ſyllo- (Moſis Chy- micumop???s in combu- ſtione auri per ſema- num. Moſes etia̅ſi mon Chy- micus, ni- hilinde in- commedi. ) giſmus demonſtrarit.Adhæc Chymicum illud artificium, cuius libr. 2. ſupe- rius mentio facta eſt, per ſe ſolum conſideratum, tale eſt, vt Moſen fuiſſe præſtantiſſimum Chymicum declaret: Quod ſi Moſes ex Chymicorum numero eximatur, propterea ars ac artifices ne tantillum damni ſentient; Quia retum natu- ralium proprietates à Deo diuinitus naturæ impreſſæ per ſe manent, etiamſi hominum pleraque indiuidua earum ſcientiam nunquam acqui- ſiuerint.

V. AVICENNÆ A- RABIS SYMBOLVM.

LIBER QVINTVS.

AVicenna, ArabicÆ gentis Princeps, quinto loco conſederat; qui ante- quam cum hoſte decertare incipiat, nos breuiter nonnulla ad eius vitam & ſcripta, nec non ipſi adiunctos ſpectan- tia percurremus.

AQVILA VOLANS PER AEREM ET BVFO gradiens per terram eſt Magiſterium.

( Auicenna̅ Arabem in H ſpania vixiſſe. ) AVicennam fuiſſe Arabem, ſiue Maurita- num, ex illis oriundum gentibus, quæ ſu- periorem Hiſpaniæ partem tenuerunt, vtpo- te Andaluſiam, Granatam & nonnullas alias prouincias, certum eſt: Cur vero Maurita- ni dicantur Arabes, cum Arabia longiſſi- ( Mauri cur Arabes di- cts. ) mo ab Hiſpania & Mauritania diſtet interuallo, hęc videtur ratio; quia Arabes Mahometani ſuis expeditionibus, qui- bus colonias, linguam & religionem ſuam, vnà adduxe- runt, eo vſque penetrarunt: Vna itaque gens, eiuſdem lin [ID00215] guæ & religionis Mauritana cum Arabibus habetur: Ve- rum cum Mahometam ſemper barbari & truculenti fue-( Mahome- tani barba- ri & crude- lesquomodo literu im- buti. ) rint, magis profundendo ſanguini humano & occupan- dis regnis, ſubiugandiſque populis intenti, quam huma- nioribus literis, artium que ſtudijs occupati, hinc mirum videri poſſet, Auicennam, alioſque Mahometanos ſcientiis quibuſdam philoſophiæ inſtructos, multo magis, hac ab- dita & occultiſſima arte inſignes extitiſſe: Ad hoc reſpon- dendum, quod omnium rerum ſit viciſſitudo, & quod re-( Omnium rerum vi- ciſſitudo. ) gna de gente ad gentem propter peccata à ſummo arbitro transferantur, atque ſic quoque artes, ſcientiæ, aliaq; bo- na quæ cunque: Nihil cultius aut fœcundius olim terraſan- ( Terra ſan- cta nuncſte rilis, olim fœ unda. ) cta, quæ nimirum lacte & melle abundaret, & tam nume- roſum populum aleret: Illa nunc nihil incultius aut ſteri- lius: Ita Græcia, poſt AEgyptum, fouit artes, ſcientias, inge- nia, viroſque ab ſque numero per totum orbem celeberri- mos; Quæ nunc abiecta & tota barbara euaſit: Econtra Mahometani, qui & Saraceni dicuntur, à paruo initio ad il- lam ſublimitatem peruenerunt, vt pleriſque Orbis popu- lis præualuerint, multiſque imperium præreptum ad ſe tranſtulerint: Mahomet enim primus eorum dux cum A- rabum manu confines ſibi populos ſubiugauit & exiguo temporis ſpacio diuerſa regna ſibi ſubiecit: Abhinc Sarace- ( Galiphæ Sa- raceni A. C. 703. in Æ- gypto domi- nantur. ) ni AEgyptum inuaſerunt, ibique ſedem fixerunt, quorum reges primi fuerunt Calyphæ dicti, ſeu Calides, qui circiter annum Chriſti 703. dominari ceperunt: Hi Saraceni in AE- gypto artem illam non penitus extinctam, ſed in quorun- dam poſſeſſione ac multorum libris extantem tandem( Saraceni in Ægypto ſe liter??? tra- diderunt. ) quoque inu???ſtigarunt, nec non alias ſcientias ex Aegyptia & Græca ???ngua in Arabica̅ translatas perdidicerunt: Vt- que priu???armis in occupanda Ægypto, ſic poſt artibus in occupa??a indulſerunt. Deinde creſcentibus opibus & re [ID00216] bus ( Saraceni Africæ ma- vitima om- ma occupa- runt. ) Saracenorum in AEgypto & finitimis regionibus mari- timam Africæ oram aggredi ceperunt, quam continuatis expeditionibus vſque ad Gaditanum fretum, extremoſque fines terræ occuparunt: Hac occaſione ſcientiæ & artes fe- re omnes, quæ in AEgypto & Græcia florebant, in Arabicam ( Duce Muza A. C. 717.) linguam transfuſæ, in Mauritaniam vſque propagatæ fue- runt: Mauritani vero excitati transfretarunt in Hiſpaniam, ibique regnum potentiſſimum erexerunt, quod per pluri- ma durauit ſecula, donec à Ferdinando Iuſto tandem inde profligati fuerint.( Arabes quas ſcien- tias cogno- ue???unt. Arabes me- dici excelle̅- tiſſimi. ) Non ſolum autem Aſtronomiam, Phyſicam, omnem- que Matheſin Arabes illi optime cognitam habuerunt, ſed quoque Medicinam Hippocraticam & Galenicam: Vnde Aui- cenna, multique alij, in Medicina excellentiſſimi artifices fuere, adeo vt in quibuſdam à Græcis declinantes innu- mera præcepta Medicinæ vtiliſſima dederint, vna cum va- riis medicamentorum formis, quæ adhuc per totum fere orbem ſunt in vſu.( Auicenna ſcripta me- dica qualia Auicenna Princeps. ) Quanta Auicennæ in Medicina ſcientia & vſus fuerit, declarant ſatis eius ſcripta medica abſolutiſſima, quæ to- tam artem methodo conuenientiſſima comprehendunt. Vnde non immerito abſolute Princeps dictus eſt & adhuc vocitatur. An vero principis titulum reuera habuerit, vt multi affirmant, nihil ad rem ſpectarevidetur: Fuiſſe virum magnum in ſua patria & præeminentem, qui non opus habuerit, vt mercenariam ſuam opetam ægris curan- dis collocaret, quamuis eoſdem per alios medicina ſua ( An Maho- metani in- digni Dei- donisà Chri ſtianis æſti- mandi ſint. ) iuuerit, credibile eſt: Nec hoc mirum, cum & Reges me- dicinam factitaſſe, deque ea ſcripſiſſe, inueniantur: At Chriſtiani audientes Auicennam alioſque Mihometanos tot artium ſcientiarumque, ac inprimis illius peculiaris Dei doni, Chemiæ, cognitionem habuiſſe, ex???timare [ID00217] poſſent, Deum hiſce gentibus veram religionis formam aut doctrinam de voluntate diuina, hoc eſt, de lege & e- uangelio non agnoſcentibus, tantam gratiam nunquam præſtitiſſe, quaſi illæ, vti Mahometo addictæ, ea in dignæ eſſent: Verum hi, qui ita iudicant, videntur Dei omnipotentis gratiam & benignitatem certo loco aut( Aliæ que gentes pra- ter Chriſtia nos Dei fruuntur donis vber- rimis. ) populo adſtringere, in quo falluntur: Expacientur ſaltem in mundum ex patria ſua ad Mahometanos vel etiam alios, vtpote Tuream, Magnum Magol, Magnum Chamum, Chinenſes & alios Indiæ reges, & videbunt, il- los opibus & omnibus Dei donis affluentiſſimos adeò, vt cenſus Chriſtianorum regum cum illorum abundan- tia neutiquam comparari poſſit: An Deus hic iniquus bonorum largitor? Abſit., vt ita cogitemus: Ipſe eſt liberrimus & totius terræ ab omni parte habitatæ genti- bus Dominus & pater, Creator & tutor, æque vt Chriſtia- nis Europæis: Habet autem Devs dona multiplicia, quæ diuiduntur in æterna & ſpiritualia nec non cadu- ca & temporalia; Æterna ſunt illa, quæ per ſolum( Dona Dei duplic???a, æ- terna & caduca. ) Chriſtum acquiruntur, Chriſtianis propria; caduca, quæ cum hac vita tranſeuut, eaque ſunt communia non Chriſtianis cum Chriſtianis, & interdum illis ma- gis abundantia, quam veris Chriſti cultoribus; hac du-( Cur cadu- ca bena non Chriſtianis vberiora, quam Chri- ſtianis. ) plici de cauſa: primo vt Mahometani & Ethnici in hac vita, cum ad æternam illis aditus videatur præcluſus; temporalibus gaudeant, tum per ſe, tum vt Chriſtia- nis, ſi opus ſit, luxuriantibus, frenum inijciant; ſe- cundo vt Chriſtiani cruce & adflictione potius exercean- tur, macerentur, & probentur, quam nimia opum affluen- tia elati Dei præcepta & verum cultum negligant. Nos Mahometanos deteſtamur, vtpote Trinitatem diuinam negantes & Mahometum ſuum, prophetam maximum, [ID00218] Deo aſſiſtentem, proclamantes; Illinos viciſſim, tanquam plures Deos & ſanctos adoraremus, idolorum cultores vo- citant, præſertim videntes, tot imaginibus ſanctorum, Chriſtianorum templa & ſacella ſtipata & exornata: Chri- ( Mahometa ni aliquid Arianiſmi retinent. ) ſtum, vt Ariani, Spiritum Dei agnoſcunt, cum primus eo- rum legislator & Religionis doctor, Mahometus, ab A- riano monacho, Sergio, in religione & artibus inſtitutus ( Quale ge- nus doctri- næ Maho- metanoru̅. ) ſit, veluti quoque à Iudæo, Aſtrologię peritiſſimo; Ex quo- rum conceptibus mixtum doctrinæ genus Mahometus produxit, quod tale eſt, à quo vulgi ratio aut ſenſus non abhorreat, ſed illi in omnibus aſtipuletur, quodque popu- los armet ad occupanda finitimorum regna, quaſi Reli- ( An Maho- metus Che- miam ex- ercuerit. Mahome- tus inſtru- ctus literis. ) gionis. Mahometanæ propagandæ gratia: Verum hic quæſtio de ipſo Mahometo ſuboritur, numille, veluti A- rabes, multique alij ſtatuunt, Chemiam nouerit & exer- cuerit? Fuiſſe illum multis artibus imbutum in pueritia conſtat, cum pater eius diuerſos præceptores illi adhibue- rit: Deinde mercaturę operam dediſſe eum narrant, ac de- mum viduam valde diuitem duxiſſe in vxorem, cuius opi- bus tanta auſa inceperit, occaſione Arabibus defectionis ab Imperatore Heraclio data: His enim dux præfectus nimis fœlix contra Chriſtianos inuentus fuit, quorum re- ges, regna & populos: tanquam magnus Draco, ſerpentes alios, deuorauit: De arte autem Chymica facile perſuaderi poſſem, illum quid perfecti cognitum habuiſſe, cuius be- neficio ad tantam authoritatem & nomen inter Arabes deuenerit, vt Dux & Rex eorum ſalutaretur: Quomodo enim mercaturæ deditus & in armis inexpertus abſ- que magnis diu tijs ad tantum præeminentiæ faſtigium alias elatus fuiſſet? Nec vero à vidua tantum opis ha- buiſſe potuit, vt exercitui alendo ſuffecerit: Nihil tamen in hiſce, cum Arabibus, pro certo affirmabo, cum popu [ID00219] lationibus & direptionibus oppidorum ad diuitias & hinc( Mahome- tus audacia dux, dire??? onib ??? oppi- dorum???ex factus Ara bibus. Arabicum aurum. ) auctis viribus, & ad regnum peruenire potuerit: De Ara- bum antiquorum in Chymicis experientia nonnihil autho- rum ſcriptis vulgique fama innotuit; Nam non abſque cauſa a urum Arabicum adeò celebratum, veluti obri- zum & puriſſimum fuit, quamuis id quoque munere ſoli- us naturæ iſtis locis proueniſſe potuit: Deinde Regina̅ illa̅ Arabiæ Sabam dictam, quę ad Salomonis ſapientiam ænig-( Arab æ re- gina S???ba. ) matis philoſophicis explorandam acceſſit, huius artis pe- ritiam habuiſſe, non eſt dubium, cuius antelibro 2. quoq;( Phœnixa- uis Arabica d ctalicet Chymica ſit. In Arabia Dionyſus deus Chymi cus nutritus dicitur & eſ ſe columna Oſiridis & Iſidis. ) meminimus: Phœnix quoque auis ex Arabiæ ſyluis in Æ- gyptum veniſſe traditur, quæ qualis ſit, ex ſuperioribus patet: Sic Dyonyſus in Nyſa Arabiæ ciuitate nutritus ab Ac- gyptiis narratur, vbi quoq; columnæ Oſiridis & Iſidis an- tiquitus erectæ creduntur, quę totius artis Chymicæ ſum- mam (vt alibi à nobis patefiet) complectuntur: Fuit enim Arabia Aegyptiis olim ſubiecta & quaſi incorporata; Hinc artibus Aegyptiis procul dubio plurimi ex Arabibus anti- quis fuere inſtructi & eruditi: Conſtat inſuper ex noua il- la, quæ increbuit, fama, quod ante ducentos annos & lon- gè ante in Arabia, eiuſque finibus, Damaſci, hæcars cum( Collegium ſapientum Damaſci. ) multis aliis ſcientiis maxime floruerit, vbi ſapientes colle- gium quoddam ad Brachmanum & Gymnoſophiſtarum exem- pla inſtituerint, qui omni diſciplinarum genere fuere po- litiſſimi: Hi cum aliis Arabibus ſiue Mauritanis in vltima A- fricæ parte reſidentibus, Feſſanis, quamuislongiſſimo à ſeſe( Relatio fa- mæ noua. ) interuallo diſtantibus, tantam familiaritatem & per literas communicationem, iniiſſe dicu̅tur, vt ſingulis annis ſe in- uicem conſuluerint, an quid noui in Mathematica, Phyſi- ca & Magia vtrobiuis inuentum fuerit, mirabili animo- rum conuictione inter ſe deuincti: De Feſſanorum ſchola, in( Feſſanæ ſcholæ doctri na. ) qua Medicina, aliæ que artes ſecundum Auicennæ, A???errhois [ID00220] ( Auicennæ opera qua lia. ) aliorumque Maurorum inſtitutionem, floreant, adhuc ru- mor, licet obſcurus, ad nos peruenit: Magiam naturalem ibi inprimis in vſu eſſe ex multis indiciis conſtat. Vt ad A- uicennam redeamus, illius ingenium ſublime & in rebus tam medicis, quam Chymicis ſumma perfectio ex eius o- peribus ſatis eluceſcit, quæ adeo ſunt limata grauiq; iudi- cio diſpoſita & ordine tradita, vt meliori haud potuerint: At medica hic relinquimus, & Chymicorum ſaltem men- ( Auicennæ opera Chy- mica. ) tionem iniiciemus, quorum tria ad nos deuenerunt, vnus qui inſcribitur Chymicus Auicennæ tractatulus; alius ad Aſſem philoſophum: Tertio liber de anima artis habens in ſe inter multas non ad rem ſpectantes doctrinas, non paucas tamen vtiliſſimas & Chymico ſcitu neceſſarias; in cuius veſtibulo porta̅ ponit elementorum ad Thcoria̅ Chemiæ apprime neceſſariam; vbi vult, quod quiſquis qui in Che- ( Porta ele- mentorum Auicennæ. ) mica adita penetrare cogitet, per hanc portam incedere debeat; Alias eum vix quicquam operæ precio dignum, ettamſi longo tempore laboret, reipſa præſtiturum: In li- bro de anima capite octauo triplicivtitur argumentorum genere; vno ſophiſtico, altero rationis ſeu Dial ecticæ, tertio viſionis; quorum vltimum, quod eſt argumentum ( Auicennæ triplex ar- gumentoru̅ genus. ) oculorum, huiuſmodi eſt: Si inquit, aurum & argentum non viderem, dicerem, quid non eſt magiſterium; ſed quia video, ſcio magiſterium eſſe verum: A cauſa enim ad effectum & ab ef- fectu ad cauſam hæc ratiocinatio ducitur, quæ tamen proprie viſio eſt, licet hæc non fiat abſque intellectus diſ- curſu: Eiuſdem ſententiæ eſt, quod eodem loco habet: Quæſiuerant, inquit, ab alio philoſopho, quid diceret de Ma- ( Argumen- tum viſio nis ???uicen næ quale. ) giſterio læpidis, dixit: Per Deum, ego reuelabo vobis, & non nega- bo: Qui accipit, quod debet & miſcet, ſicut debet, & opera- tur ſicut debet, procedet inde, quod debet procedere: Et qui dat [ID00221] medicinam illam ægroto ſicut debet & quantum debet, exibit quod debet: Nullus enim philoſophus fuit, qui negarit magiſteri- um, qui eſſet ſapiens: In porta elementorum duo inpri- mis emblematica adfert ſymbola, quæ conſideratione digniſſima ſunt: Primum, Res, cuius caput eſt rubeum, o- ( Symbola Emblema- tica Auice̅ næ. Caput ru- beum quid ſit. ) culi nigri & pedes albi, eſt magiſterium: De tali re agnoſcen- da innumeri Chemiæ amantes ſunt occupati; Aut certe, ſi magis præpediti eſſent, quam ſuis operibus conceptis, de fine fœlici inueniendo forent certiores: Caput eſſe ru- beum, declarant aliorum philoſophorum ſententiæ; vbi loquuntur de ſeruo rubeo & latone, qui quamuis ſit ru- beus, inutilis eſt, at ſi in album vertatur, multum valebit:( Oculi nigri quid. ) Oculos nigros pro accidentali qualitate ſolum agnoſci- mus: Niſi enim nigrum fuerit, albeſcere nequit: & nigre- dinis finis, eſt albedinis initium Pedes albos pro adiunctis,( Pedes albi quid. ) ſine quibus effici nequit, recipimus: Vt enim animal abſ- que pedib usde lo co ad locum moueri nequit, ſic neque ſubiectum philoſophicum vllam mutationem aut mo- tum phyſicum ſentiet abſque his ſibi appropriatis pedi- bus: Alterum Auicennæ emblema eſt, Aquila volens per aere̅ ( Aquila quid in Che mia. ) & bufo gradiens per terram, eſt magiſterium: Hoc nostrorum inſi- gnium potior pars, Philoſophiæ Hermeticæ breuem de- monſtrat ſummam: Aquila enim volans per aerem nihil a-( Aquila ma ter ſe lis vel bufonis. ) liud denotat quam Lunam, ſiue lunonem, Venerem, Be- iam; quæ ſane fugax eſt & volatilis, inſtar aquilæ, vſque ad ipſas nubes euolantis & ſolis radios in oculos immit- tentis: Hæc enim materia, vndecunque ſumatur, ſoli a- micatur, eiuſque lumen diligit: Cauſa eſt, quia ſol ipſe ex argento viuo originem ducat, cuius & aquila philoſophi- ca eſt particeps; communis itaque mater illud eſt vtrique & ſi bene co̅ſideres, hęc ſoli: Aquilæ pennæ ſolæ, vt aiunt, [ID00222] deaurantur, aut aliis facilius, aliaſque pennas, quas diu co̅- tingunt, abſumunt; ita hæc materia philoſophica in ſolis naturam ſola tranſit, aut facilius omnibus aliis; Quod que omni alio argento viuo ſit fortius & ſtabilius, ſiquidem ex- trahatur ex corpore paucis noto, firmæ tamen compactio- nis, facilis inue̅tionis & vilis pretii, (cum in fimetis id quæ- ri debere clament philoſophi fere omnes) experientia ipſa ( Materia philoſophita v lis precii ) docct: Morienus de vtilitate eius pretii in hunc modum tra- dit: Sapientes autem diſpoſuerunt & dixerunt: Quod ſi hoc quod quæris in ſterquilinio inueneris, illud accipe: Si vero in ſterquilinio non inueneris, tolle manum à marſupio. Omnis enim res quæ magno emitur precio, in huiuſmodi artificio mendax & inutilis reperitur. At mox philoſophus ſe declarat, cu̅ inquit: Nam hoc in viis proiicitur & in ſterquiliniis ſuis calcatur, & multi iam in ſterqui- ( Aquila & Bufo vt aer & terræ con trariantur interſe. Bufo terra̅ ph loſophita̅ deſignat. ) liniis foderunt, vt hoc ab iis extraherent, & in hoc decepti ſunt. D???- bufone idem eſt iudicium, hic aeri eſt contrarius, eique e- lementum contrarium, nempe terram, amat, cui ſoli tardi- gradus inſiſtit, nec vnquam alteri elemento ſe credit; caput ipſi prægraue eſt & ad terram ſpectat: Quæ cauſa eſt, quod terram philoſophicam deſignet, quæ volare nequit, vtpo- te fixa & firma, cui veluti baſi & fundamento domus au- ( Terra baſis in opere. ) reola ſuperæ dificanda eſt: Si hæc terra non eſſet in opere, aer auolaret, & ignis non haberet fomitem, nec aqua rece- ptaculum: Hæc eſt tanquam vas congregans in ſuo ventre ( Terra phi- loſophica no̅ tura terra. ) reliqua elementa, eaque continens vinculo firmiſſimo, ne ab inuicem ſeparentur: At ne quis exiſtimet hanc terram meram & puram eſſe terram, ſciat, quod in hac terra ſit ig- nis & quod ignis no̅ ſit abſq; aere, nec aer abſq; aqua: Eſt n. ( Lapilli pu tecrum præ- cioſi apud philoſophos ) Chaos quodda̅ terrenæ formæ, ꝙ latet in abſconditis locis ſeu puteis, vnde id in vſum duce̅du̅: Lapilli n. ſub albi adia- ce̅tes littorib. maris à quibuſda̅ (at ſtultis) optimum ſulfur habere cenſentur: At ſi littoribus maris relictis, puteos in [ID00223] quibus ſępe magna argenti viui quantitas inuenta dicitur) philoſophis notos ſcrutati eſſent, operam non luſiſſent:( In futeis bu fones. ) In his enim ſæpe prægrandes bufones inueniuntur, qui bufonium lapidem geſtent in capite ad multa vtilem, ſi modo genuinus & non fictitius ſit: In hoc inquirendo( Lapis bufo- nius à mul- tis fruſtra quæſitus. ) permulti fruſtrà laborarunt, quod ſanè philoſophorum culpâ non contigit, ſed quærentium inſcitiâ: Ex bufone exiccato & aceto macerato Alexicacon inſigne fit ad pe- ſtem, quod in tempore appoſitum omne venenum à corde ad ſe rapiat & reuellat: Ita ex philoſophorum bufone( Ex bufone philoſophi- co Medici- na. ) cum aceto conuenienti macerato & exiccato, fit philoſo- phica Medicina ad peſtem, venena & alia morborum ge- nera valde probata & vtiliſſima.

AVICENNÆ CONGENTILES Arabes sev mavri.

GEber abenhaen, à quibuſdam honoris gratia( Geber rex Arabum vocitatus à quibuſdam. Gebri volu mina. Gebri ſty- lus. ) regio titulo donatus, philoſophus fuit Arabs ſeu Maurus admirabilis ingenii & doctrinæ; cuius volumina, quatenus nobis innotuerunt, eius iudicii grauiſſimi & ex- perientiæ in chymicis modum & ideam magis quam A- pelles ſuis coloribus ipſum depinxerunt, deque eius men- te & eruditione teſtimonia perhibuerunt: Methodo vſus eſt in omnibus ſuis ſcriptis, quæ naturæ conueniens & le- ctori non ingrata occurrat: Stylus & loquendi forma, licet ex Arabico in latinum conuerſa ſit, tamen rotunda & acris apparet, quæ vigorem & acumen in ſe habeat: Totam vero artem Chemicam diuerſis libris & capitulis tradere præ- ſumpſit & promiſit, quam tamen, ex inuidia aduerſus in- dignos & laborare nolentes motus magis diſperſit & ob [ID00224] ſcura ( ???aeber in a- perta perſpi cuitate ob- ſcuriſſimus omnium. ) ???it perſpicua ſua docendi ratione, quam vllus alius veterum aut recentiorum: Quod cum ipſe fateatur, quod ſcilicet per diuerſas ſuorum voluminum partes arcana ar- tis recondiderit, & vbi plane & clare loquutus ſit, quod ibi ( G???bri pro- teſtatio. ) nihil, vbi autem ſub allegoria, ibi aliquid dixerit, hinc pro- teſtatio eius à calumnia lectorum & operatorum illum ex- cuſabit; idque eò magis, quod aſſerat ſe artem non aliis, ſed ſibi, vt ipſe ex mente ſua eam recolligat, ſcripſſiſſe, & non i- gnaris: Dediſſe autem adminicula varia & inſtructiones, quibus quis ad artis finem peruenire poſſit: Quâ præmoni- ( Gebri volu mina multi legentes ob perſpicuita tem in laby rinthos inci dunt. ) tionis ſynceritate cum videatur vſus, hinc plęrique legen- tes eius volumina tanta facilitate &, vt appare̅t, perſpicui- tate tradita, magno animi ardore ea peruoluunt, nec quis eſt adeò abiecto ingenio, qui ſibi non perſuadeat, ſe quid abditi in ſcriptis eius perſpicere, & palea̅ à tritico diſcerne- re, imo totam Gebri mentem cognitam habere: Hac opi- nione animatus quotuſquiſque omnia diſtillationum ge- nera, nec non omnes materias ſiue minerales fiue non mi- nerales pertentat & in ipſam manuum exercitationem ad debitos furnorum ignes reducit, nunc hoc, nunc alio mo- ( Gebri clari- ora verba eſſe decepto- ria ab erro- ribus patet. ) do, donec tandem poſt aliquot annos intelligat, Gebri cla- riora verba fuiſſe deceptoria & obſcuriora Delio nata- tore egere, ſiue Oedipo aliquo, qui ex profundo in apricum producat & ænigmata Gebrinæ Sphyngis enodet & expli- ( Geber tetri- coſus Bern- hardo di- ctus. Cauſæ ob- ſcuritatis philoſopho- rum. Duo genera literarum Ægyptiis. ) cet. Sic Bernhardus Comes Gebrum, etiamſi veritatem abſcondat, quam quis cognito opere agnoſcere poſſit, vo- cat tetricoſum ſeu verſipellem, qui promittat nucleos & præſtet cortices: Cauſæ vero cur philoſophi adeo ob- ſcuritatem affectent atque ita lectores incautos in innu- meros errores præcipitent, ab illis, vt etiam à Gebro, diuerſis in locis ſunt propoſitæ, quas hic ſparſim at- tingemus: Apud Aegyptios primos huius artis cul- tores duo genera erant lirerarum, vnum ſacrum ſeu, [ID00225] Hieroglyphicum dictum, conſtans ex animalibus præſer- tim, aliiſq; imaginibus deſumptis à vegetabilibus vel ar-( Hieroglyphi cum ge???us literarum quale. ) te fabricatis; Hoc quia ad abditas naturas cuiuſqne ani- malis aut rei, quas philoſophi partibus ſui operis Chy- mici applicabant, reſpiciebat, à nullo legi aut intelligi potuit, niſi ab iis, quibus doctrina aut reuelatio (quę vetita erat iuramentis & ſymbolo Harpocratis ſeu Siga- lionis) ab aliis acceſſerat: Eo genere philoſophi per- ſcribebant de arte, quid vellent, nec vllus fuit præter ipſos artifices, qui ſcripta perciperet: Philoſophorum quidem filii abſque dubio, de qua arte iſtæ literæ fo- rent, perceperunt, quibus nefas fuit à patribus quic- quam aperiri: Reliqui autem vulgares nequaquam, qui( Vulgus in Ægypto neſciuit qua de re illa ani malis Hie- roglyphica eſſent. Vnde pro ſa eris coluit. Ars chymi- ca etiam in Ægypto. ) pro ſanctis animalibus illa coluerunt, & omnia oppi- da iſtis quaſi numinibus repleuernnt: Hac ratione in ipſa Ægypto, vbi ea ars templa & ſacerdotes (qui ta- men Iſidis & Oſiridis dicebantur) habuit, vulgo inco- gnita manſit, vt ne Horus Apollo, Ægyptius, Hie- roglyphicorum interpres, in veram eorum mentem per- uenerit, aut artem Chemicam ex illis odoratus ſit: A- liud genus ſcriptionis fuit literis & notis certis depictum veluti literæ cuiuſque nationis, quæ iuxta ſeriem vige- ſimam quartam figurarum agnoſci & legi à quolibet poſſunt: Eo vtebantur in quibuſcunque aliis rebus an- notandis & memoriæ mandandis: Incommoditas, quæ primo ſcripturarum generi adfuit, illa eſt, quod vul- gus videns illa animalia appingi omnibus operibus, py-( Vulgus ??? gypti qua occaſione ad brutorum cultum ac- ceſſit. ) ramidibus, parietibus & libris, ſacraque & abſcondita à ſacerdotibus ſeruari, ad brutorum cultum diuinum ſe applicuit: Hinc Aegyptus repleta Idolis brutalibus, quod ſacerdotes inſcios artis nihil mouit, cum ſem- per cauſa facto attexeretur, conſcios vero bene habuit: [ID00226] ſiquidem nulla alia religio agnita vel in vſu fuerit: Quod ſi Ægyptii hæc arcana ſecundo generi literarum credidiſ- ſent, tum ab omnibus lecta & intellecta fuiſſent: Sic eo- ( Vnde obſ???u- ritas libro- rum chymi- corum. ) dem modo cum ars ab Ægyptiis ad alios populos tranſie- rit, qui Hieroglyphicis literis non vterentur, commu- nibus elementis, ſi quid poſteris de ea relinquendum, committendum fuit; at ita, ne omnes qui id legerent, ex æquo perciperent: Hinc illa obſcuritas authorum ex allegoricâ, translata, metaphoricâ & tropicâ ſcribendi ( Chemia co- gitur termi- nos & lo- quendi for- mas ex om- nibus artib. & rebus mutuari. ) formâ cum inuentione terminorum & vocabulorum ar- tis, eorumque innouatione & tranſpoſitione: Quam ob rem nihil fere in aliis artibus aut ſcientiis traditur, de quo Chemia non quid mutuata ſit: Imò quicquid corporum lucentium cœlo, aut aere apparet, quic- quid animalium vbicunque terrarum incedit aut repit, volucrium quoque & piſcium mouetur vegetabilium & ex terra defoſſorum extat, id omne ad explicandam ( Errores ex amphibolo- gia & ſyno- nimia Chy- mia. ) intelligentibus (modo Hieroglyphicorum) ac ſimul ad obſcurandam artem ignaris & indocilibus adhibetur: In- de tot errores, opiniones, labores fruſtranei, impenſæ ma- le collocatæ, gemitus, curæ, dolores & lachrymæ: In vtris culpa, an in philoſophis ſcribentibus, an in artem inquire̅- tibus? Sanè non in illis; quia impoſſibile eſt, aliter tradere hæc arcana; niſi debeant omnibus propalari & idiotis viliſ- ſimis proſtitui: In his itaque, qui ſe philoſophorum arcana capere ſub ingenio imaginati ſunt, ad quę inhabiles & à Deo indigni viſi ſint.( Cur quida̅ à Deo hoc donum acci piant, ma- xima pars non. ) Cur autem quidam digni, quidam indigni videantur, quæſtio eſt inanis: Deus diſtribuit bona ſua tempora- lia prout ipſi placet: Aliis dat imperia & regna pluri- ma, aliis non regnum, nec ducatum, imò nec gle- bam terræ, nec denarium: Inter hos innumeri ſunt di [ID00227] uerſæ conditionis, ſtatus & fortunæ, qui omnes à magno illo Dominorum Domino fiduciarij & vaſalli facti ſunt: Cur ipſe inæqualiter ſua bona diſtribuerit, non eſt homi- nis curioſiùs inquirere: Ille quoque, inquit Geber, poteſt hoc donum dare, cui vult, & ſubtrahere cui & quando lu- bet: Verum philoſophi non ita ad cor cuiuſque intenti, ſi- ue dignitatem aut indignitatem, ſic ſcribunt, vt palma( Philoſophi ſcribunt, vt palma ma- neat in me- dio. Enormita- tis ſecuturæ ſi Chemia eſſet planè ſcripta. ) quaſi in medio co̅ſtituatur, quam nemo arripiat, niſi ſum- mus ille Arbiter & Agonotheta velit. Enormitates & abu- ſus ſequuturi, ſi omnia ſuo ordine & ſtylo plane ſcriberen- tur, huiuſmodi notantur: 1. Quia nullus abſque labore ad artem alijs ſummo labore parta̅ peruenire debeat. 2. Quia indoctus docto & imperitus perito, contra omnem ratio- nem non ſit æquandus. 3. Vt maneat differentia inter do- minos & ſeruos, ſubtili ingenio præditos & vulgari: 4. Ne fiat concurſus ad artem abomnibus, relictis ſtiuis & ara- tris, alijſque operibus mechanicis, quibus humana vita in- diget. 5. Ne mali hæc arcana (tum non arcana) adepti, mul- ta facinora his medijs perpetrarent, omnemq; bonam po- litiam in mundo ſubuerterent: Permultis enim illius Ty- ranni dicterium placet: Aut Cæſar aut nullus, quorum vlti- mum illi verè contigit. 6. Niſi nomina multiplicarentur, in- quit Turba circa finem, pueri riderent eorum ſapientiam. 7. Ne tyranni philoſophos impedirent, quo minus ad mi- neram artis vnquam peruenirent: Cætera ex his innoteſ- cunt: Geber, licet Maurus, in ſcriptis ſuis tamen valde pius( Geber reli- gioſus in ſcriptis ſuis. ) & religioſus apparet, qui lib. 3. ſummæ perfect. cap. 79. ſe ar- tis finem adeptum cum gratiarum actione fatetur in hunc modum: Iam igitur, inquit, laudetur ſublimis naturarum Deus benedictus & glorioſus, qui nobis omnium medicinarum reuelauit ſeriem cum illius experientia, quam illius inſtigationis bonitate & noſtri laboris inſtantia per quiſiuimus & oculo vidimus, & manu te [ID00228] tigimus complementum illius noſtro magiſterio indagatum. Scri- ( Gebri ſcri- pta ) pſit Geber, præter ſummam perfectionis, librum de inueſti- gatione veritatis acalium de inuentione veritatis, librum Fornacum, qui omnes ad nos peruenerunt; ſed adhuc alios, inter quos teſtamentum eius, nobis nondum viſos: Bern- ( Gebri ſcri- pta ad cu- iuſque men tem accom- modata. ) hardus comes, & multi alij, aliquot annos Gebro pertractando tribuerunt: Habet enim ſe Gebri ſcriptura inſtar ſpeculi, in quo cuiuslibet forma, imo animi præconceptio perfectiſ- ſimè exprimitur, ſi quis metalla eligat ad opus, his ſingulis in diuerſis locis prærogatiuam aſſcribit: ſi mineralibus & argento viuo, atque his primas porrigit: Quicunque diſtil- latione, calcinatione, ſolutione, coagulatione, fixatione ( Gebri coqui multi. ) delectatur, videbit Gebrum omni genere furnorum & va- ſorum mox ſibi aſſenſum pręſtare: Vnde tot eius coqui inue- niuntur, qui dum præcepta illius morigeri in actum duce- re conantur, magnam bonorum & temporis partem Vulca- no dedicant, nec ex longis duriſque laboribus quicquam, ( Quid ex Ge bri operibus expectan- dum. ) niſi vitrum aut cinerem aquamuè ſtygia mac letheam, re- portant: Hoc eſt ſalarium, quo Geber ſibi nimis obſeque̅- tes beat, de quo ingenuos præmonitos oportuit: Geber e- quidem per ſe bonus eſt author & Chemiæ veriſſimus pro- ( Gebri ſtra- tegemain tradenda arte. G??? ber arte̅ breuem ex tendit in immenſum v???circum- ueniret le- ctorem. ) pugnator, ſed in deſcriptione artis videtur hoc ſtratege- mate vſus, vti quemadmodum Dido petens à Lybicis tan- tum terræ, quantum pelle taurina tegi poſſet, totam pel- lem in continua & exigua filamenta conſcidit, & ſic amplu̅ terræ ſpacium complexa eſt, ſic Geber quoque ſummam ar- tis Chymicæ, quæ per ſe parua eſt, in latiſſimas deſcriptio- nes extenderit, atque per omnium librorum partes, vt ipſe atteſtatur, diſperſerit, vt vix Lyncæus aliquis agnoſcat & diſcernat à ſophiſticis quantitate & numero millies ſuper- abundantibus: Hac vafritie illa regnum in Lybicis, hic in Chymicis obtinuit: Verum ſi quis Gebrum cum vtilitate le [ID00229] gere ac tractaret velit, eum oportet cribrare cribro rationis o-( Cribrum ræ tionis Gebro adhibendu̅. ) mnia eius præcepta & axiomata, iuxta normam, quam ipſe præſcribit, vt, vbi maxime perſpicua tradat, nihil niſi vana & falſa, ad artem non pertinentia exiſtimet, vbi ſub allego- ria & tropo loquatur, ibi aliquid dixiſſe: Atque ſic rationa- bilia capita diſcernentur Cribatione quadam à brutalibus prælongis cornibus donatis, & parum cerebri ac rationis habentibus: Sed hoc non cuiuſuis eſt inexperti & tyronis; propterea quale̅ artificem & operatore̅ requirat, ipſe in in- itio ſuæ ſummæ depingit, vt ſi quis talis non ſit, vel ſibi eſſe( Geber ſibi ſaum arti- ficem depin- git. ) videatur, cum non ſit, & in errores incidat, cauſam inſei- pſum, ſuæq; mentis ruditatem transferat, non in Authores librorum veridicos: Admonitiones Geber multas & diuer- ſas cautelas proponit in ſuis voluminibus plurimis in locis, quibꝰ quilibet in veriori artis tramite cogi & co̅cludi poſ- ſet, ne facile aberraret, du̅modo no̅ appetitu in co̅trarium rueret: At nitimur in vetitu̅, inquit Poeta, ſemper, cupimuſ́ ne- ( Humana natura no- uitatis a- mans, inque vetitade- clinans. Hiſtorica ri dicula de muliere no- uam equi- tationem explorante licet vetita̅. ) gata: Omnia experiri volumꝰ, etia̅ noxia & periculoſa, vt cu̅ pueris digitos aduramꝰ, mox facti cautiores: Aut ſane non- nihil illiꝰ mulieris proprietatis obtinemꝰ, q̅ cu̅ laſciua & ꝓ- cax foret, eiꝰ maritꝰ peregre abiturꝰ, ia̅ paru̅ domo egreſſꝰ, remiſit ſeruu̅ cu̅ ma̅dato, ne ſacerdote̅ ad cœna̅ co̅uocaret: Seruꝰ cognoſce̅s mulieris natura̅ in vetitu̅ declinante̅, di- xit, heri ma̅datu̅ eſſe. ne moloſſo inequitaret: Mulier q̅ſiuit an ſe ſtultam putaret & conuitijs ſeruum dimiſit: Atvix hic tegum verterat, in hoc vetito aliquid ſuauitatis & arcani latere mulier opinata tergum moloſſi aſcondit; à quo ſta- tim deiecta & grauiter morſa dicitur. Tale quid accidiſſe potuit, cum omnes prohibita appetamus, more primorum noſtrorum parentum: Ita Geber quæ cauenda proponit, alij cum damno experiri tentant? Cui culpa ineſt ſeruo, an mulieri? Gebro, an experimentanti? Potius huic. quam illi. Artephivs Arabs quoq; perhibetur, cuiꝰ liber in ma( Artephius. ) [ID00230] nibus ( Art phii liber Chy- mic??? om- nino ) multorum verſatur, nulla alia de re, quam Chymica ſcriptus: Etſi enim conuocationis & ligationis ſpirituum Planetarum expreſſe mentionem faciat, tamen hoc exem- pli & declarandi gratia adductum ſaltem arbitrandum eſt: Non enim Negromantica ibi tractat, ſed Chymica: Ha- bent & Chymici corpora & ſpiritus, quæ coniungi, & col- ligari debent vinculo æterno & indiſſolubili: Hinc Arte- phius dicto libro inquit, quod omnis ſapientia mundi hu- ius circa iſta tria verſatur, ſcilicet, Circa adligamentum animæ corporalis cum anima corporali: Et animæ ſpiritualis cum anima cor- ( Animæ ſpi- vitualis cu̅ ſpirituali coniunctio eſt ???otius artis inten- tio. ) porali, & ſpiritualis cumſpirituali: Sed adligamentum animæ corporalis cum corporali propinquius eſt & facilius, quam ſpiritualis cum ſpirituali: De iſto enim tertio pauca ſcribe- re voluerunt ſapientes antiqui: Dixerunt enim, nullum ad ipſius ſcientiam poſſe pertingere, niſi fuerit natnra ſua di- uina & ſpiritualis ſua natiuitas: Etenim poſtea dixerunt communiter ſapientes omnes antiqui ſine diuerſitate; Quod illud, quod eſt ſuperius, eſt ſicut illud, quod eſt inferius, & è conuerſo; Et omne ſubtile eſt ex groſſis & groſſum ex ſubtili: Hæc ille: Quæ prorſus Chymica & quidem ſubtilis inuen- tionis habentur: Prima autem philoſophorum cura eſt, vt Promethei inſtar ferulâ ignem concipiant, hoc eſt, animam ſpiritualem cum ſpirituali colligent, vt fiat inde anima cor- poralis, quæ iterum cum ſpirituali vtrâque coniungitur & ſic plus quam abſolutum redditur opus: Ipſe Belenij philo- ſophi dictum ponit, quod ſpiritum cum ſpiritu oſtendit: ( Lumen in vaſe vitreo. ) Ponas, inquit, lumen tuum in vaſe vitreo claro: Ioh. Pontanus phi- loſophus in epiſtola ſua teſtatur, ſe, niſi Arteſium legiſſet & percepiſſet, nihil de igne philoſophico vnquam, nec de to- to opere intellexiſſe; quamuis, inquit, author ſuo modo lo- quatur: Habet enim diuerſam ab alijs docendi rationem, vtiturque figuris incognitis quibuſdam, quæ tamen iuxta [ID00231] eius mentem aliquid ſignificent abſque dubio: Præcepto- rem ſuum Bolemum philoſophum in dialogo introducit, qui quoque Arabs extitit. Alphidivs Arabum familiæ etiam adnumeratur, qui( Alphidius. ) in Latino ſolo fermone, vt & cæteri, nobis eſt cognitus, a- liàs author à plurimis citatus & in precio habitus: Multis nebulis refertus, attamen in quibuſdam ſat dilucidus: Re- capitulatione ſua potiſſimam operis ſummam, multis cau- tionibus adhibitis, exprimit: Inter cætera ſcito, fili, inquit, quod iſtam ſcientiam habere non potes, quouſque mentem tuam Deo purifices, & ſciat Deus te habere certum animum ac rectum, ac tunc mundo dominarite faciet. Idem ait, ſcito, quod hunc lapidem, de quo hoc arcanum agitur, Deus non poſuit magno precio emendum; quoniam in via eiectus inuenitur, quatenus tam à paupere, quam diuite haberi poſſit, vt ratione & ſcientia ad eum quiſque poſſit le- uiter peruenire. Gilgil Maurus à Gebro commemoratur vt artifex,( Gilgil. ) qui opinionem de generatione metallorum ſingularem habuerit ſuoque libro, quem tamen non vidimus, tradide-( Gilgilis opi- nis à Gebro tradi???a. ) rit: Primo enim terreu̅ quid in ſubterraneis ſpecubus, vbi mineræ latent, ex argento viuo generari calore fortiſſimo, veluti in vitrariorum furnis apparet, aſſeruit, quod omnis flammæ ſit patiens: Hoc per continuum aquæ mineralis affluxum lauari & penetrari, donec vnio duorum facta ſit, hoc eſt, donec aquea ſubſtantia per terream coagulata & terrea per aqueam ſoluta vna eademque operatione fue-( Gilgilis ſen tentia ex hypotheſi poſita. Aſſatio & elixatio di- uerſæinten- tionis cum voluntate fiunt. ) rit: Quę ſententia eius ex hypotheſi poſita potius, quam ad doctrinam expoſita creditur: Natura enim ita non produ- cit Tincturam, nec aurum, cum voluntate & intellectu de- ſtituatur: Nam qui aliquid vult primo aſſare ad ignem & poſt elixare, diuerſam intentionem vt habet, ſic diuerſa in- ſtrumenta requirit, quæ intellectu diſcernuntur & repe [ID00232] riuntur, àvoluntate verò hoc vel illo tempore diuerſimodè applicantur ad vſum: Verum natura ſenſim & pedetentim voluntate deſtituta incedit operando in argentum viuum frigidum & humidum ſuo adſcititio & extraneo ſulfure, velut igne, illi admixto, atq; ex frigido & humido facit non ſummè calidum & ſiccum, ſed æquatum, hoc eſt retinens multum humiditatis naturalis in ſe, multumque caloris, quæ eſt auri ſubſtantia.( Hamuel. ) Hamvel Author Tabulæ, totam artem rationali ob ocu- los pone̅tis, Arabs eſt & Chymicus experie̅tiſſimus, qui ab omnibus citatur & pro authentico recipitur: Quidam non minus probatus author in eam Tabulam commentatus eſt, cui nomen Senioris attribuunt, quod tamen à ſeniore, ( Tabulæ Se- nioris expli- catiobreuis. ) qui tabulam ipſam in gremio tenet, deriuatum puto, & commentatorem eſſe anony mum: Senex geminam tabel- lam complectitur, quarum prima pars continet auem v- nam abſque pennis inferiori loco, aliam cum pennis ſupe- riori, & harum vna alterius caudam roſtro apprehendit: ( Prima pars operis in duabus a- uibus. ) Vna quidem ad volatum præceps eſt, at detinetur ab alte- ra, ne volare poſſit: Et hæc eſt prima pars operis philoſophi- ci, quæ omnis commixtionis expers eſt; qua bene cognita & præparata, ad alteram procedendum erit: Hæc eſt baſis & fundamentum operis, ſine quo optimè poſito, nihil fir- mum aut ſtabile ſuperæ dificari poterit: Altera tabulæ pars tres ſoles complectitur, duos ſuperiori loco, quorum vnus vno radio, alter duobus apparet, tertium inferius, tribus coloribus diſtinctum: Duo ſoles ſunt duæ aues antedictæ, & inferior ſol habet mutationes, quæ ſuperueniunt.( Senior. ) Senior, aut quocunque alio nomine dictus author, qui in iam relati Hamuelis picturas explicationem dedit copioſiſſimam, ex eadem gente & familia eſt: Hic non ſo- lùm planis verbis rem expoſuit, ſed quoque parabolis pul [ID00233] chris illuſtrauit: Eius inter reliquas hæc eſt: Si parentes dile- ( Senioris pa- rabda. ) ctimei de vite guſtauerint & lacte meo lactati fuerint, & meo albo inebriati fuerint, & in lectulo meo nupſerint, generabunt filium Lu- næ qui totam parentelam ſuam præualebit: Etſi dilectus meus de ri- uulo rubeæ Petrae potauerit & fontem matris ſuæ guſtauerit & inde copulatus fuerit & vino meo rubeo mecum inebriatus fuerit, & in lecto ſuo mihi amicabiliter concubuerit, & in amore meo ſperma ſuum cellula̅ mea̅ ſubintrauerit, concipia̅ & eroprægnans & tempo- re meo paria̅ filiu̅ pote̅tißimu̅, dominante̅ & regnante̅ præcunctis re- gibus & principibus terræ, coronatu̅ aureâ coronâvictoriæ: Quę alia ex hoc authore ꝓferri poſſent, breuitatis gratia omittimus. Rhasis, qui inter Arabum medicos non poſtremus,( Rhaſis??? ) Chemiæ quoque perfectam cognitionem habuit, veluti pa- tet ex libro eius de hac arte edito lumine luminum dicto, licet ſophiſticis terminis ob inuidiam pleno; Ac inprimis ex epiſtola, quæ incipit: Exemplum ſcientiæ noſtræ, ſenex ſupra ( Epiſtola Rhaſis o- ptoma. ) montem, in eo ſunt naturæ coniunctæ cum complemento terra, aqua, ignis eius & aer: Et omnia hæc in Saturno; Cum eo aperiuntur portæ ſcientiarum, ſicut dicit Hermes & præcedentes ſui primi. Quæ ver- ba ſi bene intelligantur, magnam operis partem explica̅t: Cum hoc, inquit paulo poſt, habebis ſcientia̅, in qua pigritauerunt Arabes. Gumen noſtrum coagulat lac noſtrum & lac noſtru̅ diſſoluit gumen noſtru̅, & poſt apparebit rubedo Orientalis & rubedo ſangui- nis: Mahometanu̅ eu̅ eſſe, ex eius verbis patet, cu̅ dicit: Ve- ritate̅ dixi per familia̅ Mahometi. Et mox; Terranoſtra vertit æs tuu̅ in argentu̅ primu̅ & vltimo in auru̅, inueteratur, & habebis ( Epiſtolahac vilumina æquat. ) ſcientia̅, in qua pigritauerunt Arabes. Imo hęc epiſtola, licet bre- uis, multorum magna volumina doctrinâ & perſpicuitate longe ſuperat. Habet enim omnia in ſeſe; quæ ad artis co̅- plementum videntur ſpectare. Ide̅ in libro magno præce- ptoru̅ ſic ait. Quicun́ ignorat pondera, no̅ laboret in noſtris libris; ???aphiloſophi nil ſuaru̅ reru̅ poſueru̅t, nec aliud occultaueru̅t, niſi hæc. ( Roſinus. ) Rozini ſiue Roſinus Arabibus quoque adſcribendus vi- detur, quamuis ad Sarratantam Epiſcopum quædam ſcri- pſerit: Nam & Auicenna Arabs cum multis epiſcopis fa- miliaritatem adeo inijt, vt quoque quædam, veluti fate- ( Roſini li- bri. ) tur, ab illis didicerit: Diuerſos libellos edidit, vnum ad Euthiciam, ad Sarratantam duos, quorum tamen primus alterius eſt (nempe Arnoldi) alios de diuinis interpretatio- nibus, de definitionibus & huiuſmodi; qui omnes doctri- nis Chymicis ſunt refertiſſimi: In initio narrat ſe veniſſe in locum quendam vbi congregati erant multi nomine te- nus philoſophi, à quibus cum Roſinus quædam ad artem ſpectantia quęreret, nullo modo intellectus eſt: Habebant enim, inquit, præ manibus libros, qui deſcribunt eis Alka- bric Alkakir, id eſt, ſpeeies vel res vanas, quas noſcunt, quibꝰ occupantur, & hæ ſunt res, quæ deterrerent ipſos occupa- tos, & ipſi incumbunt ſuis quæſtionibus ac deuiant à veri- tate ignorantiâ excæcati. Promittit ibide̅ ſe velle explana- re verba ſapientum, quod niſi fecerit, ſuos libros fore, vt illorum, hoc eſt, obſcuros & intellectu difficilimos; quod eſt inconueniens, inquit, & dedecus illi, qui facit ſic: Et paulo poſt: Quod niſi fecero, non manifeſtabimus induſtria̅ noſtra̅ & erunt di- cta mea ſine adminiſtratione & vtilitate. Quæ ſane promiſſa re ipſa præſtat innumeris modis: Vnu̅ aut alteru̅ exemplu̅ no- ( Lapis Aqui- læ. ) bis ſufficiat. Hic eſt lapis, inquit, que̅ aßimula̅t ſapie̅tes artis lapidi Aquilæ. Eſt enim lapis Aquilæ lapis cognitus, & eſt lapis in eius ve̅tre, qui mouetur. Hunc clapide̅, qualis ſit diuerſimodè declarat, ac ( Non diuer- ſæ ſpecies ex diuerſis na- ſcuntur. ) deinde quæda̅ memorabilia. Ignorans, ait, ignora̅ter ſerit colo- quintida̅ & ſperat inde melcomedere ſed quando, ꝙ ſperauerat, non viderit, redit ad cogitatione̅ ſua̅ & extendit ea̅ & dicit. Hoc eſt ex in- fortunio. Et ſidiceretur ſibi, ouis peperit homines, aut grana tritici fructificant galbanos, aut palma portauit mala granata, aut volatilia pariu̅t piſces, reſpo̅deret, falſum dicis, no̅ generant res, niſi ſimilia, nec [ID00235] fructificant res, niſi fructus ſuos: Ide̅ libro definitionum: Sic dixit Mahomet; Lapis, qui eſt in hoc opere neceſſarius, de animatâ ( Lapis vb ́ inuenitur. ) re eſt: Hunc inuenies vbique in planitie, in montibus & in aquis om- nibushabent que eum tam diuites, quam pauperes, eſtque ſimul vi- liſſimus, cariſſimus, ex carne & ſanguine, quam precioſus omni co- gnoſcenti illum: Hunc Mahometum eſſe de Halii, rationa- nabile eſt & non primum eius ſectæ auctorem; cuius no- minis quam plures fuiſſe non eſt dubium etiam inter phi- loſophos: Libro ad Sarratant: definitionem; Hic lapis proie- ( Lapis eſt in vallibus, montibus, aere & flu- mine. Lapis in ſter quilinio cal- catus. ) ctus eſt in valles, & in montibus, & in aere habitat, & in flumine paſcitur, & in cæcumine montium quieſcit, cuius mater virgo eſt & pater non concubuit. Idem lapis in ſterquiliniis calcatur pedibus, & ſæpe flulti fodiunt, vt eum extrahant & non poſſunt eum inuenire: Roſinus quoque aliorum philoſophorum mentionem fa- cit, quorum ſcripta citat, vt ſunt: Evthicia; Ad hanc Roſinus duos ſuorum librorum( Eu hicia fœmina phi loſopha. ) miſit; in quorum initio ad illam, Cum autem, inquit, vidite & vultum tuum illic???, &c. conuerti faciem meam ad te & explanaui tibi ex eo, quod concluſerat ſcientia mea in pectore meo, vt cognoſcas animam ſcientiæ & locum ſecreti, & diuidas inter me & homines erroribus & vanitatibus incumbentes: In ſecundo libro ſie in- cipit: Iſta eſt ſecunda expoſitionis epiſtola nominum alienorum Ro- ſini ad Euthiciam & eſt per quæſtiones: Illa enim ait: Quid eſt ſul-( Colloqu u̅ Euthicia & Roſini. ) phur incombuſtibile? Reſpondet: Eſt illud, quod aduerſus ignem pugnat & ipſum ſuſtinuit & argenti viui cambar, id eſt, humiditatem ſuſcepit. Massarai, à Roſino citatur his verbis: Immunditia( Maſſarai. ) eſt in hoc lapide, propter quam ipſum homines vilipen- dunt, & tenent quod non poſſint eam ſequeſtrare. Mitigo Philoſophus: Lapis noſter quamuis ab homi-( Mitigo. ) nibus & animalibus pedibus conteratur, tamen propter ſummam induſtriam hominis. Geberi à ſapientibus ada [ID00236] matur : (& dicit induſtriam, quia fit induſtriâ hominis Ge- beri.) ( Malus. ) Malvs Philoſophus: Hic lapis eſt ſubtus te, quantum ad obedientiam, ſupra te, quo ad dominium; erga te, quan- tum ad ſcientiam, circa te, quantum ad æquales.( Dantius. ) Dantivs; Præparate corpora & ſoluite ea, ac ex illa aqua imbibite ſpiritus ablutos: tunc ipſi ſpiritus ſubmer- guntur in corporibus & corpora in ſpiritibus, & ſic figen- tur ſpiritus fixiſſima fixione.( Galienus. ) Galienvs dicit: Præparate corpora & purgate à ni- gredine, in qua eſt corruptio, donec fiat album & rubeum tunc ſoluite ambo in aquam, ſcilicet ſpiritus & corpus & coagulate, & ſic proiicite ſuper corpus ablutum.( Mahomet. ) Mahomet, philoſophus quoq; eſt, cuius dictum iam ante ſub Roſino citauimus eſtq; tale: Lapis, qui eſt in hoc opere neceſſarius, de animata re eſt &c.( Hercules Rex & phi- loſophus. ) Hercvles quidam Rex ſapiens & philoſophus, citan- te Morieno Romano, cum à quibuſdam ſuorum interro- garetur, dixit: Hoc autem magiſterium ex vna primum radice procedit, quæ poſtmodum in plures expanditur & iterum ad vnum reuertitur; & ſcito fore neceſſe, recipere aerem. Ibidem pau- lo poſt: Hercules quidam ad quoſdam diſcipulorum dixit: Lapillus autem dactili ex palma nutritur & palma ex ſuo lapillo, ex cuius etiam radice plurimi ramuli concreſcunt, qui ſuum numerum multiplicent & augeant propter eam. ( Arſicanus. ) Arsicanvs philoſophus ait: Quatuer autem elementa, id eſt, calor, frigus, humiditas & ſiccitas, ex vno fonte proce- dunt, & eorum quædam alia ex aliis iiſdem conficiuntur: Ex his ve- ro quatuor quædam ſunt quaſi radices & quædam quaſi ex his compoſita, terra & aer. Item Arſicanus ad Mariam: Noſtra in- quit, aqua noſtram terram habet ſuperantem, quæ eſt magna, lucida & pura. Nam & de groſſitie aquæterra concreatur. Datin Philoſophus; Noſter quidemlato quamuis primum ( Datin. ) ſit rubeus, tamen eſt inutilis, ſed ſi poſt rubedinem in album ver- tatur, multum valebit: Ob hoc itaque idem Datin dicit ad Euthicen; ô Euthice, iſta reſtent hic firma & omnino be- ne credita: nam ſapientes de hoc dixerunt: Iam abſtuli- mus nigredinem, & cum ſale anatron, id eſt, ſale nitri & almizadir, cuius complexio eſt frigida & ſicca, fixi- mus albedinem, quare ei hoc nomen imponimus Borre- za, quod Arabicè Tincar dicitur. Et mox: Datin philoſo- phus ait: ſi autem Laton cum ſulphure comburatur, & mollities ſuper eum frequenter fundatur, eius natura de bono in melius auxi- lio Dei conuertetur. Eiuſdem dictum eſt: quod omnis res non eſt niſi de eo & cum eo, & quodomnis tinctura à ſuo ſimili pro- cedit. Et paulo poſt: Vnde eſt quidem; quod ex eo proceſſit & in il- lum reuertetur. Evthices philoſophus à prædicto Datin nominatur,( Euthices. ) qui quæſtiones ad Datin philoſophicas retulit, quas præ- terimus. Adarmath, ſapiens & philoſophus ait: Quod omnia( Adarmath. ) harum rerum nomina & earum ſimilitudines, nulla alia de cauſa antiquis vocantur, neq; variantur, niſi vt vos in- telligatis, quod huius rei principium ſuper ſuum finem te- ſtificatur & ſuus finis ſuper ſuum principium. Azinabam, philoſophus interrogatus ab Oziambe,( Azinabam. ) quomodo materia philoſophica vocetur, reſpondit, natu- raliter hæc eſt vulphi, id eſt, animal appellatur. Elbo Interfector ait: Dealbate Latonem & libros rumpite, ne ( Elbo inter- fector. ) corda veſtra corrumpantur. Ademarvs, qui in Gebrum commentatus dicitur à( Ademarus. ) Roſarii authore; Quantumcunque, inquit, lapis ſit mundatus per ſublimatione̅ & eiꝰ aduſtio ſit deleta per eius olei extra [ID00238] ctionem, & eius fuga ſit deſtructa per eius fixionem, nihil- ominus non funditur, nec ingreditur, nec permiſcetur, ſed vitrificatur, vt habetur cap. 10. Gebri circa medium:( Belinus. ) Belinvs Philoſophus, cuius metaphora apud Roſa- rii authorem de ſole pulcherrima extat huiuſmodi: Scitote, quod pater meus Sol dedit mihi poteſtate̅ ſuper omnem pote̅tiam, & induit me veſtimento gloriæ, & totus mundus me quærit & currit poſt me: Ego enim ſum maximus; iam ſciuerunt virtutem meam & altitudinem: Ego enim vnicus ſum & aſſimilior patri meo, qui vni- cus eſt, qui dedit mihi virtutem iſtam ex gratia ſua & homines quærunt à ſeruis meis fruſtra id, quod quæritur a me & non peruene- runt ad id, riſi per me, & terra cum omnibus viribus ſuis me humi- liare non poteſt. Imò ego ſum ſuper eam & ſuper ſeruos meos, donec humiliem eos, & extraho de potentia & natura eorum & induo eos de ſplendore & lumine meo pulchro, quem dedit mihi pater meus in omnibus operibus eorum: Ego enim ſum excellens, qui exalto & de- primo cuncta & nullus ſeruorum meorum poteſt ſuper me, niſi vnus cui datum eſt, quod contrarius eſt mihi; Et ipſe deſtruit me, non ta- men deſtruit naturam meam; Et ipſe eſt Saturnus, qui ſeparatomnia mea membra: Poſtea vado ad matrem meam, quæ congregat omnia membra mea diuiſa & ſeparata. &c. ( Albugazal. ) Albvgazal præceptor Platonis à Bernhardo dicitur, & citatur, vt philoſophus.( Bolzain. ) Bolzain ab eodem philoſophus inſignis habetur.( Bendegid. ) Bendegid ſimiliter quorum dictis citandus ſuperſe- debimus.( Haly. ) Haly, qui Calid quoque dicitur, in Arabico idioma- te citatus à multis; vnde eius liber in Arabicum translatus videtur.( Alfarabi. ) Alfarabi ab Auicenna, vbi lib. de anima recenſet ar- tifices chymicos, inter eos numeratur, vt & ſequentes, qui omnes ſunt Arabes. ( Philoſophi??? Arabes alii quampluri- mi. )

Abimezer	??? Philoſophi Arabes, quorum o- pera ad nos non peruene- runt, at ab Auicennâ vt veri arti- fices enume- rantur.	Asses, Philoſophus.
Iahie Abendinon		Abvzalem, filius Auicennæ:
Pizagros.
Nitafors.		Batlanvnz.
Abvl.		Costabenlvca.
Caradisse.
Iacobalmonvm.
Abvmazar.
Albateli,
Alava.
Cotahiva.
Higer.
Geben.

Herisartes philoſophus, Morieno citante, Ego, in-( Heriſartes. ) quit, veritatem dico, quod nihil aliud huius magiſterij artifices in errores detruſit, niſi varietas & eius nominum multitudo. Sed ſi quis rectè cognouerit, quod hæc nomina non ſunt, niſi colores in coniunctione apparentes, in huius magiſterij via non deviabit. Præ- ter iam dictos, ſunt alii Arabes philoſophi, nobis ſaltem no- mine & aliorum traditione noti, prout ſequuntur: ( Arabici a- lii. )

Xebilogar.	Habebacar.
Bebazuria.	Markos.
Ombre Abelhata.	Idrid.
Eſtul:	Mezeleme: cuius Calid memi- ???(nit.
Abubacher: contra quem A- uice̅na diſputatl. de an: dic: 1. c. 7.	Mirtiganus ad Horſoicum:
	Rex Artus: eius meminit ais- thor Auroræ:

Adros.	??? Horum Lullius fa- cit mentionem.		??? Norum meminit Lullius.
Chora:		Keſu.
Kaliſtis:		Marabh.
Herodi.		Zeber.
Raſio in Maldee.		Abrachali.

( Plato Chy- micus. ) Plato Chymicus nec Latinus nec Græcus eſt, ſed A- rabs apparet, quia eiusmodinomina Græcorum, cum eo- rundem ſtudiis increbuerunt: Hamech in huius Aphoriſ- mos commentaria ſeu ſcholia ſcripſit, qui Hebraice ſua e- didit, at Arabice optime nouit: In Oriente enim Arabica lingua valde vſitata fuit. Extat Semita errantium ab eo- dem Platone conſcripta: Cui ſequentia dicta ab Authori- bus aſſcribuntur: Lapis noſter (citante Roſario maiore) eſt res, quam ignis non tetigit, à qua noſter Mercurius ſurgit. Et ali- bi: Nota quod ſine corruptione generatio fieri non poteſt; Vnde ſtu- deas in putrefactione. Et mox: Habemus exemplum in ouo, quod putreſcit primo & tunc gignitur pullus, qui poſt totum corruptum eſt animal viuens. Item: Primum regimen Saturni eſt, putrefacere & ſoli imponere: Compoſitio vero fit ex quatuor noctibus. Idem Plato in ſumma: Tu indiges, quod in corporum ſolutione labores: Ideo oportet ignem lentum continuare ſuper ipſum, donec ſoluatur tum hoc, & per eum efficitur opus. Calid quoque eius meminit c. 8. his verbis: Vnde dixit Plato in ſuis ſermonibus, in libro ſuo: Ignis addit perfecto commodum ſeu profectum & corrupto in- commodum ſed corruptionem. Vnde cum fuerit eius quanti- tas bona, idonea proficiet, & cum multiplicatus fuerit in rebus ( Arabes alii. ) vltra modum, corrumpet ambo, ſcilicet perfectum atque corru- ptum. Iesid Conſtantinopolitanus inter Arabes nume- ratur: Nec verò cognomen ipſum Græcum ſolummo- do faciet: citatur à Bernhardo Comite & aliis, quos præter- mittimus. Almazarvs, ſcripſit ad Archiepiſcopum Sarragotiæ. Galvd, Rex de Babylonia. Sqviliarvpiz. Levf. Carab. Holcot. Hemvs. Mirneris. Regor. Sedacerivs. Arislevs, cuius viſio cum extet, nomen non eſſe fictum apparet. Seneca ad Adros regem Arabia. ( Mauri enu- merati ſiu Arabes ita ſunt recepti licet forte vnus aut alter ſint dubii. ) His iam numeratis Arabibus ſiue Mauris, ſi vnus aut al- ter annumeratus aut aſſcriptus ſit, qui quo ad patriam eius familiæ non ſit, attamen cum in Arabico ſcripſerint & ab Arabibusin ſuis libris citentur, illis non iniuriâ adiunximꝰ: Iudæus enim aut Chriſtianus in Arabia ſeu Mauritania na- tus & educatus, quo ad natale ſolum Arabs æſtimari pote- rit: quo ad religionem autem nullatenus. De Mauris ſeu Sar- racenis & hæc traduntur; Quod quidam habitu vulgari in- cedens aurificem acceſſerit vnà cum Chriſtiano quodam, ac tigillo ſeu vaſe in ignepoſito cum argento viuo in id pul-( Hiſtoria de Mauro. ) uiſculo quodam ruberrimi coloris proiectione̅ fecerit; vn- de mutatio arge̅ti viui ſeu metalli imperfecti in aurum pre- cioſiſſimum facta fuerit: At hæc ſunt notoria & lippis & to̅- ſorib. no̅ inaudita; cum vix oppidum alicuiꝰ præemine̅tiæ in Europa exiſtat, in quo no̅ tale quid co̅tigerit aut patrum( Tinctura proiectio vulgata. ) aut noſtrâ memoriâ; quibuſdam nimirum perfectæ illius tincturę qua̅titate aliquali gaude̅tib. ſeq; quaſi veros artifi-( Proiectiones tincturæ cir cumcurren- do facien- tes decepto- res. Alia hiſto- ria de Sara- ceno philo- ſophe. ) ces eiuſq; Authores oſte̅ta̅ tib. ac circu̅curſitorie de eâ ꝓie- ctiones facie̅tib. no̅ ſolu̅ cum admiratione omniu̅ illorum qui id viderint vel audiuerint, ſed quoq; multorum ad de- cipiendum in ſua retia attractione & involutione: Deinde in Aurora conſurgente circa finem hæc notantur: In Chro- nicis antiquis Imperatorum legitur, quòd Imperator quida̅ maxi- mum prælium cum Soldano triumphante commiſit; per quod multi [ID00242] nobiles exercitus imperij in Paganiſmum ſunt deducti; inter quos ( Protonota- rius Impe- rateris à Sa racenis cap tus & ab ar tifice Chy- mico dimiſ- ſus. ) erat Protonotarius Imperatoris homo perdoctus, cuidam Sarra- ceno, qui & maximus erat philoſophus in terra ſua pro ſumma cu- ſtodia aſſignatus & multo tempore ab eodem detentus, quadam die motus miſericordia Sarracenus ille, aduocans Protonotarium, dixit ei: Vis reuerti ad terram natiuitatis tuæ? Qui reſpondit: Vti- nam Domine, ſeruus tuus gratiam inuenißet in oculis tuis. Cui philoſophus: Miſereor tui, fac, quod volo: Ait ille: Domine mi, pa- ratus ſum ad omnia: Cui philoſophus, cum reuerſus fueris in par- ( Sarraceni philoſpphi humanitas. ) tes agnitionis tuæ, ſupremo Domino tuo, qui terreſtis veſter Deus eſt, dices hæc verba: Magiſter & Dominus meus, cuius fui pro- prius, vobis dicit ſalutem, cuius dominium & magiſterium vo- bis poſtea declarabo: Poſteafacias apportari omnia genera metallo- rum, quæ liquefacies, & hunc puluerem, quem tibi do, intromi t- ( Metalla vertenda in aurum. ) tes: quoniam vertentur in aurum verum: Hoc facto, criſtallum liquefacies modo prædicto, & puluere immerſo, mutabitur in rubi- num: Poſtea vitrum liquefacies, & de prædicto puluere immer- ſo reddetur malleabile. His omnibus viſis & completis, dices: Hæc ( Leproſi mu̅- dandi medi cina chymi ca. ) eſt maieſtas Domini mei dilecti: Poſtea declarabis magiſterium me- um: Leproſis immundiſſimis dabis puluerem in potu tepido, qui mox iburt cubatum, & ſudario aliquo cooperiantur: Hiex toto ci- tiſſimè ſanabuntur, ita vt ipſi non ſuper terram, ſed ſuper pennas ventorum ambulare videantur: Nunc ergo vade in pace & com- ple deſiderium meum: Abiit autem Protonotarius gaudens & ex- ultans, & omnia in veritate inuenit, prout à Domino ſuo audi- uit prædicto, Pontifici & Imperatori demonſtrauit, & ſic probata eſt Medicina philoſophorum coram pontifice ſummo & Imperato- re regnantibus illis temporibus &c. ( Saladinus Chriſtia- nos ex Ter- ra ſancta expulit. ) Hæc non eſſe fabuloſa ex circumſtantiis apparet: Sala- dinus enim Sarracenus Sultanus Chriſtianos ex Terra ſancta expulit ac ſæpe Imperatoris exercitus deuicit, vnde innu- merabiles in ſeruitutem ſecum abduxit, alijſque, vt mos [ID00243] eſt, pro Slauis vendidit: Hoc contigit circiter A. C. 1200. Sarraco enim Sultanus Caliphas AEgyptu̅ ſpoliauit, Anno 1153. vnde Saladinus potentior factus poſtea terram ſanctam ag- greſſus, Chriſtianorum, diſcordia & luxuria præualenti- bus, armis occupauit.

PYRGOPOLYNICES HVC VSQVE ſtans in procinctu ſic Auicennæ ſeſe oppoſuit.

13. Argumentum Aduerſarij contra Chemiam.

(13. Argu- mentum negatiuum. ) Cuiuſcunque artis experimenta fiunt per ma- giam præſtigiatricem, fraudeſque alias, ea præſti- giatrix & dete ſtanda eſt.Sed Chryſopœiæ experimenta ita fiunt.Ergo Chryſopœia eſt præſtigiatrix & deteſtan- da.

Responsio Avicennæ.

( Reſponſio ad 13. Ar- gumentum negatiuum. ) MAiorem concedimus, ſi talia ſemper ſint experimenta ratione artis & præceptorum eius; ſi per accidens & ratione artificum, non concedimus ſimpliciter veram: Ars enim per ſe bona à malis artificibus interdum malè audire poteſt: At ſi præcepta in arte tradita ſint aduerſus Deum, vtpote Magica dæmonum cultui addicta, ea ars damnanda eſt cum ſuis authoribus. Ad Minorem reſpondemus, eam apertè falſam eſſe: Nihil enim Magicum, Dei præceptis contrarium aut præ- ſtigias præ ſe ferens in Chryſopœia continetur. Poſſunt interdum peſſimi homines ad optimas artes ſe dedere, quas cum aſſequi nequeant, interim tamen ars aliquid contumeliæ ab illis patitur, quod fieri non deberet, & fit ſaltem ab hominibus vel abutentibus illa, vel malè iudi- cantibus de illa. Vt in Africa ad fontes ſaluberrimos & frigidiſſimos in maximo æſtu dracones & venenoſæ feræ diuerſorum generum ſuæ vtilitatis gratiâ confluunt, ita ad Chymiam ſuâ naturâ ſaluberrimam & innocuam, pro- pter ſacram auri ſitim quiq; auariſſimi & nequiſſimi con- fugiunt: At hic quilibet probus & bonæ voluntatis Vni- cornem Chemiæ propriam, imitari debet, quæ antequam bibat, cornu, vt aiunt, aquis immerſo, ſalubres haurit lymphas, puras & ab omni voneno immunes, id eſt, acu- mine fuæ mentis deſpicit, qui authores boni & legendi, qui ſecus Quo quid precioſius in legitimo ſuo vſu, eo per- nicioſius in abuſu: Summa remedia ſunt Alexipharmaca, ſi bene vſurpata; ſi malè, noxia & venena: Imo & venena fiunt remedia, ſi in tempore & loco adhibeantur: Tantum ( Chemia quia allego- ria, non re ſtigiatrix, ???t precioſior inde æſti- manda. ) vſus & abuſus rei cuiuſcunque præſtare poteſt. Artem au- tem Chymica̅ quis præſtigiatricem probaret? Fortè, quod allegorijs & tropis, non planis & ſimplicibus vtatur ver- bis? Verum eò dignior eſt & nobilior, quod Regina non abſquepompa, vt nec Diana abſque veſte videatur: Quæ enim vulgo proſtituuntur, vileſcunt. Quærara, cara Nec ſan- ctum canibus, nec margaritæ ſuibus proijciantur: Pſittaco ſaccha- rum boui fœnum: Nil adamas gallo, nec amaracinum grillo conue- ( Scriptura ſacra quo allegerica. ) nit: Annon ſacra ſcriptura tota ferè tropica eſt, tam pro- phetarum, quam ipſius Chriſti & Apoſtolorum doctrina? An ideo præſtigijs plena hæc dicenda eſt, quæ certiſſimas [ID00245] ſas habet, cur ita ſit tradita, & quam eſt impoſſibile, aliter doceri poſſe aut debere, velut illæ cauſæ iam ante (ſub Ge- bro) annotatæ ſunt: quæ ibidem conſiderentur: Inde erro- res pleriſque ſpectantibus artem contingunt, ita vt ex de-( Errores ex allegoriu nonantelle- ctis??? ) cies mille vix vnus aſpiret ad verum intellectum occultæ ſcriptionis philoſophorum & ipſius rei veritatis: Hinc tot patrimonia conſumuntur, tot ætates teruntur, tanti labo- res peraguntur, vt incredibile ſit dictu: Hinc tot falſi artifi- ces, qui poſtquam veritate diteſcere non potuerint, ad fraudem & vanitatem ſe conferunt, multa multis promit-( Pſeudochy- mici quida̅ ad malas artes defi- ciunt. ) tentes, at pauca aut nihil præſtantes, niſi damnum. Plu- rimi ex illis ad præſtigiatrices artes deficiunt: ſed hæc o- mnia non debent imputari veræ Chemiæ, vti nec voræ Theologiæ, quod tot circa eam verſentur hæretici & apoſtatæ, qui animam cum corpore diabolo lucran- tur: Ne dicamus de alijs bonis artibus à malis malè vſur-( Vera Che- mia nulli dolu̅ fatit. ) patis: Chemia verò nulli fucum facit, non dolum aut de- ceptionem alicui intendit, ſed ſi quid tale fit, à malæ volun- tatis authoribus perpetratur, qui nunquam ad eius adita penetrabunt, ſed ab ea deſpiciuntur, vt indigni talibus e- pulis conuiuæ.

14. Argumentum Aduerſarij contra Che- ( 14. Argu- mentum negatiuum. ) miam.

Ea ars, ita dicta, quæ opus non probatum, ge- nuinum & verum, ſed ſophiſticum, falſum & de- ceptorium relinquit, vna cum ſuis artificibus ex- terminanda eſt ex omni bene ordinata Republi- ca.At talis eſt Chryſopœia, quæ non facit verum & vniuocum aurum, ſed æquiuocum & ſophiſti- cum.Ergo cum ſuis artificibus ableganda eſt extra fi- nes Reipub.( R ſponſio ad 14 ar- gunentum negatiuum. )

Reſponſio Auicennæ.

MAiorem concedo: Minorem pernego; ſunt artes, non ar- tes, ſed fraudes, fateor, quæ ſub Alchymiæ prætextu & nomine docent adulterare argentum, aurum, monetas & eiuſmodi nefanda facinora perpetrare, etiamſi ſibi no- men caſtæ Chemiæ vendicent, à qua maxime diſcerni de- bent: Et ſi quis eas cum hac confundat, facit hoc ex mor- bo animi potius, quam iudicio: ſi ſint quędam peſſimę me- ( Caſta virgo non deho- neſtanda cum mere- tricibus. ) retrices, ſalaciſſimæ peſtes & illecebræ luxurioſiſſimæ in quadam ciuitate, an propterea caſtiſſima aliqua virgo, nul- lius labis conſcia, earundem nomine publice dehoneſtan- da & confundenda eſſet? Illi, qui ita iudicet, frenum lin- guæ cohibendæ iniectum, quo ſe intra dentium vallum contineat, optandum foret: Sic de fraudulentis artibus & ( Chemiæ au rum eſſe v- niuocum cum natu- rali in om- nibus pro- prietatibus. ) Chemia vera iudicandum: Fraus ſua pœna, veritas præ- mio digna cenſenda eſt: Eſſe autem vniuocum, verum & legitimum aurum, quod à Chemia producitur, hinc con- ſtat, primò, quia teſtibus innumeris, qui experti ſunt, omnia examina & probas auri ſuſtinet, etiamſi centies ijs ſubij- ciatur. Secundò habet omnes proprietates, virtutes, effica- ciam, colorem, pondus & cætera accidentia ipſius aurina- turalis. Tertiò fit à natura, diſpoſitione ſaltem artis, ex ijſ- dem principijs, ex quibus naturale: Ergo eſt veriſſimum aurum & naturale potius, quam artificiale dicendum: Quis [ID00247] dubitaret de pullis gallinaceis arte excluſis in Ægypto ex( Pulli arte excluſi non artificiales. ) ouis in furnis, an ſint veri, an fictitij? Sanè non niſi falſus & fictitius cenſor: Quia cauſæ naturales ibi ſunt omnes, præ- ter calorem, qui tamen quoque naturalis eſt, licet arte fo- ueatur, & non ſit gallinaceus: Ita eodem modo de hoc auro( Aurum li- cet arte pro- ductum na- turale eſt. ) dicendum, quod ex naturalibus cauſis, materia & forma, naturalibus principijs generatur, calore artis, qui quoque naturæ opus eſt, ſaltem adiuuante: Vt enim ignis produ- cendi non vnus eſt modus, ſed diuerſi, licet omnis ignis re- uera ſit naturalis, ſic & caloris, qui ab igne prouenit, non v- nus eſt modus nec gradus, at diuerſi, qui tamen omnes na- turales ſunt, licet ab arte temperentur & foueantur. Arnol- dum & alios verum produxiſſe aurum ab alijs ſæpiſſimè & à nobis infra demonſtratur.

15. Argumentum Aduerſarij contra Che- (15. Argu- mentum negatiuum. ) miam.

Si Chryſopœia eſt vera, aurum eſſet cæterorum metallorum finis, & ſic non eſſent tot fines, quot formæ metallorum.Sed aurum non eſt finis cæterorum metallo- rum.Ergo Chryſopœia non eſt vera.

Auicennæ Reſponſio.

FInes ſunt multi & varij; alij vltimi & ſummi: Alij medij( Fines varii rerum. ) ſeu ſubalterni: Omnia viſibilia & corporea ſunt creata ???ropter hominem, tanquam finem, at homo propter [ID00248] Deum, Devs ex ſe, & in ſe & propter ſe ſolus exiſtit. Iam cœ- lum habet & ſuos fines præterea; ſic lumina & ſtellæ: I- dem dicendum de aere, aqua & terra, eorumque conten- ( Equi fines varii. ) tis & creaturis: Equus ad curſum, ad geſtandum onera, ad bellum ſuo corpore veloci ſimul & robuſto, nec non ani- moſitate homini inſeruit: Interim ſunt, qui eo veſcantur, nempe Tartari; vt nos boue, eiuſque lacte nutrianturac ſanguine: Aliqui equorum ad ludos, vt hinni, alij ad cir- cumueniendum aues erudiuntur, vt reliqua omittamus, quis finis potior equi ex his? Sane, vt inſeruiat homini, qui omnes includit: Sic de imperfectis metallis, ſiue perfectis dicendum, eorum eſſe multos & diuerſos fines, ſed vlti- mum, vt hominum vſibus applicentur: Siue igitur ſub ter- ra ex plumbogeneretur in India aurum, naturaliter, ſiue ſupra terram vbicunque, artificialiter, attamen vt ſub for- ma plumbi inſeruiet homini, ſic ſub forma auri: At dices, ( Plumbi la- minati aſti matio in India. ) illi vſus ſunt diuerſi; Reſpondeo, hoc nihil ad rem: Quia homo inuenit ſibi vtilitates quarumlibet rerum: Plumbum illud laminatum, quod nunc ex Europa in Indiam ad re- giones Magni Mogol nauibus apportatur, ibi eſt in admi- ratione & fere æquali pondere piperis comparatur: Apud nos longe viliori in precio eſt. Quia illis vt eſt rarius, & hinc ( Fines me- talloru̅ non certi, pro ???ominum arbitrio. ) precioſius, ſic fortè ad vſus alios adhibetur, quam nobis: Quomodo igitur de auri & aliorum viliorum metallorum certis finibus quid ſtatui poſſit, cum pro hominum arbi- trio, nunc ad hos, nunc ad alios vſus adhibeantur: Audiun- tur, quida̅ aureis cathenis, imo deauratis patibulis ſuſpen- ſi, alij bibiſſe vitro & inhoneſte vſi auro: Hinc Martialis io- cus:

• Ventris onus fuluo, nec te pudet, excipis auro,
• Baſſe bibis vitro, carius ergo cacas.

De Antonio Trium viro idem narrant & de alijs eiuſmodi lu [ID00249] xurioſis : Contrà, ferrum quibuſdam gentibus in delitijs magis quam aurum fuit; Alijs argentum: Homines itaque varios inueniunt fines metallorum ſub vno illo fine, vt ijs pro ſua vtilitate fruantur ſiue ad medicinam, ſiue alia mi- niſteria: Ex his patet, quod connexio propoſitionis præce- dentis ſint ſcopæ diſſolutæ: ſi quædam metalla conuer- tantur in aurum, non tamen reliqua non conuerſa ſuo fine fruſtrabuntur, nec conuerſa: quæque habebunt ſuas for- mas & ſic fines ac vſus; Nec homini quicquam hinc detra- hitur, ſed vt arbitror, multum vtilitatis accreſcit. Ad Minorem ſeu aſſumptionem dico, quod non ſit vl- timus finis cæterorum metallorum aurum, quia hic eſt,( Finis ſubor- dinatus me tallorum conuerti in aurum. ) veluti antè diximus, vt inſeruiant hominibus æque, vt au- rum: Sed eſt ſubordinatus, quem etſi non attingant omnia metalla imperfectiora, tamen alios fines vltimo propin- quiores aſſequentur, vt nimirum inde varia fabricentur vaſa vel inſtrume̅ta, humanus quibus indiget vſus. Quem- admodum oua gallinarum ſi comedantur ab hominibus, antequam ad deſtinatum finem ſeu pullos inde educen- dos, perueniant, non dici poſſunt fruſtrata omnino fuiſſe( Oua come- ſta fine vl- timo non fruſtrantur at ſubordi- nato. ) ſuo fine, cum ipſi pulli & gallinæ eidem fini ſubiectæ ſint, ad cibos hominum deſtinari: Vnde apparet illos falli, qui ex negatione ea, quod aurum non ſit finis cæterorum me- tallorum, concludant, nec Chryſopœiam eſſe veram: In pro- poſitione enim de fine ſubalterno, & in aſſumptione de vl- timo ſermo eſt: Atque tum nihil concluditur, nempe ex quatuor terminis, ſi aliter accipia- tur, vtraque falſa eſt.

SED NVNC AD RATIONES NO- ſtras pro Chemiæ veritate.

13. Ratio affirmatiua Auicennæ.

(13. Ratio af firmatiua pro Che- mia. ) Si Chryſopœia eſſet ens imaginarium & fabula mera, non foret concordantia in principijs, medijs & fine eius apud omnium ætatum & linguarum gentes, nec eſſet cauſa, cur inuoluerentur illa & non clare traderentur, nec experimenta veritatis artis vlla extarent.Sed hæc omnia diuerſo modo ſe habent.Ergo Chryſopœia non eſt ens imaginarium, ſed reale & verum.( Mendacia ſe ipſa reſu- tant. ) Maior propoſitio patet ex lumine naturæ; quia dici ſolet mendacem oportet eſſe memorem: Nam niſi omnia ſua prolata ita diſponat, vt poſt dicta cum antecedentibus & vice verſa cohæreant, vtque effectus cauſis & adiuncta ſubiectis correſpondeant, vt tempora temporibus, loca lo- cis & perſonæ perſonis æquentur, ſiue arithmetica ſiue geometrica proportione examinentur, facilè ſeipſum co̅- futabit & omnibus deridendum exponet: Poſſent quidem ( Vt multi in vno puncto, quod nulli- bi eſt, co̅ue- nire ne queunt, ſic nec in falſi- tate. ) in ingenioſum & memoriâvalente̅ eiuſmodi ſubtilia men- dacia & fuci cadere, at tandem euentus rerum eum falſi- tatis co̅uinceret, niſi ipſe ſe ſua lingua manifeſtè redargue- ret, Verum vt multi, qui nunquam conueniſſent, nec voce nec nutu colloquuti eſſent, tale quid effingerent, & in- ter ſe velut ſacra Eleuſina abſconderent præ alijs, ſibi [ID00251] autem inuicem oſtenderent, vt non poſſibile, ita nec cre- dibile eſt. Vnus enim alium iam pridem refutaſſet, aut al- terius mentem ſecretam non intelligens longè diuerſiſſi- ma ab aliorum inue̅tis protuliſſet, & ſic nec caput nec cau- dam fabula haberet, nec acutiſſimis cauſam præberet in- genia ſua exercendi huiuſmodi mendaciſſimis & ſubtili- bus texturis, quas ſinguli ex ſe, velut aranei telas ſuas, fal- lendi & intricandi alios gratiâ deprompſiſſent, & inaere, hoc eſt, medio omnium ſuſpendiſſent. Aſſumptionem demonſtrabimus veriſſimam: Quod ſit( Concordia Chymicoru̅ in omnilus. ) concordantia in principiis, mediis & fine apud omnes gen- tes in depatet, quod quidam artificum diſcurranta cutiſſi- mè de cauſis mineralium etiam apertè abſque inuolucris, licet mox recurrant ad arcana non reuelanda, eaque em- blematicè, tropicè & ænigmaticè obſcurent, ne facilè ca- piat, qui intendit, nec mox intelligat, qui legit: In principiis ( In princi- piis. ) conſentiunt, quod omnia metalla ſint ex fumis & vapori- bus primò ſubtus terram à natura compoſita, qui fumi ſint calidi & ſicci, vapores humidi & frigidi; Vtrique ex humi- do viſcoſo ſolo, reſoluti, vel part im ex humido vnctuoſo & viſcoſo; Ex quorum primo perfectiora, ex ſecundis im- perfectiora metalla conſtent: Eſt autem humidum viſco- ſum, in quo terra ab aqua non diſcedat, ſed vna alterius motum ſurſum vel deorſum ſequatur, ita vt ſi aqua calo-( Humidum viſcoſum quid ) re ignis vrgeatur aſcendere, vt fumus aerius, tum terra vnà ſoluatur & aſcendat; aut ſi terra eodem calore occupetur, vt maneat, tum aqua quoque vnà maneat, nec ſoluatur in aerem: De his principiis omnes gentes omnium ætatum optime diſſerunt & ſic in iis inter ſe & cum rei veritate co̅- ueniunt. De mediis ſimiliter ad finem vnum & eundem diſ-( In mediis. ) poſitis non eſt diſcrepantia in rebus, licet varietas in verbis occurrat: Finis eſt auri productio ſeu generatio,( Finis Che- miæ. ) [ID00252] idque co modo, ut domus ex ſuis partibus integralibꝰ co̅- ponitur, aut homo ex anima rationali & corpore, aut ( Forma auri ) quodlibet aliud ex materia & forma: De materia, quæ eſt communis in omnibus vilioribus metallis, non eſt inquiſi- tio, at ſolum de forma, quæ eſt tinctura auri & ſulfur & a- nima: Ad hanc elaborandam, omnia media huius artis di- ( Media, eſſe artis præce- pta. ) riguntur: Sunt au̅t media præcepta, in quib. tota ars ſit eſt, ideoq; ne ars omnib. innoteſcat, hæc obſcurius tradita ſu̅t: Geber 8. modos operationis recenſet, alii plures, vt Scala philoſophica, Baſilius, & Riplæus, 12. Alii pauciores: non- ( Media ob- ſcurata cur. ) nulli duos, vt ſolutionem & coagulationem; Quidam v- num, vt coctionem continuam: Quod ſi ex mediis hiſce nihil inuoluiſſent, tum artem, vti eſt, tradidiſſent, quod fie- ri non debuit vllâ ratione: Quapropter dicunt, quod Al- bo plumbo cognito reliquum nihil aliud ſit, quàm opus mulierum & ludus puerorum: Et huc omnium dicta referuntur: Inſanus itaque eſt & fatuus, qui magiſterium neget, quia id inda- gare nequeat ſuâ induſtriâ, aut non intelligat, quomodo ſit aut procedat natura in ſuis operibꝰ arcaniſſimis: Si hæc omnia eſſent mendacia, nulla eſſet concordantia, nullus conſenſus, nulla cauſa, cur hæc arcana tegerent, cur tropis vterentur: Et ſi vterentur, maxime diſſentirent; quibus diſ- ſentientibus, illis contingeret, quod in confuſione lingua- ( Polypus ſe corrodit in fame. ) rum Babylonis accidit, vt tota intentio & opus in infinitas vias & tot capita, quot ſenſus, diſcinderetur & tandem in ludibrium aut nihilum redigeretur: Polypus piſcis in fame dicitur corrodere ſuos pedes, ſic illi ſuas inuentiones in nulla veritatis baſi fundatas ipſi contererent & delerent: At ſtant, manentque, licet non intellectæ ab omnibus, & ſibi rebuſque ſunt conſentaneæ. Adhæc Aſſumptionis veritas patet inde, quia experi- menta veritatis artis quam plurima extant, de quibus ali [ID00253] bi copioſe agitur: Si nullus vnquam à morte reſurrexiſſet, fi-( Reſurrectio nis à mor- tuis ac tra̅ſ- latione in cœlum abſ- que morte exempla. ) des tamen noſtra inconcuſſa remaneret, cum fit miracu- lis ſatis confirmata & ſacris literis tradita; At cum Enoch, E- lias & Moſes viui iam ſint, & alii à morte excitati ad vitam re- dierint, vt Chriſtus propria ſua vi diuina, alii alienâ, hinc experimenta Reſurrectionis nunc habemus præ manibus & in fallibilia, per exempla, docume̅ta: Simili modo, ſi nun- quam extitiſſent, qui vel ipſi feciſſent, vel ab alio factam tincturam in metalla imperfecta proieciſſent, atque hæc in aurum conuertiſſent, durum eſſet hanc credere, licet tot libri de ea atteſtentur: Cum verò tot experimenta eius( Tincturæ proiectionu̅ exempla. ) rei facta ſint noſtra memoria per præcipua Europæ regna & Emporia, oculatis tot teſtibus ſive qui proie cerint & tranſmutationes illas fecerint, ipſi ſint artis co̅ſcii, ſiue no̅ aut ſi tinctura illa fuerit vera decantata, ſive ex auro detra- cta, perinde eſt (cum ſalte̅ de artis poſſibilitate hic ſit quæ- ſtio, non de artificis huius aut illiꝰ vitio aut virtute) nemo de ea dubitare poteſt, niſi ex pertinacia incredulus.

14. Ratio Auicennæ pro Chemia.

Omne purum, homogeneum, æquale in o-(14. Ratio affirmati- ua pro che- mia. ) mnibus, facilius conſtruitur, quam compoſi- tum impurum, heterogeneum, inæquale in om- nibus.Aurum eſt purum, homogeneum & æquale in omnibus, reliqua autem imperfecta in his con- traria.Ergo aurum facilius, quam illa conſtruitur. An verò conceſſerit Aduerſarius, aut non, i mperfecta conſtrui poſſe, non multum laboramus: Quæras interim ab aliis, an non ex ferro cuprum fiat in Saxonia Goslariæ & in Tranſyluania Smolnicij ac alibi; Annon ferrum in chalybem, plumbum in mercurium reductum ſit: Legas Alex de Suchte̅ ( Cauſa dif- ficultates im erfecto rum produ- ctionis, præ auro. ) de ſuo antimonio, quid inde fecerit: Cauſa vero horum dif- ficultatis & auri facilitatis in generatione conſiſtit; quia pura facilius diſcernuntur, quàm impura: Exemplum ſit in aqua quæ diſtillata eſt & pura, non poteſt habere plus aut minus vnius qualitatis, quàm alterius, prout natura e- ius requirit: Quæ non pura, vel mixta, poteſt eſſe infinitæ ( Homogene- um diuerſa non admit- tit. ) ſortis, nempe quot ſunt ſortes impuritatis: Sic homogen e- um quod eſt, diuerſa omnia repudiat, vt argentum viuum nil in ſe aſſumit, niſi ſui generis; ſulfur vero combuſtibile ſi ſit admixtum, non poteſt eſſe argentu̅ viuum illud homo- geneum: ſed heterogeneum: Homogeneum eſt vnum ſub- ( Circulus æ- qualis ſibi in omnibus. ) ſta̅tia, Heterogeneum diuerſum: Item, æquale ſi quid eſt, vniforme apparet in qualitatibus æqualiter exte̅ſis; ſic cir- culꝰ ęqualis eſt ſibi, maxime ex omnib figuris: Deinde qua dra̅gulum æquilateru̅, ſeu cub æquilaterꝰ, ex corporib. Re liquę figuræ inæ quatæ ſunt infiniti generis: Vnde patet, ꝙ puru̅ homogeneu̅ & ęquale faciliꝰ fiat, ꝗa eſt certitudo ope- ( Certum in- certi regula ) rationis circa ea, incertitudo au̅t co̅traria: Quæ cauſa eſt quod certu̅ incerti ſit regula perpetua, ut circulus inter ro- tu̅da, a̅gulꝰ rectꝰ inter a̅gulos, a̅uſſis ſeu linea recta inter li- neas, linea perpendicularis inter erecta: Hinc in omni ſci- entiâ & arte id, quod in omnibꝰ æquale & certum eſt, al- teriꝰ inæqualis me̅ſura exiſtit; ut in aſtronomicis, motus primi mobilis æqualis me̅ſurat omnia te̅pora, & motꝰ me- diꝰ planetaru̅, eorunde̅ motꝰ inæquales: In arithmeticis ( Diapaſon regula in muſisis. ) regula ꝓportionu̅ eſt fu̅dme̅tu̅ aliaru̅ regularu̅ quia æqua- lis illa eſt magis,  reliquę: In Muficis Diapaſon eſt regula [ID00255] ditoni, ſemiditoni, diateſſari, diapentes & reliquorum tonorum ſextæ minoris & maioris; quia magis vniſono propinquum & æquale eſt: Et ſic de ſimilibus. Aurum ( Aurum pu- rum & ho- mogeneum. ) vero eſſe purum & homogeneum, facile quis concedet: cum id oculi atteſtentur, & totum eſſe nil niſi argentum viuum, ab omnibus authoribus adfirmetur, nec habere quicquam ſulfuris combuſtibilis in ſeſe, vt reliqua me-( Auri æqua- litas inqua- litasibus. ) talla alia magis, alia minus: Æquatum eſſe inſuper in o- mnibus qualitatibus plurimi artificum conuincunt, hoc eſt, habere tantum caliditatis, quantum frigiditatis, humiditatis & ſiccitatis in ſummis gradibus, vt v- na qualitas ſuâ contrariâ irretiatur & teneatur, ne ſuperare aut ſuperari queat: Vnde eius conſtantia & quaſi incorruptibilitas in igne, aere, aqua & terra: Cum( Auri incor- ruptibilitas vnde. ) itaque tale ſit aurum, & reliqua imperfecta diſcedant ab hac puritate homogeneitate & æqualitate, huius temperi- em facile, vt pote regularem, illorum difficile, vt pote ir- regularem, invenire licet: Imò, dummodò longo labore producatur auri forma (quæ eſt quaſi medius motus ſolis) tum in dimidia hora, ex materia (tanquam motu irregula- ri addito vel detracto) illi admixta fiet æquatio auri (veluti ſolis verus quæſitus) de reliquis imperfectis metallis, vt & planetis, longe difficilius operatio procedit.

15. Ratio adfirmatiua pro Chemia.

(15. Ratio affirmati- ua pro Che- mia. ) Quicquid vnum & dignitate & duratione & tranſmutatione in ſeſe, antecellit reliqua, id eorum finis merito dicendum erit, quocunque loquendi modo.At aurum & dignitate & duratione & tranſmu- tatione in ſeſe antecellit reliqua metalla.Ergo eorum finis non immerito dici poteſt. Quod ſi verum eſt, tum Chryſopœia etiam inde vera ap- paret, ſin minus, neq; tamen in fringitur. Huius conſequentiæ ratio deſumitur ex connexione argu- menti 15. Aduerſarii. Nam (vt tu proximo argumento intuliſti) ſi aurum eſt fi- nis reliquorum metallorum, tum hæc videntur à natura generata, vt in aurum mutentur, hoc eſt, ad ſuum finem re- digantur; veluti ſi ſponſa ad ſponſum adducitur, eique co- pulatur, tum eum finem, quare ſponſa dicta eſt, conſequi- tur: Tu hoc agnouiſti, & negaſti aſſumptum; quod nos hoc ſyllogiſmo demonſtrandum ſumimus. Propoſitio huius ſyllogiſmi veriſſima ſic patet: Homo eſt ( Aurum cur finu metal- lorum reli- quorum di- citur. ) finis omnium creaturarum corporearum; quia illis digni- or: Ad dignius enim cuiuſque rei finis ſpectat: Sic aurum, quia dignius, precioſius & nobilius eſt cæteris metallis, eo- rum finis ſtatui poteſt (ita vt omnium eorum finis ſit ho- minis vſus, & extremus vniuerſi, Dei agnitio & laus: Quod quoque duret magis aurum & quaſi incorruptibile quid ſit præ reliquis, hinc eorum finis videtur, vel quod corru- ptionem eorum expectet, excepto homine (qui licet mo- riatur, tamen æternum viuet, eique nihil aliud contingit, quam auro ignibus purgato ab heterogeneis) vel quod cę- ( Theophra ſtus Ariſt- tel cus na- turam accu ſauit mori turus. ) tera ignibus expoſita vincat inuictâ virtute: Vnde Theo- phraſtus ille Ariſtotelis diſcipulus iam moriturus, agnoſce̅s hominem dominum & finem animalium, Naturam in- cuſauit, vt nouercam, quod tam breuem vitam conceſſiſ- ſet homini, quibuſdam verò animalibus, (vt cornicibus) [ID00257] adeò longam: verùm ille æternæ vitæ, quæ homini pio ex-( Omnia me- talla ten- dunt ad au rum niſi im pediantur. ) pectanda eſt poſt hanc mortem, noticiam nullam habuit: Rationabile enim eſt, vt finis cuiuſque rei perduret ſupra rem, cuius eſt finis. Tertiò aurum quoque finis eſt reliquo- rum metallorum: quia omnia metalla ſub terra tendunt ad aurum, ſed impediunturpartim frigiditate loci, partim im- puritate; nec non temporis ſufficientis interruptione: Quod ſub terra fit, factum eſt quoque ſupra terram à na- tura, vt Iſaac demonſtrat, ſuo tempore plumbum ex tecto( Plumbum ſupra tectu̅ in argentu̅ verſum. ) vetuſtiſſimo, fortè bis millium annorum, detractum, quaſi continuo calore ſolis & pluuiæ lotione in ceruſam con- uerſum, cuius probatio cum facta eſſet, ferè totum fuiſſe argentum inuentum. Item arte; cuius exempla re- quirantur ſuo loco: Ergo aurum eſt finis meritò reliquorum metallorum omnium.

VI. ALBERTI MA- GNI, GERMANI Symbolvm.

LIBER SEXTVS.

AB Arabibvs Ad Germanos nunc Ordo peruenerat, non quaſi iſtæ gentes propinquitate ſangui- nis aut loci, præ reliquis conue- niant, cum hæc minime ſpectentur ( Albertus Magnus poſt Arabes primus Che mia gnarus ex chriſtia- nis. ) in hoc conuentu, at quia Germanorum Primas Albertvs Magnvs, poſt Arabes ſeu Mauros primus extiterit, qui artem Chemicam perfectiſ- ſimè indagarit & ad Germanos tranſtulerit, cu- ius, quotquot aliarum confinium nationum ar- tifices celebriores fuerint, vel inſtitutione vel do- ctrina plurimum ſe adiutos confitentur: Prior i- taque in ordine, cui prior in inuentione artis, at- tribuendus eſt locus, quemadmodum ab Herme [ID00259] te ipſo, qui eam ob cauſam Albertum ſextum in or- dine Aureæ Menſæ locauit, obſeruatum animad- uertimus: Hic non minor animo, quam doctrina cum hoſte iampridem confligere optarat, vtpote cauſæ melioris ſpe ductus; Verum antequam con- grediantur, nos prius vitam, res & ſcripta eius, con- gentiliumque Germanorum artificum, quoad neceſſum fuerit, peruoluemus & con- ſiderabimus.

OMNES CONCORDANT IN VNO, QVI eſt bifidus.

( Albertus non à ſe ipſo Magnus vo catus. ) ALbertvs, cognomento honoris, Magnvs appellatus fuit, non à ſe ipſo (quod arrogan- tiæ non tolerandæ indicium foret) ſed co̅- ſenſu omnium literatorum, quicunq; eius vitam, mores, facta & ſcripta inſpexerint; ( Alb. Ma- gni cogno- men co̅mu- ne ſaltem cu̅ duobus. ) Quod nomen ipſi commune ſaltem cum duobus, in noſtris monumentis ſui memoria celeberrimis extitit, nempe cum Alexandro Magno & Carolo Magno: Quem- admodum enim illi rerum geſtarum magnitudine omnes alios ſuperarunt, Martiaque virtute & fælicitate victoriæ [ID00261] emicuerunt, ſic Albertus noſtrâs eruditionis, ſcientiarumq; incredibili cumulo præ reliquis excellens, Palladijs, huma-( Albertus quando na- tus. ) nioribuſque artibus inſignitus cunctis præualuit: Natus fuit A. C. 1193. ꝓpe Lauginga̅ in Sueuia, vel vt alij volunt, in Ba- uaria, genere nobili Bolſtatenſiu̅, parentibus honeſtiſſimis; qui cum ipſum literarum ſtudijs tradidiſſent, breui tem-( Alb. Mag. cum ſum- mis philoſo- phis compa randus. ) pore omnes ſuos condiſcipulos antecelluit. Tandem vires ingenij eius adeo ſe extenderunt, vt ipſe cum ſummis phi- loſophis, Ariſtotele & Varrone, comparari meruerit.Nam totam Encyclopædiam perfectiſſime abſoluit, di- uinas, humanaſque ſcientias callens, vnde in admiratione( Alb. Mag. de quibus ſcripſit. ) omnium extitit. Scripſit de Dialecticis, Mathematicis, Phyſicis, Ethicis, Metaphyſicis, Medicis, Chymicis, Magicis & Theologicis, (veluti omnes hi libri è Trithemio recenſentur) atque ſingu- las ea diligentia & acumine tractauit, tanquam has ſolas, & cæteras nunquam, attigiſſet; Primus ex Latinis ſcriptori-( Alb. Magn??? co̅mentaria in quos. Alb. Mag. Pariſiis ho- noratus. Albertus??? phyſica pro- feſſus Pari- ſiis. Alb. Mag. à ſtultis pro- mago habi- tus. Th. Aq. e- ius diſcipul. Factus mo- nachus Col. & Profeſſ. Alb. M fa- ctus Epiſco- pus Rauſpo- nenſis. ) bus in libros Ariſtotelis, Euclidis, Petri Lombardi & his ſimiliu̅ commentatus eſt: Vnde propter ſummam doctrinam & ingenij ſublimita tem in Pariſiorum Academia honores am- pliſſimos magnumque nomen conſecutus eſt. Naturæ arca- na perſpicaſiſſime ſcrutatus, Pariſijs publice phyſica pro- feſſus eſt. Hic Phantaſtici quidam, vel ex inuidia vel igno- rantia, eum pro pter inimitabilem doctrinæ vbertate̅, pro mago proclamarunt: Non ſolum vero philoſophica, ſed & theologica, pro temporum ratione, fideliſſime explicauit; in quibus Thomas Aquinas, pro ſancto poſt receptus, diſci- pulus eius extitit.Abhinc Albertus Coloniam Agrippinenſem migrauit, vbi Ordinem Prædicatorum monachorum aſſumens Pro- feſſor Academiæ factus eſt: Eo tempore fama eius nomi- nis adeo vbicunque increbuit, vt ab Alexandro 4. Papa Epiſcopus Ratiſponenſis ordinatus ſit, A. C. 1260. Ætatis [ID00262] eius, vt apparet, 67. Hic enim Alexander ante multos an- ( Alb. Ma- gnus Epi- ſcopus ſtu di???s occupa t???ſſimus. Albertus Magnus li- berauit E- piſcopatum à magno æ re alieno. ) nos vnà cum ipſo ſtuduerat ſub ijſdem præceptoribus. E- piſcopus iam factus ſtudijs ordinarijs ſemper occupatus fuit plerumque in arce Stauffinga, à mundo quaſi ſeparatus, vbi libros quoſdam ſcripſit; inter quos expoſitio Euangelij Lu- cæ, quæ poſt Ratisbonæ in prædicatorum monaſterio reſer- uata fuit. Inter reliqua eius admiranda facta, optimus Oe- conomus probatur: Quapropter exiguo temporis ſpacio Epiſco- patum à magno ære alieno liberauit: Ita de co dici poterit, quod Cicero de Thalete & Plinius de Democrito ſcripſerunt, nempe philoſophum facilè lucrum facere aut ditari poſſe, ſi hoc i- ( Alb. Mag. Epiſcopus humilis. ) pſi conueniat. In hac quoque dignitate Epiſcopali ampliſ- ſima ſemper ſe humilem & humanum omnibus præſtitit. Nam ſi quando in Epiſcopatus ditione mandatum ederet, aut aliàs literas ſcriberet, non aliter incepit, quam hoc mo- do: Frater Albertus Deigratiâ Epiſcopus Eccleſiæ Ratiſponenſis: ( Alb. Mag. Epiſcopatu ſe abdicat volens. ) Cum vero Epiſcopatui per annos aliquot optimè præfuiſ- ſet, ac propter negotia alia philoſophiæ operam impende- re non poſſet, tædio quodam affectus, ſponte ſeſe hinc ab- dicauit, iterumque Coloniam ad ſolita ſtudia ſeceſſit: Tum ſcripta ſua perlegit, & noua quædam edidit, donec legen- do, ſcribendo & docendo exhauſtus viribus & ſenio, ibi- ( Alb. M. quo atatis anno mortuus. ) dem anno ætatis 87. mortem obierit, A. C. 1280. Cadauer eius Coloniæ in medio chori ſui conuentus honeſtiſſimè ſe- pultum, inteſtina vero Ratiſponam deportata ſunt. Viri do- cti huic Alberto multa Epitaphia honoris gratia vbicun- que fecerunt, quæ apud Paulum Iouium, alioſque adhuc paſ- ſim extant. Hactenus de Alberto relata, à verbo ad verbum ex clariſſimi viri Henrici Pantaleonis Med. Baſil. volumine Heroum Germanorum ſecundo deſumpta ſunt, qui ean- dem ob cauſam citat Auentinum lib. 7. & Volaterr. Quod ideo factum, ne quis exiſtimet à nobis pro arbitrio quæli [ID00263] bet eſſe poſita: Hoc autem in ia̅ dicto authore notandum, quod in cæteris quidem doctus, in Chemia aute̅ nihil co- gnouerit; Vnde, vt ei Aduerſarius, quicquid meritò aſ- ſcribere deberet Chemiæ, potiùs alteri rei ex ignorantia addicatum voluit: Eſt enim illa ars omnibus exoſa maxi-( Chemia ex oſa igno- rantibus nihil in ea. ) me eam ob cauſam; quod ingenio quorumcunque, quo- modo ſit aut eſſe poſſit, capiaut dignoſci nequeat, & ſi quis illoto, quod aiunt, pede ad eius tractationem ſe conferat,( Chemia in ſine differt ab aliis ſcientiis. ) quod non, vt in cæteris artibus & ſcientijs contemplatio ſola ſufficiat, ſed ſpeculationi praxin ſeu opus perfectum viſibile & tractabile manibus, ſuccedere oporteat, quod ſi non contingat, omnis conſideratio & ſtudium videtur in- ane & nullius vtilitatis. In Chemiam itaque Albertvs ( Alb. Mag. deditus Chemia. ) Magnus multum laboris & ſtudij poſuit, cuius Panthaleon ne verbo meminit, vtpote ab ea abhorrens, quod tamen veritati nihil detrahere debet: In ea plures edidit libros; quorum vnus inſcribitur de Alchymia, ab alijs multis ad-( Alb. Magni libri Chy- mici. ) ditionibus & ſophiſticationibus adauctus & ſuffarcinatus: Alius de concordantia philoſophorum, Chymicorum ſcilicet: Quidam de compoſitione compoſiti; Præter hos, & librum de mineralibus, ſunt plures, quos nondum publicatos habe- mus: Quam magnus & perfectus Chymicus Albertus fuerit( Alb. Mag. Chymicus perfectus:) inprimis vltimi illi tres tractatus abſolutiſſimi ſatis decla- rant; quorum nonnulli etſi non eius operibus ſimul editis à collectoribus inſcijs adiuncti ſint, tamen ipſius Alberti, & non alterius, eos eſſe vel ſolus ſtilus, præter tituli inſcri- ptionem & Chymicorum conſenſum, planum & indubi- tatum facit. In primo illorum tractatuum de ſeſe ipſe fate-( Alb. Mag. peregrina- oitnes pro- pter Chemi??? cognitione̅. ) tur in hunc modum: Multas, inquit regiones & plurimas pro- uincias, nec non ciuitates & caſtella, cauſa ſcientiæ, quæ vocatur Al- chymia, maximo labore perluſtraui, & apud literatos viros & ſapien- tes de ipſa arte inquiſiui, vt eam pleniùs inueſtigarem: Et cum ſcripta [ID00264] omnia perſcriberem & in operibus ipſorum ſæpißimè perſudarem, non inuenitamen verum in his, quæ libri corum affirmabant Aſpe- xiergò libros contradicentium & affirmantium, & inueni eos va- cuos eſſe ab omni profectu & ab omni bono alienos: Inueni enim mul- tos prædiuites Canonicos phyſicos & illiteratos, qui pro eadem arte magnas fecerunt expenſas atque labores, & tandem deficiebant; Quoniam artem inueſtigare non valebant. Ego verò non deſperaui ( Chemia, ſi eſt, quomo- do eſt, ſi non quomodo non. ) quin facerem labores & expenſas infinitas, vigilans & de loco ad lo- cum migrans omni tempore ac meditans, ſicut dixit Auicenna, ſi hæc res eſt, quomodo eſt? Et ſi non eſt, quomodo non eſt? Tandem per- ſeueraui ſtudendo, meditando, laborando in operibus eiuſdem, quo- uſque quod quærebam, inueni, non ex mea ſcientia, ſedex Spiritus ( Alb. Mag. labores in Chemia. ) ſancti gratia. Vnde cum ſaperem & intelligerem, quod naturam ſuperaret, diligentiùs vigilare cœpi in decoctionibus & ſublimatio- nibus, ſolutionibus & diſtillationibus, cerationibus & calcinationi- bus atque coagulationibus Alchymiæ, & in mult is alijs laboribus, donec inueni, eße poſſibilem tranſmutationem in Solem & Lunam, quod multo melius eſt omni naturali in omni examinatione & mal- leatione. Hæc Albertus de ſeipſo: Quæ vorba ſi quis neget eſſe Alberti, ille eadem facilitate negabit omnia, quæ ve- ( Terræ nepo- tes Chemiæ co̅tradi ??? aſtuta. ) lit aut non ſibi placeant: Nihilominus quidam Terræ nepo- tes prodeunt, & contra Chemiam, cuius ne literam ca- piunt, ambabus manibus digladiantur & pugnant; prima ratiunculas negatiuas Chemiæ quaſi aduerſas inferentes, altera perſonas artificum calumnijs, iniurijs & contume- lijs impetendo: In his vero diſtinguunt; aliquos artifices, ( Chemia aduerſarii quomodo d ſtinguant inter Chy- mi???os. ) vtpote non Chriſtianos, Hermetem, Auicennam, Gebrum & alios, vt etiam non magni nominis Chriſtianos, vt quoſ- dam Minoritas & ſimiles, prorſus extenuant, falſita- tis, vanitatis & deceptionis, apertè coarguunt & con- demnant, quaſi deceptores, homines leuiſſimi & forte ab alijs decepti fuerint, ideoque vice verſa quoſcunque deci [ID00265] pere volentes, qui hoc animo nugatoria ſua ſcripta edide- rint: Non nullos, maioris authoritatis ſcilicet inter Chri- ſtianos (ne fortè ipſi horum reprehenſores reprehendan- tur) quales ſunt Albertus Magnus, S. Thomas Aquinas, & ſi qui ſint alij, ſubtili ingenio, ne dicam fraudulentia excu- ſant, abſoluunt & liberant ab huius artis commercio aut tractatione, ita vt Albertum quidem in iuuentute hiſce nu- gis & vanita tibus alijs deditum fuiſſe fateantur, ſed in ſe- nectute pœnitentia ductum eas omnes abdicaſſe & dete-( Aduerſarii Chemia nugatores. ) ſtatum eſſe: Sed hi pro reſponſo habeant, nugatores eſſe, qui de rebus incognitis, precioſiſſimis, quia ipſis non con- ſtent & adhuc ſub iudice verſentur, nugas facere præſu- mant: Si nugas appellare liceat id, quod non percipimus aut intelligimus, multa myſteria & abſtruſa tam diuina & humana ſic vocitanda eſſent. At illi ſciant, quicquid ſciunt nugas eſſe reuera præ illis, quę ſunt & illi neſciunt, nec pro- pterea eſſe deſinunt: Diſtinctionem illam veteratorum no̅ admittimus, ſed Chymicos Chymicos & Aduerſarios Aduerſarios agnoſcimus: Non eſt, quod hi ex Chymicorum ordine( Aduerſarii Chemiæ no̅ præcipuos ex huius ca- ſtris ſubtra- hent doloſe. ) præcipuos à nobis alienent ſibique aſſocient; Quod et- iamſi verſipelles tentauerint, tamen Albertus alijſque lu- bentes, in omnibus ſe Chemiæ Reginæ ſubijcient & abdica- bunt.Hoc non ſolum apparet ex libris ſub Chymiæ titulo e- ditis, ſed etiam alijs quibuſc unque, prout ſuo loco oſten- demus. Eant itaque Andabatæ & pugnent cum vmbris & non armatis hominibus: Ea̅t cœci & iudicent de palpabili- bus & non de coloribus, qui ipſis ſunt incogniti & in- diſtinguibiles: Eant ſurdi iudices & mutis ſurdiſque( Quid oſte̅ ſum ab Ad- u???rſariis in Chemia pe- ſum danda ) ſententiam dicant, non alijs ratione & ſenſibus inte gris præditis: Nihil ſanè in Chemia peſſum danda (vt loquuntur, ſi dijs placet) oſtenderunt, quam malæ [ID00266] mentis affectum, peſſimæ voluntatis conatum & ex his fruſtraneu̅ effectum: Viuit enim, viuit adhuc toties morti conſecrata & macta- ta Chemia & ita viuit, vt nunquam melius: Macer quidam me- dicus ad Chemiam aliquando ægram accitus duas herbas ( Macrime- dici duæ her ba pro cu- randa Che- mia. ) ſecum attulit, quibus ipſa curari deſiderauit, nempe Muſ- cum aromaticum & Lolium: Muſco vſus eſt ad morbi curatio- nem, Lolio ad auerſionem & propulſationem omnium re- rum ipſi noxiarum: Hoc lolio aduerſarij, dum Chemiæ in- ſidiantur, adeo dementati & ſtolidi ſunt redditi, vt præ fu- ( Loliu̅ Che̅- miam tegit. ) rore neſciant, quid videant aut loquantur: Niſi enim hæc herba Chemiam vndiquaque cingeret, ſi quando ex arce ſua prodiret, ab omnibus cerneretur & ad voluntate̅ cuiuſ- que ſuam præſtandam cogeretur: At quia nunquam pro- dit, hinc virgo remanet: Et hoc lolium reddit oculos male- uolorum obtuſiores, quam vt eam videre poſſent: Sed ad rem: Albertum Magnum fuiſſe perfectum Chemiæ artifi- ( Albertum Chymicum quæ indicia demo̅ſtrent. ) cem, & libros ipſi aſſcriptos non eſſe alterius illis incredulis demonſtrabimus: Primò de artificio eius & libris Chymi- cis atteſtantur omnes docti viri tam Chemiæ addicti qua̅ non, qui poſt eius ætatem huc vſque vixerunt, deque ſi- ( Libros Al- berto aſſcri- ptos eſſe eius reuera. ) mili materia quid ediderunt. Non liberi tam patris vul- tum, quam hi libri Alberti ingenium repræſentant: Quis vnquam poſt Albertum eius acumen æmulari aut mentiri auſus fuit? aut quo bono? vt ſibi nomen aucuparetur? non, quia nomen non ad eum mentientem, ſed ſi quod eſſet, ad Albertum rediret: An vtilitatem aut lucrum? Nullo mo- do: ſunt deceptores, qui alienis verorum philoſophorum tractatibus ſibi aſſcriptis, artis cognitionem hac ratione e- buccinentur vt ita decipiant alios; aut qui ſuis falſarijs nu- gis & centonibus à philoſophorum mente & ſcriptione a- lieniſſimis idem perpetrent; At tale quid circa Alberti li [ID00267] bros contingere non potuit: Et ſi contigiſſet, de hac re iam non eſt quæſtio: Nec verò Albertus ſibi aliorum libros ad- ſciuit, nec alii ipſius ex ante relatis Chymici ſint hac in re( Teſta̅tur id Chymici e- mnes. ) arbitri non Miſochymici, num ſint eius libri, nec ne: ſi de fabrilibus operibus dubium incidat, non itur ad piſtores aut ſutores, ſed ad fabros, vt illi iudicent, ſi inter medicos de remedica, ad medicos fit prouocatio; Hinc illud, tra- ctant fabrililia fabri. Atque ſolent medici præſtare quod eſt medicoru̅:( Artifices de ſuis operib. & ſubiectis iudicant re- cte. ) Eodem modo cum hic de chymica materia ſit diſquiſitio, quidni admittantur Chymici? An ab iſtis naſutulis ſeneci- onibus prohibebuntur, qui ex Chemiæ caſtris fugitiui ad contradicentes tranſierunt? Ne minimus eorum hoc ad- mittet, etiamſi ſit Minorita, cuius ordinis quam plures a- deo magni in doctrina extiterunt, vt arbitri illi, eorum re- ſpectu, omnium minimi cenſendi ſint: Minoritas enim, quos minoris quàm flocci faciunt, vt præceptores in mul- tis reuereri & honorare deberent, nec nomen Ordinis( Minoritas Chem æ???de d tos conte̅- nunt aduer ſarii. ) quid doctrinæ aut perſonæ eorum detra here poteſt: Chy- micis itaque conſentientibus Albertus Magnus magiſter & artifex eſt Chemiæ; quicquid contra dicant aduerſarii: Præter Chymicos idem aſſerunt alii viri omni exceptione maiores, inter quos Mirandulanus Comes præcipuus eſt, qui( Albertus Magnus te- ſtibus chy- micis Chy- micus eſt. Comitis Mirand. de- Alberto Mag. pro chemia te- ſtimonium. ) lib. 2. cap. 3. Magnus autem Albertus, inquit, quanquam multa ſcripſit de vertendis metallis, artem recepit, triatamen præcipua inter plures rationes aſſeruit Primum eos falli, qui rentur metallorum ſpecies mutari non poſſe, dediſſe́ illos Ariſtoteli, quod Auicenræ dandum erat Deinde ab eodem ſubindicatum, mutatione̅ referendam eſſe in primam materiam metallorum, quæ artis adiu- mento adduceretur in diuerſam ſpeciem. Demum colligit Albertus longo ſatis progreſſu metallicæ peritos artis, medicorum inſtar, pro- gredi quorum probabilior illa ſemita, cuius ductu purgatur ſulfur & [ID00268] argentum viuum, riteque illorum permixtio paratur, quorum nir- tutibus, ut eius utar propriisverbis, omnis metalli ſpecies inducitur, deducique demum ſcribit viuum argentum ad duritiem, & deinde diverſas formas metallorum. Hæc ille de Alberto ex Alberti ſcriptis: Præterea in lib: de mineralibus aliisque Albertus de metallorum natura, proprietate, generatione aliis- que accidentibus exquiſitiſſimè & doctiſſimè iuxtà rei ve- ritatem & Chymicorum doctrinam ſcripſit: Vbi inter cætera ( Albert???s in ali??? ſuis li- bris Chemi am quoque aſſeruit. ) lib. 3. c. 1. De tranſmutatione, inquit, horum corporum metalli- corum & mutatione unius in aliud, non eſt Phyſici determinare, ſed crtis, quæ eſt Alchymia: Eſt autem optimum genus huius inquiſitio- nis & certiſſimum; quia tunc per cauſam vnius cuiuſque rei propri- am res cognoſcitur, & de accidentibus eius minimè dubitatur, nec eſt difficile cognoſcere. Et eodem libr. cap. 2. Prima, inquit, materia metallorum eſt humidum vnctuoſum ſubtile, quod eſt in- corporatum terreſtri ſubtili fortiter commixto, ita quod plurimum ( Alberto M. qu???d prima metallor??? materia. ) vtriuſque non tantum cum plurimo vtriuſque, ſedetiam in pluri- mo vtriuſque: Hæc Albertus: Quæ omnia ex Chymi- corum mente dicta nulli alteri, niſi artifici conveniunt, cæ- teris paribus: Albertum diligentiſſimum naturæ metalli- ( Albert. M. diligent ???ſſi- mus natu ræ metalli cæ indaga- tor. ) cæ indagatorem præ cæteris omnibus Chymicis fuiſſe te- ſtatur Dionyſius Zacharius; nec non antedictus Mirandula- nus Comes lib. 2. c. 7. de auro; qui, Vidit Albertus, inquit, de ſe ſcribens, purum inter arenas fluuiatiles aurum, impurum audiuit commixtis lapidibus ortum, inſtar venarum, ſubditque non multò pòſt, aurum natum inter arenas melius eſſe, cuius reiduas affert cau- ſas: Alteram ſulfuris puritatem maiorem inter calidas & ſiccas arenas verſati, frequentiusque loti, & eius quoque terrei, quod in- eſt viuo argento, quod quidem & lauit & ſubtilius reddidit ac pu- rius, fluminis lotura frequenti: Alteram cauſam voluit eſſe mea- tuum obturationem, cum occluſus in fundo ripiſque conuoluitur in ſemet & concoquitur ad auri ſubſtantiam nobiliore̅ depromendam, [ID00269] at iſt hæc ille, dum haberet me̅tione̅ locoru̅, in quib metalla genere̅- tur. Quæ loca ipſum Albertu̅ adiiſſe apparet ex multis in- diciis, dum quid ſuo te̅pore in his vel illis metallicis fodinis inventum ſit, narrat: Vbi de natura auri diſſerit, granum, ait( Aurinat???- ral??? granum. ) inue̅tum quod multarum librarum po̅dus excederet, ce̅tum marca- rum vocabulo, inquit, Mirand. vſus eſt, quod nome̅ 8 deſignat vn- cias, vt octies centu̅ vnciis fuiſſe granu̅, qui perpe̅deru̅t depræhende- rint In Germania quoq; mo̅tanum aurum ſua te̅peſtate in- ue̅t um rece̅ſet, quod dum excoquebatur, minꝰ cęteris co̅-( Aurum mo̅??? tanum Ger maniæ. ) ſumebatur, vilioris tame̅ fuiſſe pretiipropter nouitat e̅ ꝓdit. Ide̅ inue̅tum aurum in futuris humani cranci capillis & in- tra de̅tes tradit: Quæ res num artificioſa an mira culoſa ex- titeri, dubitari licet; certe naturalis no̅ fuit: Qua̅uis de au- rco dente pueri ſileſii (at impoſturâ quadam adaptato) de auro, inſtar capilloru̅, ex vite eiuſq; pampinis pro generato,( Aurum in- uentum in capite hu- mano. ) multisq; aliis eiuſmodi mirabilibꝰ auri generationibꝰ ſępè legerimꝰ: Aurum n. no̅ ex carnib., oſſibꝰ, pilis aut ligno, ſed ex ſola ſua materia proxima, in debitis locis, naturaliter ꝓ- uenit Materia au̅t proxima eſt argentum vivum coagula- tum à ſuo ſulfure: Quod ſi inter dentes aut intrà ſolum re- pertu̅ diceretur aurum, inſertione humana excuſari poſſet( Aurum ex ſola ſibi pro xima ma- terta g???e- ratur. ) ob ſuperſtitione̅ plurimorum: Invenimus enim, ꝙ apud Ro- manos morituro numiſmatis aliꝙ genꝰ in os inſeruerint, ꝓ naulo, charo̅trapud in ferosſolue̅do: At poſtqua̅ hoc quoq; auaritia viuentium, p̅ſertim militum, in ſepulchris inquiri( Rom ni morituro o???ulum in os inſereba̅??? pro naulo. Alb. Chy- micus non ſ???um ex li- bru ſeu ope- ribus chymi cis innotu??? ) ceptum eſt, cadauera mortuorum in rogo cremata ſunt, ꝗ mos ad Chriſtianiſmum vſq; perdurauit. Quid multis? Al- bertus no̅ ſolum ipſe Chymicum ſe ſuis libris (etiam ſi ne- garet) demonſtrat adeò erudit è & perſpicuè ſcriptis, vt niſi ipſum co̅uincant Chymicum, nullꝰ alius ex ſuis monume̅- tis editis, cuius ſit doctrinæ aut profeſſionis ęſtimari poſſit. atque pręter ipſum alij quicunque, ſed effectus quoq; & o- ???ra Chemię ab ipſo veriſſime præſtita toto orbe celebrata [ID00270] ( Albertus Magnus E- pifcopus quomod, ſoluit æs a- lienum ſem per ſtudens. ) proclamant: Quomodo enim ipſe Epiſcopus factus iam ſe- nex vltra 67. annos natus, ſemper deliteſcens in ſuo Muſęo inter libros & literas adeo bonum oeconomum ſe præſti- tiſſe potuit, vt Epiſcopatu̅ ab ære alieno liberarit? Sane hoc non eſt credibile; etſi reditus annui ab ipſo moderate im- penſi aliquantulum iuuare potuerint, tamen paucis illis annis, quibus præfuit Epiſcopatui, exiguum quid. Dicit e- ( Alb. M. ma??? gnum æs a lienum ſol- uit paruo tempore. ) nim antedictus hiſtoriographus, quod fuerit magnum æs alienum: Et adhuc mirabilius videtur, quod liberato à de- bitis Epiſcopatu, eo ſe abdicarit & viliorem conditionem amplexus fuerit, nempe docendi & inſtituendi in bonis li- ( Abr. Bu- cholzerus: Admirabi- le noſtris ſe- culis recuſa ri Epiſcopa- tus ab ali- quo. ) teris iuuentutem; Scimus enim, inquit alius Chronographus, quibus laboribus Epiſcopatus acquirantur, qui acquiſiti, vix audi- tum eſt vnquam, quod poſt admirationem repudiata ſint: Circa quod nonnulla conſideranda veniunt; Primò quod ex mo- nacho factus epiſcopus: Secundò, quomodo literis occup a- tus aliena debita ſoluere potuerit: Tertiò, cur non potius cognatos ſuos iuuerit ſuo ære: Quartò, cur poſt Epiſcopa- tum ampliſſimum reliquerit: Quinto, cur docendi munus, ( Doctrina fecit ex Al- berto Ma- gnum, & ex monacho Epiſcopum. Chemia praſuppenit varias ar- tes. ) quod valde laborioſum eſt elegerit: Pro primò, vt ante di- ctum, doctrina eius varia & erudita in omnis generis arti- bus, ſcriptaque edicta, præcipua fuit cauſa; Inter phyſica autem & mineralia tam practice, quam theorice tractauit: Quæ ſcientia cum vel omnigenas artes præſupponat, vel antequam fructu aliquid abſoluatur, poſtulet, hinc Ency- clopœdia cum Chemia, vt debet, in Alberto, coniuncta fuit: vt enim punctum abſque circulari circum ferentia no̅ facit figuram circuli, ita nec Chemia abſque aliis artibus ( Albertus Magnus Phœnicem produxit. ) aut ſcientiis, pro ratione terminorum eius lectione inda- gari poteſt: Pro ſecundò, certiſſime ſtatuimus Albertum Che- miæ furnellis vſum, poſt tot annorum inquiſitionem & ex- perientiam, inde Phœnicem produxiſſe, qui hæc mirabilia [ID00271] pręſtiterit: An hoc artificiu̅ perfectè ſciuerit antè ſuſceptu̅ Epiſcopatu̅, dubitari poteſt; quantum ad me, non arbitror, ſed quod à iuventute ad eam ſenilem ætatem uſque in in- dagando extiterit, donec Deo viſum fuerit, Epiſcopo iam( Albertus M???ſenex & Epiſcopus artem reſci- uit. ) declarato hanc reconditam ſcientiam revelare: Hinc ipſe in perpetuis ſtudiis, & quia furnos ſuos in vno ſecretiori loco habuit, ibidem manſit: Non autem neceſſum fuit hoc alios ſcire, quicunque eſſent: Ergo non fama, ſed effe- ctus Chemiæ cognitus eſt à vulgo, & hic longè præuenit( Alberti M. præceptum in obſeruan do ſilentio. ) illam (quæ ſolum ex libris proditur) quod fieri debuit: Vnde ipſe inter præcepta Chemiæ initiato obſeruanda ponit, nequis aliis, quicunque ſint, aperiat ſe Chymi- ca tractare, alias illi ipſi ſi magnates ſint, ſingulis ferè die- bus quærent exartifice operante: Magiſter, quomodo tuæ resprocedunt ſi malè? reſponderit, habebit illuſionem( Silentium omnibus philoſophis impoſitum apudomnes gentes. ) & riſum; ſi bene; præoccupabitur, ne abeat: Vnde ſilen- tium Ægyptiis, Pythagoricis, Brachmanis, Gymnoſophi- ſtis, omnibuſque aliis abditæ doctrinæ indagatoribus & ſcientibus magiſtris, ſub iuramento perpetuum impoſi- tum fuit: Non placuit ipſi in præſentia pontificis aut prin- cipum ſe huiꝰ artis gnarum oſtendere, qui magis in docu- mentum & inſtitutionem aliorum, quam in ſui oſtentati- onem intentus fuit: Hinc de concorda̅tia philoſophorum( Albertus Mag. pri- mus de con- cordantia philoſ???ſcr i- pſit. ) primus omnium ſubtiliſſimè ſcripſit, vt quiſque videat, in quibus philoſophi, in quibus non concordent: Hic li- ber apud Chymicos magnæ vtilitatis cenſeri debet, quip- pe qui non à quodam adhuc in artis indagatione verſante ſed magiſtro perfecto ſit editus: Abſque collectione au-( Conſidera- tio concor- dantiarum in libris maximè ex petitur. ) tem & conſideratione concordantiarum in ſcriptis om- nium philoſophorum, nemo ſperatum finem adipiſci po- teſt: Adtertium, cur cognatos ære ſuo non iuuerit? Si fuerit ex prouentibus ditionis, non potuit, ſi Chemiæ, & potuit, [ID00272] ( ???bert. M. ???ur epiſcopa tum relin- quit. ) & abſque dubio, voluit: Quartò, Epiſcopatus relinquendi, nec ſenium nec labores, cauſa fueru̅???: Nullus enim tam ſe- nex Epiſcopus, qui no̅ in ſuo ſtatu potiꝰ quàm inferiori ali- quo mori deſideret: Nec labores Epiſcoporum (qui prin- cipali dignitate gaudent) noſtratiu̅ ſunt tanti, quin à quo- cunque, etia̅ decrepitæ ætatis, tolerari queant: Contem- tus itaque pompæ verè mundanæ in ſpiritualibus ipſi in a- nimo fuit, utpote humilitati, coram Deo, addictus, ideoq; hanc dignitatem relinquere maluit, quam contra mentis propriæ veriſſimum conceptum retinere: Nec verò quis exiſtimet, quod ſimplicitate animi aut curarum vacatione ( Alb Meru- ditiſſimus Europæ ſui ???ui. ) ſperata hoc fecerit: ipſe enim eruditiſſimus omnium eius ætatis, non ſolum Germaniæ, (vnde Munſterus in coſmogra- phicis tradit, Laugingam vno eodemque tempore fouiſſe doctiſſimum virum, nempe Albertum Magnum formoſiſſi- mam mulierem & corpulentiſſimum equum) ſed etia̅ Eu- ropæ extitit, quâ ratione Epiſcopatui facile præeſſe noverat: Pro quinto quòd nec curarum vacationem optârit, hinc patet, quòd longe gravius onus, nempe docendi ſuſcepe- rit & quod dicitur, ab equis ad boves deſcenderit: Hoc autem munus ipſi cur gratius Epiſcopatu viſum ſit, forte non ita ( Albers. M. epiſcopatu ab recedens ma???res la- ???res ſubiit. ) conſtat: Honores mutant mores, ſed rarò in meliores, vt eſt in pro- uerbio: In hoc Epiſcopo contrarium contigit: Nam mona- chus & profeſſor Academicus non renuit eſſe, cum elige- retur, Epiſcopus; qui iam talis & tantus confirmatus, mo- res & vitam ſuam humilitate quadam ſubmiſit & ab Epiſ- copali ſublimitate prorſus ad inferiorem ſtatum regreſſus ( Albert. cur magnusdici ???ereatur. Præceptori- bus debetur grati???ude & henos. ) eſt: Hoc vel ſolo nomino Magnus, vt quidam æſtimant, di- ci optime meritus eſt: Ingenui & candidi viri eſt docere perſpicue ea alios, quæ ipſe lectione, vſu rerum, ex aliorum- que inſtitutione didicerit: Ita diſcipulorum eſt omnem vo luntatis promptitudinem, mentiſque beneuolentiam do- [ID00273] centibus exhibere: Nam præceptoribus & parentibus no̅ æquiualens precium gratitudinis præſtari poſſe multi in- ter philoſophos ſcriptum reliquerunt: Ampliſſimum itaq; officium eſt doctorum in ſcholis fideliſſime iuventute̅ do- centium, quia rem Deo gratiſſimam & hominibus hono- rificam & vtilem pręſtant: Hoc inprimis reſpexit Albertus, ac deinde iucunditatem animi, quæ ex doctrinâ bene col- locata ſuboritur, non poſthabuit:

• Excitat enim auditor ſtudium, laudataque virtus
• Creſcit, & immenſum gloria calcar habet.

Vt poeta canit, & vulgo dicitur;

• Scire tuum nihil eſt, niſi te ſcire, hoc ſciat alter???

( Epiſcoporu̅ conditio qualis. ) Forte quoque in Epiſcopis noſtralibus ea notauit, quę do- cendi populum & prædicandi Euangelium ratione̅ vſum- que excluderent, quæ quilibet per ſe conſiderare poteſt, ſi faciat comparationem Epiſcoporum huius æui cum Apo- ſtolis, aut ab iis inſtitutis Epiſcopis, in quibus conueniant( Albertus re nunciauit ſponte Epiſ- copatui, quiad???nu̅ magnæ E- leemoſinæ à Deo accepe- rat. ) ac differant: Potiſſima verò cauſa exiſtimatur, cur Alber- tus gradu ſummo ſe deiecerit in imum, quia ſatis eſt, potuiſſe videri, & quia cœli donum nactus non curarit mundanam ex- cellentiam,

• Quod qui habet, ille poteſt, inquit poeta, ubi uult, habitare dece̅ter.

Hæc itaq; adeò clara ſunt ad probandum Albertum perfe- ctum Cbymicum, ut manifeſtiora nequeant eſſe nec magis deſiderari ab vllo, niſi forte talpâ cæciore, qui lucem in meridie non perſpiciat, nihilominus Lynceum ſe in ſcrutan- dis metalloru̅ cubilibus ſimulans: At Sepiæ illæ, vt effugiant aquas ſua illuuie conturbantes, in iuue̅tute, inquiunt, Al- ( Aduerſarii à Chemia Albertum ſaluare co- nantur. ) bertum omnis generis nugas amplexum eſſe, quas abdicârit pœniten- tiâ ductus in ſenectute: Hoc reſpo̅ſum eſt calu̅nioſum in per- ſonam Alberti, & artem Chymicam, quam inter nugas iſti [ID00274] nugatores recenſet: Albertum Magnum propter ſummam ingenii ſubtilitatem, doctrinæque copiam maleuoli ex in- uidiâ vocitarunt magum, quaſi non proprio Marte tanta ( Alb. Magn. vocitatus magus ab ???nuidis. ) opera ſapientiæ diuinæ humanę conſcribere potuiſſet, ni- ſi diutius, Diaboli opeadiutus: Apage te, cum iſtis blaſphemiis: Hæc eſt diabolica ſeu calumniatrix opinio vulgi ſeu beſti- æmultorum capitum, quâ ipſum Salvatorem Deum & homi- nem, auxilio diaboli eiicere diabolos blaſphemata eſt: Ea̅- dem cenſura̅ doctiſſimi quique ſubire coguntur: O craſſa cerebella, quid veſtræ inſcitiæ pallium prætexitis erudi- torum contumelia̅? Opectora excordia, quid veſtro ſtu- pori celebrium virorum prætenditis infamia̅? Quod vos non capitis, id nec iſtos capere putatis, mures ſcilicet Elepha̅- tos? At fallimini, & inſania vobis veſtra domum remittetur, cum inconditis iſtis næniis, abiectis tricis & futilibus quiſ- ( Non magus ſtatim, qui ſupra vul- gum ſæpit. ) quiliis: Non ſtatim magus eſt, qui ſupra doctorum vulgum ſapit, at magis ad angelicam divinamque naturam accedit, quo magis à fæce humana recedit, ſeque eleuat: Interim Negromanticos non excuſamus, ſed omnibus modis, vt- pote diaboli mancipia, deteſtamur: qualem Albertum neu- tiquam extitiſſe certiſſimum eſt: Si quid iuuenis in magia naturali ſcrutatus ſit, ſumma laude, non vituperio dignum eſt; Pro qua intelligo virtutes naturales rebus à Deo inditas ſci- re & activas paſſivis coniungere ad effectum naturalem, DEO non adverſum ac homini utilem præſtandum: Qui Chemiam inter nugas numerat, probet id primò, quàm aſſeueret: Hæc e- ( Alb. Magn. ſenex non chymiæ, ſed hac habita Epiſeopatui valedixit. ) nim eſt petitio principii, ab omni ratione aliena: Iuuenis Chymica inquiſiuit peregrinationib., lectionib. & variis ex- perimentationibus; ſenex factus, iudicio totrebus viſis, fa- ctis, lectis & auditis co̅firmato, veritate̅ inuenit: Neutiqua̅ igitur Chemia̅ abdicavit, ſed hâc habitâ, Epiſcopatum: Hæc ſola [ID00275] fuit Sapientum filia, quæ eum Epiſcopum reuerendum & in honore digno habitum, ex illa ſede remouit inque locum tranquilliorem reſtituit: Hic eſt Cynthius, aurem qui velli- carit ipſi & admonuit, ne via trita, cum reliquis, ſtipatus e- quis, canibus, militari manu, ſago, & triumphali curru in-( Magnus eſt qui magna contemnit. ) cederet, at ſubmiſſa humilitate Deo ſeruiret: Magnus enim non eſt, qui mundana magna, exiſtimata vulgo, non con- temnit.

ALBERTI MAGNI CONGENTILES Germani.

GErmania ſuo circuitu & linguæ communione plurimos populos,( Germaniæ quot popu- los olim complexa. ) olim quinquaginta, nunc multùm ampliatis finibus vndiqua́, abſque dubio longe plures complectitur: Attamen hi omnes vna ſunt Natio, vnâque linguâ, niſi idiomatis diuerſis interdiſtincta, v- noque ſummo Principe (exceptis ijs, qui non coacte, ſed ſua ſponte ſe alijs vicinis ſubiecerint aut ipſi libertáti ſe aſſeruerint) gaudent. Pri- mo itaque Bernhardvs Comes Trevisanvs, Germaniæ Na- ( Bernhar- dus Comes Germanus. ) tioni potius quam alteri cuicunque adnumeratur: Italus e- nim nec eſt, nec eſſe ſe ſcribit, nihilque Italicè, quod ſci- mus, vnquam edidit: Verum liber eius Chymicus eruditiſ-( Bernhar- dus Com. non eſt Ita- lus. ) ſimus extat in Germanico, Gallico & Latino ſermone, (fortè etiam nunc in Italico) in quo autem ſcripſerit, quia omnium harum linguarum gnarus fuit, dubitatur: Ex Ger- manico in Latinum à Mich. Toxite conuerſum nouimus: Credibile eſt in vtroque & Germanico & Gallico ipſum e- didiſſe librum ſuum: Germanum autem fuiſſe demonſtrant multa indicia; quia Imperatoris aulæ, in qua bene notus fuit, tanquam Principis ac Domini ſui ſeorſim meminit: [ID00276] Imo Germanicæ monetæ, ſuorumque bonorum & hære- ditatum, quæ ſub Imperio fuerunt: Alij non dubitant eum ( Treuirenſis ditio non co??? ???itatus, nec Bernhardo paruit. Bernhar- dus Comes non Com. Pal. Rheni. ) fuiſſe Germanum, at faciunt Comitem Treuirenſem, cum Treuirenſis ditio & ciuitas Electoratus & Archi Epiſcopa- tus eiuſdem nominis ſit: Nonnulli putant, fuiſſe illum Co- mitem Palatinum ad Rhenum, quæ opinio omnino erronea eſt nec eget refutatione: Genealogia enim & familia illorum Illuſtriſſimorum Principum nota eſt, nec Bernhardum a- liquem ea ætate, qua ipſe vixit, agnoſcit: At qualis fuerit, i- ( Bernhar- dus Com. Treuiſanus ſuo tempore fuit ſub??? imperio. ) pſa nominis ratio oſtendit: Nam communiſſimè Comes Treuiſanus aut Treuiſinus appellatur: Trevisvm autem oppidum ſinui maris Adriatici adiacet, non procul à Venetijs; iamque ſub Venetorum poteſtate exiſtit, quod Bernhardi tempore, ante 150. annos adhuc Imperio par- uit: Comitem itaque in hac regione Bernhardum fuiſſe, eiuſ- que proauos, non eſt dubium: Quod magnam ſuæ hæredi- tatis partem vendiderit, ſummamq; pecuniæ aliam, dum Rhodi eſſet, è quodam, qui ſuos cognatos optime nouerat, inſuper acceperit ipſe fatetur: At hic comitatus iam, cum ( Comitætus Treuiſanus nunc eſſe deſiit. Bernhar- dus Comes non Gallus. ) Bernhardi familia & Imperiali iuriſdictione, ibi eſſe deſijt; adeo vt nec memoria eius remanſerit: Si quis alterius gen- tis ac patriæ Bernhardi Comitatum fuiſſe clarius demonſtrare poterit, non eſt cur alteri ſuccenſeam: Germanum eum præ- ſupponimus, cum ſe à Rege Gallico prorſus alienet in Epi- ſtola ad Thom. de Bononia; vbi inquit; Huius enim dicti, Re- ( Bernhardi Comitis er rores & la- bores. Bernhar- dus Com. quando vi- xit. ) uerentia tua, experimentum vidit in puluere quondam Regimiſſo, cuius es phyſicus: Quantis hic vir laboribus, ſumptibus, expe- rimentis, erroribus & difficultatibus, dum artem inquire- ret, circumductus fuerit, ipſe ſatis large deſcribit, nec opus eſt hic inſinuare: Vixit, vt ex Epiſtola ad Thomam de Bononiæ Caroli 8. Galliæ regis medicum colligi poteſt, circiter annum Chriſti 1484. (quo anno Carolus cepit regnare, vſque in A. [ID00277] 1498.) Atq; hoc tempore Bernhardus forte ſeptuageſimum ætatis annum ſuperauit, cum ſenex artem adeptus ab hinc à medico Gallo ſollicitatus, donoq; lapidis cuiuſdam ma- gis oneratus, quam honoratus ſit; quamuis humaniſſimè, vt tantum virum decebat, id munus acceperit; prout eius( Bernhard. humaniter tractat m???- dicum de Bonon. ) verba teſtantur hoc modo: Quando vero opus tuum ac donum ???antiſecreti ad me miſſum accepi, tuum erga me ſtudium vno animo tuamque in me fiduciam immerito cognoui. Quapropter ipſum lapi- dem amicitiæ tuæ gratia mihi conſeruo, vt gratißimum donum cu- ſtedio, &c. Quanto iudicio, & in Chymicis peritia hic bonus( Bernhard. Com. Che- miæ veræ ???andem ???- ???iſſimus. ) ſenex, poſt tot exantlatos vere Herculeos conatus & la- bores, extiterit, vel vnica hæc Epiſtola demonſtrat, quæ omnibus Chymiæ amantibus eſt veluti fax in tenebris & ſta- tua Mercurialis in triuijs: Philoſophiæ Ariſtotelicæ & Medi- cinæ Galenicæ ſe apprime ſcientem declarat: De genera- tione metallorum ſub terris, eorumque diuerſitate inter ſe optime diſſerit: In artis operibus, Mercurium Auro con-( Bernhard. in Chemiæ Solem Mer- curio con- iungit. In ſolutione vera ſolue̅s & ſolutum vni???ntur abſque ſe- paratione vlla. ) iungit, nempe patiens agenti, & ſic id quod ſoluit cum ſol- uendo vniri & permanere indiuiſibliter, affirmat: Sic enim inquit: Quæ quidem ſolutio requirit permanentiam ſimul, ſcilicet ſoluentis & ſoluti, vt ex vtraque, nempe maſculino & faminino ſe- mine noua ſpecies reſultet. Amen dico tibi, quod nulla aqua næ- turali reductione ſpeciem metallicam diſſoluit, niſi illæ, quæ per- manet eis in materia & formæ, & quam metalla ipſa ſoluta poſ- ſunt recongelare: Quod in aquis fartibus non contingit, ſed po- tius eſt deturpatio compoſiti, vt pote, corporis diſſoluendi: Nec corporibus pertinet aqua in ſolutionibus, quæ eis in congelationibus non permanet, & tandem Mercurius eſt huiuſmodi & non aquæ fortes, ſeu quam fatui exiſtimant, aquam mercurialem lympidam ( Bernhard. in chymicir profundus. ) & diaphanam. Verum in his Bernhardus vt valde perſpi- cuus apparet, ita profundus deliteſcit: Liber eius Her- ???eticæ Philoſophiæ in omnium manibus eſt & admiratione: [ID00278] ( Bernhardi liber potius ad Theoria̅ ſpectare de bet, quam praxin. ) Et ſanè digniſſimus eſt, qui in hoc genere legatur, vt potius Theoria operis, quam praxis, quamuis ad hanc omnes prę- properent, inde percipiatur: Allegoria eius practicam ex- ponens non eſt tam facilis, quam prima fronte aſpicitur: Iucunditate fabulæ, vt Orpheus olim quercuſque feraſque, omnes ad ſe allicit doctoſque rudeſque, at præter illece- ( Bernhar- dus inuidia̅ cum ſenio acquiſiuit. ) bras aurium phantaſiæque, raro quid inde reportant: In cauſa eſt, quod ipſe ſenex factus, quæ ætas inuidiam facilè corripit, artem inuenerit, nequis iuuenum ante canos ea̅ nactus ipſum irrideat. Hinc enim nomina multiplicantur, aiunt ( Rex in Fe̅te. ) ſenes in turba, ne ſenectus venerabilis notetur puerorum digitis. Rex equidem ſedet in Fonte ſeſe lauans, inſtar Dianæ nudæ; Vterque ſe conſpici denegat abſq; veſtimentis. Quis adeo audax, vt Actæonis perſonam agere malit, quam non ſe placi- dis abſtinuiſſe bonis? Aquam fontis & ignem optime deſcri- ( Vulcanus moderate ſtruat igne̅. ) bit: Sed videndum, ne Vulcanus æſtiuum aerem per ſe ſic- cum & calidum nimis calefaciat. Conſultius enim foret vt Noto flante qui à ſummis montibus prolabitur, operatio incipe- retur; tum feruor ignei illius Diui remitteretur aliquantu- lum & Etheſiæ ſpirantes temperiem frigidi & calidi, ſicci & ( Opus quan- do incipien- dum, quid velit. ) humidi ſecum adferrent. Vnde quidam Sole ingrediente Taurum, alij Aquarium, (quia hæc duo ſigna in eâdem ab Æquatore declinatione viſuntur) opus incipiendum ſta- tuunt, quæ omnia ad moderandum calorem dicta ſunt: Si enim materia vera habeatur cum agente ſuo, vt decet, di- ſpoſita, Ignis & Vas Hermetis, hoc eſt, duo in vno & vnum in duobus, ignis in igne, vas in vaſe, & vtrumque in vtroque, ( Quatuor ignium ge- nera neceſſa ???ia in Che- mia totide̅- quevæſa. ) ſufficiunt: Iuxta omnes autem vere philoſophantes tribus ignibus, & ſi bene numeremus, quatuor egemus; totidemq; vaſis continentibus: Quoad ignes, naturalis, innaturalis & præternaturalis rite accenſi eſſe debent, ne ſcilicet hic ſuffo- cet illum, atq; ille iſtum: Quartus his omnibus, vt miniſter [ID00279] accedit ex Elemento igneo & aerio temperatus: Quoad væſa, licet vnum dicatur à multis ſufficiens, conſtat( Vaſa quæ Chemiæ propria. Medic???næ philoſophi- ca, vt homo naſcitur, tribus con- tinentibus circu̅data. ) tamen tria in vno ſubintelligi: Primum enim opacum, alterum minus, tertium adhuc minus cenſetur: In hoc ſedet ille qui naſci debet, quemadmodum embryo tripli- ci munimento in matre ſua cuſtoditur, inque eo nutri- tur, donec maturus ſit ortui; primò enim eſt vterus i- pſius mulieris; Secundò agnina pellicula ſeu cingulum circa medium: Tertiò ſecundina, quæ totum fœtum am- bit. Basilivs Valentinvs, Monachus Benedictini Ordi- ( Baſilius Valentinus. ) nis, Philoſophus Germanus abſolutiſſimus ex Alſatia dicitur oriundus, ibidemque, aut, vt alij, in metropoli Thurin- ( Vbinatus. Vbi vixit. Quando vixit. ) giæ vixiſſe, ſuaque opera, quæ nunc tandem publici iuris fa- cta funt, ſcripſiſſe: Proauorum noſtrorum ætate flo- ruiſſe perhibetur: Nec enim in ſuis libris vllam men- tionem circumſtantiarum temporis, loci aut perſonarum fecit, vnde quid certi de eius vita, actionibus & inſtitutis collig, poſſit: Obſcurus omnibus manere, quam innoteſ-( Viue laten- ter. ) cerem aluit: Illud enim tutius ipſi viſum, quam digito mon- ſtrari & dicier, hic eſt ille qui Chymiſtas inter omnes vnus candidulum ac rubellum machinatus eſt lapillum: Nec vero, vt olim Demoſtheni, popularis auræ ſuauitas veris ar-( Artifices veri Che- miæ non cu- rant popu- larem au- ram. ) tificibus tanti æſtimatur, vt ſeſe vulgo exponant par- tim admirandos, partim execrandos: Admiratio enim ex rei nouitate apud beneuolos vt contingit, ſic inui- dia apud ſecus animatos: At forte Baſilius in alijs ſuis ſcriptis ſe ſatis explicauit, quæ nondum vidimus, ſi quæ adſint: Extant autem duodecim eius claues cum Theo- ( Scripta Ba- ſilii Valen- ti???i quæ extant. ) rica & Practica in principio illarum: Alius quoque de ortu ſeptimo Planetarum mirabili: Tertius de rebus natura- libus & præternaturalibus: Quartus, Currus Triumpha [ID00280] lis Antimonij: Eſt & Microcoſmus clauibus annexus, aliæ- ( Baſilius eſt Germanus Rhetor aut poeta. ) que appendices: In quibus omnibus operibus & Germa- num quaſi rhetorem, poetamvè, & artificem Chymi- cum, vix vlli ſecundum, ſeſe oſtendit: Verum hæc prædi- care, non eſt meæ inſtitutionis, cum doctorum indocto- rumque ſimul manibns quotidiè terantur: Cum verò nonnihil in hoc, vt multis alijs authoribus, ſtudij, laboris, exercitationis & expenſarum poſuerim, paucas ipſius in- ( Summ??? Theoricæ Baſilii. ) uolutiones inter ſe & cum alijs conferre hic operæ preciu̅ duxi: Theorica eius plana & expedita, cuius ſumma eſt, ad tincturam metallicam requiri metallas ſubſtantias, non a- lias: Cum enim illud, quod ad vltimum per artis admini- culum fieri intendatur, ſit metallum perfectum, quomodo ( Genea???gia auri & Tin cturæ. ) hoc genealogiam ſuam incipiat ab animali vel vegetabi- li? pater itaque auri Tinctura eſt & mater argentum vi- uum, auus eſt Mercurius at fixus, auia itidem mercuria- lis at volatilis: Tota itaque proſapia huiuſmodi à Mercu- rio incipit, in eumque deſinit: Nam & aurum totum Mercurius eſt, inque eum reſoluitur à quibuſdam, Et tin- ( Practica Baſilii. Carter poſt coniugium. ) ctura ipſa perfecta: Vnde rectè dictum: Eſt in Mercurio quicquid quærunt ſapientes: In practica coniugium duo- rum Mercuriorum celebratur, quos tamen carceri Vul- canus mox includit: Infelix copula in initio viſa, quæ non thalamis, ſed vinculis protinus infertur, At nihi- lominus tempore debito hinc edetur filius, qui omnes ( Saturnus quid dene- tet. Luna la- chrymans quid. Venus ru- bea quid. ) progenitores ſuos antecellet: Saturnus conceptionem iam factam nunciat, quia decolor coniunx in facie maculis apparet: Abhincaqua alba ante partum emitti- tur, quam Luna lachrymis ſuis in terram cadentibus de- ſignat: Denique rubea carne ſplendidus philoſopho- rum naſcitur puſio: Quid clarius hac allegoria propo- ni poteſt, quæ omnino parallela eſt Baſilianæ: Claues duode [ID00281] cim reliquit, quas ad Arcis Philoſophicæ intimiora adita( Claues 12. reliquit ad Arcem phi- loſophicam aperiend???̅. ) recludenda, ne qua porta clauſa maneret, tanquam Promus condus benignior in medium poſuit: Arx au- tem illa eſt, in qua Chemia Virgo reſidet cum om- nibus ſuis myſterijs & arcanis hactenus non vulgo, aut indigno, reuelatis: Portæ illæ vocantur quæque ſuo( Porta Arci??? Chymicæ, ad quas 12. claues ſpe- ctant, que- modo ve- centur. ) nomine; Vna Materia, altera Forma dicitur. Tertia Complexio, ſeu Conivnctio, alia Co- ctio, alia Ignis Vvlcanivs, alia Ignis Plv- vivs; Eſt & quæ Vas Hermetis, & alia, quæ Pavonis cauda appellatur. Alia Solvtio, alia Congelatio, auditur: Poſt hæc Fixatio, & denique Proiectio celebratur. Hæomnes portæ et-( Portæ 6 o- pera iu??? & 6. inſtru- mentales. ) ſi ab alijs, vt Riplæo, diuerſis indigetentur nominibus, tan- quam operatiuæ ſingulæ exiſterent, in hoc tamen ſuper- flui videntur, ſiquidem operationem denotantes ſal- tem ſex ſint, & totidem aliæ quæ inſtrumenta abſcon- dunt. His portis abſque dubio Claues Baſilij adaptandæ veniunt, quas quilibet ex ſeſe facile reperiet, Qui e- nim neſcit materiam formæ coniungere, ille nondum incepit: Materia ſemper eſt patiens & multiplex, fœ- ???ineo habitu: Forma agens ſimplex virili: Coniunge( Porta quo- modo ordi- ne neceſſ???- riæ ſint. ) itaque ſeruum rubeum ſorori ſuæ odoriferæ, hi duo gi- gnent artis filium. Deinde & coctione opus eſt, ſine qua nihil matureſcit: At coctio ignem requirit calidum & ſiccum atque hæc aſſatio; alia humidum & exhalan- tem, quæ eſt elixatio. Nec hæc abſque vaſis adminicu- lo tractari poterunt. Inde continuato opere fit ſolutio, con- gelatio & fixatio; vbi naſcitur infans, & denique eius ope- ratio ſeu proiectio. Alanvs De Insvlis, Flander ob inſi-( Alanvs de Inſulis Chy- micus,) gnem ſub eius nomine libellum Chymicum (qui inter [ID00282] Chymica monumenta proſtat & circum fertur) editum, Chemicæ artis gnarus inſignitur. De patria eius litem non mouebimus; Flandros: enim, vt & vicinas gentes; Teutonica lingua, veluti materna, vtentes, magnæ Ger- ( Alanus do- ctiſſimus in omni do- ctrina. ) maniæ populis aggregamus: Hic vir in omni doctrinæ circulo verſatiſſimus dicitur: Albertus Cranzius Saxoniæ hiſtoricus facit eum coæuum Iohanni Duns Scoto: Vixit plerumque in Gallia, Ludouici vndecimi tempore, circi- ter A. C. 1430. De hoc Alano, qui excellentiſſimi ingenij, ſummi iudicij & eruditionis omnibus numeris abſolutiſ- ( Regina Gall. Mar- garita Lud. II. vxor- quid de A- lano dixerit ) ſimæ vir fuit, memorant, quod cum aliquando Regi- na Margarita, dictiregis vxor, eum dormientem ſupra ar- cam quandam diu contemplata eſſet (erat autem facie admodum deformi) blandiſſimè diſſuauiata fuerit: Quod cum omnes adſtantes mirarentur, cauſamque eius percunctarentur, prudentiſſima Domina ſic illis re- ſpondit: Iſtum exteriori ea ſpecie ita deformem & vie- tum ſenem occultare interius tam excellentem & di- uinum animum, vt nulla in mundo tam precioſa & ſpecioſa res ſit, quæ ei comparari poſſit: quod autem ipſa eam tanti Spiritus diuinitatem contingere prehen- do nequiret, voluiſſe ſe iſta commoditate vti, vt reuerteretur quaſi prætereundo ſpeciem exteriorem ad declarandam affectionem ſuam erga ea, quæ in ani- mo illius adeo præſtantis viri tantopere admirare- tur.( Alanus quantus ex- iſtimatus. Alanus’ quæ ſcripſit. ) Hoc animæ eius quaſi impreſſum baſiolum à tanta per- ſona, facilè oſtendit, quantus exiſtimatione in illa aula extiterit Alanus: Scripſit inter alia expoſitionem vatici- niorum Merlini vatis Anglici, vt hiſtoricus, ex rememo- ratione rerum in Anglia geſtarum: Verum prudentio- res & hiſtoriarum eius regni periti pro certo ſtatuunt illa [ID00283] Vaticinia eſſe ſubretptitia & tempore Henrici 2. à mona-( Merlino va- ticinia ſup- poſita à mo nachis. ) chis quibuſdam in regis gratiam fabricata & ſub nomine Merlini, (quem dicunt ex Incubo ſeu Dæmone natum ante aduentum Germanorum Saxonum in Britanniam) in vulgum ſparſa: Epitaphium Alani Ciſtertiis extare ſcribit Cranzius his verſibus:

• Hic iacet A lanvs, quem horabreuis tumulauit,

( Alani Epi- taphium Ciſtertiis. )

• Qui duo, qui ſeptem, omne qui ſcibile nouit.

Quid per duo & ſeptem iſti monachi intelligant, non faci- le patet: videtur quid myſterii in eſſe verbis, niſi inſoitia hæc carmina formauit ita vt per duo & ſeptem, novem deno- tent, quaſi ſeptem liberales & adhuc duas alias: At illi non ſunt inſimulandi huiuſce tautologiæ; ſiquidem vul-( Duo & ſe- ptem, chy- mica ponde- ra. ) go ſeptem ſaltem numerentur artes liberales, non plu- res: Arcani itaque quid ſubeſt; idque Chymicum; Quia philoſophi in turba meminerunt, imbibitiones faciendas iuxta proportionem duorum ad ſeptem, aut vnius ad tria, vt paſſim quoque à Chymicis hæc pon-( Alani di- cta. ) dera inculcantur: Quæ duo & ſeptem nouit Alanus, verè perfectus Chymicus extitit; quemadmodum quo- que eius dicta ſiue liber Chemiæ, ſatis ſuperque teſtatur, in quo philoſophico more Theorica intermiſcet Practicis: Se- ( Duplex ??? gnis Alano. ) nem introducit in Balneum, vt lauetur: Duplicem i- gnem ſtatuit philoſophicis neceſſarium, unum calidum & ſiccum, alterum humidum, qui eſt fimus equinꝰ: Hu̅c omnibus aliis ignis generibꝰ anteponit, ut meritò: In hoc( Fimus equi nus eiuſque vtilitas in Chemia. ) enim ſterquilinio eſt plus arcani & myſterii, quàm vul- gus Chymicorum intelligit: Hic eſt putredinis initium & cauſa ſine qua nihil mutatur aut oritur: Equorum ven- ( Hydropicus: fino & ſole: curatur. ) ter ſecretum eſt maximum: In hoc ſe abſcondit noſter hydropycus, vt ſanitatem recuperet & ab omni aqua ad [ID00284] ( Finis cælo- ris vis. ) ſolem ſe exoneret: Quid fimi calor poſſit, apparet in rurni??? Aegyptiis Alcairi, vbi ab antiquiſſimis temporibus, cale- factis quibuſdam longo ordine furnis fimo incenſo multa millia ouorum gallinaceorum ſimul & ſemel excluduntur in pullos animatos, viuos & currentes: Huius fimi me- minerunt omnes fere philoſophi cum gratulatione; in- primis Calid in lib. ſecretor: Morienus, qui ovillum eligit; Lullius, qui fimi equini & caleis viuæ æquas ſumit partes, vt ( Verba in au vem chymi- cis dicenda. ) reliquos præteream: De fimi philoſophici dignitate & vti- litate meritò integer tractatus ſcribi deberet: Chymici quoque paſſim fimum equinum ſibi commendatum ha- bent, dum iuxta Lullij mentem, lib. de Quinta eſſentiæ, in an- ( Notæ viri fimi philoſo phici. ) gulis ſuarum ædium fimetum philoſophicum ſeruant, in quod ſua vaſa bene ſigillata tranſponunt, ibique per 40. dies, plus vel minus, relinquunt, & ſic materiam ad ſolutio- nem capeſſendam habilem reddunt: Sed his omnibus, ſi philoſophica tractent opera, hęc pauca verba in aurem aut potius mentem dixero, quod videant, vt ex omnibus fime- tis optimum eligant, & verè P hilosophicvm habeant; quod niſi fecerint, præter fætorem ex fimo nihil expecta- bunt: At quæ notæ ſint philoſophici fimi, quæris? Qui ab animalibus in montibus paſtis petitur: Herbæ enim quæ in montibus creſcunt, vt ſunt vegetiores & ſalubriores, ſic & animalia eas depaſcentia: Non abſque cauſa veteres me- dici Italiæ tabidos ſeu Phthiſicos incurabiles relegarunt in montem Tabidum, vt lacte animalium, præſertim aſinarum ( Fimorum in medici- na vſus. ) ac caprarum, vterentur, vt pote ſaluberrimis herbis ibi- dem nutritarum, ac aere ſicco vel potius temperato fruen- tes, longiorem ibi vitam ducerent: Sic peculiaris putredi- nis virtus eſt in mo̅tanou̅r animaliu̅ fimis, quod forte cui- qua̅ miru̅videatur: At diuerſitate̅ illiexperiuntur fimorum, qui pro medicinis eos applicant vel propinant, vt in aureo [ID00285] Galeni emplaſtro, albo græco, fimo columbino, anſerino,( Lulliiſot hiſ ma ſapion- tes multos vexabit. ) ouillo, bubulo, pauonum, qui omnes ſua energia pollent & ad varios morbos propulſandos ad hibentur: Altera nota à Lesllio ponitur, lib. de 5. Eſſent. quod Quinta eſſentia poſita in eo fimo (philoſophico:) ſuauiſſimum colore̅ & odorem acciplat: Quod à quibuſdam tentatum, non ita ſe habere arguitur: Sed illi nec Quintam eſſe̅tiam veram nec fimum agnoſcunt, quod ſcire deberent: De quo ſatis. Isaac Hollandvs, Pater, Chymicus fuit abſolutus,( Iſaac H???l. pater chy- micus. ) qui filium ſuum eiuſdem nominis in arte ea inſtituit, de quo teſtatur filius, quod ante eius tempora nemo quicqua̅ de oleo & ſale philoſophorum ſcripſerit aut in lucem edi- derit; at pater ex filio facilius agnoſcetur. Isaac Hollandvs Filius, patre in arte non in ferior,( Iſaac Ho- landus fili- us. ) ſcripſit vernaculo, Belgico idiomate, diuerſa opera chymi- ca, quorum libri duo de mineralibus ſunt typis impreſſi & latine redditi; De vegetabilibus in manuſcripto teuto- nico paſſim habetur: Libri minerales huius viri ſunt Gebri( Iſaac coguit vt Ge???er primo aſpe- ctu. ) libris, diuerſis coctionibus & diſtillationibus, non ab ſimi- les: Quid enim hic non coquit & recoquit, calcinat, ſoluit, congelat, malgamat, miſcet, fixat, ſublimat & innumeris aliis modis tractat? Vix Elephas tantos labores ſuſtineret: Verum, no̅ raro ſcintilla̅ veritatis micare ſinit inter tot circu̅ductio-( Iſaac pluri- ma deſcri- bit opera. ) nu̅ nubes, ne hæc prorſus negligatur & hydræ capita in ni- miu̅ accreſca̅t, hoc eſt, ne falſitatis ſophiſtica p̅ualeat: Plu- rima tractat oꝑa, vnu̅ poſt aliud, in quibꝰ ſubtili artificio v- titur, vt nimiru̅ indiſcretos & rudes ab arte excludat & in illis vulgaribus Chymicis laboribus detentos exerceat donec iudicio & experientia confirmati intelligant, quod non iſti cortices pro nucleo Chemiæ accipiendi ſint:( Omne præ- claruus la- bore acqui- ritur. ) Abſque labore nil præclarum acquiritur: Ita enim ordinatum eſt in totius mundi Oeconomia à ſummo [ID00286] illo Diſpenſatore: Panis quo vita hominis carere nequit, per quot labores duriſſimos, perficitur? Ita vinum, cereuiſia, ac præſertim panni linei, metalla & omnia homini per neceſ- ſaria diuerſis præparationibus non ſine manuum labore conficiuntur: Eodem modo artifices Chymici nolunt, vt quis optato fruatur artis fine abſque labore & exerci- ( Chymici excuſandi in obſcuran da arte. ) tio multiplici præuio: Sed nemo cogitet, quod hoc prauæ eorum voluntati imputa̅dum ſit, quaſi aliter quidem poſ- ſent, ſi vellent, artem docere aut diſcipulos inſtruere: Id e- nim illis omnino impoſſibile eſt, vt ſæpius retulimus. Duo imprimis obſeruanda ſunt in Iſaaci operibus Chymicis; Primò, quod cum innumeras materias calcinarit, ſublima- ( Mæteriæ ve ræ deſcri- ptio apud Iſaacum. ) rit, aliiſque modis operationum præpararit, veram materi- am clariſſimis deſcribat verbis hac ratione: Quòd illa ma- teria ex fodinis metallicis ſumenda ſit, quæ habeat in ſe ar- gentum viuum & fulgur, inter ſe commixta & proportio- nata, ita vt ſi vnum ſit volatile, ſic & alterum, ſi fixum, fixu̅ ( Operis ma- gni eſſe vna̅ operatione̅. ) Noviſti inquit omnia mineralia, quæ infodinis creſcunt. Ex illis e- lige id, quod tuo propoſito convenit. Secundò dicit verum opus quod maius vocat, non requirere tot diſtillationum for- mas, ſed omnes illas pauciſſimis comprehendi & perfici, hoc eſt, vnam eſſe operationem, quæ reliquas, ne requirantur, excuſet: Sumendum eſſe patrem & matrem cum fratribus & ſororibus, eoſque in vno lecto collocandos, ſic vt ora o- ribus, manus manibus; pedes pedibus iungantur; tum è veſtigio morituros, at poſtea cum gloria reſurrecturos & regnaturos ſuper omnem tribum ſuam: Hi ſunt flores, qui inter tot carduos & tribulos abſconduntur, quos luci ex- poſuiſſe non abs re fuit.( Iohannes Pontanus Germanus habetur. ) Iohannes Pontanvs, vir doctiſſimus, Epi- ſtolam quandam ad omnes Chemiæ amantes ſcriptam, teſtimonium eius in hac arte perfectionis perhibentem [ID00287] reliquit, quâ multum documenti veriſſimi abſque vlla ſo- phiſticationis ſpecie illis, qui penitus ad eam attenti ſunt, præſtitit: De patria eius quis dubitare poſſet, eumque pro I-( Pontanus non eſt Ita- lus ille. ) talo præſertim illo Iohanne Iouiano Pontano accipere; (in qua quidem opinione ipſe aliquamdiu fui) Verum cum ille Io- vianus nec nomine nec rerum tractatione cum hoc con- ueniat, neque idem eſt: Fuit quidem Orator & poetæ bonus ille Regi Neapolitano Alphonſo à ſecretis exiſtens, at Chemiæ in omnibus ſuis ſcriptis ne vllam mentionem fa- cit: Germanum itaque fuiſſe non dubitamus, cum id no-( Brugman. ) men in hac gente valde frequens & vſitatum ſit: Maneat i- taque Germanus donec Gallus vel Italus, alteriuſve natio- nis, clariſſimè demonſtretur: Errores ſuos circa materiæ( Pontani er- rores circa materia???. ) inventionem elaborationemque innumeros ingenuè fatetur, & quod non domi reſidens lectitandis libris ac- quieverit, ſed peregrinationi potiſſimum inſudârit dum ſic ſcribit: Ego Iohannes Pontanus multas perluſtraui regiones vt certum quid de lapide philoſophorum agnoſcerem & quaſi totum mundum ambiens, deceptores falſos inueni & non philoſophos: ſemper tamen ſtudens & multipliciter dubitans veritatem inve- ni: ſed cum materiam ægnoſcerem ducenties erraui, ante- quam veram materiam, operationem & practicam inueniſſem. Hæc ille: Poſtquam multa utiliſſima & neceſſaria ad ar- tem ingenuè tradidiſſet, tandem ignem quendam mira-( Ignis philo- ſoph à Pon- tano deſcri- ptus. Ignis phil. netæ & ſi- gna. In Atho, Olympo. Cardan. de ſubtil. an- nota???. ) bilem, ſine quo nihil effici poſſit, deſcribit: Hic ignis, inuentu difficilimus, poſt aliarum rerum cognitionem, ferè omnes ab arte fugat arcetque: Eſt autem hic ignis abſque flamma, at non ſine luce; habetque qualitates qua- tuor Elementorum quæ diutiſſimè abſque extinctione perdurant: Nonnulli tradunt in ſummis montibus, qui expertes ſunt omnium ventorum conſervatum eſſe igne̅ annuo temporis ſpatio ſub cineribus tectum: At cineres [ID00288] fuiſſe non ex qualibet materia, ſed ligni iuniperini: cuius ( Philoſopho- rum ignis cu??? non diſ- ſimilis. ) quoque meminit Roſarius philoſophorum tanquam ignis ma- xime perdurantis: Verum non adfirmavero, philoſopho- rum ignem eſſ huiuſmodi, quamvis huic non ſit diſſimilis: Vterque enim abſque flamma: Vterque in ſummis mon- tibus deliteſcens non extinguitur: Vterque quid pingue- dinis ſulfureæ obtinet: Omnium Chymicorum primaria intentio ſit in hoc igne inquirendo: In ignis enim regimi- ( Mercurius & ignis præ- cepta dede- runt Chy- micis. ) ne potior pars artis conſiſtit: Vtque Mercurius & Vulcanus omnes præceptiones & leges AEgyptiis præſcripſerunt, ſic iidem nempe MERCVRIVS & Ignis tot & tanta vo- lumina Chymicis dederunt, vt nimirum vterque inde a- gnoſcatur: Hinc paſſim illa inculcantur: Si ſcis ignem, Mercurius tibi ſufficit: Item, Azot & Ignis artem com- plent, ſi præparatio ritè anteceſſerit: Mercurius non- ( Deus Ægy ptius an Perſicus po- gent or. ) nunquam aqua vocatur, Deuſque AEgyptius, & Ignis, Përſicus; Vter horum eſt potentior aut vtilior? Certe i- gnis abſumit aquam & in aliud elementum, nempe ae- rem transformat, dummodò à contactu mutuo abſti- neat, & aqua extinguit ignem: Inter hæc duo elemen- ta perpetua inimicitia eſt, quæ reconciliari & componi ( Perſæ & Ægyptii in- ter ſe reton ciliandi ſunt. ) debet, vt PerſÆ & Ægyptii à bello abſtineant, fœdera- que æternæ amicitiæ ineant & conſeruent: Viliſſima eſt materia, quia aquea, precioſiſſima, quia ignea: I- gnem, de quo hic ſermo eſt, poetæ vocant Pythonem (quia ( Ignis phil. quis poetis & Ægypti- is. ) eſt putrefactionis) ab Apolline philoſophico ſagittis in- teremptum, AEgyptii Typhonem (tranſpoſitis literis) qui Oſiridem occîdit & in partes minutas diſcerpſit: Ex Ty- phone & Echidna (quæ eſt anguis aquatica) numeroſa at monſtroſa ſoboles nata dicitur, nempe Cerberus, Chy- mæra, Sphynx, Hydra, Hecate, Geryon & eiuſmodi alij, de quibus alias à nobis dictum eſt: Hic eſt ignis Chemiæ in [ID00289] ſtrumentalis , quo res ſuas tractabiles faciunt, quemadmo-( Ignis inſtru mentum Chemiæ. ) dum videmus carpentarios igne ligneam materiam in- curuare & in formam, quam velint, redigere, at ſu- perficiali & lento ex leuiori fomite incenſo: Hic eſt phi- loſophiæ occultæ malleus, ſecuris, & quod mirum, a- qua, pluuia, & cauſa ſine qua non: Vt enim malleo & ſecu- ri materiæ inducitur forma, & aquâ omnis mundities prę-( Ignis ſecuris & malleus philoſ. ) ſertim pluuia abluitur, ſic igne philoſophico idem con- tingit: Philoſophi enim, vt eſt in Roſario, comburunt aqua & lauant igne: ſed ad alium. Iohannes de padva Germanicus ſcriptor magnum commentarium de hac arte edidit, in quo ſe artificem( Iohannes de Padus Chymicus. ) non ſine inuidia demonſtrauit: Omnia enim diligentiſſi- me ad vnguem proſecutus eſt, ita vt etiam in tenuiſſimis ſit occupatiſſimus, quomodo vitra imponenda, obturan- da, ſigillanda, aliaque omnia manuaria artificia tractanda ſint, tanquam in his ars conſiſteret: Inter ta̅tam palearum copiam tamen aliquid tritici abſcondit, quod vix agnoſci poteſt, niſi ab artis optimè gnaro: Regem dicit accipiendum, oc- ( Rex Chy- micus bal- neo lauan- dus & in ſo- porem ipſa̅- que necem reducendus. ) cidendum & laniandum, eiuſque viſcera eximenda vna cum excrementis, quæ bene abluenda ſint, & iterum co̅ponen- da, tum illum reuicturum magis iuuene̅ & fortiore̅ in om- nibus: Sed no̅ facile per violentia̅ aut vim manifeſta̅ eu̅ ex- tingui aut interfici; Ideoq; in balneum introducendum, in quo ſi maneat aliqua̅ diu, in ſo̅mnum incidere ſuauiſſimu̅, quo præoccupatus demum ſuperari queat: Membra aute̅ eiꝰ in hoc balneo ita emolliri & ꝰtabeſcere, ut ab invice̅ ſe-( Regis mem bra conta- beſcunt bal- neo. Fons Ham- monis eiuſ́ mira natu- ra. ) parabilia fiant: Aquarum virtutes mirabiles & innumera- biles exiſtunt; at nulla mirabilior eſt aquâ balnei huiꝰ: De fo̅te Ha̅monis Iovis, ꝗ apud Garamantas, ultra Cirene̅ in Africæ ſolitudinibꝰ ſiccis & ſolis æſtu torridis fuit, ſcribunt, ꝙ die frigidiſſimas, nocte vetò cale̅tes fuderit aquas, deꝗb. Ouid

• --- medio tua, corniger Hammon,
• Vnda die gelida eſt, ortu́ obitu́ caleſcit.

( Aqua phil. cal. & frig. ) His aquis philoſophicæ lymphæ non ſunt abſimiles, quip- pe quæ ſint calidæ & frigidæ, prout ſol ad eas propius vel remotius accedit: Hoc balneum fons eſt Ciſſuſa, in quo ( Fe̅s Ciſſuſa. ) obſtetrices Bacchum infantem lauerunt, authore Plutar- ( Chryſorrho- is. Salmacis. ) cho in Lyſandro: Hic eſt Chryſorrhois fons apud Troezenios: Hic eſt fons Salmacis in Caria, qui viros effœminat & mol- les reddit: Quam primum enim Rex in eum ingreditur, ab eo transformatur & in aliam temperamenti ſpeciem (In Vngaria Thermæ ad Strigenii oppidi infe- rioris mu- ros. ) reducitur: In Vngaria, vbi ſunt variæ thermæ, ad mu- ros Strigonii, aqua eſt tepida ſub camurato fornice con- cluſa, quæ ingredientibus & lauantibus valde accepta eſt (vt ipſe ſæpius illam intraui) verum ſi quis peregrinus iis ſe lauare velit, qui ſolus ſit, neceſſum eſt, quod veſtes ante veſtibulum deponat in loco ſicco; nam intus, vbi aquæ ( A. C. 1603. Octob???ri. Balneatio lithalis pe regrinis. ) ſunt, non poteſt: Hinc ſi ſummani aut veſtrum fures ad- ſint & clanculum cas auferant nudus ille in balneo per- noctare cogitur, quod ſi faciat, ſomno corripitur, in quo extinguitur, nec vnquam vllus euadit. Huic Balneum ( Iodocus Greuerus presbyter, Chymicus. Greueri re- quiſitæ Chymica. Tria obie- cta in Eleu ſiniis ſacris præter Cre- atorie Solis, Lunæ, & Mercurii i magines. ) Regis maxime aſſimilatur, de quo huc vſque diximus. Iodocvs Grevervs Presbyter tractatum quoque edidit in Latino doctiſſimum, vt artis veritatem ſuo quoque Talento aliis per manus quaſi traderet: Ad hy- potheticam operis ſui delineationem requirit Solem, Lunam Mercurium (at hæc omnia phyſica) floreſ́ antimonij, cui magnas laudes attribuit: Quæ quidem veriſſima ſunt, ſi philoſophice intelligantur: Illan. tria omnes philoſophi co̅mendant, vt multis teſtimoniis demonſtrari poſſet, ſi o- pus foret; Hæc tria in Eleuſiniis ſacris, quoru̅ ſuperius lib. 3. meminimus, veluti viſibilia monumenta, circumgeſtan- tur. In cœlo Mercurius planeta à latere Solis nunquam [ID00291] recedit, rariſſimè vltra octo gradus, ſic in arte Chymica Sol Mercurium ſemper ſibi comitem adiungit: Luna vero o- mnem à ſole ſplendorem & virtutem recipit: Author clan- goris buccinæ de luna philoſophica pulchra quædam æni-( Sol & Lunæ cœleſtes cu̅ terreſtribus comparan- tur. ) gmata proponit in hunc modum: Ptolemæus in Almageſto dicit: Quia Sol non calefacit terram, neque eius virtutem terræ im- primit, niſimediante Luna, quæ inter alia ſydera magis Solis lumen & caliditatem recipit, tanquam medium inter Solem & Terram. Quare, vt dicunt philoſophici, duoſunt impedimenta, quod vnum virtutem ſuam alteri non imprimit, ſcilicet diſtantia remota & me- dium interueniens: Et ſic eſt ibi inter Solem & Terram, quia Sol lo̅gè à terradiſtat, & quia ibi Luna mediat: ſic quoque in arte noſtra Al- chymiſtica Sol tincturam ſolam non perficit, niſi mediante Luna, quia remote diſtat, cum ad ipſam ſubtilitatem nondum, vt tingat, peruenit, & etiam propter ipſa media, ſcilicet denſitatem & großi- tiem: Quare neceſſariò requiritur ibi Luna, ut ipſum Solem ſubti- liet, rarum & volatilem faciat & eius impuritatem ſegreget: Cum ipſa magis ſuo lumine egeat & natura alijs planetis, id eſt, metallis: Ergo dicit Hermes & Ariſtoteles de Planetis: Sol pater eius eſt, Lunæ mater exiſtit: Ergo Luna mater & ager in quo ſolare ſeminari debet ſemen, & ſic non indigemus alio ex quo lapis noſter & alchymia no- ſtrafiat, quam Solis & Lunæ. Hæc ex dicto authore: Ad quem ſcopum omnia tendunt philoſophorum ſcripta. Inter alia Greuerus arborem philoſophicam deſcribit, prout illa per( Greueri ar- bor philoſo- phica. ) naturam producitur: Cuius radix ſit Mercurius, truncus & rami, Saturnus Iupiter, Venus & Mars, flores, Luna & Sol quaſi fructus. Quemadmodum iam inſitione arborum proceditur, ſic quoque in hac arte. Hanc eſſe arboremait, quæ aurea mala geſtat, in Heſperidum hortis cuſtoditam à Dracone horribili, Typhonis & Echidnæ filio, cuius fructum dracone occiſo ſi quis adipiſci poſſit, eum votis ſuis fruitu- rum. Quadruplicem quoque ignis variationem ponit, vt [ID00292] pote primum gradum balneorum, ſeu putr???, ???ris, arenæ & flammæ ſucceſſiuos reliquos.( Duo fecretæ Greueri no̅ reuelanda. ) Verum licet hic author in omnibus ſit candidus & per- ſpicuus, tamen ipſe fatetur, quod duo celauerit, quæ iura- mento obſtrictus ab alio ſacerdote Seniore, à quo artem didicerit, nulli aperire promiſerit: Quæ duo inſpirante Nu- mine à quolibet ipſo indaganda & reperienda ſunt & ſub anathemate prohibentur ab omnibus philoſophis nullo ſcripto aut dicto alteri manifeſtari; veluti apud Iſaacum, Roſarium philoſophorum, & alios quamplures, tales exe- crationes & co̅minationes, pœnæque diuinæ illis, qui hæc duo arcana patefecerint vulgo, propoſitæ, ſæpiſſimè oc- ( Primum ſe- cretum non reuelandu̅. ) currunt: De his duobus, quantu̅ nobis poſſibile eſt & licet, pauca quędam adijciemus: Primum videtur eſſe lapis qui- dam Indicus, magnetinæ virtutis, qui alium lapidem ad ſe ( Pantaura lapis. Lapis A- quilæ. ) trahit, diciturque Pantaura, cuius mentionem fecimus lib. 1. ſub Brachmanis philoſophis: Hic lapis etſi non nomine, re tamen idem eſt aut certè, effectu, cum lapide Aquilæ, qui alium lapillum in ſuo ventre continet: Hunc lapidem à multis vendi exiguo precio, non genuinum, ſed verum à pauciſſimis agnoſci conſtat: At quid lapis, inquies, ad auri- ficium? Reſpondeo; Annon aurum ex duriſſimis lapidi- ( Aurum ex lapidibus educitur duriſſimis. Pantauræ ſol philoſo- phicus. ) bus enaſcitur, vt patet in pyrite, Cadmia, granatis & lapi- de Lazuli: Quid durius his ſingulis, nihilominus auri ſunt feraces: Sic vera Pantaura auri virtutem ſeminalem in ſe habet, quæ eſt pater operis, veruſque ſol philoſophicus: Hunc ſi quis inquirat lapidem, non opus eſt vt in Indiam proficiſcatur, ibique montana ſcrutetur, cum volatilia, vt loquuntur philoſophi, eum ad nos deferant; per vo- latilia autem hic non minutas aues, ſed maiores quaſque intelligunt, forte etiam veliuolas naues: Alterum, aqua auri eſt, quæ eodem ante dicto loco exprimitur: Hæc [ID00293] magis aurifera eſt, quam ipſe Idaſpes Indiæ, Pactolus Aſiæ,( Secundum ſecretum no̅ reuelandu̅. Aqua auri. ) Tagus Hiſpaniæ, aut Ganges, Arimaſpus, Hermus, Padus & Auri- geus; non quide̅ actu, ſed potentia: Hinc eſt, quod auro non miſceatur, vti nec cæteræ aquæ, per minima, ſed illi in ſu- perficie ſaltem adhæreat.Hæc aqua auri non inuenitur in puteis aut locis profun-( Aqua aure vbe inueni- tur. Miraculoſæ aqua in Fortunatæ Inſula. ) dis, ſed in altiori loco: In Inſula quadam Fortunatarum, Ferro dicta, degunt homines, etiamſi per totam terram ne gutta dulcis aquæ reperiatur, idque quaſi miraculoſe: Sunt enim arbores ibi quamplures, ex quarum folijs cer- to tempore deſtillat aqua clara & dulcis, copioſa, qua v- tuntur incolæ: Illorum itaque aqua vt in arboribus produ- citur, ſic philoſophorum in altioribus mundi partibus: Qui iam nouit quæ & quales ſint mundi partes, quæ altio- res, quæ depreſſiores, facile ibi aquam inueniet, quę tamen aquæ pluuiæ non commiſcetur, ſed in ſua ſubſtantia im- perturbata permanet: Videmus enim quandoque in con- fluentia fluuiorum, quoſdam ſuam propriam aquam lon- go decurſus ſpatio, vt ab inuicem ex colore dignoſci poſ- ſint, conſeruare: Hæc aqua, licet auri dicatur, non tamen( Aqua auri habens 30. fluuiorum vires. ) eſt eius coloris aut eſſentiæ, ſed trium fluuiorum vires ex- primit, nempe Melæ, Bœotiæ, qui potos greges, ſi albi ſint, nigros facit (quemadmodum etiam Cratis fluuius) Cephiſi, qui ex nigris albos reddit (vti & Sybaris) & Xanthi, Phrygiæ, qui rubeum colorem animalibus conciliat: De Stygia qua-( Aqua auri in metalli- to vaſe cu- ſtodienda. ) dam aqua tradunt, quę in ſola vngula mulę conſeruari poſ- ſit, cum cætera vaſa omnia penetret & conſumat: ſic hæc aqua in nullo vaſe, niſi metallico cuſtoditur; & quo metal- lum ??? compactius, eò melius. Quæ de duobus Greueri ar- canis, non aperiendis omnino, nec operiendis omnino, di- xiſſe ſufficiant.( Lambſprin- gius. ) Lambspringivs, ex nobili familia ortus, vt ipſe de ſe adfirmat, rythmos quoſdam Germanico idiomate acutiſſi- me ſcripſit, quibus tanquam emblematicis figuris totam artem, licet ſuccincte, depinxit, vt quilibet & oculis & mente inueniat, quo delectari poſſit: Philoſophiam fa- tetur ſe legiſſe & intellexiſſe, præceptorumque eruditio- ( Emblema- ta Lamb- ſpr???gii. ) ne fundamentum attigiſſe: In quo veritatem dicit: Reipſa enim quod hic aſſerit, in ſequentibus figuris comprobat; in quibus duos piſces in vno mari, feram nigram in ſylua, ceruum & vnicornem in nemore latere, ait, qui capien- di, irretiendi & vniendi ſint; Item, duos leones vtriuſque ſexus, lupum & canem, duaſque aues in ſylua inueniri tradit, quæ inimicæ mortales in amicitiam reducendæ & perpetuo concordiæ vinculo colligandæ ſint: Reliqua eius emblemata ſuo ſpectentur loco: Quid vero intelli- ( Duæ aqui- læ Delphis emiſſæ. ) gatur per hæc duo, quorum vnum ex oriente, alterum ex occidente prouenit, cuique per ſe patet: Duæ aues enim ſunt duæ aquilæ à Ioue ex Delphis emiſſæ ad cir- cumuolandum contrario motu terrarum orbem: Cuius rei declarationem Author conſilij coniug Solis & Lunæ ( Duo lapi- des, albus & rubeus. ) ex Ariſtotelis Epiſtola adducit hoc modo: Quod huius ar- tis duo ſunt lapides principales, albus & rubeus mir abiles natu- ræ: Albus in occaſu ſolis incipit apparere ſuper facies aquarum abſcondens ſe vſque ad mediam noctem & poſtea vergit in pro- fundum: Rubeus vero ex oppoſito operatnr, quia incipit aſcendere ſuper aquas in ortu Solis vſque ad meridiem & poſtea deſcendit in profundum. ( Duo lapi- des gratis à Deo dati. ) Iſaac & Arnoldus, varijs in locis teſtantur, quod Deus de- derit duos lapides, vnum ad album, alterum ad rubeum; gratis, qui haberi poſſint abſque precio ea quanti???ate, qua quis velit, & addit Arnoldus, neminem ideo r???gandum eſ- ſe: At Maria dicit, vnum comparari, alterum inueniri in [ID00295] monticulis: Hæ ſunt illæ feræ, quæ nobis capiendæ; Hi ſunt inimici, qui reconciliandi: At qui bus arbitris aut ſe- queſtris? Certè duo ſunt, ſæpe memorati, Mercurius & Vul- ( Mercurii caduceus qualis. ) canus: Ille non abſque cauſa caduceum ſerpentibus binis, mare & fœminâ circum cinctum geſtat, diuerſæ & con- trariæ virtutis; Hoc enim vigiles in ſoporem coniecit vel ſolo tactu, ſomnolentos in vigilias; imo reduxit diſcordes in concordiam, animas mortuorum in corpora, quas in- de quoque eduxit: Hoc enim Mercurij potiſſimum eſt of- ficium, vnde deorum terreſtrium aut ſubterrenorum, po- tius quam cœleſtium dictus eſt miniſter & nuncius, qui in- termedius currat: Hic, inquam, ſuâ illâ miraculosâ virgâ( Mercurius facit concor diam inter inimicos. ) concordiam itabilem inter hoſtes internecinos faciet & confirmabit.Alter, vtpote Vulcanus, nolentes volentes coniunget, & vi, ſi opus ſit, ligabit: Nouimus enim diſſidentes in electio-( Vulcanus cogit diſſi- dendes ad co̅cordiam. ) ne vnius concordibus votis, incluſos loco anguſtiori cogi & adigi ad vnionem: Ita & Lomnius ille inditos ſuo vaſcu- lo vrget & vrit, donec nil niſi vnum quid affectu & effectu viderit.Quibus tres Anonymos Germanos adij ciemus, ne & illi vt abſque nomine, ita abſque encomio ſeſe digno tacitè prę- tereantur: Horum primus eſt Author Roſarij magni philoſophorum, quem ex rythmis( Author Ro- ſarii phil. Germanus. ) Germanicis paſſim inſertis clariſſimè conſtat fuiſſe Germa- num: Hic collectanea ex optimis quibuſque auctoribus collegit, quæ ita in ordinem diſpoſuit, vt continua videa- tur oratio Sunt autem inter multa allegorice & tropice di- cta quædam ad nucleum artis ſpectantia, non contemnen- da, quæ ſi quis, veluti roſas ex ſpinis, caute colligere no- uit, floſculos habebit, quorum fragrantia intellectus cuiuſque mirifice illuſtrabitur: Summam totius artis alle [ID00296] gorica ( Figura bi- ceps Roſarii artu ſum m???m conti- net. ) deſcriptione per rythmos germanicos & figuram bicipitem maſculinæ & fœmineæ faciei, in dextra ternos angues, in ſiniſtra vnum tenentem adpictam expreſſit. Hi rythmi cum in Latino non extent & ſint non iniucundi, veritatique propinquiſſimi, ſic ſe habent:

• Hic nata eſt Imperatrix ditiſſima,
• Quæ magiſtris vocatur ſua filia:
• Augetur, donaturque multis liberis,
• Qui immortales ſunt, purique à maculis:
• Regina hæc mortis tenetur odio
• Et paupertatis eſt fugax auxilio:

( Vires Me- dicine. )

• Aure, nec non argento præſtat & gemmis,
• Et omnibus, quæ proſtant, medicinis:
• Nihilei confertur in terræ ſolo,
• Hinc gratias referimus cœli DEO :
• Ego nudata fœmina (heu) coger vi,
• Infelix erat corpi spriſtinum mihi,
• Non ante mæter ipſamet comparaui,
• Quàm ſecundò in lucem editafui:
• Tunc vires cœpiomnibus pares herbis,
• Et medicata ſum feliciter morbis:

( Mater appe ??? ſilium. )

• Filium ſpectans meum deſiderio,
• In vno loco congreſſa cum illo.

( ??? grauida, ???)

• Poſtquam ingrauidata ex eo fui,
• Et partum infœcundo cliuo edidi,

(Man???n??? virgo,)

• Virgo manens, vt prius facta ſum mater,
• In actionibus meis hinc ridear,
• Quod filius patrem meis ſe præſtitit,
• Hoc ipſe Deus prouide ordinauit:
• Mater, quæ vtero fuit me enixa,
• Mundanam in lucem per me eſt edita:

• Vnum not andum, natur aliter iunctum
• Amontibus prrfectè manet abditum:
• Ex quo quaterna copulantur in vne
• In lapidis completo magiſterio;
• Et ſena conſiderata tripliciter,
• Reducta in vnum eſſentialiter.
• Si quis hæc mente perſcrut abitur ſua,
• Huic eſt à Deo conceſſa potentia,
• Cunctorum morbos qua propulſet generum
• In metallorum ſorte atque hominum:
• Id abſque Dei nutu nemo peraget,
• Et non niſi qui ſeſe benè agnoſcet:
• Ex terramea oritur fonticulus,

( Fonticulus ex terra. R???ui in co̅- trarium currentes. Aquilæ duæ. )

• Vnde propagatur rurſum duplex riuus,
• Quorum vnus decurrit ad Orientem,
• Alter fluxu properat ad Occidentem,
• Hinc aquilæ binæ miſſæ cremant pennas,
• Et protinus ſic nudæ cadunt in terras:
• Poſt hæc plumis vice donantur alteræ.
• Illi obediunt terræ Sol & Luna:

Author Dialogi Germanici inter aurum & lapidem, iura-( Author Dialogi in- ter aurum. ) mento proteſtatur, ſe veritatem eloqui & nudam verbis proponere: Hæc autem eius eſt intentio, vt probet diuerſis modis & rationibus, aurum commune non eſſe( Aurum co̅- mune non eſſe aurum philoſophi- cum. ) aurum philoſophicum, ſed hoc longe aliud agnoſci: La- pis ab auro venenoſus vermis vocitatur; Mercurius ve- rò communis ab auro pro teſte adducitur, quod nimi- rum ex Auro & Mercurio totum fiat opus, ſed à Lapide, vt volatilis & inutilis reijcitur: Lapis adfirmat in ſeſe eſſe aurum philoſophicum & non in alio, ſeque Dominum Tincturæ verè à philoſophis dici, aurum autem omnes decipere, quotquot in eo laborent; cum verò à verbis [ID00298] ad violentiam Lapidi inferendam reliqui duo conueni- rent, à Lapide abſumpti ſunt: Qui ſane philoſophus di- gniſſimus eſt lectu & profunda conſideratione, ſiquidem mens eius in centro abdita, licet ſtylus in ſuperficie peri- ( Lapis qua- lis, antepræ parationem & poſt. Aurum phi- loſophicum non eſſe au- rum vulgi. ) pheriali hæreat: De lapide, quod ſit draco, ſerpens, vipera & venenoſitatis particeps, co̅ſentiunt philoſophi, at poſt prę- parationem neminem eius veneno intoxicari, ſed potius intoxicatos omnes curari Theriacâ inde facâ: De auro communi ijdem teſtantur, quod non ſit aurum ſuum: Author aurorę id ex alijs dem onſtrat cap. 16 Auro, inquit, communi Philoſophicum dicitur ſimile, ut Philoſophus teſtatur, di- cens; Præſentes & præteriti non fecerunt aliquid, niſi ex auro au- rum, & ex argento argentum: Non tamen aurum illud vel argen- tum fuit vulgi: Eſt autem philoſophicum aurum, quod non emitur precio magno, ut Alphidius dicit: Scitote, quod hunc lapidem, de quo hoc arcanum agitur, Deus non emendum magno precio poſuit; quoniam in via ejectus invenitur, ut à paupere & divite haberi poſ- ſit; ut ſcilicet ratione & ſcientia ad eum quisquis poßit leviter per- uenire. Et Morienus ait: Omnis res, quæ magno emitur precio, mendax eſt, quoniam modico hujus gummæ & paulo auro multum e- mimus. Et Senior dicit. Aurum noſtrum non eſt aurum vulgi, quia ſequitur dealbatio, ut ibi dicitur. Dealbate aurum. Hoc igitur aurum cum dealbatum fuerit poſt nigredinem ſuam, eſt tinctura. Et iterum, commiſcete aurum cum auro, hoc eſt cinerem cum aqua, vel, ſeminate aurum in terram albam foliatam, quæ & tertia terra, quæ eſt auri, tingit Elixir: Et hæc eſt magneſia alba perfecta & non rubea. Inde ex auro philoſophico non fit aurum ſed argentum, ut turba philoſophorum teſtatur, dicens. Scitote quòd niſi dealbetis (ſcilicet aurum noſtrum) non poteſtis rubeum facere, eò quod duæ ( Aurum phi- loſophicum no̅ lætificat cor homi- nis. ) naturæ nil aliud ſunt, quam album & rubeum. Et paulò pòſt. Ex hoc patet, quod Aurum philoſophicum non eſt aurum vulgi, nec in colore, nec in ſubſtantia. Ideo dicitur, quod non lætificat cor ho [ID00299] minis & arge̅tu̅ ſimiliter ſed illud, quod extrahitur ex eis eſt alba & rubea tinctura vera fixa, viua perſeueratiua, coloratiua, perpetuati- ua, ingreſſiua, penetratiua, perfectiua, omnib. metallis permixtiua. ( Tinctura læ- tificat cor hominis. ) Illa homine̅ lætificat, & cor hominis ſanat, vt Senior dicit, & reddit hominem hilarem & iuuenilem facit & vigorosè corpus conſeruat. Hęc ille: Sic Roſarius: aurum purum, inquit, deductum eſt per ex- amen ignis in corpus firmum & fixum, & cum eo amplius fermen- (Cum auro puro nihil fermentari poſſe. ) tare omnino impoſſibile eſt apud philoſophos, niſi habeatur materia prima metallorum, in qua reſolvatur aurum in primam materiam & in elementa miſcibilia: Recipiamus ergo illam materiam, vnd??? erit aurum, & mediante artificio deducitur in verum fermentum philoſophorum. Et mox: Alius philoſophus: Ex perfecto ni- hil fieri poteſt; quoniam rerum ſpecies perfectæ in ſuanatura non mu- tantur, ſed potius corrumpuntur, &c. At hæc quilibet acri iudicio metiatur & diſcernat.( Author ry- thmorum Germ. cum figura. ) Author quo Rythmorum aliquis eſt haud vulgaris, qui figuram appictam quaſi exponit huiuſmodi: ſeptem metalla ſuis characteribus ſuperius ponuntur cum manibus vtrinque: inferius, Leo, Aquila & ſtella quæ dam cathenatim colliga̅- tur cum ſigno appoſito globi terreni; Circulus ambie̅s ha- bet verba: Viſitabis interiora terræ &c. Huic ſua laus non inuidenda eſt: verus enim, etſi incognitus, author eſt: Ve- rum ne negligamus illum, qui omnium Germanorum re- centiſſimus, in tam indoctorum, quam doctorum ore, ſcri- ptis, celebratione & imitatione eſt; atque hic agnoſcitur & vocatur. Philippvs Theophrastvs Paracelsvs, cu-( Philippus Paracelſus. ) ius nomen adeo increbuit hoc noſtro ſeculo, vt non ſolum lippis & tonſoribus, quod dici ſolet, ſed etiam Empyricis, circulatoribus, Alchymiſtis deceptoribus, cerdonibus, fa- bris & operariis pleriſque, ne dicam pharmacarios & me- dicos, præſertim Germaniæ, innotuerit: Hunc virum, qui [ID00300] ( In Paracel- ſo duo im probantur. 1. N???minis mutatio. ) multu̅ reconditæ doctrinę ??? cæteris habuit, propterdue inprimis, nullis laudibus à multis doctis extolli video, pri- mò quod nomen ſuum (quod eſt Philippus Bombaſtus) abiecerit, ſibique alia pompoſa & magis ſplendida (ſed fi- ctitia) aſſumpſerit; quod indicium quidem eſt magni ſpi- ( 2. Calum- n???liis me dices inten- tæ. ) ritus, at paruæ humilitatis: Secundò, quod Germanice ſcri- bendo popularem auram ſitiens ſeſe monarcham vocet, cæteroſque medicos, ſui non ſequaces, volitare vt vmbras & eſſe leuiores alga, æſtimet, quos conuitiis longis & ver- (3. Quidam Paracelſo Chemiæ ſci- entiam de trahunt. 4. Aliieius vitam inſe- ctantur. ) boſis, inſtar anus ad iram incitatę, proſcindit. Præterea ma- gna pars doctiorum, etiam Chemiæ amantium, ipſi detra- hunt perfectam artis Hermeticæ ſcientiam, quibus indi- ciis, de iis mox agemus: Quartò iidem in eius ſcurrilem vi- tam, pluribus inquinatam vitiis, animaduertunt, eamque non convenire vero philoſopho adfirmant: De hiſce qua- tuor ſingulatim diſſeremus ſic, vt veritati non fiat iniuria & ( Paracelſus Heluetius eius nomi- nis ratio. ) pro bene meritis gratitudo ſit in promptu: De primo: Con- ſtat eum natum in Heluetiâ nobili familia, cuiꝰ pater qui- dam à Bombaſt mater ab Hohenheim extitit: Hinc ille occa- ſionem captauit, vt ſeſe Paracelſum de nouo baptizaret, quaſi hoc æquiualeat Hohenheimio; Hohen, altum vel celſum ſignificat, heim, patriam ſeu terram habi- tationis cuiuſdam: Para autem, græca dictio, nil ta- le denotat, ſed in vocabulis, Paraſitus, Paræpheniſis, Pa- rerga, parabola & ſimilibus, eius vſus apparet; vbi ſem- per contrarietatem alteri inducit, in moribus, men- te, operibus & verbis: Et ſic, Paracelſus, eſt græca & latina dictio compoſita, tanquam Græcia & Latium in ( Thephraſto Ariſtotelico mel in geſtu̅ in os ab api bus. ) Germaniam conuenirent: Theophraſtum ſe appellat à Græ- co illo antiquo Ariſtotelis diſcipulo, cui (veluti quo- que narrant de Platone) in cunis iacenti examen [ID00301] apum mel in os ingeſſit; eo augurio, quod dulciſſi- mus & diuinus eloquio futurus eſſet, quod & accidit, ideoque ipſe Theophraſti, quaſi diuina loquentis, nomen( Ariſtoteles freno indi- gere dixit Theophra- ſtum. ) vulgo meruit: Ille eſt generoſus ſui præceptoris Ariſtotelis Equus quem freno indigere, alios calcaribus, dixit; qui ſcholam Peripatheticam propagauit ſibi ab Ariſtotele te- ſtamento conceſſam, qui hiſtoriam vegetabilium & ter- ræ foſſilium valdè memorabilem edidit: An iam no-( Bombaſtus an Theo- phraſtu ſen diuinilo- quus. ) ſter Bombaſtus eiuſdem cum eo ominis fuerit, cum no- minis voluerit, mihi ignotum eſt: Dicamus hunc eſ- ſe diuiniloquum, at non in Latina, nec Græcanica lingua: In materna itaque ac vernacula, Heluetica, quæ multis non adeo polita auditur: Sed reſpondeo( Reſponſio pro Theo- phraſti elo- quentia. Aureolus cur dictus ſit Para- celſus. ) pro Theophraſto, quod reſpiciendum ſit ad res, & non ad linguam: Si res ſint diuinæ, quas tractauit; ſuffi- cit, ſi non diuino eloquio protulerit eas: Aureolum quoque ſe æſtimauit, fortè propter eius artis ſcientiam, vel etiam ob doctrinam diuinam; Diuina enim & au- rea in maximo ſunt cenſu, illa cœleſtium, hæc terre- ſtrium, ſumma: Deauratus itaque eſt, diuiniloquus & ex tranſcendentibus ſupra communem hominis natu- ram ſeu captum: Vnde non immerito illo nomine gau- dere debuit: Et fuit illi licitum nomen mutare, cum id factum ſit à bſque alterius præiudicio, præſeitim ſi id fiat cum cius bono aut honore: Cauſam eius facti alij non in arrogantiam, ſed in nouæ doctrinæ, quam i- pſe prolaturus erat, commendationem transferre poſſunt;( Paracelſus cur Germa- nice ſcripſe- rit. Su erbus non fuit, ſedalti ſpi- ritus. ) De Secundò: Germanice ſcripſit, quia Germanus, fortè in gentis ſuæ honorem & quod alijs nationibus muide- rit theſaurus ſuæ eruditionis: Popularis auræ an ſiti- bundus extiterit, ignoro, ſane ſuperbus non fuit, qui potius habitu Heluetici militis, quam tanti Doctoris [ID00302] ( Excuſatio cur calum- nietur aleos medicos, ſc- que Monar chem vo- cet. ) togâ inceſſit. Cur cæteros medicos omnes calumnietur & eludat, cauſa eſt, quia Monarcha fieri non poterat, niſi re- gibus, inter quos Hippocrates & Galenus, principibus, inter quos Auicenna, & populis, hoc eſt medicis practicis, ſibi ſubiectis: Vnicum enim nemus non alit duos erithacos, nec vnus mundus niſi vnum ſolem: Sic vna terra, non niſi vnum Monarcham; At mittamus Reges Regum & verè Monarchas dictos, & literarium monarcham, quem abſ- ( In ſingulis artium ſpe- ciebus poſ- ſunt eſſe mo narchæ. ) que dubio ſe facit & intelligit, proſequamur: Quidni & hoc nomen ipſi conveniat, præſertim in Medicina? Quot- quot enim ſunt doctrinæ genera, quotmanualium artium ſpecies tot Monarchas conſtituerelicet, ſingulos in ſingu- lis ſpeciebus; etiam ſi hac ratione ſupra mille numero fie- rent: Verum ſic eſt diſpoſitum cum natura humana poſt lapſum primorum parentum, quod lubens diuinitatem, ſummos honores & magna imperia obtineret præ aliis: ( Qiſ ſibi rex. ) Hinc Seneca recte: Regis quiſ animum in ſe habet, vt ſibi in a- lium, quam in ſe alteri, dari malit imperium. Hinc quilibet ſe monarcham faceret, ſi ab arbitrio cuiuſque penderet: Cu- iuſdam papæ aſtutia memoratur, ad quem vnum cum vo- ( Papæ aſtu- tia. ) ta eligentium Cardinalium concurrerent, vt ipſe mitram papalem & pallium acciperet traderetque illi ex omnibus, qui doctrina, meritis, & alis dotibus præualeret, digniſſi- muſque foret, vt Papa fieret, ille ſeipſum habitu Papali mox inſigniuit, quem ſeſe, (reliquos non) optimè noſſe af- firmauit. Sic noſter Theophraſtus ſe Monarcham appellauit, dum potuit & licuit, etſi multis ipſi invidentibus tantum titulum & nomen non abſque cauſa: Quia in Galenum, e- ( Cur regerat calumnias in Galeni- cos medi- cos. ) iuſque in doctrina medica ſequaces, acerrime inuehitur, nunc onagros, lapides molares autignominioſius eos vo- citans. Sed aliter Theophraſtus facere non potuit duas ob ra- tiones; Primò propter inuidiam & calumnias, quas illi [ID00303] medici huic Heluetico Theophraſto in medicinis experientiſ- ſimo, inque curationibus feliciſſimo intentarunt: Secun- do, non potuit ſemen melioris medicinæ in agrum ſeu mentem diſcentium ſeminare, niſi prius à gramine & lolio terram arando, vertendo, lyrando, oc cando & quaſi inno- uando præparaſſet: Obiurgatio, criminatio & commina- tio itaque Theophraſti, quas medicis intendit, nihil aliud( Criminatio Paracelſi quid. ) ſunt quam aratio, verſatio, lyratio, occatio illorum aurium durarum & voluntatis iniquæ, in quas novam medicinam inſpergere appetit: Si quis pro lignea domo marmoream conſtruere velit, annon hic opus habet, vt ligneam à fun- damento vſque prius deſtruat, & deinde marmoream po- nat? Stratonicus inſignis cytharœdus duplicem mercede̅( In dedocen- do duplex merces. ) poſtulauit ab iis diſcipulis, qui iam prius in ea arte ab aliis erant (ſed perperam) inſtructi, nempe vnam pro dedocen- do, quæ mala didicerant, alteram pro docendo meliora progymnaſmata: Sic Theophraſtus in deſtruendo & de- docendo incongrua non minus laboris habuiſſe videtur, quàm in conſtruendo & docendo magis convenientia medica: Sed nos quoad medicinalia eius hic arbitrium nullum ſtatuemus, eaque cuique liberè diiudicanda relin- quimus: Verum, vt veritas patefiat, Bernhardi Penoti, ſe-(Bernhardi Penotiſenis iudici um de Paracelſi libris. ) nis emeriti iudicium, forte non temerarium, nec nimis ca- lidum, in tanta ætate, audiatur: Hic in libro ſuo denario medico Paracelſum plagii maximi accuſat: Tria, inquit, il- la principia mercurii, ſulfuris & ſalis eum à verbo ad verbum ex o- pere vegetabili Iſaaci Hollandi deſumpſiſſe; ſic & doctrinam de ſe- paratione quatuor elementorum: De gradationibus medicinarum, ab Arnoldo: Archidoxa à Raymundo Lullio ex ſua arte ope- ratiua: De arcanis à Rupeſciſſa: Nihil prorſus à ſe ipſo, præter- quam vitia & maledicta: Synonima, quibus vtitur à doctiſſimo ( Plagium Paracelſo aſſersbitur. ) domino Garlando Anglo tenet: A Trithemio varia: Si quis [ID00304] attentè Arnoldnm legerit & Rvymundum in arte operatiua, anim- advertet Paracelſum iſtorum virorum truncâſſe & ſibi vendicaſſe ſcripta: Legite Landfrancum, animadvertetis Paracelſum ab eo- dem ſuam Chirurgiam deſumpſiſſe: Cur non citat Arnoldum capite de Paralyſi, de Galbaneto ſuo, deſcripto libro de morbis Tarta- reis? Plura alia ſunt, quæ doctis viris relinquo inveſtiganda: Pertæſus vitæ præſentis aperio vobis ſtudioſis viam, qua poteritis ad meliora & faciliora peruenire, & alium Eliam artiſtam expecta- re nolite, præter Iſaaci Hollandi opera. Hactenus Penotus. Hæc an ita ſe habeant, quilibet ipſe diſpiciat & inveſtiget. Alii hoc ſi ita ſit, vituperabunt inſtitutum, Paracel- ſumque Auctoritate ſua in cuius poſſeſſione, temporis ( Exeuſatio Plagii Pa- racelſi. Veri as ſem per eadem:) præſcriptione diuturna extitit, tanquam ſenes de ponte deturbabunt: At nos id factum, niſi ſit dubium & illi falſò imputatum, excuſari, in tanti viri honorem, poſſe opinamur: Hippias Socratis diſcipulus, cum aliquamdiu eum audiuiſſet, per aliquot annos peregrinatus, poſt redi- ( Socratis ea- dem de iiſ- deus ſemper docuit. ) ens Socratem eadem legentem & tractantem miratus eſt, cui ſapiens ſenex, Ego, inquit, eadem de iiſdem ſentio, & dico: quaſi innueret, eſſe vnam veritatem in rebus na- turæ, quæ nouitatem aut diuerſitatem non admittat: Id- que veriſſimum eſt: Quod ſi itaque in rei veritate Pa- racelſus conſentiat iam cum vno circa vnam materiam, iam cum alio circa aliam, eamque ſibi applicet (cum ve- ritas vt palma in medio poſita ſit, arripiat, qui poteſt) an- non rectè feciſſe ſtatuetur? Hoc enim indubitatum eſt, non vni Deum omnia dediſſe, & veritatem eſſe oper- tam ſub denſis tegminibus opinionum & vanitatum, pro quibus vix reſpirare, nec lucem adire queat. Quod ſi ſic, quærenda bona, vbi inuenienda, & veritas omnibus angulis inueſtiganda: Non rarò & mo [ID00305] litor eſt opportuna loquutus: Imitanda eſt veritatis inve- ſtigatori diligens apicula, quæ non reperit mel in v- no loco fruſtratim, at ex millies millibus floſculis con- gerit in vnum fauum, vnde fit mel & cera; idque lau- di cuique ducitur non immerito: Cur igitur Thephra- ſto hoc ſit dedecori, quod ab aliis mutuatus ſit, quo( Cur quida̅ Paracelſo in Chemiæ nihil tribu- ant. 1.) multis ſequentibns prodeſſe potuit? De Tertio: Sunt, qui illi in medicinâ, præſertim chirurgiâ multum tribuant, prout reuera meritus dicitur, at in verâ Chemiâ ne tan- tillum, iique vtuntur his rationibus; primo, quia ipſe Chemiam multis in locis ſuorum ſcriptorum eludit, di- citque Chymicos inſanos triturare ſtramen inane: Se-(2. Duo diſci- puli para- celſi. ) cundo, quia præcipui eius diſcipuli nullo fœlici in Chy- micis ſucceſſu vſi ſint; Duo magis non ſint pro exemplo vnus ipſi ſemper, dum eſſet Baſileæ familiariſſimus ad- fuit profeſſione Theologus, at Chemiæ non minus de- ditus, homo quatuor literarum, nempe A. B. C. D. qui poſt mortem Paracelſi libros in Valle Oeni quæſiuit in cauis arboribus & inuentos, vt aiebat, do- mum retulit; quos vendidit magnâ pecuniæ ſummâ; at quia forte ſubreptitii ac ficti fuerant, cum effectus promiſſis non reſponderet, precium à venditore recu- peratum eique liber nugatorius reſtitutus eſt: Alter à Paracelſi doctrinâ vnicè pendens, ſcripſit tractatum de( A. S. ) Antimonio geminum; quò tandem poſt aliquot an- norum errores fruſtraneos fatetur, Chemiam eſſe longè alia intentione ſcriptum, quàm aurificii; ſimulq; in-( Quidam Paracelſi- cus aurife- cio aduerſa rius ex ſuo fruſtrabo opere. ) uehitur in Lullium alioſq;, adducens præceptoris Paracelſi teſtimonia, quod ille irriſerit Chymicos Chryſopœos quaſi hęc ars ſit naturæ & Deo aduerſa: Quod ſi itaq; tantus Pa- racelſi diſcipulus, qui præceptore̅ ſuum ſpiritui ſtylo & inue [ID00306] hendi in alios modo non mentitur ſed artificiosè exprimit, à Chemia fit transfuga eam negando, auctoritateque Pa- racelſica ad hoc vtendo, quis alius ex diſcipulis demonſtra- (3. Paracelſus aliquando proiectione̅ fecit famu- le præſente. ) bit, Paracelſum eius artis veram cognitionem habuiſſe? Ter- tiò, quia Chymiæ effectus vtiles ſi ſenſit, valde arcanus in his extitit: Vnus ipſi famulus, nomine Franciſcus, atteſta- tus eſt, ſe præſente ab eo proiectionem factam in paucos lotones argenti viui, quod conuerſum puluere quodam in aurum, hoc aurifabro venditum eſſe: Sterzingæ in alpibus tempore peſtis de hac lue tractatulum edidit, dedicatum ibidem ſenatui, quod forte non tam lucri, quàm commi- ( Regulus Aut. Para- celſi. ) ſerationis gratia fecit: De Regulo ſui antimonii glorioſe prædicat, quod nec Carolus nec Leo Romanus, eum æquiua- lente precio compenſare valeat: De opibus eius, quantæ iſtæ fuerint poſt mortem pauperibus Salzburgi erogatæ, (4. Paracelſi li- bri de Che- mia. ) nil memorabile auditum eſt: Quartò, quamuis libros de aurificio ſcripſerit, qui auide leguntur ab eius diſcipulis aut ſuffraganeis, adeò vt in his ſolis ætatem & fortunam ſuam quamplurimi conſumant nec confidant aliorum philoſophorum ſcriptis, tamen hoc facile tot extantibus Chymicorum libris, in quibus diu ſtuduit, effectum dare ( Reſpenſio pro Paracel ſo: ad I. ) potuit, vt etiam in hac ſcientia quid ſciuiſſe videretur Sed nos ſingulis hiſce rationib. pro Paracelſo reſpondebimus: Primò eludit Chemiam in loco & tempore, eamque extol- lit iiſdem co̅ſi deratis circumſtantiis: Qui puellam pulchra̅ ac diuitem amant ſecrete, non de ea omnia, vt ſe habent, niſi inſani ſint, aliis produnt, forte inuidis aut riualibus fu- ( Ad 2. Paracelſus non adſtri- ctus fuit quid aperi- re. ) turis: Nil tutum eſt in amore, nec in Chemiâ: Hoc ſatis eſt cauſę, cur aliqua̅do viſus ſit eiꝰ artifices eluſiſſe aut ipſa̅ arte̅ in dubium vocaſſe: Secu̅dò, ſi verꝰ fuit philoſophus, diſcipu- los ex obligatio̅e no̅ agnouit: Si ex gratia, cur aperiret alteri arte̅ ꝑ totlabores quę ſita̅? Quod author libri de antimonio [ID00307] votum ſuum non compleuerit, ipſe ridendus eſt, qui vnam ſaltem viam in vna materia tractanda elegit, qua cum ire non potuit, alias in eadem neglexit non ſolum, ſed nec in vlla alia tentauit: Cum vero materiæ ſint centenæ fere, mi- rum eſt, quod propter vnam voto non correſpondentem, alias omnes præterierit: Fruſtranei operatores ſunt plures, quam recenſeri poſſint, inter quos ſi & ipſe inueniatur, ni- hil ipſi contigit noui. Tertiò, nihil refert, ſi effectus Che-( Ad 3. Si pro iectiones fiant ſecre- tæ, nilnoui. ) miæ publice non oſtentarit: Nec enim id fecerunt alij ar- tifices, nec ad quid prodeſt, niſi vt quis multis negotijs ſe implicet, vnde ſe vix vnquam extricare poſſit: Nimium fuit, Paracelſum, vidente illo Franciſco, vnum edidiſſe ſpeci- men proiectionis: Regulum adeo precioſum æſtimauit( Regulus qualis Pa- raceſi. Facultates à Paracelſo relictæ. Ad 4.) antimonij philoſophici, quod non omnibus notum eſt: Eius Regulus auro longe præualet: De facultatibus eius relictis quis iudicabit? fuiſſe tamen eius valoris, vt Epita- phio aſſcribi meruerint, veriſimile eſt? Quarto, libros, quos ſcripſit in Chemia, plurimi exoſculantur, putantque in ijs veritatem nudam iacere ſepultam, quæ Vulcani opera e-( Qui legunt libros ab ́ intellectu, ſe ipſos de- cipiunt. ) ruenda ſit, prout in cæteris medicinalibus multa præclara & veraciſſima tradidit: Si enim, ratiocinantur, veridicus fuit in medicamentis, in hac arte non inuenietur men- dax: At illi conſiderare deberent ſubiecti diuerſitatem, i- tem finis, & effectuum, & tum ſcripſiſſe eum more philo- ſophico, ex neceſſitate, intelligerent. De Quartò Vitam eius( De Quarto ſeu vita Paracelſi. Socrates i- pſe pergræca- tus legitur. Ebrioſitas Germanis non pallia̅- da ſed dete- ſtanda. ) cælibem & vagam fuiſſe conſtat, ſi non abſque næuis, ta- men ſine magnis ſceleribus: Potare & pergræcariab He- ſpero ad Auroram ipſa Socrates ſapientiſſimus & tèmpe- rantiæ nomine celoberrimus interdum non detrectauit, ac nihilominus ſummo manè problema aliquod Geo- metricum ad ingenij acumen & robur probandum euo- luit & explicauit: Hoc vitium nullo pallio tegendum nec [ID00308] vlla exceptione Germanis excuſandum eſt, qui pocula ſitis cumulant cum ſanitatis, hæc cum iucunditatis, & ( Singulæ gen tes habent ſua vitia & virtutes. ) hæc iterum in amicitiam, illa in ebrietatem mutuo ſi- bi propinant: Vtinam in Philotheſio meta conſiſteret: Il- la in ſanitatem alienam infuſa, ſæpiſſimè propriam la- befactarunt ſuis viſceribus: At mos gentis præualens, tyrannus eſt, nec vitari poteſt, licet culpari: Video me- liora, proboque, inquit Medea, deteriora ſequor: Theo- phraſtus itaque humani, aut patrij moris, nihil alienum à ſe putans, mundo ſe accommodauit, & quia veſtium or- natum & pompam flocci feciſſe traditur, cum ſimilis ha- ( Paracelſus liberius vi- uens tamen curauit morbos in- curabiles. ) bitus ſocijs popinas, tabernaſque ingreſſus eſt, genio in- dulgens, frontem exporrigens & ventrem Cerere & Lyæo muniens ad ſatietatem: Hoc vitæ inſtituto etiamſi vte- retur, tamen in medicina morbos alijs incurabiles, nem- pecancrum, lepram, hydropem, paralyſin, podagram & id genus alios fæliciſſimè curauit & ſuſtulit medicamen- tis appropriatis & efficaciſſimis, quorum permulta in ſcri- ( Nullus eius ſequacium tos curauit morbos. ) ptis ſuis reliquit; at nullus eius diſcipulorum, quod ſcimus, hoc curandi faſtigium attigit: Vnde coniectan- dum, ipſum non ſine magni illius medicaminis ope quic- quam ardui præſtitiſſe, quod cum rariſſimum contin- ( Si Paracelſi libri à ca- lum i???spur garentur, non eſſent lectu indi- gni. ) gat eius ſequacibus, ita & auxilium medicit ale ineffi- cacius ijſdem celebratur. Eius libri, ſi à calumnijs om- nibus, tanquam boni & fertiles agri à carduis, purga- rentur, opus abſque dubio efficerent lectu non indignum, in quo multa medicis & chirurgis non reijcienda contine- rentur: Inimicitias lethales, amicitias perennes eſſe opor- tet: Illæ iugulandæ, hæ cuſtodiendæ & ad vitæ ho- minum commoditatem, conſeruandæ ſunt: Antiquitus ex plauſtris conuitia inuicem dicebant, ſed hæc, vt aura inanis, iampridem perierunt: Quæ vero ex volu [ID00309] minibus librorum ſparguntur in vulgus, manent cum libris, vt libri cum hominibus: Quicunque legunt ca-( Curodia in ter medicos. ) lumnias eius indulcoratas melle medicato, hoc eſt, medicinis iucundis & expertis, eas in vtramque aurem & mentem imbibunt: Hinc odia ægrorum in medicos doctos, exiſtimationis diminutio apud vulgum, & ipſo- rum medicorum altercutiones aniles, diſſenſiones & a- pertæ inimicitiæ: Illud, inquam, pomum Eridos inde re-( Pomum E- ridos in Pa- racelſi li- bris. ) mouendum & Vulcano conſecrandum eſſet: Sunt in- ter dogmaticos doctiſſimi viri, qui iampridem tota ſua armamentaria implorarunt ad opprimendam iſtam hy- dram, quæ multiplicatis capitibus poſt vnius abſciſſio- nem augetur; quod ſi veneno ſpolietur & tolerabilis eſſet & morigera magis: Ab altera parte & viri docti inueniun- tur (qui Galeno nomen non dederint) & magna pars i- dioticæiniquitatis? Eruditi ſua laude, vt digniſſimi, ſic reliqui econtra cenſendi ſunt: Horum quidam longam( Quidam Pa racelſici firgu̅t mul- ta ad ſe e- nehendos. ) næniam finxit de Theophraſto, adductis falſis teſti- monijs & multis apertiſſrmis mendacijs, quæ lectu ac auditu indigna ſunt, ad ſtabiliendam ſaltem Paracelſi- corum authoritatem: De qua loquor, epiſtola cum I- talico nomine Latinè annexa eſt Iohannis de Padua o- peri Chymico & Trithemij epiſtolæ Chymicæ, in quar-( Interpretes Paracelſi nlinium ſibi ſumunt in??? Paracelſi opera. ) to per ſe prius edito: Inſuper interpretes quidam eius operum videntur quædam ſub Paracelſi nomine ſæpe e- didiſſe, quæ ipſe viuus non agnoſceret pro ſuis: Mul- ti Thyrſigeri, pauci Dionyſij: Et aliter canes, aliter ſues o- lent: Plagium eſt alijs furari libros, non minus, quam liberos, at dolus, alteri ſubijcere: Verum meum non eſt virgulam Cenſoriam latius ſtringere: Sint alij, qui hoc obeliſcis notent & Theta illis debita: Theophra- ſtum Paracelſum virum eruditum & multa expertum in [ID00310] chirurgicis & medicis, quatenus abſque calumnijs ince- dit, magnifacio; ſi cum illis & Monarchia ſtipatus, non audiendum puto; Noua enim medicamenta non fa- ciunt nouam Medicinam ſeu artem, vt nec noua inſtru- menta auri fabrorum, eorum artem aliam, quam prius ( Medicame̅- ta diuerſa non faciunt diuerſam artem me- dicam. Cœleſtis cu randimo- dus ſi quis doceatur à Paracelſo. ) fuit, efficere poſſunt; Mutuo quædam pharmaca ſi acce- pit ab alijs, ſiue ipſe inuenerit, illa congerat in gremium pharmaceuticæ, quæ vna eſt ex multis Medicæ artis par- tibus: Quod ſi cœleſtem aliquem curandi modum cer- tiſſimè cognouerit, ab occultis rerum proprietatibus, quas ab aſtris & cœlo dependere non dubitamus, pro- fectum vel deductum, ſi ſit abſque alicuius mali ſuſpicio- ne, inque medium ſine bile propoſuerit, lubentes ad- ( Paracelſo teſtimoniu̅ perhibetur ab incogni- tis fratribus Germanis. Fratr. C. R. quales in profeſſione. ) mittimus & amplectimur: Verum cum animaduerta- mus huic Paracelſo teſtimonium ab hactenus incognitis præter omnem expectationem dari, hoc eſt, à quibuſ- dam qui artis Chymicæ peritiſſimi, Encyclopædia om- ni, rerumque admirabilium & homini maximè vtilium verâ, vt narrant, praxi, inſtructiſſimi, Medicinæ oc- cultarum & aſtralium proprietatum (quas quartas vo- camus) profeſſionem faciunt, omneſque morbos, qui non fato diuino lethales ſunt, in quos incidunt, gra- tis curant, medijſque naturalibus, mirificis tamen & probatiſſimis, breuiſſimo tempore tollunt & profligant, ( Collegia in diuerſis gentibus. ) eo magis ipſi fidem & authoritatem in arcanis Chymi- cis & medicinalibus concedimus: Cum vero antehac diuerſorum collegiorum philoſophicorum ſolennitatum- que antiquitus ab artis Chymicæ gnaris inſtitutarum me- minerimus, quid mirum, ſi huiuſmodi in natione Ger- manica populoſiſſima, inque totgentes & regiones diuiſa olim hunc vſque contigerit? Nam vt artifices veri, qui ex propria inuentione vel alterius communicatione finem [ID00311] artis conſecuti ſunt, Deo votum pietatis, hominibus offi- cium humanitatis & commiſerationem dicant & præ- ſtant, ita licet ſilentium & inuidiam contra indignos obti- neant, tamen ſpectantes plurima commoda, bona opera, & eleemoſynas, quæ ex hac arte diutiſſimè continuâ ſuc-( Artifices de artis propa- gatione qui da̅ ſolliciti. ) cedentium ſerie ſecretiſſimè co̅ſeruatâ, prouenirent, fue- re, vt eſt rationabile, qui in modum aliaque media hanc ad rem neceſſaria cogitationes ſuas direxerint & in effe- ctum deduxerint Si enim deſiderabile eſt homini, in hac valle triſtitiæ, naturę ductu liberos relinquere, qui eoſdem fortunæ caſus, quos ipſi parentes, re ipſa experiantur, non raro ad miſerabiles exitus ob perpetrata enormia facinora deſtinentur, quidni & inter philoſophos omnis æui, tanti numeri, vnus inueniatur, quiarcaniſſimam artis propaga- tionem in ſua gente ad Dei laudem & innumerorum vtili- tatem, in ſe ſuſcipiat & pertendat? Hoc iampridem vſu( Germani authores Chymici & philoſophi, incogniti & anonymi, latentes ſub ſymbolo R. C. inuitan- tur ad hanc Menſam au ream ſym- belicam. Authorit cum morbo (vti conui- uarum cum Pyrgopoly- nice, cor fli- ctu) quarto quo́ die. ) veniſſe, adeo vulgatum eſt, vt nil vulgatius eſſe poſſit: Ne itaque & nos, poſt principia, nimis diu increduliremanea- mus, conſtituimus Lavdabilem Illam Societa- tem Germanicam, Qvotqvot Et Vbi La- teant Apvd Vivos, Ad Hanc Nostram Men- sam, Avream Dictam Ob Avratos Convivas, inuitare, conuocare & adducere, ſi modo vulgaribus ſint contenti miſſibus, (coquus enim certè dum in hac præparatione tota occupatus fuit, quartano hoſte nunc frigidum nunc ca- lidum expirante agitatus lautiores vobis epulas ap- ponere nequit) quos hic ſolos offe- rimus.

COLLEGIVM PHILOSOPHORVM Germanorvm De R. C.

( Fama de Fr. R. C. ad exteros tranſtit. ) FAma Illa dictæ Fraternitatis, quæ hic in plu- rimorum auribus oreque iampridem perſtrepuit, ad- que exteras oras circum circa vagata latiſſimas regiones peruolauit, mihi quoque tum in Anglia agenti, reiq; Chy- micæ vnice inuigilanti, obſcuris quibuſdam rumuſculis, incredibilibus, ipſaque veritate longe maioribus inſonuit, ( A. C. 1613. Barbaria propheticus aut certe magitus rex multa admiranda fecit. ) cui fidem, pro referentis fide, dubiam prima vice adhibui: Eodem tempore ex Barbaria innouationes quædam mirabi- les eo referebantur, quomodo prope Marocum & Feſſam quidam propheta ex ſapientum numero ſurrexerit, nomi- ne Mullei Om Hamet Ben Abdela, qui plurima occulta ſigna in ſe demonſtrans, Regem iſtius regionis, Mullei Sidan, ſatis magno exercitu inſtructu̅, pene inermis, exigua manu ag- ( Prima rela tio incerta. ) greſſus profligauit & vicit, regnique ſedem obtinuit: Cum verò & hi fratres fama inconſtanti ex Barbaria veniſſe per Hifpaniam dicerentur, eiuſdem artis & inſtitutionis hi & il- ( Francf. nund au- tumnal. A. 1616.) le Barbarious propheta, exiſtimati ſunt: Sed libro ipſo de fama & confeſſione eorum edito, forte fortuna perluſtra- to, longe aliter de illis ferre iudicium informatus ſum. Ma- gna ſane res eſt, quæ ab illis agitatur, & pene incredibilis; quam ſi euentus expreſſerit, vſuque ipſo veriſſimam de- clarauerit, habebimus ſatis per vitam, quod miremur, col- ( Omnia Fr. ſtatutaſunt æqua & mi rabilia. ) laudemus & omnibus conatibus promoueamus. Interim cum omnia rationabili cuiuſque iudicio, reique poſſibi- litati reſpondeant, nec quicquam ab ijs veræ pietati, natu- ræ, hominibus cuiuſcunque ſtatus ac denique nec virtuti aut iuſtitiæ contrarium ſtatuatur, ſed ſingula ad creatoris [ID00313] laudem, naturæ patefactionem creaturæq; vtilitatem ſpe- ctent, votis noſtris pijs & debitis, id quod euenturum eſt, ab hoc laudabili Ordine expectabimus.Minas extare alti alicuius muri cum ipſis fatemur, ex( Minæ muri extant. ) quaru̅ lapſu concurſuros opifices ad eas erigendas, at ita e- rigent, vt minæ eſſe deſinant, ex Dei nutu: Nullus enim timor aut minæ apud veritatis amantes locum inueniunt: Verum permulti libros publicatos & iterum impreſſos, i-( Quidam dubia ex libro Famæ captant. ) pſius Sodalitatis Germanæ, nempe de fama & confeſſione R. C. perlegentes, quædam illis inſerta aut omnino dubia aut valde admirabilia inueniunt, vnde ſe extricare ne- queunt, quæ non mouentur ideo quaſi in cuiuſquam co- gniti, aut incogniti contumeliam dirigerentur, at ſaltem,( Dubia our moueantur. ) vt hominum deſiderio (cum quo maius ſit opus, eo plura dubia apud curioſos excitare poſſit) ſatisfiat: Primo autem aliorum dubia & arbitria, poſt noſtram reſponſionem ad- feremus? Denique noſtri conatus ac Mineruę Ænigmata, prout illa in mentem manumq; venerint, eidem Collegio Germanico ſtudioſe, ceu philotheſia in Saturnalibus pro-( Mos Satur- nalium. ) pinamus hoc eſt, diſcumbentes inſeruientibus pro tempo- ris ratione:

DVBIA HABITA A QVIBVSD AM DE Collegio Hermetico noſtri temporis ce- leberrimo.

VT iam non loquar de illis, qui rem ipſam omnino ne-( Quinullam fidem toti Famæ ad- hibent. ) gent & irrideant, quorum eſt maior pars audientiu̅ aut legentium libros Famæ & Co̅feſſionis editos, ijq; Chemiæ aduerſarij, aut de alijs, qui religionis ergo id explodant & exibilent, hic ſaltem Chymicorum, Medicorum, & alio [ID00314] rum ingenuè ſentientium, no̅ incredulorum obiectamen- ta, (quot habere licuit, nam quot capita, tot ſenſus) produ- cemus.(1. Dubium in li. Famæ. ) 1. Confeſſio habet, quod frater R. C. iter Hieroſolymam deſtinatum, mortuo itineris comite, reliquerit & Damaſcum petiuerit, ibique ægrotus medicando Saracenorum gratia̅, cum ſanitate propria receperit, cumque de Arabibus, qui Damaſci eſſent philoſophis intellexiſſet multa de Arabum doctrina & philoſophia, quod Arabibus mercede ſe dedu- ci Damaſcum concefferit: Hic primo dicitur Fr. R. C. veniſſe Damaſcum; ibique ægrotaſſe & intellex iſſe ab Arabibus de Damaſco, eoque ab Arabibus deductus, quæ non conue- niunt: Si enim fuit Damaſci æger, quomodo poſtea ab A- rabibus eodem portatus eſt? (2. Dubiu̅ in lib. Famæ. ) 2. Quod Fr. R. C. librum M. in Latinum ſermonem trans- tulerit, ſecumque ſumpſerit; de quo libro poſtea narratur, quod Theophr. Paracelſ. cum optime legerit & totum intelle- xerit, quem tamen virum mundus oderit &c. & poſtea ad- ditur: veluti etiam (ſcil. Paracelſus) libero & inconuenienti viuendi genere ætatem ſuam abbreuiauit, ac mundo ſtul- ta ſua gaudia reliquit &c. An Theophraſtus no̅ vixit mun da- no more omnino, cum dicitur ſe ſtulta gaudia reliquiſſe mundo abbreuiando vitam ſuam mundano viuendi mo- do? Et hæc non cohærent, vt nec quod librum Fr. R. C. Pa- racelſus legit, qui inſcribitur M.(3. Dubium. Certe cona tus ſupera̅ vires homi- nis. ) 3. Quod Fr. R. C. Feſſâ in Hiſpaniam veniens, ibi cum doctis diſſeruerit, in quibꝰ noſtræ artes eſſent imperfectæ, & quo- modo illęvna cu̅ defectu in Eceleſia & philoſophia mora- li emendari poſſint: Demonſtrauit ipſis noua vegetabilia, nouos fructus, animalia, q̅ non ſecundu̅ vetere̅ philoſophia̅ ſe habere̅t, deditq; illis noua axiomata quib. illa ſaluari poſ- ſint, quomodo noua animalia veteri phyſicę no̅ co̅uenire̅t, [ID00315] nec plantæ, nec fructus? Forte, quod in forma & natura à noſtris ſint diuerſa, vnde definitio de noſtris facta, falſa ſit aut quod genus non comprehendat omnem ſuam ſpeci- em, ſed hæc nihil ad phyſicam ſpectant, aut licet ad phyſi- cam, tamen phyſica vniuerſalis inde non attingitur.4. Poſtquam Fr. R. C. reformationem generalem in(4. dubium in l. Fam. ) animo haberet, collegium inſtituit primo ex tribus perſo- nis, deinde adhuc quatuor, ſibi ſecreto iuramento & legi- bus deuinctis; hi plærique monachi, cælebes & iuuenes, o- mnes collegerunt volumen omnium iſtorum, quæ homo appetere aut ſperare poſſit: Sane multa homo appetit & ma- gna ſperat, cuius appetitui quis ſatis faciet? No̅ homo: mox dicunt: Noſtra axiomata immobilia permanent in vltima̅ diem & finem mundi &c. Nam noſtræ Rotæ initium ſu- munt ab eo dle, quo Deus dixit, Fiat, & finientur in eum, cum dicet, Pereat : Attamen Horologium Dei minuta ſingula ſonat, noſtrum vix integras horas: Hæc videntur nimis acute dicta in Deum.5. Maximam videtur dubium, quod in ſacello ſeu lo-( 5. Dubium l. Fam. ) co camurato, quod centum & viginti annos non patue- rat nempe à morre Fr: C. R. aperto, inuentu̅ ſit vocabu- larium Theophraſti ab Hohenheim: qui ante 120 nondum na- tus fuit.6. A quibusdam narratum, hoc collegiu̅ iactare, quod( 6. Dubium lib. confeſſi- onis. ) ſciret omnia, quæ contingerent ubique & in India intra & extra Gangem, idque arrogans, falſum & impiu̅ videri: Cumque urgerem locum, in quo id eſſet, & illi Fama̅ aſſe- rerent, prolatolibro, non invenerunt: Hæc ibi habentur verba: Quamuis totius mundi imaginem & ſpecimen præ oculis habeamus. In confeſſione autem his ſimilia extant.7. Alii offenduntur aſperis illis verbis, quibus aurifici-(7. Dubium in l. Fam. ) um impium & execrandum appellatur, inque id acerbè in [ID00316] vehitur, his adiectis verbis, quod veris philoſophis aurifici- um exiguum quid & parergon ſit: & quod millenæ adhuc aliquot ſortes eſſent eo meliores.(8. dubium in l Fam. ) 8. In fine de loco addit: quod ille imperſcrutabilis in- tangibilis, ne deſtructibilis etiam à centum millibus homi- num à propinquo viſus ſit.

Reſponſio authoris ad antedicta dubia.

( Conf???ſſio Frat. C. R. limata. ) COnfeſſio ipſius Fraternitatis etſi adeo limata & polita, vt o- mnium obiectiones & dubia diluat, edita ſit, tamen cum cuiuſvis ſit, veritati aſſilire, inque eius præ reliquis mi- litare caſtris, hinc ego has morſiunculas, quantum potero lenire, curare & tollere vltrò præſumam & conabor. Incre- dulos ſiue ignorantia ſeu pertinacia hic præterimus, quo- circa illorum iudicia de toto hoc negocio non moramur.( Reſp. ad 1.) Ad primum dubium: Hoc rei eſſentiam non attingit, ſed eſt ex accidentibus; Damaſus prima ciuitas videtur, ad quam Fr. R. C. appulit, vbique ægrotauit & audiuit de Arabibus philoſophis rumores varios; Eſtque Damaſcus in Syria Sanct. Pauli patria: At alterum oppidum, vbi eſſent illi philoſophi in fama non nominatur, verum in confeſſione capit. 5. ( Damcar in Arab???a ſa- pientum ci- uitas. ) innuitur; vbi dicitur, velut qui Damcar vrbem habitant, longè alia & diuerſa planè à reliquis Arabibus vivunt po- litia, quod ſapientes ei dominantur, & leges alias per re- gem eis condere licuit. Nulla itaque calumnia hic locum invenit.( Reſp. ad 2. ) Ad 2. Per librum M. librum mundi ſeu rerum in mun- do exiſtentium, earum que proprietatum, aut Magiæ na- turalis, intelligo: Talem librum Arabes habuerunt, qui cum deſcriptus fuerit in Germaniam allatus eſt: ſiue igitur hu̅c ipſum aut ei ſimilem Paracelſus legerit perinde eſt, nihil [ID00317] ominus conſtat eum in hoc libro verſatiſſimum extitiſſe: Cum vero huiuſmodi doctrinam apertè profiteretur, exo- ſum fuiſſe ab omnibus, hinc ipſum nec ſui habuiſſe curam nec alioru̅, ſed in mundo cu̅ mundo vixiſſe taliter qualiter. Ad 3. Quod Fr. R. C. cum phyſicis, medicis, aliiſque( Reſp. ad 3.) doctis Hiſpaniæ diſſeruerit de reformatione artium, magni eius ingenii ſignum fuit, nec non laudabilis propoſiti: Ve- ritas enim obſcurata iacet in profundo, quæ in artibus no̅ vbiq; regulis ſeu axiomatis correſpondet: Si itaq; tales re- gulæ ſeu axiomata ſtatua̅tur, quæ veritati in omnibuscon- veniant, hæc in primis amplect enda eſſent, & iuxta ea artes regulandæ: De nouis animalibus & plantis intelligendum, quo ad noſtram cognitionem, & quorum actio, paſſio, vſus partium & aliæ operationes & motus phyſici non conue- niant axiomatis vulgatis phyſicis. Ad 4. Monachi iſti inuenes videntur ſaltem digeſſiſſe in( Reſp. ad 4.) ordinem, quæ Fr. R. C. ſecum iam ante ſcripta arcana attu- lerat: Volumen eorum, quæ homo appetere poterit, conti- net cœleſtia & terreſtria bona: Cœleſtia, ex Dei gratia, nota ſunt: Terreſtria ſunt multiplicia, inter quæ, ſanitas, diuitiæ ſapi entia, & reliqua: De his ſingulis ſcripſerunt & quomo- do acquiri poſſint, prodiderunt. Quod axiomata perennia manea̅t, cum vera ſint, ac veritas æterna & immutabilis, in- dubitatum eſt. Horologium Dei ſonat ſingula minuta, no-( Reſp. ad 5.) ſtrum vix integras horas, hoc eſt, quæ Deus indicare vult in tota natura poſita adeo differunt ab illis, quæ nos ex na- tura indicare poſſumus. Ad 5. Non apparet ibi dici, quod vocabulariu̅ Theophra- ſti fuerit in illa ciſta, ſed quod ipſi fratres omnes illos libros quoque haberent vna cum vocabulario Theophraſti; ſic e- nim verba ſonant & ſenſus eiuſmodi eſt.Ad 6. Si Fama vel Confeſſio fratrum tale quid habeat,( Reſp. ad 6.) non tamen magica vi id contingere cenſendum eſt, nec [ID00318] nimis hyperbolice dictum: Sunt enim illi in perpetua pere- grinatione, in qua quicquid noui aut rari occurrat, omni- bus fit notum: Sunt quoque nunc annuæ navigationes in Indiam extra & intra Gangem, vt & hoc abſurdum alicui videatur.( Reſp. ad 7.) Ad 7. Quod aurificium adeò extenuetur, non fit abſ- que probabili cauſa: Aliàs ſatis notum eſt, quod ſit exterre- ſtribus. Dei donis fere maximum. Impium vocant & ex e- crandum illud genus, quo decipiuntur homines, & quod vulgo apud Alchymiſtas in vſu eſt.( Reſp. ad 8.) Ad 8. Quod locus habitationis fratrum ſit imperſcru- tabilis, vt ipſi adfirmant, veriſimile eſt: Quis igitur illoinda- gando ſe fatigaret? Optandum eſt, vt ſic ſemper maneant occulti à vulgo & maleuolis, dum tamen aliquid boni, vt hactenus, redundet in pauperes, ægros & afflictos ex the- ſauris & arcanis eorum. Nollem aquidam curioſior; quam par eſt, videri, nihilominus vti mentem meam de hoc vltimo illis patefacerem puncto, elaborarem: ( Muſarum metra. ) Quocirca Muſas mihi, olim familiares, conſului cum A- polline, quarum omnium ad vos Ænigmata de re ænig- matica directa & propoſita hic referam.

ÆNIGMATA A IX. MVSIS ET Apolline de collegio Germano- rum Philoſophorum R. C. eorumq́ue loco, ipſis diſcutienda, honoris gratia propoſita.

1. Ænigma Calliopes.

( Vbi. )

• LOngus in Heſperio protenditur æquore tractus
• Ad ſeptem lato proſpectans axe Triones,

• In medio nunc terra iacet, quæ fertur Adelpha
• Nomine dicta, virum magnæ virtutis alumna,
• Paruo licet ſpacio paſſus vix mille pererret
• Circuitu: immenſi præ fluctibus Inſula Ponti
• Non eſt tuta ſatis, cuius prope littora Protheus,
• Qui Deus in varias mutat ſe corpore formas,

( Protheus quæritur. )

• Sæpe die, radios ſole emittente ſerenos,
• Viſitur: hic captus per multas de ni́ curas
• Artis & ingenij, ſe, fatur, ad æqua paratum

( Prothei reſ- ponſum. )

• Reddere quæſitis reſponſa, nec edere falſi
• Velle aliquid, Quæ ſint, fuerintve, futuravè reſtent,
• Se callere, ſed hæc cunctis prædicere nolle:
• Ergo lubens, inquam, poſco quâ littoris orâ

( Queſtio, v- bitres illi dii conue- niendi. )

• Conueniant cœlo genitus, Dea Cypris & illa
• Quam peperit Latona ſimul, ne ferrerecuſet:
• Hæc eſt ſumma mei quodeicommitto, negoti:
• Annuit ille, ſonis & talibus ora reſoluit:
• Eſt Sinus Oceani circumdatus vndi́ vaſtis

( Locus triu̅ Decrum:)

• Rupibus, e xiguo diſtans hinc limite, quo ſe
• Dij dicti ſolito coniungunt fœdere, ſedam
• Sæpe frequentantes gratam velut omnibus illam:
• Saturnus maior reliquis ætate, Venuſque

( Ætas neta̅- da cuiuſ. )

• Latonæ ſobolem ſuperat maturior annis.
• Hæc vbi dicta ſatis reſponſi ad tanta dediſti,
• Quæ petij, refero, nunc vinclis liber abibis.
• Ergo cohors mira vener abilis arte ſophorum

( Protheus dimeſſus. )

• Dic, num Calliope quid diuinauerit, iſte
• Veſter vbi locus eſt; medio namque æquor is æſtu,
• Tres vbi Dij remanent, vos tutius abſcondiſtis.

2. Ænigma Cliûs.

• Terrarum ſpacia ac metas deſcribere curæ

( Long. )

• Eſt mihi, dat certas ars ea certa notas.

( Aut circi- ter. )

• A Fortunatis, niſi fallat opinio terris
• Quinque patet novies patria veſtragradus.
• AEquoribus præcincta latet, ne ſcire prophane
• Cuiliceat, ſatis eſt tuta, tegente DEO.
• Ite ſitibundi Midæ, non ſenſibus unquam
• Ille locus vobis inveniendus erit.

3. Ænigma Eratûs.

( Alt. vel prof. )

• Ipſa, quæ conſtant in humi profundo,
• Melior, centro propiora num ſint,
• An magis diſtent ab eo fateri
• Inde neceſſum eſt.
• Vos quod à terræ medio renati
• Longius ſitis, ſuperis propinqui,
• Non minus, quàm quos referunt Olympo
• Degere Divos
• Alta nam vobis ſapit ingen I vis,
• Vt meos griphos benè calleatis,
• Quos ego claræ puto Veritati
• Ferre lapillum.

4 Ænigma Thaliæ.

( Diſt. ab Æ- qu. vel Lat. )

• Si fas ſit mihi cœlicos regreſſus
• Scrutari, penitùsque comparare
• Terrenis, ea mens repoſta, Zona
• Cœli quâmedius ſecatur Orbis,
• Quod per ter decies remota diſtet
• A vobis decades, ſimulque binas,
• Cum ſex, Centurias minutulorum:
• Quæ non inſiuuare præſtat ultrà,

• Ne dictis ubi veritas propinquet
• Plus iuſto videar dediſſe Grillo:
• Sed non hæc, ſcio, Grillus ipſe captat.

5. Ænigma Melpomenes.

• Iovis volûcris olim

( Caſtr. S. ??? )

• Quer cu plicaſſet altæ
• Nidos, ſuos penates,
• Pullos ut educaret:
• Rerum feracitate
• Eſtque apta viſa ſedes.
• Quod cum Sabæ remotis
• Sylvis eò propinquans
• Phœnix videret, inquit,
• Hìc eſt quies parata
• Volatuum labori,
• Qui factus eſt per annos
• Tot, integrum per orbem;
• Et mox odore gratis
• Ex ramulis peregit
• Nidum, lareſ fixit,
• Sic vſque firmus, illo:
• Ne pluribus moleſta
• Redarguas puella,
• Veſtræ ſat illa menti,
• Si vera ſunt, recurrunt.

( Papilio in- ſectum ſpe- cioſum at valde noxi um homini quia flores & fructus erucis re- pleat & ab ſumat. )

6. Ænigma Terpſichores.

• Heros Teutonici percelebris ſoli
• Hortis Heſperidum ſuſtulerat decus

• Præclaræ aureolis fructibus arboris,
• Hinc poſtquam patriæ reddierat domum,
• De tanto voluit munere credere
• Terris præ reliquis fertilioribus,
• Inprimis vbi non papilionibus
• Eruciſ cibus flos folium ſit.
• Cautè, ceu potuit, cultor id eligit,
• At non eſt homini vis ea ſubdita,
• Ni Numen ſuperis adueniat polis:
• Huic & ſic placuit, papilionibus
• Hæc arbuſcula quod libera ſit malis.

7. Ænigma Euterpes.

(R. Canina littera. )

• Si mens mihi ſit Oedypi, ſubtilior́ ſpiritus,
• Quòſcire Sphyngis abditos ænigmatum ſenſus queam,
• Tum dicerem, quodmagna vis ſit in canina littera,
• Hæc nam́ pugnatrix habetur at bello propria;
• Sic est locus vobis dicatus integer, tutusque ſat
• Nutu Dei, veſtrum ſit ergo R, quod continet duas
• Se ſubſequentes litter as at duplices, quarum altera
• Altum ſonat ſed alteri vox ſurdior, ſententiâ
• Si fallar hâc, eſt cauſa vates ſim inter haud quod agnita.

8. Ænigma Polymniæ.

(C. Medin luna. )

• En mediata vobis
• Luna reſplendet radiis, hinc quo́ C. dicata eſt,
• Cornua nam Phœbes
• Ceu monent decreſcere noctis tenebras opacæ,
• Sic quoque mox fugandas
• Eſſe nubes, publica confeßio veſtraſpondet.

• Sex comites ſequuntur,
• Ex quibus clamant duo bis, ſed duo confonantem
• Ore ferunt loquelam:
• Hæc ſatis veſtro fuerit iudicio indicaſſe.

9. Ænigma Vraniæ.

• Muſarum, Lyricis verſibus, vltima

( R. C. Sym bolum col- legii. )

• Dicam, quæ remanent, Ordinis in decus,
• Illis vt mea conſtent
• Cunctis vota bonis rata.
• Veſtræ ſigna domus R. C. perennia
• Dum luſtro, numeroſ́ ex ſocijs agens
• Vnito agmine, præterit
• Quidam de populigrege.
• Hic quærens cupida mente, quot egerim
• In ſummam numeros, anne ea quinquies
• Quinquaginta referrent?

(250.)

• Tot namque eſſe viderier.
• Quem contra aſſerui: Quot numeri mihi
• Collecti, totidem ſifuerint adhuc,
• Atque hoc dimidio auctum, &
• Sexta hoc parte ſit inſuper;
• Tunc, quot dicis, erunt hinc numeri dati:
• Extricare ſed his plexibus impotens
• Ille eſt viſus, honori
• Et veſtro obtulit integrum.
• Anobis igitur quæ data ſingulis
• Veſtro grataſonet, quæſtio cœtui:
• Non noſtrum eſt temerare
• Quos Numen voluit coli.

10. Ænigma Apollinis geminum.

( R. )

• R. mihi adeſt æquor, piſces captantur in illo
• Tempore tres vario, primus cum brachia Cancer
• Exerit, atque alter ſub iuſto examine Libræ,
• Tertius humentes cum fundit Aquarius undas:
• Dicite, quos piſces ſtatuam quas AEquoris vndas?

Alterum Apollinis AEnigma.

( C. )

• C. vobis Caſtri ſublimia iura dat, & non
• Inter aves eſt, quæ valeat pernicibus alis
• Aut oculis ante hanc volucrem, quæ veſtra putatur,
• Et cuius nutu eſt conſtructus in arbore nidus,
• Qui pridem Aurigenos produxit in ordine pullos

Quæ hactenus dicta, gener alia ſunt ad totum collegium ſpe- ctantia, nunc ſpecialiora ad perſonas, licet abumbratas adhuc ex litera ſaltem notas, quantum licet ex indicijs, di- rigemus.( Vita ſuccin cte deſcri- pta Fr. C. R. Fr. C. R. quando na- tus, nempe A. C. 1378.) Dictus Frater C. R. ex nobili Geruianiæ familia ortus, nempe A. C. 1378. anno ætatis ſuæ quinto in monaſterium includi- tur, vbi Latinæ Græcæque linguæ fundamenta didicit, Anno ætatis 16. In terram ſanctam migrauit, in quo itinere Damaſcum venit, ægrotus, vbi cum Arabum ſapientum rumor increbuerat ad eos ſummo ſtudio, ſanitati priſtinæ reſtitutus, contendit; quo cum venerat à ſapientibus ſuo proprio nomine ſalutatus & humaniſſime acceptus fuit, dicentibus, ſe diu ipſum expectaſſe, multaque ei arcana ſui mouaſterij narrarunt: Hic Arabicam linguam, phyſi- cam & mathematicam didicit per tres annos: Poſt abiens [ID00325] in AEgyptum, at que hinc Feſſam, vbi philoſophos, elementa- res incolas dictos viſitauit, è quibus quoque multa didicit per 2. annos; Tum in Hiſpaniam traiecit optimis inſtructus artibus, exiſtimans renouationem quandam artium fieri debere, de qua ſupra: Ex Hiſpania in Germaniam reuerſus au- rificium, pro viatico ſecum tulit: Tum domum ſibiædifi- cauit, in qua multum temporis Matheſi indulſit: Poſt 5. de- mum annos reformationis iterum memor, ex ſuo mona- ſterio tres vocauit ad ſe fratres, Fr. G. V. Fr. I. A. & Fr. IO. fa- cto cum illis fœdere & communicatis conſilijs: Et hoc eſt( Primum Colleg iini- tium. ) primum initium huius ſodalitatis Hi cum ægrorum mul- titudine curandorum alijſque laboribus obruerentur, ad ſe inſuper vocarunt Fr. R. C. eius patrui demortui filium, Fr. B. optimum pictorem, G. G. & P. D. omnes cælibes: ( Regule op??? mæ & ra- tioni co̅ue- nientes ob- ſeruande Fratribus initiatis. ) His octo ſex Regulæ ſingulis obſeruandæ præſcriptæ fue- runt; quarum 1. quod uullus quicquam profiteri deberet, niſi cura- tionem ægrotorum, idque gratis: 2. quod nullus cogi deberet peculiari vti veſte, ſed ſe accommodare loco & tempori. 3. quod quilibet ex fratribus ſingulis annis ad diem C. conuenire teneatur in domum Sancti Spiritus aut abſentiæ ſuæ cauſam declarære. 4. quod quilibet perſonam habilem & dignam eligere debeat, cui poſt ſuum obitum committat in ſuum locum ſucceſſionem. 5. quod verbum R. C. debeat eſſe eorum ſigillum, ſymbolum & character. 6. quod fraternitas 100. annos ſilentio tegi debeat. Emiſſi itaque 5. fratres & duo relicti( Emiſſi 5. fratres ad curandos ægros. Ætas Frat. R. C. Fr. R. C. ſe- pultus cir- citer A. C. 1484.) apud Fr. R. C. quam diu vixit: Attigit autem ætatis annum 106. Sepultus à fratribus occulte, ne quiſquam hoc ſciret ex ſuccedentibus: nempe circiter annum Chriſti 1484. Continuatione illa fratrum, eo diuino labore pietatis & æ- grorum curationis occupatorum, vſq; in noſtra̅ ętate̅ facta contigit, vt frater N. N. qui ex fratre A. (cuius locum obti- nuerat ſucceſſione) intellexerit hanc ſocietate̅ non diu oc- cultam manſuram, memorialem tabulam ex pariete vna [ID00326] cum clauo fortiori remouere cupiens, aperiret foramen loci alicuius camurati, quo aperto, inuenerunt ibi inter cę- tera mirabilia, ſepulchrum primi authoris Collegij, nempe ( Inſcriptio ???nuæ per- ta in parie- te: quam, diutanua clauſa eſſe debeat. ) R. C. cum hac inſcriptione: Supra ianuam: Poſt CXX. annos patebo: Supra ſepulchrum: A. C. R. C. Hoc vniuerſi compendiu̅ viuus mihi ſepulchrum feci: In margine: Iesvs mihi omnia: In medio quatuor figuræ circulo incluſæ cum his circumſcriptionibus. 1. Nequaquam vacuum. 2. Legis iugum. 3. Libertas Euangelij. 4. Dei gloria intacta. In manibus corpus eius inuentum tenuit ad- huc librum ex pergameno aureis literis ſcriptum, qui ſo- ( Inſcriptio in fine libris manualis, volut Epi taphium Fr. C. R. ) cietati adhuc poſt biblia eſt in ſummo precio: In huius fine hoc habetur Elogium: C. Roſ. C. ex nobili atque ſplendida Ger- maniæ R. C. familia oriundus, vir ſui ſeculi diuinis reuelationibus, ſubtiliſſimis imaginationibus, indefeſſis laboribus, adcœleſtia atque humana myſteria; arcanauè admiſſus, poſtquam ſuam (quam Ara- bico & Africano itineribus) collegerat, pluſquam regiam aut impe- ratoriam gazam ſuo ſeculo nondum conuenientem poſteritati erue̅- dam cuſto diuiſſet, & iam ſuarum artium, vt & nominis, fidos ac co̅- iunctiſſimos hæredes inſtituiſſet, mundum minutum, omnibus moti- bus magno illi reſpondentem fabricaßet, hocque tandem præterita- rum, præſentium & futurarum rerum compendio extracto, cente- nario maior, non morbo (quem ipſe nunquam corpore expertus erat, nunquam alios infeſtare ſinebat) vllo pellente, ſed ſpiritu Dei euocan- te illuminatam animam (inter fratrum amplexus & vltima oſcula) Creatori Deo reddidiſſet, pater dilectißimus, frater ſuauißimus, præ- ceptor fidelißimus, amicus integerrimus, à ſuis ad 120. annos hic ab- ſconditus eſt. ( Qui ſubſcri pſerunt eius libro. Hivixerunt circiter A C. 1484.) Interius ſubſcripſerant 1. Fr. I. A. Fr. C. H. electione fra- ternitatis caput, 2. Fr. G. V.M. P. C. 3. Fr. R. C. iunior, hæres S. Spiritus. 4 Fr. F. B M. P. A. pictor & architectus, 5. Fr. G. G. M. P. I. Cabaliſta. Secundicirculi. 1. Fr. P. A. ſucceſſor Fr. I. O Mathematicus.2. Fr. A. ſucceſſor Fr. P. D.3. Fr. R. ſucceſſor Patris C. R. C. cum Chriſto trium- phantis.Circa finem hæc fuere verba: Ex Deo naſcimur; In Ieſu morimur, per Spiritum ſanctum reuiuiſcimus. Apertio & inuentio huius ſepulchri abſque dubio contigit circi- ( Quando in- uentum cre ditur hoc ſepulchrum aperta ia- nua. Si Fr. C. R. fuit 38 an. æt. cum colle gium inſti- tuit. in hu̅c annum du- vauit 200. annos. ) ter annum C. 1604. ſi euentus prophetiæ correſpondit, de quo non eſt dubium.Tres ordines ac ſecula ſuccedentium numerantur à modernis; vnde oportet valde longæuos ſingulos extitiſſe; quorum ſecundum literarum initia- lium deſignationem hæc eſt continuatio:

Primi ordinis & ſeculi.

1. Fr. C. R. author & inceptor: cuius vitam iam enarraui-( Longeui itaque tres erdincs. ) mus.2. Fr. G. V.3. Fr. I. A.4. Fr. I. O. qui primusobijt ex ordine in Anglia: curauit Nortfolciæ iuuenem Comitem à lepra.5. Fr. R. C. patrui eius filius.6. Fr. B.7. Fr. G. G.8. Fr. P. D.

Secundi ordinis & ſeculi.

1. Fr. C. H. electione caput Societatis.( 2. Seculi peaſona. ) 2. Fr. R. C. iunior, hæres S. Spiritus, ſucceſſor Fr. C. R. cum Chriſto triumphantis.3. Fr. M. P.4. Fr. P. A. pictor, architectus, mathematicus.5. Fr. B. M.6. Fr. P. I. Cabaliſta.7. Fr. C.8. Fr. A. ſucceſſit ipſi P. D. & cum multis vixit tertij ordi- nis: Poſt huius mortem ſequentis ordinis fratres nihil ſci- uerunt deauthore C. R. & eius electis ſocijs: Ex huius nar- ratione eius ſucceſſor N. N. ſciuit, Societatem illam non diu ſecretam fore.(3. Seculi perſona. )

Tertij ordinis & ſeculi moderni.

1.2.3. Tertius in ordine, qui Wetzlariæ, A, C. 1615. ſe fratrem ore eſt confeſſus & multis modis demonſtrauit.4.5.6.7. B. M. I. qui Haganoæ ſcripſit quædam impreſſa, A. 1614. Sept. 22.8. N. N. bonus Architectus; caſu aperuit fornicem ſepul- chri Fr. R. C. A. C. 1604. aut circiter: Decem probatißimis viris dicitur collegium adhuc auctum. Hoſtis interim Pyrgopolynices irarum materiam ruminans ægrè- que concoquens apud ſeſe, vbi ſilentium fieri animaduertit, in hunc crupit modum.

16. Argumentum Aduerſarij contra Chemiam, Alber- ( 16. Argum. negatiuum. ) to Magno defendente.

Si Chryſopœia ex hydrargyro & imperfectis fa- cere poſſet aurum, ea ad perfectius adſpirarent.At non hoc: Ergo nec illud: Minorprobatur: quia vnum quodque illarum eſt totum:Ergo & perfectum & finitum: Si finitum, non habet potentiam motus ad aliquid vlterius & per- fectius &c.

Responsio Alberti Magni Ad 16. ( Reſponſ. 16. ad argum. negatiuum. ) Argumentum negatiuum.

PRopoſitio ſi intelligatur de potentia materiæ illecebroſæ, quaſi hæc ſemper nouam formam appetat, nec conten- ta ſit acquiſita, veluti Plautus de laſciua muliere, inquit, eam po- tius vno oculo, quam vno marito contentam eſſe, tum eſt falſa. Nam no̅ eſt ſenſus nec appetitus in metallis, nec animalium, nec vegetabilium, ſed naturalis ſaltem motus, qui à leui & gra- ui ortum ducit. At quæritur, quæſit differentia metalloru̅ ſub terra in mi-( Quæſtio ??? morabilis. ) neris exiſtentium, & ſupra terra̅ ad vſum humanum trans- latorum, quoad appetitum, que̅ habent ad perfectius me- tallum? An vtrobique ſit eadem vis, cum viua dicantur illa in mineris & ſuo modo creſcere ſeu nobilitari, hæc autem [ID00330] ( Reſp. ad quæſtione̅. Ordinariæ operationes naturæ. ) extra mineras mortua, nec creſcere amplius? Reſpondeo. Natura vtitur diuerſis operationibus, aut ordinarijs aut extra- ordinarijs; Ordinariæ ſunt, quibus imperfecta ſola co- ctione caloris lenti gradatim ab infimo aſcendunt ad ſum- mum, at longiſſimo tempore, in quibus in noſtris regioni- bus frigidioribus ſæpius natura impeditur; quia immatura eruantur ex fodinis & imperfectum à perfecto grano ſepa- retur.( Extraordi- nariæ opera tiones na- tura. ) Extraordinariæ ſunt, cum extra mineras, plumbum, cu- prum, argentumve in tectis, arenis aut fluuijs calore ſolis coquitur & aqua ſępiſſimè lauatur: Atque hæ operationes tendunt ad vnum ſcopum, nempe ſpoliationem ſulfuris combuſtibilis, & introductionem incombuſtibilis in ma- teriam argenti viui metallicam: Vnde ſenſim in argentum ( Materia metallorli infra & ſu- pra terram mere eſt paſſiua. ) & aurum reducitur. Potentia, quæ eſt in his materijs, eſt merè paſſiua, nec aliquo modoactiua: Vnde nec ab aſtris, aut eorum poſitu (niſi calore ſolis) hæc vis dependet, nec à ſeminali principioactiuo, veluti in animalium & vegeta- bilium ſeminibus aſtralis vis deliteſcit vna cum habilitate materiæ, quæ calore in actum ducitur, ſi materiæ ſuæ con- iuncta ſit debitomodo in vaſis accommodatis: Verum ma- teria hæc metallica ſiue mercurialis in mineris vel ſub dio exiſtens diutiſſimè ſentit vim caloris, qui operatur in eam aliquantulum caliditatis & ſiccitatis, vnde æquatio con- tingit, & æquata ſubſtantia primo eſt argentum, poſt au- ( Cauſa cur- ex omnibus metallis fie ???ipoſſit arg. & aur. ) rum: Atque hæc eſt cauſa, cur æquè ex omnibus metalli- cis materijs, vtpote plumbo, ſtanno, cupro, ferro, & non ſal- te̅ exvno ſemine peculiari, argentu̅ & auru̅ generetur, quia ſcilic. in omnibus eſt illa materia mercurialis, ex qua calor longa & co̅tinua operatione poſſit per æquatione̅ qualita- tum argentum & aurum educere: Atq; hic eſt co̅munis na- turæ proceſſꝰ ex imperfectis ꝑfecta generare. Præter hunc [ID00331] eſt & alius rariſſimus & ſecretus naturæ modus, vt nimi-( Rarus & ??? tretus mo- dus natura operationis. ) rum aurum vel argentum generet ex materia argenti viui accedente ad eam quadam ſpirituali forma tincturam in ſe habente vel albam vel rubeam, eaſque duas ſubſtantias coagulet & transformet in arg e̅tum & aurum: Nunc quę- ritur, cui ſemitæ inſiſtat ars, an prioribus illis duabus, an huic vltimæ? Reſpondeo non illis, (niſi forte illarum alteri par- ticulariter, abſque magno fructu) ſed huic: Vnde patet, ( Cui operati one naturæ ars inſiſtat. ) quod natura mille vel amplius annis, hoc ars vna hora ef- ficit, comparatis materiis & formis: Nulla itaque materia ad formam ſuam accipiendam eſt avidior nec illa in mine- ris, nec hæc extra mineras, ſed utraque merè paſſiva eſt; hâc differentiâ, quòd metalla depromta ex mineris & tra- ctata ignibus, ſi iterum terræ fodinis imponerentur & ibi mille annis relinquerentur, potiùs ærugine vel ſitu conſu- merentur, quàm incrementum ſumerent: ſic econtrà ut ſunt mixtæ & impuræ, ſi ex terra depromantur abſque ul- la purificatione, nec ſupra terram in aurum ita per tinctu- ræ additionem adducerentur, quàm ſi pura & defœcata fuerint.

17. Argumentum??? Aduerſarii negatiuum contra (17. Argume̅- tum negati- vum. ) Albertum Magnum.

Si vna ſpecies mctallorum in alteram mutaretur mundus non eſſet perfectus.At eſt perfectus.Ergo vna ſpecies in alterum non mutatur.Minor probatur: Quia cum tot ſint ſpecies me- tallorum, quot metalla, deſinerent cæteræ ſpecies, auri ſola ſuperſtite.

Reſponſio ad Argumentum 17. negatiuum.

( Reſponſioad argumentu̅ negatiuum 17. Augurilli Hyperbole. ) QVi ita argumentantur, nimis ſunt cauti & prouidi, timentes ne cœlum ruat: Ridiculum eſt, quod verentur, ne ſo- lum aurum ſit relinquum cæteris metallis tranſmutatis: Id quidem ex Augurello poeta Chymico, hauſiſſe videntur, qui ex Lullij ratiocinatione hanc hyperbolem deſumens, adfir- mat, totum mare, ſi argentum vivum eſſet, tra̅ſmutari poſ- ſe in aurum, verùmnemo propterea ſomniabit, ſpecies me- tallorum interituras, auro ſolo ſuperſtite: Cauſam ſatis an- te retulimus, cur poſſibilis ſit tranſmutatio, non quidem ex occultâ proprietate, ſed ratione materiæ, quæ apta ſit ex ſe per naturam educere formam, aut cum formâ aliun- de educta & perfecta. Verum nulla eſt connexio propoſitionis, quia metallorum tranſmutatio inuicem nihil de perfectione mundi tollit; Nec enim vſus aut ſpecies ferri nec plumbi deſinet eſſe in mundo, etiamſi hęc mutatio millies eſſet frequentior, qua̅ eſt: Si Deus eam habilitatem dedit metallis, vt ſint tranſ- mutabilia inuicem, tum ſi id non fiat, mundus perfectio- nem ſuam, ad quam deſtinatus eſt, non conſequeretur: Hi- rundines, araneæ, muſcæ, ciconiæ ranæ, quod non adſint nobis in hyeme, nec bombycæ, niſi in ſeminio, non tamen inde mundus minus perfectus eſt: quia eſt ordinatio diui- na: Nec ſequetur, vt hæc animalia omnino pereant ex mu̅- do, licet ad tempus adſint aut deliteſcant, ita nec contin- get, vt metalla imperfecta in ſpecie ſua intereant, licet na- tura exiguum quid, nec non ars, de illis abſtergant à ſuis ( Higes cum annulo. Iuſtiu???. ) morbis & fæcibus, aliaque, nempe purpura veſte induunt. Si ex baiulo ſemel factus ſit rex Siciliæ, aut ex bubulo Imperator Orientis, non ſequitur ideo omnes baiulos & bubulcos in reges aut imperatores commutatos iri. Mundus itaque e [ID00333] rit perfectus, etiamſi multæ myriades indiuiduorum tranſ- eant, cum ſpecies aliquando in paucis conſiſtat, vt tempo- re diluuij: At hoc non veren dum eſt. Manebit copia ſem- per viliorum, vt & vitiorum; nec aurea ætas expectanda eſt nobis in hac vita, niſi fortè nimio auri deſiderio, quod à Deo ſeducit.

18. Argumentum negatiuum Aduerſarii contra (18. Argume̅ tum negati- vum. ) Albertum Magnum.

Si aurum eſſet finis cæterorum metallorum ma- teriæ plumbi non tam bene eſſet ſub ſua forma, quam auro ſub ſua. At materiæ plumbi tam bene eſt, quam auro, ſub ſua forma. Ergo aurum non eſt finis cæterorum metallorum & per conſequens impoſſibilis eſt Chryſopopœia. Aſſumptio probatur: quia vtraque materia plumbi & auri eſt ſuo modo temperata & actionibus pro- priis obeundis conueniens: Si enim plumbum non eſſet abſolutum, natura non ſubſiſteret in eo, vt nec natura ſubſiſtitin chylo, quem in ſtomacho elaborauit, ſed cum tranſmittit ad epar, vt fiat ſan- guis.

Reſponſio Albert. M. ad 18. Argumentum Neg.

SI per, Bene, esse, intelligitur, ſenſus aliquis voluptatis,( Reſponſioad Argmeg 18.) abſurdum videtur hoc, & ab vtroq; & plumbo & auro, [ID00334] alienum. Si verò, in ſanitate vel non corruptibili ſtatu per- manere, vt opinor, tum propoſitionis nulla eſt connexio, & minor non eſt vera.Quom odo enim plumbo tam bene ſit, quàm auro? cu̅ illud ſit morbis mineralibus multis obnoxium, & ab igne, vt communi hoſte, facile in pulueres terreos, Lythargyri- um & tandem in vitreas fæces conuertatur: Aurum verò interim maneat à morbis liberum, purum, conſtans, im- motum igne, aliiſve iniuriis. Ne quid de aquis fortibus, a- ceto & eiuſmodi liquoribus corroſiuis dicam, qui ęque conſumunt plumbum, vt ignes; auro autem nihil noxæ inferunt. Quid igitur vis nouâ illâ phraſi, quod plumbo bene ſit æque, quàm auro. Habet quidem ſuam formam, ſed non auri: de mendico dicere poſſumus, quod æque ha- beat formam hominis, quàm Rex aliquis ditiſſimus, at ita non de plumbo, quod æque habeat formam perfectam, quam aurum. Probatio Aſſumpti non conuenit, quod ideò tam bene ſit plumbo, quàm auro, quia materia plumbi ſit tempera- ta ſuo modo: Eſt quidem temperata, ſed in temperie & im- puritatemixtâ, vnde facile corruptibilis: Auri vero mate- ria eſt temperatiſſima temperie æquata abſque vlla puri- tate, vnde eſt incorruptibili proxima.Si hæc ratio ſufficit, idem dicemus de ſcarabæo & aqui- la, de rana & leone, imò de bufone & homine; quod illi tam bene ſit, quàm huic, quod illi temperies æqualis, vt huic: At nihil ad rem propoſitam. Quod de chylo adfertur eſt ſimile, at non conuenit cum metallis: Metalla enim non abſolvunt ſuas concoctiones tàm citò, quàm anima- lia. Quid ſi diceremus, maſticationem in ore animalis con- tingentem, referre coagulationem argenti vivi in plum- bum, in ſtomacho, plumbi in argentum, in epate, argenti [ID00335] in aurum, an multum à rei natura diſcederemus? At hæ concoctiones in India fortè mille annis perfectæ fuerunt, hic in Germania chylus hæret diutius in œſophago, & non bene propter frigus ſtomachi concoquitur, etiamſi bis vel ter mille annos ibi maneat.

16. Ratio affirmatiua pro Chemiæ veritate Alber- ( Ratio 16. affirmati- ua pro Che- mia. ) ti Magni Germani:

Si metallorum tractatione in igne tentata ta- le accidens contingat, cuius ratio occulta ſit, nec ab vllo vere reddi poſſit, etiam ingenioſiſſimo, Quidni & eorundem debita in igne tractatione ex debita materia tinctura fixa & ingrediens fie- ri poſſit, cuius ratio reddi queat à mediocriter ingenioſo? At primum verum, hoc eſt, quod examinatione æris per cupellam facta, ſi omnia prius ponderen tur impoſita cum cupella, ac poſt; poſt operationem ſint grauiora, qua ante, quod eſt contra omnem rationem, cum ignis ſemper con- ſumat humiditates & ſulfuris ſubſtantiam, vnde leuius id corpus cum contentis reddi deberet. Ergo & metallorum debita in igne tractatione ex ſua ma- teria tinctura fixa & ingrediens fieri poteſt: quia non defi- cit fixitas in argento viuo, nec fluxus, nec color: vnde color apparet in auro, imo & fixitas & fluxus & cætera omnia: Si itaque eſt alicubi, quidni inde per artem educi poſſit, aut alio modo exprimi? Propoſitio huius ſyllogiſmi bene connectitur in ſuis membris; quia ſi id, quod minus ineſſe poſſit, fiat, vt inſit, fiet quoq; id, quod magis ineſſe poſſit: Eſt autem pondus vnum ex difficilimis accidentibus per chymicas vulgares operatio- nes non facile acquirendum. Sunt enim, qui argento natu- rali inducere poſſunt colorem auri, imò & fixitatem, vt in cemento perduret & ab aqua forti non corrodatur, vt auru̅ verum putetur, ſed quia pondus auridare nequeunt, ideo non eſt aurum, ſed argentum coloratum: Eſt enim aurum argento ferè duplo ponderoſius in cadem menſura. Patet ita que, quod ſi per ignis operationem pondus augeri poſ- ſit, manente eâdem ſubſtantiâ, & non diminutâ nec auctâ per additionem, ita vt non ſolum materia in ſe coeat & contrahatur, ſed quoque in ipſo pondere augeatur; quod ( Rarum & mirum quid in probutio. neper cupel- lam contin- git. ) hoc requiſitum ſit longe admirabilius, quam quid fixum, tinctum & fluidum reddere: Exempli gratia, accipio cupel- la̅ ponderis vnciarum 2. cui inicio metallicas ſubſtantias ponderis drachmarum 3. nec aliquid addo, pono ad ignem vt ſtent per duas vel tres horas, donec fiat operatio: Ignis interim conſumit multa ex contentis illis & fumus euapo- rat ſenſibiliter ita, vt ſi aqua vel ſuccus herbæ fuiſſet, dimi- dia vel maxima pars conſumpta foret: Verùm poſt opera- tionem nihil ab ſumptum video, ſed pondus auctum: Inve- nio enim ſi totum ponderem, non drach. 5. quot prius fue- rant, ſed drach. 6. At non eſt hæc vis magica, ſed naturalis: Quid dices ad hæc, ignem auxiſſe? Res magis admirabilis, quod leuiſſimum omnium potuerit augere vnicam in tan- tillo ſpacio: cauſa ſit, quæ cunque velit, hinc tamen patet, aliquid miraculi contingere, quod contra rationis noſtræ diſcurſum ſit. Subſiſtat itaque ſic aduerſarius & primum veriſſimas cauſas huius rei (quas experientiſſimus Erkerus Docimaſtes Cæſareus ſe inuenire non poſſe ingenue fate [ID00337] tur ) indaget, antequam de Chymicis aliis, licet non intelle- ctis, nihilominus arbitrium ſuum interponat; quibusinue̅- tis ex ſui diſcurſus ſubtilitate, facile quoque videbit cau- ſas occultas, cur Chemia ſit poſſibilis. Nam ſi illi rationabi- liter faciunt, qui vt altius poſt ſaltare queant, aliquamdiu ſe ponderibus ex plumbo aut cupro pedibus adaptatis hu- mi deprimunt, ſi hac mole aliquam diu portatâ & poſt de- poſitâ illi ipſi leuius ad ſumma illa arcana ingenio euola- bunt.

17. Ratio affirmatiua pro Chemica veritate ( Ratio 17. affirmatiua pro Chemia. ) Alberti Magni Germ.

Si ex tutia alba & cupro rubeo in igne mixtis, ſit vna ſubſtantia coloris mixti, nempe flaui, quæ tamen ab vtriuſque compoſiti parte fit corrupti- bilis; Quidni & ex tinctura rubea & argento viuo metallico vel vulgi albo fiet media ſubſtantia aurea, quæ ab vtriuſque compoſiti parte ſit in- corruptibilis.At primum contingit & fieri poteſt per ar- tem.Ergo & ſecundum: præſertim cum Roſarius phi- loſophotum dicat ex aliorum doctrina, quod tin- ctura ſe habeat cum metallis, vt tutia cum cupro. Connexio propoſitionis euidens eſt, quia ratio eadem vtro [ID00338] bique eſt, excepto hoc vno, quid tutia corruptibilis per ſe in magno pondere addatur cupro, & id in ſubquadrupla quantitate augeat, nec illud ſpoliet aut purget à corrupti- bili ſulfure, ſed magis corruptioni obnoxium reddat; vn- de viriditas cupro remanet, nec ſubſtantia eius comprimi- tur in anguſtum, vt ponderoſior fiat, nec fit fixior, nec pu- rior, ſed, vt fuit, ita manet, niſi adhuc fæculentior euadat. Econtra tinctura philoſophica, in exigua quantitate, per ſe incorrupta, fixa, tincta & ingrediens, in profundum cu- pri liquefactitendit, idque à ſulfureitate combuſtibili, quę non eſt de argenti viui homogenitate, purgat & liberat, exponens heterogenea ignibus, donec ex duabus ſubſta̅- tiis, duobuſque coloribus, vna ſubſtantia aurea fiat: Inte- rim exiguum quid ponderis de tinctura illi accreſcit, ni- hilominus pondus fit in anguſto ſpacio grauiſſimum. Minor eſt nota experienta illa, qua fit lato ex cupro cum tutia, nec indiget alia probatione.( Ratio 18. affirmatiua pro Chemia. )

18. Ratio affirmatiua pro Chemia Alberti Magni.

Si poſſibile eſt ex quibuſdam vegetabilibus per calorem putrefactionis ſubterraneum certo tempore continuatum, etiam nondum matura- tis, ſemina in profundo eorum latentia elicere & maturare ſummo naturæ myſterio, quidni quoque poſſibile ſit ex mineralibus certis per ca- lorem debitum iliis, eorum ſemina aurea tingendi vim habentia educere & maturare, cum vtrobiq́; ſit eadem ratio.At primum contingere poteſt.Ergo & ſecundum. Cohærentia membrorum in propoſitione no̅ poteſt eſſe du- bia; licet à vegetabili ad minerale fiat progreſſus: quicquid in illis ſemen eſt, hoc in auro vel in materia, ex qua aurum, ſulfur eſt ſeu Tinctura: Si itaque non ſolum à natura tum quando vegetabile, exempli gratia, braſſica ad iuſtam ac- me̅ peruenit, hoc eſt, flores produxit, ſemina maturari poſ- ſunt, viridi adhuc planta; terræ infixa & radijs ſolaribus ex- poſita, ſed etiam areſcente, ſub terra ſepulta, truncata, vbi ſol non aſpiciat; quis dubitet in ſimili ſtatu de metallicis ac mineralibus? Nam magis veritati aduerſum videtur, quod planta vegetans hoc præſtare poſſit, quæ conſtat partibus organicis, vita quoq; vegetabili; quam mineralia, quæ nec vegetant propriè, nec vitam, nec organicas partes habent: Nihilominus hoc fit, vt ſemina ſub terra generentur & ma- tureſcant, fiantque cæteris ſeminibus in caulibus ſub dio natis longe puriora & ſalubriora, quorum plantis erucæ non ſint infeſtæ, vt veriſſime narrant, qui experimentati ſunt. At tu negabis Minorem; quia non videris: Nihil hoc ad rem; pueros ignorantia ex cuſare poteſt, non viros in Chymiam adeo ſtrenuos bellatores. Circa hanc quæſtione̅ aliquam- diu te fatiges exoluendam & abſque dubio cauſas vi- debis reductionis metallicæ in pri- mam ſuam mate- riam.

VII. ARNOLDI VIL- LANOVANI GALLI, Symbolvm.

LIBER SEPTIMVS.

ARrnoldo Villanovano in ſucceſſione poſt Albertum proxi- mus debetur locus, tum quia ęta- te proxime ad illum acceſſerit, tu̅ quia doctrina & multiplici ſcien- tia eodem fere tempore celeber- rimus extiterit: Aduerſarius illi præ reliquis infen- ſus expectat occaſionem ſuum in ipſum virus ef- fundendi, à quo paululum noſtra in- terlocutione differri ſe patietur.

LAPIS HABETVR EX MATRIMONIO CHA- brici & Beiæ.

ARnoldvs De Villa Nova Prouinciæ ( Arnoldus Villanoua- nus quo te̅- pore floruit. ) oppidulo oriundus, floruit tempore Ludo- uici Bauari Imperatoris (qui imperauit ab A. C. 1314. in A. 1346.) vir vt omni virtute, pie- tate, moru̅ puritate & ſcientia ornatiſſimꝰ,( Arnoldus in quibus artibus ex- celluit. Medica ope ra Arnoldi præclariſſi- ma. ) ſic laudum præconio digniſſimꝰ: Excelluit inprimis in Medicina, Chymia, & Aſtrologia: In Medici- na quam abſolutus, variaque doctrina inſtructus fuerit, teſtantur illius opera medica fere diuina, quæ per ſe conſiderata medicum perfectiſſimum conſtituerent: Tot [ID00342] nim axiomata generalia & aphoriſmos, tot cautiones ſub- tiliſſimas, tot quoque experimenta rariſſima vnus ipſe profert, vt hac in parte multis ex antiquis & recentioribus ( Arnoldi co̅mentaria Arnoldus in Chemia perfectiſſi musartifex. ) medicis anteponi merito debeat: In varia quoque vete- rum ſcripta commentatus admirabilem ingenij ſui vim patefecit, mundoque atteſtatus eſt: In Chymia inprimis artifex præclarus extitit, qui ex magiſtri cuiuſdam, vt ipſe fatetur, inſtitutione Lapid em confecit, quem in medici- ( Arnold. v- traque Me- dicina in- ſtructiſſi- mus. ) na curationeque morborum plerumque adhibuit: Me- dicina itaque Galenica eiuſque methodo, nec non Hermeti- ca, inſtructiſſimus curandis ægrotis ſemper fuit occupatiſ- ſimus, exiſtimans hac ratione ſe Deo hominibuſque gra- tum officium præſtare: in quo neque aberrauit: Nihil enim ad Diuinam naturam propinquius accedit, quam iuuare af- flictos & reficere ægros: Nihil ad eleemoſynam Dei nomi- ne præſtandam hominibus ægrotis accommodatius, qua̅ ſanitatem conferre & vires naturæ oppreſſas leuare, quod fit per Medicinam vtramque, communem & Hermeti- ( Arnoldi Chymici libri. ) cam; per hanc quoque in alias deſperatis malis: In aurificio vero quantus fuerit patet primo ex proprijs eius libris, qui ſunt varij, nempe Roſarius, Lumen luminum, Epiſtola ad regem Neapolitanum, flos florum & alij; In his omnibus Chymiæ ſe ſummum artificem declarauit: Et licet à quibuſdam accu- ſetur, quod libros in Chemia ediderit, quibus innumeros ( Errores ten tantium no̅ aſſcribendi artificibus. ) in errores inextricabiles coniecit, tamen hoc nec Arnoldo, nec arti imputandum eſſe conſtat, ſed potius ineuitabili rerum neceſſitati partim, partim præpoſtero & temerario legentium & iuxta conceptum propriæ mentis laboran- tium iudicio & conatui: Cum quoque Arnoldus aliquan- do artis Chymicæ publicum teſtimonium ediderit, publi- cos quoque ſuæ experientiæ teſtes, omni exceptione ma- iores meruit & inuenit: Sic enim Iohannes Andreas Cano [ID00343] num interpres, (quo vix laudatior vir extitit, quem Ludo-(Iohannis Andreæ te- ſtimonium de Arnoldo. ) uicus Romanus omnium hominum præſtantiſſimum ap- pellauit) de Arnoldo; Noſtris, inquit, diebus habuimus Magi- ſtrum Arnoldum de Villa noua in Curia Romana, ſummum Me- dicum & Theologum, de quo ſcripſide obſeruatione ieiuniorum con- ſilium: Qui etiam magnus Alchymiſta, virgulas auri, quas facie- bat, conſentiebat omni probationi ſubmitti: Hæc ille: Eorundem verborum meminit quoque Author Roſarij philoſopho- rum in initio ſui tractatus, & multi alij ſiue Chymici ſiue iuriſperiti citantes ea contra artis poſſibilitatem negantes. Addunt alij ex eodem Andrea, ꝙ laminæ aureæ ab Arnoldo excuſæ, auro ex Arugia quæſito aurifodiniſqne extracto bonitate non cederent. De hoc teſtimonio ſic Ioh. Franciſ- cus Mirandul. lib. 3. cap. 1. de auro: Extat enim, inquit, Arnol- ( Mirandula nide Ar- noldo ex a- liis teſtimo- nia. ) di Philoſophi & Medici nobilis teſtimonium atque experimentum literis proditum apud legalia monumenta & additamenta Gulielmi, qui ſibi Speculatoris obtinuit cognomentum: Scribit enim Arnol- dum ipſum, qui miris ibi laudibus extollitur, virgulas auri, quas co̅- feciſſet Romæ, omni probationi ſubmiſiſſe, idque in titulo refertur de crimine falſi, nec eſt veriſimile, omiſſam aquam, qua excernitur au- rum ab argento, certißimum probandi auri & numeris omnibus ef- ficax argumentum; ſit amen eius vſus ea tempeſtate fuit: ſed certe i- gnis non defuit probatio, in quo ſiexuratur ſepties, fictitium aurum euaneſcit, vt proditum eſt ab Alberto, qui tamen fuit Arnoldo ſa- tis antiquior: Hæc Mirandulanus. Chymicus itaque perfe- ctus fuit Arnoldus, æquè vt Medicus, quo duplici nomine Papæ & Friderico Neapolitano Regi fuit acceptiſſimus, quo-( Arnoldus Papam & Frid. Neap. curauit à morbis. ) rum vtrumque ab effectibus alias incurabilibus, ex Gallia atque etiam citeriori Hiſpania accerſitus, liberauit: Gemi- no enim Medicinæ genere, & vniuerſali & particulari in- ſtructus, morbos alijs medicis curatu impoſſibiles, citò, tu- tò & iucundè profligauit: Vnde quantum nominis, authori [ID00344] tatis ( Hones con- ciliauit Ar- noldo in vi diam. Invidia co- mes gloria. ) & honoris ſibi apud Magnates illos conciliauit, tan- tum inuidiæ & detrectationis apud medicos & quoſcun- que non generoſæ mentis alios comparauit: Inuidia enim gloriam, tanquam vmbra corpus, comitatur, & qui non- dum inuidos inuenit, nondum aliquid laude dignum præ- ſtitit.Calumniatores & inuidi vt omnem calumniandi cau- ſam à quacunque etiam laudabili reaucupantur, ſic quo- que Arnoldum immerito inſectantur & inde, quod ma- ( Arnold. cu- ra̅s ægros in variu locis taxatus ab invidis. ) gnam ipſi laudem peperit apud probatos viros, eum ca- lumniandi anſam arripiunt: Quod enim de loco in lo- cum, de regione in regionem migrarit ob curationem morborum, hoc auaritiæ eius à maleuolo quodam aſſcri- bitur:

• Omni ſunt ingrata, nihil feciſſe benigne eſt:

An hoc viro optimo in vituperium cadit, quo ille ſibi Dei gratiam & hominum commendationem mereri ſperauit? Quid Deo acceptius & homini vtilius, quam migrare per oppida & vicos curando ægrotos, etiam incurabiles? quod ſi gratis fiat, eò laudabilius: Annon Saluator no- ( Peregrin a- tio Medico non inhone- ſta. ) ſter ſua Diuina virtute Medicum corporis & animæ pro- feſſus idem eodem modo perfecit? An ille Hieroſolymæ tan- tum manſit: Annon vſque ad Tyri & Sidonis fines pene- trauit?( Arnold. an mercede ac- ceperit pro curandis a gris. ) Auaritiæ igitur Arnoldi hoc non erit aſſcribendum, et- iamſi pro pretio aliquo medicatus quibuſdam fuiſſet: Cer- te à pauperibus nihil vnquam remunerationis pro cura- tionib accepit, nec à mediocris fortunæ hominibus: Quod ſi quid à valde diuitibus acceperit, vt credibile eſt, hoc propter tres cauſas feciſſe æſtimabitur, primò ne videretur eoru̅ dona repudiare, atq; ita ipſos non magnifacere, qua- ſi ijs diuitijs par vel etia̅ maior eſſet: Secundo, ne omnib. au [ID00345] rificij de ſeſe opinionem ingereret, atque hinc co̅temptus occaſionem præberet; Tertio ne & pauperes hoc defrauda- ret donario; Addunt mendaciſſimi calumniatores, Arnol- ( Arnoldum argut, quod fuerit aua- rus, pauper, &c. ) dum nullâ arte Chymica ſubleuare ſuos affectus & cupidi- tates potuiſſe, ſed fuiſſe auarum, pauperem & inconſtan- tem; Adhæc, quod ante curationem alicuius morbi præ a- uaritia cum ægro de magna pecunię ſumma paciſci ſolitus ſit; Et, quod cum Romæ eſſet, dies eius crimina nondum detexerat, quorum obnoxius à Cymmerico quodam hæ- reticæ prauitatis inquiſitore factus dicitur, & niſi ad Fride- ricum Regem Neapolitan. confugiſſet, comprehenſus fuiſſet. Cauſam, quare à Papa ita inſidioſe tractatus ſit, videtur A-( Auentinus Arnoldi meminit. ) uentinus Bauarius ſcriptor clarius exponere, qui ſic de Ar- noldo in ſuis Chronicis loquitur: Circa hoc tempus (Ludo- uici 4. Imp.) vixit doctiſſimus medicus Arnoldus de Villa no- ua in Francia Pariſijs; ſummus & præclariſſimus artifex non ſolum in medicina, ſed quoque in omnibus naturali- bus artibus, nempe in Chymia & Aſtrologia: Cum vero( Arnoldus vates fuit, qnod pates à poſteriori. ) vates & propheta vellet eſſe, prædicendo multum de Anti- chriſto & Papa atque de Romana eccleſia, quod ea à Deo punienda & deſtruenda foret, coactus eſt Pariſijs aufuge- re ad regem Siciliæ Fridericum, à quo cum ad Papam, vt ſeſe( Arnoldus obiit in via ad Papam miſſus ex Sicilia. ) excuſaret, mitteretur, in via mortuus eſt. Hæc ille: Verum nec cauſæ ante dictæ calumniarum, nec hæ eius perſecu- tionis à Cymmerico inſtitutæ, ſufficientes fuerunt: Cupi- ditates & affectus indecoros non probauerint ex antedi- ctis eius peregrinationibus, at nos potius illis contrarium demonſtraremus: Quod velint Chymiæ ſcientiam Ar- ( Arnoldum qui perfectu̅ Chymitu̅ negat, igna rus eſt reru̅. ) noldo denegare, inſcitiam ſuam manifeſtant ſeque ludibrio omnium ſcientium exponunt: Nec verò ſuis nugis & a- ſperſiunculis inualidis & effictis efficient, quo minus Ar- noldus perfectus inueniatur Chymicus; Quod ſi verum [ID00346] eſt, ceſſent hæ calumniæ, quod cupiditates Chymiâ ſuble- uare nequiuerit, quodque auarus & pauper fuerit; Illa e- nim ſunt adeo contraria cum poſſeſſione veræ Chymicæ Medicinæ, vt nigrum ita albo non contrarietur: Qui enim ( Artifex Chymicus non eſt a- uarus. ) habet in vno omnia, ille non indiget aliorum ære aut opi- bus, ab auaritia omnino liber & à paupertate immunis: Interim vt arti fices non ſibi ſolis viuant, ſed & alijs exi- ſtant vtiles, curant morbos plerumque, non vno ſaltem in loco, cui non ſunt, nec volunt eſſe adſtricti, ſed diuer- ( Artifex ve- rus cur in- terdum pe- regrinetur. ) ſis; Hinc mutatio locorum & peregrinatio illis vt neceſſa- ria incumbit, ſic non iniucunda ſentitur: Ab hoc itaque conſequente ſi quis iudicet de artificis veri diuitijs & poſ- ſeſſione, illemaximè fallitur: At iſti alios ſuo æſtimant in- genio: Exiſtimant enim, ſi tale cui donum obtigerit, quod illi magnifico modo domi ſaltem inter cohortes famulo- rum viuendum ſit: Poſſet quidem hoc fieri in Dei laudem, at plerique artificum eam mentem non habuerunt, ſed ( Artifex no̅ indulget o- tio. ) laboribus & ſtudijs potius vacare, quam otio, cenſue- runt honeſtius, vtilius & ſalubrius; nempe Deo, proxi- mo & proprio corpori gratum & conueniens. Quod Ar- noldus ante curationem de mercede cum æg is conuene- ( Arnoldi glo ria nubecu- la obiecta. ) rit, calumnia eſt, ab inuidis & malæ mentis hominibus il- li illata, qui cum fælicitatem eius in curando experti fue- rint, eam hac nubecula obfuſcare conati ſunt: Quo- modo enim hoc in Arnoldo, ægroti pecuniâ omnino non egente, locum inueniat quod non niſi certis ex cauſis a- pud alios in vſu eſt?Crimina quæ detecta ſunt ab eo tempore, quo Roma diſ- ( Arnoldi cri mina non- dum inno- tuere quia nulla. ) ceſſerat Arnoldus, nondum innotuere: Potuit quidem in- quiſitor illeviros doctiſſimos magię nomine accuſare, cum tamen alia, quæ ad accuſationem non ſufficiens, ſubeſſet cauſa, veluti Petro Aponenſi ab eodem accidit, qui librum [ID00347] papæ fortè ingratum ediderat: Ita hic Cymmericus omnes( Cymmeri- cus verta- gus papa. Arnoldus in quibus vates fus- rit veris. Mutatio re ligionis ve- re prædcta ab Arnoldo. ) qui Imperatori fauerent, proſecutus eſt & multos illorum hæreſeos damnauit, inter quos quoque Arnoldus, qui eâ ratione propheta non ſolum videri voluit, ſed reuera fuit: Quid enim contigerit poſt aliquot annos Huſſiacis præ- valentibus in Bohemia, qui Antichriſtum expreſſe nomi- narunt, ac deinde ſeculo adhuc vno exacto, hucvſque, cui- libet occurrere poteſt; quæ huiuſmodi ſunt, vti Arnoldu̅ non vanum aut mendacem, ſed veridicum vatem in hiſce demonſtrent: Non itaque in vita aut moribusnec doctrina( Arnoldus probus ino- mnibus. ) vel artibus Arnoldus merit ò accuſari aut reprehendi po- tuit, niſi calumniosè contra veritatis & iuſticiæ rationem: In vita probus, pius, honeſtus, conſtans, laborioſus & om- nibus vtilis: In doctrina magnus theologus, abſolutus me- dicus, perfectus Chymicus & Aſtrologus: Præter Chymi- cos antè dictos libros, in quibus Chymiam ex profeſſo va- riis modis tradit, eiuſq; Medicinæ efficaciam exprimit, in aliis quoq; libris ſuis Medicinalibus Hermeticæ Medici-( Medicinæ Hermet cæ efficacia. ) næ mentionem facit: In Roſarii ſui libro ſecundo, capite trigeſimo primo Sic etiam, inquit, habet virtutem efficacem ſu- per omnes alias medicorum medicinas omnem ſanandi infirmita- tem, tam in calidis quàm in frigidis ægritudinibus, eòquod eſt occul- tæ & ſubtilis naturæ: conſeruat ſanitatem, roborat firmitatem & virtutem, & de ſene facit iuuenem, & omnem expellit ægritudine̅, ( Medicina Hermetica quos mor- bos curet. ) venenum declinat à corde, arterias humectat, contenta in pulmone diſſoluit & vlceratum conſolidat, ſanguinem mundificat, conten- ta in ſpiritualibus purgat & ea munda conſeruat; Et ſi ægritudo fue- rit vnius menſis, ſanat vnadie, ſi vnius anni, in duodecim diebus: Si vero fuerit aliqua ex longo tempore ſanat in vno menſe, & non im- mediate Hæc medicina ſuper omnes alias medicinas & mundi diui- tias eſt oppido perquirenda quia qui habet ipſam, habet incompara- bilem theſaurum. Et in libro de retardatione ſenectutis & re [ID00348] iuveneſcentia acquirenda, cap. 2. Et eſt ſciendum, inquit, ( Potio auri eſt verum auru̅ pet bi le, hoc eſt tinctura ſo- luta in liquo re. ) quòd innovatio & confortatio cutis fit cum potione AQV AE AV- RI puriſſimi propriè: Ipſa nam Alopeciam curat & Tyriam & tranſmutat corpus humanum, ſincerat & innovat ipſum, & vir- tus multarum rerum approximat huic operation: Sed ipſa eſt, quæ prædictum miraculum facit & quæ non corrumpitur & complexioni humanæ eſt conveniens, & ne́ calefacit, ne́ infrigidat, ne hu- mectat ne́ deſiccat, imò eſt omni temperamento temperata, omne̅- ( Vires medi- cenæ Herme ticæ. ) que rem excedit in temperantia & perennitate, quam habet: Etia̅ ſubvenit ſtomacho frigido, timoroſos facit audaces, cardiacos con- fortat: Valet contra melancholiam & alopeciam, & calorem natu- ralem confortat & temperat, in quibus non eſt resaliqua, quæ ſtare poſſit loco eius; Et virtus eius in ſuâ manifeſtatur ſubſtantiâ, quia eſt in ea caliditas, ideò clarificat, Et in ea eſt magna temperantia, i- deòmagnum temperamentum efficit, ſuper omnem rem, & quia in eâ eſt perennitas, ideò conſervat corpus humanum, & in ea est aſſi- milatio complexioni humanæ, & ideò incorporatur, ſi præparetur, ut decet, & in eius præp aratione eſt totum ſecretum, quod ſapientes propter invidiam occultaverunt. Confirmat autem & ſincerat cor- dis ſubſtantiam & ſuæ puritatis impreſſione omnem deijcit impuri- tatem abeo, & tuetur illud & clarificat ſpirituum ſubſtantiam & movet ſanguinem ad cutim & inducit pulchritudinem iuvenilem ( Medicinæ Chymicæ impoſſibilia no???ſſcriben da. Quules ſe- ne reſtituat iuve̅tuti & quomodo. Quales ti- midos faci- at audaces. ) & abſtergit abſterſione levi. Hactenus Arnoldus: vbi non intelligendum, ſenes reverà ad iuventutem reduci poſſe, quoad annos, ſed quoad robur, ita quod ſeptuagenarius ad 50. ſexagenarius ad 40. annos quaſi reducitur, reſtau- ratis viribus ex multiplicatione ſpirituum vitalium, ſan- guinis depuratione: Ita timoroſos, hoc eſt ex intemperie melancholica, timidos abſq; cauſa, facit audaces, id eſt, e- me̅dat & te̅perat: Reliqua ſine ambiguitate ſunt veriſſima. Ceſſate itaque viri canina facundia præditi Arnoldi opti- mi medici & philoſophi famam arrodere, vitam calumni [ID00349] ari, ſcripta extenuare, ſcientias & artes negare & no̅ agno- ſcere: Non veſtræ blaſphemiæ ipſi vnquam nocebunt, nec inuidiæ ſpicula ta̅get: Eſt ſublimior, qua̅ vt à liuore ve- ſtro impeti poſſit; Eſt maior, quam vt audacia veſtra poſſit: Quid in funus, cineres & manes eius debachamini, quam( Cymmeri- cus ignem & ferrum ſpirat. ) viuum ferre cogebamini? An vnius Cymmerici, qui nilniſi i- gne̅ aut ferrum ſpirat, præſumptio præualere debet tot vi- rorum clariſſimorum indubitatis teſtimoniis? Ille teſtis in propria cauſa & iudex eſſe nequit, ideoque nec de Arnoldo quem accuſare, conuincere & morti adiudicare conſtitue- rat, quid, quod eius famam lædat, referre, niſi impudentiſ- ſime poteſt. Quod ſi Arnoldus conuictus fuiſſet criminum & condemnatus, tum poſſet eo modo liberius de co loqui; quod cum factum non ſit, Cymmericus ille mendacia ſua Cymmeriis conſecret tenebris, ne vnqua̅ pro veritatis ſpe- cie in luce̅ emergant: Poſſent quoq; tu̅, etiam co̅uicto Ar- noldo, eius crimina, quæ nunc tacentur, eſſe talia; vt à ſapie̅- tioribus virtutes potius, quam vitia aut crimina, nomina-( Adverſarii Chymiæque̅ ſeq untur. ) rentur: Vnum Cymmericum tanquam Vertagum ſagaciſſimu̅ ſequuntur cæteri Chemiæ oſores, apud quem cu̅ tale quid contra Arnoldum medicum & chymicum inuenia̅t, excla- mant præ gaudio, tanqua̅ pueri, nitidulum quid in fabis re perientes: Quid vos lurcones honeſtatem viri omnibꝰ nu- meris abſoluti, veluti Cyclops ſocios Vlyſſise, devorare & in veſtra viſcera reco̅dere conamini? An Lycaones aut Lyca̅thro- pi eſtis, ſiue ex gente inhumana, anthropophagi, quod ita virum in nocentem laceretis malitiæ dentibus & diripiatis( Calumnia- tores Hyenæ ſimiles. ) calumniæ vnguibus?Imò hyænas vos eſſe re ipſâ comprobatis, qui in Arnoldi iam pridem demortui & ſepulti ſepulchrum & cadauer hyænæ rabie, ſæuitis & inſanitis: Cuius feræ natura eſt ca-( Hyena na- tura. ) lumniatoris valde ſimilis: Sermonem humanum inter pa [ID00350] ſtorum ſtabula mentitur, nomenque alicuius ediſcit, quem euocatum foras lacerat: ſepulchra eruit inquiſitione cor- porum: Vim habet ſoporiferam, & vmbræ eius contactu canes obmuteſcunt; quodcunque animal veſtigium eius attigerit, hæret: Si quando hominemdormientem inuene- rit, metitur ſeſe extendendo ad iacentis longitudincm; & ſi hominem longiorem ſeipſa anim aduerterit, fugit, quâ celeritate poteſt, ſi breuiorem, eum lacerat & deuorat. Ita ( Calumnia- toris natu- ra. ) calumniator nomen eius, quem poſt calumniis proſeque- tur, primò optime ediſcit, eiuſque gloriam, laudem & fa- mam ſæpe cum inuidia conſiderat: Sepulchris virorum non parcit: Narcoticam quoque vim habet, qua aures ſibi præbitas obſtupefacit, ne aliud audire velintaut poſſint: ſic ſi quis in eius conuerſationis veſtigia incidat, idem contin ( Calumnia- tor tres vul nerat vno ictu. ) git; A calumniatore enim (qui vno linguæ maledicæ ictu tres ſimul vulnerat, nempe ſuam conſcientiam propriam, audientis aures & inſontem, cui detrahitur) omnes in ſen- ſibus ſtupidi fiunt, ne ab eius relatione iniquâ, ſemel ani- ( Calumnia- tor quas perſonas ag grediatur. ) mo præconceptâ, poſt recedere poſſint: Præterea calum- niator ſummas perſonas & ſe longe maiores non audet ag- gredi, ſed ſibi pares aut non multo inæquales, intermedi- as: Illas fugit, ceu hyænas, has lacerat & lingua ſua occidit: O male feriati, cur vobis volupe eſt, ex iniuria alteri illata ſperare honores, ex damno commodum & ex nomine læ- ſo, perpetuum nominis decus? At vos Heroſtrati fama, Pha- ( Calumnia- tores quæ deceant. ) laridis Perilli mutuum munus, & Buſiridis hoſpitalitas ma- nebit & decebit, niſi ab iſto furore ceſſetis, eamq; rabiem veſtram frenetis. An vos aliquid ſcitis, quod Arnoldus i- gnorauit? An Arnoldus non plurima cognouit, quorum vos ( Arnoldus maior calu̅- niatoribus ſuis. ) ne literam ſperare poſſitis, aut certe non iota obtinere? Si ille maior doctrinâ vobis, cur non fugitis eum lædere? At ideo eum lædimus, reſpondetis: ſed ſapiens inquit, Ceden [ID00351] dum maiori & parcendum minori, verùm vos ſapientis dicta curatis, quantum lupus ouium gregem; quibus poetæ ry- thmicum metrum conuenit,

• Vos eſtis, DEVS eſt teſtis, turpiſſima peſtis:

Quemadmodum enim Epidemia lues ex vno loco infecto( Calumniæ- tor peſtis. ) in circum vicina propagatur, ſic veſtri calum nioſi ſermo- nes in vno loco dictiaut ſcripti in immenſum ſparguntur: Nam

• Fama malum, quo non aliud velocius ullum,

vobis ancilla eſt & nuncia, quæ calumnias veſtras defert ad aures curioſas & nouis rebus patentes: Addunt calumnia- tores Arnoldum currendo per mare per terras ſeu in peregri-( Calumniæ in mortem Arnoldi. ) natione mortuum in naui ac Ianuæ ſeu non procul à ſiculo mari ſepultum; quod multum eius authoritati, artibus & doctrinis detrahere poſſe opinantur, tanquam vagus in vita, incertum mortis & ſepulchri locum quoque habue- rit: Hæc ratio tam magna eſt, vt vix reſponſionem admit- tat: Axioma eſt veritatis diuinæ, Qui bene vixit, malè mori no̅ ( Quis bene moriatur. ) poteſt: At, male mori, hic non de morte extra patriam aut cognatos intelligitur (aliàs nemo peregrinari præſumeret) ſed quæ abſque vera in Chriſtum Fide & horribili modo contingit: Tutius fuerit igitur illis naſutulis manere domi, vt ſemper lætentur ſe fumum de patriis poſſe videre focis: Verum ſciant, vere ſapienti patriam eſſe vbique terrarum,( Omnia no- ſtra nobiſcu̅ port amus, hoc eſt ani- mi & corpo ris bona. ) eum que omnia, quæ reuera ſua ſunt, ſecumportare, vt Bias olim Prieneus dicebat: Et viam ad cœlum velinferos vndecunque ean- dem eſſe omnes ex lege naturæ morituros; Namque mors ſceptra li- gonibus æquat: Et, Pallida mors æquo pulſat pede pauperum tabernas Regumque turres: Si itaque in patria apud noſtros moriamur id acceptius, ſi alibi, neque id recuſandum; Semper enim quando ſummus ille Arbiter nos vocauerit, parati eſſe tene- mur; Hinc vt nil certius eſt ipſa morte, ita nil incertius eiuſ [ID00352] dem ( Arnoldus, obiit ante- quam in manus inci- deret inimi- ci potentiſſi- mi. ) hora: Mortuus itaque Arnoldus in itinere propterea nil opprobrii patietur; nam in vocatione ſua, diſceſſit, abſq; dubio Nutu diuino, ne in manus eius incideret, qui tum Im- peratoribus & regibus omnibus Chriſtiani nominis impe- rabat, & cuius poteſtatem effugere non potuit, niſi ad Ma- hometanos tranſiiſſet: Quod ſi Arnoldus feliciori vixiſſet tempore, maior adhuc virtute & libertate animi vir fuiſſet??? Quot conſcientiæ ſeculis illis ſuffocatæ ex defectu liberi- oris reſpirationis? Ibi Deus ſilentij æque vt apud Agyptios, co- lendus fuit, niſi Vulcanus ignem excitare ex lingua indo- mita deberet: Qui ita de Arnoldi morte, licet honeſta & ( Nemo felix ante obitum cenſendus. ) Chriſtiana, triumphant, memores eſſe deberent Solonis il- lius Sapientis dicterii, Neſcis quid ſerus veſper vehat: dici bea- tus ante obitum nemo ſupremaque funera debet: Et defuncti ad viuentes: Quod ſumus, hoc eritis, fuimus quando́ quod eſtis. Di- ( Arnoldi fra- cer. ) citur & Arnoldus fratrem habuiſſe artis Chymicæ non igna- rum, nempe Petrum de villa noua, quorum patria vicus exi- ( Arnoldi patria. ) guus in Prouincia non longè à Montepeſſulano, eiuſdem nomi- nis, at horum inquilinorum claritate celeberrimus; Cuius ( Enco mium Villœnouæ. ) breue Encomium in Arnoldi ibi nati, & inde cognominati memoriam, hic ſubiiciam.

Ad Novam Villam Prouinciæ vicum Arnoldi patriam.

• O Nova Villa nouum Patriæ Decus vna dediſti,
• Vnde tuum tote nomen in orbe ſonat.
• Parua licet tellus, rariſ habitata colonis
• Diceris, Arnoldo maior es ante alias.
• Ille erat in Medica Doctor celeberrimus arte,
• Ille ſciens Chymicas mente tenebat opes.

• Gaude, quod clueas tanti nutricula fœtus,
• Diceris, fuerint donec in orbe libri.

Ad Ianvam Neap. ad mare Siculum ſitam Arnol- ( Ianuæ aſſcri ptum Epi- gramma. ) di ſepulchrum, ſeu cineres & oſſa obſeruantem.

• OCinis Arnoldi ſalue, voſ oſſa quietem
• Carpite, quæ gremio Ianva terra fouet.
• Salue, quæ ſuperes, Diuinæ particula Auræ,
• Sit pax grata probi manibus alma viri.
• Ianva, quæ Siculi proſpectas littoris oras,
• Sis cuſtos tanti, quod tegit Vrna, Boni.

Epitaphivm Arnoldo gratitudinis ( Arnoldi e- pitaphium. ) ergô poſitum.

• EXiguo poſui ſpacio ſeptempedis vrnæ,
• Quæ terrena mihi fuerat pars, altera cœlis
• Accepta, Arnoldvs qui Villanouanus in arte
• Doctor eram Medica, Chymiae ſed clarior vſu.

Arnoldus quem magiſtrum in Chymicâ arte habuerit,( Arnoldi Magiſter in arte ignora- tur. Arnoldus primò fuie clericus. ) incertum eſt, an Albertus Magnus, an Vincentius Mona- chus ſiue alius extiterit; nam & Arnoldum ſub ordine mo- nachali aliquamdiu vixiſſe, coniici poteſt, ex verbis, quæ habentur in proœmio Noui Luminis, vbi inquit: Licet libe- ralium exiſtam ſcientiarum ignarus, ſtudio́ non ſim aſſiduus, nec in ſtatu manea̅ clericali: Su̅t ex artificib. qui taxe̅t ipſum ideo, ꝙ no̅ per ſe arte̅ inuenerit lo̅gâ te̅poris inquiſitione, ſu̅ptꝰ & [ID00354] ( Arnoldus artem non inuencit ſed accepit ab alio. ) immenſi laboris interpoſitione, erroribus innumeris, natu- ræ ſpeculationibus & cauſarum ad ſuos effectus compara- tione, præcedentibus, ſed ab alio tanquam per manus tra- ditam acceperit: vbi Bernhardus Comes in gratiam medici de Bononia facit, quamuis haud ſeriò, cum in epiſt: inquit: Ille enim Arnoldus licet in aliis ſcientiis fuerit reuerendus doctor & ingenioſus, in hac tamen arte fortè experimenta ſine cauſarum do- ( Arnoldus reprehenſus & excuſa- tut iterum à Bernha??? do Com. ) ctrira tractauit. At idem Arnoldum mox excuſat his verbis circa finem epiſtolæ: Nam, vt clarum eſt, Arnoldus docet, ſiſo- num verborum ſpectes, Mercurium ſic exiccatum per aquam fer- uentem, in quam proiicitur, reuiuificari, & dicit effici calidum & hu- midum cum primum ſublimatus eſſet calidus & ſiccus: Sed quis ve- rè philoſophus diceret, Mercurium vel aliud metallorum per aquam ſimplicem, quantum vis calidam & feruentem internâ qualitate in natura mutari, ſeu humiditatem ſibi naturalem acquirere & ſic re- uiuificari? &c. Qualem enim naturam Mercurius retinuit in pul- uere̅ redactus & mortificatus per ſublimationes, talemomnino na- turam ſeruabit per aquam reuiu ificatus Hoc autem in reuerentiam & honorem dicti Arnoldi dictum eſſe volo: ſed naturæ veritatem & experimentum contemplor & defendo. Hæc ille.( Congenti les Arnold. )

CONGENTILES ARNOLDI GALLI.

( Petrus Vil lanouanus. ) PEtrus de Villanoua Arnoldi frater, etſi in Chymicis nihil ſcripſiſſe inueniatur, tamen inter veros Chymicos ab a- liis recenſetur, ad cuius artis cognitionem eo facilius per- ueniſſe potuit, quod frater eius, non adeò inuidus, etiam alios, non ſibi ſanguine coniunctos eadem ſcientia inſtru- xerit & bearit.( Vincentius monachus. ) Vincentiuss monachus Bellouacenſis, Burgundus, vir in- ter Gallos doctiſſimus ac primus qui Chemiæ ſciens habetur; Huius tanquam veri Chymici meminit [ID00355] Roſarius philoſophorum: Quanto ſtudio flagrarit, vt rem literariam ſuis laboribus iuuaret, res ipſa loquitur, dum, vt( Vtncentis menumen- ta. ) & Mirandulanus libr. 2. cap. 4. de eo honorificè meminit, Maxima confecit omnis penè rei literariæ volumina, in quibus dum agit de Natura, veram artem non tantum à ſe cognitam aſſerit, qua aurum ſegregari, verum ctiam eam, qua fieri cenſet, motus i- ( Vincentius fatetur ſe artem noſ- cere. Iohannem Euangeli- ſtam Chy- micum no- minat. ) pſe fortaſſis rei experientia, vtpote qui deprehenderit, idcætcris in metallis latitare. Idem in Speculo naturali libr. 6. authores Chymicos, interque eos Iohannem Euangeliſtam enume- rat: Libro primo, In corporibus, inquit, mineralibus, ad inſtar operationis naturæ, conati ſunt Alchymiſtæ facere breui tempore, quod natura facit in annis mille: Vnde & docuerunt rem quandam facere, quæ corpora, ſuper quibus proijcitur, tranſmu- tat: Hæc vocatur ab eis Elixir & dicitur Lapis, non Lapis; Lapis,( Elixir & lapis cur dicatur. ) quia teritur: non Lapis, quia funditur & currit in igne abſque euaporatione, ſicut aurum: Nec eſt alia res, cui proprietas illa conueniat. Hæc Vincentij verba conuincunt ſatis, eum Chemiæ non vulgarem, ſed profundam cognitionem habuiſſe: Quod ipſe adfirmat, ſe ſegregandi aurum ab( Segregatio auri per a- quas fortes ab argento non diu co- gnita. ) alijs metallis artem tenere, id experientiam eius vbe- riorem declarat: Et hinc apparet, quod ſegregatio au- ri ab argento per aquam fortem, eius tempore fue- rit adhuc arcaniſſima, necdum, vt nunc, diuul- gata. Nicolaus Flamellus, Gallus, Chemiæ perfectionem vt ha-( Nicolaus Flamellus. ) buit, ſic monumenta eiuſdem veraciſſima poſt ſe reli- quit: Annotata enim Chymica eruditiſſima, nec non( Flamelli ſoripta. ) ex Pſello & Democrito collectanea rariſſima edidit, in quibus iudicium & experientiam ſuam ſatis atteſtatam fecit: Quoad monumenta, dicitur Eccleſias aliquot( Flamelli ſi gna hiero- glyphica. ) fundaſſe & prouentibus annuis donaſſe: Eius hiero- glyphica ſigna artis myſteria ſignificantia paſſim adhuc [ID00356] extare referunt, nempe rotundam figuram mundi cum (♁) cruce ſuperius erecta, ac duos ſerpentes ſeu dracones ſe inuicem complexos, quorum vnus ſit alatus, alter vero non: Quod hodie, vt inquit Robertus Vallenſis, in beatorum Inno- centium cœmiterio Lutetiæ Pariſiorum conſpicitur, aſſcripto nume- ro Annorum 1393. Similiter in multis locis ſignum illud ef- ( Flamelli monumen- ta. ) figiei mundi conſpici certum eſt, Quæ omnia loca ab eo vel primitus ædificijs ornata aut reſtaurata, ſiue pub- lica ſeu priuata ſint, conſtat; Alias enim nihil iuris ha- ( Flamellus quis fuerit. ) buiſſet, ſua ſigna in alienas poſſeſſiones figere. De mu- nificentia eius circa lac per Pariſiorum vicos diſpoſi- tum nihil habeo certi, quod dicam, licet à quodam pro veritate certiſſima affirmatum ſit: Scriba Pariſienſis fu- iſſe dicitur, qui Arnoldo & Vincentio longe recentior ap- paret.( Dionyſius Zacharius. Quando ſcripſit. ) Dionyſius Zacharius, Gallorum Chymicoram, quotquot ſcri- ptis innotuerunt, recentiſſimus, qui, vt ipſe ſcribit, opus ſuum inceperit A. C. 1547. & proprio die Paſcatos ſequentis anni finierit: Quantas moleſtias & aduerſitates etiam tum, ( Difflculta- tes & mole- ſtiæ a??? ificis Chymici m???gnæ. ) cum erroribus varijs exantlatis in materijs & modis tra- ctationum inco̅uenientibus, veritatem aliquatenus agno- uiſſet, ſeque domum ad operandum contuliſſet, perpeſſus ſit, ipſe non præterit: Hæ, vt verum fatear, cuicunque in ar- tis Chymicæ inquiſitione inſiſtenti experiendæ ſunt, vbi- cunque locorum viuat, præſertim apud cognatos & ami- cos: Habent enim homines idiotę aliquas rationes, quibus ( Idiotarum rationes de- hortanres à Chymia. 1. 2.) communiter vtuntur in dehortando & diſſuadendo, ne quis Chymicis ſeſe immiſceat aut inde aliquid emolumen- ti vnquam ſperet: quarum prima eſt, Alchymiſtas eſſe de- ceptores, vagos, leues, pauperes, & nullius precij aut frugis homines. 2. Si princeps, comes aut vir nobilis ille ditiſſimus nihil vnquam, tamdiu in Chymicis laborans efficere po [ID00357] tuit, quid alius ſperaret. 3. Aurum non fieri manibus homi-(3. 4.) num, ſed naſci naturaliter. 4. Nullum vnquam viſum vel auditum, qui hanc artem aurificij reuera nouerit aut pro- feſſus fuerit: Ergo quicquid impenditur temporis, ſtudij, laboris, ſumptuum, in hanc artem, id omne eſſe perditum: Interea negligi conditiones meliores, facultates proprias co̅ſumi, nihil acquiri, in paupertatem redigi, latendo inter carbones; (inſtar carbonarij nigelli) & furnos: Hæc omnia( Ex mille Chymiam exercenti- bus vix v- nus vero fi- ne gauder. ) eſſe plerumque vera, non diffitemur; Ex mille enim Chymia̅ appetentibus aut per experimentationes varias inueſti- gantibus vix vnicus tandem optato fruitur fine: Cæteri i- taque omnes eo fruſtrantur, omniaque in eam artem im- penſa perdunt: Cumque ille vnus propter multiplices cau- ſas vulgo ſe non aperiat, aut ſuæ experientiæ documenta præſtet, nec à cæteris illis ſpe & re ſua fruſtratis id fiat, hinc à nullo id fieri veriſſimè conſtat: Verum ſi ſingula antedi- cta per ſe conſiderentur, nullius æſtimationis ſunt con-( Refutatio rationum idiotarum contra Chy micos. ) tra Chemiæ vacantes, dicta: Nam ſi ars Chemiæ eſt vera, di- gna eſt, vt inquiratur, non à quocunque, ſed ab illo, qui iam alias artes liberales, veluti Chemiæ Reginæ ancillan- tes, didicerit, earumque circulum quaſi abſoluerit: Ex- cluduntur hinc idiotę & ſemidocti omnes, qui pluris ſuam doctrinam cenſent; quam ab alijs cenſeri queat: Inde Ro- ſarius philoſoph. in initio: Arnoldus inquit Quicunque velit ad ( Chymieus non philoſo- phus, fa- tuus. ) hanc ſcientiam peruenire, & no̅ eſt philoſophus, fatuus eſt: Quia hæc ſcientia non eſt, niſi de occultis philoſophoru̅. Senior: Ars enim illa in Dei potentia reſeruata, quæ laicis eſt inimica. Vnde Geber: Non ergo hæc ſcientia pauperi & egenti conuenit, ſed potius eſt illis inimica. Se- cundo Politicorum dicit philoſophus: Impoßibile eſt indigentem phi- loſophari. Si itaq; digna eſt Chemia inquiſitione, cu̅ veriſſima( Ad 1.) ſit tot rationib. & experimentis co̅uicta, ingenia, vt ſunt va- riæ inclinationis, quoru̅ alia ad alias artes ſeſe dedu̅t, inue [ID00358] niuntur quoque, quæ ad illam prona ſint potius propter profunditatem arcanorum cognoſcendam, quam vtilita- tem inde ſperanda̅: ſi qui ſolum advtilitatem ſpectent, atq; inde dependentem pompam, illi prępoſterè vt ſentiunt, ſic rariſſimè votis potientur.( Vitia per- ſonæ ne im- putentur arti. ) Quod iam homines ſua natura leues, malæ voluntatis, ingenij non boni, ineruditi, & quaſi Samij literati, ad Che- miam, artem optimam, accurrant, nihil que in ea niſi dolos & fraudes pro naturæ & conſuetudinis ſuæ ratione atten- tent, hoc maneat apud perſonam, quæ ſecum id attulit, non artem: ſed ab illis ſunt perſonæ differentes ad eam ar- tem mancipatæ, quæ ideo, quod vnius Muſæ ſint æmulæ, ( Ad 2. Gur magna tes raro ve- ritatem Chemiæ attingant. ) non ſunt confundendæ: Pro Secundo quod magni & diuites viri nihil efficiant in Chemia, vniuerſale non eſt; Nam non pauci eiuſmodi antiquitus artem inuenerunt, vt Auicen- na atteſtatur: Noſtro tempore, quod hoc rariſſimè contin- gat, multa ſunt impedimenta, quibus illi diſtringuntur præ alijs moderatæ conditionis: Chemia multorum annorum conſiderationes, lectiones & operationes continuas poſ- cit, vt quod intellectus primo non rectè perceperit, iteratis vicibus, manu & igne monſtrante, intelligat, atque hoc in vno eodemque homine: Hinc qui per alienum ingenium & manum mercenariam operatur, aliena à veritate opera videbit; Et ( Ad 3.) vice verſa qui alteri ſeruilem præſtat operam, vti ſeruus in arte, nunquam ad Reginæ myſteria admittetur: Tertiò, fatemur aurum non fieri manibus hominum, ſed nec naſci reuera adfir- ( Aurum non naſci proprie. ) mamus: Naſcitur enim quod creſcit in omnes dimenſio- nes; Ita non aurum, quod ſuo ſingulari modo ex ſua matre argento viuo producitur, accedente patre ſulfure, non communi comburente & combuſtibili, ſed fixo de opti- ma argenti viui parte incombuſtibili; Quæ mater cum ſit in Mercurio communi omnibuſque metallis imperfectis, [ID00359] pater ſaltem inquirendus erit in ſuis principijs, vbicunque lateat; Hunc cum veri philoſophi inuenerint poſt lo̅gas in-( Pater auri inquiritur à philoſo- phis, matre nota. Ad 4.) quiſitiones, & matri metallorum ſeu ſuæ vxori addiderint, annon fiet inde aurum natur aliter? ſed de hoc toto hoc vo- lumine agitur: Quarto cauſa iam ante relata eſt, cur veri ar- tifices non ſe ſpectandos populo præbeant ac artem ſuam occultent, qui vero videntur aut cupiunt videri, cur non ſint tales, ſed deceptores: His ratiunculis vulgares homi- nes perſuaſi à Chemia alios dehortari præſumunt, no̅ qui- dem malo conatu, ſed affectu beneuolo: Et ſane deberent plerique, qui plus ſuæ ruditati, quam aliorum eruditioni( Qui à Chy- micisdehor- tandi. ) tribuunt inque propoſito etiam friuolo & inani pertinaciſ- ſimi hærent, huiuſmodi admonitionibus morem gerere; non quod ars ſit ficta aut falſa, at quod ipſis imperueſtiga- bilis lectione authorum aut tentatione operu̅ igne manu- que exiſtat: Non cuiuis homini contingit adire Corinthum, multo minus Chemiæ veritatem aſſequi: Rariſſimi ſunt, quibus hoc à Deo donum attribuitur; Non eſt in ſolius hominis( Chemiæ do- num in manu Dei. ) induſtria, doctrina aut alijs circumſtantijs, at reſeruatur in manu Dei, qui ingenium inquirentis acuit aut obtundit, qui dat poſſe & velle, omnia in omnibus: Quis iam inde ex-( A Deo nil per vim ex- torquetur. ) torquebit minis, audacia aut violentia? Nulli gigantes, etiamſi cœlo bellum indîcant & ingeſtent Pelian Oſſæ: Ab eo in hiſce nil habetur, niſi prece, ſtudio lectionis & medi- tationis ac operatione, eorundemque frequenti iteratio- ne: Zacharius librum de Chemia abſolutiſſimum Gallico i-( Zacharii liber qualis. ) diomate viuens adhuc, & opere non ita pridem perfecto, e- didit, in quo fruſtraneos ſuos labores ing enuè, in modum Comitis Bernhardi, confeſſus eſt, vt alij cautiores facti à dictis materijs & operationibus abſtinerent: Quæ ſanè do- cendi ratio in hoc genere ſcientiarum optima eſt, cum plus ea traditione negatiua, nempe in quibus ars non inuenien [ID00360] da ( In quibus ars non exi- ſtat, doctri- na Chymi cis vtilis. ) propter naturæ inco̅uenientiam, documenti relinquat Chemiæ inueſtigatoribus, quamplurimi alij affimatiua, ſed figurata & longinquiſſime pet ita doctrina: In Gallia pa- tria manere noluit, vt ſcribit, ne agnoſceretur ab illis, qui ( Zacharius patriam re- linquit. M G. A. calumnia- torpeſſimus. ) librum ſuum legerent, ſe viuo, ideoq; ſolum mutauit & in Germania̅ conceſſit per Lauſanna̅, quo quoſdam ex cognatis ad certu̅ tempus conuenire deſtinarat, venditis prius boni??? ſuis paternis & in agnatos partim, partim in pauperes pecu- nijs diſtributis: Hinc calumniator quidam peſſimꝰ vltrama- rinus in criminationib. ſuis aduerſus alium virum no̅ ma- lum, Chemiæ deditum magno centone editis, vti Comitis Bernhardi no̅ parcit, ſic nec Zacharij, que̅ falſo Pariſienſem ( Diabolus & calumnia- tor nee no- mine necre differunt. ) vocat his verbis: Ne Zacharius Pariſienſis Lauſannæ exulet è Gallia, dilapidatis bonis: Calumniator & diabolꝰ vnum quid denota̅t, hoc græcè, illud latinè, huius natura in hoc homi- ne manifeſtè co̅ſpicitur, qui truncatas ſententias ſuo pro- poſito co̅uenientes in medium ꝓponit, & reliquas ſequen- tes ſibi co̅trarias omittit, vt Diabolus ſacrę ſcripturæ teſti- monia: Lauſannæ dicit eu̅ exulaſſe, ꝙ verum no̅ eſt, quia i- bi ſalte̅ expectarit aduentantes amicos, vt patet ex Zach. li- bro; in quo cum hic calumniator hoc legerit, mirum eſt, ꝙ ( Legat hæc quoque cri- minator. ) cætera no̅ legerit præuaricator; nempe ꝙ Zach. lapide̅ philoſo- phicu̅ co̅ fecerit, ꝙ ſi verum, an alicubi exulare potuit? Anne totus mundus ſatis patens eſt, qui alias omni ſapienti pa- ( Zacharius in Germa- niam con- ceſſit. Homo qui patriæ fines non exceſſit, omniu̅ im- peritiſſi- mus. ) tria dicitur? Multo magis, ſi tali viatico ſit inſtructus: Lau- ſannæ no̅ manſit, ſed in Germaniæ oppidum celebre conceſ- ſit, quod forte Rheno proximum fuit, vt conijcere licet: Ibi non exulauit, etiamſi extra Galliæ fines vixerit: Sed hic ca- lumniator in Inſula, tanquam in naue, educatus, cum nun- quam ſuæ patriæ fines & dulcia liquerit arua, exiſtimat ex- tra ſuam patriam non tam clare lucere ſolem, nec homines viuere ingenio, corporis viribus aut fortunæ donis ſuis pa [ID00361] res, imo alijs in locis nihil haberi eorum, quę apud ſeſe pro- ſtent; Ideo putat, ſi extra illam ſuam terram pedem efferat, exilium fore dicendum: At fallitur in illis omnibus puer: Videbit apud alios, quod miretur, ſtupeat & inuideat, & ex ſpeculo alienorum propria agnoſcet & vitia & virtutes,( Peregrina- tio ad quid conducat. ) dummodo Philautia non nimis afficiatur & excæcetur: Pu- deat itaque blateronem viris laude digniſſimis quid ca- lumniarum intentaſſe. Iohannes Fernelius Ambianenſis inter medicos noſtræ æ-( Ioh. Fernel. medicus abſolutus. ) tatis primas tenet tum propter doctrinæ ſinceritatem, tum propter eloquentiæ ornamentum; quibus donis obti- nuit, vt Regis Galliæ medicus primarius factus ſit; Cuius mandato totam artem medicam ſtylo graui, methodo per- ſpicua tradidit in duobus voluminibus, quibus tanta au-( Fernelii ſcripta me- dica in quo cenſu. Fernelii tractatus de abd, rer. cauſ. ) thoritas & fides acceſſit, vt proxime poſt Hippocratis, Galeni & Auicennæ ſcripta in pleriſque vniuerſalibus ſcholis æſti- mentur: Fernelij enim authoritas, vt Galeni, authentica ibi habetur: Præter hæc medica ſcripta alium tractatum edidit de abditis rerum cauſis, in cuius præfatione ipſe fa- tetur, ſe lectitaſſe in Hippocratis operibus, eſſe aliquid Divi- ni in morbis, ideoque non ceſſaſſe ab indagatione illius: Idcirco in multis libris & regionibus de eo quæritaſſe, a- pud doctos, multis laboribus & ſumptibus, donec tan- dem ex Dei nutu cognouerit: Verum vt ipſe ſibi laboribus( Fernelius ſibi labore gloriam, hac inuidia co̅parauit. ) gloriam, ſic gloria inuidiam aliorum comparauit: Non e- nim immunis extitit à morſibus ſycophantarum aut ca- lumniatorum detrectationibus, vir vt virtute ſic eruditio- ne abſolutus & laudis brabeio digniſſimus: In reliquis ne ſim nimis Lynceus, de vltimo eius tractatu, quo occultas re- rum cauſas, atque , quod latere in morbis dicitur, ſe traditurum promittit, ſaltem nonnulla adijciam: Hunc quotquot legerunt ex doctioribus, næuum putarunt in [ID00362] ( Iudicia multorum de Fernelio circa libr de abditis re- rum cauſis, ) pulchro corpore, indignum reliquis eius operibus accen- ſeri, tantoque viro, qui in cęteris grauis & dilucidus, in hoc leuis, obſcurus & ſe mirabilem mundo præſtare cupiens: Imo eum ſcripſiſſe, quæ ipſe non intellexerit, in medium produxiſſe, vt cognita, quæ nunquam reſciuerit. Argent. Eraſ. Riol. Guib. & multi alij aſſerunt: Addunt aliqui eorum, Fernelium inſaniuiſſe & neſciuiſſe quam rem tractaret, cum hæc ſcripſerit; Cumque famæ ſuæ hoc ſtigma inurere vo- luerit, eum fuiſſe abſque vllo iudicio: Hæc eſt cenſura et- ( Fernelium tantum vi- rum non de ſtitutum fuiſſe iudi- cio. ) iam doctorum de rebus non intellectis: Quod ſi Fernelius nullam illius abditæ rei cognitionem habuiſſet, non vide- tur veriſimile, quod ta̅tum tractatum de ea ſcribere volue- rit vel potuerit: Quomodo enim rei no̅ cognitæ, tanquam cognitæ, gloriam ſibi aucuparetur vir non leuis ſua natura, ſed veritatis amans & iudicij acerrimi? Quomodo de non intellectis edendis tantum laboris ſibi ſumeret? Scriptum eſt non vulgaris inuentionis aut ingenij & ꝙ circumſpectu̅ poſtularit auctorem, vt & lectorem: Hinc cum id quidam ex antedictis legerit, miratus eſt, quid ſibi vellet Fernelius, aut quorſum euaderet, cum intentionem eius non videat: ( No̅ intelle- cta contem- pta. Cur docti quidam Fer- nelium nul- lius iudicii cenſent. ) Sic & alij quod non intellexerunt, in hoc contempſerunt: Verum illi omnes legentes dictum librum ſtylo & ordine concinno ſcriptum, in animo præconceperunt, Fernelium illud Diuinum quod in morbis eſt, indagaturum ac deinde certæ alicui rei, ſcholæ Hippocraticæ cognitæ, attributu- rum, tanquam coronam Reginæ debitam, longo ſermo- num ambitu & indagine quæſitam; verum cum tandem ille, vt agonotheta, ſpretis & præteritis rebus vniuerſis pu- ( Cenſores de Fernelio falſi. ) ſillo pumilillo cuidam Lapillo, adeo neglecto & deſpe- cto hoc addicarit & aſſcripſerit, En Fernelium iudicij ex- pertem proclamant: In quo ipſi falluntur: Fernelius enim intentionem ſuam exquiſite probat & ad finem perducit [ID00363] adeo, vt calumniandi locus nullus ſit, niſi apud illos, quo-( Natura̅ ex- pellas furca &c. ) rum hic mos eſt & naturæ iniquitas; at hi ſuo genio ſe oble- ctent & caninam facundiam exerceant, quam diu velint: Noſtrum non eſt illorum natura̅, quæ furca vix expellitur, corrigere: At ne æſtiment illi inconſulti cenſores, Fernelio- ( Lapis phil. Diuini ve- re quid ha- bet. ) maſtiges, Lapillum eum eſſe indignum ipſius Divini, quod Hip- pocrates ſub ſenſu in morbis poſuit, præconio, nos eum & per ſe, & quo ad morbos, talem dici debere affirmamus: Per ſe, quia Dei ſolius donum ſit & à Deo proficiſcatur ad( Lapis Dei donum. ) eum, qui eo ornatior redditur, Deinde quia diuino ingenio ſolo inueſtigetur, non vulgariaut fatuo: Quoad morbos, in iis curandis, annon Quid Divini obtinet? Ne addamus, quod Dei imaginem Trinitatisque Diuinæ adumbrationem præſtet magis quam vlla alia res terrena. Hippocrates verò in( Hippocrates quid vocet divinum. ) ſuis libris Diuinum in morbis ſtatuit, quod non videatur na- turali & communi curſu contingere, vt exempli gratia, di- es critici ſunt quartus in valde acutis, 7. 14. 22. & aliqui in-( Dies critici. ) termedii, minus perfecti, vt illi perfecti: Morbi in perfectis diebus criticis bene iudicati ſoluuntur citò, in imperfectis itidem, at non mox, in aliis diebus non decretoriis, mor- tem adferunt: Quod ſi in quodam morbo huic quid con-( Divinum in morbis quid com- muniter. ) trarium contingat, id Diuinum dicitur, quia à communi na- tura recedit & à naturæ gubernatore, ipſo Deo, procedit: Sic in Epilepſia, matricis ſuffocatione, & aliis diuerſis morbis a- liquid diuini videtur miſceri: verùm de his Fernelius in di-( Quid Ferne- lius vocet diuinum in iſtis libris. Forma ex cœlo Ferne- lia. ) ctis libris non tractat, ſed hoc probat, quamlibet rem con- ſtare materiâ & formâ: Formam autem diuini aliquid obtinere & è cœlo deſcendere ab aſtris; nec eſſe aliquod naſcens, cui forma extrinſecus non immittatur: Adhæc o- mne compoſitum ex materia & formâ habere duplices virtutes & proprietates; quæ à materia eas eſſe qualitates primas, ſecundas & tertias: quæ à forma, eſſe qualitates quar [ID00364] taſ occultas proprietates dictas; In vtraq; & materia & for- ( Morbus for mæ Ferne- lio dictus. ) ma poſſe morbum contingere, quæ ſententia medicis in- audita eſt & abſurda, quod morbus ſit Formæ: At ego Ferneli- um hac in re interpretari præſumam, hac ratione: quod in tota illa inueſtigatione & diuiſione morborum intellexe- ( Fernelius intellexit morbos me- ta lorum, non homi- num, in lib. de ab rer. cauſ. ) rit morbos non hominum, ſed metallorum: Imperfecta n. dicta metalla, patiuntur morbum formæ & materia, reſpectu auri: Formæ, quia formam auri non habent, quam curatio- ne ſeu proiectione acceptura ſunt: Materiæ, quia hæc hete- rogeneis, tanquam humoribus ſuperfluis obſtructa, mor- bum Organicum in via ſentit: Vt enim in fine ca̅tio tonum ſuum exprimit, ſic ipſe in fine, ſeu penultimo & vltimo libri ( Fernel us infine lib. de abditis rerum cauſ. oſtendit qua dere lo- quatur. ) ſecundi capite manifeſte oſte̅dit, quod in præcedentibus non de homine, ſed metallis inprimis & lapide philoſophi- co, qui metallorum vt filius ſic pater exiſtit, loquutus ſit & intelligi velit: Quod ſi verum eſt, vt aliter eſſe nequit, mo̅- ſtrent itaque iniqui illi cenſores, quid no̅ rei naturæ in hoc tractatu conueniat. At reſponde̅t, primò eum vſum eſſe te- ( Reſponſio aduerſario rum Ferne- lii. ) ſtimoniis centenis & pluribus ex medicorum ſcriptis ad- ductis, quæ non de aliis rebus, quam de homine intelligi poſſint & debeant: Deinde ſi de lapide ſcripſerit, de re, quæ non eſt in natura vel arte, ſcripſit fruſtra & abſque fru- ( Reſponſio pro Fernelii libro. ) ctu: Quod ſi concedatur hunc eſſe, quomodo ab homine deducta teſtimonia lapidi ſuo applicabit: Reſpondeo: titu- lum eius libri ſcriptioni & hanc illi conuenire: Eſt enim de abditis rerum cauſis & abdite ſcriptus eſt: Ideo teſtimoni- is generalibus vſus eſt, quæ medicinæ & rei, quam demo̅- ſtrandam ſumpſit, naturæ communi correſponderet, in quibus nulla æquiuocatio aut falſitas intercurrit: In ſpeci- alioribus, adduxit illa, vt potuit, non quod aliavſurpare ne- ( Eraſt in e- peſt. Crato nis. ) quiuerit, ſed quia noluerit, vt nimirum eſſet occaſio de his cogitandi altius: Hinc eſt, quod aliquis ex antedictis ſcri [ID00365] bat, Fernelium, vbi de morbo formæ loquitur, adduxiſſe te- ſtimon??? ex authoribus, quæ nullius ſint valoris, nec vlla- tenuseò ſpectent, quò ipſe detorqueat: Guilielmus Pariſienſis verus philoſophus abſque dubio( Guilie mus Pariſi enſis. ) Gallus extitit, cuius à Comite Treuiſano in ſua Hermetica philoſophia non ſemel tantum fit mentio, tanquam artifi- cis experientiſſimi: de quo nulla nobis relinquitur amplius dubitandi occaſio. Chriſtophorus Pariſienſis, num frater Guilielmi fuerit, nec ne,( Chriſtoph???- rus Pariſi- enſis. ) ignotum: attamen quod philoſophus fuerit, ſatis ipſe teſta- tum reliquit libro, quem edidit, Chymico, numeris & nu- bibus vbiq; obſcurato: In eo Lullij, eiuſq; aurificii, quo Re- ge̅ iuuare voluerit per ſe ditiſſimum, meminit: At reprehe̅- dit Lullium, quod putauerit, ſe poſſe Dei ec clefiam, mundu̅- que iuuare, ſuo à Deo conceſſo dono in co̅uertendis & gla- dio coercendis Sarracenis ſeu Mahometanis Mauris, qui Bar- bariam tum magnam partem Hiſpaniæ obtinebant; Deum e-( Deum ha- bere multa media ad conuerten- dum Tur- cas iiſque reſiſtendum ) nim longe alijs medijs, quæ ipſi ſint in promptu, ſi velit, vti poſſe dicit ad Eccleſię ſuæ inimicos Turcas vel conuerten- dos vel reprimendos, vt opus non habeat lapide veleius aurificio: Quod licet veriſſimum ſit, tamen omnem volun- tatem benefaciendi ex bona intentione, qualis Lullij fuit, tollere aut intercipere quis non debet: In dante illud beneficium fuit zelus erga religionem & candor in omni- bus; in accipiente non dicam ſcelus, ſed diſſimulatio & per- fidia. Iohannes de Mehu ſeu Mehunni, qui de lamentationibus( Iohannes de Mehu. Anonymus Delphinus. ) naturæ librum condidit, à philoſophis, inter quos Bernhar- dus, ſæpiſſime citatꝰ pro vero philoſopho agnoſcitur: Hu̅c Gallum eſſe, quia in Gallico idiomate & non alio iampri- dem eius ſcriptum extet, præſupponimus. Anonymus philoſophus Delphinas, Secreti Maximi, tra [ID00366] ctatus breuis ſed doctrina grauiſſimi author, verus philo- ſophus, ſi vnquam alius, fuit: Hic in initio ſui libelli teſtatur ſe ſcripſiſſe & publicaſſe eum pridie feſti trium regum, qui noſtrum Dominum & Seruatorem ex diuerſis partibus in ( Quando vixit. ) vnum locum adoratum venerunt, A. C. 1447. tempore Re- gis filii Ludoici, Delphini; quod incidit in vigeſimu̅ quar- ( Quod ma- ter cum fi- lio matri- monio con- iungenda ſit. ) tum annum regni Caroli 7. Quantum ipſi licuit per legem philoſophicam, aperuit: De matre cum filio ex neceſſitate naturæ coniungenda clariſſime loquitur; ſi enim vnus ſit maſculus & vna fœmina, eius mater, in mundo, annon hi duo coniungendi ſint, vt genus humanum inde multipli- cetur? Ratio id ſuadet, licet iam aliter ſit in mundo tot ho- minibus repleto: eodem modo cum ſaltem in arte Chy- mica ſint duo ſubiecta, quorum vnum alterius mater eſt, hæc copulanda veniunt, ſiquidem abſque illis nulla gene- ( Arbos gene- alogica me- tallorum. ) ratio fiat: Hic eſt frater & illa ſoror, hic eſt maritus & illa v- xor, hic eſt filius & illa mater: Oſiris nempe & Iſis: quorum Arborem Genealogicam, qua auos & proauos ſuos de- ( Quid quæ que literæ arboris ſi- gnificent. ) monſtrare poſſint, hic apponam.A. Primus inceptor eſt huius generationis; & habet flam- mam pro ſymbolo in ore, quam ſpirat:B. Prima mater eſt ſubſequentium filiorum & habet a- las in pedibus pro ſymbolo:Ex coniugio horum ſunt C. filia, & D. filius, gemelli vno partu editi: Hic habet cornua, illa oculos li- uore turgidos:Ex matrimonio ipſius C. & D. naſcuntur iterum ge- mini, E. filia, & F. filiolus: Hi cum adulti eſſent, & con- iuncti coniugio, generarunt filium G. facie ſanguinea, aut potius temperie calida & ſicca: F. mortuo, vidua E. nubit filio ſuo G. hoc eſt, Beia Gabritio; ex quibus deinde naſcitur H. qui eſt omnium nobiliſſimus.Ex quibus apparet Oſiridem qui eſt G. & Iſidem, quæ eſt E. eſ- ſe coniu- ges, filium & matrem, multiſque aliis affini- tatum mo- dis coniun- gi, quod melius ap- parebit ex ſeque̅ti Æ- nigmate. Ænigma de affinita- te metallo- rum. COnuene ( Ænigma de affinita- te metalle- rum. ) runt 4. perſonæ vno inloco, quę cum ab a- ſtantibus interrogarentur, ſiquidem de facie ſibi inui- cem aſſimiles eſſent, quoto gradu propinquitatis fore̅t ſibi mutuò coniuncti? tum reſpo̅dit vna, nomine E. ego habeo hic fratręm, duos filios, maritum, nepotem ex filio, nepo [ID00368] tem ex fratre, & ſic ſumus ſeptem numero, licet ſaltem 4. videamur.Secunda, appellata F. dixit, quin ego hic habeo ſoro- rem & vxorem, filium & nepotem ex filio, ſororis duos filios, & nos ſumus ſeptem numero, quamuis quatuor æſti- memur.Tertia, cui nomen G. reſpondit: Et ego hic habeo patre̅ & matrem, amitam & auunculum, vxorem & filium, ſu- muſque & nos numero 7. licet 4. videamur.Quarta ait, nomine H. habeo ego quoque hic patrem & matrem, auum & auiam, auunculum magnum & ami- tam magnam, atque ſic 7. exiſtimus, quamuis 4. ſaltem hab camur.Quæ perſonæ omnes, nempe quater ſeptem, ad calcu- lum reductæ, ſunt 28. omnes hic præſentes: Hinc adſtantes in maximam admirationem ducti, neſciuerunt, an ficta & falſa huiuſmodi dicta, aut quomodo interpretanda eſſent: Interuenit autem alia perſona nomine B. alas habens in pedib. quæ ſciſcitata cauſam ſtuporis & ſilentii, En, inquit, quæ perſonæ relatæ, quæ que hic ſunt præſentancæ, omnes me auiam agnoſcunt: Ex me enim omnes deſcendunt, & præter has plures aliæ, harum parentes: Nam nepos meus F. duxit ſororem ſuam E. in vxorem, ex quibus naſcitur G. poſt mortuo marito F. vidua E. nubit filio proptio G. ex quibus naſcitur H. Atque in his ænigmatis explicatio ap- paret.( Multas a- lios eſſe aut fuiſſe veris Chym cos in Italia. ) Præter antedictos Authores Gallos, nullum eſt dubium, quin quàm plures alij inueniantur, qui nominetenus nobis i- gnoti, aut alias deliteſcunt in manuſcriptis; Cum vero ſatis magnus ſit numerus, quorum patria, gens & ??? tribus non ſat ſit cognita, ne tamen ita remaneat extra focum & fami- liam, eos in has ſex ſequentes populos ſubdiuidemus, velu [ID00369] ti vmbras, quæ ſequuntur, conuivas: Vtn. corpus vmbram trahit ſecum, ſic licitum eſt conuiuæ conuiuam alium ad- ducere. Cur vero his gentibus inprimis & non præceden- tibus eos adiungam, ratio eſt, quia hæ antiquitus à variis populis fuerint victæ & commixtæ; Itali enim à Longobar- dis, Hiſpani à Gothis, vt Galli à Francis & Angli feu Britanni à Sa- xonibus Anglis, Vngari verò à Saxonibus Tranſyluani, non di- cam ſuperati, ſed partim propagati ſunt, quod mutatio pri- ſtinæ linguæ indicat & res ipſa, teſtibus hiſtoriis, loquitur: Sarmatæ vt Romanis neglecti & intacti manſerunt, ſic nobis Anonymi, Anonymos omnes ad ſe recipient: Hæc, ne con- fuſio contingat, aut plurimi ſilentio prætereantur, monere hoc loco viſum eſt. Guido de Montanor, philoſ. verus fuit, abſq; dubio Gallus,( Guido de Montanor. ) cuius aliquoties meminit Riplęus, inprimis in 4 porta, vbi 4. coniunctionis genus tradit his verbis: Quartum genus coniunctionis, quod item eſt vltimum, quatuor elementa coniungit, vt maneant vna, quadruplam recte eamphiloſo- phi voca̅t, ac ſpititualem Guid. de Montanor, cuius nomen ???te ſpargitur: Item port. 5. Hoc de principio loquitur Gui- do vir ſapiens, dicens, quod cum per putrefactionem mori- etur co̅poſitum corporale, tu̅ ſecundu̅ Morienu̅ & plures a- lios reſurgit per noua̅ vegetatione̅ corpꝰ ſimplex & ſpiritu- ale. Co̅iicere au̅t licet hunc Guid. eſſe authore̅ Schalæ phi-( Philiptus de Rouilli- ſci. ) loſophoru̅, ex quo tractatu Ripl. hæc & pleraq; alia deſu̅pſit. Philippus de Rouilaſco Gallus eſt, in quo cenſu, pateat illis, qui at entelegerunt eius tractatum. Gratianus præſumitur Gallus, philoſ. verus, qui citatur ſæpe( Gratianus. ) ab authore co̅ſilii co̅iugii Solis & Lunæ: Roſarius quoque philoſ. eius meminit his verbis: Gratian. De omni repo̅t fie- ???i cinis & de illo cinere po̅t fieri ſal, & de illo ſale fit aqua, & de illa aqua fit Mercurius, & de illo Mercurio per diuerſas ???perationes fit Sol.( Raymun- dus Maſſil. Iohannes Auſtri. ) Raymundus Maſſilienſis: qui Gallus videtur ob cognomen. Iohannes Auſtri philoſophus, teſtante Ludo, dicit: Æs no- ſtru̅ primo de qua̅to magis coquitur, de ta̅to magis ſoluitur & denigratur & fit aqua magis ſubtilis & ſpiritualis: Secun- do de quanto magis coquitur, de tanto magis inſpiſſatur & deſiccatur & fit maioris albedinis. Tertiò de quanto magis coquitur, de tanto plus coloratur & rubificatur & fit tin- ctura intenſioris rubedinis. Idem; eodem citante: Omne corpus aut eſt elementum aut ex elementis compoſitum. ( Stephanus. ) ſed omnis compoſitio & generatio conſiſtit ex 4. elemen- tis ſimplicibus. Stephanus philoſophus. Roſar: philoſ: citante inquit, Aperi oculos tuos & cor tuum, audi & intellige, oſtendam & di- cam tibi verba intelligibilia, quæ ſcire poteris, ſi fueris de intelligentibus: ſcias, quod ex homine non exit niſi homo; ſic ex quolibet animali ſibi naſcitur ſimile: Vi demus ta- men aliquas res natas à radicibus ſuis diſſimiles; quia vide- mus res habentes alas generatas ex non habentibus alas: Videmus etiam & ſcimus res aliquas, quas homines neſci- u̅t, de quib. egreditur natura, quam ſcimus, quod ſufficit no- bis & ignoratur, quia ſunt res profundæ: & ſi quæris de eis, forſitan ſubtus terram ſunt: Et ſcias, quod de iſta naturami- nerali fit ars, non de alio.( Mag. Dau- lin. Evuarali- us Aulphanes. Daniel. Marthoniis Valerand. de Boſco.- Mirneris. Iohannes de ſacro Bo- ſco. ) Horum meminit Bernhardus Comes & alij diuerſi au- thores. Magiſter Daulin. Evuaralij epiſtola. Aulphanes in pandectis. Daniel in retractationibus. Marthoniis. Valerandus de Boſco. Mirneris. Iohannes de ſacro Boſco. Conſtantinus. ( Conſtanti- nus. Miſerula. Ioannitius. Epiſtus. ) Miſerula. Ioannitius. Ephiſtus. Florus. Merculinus. ( Florus. Merculinus )

GALLORVM HONORI.

Gallia diues opum, quam terrarum vbere gleba, ( Gallia en- comium. ) Ære, viris, fructu, præſtet honore, dabo.

GAlliæ artifices Chymicos veteres & nouos enumeraſſe ſufficiat, nunc in omnium Gallorum (quorum plerique( Galli Cer- manica o- riginis. ) ſunt Germanicæ originis, quod niſi rerum ignari negare po- tuerunt) honorem, eius opulentiſſimi regni amplitudi- nem, diuitias, prouentus Eccleſiaſticos, & quoſcunque a- lios, cum cæteris huc ſpectantibus, prout ex Gallis ſcri- ptoribus mutuati ſumus, adijciemus; quæ res, vtpote mundanæ opes, cum vni Tincturæ, tanquam Dominæ, ſubijciantur, & alias liberalibus ingenijs perceptu iucun- dæ ſint, nec inutiles; non aliena à propoſito noſtro vide-( Mundana opes tinctu- ræ ſubiecta. ) buntur. Gallia, vt ait Viginarius, quotannis pendit ſuo Regi qua-( Gallia pro- uentus. ) tuor auri milliones: Sed prouentus Gallici communican- tur etiam principibus regni & nobilibus; qui ſimul à ſuis ſubditis colligunt, non minus, quam tres milliones. Adde & ordinem Eccleſiaſticum recipere totidem: quamuis ali- qui dicant, reditus Eccleſiarum Gallicarum accede [ID00372] read viginti milliones librarum, qui ſunt circiter ſeptem milliones coronatorum aureorum.( ??? Gallia quot Archi- epiſcopatus. Galliæ E- piſccp. quot. ) Lanouius in ſuis narrationibus ait, in Gallia eſſe duo- decim Archiepiſcopatus, 96. Epiſcopatus, 600. Abba- tias egregie dotatas, 2000 Prioratuum: Et omnes hos or- dines poſſidere in annuo reditu decies centena millia li- brarum: Sed alij, vt ſuperius dictum, aſſerunt mul- to plura, nempe 20. milliones librarum, quod eſt ve- riſimilius. Conſtat enim omnes Epiſcopatus, Sacerdotia & Cœnobialtalica vix tantum recipere prouentuum quo- tannis ex beneficijs Eccleſiaſticis, quantum quarta pars Eccleſiæ Gallicanæ.( Galliare- aitus ſub Carolo 6.) Bodinus libr. de Republ. ait, Anno 1444. ſub Carolo ſexto Galliarum rege totum regnum ſoluiſſe quotannis tantum tredecies centena millia librarum. Sub Carolo 9. eo anno, quo mortuus eſt 1574 reditus regni ſuperaſſe quatuorde- cim milliones librarum. Sub Henrico 4. modernæ ætatis pendit quinque milliones auri, & quingenta millia coro- natorum.( Cenſus Gall æſub Auguſto. ) Hiſtoriæ tradunt Auguſtum Cæſarem, dum eſſet in Gallia, recenſuiſſe omnes Galliæ prouincias, quæ complecte ban- tur Narbonenſes, Aquitanos Celtas & Belgas, factaque enu- meratione agrorum, mancipiorum, vniuerſarumq; facul- tatum, impoſuiſſe illis annuum tributum ad decem mil- liones aureorum.( Gallia re- ditus ſub Henrico 3) Et Iohannes Boterus ſcribit, Henricum tertium collegiſ- ſe ex ſua Gallia decem quoque coronatorum milliones; quamuis id quotannis neque fieri ſolitum, neque hacte- nus factum fuiſſe conſtet; licet omnium regnorum ſito- pulentiſſimum, tam propter regionis vbertatem, quam [ID00373] propter populi induſtriam & ingenia ad omnem inuentio- nem promptiſſima. Auctor illius tractatus, qui inſcribitur Conclaue Regis ( Conclaue rogis Fran- cia, liber deſcribit totam Gal- liam. ) Franciæ, exactiſſimus rerum Gallicarum ſcrutator, ſcri- bit Regnum Galliæ formam habere Rhomboidem, & continere à Bononia Belgica vſque Maſſiliam ducentas Leu- cas, ac totidem ab Alpibus Sancti Bernhardi, vſque ad op- pidum S. Iohannis de Luz, quod eſt ſitum ad montes Pyre- næos. Hac ratione regnum Galliæ vel potius Gallicanæ Ec- cleſiæ ſubiectæ prouinciæ habebunt in ſua quadratura quadraginta millia Leucarum: Et ſingulæ Leucæ quinque millia iugerum terræ, quæ ſimul efficient, ducentos iuge- rum ſoli milliones.Nam Leuca continet 50. menſuras, quas Galli vocant portees, ſingula menſura duodecim cordas: Corda duo- decim vlnas: Vlna 12. pedes ½. Pes, 12. pollices: Ita Leuca ha- bebit in ſua longitudine octodecim millia pedum, & in ſua quadratura quinque millia iugerum: Iugerum terræ cultæ continet 360. perticas: pertica pedes 9½. Iugerum vineti eo- dem modo quis metiri poteſt & iugerum prati, ſed iuge- rum ſyluæ habet 440. perticas. Idem auctor deſcribittres ordines Regni Gallici, Ec-( Galliæ tres ordines po- litici. ) cleſiæ, Nobilium & Plebis: Politici ordinis (hoc eſt, Regis & nobilium, qui plebem, ſubiectam habent) re- ditus ait accedere ad 39. milliones & quingenta millia li- brarum Turonenſium, quæ ſuperant 13. milliones corona- torum. Ordinis Eccleſiaſtici reditus longe ampliores deſcribit,( Ordinis Eccleſiaſti- ci in Gallia reditus. ) qui videantur apud authorem, cum alijs non fiat veriſi- mile.Conſtat Eccleſiam Gallicanam (inquit Boiſſardus) ſuos li- mites extendere no̅ ſolum per totu̅ regnum Gallicu̅, ſed per [ID00374] oras Angliæ, Hiſpaniæ, Prouinciæ, Pedemontij, Sabaudiæ, Helue- tiæ, Burgundiæ, Lotharingiæ, Luxemburgi, per omnes regiones, quæ vſque ad Rhenum protenduntur, & per totum Belgi- ( Qui Archi- epiſcopatus in Gallia. ) cum: Quæ omnia ſimul compoſita complectuntur 21. Ar- chiepiſcopatus 160. Epiſcopatus ſiue Diœceſes, è quibus in regno Galliæ duodecim tantum Archiepiſcopatus nu- merantur, Lugdunenſis, Remenſis, Senonenſis, Rotomagenſis, Bellouacenſis, Turonenſis, Bituricenſis, Burdegalenſis, Tolo- ſenſis, Narbonenſis, Arelatenſis & Viennenſis: Et hi ſub ſe continent 96. Epiſcopatus ſiue Diœceſes; 132. Par- rochias, quæ habent 540. Archiprioratus, inter quos numerantur 600. Abbatiæ luculenter dotatæ, 250. Prio- ratus ordinis Equitum Melitenſium, & 150000. ſacello- rum.( Eccleſia Gallicana quid poſſi- deat. ) Tota Eccleſia Gallicana poſſidet 80000. caſtellorum, vel dominatuum, in quibus ſummum ius iuſtitiæ politicæ habent. Præter hæc 240000. villularum ruſticanarum; in quibus innumera pecudum multitudo alitur armento- rum & gregum.( Quantum in bonis ſin- gulis Eccle- ſia Gallica- na poſſideat ) Poſſidet & 17000. iugerum vinearum, quas per ſuos co- lunt villicos: præter 40000. iugerum aliorum vinetorum, ex quibus decimas percipiunt; & 60000. millia iugerum terræ cultæ; quæ vel ipſi per ſuos villicos arant, vel alijs cultoribus colenda committunt, accepto ab ijs annuo prouentu.Secundum eundem authorem poſſident & 135000. la- cuum, ſtagnorum tam maiorum, qua̅ minoru̅, & recepta- cula, piſciu̅, quæ viuaria dicuntur, Quib. addenda 90000. iugera pratorum: 40000. iugera ſoli inculti & paſcuorum: 45000. rotarum verſatilium, quæ molendinis, piſtri- nis, armis cudendis & chartę conficiendę inſeruiunt. Qui- bus accedunt infinita emolumenta ex fodinis metalloru̅, [ID00375] minericiorumque aliorum, ex ſalinis, ex fornacibus vitra- rijs & alijs rebus foſſilibus.Sed hæc omnia pertinent ad totam Gallicanam Eccle- ſiam: qui autem Eccleſiaſtici ordines intra regni Gallici fi- nes continentur, ij quoque pro rata parte ex ſuperioribus reditibus accipiunt ſuas portiones: Prouentus qui annuatim ad ordinem Eccleſiaſticum re-( Ordinis ec- cleſiaſtici prouentus ad victum. ) deunt ad victum pertinentes:Frumenti puri 4. milliones & 500000. ſeptariorum: Se- ptarius vero continet 600. libras pondere Marcico.Farris 2. milliones, & 300000. ſeptariorum.Auenæ 900000. Hordei, 800000. Leguminu̅ 860000.Caponum 180000. Gallinarum, 560000. Perdicum 600000.Meleagridum 450000. Boum ſaginatorum, 12500.Veruecum ſaginatorum 12000. Ouorum 7. milliones.Butyri 230000. quintariorum; Quintarius autem conti- net 100. lb.Olei oliu. 12000. vtrium: Vtris habet 50. lb.Caſei 500000. quintariorum: Porcorum ſaginator: 136000.Porcellorum lactantium & hœdorum 340000.Seui & axungiæ 60000. quintariorum.Vini, 3260. Cupæ. Cupa vero continet 5. cados; cadus 40. menſuras: Menſura autem 6. cyathos vel culullos men- ſarios.Carbonum ad culinam, 2. milliones & 50000. maiorum corbium (quas Galli vocant Benes, quarum ſingulæ curru quadrijugo trahuntur) Ligni fiſſilis ad culinam & cubicu- la neceſſarij, 2. milliones curruum.Fœni ad iumenta, equos & armenta nutrienda, 600000. curruum.Straminis 80000. curruum: Lanæ ad pannos conficien- dos mille millia pondo.Cannabis & lini ad telas texendas, mille millia & 600. li- bræ.Præter hęc in finita alia numerari poſſunt ad gulam per- tinentia, quæ à diuerſis deuotioni deditis conferuntur per totam Galliam, vt ſunt pernæ, petaſones, caſei, telæ &c.( Pontifex Romanus quantum ex Gallia habeat. ) Ex his Eccleſiaſticis opibus, pontifex Romanus quo- tannis hodierno quoq; tempore colligit plus quam millio- nem vnum auri, ex collatione Epiſcopatuum, confirmatio- ne Abbatum, Canonicorum, & aliorum Sacerdotiorum. Et certum eſt ante mutationem religionis ad illum longè locupletiora proueniſſe emolumenta & vberiores fructus: ( Cur proue̅- tus Gallia narrati. ) At cur hæc adeò præciſe enarrata ſunt? Propter cauſas ante dictas, tum etiam vt lector miretur antiquorum Regum & Principum Galliæ profuſam liberalitatem, qui prioribus ( Reges Gal- liæ locuple tarunt Ec- cleſiaſticu̅ ordinem. ) ſeculis tantopere locupletarunt Eccleſiaſticum ordinem, ducti nimirum ardenti religionis zelo & ſingulari beneuo- lentia erga pios Eccleſiæ Antiſtites & Doctores, qui fideli- ter & aſſidue occupantur docendo & inſtituendo populos intenti ſacris & meditationibus religioſis: Hos ideo ama- runt, coluerunt & venerati ſunt, tanquam ſummi Dei Le- gatos, per quos ſalutis doctrinam diſcebant & modum be- ne viuendi: In quorum alimoniam certatim & libenter e- rogabant patrimonia, & facultates omnes, quo literato il- lorum otio prouideretur, poſſentque poſtpoſitis omnibus mundanis curis & domeſticis ſollicitudinibus, ſacris tantu̅ ( Contentio pia circa a- lendo??? pau- peres olim interreges Galliæ & Epiſcopes. ) vacare & pietatis exercitijs: Et quia reditus multo amplio- res poſſiderent, qua̅ ad victum & amictum requirerentur, ſummo ſtudio contendebant liberaliſſime prouiderene- ceſſitatibus pauperum, viduarum, pupillorum & peregri- norum, maxime eorum, qui literis operam dabant & pro [ID00377] pter egeſtatem in ſtudijs promoueri non poterant: Hinc illæ piæ contentiones & decertationes ſæpe ortæ inter Re- ges Franciæ & priſcos illos Antiſtites, qui conquerebantur ſi- bi ab Epiſcopis iniuriam fieri, quod illi annonæ penuria fa- melicæ plebi ſua horrea & granaria exponebant, præuer- tentes Regum in adiuuandis indigis curam: Atque vtinam hic ardorpietatis ad noſtra vſque ſecula continuatus eſſet, neque tanti prouentus luxu, crapula, ludis & rebus friuolis abſumerentur.

Aduerſarius abhinc cum Arnoldo velitationem incipit hoc modo:

19. Argumentum negatiuum contra Chemiam Arnol- (19. Argum. negatiuum. ) do Villanouano oppoſitum:

Si natura non poteſt ex plumbo aurum facere, necars vnquam faciet.At natura id nequit.Ergo nec ars poteſt.

Reſponſio Arnoldi ad 19. Argumentum ne- gatiuum.

Iam ante demonſtratum eſt, artem in multis plus poſſe, quam( Reſponſio ad 19. Ar- gumentum negatiuum. ) naturam; Ideo non conuenit hæc ratio: Quicquid natura non poteſt præſtare, id neque ars, et- iamſi ſit in naturalibus. Ad hæc neganda eſt aſſumptio ex ante ſæpius probatis.Exempla de vtriſque ad nauſeam produximus, quæ in- de repetenda ſunt.(20. Argum- negatiuum. )

20. Argumentum negatiuum contra Che- miam.

Cuiuſcunque rei miſcendæ proportio, qua Forma & eius perfectio exiſtit, ignoratur, e- iuſdem mixtura & confectio non poteſt eſſe no- ta.At argenti & auri elementorum proportio igno- ratur.Ergo & argenti & auri mixtura confectioq́; non poteſt eſſe nota. Ex his itaque concludunt, quod ars agens de horum corpo- rum confectione ſit inutilis & impoſſibilis. Maiorem probant: Diſtinctæ ſunt enim rerum ſpecies & diuerſitates; quia diuerſæ ſunt & diſtinctæ elemento- rum ad inuicem proportiones: Eſt enim aſinus diuer- ſus ab homine in ſpecie: quia multo diuerſam habuit e- lementorum in ſui compoſitione proportionem: Sic & in cæteris rerum diuerſitatibus eſt inducere: Ergo & in mine- ralibus.( Reſponſio ad 20. Ar- gumentum negatiuum. )

Reſponſio Arnoldi ad 20. Argumentum ne- gatiuum.

MAiortum vera eſt, quando ex elementis primis fit mix- tio, qualem rei naturalis mixtionem perficiendam [ID00379] ars nunquam ſuſcipit; ſed accipit ea, quæ à natura iam mixta ſunt, & in quæ iam elementorum illa proportio de- bita ſit introducta, vt non opus ſit miſcibilium elemento- rum noua quadam ponderatione. Nam ſi ars quid confi- cere inſtituat, aut illud ipſum eſt à natura alibi factum, aut nuſquam extat: ſi nuſquam extat, tunc nec artis admi- niculo producetur per hominis phantaſiam vel induſtri- am, ſi à natura alibi factum extat, aut id eſt perfectum aut inceptum: quod perfectum eſt, non eget noua con- fectione, nec deſtructione, ſed forte quadam emen- datione ſeu purificatione: Quod inceptum eſt, hoc eſt quaſi ſemen, embryo, ouum rei naſcendæ per naturam; hoc ſemen ſi ars accipiat & debito modo diſponat, tum inde producere poteſt idem, quod natura ſua ſponte, at forte non tam citò, aut perfecte quam ars: Cauſa hæc eſt, quia ars vtitur naturæ inſtrumentis, vt calore & aliis admi- niculis, & interim non exiguam operam ſibi propriam ſu- peraddit naturalibus.Maior itaque non eſt vera: Ad minorem dico, quod argenti & auri proportio in ge- nere non ſit ignota artifici, in ſpecie autem non neceſſaria; hoc eſt, dum accipit ſemen vel ouum vel aliam materiam naturalem, in quam formam à natura determinatam velit introducere, in genere nouit, quod in illa materia ſit vera proportio earum rerum, quas producere intendit; Inſpecie autem, quo pondere vapores vel ele- menta ibi ſint commixta, hoc igno- rat, nec vtile eſt ipſi: ſcire.

21. Argumentum negatiuum contra Chemiam.

( Argumen- tum 21. ne- gatiuum. ) Si aurum poteſt fieri ab arte ex principiis & ma- teriis naturalibus, tum artifex, qui hoc inten- dit, vtetur omnino naturæ proceſſu, aut ab hoc alieno.At neutro vti poteſt.Ergo non poteſt aurum arte fieri ex principiis & materiis naturalibus. Minor probatur: quia ſi vt eretur naturæ proceſſu, in o- mnibus naturam, vt ea operatur intra terram, imitari de- beret, hoc eſt, mineras in terra relinquere, nec è cubilibus ſuis exportare in lucem, aut exportatas eodem referre & expectare tempus earum perfectionis, quod eſt impoſſibi- le & ſtultum tentare: Si verò vtatur arti proprio proceſſu & à naturæ alieno, tum quoque effectus erit à naturali di- uerſus, & ſic non eritaurum naturale.

Reſponſio 21. Ad argumentum negatiuum Arnoldi.

( Reſponſio ad 21 argu- mentum negatiuum ) ADminorem reſpondeo, quod ars non vtatur naturali pro- ceſſu, à principiis incipiendo ad finem; nec opus ha- beat, cum liceat ibi incipere, vbi natura reliquit & ſic ad finem peruenire, qui apud naturam eſt aurum generatum ex materia & forma, ita vt hæc ex illa producta ſit: Atque propterea proceſſus non eſt à natura alienus, cum qua in vltimo fine & materia & forma compoſiti conuenit: Prin- cipia itaque aſſumit ars naturalia ſed iam commixta, cum [ID00381] que iis tendit ad formam, deinde eadem ſumit, & cum iis tendit ad materiam: Hæc fiunt per media operationum artificialium: Formam illam cum materia coniungit & ſic ex partibus fit totum, quod eſt aurum, & ex principiis & mediis finis vltimus; de quibus ſuperius copioſe egimus.

Ratio 19. Adfirmatiua pro Chemiæ veritate, ipſius Arnoldi Villanouani.

Si plumbum dicitur aurum leproſum, ac Ro-( Ratio 18. affirmatiua pro Chem. ) mæ adhuc publice collectoris auri ex plumbo e- pitaphium extet, nec non omni plumbo ante do- cimaſticam probationem cum eo inſtituendam, ſuum granum argenti ſubtrahendum eſt propor- tionale, tum argentum & aurum ex plumbo & naturaliter nata & artificialiter facta ſunt, vel fieri poſſunt.At priora tria ſunt veriſſima.Ergo & vltimum. Tria ſunt hic connexa vnius intentionis, eoque infir- mioris nodi: Plumbum leproſum aurum dicitur: Er- go ſi curetur lepra eius, erit aurum: At qui lepram hanc primitus nominauit, eandem curet; Obiicitur: Re- ſpondeo, Artifex Chymicus eodem medicamento, quo & lepra corporum humanorum curari dicitur: [ID00382] Neutrum tu credis? Interim ſcias, ea corpora leproſa dici eo reſpectu, quia curationem deſiderent & re- quirant, ſiue tu credas, ſiue non, ea curari poſſe, niſivide- ris: De collectore auri ex plumbo quid ſentis? An & ille fa- buloſus? Non arbitror: quia adhuc eius Epitaphium ibi ex- tat cum inſcriptione: Siue igitur naturaliter admixtum au- rum plumbo, ſiue artificialiter inde eductum collegerit, eo- dem res redit, & oſtendit, aut naturam aut artem, aut vtra̅- que aurum ex plumbo feciſſe: Verum iam dicta pro corol- lario adiecimus; quod iam ſequitur, vim argumenti ſuffi- cientis habet: Quod omni plumbo ad examinationem per cupellam vſurpando prius granum argenti proportionabi- liter detrahendum ſit, alias proba erit fallax: Quæ eſt cauſa? An forte fortuna ſemper incidit argen- tum in venas plumbi? Imò vt Embryo ſemper incidit in venas matricis, in qua naſcitur: Verum de hac quæſtione iam antè ſatis actum eſt.( Ratio 20. affirmatiua pro Chem. )

Ratio 20. Affirmatiua pro Chemiæ veritate Arnoldi Vill.

Si artifex, qui naturale opus producere cona- tur, à natura poteſt accipere ſemina determinata aut materiam, in quam ſit proportio elemento- rum & mixtionis eorum debita introducta, non erit impoſſibile ipſi quodcunque naturale opus producere mediis ordinatis.At Chymicus, qui inte̅dit naturalia opera arge̅ti [ID00383] & auri producere, poteſt accipere eorum ſemina ſeu materiam proportionatam a natura.Ergo non erit ipſi impoſſibile hæc opera natu- ralia mediis ordinatis producere. Maior per ſe verißima & conſtat exemplis innumeris, vt ouorum in pullos excluſione, ſegetum productione, arbo- rum & vegetabilium quorumcunq; propagatione ex ſemi- nibus terræ mandatis: Sic in Germania arbuſcularum Gua- iaci, arantiarum & citriarum ex ſeminibus æſtate eductio haberi poteſt, quas tamen hyemale frigus ſubſequens ex- tinguit: Sic equi & reliqua animalia cura humana accede̅- te per naturam ſuam propriam & ſemina propagantur & educantur: Sic muli generantur arbitrio hominis; ne quid dicamus de aliis. Ad minorem; quod Chymicus argenti auriq; ſemina poſ- ſit accipere nullum eſt dubium, etiamſi non ſumet ea ipſa principia, hoc eſt, vapores & fumos, ex quibus natura ea- dem producit: In eo n. naturam imitari non poteſt, nec de- bet: Quæ autem talia ſint, non eſt huius loci determinare, cum ad aliam quæſtionem ſpectent: Hoc addimus; quod ſulfur ex optima argenti viui ſubſtantia, abſq; vllius ſulfu- ris extranei permixtione, producere ſit artis proprium, quo habito, tanquam formæ continente, id ſuo Mercurio me- tallico, cum lubet, permiſceri poteſt & ſic aurum mixtio- ne naturali generari.

21. Ratio affirmatiua pro Chemiæ veritate, Arnoldi.

( Ratio 21. affirmati- ua pro Che- mia. ) Si illud naturale opus, quo vita humana magis indiget, quam auro, æque ab arte producitur, imo longe melius & purius, quam a natura, quid ob [ID00384] ſtabit, cur no̅auru̅ naturali ęquale ab arte fieripoſſit.At primum verum eſt in ſale naturali ex terra ef- foſſo in Polonia, factitia ex aqua marina in Hiſpa- nia & alibi, calore ſolis, calore autem ignis ex mu- ria naturali Halæ, Lunæburgi & innumeris locis Europæ.Ergo & ſecundum eſt poſſibile. Ad propoſitionis confirmationem ſufficit, quod res naturalis, & alicubi ſponte naſcens poſſit arte fieri: quod ſi hoc ve- rum eſt, tum vniuerſalis illa propoſitio, quæ id negat, ceſ- ſabit: Connexio eius terminorum inde patet; quia idem fe- re eſt proceſſus vtrobiq;: ſed apud Polonos effoditur in ma- gnis, inſtar ſaxorum, fruſtis, idq; eſt ſubnigru̅, & po̅t per ar- tem purificari, veluti alia ſalia affuſione aquæ puræ & co- ctio̅e repetita ſole̅t albefieri: Ita & ſal marinum purificatur ab arte, quod exaqua marina, ſalſa concluſa (ne fluctibus miſceatur) radiis ſolaribus, cum pluuia copioſa no̅ affluxe- rit, coagulatur: Eiuſmodi coagulatio ex muria naturali fa- cta eſt in Polonia ſubtus terra̅ à natura, in Saxonia & aliis lo- cis fit ex eade̅ muria naturali ſupra terra̅ ab arte: ſunt quoq; qui aquas marinas ad ignem in ſal excoquant, nempe ibi, vbi ſolis radii non ita vigent, & copia lignorum eſt: Ne di- cam de ſalibus ex ſalicibus & vegetabilibus aliis, nec no̅ i- pſis fimis animalium co̅buſtis arte Chymica eductis, quæ partim medicinalia, partim no̅, habentur. Nec hoc ſalte̅ de ſale intelligi debet, ſedde multis aliis mineralib. quæ ab arte fiunt & natura genera̅tur: Si itaq; vnum eſt præ oculis om- nium, vt ꝗlibet ſalis ꝓductione̅ viderepo̅t, alterumverò no̅, quia abſco̅di vult & debet, cur no̅ quæ videmus in vno, ad intellige̅dum alteru̅, quod latet, per analogia̅ tra̅s ferimus.

VIII. THOMÆ A- QVINATIS ITALI, Symbolvm.

LIBER OCTAVVS.

H Inc ad Italorum gentem in ordine octa- uam pugnandi contra aduerſarium poteſtas deuoluta eſt, quæ, antiquæ virtutis memor ac Auguſti æuum per- petuo ſomnians, forte ſibi deberi lo- cum ante proxime præcedentes populos affirma- bit, in veſtibulo litis ſeminaria profundens, ſed nos dicimus, Romanis locum cæteris Chriſtianis dignio- rem datum antehac propter Morieni Romani anti- quitatem, doctrinam & authoritatem, qui cum J- talis imperauerint æque, vt aliis gentibus deuictis, nec ab imperio, ſed doctrinæ Chymicæ antiquio- re præeminentia, locorum ſeries petatur, hinc nul- la illis indignationis cauſa ſupereſt: Italorum primas S. Thomas Aquinas, qui alias ad diſputandum & [ID00386] aduerſarios conuincendum ſubtilibus & efficaciſ- ſimis rationibus fuit promptiſſimus, iam ſe ad ex- cipiendum aduerſarii ſpicula & rationum tela præ- parauerat, ad quem Pygopolinices toties repulſus & victus oculos intendit, ſperans ſe ab illo victoriam, vtpote monacho inermi, obtenturum, in quo ma- xime aberrauit ſuo iudicio: Hic enim monachusſi ingenii ſui aciem vellet omnino Aduerſario im- primere, armatum ſane militem & in hoc genere armorum expertiſſimum ipſo vſu animaduertere- tur: At ne congrediantur, antequam Aduerſario re- collectio virium fiat, ne inique tractatus dicatur, prius D. Thomæ vitam, ſcripta & de chymicis ſenten- tiam, cum congentilibus ſuis Italis, euoluemus, ac deinde eius cum hoſte pugnam admittemus.

EX SVLPHVRE ET ARGENTO VIVO, vt natura, ſic ars producit me- talla.

THomas Aqvinas ob ſingularem pieta- tem & deuotionem Sanctis adnumeratus in doctrinis & ſcientijs tam admirabilis toti( Thomas Angelicus doctor. ) Chriſtiano orbi apparuit, vt nomen Angeli- ci doctoris adſciuerit, tanquam ſupra huma- ni ingenij vim & captum ad ſpiritualem na- turam aſcenderet: Qui ſane titulus ſi cui hominum conue- niat, illi imprimis inuidendus non erit. Tanta enim ille o- pera quæſtionibus ſubtiliſſimis & in diuinis & humanis [ID00388] referta, ſcripſit & intellectus ſui acumine diuino limata in publicum edidit, vt potius cuicunque eruditiſſimo admi- randus, quam imitandus, multo minus æquandus aut ſu- perandus ſit: Verum vt nulli eſt dubium de eius excellen- ( S. Thomas ab aduerſa- riis nil pro Chemia ſenſiſſe præ- ſumitur. ) tiſſima doctrina & pietatis zelo, ita multis Chemiæ aduer- ſariis non fit veriſimile, ſi S. Thomas Chymicorum ordini adſcribatur: Hoc illis vnguis in oculo, nec non ſtomachum ſubuertit bile ſuperfluentem abundantiſſima: Quod vt re- fellant & negent, cœlum terra miſcent & iungunt fanda nefandis: Perfrictæ ſunt frontis hi homines & veritatem in lingua ſe ſitam habere autumant, vt, quicquid effutiunt, verum ex- iſtimari debeat: Aperte negant D. Thomam fuiſſe Chemiæ deditum, aut pro ea quicquam dixiſſe; quod vtrumq; nos manifeſtiſſimè refellemus: In hoc veteratorum antedicta aſtutia apparet, quod S. Thomæ leuitatem vllam (quia San- ctus ille, ne ipſi blaſphemi videantur) quo ad Chemiæ tra- ctationem in iuuentute vel alias, imputare no̅ audeant, cę- teros omnes leues, vagos, minoris pretij, authoritatis & nominis æſtimantes: O vos iniquiſſimi rerum iudices, qui qua̅- do vultis, ex culice Elephantum facitis & vice verſa, qui vt videamini cauti, falſi eſſe non erubeſcitis: O crepitacula Ar- chytæ, ſeneciones linguaces, capita ſine cerebro, quid veri- tati fucum facere conamini, nunc falſum affirmando, nu̅c verum negando, vt ſaltem veſter animi conceptus verè ( Pratori Æ- gyptio Veri- ???as à collo pependit. ) phantaſticus confirmetur: Vt olim Iudici AEgyptio Veritas à collo pendebat in imaguncula, vt eius ſemper admonere- tur, ſic cuilibet ſincere iudicaturo de ijs, quæ in mundo ex- tant aut fiunt, eadem à mente pendere debet, inque ea fir- mari adeo, vt non in alicuius gratiam vel odium ab ea diſ- ſentiendum ſit: Hoc ſi Chemię aduerſarij reſpexiſſent, non in gratiam S. Thomæ, vel odium Chemiæ ea protuliſſent, quæ omni veritati ſunt contraria. Sed adrem: D. Thomam fuiſſe Chymicum, quis melius pro-( D. Thoma̅ Chymicum fuiſſe, patet ex eius Chymicis libris. ) bet, quam ipſe ſuis ſcriptis, quam publicæ famæ conſtantia artificum Chymicorum conſenſus & virorum aliorum authoritate præſtantium aſſeueratio? Adhæc aliæ circum- ſtantiæ idem conuincere poterunt: Scriptis Chymicis Ad- uerſarij mox ſcrupulum inijciunt, negantes ea eſſe D. Tho- mæ, at ſubreptitia eique falſo aſſcripta: At rationes huius o- pinionis non addunt: Eant itaque quo velint, cum ſuis nu- gatorijs dictaminibus, non autem ad Chymicos, qui ſibi demonſtrari cupiuntnegata vel affirmata contra artem: Si italicet dictare, ille eſt homo leuis, in iuuentute nugis dedi- tus, hic non eſt Chymicus & libri huic aſſcripti non ſunti- pſius, quid no̅ in artibus & ſcientiis negabimus & affirma- bimus abſq; argumentis & probationibus? Quid ſi dicam? Aduerſarii noti non ſunt ſanæ mentis, dum effutiunt quic- quid in buccam venit, an hæc propoſitio non erit proba-( Libri Chy- mici cur D. Thomæ ſuppo ſiti dicantur ab aduerſariis. ) bilior cum adiecta ratione, quam illa, quod libri Chymici non ſint D. Thomæ, ſed illi ſuppoſiti? Cur ſuppoſiti? quia non operibus D. Thomæ aggregati ſint in vnum corpus: At hæc ratiuncula tantum valet, quantum hæc, Virgilius non vixit Mantuæ, ſed Romæ & Neapoli; Ergo Mantuanus no̅ fuit: Vt enim à voluntate Virgilij pependit, relinquere natale ſolu̅ & alibi viuere, ſic à voluntate ipſius D. Thomæ vel eius operu̅ con- gregatoris & editoris profectum eſt, ꝙ liber Chymicus ſiue vnus, ſiue plures, eius voluminibus non ſit adiectus aut in- corporatus: Eſſe autem ipſius libros Chymicos, qui titulo D. Thomæ circumferuntur, quis negabit, niſi ille qui nodum in ſcirpo quærat & ſolem in meridie obfuſcare pręſumat? Ni-( Libri Chy- mici D. Thoma cur eius ſint & non alte- rius. ) ſi enim hoc verum fuerit, ſemper dubium remaneret de authore cuiuſquelibri, imo de patre liberorum: Inter- dum equidem contingit, quod deceptores indocti ſuos fœtus doctis ſupponant, ſed tum fætus diſcernuntur à pa [ID00390] rentibus, & lucrum ſaltem intenditur, non veritas nec exi- ſtimatio nominis: Quod ſi tales ſint libri D. Thomæ aſſcripti, qui illum non deceant ſtylo, methodo, rebus contentis & alijs, abalienandi erunt ab eo, quomodocunq; mentiren- tur authorem: At cum in his omnibus illi conueniant, nul- lus abdicabit ab illo: Quis doctiorum alteri ſui ingenij la- bores ſupponeret, cum inde nec lucrum, nec nomen, nec vtilitas nec authoritas ſperanda ſit: Vt itaque raſtrum dici- tur & eſt raſtrum, nec alio nomine appellandum venit, ſic libri Chymici D. Thomæ, ſunt D. Thomæ, nec alterius titulo ( Mirand. de libris Tho- mæ. ) donandi: Adhæc Mir andulanus Comes lib. 2. cap. 3. de auro, Legi, inquit, præter id, librum S. Thomæ de arte ipſa metallica, ſi non mentitur authorem titulus, qui legitimus videtur eo comprobari, quia Alberti fit in eo mentio, vt præceptoris; quod Regimnaldo mit- titur, ad quem alia etiam miſiſſe Thomam ipſum plane conſtat. Hęc ille. Poſt addit idem: Legiquoque in opiniones Thomæ de auro ar- gentoque faciendo commentaria: Multi vero Chymici nominis non ſatis gnari, vt mihi quidem videtur, alienum quiddam expiſcati ſunt, aut potius ex penu ſua ſatiſne inſtructa, neſcio, depromſerunt, quo nomen Alchymiæ defugerunt, vili plebeculæ ſolitum attribui, ne ( Ex fama co̅ſtat Tho- mam fuiſſe Chymicu̅. ) de eare ſcripturis ingereretur contumelia. Publica quoque fama eundem teſtatur Chymicum, præter libros, quæ ſi probet philoſophos quoſque in ſuis diſciplinis & artibus, etiamſi eorum libri non extent, vt Thaletem Aſtronomum, Hera- cletum Phyſicum, Archimedem Mathematicum, quidni Tho- mam pronunciet Chymicum, cuius libri ea de arte extent. Qui huic contradicere velit, oportet eum certis demon- ſtrationibus vti, ita vt quilibet intelligat, aliter ſe rem habe- re, quam communiter ſtatuitur, alias incongruum & fru- ſtraneum videtur, contra publicam famam, quæ millena aliquot ora & linguas habet, velle loqui & paradoxon pro- ducere; Chymici quoque artifices vnanimi conſenſu D. [ID00391] Thomam citant, pro ſuo agnoſcunt & venerantur vt verum( Ex Chymi- corum con- ſenſu D. Thomas fu???t Chy- micus. D. Thomas ſæpe citatur à Chymicis. ) & legitimum Chemiæ authorem; Sic Roſarius philoſoph. Thomas de Aquino, inquit, Eſt autem materia lapidis aqua groſ- ſa: Agens autem eſt calor aut frigus congelans illam aquam: Idem: Et credas precioſiores eſſes lapides qui procedunt ab animalibus, qua̅ alij. Et Ludus; Hinc beatus Thomas de Aquino, de forma elemen- torum, in eodem corpore coniunctorum ita dicit: Vidi & feci per ar- tificium natura cooperante: Nam accepi quoddam ſulphur, quod erat naturæ igneæ & tranſmutaui ipſum in aquam puram, quam per ar- tem iterum tranſmutaui in aerem & in aquam, & cum volui tranſ- mutare in terram, vt terrapurior fieret, inueni quendam lapidem rubeum, clarißimum, diaphanum & lucidum, & in eo conſpexi om- ( Deſcripti??? lapidu D. Thomæ per ſua elemen- ta viſibilia. ) nes formas elementorum, & etiam eorum contrarietates in illa ma- teria lapidis, neſcio qua ex virtute, niſi ex appetitu: Ex rubedine e- nim reſpexi formam ignis, ex diaphanitate formam aeris & ex luci- ditate formam aquæ. Hæc ille ex D. Thoma, quæ verba ſane ſunt non vulgaris, ſed profundiſſimi philoſophi; nec alium authorem, quam D. Thomam præ ſe ferunt: Totius enim lapidis naturam, & formam deſcribunt philoſophice, ve- ???aſque proprietat es elementorum ſingulorum in eo alicui ob oculos ponunt; imò materiam & modum operationis,( Praſuppo- nentes Chy- miam non eſſe veram omnia pro libitu ſta- tuunt. ) tanquam ſummam totius artificij comprehendentia. Qui negant hoc, quod toties ab alijs probatiſſimis viris affirma- tur, à fama & Chymicis aſſeritur & pro indubitato recipi- tur, illi præſupponunt, ſibique perſuaſum habent, Chy- miam non eſſe veram, artem deceptoriam, leuibus cerdo- nibus vſitatam, & aurificium eſſe imaginarium & non ens, quod nunquam fuit, eſt aut erit; Cauſa hæc eſt, quia ipſi no̅ viderint Chemiæ veracem profeſſorem viuum, nec cape- re poſſint, quomodo hoc contingat: Ex hoc fonte currunt omnes illi ignorantiæ riuuli, quo tincti aduerſarij nunqua̅ niſi quod ſuo conceptui placeat, probant: Chemiam non [ID00392] eſſe fictitiam, falſam aut non Ens, ſic demonſtratur, & lon- ( Alchymi- ſtas vagos eſſe vomicas Chymicoru̅. ) giſſime differre ab iſta Alchymiſtica operandi & decipien- di ratione per ſe patet & alibi copioſe tractatum eſt: Vagos quoque illos Alchymiſtas eſſe pſeudochymicos & vero- rum mimos, aut potius cacoethes & vlcera mali moris & cancroſa, ibidem probauimus: Non itaque confundendi legitimi & veri cum illegitimis & falſis, non virtut es pro vi- tijs, aut econtra habendæ, no̅ vſus cum abuſu reijciendus; ( D. Thomas quando vi- xit. Eius prace- ptor Albert. Magnus. Dominicus Chymicus ſtatuitur ab Auicenna Dominicus multa mo- naſteria fundauit Chemiæ be- nefioio. ) Namque Eſt modus in rebus, ſunt certi denique fines, Quos vltra citraue nequit conſiſtere virtus: Vixit autem D. Thomas tempo- re Philippi Valeſij, regis Galliæ, circiter annum 1330. & vſus eſt Alberto Magno præceptore, vtpote eiuſde̅ ordinis prædica- torum, ſeu Dominicani; cuius primus fundator fuit ille Do- minicus, quem Auicenna inter Chriſtianos artis Chymicæ au- thores enumerat & à quo ſe indurationis & incerationis Mercurij modos, (qui in genere tota̅ arte̅ complectuntur) didiciſſe teſtatur: Ab hoc ipfo Dominico multa ſui ordinis monaſteria inſtituta fuiſſe ſcribunt, ꝙ fieri non potuit niſi beneficioartis Chymicæ, cuius experientiam habuit: Non enim Orphei vel Amphionis modo ſaxa concurrerunt ad ædi- ficationem, ſeq; ipſa conſtruxerunt, eo legente vel pulſan- telyram, veluti quoq; Troiæ mænia Apollinis cythara extru- cta aſſerunt, ſed impenſis magnis tot ædificia educta fuere, quæ non mediocris fortunæ, ſed valde diuitibus conuene- runt: Nec vero tantu̅ Dominicus ex patrimonio ſuo habuit, ſed quia Dei dono excellentiſſimo gauderet, id in eius hono- rem, nouo quodam inſtituto prædicationis Euangelij ordi- ( A Domini- co ars ad A???lber um deuenti & ſic ad Tho mam Do- minicanos ) ne, conuertere ſtuduit: Nulla enim alia via aut ratio ſeruie̅- di Deo, hymniſque eum perpetuis concelebrandi, quam in monaſticis cœtibus obſerua̅do certas regulas, cognita fuit: A Dominico itaque eiuſque ſectatoribus ars ad Albertum Ma- gnum Dominicanu̅ deuenit, ab hoc, vtpote præceptore abſq; [ID00393] dubio ad Thomam Aquinatem, quem ille præ cæteris huic di- ſciplinæ profundiſſimæ & ſecretiſſimæ aptu̅ inuenit & ha- bilem, propter ſingulares ingenij dotes, æſtimauit: Non e- nim putandum, Thomam in alijs ſcientijs potius Alberto, vt præceptori, adhæſiſſe, qua̅ in hac omniu̅ diuiniſſima: Quid( Scientiæca- teræ ad Cbe- miam colla- tæ ſunt ve- luti ancillæ ad demina̅. ) enim cæteræ ſunt ad hanc collatæ? Certe ꝙ ancillæ ad Do- minam: Hæc naturæ præſtat miracula & omne̅ phyſicam contemplatiua̅ praxeos effectuveriſſima̅ demonſtrat: Ex his conſtat D. Thoma̅ Chymicu̅ inueniri quocunq; conſideretur modo, licet vnꝰ ſufficiat, ne̅pe propriorum libroru̅ de Che- mia editoru̅ atteſtatio: Sed ia̅ ad alia ipſius Thomæ teſtimo- nia, quæ no̅ in Chymicis libris, ſed eius receptis operib. ob- uia ſunt, progrediemur: In lib. Ariſtot. Meteor. 3. ad fine̅; Me- talloru̅, inquit, propinqua materia ſunt ſulfur & argentu̅ viuu̅, ſicut ( Teſtimonia ex aliis li- bris D Tho mæ petitæ, quæ ipſum Chymicum declarant. ) Alchemiſtæ dicunt, ita quod in locis lapidoſis terræ per virtute̅ mine- rale̅ generatur ſulfur & argentu̅ viuum; Deinde ex ipſis generantur diuerſa metalla, ſecundum diuerſam co̅mixtione̅ eorum: Vnde etiam ipſi Alchemiſtæ per vera̅ artem Alchemiæ. ſedtamen difficile̅ propter occultas operationes virtutis cœleſtis quæ mineralis dicitur, quæ ex eo, quod ſunt occultæ, à nobis imitari poſſunt per prædicta principia, vel per principiata ab ipſis, faciunt aliquando veram generationem metalloru̅. Hæc D. Thomæ verba natura̅ & arte̅ ſimul co̅pre- he̅dunt, & vtriuſq; operationis modu̅ planiſſime oſte̅dunt, ꝙ nempe metalla ex ſulfure & argento viuo, tan patre & matre ortum duca̅t; ſulfur aute̅ & arge̅tum viuum in co̅ca- uitatib. terræ ſaxoſis ex fumis diuerſis exhala̅tib. co̅geletur & in metallica̅ ſubſtantia̅ induretur ꝑ virtute̅ minerale̅: In- de Chymici exe̅plum capie̅tes, ex ſulfure & arge̅to viuo ide̅( Ex ſulfure & argento viuo fieri Chymicoru̅ opus. ) naturale opꝰ cauſantur, ne̅pe auru̅ & argentum; De cęteris enim illi no̅ ſunt ſolliciti, cum ratio ſuadeat optimisincum- bendu̅: Argentu̅ viuu̅ no̅ opus eſt, vt ipſi co̅pona̅t ex fumis; quia hoc à principio illis impoſſibile, & arge̅ti viui à natura [ID00394] compoſiti tanta ſit copia, quanta metallorum imperfecto- ( Sulfur co̅- mune Chy- micis inu- tile eſt. ) rum & hydrargyri: Sulfur commune ipſis inutile viſum eſt, quocirca aliud ſulfur quæſiuerunt longa inueſtigatio- ne, magnoque labore, & ſumptu, quo inuento, ex his duo- ( Aurum fit ex ſulfure & argento viuo breui temporis ſpacio in i- gne. ) bus, tanquam ex chalybe & ſiliceignem, clicuerunt au- rum, hoc eſt, ex horum debita in igne per mixtione confe- cerunt aurum exiguo, vix dimidiæ horæ, ſpacio: Diffici- lem eſſe hanc operationem fatetur D. Thomas, ratione in- uentionis, magis, quam perfectionis; Propter occultas o- perationes virtutis cœleſtis, vt ipſe aſſerit; idque verum eſt; nam niſi eſſet hæc vis à cœlo lapidi impreſſa, nullus artifi- cum ad finem vnquam peruenire poſſet aut perueniſſet: ( Tripater in arte neceſ- ſarius. ) Hic eſt ille Tripater, cuius Lullius meminit in Theorica te- ſtam. nempe Solis cœleſtis, Artificis ingenioſi & Vulcani fi- lius, à ſole creatus, ab artifice gubernatus & à Vulcano edu- catus: Hæc eſt illa forma, ſine qua ide̅ author dicit, quem li- bet artificem in arte procedere, inſtar pictoris, qui faciem alicuius ad viuum ex primere conetur, quem nunquam vi- derit præſentemaut in imagine cognouerit, nec ab alio de- lineatum audiuerit: Attamen, inquit D. Thomas, liceteæ o- perationes virtutis cœleſtis ſint occultæ, à nobis imitari poſſunt; vbi in vocabulo nobis, ſe, vt artificem non exclu- ( Principiata hoc eſt e???e- mentata, & non ij ſi vaporis ad artem ſu- muntur. ) dit; imò fortè ſe vnicum, tanquam de ſe loquens, intelligit, plurali numero, vt fit, pro ſingulari poſito: Per principiata potius quam principia artificem procedere conſtat, cum principia ſint nimis remota ab arte: Dicit quoque eos a- liquando facereveram generationem metallorum, hoc eſt artifices veros, qui rariſſimi ſunt, non perfectos autem et- iamſi id tentent, nullo modo poſſe: Ita D. Thomas ſenon ab arte excludens totum proceſſum eius generalem optimè depingit, ſic tamen ne pro Alchymiſta, nomine cum pſeu- dochymicis communi, publicè haberi, at ſaltem à veris ar [ID00395] tificibus, vt artifex, agnoſci poſſit: quod ei??? sprudentiæ aſ-( D Thomas prudenter deſcripſit & tractauit Chymica. ) ſignandum eſt: Etſi enim ars per ſe ſit optima & donum di- uinum rariſſimo cuique datum, tamen cum tot maleferi- ati, patriorum bonorum decoctores, liguritores, come- dones & ærealieno oppreſſi cateruatim ad eam, tanquam ad Lucinam laturam opem, vel ad auream anchoram, ruant( Ars Chy- mica per ſe optima, cur malè audi- at. ) & fluant quotidie, qui pro ſuo ingenio fabricant quid ſo- phiſticum, deceptorium & friuolum, hinc noſtra Regina, Chemia, malè audit, & iſti pſeudochymici cum quaſi ſoli ſibi hanc artem approprient & vendicent, cuius ne faciem externam viderint aut literæ apicem callent, inde veros Chymicos & philoſophos vno nomine ſecum apud vulgu̅ cenſent, vniusque operationis falſariæ quæ ad damnum(Cur Chy- mici veri a- gnoſci no- lint. ) Reipub. cedat, condemnant. A quo nemo bonus eſt qui non abhorreat: Inde tot anonymorum ſcripta, tot patriæ mutationes, tot tractatus allegorici, non ſolum quo ad ma- teriam & contenta, ſed quo ad finem, ne quis pro Alchymi-( Cur D. Thomæ lib. chym ei ali- is non ſine aggregati. ) ſta vulgo demonſtrari velit: Hæc eſt cauſa, cur D. Thomas Chymicos libros, tanquam ſpurios, quorum tamen ipſe naturalis pa er ſit, non aliis libris aggregarit, cur in aliis ſuis libris tectè & cautè de Chemia loquatur, vt iam dicto loco, quo tamen ſententiam ſuam ſatis ingeniosè depromit, non velut profeſſione Chymicus, ſed phyſicus, qui de Chemia tamen calculum ferre ſi opus ſit, poſſit: Eodem modo vti- turalio in lo???o ſuorum operum, nempe 2. lib. 2. part. quæſt: ( D. Thom??? arguta ſen- te̅tia de au- rificio. ) 77. art. 2. Vbi, ſiautem, inquit, per alchemiam fieret aurum, no̅ eſſet illicitum pro vero vendere quia nihil prohibet artem vti aliqui- bus naturalibus cauſis ad produce̅dum veros & naturales effectus: ſi- cut Auguſtin dicit in lib. 3. de Trint. cap. 8. de his, quæ arte. Dæ- monum fiunt: Inqua ratiocinatione hypothetica ſubintelli- gitur aſſumptio, & eius vice additur probatio aſſomptionis quaſi poſitæ aut notæ: Eſt autem aſſumptio huiuſmodi: At [ID00396] fit aurum per alchemiam cuius probatio eſt, Quia nihil pro- hibet artem vti &c. Concluſio ſubintelligitur: Non eſt er- go illicitum, id aurum pro vero vendere: Nec abſque cauſa tam artificioſe & hypothetice D. Thomas huius ſyllogiſmi ſeu ratiocinationis membra diſpoſuit, vt iam dictum, ne a- gnoſceretur talis, qualis haberi nollet, ab inſcio vulgo: O- mnes autem Logici fateri coguntur, eius propoſitiones hy- potheticas, diſperſas & disligatas, in hunc ordinem ſyllogi- ſticum redigi debere, & quicquid dixerit volens truncate, id hoc modo integre intelligi: ( Hæc propoſ. eſt D. Tho- m???. ) Si fit aurum per Alchymiam???, licet id pro vero vendere:

• Sed fit aurum per Alchymiam.

Ergo licet id pro vero vendere. ( ???æc aſ- ſumptio ab ei præteri- tur & ſub- intelligitur. Hæc conclu- ſioab eo ſub- intelligitur. Probatio aſſumpti ab eo præteri- tur. Hæc minor propoſitio eſt D. Tho- mæ. Hæc conclu- ſio præ teri- tur à D. Thoma. D. Thomas tecte aſſeue- rat aurum fieri poſſe per artem. ) Aſſumptio probatur: Si Alchymia naturalibus cauſis ad aurum generandum vti poteſt, per Alchymiam quo́ naturalis effectus, nempe aurum fiet: At nihil prohibet artem (Alchymiam) vti aliquibus natura- libus cauſis ad producendum veros & naturales effectus: quod probat per Auguſtinum, vt ſuprà:

• Ergo & per Alchymiam aurum fieri poteſt:

Ex hoc D. Thomæ ſyllogiſmo, quem in quibuſdam mem- bris, ne agnoſcatur Chymicus ex profeſſo, abſcondit, ad- uerſarij, dummodo in dialecticis triuialibus parum ſe ex- ercuerint, manifeſte vident & intelligunt, eum aſſeuerare quadam rationabili demonſtratione, aurum per Chemi- am fieri poſſe, vt antea, in vocabulo Nobis, ſe quoque taci- te chymicum oſtenderit: Animaduertat lector; quod ſemper prætereat D. Thomas in hoc duplici ſyllogiſmo eas propoſitiones, quæ ipſum Chymicum arguerent, vt ſunt proſyllogiſmi minor & concluſio: Deinde ſecundi ſyllo- giſmi maior & concluſio: Et ponuntur ab eo minus ſu [ID00397] ſpectæ propoſitiones, nempe primi ſyllogiſmi maior & ſe- cundi minor, quod fuit eius ſubtilitatis: Ide̅, ut hoc pro- bet quæſt: 96. art: 2. eod: lib: & par: Quod ſi ſimpliciter in- quit, adhibeantur res naturales ad aliquos effectus producendos, ad quos putantur naturalem habere virtutem, non eſt ſuperſtitioſum vel illicitum iis rebus vel effectis vti: Quibus verbis Magiam( Magia na- turalis ap- probata à D. Thoma??? ) naturalem omnino approbat & minimè ſuperſtitioſam vel illicitam declarat: Et in princip: lib: 4. meteoror: Præci- puus Alchymiſtarum ſcopus eſt, tranſmutare metalla, ſcilicet im- perfecta, ſecundum veritatem & non ſophiſticè. Idem: Me- talla tranſmut ari poſſunt vnum in aliud, cum naturalia ſint & ipſorum materia eadem: Chymicum itaque fuiſſe D. Thomam nemo dubitauit & pro Chemia dixiſſe & ſcripſiſſe tam a- pertè in Chymici libris, quam occulte in aliis ita vt vlteri- ori demonſtratione id non egeat. At cum controuerſia ſit inter eius interpretes, qui plerique Chemiæ ignari nihil c- um pro Chemiæ veritate ſtatuiſſe adfirmant, quocirca ex Comite Mirandulano horum ſententias adducemus & cui- cunque rationali conſiderandas offeremus: Comes Mira̅- ( Mirandu- lanus D. Thomæ in- terpretes quo ad Che- miam con- ciliat. ) dulanus lib: 2. cap: 3: de auro, Sanctus Thomas, inquit, in ſum- mæ Theologicæ ſecunda parte, ſecundi voluminis, affirmat, Chemicæ veritatem, quam non aſſeruerat in ſecundo in ſententias theologi- cas commentario: Propterea varius in re multis viſus est, ut ſuo loco manifeſtius apparebit, cum apertè ſententiam ipſius interpreta- bimur: Quantum ad præſens attinet, ſectator Thomæ Sylueſter eiuſ- dem eſt ſententiæ, vt fieri aurum per artem queat, in qua ſententia Iohan. non permanſit At Caietanus Thomas ſua in ſummula cenſet, artem ipſam, dummodò ſine fraude fiat, ex ſeſe illicitam non haben- ( Sylueſter Thomæ in terpres pro Chemia lo- quitur. Caietanus item. ) da̅, nec in peccatis numer anda̅ ve̅ditione̅ rei per arte̅ effectæ, ſipro ea- de̅, quæ eſt propriè fiat ve̅ditio. In co̅me̅ntariis verò ſuper S. Thomæ ſu̅ma Theologica, ſcribit arte̅ quide̅ poſſibile̅, ſed aut no̅ humana̅, aut principu̅ eſſe, poſtquam ſapientes conſuluerint: De artis poteſtate nil [ID00398] diſſerit, ut aliis in quæſtionibus acutè ſolet: Quâ in re illud non- nulli de mirantur, qui vbi artis veritatem & authoritatem & ra- tione Divi Thomæ confirmauit, illico homini decreuerit poſſi- bilem: Id & ea ipſa Thomæ ratio conuincit, quod ſi admittit, cur non humana? Si principes & ab eis conſulti ſapientes eam queunt exerce- ( Iohan. Ly gur Thomæ interpres co̅- tra Chemi am loquitur ) re, cur ſuper hominem? quaſi non ſint & principes. & ſapientes inter homines recenſerdi? Idem Mirandulanus libr. ſecundo cap. 11. ſententiam Thom??? Aquinatis de conficiendo auro de- clarat, quam interpretes eius diſtraxerunt, vbi inquit: Ego certè non aſſentior Iohanni Lyguri, qui auri formam excluſe- rit ab arte, nobilitatis gratia, propterea conficiendi auri artem elu- ſerit: Nam perfectiorem uti diximus, formam Thomas admittit, hoc eſt, animam ſenſilem, quorum ſeſe Magi effectores rerum na- turalium ſuis inſtrumentis præſtiterunt. Nec eo item moveor, quod neſciant invenire artifices, quæ propriè agant, quæ propriè patian- tur: Quoniam nec ignoranti calore opus eſſe & humore, multis́ vaporibus, quihus ad metalla tranſmutanda uti ſoleat natura: Ad- de, quod quæ juuenis negare viſus eſt, Thomas conſtanter adfirma- vit, longo poſt tempore, hoc est, dum ſummam conficeret Theologi- cam, tanquam ultimum ſuarum opinionum Teſtamentum. Nec illo etiam mouebor, quo motus eſt Lygur Sylveſter, opinatus cum Pe- tro Gomate S. Thomam in commentario ſecundo de imperfectis ar- tificibus, in ſumma Theologica de perfectis loquutum, iis conceſſiſſe, illis abnuiſſe poteſtatem. Nam de arte conficiendi, non de artifici- bus erat mentio, quæ quidem ars, quoniam naturæ miniſterio & in- ( D. Thomas Chymica, De??? magna ??? non ne- ???t, qui ???tera ??? ???ora cura- ???it. ) ſtrumentis utitur, ab omnibus poteſt ad perfectionem duci, à quibus poteſt exerceri, ſiue incorporei ſpiritus, ſiue homines illi fuerint, aut naturaliter aut ſupra natura̅ edocti Varietas n. miniſtroru̅ arte̅ non tollit aut minuit per ſeſe naturæ viribus nitente̅ quidem, ſed quan- do́ & juuantem illam & ſuperantem. Tantum Mirandula- nus de Thoma. Italorum ergo princeps Chymicus D. Thomas non immerito ſtatuitur, qui cum Angelico ſuo ingenio ob [ID00399] ſtruſiſſima quæq; penetrârit & elucidârit, vitam ſibi acer- biorem putauit, niſi & illa magnalia Dei, quibus totus mun- dus inhiat, indagaret, præſertim ſub illo præceptore, que̅ Chymicum fuiſſe, notorium erat: In libro eius antedicto Chymico duo inprimis co̅ſideranda veniunt; primò quod in præfatione deducit, pulchro illo Optices exemplo, quo per concaua ſpecula radii ſolares co̅denſantur adeò, ut in- cendant quæcunque combuſtibilia obuia, cœleſtes virtu- tes ab aſtris, vtpote ſole deſcendentes communicari & eaſ-( Ignis ex ra- diis ſolari- bus dedu- ctus idem cum ele- mentari. ) dem eſſe cum elementalibus inferioribus, cum in illo igne ſic incenſo & alio communi nulla ſit differentia: Vnde pa- tet cœleſtem eſſentiam in hiſce inferioribus elementis poſſe conſeruari, qualis eſt Forma illa aurea miſcibilis me- tallis omnibus, imperfectiora ex illis in aurum reducens: ( Auri forma deſcendit ex aſtris. ) Hæc enim, vt paulo ante dictum, à cœlo in terreâ ſubſtan- tiâ impreſſa ab aſtris deſcendit, tanquam Promethei feru- lâ delata ad mortales, quo haberent ſolis filium in terris, qui, quando bene rectus ab ingenio artificis, & Vulcani in- duſtria rite educatus eſſet, patris ſui vices hic obiret & id quod pater in mille annis, ipſe in paucis minutis vnius horę præſtaret: Vt enim Radij ſolis cœleſtis in ſpeculis dictis mul- tiplicantur & quaſi corporei & tractabiles, vt ignis, fiu̅t, ita ſolis terreſtris radij cum coeunt & inſe reflectuntur, quod primò quaſi ſpirituale & inpalpabile erat, fit corporeum & palpabile; quodque primum eius punctumà ſole & cœ-( Punctum compoſiti Chymici eſt à cœlo, circumfe- rentia ab i- gne noſtra- te. A Radio re mouenda vmbra eſt. ) lo productum erat, eius circumferentia à noſtrate i- gne ſeu Vulcano perficitur & continuatur: Radius eſt cœ- leſtis luminis, radius quoque eſt in terris, qui lucet in te- nebris inſtar carbunculi in ſe collectus; Accipiendus ita- que noſter eſt Radius, eiuſque vmbra delenda, vt Her- mes monet; Hoc fieri nequit, niſi ſol cancrum ingrediatur, tum illis, qui in Delta, Ægypti inſula, habitant ad Sye [ID00400] nem, verticalis eſt & abſque vmbra: Cancer autem Lunæ do- mus & Luna domina humorum eſt, qui humores in lapi- ( Lapis primo ſenex poſtea iuuenis. ) de noſtro dominantur, inde albus eſt & ſenex primò, qui- bus deſiccatis poſt fit rubeus & puer ſanguineus, vt habet epiſtola Rhaſis: Radius hic ſiue igniculus in terra habitat & non extinguitur aqua, quia cœleſtis virtutis eſt, viliſſi- mo nutritur fomite, veluti fœtus in vtero, menſtruo: Vt enim ignis precioſiſſimum elementum quacunque ma- ( Ignis natu- ræ vili pa- bulo nutri- tur, igne in- turali. ) teria pingui ali poteſt (cum ſint qui fimis animalium ad fouendos ignes vtantur) ſic ignis philoſophicus à Sole ar- tifici miniſtratus, pabulo viliori ſuſtentatur, ne euaneſcat: In pingui, oleoſa & incombuſtibili eſt ſubſtantia, quæ cum viſcoſa ſit tota, non facile euaneſcit aut in aerem re- ſoluitur: Hic eſt Calor naturalis & humidum radicale, inter ſe amicabiliter coniuncta: Hæc eſt flamma & illud oleum: Hic equus, illud pabulum, Hic canis, ille lepus; Hoc agens, illud ( Materia D. Thomæ ter ???nigra: ſeu antimoni um. ) patiens, quod omnia complectitur: Secundo in Chymico libro D. Thomas materiam ponit terram nigram oculoſam, quam vocat Antimonium Hiſpanicum; Eandem Democritus apud Flamellum in annotat: appellat Stimmi Italicum multiſ- que aliis nominibus: quibus addatur Greueri aſſenſus & Baſilij, aliorumque innumerorum: Nullum eſt dubium, quin philoſophorum hac in parte mens ſit vnanimis & ve- riſſima, dummodo rectè percipiatur: Quid quidam non indiligens Antimonij ſcrutator ex eo fecerit, ipſe ſuo libello atteſtatum reliquit, nempe mercurium, plumbum, cu- prum, ferrum, ſtannum, epar, argentum & aurum; Alij in- de fecerunt Regulum Flor. albos, citrinos & rubeos, ole- ( Quid ex an timonio fa ctum ſit. ) um, vitrum, ſal & innumerabiles medicinas alias: vnde Ba- ſilius Valentinus non immerito Antimonio triumphum dicauit, quaſi ipſe victor ſit & triumphator morborum; imo Her- cules Morbicida: Vnde multi ſagaciores indicium deſum [ID00401] pſerunt, latere in antimonio plus virtutis medicinalis, quam in vllo alio ſimplici, ideoque etiam plus virtutis tin-( Aurum vo latile in an timonio. ) gentis ſeu tincturæ; Experti quoque ſunt in lixiuium eius facili modo præparatum cochlear argentum immiſſum deaurari, & idem fieri eiuſdem oleo abſtracto per retor- tam, ſed illud aurum eſſe volatile; Hinc non pauci ma- gnam ſpem concipiunt; Quos ſane à bonâ intentione non retraham, nihilominustamen nec ad eam incitabo metam:( Antimonii varia loca natalitia. ) D. Thomas loquitur de Hiſpanico Antimonio, & Democritus de Italico Stimmi: Alij de Vngarico: Matthiolus tradit Senis eſ- ſe fodinas Antimonii mineræ permultas; Optimum au- tem inueniri in locis mari vicinis, Meſſanæ & Suanæ; Et pro- pe oppidulum Syluenam in comitatu S. Floræ: Venetias ad- fertur ex Germania at fuſum in ollis: Plinius libro trigeſimo( Plinius mi- minit Anci- monit. ) tertio, capite ſexto, meminit quoque antimonij, dum de- ſcribit lapidem qui inuenitur in fodinis argenti, album, & ſplendidum abſq; pelluciditate, & nominatur ab aliis Stim- mi, à nonnullis Stibium, à quibuſdam Alabaſtrum, & Larba- ſon, cuius ſunt duo genera, mas & fœmina, at fœmina me- lioris virtutis æſtimatur: In Vngaria Schemnitij habetur: Ba- ſilius de Vngaria: Vngariame genuit, cœlum & ſtellæ me fouent, & ( Antimoni- um in auri fodinis Vn- gariæ inue- nanitur. ) terra lactat me &c. Ibidem in auri fodinis reperiri copioſiſſi- mum, ſunt qui teſtantur: In Germania Mons tædiferus, der Fichtelsberg/ & Altenberga, multæque aliæ fodinæ dant antimonium: At quod genus ex his eligendum, quæres? Philoſophicum, reſpondeo, quod eſt in virtu-( Antimoni- philoſophi- cum arti conuenit. ) tibus illo adhuc efficacius, vndecunque petatur: De loco huius philoſophi non conueniunt, niſi quod di- cant, inueniri vbique, eſſe vilis precij, in ſterquilinio abſcondi, Adamum ſecum portaſſe è Paradiſo, & volatilia ad nos detuliſſe, lapidem eſſe gratis datum, de eo ſumendum, quantum cui lubet, [ID00402] nec alicuius hominis veniam petendam, eſſe nigrum nigrius nigro, ( Antimoni- um multo- rum opes at triuit. Hiſtoria ri- dicula. ) ne plura eorum dicteria recenſeam; Antimonium eſt, quod multas fatigauit opes, dum in vero inquirendo & e- ligendo ab errarunt & illegitimum pro legitimo corona re- gia dignati ſunt at gratia plumis leuiore: Ex hiſtoriis memi- nimus, Margaritæ trium regnorum ſeptentrionalium Re- ginæ filium in maritimâ pugnâ amiſſum aut ſuffocatum fuiſſe; pauciſque poſt annis quendam ei de facie ſimili- mum, (qui omnia quoque dicta & facta amiſſi recitare no- uerat) pro eo agnitum & magna cum pompa nauium in- ſtructarum à maritimâ quadam ciuitate eò deductum ad matrem; verum illa obſeruatis omnibus fignis in homine, ( Falſarius regis filius repudiatu???. Antimoni- um magnis ſumptibus à multis tra ctatum. ) tandem falſarium & ſuppoſititium deprehenſum remiſit parua cum gratia ad naues, vnde venerat: Huic quid ſimile multis contigiſſe nouimus, qui exiſtimantes, cum antimo- nium inueniſſent, philoſophorum eſſe filium verè regium, immenſis ſumptibus & laboribus id tractandum ſumpſe- runt per varios operandi modos; Et licet illud tincturas quaſdam volatiles repreſentarit, tanquam notas regiæ ſo- bolis, tamen ad vltimum in cineres reductum & vt inutile ( Antimoni- um philoſo- phicum in mari pro- fundo iacet ) relegatum fuit: Verum philoſophorum antimonium in mari profundo, vt regius ille filius demerſum deliteſcit; Et quamuis ex animis ipſe philoſophicorum Rex videatur, ta- men viuit & ex profundo clamat, Qui me liberabit ex aquis & in ſiccum reducet, hunc ego diuitiis beabo perpetuis: Hic clamor ( Clamor re- gu ex pro- fundo ma- ris. ) etſi audiatur à multis, nulli tamen eius commiſeratione ducti, quærere regem ſubeunt: Quis enim, inquiunt, ſe de- merget in æquor? Quis ſuo præſentaneo periculo alterius periculum leuabit? Pauci ſunt eius lamentationi creduli ( Regius fi lius non a- gnoſcitur à mundo. ) & putant vocem auditam eſſe Scillæ & Charybdis reſonos fragores & boatus: Hinc ocioſi ſedent domi nec regiam Gazam, vt nec ſalutem curant. Antimonium ergo ab arte non reijciendum eſt, ſed eli- gendum magna cura & prouidentia: Sic enim Morienus ad( Magna pars operis in e- lectione ſpe- cierum exi- ſtit. ) regem Calidem; Similiter ſcias, inquit, quod maior radix operis eſt in inquiſitione ſpecierum, quæ ſunt meliores ad hoc magiſterium: Nam vnaquæque minera multorum eſt generum: Rectè itaque D. Thomas elegit Hiſpanicum, vtpote præſtantius cæteris omni- bus, quotquot enumerauimus: Non tamen abſque ſingu-( Antimonio phyſico v- tendum. ) lari præparatione eo vſus eſt, cum ex vulgaribus, vt Greue- rus loquitur, phyſica facienda ſint: Quicquid enim opus philoſophicum ingreditur, id debere eſſe purum, homo- geneum, ab omni ſua heterogeneitate & terra fuperflua purgatum in ſubſtantiam claram, operi philoſophico con- uenientem; quæ vel tota volet, vel tota in fundo remaneat, pro operationis diuerſitate.

CONGENTILES D. THOMÆ AQVI- natis, Itali.

Petrvs Bonvs, Ferrariensis, vir nomini ſuo o-( Petrus Bo- nus Ferra- rienſis. Vbi vixit Bonus. ) ptimè correſpondens: quocunque enim modo accipia- tur ſiue in moribus ſeu doctrinis, Bonus eſt: Vixit Polæ in Hi- ſtria ante ducentos & aliquot annos: Scripſit tractatu̅ Chy- micum, verè Margaritam nouellam dictum, in quo tam ſolide,( Margarit a??? nouella Bo- ni tractatus eruditiſſi- mus. ) erudite & copioſe tractat hanc quæſtione̅, An ſit ars Che- miæ poſſibilis, nec ne, eiuſque affirmatiuam demonſtrat argumentis ex rei natura & proprietate petitis adeo claris & perſpicuis, vt nullus poſt ipſum id tentare opus habue- rit: Verum cum copia rem quidem declaret, at ſyllogiſtica̅ acrimoniam minuat, alij quoque poſt eum, vtpote nouis hoſtibus ſeu retiarijs, noui antagoniſtę ſeu pancratiaſtę ſe- ſe oppoſuerunt, Chemiamque ratam, tectam pro virili de [ID00404] fenderunt: Indignum ſanè eſſet Margaritam tam prec o- ſam porcis proijcere. quam non niſi docti legere & admira- ri deberent: Hic eſt Vnio Cleopatræ relictus nobis à temporis omniuori luxurie ſeu voracitate, (cum vnus eiuſmodi, nempe Boni interpretis de ſimili quæſtione interierit) qui magis Veneris Auriculæ adaptandus conueniat, quam vt in ( Margarita ???ouella ho- nore digna. Bon??? phi- loſophicum ſulfur opti- medepinxit. ) angulis ſitu fumoq; oblitus deliteſcat: Veneri autem tum adaptatur, cum ſummo honore adficitur & in oculis om- nium geſtatur: Ipſe aute̅ Bonus philoſophicum ſulfur clariſ- ſimè deſcripſit inter cętera, idq; vocat corpus in vnione cu̅ ſpiritu & anima: ſulfur, reſpectu argenti viui: Cui ſenten- tiæ, licet diſcrepare videatur à communi opinione, tamen tanqua̅ veriſſime acquieſcendum puto: Econtra eſt in ho- mine & animalibus: Forma hominis eſt anima rationalis: Forma co̅poſiti philoſophici eſt etiam anima, at quia nulla in eo vita eſt proprie dicta, niſi analogicè, potius corporea ( Forma co̅- poſiti Chy- mici corpo- rea. Animacor- poris, & hoc illius ope in- diget. ) ſubſtantia dicenda venit, quia hæc ſuſtinet, vt magis firma & fixa, partes volatiles, eaſque vt corpus animam, comple- ctitur: corpus non ambulat, loquitur, mouet ſe, aliauè mu- nia obit, abſque animæ ope, ita nec anima eadem præſtat abſque corpore, Ab anima fit initium & prima motio, imo totum quod fit, à corpore fit executio: In compoſito autem philoſophico à corporea ſubſtantia dependent omnia ac- ( In lapide corpus & anima non ſunt, niſi ſi- militudi- narie. Petrus de Zalento. ) cidentia & proprietates, non tamen ſine ſpiritus & animæ adminiculo: Si quis vero vice verſa, corpus dicat materiam & animam formam, non errabit; cum, vt Bernhardus mo- net in Epiſt. ad Th. de Bon. in lapide non ſit corpus, nec a- nima, nec ſpiritus, niſi ſimilitudinariè. Petrvs De Zalento, artifex Chymicus haud vul- garis librum edidit doctrinæ rarioris, in quo ſubtiliſſime de omnibus artis requiſitis philoſophico more diſſerit, ne̅- pe de generatione metallorum, de materia, de ponderibus [ID00405] & alijs De generatione metallorum dicit fumos ſulfuris & ar-( Generatio metallo???u̅. ) genti viui ex profundo terræ exhalare, ſe inuicemq; com- plecti, in quofum co̅plexione mutua generari co̅tinuo ca- lore agente pinguedine̅ quanda̅ vnctuoſam, quæ vocetur Brumaza???; Hoc eſt illud, ꝙ non agnoſcitur in mineris licet( Brumaza??? quid. ) videatur, quia eſt exiguæ quantitatis, eſtq; fermentu̅ totiꝰ operis, ſine quo nulla ferme̅tatio fieri poteſt: Hinc Clangor( Brumazar eſt fermen- tum operis. ) buccinæ; Ite̅ Roſarius & Petrus de Zalento dicunt: Fermentum, ꝙ eſt mediu̅ co̅iungens ſi ponitur in principio, vel in medio, opus perfi- citur citius, nec indiget reiteratione: No̅ tame̅ dicunt hæc per abnega- ( Quale fer- mentum o- peri???, non ???urum co̅- mune. ) tione̅. Quale aute̅ ſit illud fermentum Clangor declarat: Ex ꝑ- fecto, inquit nil fit, quia ia̅ perfectu̅ eſt, prout iſta materia ſeu artifi- ciu̅ perficit Habemus exe̅plum: Panis ferme̅tatus & coctus eſt perfe- ctus in ſuo ſtatu veleſſe & ad ſuum vltimum fine̅ peruenit, nec eo plus poteris ferme̅tare Sic eſt in auro: Aurum purum de ductu̅ eſt per exa- me̅ ignis in corpus firmum & fixum, & eo amplius ferme̅tare eſt im- poſſibile apudphiloſophos, niſi habeatur prima materia metallorum; in quareſoluatur in prima̅ materia̅ & in eleme̅ta miſcibilia: Recipia- mus ergo illa̅ materia̅, vnde erit aurum, & media̅te artificio deduei- tur in verum ferme̅tum philoſophorum & mutetur hoc cu̅ ingenio in materia̅ perfecta̅, vel in ſpecie̅ corporum perfectoru̅, & tunc demu̅ in- cipiamus operatione̅: Tantu̅ de Brumazar: Materia̅ vocat Blan-( Materia Blanca. ) ea, quia no̅nihil ſplendoris oſte̅dit, p̅ſertim p̅parata & cum ferme̅to mix ta. Eſt aute̅ id nome̅ mulieris, ꝗa Blanca patie̅- di munꝰ ſuſtinet & actione̅ in ſe recipit viri ſeu age̅tis, ꝙ eſt ſulfur. Etſi enim materia primo ſoluat ſulfur, inq; id putre-( Materia pri mo agit, poſt patitur. ) factione, medio vaporoſi ignis, videatur agere, tame̅ ꝙ pri- mo trahit, mox trahitur & actio ꝓpria eſt maſculi ſeu ſulfu- ris: Hęc Bla̅ca ꝑ ſe co̅ſiderata eſt vilis originis, quia forte, an-( Blanca vi- lis originis per ſe conſi- der ata. ) te ad aliqua̅ dignitate̅ euecta eſt, in tectis, ſtabulis aut cu- linis, diutiꝰ detenta fuit abſq; precio aut exiſtimatione vlla: ſed poſtqua̅ p̅parata & veſte precioſa circu̅data fuit, omne̅ [ID00406] ( B??? ab- iectis ſordi- bus formoſa apparuit. Pondera ærtis. ) ſqualorem, & ſordes abiecit & formoſæ fœminæ inſtar ap- paruit: Quod ſi marito ſuo copulata fuerit matrimonio, pulcherrima matrona merito haberi poterit, quæ ſui ſimi- lem vix reperiat: Pondera artis hic author vti abſcondit ob- ſcuritate, ſic tradit luciditate quadam: In his, non reuelan- dis, potiorem artificij Chymici partem ſitam eſſe affirmat: Si hæc, inquit, non celarentur, fortè periret ſcientia cu̅ fra- trib. ſuis: Et, Beſtia cauda breui male tegit poſteriora, ſtul- ( Pondera artis occul- tata, à phi- loſophis. ) tus lingua leui male tegit interiora. Sic Roſarius ex Rhaſi, qui libro magno præ ceptorum ait: Quicun́ ignorat pondera, non laboret in noſtris libris; quia philoſophinil ſuarum rerum poſuerunt, nec aliud occultauerunt niſi hæc: Idem, aqua eſt, inquit, pondera ſa- pientum, ideo aqua & ignis tibi ſufficiunt ad totum opus aqua noſtra fortior eſt igne, quia facit de corpore auri merumſpiritum, quod ignis facere non poteſt: Et ignis reſpectu eius eſt, tanquam aqua reſpectu i- ( Aqua phi- loſophorum quid dica- tur. ) gnis vulgaris: Ideo dicunt philoſophi: Comburite æs noſtrum igne for- tiſſimo: Et ibidem; Aqua philoſophorum vocatur vas Hermetis, de qua philoſophi ſic ſcripſerunt: In aqua noſtra fiunt omnes modi, ſcili- cet, ſublimatio, diſtillatio, ſolutio, calcinatio, fixio; In dicta aqua fiunt, tanquam in vaſe artificiali, quod eſt maximum ſecretum. Verum autem pondus figura Roſarij eiuſdem monſtrat & Petrus de Zalento idem inſinuat.( Ioh. Aur. Augurellus Poeta & Chymicus. ) Iohannes Avrelivs Avgvrellvs, Ariminenſis, quam ſuauis poeta, tam Chymicus excellens, carmine he- roico artem complexus eſt tanta venæ dexteritate, vt Ma- ronis ore loqui videatur: Artificium ſummum & poeticum & Chymicum in libris illis oſtendit, vt moritò dubitari de eo poſſit an maior metro, an arte extiterit: verum exiſti- mamus, quod in neutro parem habuerit, ſi diſpoſitionem, methodum & res carminis contemplemur: De eo iure di- cendum illud Horatianum: Et prodeſſe volunt & delectare poe- tæ. Vixit maxima ex parte Venetijs eo tempore cum Italia bel-( Vbi vixerit & quando. ) lo peteretur à Maximiliano Cæſare eius nominis primo, cir- citer annos 1508. & 1511. Sic enim in fine ſcribit:

• Illo Augurellum me tempore tutus habebat
• Adriacus bacchante ſinus per cuncta furore:

Opus ſuum ipſi ſummo Pontifici Leoni decimo inſcripſit &( Cui dicarie opus. Augurellus loculo do- natus à Pa- pa dicitur. ) dedicauit, à quo (ſi fama vera eſt) dicitur precioſiſſimo lo- culo viciſſim donatus, vtpote qui pecunia & auro no̅ egeat: Quod ſi verum eſt, in magnis viris etiam magnos næuos manifeſtat: Petrum Lipomanum, patritium Venetum, ſuisſacris carmine quodam initiatum producit, quaſi eum artis hæ- redem inſtituere velit: In libris ſuis artifice̅ optime depin-( Artifex de pictus. ) git, quomodo ſe domi foriſq; ſecretum gerere debeat, ne vulgo innoteſcat pro Chymico, qui propter nebulonum ad eam nobiliſſimam artem, inſtar coruorum ad cadauer, co̅uolantium, multitudinem, cum ijs male audire cogitur: In arcanis artis tradendis valde parcus eſt & inuidus, qua̅- uis vel minima ad opus ſpectantia non videatur negligere, cumque omnia deſcripſerit, lectorem vltimis quatuor ver- ſibus iocabundus eludit in hunc modum:

• Nunc luſi ſomno velut excitus arcto,

( Augurellus cum ioco claudit librum. )

• Qua data porta inter geminas, quæ ſomnia ſeruant,
• Cornea nec nobis patuit, nec prorſus eburna
• Emiſſus cecini falſis inſomnia verbis.

Quæ verba aduerſarij interpretantur, tanquam totum o- pus ſuum falſum & ludibundum declararet; At in hoc fal-( Augurellus vltimis ver ſiculis fui li- bri ſibi ca- nit. ) luntur. Nam Virgilium 6. AEneid. in his imitatus, diuerticu- lum ſibi conſtituit aduerſus maleuolos & inuidos, quo e- uadere poſſit, ſi opus ſit, ne cuique rationem reddere artifi- cij teneatur, quod ludendo quaſi deſcripſerit, no̅ ſerio, fal- ſis verbis, vtpote inſomnia: In quo prudentia ſingulari vſus eſt, ſibique cauit ab inſidijs multorum, quæ, ſi vera̅ artem [ID00408] profeſſus fuiſſet, ipſi intendi potuiſſent: Vera tamen ſunt, ( Poetæ de- ſcribentes falſa & fi- cta in fine ???ame̅ id non fatentur. ) licet ſub allegoria, quæ ſcripſit; Et ſi non eſſent talia; ſed ſal- tem figmenta, vt reliquorum poetaru̅, no̅ tamen in fine ad- ieciſſet, eſſe falſa: Neq; enim vllus ex antiquis & recentio- rib. poetis hoc fecit, etiamſi falſiſſima & ab omni ratione a- lieniſſima opera ediderit, vt in fine eorum ſeipſum refuta- rit, ſed omnia ita depingit colorib. veritatis, vt nullum de ijs dubium remaneat, vt patet in Homeri Troiana expeditione, ( Martellus Palingenius Poeta & Sacerdos. ) Heſiodi genealogia Deo um, Virgilij Aenea, alijſq; innumeris. Marcellvs Palingenivs, Poeta moralis & ſacer- dos, vt iam dictus Augurellus phyſicus, carmine facili He- roico vitam humanam deſcripſit, inque ea varia vitia & e- normitates aſpere perſtrinxit, no̅ parcens vlli perſonæ, nec ( Palingenii morale o- pus. ) Papæ, nec Epiſcopis, ſed omnes æquiſſimo ſuæ cenſuræ exa- mini ſubiecit: Opus ſuum in duodecim ſigna cœleſtia, to- tidemq; libros digeſſit, in quorum ſingulis peculiaria tra- dit: Poſtquam ad librum 10. ſeu ſignum Capricorni perue- nit, Lapidem philoſophicum, tanquam conueniens doctis via- ticum, quo mundu̅ perluſtrare poſſint, deſcribit his verſib.( Palingonius v Lapidem deſcripſit viaticum vi??? doctis. )

• Tunc mentis diuinæ homines oracula cæca
• Voluentes animo ancipiti, vix tempore longo
• Experti multa, & non paruis ſumptibus illam
• Inuenere artem, qua non ars dignior vlla eſt,
• Fingendi Lapidem AEtherium, quem ſcire profanis
• Haud quaquam licet, & fruſtraplebs improbaquærit:
• Quem qui habet, ille poteſt, vbi vult, habitare decenter,
• Nec fortunæ iram metuit, nec brachia furum:
• Sed paucos tanto dignantur munere Diui:
• Et paulo poſt: Arcadium hunc iuuenem, infidum, nimium- que fugacem,
• Prendite & immerſum ſtygis occide lymphis, &c.

Proceſſus apud ipſum authorem dicto loco videatur: Ex [ID00409] his apparet, eum Chemiæ non ſolum initiatum, ſed magi-( Palingenius Chemia magiſter. ) ſtrum quoque perfectum extitiſſe: Quam ob cauſam in a- liorum, ignorantiæ fratrum, inuidiam incidit, qui cum vi- uo nocere no̅ potuerint, poſt mortem eius crudeliſſime in eum animaduerterunt: Huiuſmodi enim hiſtoria̅ de obitu( Palingenio inuidi eti??? mortu??? in- feſti. H???ſtoria de obitu P???lin- genii. ) Palingenii audiuiſſe mememini à viro fide digno; quæ num in omnibus veritati conueniat, nec ne, dici non poteſt: Ha- buit Palingenius ex ſorore aut fratre nepotem adhuc pue- rum apud ſe, quem bonorum ſuorum atque ipſius artis hę- redem iam moriturus conſtituere cogitauit: Quocirca li- brum quendam literis ſeu figuris incognitis in huius gra- tiam fecerat, quem obſignatum firmiſſime puero tradidit,( Clauis libri Palingenii. ) vna cum charta, quæ haberet Alphabetum, quo liber ſcri- ptus erat, integrum; atque hæc clauis dicebatur: cum hac admonitione & cautela, ne puer librum illum & chartam in alienas vnquam manus traderet, nec ipſe aperiret ante vigeſimum, vel eo amplius, ætatis annum: Quod cum puer ipſi pollicitus eſſet, diem ſuum ſacerdos obijt: Tum( Palingenius obiit. ) inuidi & calumniatores eius exiſtimarunt, ſeſe poſſe occa- ſionem ia̅ captare, vt eum quacunq; ignominiæ nota poſt mortem quoq; afficerent: Interim eo ſepulto, pro mago & indigno ſacræ ſepulturæ loco ab ijſdem proclamatꝰ eſt, ac- cerſitoq; puero, Palingenij nepote, ab eo inquirunt, de vita & multis alijs ad auunculum eiꝰ ſpectantibus, & anno̅ cha- racteres diuerſos apud eum viderit? Puer perterritꝰ hac in- quiſitione de libro ſibi ab eo relicto mentione̅ fecit, quo al- lato, & aperto, nil niſi incognita̅ ſcriptura̅ varijs characteri- bus depicta̅ in eo inueniunt: Quocirca puero ꝑſuadent eu̅ libru̅ eſſe magicu̅ & dignu̅, qui co̅buratur, cu̅ ſuo authore: puer itaq; claue̅,  habuit in charta deſignata̅, ſiquide̅ magi- ca̅ quoq; exiſtimaret, in igne̅ abiecit & co̅buſſit: Paulo poſt perluſtrato libr. omni ex parte, nihil omnino legere aut ex [ID00410] ponere potuerunt, niſi quod in angulo quodam eius inue- nerint, vulgarib. literis notatum, quod omnia iſta legenda ſint per clauem Alphabeti, puero ſeorſim traditam: Hinc cum cam clauem à dicto puero peterent, ille reſpondit, ſe conie- ciſſe in ignem: Atq; ita liber legi non potuit vlla arte: Cum- que nullum eius vſum capere poſſent, nec quicquam intel- ( Palingenli cadauer ef- foſſum & combuſtum ob inui- diam. Ioh. de Ru??? peſciſſa. ) ligere de ijs, quæ in eo continerentur, pro magico vna cum ſuo authore habuerunt, curaruntq; vt Palingenij cadauer effoſſum cum libro non intellecto combureretur: Tan- tum inuidia & calumnia præſtare poſſunt. Iohannes De Rvpescissa, monachus ex mino- rum ordine, librum reliquit Chymicum, qui eſt in eo cen- ſu, vt à doctis pro legitimo accipiatur & agnoſcatur, qua̅- uis multis ſophiſticis tricis refertus ſit: Scripſit præterea a- lios tractatus, vt de quinta eſſentia: vbi dicit ſe in cathenis ſedentem, ex diuina reuelatione, occultum naturę cogno- uiſſe aſſiduis meditationibus & precibus: Hic author, quia ( Ratiocina- tio puerilis aduerſario- rum. ) minorita eſt, minoris precij ab aduerſario æſtimatur ridi- cula ratiocinatione: Vt, eſt ex Minoribus; Ergo minoris au- thoritatis artifex eſt: At hoc non ſequitur: Non raro erudi- tiſſimi viri in hoc mendicantium ordine inuenti ſunt, qui ( Paupertas ſtudioſa. ) præ alijs longe excelluerunt: Paupertas enim omnes edo- cet artes & venter ingenij largitor eſt.( Auguſtinus Pantheus. ) Avgvstinvs Panthevs Venetus Sacerdos de Voarcha- dumia, hoc eſt, vera Chemia, tractatum quoque reliquit in- ſtructiſſimum omnibus ad eam neceſſarijs & aliquo modo pertinentibus: Mutauit nomen artis Chemiæ in Hebrai- ( Voarcha- dumia, quid ſonet. ) cum vocabulum incognitum, ne de Alchemia ſcripſiſſe vi- deretur aut tractaſſe, quod apud Venetos lege quadam ve- titum eſt: Voarchadumiam, quæ ſonat auri rubei purificatio- ( Alchymia deceptoria & illicita. ) nem, ſeparat à communi Alchymia, hanc deceptoriam illa̅ veriſſimam, hanc illicitam, illam licitam vo citans: Peculia [ID00411] rem hic author methodum obſeruat in traditione artis, quam non allegorice aut tropic è, ſed ſimpliciter deſcribit, vt ab omnibus intelligi queat: Arcana artis tamen, vt par eſt, abſcondit & ne vulgo proſtituantur, cauet. Aloyſius Marlianus, ſub deſcriptione aurei velleris ar-( Aloyſius Marlianus. ) tem Chymicam illuſtrauit; Quâ allegoriâ, vt antiquiſſimâ vtpote ab Orpheo profectâ, ſic iucundiſſima vix vll???huic artificio accommodatior extat: Verum nos iam ante in Hi- eroglyphicis noſtris lib. 2. & hic ſparſim eius explicatio- nem, cum natura rei conuenientem, protulimus: quocirca ei hac vice ſuperſedebimus. Ianus Lacinius collectanea variorum Chymicorum in v-( Ianus Laci- nius. ) num volumen reduxit, in quo nec ſe artis ignarum oſten- dit, quamuis à nonnullis ad eius perfectionem perue- niſſe negetur: Quomodocunque ſit, author non eſt contemnendus, qui locum inter Italos Chymicos merito ſuo poſſideat. Iohannes Chryſippus, Fanianus, & ipſe quid Chymici ope-( Iohannes Chryſippus Fanianus. ) ris edidit, quod non reiiciendum ſed honori ſuo reſeruan- dum erit. Iohannes Thebanus rythmis latinis admodum ſonoris & e-( Iohannes Thebanus. ) ruditis artem Chymicam tradidit, quem inter Italos, fortè non iniuria, collocamus. Ludouicus Lazarellus. Author coniugij maſſæ Solis & Lunæ, verus artifex: Author Lilij euulſi ex ſpinis: tractatum abſo lutiſſimum edidit. Liber de artibus Romanorum. Author ſtudij Florentini. Efferarius monachus librum quoque Chymicum ſcripſit, qui paſſim habetur. Clemens de ſecretis naturæ. Gilbertus Cardinalis. Archelaus, librum Chymicum reliquit. Gallinarius. Sarni Lilium. ( Iohannes de Aquino. ) Iohannes de Aquino; cuius Roſarius philoſophorum memi- nit his verbis: Iohan: de Aquino: Qui auri destructionem ignorat, conſtructionem eius ex curſu naturæ neceſſariò habet ignorare: Faci- lius ita eſt aurum conſtruere, quàm deſtruere. Hos vltimos nu- mero tredecim Italis aggregauimus, de quorum tamen nonnullis incerti ſumus cuiates haberi debeant.( Italia pro- uen???. ) Vt autem Gallis artificibus ſubiecimus Galliæ prouentus, vnde e- ius regni vbertas æſtimari poſſit, ſic iam Italiæ totius cenſum, vnde huius dotes & diuitiæ colligi poſſunt, ſuæ nationi addemus non abſ́ honorifica eiuſdem memoriâ. ( Italia l???us. )

HONORI ITALORVM.

• Oppidaſi ſpectes & amœni munera ruris,
• Miraclum Europæ dixeris Italiam.

( Pontificis Romani re- ditus ſeu prouentus. ) POntifex Romanus (ſecundum Viginarium in commenta- riis, quæ ſcripſit in Titi Liuij hiſtoriam) recipit ex domi- natibus politicis, quos poſſidet in. Italia, quotannis millio- nem auri, qui efficit decies centena millia ducatorum. Nam de bonis Eccleſiaſticis, quæ ad illum redeunt ex Ita- lia, Hiſpania, Gallia & Germania, non fit mentio, quæ tamen longè excedunt prouentus politicos. Lanouuius in ſuis nar- rationibus tractatu octauo illi tribuit quindecies centena millia coronatorum. Simon Hieræus Meſenſis 900000. ∆.( Regni Nea- pol. prouen- tus. Siciliæ pro- ???entus. ) Regnum Neapolitanum pendit quotannis, ſecundum Vigi- narium, duodecies centena millia ducatorum, ſecundum Hieræum 1646000. ∆. Sicilia ex Viginario, quinquies centena millia ducatorum. Ducatus Hetruriæ, ex Viginario, pendit Duci Florentino quin-( Dueatuum Italia om- nium pro- uentus. ) decies centena millia: Ex Hieræo 1110000. ∆. Ducatus Mediolanenſis, ex Viginario, duodecies centena millia. Ducatus Mantuanus & Marchionatus Montis Ferrati, pendit ter centena millia, vt ait Vig. vt Hiæreus, 849000. Ducatus Parmenſis ex Vig. octoginta millia. Ducatus Vrbinatum ex Vig. quinquag inta millia: Hieræus addit 10000. Reſpublica Lucenſis, triginta milli. Reſpublica Genuenſis centum millia. Ducatus Ferrarienſis 327000.Subductis rationibus, ex Viginario, Italia redderet annua-( Totius Ita- lia diuitia. ) tim circiter 9. auri milliones: Nam præcedentibus addit e- tiam Venetorum Rempub. colligere ex omnibus vrbibus ſuo Dominio ſubditis quindecies centena millia.Sed Simon Hieræus, qui Venetorum reditus exactiſſimè con-( Venetorum prouentus annuus. ) ſiderauit, ex particularibus hanc ſummam colligit, nem- pe quatuor milliones, centum ſexaginta quinque millia ducatorum, vt ærarii quæſtores ſubductis rationibus in- uenerunt anno Domini 1583. Quæ ſumma collecta eſt ex venditione ſalis, ex reditibus vinorum, mercium diuer- ſi generis, quæ importantur & exportantur, ex piſtrinis, macellis, ex menſuris, ponderibus, priuilegiis & diploma- tibus, decimis, daciis, monetariis officinis, contributioni- bus magiſtratuum, officiorum, artium mechanicarum, ex ſyluis, fluuiis, mari, paſcuis & reliquis rebus, ex quibus in- finitam ſummam pecuniæ corradunt Veneti. Nam ex ſolo ſale, quod per omn es vrbes ditionis Veneto- (Veneti ex quibus re- bus lucrum capiant. ) rum diſtribuitur, colligunt quotannis ſeptingenta duo mil- lia ducatorum & ſedecim, vt fuit anno ſupradicto 1583. ani- maduerſum. Tributa omnium artium mechanicarum eiuſdem vrbis effecerunt centum quinquaginta ſex millia, ſexcenta, no- naginta octo.Ex piſcatione redierunt ad ærarium 5752. ducati.Ex lignis æ dificiorum, 5754.Ex piſtrinis & molis, 1997.Ex naulis maris & fluminum, 6591.Ex venditione vinorum, 2361.Ex officinis monetariis, 33081.Et hæc ex ſola vrbe Veneta. ( Venetorum ciuitatum ſubſidia, ) Subſidia præter reditus ordinarios, ſoluta ſunt ab vrbibus terræ firmæ (quæ ſunt, Patauium, Treuiſium, Verona, Cologna, Bergamum, Baſſanu̅, Ciuitalle, Feltre, Rouigum, Crema, Breſſa, Vin- centia, cum earum ſtatu & locis pertinentibus ad eorum ditiones) & ea ſubſidia æquarunt centum ſexaginta mil- lia ducatorum, ſeptingentos & nonaginta. Eædem vrbes ſoluunt annuatim ad ſtipendia centurionum, Equitum & peditum octingenta millia ducatorum.( Particularis enumeratio Venetorum ex oppidis tributorum ) Sed conducet videre particularia ſummatim tamen quan- tum ſingulis annis pendit vna quæq; vrbs: Primo ex Ducatu, qui antiquit us continebat oppida lacunarum ſinus Adria- tici, quæ circum vrbem ſunt, & dicuntur vulgo Portæ vr- bis: ſuntque Muranum, Malamocum, Torcellum, Buranum, Ma- zorbum, Chiozza, & loca littoralia, quæ ſeparant Adriam à la- cunis. Ex Murano collecta ſunt 862. Ex Torcello, Mazorbo, Bu- rano, aliiſque locis pertinentibus ad ditionem Torcelli, 1187. Ex Malamoco 94. Ex Chiozza, 3538.Sequuntur alia oppida & vrbes ſtatus Veneti, quæ annu- um pendunt tributum pro facultatibus: Adri, 1010. Loreo, 1460. Gambarana, 400. Cauargere, 1095. Patauium, 48504. Præue di Sacco, 920. Nouale, 950. Campo S. Peiero, 914. Montagnana, 2346. Eſte, 934. Azolo, 1782. Caſtelfranco, 1700. Caſtel citadella, [ID00415] 1522. Meſtre, 2914. Vincentia 47337. Caſtella Vincentina, 1064. Longino, 1628. Verona, 75170. Caſtella Verorenſia, 11106. Colo- gna, 6240. Caſtelbaldo, 248. Mons Celſi 932. Baßa̅o 4976. Tre- vigi, 25265. Caſtel Triuiſana, 982. Vderzo, 1261. Porto Buffale, 793. Sacile, 1490. Caneua, 718. Conigliano, 6421. Saraualle, 1136. Cadore, 2551. Rouigo, 8547. Lendonara, 1446. Abbatia, 7525. V- tina, 5726. Ciuitalle, 2838. Porto Gruaro, 1476. Lignano, 5630. Peſchiera, 1190. Sorue, 1212. Breſcia, 89958. Salo & Riuiera, 12427. Romano, 1168. Martinengo, 1466. Lona, 1471. Azolo, 2136. Orzi, 1336. Bergamum, 34697. Crema, 77610. Monfalcon, 1122. Chiuſa, 750. Perdonone, 4577. Feltre, 4620. Ciuitaldi Bel- luno, 5398.

Reditus, qui colligitur ex Iſtria & urbibus Iſtriacis.

( Reditus ex Iſtria. ) CApo d’ Istria, 2612. Piran, 1021. Rouigno, 633. Parenzo, 1116. Citanuoua, 881. Pola, 200. Dignam, 1384. Albona & Fiano- na, 1143. Valle, 878. Montana, 1820. Grittiguana, 1584. S. Lo- renzo, 1456. Pinguente, 2956. Humago, 590. Suluia, 752. Buie, 342. Portole, 270.

Dalmatiæ urbes, quarum confiſcationes & mulctæ( Reditus e??? Dalmatiæ urbibus. ) omnes condemnationum peculiari priuile- gio communitati Dalmatarum attri- buuntur, non Venetorum fiſco ad plicantur.

Cherſo & Oſero, 6101. Veglia, 4735. Arbe, 2780. Zara, 2387. Nona, 640. Sebenico, 6246. Trau, 4980. Limißa, 8730. Spa- lato, 15567. Curzola, 3070. Pigo, 600. Gattaro, 8507. Budua, [ID00416] 1240. Piazza, 6000. Nouegradri, immunes ſunt ab omni tri- buto, ſed obligati ſunt ciues quotidie numerare 25. ſolidos ſingulis militibus præſidiariis, qui arcem illam tuentur.( Reditus ex inſulis. )

Inſulæ, quæ ad Græciam vergunt.

Corcyra, 6059. Zacynthos, 57184. Cephalenia, 13877. Corigo, 2340. Creta & eius vrbes, quæ ſunt, Candia, 16810. Rethino, 4510. Canea, 4107. Scithia, 2930. Leue & Miceſi, 2706.( Summa o- mnium pro uentuct Ve- neta Reip. ) Summa omnium ſummarum prouentuum Reipub. Veneta redit ad 4. milliones, & 16548. ducatorum.Iam paratus eſt vterq́; ad pugnam, Pyrgopolyni- ces ad inferendum, D. Thomas ad excipiendum ra- tionis ictus: Aduerſarius itaque in hunc modum argumentatus eſt.( Argumen- tum 22. ne- gatiuum. )

22. Argumentum negatiuum Aduerſarii contra Chemiam, aduerſus D. Thomam Aquin.

Conceſſa proportione elementorum non ne- ceſſaria exiſtente ad artem, tamen mixtione duo- rum aut plurium opus eſt, ſine qua aurum compo- ni nequit.At hæc mixtio æque eſt ignota artifici, vt pro- portio elementorum.Ergo nec aurum arte produci poteſt.

Reſponſio D. Thomæ Aquin. ad 22. Argu- ( Reſponſio ad 22. argu mentum negatiuum. ) mentum negatiuum.

MIxtio illa, quæ fit in primis principiis naturalibus, non neceſſario cogno ſcenda eſt artifici, nec ſciri poteſt: Verum altera mixtio, quæ fit in ſubſtantiis à natura mixtis, neceſſaria eſt arti & vocatur nomine po̅derum: Hanc arti- fex habere poteſt & vel ab experientia vel ratione indaga- re, cum ſit ſenſibilis & tractabilis: At de eiuſmodi mixtione an haberi poſſit, nec ne, ne ſis ſollicitus, cum tibi nihil hic ſeratur aut metatur.Minor itaque neganda eſt, vt plane falſa; quia hanc mix- tionem verus artifex ignorare non poteſt; quam ſi ignorat adhuc, inquit tamen, donec inveniat.

23. Argumentum negatiuum Aduerſarij.

( Argum. 23. negat. ) Mixtione quoque conceſſa, tanquam non ne- ceſſaria, tamen efficiente calore ſemper opus eſt, quo natura vtitur ad res naturales producendas, nempe aurum naturale.Hic autem calor homini ignotus tam quo ad quantitatem, quam qualitatem, & ſi notus, non tamen imitabilis aut menſurabilis.Ergo nec res naturalis, aurum ab homine produ- ci poteſt.

Reſponſio D. Thomæ Aquin. ad 23. Argu- mentum negatiuum.

( Reſponſio ad 23. argu- mentum. negatiuum. ) REſpondeo ad Maiorem, quod ſi ex principiis primis natura- libus opus naturale educendum ſit, tum eodem calo- ris gradu & genere vtendum eſſe, quo natura vtitur: Atque ita maior eſt vera: At ſi iiſdem non vtatur ars, nec eodem valore, tum maior eſt falſa: Sæpe autem demonſtra- nimus, quod hic vltimus modus ſit arti peculiaris, primus naturæ. Ad minorem dico: Calorem naturæ non eſſe ignotum ho- mini, ſiue quantitat em ſeu qualitatem ſpectemus, ſed non eſſe imitandum. Natura enim cum habeat ſaltem vna re- gularem ſemitam ad perficienda metalla, cui inſiſtat, nem- pe coctionem vniformem & æqualem à calore ſubterra- neo circumeunte mineras cauſatam, duobus generibus ca- loris opus habuit, ad tertium illum calorem internum in mercurium (qui eſt ignis naturæ) introducendum, ſeu ad formam & tincturam auri in imperfectis ſenſim producen- dam: Primum eſt, vt dictum, calor ſubterraneus, mineras fouens extrinſecus, vt ignis elementaris coquit noſtros ci- bos: ſe cundum genꝰ caloris eſt in ipſis mineris co̅cluſum & mixtum vaporabiliter cu̅ materia coquenda, quæ eſt arge̅- tum viuu̅; atq; hoc eſt ſulfur illud co̅burens & co̅buſtibile; quod ſecundu̅ maiore̅ vel minore̅ quantitate̅, aut diuerſam qualitate̅ diſtinguit argentu̅ viuum imper fectoru̅, vt vnum ſit ferrum, alterum cuprum, 3. ſtannum, 4. plumbum, ne de aliis hic quicqua̅ dicamꝰ, quaſi ſemimetallis: Hoc ſulfuragit in argentum ſuum viuum, cui admixtum eſt, actione co̅ti- nua, motum & incitatum à calore ſubterraneo circumeun- te, & ſic operatur 3. calorem, qui eſt Embryo metallicus, [ID00419] æquatus in qualitatibus, & argentum & aurum actu: Hunc tertium calore̅ nos in arte producere conamur, hoc eſt, for- mam aurificam vel argentificam, per calorem primi gene- ris: Calore autem ſecundi generis non egemus eo modo, vt natura, ſed pro ea alium calorem aſſumimus, qui eſt vas Hermetis & ſigillum eius: Ex quibus patet, quis calor ſit ar- ti neceſſarius, quis non; & quod illud argumentum ſit ex- tra pomœria artis, nec quicquam concludat.

24. Argumentum negatiuum Aduerſarij contra ( Argum 24. negatiuum. ) Chemiam.

Si hæc ſcientia eſſet vera, potius regibus & prin- cipibus, qui magnum numerum doctorum & la- borantium in hac arte habent apud ſe, eſſet inuen- ta, quam ab alio quo cunque.Sed à nullo eorum inuenta conſtat.Ergo nec ab alio; & per conſequens non ens eſt & falſa.

Reſponſio ad 24. Argumentum D. Thomæ.

CRedibile eſt, ſi quid ſolo labore, ſumptu & impenſis inue-( Reſponſio ad 24. Ar- gumentum negatiuum. ) niendum vel perficiendum ſit, id potius à rege, princi- pe vel diuite quocunque inueniri & perfici poſſe, quippe, qui neceſſaria omnia ſuppeditare poſſunt ad inuentionem vel perfectionem eius rei ſpectantia, quam ab alio priuato, vel non ita diuite: Verum multæ ſunt cauſæ, quare rariſſi- me illi hanc artem adipiſcuntur, licet nonnulli eam habue- rint; atque inde minor ſyllogiſmi falſa eſt. Nam tanta eſt re [ID00420] rum diucrſitas, vt ex de cem millibus vix vnus veram ma- teriam, eiuſque tractandæ genuinum modum acquirat & ad finem perducat: An vero ille vnus inſeruiat alteri, vix eſt vero conſentaneum: Neceſſum eſt autem, vt vnus idemq; multa experimenta fecerit & non ſaltem multi & ſinguli pauca, ſi quis iudicium de ſingulis & omnib. ferre debeat: Quida̅ enim non de alterius doctrina aut experientia quid ſtatuere poteſt: Verum cauſa principalis huiuſce peruen- tionis eſt ipſe Deus, qui mentem humanam illuminat cui & quando vult, alteri non item: Hinc non omnis etiam do- ctiſſimus & experientiſſimus in communi diſtillandi exer- citio, neceſſario ſcientiæ huius veritatem acquirit, cum ſit donu̅ Altiſſimi, qui dat, cui vult & ſubtrahit, cui libet. Sci- mus tamen, ꝙ plurimi ex Aegyptijs antiquiſſimis regib. hanc artem habuerint & tractarint, qui ante enumerati ſunt ???.

Rationes D. Thomæ Aquinatis pro Che- miæ veritate.

22. Ratio affirmatiua.

( Ratio affir- matiua 22. pro Chemia. ) Si poſſibile eſt argentum viuum vulgi leui arti- ficio coagulare, nempe fumo ſulfuris ex plumbo velut in momento, qui fumus tamen argento viuo extraneus eſt, non inconueniens erit per maius ar- tificium ex argento viuo fumoſam, fixam, calidam & ſiccam, tinctam & ingredientem ſubſtantiam e- ducere, quæ hoc & omne aliud argentum viuum metallicum pro viribus ſuis alteret & coagulet & ſic in aurum idem conuertat.At primum eſt verum quotidiana experientia.Ergo & ſe cundum poſſibile. Hæc ratio non eſt friuola, ſed ex rei natura partim deducta, aperit arcana non pauca naturæ; Vtrobique enim eſt eade̅ proportio: ſi enim fumus plumbi crudi tantum perficit, ꝗd fi hic fumus non ſit plumbeus, ſed aureus, non crudus, ſed coctus, no̅ albus, ſed rubeus, no̅ volatilis, ſed fixus, no̅ ſulfu- reus, ſed mercurialis, anno̅ alteraret ſecundum has differe̅- tias argentum viuum? Si ſic, Erit ergo aurum, ꝙ conſtat o- mnibus his proprietatibus: ſi no̅; Ergo quicquid ipſi deeſt, inquiren dum & addendu̅ erit, donec id fiat, ꝙ in tenditur: Sunt, qui dicant, argento viuo ita coagulato poſſe fieri tra̅ſ- mutatione̅ argenti viui in plumbu̅ ſucceſſiue in in finitum augme̅tando, licet id cu̅ damno foret: At experimentetur hoc, qui velit, ego vix illis aſſentior; Satis eſt rei poſſibilitate̅ demonſtraſſe per idea̅ quanda̅, q̅ licet non ſit eade̅, cum re, qua̅ exprimit, tame̅ à ſenſu intellectu̅ conte̅plante̅ deduci???.

23. Ratio affirmatiua pro Chemia.

Si auri color, qui eſt reuera rubeus in profundo,( Ratio affir- matiua 23. pro Chemia. ) poteſt artificio aquarum quarundam extrahi ita, vt ſubſtantia alba argenti viui relinquatur, tum habi- to illo colore rubeo, integro, non corroſiuis corru- pto, poteſt fieri in argentum viuum proiectio, atq́; auri compoſitio ex vtroque.At primum poteſt fieri.Ergo & ſecundum. Propoſitionis connexio inde patet, ꝙ illis rebus compoſitis, q̅ ſunt compoſiti coloris, vt rubei, flaui, cœrulei, viridis &c. [ID00422] poſſunt illi colores ſeparari no̅ omnino, vt accidentia abſq; ſubiecto, ſed cum ſubſtantia quadam tenuiſſima ita colo- rata, vt color concretus, ſeu ſubſtantialis dici poſſit: Exem- pli gratia, ex roſis rubris, ligno ſantalino rubeo & Braſilienſi, elicitur color rubeus per aquas calidas vel acetoſas, qui co- lor coagulatus & condenſatus in ſe, aquis abſtractis, eſt tin- ctura aliqua vegetabilis, ſed non diutius permanens, quam ipſum vegetabile, ex quo educta eſt: Ita ex herbis quibuſ- dam viridibus viridis, ex cœruleis aut flauis floribus, cœru- leus aut flauus color elicitur, vt patet in floribus croci, vn- de tinctura croci elicitur: Quod de vegetabilibus dictum eſt, idem & de mineralibus intelligendum: Exſulfure co̅- muni, ex ferro, ex lapide lazuli, ex biſmuto ſeu marcaſita co̅buſta ſui colores educuntur, ex illis rubei, ex his cœru- lei, ne quid dicamus de reliquis. Ad Aſſumptum probandum experientia multorum facit, qui ex auro Tincturam elicere nouerunt, atque illam iterum proieceruut in argentum viuum & alia metalla, indeq; au- rum fecerunt, quamuis hoc in fraudem aliorum & cum damno proprio tentarint: Adhæc, ſi quis nec illud credat, vtpote, quod tincturæ vicem referat, quid dicet de auro potabili facto ex auro calcinato & ſoluto in aquam pecu- liarem, vnde ruberrimus color oriatur?( Ratio affir- matiua 24. pro Chemia. )

24. Ratio affirmatiua pro Chemia.

Si negantes & ignorantes Rhabarum purgare bi- lem flauam, ad ſenſum & experientiam ablegandi ſunt, quia ſolo ſenſu, non ſubrili aliqua ratiuncula idipſum adſtruitur, Sic illi, qui negant Chemiæ ve- ritatem:Sed primum verum. Ergo & ſecundum. Et per conſequens, cum id ſit ſenſu demonſtrandum, expe- ctent & ſuſpendant iudicium, donec id ipſis probetur ſen- ſu, aut alijs, qui ſenſuum experimenta hauſerunt, fidem adhibeant, quod idem eſt. Hoc argumentum vocat Auicenna lib. de anima dict. 1. c. 2. ra- tionem viſionis, cuius ſupra meminimus, lib. 5. Lullius hu- ius argumenti efficaciam tantam agnouit, quod noluerit artis veritatem verbis vel rationibus aſſerere, ſed tantum dixerit: Id quod experimento oculari videtur, probatione non indiget: Hinc quoq; ego (Thom. Aq.) ad fratrem Rei- naldum, Necures, inquam, de verbis philoſophorum modernorum & antiquorum, de hac ſcientia diſſerentium, cum in capacitate intel- lectus & in demonſtratione experimentali Alchemia ſede̅ ſibi con- ſtituerit. Verum eorum, qui negant hoc artificium, aliqui etiamſi viderint veracia experimenta, tamen vel magica vi, vel dolis facta dicerent: At ſi illis ita nug???ri liccat, quidni omnia per ſenſum cogni???a, in dubium vocari poſſint, vt ni- hil certi de rebus affirmandum vel negandum eſſet? De his Mirandulanus lib. 3. cap. 3. Quid enim eſt, inquit, quod vertatur non in dubium, ſi poteſtas & aſtus dæmonis ducatur in medium, an experimentis Chemicæfacultatis quiſpiam non imperitus, ſublimio- rum etiam non inſcius literarum, eiuſmodi vituperatores ita co̅peſ- cet, vt & partus earum matris, quo ipſimet nati ſunt, ſuo ambiguo re- ponatur: cum dæmon prauus potuerit in formam verſus non Am- phytrionis, ſedmariti aut cuiuſuis alterius compreſſiſſe matrem vi- rum arbitratam eſſe, qui liberis daret operam: Nota eſt hiſtoria de co̅- ceptu & complexu Macedonis Alexandri & Seleuciregis, & longo poſt tempore Merlini, multifariaque apud noſtros theologos & anti- quiores & neotericos prodita literis ſuccuborum & incuborum dæ- monum ijſdem in rebus improbitas atque fallacia: An & ſanitas de arte medica ducta calumniam patietur, cum ſeſe immiſcere queat [ID00424] dæmon & afferre vel morbis vel vulneribus inuiſibilia remedia, quorum & alij meminere & nos etiam ijs in dialogis, quibus titulus eſt Strix, ſiue de ludificatione dæmonum: Vt omittam Hippocratis principis medicorum decreta, quorum Apollo falſus gentium Deus author eſt habitus à vetuſtate multifariam oraculis eluſa Dæmoni- cis, quæ decreta ſumpſiſſe Hippocratem de templo AEſculapij concre- mato, memoriæ proditum eſt; Eorum tamen decretorum apud noſtros eſt vſus, quatenus habentur vera. Hæc ille.

IX. RAYMVNDI LVL- LII, HISPANI, SYM- BOLVM.

LIBER NONVS.

RAymvndvs Lvllivs Maioricanus( Raymun- dus Lullius Maiorica- nus. ) patria, Hiſpanus natione & lingua, nunc ad menſam duodecim parium (cuius ipſe meminit Theorica Teſt. ca. 72 his verbis: Et qui ad tale veniat tem perame̅tum dignus erit poni ad menſam duo- decim parium) collocandus & ad velitationem pro Chemia Virgine inſtituendam admittendus venit; qui, ſi ingenij ſubtilitas, iudicij acume̅ & eloquen- tiæ ornatus, locum in hoc conſeſſu diſtribuerent & concederent, Hermeti propinquiorem obtineret: Verum ipſe ſua Sparta, quam nactus eſt, contentus, præ cedentibus, vti ſuis in hac arte magiſtris, meri- to ordine & loco cedit: Ad quem Pyrgopolynices, iampridem fama ſibi cognitum, oculos animum [ID00426] que intendit, fere diffidens ſuis viribus, niſi aliquod ſe recolligendi temporis ſpatium concederetur, quod ipſi non abnuimus, vt eo magis veritas, ex mutuo eorum congreſſu, eluceſcat, & vter ex illis victor euadat: Nos interim Lullij mores, vitam & inſtituta conſiderabimus, quantum pro ratione temporis lice- bit.

CORPVS INFANTIS EX MASCVLO ET Fœmina procedit in actum.

AB Apenninis Italiæ, per Alpes, ab Hannibale per- vias factas, nec non Pyræneos, in Hiſpaniam lo̅-( Lulius fuit ceu Protheus. Dædalus: Polycletus. ) go itinere venimus, vbi Raymundum Lullium, illius gentis (magis nunc ad arma, quam li- teras promptæ) patronum propter varias dotes admirabilem conſiderabimus: Fuit hic vir Protheus quidam ingenio, Dædalus arte, & Polycletus norma iudicii, qui ex maiori Balearidum inſularum oriundus in iuuentute liberalibus animum informauit ſcientiis: Ap [ID00428] paret ( Occaſio, qua Lulli- us ſe Chy- micis dedi- dit. ) autem illum magis à natura quam arte adiutum tan- ta ingenii monumenta reliquiſſe: Occaſio, qua ipſe ſe in- quirendis Chymicis remediis dederit, narratur huiuſ- modi: Quod nimirum iuuenis adhuc impenſiſſime ama- uerit quandam mulierem de facie venuſtam, cuius amoris fructu vt potiretur, cum omni cura incum beret, illa mul- tis vſa ab hoc propoſito eum auocandi modis poſtquam ſe nil verbis proficere animaduertit, tandem quo caſtitatem ſeruaret, nudauit mammam, quam cancro exulcerato ( Lullius ob mulieris ſa- nitatem re- cuperan- dam ſollici- tus. ) fœdum virus emittente obſeſſam Lullio oſtendit; qui hinc partim commiſeratione, partim amore mulieris ductus peregrinationi ſe dedidit, vt aliis in locis huic alias incura- bili malo Remedium aliquod certum indagaret; quo tan- dem quoque invento dicitur mulierem, curato hoc mor- bo, priſtinæ reſtituiſſe ſanitati: Hæc an ita ſe ad literam ha- beant, an verò allegorica ſint, prout Baſilius fratrem mo- nachum curauit à calculo, perinde eſt: Hoc indubitatum ( Lullius per- cupidus ar- tium diſce̅ darum. ) videtur, Lullium, Chemiæ, omniumque bonarum artium diſcendarum percupidum extitiſſe, ideoque de loco ad lo- cum migraſſe, vt multorum iudicia & doctrinas experire- tur: Rariſſimè enim ab vno aut in vno loco addiſci pote- runt, quę ad abſoluendum diſciplinarum circulu̅ ſpectant, aut quæ ad perfectionem vnius magiſterii philoſophici re- ( Lullius pe- regrinatus ob ſcienti- am acqui- rendam. ) quiruntur: Quocirca patriæ valedixit Lullius exemplo fere omnium philoſophorum, qui aliquid in literis & politicis ſolidi addiſcere deſiderarunt & ſua bona fortuna in Ar- noldum Villanouanum incidit, à quo in Chemia primitus in- ſtitutus eſt, cumque ille poſſibilitatem Chemiæ & aurifi- ( Lullius in- cidit in Ar- noldum. ) cii negaret, ab eodem Arnoldo refutatus & oculari teſti- monio conuictus eſt: quod ipſe Lullius narrat in Lapidario, ſuo quodam tractatu in quo vult quenquam admo- nere, ne diſputatione ab arti aduerſante veritatem [ID00429] ſibi elici patiatur, idque ſuo proprio exemplo de- clarat, quomodo ipſe diſputando ab Arnoldo mul-( Lullius ab Arnoldo arti contra dicendo ra- dicem artu expiſcatus eſt. ) tum de artis arcanis reſciuerit; cuius hæc ſunt verba: Verum dabi nus unum exemplum, quod nobis aduenit: Fili, credere non potuimus ab aliquo artem Alchymiæ, quin totum non eſſet fa- ctum per ſophiſticationem & non virtutem proprietatis, quæ data eſt materiæ; Vide, nos reprobauimus unum (id eſt Arnoldum) in- ???er alios, qui ibat per mundum, multis rationibus per oppoſitionem; ſed qui citò ſenſit, quia noſtræ rationes non tangebant factum propri- ær adicis, quam natura requirit, citò oppoſuit; qui cum eſſemus ex- ( Rationes arti contra- dicentium ſunt extræ ipſam ar- tem. ) trares, quæ ſunt infra latitudinem dictæ naturæ, ut perquirerent tantum per unam guttam aquæ extrahere ſcirent ad extinguendum ſitim, quæ ita fortiter non ceſſabat: ſed illud, quod nobis dixit, cre- dens, quia faciemus ad extrahendum, quod ſuum erat, quia nos non faciebamus, niſi ad expiandum veritatem facti: Quare contra ſuum dictum minus aut cum toto poſſe ſuo, cum rationibus & cauſis, quæ ſunt à natura non tibi monſtrare: Tunc ipſe incipit intrare in par- tem dictæ naturæ, allegans rationes, quæ tangebant profundè aut circulos perfectiuos, qui ſunt in termino & in latitudine dictæ partis; Vnde nos tam citò accepimus arma pro opponendo contra eum, quan- do vidimus claritatem ſui facti, quam nos transformamus per hu- manas rationes in tenebroſitate tantum. Quia ipſe neſcit quid dice- (Arnoldus non Theori cus ſed pra- cticus in Chemia. Arnoldus in præſentia Lullii au- rum fecit. ) re de ſua clara ſcientia, quouſque per experientiam nobis percludit roſtrum ſine aliquo verbo per contra ſcientiam, quæ clara meretur cum ſua proprietate, melius Avrvm fecit de plumbo, quam ex- eat de minera in ſua tota virtute prout & poſt probauimus in deſer- to montis Coreti, quod durat bene per 7. leucas. Quapropter ſi velis intendere proprietatem ſcientiæ ſine aliqua ſophiſticatione, intellige ſua inſtrumenta, per quæ reforma̅tur, nec vnde poſſunt exire, quonia̅ ab una formatur alia: Hæc Lullius Qui cum arte̅ vera̅ eſſe ipſo experimento didiciſſet, ac eiuſde̅ fundame̅tu̅ ſeu radice̅ ex rationib ab Arnoldo adductis, aſtutiaq; mirâ diſputando [ID00430] ( Lullius Me- diolanum conceſſit, v- bi Chem a̅ exercere ce- pit. ) elicitis, cognouiſſet, Mediolanum ſe contulit, vbi in ſocie- tate trium aliorum, inter quos fuit mercator diues, vixit per integros tres annos diſtillando & varia experimenta, ad autem ſpectantia, tractando, quemadmodum ipſe li- bro Mercuriorum cap. 40. mentionem facit cuiuſdam ſo- cij, quem reperit eundo per mundum; qui, inquit, quidem ſo- cius multa magna mirabilia nobis notificauit ſed poſtea in ſua arte ei obuiatum, vt magis ſciamus & ſenſualitate, quam nobis recognoue- rit aut per artem intellexerit, Vnde poſtea ipſum reformauimus in aliis rebus multis per reinfluentiæ ſenſum & magnarum virtutum vſ́ ad hoc; quod de experimentis fuerimus ſaturati, & quod lapi- ( Quando o- pus Lullii abſolutum fuit. ) dem virtuoſum affinauimus, & per triennium ſimul fuimus in fide- litate magna, vnde Mediolani anno tertio completo, ſcilicet, anno 1333. fuit opus adimpletum, de quo noſtrum trium artem cognoſcen- tium quilibet partem ſuam accepit, & vaſa quarto remanſerunt, qui ( Vtilitas per cipiatur ab aliquo, quo modo quis ſo gerat. ) in ſuo igne manſit, prout antè regenerans; Quare multi per mundu̅ vadunt, ſcientes multas bonas, placentes, ſi obuies eis, vide ſi poteris ab ei??? aliquid vtilitatis percipere, & fac eis bonum vultum, meliorem quam regi, dando eis de tuo ſecundum bonam rationem & habeas ſu- per ipſis quandam ſollicitationem, per quam poſſis aliquam rem tra- here cum parua practica: Et hoc tibi pro noſtro teſtamento ſufficiat; Cuilibet tamen dicimus, quod caueat practicam oſtendere: Nam ſi in ſua oſtenſione deficiat, in ſuo delicto fatuè ſe recipiet: Sed tu, qui non habes, teneris verbo petere: Si eam tibi dare velit, & ideo caueat, quid faciat: quia ſi nimis ipſam publicet, malâ morietur morte; quia à Deo donanda eſt, qui natura̅ creauit & non ab altero: Ideo gratanter ( Secretum retinendum ) natura accipit omne illud quod placet Deo; Et ideo, ſi quodammodo Deus tibi conferat, dilige ipſam & tene ſecretam quod mundus ni- hilinde ſciat, ſicut viuaciter ſcripturæ te monet quod alteri non de- bet oſtendi opus quod curſu naturæ poteſt fieri: Vult tantum eſſe ſe- cretum, quod niſi illud ſecretes, ipſumte confundet: Et ſi tibi non de- tur, propter hoc non malè tractes illum, à quo petis eam; quia ſuum [ID00431] debitum facit, cum aſpicit ſuæ defenſionis finem. Hæc ibi: Verum Lullius aſtuta ſua circumventione vſus ab Arnoldo ta- men ſola diſputatione artem reſcire non potuit; Hinc per tot annos Mediolani conſedit; cuius manſionis ibidem Au- gurellus quoque meminit lib. 1. Chroſopœæ ſic ſcribens.

• At non ille quidem ſenſit, quæ dicere primâ

( Lullius vi- na non diſ- tillauit Mediolani, ſed longè a- lia. )

• Eſt facie viſus (id eſt Lullius) ne́ tum ſtillantia vina
• Miſcebat, cum iam præſtanti lentus in vrbe
• Inſubrum ternos reſidens fœliciter annos
• Fecit inexhauſtum pondus prædiuitis auri,
• Ac ſociis, quos ipſe ſibi coniunxerat, æquus
• Diuiſit tenuem diuini pulueris offam,
• Cuius in immenſum quota pars traduceret aurum
• Iampridem quæcun́ forent infecta metalla.

Mediolani quæ experimenra fecerit vna cum ſociis, pe-( Lullii expe- rimenta, quæ fecit Modiolani. ) culiari experimentorum libro complexus eſt, tam intrica- tæ & moleſtæ operationis, vt vix videantur homini tracta- tu poſſibilia & difficultatem, labores & ſumptus: Plæraque tamen illorum experimentorum eſſe proceſſus ab aliis lo̅- ge ante tentatos, magnaque ex parte ſub Tropico ſenſu( Lullius per 3. annos ni- hil perfecit, hinc ad Ar noldnm ſe contulit. ) ſcriptos, non dubitamus; Cum ipſe Lullius, adeò informa- tus ante ab Arnoldo, in vegetabilibus, vino, Chelidonio, melle & aliis, tincturam quærere non potuerit: Poſtquam hiſce laboribus vna cum ſociis ſe per triennium fere maceraſ- ſet, videns quod adhuc in quibuſdam artis ſecretis imper- fectus, rudis & imperitus eſſet, hinc Mediolano ſe contulit ad Arnoldum tum in Hiſpania agentem, ab eoque ſummis precibus obtinuit, vti modum, quo ad nigredinem mate- ria perueniret, ipſi declararit, quod binis in locis Codicilli cum honorifica Arnoldi mentione atteſtatur: quemadmo- dum patet ex eiuſmet verbis, quæ aſſcribemus: Sic e- nim Cod. cap. quid ſit informare; Et nos, inquit, de illa prima ni [ID00432] gredine ( Prima ni gredo pau- cis cognita. ) à paucis cognita benignum ſpiritum aggregare affectantes, pugnam ignis vincentem (& non ſuperatum) licet ſenſibus multoties corporis palpauimus & oculis propriis vidimus extractionis tamen ipſius notitiam non habentes quacunque ſcientiarum velarte, ſen- tiemes nos adhuc aliqua ruſticitate ſuffultos, nullo modo eam plenè comprehendere valuimus, donec alius ſpiritus prophetiæ, ſpirans à pa???re Luminum deſcendit, tanquam ſuos nullatenus deſerens, aut in ſibi poſtulandis deficiens, qui nobis in ſummis vigilantibus tantam ( Quomodo nigredo fiat ) claritatem oculis mentis noſtræ infulfit vt illum intus & extra, re- mota figura, gratis reuelare dignatus eſt inſatiabili bonitate nos refi- ciendo, demonſtrans, vt ad eam implendam diſponeremus corpus ad vna̅ naturalem decoctione̅ ſecretam, quam penitus ordine retrogra- do cu̅ pungenti lancea t??? eius natura protinus in mera̅ nigredinem viſibiliter ſit diſſoluta; cuius modum expreſſe radidimus in præſenti volumine per excerpta, vt de more ſuſcepimus antiquoru̅, cu̅ cælare fuerimus coacti loca in quibus ea poſilimus. Nos facra pandimus illis, qui Dei ſecreta decenter ſeruando honorant cu̅ ſolius Dei ſit reuelare ( Solius Dei eſt reuelare̅ ſ???reta. ) ea homo diuinæ Maieſtati ſubtrahere mtitur, cu̅ talia ſoli Deo perti- ne̅tia vulgat ſpiritu prolationis humanæ cut literaru̅ ſeriè. Propterea operatione̅ illa̅ habere non poterisquoisſ ſpirituali prius fueris diui- nit at is meritis co̅probatus Et mox Quia hoc ſecretu̅ à nemine mor- tali reuelandu̅ eſt, præterqua̅ abalmo ſpiritu qui, vbi vult, ſpirat, in- ſpiretur. Idem eodem ???ro, c. 63 teſtatur ſe lethalitervulne- ratu̅ ignorantia circuloru̅, & nominatim Arnoldum expri- mit, ꝙ ab ipſo edoctus fuerit, his verbis: Ex quo eleganter dixe- runt philoſophi, ꝙ opus magnu̅ no̅ eſt niſi ſolutio & congelatio: ſed iſta fiunt per via̅ circulorum, ignorantia quoru̅ plures magnates in litera- ( Lullius le th???liter vulnerat us dum ignora- ret pondera ) tura fuerunt decepti in magiſterio, crede̅tes not abiliter cum co̅fiden- tia eorum ſcientiæ, forma̅ intelligere dictorum, & circula̅dimodum, ex quib. nos fore vnum lethaliter vulneratum, no̅ cælare inte̅dimus, cum ſola præſumptione & temeritate ſcientiæ alterius natura̅ firmi- ter intelligere credebamus, ide̅ vllo modo nec intellexeramus, donec [ID00433] tempus adfuit in quo ſpiritus no̅ immediate ſed mediate per M. Ar- ( Lullius fa- tetur ſe ab Arnoldo ar canum a??? tis reſciu??? ſe. ) noldu̅ de Villanoua qui immediate ſua largitate immenſa reficienter inſpirauit, in nobis: Etenim multifarie multis modis rotaru̅ circu- lationibus, circulauimus, reſumendo vegetatiuum exemplar, cuius o- pus nuſqua̅ abſolute patuit minerale, donec propriis gubernatorib. no- uiter pullulauit quib natura vera co̅ſtringitur ſub conſeruatione ac ſucceſſiua confortatione virtutum illius in magiſterio. Circa ꝙ loqui pro nunc aſtrictus vinculis tibi no̅ audeo cum lingua propria, vt ſole- ba̅ fauor abiliter in hoc paſſu, quanqua̅ reuelandi licentia̅ acceptaueri- mus dono conſtrictus ſolito, videlicet alienatæ linguæ. Meminit quo́ Lullius ſuæ ſodalitat is in Teſtamerto nouiſſimo in hunc modum: Si- ( p. 133.) cut inquit, vidimus per opus cuiuſdam ſocij, que̅ inuenimus eundo per mundum, qui notificauit multa pulchra, miranda, ſed poſt fuit contrariatus in ſua arte, cum nos plus ſciuimus per ſenſualitatem quam ipſe non cognouit, nec per artem intellexit: Vnde poſt ipſum in- ( Lullius per 3. a. nos fuit ???n ſoctetate ali???um tri um M d. o- lani. ) formauimus in multis aliis rebus cum ſpecie influentiæ & magnaru̅ virtutum, quouſque deſuper f??? ſociati in lapide virtuoſo affina̅- do fuimus tribus a???is ??? in magn??? legalitate: Vnde in Milano fuit totum annum in perficiendo, A??? 330 fuit opus expletum: Vn- de quibus poſtmodum receſſit à tribus notis ars & vaſa manſerunt quarto qui manet in ſuo regno regenerando ſicut prius. Et ſi Deus tibi ledit aliquo modo, teneas ſecrete, quod mundus nihil ſciat. Hæc( Lullius quo anno reuera opus com- pleuerit. ) ibi: Vbi norandum, quod hic exprimat co̅pleti operis. An- num 1330. ſupra vero in lib. Mercuriorum, vbi idem recen- ſet A 1333. At in libro Mercur. menda eſt, quia Anno 1332. i- pſe author fuerit non Mediolani, ſed Londini in Anglia, vt poſt dicemus: De operis perfectione tradit ipſe Lullius in vlti- mo experimento circa finem, qua ratione ſod les ab inui- cem diſceſſerint; cum inquit: Ego & alij ſocij mei proſtrati in ( Quid fece- rint Lullius & ſocii e??? ius comple- to opere. ) terram aliquantiſper mente ſubleuati Deum orauimus, mox erecti ſimul omnes hilari voce pſallentes decantare cepimus, ???e Deum lau- damus, gratias agentes Deo Opt. Max quod hoc munere ampliſſimo [ID00434] donarit nos &c. Vos autem fratres (poſt inquit) filij alii ac ſocij cha- riſſimi, qui mecum tot labores paſſi eſtis per hæc experimenta, quæ ſimul mecum operati eſtis, Deum vbi toto corde habeatis, eiuſque ( Lullii ora- tio ad ſocies diſceſſurus. ) nomen ineffabile vbique prædicetis, quod hæc arcana Naturæ myſte- ria nobis patefecerit: Congruum iam eßet, vt corpore ſeparati, animo tamen vbique ſitis coniuncti, atque huius naturæ myſterij veritate perſpecta, domum quiſque ſuam reuertamini, ſingulorum Experi- mentorum quiſque copiam, prout operati ſumus & annotauimus, re- ferentes, vni tamen noſtrum, qui domi ſuæ nos alit, æquum exiſtimo vt vltra ſuam medicinæ partem & experimentorum copiam, vaſa quoque & cætera huius artis instrumenta remaneat: Nos autem re- ( Lullius cum ſociis iuramento adſtruitur diſceſſurus. ) liqui in virtute ſanctæ Trinitatis & eius nominis hinc recedentes ſingulis iuramento ſocietatis obſtricti, hoc animo inter nos ſimus, vt nemini quicquam ſocietatem patefaciamus, nec prædictam expe- rimenterum copiam cuiquam faciamus; quod quidem iuramentum pro ſe quiſque ſuadeat integrum, ſanctum & intemeratum ſerua- re: Atque hoc quidem ſupremum & vltimum experimentum cui- que veſtrum præ cæteris experimentis comendo, vt Angelus Domi- ni veſtras mentes dirigat ad celandum naturæ ſecreta & tam mira- bile arcanum: Illud præcipue dedicantes ſeruitio ſanctæ eccleſiæ & ad ( Lullius cui rei conſe- crandus. ) utilitates pauperum: Illud etia̅ præcipuè cauentes, ne Diabolus vos ſe- ducat à recto promiſſionis veſtræ tramite: Circuit n. vos, tanqua leo rugie̅s, ac proinde eſtote prude̅tes, ſicut ſerpe̅tes ne tentator iſte per de- uia abſtrahat: ſic n. fiet, ut Ieſus Chriſtus, Vnigenitus Dei filius ſe̅- per nos ſeruet ac tueatur, in cuius no̅ine præſe̅s opuſculu̅ optato fine clau datur, An. 1330, Deo Opt. Max. ſe̅per honor & gloria. Huc vſq; Lul- lij verba; quę ſanè deuotione̅ ſingulare̅ præ ſe feru̅t: Na̅ hæc ars no̅ cadit in hominem impium aut à Deo eiuſq; vera re- ligio̅e alienatu̅, ſed ſemper inuenit pium & religioſum, aut ( Ars Chymi ca cadit in hominem pium. ) talem facit & relinquit: Quomodo n. no̅ ſi quis abiiciat an- te faciem Dei, à quo tantum muneris acceperit, vti mu̅- danis, ſi velit dominari poſſit? At cum id Deo ingratum [ID00435] intelligat, qui nihilominus hunc theſaurum ſuę fidei com- miſerit & diſcretioni, no̅ immerito fidenti ſibi fidem ſeruat & ad eius nutum, quoad homini poſſibile, omnes ſuæ vitæ( Hoc Dei do- no ornatus ſi abutatur iram Dei in ſe concitat. ) actiones dirigit: Ab altera parte proſpicit minas & iras diui- nas, vitæ que abbreuiationem, in quam ſi frena luxuriæ & libidini remiſerit, facile incurret, quemadmodum in non- nullis ab experientia patuit: Sed diuina in his Prouidentia præualet, quæ ex arcano ſuo conſilio omnia dirigit ad ini- tium medium & finem, vt fatalis cuique & ortus & obitus( Lullius in Angliam profectus. ) hora definita ſit: Lullium abhinc, nempe Mediolano ſeu Ita- lia in Angliam abductum ex multis circumſtantijs conij- citur: Nam ſequentibus aliquot annis continuis in Anglia( Qua occa- ſione Lull. in Angliam migrarit. ) vixit: Qua occaſione autem eo venerit, quidam Abbas Weſtmonaſterienſis Anglus, quem Cremerum vocant, in tra- ctatu quodam Latino narrat, qui ſic incipit: Alchymiæ hæc eſt perfectio & veritas ratione perſpicua explicata &c. quanto́ magis legi, tanto magis erraui, vſque dum in Italiam diuina Prouidentia me contulerim, vbi Deo Opt. Max. viſum fuerit, me in ſodalitium vnius viri, no̅ minus dignitate, quam omni genere eruditionis præ- diti, Raymundi nomine, deſtinare, in cuius ſodalitate diu remoratus ſum, ſicque fauorem in conſpectu huius boni viri nactus, quod ille a- ( Abbatis VVeſtmo- ſterienſis de Lullio teſti- monium. ) liqutm partem huius tanti myſterij aperuerit; propterea illum mul tis precibus ita tractaui, quod mecu̅ in hanc inſulamveniret, mecum que duos annos maneret; In cuius temporis tractu ſum abſolute totu̅ opus conſecutus: Poſteaque hunc virum egregium in conſpectu incli- tiſſimi Regis Edoardi deduxi, à quo merita dignitate recipitur & om- ni humanitate tractatur, ibi multis promißis, pactis, conditionibus à Rege inductus erat, contentus Regem promißione diuina, ſua arte diuitem facere, hac ſolummodo conditione, vt Rex in propria per ſo- ( Angliæ rex ſe contra Tur cas ire vellepremi- ſit Lullio. ) na aduerſus Turcas, inimicos Dei, bellum gereret, ſuperque domum Domini, minime́ in ſuperbia aut bello gerendo aduerſus Chriſtia- nos: Sed (proh dolor) hoc promiſſum erat irritum, à rege violatum́, [ID00436] Tum ille vir pius in ſpiritibus, penetralibusque cordis ſui afflictus hinc trans mare lamentabili miſerabili́ more aufugit, quod cor meu̅ vrit non mediocriter ſecum́ eſſe quotidie in corpore efflagito: Nam eius quotidianæ vitæ aſpectus, morumque integritas facile obſtina- tos peccatores ad pœnitentiam deduceret: Ego beatiſſime Raymunde, pro te Deo Opt. Max. preces effundam, ſimiliter fratres mei. Hęc ille Abbas, niſi quid in eo ſcripto lateat alterius mentis, quamuis ſummæ deuotionis videatur in initio.( Lullius me- minit ſui i- tineris in Angliam. ) Lullius ipſe ſui itineris in Angliam ad dictum regem vltro directi & ſuſcepti meminit in compendio lapidum precio- ſorum, cum dicit: Vidimus omnia iſta, dum ad Angliam tranſi- uimus per interceſſionem illuſtriſſimi Regis Angliæ Eduardi: Fuit ( Lullius regi Angliæ Ed- uardo 3. de- dicauit ali- quot libros. ) autem hic Eduardus 3. cui quædam ſuorum operum dedi- cauit, vt Codicillum ſeu Vade mecum & alios; & promiſit (vt Chriſtophorus Pariſienſis & alij tradunt) inſuper ſeſe regi au- xilio futurum, ſi modo bellum contra Mauros, tum magna̅ Hiſpaniæ partem poſſidentes, moturus eſſet, quod rex dici- tur in ſe ſuſcepiſſe ac magnam auri quantitatem à Lullio ac- ( Rex Angliæ vt promiſo rat, non co̅ tra Turcas, ſed Gallos bellum in- cepit. ) cepiſſe; At ſimulaſſe ſe in Barbariam iturum, Lullio interim in Turri Londinenſi cuſtodito, cum maritima Franciæ (cuius ſe hæredem iure materno, rege abſq; maſculis de mortuo putauit) oppida exercitu ſuo hoſtiliter inuaſerit, non ſine aliquot millium Chriſti morum ſanguinis effuſione, & ſic fidem data̅ Lullio no̅ ſeruauerit: Hoc ita eſſe, Lullius ipſe te- ſtatur in experimentorum libro, Exper. 13 vbi inquit; Hoc o- ( Lullius in- carceratus à rege con- t??? fidam. Quando fuit expedi- tio Eduardi 3. in Gallia̅. ) perati ſumus pro rege Anglico, qui finxit ſe contra Turcam pugnatu- rum, & poſtea contra regem Galliæ pugnauit, meque incarcerauit & tandem euaſi Caueas ergo tibi ab his: Hæc ipſiuſmet verba: Fuit autem expeditio prima Eduardi 3 in Galliam Anno 1337 O- portuit igitur Lullium in Anglia fuiſſe ad minus annos 5. vel 6. quod non eſt incredibile, Quæ cum his conſentiant ex alijs Lullij ſcriptis adducemus: Primo in codicillo cap. 1. te [ID00437] ſtatur Lullius, quod illum librum Eduar do in ſcripſeri???, & ꝙ( Lullius in mult??? libris ??? teſtatur quod rex pr???miſerit contra Tur- cam pugna- re. ) is viciffim promiſerit ſe contra paganos iturum ad conuer- tendum eos: Ideo, in quit inſtante inclyto rege Eduardo, in cuius cuſtodia ac protectione diuina præpoſita ne tanta philoſophiæ meino- ria vel cognitio impijs largiatur, hoc opus operum ſtricto ligamine commendamus in conuerſionem paganorum, in conſeruatione ſalu tis Fidei, qua ſalus fidelium dependet, cui præeſſe dignoſcitur non ſo- lum quidem vt corpori, ſed vt menti & animæ redundet in commo- dum ſempiter num. Et paulo poſt: Idcirco hac conſideratione non modicum altitudo coronæ Regiæ ſublimatur, cum per hoc cunctorum matri fidelium in procreando palam prouideatur ampla ſeges, ad quod ſummum bonum procrean- dum ipſe quidem rex, quantumei poßibile fuerit, obligatus eſt nobis, non ficte non coactè, vt aſſeruit ſedproprio ſpiritu voluntatis. Idem in luce Mercuriorum, p. 183. Iamdudum rex ſereniſſime de tranſ- mutatione omnium metallorum locuti ſumus & plura à nobis volu- mina ſacratiſſimæ Maieſtati tuæ tranſmiſſa ſunt: Nunc vero, vt di- ctorum voluminum plenam intelligentiam Serenitas tua habere poßit, & vt contra infideles & paganos vt nobis alias & nunc, cum ( Rex cum iuramento pollicitus eſt contra inſi- deles p???- gnare. ) iuramento pollicitus es animum tuum adimplere valeas, &c. Ibid. in fine: Sufficit tibi rex Serenißime hoc breue opuſculum, quod ita vulgari ſermone tranſmittimus Serenitati tuæ ad hoc, vt fides Chri- ſtiana augmentetur, & infideles gentes per te confligantur & diſper- dantur. Nolit ergo Serenitas tua auferre ad exequendum alias nobis promiſſa & Chriſtiana̅ religionem defendere. Idem Teſtam. No- uiſſ. cap. 23. Quæſtio, quare fecimus artem &c. Quod Rex Eduar- ( Lullius vbi & quando feciret ſ???u̅ teſtamentu̅ nouiſſimu̅. ) dus poßit ſuum cor implere de bona voluntate contra gentes paganas &c. Et libr. eodem p 169. Factum, inquit, habemus noſtrum Te- ſtamentum per voluntatem de A. (Deo) in inſula Angliæ terræ in Ec cleſia ſanctæ Catharinæ apud Lo̅dine̅ſes, verſus parte̅ caſtelli, regna̅te Eduardo per Dei gratiam, in cuius manibus ponimus in cuſtodia per [ID00438] voluntatem de A. (Deo) præſens teſtamentum, Anno poſt incarnu- tionem 1332. cum omnibus ſuis voluminibus, quæ nominata ſunt in ( Qui libri Lullii ci- tantur in Teſtame̅to nouiſſimo. ) præſenti Teſtamento, cum cantilena, quæ ſequitur ad præſens: Ie- svs Christvs ſit benedictus in ſecula ſeculorum: Amen. In eo autem Teſtamento nouiſſimo citat libros à ſe ſcriptos (ma- gna ex parte vt credibile eſt, in Anglia) ſequentes; vt ſunt;

• Teſtamentum nouiſſimum;
• Liber Mercuriorum.
• Epiſtola Raymundi ad Regem:
• Liber atramentorum:
• Liber lucis:
• Codicillus:
• Apertorium:
• Liber experimentorum:
• Liber artis matrimonialis:
• Origo noſtrorum argentoram viuorum vegetabiliu̅.
• Ars magna.
• Lumen artis:
• Magica Raymundi:
• Teſtamentum:
• De quinta eſſentia:
• De anima metallorum:
• Anima artis:
• Lucidarium ſuper teſtamentum:
• Practica ſermocinalis operis minoris:
• Opus margaritarum:
• Lumen ſolis:
• Theorica Teſtamenti:
• Liber de conſeruatione vitæ humanæ:
• Liber abbreuiationum.
• Liber de intentione Alchymiſtarum.
• Liber principiorum naturæ:

Lullius ipſe de his libris omnibus fa- tetur, quod ſint Vmbra- cula Rationis, ne dignus & indignꝰ eo- dem trami- te in vertice̅ collis philoſo- phici aſcen- dant, ſed in- dignꝰ in ve- prib. & du- metis hære- at, vnde nu̅-  liber eua- dat: philoſo- phi enim ꝗ inueniu̅t ar- tem, ſimul quoque in- uidia̅ inue- niunt aduer ſus imperi-

• Liber limus lapidis:
• Vade mecum:
• Epiſtola abbreuiationis:
• Liber proprietatum:
• Liber additionum:
• Liber de intentione artis magicæ:
• Liber de modo practicandi:
• Liber lapidarius dictus:
• Liber aquarum condimentalium.
• De gemmarum compoſitione:

tos & ratione v- ti ignorantes ne & illi (velut an- ſeres inter olo- res) vna cumve- ris philoſophis Aureæ accumbant menſæ, eiuſ epulis ad quas inuitati no̅ ſunt, fruantur. Qui negant hoc, quod Lullius regi Angliæ ſuppeditarit( Rationes negantium Lullium Regi An- gliæ ſuppe- ditaſſe quid auri. ) aliquid auri ad bellum contra Turcam gerendum; primo dubitant apud quem Eduardum vixerit, an 2. 3. aut 4. Secun- do, ſi de 3. intelligatur, illum lanæ, quæ tum in Brabantiam ex Anglia deportabatur, impoſuiſſe vectigal annuum, quod confecit trecenta millia librarum Starl. quotannis, ideoque ſatis diuitem per ſe fuiſſe: Nam circiter 6000. au-( Reſponſio ad obiectio- nes. ) ri pondo ea ſumma annua efficit: Verum ad has obiectio- nes reſpondendum, pro primo, qui hoc ignorant, quærant in Chronicis, & inuenient, Anno 1332. quo Lullius in multis locis ſuorum librorum oſtendit ſe in Anglia vixiſſe, regnaſ- ſe ibi Eduardum 3. adhuc iuuenem: Ad ſecundum, verum( Eduardus 3. regnauit ab A. 1327. ad A. 1377, per 50. annos. ) eſt tantum pecuniæ Eduardum collegiſſe ex vectigalibus, vt ſingulis diebus mille libras habuerit conſumendas; ſed nec tantum ſufficiens fuit ad bellum inferendum regno potentiſſimo; Si itaque Lullius ſummam illam duplicarit, id 6. libris tincturæ præſtare potuit: Nec vero ſolus Eduardus 3. id belli in ſe ſuoſque ſubditos ſuſcepit, ſed quia fauorem fere omnium principum Germaniæ, totiuſq; imperij, & bel- gij haberet, horum auxilio vſus eſt: Magna itaque pecuniæ ſumma opus habuit, quam ex ſola lana forte non accepit. Inſtant alij, id in Chronicis annotatum non reperiri, nec [ID00440] vllum ſcriptorem Lulliani auri mentionem facere, nec bel- ( Veritas ſup- primitur. ) li in Barbariam transferendi, aut captiuitatis Lullij; Reſpon- deo, Fateor, quia veritas in hiſce aut ſupprimitur ſponte aut ignoratur: Hæc enim ſecretiſſime eſſe tractata inter Rege̅ & Lullium, vt vix tertius interueniens ſciuerit, credibile ( Simulatio non eſt doli expers. ) eſt: Et ſi quis ſciret, quis euulgare auſus fuit aut ſcribere? cu̅ hæc ſimulatio ac diſſimulatio non videatur doli expers aut fractæ fidei quamuis in hominem priuatum, tamen er- ga eum, cui iuramento obſtrictus erat ad alia, quam poſtea perpetrabat: Hic ad Chriſtiani ſanguinis defenſionem de- dit, ille ad Chriſtiani ſanguinis, & quidem innocentis, effu- ( Duo cum faciunt ſæ- pe non ſt idem. ) ſionem adhibuit: Quod ſacrilegium eſt in ſubdito, facinus eſt in Regente, prout opinio eſt hominum, præſertim illi adulantium: At contra eſt apud ſummum Arbitrum, qui dicit, ſerue inique, multum tibi credidi, multum mihi de- bes. Ròbertus Conſtantinus in ſuo Nomenclatore Pariſijs A. 1555. edito, de Lullio ita ſcribit: Raymundus Lullius ſcripſit ( Lullium re- uera illa præſtitiſſe apud An- glos. ) (præter cætera multa) de ſecretis naturæ ſiue Quinta Eſſen- tia: Hunc ego inquirendo comperio apud Anglos re qui- dem vera præſtitiſſe, quod ſuis libris pollicetur, & in arce Londini, iuſſu Regis, probatiſſimum aurum con feciſſe, mi- ( Nobile Ray- mundi. ) hique genus nummi oſtenſum eſt, quod adhuc appellant Nobile Raymundi, auri videlicet puri & obrizi ſummæ- ( Alex. à Such. ) que indicaturæ. Hæc ille: Cui deſperati quidam in Chymi- cis co̅tradicere nituntur, falſiſque teſtimonijs id refellere; quorum vnus vt intentionem ſuam probet, dicit, non eſſe Nobile Raymundi aurum à Lullio in Anglia factum, ſed dictum ( Mat. Gvv. ) ita eſſe à Raymundo Angliæ rege: Alter in centone ſuo p. 41. vocat Lullium ſophiſtices & impoſturæ anteſignanum, Proteſilaum Maioricanum fraterculum, qui trecentio ab hinc annis tranſmiſit Teſtamentum ſeu codicillum Ruperto Anglorum regi: Ex quorum calumniatorum Lullij rationib. animaduertimus, quomo [ID00441] do illi, vt ſuæ ſaltem voluntati & intentioni ſatis faciant, ef-( Calumniæ- tores Lullii no̅ an: mad- uerta̅t quid dicant. ) futiant, quicquid in buccam venerit, no̅ conſiderantes an cum rei veritate, dummodo cum ſua opinione, conueniat: Primus facit regem Angliæ Raymundum, vt refutet Nobile Ray- mundi à Raymundo Lullio dictum; Alter Rupertum regem introducit, cui Lullius libros tranſmiſerit: Sed quando hi reges apud Anglos regnarunt? Reſpondeo, nunquam: Nulli enim Anglicorum regum illorum nominu̅ fuere: Ergo vt ſo-( N??? Ray- mundus nec Rupertus Angliæ re- ges fuere. Reſponſio ad calum- niatores. ) rices ſe produnt ſuo indicio, ſeq; eſſe calumniatores & non veritatis ama̅tes: Abeant iſti mendaces cum ſuis calumnijs ad authorem ſuum; Pro primi indiſcreta opinione reſpon- deo, ſi fuit Nobile Raymundi ita dictum aurum purum, id non à rege, qui nullus fuit, ita appellatu̅ eſt, ſed à Raymundo Lul- lio abſque dubio: Et ſane coniectura in his aliquid ſuggerit, cur in eo regno, quod auri mineras nunqua̅ habuit, in tan-( Nummi Nobiles vn- de dicti in Anglia. ) ta copia antiquitus ta̅ magni nummi, Nobiles dicti, ex au- ro puro excuſi ſint, qui nauim ab vna parte oſtenda̅t, ab al- tera noſtro te̅pore Roſam: De vltimorum regu̅ numiſmate nihil dictum velim: Pro alterius inco̅ſiderato iudicio, dico, eum viu ere in patria, cuiꝰ reges ignoret, aut nouos ipſe fin- gatoro arbitrio; cur non, cum centone̅ illum ſuffarcinarit, prius co̅ſuluerit ſerie̅ regum Angloru̅ in Chronicis vel alibi, vt ta̅ manifeſtum mendacium dicere no̅ cogeretur? Ex his duob in hoc vno agnoſcendi ſunt cęteri calumniatores in alijs: Vocatur Lullius ſophiſtices & impoſturæ anteſignanꝰ: ( Lullius à calumniis defenditur. Lullius non impoſtor, etian ſi arte̅ ingenieſam Lulliam ſcripſerit. ) A???bona verba q̅ſo, quid ita? Quia arte̅ Lulliana̅ ſcripſit; At ſi hæc eſt ſophiſtica dicenda, magna pars logicæ eode̅ nomi- ne cenſenda venit: Alij hanc à Papa prohibita̅ addunt; Hoc nihil ad re̅, quia multi alij libri ab eode̅ prohibentur, non ꝙ mali ſint per ſe, ſed ſecundum quid: Ingenia dicuntur ea arte inuolui & ad hæreſin deduci ſcilicet illud erat: verum cur impoſturæ Lulliu̅ vocet anteſignanu̅, lubens ſcire̅, quas [ID00442] impoſturas commiſit? An apud Regem Rupertum, qui nullus fuit? An apud Raymundum regem? Nullas vnquam audiui probari, ſed à calumniatoribus prætendi: Quod ſi ſufficit accuſare, cur non dica dici poterit? Sed dum innocentes vi- ros illi balatrones viperina ſua lingua ſugillant & pungunt, ( Lullius non fuit mona chus ſed po- liticus. ) ſeipſos accuſant inſcitiæ, inuidiæ & calumniæ: Idem vocat eum Maioricanum fraterculum; at cur fraterculum? Forte eum monachum putat? At in hoc iterum fallitur: Si monachus, ( Nico. Guib. ) cur alius calumniator dicit, eum habuiſſe vxorem & libe- ros: qui quoque addit eum laicum, indoctum & ſtupidum fuiſſe, & ſcripſiſſe ſaltem in vulgari Cathalonica lingua: At qui ita de Lullio iudicant, ſane præ eo laici, indocti & ſtupi- ( Lullius et- iamſi in ver nacula lin- gua, tamen docte ſcri- pſit. ) di cenſendi ſunt: Quis doctior Lullio, etiamſi ſcripſerit lin- guavernacula? Quis ſubtilior eodem? Libri ipſius hunc ca- lumniatorem confundunt, quorum ille vix paucas lineas capit præ ſtupiditate? Vterigitur ſtupidior, vter argutior? Sit, quod lingua Cathalonica ediderit ſua volumina; At Latina forte potuit, ſi voluiſſet: Si Græcus græca & Latinꝰ latina lingua ſcripſerit, propterea non indoctior eſt habi- tus, quam ſi barbara aliqua lingua id feciſſet: Doctus quo- que docte in vernacula poteſt ſcribere, præſertim ſi ea ter- ( Teſtimoniu̅ in Cathalo- nia de Lullii aurificio. ) minos Latinos recipiat, vt ea Cathalonica, quæ ſemilatina eſt. Thomas Nortonus Anglus in ordinali ſuo cap. 1. narrat, quod in Cathaloniæ quadam ciuitate Raymundus Lullius (veluti certiſſimè præſumitur) in ſeptem imaginibus veri- tatem artis Chymicæ demonſtrarit; Ex quibus ternæ fue- rint argenteæ & fœminea forma ſeu habitu, totidemq; au- reæ, virili ornatu, ſeptima plumbea: In harum ſingularum (☽. ex . 1. ☉. ex . 2 ☽. ex ♀. 3.) veſtimentisliterę apparuerunt hac ſignificatione: Prima di- cit, fui ferrum ex ſolea equina, & nunc ſum arge̅tea tota & pura: Altera, fui ferrum ex minera deſumptu̅, at nunc ſum, ait, perfectum auru̅: Tertia, quondam fui cuprum ex veteri [ID00443] cupa, at nunc ſum arge̅tum, dicit fœmina: Quarta, cuprum(☉. ex ♀. 4.) fui, inquit, generatum vili loco, iam ſplendeo ex ſolido &(☉. ex ☽. 5. ☽. ex ♄. 6. ♄. ex ☉ 7) puro auro: Quinta ait, argentea eram olim, nunc aurea tota videor: Sexta, ducentis fere annis fui canna plu̅bea, & nunc appareo ſingulis argentea: Septima, ego plumbum veluti monſtrum, ex auro ſum tranſmutatum. Præterea in Coſmo- ( Teſtimoniu̅ aliud de Lullii inſti- tuto. Lullii obi- tus. Lullii ætas. ) graphicis Munſteri ſcriptum inuenio, quod in Maiorica inſula certis ſtipendiis in hunc vſque diem ſcholaſtici quidam a- lantur, qui in Lullii doctrina ſemper ſtudeant, idque à Lul- lio inſtitutum eſſe. De obitu ipſiꝰ in hunc modum tradunt, quod (vt Penotus annotauit) cum centeſimum & quadra- geſimum ſuæ ætatis annum ſuperaſſet, fidem Chriſtianam Mauris ſingulari zelo pietatis prædicare inſtituerit, à quibꝰ martyrio affectus ſit: Hoc calumniatores ante dicti in eius contumelia̅ interpretantur, vocantes eum Proteſilaum; quia( Lullii mar- tyrium à calum nia- toribus, vt alia, male accipitur. Martyrum gloriæ. Mors Lullii Chriſtiano digna. ) vt hic primus fingitur ex Græcis occiſus ad Troiam, ſic Lullius, at non primus, cum martyrum aliquot myrades illum an- teceſſerint; quibus ſi contumelioſum fuit pro Chriſti nomi- ne mortem ſubire, tum ſit & Lullio: At martyres dicuntur corona immarceſſibile à Deo coronati & in cœlo aſſiſtere Chriſto, ob cuius nominis gratiam martyrio affecti ſunt: De Democrito vitæ huius ob longæuitatem ſaturo ſupra recen- ſuimus, quod inedia ſibi ſpiritum vitæ abſumpſerit, mor- temque approperarit: At ſane illud nec laude dignum, nec conueniens Chriſtiano: Hoc verò, quod Lullius iam ætate confectus ad hoſtes fidei Chriſtianæ conceſſerit, ipſiſque Chriſtum prædicarit, etiamſi mortem præſentaneam præ oculis viderit, hoc laude digniſſimum & homini Chriſtia- no non indecens exiſtimari debet: Cauſa, quæ Lullium ad( Cur Lulli- us Mauris Chriſtum prædicarit. ) hoc inſtitutum incitarit, abſque dubio hæc eſt: quod pœ- nitentia ductus lanienæ Gallicæ à Rege Anglico commiſſæ, cui Lullius quaſi anſam præbuiſſet; cum viderit; non armis [ID00444] aut gladio Mauros ad fidem Chriſtianam ſuſcipiendam cogendos eſſe, ſed potius euangelii gratiâ inuitandos & mi- ( Lullius cæ- lebs videtur fuiſſe. ) tigandos, ſeipſum offerre illis voluerit, etſi hoc cum vitæ periculo contingeret: Dicitur ab aduerſariis vxorem & li- beros reliquiſſe & ad Mauros tranſiiſſe: At ego dubito, an vxorem & liberos habuerit; quod ſi ſic, nil noui, ob Chriſti nomen eos relinquere, etiamſi ſint chariſſimi: At veriſimi- ( Libri Chy- mici Lullit. ) le eſt, ſi fuit ille tantæ ætatis, vxorem, ſi habuit, obiiſſe & li- beros non fuiſſe pueros, ſed fere ſenes: Libri Chymici Lullij ad intellectum cuiuſque rationalis & in artibus verſati ſcripti ſunt, at certe Lullianæ ipſius artis ſpecimen appropriatum: Quod ſi tota ars, vt per ſe eſt ſimplex, verbis nudis proponi ( Lullius in Chymicis valdè diffu ſus. ) deberet, Lullius de ſingulis verbis ſingula volumina condi- dit: Tot enim habet diuiſiones & amplificationes mate- riæ, quam tractat, vt iudicio intelligentium bene & ratio- nabiliter diſſeruiſſe exiſtimetur, verum concinna illa ora- tione efficit, quod omnes eum ſequentes fruſtrentur vlti- mo fine, nec aliquid in manibus, licet multum in mente, re- periant: Plurima tamen in ſuis tractatibus præclara docu- menta intermiſcet, ſi quis illa dignoſcere ſciat à ſuperficia- ( Modus ſcri- bendi occul tè per mem branas per foratus. ) libus: Modus quidam eſt occultè quid ſcribendi & alteri ſi- gnificandi per miſtionem verborum nihil valentium cum verbo aliquid ſignificante, ita vt continua ſeries rerum & verboru̅ obſeruetur; quam ſi quis legat, vt ſcripta habetur interpretatur inſcius, quia rationi nihil aduerſi tenet, ſi ve- ro alius quiſpiam perluſtret per excerpta intelligit, omiſſis illis, quæ ad rem non ſpectant: Eodem modo ipſe Lullius ( Lullius in ſoriptu ſuis per excerpt intelligen- dus. ) inſinuat ſe ſua ſcripta concinnaſſe, cum inquit in Codicillo, capite, Quid ſit informare; Cuius modum expreßè tradidimus in præſenti volumine Per excerpta, vt de more ſuſcepimus antiquo- rum, cum celare fuerimus coacti loca in quibus ea poſuimus: Nos ita- que vniꝰ libri Lullij, que̅ ipſe abſolutiſſimu̅ cenſet, Excerpta [ID00445] breuiter colligemꝰ & lectori ad mente̅ appone̅mus, nempe( Excepta Co dicilli quæ: Principia 4) Codicilli; in quo c. 5. quatuor practicalia principia facit, duo naturalia & reliqua duo contra natura̅: Natur alia, inquit, ſu̅t ſulfur & arge̅tum viuum, & ex his duob. amor metallicus gignitur, per quam fit generatio rei petitæ, cum propria eorum indiuidua ad in- uicem naturali fœdere colligentur. Cap. 6. 4. colores principales( Colores 4.) proponit, vt ſunt nigredo, albedo, citrinatio & rubèdo: cap. 7. 4 i-( Ignes 4.) gnes declarat, Naturale̅, innaturale̅ & co̅tra naturam; nec no̅ ar- tificiale̅: dicitq; eſſe media naturalia, innaturalia ac co̅tra natura̅:( Media 3.) In dictis ignibus & mediis tota ars comprehenditur: Nam ignis naturalis forma̅, innaturalis materia̅, co̅tra naturam, i- gnem in vaſe denotat; quæ omnia co̅currere neceſſum eſt;( Quid per 4. ignes Lullii intelligatur ) Quomodon. forma agat abſq; materia, & hæc informetur abſq; forma? Quomodo hæc duo abſq; efficiente vel cauſa ſine qua no̅, ad actum deduce̅tur? Nullum hic ſuperfluum nec deficiens; cuiꝰ exe̅plum eſt in generatione humana in qua ſemen maſculi & fœminæ concurrunt, illud formale̅ vim in ſe habens, hoc materiale̅; quæ nihil efficie̅t, niſi & 3. accedat, quaſi mouens & impelle̅s ea ad actione̅, nempe ca- lor vteri te̅peratus & ſubhumidꝰ: Tria itaq; hæc co̅currere opus eſt ad omne̅ actionem naturalem: In colorib. 4 appa-( Colores 4. qu???ſi mer- curiales ſta tu??? in viis. ) rentib: nulla eſt ambiguitas, qui mo̅ſtra̅t, veluti Mercuria- les ſtatuæ, via̅ ad perfectione̅. Omnen. ꝙ alteratur intrinſe- cè, extrinſecè charactere̅ eius oſtendit viſibile̅, vel alio ſen- ſu perceptibilem: De colorib. oculi etia̅ per vas tra̅ſparen-( Color oculo rum ſeu vi- ſi???ns ſub- iectum. ) tib. iudicant: Alii ſenſus in hac operatio̅e no̅ poſſunt de ſuis obiectis iudicare, ideo omittuntur: Capite 9. Propter quod, inquit, depurata magis aliis reperiuntur duo; ſcilicet aur um & ar- (Sine auro & argento ars abſolui nequit. ) gentum, ſine quibus ars iſta non poterit integrari, cum in illis ſit puriſſima ſulfuris ſubſtantia ingenio naturæ perfectè depurata, ad cuius deputationem debilior eſt ars, quam natura, nec eam conſequi valet, licet multum in ea laboret: In arte igitur dicitur, Pater eius Sol, [ID00446] Mater eius eſt Luna quia ex illis duobus corporibus cum ſuo ſulfure ( Ex Sole & Luna Medi cina noſtra conficitur. ) vel arſenico præparatis noſtra elici medicina poterit, & ſine illis habe- ri nequit. Ibidem: Et vt Ieſus Chriſtus de ſtirpe Dauidica pro libe- ratione & diſſolutione generis humani, peccato captiuati, ex tranſ- greſſione Adæ, naturam aſſumpſit humanam; ſic etiam in arte nostra quod per vnum nequiter maculatur, per aliud ſuum contrarium à ( Impurum per purum purificæn- dum. Solem, Lu- nam & Mercurium non eſſe vul gares. ) tur pitudine illa abſoluitur, lauatur & reſoluitur. Omnes philoſo- phi vnanimi voce clamant, quod Sol, Luna & Mercurius con- iungi, hoc eſt, ſemina in ſuam terram committi, & terra fi- mo lætificari, debeant; An verò ſint illa vulgaria, nec ne, ex iiſdem perſpicitur, qui id negant: Sunt autem illa nihilomi- nus poſt præparationem pura & homogenea, vt impuris & cum heterogeneis mixtis corporibus perfectionem, quam ante non habent, præſtare poſſint, quemadmodum Deus & homo abſque peccati maculis natus & in tota vita exiſtens ſua morte peccatoribus hominibus vitam attulit & puri- ( Vires lapi- dis ſunt 3. ignes. ) tatem à peccatis. Cap. 10. Conſideret ergo artifex natur ales vires & fortitudines lapidum philoſophorum, quæ vires ſunt ignis natu- ralis & contra naturam quæ & quales ſunt in toto curſu naturæ, & quis cuiuslibet fuerit amicus vel inimicus, vt demonſtratiua & infal- libili arte per certificationem naturæ eorum, materiam eius pruden- ( Argentum viuum quo purius, eo ſplendidius. ) ter noſcat diſponere: Cap. 11. Et quanto plus arge̅tum viuum aqueu̅ in metallis ſubtilius fuerit purius & denſius, tanto plus illud erit nitidi- us, fulgentius & ſple̅didius, quemadmodum natura cuilibet in auro, quod generauit, demonſtrare non ceſſat. Cap. 32. Et ideo recordamur nos dixiſſe in noſtro Teſtamento, quod nullum argentum viuum promptius conuertitur in ſubſtantiam ſulfuris, quam illud, in quo ( Sulfur & argentum viuum con naturalia. ) ſulfuris qualitates per diſſolutionem ſunt ſufficienter introductæ, nec vllum ſulfur promptius congelat argentum viuum, quàm illud, in cuius naturæ ſubſtantia ipſum argentum viuum exiſtit, per art is in- genium iam conuerſum. Quia tunc natura naturam complectitur propriam, & amic abilius magis gaudet in ea, quàm extraneâ. Vt a [ID00447] ctus ſecundus fiat, oportet vt primus ſeu potentia proxima( Actus pri- mus præce- dit ſecun- dum. ) præcedat; Ita videmus in ſanguificationis officina, epate, quod antequam chylus ad ipſum perueniat, in venis me- ſeraicis iam ſanguinis rudimentum acceperit: Eodem mo- do, vt forma fiat ſeu ſulfur per coctionem artis, oportet vt potentiam naturalem & habilitatem aliquam acceperit à( Cura eſt in ſelectione ſe minum, qu bus na- tura gau- det. ) natura, quemadmodum apparet in ſeminibus vegetabili- um & animalium, in ouis, in ramis ſeu ſurculis arborum al- teri trunco inſere̅dis, & ferè tota natura: Omnis autem cu- ra & labor in eo exiſtit, ex rerum vniuerſitate & ex terræ profunditate illud ſeligere & depromere, quo natura gau- det ad producendum perfectionem metallorum genera: ( Tri foli ſe- mina propè radices. ) Herbam Tritolium dictam tradunt ſemina ſua habere circa radicem in terra; quod ita à prouida natura factum & ordi- natum, vt ſi à meſſoribus ante ſeminis effuſionem demeta- tur, ceu ſolet, habeat, vnde repullulet: Sic ſanè metalla ſua( Metallo- rum ſemina in profun- do. ) ſemina habent circa radices, quæ inde petenda veniunt, hoc eſt, in profundo terræ gremio, vbi fumi & vapores con- tinentur, qui perpetuò à calore ſubterraneo excitantur: De miſtione verò ſulfuris & argenti viui in ſequentibus ſic in- quit: Cap. eodem: Virtus argenti viui tranſmutantis in toto ob- ( De miſtione ſulfuris & argenti,) tineat partes ſulfuris tranſmutati, ita vt in ipſo antè ſui tranſmuta- tionem commiſceatur per minima in proprium ſulfur, non vrens, al- bum vel rubeu̅, & illud argentum viuum propriam habebit materiu̅. ( Corruptio argenti vi- ui quæ eius generatio. ) Et cap. 33. Quia elementa ſulfurea mixta cum aqueis argenti viui per minima iam conuerſa alter antur pariter & adinuicem corrum- puntur: talis corruptio argenti viui noſtri, ſolennis eſt generatio, quæ haberi nequit, niſi poſt putrefactione̅, quæ eſt mater omniu̅: Et mox: Scia̅t ergo omnes artifices huius artis, ſpecies perfectas tra̅ſmutari no̅ ( Corpora ſunt redu- cenda in primam materiam. ) poſſe nec artifex tranſmutationem facere poteſt, niſi primo corpo- rareducere ſciat in primam eorum materiam: Qualia ſi conuertere ſciuerit artifex, tunc indiuidua eorum de facili tranſmutare ſciet ope [ID00448] ratione philoſophica in alia̅ formam, qua̅ prius no̅ habuerant. De hac co̅uerſione philoſophi ſæpe meminerunt, & eſt apprimè ( Conuerſis in primam materiam eſt veluts priuatio principium ) neceſſaria: Eſt n. veluti priuatio apud Ariſtotelicos: Vt n. for- ma in materiam nouam introduci nequit, niſi prior priue- tur ſeu deſtruatur, ſic in magiſterio hoc phyſico, niſi prior forma tollatur per reductionem in primam materiam, nul- la co̅tinget noua genera???io rei: Quæritur au̅t, quæ ſit prima ( Prima ma- teria quæ- ſit,) materia? Philoſophi reſpo̅de̅t, argentu̅ viuu̅: Vt n. glacies re ſoluta in aquam, in ſuam primam materiam reſoluitur, ſic omne mercuriale ſeu metallicum in mercurium, ex quo generatum eſt, reducitur, tanquam primum ens & materi- ( Corpora ſo- lida ſoluen- da in argen tum vi- uum. ) am: Hinc eode̅ c. dicit: Eductio tamen illius multiplicationis vel augmenti in corporib. metallicis, ſicut in animalium fit corporibus & plantaru̅, per ſe euenire no̅ poteſt, donec prius corpora ſolida & per to- tum homogenea in tenuiſſima̅ materiam terminata̅ ab agente vni- uerſali clarè prius proceſſu artis formaliter tranſmutentur; quia tunc reſultabit corpus ſimplex generabile & corruptibile per via̅ naturæ. Corpus ſimplex dicimus ad differentiam corporis ſolidi, in cuius for- ( Corpus ſim: plex qucd. Materi??? non ſine f???r ma. ) ma ipſum erat priuſquam corru̅peretur, quod tamen nullo modo ita po̅t corru̅pi, quin ſub aliqua materiali remaneat forma Et ideo ſolutâ primâ formâ corporis & per elementationem in mercurium conuer- ſâ formâ eius corrupta, mox introducitur alia noua forma in ſulfur; quæ quidem forma corrupta in mercurio eſt in colore ſubnigra, in o- ( Forma cor- rupta qua- ???. Nomina argenti vi- ui philoſo- phici. ) dore fœtida & in tractu ſubtilis & diſcontinuata. C. 39. Hæc au̅ eſt a- qua vitæ, lac virginis ſanguis reincrudatus, me̅ſtruu̅ dealbatum, nu- trimentum infantis, cibus cordis, aqua nariu̅, venenum viuentiu̅ ci- bus mortuorum & argentum viuu̅ philoſophorum à ſua fæculentia terrea per ſublimationem depuratum: quibus verbis Lullius opti- me deſcribit Ignem innaturalem dictum: Et mox. Vnde Pa- ganus philoſophus inquit: Qui argentum viuum à corporibus extra- ctum taliter commiſcere nouerit & corporibus amicari; ſciet vnum ex ſecretis maximum & viam principalem perfectionis: Nullus au [ID00449] tem co̅miſcere ipſum corporib. poterit ſine cognitio̅e huius magiſte- ( Argentum viuum phi- loſphorum, non vulgi. Ex vili m??? teria. ) rij: Propterea philoſophi dicu̅t: Nemo vtetur ipſo ſine magiſterio &c. Ex quo patet, inquit, quod argentum viuum noſtrum no̅ eſt argen- tum viuum vulgi, nec præparatum ſublimatione vulgari, ſed potius ex vnâ vinoſâ ſubſtantiâ procreatu̅ & vili, ac vna ſola via naturali, ſcilicet magiſterio noſtro: Verumtamen non putes ex illo ſolo opus e- ( Exſolo ar- gento v uo opus non e- lititur. ) licere per aliquod magiſterium, quia per ſe nu̅quam ad vltimum per- fectionis parte̅ deueniet: Vnde idem Paganus & nos ſimiliter pro cer- to teſtamur noſtris experientiis manifeſtis quod cum commixto & cum corpore veleius terra ſulfurea per ficitur & ſine illo magiſterium protelatur vſ ad deſperatione̅. Et paulo poſt: Ingeniu̅ vero huius breuitatis fuppletæ eſt æqualitas & virtus terræ ſulfureæ, cuius pri- ( Argentum viuum per- ficitur per ſulfuri. ) mus & principalis inuentor eſt Hermes Triſmegiſtus pater Alchymi- ſtarum &c: cum apertè dixerit: Nutrix eius eſt. Terra, cum co̅ſtet in illa eſſe realiter virtute̅ lapidis integra̅, ſed no̅ integrabitur niſi arge̅- tum viuum fuerit reductum in ea̅de̅ Et ideo ſubiungit ꝙ cum à terra ( Hermes in- uentor ter- tæ ſulfureæ. ) aſce̅dit in cœlum & iterum deſce̅derit in terram, tunc vim recipiet ſuperiorum & inferiorum &c. Alij appellauerunt ha̅c terra̅ Leonem viride̅ forte̅ in prælio, Alij dracone̅ deuora̅te̅, co̅gela̅te̅ vel mortifica̅te̅ cauda̅ ſua̅, i. ſuum arge̅tum viuu̅ alij appellauerunt illa̅ locum deſer- ( In terra eſt tota virtus lapidu. ) tum ꝗa dopopulata eſt à ſuis ſpiritib. alij venenum, ꝗa interficiens eſt; alij arbore̅, quia fructum eſt gere̅s: Alij Hyle occultum, quia totius na- turæ eſt fundame̅tum & ſubiectum omnium elementorum. Hacte- nus Lullij verba: quæ iddeo adduximus, quia totius artis( Nomin??? ſulfuric. ) ſubiecta arcaniſſima compreh endunt: In aqua enim & ter- ra, philoſophice intelligendo tota ars fundata eſt, in illa vt ſoluat terram, in hac, vt coagulet aquam: Quæ elemen- ta, vt principalia niſi quis cognouerit, ab artis initio adhuc remotus eſt: Ex dictis autem notis indagari & ſciri poſ-( In aqua & terra ars fundata eſt. ) ſunt, qualia ſint & quomodo præparanda: Sed ex pro- ſitis Lullij extractis de reliquis facile erit iudicare, ne o- pus ſit plura congerere: Magnæ eſt ſubtilitatis ita [ID00450] ( Subtilitas in ſcriben- do quæ. ) ſcribere, vt co̅ſciiſaltem intelligant, at maioris ingenii ex ſe ipſo inueſtigare ratiocinando quid ex ſcripto intelligi de- ( Scytale La- conica. ) beat: Scytale Laconica nota eſt, ſcriptionis genus occultatum, quo Lacones vtebantur tempore belli, ſi ad amicos literæ mittendæ eſſent: Eiuſmodi eſt Lullij Codicillus, ne quid de a- liis libris dicam: Amici enim artis & ſcientes capiunt inſcri- pta, inimici & ignorantes nequaquam.

EPIGRAMMA IN MEMORIAM Raymundi Lullii.

( Epigram- ma in me- moriam Lullii con- tra calum- niatores. )

• ERgo cadis, Lulli, pro Chriſti nomine, Mauris
• Dum cupis ad cœlos inſinuare viam:
• Vitæ perpetuâ quos vltrò luce beare
• Cura erat, hitenebris te poſuêre necis:
• Viuis at æternum, Mahometi impura ſequentes
• Dogmata Letheus dum ſtygis ignis habet.
• Ingenij vis mira tui ſupereſſe libellis
• Cernitur, & monstrat mens tibi qualis erat:
• Nempe ſolo callens demerſa metalla profundo,
• Hei mihi ſubtiles quàm ſtruis inde modos.
• Vna aperit portas artis, manus altera claudit,
• Excluſos omnes non tamen eſſe cupis.
• A d mensam parivm doctos adiungis & illis
• Offers Ambroſiam nectareoſ́ cibos.
• Felix Chriſticolas tu ſemper es inter habendus,
• Martyrium Chriſto qui duce paſſus obis.
• Inuidiæ ceſſent nunc ſpicula, ceſſet & ira
• Hoſtibus, in cœlis eſt tibi certaquies.

CONGENTILES RAYMVNDI LVL- lii, Hispani.

AVthor Roſarij abbreuiati, incipientis deſiderium deſidera-( Author Ro- ſarii abbr???- uiati Tole- tanus. ) bile &c. qui patria Toletanus fuit & verus philoſo- phus; Hic vere collegit Roſas ex philoſophorum hortis di- ſperſas & in coronam decentem applicauit, quę imponen- da eſt illi, qui Quintam inde Eſſentiam elicere, ſuperfluis abiectis, nouerit: Quod ſi nomen poſuiſſet proprium, inter præcipuos recenſendus foret: Huic, ne ſolus compareat, adiungemus ab Auicenna enumeratos ( Chriſtiani quidam Chymiciab Auicenna commeme- rati, pleri́ Hiſpani. ) Chriſtianos, quos, ſi non omnes, tamen pleroſque fuiſſe Hiſpanos con- ijcimus, inde quod Auicennæ conuixerint & cum eo loqui Arabice aut Hiſpanicè potuerint, quales ſunt:

• Prior Alexandriæ:
• Garſia Cardinalis:
• Hugo Apoſtolicus vel vniuerſalis Archiepiſcopus.
• Petrus monachus:
• Durandus monachus:
• Virgil. Almortid.
• Dominicus;

AEgidius magiſter hoſpitalis Hieroſolymitani, qui traxit li- brum de 125. lapidibus. Antroicus Epiſcopus. Dominus Epiſcopus de ponderibus; de quo Auicenna, Et i- ſte Epiſcopus, inquit, docuit me magnum magiſterium in Africa, & dixit, quod acciperem aurum viuum & ſublima- rem duabus vicibus, vt facias viuum, infunde illud in ſal, & mitte id in ſtercore humano & maneat ibi per duos dies & olla ſit ferrea: Et in hoc magiſterio eſt ſenſus ma- gnus.( Dominicus Apoſtolicus ) Dominicvs apoſtolicus, qui docuit Auicennam, vt ipſe ait, duas res, vnam ad indurandum, & aliam ad inceran- dum &c.

Epiſtola Demoſchielis Iud.	Horum meminit Lullius, vt Chy- micorum.
Chronica Metano- ſtrica.

( Hiſpani quia Gothi- cæ propr???e- tatis adhuc hæbent. ) Plures ex Lullio aſſiſtentibus Hiſpanis colligere non licuit, qui aut ſibi, inſtar Aſpendij, canunt, ſeque, vt teſtudines, domi continent, aut certe artem à Mauris cultam & ſcri- ptis illuſtratam indagare detrectant: Neſcio enim quid Gothicæ proprietatis illa gens (dummodo ſuos proauos a- ( Hiſpanima gu bellis, quam lite- ru dediti. Alphonſi re gis dictum præclarum Alphonſinæ tabulæ. ) gnoſcere dignetur) adhuc teneat; vnde magis ad gla- dium, quam ſtylum, magis ad Martem, quam artem ac- commodatur: Alphonſo rege doctiſſimo literatorum ma- gnus accreuit numerus, qui cum audiuiſſet quendam di- xiſſe, non decere nobilem virum vt literis incumbat, hanc vocem bouis eſſe aiebat: Ab eodem Alphonſinæ tabulæ A- ſtronomicæ, hoc eſt, motus planetarum cœleſtium calculatione indagati, cum perpetua eius nominis memo- ria, profectæ ſunt, hodierno quoque tempore in vſu exi- ſtentes. Verum non dubitamus plures authores Chymicos in Hi- ſpania latere apud priuatos Chymiæ amantes, vel aliàs ( Libri pere- grini in Hi ſpaniam no̅ admittun- tur. In China non licet Chriſtianis degere in terris. ) publicatos qui tamen ad nos non deferantur, cum econtra illi nec noſtris fruantur: Libros alienigenarum ipſi dete- ſtantur veriti, ne quid hæreſeos cum ijs adferatur: At il- li, qui mala vtuntur cauſa & falſitate pro veritate, po- tius vereri deberent, non qui quadratę inſiſtunt veritati, omnemque falſitatem inde diſcernunt: In China non lici- tum hactenus fuit Chriſtiano in terram ex naue deſcende- re, vt ibi permaneat, quia timent, ex Dæmonis inſtin [ID00453] ctu, ne religio eorum mutetur: Cauſa eſt, quia ipſorum religio falla & fragilis à Chriſtianis facile refutetur & alte- retur: An hic mos quoque apud quoſdam Chriſtianorum eſt, vt diffidentes ſuæ religioni ſæuiant in libros? Sanè hoc ſuſpicione non caret, quicquid ab illis prætenditur:( Libri Chy- mici abſque hæreſi. ) At libri Chymici nihil hæreſeos ſeminant, niſi forte in philoſophia, quod clericos non tangit: Quod Fides Chriſtiana rariſſime gladio propagata ſit, aut propagari debeat, ſuperius innuimus, quia Deus non ſemper ita( H???ſpaniar- mis fidem??? Chriſtiana̅ propagare inſtitueru̅t. ) diſponit, vt homo: Tamen Hiſpani in Orientem & Occi- dentem Chriſtianæ fidei ſeminaria, armis ſparſerunt, præ- ſertim in Occidentali India, vbi quantum boni præſtite- rint & inuenerint, hiſtoriæ dictitant: Et optandum fuiſ- ſet, tam bonos Chriſtianos, quales haberi volunt, magis miſericordiam, humanitatem & fidem politicam apud barbaro, illos populos ſeruaſſe & exercuiſſe, quam factum reperimus: Nec vero ſolum ore & genu flectendo ad au-( Chriſtiani- boni ex fa- ctu, & vir- tuttbus. ) diendam Miſſam, cruceſque ad pectus multiplicandas, bo- ni Chriſtiani agnoſcimur, ſed factis, rebus, humilitate & miſericordia.Videntur ſane Syncopen commitrere de facto, qui di-( Syncope in vocabulo Religio vn- de fit Regio. ) cunt Religionem & intelligunt Regionem, cum breuius hoc ſit dictu, quam illud, & vtilius fructu: Os & lingua v- nam ſyllabam interponit, Li, & tetraſyllabum facit, manus contenta eſt triſyllabo: De capite hic non lo-( Prafecti & centuriones Hiſpani ta- tam ſeuilia̅ ex ercueru̅t, Factum in- humanum Hiſpanoru̅. ) quor, at de manibus & pedibus, hoc eſt, qui com- miſſam ſibi poteſtatem in licentiam inde erminatam ex- tendunt: Annon inhumanum & Chriſtiano nomine indi- gnum, quod rex aut princeps quidam barbarorum ca- ptus ab Hiſpanis, cum ſubditi ipſum certo lytro liberare promitterent, tantum auri co̅gerere coactus ſit, quantum in vno aceruo altitudinis ipſius regis ſtipari poſſet; Vnde [ID00454] cum ſubditi omnia quæ haberent, ex auro, congeſſiſſent, ( Crudelitas homire in- digriſſima Hiſpanoru̅. Hiſteria de iniuſto & iuſto iudice Hiſp???no???n Italia. ) ſperantes ſe liberum ſuum Regem reccpturos, & à Chriſtia- norum tyrannide liberatos iri, iamque montem auri cumu- laſſent, nihilominus dictus rex ab Hiſpanis ſtrangulatus eſt, ſcelere Chriſtianis pudendo & perfidia inaudita: Simi- lis hiſtoria legitur in Chronicis, at quæ alium euentum ha- buit Comi in Italia prope Comenſem lacum ſiti, quidam ex ci- uibus homicidiu̅ commiſerat, vnde cuſtodiæ traditus fuit à pręfecto vrbis, qui fuit Hiſpanus: Vxor captiui acceſſit prę- fectum & deprecata eſt culpam, cui ille reſpondit, eſſe in e- ius voluntate, ne̅pe vxoris, vt maritus emitteretur, innuens illius concubitum; quod cum ipſa marito annunciauit, ille facile in hoc miſer aſſenſit: Quo commiſſo, inquit, adhuc opus eſſe pecunijs, nempemille coronatis; quod licet diffi- cilimum ipſi foret, tamen amicorum ope pecuniam corra- ſit, ipſique præfecto attulit, ſperans iam maritum ſuum ſe ( Factum im mane & perfidum Hiſpani. ) habituram à pœna immunem: Verum ille tyrannus decol- latum virum ipſi tradidit, dice̅s, ſe non dixiſſe, quod viuum eſſet traditurus: Hinc mulier anxia & queribunda iuit Mediolanum ad ſummum Vrbis præfectum, eique, comitata ab amicis, rem omnem narrauit, qui mox iuſſit Comenſem il- ( Æquus Iu- dex Hiſpa- nus contra in quum. ) lum præfectum ad ſe venire, quem interrogat de facto e- iuſmodi, quod cum negare non poſſet, tum vt ęquus iudex ille ſententiam dixit, primo vt pecuniam receptam à mu- liere, nempe mille coronatos, illi reſtitueret, quia iniuſte exegiſſet ab illa; quod cum feciſſet; iuſſit vt illi dotem da- ret, quam dehoneſtaſſet; vnde cum bis mille coronatos pro dote marito ſuo attuliſſet, tantum è veſtigio illi redde- re coactus eſt: Tertio, quia pudicitiam eius violaſſet iniuſte, eamque fefelliſſet, quod deberet eam in vxorem ducere; quod quoque accerſito ſacerdote, qui copularet ſolitis ce- remonijs, factum eſt, cum vero cubitum ire contenderet [ID00455] cum noua ſua vxore, coactus ſedere in genibus, ſic decolla-( Iuſtum iu- dicium. Iuſtus & iniuſtus Iu- dex in eade̅ gente. ) tus eſt: Quod ſummi iuris exemplum iuſtitiæ co̅forme eſt, & vt prius in homine Hiſpano, nempe Capitaneo inferio- ri, deteſtandum, inhumanum, crudele & iniuſtum æſti- matur, ſic hoc in eiuſdem gentis præfecto at nobilioris ge- nij & naturæ, laudabile & æquitatis encomio digniſſimum cenſetur.Nec vero hoc narratum eſt in Hiſpanorum contum eliam à qua omnino abſtinendum putamus, ſed potius in lau- dem: Plus enim ex hoc iudicio Mediolanenſis ille præfectus habuit honoris, quam alter decollatus vituperij ſenſit: Quod in America actum, id auaro & inhumano tribuno militum aſſcribendum eſt, qui, ſi ea res ad Regem, vt eſt, de- lata fuiſſet, abſque dubio paruam gratiam apud eum inijſ-( Fides politi- ca non vio- landa. ) ſet: Fides enim politica non violanda eſt ſemel data, præ- ſertim accepta tam magna & incredibili auri ſumma pro lytro à captiuo, etiamſi ille ad fidem Chriſti violentia qua- dam cogi non potuerit: Ea enim ipſa facta atque auaritia( Auaritia & crudelitas deſtruunt. Dicterium Italicum. ) plus deſtruxerunt in ædificanda ibi primitus eccleſia, quam gladius extruxit: Italicum eſt dicterium; Belle parolle è cattiui fatti Ingannanno è ſaui è matti: Bona verba & mala fa- cta decipiunt prudentes & fatuos: Prudentes eſſe debemus,( Prudentes & ſimplices. ) Dictatore Chriſto, vt ſerpentes, at quoque ſimplices, vt co- lumbæ, non feri, vt vrſus & pardi; ex quibus hic ſuauitate ſui odoris, quem pelle ſpargit, allicit ad ſe minutas feras,( Pardus al- ???it ad ſe feras ſuaui- tate odoris. ) quas in prædam rapit & abſumit: Ita tyranni verbis blandis ad ſe inuitant, quos trucidare cogitant: Ibi o- dor non conuenit cum rapina, nec hic verba cum fa-( Hiſpania o- lim auri & argenti mi- neris ???tiſſi- ma. ) ctis: Fuit autem antiquitus Hiſpania, quæ & Iberia dici- tur, ob mineras auri, argenti, chalybem & argentum vi- uum celeberrima, ideoque Plutonis regno aſſcripta, quod [ID00456] ( Herculet bouis ex Hi ſpania abe git. Hort. H- ſpiri??? vbi. ) ille ſubterraneorum donorum Deus & diuitiarum arbi- ter ac largitor haberetur: Hinc Hercules boues puni- ceos Geryonis inde abduxit per Pyræneos, de quibus egi- mus in Hierogbyph: libr. 5. inter labores Herculis: Heſpe- ridum quoque horti verſus Occidentem & Hiſpaniæ oras fu- iſſe finguntur, qui arbores aurea poma portantes, à ( Phœnices docuerunt Hiſpanos auri vſum. ) Dracone peruigili cuſtoditas, habuerunt: Phœnices pri- mum docuerunt Hiſpanos aurum agnoſcere, mineras ſorutari: Nam vt Ludouitus Viues in libros Auguſtin. de ciuitate Dei annotat, antiquiſſimi Hiſpani fuere valde ſimplices, viuebant domi in pace, abſque bello quieti, & ignorarunt ſplendentem illam terram, & ſi vidiſſent ( Phœnices ex Hiſpania aurum con- geſſerunt. ) quidam, vſum tamen non intellexerunt: At Phœnices ſingulis annis nauibus eo accedentes, quicquid auri in montanis locis & ex fluuijs collectum congerere potue- runt, permittentibus inquilinis acceperunt domumque ( Phœnices multi in Hiſpaniam migrarunt. ) comportarunt: Inde alij Phœnicum excitati cum tota fa- milia in Hiſpaniam ſe contulerunt, ibique mineras quæ- rere, fodinis factis; ceperunt, cumque alij??? poſt alies ſequerentur, ibique confiderent ad ingentem nume- rum, ſeſeque cum Hiſpanis affinitate coniungerent, ( Phœnicum vitia Hi- ſpa is com munic???ta. ) Hinc Plœnicum vitia, vtpote auaritia, luxuria, gula, libido & alia eiuſmodi Hiſpanis tandem ex commercio communicata ſunt; quæ deinde eo vſque, tempore creuerunt, vt ad a???men iampridem perueniſſe videan- tur: Ita Viues ipſe Hiſpanus ſcriptum reliquit: Sic quo- ( Americani ſimplices ab Hiſpanis edocti. ) que contigiſſe Americanis, Hiſpanorum aduentu, veriſi- mile eſt.Illi enim primo ſimplices & ſuo quique contenti, nunc mores illorum, quos Viricochias appellarunt, abſque du- bio aſſumpſerunt: In quadam parte eius Occidentalis [ID00457] mundi, (vbi populus Gallis fauit, Hiſpanis, eorumque gen- ti inimiciſſimus, adeo vt alter alterum interceptum, tru- cidet & carnes eius toſtas deuoret magnæ cum lætitiæ ge-( Colloqui??? barbari cu̅ noſtrate. ) ſtu) quidam ex inquilinis ad noſtratium quendam, ad hunc modum loquutus eſt, vt in illis hiſtorijs ſcribitur: Oportet Dominum tuum, à quo miſſus diceris, eſſe valde diui- tem, quem ait habere tot cultros, tot campanulas, totque alias res: At cur non manetis in veſtra terra, vt nos facimus? Pa- ter meus hic habitauit & habuit hanc terræ partem quæ illum aluit, hæc eadem me alit & poſt filium meum, & non opus eſt nobis, neque ſumus adeo dementes, vt per tot vitæ pericula ad ( Verbabe- mini??? bar- bars no̅ im- prudentia: ) vos eamus, ibique aurum colligamus: Nam ad quid mihi au- rum, cum habeam hic ſatis, vnde viuam; Oportet certe vos eſ- ſe valde ſtultos, qui quæritis tantis itineribus, hoc, quo non e- getis, tantis laboribus, quibus ſæpißime ſuccumbitis: O vos miſeros puto & neſcios, quid ſit quiete viuere; cum voſmet curis maceretis quibus carere poſſetis, appetitu moleſtetis, quo ſatiari ne- quitis: Quibus verbis hic barbarus declarauit ſe naturæ(Barbari ſp???rnunt di uitias ſu- perfluas na- tura donis contenti. Crates ab- iecit aurum in mare. Democri- tus agros ſuos fecit communes. Lyſander quæ ſpreuit. M. Curius & Fabri- tius aurum ſpreuerunt. ) donis, ijſque exiguis, contentum, & ſpernere auri magna pondera, non minus, quam Crates ille Thebanus, qui non paruum auri & argenti pondus in mare abiecit, vt melius philoſopharetur, aut Democritus, qui agros ſuos reliquit & paſcua publica fieri paſſus eſt: Item Lyſander rex Lacedæ- moniorum, qui veſtimenta magni precij, filiabus ſuis à Dionyſio miſſa, recuſauit, & M. Curius, ac Fabricius Romani, quorum vterque Samnitum oblatum aurum repudiauit: An falſo quid dixerit, iudicent alij: Si ſaltem de ventre proſpi- ciendum eſſet, vere dixiſſet, ſed cum cuique ſuus ho- nor ſeruandus, liberi educandi & dotandi; veſtimenta & ædificia neceſſario habenda ſint, longe alia apud nos eſt ratio, quam apud illos, ferarum modo, in ſpelun- cis aut caſis, luto & ramis arborum congeſtis, degentes. [ID00458] ( Hiſpania primas auri fodinas ha- buit in Eu- ropa. Britanni ſtanni mi- neras iam pridem ha- buit. Germania magnam argent??? co- piam dedit. Pyranei Hi- ſpaniæ me- talliferi. Alpes ver- ſus Germa- niam habe̅t fodinas me- tallicas. Hiſpaniæ prouentus. ) Hiſpania equidem primas fodinas auri, argenti, aliorum- que metallorum habuit; Britannia quoque, nunc An- glia, in Cornubia ſtanni mineras tempore Dionyſij Halicarnaſ- ſei hiſtorici & Diodori Siculi, (qui vixit 60. annis ante na- tum Chriſtum) vberrimas hucuſque habuit: Germania deinde, quæ centum ab hinc annis incredibilem argen- ti copiam ex diuerſis locis, vtpote valle Ioachimica, Mon- te S. Annæ, S. Mariæ, Sneberga, Friberga, atque innumeris a- lijs, toti Europæ miniſtrauit; vt interim de Sclauonia, Vngaria, Tranſyluania, Suedia, cæteriſque regnis nihil dicam: Py- ræneos Hiſpaniæ montes metalliferos fuiſſe ab experientia patuit, vt Alpes verſus Germaniam, Stertzingæ & alibi, Sudetas circumcirca Bohemiam, montes Hercinios, prope Zellerfelde, Wildenman, montem S. Andreæ & alibi: Apenninos in Italia:

• Nunc Hiſpaniæ prouentus adijciemus:

Hiſpania, vt Viginarius tradit, duos tantum auri milliones quotannis pendit ſuo Regi; præter ingentem auri ſum- mam, quæ illi adfertur ex India & America.( Hiſpania 9. regnorum prouentus. Hiſpania quot Archi- epiſcopatus & Epiſcopa tus habet & qui eorum prouentus. ) Abrahamus Ortelius ſcribit, ex nouem Hiſpaniæ regnis colligi quinque milliones ducatorum.Habet Hiſpania Archiepiſcopatus 8. & Epiſcopatus 48. quo- rum prouentus annui accedunt ad centum & quadragin- ta millia ducatorum; qui efficiunt circiter quadringenta viginti ſeptem millia librarum Gallicarum: Summa exi- gua (inquit Boiſardus) ſi conferatur cum Gallicis prouenti- bus.( Prouentus Belgici. ) Belgicum, teſte Viginario ſoluit ſedecies centena millia coronatorum. Bodinus tradit Caroli Quinti tempo- re Belgas tantum ſoluiſſe tredecies centena millia libra- rum. Iohannes Botterus ait Portugalliæ regnum pendere ſingulis( Portugalia reditus. ) annis duos ducatorum milliones. Arragoniam ducenta millia.( Arragonia reditus. Nauarr ??? reditus. Sardiniæ reditus. ) Nauarram centum millia. Sardiniam centum millia.

Finito hoc diſcurſu Aduerſarius contra Ray- mvndvm Lvllivm ſic exorſus eſt.

25. Argumentum negatiuum, contra Chemiam & Raymundum Lullium à Pyrgo- polynice directum.

Si hæc ſcientia eſſet vera & non præſuppoſita,( Argum. 25. negat. ) iampridem per mille annos, quibus ad pruden- tum & doctorum aures peruenit, eſſet inquiſita & inuenta.At tanto tempore & amplius inuenta non eſt.Non eſt igitur vera, ſed ſaltem præſuppoſita.

Reſponſio ad 25. Argumen um negatiuum inſtituta à Raym. Lullio.

PRopoſitio, ſi de omnibus prudentibus & doctis intelli-( Reſponſio ad 25. Arg. negat. ) genda ſit, quaſi illis tanto tempore non innotuiſſet, falſa eſt: Nam artes & ſcientiæ, quæ publicè docentur & [ID00460] ob nullam cauſam celantur, non omnibus notæ ſunt, ne- dum hæ arcaniſſimæ, quæ omni æuo, non niſi pauciſſimis, innoteſcunt. Si verò de quibuſdam aſſumptio accipienda, & ipſa falſa eſt; quia etſi non omnibus nec multis, tamen a- liquibus hæc ars indagata & experientiâ probata eſt. Cau- ſa verò, cur, ſi qui noſtro tempore eam reipſâ calleant, non agnoſcantur, eſt notiſſima; quia nolunt videri, ſe ſolis ſape- re inter tot inſipientes, ne notentur digitis & tractentur, vt noctua inter cornices, hoc eſt, publicè proclamentur Alchymi- ſtæ, nomine cum deceptoribus communi & odioſiſſimo: Habent præterea alias cauſas ipſis notiſſimas: Nam cum poſſint viuere quieti incogniti, nolunt ſe magnis regum aut principum negotiis inuoluere aut eorum familiarem notitiam captare, cum illis cantilena vulpeculæ de leone ob aures verſetur, quæ ſic habet:

• --- -Quia me veſtigia terrent
• Omnia te aduerſum ſpectantia, nulla retrorſum:

Non enim eſt vtile mederi leonibus aut aliis eiuſmodi a- nimalibus, (vt gruis exemplo patet) quæ loco gratiæ ſin- gularis reputant, ſi collum illæſum ex faucibus illorum e- ducatur.

26. Argumentum negatiuum aduerſarii contra Che- miam & Raymund. Lullium.

( Argum. 26. negat. ) Si hæc ſcientia eſſet vera, authores in ſuis volu- minibus auſi eſſent eam tradere & veritatem expo- nereAt in eorum libris veritatem non inuenimus, [ID00461] quip pe quam non ſunt auſi tradere. E???go hæc ſcientia non eſt vera.

Reſponſio Ray. Lull???i ad Argumentum negatiuum Aduerſarii.

REſpondeo ad propoſitionem, quod ſi vtile fuiſſet, vt omnes( Reſponſio ad 26. argu mentum negatiuum. ) abſque diſcrimine eam ſcirent, tum authores eam tra- didiſſent, vti alias doctrinas: ſed cum vtile non fuerit, non auſi ſunt: ſi quæras, cur vtile non fuerit, videris nihil intel- ligere, nec mundi vitia, nec hominum mores; aut certè pri- mum huis reiomnino ignorare: Alij plures, quam decem rationes produxerunt ex philoſophorum libris, quibus co̅- uincitur, non eſſe vtile, vt hæc ſcientia tradatur, veluti re- liquæ artes, vt legentes a, b, c, moxintelligant, quas quilibet indagare & conſiderare poterit: Plurimi voluerunt rem nudis exponere verbis, ſed diuinitus prohibiti ſunt, vt ipſi teſtantur. Item conſtat, multas gentes omnia ferè ſua dog-( Mul ægra- tes obſcura- runt ſua dogm???a. ) mata allegoriis, tropis, & figuris obſcuraſſe etiam qualia- cunque, vt fuerunt Ægyptii, Phœnices & Syri, ne rei preci- oſæ theſaurus abſque arca, nec corpus nudum abſque ve- ſte videretur: Annon ſacræ ſcripturæ mera oracula & figu- rata in pleriſque? Cauſa eſt, ſi triticum eſſet abſq; paleis, & nucleus abſque duro putamine, foret leuiſſimis auiculis pręda. Ad minorem dico: Quod falſa & vera ſint Chymicorum ſcripta diuerſo reſpectu: Falſa, ſi ad literam intelligantur; vera, ſi ad rerum habilitatem & autorum conſenſum: Nec enim auſi ſunt veritatem tradere, propter cauſas antè re- latas: quia litera plures noxas, quam commoda de- diſſet hominibus, ſi nuda fuiſſet & vera; nunc, cum veſtita [ID00462] ſit & falſa, nihilominus multis nimis credulis dura eſt & nociua: At non authorum culpâ, qui ſæpè clamant, non eſ- ſe ad verba, ſed mentem, non ad ſonum, ſed harmoniam authorum reſpiciendum: Ipſi itaque culpandi, qui ad veti- ta experienda ſuo damno ruant.( Argumen- tum 27. ne- gatiuum. )

27. Argumentum Negatiuum contra Chemiam & Raymundum Lullium.

Si aurum ignibus non corruptibile, cuius mix- tio ex fortioribus mundi eſt, poſſet arte confici, longè facilius animal quoddam, exempli gratia, aſinus arte conficeretur, cuius mixtio & conſtru- ctio non eſt adeò fortis.Sed ultimum non eſt verum.Ergo nec primum.MInorem probo: Aſinum enim fingere ignoratis, & cętera ſimilia, quorum mixtiones ſunt debiles & manifeſtæ quaſi ſenſibus: Quare & multò magis metallorum mixtio- nem, quæ eſt fortiſſima, fingere ignoratis, quæ eſt etiam noſtris ſenſibus & experientiis occultata penitus: cuius ſi- gnum eſt difficultas reſolutionis elementorum ex ipſis.

Reſponſio ad 27. Arg. Neg à Ray. Lullio inſtituta.

( Reſpon ſio ad 27. argu mentum negatiuum. ) REſpondeo, nullam eſſe connexionem propoſitionis, quia animal, vt aſinus, non conſtat ſolum ex 4. elemento- rum mixtione, ſed præter illam mixtionem ſeminibus af- finxit quædam virtus aſtralis, quæ vocatur anima, atque [ID00463] hæc nulli materiæ adeſt, niſi illis: Hanc animam cur non ſit in arbitrio hominum dare materiæ alteri ex elementis co̅- mixtæ, hinc homo non poteſt effingere aſinum in momen- to: Auri vero formam ſeparatam habere poteſt, quam ſi materię coniungat, fiet inde compoſitum, quod eſt aurum: ſi verò ſemina habeat animalium in ſuis vaſis, vt exempli gratia, aſini & aſinæ, eaque per coitum vtriuſque coniun- gat, tum formabit aſinum ex naturæ inſtituto & non artis: Licet mulus ex equa & aſino natus arti quoque aſſcriba- tur, cum hominis ingenio illa diuerſa ſemina coniungan- tur, vnde diuerſum animal ab vtroque oriatur. Aſſumptio ita́ vera eſt, ſi de animæ immiſſione & in ma- teriam aliquam artificiali intelligatur, qualis arti impoſſi- bilis eſt: Falſa autem, ſi de ſeminibus animalium coniun- gendis accipiatur: ſic paterfamilias producere poteſt om- nis generis animalia, ex coniunctione nimirum duorum ſexuum: item ex ouis anſeres, anates & gallinas, ſi propriæ ſpeciei vel diuerſæ ſubiiciantur: Vnde gallinæ etiam aqua- tilium volucrum oua, non ſaltem ſua, ſæpè excludunt, ne quid de furnis Ægyptiis, naturæ æmulis, hic repetam. Di- ſtinguunt verò authores hoc modo, quod perfectionis & mixtionis rerum ex elementis ortarum ſit magna diuerſi- tas: Quæ animam rationalem habent, vt homo, ſunt omni- um perfectiſſima propter formam animæ, & non propter mixtionem ſolam: Deinde ſunt animalia bruta, quæ ſenſi- tiuam habent animam; poſt hæc vegetabilia, quæ vegeta- bilem ſaltem poſſident: Denique ſimpliciter mixta, quæ non ob nobilitatem animæ, quam non habent, ſed modu̅ mixtionis, quam ſolam agnoſcunt, perfectionis vel imper- fectionis ſuæ gradum accipiunt: Inter hæc ſunt mercuria- lia & metallica, & ex his aurum maximè ex mixtionis per- fectione perfectum & durabile corpus: Vnde patęt, quod [ID00464] ab hoc ad aſinum nulla neceſſitas ratiocinationis ducatur quod aurum nullam animam habeat, ſed formam ſepara- bilem & corpoream; aſinus verò animam habeat, eamque formam inſeparabilem & incorpoream ſeu aſtralem; quæ cum in abſtracto haberi nequeat, vt illa, ideo nec coniungi cum materia poteſt, vt illa: Aurum, eiuſque forma in igne perdurat, non aſinus, nec eius anima, ſed hæc à corpore fu- git & corpus in cineres mox comburitur.

Rationes affirmatiuæ pro Chemiæ veritate Raymundi Lulli.

25. Ratio affirmatiua pro Chemia Raymund. Lullii.

( Ratio 25. affirma iua pro Chem. ) Si hæc fama, quæ de aurificio ab antiquiſſimis ſe- culis huc vſque ſparſa eſt, foret de re imaginaria, fictitia & nullibi exiſtente, non tot grauiſſimi viri teſtimonia, libris editis ex omnibus ætatibus & gentibus concordantia, protuliſſent.At hæc extare tanto numero, tanta authorita- te & conſenſu (vt ex hoc volumine patet & aliàs) nemo negare poteſt, niſi qui nihil legerit aut viderit.Ergo hæc fama non eſt de nihilo, ſed de arte rea- li & poſſibili.MAior patet: Nam res, quæ ab experientia aliquorum vt veræ probari poſſunt, ex ſeſe conciderent, ſi non experimentis aliquando ſtabilirentur, qualis eſt hæc, quæ non ſola fide mentis, ſed & manus concipitur: De Phœniee quid tradant veteres & recentiores notum eſt ex ſuperio- ribus; Quod ſi non res vera delituiſſet ſub hac aue mere fi- ctitia & fabuloſa, non ita per manus tradita fuiſſet ab anti- quis Aegyptiis ſcriptoribus, vt ætatem Plinij, Taciti & hanc noſtram attigiſſet: Quod Plinius ſcribit aliquando eam a- uem viuam Romam delatam, in eo fallitur, vt in multis aliis quæ ex auditione cognouit: Fama itaque non ſine cauſa ſpargitur, præſertim ſcribentium de arte philoſophica; qui veluti virigraues, non gloriæ cupiditate inani ducti, ſed poſterorum vtilitate moti, poſt mortem ſuam reliquerunt quaſi publica monumenta & opera dearcaniſſimis naturæ & artis ſecretis, ad quæ non niſi initiatis aditus patet, hoc eſt, virtute, doctrina, labore, ſumptu, tempore longo pro- batiſſimis. Minor eſt veriſſima, nec eget probatione, niſi lectione & collatione authorum, quorum nomina & opera magna ex parte hic collecta reſeruantur.

26. Ratio affirmatiua Raymundi Lullii pro Chemiæ veritate.

Si duobus teſtibus vel tribus probatæ fidei productis, licitum eſt omni iure iudicare de vita, fama & opi- bus cuiuſq; viri: ac, ſi teſtatore teſtamentum ſuę vltimę volu̅tatis co̅dente præſentib, aliquot teſtib. id pro legitimo & indubitato habendum ſit, Quidni & [ID00466] iudicandum erit de tot teſtium fidelium, hoc eſt, in arte Chymica ſcriptorum, veritate, ac teſtatorum Teſtamentis ſeu operibus, quæ reliquerunt nobis poſt mortem?At primum eſt verum,Ergo & ſecundum, & per conſequens, ars Chy- mica nulli in dubium reuo canda eſt.PRopoſitio huius argumenti, eiuſque connexio firmiſſima eſt: Si enim inrebus diuinis & humanis vel vnius ſcri- ptoris teſtimonio acquieſcendum eſt, quidni in dictis Chymicis? Quanta ſit fides Notariorum publicorum apud Germanos & Italos, ſatis conſtat: ſi n. nec verbis nec ſcriptis alicuius probati hominis ſit fidendum; res humanæ ſem- per laberentur in incerto; nec quicquam certitudinis à quoquam producipoſſet, cui non contradici liceret. Quid nunc dicendum deſcript oribus Chymiæ? An illi ſoli abſq; ( Differen???a ???nter Chy mica tra- ???antes. ) vlla fide? Diſtinguendumnouimus inter Chymica tra- ctantes: Alios eſſe homines leuiſſimos, qui vt ſunt ineru- diti, ſi hæc abſqueiudiciotractant eo vſque, donec de fine perfectionis deſperent omnino: Hinc vt ſuæ paupertati remedium quærant, ad ſophiſtica & deceptoria ſe confe- runt: Atque horum tanquam fucorum, maior eſt nume- rus, quàm aliorum doctorum & proborum: Ab vtriſque poſſunt publicari libelli, que̅admodum tales quoq; occur- ( Lectorcau- tè iudicet de Chymi- soruml???- ???. ) runt: Verùm vtriq; de ſuis authorib. facilè atteſtantur, eo- rumque doctrinam & in Chymicis experientia̅ exprimunt, de quibus vt lector caute & attente iudicet, an tantum ha- beat fidei, vt ſint legendi & imitandi opere, neceſſum eſt. [ID00467] Illorum plerumq; proceſſus dicuntur, qui tractant de aug- mentationibus, albificationibus & rubificationib. ſophi- ſticis, alijſque terminis huic generivſitatis: Horum, ſunt al- terius intentionis & ſtyli: Præter eos, pauciſſimi ſunt omni æuo, qui reuera pro perfectis artificibus vel viui ex circum- ſtantijs omnibus, quæ illis adeſſe debent; vel poſt mortem ex libris agnoſcuntur: His vt eruditio, virtus, pietas, probi- tas, experientia multarum rerumadfuit, ſic fides in ſcriptis denegari non debet, quippequi tantum & plus authorita-( Artif???x Chymicus tantum ſi- dei, quam notar??? habat. ) tis habent, quam notarius legalis: Si enim huic propter iu- ramentum credendum, etiamſi poſſet pecunia corruptus contra co̅ſcientiam quicquam à veritate diuerſum ſcribe- re, aut alias no̅ ſatis informatus, aut fallacijs circumuentus publicare, quod productis teſtimonijs alijs refelli poſſet; Quidni & artifici, viro omnibus numeris abſoluto, qui vel expreſſe iuramentum præſtat, vel conſcientia, quæ ſecreti iuramenti vim obtinet, motus affirmat, hanc ſcientiam ve- riſſimam eſſe, ſeque vidiſſe & tetigiſſe eius fructus aureos, aſſentiendum erit? Hinc quidam ex Chymiæ amantibus( Theob. ab Ho. Argumen- tum v ri doctiproba- bile. ) eodem vtitur argumento fere in hunc modum: Si in ivdiciis, inquit, vbi de cenſu & capite, aut fama, ſiue exiſtimatione reorum agitur, duobus aut tribus teſtibus tam lege diuina, quam iure ciuili credendum ſit, id multo magis in arte Chymica vſu venire æquum e- rit, quæ rationibus, ſimilitudinibus, exemplis ac teſtibus non tribus a??? quatuor, ſed propemodum innumeris, vera eſſe conuincitur: Ha- bemus enim doctißimorum & integerrimerum viroru̅ ſcripta, Her- metis Triſmegiſti &c. qui omni exceptione maiores, artem veriſſima̅ teſtantur & naturæ genitricis ſuæ æmulam: Cur viris tam præclaris fidem detrahendam, & ſcielis quibuſdam potius credendum iudica- bimus, qui peruerſo iudicio artem cauillantur vanam eſſe & adulte- ram, nec alia de cauſa anigmatice & obſcure traditam, niſi vt exer- cerentur otioſorum hominum ingenia. Hæc ille.

27. Ratio affirmatiua ipſius Raymundi Lullij, quam in libro de Quinta eſſentia, diſtinctione tertia propo- nit; in vltima parte de quæſtionibus: Prima quæſtio.

( Ratio 27. affi mati- ua ipſius Lullii ex li. des eſſen- tia. ) Vtrum Alchemia ſit ens reale, aut ſit figmentum? Reſpondeo, Alchymiæ finis eſt aurificare, argentificare, vegetare ſeu tranſmutare: Secundum conditionem illius ſcilicet demonſtra- tur, Alchymiam eſſe ens reale & non figmentum, quod habet eſſe compoſita ex auro & argento & menſtruo vegetabili: Hoc quippe co- arctat definitio principij: Quoniam ſicut ignis eſt principium calefaciendi, ſic aurum eſt principium in ratione aurificandi, & argentum argentificandi, & vegetatiua, vegetandi in ratione. Cum igitur finis ſit, aurificare, oportet in Alchemia eſſe aurum, ar- gentum & vegetatiua: Et hoc eſt, quod in Alchemia eſt ſubſtanti- uum; in quo vegetatiua ſint plantata. Et ſi Alchemia aurificaret & tranſmutaret, & in ipſa non eſſet aurum & argentum & vegetatiua, definitio principij eſſet falſa, ex eo, quod nullum principium ante illud ſe haberet in ratione alicuius prioritatis, & omnia haberent vnicam proprietatem, & ſic vnum eſſent plura in numero, quod eſt impoſſibile. Et ſi in Alchemia eſt aurum & argentum & ſubſtantiuum vege- tabile, & non aurificat & argentificat, & non tranſmutat primam quidditatem, per primam localitatem ſcientia eſſet falſa, ex eo, quia aurum & argentum & vegetatiua eſſent in aliquo actualiter, vbi eis proprie non competeret aurificare & argentificare, & tranſmutare, quod eſt contra curſum naturæ. Quia ſic ſequeretur, quod eſſe poſſet aliquis locus in natura, vbi principia naturaliter poſſent eſſe ita in natura vacua, quod natura ſufferre non poſſet; quia eſſet contra ſuam [ID00469] definitionem, cum natura ſit id, per quod omne naturale fit plenum. Ex quo patet, quod nullus eſt, in quo naturaliter poſſet ſequi alicuius principij finis vacuitas, ex quo concluditur. Quod Alchemia eſt de auro & argento & vegetatiua, quæ ſunt entia realia & vera: Igitur ipſa Alchemia eſt ens reale & verum, Et quia eſt ens reale, non eſt figmentum. Hactenus Lullius ex proprio libro: Ad quæ Pyrgopolynices prorſus obmutuit, nec potuit vim tam acutæ ratiocinationis ſuſtinere amplius, volens fuga ſalutem ſibi quærere; verum ab alijs retentus, hoc vnico demonſtrauit ſe victum & ſuperatum eſſe à ſingulis pręce- dentibus, ac præſertim ab argutiſſimo Lullio, cuius vltimam incurſionem omnium grauiſſi- mam cenſuit.

X. ROCHERII BA- CONIS ANGLI, SYM- BOLVM.

LIBER DECIMVS.

DEcimum in hoc conſeſſu locum Angli obti- nuerunt, eorumq́; vices Roeherius Ba- con, Minorita, & in vniuerſitate Oxo- nienſi profeſſor, in hunc vſque diem Scholaſticis, imo communi plebi ex quibuſdam de eo relationibus & mimorum ſcenis, de fama cognitus: Hic licet minor ſit ordine mo- nachali & loco poſterior, nulli tamen aduerſario, quicunque ille ſit, vt nec Terminvs, cedit. Exani- matus pene armis Lullianis Aduerſarius multum de animoſitate ſua remiſerat & ex ardentiſſimo iam tepidus effectus erat ita, vt ſi Bacon, ceu Tria- rius & vetoranus miles, ſaltem animis & viribus illi inſtet, mox frigidus & exanimis omnino futurus ſit: De ipſo Bacone, quo doctiorem Inſula illa vix [ID00471] enutriuit, nullum eſt dubium, quin ſe Achillem Troilo aut Herculem Centauro prębiturus ſit, quo prænobile illud nomen in Anglia ſatis celebre vi- ctoriam obtineat: Non enim ſat tutum eſt contra Bacones præliari, qui ſua familia ſola vel exercitum integrum inſtruerent, etiamſi Grillos, quibus anima pro ſale data dicitur, non ſibi, ceu nomine ſimiles, annu- merent.

ELEMENTORVM FAC AE QV ATIONEM & habebis.

ROcherius Bacon Anglus monachus mino- ( Bacon ob eruditione̅ Magia ſu- ſpicionem incurrit a- pud vulgu̅ Liuor, vt hedera aſce̅- dit, aliorum ope. ) ris ordinis agens, ſua eruditione, varia- rumque artium cognitione in id celebri- tatis faſtigium aſcendit, vt non ſolum in ore omnium eſſet, ſed apud inuidos quo- que eum ſupernaturali quodam modo, hoc eſt, magico, ſapere, ſuſpicionem, aut potius calumnia̅, incurrerit: Sic liuor ſumma ingenia, vt Hedera arbores, pe- tit: Hæc per ſe aſcendere nequit, vtpote fragilis & inſtabi- lis, ſed ſemper ſuſtentaculo eget, nempe arbore vireſcente [ID00473] & comata, quam pro gratia euectionis in altum omnem eius ſuccum intercipiendo & exiccando, enecat: Eodem modo liuor, repens humi, nilq; arduum per ſe tentans, do- ctiſſimis viris ſe adiungit, ijſque detrectando & calumnian-( Calumnia ſuccum fa- ma alterius exugit. Animal peſſimum quod. Baconqua̅- do vixit. Baconis libri. ) do omnem ſuccum famæ, honoris & boni nominis exugit & furatur: Quidam philoſophus interrogatus, quod animal eſſet peſſimum ex cicuribus, reſpondit, adulator; ex feris, calumniator: Vixit autem Bacon, Henrici 4. Angliæ regis tem- pore, qui regnauit ab A. 1399. ad A. 1414. aut circiter, manu- ſcripta eius permulta in Oxonienſi Bibliotheca extant, quæ magna & mirabilia promittunt, ex naturæ operibus tamen profecta; quemadmodum quoque illa Epiſtola de mirabili poteſtate artis & naturæ, eius ingenium mirifice deſcribit, in qua ſe magiæ naturalis ſcientem, at non diabolicę oſten- dit, dum inquit: In his omnibus nec phyſica ratio co̅ſiderat, nec ars,( Bacon à magia prer- ſus abhor- ret. ) nec poteſtas naturæ tenet: propter hoc nequior eſt occupatio, quando homo co̅temnit leges philoſophiæ, & contra omne̅ ratione̅ ſpiritus in- uocat nepharios, vt per eos ſua̅ compleat voluntatem. Et in hoc eſt er- ror, quod ſibi ſubijci credunt ſpiritus, & quod ſpiritus cogantur hu- ( Spiritusnon cog??? huma- na volun- tate. ) mana voluntate, hoc enim impoſſibile eſt: quia vis humana longe in- ferior eſt, quam ſpirituum: Aut quia in hoc magis aberrant, quod per aliquas res naturales, quibus vtuntur, credunt vel aduocari vel fu- gari ſpiritus malignos, & adhuc errant, quando per inuocationes, de- precationes & ſacrificia nituntur eos homines placare & abducere pro vtilitate hominum: Facilius enim ſine comparatione à Deo impetra̅- ( A Deo fa- cilius quid- quam ma- luſpiritibus impetraa- dum. ) dum foret, vel à bonis ſpiritibus, quicquid homo debet vtile reputa- re: ſed nec in his inutilibus fauor abiles aßiſtunt ſpiritus maligni; niſi in quantum propter hominum peccata à Deo permittitur, qui huma- num genus regit & gubernat; & ideo iſtæ viæ ſunt præter ſapientiæ documenta, imo melius in contrarium operantur; nec vnquam philo- ſophantes de his ſex modis curarunt. Hæc Bacon.Quæ ſane verba non arguunt virum necromantiæ dedi [ID00474] tum, ſed eum ab hac longiſſime abeſſe co̅uincunt: Et pau- ( Libri magi- ci falſis re- pleti. ) lo poſt: Sed quæ in libris Magicorum continentur, omnia ſunt ar- cenda, quamuis aliquid veri contineant; quia tot falſis abutuntur, quod non poteſt diſcerni inter verum & falſum. Vnde quicunque ( Salomonem non compo ſuiſſe ma- gica. Librimagi ci diſcerne̅ d???ab al???. ) dicunt, quod Salomon compoſuit talia, & alij ſapientes, negandum eſt; quia non recipiuntur huiuſmodi libri authoritate Eccleſiæ, nec à ſapientibus, ſed à ſeductoribus, qui nudam accipiunt literam, &c. Hæc idem: Qui libros magicos monet agnoſci & diſcerni ab alijs, cum ibidem inquit: Vnde non immerito dicitur, quod vox viua magnam habet virtutem: non quia illam habeat virtu- ( Verba ſeu viua vox- quam vim habeat na- curalem. ) tem, quam magici fingunt, nec non ſimiliter ad faciendum & alte- randum (vt exiſtimant) ſed ſecundum quod natura ordinauit. Et i- deo valde caute in his intendendum eſt: nam de facili homo poteſt er- rare & multi errant ad vtramque partem: quoniam aliqui omnem ( Multi libri- magici abſ- que chara- ctaribus. ) operationem negant, & alij ſuperfluunt & ad magicam declinant. Multi igitur libri mundi ſunt per carmina & characteres & ora- tiones & coniurationes & ſacrificia & huiuſmodi, qui pure magici ſunt, vt liber de officijs ſpirituum, liber de morte animæ, liber de arte notoria & huiuſmodi infiniti, qui nec artis nec naturæ continent po- ( Libri multi habentur pro magicis qui no̅ ſunt tales. ) teſtatem, ſed figmenta magicorum. Conſiderandum tamen quia multi libri reputantur inter magicos, qui non ſunt tales, qui conti- nent ſapientiæ dignitatem: Qui igitur ſunt ſuſpecti, & qui non, ex- perientia cuiuslibet docebit. Nam ſi quis in aliquo illorum opus natu- ( Admiran- da opera Baconu. ) ræ vel artis inueniat, illum accipiat, ſi non, relinquat ſuſpectum & indignum ſapiente. Deinde adiungit Bacon multa admiranda opera mechanica, quæ fieri poſſe ait, quemadmodum & quædam eorum iampridem in vſu recepta & probata ſunt, vt inſtrumentum ad pondera eleuanda & deprimenda: ( Optica in- ſirumenta à Bacone in- ſinuat a. ) Specula ita figurata vt vnum appareat multa: Poſſunt, in- quit, & ſic figurari perſpicua, vt longiſſime poſita appareant propin- quiſſima & econtrario: Ita quod incredibili diſtantia legeremus li- teras minutiſſimas, & videremus res quantumcunque paruas, & [ID00475] ſtellas faceremus apparere, quo vellemus: Sic enim exiſtimant, quod Iulius Cæſar per littus maris in Galliis deprehendiſſet per ingentia ſpecula diſpoſitionem & ſitum caſtrorum & ciuitatum Britanniæ ( Bacon Ma- giæ diabeli- ca contradi- xit. ) minoris: Multa præterea eiuſmodi opera recenſet, quæ om- nia naturalia ſunt vel ab arte fieri poſſunt: Apparet itaque Baconem contradixiſſe Magiæ diabolicæ, nec illius quic- quam exercuiſſe, vt vulgus Anglicanum ex inuidorum rela- tione calumniatur: Introducunt enim Baconem, vt Ma-( Bacon vt Magus in Ang???ia ha- betur. ) gorum omnium anteſignanum, qui diabolis imperet, & longè maiora Magiæ opera præſtet, quam vllus alius Popul lares inſuper ſunt rum uſculi, Baconem vnà cu̅ fratre Bun- gio per ſeptem annos laboraſſe, ut caput aliquod, factum( Bacon dici- tur à vulgo in Anglia 7. laboraſſe annos, vt caput ali- qu???d metal licum liqui adduceret. ) ex latone, vaticinari quædam adduceret vi magiæ, verum cum illi ipſi puncto temporis, quo loqui inciperet noctu, non eſſent attenti, omnem opetam & oleum fuiſſe perdi- tum: Effectus verò vel vtilitas, quæ inde ſequeretur, hæc exiſtimatur, Quod totam Angliam in oris maritimis potuiſ- ſet muro circumcingere: Verum hæc fabuloſa & fictitia ſunt; quamuis ibi in publicis comœdiis populo proponan- tur: Quomodo enim hæc cohærent, vt caput metallicum diaboli inſtinctu loquatur, ideo ſeptem annos labora̅dum( Anglia to- ta muro cing???nda. ) eſſe, cum id primâ quaque horâ effici potuerit à mago; De- inde ſilo quutum eſſet, Angliam circumcinctum iri muro: An caput illud murum eſſet extructurum, quod non eſt credibile, An inde tantum lucriaut diuitiarum exoriretur,(Bacon 7. annos labo- rauit in Chemia. ) vt conductis operariis extrui poſſet? De vltimo credibili- us eſt, ſed alio ſenſu: Nam Baconem ſeptem laboraſſe annos in Chymicis operationibus nos coniicimus, quo interme-( Effectus la- boris 7. an- norum Ba- conis vulge non inno- tuit. ) dio tempore eiuſmodi fabulam ſparſam de capite metalli- co: Cum vero perfectionem ſui operis viderit, vulgo non innotuiſſe quicquam de effectu tot annorum; Ideoq; fabu- lam in ore eius remanſiſſe: Quia vero in omnibus actioni [ID00476] bus & artium cognitione mirabilis eſſet præ reliquis, no- men magi apud inuidos obtinuiſſe. Quicquid autem vul- gus, belua multorum capitum, ſemel conceperit imagina- tione, hoc nec ratio vlla, nec mora temporis animo eius de- ( Vulgus de- lectatur no- uitatereru̅. ) lebit: Delectatur enim nouitate rerum, quæ etiamſi non ſint veræ, dummodo auditu iucundæ fuerint, nil refert: Nos aliter de tanto viro ex ſcriptis eius iudicare fas eſt, quę ſi omnia publicata forent, ſubtilitatem eius ingenij acutiſ- ( Bacon va- ria ſcripſit. Bacon ex li- bru editicar tificem per- fectum ſe declarauit. ) ſimi toti mundo patefacerent; ſcripſit in theologicis, phi- loſophicis & Chymicis. Confecit, vt ipſe teſtatur in qua- dam præfatione, magnum. Naturæ totius librum: in quo non vulgaria ipſum proponere veriſimile eſt: In Chymicis quædam opuſcula edidit, nempe Auicennæ recapitulationem, alium librum de Chemia, ſpeculum eiuſdem, & aliquot Epiſtolas ar- canorum philoſophiæ plenas: In his omnibus artificem perfectu̅ ſe declarauit: Tota eius intentio eſt, vt fiat elementorum ( Elementoru̅ aquatio à Bacone præ tenditur. ) omnium æquatio, quam dicit ſe ex libro Græci alicuiꝰ hau- ſiſſe: Eiuſdem & mentionem facit Auicenna in porta ele- mentorum: Quæ doctrina etiamſi intricatior videatur, ta- men rationi maxime arridet & rei ipſius naturam declarat ( Elemento- rum æqua- tio rationi conuenit. ) Oportet enim vt de ſingulis elementis qualitates exami- nentur & inter ſe æquentur, ita vt de terræ qualitate, ſeu ſiccitate ſint 16. gradus, totidem de aliis: At cum terra ha- ( Quomodo inæqual tas qualita- tum elemen torum ſit æ- quanda. ) beat non ſolum ſiccitatem, ſed & frigiditatem, nec ignis ſolum caliditatem, ſed ſiccitatem, & ſic de aliis, hinc illa æ- quatio in qualitatibus contingit difficiliot: Exempli gtatia ſi ignis habeat 16 gradus caliditatis & 8. ſiccitatis: terra 16. gradus ſiccitatis & 6. frigiditatis, aqua 16. gradus frigidita- tis, & 12. humiditatis, aer 16. gradus humiditatis & 6. cali- ditatis; hinc inæqualitas maxima oritur, ſi ſaltem ad pri- marias cuiuſque elementi qualitates reſpiciatur; Qua [ID00477] propter oport et omnes elementorum qualitates tam ſe- cundarias, quam primarias æquari, quod opus hic labor eſt: Si enim vna pars, ſeu decimo ſexto gradus igneæ qua-( Elemente- rum quali- tates prima ria & ſecu??? darias æqua ri d???ſficils eſt. ) litatis, ſeu caliditatis, ſumantur, & tantidem de reliquis primariis, fient viginti duo gradus caliditatis, viginti duo frigiditatis, viginti octo, humiditatis, viginti quautor, ſiccitatis: At hæc æquatio potius in ipſo auro fieri præ- ſupponitur, quam in Tinctura: Si enim eſſet in hac, mixta cum argento viuo humido & frigido in magna ſeu mille- cupla quantitate, inde intemperies in auro ſumma con-( Aequatio- ne reuera eſt in auro, non intra- ctura. In auro non poteſt eſſe in æqualitas qualitatu̅. ) tingeret, vnde eius in igne, aliiſque elementis deſtru- ctio cauſaretur. Nam ſi tanta in auro eſſet qualitatum inæqualis pugna, & diſcordia inteſtina, nil inde aliud quam imbecillioris partis interitus ſequeretur: Dat ve- ro Bacon inprimis in iis Epiſtolis monita illis, ad quos ſcribit, vt omnia dicta & ſcripta ad naturæ poſſibili- tatem dirigant, ſub pallio tegentes veritatem, vt pu- tent, qui audiant, ſe aliquid capere, cum nihil in mani-( Aequatio qualitatu̅ ti cturæ ve lum verita tis. ) bus reperiuti ſint: Plurimi enim ſunt indigni, qui nec la- borare nec meditari res velint ob pigritiam & ingenii ſtu- piditatem: Hos, inquit, perſimiles, eſte animali, Pigritiæ dicto, quod cum ſummam famen patiatur ſub arbore, cuius fructu ſa- ( Animal pi- grittæ quid agot. ) tiari poſſet, iacens, non tamen aſcendere conetur præditum vnguibus ad adſcenſum idoneis, ne ſcilicet iterum cum labo- re deſcendere cogatur: Indignum enim foret talibus præ- manſum in os in genere cibum quibus carbones attin-( Indignis artis cogni- tione labo- rare nolen- tes. ) gere piaculum ſit, aut per noctes, ad Vulcani mi- niſterium, excubare intolerabile ſeruitium videatur: Cum dico veritatem, inquit Bacon, mendacium puta, cum mendacium, veritatem: Hæc Gebri & Auicennæ in- ſtituti & inſcriptionis ratio eſt: Oportet igitur ex illis men [ID00478] dacia ( Veritas in profundo ſcriptorum Chy???i o- ??? falſi- ias???n aper- to. ) colligere & inde veritatem elicere profundam, ne- glectâ veritate in manifeſto poſſit: Quæ verba Baconis co̅- ueniunt cum confeſſione Gebri, qui adfirtma quod vbi planè locutus ſit, nihil dixerit, vbi ſub allegoria ſe veritatem abſcon- diſſe: ita & Auicenna Mendacium magnum ſe dicturum pro- teſtatur, cum quid veritatis allaturus ſit: Paradoxa hæc ſunt & à philoſophiæ peripatheticæ tractatione aliena, ſed, ſi ( Clauis Che miæ, qua. ) bene co̅ſideremus, Clauis Chemiæ, ſine qua ad ad intruſam & obſcuratam Chymicorum artificum mentem penetrare ne- mo poteſt: Aut enim veritatem apertè ſcribunt Chymici ( Falſitas eſt in figuris & tropis ad li- teram intel lectis. ) ſimplicem, aut falſitatem; Non illam; Ergo hanc: Sed falſi- tatem in manifeſto, dum figuris, tropis, allegoriis & transla- tionibus rem proponunt, veritatem in occulto: Oportet i- gitur per illas, tanquam duros cortices, ad hanc, ceu nucle- um, contendere.

CONGENTILES BACO- nis Angli.

( Hortula- nus primus poſt Ara- bes Chemi- am inda- gauit. ) HOrtvlanvs, qui Garlandvs aliàs nominatur, primus omnium fuit ex Chriſtianis poſt Morienum, rienum, qui Chymica indagarit, ideoque ex ſua patria in a- lienas regiones peregrinationem inſtituerit; Hinc multis aliis in ordine præ poni deberet. niſi ils ob celeritatem no- minis & doctrinæ cedere cogeretur. Vt enim hic Baconi, ſic ( Hortulanus quando vi- xit: & ex Anglia a- biit. ) Bacon præcede̅tibus iure merito potiorem locum reliquit: Hic ex Saxonica Anglia gente oriundus, regnantibus ad- huc in eo regno Regibus Danicis, circiter A. C. 1066. inde migrauit in alias terras, abſque dubio in Hiſpaniam ad Mau [ID00479] ros , vbi Gebri & Auicennæ ars & doctrina in flore & vſu apud multos tum extitit, cuius cum fructum aliquem percepiſ- ſet, poſt annos aliquot, regnante Vuilielmo Nortmanno. Circi- citer 1070. in Angliam rediit, vbi functionem quandam( Hortulanus quando re- ditt in An- gliam. ) ſcholaſticam dicitur non repudiaſſe: Scripſit carmina quę- dam & nonnullos alios libellos: Præter hos, primus in Ta- bulam Hermetis Smaragdinam commentatus eſt, licet breui- ter, tamen adeò acute, vt ab omnibus artificibus aliis pro( Hortulanus que ſcripſit ) legitimo ſæpenumero citetur: Author Roſarij philoſophorum eius doctrinam amplectitur & proponit his verbis: Ex anti- quo libello, Hortulanus ſuper Epiſtolam Hermetis ait: Solus ille, qui ſcit facere lapidem philoſophorum, intelligit verba eorum de la- ( Hortulani interpreta- tio in tabu- lam Hermo tis. ) pide: Philoſophi enim hanc artem manifeſtè conati ſunt patefacere dignis & indignis abſcondere: Et ſic de virtute intentionis ſemper dixerunt vera, ſed de virtute ſermonis non & dixerunt ſic lapidem philoſophorum fieri ex ouo; quia in ouo tria ſunt ſimilia tribus, quæ integrant lapidem: Hermes ait, Pater eius Sol: Mater eius Luna. Et ſic innuit, quod iam duo hic lapidis compoſitione̅ intrant, & probat hoc Hortulanus: Quia aqua Solis eſt volatilis & corpus eius fi- xum, & conuerſo de Luna: Et tunc declarata ſunt verba illa dicentiæ per Gebrum & alios philoſophos: Fac fixum volatile & volatile fixum & fixum volatile: Perſuadent enim multiplicem ſolutionem; quia totum opus ſtat in ſolutione: Item, cum dicit, quod eſt ſuperius, eſt & inferius. Hic per ſuperius intelligitur dignius & per inferius indignius, vt ſcilicet fiat vnus ex illis tribus, vel ex Sole & Luna fiat vnares, cuius partes ſunt æquales, & appellatur hæc coniunctio, ſublimatio philoſophorum; & dicitur ſublimatio, exaltatio, ſiue di- gnificatio, quia Luna dignificatur & Mercurius. Nam cum facta eſt vnio, in tanta dignitate eſt Luna, ſicut Sol & Mercurius. Similiter & cum facta eſt fixatio, quæ appellatur corpus mortuum, ita vilis est Solſicut Mercurius, & litera vult illa, & iſtud eſt aſcendere & de [ID00480] deſce̅dere philoſ. Hæc ille ex Hortula. quæ ſanè verba tota̅ arte̅ co̅prehendunt & eius arcana dilucidè exponu̅t. Poſt hunc artificem, qui primus Chymicas Muſas ex tranſmarinis locis in eam inſulam ſecum portauit & Coronam (quod garland an- gl cè ſonat) tam Hermeticam, quàm poeticam ad ſuostranſtulit, quam plurimi alij in hoc regno huius artificij participes fa- cti ſunt, quorum nonnulli in ſilentio & obſcuritate deli- tuerunt, quidam ſcriptis nomen ſuum poſteritati comme̅- datum voluerunt. Ex his fuit( Iohann???s Daſtinus. ) Iohannes Dastinvs, qui tractatum quoq; Chy- micum poſt ſe reliquit non aſpernandæ doctrinæ, cuius potiorem partem Ianus Lacinius in ſuis collectaneis po- ſuit.( Richardus Angl. cus. ) Richardvs Anglicus, author illius doctiſſimi tractatus, qui inſcribitur Correctorivm fatuorum, in quo ille duplicem doctrinam tradit, primo eam, quæ ſpectet ad in- formationem tyronis Chymici, eiuſque ſtoliditatem cor- rigendam in electione materiæ & operandi modo; Secun- ( Tyro chy- micus quod ſt idere in- prim??? de- beat. ) do, quæ declaret totius operis ſecreta & requiſita: De v- traque exempla dabimus: Quo ad tyronis inſtitutionem, inprimis vult eum ſtudere in libris veridicis ad hanc artem pertinentibus: Nam ſtudium, inquit, amouet ignorantiam & re- ducit humanum intellectum ad veram cognitionem & ad cuius li- bet reiſcientiam &c. Qui autem ſtudere abhorruerint, & tamen ( Ars imita- ???io naturæ. ) laborare voluerint, videant an ars ipſius naturæ ſit imitatio, quam ars ipſius emendare debet: Quoniam impoſſibile eſt ei ſecreta philoſophorum ad perfectum finem præparare. De his ſapientes dicu̅t, quod ij tranſeunt ad practicam ſicut aſinus ad cœnam, neſcientes, ad quid roſtrum porrigant niſi in quantum ſenſus exteriores ſine intel- lectu per viſum & guſtum ad pabulum adducit. Sic ipſi aſini, ſi- ne bonis veris principiis & fructuoſis ſtudits ac ſine naturarum [ID00481] cognitione, quærunt perficere operanaturæ & ſecretu̅ totius philoſo- phiæ ac opus optimu̅ quod homine̅ ornat moribus, ditat beneficiis, au- ( Opus chr- miæ qued conferat. ) xiliatur pauperibus & corpus humanum incolume conſeruat, præ- bens ei ſanitatem &c. Et ideo omnes artis huius apicem diligentes, ſtudiis conentur inſistere & ex libris haurire veritatem, & non ex ( Ex libris haurienda veritas. ) mendoſis, neque fabulis fictis: Quia hæc ars, non inuenitur niſi per continuum ſtudium & philoſophorum dictorum cognitionem, aut per fidelem ſcientem informationem. Nam qui in legendis libris deſes extiterit, in præparandis rebus promptus eſſe non poterit, Item, non poteſt de facili practicæ aſſueſcere, cuius mens ſtudiis theoricis renuit inſudare. Idem capite vndecimo, Aliqui, inquit,( Medecina ſi venenoſa ſit, non est medicina. ) ſcribunt in libris ſuis mendoſis & altercatis, Caue tibi ab odore eius, ne te interficiat: Ecce qualis medicina & contrarietas, quæ cum ſanare debet, inducit mortem: Non eſt mirum, quodres in- toxatiuæ ex venenis compoſitæ hæc facere poſſunt: Videte fatui quomodo veſtra opera differunt ab opere naturæ: Quare fatiga- mini in huiuſmodi rebus altis, ad quas venire non poteſtis tali- ter laborardo, niſi miraculoſè eueniat, vt accidit Beato Io- ( Beaus Ioha̅- nes miracu- loſe fecit de virgul??? au- tum. ) hanni qui de virgultis fecit aurum: Dico vobis qualis eſt medici- na, tale fit & aurum. Cum res fœtidas ſeminatis, merdam me- tetis, Reuertimini ad viam veritatis propter voſmet ipſos: Conſúlo vobis ſtudere, dicta ſapientum reuoluere, ex quibus veritatem elicite, non caſualiter ad opus accedite: Non aduer- tatis Recipe, Recipe, hoc & hoc, neſcio quid, & fac talitor, neſcio qualiter Inſtrue me hoc & ego docebo te illud: ſic deceptus alium decipit, & ſic totus mundus per tales est ( Deceptus a- lium deci- pit. ) defraudatus: Cœcus enim ſi cœco ducatum præbeat, am- bo in foueam cadunt: Vbi enim videris, recipe, co- gita, quod ſignificet, decipe, mutato r, in d. Quo ad artis declarationem Richardus planiſſime abſque fi- gura loquitur: In prologo, quoniam, inquit, natura [ID00482] ( Ars natu- ram non tranſcendit ) perficit ſuum gradum, quem naturaliter perficere poteſt, & illum præterire nequit, niſi per contrarium fuerit impedita; quamuis be- ne ars naturam non tranſcendit faciendo nouam naturam per ſim- ( Ars incipit, vbi natura deſinit. ) plicem laborem: Et ideo dicitur, quod ars imitatur naturam, non quod nouam ædificet, ſed quod illius naturæ virtutem ſubtiliet: Propter quod incipit ars perficere, vbi natura deficit, ſubtilem ſcili- cet naturam in re incluſam detegere & ipſam manifeſtare: Ex quo minera generat metalla, tincturam tamen generare nequit, quam- ( Natura continet in ſe quibus indiget. ) vis bene tincturam plenam in ſe occulte continet, ſicut ait philoſo- phus: Natura continet in ſe, quibus indiget, & quibus perficitur, niſi quod moueatur arte & operatione. Cap: 6. ſulfur vulgi ab arte reiicit & philoſophorum ſic deſcribit; quod ſit ſimplex ( Sulfur phi- loſophorum quale ſit. ) ignis viuus, alia corpora mortua viuificans & ea maturans, ita quod naturæ defectum ſupplet, cum ipſum ſit ſuperfluæ maturitatis, ſecu̅- dum quod in natura ſua ſit perfectum ac per artificium magis ac ma- gis depuratum: Vnde Auicenna: Tale ſulfur non reperitur ſuper ter- ram, niſi in quantum extat in iſtis corporibus, Sole & Luna, & in a- lio quod eſt illud, quod nulli dicitur, niſi ex parte Dei ſibi reueletur: ( Sulfurphi- loſophorum vbi ſit in ??? terra. Plurimi de- fatigati in ſulfure in- ueſtigando. Sulfura ex perfectis ??? clioienda ſubtiliter. corporis ſo- lutione ſul fur elici. Extrantæ res lapidem non emen- dant. ) In Sole aute̅ perfectius, quia magis eſt digeſtum & decoctum. Hęc ille: Sulfur vero philoſophorum eſſe ex præcipuis arcanis artis manifeſtum eſt, quo inquirendo innumeri & fere o- mnes defatigantur; Hoc, ait, latere in auro & arge̅to, nec non alio corpore, quod corpus valde abſconditur, ſed à philoſophis ſatis innuitur: De eodem ſulfure cap: 8. Philo- ſophi, inquit, ſubtiliter ſunt imaginati, quomodo in iſtis corpori- bus perfectioribus ſulfura illa elicere poſſent, & ipſorum qualitates per artem purgare, ut hoc haberent in arte, mediante natura, quod in ipſis antea non apparuit, quamuis plenariè & occultè prius habue- runt; Et hoc nequaquam fieri concedunt ſine corporis ſolutione & in primam materiam reductione, quod eſt argentum viuum, ex quo facta ſunt ab initio, & hoc abs vlla permixtione rerum extranea [ID00483] rum quæ extraneæ naturæ lapidem noſtrum non emendant, quoni- am nihil conuenit rei, niſi quod propinquius eſt ei, cum ſit medicina ſimplicis ac virtualis virtutis, ex aqua mercuriali producta, in qua ( Solutio cor- poris eſt vt glaciei in aquam. ) aurum & argentum prius ſunt ſoluta: Exempli gratia: Si glacies ponitur in aquam ſimplicem, ſoluitur in ea per calorem, & redit in primam ſubſtantiam aqueam, & ſic aqua tingitur ex virtute etiam occulta, quæ fuit in glacie: Si autem glacies non reſoluitur per ca- lorem in aquam, non coniungitur aquæ, in qua iacet, nec il- lam aquam tingit ſua virtute, quæ in ea antea coagulata fuit ex parte ſpecierum: Sic eodem modo ſi corpus non reſolueris in ( Cortus cu̅ Mercurio in Mercuriu??? reſoluendu̅. ) Mercurium cum Mercurio, occultam virtutem ex eo habere non potes, ſcilicet ſulfur digeſtum & decoctum per opus naturæ in minera: Sic enim lapis eſt vnus, vna medicina, quæ ſe- cundum philoſophos dicitur Rebis ex bina re, ſcilicet ex corpore ( Rebis quid. ) & ſpiritu albo vel rubeo, in quo multi fatui errauerunt: I- dem cap. 9. Quamobrem in eo eſt ſulfur rubeum, id eſt, i- gnis ſubſtantia, qui hoc album plus digeſſit: Et ſic ſulfur al- ( Sulfur ru- beum & al- bum in ſolt. ) bum & rubeum ex vtraque parte exiſtit in ſole: Quare ignis eſt perfectio eius, & in igne generatum eſt: Et ideo amicabiliter gaudet natura ſuæ igneæ naturæ: Vnde aliquæ res extraneæ hoc in corporibus cauſari non poſſunt, cum ars non ſit aliud median- te natura, niſi decoctio & digeſtio illius naturæ per ſimplicem la- borem: Exempli gratia: Mane cum ſurgo & video vrinam ( Vrina in di- digeſta ſom- no digeri- tur. ) meam albam, iudico me parum dormiuiſſe, tunc repono me ite- rum ad dormiendum & accepto ſomno vrina citrinatur: Et hoc propter maiorem digeſtionem caloris naturalis in me exiſtentem: Sic ſequere naturam per artem, ſimiliter decoquere, digerere, maturare, ſubſtantialiter, cum iam in actu natura contineat in ſe ignem naturalem, quo maturatur. Hoc aliæ res non habent, ideo dare non poſſunt: In Luna non eſt, niſi ſulfur album ſim- plex, non tamen digeſtum ſicut rubeum, nec ſic à nigredine pri- natum per actionem caloris, quem in ſe naturaliter continet: [ID00484] Sed ignis ſpecies eſt obtecta & occultata, agens in ea plus per ar- tem, quam per naturam: Et ideo non eſt impoſſibile, quod ars mediante natura hoc plus digerat & perficiat, cum naturaliter intendat perfici, ſed per ſe non poteſt, niſi moueatur arte & o- peratione. Sed iſti labores, vt credo, non perueniunt ad hominem ( Meliuspeius perficere debet. ) duræ ceruicis: Et ideo non fit verum aurum, niſi fiat ita dige- ſtum & decoctum, vt melius melioret peius: Quia omnium philoſophorum intentio eſt, cum meliore peius perficere: quod fatui contrarie intelligunt, quia cum peiore melius perficere ni- tuntur, & hoc quærunt in re, quod nunquam fuit in illa, ſcili- cet aurum & argentum in rebus aduſtibilibus &c. Et capite de- ( An ſulfur ex ægris cor- poribus ha- beri poſſit. ) cimo. Quæri non immerito poteſt, vtrum ex alijs ægris cor- poribus hoc ſulfur album & rubeum ad tingendum Mercurium elici poſſit? Dico, quod non, quia prius dictum eſt, quod non aliqua res maioris temperantiæ, quam in iſtis duobus corporibus reperitur, quibus inſunt radij tingentes, cum prius dictum eſt, quod ægra corpora in ſe contineant ſulfur fœtidum & aduſtibi- ( Ægra cor- pora conti- nere ſn fur fœtidum & aduſtibile. ) le, & non virtualis naturæ, ſicut in iſtis &c. Cum omnis ars non valeat, niſi præhabita natura, quam ſequatur: Poſſes ta- men cum minoribus mineralibus purgare metalla, quibus pur- gatis, tamen adhuc non habent auream & argenteam naturam in ſe; quia digeſtio & decoctio aurea non fuit in illis, ſicut in ( M???tura ſuccurrere debent im- maturis. Ægra cor- ???ra non tingunt, ſed tinguntur. ) alijs, nec ſulfur ita maturum: Et ideo ipſis immaturis ſuccur- rendum eſt cum maturis, vt maturentur: Igitur non tingunt, ſed tinguntur, quia tinctura auri & argenti proportionabilem naturam habet cum ipſis, ſcilicet immaturis vel imperfectis, quia originem ex Mercurio traxerunt: Ex his manifeſtum patet, quod minora mineralia tingere non poſſunt, quia corpora metal- lica imperfecta, quæ non conueniunt cum auro & argento ex parte Mercurij maturi, tingere non poſſunt nec naturam auri vel argenti infundere: Et ideo non eſt tingendum niſi cum il- lis, quibus ineſt virtus tingendi: Tinge ergo cum auro & ar [ID00485] gento, quia aurum aureum tribuit colorem & naturam. Qua- ( Tingen???u̅ cum ???uro & argen???. ) re omnia alia deſpicias, quibus non ineſt virtualiter ſeu natura- liter virtus tingendi, cum in ipſis non ſit fructus, ſed ſolum perditio rerum & ſtridor dentium. Hactenus ex Richar- do deprompta magnam artis partem abſoluunt; quæ tamen ad literam neutiquam accipienda veniunt: S ias enim, inquit; Roſarius philoſophorum, quod talis per Deum ( Conſuetu- do philoſo- phorum. ) conſueuit eſſe modus philoſophorum ſemper ſcilicet, quod in paſſa certiſſimo claudicare, & rem quaſi dictam quandoque per typos & figuram & quandoque per verba metaphorica & quandoque per falſam & alienam practicam occultare, & vbi ſe verum dixiſſe ſentiebant, ſe tunc ſimilitudinarie locu- tos fuiſſe dicebant: Vnde Geber dicit: Vbicunque aperte ( Ph???loſophi tegunt arté vbi aperte loqui vide- tur. ) locuti ſumus, ibi nihil diximus, ſed vbi ſub anigmate a- liquid poſuimus & figuris, ibi veritatem occultauimus. Et cætera. Non autem ſine cauſa omnia iſta ex ipſo authore, tan- quam nucleum totius eius tractatus, in medium protu- limus, nempe vt diſcretus lector hæc conferat cum i- ſtis, quando philoſophi vnanimiter quaſi clamant, rem eſſe vilem ad opus ſumendam, aurum commune non( Rem eſſe vi- lem ad opus ſumendam. ) eſſe philoſophorum, ſed compactum, perfectum & ſeratum, cum quo nihil fermentari poſſit, vt nec cum pane & cæt. Non immerito autem hic author ſtultorum Corrector dicitur, cum interdum acriter( Corrector ſtultorum cur dicatur. ) in illos inuehatur, ſed doctrinam tamen veritatis pro correctione relinquat, quod in eo inprimis laudan- dum eſt. Georgivs Riplevs, qui ſe Britlintonenſem Cano-( Georgius Riplæus Canonicus. ) nicum Regularem vocat, philoſophorum Angloru̅ no̅ eſt minimꝰ, at cum ſummis de prioritate, vtita loquar, merito co̅te̅dit: Scripſit libros in Chemia abſolutiſſimos partim An [ID00486] glicano , ( Riplei libr??? qui. ) partim latino ſermone, nempe duodecim portarum tractatum, Medullam Chymicam, de Mercurio & lapide phi- loſophorum & Cantilenam: Si quæ alia ſint eius manuſcri- pta, nobis non innotuerunt: Cantilena latino eſt idio- mate, reliqua vernaculo & rythmico ſcripta: Accurate (Ripleus in 12 portis ar tem abſolu- te tradiait. ) & diligenter videtur omnia ad artem neceſſaria in 12. il- lis portis deſcribere, quarum ſingularum claues ſupe- rius tradidimus: Verum ipſe portas quidem monſtra- uit, intret, qui poteſt: Quid? ſi ſint ſeratæ & peſſulo fir- ( Portæ Ri- plei ſeratæ. ) matæ? Sane ingreſſus nulli concedetur, niſi ſit ex fami- liaribus: At non omni ex parte eo vſque adductum de- relinquit, ſed dat plurima vbique monita ad clauium ac- ( Ripleus dat menita ad clau s por- tarum ac- quirendas. Tres Mer- curii claues artis. Primus Mercurius Leo viridis, medium co̅iungendi Solem & Lunam. Secundus Mercurius Lunaris. Tertius Mercurius ſulfureus & ſolaris. Lapiseleua- tus cum vento. ) quiſitionem ſpectantia: Quocirca in principio, ego profecto te docebo, inquit, vt intelligas, Mercurios eſſe tres, qui ſunt Claves ſcientiæ, quos Raymundus ſua menſtrua vocat, ſine qui- bus nihilrectè fit; Sed duo iſtorum ſunt ſuperficiales, tertius eſſen- tialis ſolis & lunæ &c. Corpora perfecta cum primo naturaliter calcinanus; ſed nullum corpus immundum ingreditur, excepto uno, quod uulgariter uocatur à philoſophis, Leo viridis, quod eſt me- dium conjungendi tincturas inter ſolem & lunam cum perfectio- ne, quemadmodum Geber ipſe teſtatur. Cum ſecundo, quod eſt humi- ditas vegetabilis, reuiuificans, quod prius erat mortuum ambo prin- cipia materialia debent ſolui & formalia, alioqui parui eſſent mo- menti: Cum tertio, quod eſt humiditas maximè permanens, in- combuſtibilis & unctuoſa in ſua natura, Hermetis arbor in cine- res comburitur: Hic eſt noſter naturalis ignis certiſſimus, noſter Mercurius ſulfur, noſtra tinctura munda, noſtra anima, no- ſter lapis eleuatus cum vento, in terra generatus: Hæc animo reconde tuo: Hic lapis, audeo tibi dicere, eſt vapor potentialis metalli, hunc quo pacto acquiras, oportet te eſſe cautum; nam inuiſibile profecto eſt hoc menſtruum, quanquam cum ſecunda [ID00487] aqua philoſophica per ſeparationem elementorum poteſt appa- rere ad viſum in forma aquæ claræ: Ex hoc menſtruo labore ( Sulfur na- turæ ex quo fiat. ) exuberato atque cum eo poteſt fieri ſulfur naturæ &c. Et pau- lo poſt: Augeas, nec diminuas humidum radicale, donec tua maſſa frequenti ſublimatione leuiter fluat, vt cera ſuper me- tallum; tum ſolue illam cum tuo vegetabili menſtruo, donec ha- beas oleum inde coloris lucidi, tum eſt illud menſtruum con- ſpicuum viſui: Oleum extrahitur inde coloris aurei, aut huic ſi- ( Lullius vn- de fecit au- rum pota- bile. Oleum & menſtruum vegetabile ſimul elæ- borari de- bent. ) mile ex noſtro ſubtili rubro plumbo, quod Raymundus dicebat cum eſſet ſenex, multò magis, quam aurum eſſe in precio: Nam cum propter ſenectutem vicinus eſſet morti, ex eo confecit au- rum potabile, quod illum reuiuificauit: nam ſic ſimul poſſunt circulari, hoc eſt illud oleum & vegetabile menſtruum, & ſic arte & labore exuberari & fieri per artem lapidis cœleſtis, tam igneæ naturæ, vt inde illum vocemus noſtrum Baſiliſcum, magnumque magni Elixir pretij: quia quemadmodum vi- ( Tinctura occidit Mer curium, vt Baſiliſcus animalia. ) ſus Baſiliſci ſuum obiectum necat, ſic occîdit iſte Mer- curium crudum, quando ſuper ipſum proijcitur in nictu o- culi ita, vt citiſſime ille Mercurius tingat, ſtabili tin- ctura omnia corpora in Solem & Lunam perfecte: Hæc ille.In dictis menſtruis fundamentum artis conſiſtit; Quo-( Tres ignes & tres aquæ in arte. ) circa illa adduximus ex hoc authore; Vt enim ſunt tres ignes, ſic totidem, ſunt aquæ ſeu menſtrua; Igni enim contra naturam primum, innaturali ſecundum, naturali tertium menſtruum correſpondet: Lullius in( Quæ men- ſtrua qui- bus ignibus correſpon- deant. Lullii du- plex men- ſtruum. ) libro de Quinta eſſent. facit duplex menſtruum, vnum vegetabile & reſoluens, alterum minerale ſeu ex me- tallis & reſoluendum: Menſtruum enim dicitur reſpe- ctu fœtus, qui alitur eo; at hic improprie pro tertio habetur menſtruo: Ex ſecundo & tertio dicit Ripleus fieri oleum, quod reducatur in Baſiliſci naturam: idque [ID00488] (Baſiliſcus vt ex ouoſic tinctura. ) verum eſt: Vt enim ex ouo Baſiliſcus prodire traditur vi- uus, qui viuentia radijs ex oculis emiſſis venenoſis infi- cit & necat, ſic ex ouo philoſophico tinctura produ- citur, quæ leuiſſimo tactu metalla, quæ Mercurij quid in ſe habent, coagulat, ſtupida reddit, & ſulfu- ( Tinctura Draco cur dicatur. ) re ſuo ſpoliat: Alias Draco dicitur eadem ratione, aut quia Sol & Luna cœleſtis ſemper cum coniunguntur, id in capite vel cauda draconis fieri neceſſum ſit; In hoc facta eſt Solis & Lunæ coniunctio & vnitio, accidente Ec- clypſi: ( Spiritus quomodo figatur. Aues à ſi- milibus il- liciuntur. Natura Hippocen- taurum no̅ componit. Heteroge- nea & à m??? tallis diuer ſa ad artem non ſumen- da. Soror & fra ter, patiens & agens, Mercurius & ſulfur. ) Porta 1. Omnis ſpiritus, inquit, figitur cum calcibus ſui gene- ris; hoc bene animaduerſo fructum referes: Vt enim aues con- gregantur ſui ſimilibus??? & ab ijſdem illicibus capiuntur; ſic fit in hac philoſophia: Natura namque agit ſimilitu- dine rerum quo ad genus & ſpeciem & hippocentaurum nunquam procreat, at phantaſia artificis non raro com- ponit diuerfiſſima, & ex ijs vnionem ſperat, quæ nun- quam ſequetur ante vltimum ignem: Propterea poſt adijcit: Si tu itaque ſtudes conficere Solem & Lunam arte philo- ſophica, ad id nec oua, nec ſanguinem accipias, ſed Solem & Lu- nam, quæ naturaliter & prudenter calcinata, & non manualiter, nouam generationem foras producunt, augentia ſuum genus & o- mnes res naturales: In porta 2. Nihil hic eſt præter ſororem & fratrem, hoc eſt, ſi interpreteris, agens & patiens, ſulfur & Mer- curium, coeſſentialia noſtro propoſito; Inter hæc in duo qualita- te contraria generatur medium maxime admirandum, quod eſt noſter Mercurius & menſtruum vnctuoſum, noſtrum ſecre- tum ſulfur, operans inuiſibiliter, violentius igne exurens cor- pora, quouſque in aquam diſſoluantur mineralem, id quod no- ( Septentrio quid. ) ctem, propter tenebras & ſeptentrionem vocamus. Et mox: Animaduerte, vt glacies in aquam reſoluitur, & recte quidem: Nam aqua erat prius: Eodem modo rurſus noſtra terra in a [ID00489] quam reducitur, & aqua per hanc congelatur in perpetuum. Et deinde: Nam ſcriptura teſtatur, quod cum terra turbabitur, in maris profundum conijcientur montes: Sic quoque noſtra cor- ( Metalla montes co̅- parantur. ) pora tandem in aquam conuertentur: Corpora enim noſtra, quæ à planetis nomen ſumpſerunt, comparantur non ineptè monti- bus: In profundum itaque Mercurij hæc proijce, ne damnum incurras: Tum pulchrum videbis ſpectaculum: totum enim con- uertetur in puluerem impalpabilem, quemadmodum coagulum noſtrum naturaliter lao coagulat. Hactenus ille; qui in mul- tis valde perſpicuus eſt, quæ magna ex parte protuli-( Ripleus de- uotus in præ fatione por- tarum. Ripleusclau ſtro incluſac tanquam viuus ſe- pulcbro. ) mus, lilia ex ſpinis euellentes: Hic author, ne reli- quos eius libros tangamus, in prologo portarum, deuo- tionem vna cum profeſſione ſua manifeſtat; de quo nar- rant, quod tandem vitæ huius & vanitatis mundanæ pertæ- ſus volens ſe incluſerit cuidam clauſtro ſeu ſacello Eccle- ſiæ adiuncto, ex quo nunquam exierit, ſed ibi, tan- quam ſupra ſepulchrum proprium, reliquum vitæ (per a- liquot annos) exegerit, donec, tenui victu per diem re- fectus, mortem obierit, cœliſque animam, vt terræ corpus, immiſerit. Eiuſmodi vota & facta an ſint Deo grata, non eſt hic contrauertendi locus: Ex mente optima, & deſiderio potius cœleſtium, quam terre- ſtrium bonorum occupata profecta fuiſſe, non eſt du- bium. Thomas Nortonvs, Briſtouienſis, in arte ( Thomas Nortonus Chymicus perfectus. ) perfectus magiſter, (vt habent initiales ſyllabæ illius libri ca- pitum, quem de hac arte condidit) agnoſcitur; Scripſit ryth- mis Anglicanis, valde acutis, nondum editis, at Deo dante, breui edendis à nobis: Huius autho- ris non iniucunda eſt lectio, propter varias, quas ad- ducit; in quo potiora perluſtrabimus & ad noſtrum [ID00490] ( Nortonus quo tempo- re vixerit. ) vſum conuertemus: Quo tempore vixerit & librum ſuum finierit, ipſe in calce eius adijci, nempe regnante in An- glia Eduardo Quarto. Anno 1477. abhinc centeſimo quadra- geſimo. In præfatione eius libri, quam ipſe Latinam fe- cit, nonnulla notatu digna de regibus tradit in hunc mo- dum:( Nortoni prima præ- fatio. )

• Iſtam ad ſcientiam multi ſunt vocati,
• Nobiles & pauperes, inſcij, literati,
• Qui nolunt labores, neque tempus pati;
• Ideo non perficient, quia ſunt ingrati.
• Liber artis filios docet iſte ſatis,
• Quibus hæc percipere Deus dedit gratis,
• Verſiculis propheticis quatuor his credatis,
• Omnia dat gratis diuinæ fons pietatis.
• Hæc nobilis ſcientia eſt tantum illis data,
• Qui diligunt iuſtitiam mente cum beata,
• Doloſis & raptoribus ſed eſt denegata,
• Propter peccata tardantur munera grata.

( Angliæ re- ges artis participes futuros ſi e- mendent omnia. )

• Sæpe reges Angliæ decoraſſet hæc res,
• Firma ſi in Domino fuiſſet eorum ſpes,
• Ille ſed qui capiet per hanc rem honores,
• Antiquos mores mutabit in meliores.
• Iſte cumque venerit, regnum reformabit,
• Virtutibus & moribus & exemplum dabit,
• Sempiternum regibus, plebs tunc iubilabit,
• Et mutuo ſe diligens laudes Deo dabit.
• O Rex hæc facturus, Deum Regemora,
• Et eius auxilium pro re hac implora,
• Tunc Regi iuſto fulgenti mente decora,
• Grata ſuperueniet, quæ non ſperabitur hora.

Deinde capite ſecundo exempla duorum, qui de arte tri-( Exempla no- tatu digna duorum, qui pellem vendebant vrſi non- dum capti. ) umphabant phantaſtice, antequam inueniſſent, proponit, non iniucunda lectus, quæ ad cautionem aliorum, ne ni- mis citò confidant ſuis imaginationibus & lectionibus v- nius aut alterius libri, adferemus: In Normandia, inquit, vi- xit nuperrime monachus quidam, qui decepit quamplurimos cuiuſ- cunque ſtatus: Hic poſtquam in phantaſia præconceperat, ſe hanc ar- tem perfecte ſcire, tanta lætitia perfuſ useſt, vt furere pene inciperet, de cuius præpoſtero gaudio (licet non diu durarit) exempli gratia hunc Apologum narrabo: Monachus iſte Franciam peruagatus erat, vt apoſtata, deſideriis ſuis indulgendo: Et poſt in hoc regnum venit, cupiens cuique perſuadere, ſe totius Alchymiæ fundamentum plena- riè callere; quod in libro quodam Receptarum repererat: Idcirco ani- mum omnino induxit ſuum, præclira quædam facta ac nobiles a- ctus poſt ſe relinquere, vnde ſemper honos, nomenque ſuum laudeſ- que manerent: Atque hinc ſæpe ſpeculabatur, quomodo tan- tas diuitias abſumeret, aut in quas res collocaret, quas mox habiturus eſſet, ſecumque cogitabat, En, hoc ego ſcio, vbi in- ueniam quoſdam futuros mihi fideles? Qui ad complendam meam ( Somnia mo nachi vigi- lantis. ) voluntatem mihi conſilio adeſſent; Tum in planitie Salisburienſi ma- gnificentißimè extruerem quindecim Abbatias breuiſſimo temporis ſpacio, ita vt ſingulæ ſingulis milliaribus à ſe inuicem diſtarent: Hac de cauſa ad me accedens, dixit, quod de fide mea certior factus foret ab aliis, ideoque mentis ſuæ conceptum mihi ſe narraturum: petiit- que vt ſibi conſilio adeſſem: Ego ad imaginem ſancti Iacobi promi- ſi, me nomen eius non patefacturum: At nihilominus licet mihi ſcribere abſque vitio de eius deſiderio adeo inani: Cum ſcienti- am ſuam aperuiſſet mihi, addidit, ſibi nil deeſſe, niſi occaſionem & modum laborandi ad regis commodum, vt licentiam ab eo, to- toque statu impetraret, ad coemendum agros & terras pro dictis Abbatiis: Nam pro expenſis ſe ſatisfacturum: Verum multum [ID00492] adhuc dubitauit, quomodo à quibus & vbi emendæ eſſent terræ: Cum de tam magno eius opere audiſſem, explorare volui quam peritus eſ- ( Monachus indoctus quid ſperat? ) ſet in literis, ſed in his fatuus inuentus eſt: Nihilominus ſuſtuli & ſe- cretè me tenui; dicens, rem eſſe adeò leuem, vt Regi aperiri non de- beat: Nam ſi proba ſit non conueniens, ipſe pro ſiultâ fabulâ acciperet: Ad hæc monachus reſpondit, quod in igne teneret eam rem quæ eius voluntatem complere poſſet, de hac veritatem intra quadragin- ta dies me cogniturum certiſſime: Tum retuli, me hoc non vrgere am- plius, at facile quadraginta dies expectaturum: Quod tempus vbi ab- actum est, monachi ſcientia de nihilo fuit: Tum omnes Abbatiæ e- iuſque phantaſiæ conciderunt; vtque venerat, ſic abiit cum pudore a- nimi: Poſt breue tempus multos incepit decipere, inque Franciam ſe (Monachus in Chymi- micis deſpe- ratue ince- pit decipere multos. ) iterum recepit: En quam miſerabilis, quod 15. Abbatiæ hoc modo con- fundi & deſtrui debeant: &c. Et mox. Aliud exemplum quoque memorandum eſt, de quodam, qui imaginabatur tam breue eam præ- ſtare rem, quam Raymundus Lullius, aut Frater Bacon; vnde ſe ipſum S. Petrum vocitauit; Fuit miniſter oppidi exigui, non pro- cul à Londinio, qui tamen prædicandi peritiam non habuit, niſi val- de paruam. Ille putauit ſecurè hanc artem indagare, vt nomen ſuum in perpetua eſſet hominum memoria, propter pontem quendam ani- mo eius praconceptum ſupra Tameſin faciendum pro commoditate euntium & redeuntium in vrbem, ad rem gratiſſimam præſtandam totiregioni circum circa: Verum ad opus eiuſ modi perficiendum nihil eius voluntati ſufficere potuit: Quocirca pontemeum adeo ſublimem erigere ſtatuit, vt omnibus admirationi eſſet, cum turribus de auratis ( Pons enim modernus ab Henrico 7. aliquot annis poſt extructus narratur. ) quæ res magnifica videretur ſpectatoribus: Tum ſæpe commemora- bat, quanta hinc fama eſſet ſequutura, ſi illuminatum noctu redderet ita vt continuè ſic duraret, nec deſtrueretur; Hinc enim per totam regionem ſuum nomen celebratum iri: At dubia varia mentem e- ius agitarunt, qua ratione id in actum duceret, lampades quidem hoc præſtituras exiſtimans: Quocirca has ſufficientes ſe ordinaturum: Ve [ID00493] rum hinc ſcrupulum ſibi iniecit, quod poſt mortem ſuam hæc incende- re lumina alij eſſent recuſaturi, ac reditus hoſce ad alios vſus adhibi- turi, fœlicem eum ſtatuens, qui ſciat, cui confideret: Tandem occurrit, facere illud lumen ex Carbunculis cum duplici reflectione ſuperna & ( Carbuncu- li præ lumi- ne in ponte imaginario fatus. ) inferna ad omnium admirationem; At hinc aliæ cogitationes ipſum vexabant, quomodo carbunculi inueniri poſſent, & vbi viri pruden- tes conueniendi, qui pro hac ſua intentione totum terrarum orbem perluſtrarent ad copiam carbunculorum congerendam: Ob hoc adeò ſe macerauit, vt ex pingui macrior redderetur: Cum confideret ſeſe hanc ſcientiam poſſeſſurum, anno peracto, omnes impenſas perdide- rat: Nam vitrum cum depromeret, nulla ibi ne auri ne́ æris mate- ria apparuit Tum præ irâ ferè inſaniuit, quia omnes ſuas facultates exhauſerat.

Paulo pòſt.

• Confiteor Altiſſime, nullus iſta capit,
• Licet prius didicit, abſque te nil ſapit,
• Nam tanta ſtat gratia te Deum ſemper apud,
• Perficere ſicut capere, nam finis es & caput.

Deinde eodem capite recenſet hiſtoriam de quoda̅ Tin-( A Deo eſt perficere & intelligere. ) cturæ veriſſimę poſſeſſore, quomodo defraudatus eâ fue- rit & miſerè tractatus ab alio, his verbis: Thomas Daulto- nus vir bonus, Deo nocte die́ inſeruiens de Rubea Medici- ( Hiſtoria de periculis a- licui tinctu- ræ poſſeſſori intentatis. ) na magnam habuit copiam, quo vix alius ex Anglis vnquam plus obtinuit: Satelles quidam Regi Eduardo à ſer- uitijs exiſtens, nomine Thomas Harbard, hunc Daultonum ex Abbatia Comitatus Gloceſtriæ vi extraxit, & coram Rege conſtituit, vbi Deluis præſens fuit: Nam Williami Del- uis ipſe Daultonus ſcriba aliquando fuerat, qui Deluis itidem Re- gis Eduardi ſeruus erat ſæpe in eius præſentia, dictitans, quod Daul- tonus intra exiguæ horæ ſpacium ſibi confecerat mille libras Star- ling: in auro optimi valoris inſtar Regalium nummorum: Ad [ID00494] (Daultonus cuidam Deluis no- mine fecit aurum qua ter mille Re galium ta- lerorum ſeu mille libras Starling. ) quod comprobandum Deluis iuramentum depoſuit ſupraſacra Bi- blia: Tum Daultonus adeum reſpiciens dixit: Deluis, iam ante es iuratus, vnde merito te pœniteat: Nullam obrem, inquit Deluis, quam iam recenſui, quod Dominus nouit, quem Iudas vendidit; Saltem ſemel, ait, iuraui tibi, quod non à me manifeſtareris; à quo quidem (vt intelligo) ſum ſolutus, cum cedat in bonum Regis & reipublicæ. Tum Daultonus reſpon- dit prudenter; Hæc reſponſio non excludit periurium; Quomodo Rex tibi confideret, qui in fidelitatem tuam confeſſus es ipſe in eius præſentia: At, inquit Daultonus ad Regiam Maieſtatem, ſæpe ob hanc medicinam in animo meo vexatus ſum, & iam cogita- ui, quod mihi non amplius moleſtiam creare deberet; Quocirca in Abbatia, vbi comprehenſus ſum, proieci eam in lacum communem, qui decurrit ad fluuium fluxu & refluxu maris mobilem: Vbi tantum diuitiarum iam eſt amiſſum, quantum exercitui viginti millium virorum pro recuperanda terra Sancta ſuffeciſſet: Diu pro Diuini nominis honore id tenui, ad ſuppetias ferendum regi, qui eò proficiſci conſtitueret: Hei mihi Daultone, rex inquit, Stultè à te factum eſt tantam rem diſperdidiſſe, & voluit vt de Daultonus de nouo conficeret: Daulton ait, Hoc fieri à ſe non poſſe: Quid cauſæ eſt, Rex ait, & quomodo id es nactus? (Canonicus Lichfelden- ſis verus Chymicus. ) Qui reſpondit, quod à Canonico quodam Lichfeldenſi ha- buerit, cuius ignem multos per annos diligentiſſimè ſeruauerat, do- nec ipſe Canonicus diem ſuum obiret; tum pro fideli ſeruitio ſuo omne quod poſſedit de eo, ſibi dono liberaliter datum: Rex Daul- ( Tyranni re gi ſæpe proxt mi. ) tono quatuor marcas dedit & liberum eſſe iuſſit, vt iret quo vel- let: Tum Rex ex animo triſtabatur, quod Daultonum antè non cognouiſſet: Et ſæpe accidit, quod tyranni ſint regi proximi Nam Harbardus Daultonum obſeruans deduxit eum in Stepnei, ( Homo homi ni diabolus. ) vbi ſerui Harbardi pecuniam ipſi abſtulerunt, quam Rex ei de- derat: Poſt Harbardus Daultonum inde procul in Caſtellum [ID00495] Gloceſtriæ portari curauit, vbi incarceratus Daultonus diu re- manſit: & multas contumelias ab Harbardo paſſus eſt: Hinc in a- lium carcerem Troiam illum miſit, vbi quatuor annos iacuit; Ac tandem eum ad mortem condemnauit, ad quod Daultonus ſe præ- parauit voluntarie & dixit, O Domine Iesv benedicte, mi-(Chriſte præ ſerua nos à violentia humana. Daulton??? morituri preces & re- ſignatio ar- tu ad Chri- ſt???. ) hi viſum eſt diu à te abfuiſſe; ſcientiam mihi dediſti ma- gni precij, quam ego tenui abſque ſuperbia: Ad quam ne- minem inueni habilem, vtmihi eſſet hæres poſt meum obi- tum, Quare ſuauiſſime Domine, iam lætor ex animo, & tu- um tibi donum iterum obfero: Deinde preces effudit deuotiſſi- mas ſubridendo inquit, Nunc ſatisfac tuo deſiderio: Cum Har- bardus videret eum adeò lætum & paratum ad mortem, lachrymas effundere non intermiſit: Nam nec carcer, nec mors tantum præſtare potuerunt, vt hanc artem obtineret; in hoc aſtutiâ ſuâ deceptus eſt: Tum Harbardus inquit, ſine, vt abeat, nam nec vlli noce- bit aut proderit in poſterum: At cum Daultonus de loco ſurgeret miſerabili modo ſe circumſpexit, & ſic abiit curarum plenus, non deſiderans annum ſuper viuere: Hæc fuit, vt narratum eſt, eius pœna à viris non timentibus internum, ipſi inflicta: Harbar- dus paulo poſt in lecto obiit: Et Deluis Teukes buriæ decapi- tatus eſt: Hoc modo, magna cura, prout videtis, huic arti ad- iuncta eſt in omni ſtatu: Hic Rex fruſtratur ſua intentione; ſi- ( Proditores puniti. ) quidem Harbardus crudelis & ſuperbus eſſet, Virum adeo vir- tuoſum vt opprimeret, & inſtar malefici tractaret; quod ſi humanitate & patientiâ vſus fuiſſet, inde multum ſolatij tam ( Res prama- nibus exi- ſtens amit- titur pro- pter pecca- ta homi- num. Quod arti- fex opus h??? beat, vt ſit cautus. ) Regi, quam toti huic regioni & reipublicæ contigiſ- ſet: Verum non eſt mirandum, quod hæc gratia non concedatur, Nam peccata in hoc regno præualent: En hic iam parata erat res ipſa & ad manum, quâ ceſſaſſent taxæ & datiæ totius regionis: &c. Hactenus Nortonus: Quâ hi- ſtoriâ oſtendit, quod hæcars multis obiecta ſit difficulta [ID00496] tibus & periculis, niſi artifex ſe cautum & prudentem præbuerit: Nunc eiuſdem Authoris feſtiuum colloqui- ( Quod arti- ??? ha- beat, vt ſit cautus. Tonſilu??? Alchymi- ſta. Bryanus & Houltonus Alchymi- ſtæ. ) um cum quodam experimentatore, quod capite ter- tio habet, proponemus: Tonſilus, inquit, Chymista, i- gnibus vſus fuerat ſexaginta annos ad complendum ſuum deſideri- um: Bryanus alter fuit, vt & Houltonus in occidentali parte qui ſemper his laboribus præoccupabantur: At nobilem hanc ſcientiam inuenire non valuerunt; Nam neque materiam neque radicem artis nouerant: Hinc varia miſcentes, quo magis ar- tem quærerent, eò magis res & ætatem conſumpſerunt: Mul- tum ſumptus, damni & curæ intercurrit ipſorum receptis, quas operati ſunt: Tum Tonſilus ad me conquerens & colla- chrymans venit, dicens, ſe mente grauatum, quia optimam iu- uentutis partem impenderat in falſos proceſſus herbarum, gum- ( Tonſilus falſis rece- ptis occupa- tus. ) matum, radicum & graminum, qui variis modis ab eo pro- bati eſſent, vt ſunt Coronopus, Selandina, & Mezeri- um, ſemper viuum, Lunaria & Mortagon, capilli, oua, ſtercora & vrinæ, Antimonium, arſenicum, mel, cera & vinum, calx viua, ſandiues & vitriolum, marchaſita, tutia & quæcunque mineralia: Amalgamata, albificati- ones, citrinationes, at omnia in nihilum redigebantur in ope- rationibus: Nam non conſiderabat, quid ageret, ac in proportio- nes non intendebat. Post hæc ſingula, nil prætulit humano ſanguini: Ad quem dixi, quod ſanguis in igne vehementi fa- ( Humanus ſanguis æſti- matur ma- teria lapi- dis. ) cile conſumeretur & in fumum abiret: Tum per amorem Chriſti, inquit, doce me, quæ ſit noſtri lapidis ſubſtantia: Ton- ſile, reſpondi, quid tibi conferret in tanta ætate, ideoque ceſſa à tuo propoſito & ad preces te compone, tempore ſic flagitante: Si enim ſcires materialia noſtri lapi???s, antequam conficeres, morte præoccupareris: Ne cures hoc, inquit, optime ma- giſter, ſatis mihi foret ſolatij??? cognoſcere ſaltem veram ma [ID00497] teriam illius lapidis à me tamdiu quæſiti: Tonſile, reſpondi, non eſt res parui momenti, quam ſcire deſideras: Nam multi authores ea de re ſcribunt, at nullus clare mentionem fa- cit. Qui enim tractarunt de hac arte, orarunt Deum (teſt??? Democrito) vt ſubito ex hoc mundo transferret eum, qui hac de re libros edere conſtitueret: Nam ſinguli verebantur, ne de hac ſcientia nimium patefacerent: Ex iis quilibet ſaltem vnum aut duo expoſuit puncta, vnde poſſet agnoſci à cæteris, ſe eſſe ipſorum ſocium. Vnus enim alium facilè intelligit: Hinc ſcribebant non vt inſtruerent omnes, at vt ſe patefacerent ex ſecreto ſermone. Ne igitur confidas lectioni vnius libri, at o- portet te ad plurimorum opera reſpicere; Liber librum ape- rit, inquit Arnoldus vir doctiſſimus, idem Anaxa- goras dicit de hoc opere: Qui enim in legendis libris deſes extiterit, in præparandis rebus promptus eſſe non poterit: Verum, Tonſile, non vt eleemoſinam hanc rem manifeſtare poſſum, (quod nunquam factum est) at pro tui re- ( Tonſili quæſtiones Nortono propoſitæ. ) creatione in modum dialogi, ſi modo prudenter interrogare poſ- ???s: Optime magiſter, inquit ille, ergo me veraciter in- ſtruas, an materia noſtra ſit Sol & Mercurius? aut Sol & Luna; aut an omnia hæc tria mihi ſint ſumenda; An ve- ro Sol ſit ſolus, aut Mercurius? Num ſulfur vna cum iis ſit materia lapidis? An verò ſal armoniacum, aliudvè mine- rale ſit, ad producendum lapidem: Variæ, inquam, Tonſile, hic ſunt quæſtiones ſapienter & aſtutè productæ; verum nondum nominaſti rem, niſi in genere: Nam quædam ex his tibi ( Duæ mate- ria lapidis, multæ ad- iuuantes. Fi lius & ma- rer. Mas & fœmina. ) ſunt vſurpanda, quædam ex aliis, ad miniſtrandum huic arti: Multæ res ſunt, quæ adiuuent lapidem, at duæ ſaltem materiæ, & nihilominus lapis eſt res vna; Inter quas hæc est affinitas, quæ inter filium & matrem cernitur: Alia quo propinquit as eſt in his, [ID00498] nempe qualis inter marem & fœminam: Hæc duo genera, omne, cuius indiges, præſtabunt; vti etiam pro albo opere, ſi ſapis, inſeruiet: Vnum exhis lapidem experieris, quia ignem ſuſtineat, inſtar lapidum. ( Lythargy- rium philo- ſophorum. Marcaſita philoſiquan ti valeat. ) At no̅ eſt lapis in tactu aut viſu, verum terra ſubtilis, purpurea, rubea & no̅ perſpicua; Et quando est ſeparata, & præparata nominamus ea̅ Lithargyriu̅: Primò eſt purpurea, rubra & aliquantulum alba, tum vocata eſt nostra marcaſita: Vna vncia præualet quinquaginta libris Starlin. nec in Chriſtiano orbe vendibilis proſtat. Qui verò id habe- re velit, vt conficiat, neceſſum eſt: At in hoc opere hæc gratia occurrit, vt ſi ſemel bene facias, non opus habeas reiterare: Antiqui appella- ( Res vilis precii. ) runt rem vilis precij; Nullius enim valoris eſt in venditione: Qui- cunque inueniet, vix attollet, vt pote indignam operæ precio: Ho- ( Res magni precii non agnoſcitur. ) mines perſuaderi nolunt, quod ſit magni precij; Inde nemo agnoſcit, niſi qui præ reliquis ſapit: Hic aperui maximum ſecretum, à nemine hactenus reuelatum: Ad hæc alium lapidem, Tonſile, requiris, niſi velis perdere præcipuum materiale; qui eſt ſplendidus valde & pul- cher, lapis in emptione & lapis in viſione, lapis perſpicuus, per lucens & miræ diaphaneitatis; Precium vnciæ vnius eſt communiter ( Magneſia. ) viginti ſolidorum, aut paulò minus: cuius nomen eſt magneſia, quam pauci ex vulgo agnoſcunt: Inuenitur in imis ſummiſque locis. Plato eius proprietatem non ignorans proprio eam vocat nomine, quod recenſetur eſſe Dytanos inter regulas, vbi ( Dytanos. ) dicitur, quod ſit expoſitum nil niſi quid ignotum per magis igno- tius. &c.

DE ARTIFICIBVS ALIIS LON- dini vno tempore congregatis per decem dierum ſpacium; ex eodem Authore, ca- pite 5.

EO, inquit, tempore (Briſeo quodam monetas in ſua poteſtate ha- ( Tres art ſi- ces veri Ch???miæ v- no tempore Londini co̅- gregati. ) bente) res ???ira contigit, quæ hanc ſcientiam concernat; Quod nempe ter??? huius artis magiſtri in vno decumberent lecto non pro- cul abaula plumbo tecta (id eſt Leadenhal,) qui haberent Elixir al- bum & rubeum: Mirum eiuſmodi tres vno quieuiſſe cubili, idque per decem dierum ſpacium, Cum inter decies centena virorum millia vix vnus inueniatur: Ex ducatu Lotharingiæ vnus oriun- ( Lotharin- gus artifex. ) dus erat, ſecundus prope Angliæ medium, ſub Cruce in fine comitatuum trium tertius natus fuit, ætate reliquis minor, qui à doctis natiuitatis figura erecta prædictus eſt, quod omnem terram Anglicanam decorare deberet: Poſſet quis vel totum perambulare mundum, & vix tot tantoſque in hac arte magi- ſtros conuenire: Duo ex illis abituriunt, ætate minor hic mane- bit, & huic regioni multum vtilitatis conferet; niſi principum peccata impediant ea bona, quæ ipſe olim præſtiturus eſſet: Se- ( Artifex quida̅ Lon- dini quæ va ticinatus. ) nior magiſtrorum cantico quodam prædixit, quod multum iniu- riæ ille paſſurus ſit ab amicis: Et multas res alias narrauit, quæ ab eo tempore euenerunt, & quædam euentura ſunt, Ex qui- bus vnum erit veriſſimum, dicebat, quod poſt magnas mole- ſtias magna lætitia futura ſit in omni huius regni tetrarchia: Minor ætate quæſiuit, quando hoc accidet, Tum ille, cum vi- ( Cum crux honor abi- tur, ars regi communi- ca bitur. ) derint homines ſacroſanctam Crucem honorari nocte dieque in re- gione Dei, & lucis; Quod cito contingere poterit, at ſi defera- tur, non erit conueniens: Hoc cum vſu ipſo verum comprobabi- tur, hac ſcientia regi communicabitur: Et plures gratiæ ipſi ob [ID00500] uenient, quam nunc à nobis narrari queant: Illum regem gra- tia amplectetur, qui antiquos mores emendabit in meliores; I- pſe in ſecreto hanc artem quæret in ſapientum ſermonibus, Et inter ſolitarios monachos habebit certum nuncium: Hucuſque Nortonus: Hoc vltimum quod dicitur, reipſa quoque ( Index mu- nerum regi datorum ab artificibus. ) factum, mihi à viro fide digno, (quem Knight vocant in Anglia) relatum eſt, nempe VVeſtmonaſterij, vbi fuit mo- nachorum S. Benedicti ordinis conuentus, adhuc reſeruari in- dices quoſdam, in quibus notatum ſit, quantum Rex in annuis reditibus à ſecretis illis artificibus habuerit; qui ſe- ſe non regi; ſed vni ex monachis, forte iuratis ad hoc, ape- ruerunt.Reſtat nunc modum, quo Nortonus ab alio artifice (an ille Ripleus fuerit, nec ne, ignoratur) artem per manus quaſi traditam acceperit, adijcere: Eodem capite 5. circa finem, Poſt omnia hæc, ait, quodam die magiſtrum meum audiui dicere, quod multi patientes & docti album repe- rirent lapidem multis laboribus & exercitiis; At perpauci, di- cebat, & vix unus in 15. regnis, habet rubeum lapidem: Et his dictis in me coniecit oculos, conſtanter́ reſpexit, quem anxium ideo animaduertit: Dixi ei, Hei mihi, quid agam? Supra omnes res humanas amo ſcientiam; & rubeam medicinam, vitæ meæ præſeruatiuum optimum: Ruber, inquam, lapis precio- ſior mihi videtur, quam totius mundi aurum: Ad hæc re- ſpondit, me eſſe nimis ætate iuuenem, corpore decentem & ad exceſſum prono; vix 28. annorum, quales philoſophos non ha- bere compares. ( Philoſophi compares habentæta te proue- ctiores. ) Hæc reſponſio mœroris plena mihi ab eo data est, priusquam prouectior ætate fueris, aiebat, eſſe hoc non poterit: Heu, reſpon- di, optime magiſter, quamuis ſim corpore talis, proba me & inue- nies ſat ætatis in mente mea: Inde ſilens longo ſubſtitit tempo [ID00501] re, quo miris modis me tentauit aſtu philoſophico: quod longius eſſet enarrare, &c. At in ſecundo cap. At qui, inquit, eiuſmodi magiſtrum reperiet, qualis meus fuit, ille ne dubitet de aliquo: qui vere erat nobilis & laude digniſſimus, ſecre- tus, cum alij vocales, nolens agnoſci, quod de hac quicquam ſciret; Cum alij diſputarent de colore roſæ, uihil ipſe addidit, taciturnus omnine remanens: Huic ego diu me adiunxi, vt aucuparer eius gratiam: Verum ille ſeuerior mihi viſus eſt, vt omnibus modis me probaret; Quo inueſtigaret & agnoſceret meam diſpoſitionem conditionemque animi: Et poſtquam fide- litatem meam experiretur cum magna mea in ipſum fiducia, tandem amorem eius in me ex diuina gratia obtinui: Quocir- ca cogitauit poſt certo tempore, non diutius mihi expectandum fore: Variæ meæ literæ, & affectus triſtiores eius permouerunt animum; Vnde arrepto calamo in hunc, qui ſequitur, ad me ( Scriptio ad Nortonum à magiſtro artis. ) reſcripſit, modum: Fideliſſime & amantiſſime mi frater, pro reſponſo habeas, quod præter te alius eſſe non poterit: Tem- pus adeſt, quo hanc recipias à me gratiam, pro ſolatio mentis tuæ: Tua perſona magna cum confidentia, tua virtus proba- ta, cum ſapientia, Tua veritas amor & perſeuerantia, tuus conſtans animus deſiderio ſuo fruetur: Ideoque neceſſum eſt, quod intra paucos dies conueniamus ſimul, Quod ſi ſcribere de- berem, promiſſam fidem refringerem, ore tenus igitur colloqua- ( Nortonus hæres artis factus ab alio. ) mur; Cumque veneris hæredem artis te faciam & hac ex terra diſcedam: Tu eris & frater mihi & hæres huius tam magni ſe- creti, de quo etiam docti deſperant: Hinc Deo des gratiam, qui ma- gnalia hæc donat, quæ meliora ſunt aliquot diadematibus: Proxime ( Artifices, quibus à Deo hoc do- num datur, proxime poſt ſanctos habentur. ) poſt ſanctos ſuos Deus hos collocat, qui hanc ſunt artem ad eius hono- rem adepti: Nil amplius nunc, ſed cito ad me equo tranſcurras: His acceptis literis, properaui, quantum potui ad magiſtrum meum per centum miliaria & eo amplius; Apud quem quadraginta diebus con- tinue didici omnia ſecreta Alchymiæ, quamuis à me philoſophia adeo [ID00502] ante cognitafuerat, quam ab alio quocunque huius regni: Nihilomi- nus fatui, qui hanc inquirunt artem, putant quod quadraginta diebus opus abſolui poterit: Magna autem differentia eſt inter do- ctrinam quadraginta dierum & operationem quadraginta die- rum: Tum obſcura dubia mihi apparuerunt clara, vbi vidi natu- ræ vincula disligata: Cauſæ huius admirabilis operis adeo pulchræ viſæ mihi ſunt, & reiconuenientes, vt de eo deſperare non po- tuerim. Abbas Weſtmonaſterienſis, Cremervs, Ordinis Bene- ( Cremerus Abbas VVeſtmo- naſter, e̅ſis. ) dictini, tractatum, abſque tamen nomine ſuo aſſcripto ob- teſtationibus & execrationibus ſatis inſtructum reli- quit, qui num quid philoſophici operis habeat, quilibet per ſe iudicet: Fuere, etiam in Chymia quid ſapere præ ſe ferentes, qui literalem eius intellectum amplecterentur, at ego non credulus illis; Experiatur, qui velit: Eſt qui- dem abſque labore & ſumptu, ſi ſemel opus inſtitutum ſit, at vtinam cum fructu & emolumento ſperato: Hic eſt ille, qui ſe Lullium deduxiſſe in Angliam refert, à quo artem ob- tinuerit.( Monachus tincturæ poſſeſſor. ) De Monacho narrant, qui initio regni Eliſabethæ, cum religione mutata eſſet monachis libera poteſtas facta ex monaſterijs ſuis ſe alio conferre, in quodam publico ho- ſpitio per dies aliquot moratus ſit, donec occaſionem haberet naue traijciendi maris anguſtiam, quod cum aurifabro quodam, ibi forte fortuna tum præſente, col- loquium habuerit (ſiquidem eum hominem pruden- tem & iocabundum audiuiſſet) anne ſibi aliquot ma- gnas cathenas aureas facere vellet, apudque ſe mane- re & in aliam regionem ſecum migrare, Cum vero cau- ſa quæreretur, aperuit ſe quid habere medicinæ aurifi- cæ, quam rem cum aurifaber in dubium vocaret, Quid [ID00503] inquit, tu hæc negabis, Da mihi cultrum tuum, quem bene agnoſcis, (Culter di- midia ſui partemuta- tus in auru̅ à monacho. ) eoque in ignem ignitionis poſitæ, aliquantulum pulueris in ignitam partem proiecit; quæ mox in aurum mutata probatiſſimum; Poſt i- ta ſemiaureum cultellum aurifabro reddidit, quo viſo Aurifaber dixit ſe ad omnia paratum, at quomodo cum vxore & liberis ſuis agi deberet; Quod cum audiret mona- chus, putans eum cælibem, nihil amplius hac de re dixit & mox diſparuit, ſecrete ſe alio conferens: Tales quamplures viſos & auditos eſſe hic, vt etiam alibi, certißimum eſt, de quibus non eſt noſtrum hic multis diſſerere; Nam & multi inter illos, ex-(Multi inter Tincturam habenties falſarii. ) titerunt qui ipſi ne literam ſciuerunt artis, conficiendi eam Tincturam, quam ita vulgo admirandam proponunt, quales fuere Eduardus Kelleus, cuius hiſtoria & miſerabilis exitus cui- libet eſt in recenti memoria. Item Scotus ille, qui proiectionibus ſuis Italiam, Galliam & Germaniam in admirationem rapuit, cuiusnomen ſępe mu- tatum Willebij eſſe dicunt. Sed his præteritis, vtpote ad aliam ſectam pertinentibus, ſequentes licet non Anglos, nec forte præfectos Chymi- cos, hoc loco numerabimus: AEgidius de Vadis, qui ſcripſit Dialogum inter naturam & ar- ( AEgidius de Vadis. ) tificem doctißimum. Iohannes Duns Scotus, à multis pro Chymico habetur &( Ioh. Duns Scotus. ) citatur, alias vir ſubtiliſſimi ingenij, vnde ſubtilis Doctor quoque appellatur. Michael Scotus in hoc quoque artificio in ſua patria celebra-(Michael Scotus. ) ri dicitur.( Xenium Angliæ re- lictum. )

XENIVM ANGLIÆ GRATITV- dinis ergo relictum.

• FErtur apud populos lex non ſolennior vlla
• Obſeruata ſacris quam fuit hoſpitibus.
• Hæc ſale libato ſemelintegrata remanſit,
• Et tenuit firmam mutua dextra fidem.

( Hoſpitales qui. )

• Hypſiphilæ AEſonides, Ariadnæ contigit hoſpet
• Theſeus, AEneæ præſtat Euander opem.
• AEterna reſonant celebres hinc laude poetis,
• Sacra quod hoſpitij iura habuere ſacri.

(Crudeles in hoſpitesqui. )

• Buſiris ſedenim ſæuis immanior vrfis
• Dicitur, humana carne nutrîſſe boues.
• Horribileſque Schytæ, Thracumque immitia corda
• Nomina digna ſua pro feritate gerunt.
• Anglia pro meritis ſupereſt tibi gratia maior,
• Cui venit in gratos aduena quiſquis agros.
• Tuta quod hoſpitio tot me ſuſceperis annos,
• Cauſa mihi laudes eſt celebrare tuas.
• Pulchra quidem Nympha es nec pulchrior altera magne
• (Teſte vel inuidia) eſt conſpicienda ſalo.
• At plures bona forma Deas beat, omnibus vna
• Non data dos, quod adeſt huic, tibi forſan abeſt.
• Omnia non vni conceſſit munera terræ
• Arbiter; eſt multis ſors tua læta modis:
• Gaude pinguis humo, tibi nauibus India mittit,

( Angli Sa- xones origi- ne. )

• Antipodes gremio munera dant́ tuo.
• Anglas Saxonico migrantes limite gentes
• Vbere complexa es, Terra Britanna, ſinu?
• Inde manet populis & adhuc cognatio linguæ

• Teutonicæ, concors pectore mens & amor.

( Hiſtriones Anglici o- mnes popu- los vexænt in ſuis co- mædiis. Germani poſſent cun- ctos tolerare laberes ò v- nam poſſins tam bene ferre ſitim. Reſp. Vt nos ebrietas, ſic vos Venus ???mprobave- vat, Lex lata eſt Ve- neri Iulia, nulla mero. Gentes ſcp- centriona- les omnes bibaces. Apologia ca lum niato- ribus qui- buſdam An glu à Ger- mania op- poſita. 1. Calu̅nia hiſtrionum. In circe Fortunæ. )

• Cur pateris tantes Mimorum phaſmate nexus
• Vellere, per falſos & temerare iocos?
• Germanos Itali quondam dixere bibaces,
• Id damus: aſt Italis eſt malèſana Venus:
• Adde, quod eſt illis quoque ſæpe ſicarius oris:
• Teutonicum minus eſt his vitijs vitium.
• Criminis(ab) tanti culpa non liberagens eſt
• Anglica, Dana, Liuo, Sueca, Polona, Geta:
• Omnes hi potant per longas pocula noctes,
• Et rebibunt eadem pocla ſequente die.
• Ergo quis ex his ſi Philotheſia Teutona damnet,
• Ille prius genti conſulat, oro ſuæ.
• Loripedem rectus derideat, AEthiopem albus,
• Si Coclitem cæcus luſerit, eſt fatuus.

Hæc non abſque cauſa dici, patet illi, qui aliquamdiu in Anglia vi- xerit; Vbi Mimi, Comœdi & hiſtriones in ſuis publicis ſpe- ctaculis, quæ ſingulis diebus habent, in 4. vel 5. locis, om- nes gentes præ ſe contemnunt & in ludibrium trahunt; Germanos introducunt ebrioſos & balbutientes vnam aut alteram voculam Teutonicam intermiſcentes, fœ- minas ferinas quaſi, Imperatorem velut regulum, interdum etiam à fera nutritum & quaſi mutum: His mendaciſſimis nugis vulgo attollunt animos & falſas illas res geſtas pro veris nimis credulo inſtillant: O corruptores morum populi, per- nicies iuuentutis, & cauſa tot ſuſpendioru̅ vos adhuc tolera- mini in regno Chriſtiano, adeo reformato? qui plus veſtris( Mimiplus maculant vitiu vul- gum, quam concionato- res arcent ab iis. ) nugaciſſimis gerris pietate̅, modeſtiam & bonos mores ex adoleſcentum, virginum, mulierum & omnis ſtatus anim???s & factis deletis quotidiano illo nouitatis falſæ in menda- ciorum campo (no̅ Martio) quam miniſtri verbi diuinis ſuis [ID00506] concionibus inſtillant; ſi poetæ, ſi oratores, ſi medici olim propter certas cauſas ex ciuitatibus eiecti ſunt, an vos his vtiliores aut honeſtiores? Vos eſtis comparandi ad hos, vt mus ad leonem, aut paſſer ad aquilam: Poetas non intelligo ( Poetæ viri docti, non Mimi, vt ibi. Calumniæ- tor inſignis Mattha. Gvvin. ) veſtros vernaculos rythmo-graphos, ſed viros doctos; om- ni genere literaturæ imbutos, quales fuere antiqui, & ad il- lorum imitationem moderni: Inter illos quendam nomine Matthæ. Gvvin reforendum exiſtimo, hominem plus lin- guæ habentem quam ingenij, plus dentis, quam iudicij: Hic in ſuis centonibus maledicis, quibus inuehitur in res, artes, ſcientias, perſonas, nationes & omnia grammatica- (2. Calu̅nia. 3. Calu̅nia. ) ſtes, inter cætera narrat duces Saxoniæ pauperes factos di- ſtillationibus Chymicis; Et in diuerſis locis hauſtum Ger- manicum, poculum Germanicum & eiuſmodi contume- lioſa verba iacit in nationem hactenus armis præualentem cæteris (cum ne pagus à Germanis vi ab alia gente vnquam occupatus, at econtra Germani antiquam Germaniam, vici- nis gentibus victis, & ſibi incorporatis, duplo fere maio- rem fecerint, finibus expenſis & colonijs emiſſis in cir- cum vicina regna potiora, vt hiſtoriæ teſtantur) & nulli ce- dentem.( Reſponſio ad calum- nias Gvvin ) At heus tu maledice, abalienator animorum, reſpice in te ipſum, an non potius in Tabaccarijs tabernis, vinarijſque frequens es, quam officinis medicis, quarum, ſi dijs pla- cet, Cenſor es, & Cenſorem Romanum pulchre ſomnias: ( Saxonia quanta ſit. ) Proba quod dixiſti de Saxoniæ principibus; at non potes: Saxonia eſt fere dimidia Germaniæ pars & multas gentes & principes hoc tempore complectitur: Ab vna parte (in- cipiendo vbiloquuntur Saxonicè) Haderslebio in Chymbrica Cherſoneſo ſito, verſus Pomeraniæ terminum Leoburgum, ſunt circiter 96. mill. Germ. quæ faciunt 384. mill. Angl. Ab eodem oppido verſus Witebergam ſunt 69. mill. Germ. [ID00507] Deinde ab eodem loco verſus Emdam ſunt 57. In quo tra-( Saxoniæ multi prin- cipes Epiſcopi German. iuriſdictio- nem habent vt princi- pes. ) ctu multæ Saxonicæ gentes continentur & plures forte, qua̅ 20. principes numerantur cum pluribus Epiſcopis, qui ſin- guli ſuam iuriſdictionem, oppida & ſubditos habent, vt principes: Non nominabis vnum ex illis omnibus, qui pau- perior factus ſit ob Chemiam: Calumnia eſt igitur men- daciſſima, qua delectaris, vt hirudo ſanguine, bos Cypri- us & Scarabæus, oleto: Bibacitas Germanorum, ab Italis, iis in- culcatur, at ab Anglis non deberet, ne Tireſius monoculum( Angli ſint magis ſobrii ſi alios biba ces ???rocla- marevelint. ) increpet: Non ſunt repletæ vrbes Germaniæ vinariis aut ce- reuiſiariis tab ernis, nec pudendus mictus in publicis viis, abſque verecundia ſexus fœminei ibi cernitur, nec ſunt loca pro ebrioſis incarcerandis: Ex effectu de cauſa, & ex( Nota ſigna Ebrioſorum ) ſigno deſignato iudicandum erit: Scio populoſas & ma- gnas ciuitates, vbi ſaltem in duobus aut tribus locis vinum publicè venditur: Interim Germani non ſunt liberi ab hoc vitio; Excuſent ſe aliæ gentes, ſi poſſuut. Sed hoc lurcone omiſſo ad alia tranſeamus: In magno illo volumine (quod(4. Calum- nia. ) in Regali charta recens editum eſt) hiſtoriarum, quemad- modum magna animi elatione ab Anglis inculcatur Germa- nis, ſcriptum eſt maximum illum Imperatorem Maximilianum primum militaſſe Regi Angliæ pro ſtipendio, in́ dies ſingulos pro ſua perſona Roſatum nummum aureum meruiſſe: Sane hæc putidiſ-( Mendacia putida ex illo volumi ne expun- genda. Diuitiæ & potentia Im perator??? Germanici Maximilia nt primi. Prouentus Germaniæ ex Botero. ) ſima mendacia ex eo falſarum relationum libro expungi deberent, ne imperio Romano, quod omnibus regnis longè maius & dignius eſt in Chriſtiano orbe, ſint iniurioſa & ca- lumnioſa. Habuit hic Imperator totum Imperium, inque eo ſubditos, Regem Bohemiæ, non minorem quocunque alio re- ge, principes Electores, nulli regi cedentes, principes reliquos ditiones latiſſimas poſſidentes, Archiepiſcopos & Epiſcopos, principibus non ab ſimiles, ciuitates liberas ſupra 60. ciuita- tes alias ſupra 600. Botterus ſcribit Imperium Germanicum [ID00508] poſſidereſeptem milliones Domum Auſtriacam duos milli- ones & quinquaginta millia, ſed ſecundum Viginarium, ( Ita irerum Germani- carum im- periti. ) Germania quæ cis Rhenum eſt, duos tantum ſoluit milliones: Rheni tractus à Baſilea vſque pendit ſuis principibus octies centena millia coronatorum, ſed hi ſunt ſaltem limites Germaniæ: Nec Botterus nec Viginarius, homines Itali & Germaniæ potentiam & diuitias omnino ignorantes, quic- ( Prouentus Angliæ:) quam de reditibus eius certi quid ſtatuete potuerunt; Si ſingulorum principum & comitum, nec non ciuitatum prouentus numerari deberent, ad in credibilem ſummam aſcenderent: De Anglia ſcribunt iidem authores, vt Vigi- narius, quod vnum millionem & dimidium poſſideat: Bodi- nus ait tredecies centena millia librarum, & ante mutatio- nem Religionis pendiſſe tantum, quingent millia duca- ( Belgii pro- uentus. ) torum nunc verò vnum millionem: Quæ ſi vera ſunt, vt Boiſſardus enarrat ex dictis authoribus, Germania ſepties di- tior eſt quam Anglia: Poſſedit præterea Maximilianus to- tum Belgium, quod hoc tempore, ſi 17. prouincias numeres, Angliam in diuitiis ſi non ſuperat, æquat tamen: Id Vi- ginarius tradit tum ſoluiſſe millionem vnum, & ſexcenta millia coronatorum: Bodinus ait, quod Caroli 5. tempore (Medice du- catereditus, ) ſoluerit 13. centena millia librarum. Poſſedit quoque Cæ- ſar Ducatum Mediolanenſem, qui ſecundum Viginarium pen- dit duodecies centena millia: Tantus itaque Imperator, qui Regem Angliæ regnis & diuttiis aliquoties ſuperauit, an ille ( Reſponſio æ- qu??? ad ca- lumnias in- ſulſas homi num men- dacium, abſque de- ttactatione alterius. ) opus habuit, vt illi inſeruiret in dies pro vno Roſato num- mo? O putidiſſimi mendaces, quid captatis honorem ex aliorum-detrectatione? Quid vulgo veſtro perſuadetis? Quaſi vos ſoli totum terrarum orbem antecellatis & om- nia imperia & regna in eo? Non eſt ita, fallimini: Ve- ſtrum regnum, regnum eſt, quod Scotico præualet diui [ID00509] tiis, at vix aliis: Cum Imperio Germanico; quod iam vltra 800. durauit, ne in minimis comparandum: Siverbis & Mimis res gerenda ſit, vos omnibus imperatis; at ſi factis & armis, non item: Quod ſi dicatis, id factum eſſe antequam Maxi- milianus Imperator ſit factus: Reſpondeo, hoc fieri poteſt, quod adoleſcens 18. annorum primum tyrocinium militiæ exercere voluerit ſub rege Anglico contra Gallos, ſed hoc ni-(Maior ca- lumnia in Imperatcre̅ ſcribi non poteſt atta- men quoti- die legitur, ) hil ad Imperatorem aut Imperium. Cur ergo ſcribunt iſti falſari, quod Imperator hoc fecerit? Similiter nugatorius ſcriptor monachus, Guilielmus Nouobrigenſis dictus, inueni- tur in Anglia, qui vt Richardi illius in terra Sancta factum ex- cuſet, miras fabulas comminiſcitur, quas vel cœcus in pari- ete palparet: Deinde cum hic ipſe Rex Viennæ ſub alio habi- tu deliteſcens, agnitus caperetur ab Auſtriæ duce, eius ini-(5. Calum- nia. ) mico, & Imperatori traderetur, hic nugigerulus ſcriptor in auaritiam Cæſaris mirum in modum inuehitur: ſed mona- chus fuit in monaſterio educatus, qui nihil ſciuit, niſi quod à ſuis audiuerat falſiſſimè relatum; Idem de viridibus( Fabulæ mi- ra de viridi bue pueris & aliis. ) pueris ex terra prodeuntibus, de canibus duobus ex lapi- cidina & bufone cum aurea cathena ex eâdem prodeunte miras fabulas narrat, dignus potius, qui inter fabulatores, quàm hiſtoricos numeretur: Eſt adhuc in viuis hiſtori- cus Cambdenus, vir doctiſſimus & aliàs circumſpectus, qui(6. Calum- nia. ) Angliæ hiſtoriam optimo ſtylo & magna iudicii dex- teritate contexuit: Hic ex falſa relatione aliorum ſcri- bit eo loco, vbi de comitibus Angliæ agit, quod Comi- tes & Barones in Anglia non ſint tales, quales in Francia & Germania, ſed ſint pares: Quæ verba ex ignorantia( Ignorantia excuſat, ſi non ſit ca- lumuioſa. ) potius tanti viri, quam malitia prolata ſunt: Sunt enim aperte falſa: Comes aut Baro Angliæ ſal- tem agros aliquot habet & titulum, nihil præterea [ID00510] ( In Er???e An- gliæ & Co- mes Germa niæ vt dif- ferant:) Comes Germaniæ Regi par eſt iuriſdictione, authoritate & di- gnitate: Habet enim am pliſſimam regionem, in qua ſint ci- uitates, & pagi quam plurimi, item nobiles, ciues & ruſtici, his imperat, vt rex, habet ſuum cancellarium, mareſcallum ſecretarium, theſaurarium & omnes officiarios, ſicut rex: Habet iuriſdictionem necis & vitæ in omnes ſuos ſubditos & præterea alia Regalia, quæ longè ſunt ampliſſima: Eſt- ( Comes Ger maniæ Regi par eſt in o- mnibus, ex- cepta am- plitudine regionis. Barones Germaniæ. Nobiles Germaniæ. ) que regi tam ſimilis, vt nihil illi ſimilius eſſe poſſit: Apella- tio iudiciorum nobilium & ciuitatum ad illum pertingit: Sub noſtris comitibus, paulò inferiori ordine ſunt Barones, qui idem obtinent, ſed in minori forma. Deinde ſunt Nobi- les dicti, qui idem habent adhuc in minori modo; Poſt ſunt Feudales, in ciuitatibus, qui idem obtinent, at longè minori modo: Poſt ſunt ciues mercatores & mechanici: Deinde ſunt ruſtici liberi, qui in Marſis viuentes ſunt ditiſſimi & ha- ( Feudales. Ciues. Ruſtici li- beri. ) bent quidam tantum agrorum, quantum interdum quis ex Magnatibus Angliæ, ſed titulus ipſis deeſt; quem ſi ha- berent (vt facile illis dari poſſet à Cæſare) eſſent Barones ti- tulo tenus abſque ſubditis & iuriſdictione propria: Deni- que ſunt ruſtici mercenarii, qui ſunt omnino ſerui nobili- um & agros colunt, quos tamen hæreditario iure poſſi- dent: Ex his, quibus ſimilior baro Angliæ? Certe illis, qui a- ( Barones ti- tulotenus. ) gros habent abſque iuriſdictione: Feudales multi iuriſdi- ctionem & ius vitæ & necis habent in ſubditos: Sic multo amplius Nobiles, qui reuera ſunt nobiles ab omni cogna- ( Hæc eſſe ve- ra nemo ne gabit: Hinc Angli quæ- runt de co- gnominib. principum & comitum Germaniæ. ) tione & affinitate & non ſolum ex veſtibus: In Anglia (licet verum dicere) nullus eſt Comes, Baro, aut Knecht ſeu ſeruus qui non cognatione ſua & affinitate attingat mechanichos, & infimi ordinis homines; Noſtri nobiles ſunt tales ab 8. proauis: Et diuitiæ hic non nobilitant, ſed virtus militaris aut literata: Fallitur itaque Cambdenus in his non, vt opinor, qui detrectare Conetur aliis meritos honores, at qui ex de [ID00511] defectu peregrinationis non aliter ſciat. In Anglia Comitis filij diſtinguu̅tur gradibus, maior natu, patris titulum ob-( Magnatum filii in Au- glia inæqua les. ) tinet & plæraque bona, ſecundus inferioris eſt ordinis, ter- tius adhuc inferioris, quartus ſaltem gentelma̅nus, hoc eſt aliquos habens reditus, aut ex bonâ proſapiâ natus, quin- tus forte erit operarius mechanicus aut mercator: In Ger- maniaſiſit Comes, qui habeat 5. filios, primus ſuccedit in co- mitatu; cæteri quatuor ſunt æquè Comites, vt ille, habent enim eundem titulum, licet non ditionem; idque ideo, vt( In Germa- nia aquali- tas maior in haredita tibus. ) primo mortuo abſque maſculis hæredibus alter ſuccedat, & ſic de reliquis: Titulus itaque ille ſpectat ad hæredita- tem & non ſemper ad ditionem: ſed hi 4. filii reliqui ad di- uerſas dignitates vocantur; Vnus fit militiæ magnus præ- fectus: alter in magnis illis metropolitaniseccleſiis fit cano- nicus, præpoſitus, tertius fortè epiſcopus; Et ſic de aliis ce̅- ſendu̅: Vnde omnes manent in dignitate & diuitiis: Quod hic dictum eſt de comitibus, idem intelligendum de ſupe- rioribus, vt pote principibus, ſiue, Palzgrauiis, Marckgrauiis ( Magnates in Germa- nia multis modis pro- mouentur. ) & Landgrauiis Germaniæ: nec non de Baronibus, & nobilibus: Principes autem in Germania, qui aliquam iuriſdictionem habent, ſunt vltra 50. Comites fere 120. Barones, duplo plu- res, nobiles, qui iuriſdictionem habent & Germanica v-( Principum Germaniæ magnus eſt numerus. ) tuntur lingua ſupra 20000. Vidit fortè Cambdenus que̅dam Comitem aut Baronem non magno comitatu incedentem, vnde eius iudicium falſum ſit; at diſcretione hac vti de- buiſſet, quod peregrinantes non gaudeant magno Comi-( Reditus an nui non ve̅- tri & pom- pæ dicantur omnes in Germania, ſed magna eorum pars filiis reſer- uatur. ) tatu, aut quod illi potius reſpiciant ad æquandam filio- rum hæreditatem, quam Pompam externam oſtentan- dam: Noui locum ſeu regionem in Germania, vbi ſi nobiles (ne loquar de Baronibus aut Comitibus) vel- lent reditus ſuos in ſingulos annos abſumere, (vt in An- glia) & ſaltem maiori natu patrimonium præcipuum re [ID00512] linquere, ( Inaqualitas hereditatu̅ ourin An- glia. ) longè ſuperarent Comites Angliæ luxu veſtium & famulatu: Sed ratio ſuadet, quod hoc non ita agen- dum: Si in Anglia idem mos eſſet, vt liberi ex æquo diuide- rent patrimonium, nullus ibi foret, qui ſplendidis veſti- bus incederet, aut qui agros haberet plures, quam alius; Inde illa iniuſticia, vt ita loquar, in liberos exercetur v- nius patris & matris, quaſi eſſet in Iudaico regno, in quo cauſa erat, quod Meſſias Chriſtus primogenitus futurus eſlet, hic autem non alia, niſi externa pompa, vt oculis ſatisfiat in veſtibus, & auribus in titulis, abſque iuriſdi- ctione datis: Hac reſpondere apologetice ad Cambdeni inſcitas calumnias, datâ occaſione, me oportuit: Non ſatis eſt illis ca- lumniatoribus in nationem, Imperatorem & dignita- tes Germaniæ inuchi, ſed etiam in religionem id ſibi præ- (7. Calum- nia. ) ſumunt: Quidam Idiota, qui ex aliis collectum tracta- tum edidit, Quod Meſſias Iudæorum venerit, in præ- fatione ad Mauritium Naſſouienſem hæc verba effundit, ſe mirari, quod quidam inter Chriſtianos aliis nominibus ſe vocent, nempe Arrianos, Armenios, Lutheranos & eius Farinæ. [Hic puer in orbe Chriſtiano viuit & neſcit, à quo religio mutata & quis ſolus omnes impetus papales & cæſareas ſuſtinuit.] At huic fatuo reſpondeo, quod in naue e- ducatus ſit, nec ſciat, quid contigerit extra eam: Quæ- ro, quo nomine ipſi vocentur? Reſpondet, Proteſtanti- um: Dico hoc eſſe veritati contrarium: Si vlla ratione ( Nomen pro testantium vnde. ) hoc probare poterit, videbo: Ante octoginta annos, cum Cæſar in Germania religionem à Luthero contra papiſtas purgatam conciliare vellet, editus eſt liber Interim di- ctus, cuiſubſcribere deberent principes Germaniæ & ciui- tates, eò vſque donec Conſilium promiſſum in Germania fieret: Hic liber, Interim, à Papiſtis & reformatis Euangelicis [ID00513] (quos alij Lutheranos à Luthero vocant) æquè obſeruari debuit. Habuit autem plæraque dogmata papiſtarum & ceremonias: Quapropter videntes principes & ciuitates Ger- (Contra li- brum Inte- rim prioci- pes & ciuita tes Germa- niæ proteſta ti ſunt, ſe il- li ſubſcribe- re ſalua co̅- ſcientia non poſſe. ) maniæ ſe circumueniri hoc libro, proteſtati ſunt de iure, ſe propter ſuam conſcientiam non poſſe ſub ſcribere huic li- bro papiſtico: Inde illi principes & ciuitates à papiſtis & ali- is dicti ſunt Proteſtantes, hoc eſt, qui proteſtati erant contra eum librum; Hoc nomen obtinuerunt longo tempore in hunc vſque diem; Inde Proteſtantes, Evangelici, Lutherani & Reformati, vnum & idem ſunt: Hi principes & ciuitates poſtea fœdus fecerunt, quod durauit amplius quam vi- ginti annos, idque vocabatur Smalcadicum, quia in oppi- do Haſſiæ Smalcadia pactum erat: Poſt Lutherum Zvuingli- us nouam reformationem inſtituit in ſacramento & ima-( Zvuinglius poſt Luthe- rum. & Cal uinus poſt Zvuingliu̅. ) ginibus deturbandis, Huius doctrinam ſecutus eſt Calui- nus cum itaque Anglia ſub Eduardo quinto mutationem religionis appeteret, miſſum eſt in Getmaniam & duo docti viri inde in Angliam deducti, qui religionem pa-(Bucerus & alius. ) piſticam & ceremonias mutarent, Hi autem erant Zvuingliani ſeu Caluiniani, quod idem eſt: Inde hæc re- ligio Caluiniana ſeu Zvuingliana manſit in hoc Regno: ( Caluiniani Germani re formarunt religionem Anglie. ) Ne autem viderentur ſectarii, à perſona aliqua nomi- nari noluerunt; Hinc nomen illud Proteſtantium acqui- ſiuerunt, at perperam & falsò; Nec enim Angli pro- teſtati ſunt contra Cæſarem eo tempore, ſed libros e- diderunt pro Papiſtis contra Lutherum (primum & v-( Broteſtari in iure eſt ius ſu???m inte- grum pra- nunciare, non vt apud Anglos, 1. Proteſt, hos eſt, iuro. ) num reformatorem religionis) in academiis Oxfurdienſi & Cantabrigienſi, Lutherique tanquam hæretici libros pu- blicè combuſſerunt, Authore Henrico VIII. qui ipſe pro papiſtis contra Lutherum ſcripſit: Sunt igitur Calui- niani & non proteſtantes Angli, quod ſi ille puer i [ID00514] gnoret, ( Multi in Anglia pro- teſtantes di ci, à iuran- do, quod Anglicè ſo- nat, putant: cum verum nominis o- riginem ig- norent. ) nec ſcire poſſit in Anglia, quærat ſaltem vicinas gentes circum circa quod ſi legerit Sleidanum, ex hac opi- nione puerili facilè liberabitur: Cur igitur Lutheranos Arrianis & Armeniis accenſet? Si Lutherani ſeu Proteſtantes non fuiſſent, vnde Zvuingliani aut Caluiniani prodiiſſent? Certe papatus Angliam & Germaniam, vt prius, detine- ret: Eiuſmodi pueri diſcere prius rerum veritatem debe- rent, quam de ea ſcribere, & falſas opiniones in vulgi ani- mum implantare: Si ipſi velint quædam dubia audire, ( Dubia oppo ſita illis ca- lumniato- ribus. 1. Si aurum ſit deus & diues, diui- nus, tum forte ita fas eſſet dicere. 2. In hoc diſſi- miles ab a- liu Caluini anis. Georgius nullus ſan- ctus, qualis deſcribitur, niſi allego- ricè. Tolle Geor- gium & nullus erit patronus Anglia. 3. ???enta E- duardi 3 prima. ) eſſent innumera, quorum pauciſſima recenſebo: Cur in ſa- cris literis Diues vocatur Anglice ille qui deberet, tue Rich man, dici: Vbi vulgus putant, Diues, eſſe eius nomen proprium; cum ſit latinum, & ſignificet Anglis à Rich man: Ille autem, qui hoc tranſtulit in ſacris bibliis, blan- ditus eſt diuitibus, & noluit nomen of à Rich man ponere; ideo, vice huius, nomen non intellectum Anglis, Di- ues, poſuit: Hæc eſt aſtutia obeliſcis notanda: & mi- rum eſt, quod tot docti in Anglia hoc non animad- uertant, aut ſi animadnertant, quod excuſare conen- tur: Secundo cur Caluiniani Anglici feſtum Georgij celebrent cum tanta exteriori pompa, eumque pa- tronum Angliæ conſtituant, cum conſtet, nullum vnquam fuiſſe Georgium, qui draconem, deuorantem virgi- nes & oues, occiderit, multo minus, quod in Anglia na- tus, aut educatus fuerit: Hoc enim Hieroglyphicum fuit tem- pore Diocletiani & aliorum tyrannorum parietibus appi- ctum: in quo Draco tyrannum, virgo & ouis eccleſiam, Georgius Chriſtum ſignificauit: Patronus itaque An- gliæ nullus eſt, & feſtum Georgij mundana pom- pa: Mirum inſuper, quod faſciola tibialis mulieris tantas ceremonias efficere potuit, authore & inuentore Eduardo 3. qui quoq; regulum Monæ fecit, & curationem ſtrumaru̅, [ID00515] vna cum titulo Franciæ, ſibi primus tribuit, tria facta Rege tanto non indigna: Quæ cauſa, cur in templis Chriſti homi- (4.) nis imago, aut in cruce pendentis, aut recens nati, aut in cœ- lum aſcendentis, ferri non poſſit, cum horribiles diabolo-( Si nullæ de- bent fieri imagines, va pictori- bus, ſcul to ribus, auri- fabris & plaſticts a- liis, cur hi tolerantur. Peruer ſitas Chriſt an??? indigna. ) rum & draconum capita multis in locis conſpiciantur, i- mo & Leonis & Vnicornis? Illa reſponſio, Non facias tibi ſculpti- le &c. hic locum non habet; Additur enim, ad adorandum illud: Hæc ſane eſt peruerſitas alijs quoque communis, & quæ ab alijs primo originem ducat: Audiui in Belgio glo- riantes quoſdam, quod cum Turca initum eſſet fœdus, & Belgæ apud Turcas eſſent adeo liberi, vt Ampſterodami; idq; fore magnum ſubſidium contra Papiſtas: At hoc gaudium eſt diabolicum & Chriſtiano homine indignum; An eo vſ- que procedere cogitant, vt vnanimes fiant cum Turcis? An exiſtimant, quo longius abſunt à Papiſtis, eo ſe beatiores futuros? In hoc falluntur: In Heluetia templa omnia dealba- ta ſunt, ne linea nigra ibi picta; Neomagi in inferiori parte Germaniæ templa referta ſunt tabulis adornatis cum ſcri- pturæ dictis: In Reliqua Germania reformatæ religionis, vbi Caluiniſmus non ſit, templa ſunt depicta imaginibus Apo- ſtolorum, ipſiuſque Chriſti, aut hiſtorijs biblicis veteris & no-( Temploru̅ ornatus non nocet. ) ui teſtamenti, nec vllus eſt vnquam, qui ea adoret, vt idola, ſed quilibet cernens, reuocat ſibi in memoriam, quid a- ctum ſit, & quid fieri debeat à bono Chriſtiano: Vidi Arn- heimij, & alibi, quod mulierculæ papiſticæ poſt altare con- ceſſerint, ibique Mariam alioſue ſanctos, (vbi videri non po- tuerint) in feneſtris depictos adorarint: Ita occaſio illis nu̅- quam deeſſe poteſt, vbi ſit animus: Mirum quoque quod Londini, in Aurea Cruce, vt vocant, tot imagines auratas pa- tiantur & non deijciant: Quæ hic excuſatio; Nemo has a- dorat, & ſunt ad ornatum vrbis: At regula illa, non facias tibi ſculptile &c. non patitur has exceptiones: Si in his, cur non in [ID00516] (5:) templis, cum ſint æque ad ornatum vrbis, & nemo eas ad- oret? Cur Muſica figurata ad Dei laudem & hominum de- (6.) uotionem in templis vſitata, hic exulet? Cur organa muſi- (7.) ca? Quæ ſi mala ſunt, cur vtraque in regijs Capellis vſur- pantur? Si bona, cur non in alijs templis? Vbi quoque lineis ſubuculis vicarij cantantes videntur; alibi non item; Si id i- (8.) bi bonum, cur non alibi; Si malum, cur ibi? Strumas curandi ratio fuit apud Reges Franciæ, ſed iam deſijt: Quæ ex ſacro ( Remis in Gallia. ) oleo cœlitus miſſo, quo inaugurantur & inunguntur re- ges Franciæ fieri credita eſt, aut vt alij, ſi quis ſeptimus ſit v- ( Quis ha- beat priui- legium na- turæ curan di ſtrumas. Strumavn- de. ) nius patris & matris in ordine filius, nulla filia interceden- te, quod ille hoc habeat naturæ priuilegium: Quomodo- cunque ſit, ſi alius Rex quam Franciæ hoc attentet, mirabile erit, ſi effectus reſpondeat: Scimus quod eiuſmodi ſtru- mæ ex confluxu humorum in guttur contingant, qui non raro fit ex aquis in plumbeis vaſis reſeruata, aut cum ar- ( Strumævn- de cure̅tur. ) gento viuo commixta: Cum itaque argentum viuum ab auro attrahatur, inde rationabiliter aureus nummus illis, qui patiuntur ſtrumas, appendetur: Si bona imaginatio huicaureo nummo accedat, non dubium eſt, quin breui curetur malum, cum angelus ſit in vna parte illius nummi: ( Leges hei mihi quales 9.) Si calumniatores illi plura ſcire velint, dico, quod eorum leges politicæ ſint omni rationi, æquitati & naturæ contra- riæ, quod quis debeat ad arbitrium cuiuſcunque capi & incarcerari, facta executione, non audita cauſa Quod om- (10. Honores à diuitiis. 11. Verba liga̅t homines, ???aurorum eornua fu- nes. ) nes honores militares, politici & alij à ſolis diuitijs proficiſcan- tur, quibus & leges antedictæ parent: Quod non verbis i- bi, ſed pedibus ſolis ligentur homines: Noui in Germania ampliſſimum principatum, vbi, ſi quis debeat centum mil- lia florenorum alteri, ab eo ſolo verbo honeſtatis ducitur in ciuis alicuius ædes, ex quibus egredi non debet, ante- quam creditori ſatis factum ſit: In his ædibus liberrime vi [ID00517] uit, ſed non egreditur, & ijs, niſi ſatis facere poſſit, immori-( Antiquæ fi- deireliquiæ. 12. Honeſtas quid eſt. ) tur: Ibi adhuc verba ligant homines: In Anglia nil inhone- ſtum ducitur, vnde cadauera equorum & boum à pueris adiuuantur educi, quod nullibi licitum eſt, & carnifex ibi eligitur, interdum etiam eius officium emitur, cui in ſuſpenſis adſunt alij ex plebe, qui operam ipſi præſtent in detrahendis pedibus, & percutiendis pectoribus; qui ve- ſtes detractas illis coemant, quod nullibi licet, extra An- gliam; Reſpiciant quoque calumniatores ad ſuas literas &(13. Pronuncia- tio Angloiu̅ vitioſiſſima quod illi ignorant. ) pronunciationem, in qua ſunt adeo vitioſi, vt ſi latine lo- quantur, ab alijs nationibus circum circa vix intelligan- tur, exempli grttia, dicere cupientes, propino tibi, di- cunt propeino teibei. Imo nulla eſt vocalis, aut conſonans, quæ non ſit corrupta & deprauata, cum alij populi v pro- nunciant, illioo. cum alij i, illi ee, cum alij dicunt charitas, illi Tiaritas triſyllabum, cum alij Abimelech, illi Abime- ( Multas vo- ces Angli nec ſcribere nec pronun- ciare poſ- ſunt, E. G. Chamech. Ill???dicunt Tiamectz. ) lecz, & ſic de alijs: In hac deprauatione literarum, mul- ta millia ſunt vocabula, quæ ab alijs gentibus pronuncia- ta, illi ſcribere nequeant, vt poſtea eodem modo pronun- cient: Church, hoc verbum pronunciant illi Tziurtz, mo- noſyllabum, at noſtrum Church, illi ſcribere non poſſunt: Et ſic de alijs. Hæc ideo recenſeo, quod ipſi in ſua terra bar- baros putent, qui non vt ipſi pronuncient, exiſtimentque ſe eſſe in poſſeſſione vera pronunciationis latinæ linguæ, in quo falluntur: Qui vero ſemel patriam ſuam egreſſi( Angliegreſ- ſi patriam aliam pro- nunciatione̅ addiſcunt. ) ſunt ad Gallos aut Germanos, pronunciationem in lati- nis mox emendant: Quæ huc vſque ſufficiant pro breui apologia aduerſus calumniatores Anglos, quibus tamen Magnates aut nobiles viros, qui in his longe a- liter ſapiunt, tangere non volui, ſed fœcem vulgi, qui ex ſupina ignorantia, in alias nationes iniurioſus exi- ſtit.( Qui vult dicere ea quæ vult, ea quæ non vult, audit. ) Nec enim hoc loco, non tam pro amore patriæ, quam veritatis, id omittere potui: Taceant itaque hiſtriones illi male- dici, & ijs ſilentium indicatur; Taceant reliqui calumnia- tores & Magnam Germaniam cum vicina Anglia hactenus obſeruatam vnionem colere im poſterum ſinant, nec po- mum Eridos ita libere proijciant.

Aduerſarius interim, animo recollecto, Baconi in hunc modum ſe oppoſuit.

28. Argumentum negatiuum Pyrgopolynicis aduer- ( Argum 28. negatiuum. ) ſus Chemiam & Rocherium Baco- nem.

Si metalla imperfecta in perfecta à natura tranſ- mutentur, inque eo imitetur ars naturam, tum ar- tifex eodem tempore, quo natura, vtetur, quod eſt ſupra mille annos.At artifex tanto tempore vti non poteſt, qui vix omni vita 100. annos attingat.Ergo non poteſt imitari naturam in tranſmu- tando imperfecta in perfecta.

Reſponſio Baconis ad 28. Argumentum nega- tiuum.

(Reſponſie ad 28. Ar- gumentum negatiuum. ) REſpondeo ad maiorem; quod ſi ars in omnibus naturam poſſet imitari, tum eam valere: At non debet, nec po [ID00519] teſt in omnibus naturæ veſtigia ſequi, cum breuiorem via̅ intermediam eligat, ab ijſdem principijs, à natura mutua- tis, ad eundem finem: Vnde nec tanto tempore, vt natura opus habebit, ſed longe breuiori: Naturæ tempus valde prolixum eſt, & coctionis modus vniformis, igniſque len- tiſſimus: Artis econtra breuis, & coctio ingenio artificis moderanda, vt & ignis intendendus vel minuendus: Ad- hæc ars miſcet duo vel plura manibus artificis inter ſe, quæ natura in diuerſis locis produxit, & nunquam coniunxiſ- ſet in vnum, cum vi locomotiua, ſeparatiua & diiudicati- ua deſtituatur; quæ omnia cadunt in artificem, quiadfert ex mineris diuerſis quædam in vnum, miſcet homogenea, ſeparat heterogenea, diiudicat deignibus, vaſis, coloribus, tempore: maturitate & omnibus alijs circumſtantiis, do- nec ad optatum finem perueniat: Hinc eſt, quod natura in abſtracto perfectas tincturas non producat, ſed ſaltem in concreto: quemadmodum nec ſpiritum vini in abſtracto puriſſimum producit, ſed in concreto, in vino; à quo per ar- tem ſeparatur. Adminorem dico, quod artifex non opùs habeat 100. an- nos ad artis perfectionem, multo minusmille, cum aliquot dies, qui nec annum integrum co̅ficiant, ipſi ſufficere poſ- ſint, ſemel arte perfecte cognita & inuenta: Ad inuentio- nem autem, niſi quis ab alio habeat, multi requiruntur an- ni, & in plurimis nec tota vita ſufficiens fuit ad eius perfe- ctionem: Vlyſſes 10. annos conſumpſit per maria diuerſa domum rediturus à Troia, ad quam intra 20. dies, ſi ſatis placuiſſet, perueniſſet: ſic aliqui circum nauigarunt totum orbem terrarum, paucis annis, quem centum ab hinc an- nis ante Magellanum nullus hominum per totam vitam permeaſſet: Cauſa eſt, quod viam inuentam facilius ſit ſe- qui, quam non inuentam inuenire: ſic in arte Vlyſſes eſt [ID00520] artifex, qui errat diuerſis modis, antequam ad optatum fi- nem perueniat, quo ſemel inuento, non eſt difficile, tan- tum opus paucis diebus abſoluere.

29. Argumentum negatiuum contra Che- miam.

( Argum 29. negatiuum. ) Si metalla ſunt com poſita ex fumis, tanquam conſtituentibus principijs, & illi fumi indigent tem perata decoctione, cum ſint ſubtiliſſimi, ne ab igne aufugiant calore fortiori, & vt inſpiſſentur in ſe & ad æ qualitatem perueniant, tum ars, quæ illa præſertim perfecta, componere intendit, indiget temperata decoctione, quæ ad centenos aliquot annos ſe extendit.Sed primum verum.Ergo & ſecundum.Et per conſequens cum artifex in opere non tan- to tempore perdurare poſſit, aut ſi ignem intendat, eos fumos priuet humiditate ſua, vel in fugam ver- tat, hinc artis eius conatus vanus eſt & fruſtra- neus. Probatur antecedens: Nam ſi per artificium tuum volueris tempus decoctionis naturæ in mineralibus & metallicis corporibus abbreuiare, oportebit per exceſſum caloris hoc facere, qui non adæquabit, ſed potius humiditatem [ID00521] diſſoluendo ex eorum corporibus diſſipabit & deſtruet: Solus enim temperatus calor humiditatis eſt ſpiſſatiuus & mixtionisp erfectiuus, non ignis excedens.

Reſponſio ad 29. Argumentum negatiuum.

QVæ differentia ſit internaturam, metalla ex ſuis prin-(Reſponſio ad 29. Ar- gumentum negatiuum. ) cipijs educentem, & artem, ea imperfecta relicta, per- ficientem per Medicinam ex argento viuo originem du- centem, ſatis abunde ſupra demonſtratum eſt. Ars ita que aſſumit non principia, ſed compoſita ex principijs, atque inde materiam & formam auri componit, & hinc deinceps aurum: Concedimus itaque naturam, vti longa digeſtione ad fumos illos coagulandos & æquandos; at habet natura & aliam viam, qua vtitur ad metalla perfecta generanda, quæ eſt celerior, quam prior: Iuxta hanc ars ſuas operatio- nes dirigit & ad finem intentum longe citius, quam natura peruenit. Maior itaque in ſuis membris non cohæret, nec minor aliquid infert veritatis: Vnde nec concluſio ſequentis ſyl- logiſmi verax eſt; vtpote cum ars diuerſa ſit in multis à na- tura, quæ tamen diuerſitatem finis ſeu effectus inducere non poſſint: Longius itaque tempus eſt apud naturam; fu- mi quoque coagulandi & æquandi per ſe abſque admini- culo coagulati, & ſimplex digeſtionis modus eſt. Apud ar- tem tempus breuius, & fumi partim coagulati, partim pu- rificati æquantur mutuo auxilio; quia fixum volatili fixita- tem, & volatile fixo volatilitatem præſtat: atque tunc eſt operationis modus di- uerſus.

30. Argumentum negatiuum Aduerſarij contra Ba- conem & Chemiam.

( Argum 30. negatiuum. ) Si ars Chymica eſſet vera, tum artifex ſtella- rum omnium poteſtatem, quibus fit infuſio in res naſcendas, apud ſe haberet, vtmetallum perfectum fieret.Sed vltimum abſurdum eſt, & inconueniens.Ergo & primum, & ars non eſt vera. Maior probatur, quia eſſe & perfectio dantur à ſtellis, tanquam à primis perficientibus & mouentibus naturam generationis & corruptionis ad eſſe & non eſſe ſpecierum: Hoc autem fit ſubito & in inſtanti, cum peruenit vna ſtel- la aut plures ex motibus ad ſitum determinatum in firma- mento, à quo datur perfectionis eſſe; quia vnaquæque res ex certo ſitu ſtellarum acquirit fibi eſſe in momento: Et non eſt ſolum vnus ſitus, imo plures & ſibi inuicem diuer- ſi; quemadmodum ipſorum effectus ſunt diuerſi. Et ho- rum diuerſitatem & diſtinctionem ab inuicem pernotare non poſſumus, cum nobis ſint incogniti & infiniti. Quo- modo ergo ſupplebis defectum in opere tuo ex ignorantia diuerſitatum ſituum ſtellarum ex motu earum?

Reſponſio ad 30. Argumentum negatiuum.

(Reſponſio ad 30. Ar- gumentum negatiuum. ) REſpondeo, hunc ſitum nos ſcire non oportere, quia non eſt ſpecies generabilium & corruptibiliu̅, quin ex [ID00523] indiuiduis eius alicuius fiat generatio & corruptio omni die; per quod vtique ſitum ſtellarum eſſe omni die perfe- ctiuum cuiuslibet ſpeciei indiuiduorum & corrupti- uum. Non igitur neceſſarium eſt, ſtellarum ſitum expe- ctare.Propoſitionis connexio itaque nulla eſt. Nec neceſſum eſt ali is in artibus effectiuis ſitum ſtellarum conſiderare: quia ſtellæ nimis generaliter in hæc arti ſubiacentia, & quæ animam nec vegetabilem, nec ſenſitiuam habent, o- perantur: in alia abſque dubio animam ſuis influentiis in ſemina ſeu materiam diſpoſitam ad vegetabile aut animal certum, immittunt, quorum animas ex meris elementis eſſe, ſunt qui negant; idque rationi eſt conſentaneum: Qui faciant Sal ex muria naturali omni die & nocte per to- tum annum operantur, interim fit opus naturale, nempe ſal, abſque ſitu & influentia ſtella rum determinata. Qui vegetabilia & animalia propagare volunt, non ſingulis di- ebus hoc perficere poſſunt, etiam habilis materiis ſeu ſe- minibus in ſuis vaſis reſeruatis, ſed ad naturæ appetitum reſpiciendum eſt, hoc eſt, ad Solis & Lunæ vices, & ad in- diuiduorum animalium aptitu dinem: Sic in Chymia om- ni die mutatio fieri poteſt vnius metalli in aliud, habitâ tincturâ: Tinctura quoqueelaborari ex ſuis materiis po- teſt quocun que tempore.

Rationes affirmatiuæ Rocherii Baconis Angli pro Chemiæ veritate.

28. Ratio affirmatiua.

( Ratio 25. affirmatiua pro Chem. ) Quicquid ſpoliat materiam argenti viui, quæ [ID00524] eſt in metallis, a ſulfure corruptibili, ea̅q; æquar in qualitatibus, id ex omni genere metallorum au- rum perfectum efficit.Hoc autem præſtat argentum viuum fixum, tinctum & ingrediens, quod eſt tinctura philoſo- phica, & ab arte perficitur.Ergo hæc tinctura arte perfecta facit ex omni genere metallorum aurum perfectum.PRopoſitio maior ſic patet. Quia quicquid omnes partes con- iungit vel componit, id & totum efficit: Omnes autem partes auri auri & totum ipſum conſtat ex argento viuo abſque ſulfure corruptibili, eoque ęquato in qualitatibus: Hinc aurum mercurio vulgi facilime coniungitur; quia aurum totum ſit Mercurius, quod apparet ex pondere, ſplendore & omnibus aliis accidentibus. Minor eſt ex axiomatibus artis & definitione tincturæ, quæ nihil aliud eſt, quam tale argentum viuum; quod ſi quis habere poſſit, vtatur eo, & aurum efficiet ex quolibet metallo, ſeparato eius ſulfure combuſtibili: Si verò non habeat, poſſibile tamen æſtimabit, illud haberi poſſe, cum non ſit ex impoſſibilibus ſimpliciter, ſed quia non ſunt contrariæ rationi, nec naturæ argenti viui, hæ proprieta- tes ſimul in vno ſubiecto haberi poterunt, & per conſe- ( Impoſſibi- lia ſimplici- ter. ) quens tinctura ipſa: Colorem ex cœlo detrahere non poſ- ſumus; quia eſt ex ſimpliciter impoſſibilibus naturæ & ar- ti non tentandis Eadem ratione nec vnâ die homini poſ- ( Auro color extractise à quit???ſdam ) ſibile eſt circumireterrenum globum: Ex auro autem ſunt, qui extraxerunt colorem; & qui nauibus ſpacio duorum annorum & paulò amplius circulum terre [ID00525] ni globi magnum confecerunt, tendendo in orien-( Orbis terre- n??? à qui- buſ???am cir cumnauiga tus. ) tem & ab occidente redeundo: ſic ſunt, qui argentum viuum fixum, tinctum & ingrediens fecerint, licet non o- mnes, imò vix milleſimi, qui tentarint, id perfecerint.

29. Ratio affirmatiua Rocherii Baconis Angli pro Chemia.

Si illi, qui negant Chemiæ veritatem contra( Ratio 29. affirmatiua pro Chem. ) tot affirmantes, non ſunt omniſcii, ſed in multis artibus & ſcientiis, etiam quas vulgus nouit, i- gnorantes, hinc Chemia poteſt eſſe vera, etiam illis ignorantibus, inſciis & nihil in ea videnti- bus,At primum verum.Ergo & ſecundum.AD propoſitionem confirmandam reſpiciendum eſt quod ille, qui negat aliquam rem vel propoſitionem, omnia optime perſpecta hab ere debeat, quæ eam affirmare poſ- ſint: quod vulgari exemplo fit euidens, ſi quis in ſtabulum mittatur, vt videat, anibi ſit equus, rediens negatiue & ve- re reſpondere poteſt, non eſſe; nam ſi fuiſſet, vidiſſet, at ſi quæratur, an ibi ſit mus aliquis, etiamſi reſpondeat ne- gatiue non eſſe, poteſt tamen latere, eo non vidente: Sic omnes, qui diſputant contra Chemiam, quod non ſit, ſe omnino Lynceos ſimulant, quaſi ipſi poſſent videre & penetrare omnes receſſus & antra, vbi lateat tam paruus [ID00526] mus: Verum nos non credimus illis, etiam de mure eiuſ- modi latente (quem aliquis noſtrum viderit) negantibus; etiamſi tales negantes mille numero, eſſent & ſaltem vnus ex affirmantibus. Aurſanè nobis ſe adeò Lynceos probent, quod omnia minutiſſima & latentia æque, quàm magna & patentia perſpecta habeant: Taceant itaque aut potius ( Aduerſarii Chemiæ ex dectis qui. ) ſuſpendant ſuam virgulam cenſoriam docti illi viri Eraſ. Scalig. Lipſ. Eraſt. Guiber. & alii his ſimiles. Neaudiant à Chymicis, ne ſutor vltra crepidam, & quod ſint ridendi etiam à pueris, cum quæ ipſi non intelligunt, pro ſua perſpicacia exiſtiment, nec alios intellexiſſe, intelligere aut intellectu- ros eſſe.( Hippias o- mniſcius ha beri volens plurima i- gnorauit. ) Adminorem aſſerendam, conſiderandum eſt, nec Hippi- am illum Socraticum diſcipulum, qui omniſcius haberi vo- luit, cum omnia, quæ in corpore geſtabat, ſe ſuamanu fe- ciſſe gloriabatur, pannos, veſtes, calceos, annulos & reli- qua, reuera omniſcium fuiſſe, ſed illum infinitas res, qua- rum multæ nunc nobis notæ ſunt, ignorare, & inter eas, aurificium ipſum. Ita de aliis etiam doctiſſimis noſtri æui dicendum, quod primùm diſcant artes ab Hippia illo co- gnitas, deinde etiam non cognitas & probent ſe eſſe omni- ſcios, vt vere credamus, alias dicemus, illos potius ignaros eſſe, qui magiſterium negent, à tot ſapientibus aſſertum, propterea quod illud non intelligant, quomodo ſit aut no̅ ( Negantes magiſteri- um pueris quibus ſimi les. ) ſit: Hinc à philoſophis, Gebro, Auicenna, Bono & aliis illi ipſi aſſimilantur pueris, qui à principio natiuitatis ſuæ in do- mo quadam incluſi, non putent mundi latitudinem ex- tendi vltra domum, in qua concluſi ſunt, vel ultrà, quàm ( Sapiens non eſt qui ne- gat magi- ſterium. ) oculis ſuis poſſint conſpicere: Cumque illi ſupercilio e- lati & pallio tenus ſapientes ſe iactent, ab ipſis Philoſophis pro ſtultis habentur, affirmante Auicenna, Nullum unquam ſapientem negaſſe magiſterium: Quod ſi illos ſub iuramento [ID00527] interrogarem de dicto equo an ibi eſſet, necne, poſſent negareſub iuramento; At ſi ſub iuramento negarent, ibi murem eſſe homines leues & periurosdicerem: Eodem modo de Chemiæ veritate dicendum; quæ ſi publicè nota eſſe deberet rationibus & experimentis, illi viderent, at cum id non ſit, nec illi videant, & ſi propterea negant & perſuadere cupiant aliis iureiurando, quod non ſit, hoc non facient, ſed ſe falſos & periuros potius oſtendent, qua̅ Chemiam fallacem omnino. Vbi oculato teſti, inquit Comi- cus, plus fidei adhibendum eſt, quam decem auritis: Nam qui vide- ( Plaut???. ) runt, teſtimo nium reipræſentis perhibere poſſunt; qui non vide- runt non item: quia eſſe poteſt res etiam multis non viden- tibus: ſed abeſſe non poteſt vel vno vidente eam.

30. Ratio affirmatiua pro Chemia.

Si ars Chymica non eſſet vera, ſed ſaltem ficti-( Ratio 30. affirmatiua ) tia, non haberet certa præcepta rationi conſenta- nea & ipſi naturæ metallicæ conformia, nec inue- niretur aurum vegetabile ſeu creſcens in colore, fi- xitate & ingreſſu.At hoc vltimum indubitatum eſt, quod habe- at præcepta rationi, ipſi & naturæ conſentanea, nec non materiam, quæ poſſit in colore, fixitate & ingreſſu augeri.Ergo & primum.PRopoſitionis connexio patet; quia quod ars non eſt, nec ſibi in mediis, nec principiis nec fine conuenit, nec habet [ID00528] præcepta his conſentanea: Auſpicum ars non eſt ars, quod conuincitur, quia præcepta habet nec naturæ, nec ratio- ni conuenientia: Ars caſeos formandi & butyrum ſepa- randi ex lacte poſſibilis eſt; quia natura de dit materiam, in qua ſit butyroſa & caſeoſa ſubſtantia abſcondita: Sic vt tinctura fiat: natura dedit materiam, quæ figi poſſit, colo- rari & ingredi: Ergo ars ila non eſt fictitia: Si hanc materi- am tàm benè noſſes, quàm lacaut modum eius tractatio- nis, quàm lactis, nullus eſſet diſputationi locus, ſed ſaltem actioni: interim, qui agnoſcunt vtrumque, id atteſtantur: Non ex quolibet ligno fit: Mercurius ſeu ſtatua triuialis, attamen ex ligno; qui aptum nouerit, non dubitabit de poſſibilitate eius artificij: Quot ſunt artes, quæ quotidie fi- ( Inuenta quoru̅dam. ) unt & extant in oculis omnium, at ex tali materia, quâ co- gnitâ, eæ peragi poſſunt, ignorata ignorantur: Quidam fa- cit aurum potabile aquâ menſtruali ſola occultata, reli- quis vulgo patefactis: Alius dat metallis fuſis, cupro præ- ſertim, eam viſcoſitatem quadam adiecta materia exiguâ vt in minori quantitate perdurare poſſint in tormentis bel licis: Sunt mille alia inuenta, quæ fiunt ratione materiæ habilis, quam celant illi artifices: An ergo illi, qui ignorant hanc materiam, artem negabunt? An non potius qui no- uerunt, poſſibilitatem eius videbunt? Materia itaque cum ſit nota ita diſpoſita, vt proprietates tincturæ veræ aſſum ere poſſit, hinc poſſibilitas tincturæ philoſophicæ pateſcit.

XI. MELCHIORIS CIBINENSIS VNGARI Symbolvm.

LIBER VNDECIMVS.

PEnvltimvm locum occupauerat Vngarus Melchior Cibinensis, ab Hermete ordine reuertente, tertius procedente autem vndecimus quife- re ſolitarius comparauit, congentili- bus nempe præoccupatis bello aduerſus Turcam, hoſtem atrociſſimum & potentiſſimum continuò gerendo: Mirum eſt hunc quoque Muſis quam Marti potius litaſſe, nec magis caſtris incubuiſſe, quam literis ſic flagitante Reipublicę neceſſitate. Communi enim hoſti patriæ omnibus viribus & conatu reſiſtendum eſt à ſingulis & pugnandum pro aris & focis, quoad vita ſuppetit & libertas po- ſtulat: Verum quia ſacerdos ipſe ſit, Deiq́; dicatus miniſterio, ab hoc ciuili onere excuſatur: Moſis e [ID00530] nim vt fuit pugnare contra hoſtes, ſic Aaronis ma- nus eleuare ad Deum & orare: quorum hoc preſ- bytero, illud eius conterraneis conuenit.Aduerſarius ad hunc quoque propius acc e- dens, prælium inſtaurare non deſtitit, ſed in hoe a- liquantulum retardandus & cohibendus erit, vt & Vngarorum commoditates vitæ & aduerſitates, ex quibus ipſius Melchioris Cibinenſis ſtatus col- ligitur, conſiderentur.

LAPIS, VT INFANS, LACTE NVT RIENDVS eſt virginali.

MElchior Cibinenſis Vngarus, ſi populi tri- bum ſpectemus in genere, alias Transſyl- uanus habetur, vir Religioſus & Sacerdo- tali ordini initiatus, vt verus artifex arca- na huius ſcientiæ abditiſſimæ ſub forma ſacra, nempe Miſſę, co̅prehendit & adum- brauit. Vidit enim hic vir doctus, quod Lapidi philoſophi- coattribueretur quaſi Natiuitas, vita, ſublimatio ſeu in i- gne paſſio, atque hinc mors in nigro & tenebroſo colore; Denique reſurrectio & vita in rubeo & perfectuſſimo co [ID00532] lore, Hinc comparationem eius inſtituit cum opere Sal- uationis hominum, nempe Chriſti Natiuitate, vita, paſ- ſione, morte & reſurrectione, quæ omnia in Miſſa com- memorantur: Nihil enim ex terreſtribus ſimilius ma- gno illi cœleſti operi, (ſi aliquo modo hæc ima cum ſum- mis, & caduca cum æternis comparare fas ſit) quam Tincturæ elaboratio, quæ in rebus humanis maxima & precioſiſſima ſtatuitur, vt illud in diuinis: Verum cum ſciamus, fuiſſe quoſdam, qui hac comparatione (a- lias licita) abuſi fuerint & Lapidi terreſtri ſeu aurifico (cuius ne minimam cognitionem habuerunt) omnia Chriſtianæ Fidei axiomata, diabolico prorſus inſtin- ctu, applicauerint & noſtræ Saluationis myſterium te- ( Hominum vitæ lapis aſſimilan- dus non Chriſti. ) nebris inuoluerint, hinc Forma Miſſæ relicta, eiuſue allegoria lapidi adaptanda, natiuitati humanæ, actio- ni, vitæ, morti & reſurrectioni, nulla in hac re Chri- ſti mentione facta, Tincturæ productionem non ine- pte aſſimilabimus, quod abſque ſcandalo quocunque ( Lapis vt homo ſe habet. ) præſtari poteſt & licet. Lapis itaque vt homo, ex duorum ſeminum, maſculini & fœminini, miſtione concipitur, per imprægnationem in embryonem con- uertitur, in lucem naſcitur, lacte nutritur, augmenta- tur, ad acmen peruenit, matrimonio (licet alio reſpe- ctu) copulatur, generat ex coniuge, cruce ſeu æſtu tri- bulationis affligitur, moritur, ſopelitur, in ſepulchro manet aliquandiu, hinc reſurgit & vita noua incorru- ptibili fruitur, nec amplius mori poteſt: Hæc omnia ſuo ordine demonſtrabimus, ac deinde ad commoda & in- commoda huius nationis, quantum ad inſtituti noſtri rationem ſpectat, declaranda accedemus: Pauca au- tem philoſophorum hac de re teſtimonia proferemus, quia ſingula per ſe conſtent & notoria ſint: Roſarius [ID00533] philoſophorum; Morienes, inquit, Lapis noſter eſt confectio ( Lapidem aſſimilari creationi hominis. ) ipſius magiſterij & aſſimilatur in ordine creationi hominis: Nam primum eſt coitus, ſecundum conceptio, tertium prægnatio, quar- tum ortus, quintum ſequitur nutrimentum: O chariſſime, hæc verba Morienis intellige & non errabis in veritate: Aperi- ergo oculos tuos & vide, quod Sperma philoſophorum eſt a- qua viua: Terra autem eſt corpus imperfectum, quæ terra me- rito dicitur mater, quia eſt mater omnium elementorum. Ideo ( Terram eſſe matrem o- mnium ele- mentorum. ) quando ſperma coniungitur cum terra corporis imperfecti, tunc coi- tus appellatur; Tunc enim terra corporis diſſoluitur in aquam ſper- matis & fit aqua ſine diuiſione vna. Et mox: Secundum eſt conceptio, cum terra in nigrum ſoluitur in puluerem & incipit a- liquantulum de Mercurio ſecum retinere: Tunc enim agit ma- ( Lapidis conceptio quando. ) ſculus in fœminam, id eſt, azoth in terram: Ideo dicit Aris- leus: Maſculi ad inuicem non gignunt, nec mulieres concipiunt: Generatio enim eſt ex maribus & fœminis & maxime & compoſi- to: Maribus namque ducentibus fœminas natura gaudet & fit generatio vera: natura autem alienæ naturæ ineptæ coniuncta, nul- lam veritatem gignit ſpermatis. Ibidem: Conceptio & deſpon- ſatio fit in putredine in fundo vaſis & generatio genitorum fiet in aere, ſcilicet in capite vaſis, id eſt, alembici: Roſinus ad Sar- ratantam (aut potius Arnoldus:) Et dicit Morienus, quod ſcientia noſtri magiſterij aſſimilatur ordini creationis hominis. Nam primo ibi eſt coitus. Secundo conceptus. Tertio prægnatio. Quarto ortus. Quinto nutricatio: Hoc vnum faciam te intellige- re: quoniam ſperma noſtrum eſt argentum viuum, cum terra con- ( Lapidis coi- tus qua̅do. Lapidis conceptio quando. ) iungitur corpori imperfecto, quæ terra noſtra dicitur: quia ter- ra eſt mater omnium elementorum, quem coitum appellant, dum terra incipit aliquantulum retinere de arſenico ſecum, tunc ditur conceptio, cum maſculus agit in fœminam: Et hoc eſt, quod philoſopi dixerunt: Quoniam magiſterium no- ſtrum non eſt niſi maſculus & fœmina ac ipſorum coniunctio, [ID00534] ( Lapidis prægnatio quando. Lapidis or- tusquando. ) adueniente aqua, id eſt arſenicum in terra creſcit multum & au- gmentatur & euenit, quando terra eſt dealbata, tunc prægnatio ap- pellatur; quia iam eſt prægnans: Deinde fermentum iungitur cum corpore imperfecto præparato, vt dictum eſt, quouſque fiant vnum corpore, ſpecie & aſpectu, & tunc dicitur ortus; quia tunc natus eſt lapis noſter, qui vocatus eſt Rex à philoſophis, vt in turba dicitur. Ho- norate regem noſtrum ab igne venientem, diademate coronatum, & educate vſque ad perfectam ætatem, cuius pater eſt Sol, mater vero ( Lapidis nu- tritioquan- do. ) Luna, pro corpore imperfecto: Solem vero pro corpore perfecto; Et ſe- quitur nutrimentum, vt magis augmentetur, quanto plus nutrietur in lacte ſuo & ſpermate, ex quo fiunt abunde: Imbibetur vero arſeni- ( Morienit aſſimilatio lapidis cum hominis ortu. ) co ſæpe ac ſæpius, vtque bibat duas partes, & hoc ſufficiat. Morie- nus vero ex quo hactenus dicta translata ſunt, ſic habet: Primaearum (partium diſpoſitionis) eſt coitus, ſecunda eſt con- ceptio: tertia prægnatio: quarta ortus; quinta nutrimentum: Si non fuerit igitur coitus, non erit conceptio; & ſi non fuerit conceptio, non erit prægnatio: Et ſi non fuerit prægnatio, ortus vllo modo non ſeque- tur: Hæc eſt enim huius diſpoſitionis directio, quæ ſcilicet hominis ( Sol & Luna coeunt. ) creationi aſſimilatur. Hæc ille: At quæri poteſt, ſi eſt coitus, quorum is ſit? Reſpondendum; Solis & Lunæ; In hoc enim matrimonio hi coniuges habentur Soli, qui in lecto ſeu thalamo coniugali copulantur: Ex horum ſeminibus con- iunctis naſcitur ille, qui quæritur à millies millibus & rariſ- ſime inuenitur. In cauſa eſt, quod parentes eius ignorent, ( Sol & Lunæ vnde con- iungantur. ) nec modum illos in thoro ſuo legitimo coniungendi. At vnde illi haberi poterunt? Vnus eorum venit ab oriente & alter ab occidente in vnam terram varijs floribus ornatam & conſpicuam, quæ campo elyſio non eſt abſimilis. Quic- quid enim humanus appetitus deſiderare poſſit, hic non deeſt: Si quis forte fortuna in hanc venerit, duos hoſce, ve- lut ſponſum & ſponſam hic ambulare cernet. Ex quibus tamen nihil naſcitur, niſi rite coniugio colligentur. Coniu [ID00535] ges iam facti ſimul concumbunt in loco, vbi Etheſiæ, Zephyri vel auſtrini flatus in æſtu ſentiri poſſint: Vnde refrigeratio- nis nonnihil illis contingat: Niſi enim temperatus eſſet lo-( Concubitus Solis & Lu- næ in tem- perato loco fit. ) cus concubitus, aut nimio calore exiccarentur ſemina, aut frigore impedirentur: Cubile itaque ſub Dio ceſpes eſt gramineus qui multum ad delectationem nouorum con- iugum facit: Hinc exacto tempore geſtationis eius, naſci-( Philoſopho- rum filius nat us. ) tur philoſophorum gaudium & deſiderium, filius legiti- mus, ſucciplenus & pulcherrimus, cui hic Genethliacum adiungemus non immerito.

GENETHLIACVM NATIVITATI filioli Philoſophici accantatum.

( Filio philo- ſophorum natiuitatis gratulatio. )

• PVſio parue, tuæ matris fœliciter aluum
• Linque, velis ortu noſque beare tuo.
• Naſcere & ætherias capta ſubito editus auras,
• Vt ſis Philoſopho curaque ſpeſque choro.
• Illi filiolum ſibi te (ceu moris) adoptant,
• In te ius etenim pro vice patris habent.
• Sol tibi namque parens eſt natur alis, at abſque
• Conſilio Artificis vix bene natus er as.
• Ille tuæ poſuit matri patrique Diætam,
• Naſcendæ ſoboli quæ foret apta tibi.
• Mulciber & præſens tepido tunc adfuit igne,
• Cui matris gremium cura fouere fuit.
• Noſter es hinc meritis in te pro talibus, ante
• Quam poter as, vitæ munere, luce frui.
• Fertilis aureolos creſcente ætate propages

( Midæ vota eincturæ conueniunt. )

• Fœtus, atque tibi ſint rata vota Midæ.
• Vt, quæcunque tuo dignaberis, Aur???e, tactu

• Aurea mox fieri impura metalla queant.
• Parue puer, magnam vegetando acquire figuram,
• Viribus & ſumptis nobile robur habe:

( Tinctura, vt Baſiliſ- cus, ſe ha bet. Dematri- monio filii philoſophici )

• Vt Baſiliſci inſtar, quæ ſint aduerſa, necando
• Sic virtute potens aſſimilare tibi.

Dematrimonio ſimiliter philoſophi meminerunt locis in- numeris, vt non opus ſit ideo teſtimonia eorum adducere: Si enim naſci debet proles, niſi ſpuria eſſe debeat, (quæ non accepta) neceſſe eſt, quod ex matrimonio duorum coniunctorum naſcatur, vt iam ante quoque innuimus: ( Filius phi- loſophicus propriæ ma tri fit con- iunx. Nuptiis filii philoſophici omnes Mu ſæ & Cha- rites cum diis adfue- re & ſua dona ipſi didere. ) Adhæc filius ipſe coniugium appetit quamuis inceſtuo- ſum, tamen ipſi ex Naturæ priuilegio licitum, dum proprię matri, vt ſuperius diuerſis vberius tractauimus, coniungi- tur, exque ea ſibi liberos gignit: Horum nuptiæ cum cele- bratæ fuere, omnes Muſæ & Charites, vna cum Apolline & Diana, cæteriſque dijs magnarum gentium aduenerunt, & nouis ſponſis ſua quique munera donarunt: Muſæ 9. co- ronam ex totidem floribus purpureis; Charites pulchritudi- nem & hinc prouenientem gratiam; Apollo ſonitum mu- ſicalem; Diana, roſas albas: Saturnus ſtolam nigram, Iupiter interulam ſubalbam, Mercurius peplum, Mars patagium hoc eſt auream Chlamy dem; Venus Regillam, ſeu veſtem- regiam auro purpuraque inſignem: His donis à ſingulis deorum acceptis, Nuptiæ magna lætitia omnium ſolenni- ( Nupt is filii & matris, coniugum Epithala- mium ac- cantatum. ) ter ſunt habitæ; His, ne & nos Aſymboli videamur, munuſ- culum noſtrum apponemus, nempe Epithalamium pro gratulatione matris cum filio coniu- gatæ, boni ominis ergo.

EPITHAL AMIVM HONORI NV- ptiarum Matris Beiæ & filij Gabrici, coniu- gio copulandorum bonis auſpicijs dicatum.

• IPſa maritali dum nato fœdere mater
• Iungitur, inceſtum ne videatur opus.
• Sic etenim Natura iubet, ſic alma requirit
• Lex Fati, nec ea eſt res male grata Deo.
• Semen enim toto ſi ſolum extaret in orbe,
• Mandari propriæ fas foret illud humo.
• Sic quoque ſinullus vir ſit, niſi filius vnus,
• Vna́ mater, & hos præſtat amore frui;
• Humana quam ſit poſt abſ́ propagine mundus,
• Qui́ regat vacuum cum ratione ſolum.
• Copula coniugibus fœlix ea credat, vt inde
• Fructu progenies exeat aucta bono:
• Ille erit ex vobis qui mox naſcendus amorem
• Cunctorum meritis muneribuſ trahet.
• Ille coronatus rubro diademate Regis
• Incedens varias ſuppeditabit opes.
• O felix mater, quæ tanto pignore gaudes,
• O fœlix coniunx coniuge tam ſimili.
• Tu marite nuces ſpargas tibi nectitur vxor
• Nunc Cypriæ vinclis, moribus æqua tuis.
• Quæ conſanguinea tibi ſponſa cupidine talem,
• Qualis es, ex gremio, tu, ſobolem pariet.

Hanc matrem Beiam eſſe quoque ſororem Gabrici ſuperius( Mater ſore??? & vxor ſui filii. ) demonſtrauimus, quod licet naturæ videatur aduerſum, in philoſophia tamen occulta verum eſt: Hinc philoſo- phi toties admonent, ſeruum noſtru̅ rubeum eſſe coniun [ID00538] gendum (Seruus ru- beus cum ſorore ſua iungendus. ) cum ſorore ſua odorifera, qui duo coniuncti fi- lium generabunt longe potentiorem ſuis parentibus: Sic Roſarius ex Arislei viſione: Coniuge ergo filium tuum Gabri- cum dilectiorem tibi in omnibus filijs tuis cum ſua ſorore Beia, quæ eſt puella fulgida, ſuauis & tenera. Gabricus eſt maſculus & Beia fœmina, quæ ipſi dat omne; quod ex ipſa eſt. Et mox: Coniunge ( Filius no- bilior erit- ſu??? paren- tibus. Beia inclu- dit Gabricu̅ in ſuovtero. ) ergo ſeruum noſtrum ſororiſuæ odoriferæ & inter ſe filium gignent, qui non aſſimilabitur parentibus, & quamuis Gabricus ſit charier Beia, tamen non fit generatio ſine Gabrico: Gabrici enim cum Beia concubium protinus mortuum eſt: Nam Beia aſcendit ſuper Gabri- cum & includit eum in ſuo vtero, quod nil penitus videri poteſt de eo; tantoque amore amplexata eſt Gabricum, quod ipſum totum in ſui naturam concepit & in partes indiuiſibiles diuiſit. Et paulo poſt: Senior: Seruus rubicundus candidam duxit vxorem & in i- ſtorum coniunctione vxore grauida remanente, peperit filium, qui in omnibus ſuos genitores ſeruauit, & eſt ſplendidior & lucidior. Hermes quoque matrimonij huius meminit, cum inquit tractatu (Coniugii- philoſophici mem???nit Hermes & Maria. Caniugium matris & filii termi- natur in morte̅filii. ) ſecundo: Hoc, fili, noſcas, quod niſi quis ſciat ducere & prægnantem facere & generare ſpecies, nil fit, nec aliquid peragitur. Si autem hoc fecerit, maximæ dignitatis erit: Eodem modo Maria: Matrimo- nifica, inquit, gummi cum gummi vero matrimonio, & fac illa, ſicut aquam currentem. At hoc coniugium magnæ lætitiæ geſtu inceptum, triſtitiæ amaritudinem adiunctam habet, vt ve- re dici de eo poſſit,

• Eſt, quod in ipſis floribus angat,
• Et, vbi mel, ibi fel, vbi vber, ibi tuber.

Quamprimu̅ enim filius cu̅ matre concumbit, illaviperin??? ( Mortifica- tio filii. ) conatu eu̅ occîdit: Hinc ante dicebatur concubium Gabric??? eſſe mortuu̅, & ꝙ eu̅ in partes indiuiſibiles diuidat: De ha??? mortificatione philoſophi paſſim meminerunt; Roſarius??? Mortificatio, inquit, eſt duritiei à corpore ſeparatio, quia anim??? [ID00539] tunc eſt mortua, corpus aute̅ viuu̅ rationis caliditatis & ſiccitatis. O- mne enim habens calore̅, habet vitam Et propter hoc calx Alchy- mica dicitur habere vitam: quia illorum vitam imperfectam philo- ſophi ſtuduerunt occidere & vitam perpetuam reddere. De ea- dem Aurora conſurgens, cap. vltimo; Calid minor: Nos opor- tet, inquit, eum ſapienter occidere, hoc est, comburere; quia mors e- ( Comburere est occidere. ) am reuelabit: Et Auicenna: Conteramus ipſum poſt mortificatio- nem ſui primam cum eo quo mortificatus de rebus adurentibus, vel peruiis facientibus peruium & exiccantibus & exiccantibus, ſicut eſt Sal alumen, atramentum, calx & aliæ res, quas habet ſimiles i- gnis: Faciamus ergo illud multoties, donec moriatur & mollificetur. Qualis autem ſit hæc mortificatio & quomodo contingat Roſarius explicat, cum inquit; Argentum viuum per ſe nil ( Mortifica- tio quomo- do ſiat. ) valet, cum verò mortificatur cum corpore ſuo occulto, tunc valet & viuit vitâ incorruptibili; & hoc corpus eſt de natura ſolis, ideo neceſ- ſe eſt, quod totum argentum viuum conuertat in naturam ſolis, ſi- cut fermentum totam paſtam conuertit in naturam fermenti, non autem è converſo quia ſemper dominatum transfertur ad domina̅s. Mortificatur autem tum cum à Satur no ſtola nigra donatur, qui, vtpote tenebroſus color, videtur morientibus appro- priari: At conſiderandum eſt, matrem, vtpote Iſidem, non( Iſis non fuit cauſa mor- tis Oſiridu, ſed Typhon. ) eſſe primariam cauſam mortis Oſiridis, ſed Typhonem, qui vt furioſus turbo, eum occidat & in varias partes diuidat; Huius mortem Aegyptij vt Syrij Adonidis, fletu & planctu proſecuti ſunt, vt ſuperius ſuis locis retulimus, Vnus enim & idem eſt Oſiris & Adonis, nempe Sol, non cœleſtis, vt i- gnari ex Ethicis opinati ſunt, ſed philoſophicus: In mor-( Oſiris & Adonis Sol philoſophi- cus. ) tem vnius pro lachrymis gaudia, & pro planctu lætitiæ ge- ſtus celebrabimus, non diffidentes, eum vitæ reſtitutum iri; Epicedion itaque illi pro monumento ſtatuemus non mœroris, ſed ſpei de futurâ vitâ præconceptæ.( Epicedlon Gabricomor tu??? dicatu̅. )

EPICEDION GABRICO POST recens celebratas nuptas mortuo, pro mo- numento rediuiui mox futuri cantatum.

• ERgo ſic moreris, quo poſſis viuere, vitæ
• Introitus, non mors, ille vocandus erit.
• Quæ vitæ tibi cauſa fuit, fuit ipſaque mortis,
• At mors nilinte iuris habere poteſt.
• Nil damni poteris letho, tibi commoda præstat,
• Alterius vitæ quêis fruerêre nouæ.
• Tres ſunt, qui poſſunt tibi funeris eſſe videri
• Cauſa, Typhon, mater, Mulciberiſque focus.
• Ille tui cunctos diſpergit corporis artus,
• Sit liceat fratris, mater & vna, vice.
• Mater at inſontem ſe præbet, Lemnius vrgens
• Interitum properat feruidus igne tuum.
• Si modo contingat rediuiuo viſere lucem,
• Morte abeunte tibi vita perennis erit.
• Tunc omnes læto ducent noua gaudia vultu,
• Qui nôrunt cauſam, quæ data mortis erat.
• Spes animum firmat quod multos edere fructus
• Poſt tenebr as diri funeris ipſe queas.
• Saturnus, lethi qui dicitur eſſe plancta,
• Præſcius hinc nigram contulit, ecce, ſtolam.
• Hac toto maneas indutus tempore, donec
• Candidus attulerit Iupiter interulam.

( Reuiuifica- tio quæ. ) De Saturno roſarius: Plato, inquit, Primum regimen Satur- ni eſt putrefacere & ſoli imponere: Compoſitio verò fit ex quatuor [ID00541] noctibus: Quæ vero ſit reuiuificatio, tradunt philoſophi: Idem Roſarius, Reuiuificatio, ait, & ratione nutrimenti, ſcilicet ſui humoris porfecti & humiditatis rectificantis reſtauratio expe- ditione humoris ipſius imperfecti. Et Hermes: Mortuum vult viuificari & ægrotum curari. Sic Aurora capit. vltim. Dicitur etiam viuificatio, ratione nutrimenti, ſeuratione humoris metalli- ci. Nam omne, quod nutritur, diminutiratione nutritur: Et illud, quod viuificatur cauſa duorum viuificatur: Philoſophi autem vo- lunt nutrire granum eorum humori connaturale, donec vegetetur & fructum adferat talem, qualem ipſum intrinſecus habet, & vo- lunt viuificare illud, quod mortuum eſt à forma metallica, quouſque præſtat fuſionemmetallicam perfectam; Et talem viuificationem ſiue nutrimentum, aliqui philoſophi vocant ingreſſum: Hermes ( Reuiuifica- tio ſeu nu- trimentum ingreſſus di citur. ) tractatu 3. hanc reſurrectionem & reuiuificationem om- nium optime deſcribit, cum inquit; Venite filij ſapien- tum ex nunc gaudebimus & delectabimur ſimul; quia mors conſumpta eſt, ac filius noſter iam regnat ac noſtro argumento & carne indutus: Iam filius noſter genitus Rex ſumit tincturam ( Rex ſumit tincturam abigne. ) ab igne: Illum vero mors, mare & tenebræ fugiunt, & ſolis radios Dracofogit, qui foramina obſeruabat, filiuſque noſter mortu- us viui, & rex ab igne venit ac coniugio gaudebit, & occulta ap- parebunt, filiuſque noſter iam viuificatus fit igne bellator & tin- cturis ſupereminens. Hæc ille: Ex quibus conſtat, quod à Venere donatus Regilla rediuiuus appareat, quæ ornamen- tum rubeum ſignificat: Quod Vulcanus illi pater quo-( Vulcanus pater regis. ) que ſit, hic clariſſime demonſtratur, vbi dicitur, quod genitus Rex ſumittincturam ab igne: Vulcanus enim, vt apud Aegyptios traditur, Mercurij magiſter, cumque eo legum author, ſic huius filij Regij educator & tutor exiſtit; qui igne nutritur: Sic enim Arnoldus Roſar. libro ſecundo capite ſeptimo. Oportet autem ipſam [ID00542] ( Sulfur cum incipit age- ve, vita re- ſumitur. Mare quid. Dracoquid. ) inquit Medicinam diutius aſſariſuper ignem & nutriri, vt puer in vberibus: Mors verò fugit vna cum tenebris, hoc eſt nigre- do, quæ in ſolutione corporis apparet, aliis coloribus læti- oribus, vtpote albedine & rubedine, ſuccedentibus, eua- neſcit, & ſulfur quod primum trahebatur & patiebatur ab argento viuo, incipit reagere & vires ſuas præualentes de- monſtrare; Mare quoque fugit, hoc eſt, ſuperflua humidi- tas, quæ exiccatur, cum antea, vt mare abundabat in com- poſito: Ad hæc draco fugit, qui eſt Typhon horribilis, & di- uiſit membra Oſiridis in minutiſſimas partes, inde dicitur foramina obſeruare, quaſi in tenebris deliteſcens; Hic ra- dios ſolares, hoc eſt ignem feruentem ſolis, exiſtentis in Leone, tolerare nequit, vtpote naturâ frigidus: Rex ab igne venit, aureo ſcilicet diademate coronatus; quia filius no- ſter mortuus viuit; hic demum coniugio gaudebit, nem- pe in augmentatione aut proiectione: Et occulta appare- bunt, ſcilicet eius robora, vires & potentia, qua̅tum valeat in metallorum tranſmutatione; fit igne bellator; Vt enim miles deiicit & deprædatur hoſtem, ſic ille metalla imper- ( Ignis eſt gla dius noſtro bellatori. ) fecta interimit, eaque ſpoliat ſulfure corruptibili: lgnis autem eſt ipſi gladius: Nam ſine igne nihil operatur, vt nec bellator abſque armis: Tincturis ſupereminens, hoc eſt, o- mnibus aliis, vndecunque petitis, quæ veræ non ſunt, aut ſi veræ, non tamen vniuerſales. Verum ad imitationem Hermetis gratulabimur quoque illi in vitam redu- ci, & gaudebimus, quod mortem vicerit Triumphator & à tenebris in lucem redierit.

GRATVLATORIVM HEROI ( Gratulatio rediuiuo facta. ) Philoſophico, qui poſt mortem nigram vita purpurea donatus eſt, lætitiæ cauſa dicatum.

• ECce vices gratas, iacuit qui morte ſubactus,
• Nunc poſtliminio ſuperas euaſit ad auras,
• Etvitæ exuuias iterum repetiuit amicas
• Heros magnanimus, primo quimirus in ortu
• Coniugio ſibi pater eſt & filius idem
• Ille necis victor victricis primitus, vnde
• Nobile purpureo produxit Marte Trophæum;
• Nunc bona ſecurâ celebremus gaudia mente,
• Et manibus reſonos edamus adæthera plauſus.
• Nam Phœnix Arabum rediit iam miſſus ab oris,
• Frigida́ ex mediis ſaliit Salamandra caminis,
• Incombuſtibilis quæ dicitur arte, nec vlla
• Flammarum (quæ cuncta domant) virtute domari:
• Enchlamyde aureolâ micate minus omnis & aure
• Splendidus apparet, Solqui terreſtris habetur.
• Exoptate venis pulcherrime magna ſophorum
• Spes, deſiderio cuius flagrat integer orbis:
• Spargemus Veneris tinctos cum ſanguine flores,
• Et dabimus calathos amaranthi germine plenos,
• Ne tibi deſit honos, ne deſit gloria factis,
• Carmina carminibus cumulabimus altera noſtris,
• Perpetuo́ tuas laudes cantabimus hymno.

Atque ſic Cibinenſis intentioni ſatis feciſſe videbimur, dum, cuius ille meminit in Miſſæ formalibus, ſingulos [ID00544] vitę mortiſque actus ordine recenſuimus, noſtraque Tha- lia decorauimus: nunc ad Congentiles eius tranſeundum eſ- ſet, at cum; vt dictum, nulli nobis innotuerint, aut quod il- la natio potius bellis ſeſe exerceat, quam pennis aut cala- mis, haſtis, quam chartis, nos extra tribum conſtitutos, nomine licet cognitos, huic, quotquot ſunt, adiungemus.

ADIVNCTI MELCHIORI Cibinenſi Vngaro.

BAuran, philoſophus cuius meminit Calid lib. de ſecret: cap. 14. Frat. Albertus Brierus, ord. carmelit. monach. ex coniu- ratione ſpiritus teſtatur ſe lapidis conficiendi modum ha- buiſſe Anno 1560. qui profugus ex monaſterio ſuo Sanctę Mariæ Magdalenæ della ſtella noua, finito opere, Anno 1571. venit in Germaniam, mutato habitu vbi à duobus L. T. & M. W. peſſime circumuentus dicitur. Rhodianus philoſophus author libri tertii verborum. Rachaidibi. Ariſtoteles Chemiſta. Arda diſcipulus Ariſtotelis. Alexandri epiſtolæ. Serapio. Saturni liber. Dumbeleius. Bernhardus degrauia. Melchior Cardinal. & Epiſc. Brixienſ. ſcripſit tractat. de flauo & rubeo viro. Malchamech, cuius meminit Roſarius philoſ. Theodorus. Pontius. Sorin artificium Roſ. phil.

Aranus Medianus	Horum meminit Auicennæ, vt gen- tilium. qui & Adamum, Noen, Iariz, Aramum, vult fuiſſe Chymicos aut potius na- turæ metallicæ non ignaros.
Zucrat.
Bucas.
Flaton.
Claron.
Pliuus.
Zaib.
Zubaibar.

Palmarius, author Palmarij Theoſophiæ. Non eſt dubium, quin in Vngaria antiquitus quam plures artifices vixerint, quorum memoria vna cum libris( In Vngaria fuiſſe plures ohm artifi- ces. ) interciderit in illa miſerabili Turcarum vaſtatione, qui omnia in barbariem ac ſolitudinem redigunt ac ſolo æ- quant: Huius rei indicium quoddam apparuiſſe non mul- tis ab hinc annis narrat Matheſius in Sarepta; quod nem- pe colonus quidam forte fortuna aperuerit forni- cem ſub terræ ruderibus contectum, ibique inuenit( Ducati in- uenti in Vn garia ma- gna copia. ) incredibilem copiam ducatorum aureorum, in quo- rum vna parte hæc inſcriptio fuit, Theodoron id eſt, Dei donum, ab altera, Phœnix auis ſeſe comburens ex cuius cinere pullus ſit natus: Nullius regis aut prin- cipis hoc genus numiſmatis fuiſſe, ſed artificis Chy- mici, facile coniici poteſt: Adhæc ſuperſunt in hunc diem. In Bohemia Barones, qui pro cer-( Numiſ??? ta Chymi- ca. ) to dicuntur diuitias ſuas ex arte Chymica habere, nempe eorum Proauos fuiſſe Vngaros, qui i- ta diuites facti, migrarint in Bohemiam, [ID00546] ( Commoda & incom- moda Vnga riæ. ) ne bellorum motibus fortè ſe inuoluerent: Sed nunc de commodis & incommodis huius gentis nonnulla adiicie- mus: Vngariam fuiſſe & partim adhuc eſſe auro vberem, eiuſque fertiles venas ſeu mineras habuiſſe, nomen id, au- rum Vngaricum, facilè demonſtrat: Hoc enim pro auro ( Vngariam fertilem mi nerarum au ri fuiſſe. ) ducatorum vngaricorum, quo ad valorem & æſtimatio- nis gradum, habetur: Tale autem naturale ibi aliquan- do inueniri certiſſimum eſt, vt Rhenanum apud Rhenum, longè minoris valoris: Ante vſum enim & inuentionem aquarum fortium aut antimonii, omne aurum, vt inuen- tum fuit, cum argento mixtum, manere oportuit, quia ni- ( Auri diuer ???agenera, quia ſepara ri non po- tuit olim ab argento. ) hil erat, quo vnum ab altero ſoparari potuit: Ignis aut cineritium nullam eorum ſeparationem fecit: Hinc vi- demus in quadam Saxoniæ vrbe tabulam auream de auro Vngarico naturali factam, ex qua vnâ parte detra- ctatâ, aliud aurum ſubſtitutum ſit, quod eſt pallidi coloris, inſtar Rhenani: Quod ſi tum habuiſſent ar- ( Lunab. ) tem ſeparandi argentum ab auro, tota tabula eſſet vel eſſe poſſet: ex auro obrizo, optimo, fino, ſum- mi valoris, & non opus fuiſſet eam conſarcinaſſe ex diuerſi coloris partibus: Vt autem hoc melius intel- ligatur & auri natura perfectius perſpiciatur, præter ( Auri rexte- riora acci- dentia puri- ficationis per luſtrata ) tractatum, quem de eius eſſentia interiori, hoc eſt de circulo phyſico quadrato edidimus, hic exteriora quæ- dam accidentia auri, quibus purificatur, ſummique & æqualis gradus efficitur, ſi quando ex mineris ru- de proferatur, quaſi obiter perluſtremus, ne fruſtrà Vn- garos ad hanc menſam auream inuitaſſe videamur, qui fodinis aureis olim & adhuc celebrantur; quas vt in Tranſyluania præſentes videremus, iter in Vngari- am vſque inſtituimus, ſed propter bellum quod tum [ID00547] vigebat, inter Rudol. D. Memoriæ Cæſarem & Tur- cam montana loca tranſire non licuit, prædonibus in om-( Schemnitiu̅ in Vngaria auriferus fodinas habet. Schemnitii ferrum mu- tatur in cu- prum. ) nes obuios ſæuientibus: Eſt in Zepuſienſi tractu Schemnitium nominatiſſimum, propterea quod eius fodinæ ſint aurige- ræ, dentque cuprum, antimonium & vitriolum, nec non a- lia metalla & mineralia: Hic ferrum tranſmutatur reuera in cuprum per aquas vitriolatas naturales in cauitatibus montium collectas; Hæ ſtiuas ſeu baculos ferreos ſat craſ- ſos paucis diebus, (forte tribus, vt Goslariæ in Saxonia) in limum ſub rubrum conuertunt, qui vehementibus igni- bus liquefactus cuprum optimum oſtendit, idque in certa( Aurum quot modis creſcat. ) proportione, quo ad quantitatem ferri immiſſi: Hic aurum quoque effoditur & varijs laboribus purificatur: Creſcit vero aurum, quo ad matricem, diuerſimode; primo finum,(1.) vel fino proximum ex lapide duriſſimo, pyrite, granatis lap. Lazuli & eiuſmodi alijs: Secundo ita finum in granis inue-(2.) nitur in riuis quibuſdam decurrentibus magno impetu ex auriferis montibus: Tertio reperitur in limo & ipſa aqua(3.) riuorum inuiſibiliter & captatur cum ſua matre, Argento viuo vulgi: quamuis hi duo modi vix ad generationem auri ſpectent, cum ad ea loca potius aliunde deuoluatur, quam quod ibi generetur: Quarto aurum productum inuenitur(4.) in terra lutoſa, non ita dura, vt lapides, ſed friabili mani- bus: Quinto inuenitur mixtum cum venenoſis fumis Cad-(5.) miæ, arſenici & alijs, qui; niſi arte tractetur, illud ſecum au- ferunt in fu mum & volatile reddunt. Sexto, cum metallis(6.) imperfectis nonnunquam mixtum, vt cupropræſertim, vi- detur: Septimo cum argento, quod propria eius mater eſt,(7. Modus ſe- parandi au ri à duris lapidibus. ) & frequentius ei adhæret: Si cum primo, nempe duro lapi- de, naſcitur, inde ſeparatur varijs laboribus, vtpote igne & ferro; igne ad montis la tera appoſito ex lignis inflammabi- libus, quo lapis in vulnerabilis ſit tractabilior; Deinde fer [ID00548] ro acuto, quo exſcinditur; Poſt ignis repetitur, quoties o- pus, ad igniendum fruſta, vt teri poſſint: Ab hinc molis fit co̅tritio ad hoc ordinatis: Puluis ſeu limus abluitur, vt me- ra terra defluat, & metallicum ſubſidat; Habent aute̅ lin- tea craſſioris fili, in quibus inæqualitas ſit inter ſubtegmi- na & ſtami na (vocant figurata) Hæc ſubſternunt in paui- mentum ex aſſeribus inclinatis, deinde aqua immittitur in impoſitum limum, quæ lauat & eluit ſeu ſecum auehit le- uiores terræ partes, & metallicæ adhærent linteis in poris ſeu aſperis filis: Hinc lintea ab adhærente metallica ſubſta̅- tia purgantur aquis, in quibus metallicus limus remanet; qui ita collectus à pueris & puellis 8. aut 9. annorum, aut ſu- pra, ad liquefactionem reſeruatur: Hic eſt modus, quo v- tuntur in Germania ad eliciendum argentum commix- tum lapidibus & terræ, qui auro hac in parte communis ( Aurum in granatis la- tens vix ſe- parabile. ) cenſetur: Lapis Lazuli ignitionem patitur, attamen igne tandem vincitur: In granatis illis gemmis, quæ in Germa- nia non procul à Mariæberga inueniuntur, aurum inſen- ſibiliter latere referunt, at propter duritiem illorum inde non educendum: Præterea tam exiguum eſt, & granato- ( Aurum fi- num ſic in- uentum per ſe liqueſcit & fit puru̅. ) rum ea caritas, vt non ſit operæ preciuum eos lapillos ideo deſtruere: Finum aurum, quod in fruſtis aut granis inueni- tur, per ſe agnoſcitur, & facile per liquefactionem fit tra- ctabile & malleabile, ſeparatis quibuſdam heterogeneis partibus vaporum & aliarum ſubſtantiarum, quæ imper- ( Aurum na- turale finu̅, quod ignem non ſenſit, multu ma- gnam ſpem facit ad au- rificium. ) cibiliter illi adhuc adhærebant: Multi bonam ſibi ſpem fa- ciunt de hoc auro, quod ignem nunquam ſenſit, quaſi ſpi- ritum aurificum & vegetabilem adhuc apud ſe contineat, qui ab aurovulgi per ignis combuſtionem & liquefactione̅ ſit ſeparatꝰ, & multum, imo totu̅, in opere præſtare debeat: Omnibus rebus ineſt ſuus innatus ſpiritus, quo vegetatur & creſcit, an ita ſit in auro, inquirant naturarum indagato [ID00549] res : Ego in his experientiam co̅trariam noui: Tertio quan- do auri atomi diſperguntur per aquam aut limum riuoru̅,( Anri con- gregatio di- ſperſi per aquac. ) hic aut illa collecta in magnam cupam argento viuo inde elicitur, quicquid ibi continetur auri: Hoc enim aliquot li- brarum pondere immittitur in hunc limum, qui ſubſedit, atque inde vt magnes ferrum, ad ſe allicit atomos auri tan- quam in ſinum, ex quo per alutam argento viuo expreſſo aurum remanet in ea, colliquefaciendum debita ignis ex- preſſione: In hunc modum in Vngaria, Sclauonia, alijſq; Ger- maniæ & Bohemiæ locis quidam harum rerum cognitionem habentes ad riuos auriferos ſe diſponunt ſecrete, aut dato precio fundi domino, & in diem tantum lucrantur vel au- cupanturauri, vnde bene viuere ipſis liceat: In Sclauonia, in- quit Matheſius, vel ruſticus hac via ducatum vnum aut plures indies lucrari potuit: Idem vſu venit ad montes Bo- hemicos verſus Sileſiam, & in Bohemia non procul ab Eila, oppidulo; vbi ante aliquot annos ex hac lotione multi di- uites euaſerunt: Hic Rodlevvius ſiue Ruber Leo, metallarius( Rodlevvius- diues metal larius in Bohemia. ) homo, tantas diuitias Caroli Quarti tempore acquiſiuit, vt aliquot centena millia ducatorum Regi Bohemiæ iam di- cto mutuatus ſit & poſt donarit: Ex paupere & plebeio factus ditiſſimus vna cum vxore, eo dementiæ venit, vti di- cantur effutiſſe, impoſſibile eſſe Deo facere ſeſe iterum( Ex ditiſſi- mo pauper- rimus fa- ctus. ) pauperes; Verum aliter contigit: Ipſeenim carceri incluſus fame fere mortuus narratur atque hæc miſerrime in ſum- ma paupertate obijſſe, confiſcatis omnibus eorum bo- nis: Simile huic quid accidit in Boruſſia, vbi ruſticus, ha-( Hiſtoria a- lia de ruſti- co ditiſſimo pauperrimo facto. ) bitans in Neringa inſula, tantum pecuniæ ex pecudum pa- ſtura collegit, vt vndecim tinnas & dimidiam plenas habuerit, (quales butyro aut haleci aſſeruando in Ger- mania appropriantur) Qua de re cum Magiſter ordi- nis ad principes externos verba faceret, prandio peracto, [ID00550] animi gratia ad hunc ruſticum inuiſendum, ex habitu & vi- ct upauperculum viſum, (qui in tabernis ne obulum ex- penderit, ſed ſemper caſeolis paruis cuicunq; ſatisfecerit) contendunt; cui indictumvt prandium inſtrueret, interim dum illi ex venatione redirent: Ruſticus igitur præſentiens ſuæ pecuniæ intendi inſidias, omnes tinnas pecunię plenas in locum ſpacioſum Camoræ produxit & ordine diſpoſuit, ſupra autem aſſerem longu̅ vice menſæ collocauit & cœ- nam, prout ipſi mos, præparauit, opiparam: Tum rediens Magiſter ordinis cum peregrinis principibus, menſæ accu- buit & præparatis cibis ſe ſatiauit: Cœna peracta ad ruſti- cum inquit, Heus tu, mihi nunciatum eſt, te eſſe adeo diui- tem, vt vndecim tinnas pecuniarum plenas habeas, & am- plius? Ruſticus caute reſpondit, Domine, ſcio quod bona abnegata ad ſuperiorem Dominum tranſeant, hinc libere fateor, me tantum habere pecuniæ: Vbi ſunt, inquit, Magi- ſter Teutonicus? Hi coram vobis, reſpondet ruſticus, Remo- ta itaque menſa tinnæ omnes repertæ ſunt & apertæ, tan- tumque pecuniæ, quantum dictum, inuentum: Tum Ma- giſter videns duodecimum vas eſſe ſaltem dimidio reple- tum miſit mox, pro tanto ære, quod hoc repleret, vt dicere poſſet, ſe ruſticum habere tam diuitem, qui poſſideat 12. tinnas pecuniarum, Verum pecunia allata naturam co- lumbarum cicurum habuit, quæ alias columbas ſua cicu- ritate circumueniunt, alliciunt, & ſecum domum ducunt, vbi capiuntur ſæpe & necantur. Sic enim accidit huic ru- ſtico; Nam princeps ille, qui vocatus fuit Magiſter Teutoni- cus, primo vnam aut alteram tinnam à ruſticomutuatus eſt, deinde plures, eo vſque donec duo denarium illum nu- merum ad ſe tranſtuliſſet tinnarum: Nec enim hoc ipſi abſque periculo capitis denegari potuit: Hinc adeo pauper redditus eſt hic diues ruſticus, vt fame in fimo mortuusdi [ID00551] catur : Hæc ſunt diuina iudicia, quę vel ob ingratitudinem vel ob alia vitia aliquando exerceri animaduertimus, nota- tu cuicunque digniſſima. Quarto, quando aurum in terra friabili generatum inuenitur, ſaltem lotione opus eſt & re-( Quomodo aurum ſe- paretur à venenoſis fumu, que illud ſecum auehunt in auras. ) ductione in limum metallicum, ſcparato luto. Quinto ve- nenoſis ſi ſit admixtum, ibi ingenio artificum draconi illi auriuoro proijcitur ferrum in fruſtis paruis, quo deuorato, aurum dimittit, idq; concorporari & in ſubſtantiam ſolida̅ redigi ſinit: Hoc equidem Iaſonis labori, Cadmi & Herculis perſimile eſt, qui ſopitis draconibus, primus ad vellus au- reum peruigili, alter ad fontem Bœotiæ, tertius in hortis Heſperidu̅ ad aurea mala cuſtodie̅ da votis ſuis potiti ſunt; Hæc venenoſa Cadmia vel arſenicalis effumatio draconis veneno aſſimilari poteſt; Æque enim interficit, vt illud: i-( Arſenicum draco, & fumus eiut venenum: ) deoque, vt draco, cauenda & remedio accommodo è me- dio tollenda eſt: Hoc remedium eſſe ferru̅ ipſo vſu cognitu̅ eſt: Vt enim ferrum acutum dictorum heroum manu dire- ctum draconem occidit, ſic hic ferro res peragitur: Habet( Curferr??? venenum metallicum abſumat. ) enim ferrum in ſe ſulfur vrens & valde calidum; quo incen- ſo per ignem irretitur & necatur iſte draco; dumq; illa duo mutuis connexibus tenentur, aurum ſaluatur fuga ſeu li- quefactione, ne hoc cogatur, vt ante, vna cum dracone ala- to auolare: Sunt & alia media, quibus hic fœtus ſeu potius embrvo ab abortu præſeruatur, ne pereat & in nihilum re- deat, quemadmodum varij artifices varias inuenerunt vias & ingenia: Vbi notandum, quod plus auri vel argenti in( Plus auri & argenti in mirdma proba qua̅ magna re- ſ???ru???ri & cur. ) minima proba ſeu cupella relinqui ſolet ex hoc genere, quam in cineritio magno, propter diuerſitatem nempe i- gnium & appoſitionis (vt vocant) fluxuum metallicorum: Ignis enim in parua cupella non eſt tam fortis, ergo nec ta̅ tum ſpoliat, & fluxus eſt precioſior & vtilior; Ergo hic plus ſeruabitur, quam ibi: Ad hoc damnum, præſertim argenti, [ID00552] ( Modus ar- gentum à volatilitate præſeruandi in Saxonia. ) præueniendum, in Saxonia Goslariæ & alibi laborant per the rohe ſchicht, hoc eſt, quod in liquefactione metallorum his ſpiritibus venenoſis plenorum, (vt ſunt cuprum, plum- bum & argentum) foramen fiat in furni fundo, vnde li- quefactum mox ſaluetur & exeat ad ſui refrigerationem, ne quid perdatur de argento, quod alias fieri conſueuit: ( Modus ſepa randi auru̅ ab imperfe- cto, nempe cupro. ) Sexto aurum cum imperfectis mixtum eodem modo, vt primo dictum, à terris & heterogeneis alijs, nempe peri- gnem, trituram, lotionem, & huiuſmodi operationes re- ducitur in limum metallicum, qui ſit habilis ad liquefa- ctionem: Intelligitur autem hic inprimis cuprum, nam fer- rum, ſtannum & plumbum vix vnquam aliquid auri ſenſi- biliter abſcondunt: Dicunt cuprum Mansfeldicum ſæpe ( Aurum re- gulariter in argento co̅ tinetur. ) aurum continuiſſe; quod educitur ex lapide ſciſſili, quo fiunt menſæ, & ſternuntur tecta ædium: Alias regulariter aurum in argento remanet, tanquam in matris vtero; Ex quo, cum argentum illud adhuc ipſummatrem ſuam apud ſe habeat, necdum emancipatum ſit ab ea, eodem modo, vt ex imperfectis educitur, vel ad limum vſque tractatur: Aut enim hoc argentum multum cupri aut plumbi, aut v- triuſque ſimul apud ſe habet, à quibus tamen denomma- tionem non accipit, vt dicatur minera plumbi, vel cupri, ( Minera plu̅bi quan do dicatur argentea. ) ſed potius argenti; etiamſi illa in pondere longe præua- leant huic; tamen cum hoc illis in valore præcellat, à potio- ri fit denominatio: Exempli gratia; centenarius mineræ plu̅- bi habens in ſe vnciam vnam aut duas argenti, vocatur de plumbo præualente, ſi vero habeat 12. 16. vel plures vncias argenti, de argento: Septem itaque his generibus minera- rum auri reductis in limum liquabilem & reducibilem in ( Modus li- quefaciendi limos me- callicos. ) metallum, addemus modum eius liquefaciendi, ſeparandi & probandi: Limus hic metallicus nunquam eſt adeo pu- rus, vt non aliquid alterius metalli ac ſubſtantiæ terreæ & [ID00553] alienæ illi ſit admixtum: Faciemus igitur eius triplicem differentiam, ita vt primus plurimum auri obtineat & paru̅ alterius metalli aut ſubſtantiæ; Secundus plus de admix- tis: Tertius adhuc amplius: Primum itaque dicimus ſola i- gnis liquefactione poſſe in aurum redire; Secundum non ea ſola, ſed addito fluxu metallico: Tertium, præterea ad- ditione plumbi ad fluxum: Fluxus enim adiuuat collique-( Fluxus me- tallicus quia metal- lo praſtet & vnde fiat. ) factionem, eamque facilem reddit, qualis fit ex ſale petræ & vitrido ad æquas partes, incenſis carbone, in vaſe amplo & poſtea reſeruatis ad vſum; accipiendo dimidium huius fluxus & integrum limi liquefaciendi: Deinde plumbum in igne vehementi vice argenti viui (quod extra ignem au- rum colligit) limi omne metallicum in ſe congregat; vtpo-( Saturnus pater om- nia metalla inſe con- gregat. ) te Saturnus pater omnium: Hinc Vulcano vrgente, expri- mitur omne metallicum vna cum plumbo in regulum ad fundum vaſis, aut per ſe, vel cum ſolo fluxu: Hic Regulus ad- huc impurus eſt; Habet enim auro admixta metalla alia, quæ ſeparanda ſunt.Et ſeparatio inſtituenda per cineritium in magno vel( Separatio perfecti ab imperfecto per cineri- tium. Cineritium & cupella d???fferunt ſecundum magis & minus. ) cupellam in paruo opere: Hæc ſaltem differt à ſe inui- cem per maius & minus, quantitate materiæ, non qua- litate formæ: De cineritio Geber late tractauit; quem qui- libet ipſe videre poteſt libro examinum capite 22. & 33. At nos, quæ ipſi vidimus & fecimus ſæpenumero, prout nunc in vſu eſt, vna cum cauſis dicti examinis ſeu ſepa- rationis per cineritium, paucis enucleabimus: Apud philoſophos Ariſtotelicos cinis demonſtratur corpus ra-( Cinu̅ cor- pus rarum. ) rum; quia non detur penetratio corporum, vt nec vacuum, vaſe autem repleto cinere ad ſummum, multum aquæ & dimidium aut plus pro capacitate vaſis, illi infunditur; Sunt ergo pori in cinere, qui replentur aqua; idem di- cendum de oſſibus combuſtis in friabilem puluerem: His [ID00554] ( Vnde fit ei- neritium & quomodo. ) conſideratis, Docimaſtæ cinerem lignorum, ſale ſeparato, per lotionem, ſubtiliſſimum & diſcretum accipiunt, cum- q; dimidia parte oſſium combuſtorum tenuiſſime pulue- riſatorum miſcent, & exiccant: Huic ſiccatæ mixturæ in- ſpergunt guttatim aliquid cereuiſiæ pinguis, vnde ſaltem vda fiat, quo in manu compreſſa figuram retineat: Tum in teſtis magnis vel paruis imprimunt, non vitreatis, in igne perdurantibus, & accepto globo marmoreo polito caui- tatem mediocrem ſuperius hinc inde voluendo faciunt, primo tamen tenuiſſimis pulueribus combuſtis & diu in lapide (vt coloris pictorum) tritis oſſium caluarię vituli, aut piſcium quorumcunque, ijſque ſuperficie conſperſa: De- ( Cineritium in foco vel furno. ) inde cineritia vel teſtæ exiccantur: Cum vero fit magnum cineritium in foco vel furno, non tam operoſe omnia præ- parant; vt in teſta & cupella; Quo minus enim opus, eo ma- ( Cupellæ vn- de & quo- modo fiant. ) ior diligentia requiritur, vnde hoc certius eſt quoque in probatione, quam maius: Exiccata cineritia, ad vſum ad- hibentur: Cupellarum eadem materia eſt, at purgatio, ſed ( Ce̅t enarius docim aſti- cus plærum eſt dr agma vna vul ga- ti ponderu. ) illæ cum piſtillo & monacha vt vocant, ex latone polito fiunt: In his rite præparatis & exiccatis centenarius doci- maſticus, parte poſt partem, imponitur, & in ſeparationis furnello, igne ſuperius incenſo; cupellaque per tegulam camuratam, per foratam tecta, probatio inſtituitur, donec granum fixum conſtans ex auro & argento fulguret & ſtet in ſuperficie cupellæ, ignitum, tum cum cupella extra- ( Clneritium teſtarun vbifiat. ) ctum conſpergitur guttatim à quo vt extinguatur: Cineri- tium in teſtis fit in alio furno: nempe maiore: Focus adhuc in maiore; In foco enim aliquot centenarij imponuntur ( Ignis qualis in ſeparan- do metalla per cineri- tium. ) vna vice, in cineritio aliquot libræ; Oportet autem vt ignis ſit flammalis, qui reuerberetur in metallum fu- ſum, vt circumagi & moueri poſſit: Hinc in magnis illis furnis vidi arborem ingentem, piceam, rectam & [ID00555] à ramis nudatam hanc flammam ſupernè cauſari & to- tam operationem perficere, abſque alio igne carbonum: Quæ de ſeparatione per cineritium hic ſufficiant. In maſſa( Quartatio ſeu ſe ara- tio per a- quam for- tem inſtitui tur ad auru̅ ab argento diſcernen- dum. ) ita relicta in ſuperficie ſunt metalla bina perfecta mixta ſecundum plus aut minus; quod color maſſæ indicat: Hinc ad quartationem inſtituendam accedendum eſt; quæ eſt ſeparatio argenti ab auro per aquæ fortis corro- ſionem: Argentum enim vt minus compactum & rarius corpus ab eâ aquâ penetratur & in aqueam quaſi conſi- ſte̅tiam reſoluitur, auro puluerulento remane̅te in fundo. Quartatio dicitur, quia ad minimum oportet eſſe tres( Quartatio vnde dica- tur. ) partes argenti, & vnam auri, ſi aqua operari debeat: Quod ſi plus auri & minus argenti ſit, tum neceſſum eſt, quod de argento fino plus adiiciatur, donec eâ proportione aut maiori ſuperet aurum in maſſa contentum: Fit autem hæc operatio in vaſe vitreo, in arenis tepidis collocato per pau-( Quartatio quomodo fiat. ) cas horas: ſolutione factâ, argentum cœrulei coloris cum aqua effunditur in vas lapideum denſum, in cuius fundo ſit lamina cuprea, & affunditur aliquantulum aquę fontanæ, tum argentum fundum petit & in illa lamina congregatur, iterum corpulentum factum; Hinc eluitur aliquoties & liquefit, habeturque pro argento fino: Sic( Argentum fi???um quod ) auri ſu bſtantia flaua quæ manſit in vitro, eluitur & li- queſcit, atque illa pro auro fino agnoſcitur: Verum cum( Aurum fi- num quod. ) ſemper auro aliquid remaneat argenti, tanquam matris, à qua per aquam non ſatis ſeparari poſſit, cum ſit naturæ vinculum, quo magis perfectum cum minus perfecto in- diuiſibiliter colligatum ſit; nec non ianua, per quam vna natura in aliam tranſeat; Hinc duas adhuc vias inueneru̅t artifices ad magis purgandum aurum; quibus quoquev- tur, ſi alias parua quantitas auri ab argento ſit ſeparanda, etiam non præcedente quartatione, vt pote ducatus vnus [ID00556] ( Cementa- tio quid, cur & quomo- do fiat. ) aut plures, ad inaurandum vel foliationem; Atque hæ ſunt Cementatio & per antimonium fuſio: Cementatio fit variis modis, communior eſt, cum tegulis pulueriſatis, vri- nâ hominis madefactis, ita vt in vaſe terreo ponatur lami- natum aurum, & ſuperius inferiuſq; pulueres illi colloce̅- tur, igneq; ince̅ſo aliquot horis vratur: Hinc argentu̅ ſepa- ratur ab auro, ſeq; abſco̅dit in pulueres lateritios; vnde per aliud artificium reducitur: Quod ſi ſua cementatio no̅ ſuf- ficiat, altera vel 3. repetitur: Alij addunt ſales, ſcoria̅ ferri & huiuſmodi plura lateru̅ puluerib. ſed ad alia̅ intentione̅: ( Fuſio per antimoniu̅ quid & quomodo fiat. ) Fuſio per antimoniu̅, vt & ceme̅tatio, ſunt propria auri ex- amina, ite̅ ab aqua forti no̅ ſolui, à ſulfure incenſo non mu- tari, nec aduri, ab aceti halitu ſeu vapore calido, no̅ aliter colorari. Omniu̅ au̅t fortiſſima & exquiſitiſſima dicitur eſ- ( Auri multæ probationes ) ſe illa, quæ fit per antimoniu̅, hoc modo: Antimonij 6. par- tes, aut circiter ponuntur in tigillo aut vaſe forti, no̅ vitre- ( Fuſio per an timonium quomo do fiat. ) ato, in igne perdura̅te, inferiꝰ ſe̅ſim anguſtiori, ſuperiꝰ ca- paciori, & liquefiunt, tu̅ vna pars auri immititur lique facti, & vaſe ab igne remoto circum circa in loco, vbi ſtat, fit per- cuſſio vnde magis aurum graue fundum petat: Refrigera- to vaſe, hoc fra̅gitur, & in fundo ſeu apice antimonii inue- nitur regulus aureus, albi tamen coloris, qui deinde in va- ſe aperto poſitus ad igne̅ ſeu fla̅ma̅ follium purgatur ab an- timonio & fit puriſſimum, ruberrimum aurum, omnibus numeris abſolutum. Verum hactenꝰ dicta ſeparationum & examinationum ſeu purificationum auri genera vulga- rib. quoq; artificib. metallicis, fuſorib. & aurifabris nota ( Vulgaria auri purgan di opera Chymicio ſunt ſcitu digna. ) ſunt, ſuntq; magna pars eorum operum, quæ vt philoſ. & Chemiæ inquiſitorib. ſi no̅ manuali tractatione, tn̅ me̅tali co̅ſideratio̅e quoq; cognita ſint, no̅ videtur alienum ab il- lorum propoſito, imò maximè neceſſarium: Quocirca nos hæc quaſi obiter hoc loco inſeruimꝰ ea̅ obcauſa̅, vt his per [ID00557] ſpectis ad maiora huiuſmodi authoru̅, vtpote Erkeri, Fach- ſij, aliorum ve, opera legenda incitentur, & ſi fieri poſſit i- pſam viſiua̅ aut manuale̅ experientia̅ hauriant: Ne tamen in( Quæ ſint cauſæ ſepa- rationum metallorum ab inuitem incineritio. Separatio per cineriti- um ſit quin- que de cau- ſis. ) hiſce vulgatis hæreamꝰ abſq; cauſaru̅ meditatione, haſce, ꝙ eſt philoſophi, perpendemus & examinabimꝰ, è quibus vulgꝰ opificu̅ nihil aut parum intelligit, dum ſalte̅ ſecundu̅ vſum & more̅, ꝓut didicit ab aliis, quæ tractat, peragit: Fit itaque ſeparatio per cineritium vel cupella̅ 5. de cauſis: pri- mo ꝗa calor eſt co̅gregator homogeneorum & diſſipator heterogeneorum: Hinc ille ſubſtantiam puram arge̅ti vi- ui, quæ eſt in auro & arge̅to co̅gregat, & ſub ſtantiam im-(1. Calor con- gregat ho- mogenca. ) puram & heterogeneam, quæ eſt in cæteris metallis ratio- ne magnæ copiæ ſulfuris co̅buſtibilis & terreſtris, ſeparat: Hic calor intra tertæ viſcera in mineris imperfectis eode̅ modo operatur, nempe concoquens immaturum longo tempore, coagulans liquidum argentum viuum, & ſegre- gans inde combuſtibile & comburens ſulfur, à quo ſulfu- re idea quædam imprimitur argento viuo ſulfurea, hoc eſt, calida & ſicca, quo facto aliqua eius particula expirat,( A ſulfure combuſtibi- li idea im- primitur??? argento vi- uo ſulfurea? ) derelinquens ſuam habitationem, in qua ſaltem hoſpes fuit, non autem dominus: Secundo hic idem calor ſuper- ne adueniens, cum longe maior ſit, quam in fundo, ad quem ignis peruenire nequeat, repellit & repercutit à ſeſe hoc, quod ſeparauit tanquam heterogeneum ab(2. Calor repel lit heteroge neum à ſe. ) homogeneo: Vnde duplex cauſſa caloris ordinati ita concurrens faciliorem reddit ſeparationem unius ab a- lio, imperfecti à perfecto: Cauſa verò, cur imperfectum fugiat & perfectum conſtet, eſt duplex: Vna ſulfur, ut dictum, combuſtibile & heterogeneum: Altera, quia(3. 4.) illud eſt immaturum & ignis calori minus aſſuetum: Hinc fugit igne̅ tanqua̅ ſuum co̅trarium ex naturæ inſtin- ctu, que̅admodum videmꝰ omnia aquea facere & humida [ID00558] ac frigida, quale eſt argentum viuum imperfectorum: Sint exempli gratia, duo perfecta, aurum & argentum, & ( Plumbi quentitas enprobatio ne. ) totidem imperfecta cuprum & plumbum in cineritio; o- portet itaque vt plumbi quantitas ſit triplo maior, quam omnium reliquorum, nempe ſi auri ſit vnica, & argenti, nec non cupri, tum vncias nouem aut paulo plus plum- bi neceſſarium eſt adiicere: Alias cuprum non omni ex parte ſeparabitur à perfectis: In hac itaque proportione facilis fitliquefactio horum omnium, Ex quibus primu̅ quod abitum molitur in cineritii fundum ab ignis vehe- mentia, eſt plumbum, vt aqueum & citiſſimæ liquefa- ctionis; Hoc nonnihil de ſibi affini, ratione ſulfuris terre- ( Plumbum auriga cu- pri in pro- batione. 5.) ſtris & fœdi, ac argenti viui non ſatis cupro maturi, ſe- cum rapit, velutque auriga, deducit ad fundum Cineritii, idque tamdiu, donec totum auexerit; argentum verò & aurum relinquit, cum quo nihil commune habet: Quin- to cineritium eo modo, vt dictum ſupra, formatum, a- ptum eſt ad recipienda metalla imperfecta ab igne affli- cta & cruciata, ne hæc comburantur in cineres, propter eius raritatem; quæ tamen non tanta eſt, vt ratione pon- deris, quod maius in auro, quam reliquis eſt, perfecta vna ( Perfecta me talla vim non ſentiu̅t ab igne. ) deſcendant aut imbibantur: Vim enim hæc ab igne non ſentiunt; Ergo nec fugam appetunt, ſed quia in calore nata & æquata ſint, hinc in eo gaudent: Deinde illorum ( Cineritium eſt hoſpitale ægrorum metalloru̅. Cineriti- um campus Martius perfectoru̅. ) viſcoſitas tanta eſt, vt non ſegregentur tam facile ab inui- cem in partes, quæ deſcendant: Cineritium itaque aſylum aut hoſpitale eſt ægrorum metallorum, non ſanorum, ſi in- teriorem eius fundum ac capacitatem conſideremus, ſi ſuperiorem ſuperficiem verò, veluti campus Martius aut gymnaſium, in quo perfecti athletæ probantur & imper- fecti ab iis diſcernuntur & profligantur. Separatio argenti ab auro per aquam fortem fit hac de [ID00559] cauſa quia aqua fortis ex ſalibus, vt petræ & vitriolo, aut a- liis, facta eſt penetrantiſſimæ potentiæ, vt in intimos poros cuiuſcunque metalli ſeſe inſinuet; Inſuper habet acredine̅( Argentum poroſius quam au rum. ) corrodente̅ & ignea̅: Hac ratione, calore externo age̅te, in argentum agit, quod eſt rationis & magis poroſi corporis, quam aurum, idque corrodit & ſibi aſſimilat in liquorem fuſibilem, vt velut aqua appareat: Eſt autem in vitriolo vis aperiens non ſolum, ſed quoque aſtringens: Vnde conti-( Aurum cur non ſolua- tur ab aqua ſorti. ) netur, ne grauitate ſuâ in aquam deſcendat, & maneat a- pud aurum: Hoc vtpote ponderoſiſſimum, valdè compa- ctum, ſolidum abſque poris hanc aquam aſtringentem ob vitriolum aut alumen in ſe non admittit, ſedprorſusexclu- dit; vnde remanet inregrum, vt eſt ſeparatum ab argento, nempe in tenuiſſimis particulis: Quod ſi vero ex aqua for-( Regia aqua quid & vn de ſiat & cur aurum ſ???lu???t. ) ti Regiam dictam efficias, ad libram eius vnciam vnam ſalis ammoniaci addendo, tum maior eſt penetrantia ab hoc ſale, & vitrioli vis aſtrictoria obtunditur, vnde aurum ſimiliter corroditur & in aquam reducitur: Repercuſſio argenti fit, aquâ communi affusâ, quia fortis liquoris vis & pote̅tia debilitatur, hinc dimittit argentum, quem admo- dum per rediſtillationem aqua communi ſeparata, aqua fortis iterum fit efficax, vt prius: Receptio à cupro fit ob na-( Cur cupra̅ faciat de- ſcendere ar- gentum. ) curaru̅ affinitatem: Propter ſulfur enim in cupro exiſtens, aqua iam debilitata ad illud deſcendit, propter argentum viuum cupri, argentum: Eſſe enim multas fœces aquę for- tis in argento patet ex viſu & experientia, quæ ſeparandæ ſunt per liquefactionem Cementationis cauſa eſt fere ea- dem, at in hac non fit corroſio; Compactio tamen auri & in calore aſſuefactio maior, faciunt quod man ea taurum, &( Cemonta- tionis cauſa qua. ) raritas ſubſtantiæ, minorq; maturitas argenti, quod abcat: Geber lib. exam. c. 34. hanc reddit cauſam vbi inquit: Dixi- mus autem, quod corpora quædam magis, quædam vero minus per [ID00560] ignis comburuntur calcinationis modum, ut quæ pluris ſunt ſulfuris ( Solcur non combura- tur comen- to. ) quantitatem combuſtibilis continentia, magis, quæ verò minus, minus: Quia igitur ſolinter cætera corpora minoris eſt ſulfuris qua̅- titatis, ideò inter cætera omnium mineralium corporum minimè per ignis inflammationem comburitur: Luna verò post Solem inter om- nie corpora reliqua minus eſt ſulfuris quantitatis participans, pluris autem, quam Sol. Et paulo poſt. Cum igitur exrebus conſtituatur ( Cementum vnde fiat. ) inflammabilibus cementum, patet cauſa illius inuentionis neceſſariæ & fuit, vt omnia combuſtibilia comburerentur: Cum igitur vnum ſolum ſit corpus incombuſtibile ſolum illud, aut ad naturam illiuc præparatum in cemento ſaluatur: Durant tamen quædam magis, ( Quæ corpo- ra magis ac minus du- rant in ce- mento. ) quædam vero minus in cemento: Quæ vero magis & quæ minus no- ta ſunt cum cauſis dictis: Durant igitur plus Luna, minus verò Mars, adhuc verò & minus Iupiter, minus vero & adhuc Venus, minime verò Saturnus: Cauſas ſeparationis cuiuſcunq; metallorum ſic cap. 35. exprimit: Et ne́ ſeparatio corporum fit ab inuicem in his duobus examinis (vtpote cineritij & cementi) generibus, niſi propter diuerſitatem compoſitionis ſubſtantiarum eorum; quia ex ( Cauſæ ſepa rationis cor- porum per cementum & alia exa- mina. ) eo reſultat fuſonis diuerſitas & ſpiſſitudo & raritas, quæ quidem ſeparationis ſunt cauſæ quia propter illorum fortem compoſitionem non corrumpitur illorum ſubstantia à ſubſtantia corporis extranei, cum non fiat illorum per minima mixtio: Et ideo neceſſe eſt illa de commixto à ſe inuicem ſeparari ſine corruptione totali illorum eſ- ſentiæ. Hæc Geber: Fuſio per antimonium (cuius Geber ( Fuſionis per antimoniu̅ facta cauſa, ) nullam mentionem facit, vt nec quartationis) auri ſepara- tionem facit ab argento, ex iam ſæpe dictis cauſis, quæ ſunt eius ſpiſſitudo, maturitas & ſulfuris minima quanti- tas: Ad has accedit pondus auri grauiſſimum, quod facile fundum petit, interim dum argentum in via detinetur & de maturitate examinetur: Conſtat enim antimonium copioſo ſulfure combuſtibili & arſenico, & argento viuc pauciore ſubtiliſſimæ & volatilis naturæ; Vnde ſi aurum [ID00561] liquidum ipſi immittatur, hoc tranſiens per illud ſulfur, ab eo, tanquam ſpongia abſtergitur & purgatur, quod nihilo minus retineri nequit, cum ſit corpus rotundum abſq; an- gulis, ſolidum abſq; poris, purum per ſe conſiderando abſ- que fæcibus; Hinc deſcendit ad fundu̅ vaſis celerrimè, Ar-( Omnia me- talla faciu̅t regulum in antimonio. ) gentum eco̅tra, cum ſit auro duplo leuius, immaturiꝰ, po- roſiꝰ & alicuius ſulfuris, diſſipatur per tota̅ ſubſtantia̅ anti- monii: Vbi co̅ſiderandu̅, quod tamen oi̅a met allica, vt cu- prum, plumbum, ferrum, ſta̅num & argentum per antimo- nium fuſa, dent regulum ſeu fundum peta̅t, ſed no̅ ta̅ cele- riter, nec cum tota ſui ſubſtantiâ: Qua ꝓpter oportet, vt in hac operatio̅e expeditꝰ ſit artifex, ne & arge̅tu̅ deſce̅dat cu̅( Argentum ſeparandu̅ ex antimo- nio. ) auro, quod fieri poſſet; ſi maior eſſet argenti quantitas, & o- peratio diu protraheretur: Ex antimonio poſt argentum elicitur per magnam ignis fuſionem cum fluxu addito co̅- ueniente: Combuſtio auri per ſulfur, & expoſitio ſuprava- pore̅ aceti, & huiuſmodi alia videantur apud Gebrum dicto loco: Enarratis modis purificandi auri, prout fit Schemni- tij in Vngaria ſeu Zepuſio, alibique in vſu eſt, cum maxima pars Vngariæ, vbi ditiſſimæ ſunt fodinæ, nec non Sclauonia & Tranſyluania cum Zepuſienſi ditione iam ſint in Turcici tyranni ( Turca pro- uentus pro corollario. ) poteſtate, corollarij vice huius prouentus annuos hoc lo- coadijciemus, quemadmodum in plæriſque alijs nationi- bus & regnis antehac fecimus; non quidem eam ob cau- ſam, quaſi Vngaria ad Turcam de iure ſpectet, cum do- mui Auſtriacæ proprioque regi, quantum eius ſupereſt, pareat, ſed quia de poſſeſſione violenta & tyrannica eam( Prouentus Turcici di- uerſi tra- duntur. Reditus Turcici ex Spandugi- no. ) maxima ex parte teneat & vſurpet: Prouentus aute̅ Turcici Im- peratoris à diuerſis auctorib. diuerſo modo traditur: neq; in vno co̅ſentiunt omnes, cu̅ te̅pora mute̅tur pro diuerſitate principu̅, quoru̅ auaritia expleri no̅ po̅t; ideo alij alijs duplo exigu̅t. Theod. Spanduginus Patricius Conſtantinopol. ait, Solymani [ID00562] tempore totum illius imperium ſoluiſſe quotannis decem milliones, nonaginta, quadraginta octo millia ducatorum & quingentos: Et hæc particulat im explicat hoc modo:Ex tributo Curazzi, quod à Chriſtianis penditur quota̅- nis, recipit milionem vnum 50. millia Seraphorum.Ex mineris metallicis, ſa lis, aluminis, colorum, boli Ar- meni, terræ ſigillatæ & eiufmodi 900. millia.Ex datiis & gabellis, vt vulgo loquuntur, 700. millia.Ex priuilegiis & diplomatibus, 100. millia.Ex bonis caducis, 500. millia.Ex ſalinis 500. millia.Ex bonis defunctorum ſine hærede vel patrono, 100. m.Ex naulis, quæ penduntur pro egreſſu regnorum, 50. m.Ex monetariis officinis, 100. millia.Ex piſcatoribus, 50. millia.Ex muneribus gratuitis 300. millia.Ex reditibus mortuorum Baſſarum & aliorum, quib. ſti- pendia quotannis ab imperatore ſoluuntur, poſt quorum mortem redeunt ad ærarium quotannis, pluſqua̅ 600. m. Cyprus hodie pendit 8. millia. Moldauia 6. millia. Valachia 12. millia. Raguſium 12. millia, 500. Chios 10. millia. Chairus, quæ eſt Me̅phis & tota Ægyptus decies 100. m. Sultaninorum.Ex decimis omnium vrbium ſui imperii legit 4. million.Ex decimis aliorum regnorum, 7. milliones, 3948. 5.( Reditus Turcici ex Bottero. ) Summa totius 10. milliones, 90. 48. millia & 50. ducati. Iohannes Botterus Turcico Imperatori tantum tribuit 8. auri milliones, præter Timariolos, dicitque Ægyptum olim ſoluiſſe 7. milliones.( Reditus Turoici ex Sanſouino. ) Franciſc. Sa̅ſouinus in ſuis relatio̅ib. dicit illu̅ poſſidere an- nuatim 15. milliones auri, ex quibus quinq; tantum recon [ID00563] duntur in ærario, quod Chaſna vocatur, decem reliqui mil- liones impenduntur ad ſtipendia militum, qui aluntur per totum Imperium. Paulus Iouius in vita Solymani ait, connumeratis cum prio-( Reditus Turc. ex Iouio. ) ribus ſuis etiam Sultanici regni reditibus, ſexagies cente- na millia aureorum ſingulis annis habet; Ex quibus quin- quies & quadragies centena millia expendit. Bernhardus Nauagerius Legatus Venetorum apud Conſtanti- ( Reditus Turc. ex Nauagerio. ) nopolitanum Imperatorem Anno Domini 1549. in ſuis relatio- nibus in hęc verba ſcribit: Difficilimum eſt ſcire, quantum redituum Turcicus Imperator annuatim recipit ex omnibus prouincijs ſuo dominatui ſubditis, cum diuerſæ ſint mul- torum hac de re opiniones. Quidam illi tribuunt quinde- cim milliones auri: Alij triginta millia Sultanicorum quo- tidie illum recipere affirmant, quę efficiunt quotannis tan- tum decem milliones, nonaginta quinque millia ducato- rum: At ego dico, me animaduertiſſe ex rationibus æra- rij, quod Chaſna dicitur, recipi annuatim 8. milliones, 272000. ducatorum, quæ ſumma ex his particu laribus col- ligitur. Tributum illud Carazzi dictum, quod exigitur à Chriſtia- nis, Gracis & Anatoliæ, (hoc eſt, Aſiæ minoris) ſuperat decies centena millia ducatorum.Ex dacijs, diplomatibus & priuilegijs colliguntur quo- tannis centum millia ducatorum.Ex bonis defunctorum ſine hærede trecenta millia.Incolæ ducatus Arrago (qui à tributo Carazzi immu-( Quot fami- liæ ſeu do- mus Arra- go ſint. ) nes ſunt) ſoluunt annuatim per ſingulas domos du catum vnum, quod efficit ſummam ducentorum millium. AEgyptus, Memphis & Arabia ſoluunt vnum millionem & octingenta Seraphorum aureorum millia ex quibus in ærarium Principis importantur nongenta millia. Syria tota expendit ſexcenta millia, ex quibus ad æra- rium redeunt trecenta millia, reliquum ad tuitionem pro- uinciarum impenditur. Meſopotamia ducenta millia, ex quibus ad ærarium re- deunt centum & quinquaginta millia.Ex fodinis metallicis, ſalis & aluminis, quindecies cen- tena millia.Ex dacijs & commercijs, duodecies centena millia.Ex decimis frumenti & aliorum fructuum, octingenta millia.Ex tributo Moldauiæ, ſedecim millia.Ex Valachia 12. millia.Ex Tranſyluania 10. millia.Ex Raguſino tributo 10. millia.Ex inſulis Archipelagi 6. millia.Ex Chio, 10. millia.Ex Cypro 8. millia.( Reditus Turc. ex Viginario. ) Hæc omnia efficiunt 8. milliones, 272000. ducatorum. Viginarius ita Turcicum reditum annuum deſcribit: Sub Solymanno Othomanno Turcarum imperatore eius prouen- tus, annuus æſtimabatur: Tributum illud annuum, quod vocatur, Carazzi, penditurque quotannis à Chriſtianis O- rientalis Græciæ & Aſiæ, nempe ducatus cum dimidio pro ſingulis capitibus, efficit quindecies centena millia Se- raphorum.Tributa ex portorijs, naulis, diplomatibus, priuilegijs & reliquis expeditionibus curiæ, accedunt ad centum mil- lia.Ex bonis caducis, quæ dicuntur, trecenta millia.Ducatus Arrego, qui immunis eſt à tributo Carazzi, ſol- uit ducenta millia. AEgyptus & Arabia octies decies centena millia. Syria, ſexies centena millia. Meſopotamia ducenta millia.Ex fodinis auri, argenti, æris, ſtanni, plumbi, ſalis, alumi- nis, ſulfuris, Terræ ſigillatæ, Boli Armeni, colorum & alia- rum foſſilium materiarum, quindecies centena millia.Ex tributis rerum venalium, quę importantur & expor- tantur, duodecies centena millia.Ex decimis frumentorum & aliorum fructuum, octies centena millia. Moldauiæ Deſpota pendit annuatim ſedecim millia. Rhodos, Chios & reliquæ inſulæ Archipelagi 50. millia. Cyprus recenter Chriſtianis adempta, ſexies centena mil- lia. Turcicus hic prouentus æſtimatur hodie ad 12. milliones auri, qui( Prouentus Turcicus quodie quis. ) quotannis ingrediuntur ærarium Sulthani, quod Chaſna di- citur: Præter hæc accedunt & alij reditus, qui Thymar dicu̅- tur, ex agris, ſyluis, fluuijs, hortis & paſcuis totius Imperij Turcici, qui ad maximam ſummam redeunt: Ex ijs impen- ſæ ſuppeditantur ad alenda trecenta millia equorum mili- tarium; quos Imperator ſuis equitibus diſtribu it, quoties expeditio ſuſcipienda eſt in hoſtem: Ad bellum enim om- nes coguntur, quotieſcunque principi libet, ſtipendijs, ar- mis, equiſque & annona ex ærario acceptis. Quantis vero bellorum incurſionibus & vaſtationibus Vngaria ( Vngariæ bella cum Turcis. ) centenis his vltimis annis à Turcis vexata & fere ad barbariem re- dacta ſit, teſtantur hiſtoriæ: Vnde cum Turcæ ab omni humaniore diſciplina, artibus & ſcientijs abhorrea̅t, non mirum eſt, quod potius colligendis tributis & cædibus hominum, quam indagandis arcanis philoſophicis & medicamentis ho- minum, gaudeant.

Aduerſarius ad arma iam paratus hoc produxit Argumentum.

31. Argumentum negatiuum Aduerſarij contra Chemiam & Melchiorem Cibinenſem, Vngarum.

( Argum. 31. negatiuum. ) Si perfectio omnis, formæque introductio fiat in inſtanti, tum Chemiæ operatio & præparatio, quæ non fit in inſtanti, eſt fruſtranea, ipſaque ars vana.At primum verum.Ergo & ſecundum. Propoſitio patet: Quia forma eſt, quæ dat eſſe rei: Eſſentia autem rei non recipit magis nec minus, ſed in momento fit id, quod ante non fuit, vt patet in phyſicis; Alias vel duæ formę eſſent ſimul & ſemel invna materia, vel formę habe- rent dilatationem & diminutionem, quod non concedi- tur; Nam infans vnius horę non minus homo eſt, quam vir quinquaginta annorum, quoad forma̅ hominis: Ad hunc vero modum Chymicus non introducit formam metallis, ſed ea præparat longo tempore.

Reſponſio Cibinenſis ad 31. Argumentum nega- tiuum.

(Reſponſio ad 31. Ar- gumentum negatiuum. ) VErum eſt, quod formæ introductio fiat in momento, tum quod Chemiæ operatio & præparatio non fiat in [ID00567] inſtanti; at proinde non ſequitur artem eſſe vanam: Nam differunt formæ introductio & præparatio, tam ſecundum naturam, quam artem: Exempli gratia, Scriniarius, qui fa- cit menſam, dum polit aſſeres, nondum forma̅ menſæ im- poſuit, cum aſſeres coniungit glutine, nec dum, cum pedes addidit, tum forma perfecta impoſita eſt: Italdicendum de domo, dum fundamenta iaciuntur, dum parietes educun- tur, nondum formam domus habet, cum tectum fit, non- dum forma ad eſt, cum factum eſt, perfecta domus eſt: Sic ſecundum naturam homo nondum eſt, dum ſemina maris & fœminæ ſeparata habentur, nec tum, cum iuncta ſunt: Et ſic embrvo creſcit ſub vtero anima vegetatiua & ſenſi- tiua, donec Creatori placeat in momento animam rationale̅ illi immittere, in eo momento fit homo. Hęc transferantur ad opus, quod naturale & artificiale ſimul eſt, nempe Chy- micum: In hoc fit præparatio eo vſque, donec forma auri perfecta ſit, iam mittenda in materiam ſuam; cum vero per proiectionem nunc immittitur, in eo momento fit genera- tio auri per ſpoliationem ſulfuris combuſtibilis à materia argenti viui ex metallis imperfectis: Illud argumentum igi- tur nihil concludit contra Chemiam, at magis ab eius par-( Gebri acu- ta reſponſio ad 31. Arg. negatiuum. ) te eſt: Geber nimis acriter ita ratiocinantibus reſpondet in hunc modum: Et ſi dicant, perfectionem in inſtanti dari, & præpa- rationem noſtram non in inſtanti fieri, & concludunt ex hoc, non perficietur per artificiu̅: Ergo nec ars: Dicimus, capita illorum futua, vacua́ eſſe ratione humana eoſ́ magis beſtijs quam hominibus aſ- ſimilari: Concludunt enim ex præmiſſis, nulla ſe habentibus habitu- dine ad id, quod illatum eſt: Tantu̅ ergo tenet hæc argumentatio, Aſi- nus currit, Ergo tu es capra, quantum & ipſoru̅: Et hoc ideo, Quia etſe non fiat præparatio in inſtanti, non prohibetur tame̅ hoc quod forma vel perfectio non poſſit præparato dari in inſtanti: Non enim præpa- ratio eſt perfectio, ſed habilitatio ad ſuſcipiendam formam.

32. Argumentum negatiuum contra Che- miam.

( Argum. 32. nogatiuum. ) Si ars Chemica non poſſit aurum deſtruere, mul- to minus conſtruere poterit.At non poteſt primum.Ergo nec ſecundum. Ratio propoſitionis patet: Nam omnis res facilius deſtrui- tur, quam conſtruitur, vt patet in ædibus, quas vel vno die deſtruere poſſumus & vix centum extruere: Sic o- mnia quæ natura fecit, ipſa natura iterum corrumpit & deſtruit, excepto auro, quod à natura ad tantam fir- mitatem & connexionem omnium quatuor elemento- rum adducitur, vt ita permaneat abſque reſolutione eo- rundem.

Reſponſio ad 32. Argumentum negatiuum.

(Reſponſio ad 32. Ar- gumentum negatiuum. ) COmmuniter verum eſt, deſtructionem eſſe faciliorem conſtructione illarum rerum ſimpliciter, quæ ab arte fiunt abſque naturæ opera, vt in domo, menſa, lecto, veſte & ſimilibus patet: At quædam fiunt ab arte & natura, quæ non facile deſtruuntur, nihilominus tandem corrumpi poſſe credibile eſt, talia ſunt aurum & vitrum: Quis de- ſtruet vitrum in igne natum ex cineribus & arenis? Quis ( Aurum de- ſtructum à Moſe. ) deſtruet aurum? Moſes hoc deſtruxit, & multi artifices id combuſſerunt, alij ſoluerunt poſt calcinationem cum ſale & deſtruxerunt ſeu in aurum potabile reduxerunt: Vnde [ID00569] minor non eſt ſimpliciter vera: Nam omnia ex elementis compoſita tandem reſoluuntur in ſua principia & corrum- puntur, alia citius, alia tardius: Aurum maxime perdurat ex terreſtribus abſque reuertendo in vitrum, in quod om- nia alia facile migrant: ſic ipſum vitrum dicitur poſt longas combuſtiones in maſſam quandam informem redire, quæ non amplius fit vitrum.

33. Argumentum negatiuum Aduerſarij contra Chemiam.

Si natura non produxit tincturas aurificas, quæ-(33. Argum. negatiuum. ) cunque tincturæ fiunt per artem, ipſi naturæ ſunt peregrinæ & non acceptæ, ideoque nec auri- ficæ.At natura nullibi tales produxit tincturas aurifi- cas.Ergo quæ ab arte fiunt, ipſi naturæ ſunt peregri- næ & non acceptæ. Propoſitionis connexio patet: Quia ars non eſt magiſtra, quæ naturæ per violentiam aliquid introducere poſſit & impe- rare, at ſaltem miniſtra & imitatrix: Quod igitur opus non eſt in natura, neque imitabile eſt arti. Minor patet: Si produxiſſet natura tincturas, intra terræ viſcera abſque dubio metallici operarij eſſent eius par- ticipes, qui rimantur mineras: At hoc nunquam conti- git.

Reſponſio ad 33. Argumentum negatiuum.

(Reſponſio ad 33. Ar- gumentum negatiuum. ) TIncturas eſſe in natura & à natura factas omnes philoſo- phi affirmant: Raymundus, vt citatur à Roſario, Quamuis hic lapis Tincturam naturaliter contineat; nam in corpus magneſiæ eſt creatus perfecte, per ſe tamen motum non habet, niſi perficiatur arte & operatione. Dicunt philoſophi eſſe tincturæ potentia̅ ſeu ſulfur in natura, quod nulli dicitur, niſi cui à Deo reue- letur: Sic Alphidius, teſte Roſario, Scito, inquit, quod hunc lapidem, de quo hoc arcanum agitur, Deus no̅ poſuit magno precio emendum; quoniam in via eiectus inuenitur, quatenus tam à paupere, quam à diuite haberi poſſit, vt ratione & ſcientia ad eam quiſ́ poſſit leuiter peruenire. Sunt præterea multa, quæ natura incepit, nec ad finem perduxit, vt patet in illis, quibus artus quidam defi- ciunt ex natura propter caloris aut materiæ defectum; quę etiam ſi non ſint ex ordinarijs naturæ operibus, ſunt tamen eiuſdem opera ęque, vt alia, in quibus niſi impedita fuiſſet, ea abſoluta produxiſſet: Eodem modo illa materia, quæ i- ta à philoſophis abſconditur, habet potentiam eam, vt fiat tinctura & vocaturaurum philoſophorum, ſed defectum patitur caloris & mixtionis cum ſuo ſimili: Satis igitur fuit, quod natura primam virtutem & potentiam illi introdu- xerit, etiamſi non perfecerit.

Rationes Melchioris Cibinenſis Vngari pro Chemia.

( Ratio 31. affirmatiua pro Chemia )

31. Ratio affirmatiua pro Chemia.

Si ars Chymica non eſſet vera, tum antiqui illi ſa- pientes viri, qui eius veritate̅ ſcriptis, iuramentis & [ID00571] de teſtationibus arcana aperientium, atteſtati ſunt, infamiam pro honore & blaſphemias pro benedi- ctione meriti eſſent, nempe non ex certo ſtabiliq́; fundamento innixis rebus, ſed nugis & inanibus mendaciis nomen aucupantes.At vltimum illis viris imputari non debet, quod( Hoc eſt ar- gumentum Bernhardi Com. ) honorem ex nugis & gloriam ex fallaciis aucupa- ti ſint, cum licuerit ipſis ex aliis veris rebus & arti- bus idem & longe honorabilius nomen obti- nuiſſe.Ergo ars Chymica eſt vera.ADmaioris connexionem ſtabiliendam, Dicimus ſapientiſſi- mos quoſque veri ſtudioſiſſimos quoque fuiſſe, cum ſapientia de vero, tanquam fine, ſit ſollicita, vt probitas de bono: Si itaque ſapientes & probi illi ſimul fuerint, hinc & veri & boni appetentes: Non eſt autem nec veritatis n???c bonitatis, falſa docere & deceptoria aliis ingerere pro ve- ris: Vnde conſtat illos, tanquam contraria virtuti & veri- tati, mendacia & fraudes fugiſſe, nec ſibi nomen inde ſpe- raſſe: Hinc Geber, ipſe ſibi blaſphemias in æternum optaſſet niſi vera dixiſſet, cum ita in ſumma ſua capit. 12. ſcribit:( Gebri blaſ- phematur deceptores. & ſe ipſum ſi talis ſit. ) Blaſphemati ſint ergo in æternum, quia blaſphemias & maledicti- onem poſteris reliquerunt, & ex errore ſuo ſuper philoſophantes per- fuderunt, non veritatem ſed diabolicam instigationem potius poſt mortem ſuam dimiſerunt: Et ego blaſphemandus ſim, niſi errores il- lorum corrigam, & veritatem tradam in hac ſcientia, prout melius exigit hæc ars vera. Et alius ex recentioribus: Abſit, inquit, vt ex [ID00572] iſtimemus antiquos illos venerandæ antiquitatis philoſophos conſul- to aliquid falſitatis memoriæ commendare voluiſſe, qui ſummam o- peram veritati inquirendæ ſemper nauarunt, famam́ in poſteros non ex nugis & inanibus, ſed arduis & ſublimibus & vero ſtabili fundamento innixis quæſiuerunt. Hæc ille: Etſi vero aliquando quidam fuerint, qui gloriam ex falſis reportarint, tamen dies poſterior aperuit eorum falſitatem & dolos refutauit, præſertim in mundanis illis, vbi libere cuique ſentire lice- at, quid verum videatur.

32. Ratio affirmatiua pro Chemia.

( Ratio 33. affirmatiua ) Si antiquiſſima illa figmenta de aureo vellere, po- mis aureis Heſperidum & Atalantæ proiectis, cerua aureis cornibus & æreis pedibus, curſu defatigan- da & captanda, conueniant omnino cum arte Chymica, eiuſq́; doctrina, hæc quippe tantæ an- tiquitatis huc vſque deriuatæ, erit & veritatis in- fallibilis.Sed primum haud dubium.Ergo nec ſecundum.MAioris connexio patet: quia veritas eſt harmonia rerum & falſitas diſſenſio: Res autem, præſertim ſubſtanciæ, vt ſunt antiquiſſimæ, ſic & earum harmonia, quæ eſt veri- tas: Econtra diſſenſio non diu conſiſtit, nec ab antiquo o- riginem duxiſſe potuit: Cum itaque hæ lepidiſſimę allego- riæ in eo conueniant, quod aurificium ſit verum & adeò naturale, quam eſt poma naſci in arboribus, aut arietem [ID00573] geſtare lanas, hunc id adumbrare voluerunt, cum aureita- tem vtriſque aſſcripſerint. Si quis verò dubitet de his lo- quentibus picturis ac potius ad res alieniſſimas, vtpote mores aut eiuſmodi interpretari voluerit; ille ſuo genio morem gerat: Interim ſcienti id nunquam perſuadebit, vt patet ex diuerſis rationibus in Hieroglyphicis noſtris pro- ductis, quas vt refutet neceſſum habet validioribus ratio- nibus, aut ſe ab ipſis refutatum agnoſcat.

33. Ratio affirmatiua pro Chemiæ veritate.

A quibus aurum poteſt deſtrui, ab iiſdem præ-( Ratio 33. affirmatiua pro Chem. ) ſumitur poſſe confici.At à Chymicis aurum ſolum deſtruitur.Ergo ab iiſdem conficitur.MAior huius ſyllogiſmi eſt philoſophorum communis ſententia & opinio vulgi eidem aſſentitur: Sic enim Roſarius ci- tans alios authores, vt Ioh. de Aquin. Qui auri deſtructione̅ igno- rat, co̅ſtructione̅ eius ex curſu naturæ neceſſario habet ignorare: Fa- cilius ita́ eſt aurum co̅ſtruere,  deſtruere Et paulò poſt: Philoſ. Qui auru̅ ſcit deſtruere, ꝙper amplius no̅ erit auru̅, ille ad maximu̅ arca- nu̅ p̅uenit. Alius dicit philoſ. Difficile eſt auru̅ deſtrui, difficilimè con- ſtrui; Facilius est deſtruere accide̅tale, eſſe̅tiale: Omnis n. qui au- rum illud co̅poſitum naturæ arctiſſimum & ſolidiſſimum aperire potuerit, idem partes eius coniungere poſſe exiſti- matur: quamuis philoſophi dicant, nihil componi ex ſui deſtructione: Duæ alias ſunt methodi ſpecies, v- na vocatur Analytica, altera Synthetica: Analytica à po- ſteriori natura incipit & progreditur verſus priora naturâ: Econtra Synthetica: ſic eadem via eſt Româ Neapolim, quæ eſt Neapoli Romam: Vnde multi putant ex auri reſolutione [ID00574] ſeu corruptione ad eius compoſitionem perueniri poſſc: Si qui hoc negent, illi demonſtrent rationem, cur vnum fieri poſſit, & alterum non: Si reſponderint, aſinum nos poſſe deſtruere, ſed non conſtruere, ad id iam antè re- ſponſum eſt, quod alia ſit ratio in conſtruendo vel de- ſtruendo aſino, qui conſtat animâ ſenſitiua, alia in auro, quod non habet eiuſmodi animam, ſed ſaltem mixtionem elementorum benè proportionatam & æquatam.

XII. ANONYMI SARMATÆ SYM- BOLVM.

LIBER DVODECIMVS.

VLtimvs in ſerie ſuccedente, Her- meti autem ab altero latere pro- ximus, Sarmata fuit, hoc eſt, ex Sarmatia oriundus, quæ comple- ctitur in ſe diuerſos, attamen vni- us linguæ, nempe Sclauonicæ po-( Slauonicæ linguæ di- uerſi popu- li. ) pulos, quales ſunt Poloni, Caſſubii, Bohemi, Mo- raui, Ruſſi, Moſchi & quamplures alii: Etſi vero Sarmata antedictusi pſe Anonymum ſe fecerit, ta- men ex dicterio ipſius facile nomen occurreret, ſi( D. L. G. A. ) cui operæ precium videretur: At ſatius eſt, vt ma- neat ſub ſilentio, donec ipſe ſui dicterii ſenſum ma- gis expoſuerit: Ad hunc, tanquam conceſſus po- ſtremum, Aduerſarius ſeſe contulit, languidus & [ID00576] flaccidus tot illi reſiſtentium & ſe opponentium telis (quorum quædam ictus ei, licet non ſangui- ne ſtillantes, tamen immedicabiles inflixiſſe non eſt dubium) inter ſpem & metum hærens de victo- riæ, qua iampridem deiectus erat, euentu: At nos prius Anonymos reliquos huic adiungemus, ne ſolus perſonatus hoc in conuentu compareat, & poſt Menſas ſecundas adornabimus.

SATVRNVS HVMECTAT TERRAM portantem Solis flores & Lunæ.

ANonymi Sarmatæ, (cui quidam hoc teſtimo-( M. ???. Oſ. Cr. Heliocan- tbarus Bo- realis à C???ollio di??? ctis. ) nium perhibet, quod ſit Helioca̅tharus Borea- lis, cuius tincturæ admirabilem potentiam in diuerſa metalla proiectæ ipſe viderit ſuis oculis, eorumq; in aurum optimu̅ co̅uerſi- one̅) aut vitam & mores, aut ſcripta velle e- uoluere, cum & ipſe & eius tractatus habeantur & tam mente quam oculis à plurimis obſeruentur, nobis hic non fore neceſſarium arbitramur: De iis, qui in locum, omni [ID00578] bus mortalibus communem, hinc deceſſerint, alia eſt no- ſtra opinio, vt pote quorum vltimæ lineæ rerum nihil addi aut detrahi, ſalua veritate, poſſit, quod in viuentibus ſecus ſe habere ſæpenumero animaduertitur: Anonymos igi- tur illi adiungemus, licet non congentiles, tamen nominis non contemnendi artifices & authores quorundam li- brorum, quos, vt orphanos, Chymici amplectuntur & in honore habent.

ANONYMI AVTHORES LI- brorum Sarmatis adſcripti.

( Anonymi authores Sarmatis adiuncti??? ) AVthor Cymbali aurei, quod incipit, Artis noſtræ vna tan- tum extat res: Nicol. Barnaud. meminit in ſuis com- ment. Chymicis, quod ſenex medicꝰ Anſhelmus de Bood, qui tractatum de gemmis eruditiſſimum edidit, cum ante ali- quot annos ex Belgio, Brugis, ſupellectilem ſuam Pragam ad- ferri curaſſet, inuenerit inter patris ſui libellos huiꝰ autho- ris tractatulum rudi modo compactum & inueteratum, cuius tegumentum cum rimaretur, dicitur incidiſſe in ca- uitatem quandam, cui particula pergameni incluſa eſſet, cum deſcriptione exigui proceſſus Chymici non abſimilis ( Tincturæ??? puluiſculus adiunctus proceſſui. ) Ferneliani, in vltima parte eius librorum de abditis rerum cauſis contenti: Hæc inuenta Tincturæ deſcriptio in fine habuit verba huiuſmodi: Hæc vera eſſe, probauit puluiſculus hic incluſus vnius grani quantitate, cuius dimida pars proiiciatur in 3. ij. Mercurij & mutabitur in aurum: Poſtquam dictus de Bood. hęc vidit & legit, qui alias à Chemia abhorreret, iuit ad aurifabrum, vbi experimentaretur antea relata; quod cum feciſſet, optimum aurum inuenit; Vnde aurifa- ber ſtupefactus non aliter ſibi perſuadere potuit, quin ſubfuiſſe dolum aut impoſitionem: Petiit igitur puluerem [ID00579] vt ipſemet omnia imponeret ad igne̅ & puluiſculum proij-( Tincturæ proiectio facta. ) ceret, quod cum ab eo denuo repetitum eſſet, rem veriſſi- mam & abſque fraude exiſtere pro certo reperijt. Quicun- que author fuit illius breuis proceſſus, eumque in mem- brana deſcripſerat & cum grano tincturæ huius tractatuli tegumento excauato impoſuerat, idem & author huius cymbali aurei manuſcripti & antea nunquam impreſſi, abſque dubio extitit, quidque de eo ediderit, de hoc intel- ligi voluerit; Cum nimirum breuis ille proceſſus multis ſu- perfluis & ſophiſticis abundet, hic vero aliquanto longior ſaltem neceſſaria complectatur: In fine primæ partis hæc habentur: Viſa albedine, infrigida opus tuum, infrigidando enim Lunam, inuenies calorem ſolis. Morare prope vas & intuere mira, quoniam albeſcit & citrineſcit citius, quam in tribus horis diei: Hu- ius tamen rei germinatio eſt viridis: Hoc ſubito ſi videris, admiratio, timor & terror tibi euenient, nam apparebit tandem in albedine, quæ omnes albedines mundi vincit. Anonymus quidam (cuius ſectæ tamen is fuerit, iam ſatis( Hiſtoria a- lia proiectio nis tinctu- ræ. ) innotuit) ante paucos annos venit in ciuitatem ſatis cele- brem, quam propter certas cauſas non nominabo, ibique apud pharmacopœum, Chemiæ valde amantem I. M. di- uertit: Fuit ille peregrinus non admodum ſenex, veſtitu & habitu non precioſo, ſed vulgari, in ſermone valde parcus, & ſi interrogaretur, in Chymicis alijſque rebus ſatis exper- tus viſus; ſingulis diebus exiuit & in templis ſæpiſſime ver- ſatus eſt, pius in geſtu, actu & colloquio; Manſit apud eum ſupra duas ſeptimanas: Cum vero hyems eſſet duriſſima, atque hic vir bonus eius vehementiam timeret, cum non eſſet contra eam prouiſus veſtibus pelliceis & idoneis ad i- ter eius temporis, abiturus orauit hoſpitem ſuum vt togam pelliciam ſibi accommodaret, quam cum vulgarem (forte 10. florenorum) illi mutuo dediſſet, iam currui, quem pro [ID00580] ſe conduxerat, inſeſſurus, gratias egit hoſpiti pharmaco- pœo, (qui liberalis alias nihil pecuniæ pro hoſpitio co̅mu- nicato recipere voluit (eique parum pulueris rubei dedit in remunerationem dicens, vt hoc non ſperneret, ſed acci- peret libram j. plumbi, cui ad ignem poſitæ hunc puluiſcu- lum inijceret, vnde multi colores & poſt vnus color, nem- ( Lib. 6. pro- poſita. ) pe aureus exoriturus eſſet: Hoc dicto abijt & quidem eo, quo noſtra ęnigmata ſpectant ſuperius propoſita; Pharma- copœus autem narrat ſe togam pelliceam ab auriga no̅ re- ( Tincturæ experimen- tatio alia. ) cepiſſe: Paulo poſt voluit ludibundus quaſi experimentari hunc puluerem, & poſuit ſecundum dictum modum & quantitatem plumbum ad ignem, cui liquefacto puluere̅ iniecit, & poſt multos colores viſos & pereuntes, dimidiæ horæ ſpacio, color aureus, apparuit, quo viſo, admiratione & timore perculſus optimum aurum, cum effunderetur, inuenit: Ex hoc auro centum ducatos à monetario ſibi cu- di curauit; tantum enim fuit, nec plus, nec minus: Hoc vir fide dignus abſq; iuramento, iurauit verum eſſe & mone- tarium, adhuc viuum, in teſtem vocauit: Hic peregrinus qui pro hoſpitio paucorum dierum tantum precij ſoluit, nempe circiter 130. thaleros, potuiſſet ſibi emere 10. flore- nis tunicam pelliceam, ne opus ipſe haberet alienam ſibi addicare & retinere: ſed aurigam, qui reportare debuit, in hoc caſu excuſatum habere nequeo.( Author Roſarii minoris. ) Author Roſarij minoris: Vbicunque inueneris, inquit, Mer- curium purum & fixum habe pro magno lapido: Aquam quoq; ſolutiuam omnium metallorum ex varijs ſalibus fa- ctam, proponit, quam dicit eſſe clauem, qua portæ metalli- cæ reſerentur, vt vna in aliam tranſire poſſit: At quilibet hic cautus ſit & à ſalibus, niſi forte in præparatione, abſtineat.

• Pandectæ.??? Horum meminit Bernhardus Comes.
• Codex veritatis.???
• Veridicus.???

• Summa textualis.
• Clangor buccinæ:??? Hi tractatus ſunt ſatis cogniti ex li- bris publicatis:
• Scala philoſophorum:???
• Ludus puerorum.???
• Aurora conſurgens:???
• Teſtamentum Pythagoræ: Huius quoq; facit mentione̅ Bernh. ???(Com.
• Turba philoſophorum; eſt aliquot formarum ſeu exemplariu̅:
• Author ignotus: ???hi habentur in volum. Chymicis.
• Author incertus:???
• Author roſarij alterius abbreuiati.
• Author tractatus, Mercurius dum bibi, fugit.
• Auctor ſpeculi Chymiæ: quem dicunt eſſe Vlricum Poyſe- lium, qui obijt A. 1471.
• Author viæ vniuerſalis.
• Auctor tract. de Quinta eſſentia vini.
• Auct. Lucis lucentis in tenebris.
• Auct. Horti diuitiarum.
• Auct. Proceſſus pro tinctura.
• Auct. tract. de lap. phil. 12. cap.
• Auctor anonymus, qui collegit concordantias ex 8. aut plu- ribus authorib. Chemiæ claſſicis de ſubiecto artis vero.
• Author, qui de Aurelia variorum colorum tractatu̅ edidit.
• Author ſplendoris ſolis.
• Author antiquior, qui ſenioris tabulam explicauit.
• Allegoria, quæ aſſcribitur Merlino.
• Allegoria, quæ aſſcribitur Arisleo.
• Author ænigmatum Chymiæ.

Authores in tot tomis Aurei Velleris Germanice editis con-( Excuſatio Authoris, ſi qui autho- res omiſſi. ) tenti: & his innumeri alij accenſendi, qui memoriam no- ſtra̅ (& forte lectione̅) fugiunt; cum in hac peregrinatione omnino libris Chymicis & aliis excepto vno vel altero, de- ſtituamur ac potiꝰ fidç rememorationi & experie̅tiæ cu̅ ra [ID00582] tione coniunctæ in niti opus habuerimus: Nec vero reſori- bere licuit in tanta celeritate, qua vti cogimur.Hactenus Artifices in hoc opere Chymicos, quotquot occurrerunt, nominatim expreſſimus, tum ad Chemiæ defenſionem, tum ad eius anti- quitatem declarandam: Cum vero Anonymi hi noſtri nullam nobis reliquerint occaſionem de ſe- ſe ſcribendi aut vita̅ & ſcripta eorum penitius per- luſtrandi & exponendi, hinc hoc loco Colopho- nem huic operi poſt argumenta & rationes adie- ctas, imponere deberemur, niſi nobis viſum fuiſ- ſet, huic Comœdiæ quaſi lætam Cataſtrophen, & Aureæ Menſæ iucunda bellaria ſeu lauticias pro ſe- cundis menſis addere, quibus nauſeabundus lecto- ris ſtomachus refici & ad nucleum rerum hactenus propoſitarum guſtandum incitari poſſit; Hoc eſt, Allegoriam quandam longo inueſtigationis Veri- tatis Chemicæ vſu, nec non peregrinationis, ope- rationis, ſcriptionis, ſumptus, laboris, vigiliæ, me- ditationis, collationis concordantiarum, experi- mentationis, erroris, reiterationis, incredibilium continuatione probatam, ſummariæ concluſionis ſeu generalis capitulationis vice hic in medium producam.

MENSÆ SECVN- DÆ SEV BELLARIA, HOC EST,

ALLEGORIA BELLA, VICE RECAPITV- lationis aut concluſionis ſummariæ totius operis poſita, pluri- mum & perſpicuæ vtilitatis & iucundæ medi- tationis lectoris menti exhi- bens.

CVm iam potiorem vitæ meæ partem in li- terarum humaniorum, artiumque libera- lium ſtudijs, ac cum doctioribus quibuſ- cunque, qui ſapere quid præ vulgo vide- rentur, conuerſationibus tranſegiſſem, ita vt quid firmioris iudicij partim aſſidua le- ctione, partim ipſo rerum vſu acquiſiuiſſe mihi viderer, ce- pi mecum conſiderare acutius varias hominum actiones, plærumq; vel ad pompam & libidinem alijs prædominan- di & in honoribus anteferri, aut gulam & luxuriem corpo-( Democri tus & Heræ clet??? di- uerſo affe- ctui indul- ſerunt. ) ris promouendam, aliaue eiuſmodi enormia vitia ſpectan- tes, & quod plærique per fas & nefas ſolis fere diuitijs cu- mulandis, omni conſcientiæ reſpectu, pietatis aut virtutis zelo poſthabito, præoccupati eſſent; Vnde diu anceps & incertus hæſitaui, an Democritico cachinno, an Heracletio fletui [ID00584] eandem ob cauſam ſubſcriberem, an vero cum Eccleſia- ( Omniava- nitates va- nitatum. ) ſtico, Omnia vanitates vanitatum pronunciarem, Verum penſiculatis ſingulis tandem ad mereuerſus, poſt Dei Opt. Max. agnitionem, ex Fontibus Iſraelis ſeu ſacris Biblijs hau- ſtam, nihil melius, prius aut antiquius inueni, quam rerum ( Inueſtiga- tione rerum abditarum nihil me- lius. ) abditarum in natura exiſtentium, hominique maxime v- tilium, inueſtigationem, qualicunque modo inſtitutam, ſi- ue domi per libros ab alijs relictos, meditatione præuia & experientia manuali pediſſe qua, ſiue foris magnum illum Mundicodicem peruoluendo; Anullo horum inquirendæ ſcientiæ modo abſtinui, ſed nunc huic, nunc alteri indul- gendo, quo plus hauſi, eo magis, Tantali inſtar, ſitij: Audi- ( Auis Phœ- nix celebra- tiſſima ſem per fuit in ſcriptis ſa- pientum. Remedium Iræ & do- loris. ) ueram vero inter cætera eſſe auem quandam in toto terra- rum orbe ſaltem vnicam, Phoenicem dictam, cuius corporis exuuiæ, hoc eſt plumæ ſeu carnes haberentur Medicina omnium Medicinarum præſtantiſſima, vtpote quæ foret Remedium Irae & Doloris ſeu Nepenthes, de quo legitur in antiquorum ſcriptis, quod Helena, à Paride Troiano rapta, id præbuerit Telemacho, quo ille omnes præ- teritos labores, curas & dolores oblitus lætitia ſingulari exhilaratus eſt: Ad hanc itaque auem indagandam, vbi- cunque lateret, impetu quodam naturæ meæ mentiſque raptus & quaſi volens coactus ſum; non quod ſperarem potiri hac volucri integra (id enim mihi impoſſibile præui- ( Phœnix a- uis an ſit. ) di) ſed ſaltem vt vel plumam exiguam eius, quocunque la- bore, ſumptu & peregrinatione adipiſcerer; De Phœnice, an ſit alicubi, permulti dubitant, at longe plures de Medicina iam dicta: Qui de illa ſibi dubium faciunt, illos ad Tacitum, Plinium & alios rerum mundanarum ſcriptores ab legatos ( An ſit Me- d???cina Iræ & doloris. ) velim; qui de hac, his hoc loco ſatisfiet; Inter quos ego ipſe diutius extiti, qui non potui animum inducere meum, vt eiuſmodi Medicinam ſimpliciter poſſibilem crederem, [ID00585] quamuis à nonnullis fide digniſſimis viris eius mentionem( Diod???rus Siculus fa- cit eius Me- dicinæ men tionem. ) fieri perceperam, ſed eam vel ſuppoſititiam aut fabuloſam omnino, quemadmodu̅ eiuſmodi ab antiquis aut longin- quis præter communem naturæ aut conſuetudinis ordine̅ deducta plærumq; videri ſolent, præpoſtera mentis obſti- nacia putaui: Quis enim vnquam, dixi, medelam iræ pro- feſſus eſt, niſiverbo tenus, no̅ autem remedijs naturalibus? Quis dolorem mitigantibus, Narcoticis, Opiatis & Lauda- nis, niſi in medicina parum expertus, tollere non nouit? Primum itaque vt non neceſſarium medico, ſic alterum non inſolitum, ſed ipſa praxi frequentiſſimum accidit, vti non opus ſit nouam de vtroque Medicinam deſiderare aut expetere; multo minus aliquid laboris aut ſumptus illi in- quirendo impendere: Adhæc legimus in antiquorum co̅- mentarijs; quomodo philoſophus quidam præcipitem Au- ( Contra ira̅ auxilium morale. ) guſti Caſaris iram corrigere conatus eſt, nempe ne quid fa- ceret ira præpeditus, antequam viginti quatuor literarum elementa tacite ſecum percurriſſet, quæ ſi vera ſunt auxi- lia, cuilibet in promptu habentur nec indigent expenſis aut doctrinis aliis: Ne quid addam de moralium ſententijs,( Franciſci Petrarchæ de remediis vtriuſque for tunæ. ) tam dolore animi, quam iræ remedia pollicentibus, quibus ita proprium videtur, moderari mentem & affectus tem- perare; vti medico corpus à morbis liberare, eiuſq; tempe- ramentum optimum conſeruare. Verum omnib. his, quæ nullam eiuſmodi dari Medicinam inueſtigatione dignam innuunt, conſideratis, vice verſa, & illa, quæ affirmando eam ſtatuant, produxi in hunc modum: Fruſtra Ethicus vel( Eſſe iræ re- media vti- lia. ) etiam Theologus præſcribit alicui præcepta moderandæ i- ræ, ſi temperies corporis reclamet, vtpote calida & ſicca, humorib. bilioſis & retorridis exæſtuans, vt patet in para- phreniticis, phreniticis, Maniacis & à diabolo obſeſſis, in quib. bilis flaua vel atra cauſa eſt p̅cipua aut ſine qua non: [ID00586] ( Ira ex hu- more calide abundante. ) Medicus itaq; in eiuſmodi caſibus temperet vel expurget humores immoderatos & ceſſabit iræ rabies, non aliter, quam igne per aquam extincto ceſſat omnis combuſtio: Vnde medicorum anteſignanus ille Galenus non inconcin- ne libro ſingulari teſtatum reliquit, Quod mores animi ſequa̅- tur temperamentum corporis: Vt enim alias fortiſſimus & inui- ctus miles diutino & ſqualido carcere eneruari & conteri ( Mens pati- tur à cor- pore. ) poteſt adeo, vt ęgre ſeipſum ſuſtineat, ita & mens hominis, alias nec iræ nec furioſis affectibus mancipata, vitio ſolius corporis bilioſi vel ab humoribus alijs contaminati, ſæpiſ- ſime inficitur & vincitur. Quod ſi authoritate grauiſſimi medici & philoſophi ad hanc rem probandam opus ſit, ex multis vnius Arnoldi Villanouani teſtimonium adducam; qui libro de ſimplicibus, vbi portam ſecretorum omnium medicinarum ex tabulis qualitatum primarum, ſecunda- rum, tertiarum & quartarum, aperit, in hunc modum ſcri- ( Arnoldi- ſententia de morbis animi. ) bit: Et ſitu vis etiam facere tabulam eorum, quæ operantur per acci- dens, aut aliquo tali modo occulto, ex dictis potes habere; verbigra- tia, ſi vis ſcire, quæ faciant bonam memoriam, bonum intelle- ctum, bonum viſum, & quæ faciunt amorem ſecundum viam na- turalem, aut via occulta: Ad omnia enim ars medicinæ ha- bet ingenium: Nam bonitas intellectus ad bonitatem ſenſitiuæ ( Intellectum bonum fa- cientia qua. ) eſt virtutis: Igitur bonum intellectum ſunt facientia bonam digeſtionem & confortantia cerebrum, & membra principalia, expurgantia ſuperfluitates, prohibentia vapores aſcendere, ſan- guinem clarificantia, & quæ reſpiciunt caput & cerebrum, & habent proprietatem ad bonitatem intellectus: Hæc autem omniæ intellectis ſupra dictis, inuenies, vnde facies tibi tabulam ad omnem operationem, ſi vis: Et ſecundum hoc inuenies multos autho- res dicere de ſuis receptionibus, quod faciant bonum intelle- ctum, quia large prohibent multiplicari ſuperfluitates, aut re- primunt vapores, aut confortant cerebrum generaliter, rectifi [ID00587] cant ſanguinem & ſpiritum & alleuiant ſenſitiuam, ex qua proue- nit omnis bonitas intellectus: Audiuiſtis etiam, quòd quædam me- ( Medicina quædam la tificatiua. ) dicina vocatur lætificatiua, quia aggregat omnia confortantia me̅- bra principalia & ſanguinem clarificantia & generantia bonum ſa̅- guinem & ſpiritum: ſecundùm hoc etiam potes dicere, quòd quæda̅ medicina ducit ad paradiſum, quia eſt compoſita ex diſponentibus ( Medicina ducens ad Paradiſum ) ſanguinem ad miſericordiam & pietatem & manſuetudine̅ & be- nignitatem, quibus mediantibus ſequitur bonus appetitus ad bona opera: Et quædam incitat amorem, quia auget ſanguinem laudabi- lem clarum in quanto & in quali, & priuat ipſum à melancholia & (Medicina incitans ad amorem. ) phlegmate, quæ ſunt cauſæ ſollicitudinis, quæ prohibet conuerſati- uam & curabilitatem & amorem: Sanguis verò multus clarus facit omnia contraria, incitat Venereum appetitum, unde de neceſſitate diligunt & faciunt ciuiles conuerſationes, gaudia, liberalitatem, ex quo ſequitur ipſum diligere & diligi & deſiderari ab omnibus: Et quædam facit castum, religioſum, quia inclinat ſanguinem adfrigi- ditatem & paucitatem, quo facto non appetit coitum, nec mulieres,( Medicina faciens ca- ſtum & re- ligioſum. ) nec ludum, nec cantus, nec ſimilia: Et vt generaliter dicatur, potes cum medicinis ſcire diſpoſitionem ſanguinis ad quamcun qualitate̅ & tota differentia morum hominis fit ex ſanguine calido, frigido, hu- mido & ſicco, & cum medicinis prædictis ſcis etiam facere circa ho- minem, quod vis: Tu audiuiſti etiam ab authoribus, quòd quædam medicina facit fatuum, quædam dæmoniacum, & ſi tu vis facere de ( Medicina quædam ??? cit fatuum. ) iſtis ſecretis & firmari, reſpice in nobis familiaribus, nec multi ho- mines ſunt recti ſenſus nec boni ingenii, & ſi potauerunt multum vinum, quod non eſt medicina extranea, efficiuntur ſtolidi aut fu- rioſi, aut habentes mores diuerſos valde à ſeipſis non ebriis: Et omni- ( Ex multi vini potu ſtolidi fiunt Gibus & potus alte- rant affe- ctus inter- dum. ) a mutantia ſanguinem ad exceſſum calidi aut frigidi, permutant mores & iutellectum à ratione: Vidiſti, quòd multoties comedit ho- mo vnum cibum & poſt comeſtionem redditur alacer & iocoſus, cantans & valdè diuerſus à ſeipſo antequam comederet: Aliquando contrarium eſt, quia ſanguis & ſpiritus & complexio exprimo re [ID00588] ctificatur & bonificatur ex alio vero corrumpebatur: Facit igi- ( Medicus fuit ex aua- ro prodigus ) tur medicus de auaro prodigum, de caſto luxurioſum, de timido audacem; & generaliter ſicut mutat complexionem ſanguinis, neceſ- ſe eſt mutare ſequentes inclinationes & complexiones ipſius: Et hæc ſunt ſecreta ipſius vltima artis medicinæ: Quandoque verò ( Vltima ſe- creta medi cinæ quæ. ) ipſa non facit ea niſi ex conſequenti valde: Inſipientes cum lege- rint in libris prudentum medicorum & ſenum, qui ſciuerunt iam eſſe ſecretum medicinæ, cum vident eos facere bonum in- tellectum & facere fidelem, fortunatum, valdè derident eos, & ( Deridentes ſecreta ab ill???s elon- gantur. ) deriſi valdè elongati ſunt à ſecretis medicinæ & non volunt audi- re, nec credunt, quod ad medicinam ſpectet, niſi curare dolorem capitis aut apoſtema aut febrem, & ipſi deberent curare ſei- pſos de groſſitie intellectus, donec poſſent intelligere ea, quæ pro- pter tales, qui vituperant ſecretorum inuentores, tu audiuiſti, quod Hippocrates præcepit phyſicis, quos docebat, Quod ſecreta ( Secreta non pandenda. ) non pandant; Quia redundat in vituperium ſapientum & in in- famiam: quia ſi homo ſit ſapiens & inueſtigans, bene veniet ad ipſa & participabit Nobiſcum Donum Philoſophiæ. Et paulo ( Donum philoſephiæ Chemiæ o- pus. ) poſt: Et tu vidiſti in libro experimentorum philoſophorum, quod circa animæ paſſiones poſuerunt pulcherrima, & mirabilia: Quæ enim Medicinæ eſt magis calefaciens, quam ira ? Et ma- gis priuans amorem & generans diſcordiam, & quæ magis in- ( Ira medici- na calefa- ciens. T???mor quid præſtet. gaudium. ) frigidat, quam timor: & quæ magis confortat, quam gaudium? Et quæ magis cibat & nutrit, quam bona ſpes? Et quæ magis interficit, quam deſperatio? Cum ipſis enim philoſophi fecerunt res valdè pulchras. Hæc ille: Ex quibus patet, quod Medicinæ vis animo quoque ſuccurrat eiuſque affecti- ( bona???ſpes. deſperatio. ) bus, ipſi à corpore, aut vice versâ communicatis, & per conſequens iræ quoque medelam profiteatur. At demus, iram expurgata bilioſi humoris copia leniri, aut potius iracundiam refrenari poſſe, cum tamen vix [ID00589] vllus eiuſmodi Remedium expetat, inutile omnino vi-( Remedium iræ non ex- petitum in- utile viſum ) detur & ſuperuacaneum: Ad hoc reſponderi poteſt; ſufficit medicinam in natura extare, quæ priuatos affe- ctus temperet, etiamſi ab aliis aut non agnoſcatur aut æ- ſtimetur: Id enim eius vtilitati aut neceſſitati nihil detra- hit: Nam etiamſi hoc tempore non ſit in cenſu aliquo, tamen alicubi, vt olim fuit, ſic poſt eſſe poteſt in ma- iori precio: Ita ſuo tempore antedictus Galenus Germanos ab omni medicina alienos, quibus vtpote ferocioribus( Omnium rerum vi- ciſſitudo. ) gentibus Medicinæ præcepta non editurus erat, pro- nunciauit, qui nunc medicinam & amplectantur & ex- colunt, Græcis econtra in barbariem quandam iterum redactis & ab omni fere humanitatis literatura ſub Tur- cico iugo valde remotis. Verùm cum contrarium doctri- na ſe maximè illuſtret, ſi dubium ſit, an eiuſmodi Me- dicina cum aliqua utilitate ſit comuncta, conſideren- tur, ſaltem, quæ mala ex immodica irâ aut iracun- dia contigerunt tam in principibus, quam priuatis ho-( Mala ex ira innumera. ) minibus, quæ cum ſint abſque numero, teſtibus hiſtoriarum omnium temporum monumentis, Inde & Medicina, quæ illam aufert vel auertit, eſt vtilita- tis immenſæ.Quæ de ira dicta ſunt, eadem quoque de dolore in- telligi debent: Vt enim ira videtur ex affectibus ani- mi maximè euidens & enormis, ita ex ſymptomati-( Dolor ſym- ptomatum acerrimu???. ) bus corporis dolor maxime eſt ſenſibilis & inſignis, ad- eo vt ad ſe Medici curam non raro, ante euictum mor- bum ſeu expulſam cauſam, neceſſitate quadam in- euitabili trahat. Non inconſultum itaque viſum eſt,( Medicina auro præ- ualens. ) talem Medicinam amplecti, quæ dolorem ſimul è corpore [ID00590] & iram ex animo eiiciat. Hæc, inquam, Medicina eſt, quæ auro longè præualet, dum modo Phœnix, vnde petitur, in- ueniri poſſit: Vbi quæram? Vbi inueſtigem? quem percon- ter? Qui nouit, vix patefaciet, qui non nouit, nec narrare poterit: Interim iacienda eſt alea & tentanda via; cum do- mi deſides vix quicquam diſcant arcani, audaces verò for- ( Peregrina- tione medi. cina inda- ganda eſt. ) tuna adiuuet. Vnde apud me certiſſimâ mentis reſolutio- ne conſtitutum eſt, patriam, quæ mihi cara, relinquere & ad exteros proficiſci, vt vel vitam in peregrinatione abſu- merem, vel cum læticia medicinam optatam mecum do- ( Obiectio contra pe- regrinatio- nem. ) mum tandem reportarem. Graue eſt, fateor, mutare ſolum & cœlum, à notis ad ignotos, ab inquilinis ad barbaros, à cognatis ad Antipodas, migrare propter ſpem dubiam me- dicinæ animo præconceptæ, quæ num ſit in rerum natura, adhuc ſub iudice lis eſt, dicent, quamplurimi: At hiſce quod reſpondeam, non habeo, niſi quod Tullius olim ſuo Trebatio extra Romam agenti; Multi ſuam rem benè geſ- ſere & publicam patriâ procul. Omne initium difficile, & qui nunquam triſtatus eſt, nec lætabitur, qui nunquam er- ( Roſar. phil. ) rauit, nec in veram viam reducetur: Vt enim Chymici di- cunt, Eſſe in Chemia nobile aliquod corpus, quod de do- mino ad dominum mouetur, in cuius initio ſit miſeria cum aceto, in fine verò gaudium cum læticia, ita & mihi euen- turum præſuppoſui, vt primò multa aſpera, amara, triſtia, tædioſa guſtarem, perferrem & experirer, tandem omnia lætiora & faciliora viſurus eſſem: De Medicina ea, aut ( Phœnicem eſſe non eſt dubium. ) Phœnice, an ſit, non dubitaui; nam ſi dubitaſſem, quomo- do quæſiſſem? Si non quæſiſſem, quomodo ſpem inueni- endi eam habuiſſem? Sufficiat mihi vmbram vidiſſe ſolis aut eius radios, etiamſi ipſum ſolem digitis non tetigerim: Fortè inutile foret nobis tam nobili & claró corpori cœle- ſti, hac terreſtri fæce circumſeptis coniungi & immediatè [ID00591] tange: Quid auguſtum in rebus humanis, quod non in( Auguſtum fuit angu- ſtum. ) initiis ſuis anguſtum fuerit? Annon ipſe homo ex humo? Quomodo itaque, inquam, Medicinæ, quam inquiro, perfectam noticiam haberem, antequam viderim aut teti- gerim? Quomodo magiſter euaderem, antequa̅ diſcipulus extiterim? Eundum igitur eſt per mundi regiones diuerſas Non enim omnis fert omnia tellus: Forte in vno loco id( Peregrina- tio nulli ob eſſe poteſt. ) viſurus, quod per ſomnium non cogitaram in alio: An pe- regrinatio mihi obeſſe poterit? Neutiquam opinor: Pere- grini enim nos omnes ſumus in hocmundo, etiam in pro- pria, nempe terreſtri patria: Vnde ad ætherias illas clariſſi- mas domus, quo Saluator noſter, qui pręceſſit, nos vocat & attrahit, migraturi tandem ſumus: Reſpiciam hirundinem veris nunciam, gruem, ciconiam, multaſq; alias aues, quo-( Aces pere- grinatione̅ docentes. ) modo annuatim ſtatis temporibus peregrinentur per aera in ignotas regiones naturæ inſtinctu & documento; vt ho- mini ſpecime̅ & exemplar edant per egrinationis per mun- di partes inſtituendæ, ne ſemper fumo & fimo larium inſe- neſceret: Auibus aer ſublunaris vniuerſus patet, & homi- ni globus terreſtris: Reſpiciam cœlum ipſum, ipſiuſque magnum viatorem, Solem, quomodo motu continuo gau-( Sol magnus cœli viator motu gau- det. Cor homi- nis vitam motu con???- nuat. ) deat & omnia ſoli & poli creaturas illuſtret & illuminet, ca- lefaciat & gubernet: Imò in proprium ſinum pectoris, ad cor ipſum, mentem dirigam, quomodo hoc motu agatur perpetuo, dum vita manet, quod vitam vt metitur motio- ne illæſâ, ſic ſublatâ, læſa, vel impeditâ, finit: Naturale itaq; homini eſt, moueri de loco ad locum, de regione in regio- nem, dum in ſe, ſupra ſe & circum ſe reſpiciat: At cum o-( Homini n??? turale eſt peregrinari. ) mnis motus fiat ad metam, præſertim ſenſibilium & ratio- nalium, appetitu ſeu voluntate à phantaſia vel intellectu directâ ad certum finem, hinc lucri ſui gratiâ, per mare, per( Vtilitas pe- regrinatio- nis. ) terras currit mercator ad Indos, pauperiem fugiens; Et alij [ID00592] ( Propter mer ces animi??? peregrinan- dum. ) aliis cauſis impelluntur; Sic & nos propter merces ammi; naturæ arcana, Dei dona, & ſcientias arteſque conquiren- das & inueſtigandas quidni remotiora adiremus loca? Qui domi enim ſuæ conſenuit, domi ſuam ſapientiam ( Iucunditas peregrina- tionis. ) quo que ſepeliet, nec quid eorum, quæ in mundo ſunt, a- gnoſcet, nec ab aliis agnoſcetur; niſi bis puer: Iucundum quoque & admirabile eſt, cernere tot & tam varias gentes, ab omnium noſtrum proauo maximo paterno materno- que, Adamo, propagatas, quæ relictum ab eo ſibi patrimo- ( Honeſtas peregrinati onis. ) nium valde in æqualibus partibus ſubdiuiſum poſſident: Quid honeſtius, quam anteuertiſſe Solem cœleſtem curri- culo vnius die, h. e. totum terrarum orbem ab ortu in oc- caſum perluſtrando atq; hinc in patriam circulo abſoluto ( Dies de???ſt vol abun- dat ???r bem terrarum circum na- uigantibus. ) redeundo, anticipaſſe vel itineris ſoliti eius ſe comitem ex- hibuiſſe? Dies n. omnibus, qui circumnauigant terrenum globum ab ortu in occaſum deeſt, ab occaſu in ortum, ſu- perfluit; cuius rei cauſa primitus obſcura, at nu̅c ſat cogni- ta eſt: Imo quo quid, ad ſpiritualem eſſentiam propius ac- cedit, à terreſtri pondere purgatum & defœcatum, eo ad motum fit celerius & habilius: Terra ignaua quieſcit, & ( Spirituale magis, ma- gis mobile. ) merito, quia centrum eſtmundi immobile; Ataqua moue- tur & totus Oceanus fluit & refluit idque quater, 24. hora- rum ſpacio; ſic fontes, & fluuij veluti parentes magnæ eius ſobolis ſtato mouentur ordine, & Oceano ſuas aduehunt currendo quaſi dulces delitias ad ſalum te̅perandum: Aer ( Elementa tria mouen tur. ) qua̅to impetu citetur, demo̅ſtra̅t ve̅ti, turbines & nubeseis circu̅ductæ, nec no̅ nauiu̅ vaſtæ moles, & ipſæ molę: Ignis noſter abit continuo motu, vt retineri non poſſit, niſi ſem- per nouus generetur ex inflammabilibus materiis: Cœ- lum ipſum quanta itinera conficit cum ſuis ſtellis tam grandibus corporibus? Imo ſtellarum & cœl iraptus tantus eſt, vt homo eam celeritatem ne imaginari qu idem poſſit; [ID00593] Globus ferreus ex tormento vi pulueris Pyrij, ſi manente( Cœli raptus incompre- henſibilis imaginati- ne. ) eadem ſemper celeritate terram totam ambire deberet, forte octiduum integrum requireret, antequam 5400. milliaria Germanica (hoc eſt, circulum terræ magnum) abſolueret redeundo ad punctum vnde emiſſus foret; at Sol in tanta diſtantia à ſuperficie terræ, vna hora plus ſpa- cij conficit, quam tot milliaria; Imo forte in qua drante ho- ræ, quam celeritatem nemo hominum metiri cogitatione poteſt, ne loquar de ſuperiori cœlo Saturni aut primo mo- bili, quæ longe altius ſole poſita ſunt: Quid hominum co-( Cogitatio- nès hominu̅ celerrimæ. ) gitationibus celerius? Nihil in humanis; At his intellectua- les ſubſtantiæ traduntur celeritate eſſe æquales, & mo- ueri in ipſo Nunc ſeu momento; vt pote indiuiſibiles in in-( Anglei dicu̅ ???ur moueri in nunc. Deus non mouetur, quia vbi́ eſt. ) diuiſibili, puncto, non in tempore: Deus vero, qui om- nis motus expers vbique eſt, nec indiget eo moueri, vbi ante eſt: In multis itaque locis eſſe, cum homini impoſſi- bile ſit, ſimul & ſemel (quod ſolius Dei proprium) diui- nitati proximum eſt, diuerſo tempore illis adeſſe, prout li- cet: Non ergo mihi ſit tædioſum, ſed longe iucundiſſi- mum, non inhoneſtum, ſed multis modis honeſtiſſimum, non inutile, ſed ſumma cum vtilitate coniunctum, multas mundi huius regiones perluſtraſſe, non vt videam ſaxa &( Cur peregri nandum ſit ) ſyluas, apud exteros, ſed vt inquiram Phœniceam Medici- nam in mundo apud homines ſapientiſſimos conſulen- do, cumque illis conferendo de rebus, quas ignarum vulgus non tam ſuſpicit, quam contemnit. Ad iter i- taque longinquum me accinxi, omnibus, quæ vi-( Quæ ſit in- tentio & or do peregri- nationis. ) dentur neceſſaria, comparatis, non hic recenſendis: Primo Europæ regna & fines perluſtrare conſtitui, deinde ſi opus ſit, in Americam, hinc in Aſiam & denique in A- fricam tranſire, mecum deliberaui: Nam volucrem illam medicinalem in aliqua harum prægrandium terreni orbis [ID00594] partium deliteſcere, non dubitaui, cuius ſi ſaltem vel exi- guam famæ auram perſentiſcerem, confidi, me ad eius perfectiorem noticiam ſucceſſu temporis deuenturum: Quod ſi peragratis his omnibus Terræ continentibus ni- hil de tanto Dei Dono in audirem, me omni ſpe adipiſcen- ( Ordo itine- ris cur tal???s. ) di eius priuatum iri: Cur verò hunc ordinem ſuſcipiendi i- tineris de vna parte in aliam tranſeundi, animo præconce- perim, hæc cauſa ſufficiens mihi viſa eſt, quod naturalem elementorum ſeriem, qua illa ex craſſis in ſubtilia, ex pon- deroſis in leuia migrant, imitari debeam: Sic enim Ev- ropa terræ, America aquæ, Asia aeris, & A- frica ignis imaginem & vires optimè repræſentat: Ex terra autem non fit aer, niſi intermedio aquæ, & ex aqua ( orbis terre- ni 4. partes elementis mundi ap- propriari. ) non fit ignis, niſi intermedio aeris: Hæc autem terræ partes dictis elementis appropriari ſub ſingulis manife- ſtius declarabimus: Hic ſatis ſit, qualemcunque or- dinis rationem inculcaſſe, cum ipſa res pro ſe lo- quetur vberius & intelligenti hæc breuitas ſat verboſa vi- deri poſſit.

EVROPA: TERRA.

( Europa ter ræ aſſimila- tur. ) EGressvs itaque ſolo patrio ipſo Æqvino- ctii Vernalis die Lvna, cum Sole in Arie- tis ſigno circa caput Draconis, vt vocant Aſtronomi conſtituta, Evropam peragrare primò conſtitui, vt ( Europa ter- ra conſtans & baſis or- bis cur. ) aliquid certi cognoſcerem, an ibi ipſa auis Phœnix, an verò fama alicubi de ea animaduertenda foret: Eſt autem Evropa Terra conſtans tanquam baſis & [ID00595] fundamentum totius orbis inhabitati propter cauſas ſe- quentes: Terra, vt in globo terreſtri viderelicet, longe ſu- peratur ab aquis circa ſuperficiem, quamuis aquam ſuſti- neat & ipſa à nullo alio ſuſtineatur elemento, niſi à ſe ipſa ſeu manu præpotente Numinis: Hinc Europa cæteris terræ( Europa cæ- teras partes antecellit multis mo- dis. Cathena elementoru̅ qua propor- tione cohæ- reat. ) partibus longe minor eſt, at viribus, populis, fortitudine & animoſitate eaſdem longe ante cedit. Sunt, qui cathenam naturæ elementorum mutabilium hanc ſeriem obſeruare dicant, quod vnus pugillus terrę det denos pugillos aquę, centum aeris & mille ignis: Quæ ſi vera ſunt; Terræ excel- lentiam, compactionem, grauitatem & ſtabilitatem, præ reliquis elementis, facile innuunt: Eodem modo Europa (pace aliarum partium orbis id dixero) omnium eſt fortiſ- ſima, armis maxime ſtrenua & ad reſiſtendu̅ magis prom- pta: Imo cum matrem ſua ſequatur ſoboles in moribus,( Europa for- tiſſima ar- mis. Europæi bellatores. Imperia 4. mundi magna. ) hinc Europæi bellatores, gentium aliarum dominatores & ſubiugatores ſemper fuerunt, ipſi alijs inuicti: Quod vt ab experientia demonſtretur, reſpiciamus quatuor maxima mundi imperia, quorum in ſacris Danielis prophetæ vati- ciniis fit mentio: Aſia primam monarchiam obtinuit, vt po- te à conditione prima felix, nec non ſecundam, at vix quic- quam dominii in Europam extulit, niſi forte pauxillulum: Verum Europa, Macedonico illo iuuene, Alexandro Magne, immenſum ſpacium ad Indias vſque in cæteris partibus ſi-( Europæ duo lumina A- lex. Magn. & Iul. Cæſ. ) bi ſubiecit: Sic & Iulio Cæſare Romano Imperatore dominatrix fuit Aſiæ Africæ que magna ex parte: Hæc duo Europæ lumina vires & potentiam ſui ſoli & populi circumiacen- tibus gentibus ſatis teſtatam reliquerunt, vt non ſit opus plura in medium adducere: Hinc Europa in forma corporis( Europa virgo for- ma, Leo corde. ) Virginem refert, at animoſitate cordis Leonem reuera ex- primit: Hic itaque Virginius Leo eſt initium noſtræ perlu- ſtrationis, in quo deſcribendo, vt agnoſcatur, prima labo [ID00596] ris ( Europa cur virgo dica- tur. ) ineundi me ta proponitur: Virgo eſt, non ſolum facie externa & lineamentis corporis, ſed & moribus, inſtituto & rebus.( Europa cur Leodicatur ) Vim enim nullam Europa paſſa eſt ab alijs, quamuis pro- cos innumeros habuerit: Leo eſt, quia dominatur multis ſubiectis & nulli ſubijcitur; Quotq; Reges nutrit, tot Leo- nina corda oſtendit, quemadmodum in clypeis eoru̅ paſ- (Sol Europæ & aurum conuenit. ) ſim occurrit: Inter planetas cœleſtes Sol Europæ congruit, in- ter metalla Aurum, hoc eſt, in quolibet ſuo genere perfe- ctiſſi mum; Etſi enim Sol in Europæis Terris raro Leonem producit, nec aurum ita copioſe, vt in reliquis ardentiori- ( In Anglia duo Leones nati nuper Iac. & He̅???. Terra ve- neranda Mater vir- go. ) bus partibus; tamen nouimus, quod neutris careat. licet a- liunde adductis: Scimus quoque noſtra ætate in Albia Leo- nes, & alibi innumeris in locis aurum vberrime proueniſſe, ne Europa his donis infœlicior æſtimetut cæteris. Hæc eſt terra illa, quam veneror; Hæc eſt ea mater, quæ virgo ſem- per agnoſcitur: Hæc eſt nutrix populorum ingenioſiſſi- ma, quæ multa dona artificio ſubtiliſſimo à ſe inuenta ſup- ( Germania venter pin- guis Euro- pæ. ) peditauit: In hac Vmbilicus Germanicus, veluti centrum im- mobile, conſiſtit, à quo vt Axioma Imperialis Dignitatis de- pendet, ita multæ artes, tanquam ex vberrimo Amaltheæ cornu profluxerunt: In Europæ variæ ſunt dotes miraculo- ſæ, quas recenſere non eſt huius loci, niſi, quoad Terræ e- lemento, quod tractamus, conueniant.( Europæ mi- rabilia. ) In quibuſdam Pannoniæ locis homines ſub aquis habi- tare ſcribunt, quia ex aquis induratis tophacei lapides concreuerint: In montanis Carolinis aquæ feruentes la- pideſcunt ſimiliter: Alibi intra ignem viuos degere mor- (Madrutii muri. ) tales aſſerunt, ſi ſilices ignem actu continent, vt Caſti- lia.Quis non miretur ſuccinnm, lapidem pellucidum & o-(Succinum Boruſſiæ. ) doriferum ex ſuccis ſubterraneis gigni & per maris flu- ctus littoribus appelli, vt in Sudauia, maritima Boruſſiæ ora? Ne quid dicam de Corallis Siculi maris, ex vegetabili ſeu( Corallus la- pis ex fruti- ce. ) frutice indureſcente extra aquam in lapideum rubrum vel album virgultum: Vt taceam terram ſigillatam Germa- nicam ſeu Sileſiacam & innumeras foſſilium erutorum ibi-( Leonina Terra indi- cata. ) dem formas; ſufficiat nobis Leoninam terram indicaſſe. & intelligentibus, qui mente, non auribus ſolum no- ſtra dicta capiunt, innuiſſe: Terra inſuper vt in igne perdurat, nec reſoluitur in aerem, licet flamma ſit( Auro ſimi- lis Europæ cur. ) fortiſſima, ſed Auri inſtar pretioſi, quibuslibet iniu- rijs reſiſtit, ſic & Europa noſtra ſuis potentijs æquata & ſerata, veluti Terminus Deorum antiquiſſimus, nulli ce- dit; cuius encomium ſi non pro dignitate ſatis diximus, tamen pro veritate propoſiti, quòd tractamus, vt potui- mus, illuſtrauimus: Multis perreptatis celebrioribus locis in nullum incidere potui, qui de Phœnice eiuſque Medicina me certiorem faceret, Verum quamplurimos offendi, qui me veluti ludentem operam & oleum luſe-( Verba & rationes il- lorum qui abſterrere voluerunt quærentem medicinam ) rint potius, quam iuuerint verbis, multo minus rebus: Quod quætis, dicebant, nuſquam inuenies, ac quod inue- nies, non eſt, quod quæris: Deceptus es ab alijs; qui te, quod non eſt, indagare impulerunt; Parce labori, ſumptui & inquiſitioni vocalis ſine pondere bombi, qui velut Echo te Narciſſum proprij ingenij admiratorem ſequitur & ad o- mnia vocata, prout videntur, apta reſpondet, ad rem vero,( Chymica dicta ad om nes animi conceptus ſe applicant. ) quam inquiris, ineptiſſima: Nonnulli eorum, hæc eſt res abſtruſior & intricatior, aiebant, que̅ vt tibi, tuiſque ſtudijs co̅ueniat: Demus enim, eſſe eiuſmodi Medicinam ex Phœ- nice petenda̅, at hominis vita per ſe admodum breuis perit, antequa̅ indagetur: Interim multa alia co̅moda vocationes [ID00598] ( Quæ negli- genda dum Medicina hæc inqui- ritur. ) & profeſſiones negliguntur, ſumptus atteruntur, tempus pręterit & tandem nihil in maribus inuenitur: In res incer- tas certas pecunias, precioſum tempus vitæ impendere eſt hominis incerti & vani: Nihil ego, ſuggerebat alius, huic medicinæ impertiri vellem, niſi obiter eam quęrendo, alia, vnde lucrum mihi proueniret, opere veraciſſimo tracta- rem; quod ſi eodem modo feceris abſque damno ſemper manebis: Ad primorum duriora monita occluſis auribus, alijs ita reſpondi; Medicinam hanc inquirere eſt hominis ( R???ſponſio ad abiectio- nes. ) maxime induſtrij & laborioſi, ingenio & rerum cognitio- ne valentis: qui ſi obiter ſaltem in hanc incumbat, idem eſt, tanquam nihil agat: Nam ne ad primum corticem vn- ( Chemia re- quirit totu̅ hominem. ) quam perueniet: Cauſa patet, quia res eſt occultiſſima, quæ profunda ſpeculatione & multarum rerum huic non diſſimilium vſu, præcedentibus circa idem ſubiectum va- rijs erroribus, tandem animaduertitur, necvnquam fortui- to caſu ab indoctis Emphyricis inuenitur: Vnde neceſſa- rium eſt, vt quis huic totum ſe dedat, aut totus ab ea abſti- neat: Etſi vero ego talia & tanta dona in me non agnoſcam, tamen neſcio quo ductu aut nutu (credo, certe diuino) in has difficultates nolens volens rapior, ???ſpe indubitata præco̅cepta, me Medicamentum quæſitu̅ tandem, ex Dei ( Medicina Chymica aliis bonis antefere̅da. ) gratia inuenturum eſſe: Cuilibet Regi vt ſua Regina, aut ſponſo ſponſa pulchra videtur, ſic mihi hæc Medicina præ omnibus mundi bonis arridet & magnetica quadam vir- tute mentem meam ſibi faſcinat & aſtringit, vt vita & ami- cis cognatiſque carere velim, ſi illa debeam. Quod Hippo- crates de Medicina alias pronunciauit, Artem eſſe longam vitam breuem, iudicium difficile, experimentum fallax, id veriſſime de hac intelligi poteſt, Ad illam quamplurimi ta- men, ad hanc pauciſſimi proueniunt: Ratio eſt, quia pul- chra difficilia, & ſudor ante virtutem & gloriam poſitus [ID00599] ſit: Per terram enim laboris tenditur ad quietem: Hęc meę reſponſionis ſumma fuit: Iamque magnam Europæ partem( Peregrina- tio in He- ſperiam. ) peragrauera̅, cum occurrit, Heſperiæ ac Iberiæ ſæpiſſime men- tionem fieri apud antiquos, vbi de arcanis agitur: Quocir- ca ad hanc me conferre non deſtiti; vbi, cum poſt multo-( Geber, A- uicenna & alii. ) rum dierum iter adeſſem, hic Arabum familias quaſdam eiuſdem medicinæ ante multos annos participes vixiſſe cognoui. De Geryone tricorpore inſuper, Hercule, qui e- ius boues puniceos, illo trucidato, abegit, Hortis Heſperi- dum aurea mala in arboribus geſtantibus, quæ idem Her- cules abſtulit, hic percontari doctiores non intermiſi; Ex(Geryon Chryſaoris filius quis. Hercules quis. ) quibus percepi, Geryonem Chryſaoris filium, tribus corporib. conſtantem, eſſe eum, de quo ſcribitur à philoſophis: Vidi tres facies in vno parente; Et boues eiuſdem intentionis eſ- ſe: Herculem ipſum eſſe laborioſum artifice̅, vel huius me- dicinæ indagatorem, qui ad boues iturus, radijs ſolaribus nimium calefactus ira incanduit, arcumque in ipſum ſole̅( Hercules aureo pocu- lo à ſole do- natus vice nauigii. Poculum Herculis quod Medi- cinam træ & doloris continuerit Fortunatæ Inſulæ quo nu̅c ſpecte̅t. ) intendit, ob quam animi magnitudinem à ſole Aureopoculo donatus legitur, quo ille vice nauigij vſus per oceanum ad boues traiecit: In quo poculo huiuſmodi medicamenti ge- nus ad moderandam Herculis iram abſq; dubio contentu̅ fuit, ſi non quo ad formam: tamen materiam: A ſole itaque Hercules Medicinam Irę & doloris accepit, quam ille ſecum deportauit: Nam de Phœnicis pennis exiguum quia fuiſſe in illo poculo omnes prudentes ſtatuerunt: Cum vero Hi- ſpaniæ regnis multæ inſulæ annumerentur ac inter reliquas Fortunatæ dictæ ſeu Canariæ, ex Europa diſcedere nolui, antequam & illas perluſtraſſem: Sunt hæ numero ſeptem,( Canariæ ???. quæ. ) vtpote Lancerotta, Bonauentura, Canaria maior, Tenariffa, Gome- ra, Ferro & Palma: quarum tres, nempe Lancerotta, Gomera & Ferro ſuis ſingulis regibus parent; De hac vltima, Ferro, in quam appuli, mirabilem hanc proprietatem & naturæ pri [ID00600] uilegium narrant, quod aquam habeat in arboribus pro- uenientem; Nam cum deſtituatur aqua dulci omnino hęc inſula, hinc homines & animalia hic degere non poſſent, niſi hæc importaretur aliunde: Verum natura huic defe- ctui prouidit arboribus quibuſdam lata folia habentibus, ex quibus certo tempore deſtillat aqua dulcis in tanta co- pia, vt toti inſulæ ſufficiat: Quod cum aduenæ vel pyratæ in inſulam aduenientes ignorent, ibi diu morari nequeunt ob penuriam aquæ potabilis: Hæc ex hiſtoriarum relatio- ( Allegoria. Virgo hæc Alphidio dicitur puel la habens pulchram fac em, cu- tus oculi ni- gri ſunt & ſupercilia iuncta, præ- gnans, te- nens vnum vber. Mulierum imperium quid ſecum ferat. ) ne vera eſſe, quilibet obſeruabit: Accidit eodem tempore, quod Gomeræ Regulus abſque hærede maſculo obijſſet, reli- cta vnica filia pulcherrima, Blanca dicta, quæ licet in pater- no regno legitimum ſuccedendi ius haberet, nihilominus ſubditi eius fœmineo imperio immorigeros ſeſe declara- runt, niſi Regi alicui nuberet: Præterquam enim dicebant, quod contra naturæ ordinem eſſet, fœmineo ſexui mares ſubijci, effœminationem quandam marium, inq; hos fœ- minarum dominationem hinc introduci, veluti conſtat ab experientia illorum populorum, quibus fœminę aliquam- diu dominatæ fuerunt; Ibi enim mulieres fere viros & hi il- las repræſentant; & adulteria ſunt adeo frequentia, marita- tarumq; fœminarum, in ſecretis lupanaribus ſe alijs, ex læ- narum nutu, proſtituentium tanta multitudo impunita, vt ( Reſpub. Platonica. Hic iuuenis Aphidio dicitur pul- cher, nigri capitis, ha- bens pul- chrum ve- ſtimentum, quia aureu̅ eſt. ) incredibile ſit auditu: In quibus ciuitatib. liberi aut potius ſpurij habentur communes, tanquam in Republ. quadam Platonica, cum fere & vxores communes habeantur: Adhęc indecorum putabant, vt ille ſexus, qui propter ingenij im- becillitatem animiq; inconſtantiam ad patiendum ſit na- tus, omnium actiones regeret & gubernaret: Perſuaſum i- taq; eſt Regiæ virgini vt de co̅iuge eligendo cogitaret: Fuit autem in Inſula Ferro regius iuuenis, nomine Brumazar, ad quem ipſa adiecit animum, interim ille viciſſim Blancam re [ID00601] giam virgine̅ flagranti deperibat amore, adeo vt intermit- tere non potuerit, quin primo quoq; die legatos ad illam mitteret coniugij inter ipſos celebrandi gratia: Co̅ſenſum( Nuptiæ co- lebratæ qui bus condi- tionibus. Adamas & Rubinus arrabones & dotes ſibi inuice̅ dan- tur à ſpo̅ſis. ) eſt à virginis parte, & nuptiæ mox celebratæ ſub his condi- tionibus, vtrinq; confirmatis, primo quod ipſa pro dote ſe- cum ad ferret Adamantem immenſi precij & magnitudinis, ac ille viciſſim pro dono huic Rubinum, carbunculum à ra- diante ſplendore dictum, longe maioris valoris & æſtima- tionis daret, quæ mutua munera millionem vnum & am- plius valuerunt; hoc eſt decies centena millia ducatorum aureorum: Secundo, quod ipſe vt maritus & rex eam, alias ſua natura imbecillem, defenderet, tutaretur & regia ſua potentia protegeret, ne à prædonibus, qui ibi frequentes,( Mutuapro- ???iſſa ſpon- ſorum. ) damnu̅ pateretur: Viciſſim illa promiſit, quod ſemper ſub eius dominio & imperio abſque fuga aut tergiuerſatione manſura ſit: Quibus pactis & concluſis, nuptijs rite præce- dentibus, matrimoniu̅ indiſſolubile, qualeſperabatur, ſub-( Ex ſponſis monarcha inſularum oriturus,) ſecutum eſt, in quo hi duo coniuges pacifice vixerunt & adhuc viuunt: Prædictum vero eſt illis, quod potentiſſimu̅ monarcham inſularum ex ſeſe genitum viſuri ſint, qui ex omnibus hoſtibus eorum victoriam reportaturus, Tro- phæum, ad Dionyſi columnas vſque in Indiæ extremas oras transferet, ibiq; ſtatuet in monumentum perpetuum. Hęc commemoraui, vt quantum hic indagare licuerit, conſta- ret, nempe me nihil de Phœnice aut eius Medicina in tota Eu- ropa, aut illi adiunctis inſulis Fortunatis; alijſve, reſciuiſſe: Ab hinc in Americam vento ſecundo nauigare conſtitui, vt & ibi inter barbaros, ſi forte Phœnix eo turbine tenebroſo delatus eſſet, Medicina tam precioſa quęreretur, iuxtapoe- tæ monitum, qui ſic inquit.

• Caſus vbi valet, ſemper tibi pendeat hamus,
• Quo minime credis gurgite, piſcis erit.

( America, aqua. )

AMERICA, AQVA.

IN Americam, nouum terrarum orbem dictum, ſeu In- diam Occidentalem iam præcognitam, nauibus co̅ten- dere, non videtur res magnę difficultatis, cum conſuetudo & vſus aſſiduus quaſi viam Regiam per Oceanum inuene- rit, magnetis indicio: Verum illam primitus indagaſſe & in aliorum notitiam deduxiſſe, hoc opus hic labor fuit. Eam ( Aquila ni- gra in pup- pi nauis, qua Ame- vica petita eſt. ) Inſulis Fortunatis relictis vt adirem, nauem conſcendi, in cu- ius puppi Aquila nigra erat: Fluctibus Oceani de nocte hor- ribiliter nigricantibus emenſis, multiſque periculis à mon- ſtris marinis & aduerſis turbinib. ac procellis inflictis, ex- antlatis; tandem ad Braſiliæ littora læti appulimus, quæ ma- ( Braſilia quæ. ) gna Prouincia eſt Americæ nemoribus continuis repleta: Ma- palia colonoru̅ rara, rariſſima oppida, & homines à doctri- nis liberalium artium alieniſſimi ſunt: Quos hic, inquam, ( Americani literarum aut ſcriptio- nis rudes fuere. ) de arcanis naturæ occultiſſimis conſulam, vbi incolæ pro miraculo non ita pridem habuerunt lectionem Epiſtolæ ab Hiſpanis inuicem ſcriptæ & tranſmiſſæ, putaruntque charta̅ loquacem & proditoria̅ factorum? Quem perco̅ter de Phœnice auium omniu̅ rariſſima? Hoc quidem indubita- tum eſt, volucres diuerſorum generum & colorum ibi re- periri, quales non in his locis aut terræ partib. viſantur, ve- ru̅ cu̅ Phœnix ſit longe alterius naturæ & proprietatis, no̅ eſt ꝙ illu̅ inter vulgares aues quæramus: Nemora hic ex odo- ( Allegoria. ) ratis & varie coloratis arborib. ſunt frequentia, in quæ du̅ meditationibus occupatus aliquando deambulare̅; partim vt lætiori arboru̅ florumq; aſpectu oculos reficere̅, partim vt naturali auium cantillantium muſica mentem à curis [ID00603] relaxarem, fortè fortuna incidi in pomum inuſitatæ & mi-( Pomi inuen tio. ) rabilis elegantiæ, quod dum omni à parte contemplarer, inueni inſcriptionem huiuſmodi:

• Intus adest auiæ, quod tradas, inde reſurgens

( Ænig???a pomo inſcri ptum. )

• Filius, amplexus matris inire poteſt.
• Inde renaſcetur paulò poſt nobilis arbor,
• Agricolæ fœtus quæ dabit auricomos.

His multum diuq; conſideratis, tandem intellexi, quod( Ænigmatis pomi expo- ſitio. ) granum intus latens auiæ, ſcilicet terræ, mandandum ſit, cum mater eius pomi viſa ſit arbor, arboris verò terra: Aſ- ſumpſi itaque hoc, veluti à Numine diuino oblatum donum donec occaſionem haberem illud in experimentum du- cere, ac probare, quemadmodum inſcriptio docet: Mo- dum vero procedendi talem exiſtimo; Quod ſemina hu- ius pomi, fortè ex horto Heſperidum eo delati, ſumere debeam, inque terram ponere; Tumbreui tempore excreſ-( Proceſſus in ciſionis ar- borum. ) cent virgulta eiuſdem arboris, cuius eſt ponmum: Poſt inquirenda erit alia arbor eiuſdem generis, aut quæ proxi- me ad priorem acaedat, eaque trunco tenus decapitanda aut abſcindenda, & trunco dictum virgultum abſciſſum, veluti ſurculus, inſerendum erit: Hæc duo cum coaluerint(Allego- ria alia. Proceſſus mulos edu- candi ex di- uerſæ ſpecies animalib. ) in vnamarborem, truncus ille longe nobilior euadet, qua̅ prius erat, propter inſitionem ſurculi; Quiaomnino ad ſur- culi inſiti naturam conuertetur; Et fructus, qui inde orie- tur, naturam ſurculi aut pomi, prius inuenti, referet. Hoc eſſe naturale artificium, quod tam naturæ quàm artis be- neficio perficitur, nemo eſt, qui inficias ire poſſit: In eâdem regione ante aduentum Hiſpanorum conſtat nullos fuiſſe equos, & equitem illis hominibus mirabile quoddam ani- mal primitus viſum; poſtea vero cum hi adducti eſſent vnà cum aſinis, horumque iumentorum opera ditiores vſi, au- diuerunt eſſe & animal tertium ab vtriſque productum, at [ID00604] diuerſum, mulum dictum: Idcirco ad hunc producendum omnes vires intenderunt. Fuit inprimis quidam principe loco natus, qui huius rei curam habuit & equos iam ſibi generoſiſſimos procurarat: Aſinos quoque laboribus ad- dictos molarum aluit non paucos: Equorum gignendo- rum ex equabus ratio notiſſima fuit, vt & aſinorum ex ſuo genere; mulorum non item: Vnde hæc res experienda ( Experien- tia pericis- loſa. ) fuit: Omnis autem experientia periculoſa aut errorum plena, quæ fit abſque rei cognitæ præhabito exemplo aut per rationem veriſſima indagatione: Equo pabulum eſt præbitum magna cura & copia, ex cuius inſultu in aſinam nihil generatum eſt, abſque dubio, qua vtrorum que ſe- minum nulla fuit proportio: Cumque id tentatum ſæ- pius eſſet fruſtra, omnis ſpes generandi muli ſuccubuit: Tandem cum quidam ex illis qui naturam rerum & ani- ( Philoſophus naturas re- rum ſcruta- tur acrius, quam vul- gus. ) malium ſcrutantur acrius, quam iſti vulgares, eò loci ad- uentaſſet ac dicto domino ea de re iteratam querelam a- nimaduertiſſet, ipſe, inquit, etſi non ſim mulo medicus aut veterinarius, ſed philoſophus, tamen noſcere mihi videor, quæ ſit cauſa fruſtratæ conceptionis muli: Cumque à domino eam edicere oraretur, dicam, inquit, vt accepi & poſſum, & ſic incepit.( Ænigma de muli con ceptione. )

• Mulus vt edatur, patri ſimilandus aſello
• Auribus & tardis paſſibus, hæc facito:
• Detur vtri́ ſuus naturæ pondere paſtus,
• Qui, ſi fortè velis quærere, quantus erit?
• Dimidia, quod agentis, & illius adiice duplo,
• Ex aſino mulum tum generabit equa.

Quibus verbis parum obſcuritatis habentibus ille fidem adhibens, experimentatione multiplici facta ta̅dem mulum, animal patri magis ſimile, quam matri, ab vtroq; [ID00605] tamen diuerſum obtinuit: Hæc eſſe naturæ priuilegia, quis( Mulus di- uerſus à pa- tre & ma- tre. ) non videt, quod ex duobus generetur tertium, quod ſpe- cie non conueniat cum vtroque, ſed formam habeat ab il- lis diſcretam; In quibus ſi quis naturam imitetur, abſq; du- bio multa alia animalium, vegetabilium & metallorum ge- nera producet, id quod iampridem multos naturæ acerri- mos ſcrutatores ipſo vſu probaſſe, pro certo affirmatur: Su̅t n. qui dicant ex Pardo & Leæna ſic generatum Leopardum, ex( Leopardus, Lyciſca, hin nus, mixtæ ſpecies. ) lupo & cane fœmina, lyciſcam, ex equo & aſina hinnum ſeu mulam diuerſam à mulo; Ex ſurculo ſeu ramulo vnius ar- boris & trunco alterius illi, non huic ſimilem arborem, ex floribus certis coloribus miſtis, alios flores coloratos, ex Tinctura ſeu puluere metallico ruberrimo cum argento viuoin igne mixto, aurum, ꝙ nec huic, nec illi per oi̅a eſt ſi- mile, & ſic de aliis cenſendum: In metallicis quoq; præſer- tim in auro, hos Americanos populosſingulare artificium prę( Americano rum artifi- cium circa æurum e- mollienda̅. ) reliquis callere narrant, nempe quomodo aurum per a- quam quandam adeò mollificari poſſit, vt inſtar ceræ di- gitis tractari, & ei lacunæ imprimi, gemmæque inſeri, vndiquaque firmatis labris & oris, poſſint: quod ſa- ne artificium in Peru magis vſitatum, non contemnen- dum in natura & arte arcanum eſt; Non equidem ex cor- roſiuis ea aqua videtur eſſe, alias digitis tractari non poſſet, aut ſi ſit, ſtylo aliquo vitreo aurum formandum foret. Quomodocunq; ſit, Chemiæ id eſſe inuentum, nemo du-( Aqua Ame- ricana mol liendi auri Chymica. ) bitabit, cum tales aquæ vix à natura, ſed ab arte diſtillato- ria proficiſcantur. Omnibus his perſpectis, cum ſpes nulla medicinæ quæſitæ hic ſupereſſet, quamprimum has par- tes relinquere ac in Aſiam traiicere data occa ſio̅e cogitaui: Precioſiſſimum, quod hic in Braſilia vidi, lignum fuit Hebeni inſtar nigerrimum (vt rubrum illud Braſiliarum dictum præteream) magni ponderis & æſtimationis, [ID00606] cuius nonnihil, in Americæ memoriam, mecum reportaui, propter nigrum colorem, quem inprimis admiratus ſum ( Niger color Americæ proprius. ) & in precio habui: Videtur enim hic Americæ proprius propter populos nigricantes & terram variis coloribus im- butam; De qua Monardes doctiſſ. Siuiliæ medicus ita ſcribit in libro de medicinis ex India occidentali allatis: Eſt res mi- rabilis & conſideratione digna, varietas colorum terræ Peruanæ: Nam ſi eminus quis obſeruet, videbit multas ſoli partes diuerſis co- ( Varii & mi rabiles colo- res terraru̅ Americæ. ) loribus tinctas, vt videantur panni varie colorati ad ſolem, vt exic- centur, expoſiti; Vna enim pars terræ viridis, altera cœrulea alia alio, colore, vt flauo, albo, nigro & rubro aut adhuc aliis, qui omnes ſunt diuerſæ mineræ terræ: De nigro, cuius partem mihi miſerunt, affir- mare poſſum, quod ex eo optimum atramentum, ſi cum aqua vel vi- no miſtumforet, fecerim, adſcribendum valde conueniens, habet autem parum cœrulei, vnde melius apparet: Rubram terram dicit eſ- ſe mineram argenti viui, qua Indiani illi ſe pinxerunt. Naue ob- lata, cuius ſignum vnicornis albi coloris erat, Americam reliqui & ad Aſiam contendi, caput Bonæ Spei ad ſiniſtrum latus proſpectans; Vnde in ſinum Perſicum adueni.( Aſia aer. )

ASIA, AER.

( Quatuor terræ partes vnde dictæ. ) ASiam ab Aſio Manæi Lidi filio dictam volunt, vt Europam ab Agenoris Phœnicum regis filia Europa à Ioue rapta & in Cretam abducta, Americam vero ab Americo Veſputio eiuſ- dem inuentore, & Africam (quam Græci Lybiam appellaru̅t ab Afro vno ex poſteris Abrahæ de Cethura, qui in Lybiam du- ( Aſia terra aeria. ) xiſſe exercitum, ibique conſediſſe traditur: Vndecunque ſit nominum ratio, hæc nihil ad rem ſpectat: Eſt autem A [ID00607] ſia tertium mundi continens, ſeu terra aeria & magis tem-( Aſia terra aeria. ) peratæ naturæ, quam reliquæ partes: Vt enim Europa in quibuſdam oris frigore, ita Africa calore moleſtatur, A- ſia vero nec frigoris, nec caloris intenſiſſimi particeps eſt, vnde aeris elementum optime nobis repræſentat, quod(Aſia cur a- eris elemen- tum referat ) calet & humet, caliditate frigus & humiditate ſiccitatem temperante: Regiones enim in mariſitæ, etiamſi calidæ ſint ſatis, tamen ab aquarum humiditate æſtus, ſi ſint fri- gidæ, & frigus ab eadem mitigatur. Nam ſi naturam ae-( Inſulæ cur minus cali- dæ & frigi- dæ ſint. ) ris calidi & humidi bene conſideremus eiuſque genea- logiam ex cauſis ſcrutemur, inueniemus calorem igneum ipſi patrem, humiditatem verò aqueam matrem exiſtere, quorum parentum ſuorum qualitates magis actiuas Aer,( Gene???logia aer ??? & humidi. ) quaſi filius retinet, nempe caliditatem & humiditatem ſi- mul. Hinc mediator eſt inter contraria elementa iam di- cta, eaque, vtpote vtrique conſanguinitate iunctus, in om- ni corporum miſtione amica reddit & coniungit. Tali mo- do Aſia præpotens Orbis terreni pars colligat Africam &( Aer, quoru̅ filius. ) Europam intermedio quodam vinculo, ſiue ignem & ter- ram, groſſiſſimum & tenuiſſimum elementum: Alias e- nim nulla eſſet cohœrentia vtriuſque, nec vnum abſque altero virtutes ſuas naturales in mixtione præſtare poſ-( Aer medi??? eor inter contraria cur. ) ſet. Ignis quidem terræ tanquam fomiti & foco libenter adhæret, at tolle aerem, vnde reſpiret, & mox diſpare- bit. Aſiæ igitur prærogatiua cenſetur, eſſe in medio or- bis terreni, temperiem aeris ſentire atque aerios fructus,( Aſia colli- gat Africa̅ cum Euro- pa. ) quales ſunt dactyli, balſamum, aromata omnis generis & ipſum aurum, nobis miniſtrare. In Aſia vt primæ Monarchiæ hinc inde à Nimrodo, venatore coram Domino, ceperunt, ita primus homo conditus eſt, & quod omnium( Aſiæ prære- gatiua quæ. ) rerum præſtantiſſimum, Saluator noſter, vt homo, pri- mam lucem hauſit, vitam humanam egit, mortem ſub [ID00608] eundo ſuſtulit, noſque omnes in eum credentes fide ſaluos fecit, à morte reſurgens reſuſcitauit, in cœlum aſ- cendens eodem viam præparauit. A ſinu Perſico initio i- taque itineris ſumpto immenſas regiones peragraui, do- nec in eam Aſiæ minoris partem deuenerim, vbi Iaſonem ( Ad Colches met allarios colones Æ- gyptiorm. ) olim fuiſſe ac Aureum vellus obtinuiſſe in libris antiquo- rum legeram & ab incolis audiueram: Quocirca cum an- tiquitatis cognoſcendæ per cupidus eſſem, præſertim e- ius hiſtoriæ, die quodam egreſſus in campum, eò vbi ( Allegoria de aureo vellere inda ???ata. ) Martis lucus, & Aetæ regis, Solis filij, aula fuiſſe perhibetur, ſenem quendam obuium habui, venerandi vultus & au- thoritatis, qui in me, vtpote peregrinum, ex habitu forte cognitum, oculos coniiciens, ſalue, inquit, hoſpes: Cui cum ( Iaſon in ſe nis forma. ) gratias egiſſem pro tam amica ſalutatione, O inquam, a- mantiſſime ſenex, niſi moleſtum ſit, doce me, quæ ignoro; Potes enim, quia experientia ſenili ſeu ætate edoctus ea calles: nec denegabis, quia ſingulari humanitate prædi- tus videris: Qui cum amice reſponderet, quid eſt, bone vir, quod à me requiris? De voluntate tibi benefaciendi ne dubites, ſi modo poteſtas ea apud me fuerit: Vtrum- que, retuli ego, eſt in te haud dubium: Vellem autem lu- bens cognoſcere, num illa, quæ de Iaſone, eiuſque vel- ( Iaſon inter- rogatus de aureo vellere quid reſpon derit. ) lere Aureo à tot Poeſis & hiſtoriis tradita, reuera ita ſe ha- beant, an vero ſint vana & falſa, ſolummodo ad dele- ctandos homines introducta & huc vſque ad nos propa- gata? Multi enim his, ceu factis, fidem detrahunt, ſed ſaltem vt fictis moralem expoſitionem inducunt. Ad quę ille renidens paululum, en ego, inquit, ſum ipſe Iaſon, de quo quæris, qui tibi de me roganti omnium optime re- ſponſum dare vt poſſum, ſic polliceor: Quo dicto, cum a- liquantulum exhorreſcerem, non eſt, ait ille, cur timeas; [ID00609] Ego enim vt vivus nulli nocui, ſed veluti Medicus bonus o-( Iaſon Me- dicus. ) mnibus profui, ſic nec vita defunctus, quamuis reuera mortuus non ſim, ſed fama, vt ſemper, vegetus & ſuper-( Sol Æeta pater, non cœleſtis. ) ſtes: Hic ſoceri mei AEetæ regia ſedes fuit, illi Sol pater, non ille cœleſtis, quod abſonum eſſet à ratione credere, ſed longe alius, illi tamen nomine, facie & dignitate pro- ximè compar. Hic in Martis nemore pellem Arietis à Mer- curio deauratam ſuſpendit, quam non abſque magnis periculis obtinere mihi licuit, quemadmodum tu forte nouiſti: Cui reſpondi, quantum lectione ſcire poſſum, non me fugit, at narra tute, quibus mediis ad eam rem veneris: Faciam, inquit ille, vt poſſum & promiſi, ſed ita, vt men- tem potius intendas, quam aures, ſenſum potius, quam verba reſpicias, quo rerum cognitione magis, quàm mo- le traditionum à me diſcedas: Medea mihi vt conſiliatrix( Iaſon qui- bus mediis ad vell???au reum occu- pandum in- ſtructus fu??? rit. ) adfuit, ſic ego tibi non deero. Illa miniſtrauit modum vſurpandi ſtrategemata in obtinendo victoriam contra tot beluas veneno, flammis, dentibus nocentiſſimas: Ea- dem tibi quaſi per manus relinquam, ſi dictis meis mori- gerus fueris: Draco peruigil ſopitus mihi eſt maſſa nar- cotica in eius fauces iniecta; Vnde mox torpidus ſenſim caput in fundum dimiſit ſemi mortuus. Cui ita iacenti ex- animi abſque morâ dentes extrahendi fuerunt. Hi mox in humum propriam bobus igniuomis prius exaratam ſe- peliendi erant: Verum boues indomiti, prius ſub iugum mittendi; quod magnæ induſtriæ & laboris fuit: Quo- circa ad eos domandos aquam ſtillatitiam lympidiſſi- mam dedit, in fauces illorum ad flammas reſtinguen- das, inſpergendam; Præterea Lunæ Soliſque imagines conceſſit, abſque quibus nihil me efficere poſſe ait: At ego, vnde hæc omnia haberem, quæſiui? Satis tibi [ID00610] dixi, reſpondit; Apud me enim non inuenies, qui eas ??? ( Medea ???b laſone fri- gens cui nis- pſerit. ) Adedea vt accepi, ſic ipſa has ſecum abſtulit: Vbi igitur inueſtigem Medeam, refero? Hoc incertum mihi, re- ſpondit. Poſtquam furibunda à me aufugit, nupta eſt Æ- geo ſeni, ex quo Medum filium peperit, cumque eo in A- fiæ regionem, ab eo Mediam vocatam, abiit. His auditis plura alia ab eo percontari volui, ſed ille, defeſſus ſum, in- quit, interim hæc in mei memoriam ſerues; quibus dictis ( Medicinam Chymicam ſub laſonis vellere au- reo ſubintel ligi. ) euanuit. Ego verò cogitabundus ſuper hac re diu ma- nens, quid ſignificaret hæc relatio, apud mo meditatus ſum, & poſt collationem omnium reperi, nil niſi Me- dicinam à me quæſitam ſubintelligi, quæ ex Phœnice reue- ra petitur, at per vellus aureum adumbratur. Pili enim animalis aurei & pennæ volucris Phœnicis eodem ſpe- ctant. Doctos viros præterea, quos quærerem eadem de re hic paucos inueni, quod tamen me parum mouit, cum (In Aſia eſt Terra ſan- cta. ) ſat is mihi fuerit, illam beatam terram aeriam agnouiſſe: In hac enim mundi parte, inquam, Syria eſt & Terra Sancta, quarum hæc Iordanem amnem, illa Adonim, flu- uium, habet notiſſimum: In Iordane Naaman Syrus ſe- ( Vide clan- gorem bu???- cinæ. Adonis vbi fingitur fuiſſe. ) pties lotus à lepra puriſſimus euaſit, Diuino nutu: Per hunc quoque Moſes Iſraeliticum deduxit populum: In Sy- ria Adonis ab apro, Martis inſtinctu, interemptus legitur Adonis qualis fuerit, ſupra libro ſecundo ſatis dictum fuit: Hic prouenit Balſamum illud laudatiſſimum, quod à putredine corpora humana præſeruat & longiſſimæ du- rationi conſecrat. Hic fuit illud Sanctum Sanctorum, in ( Balſamum ) quod ſummus ille Sacerdos Sanctiſſimus tum ingreſſus eſt, cum ſanguinem & vitam ſuam inter cœlum & ( Sanctum Sanctorum. ) terram pro peccatoribus nobis Deo patri, offer- ret, tanquam ſufficiens lytron & holocauſtum???; [ID00611] ad quem, vt ſemper, ſic nunc vota noſtri cordis ardentiſſi- ma dirigemus in hunc modum:O ſumme & miſericors Saluator mundi, Iesv ( Vota & pre- ces ad Sal- uatorem mundi. ) Chriſte, qui Deus ab æterno, homo factus es in tempore, vt Deum & homines Mediator coniun- gens, hoc eſt, vt æternæ infinitæque Diuinæ poten- tiæ ab homine ad iram perpetuę damnationis pro- uocatæ, adeoque tibi ipſi, Patri & Spiritui Sancto, Creatori, tu ipſe factus creatura humana, vt pote ex puriſſima Virgine abſque vllo peccato natus, me- rito tuo ſatis faceres, ideoque hanc terram tua nati- uitate, vitæ co̅uerſatione, miraculis, paſſione, mor- te, reſu???rectione & in cœlos aſcenſione, ſanctam reddidiſti, Ego ex ima mentis meæ ſubmiſſione, precibus, quas vnquam lingua & pectore ſuſcipere poſſum, te, qui & Medicinam, humano generi vti- lem per media ordinaria inſtituiſti & dediſti, dum- que ipſe incurabiles morbos Diuina virtute tua in hac terra agens ſuſtuliſti & curaſti, Medicam facul- tatem eo nomine ſuper omnes alias artes & ſcien- tias, veluti Benedictam, eleuaſti, oro & obteſtor, vt tua gratia mihi adeſſe nunquam non digneris, quo Medicinam dictam, cuius cauſa tantum laboris, o- peræ, ſumptus & periculi in peregrinando & inue- ſtigando, vt tu noſti, ſubij & hucuſque pertuli, [ID00612] poſſim inquirere, inquiſitam obtinere, obtentam ad nominis tui gloriam, multorumq́, ea indigen- tium releuationem vſurpare: Tu ſiquidem, vt es ſcrutator cordium, nouiſti meum propoſitum, cogitationes & vitę ſtudium, quod nimirum mun- dana hæc vana & ſomniis ſimilima æſtime̅, meq; ti- bi conſecratum mente exoptem, ſi tu modo & Vel- le & Poſſe, hoc eſt, omnia concedas: Largire, quæ- ſo, vt charitatis opera, quibus vnice mancipari ve- lim, abſque numero exercere, hoc eſt, medicina il- la multorum dolores tam animi quam corporis tollere & affectiones, ſiue iræ & impatientiæ ſiue alterius commotionis, quoad licet humanitus, moderari valeam: Benedic Medicinæ præclariſ- ſimo tuo dono, quod proxime poſt conſcien- tiæ tranquillitatem vitæque cœleſtis per te ſolum nobis impetratæ beatitudinem præ humanis o- mnibus numerandum venit, vt vires à te ipſi inditas in morbis alijſque duris affectibus exe- rat & propaget, quo Nomen tuum, Dei Patris & Spiritus Sancti, hac quoque parte celebretur in hoc mundo & poſt per omnem æternitatem. A- men. His effuſis precibus ad illum, qui omnis boni & doni au- thor eſt, animo ſuccurrit, fuiſſe quoque in Aſia, præ [ID00613] ter terram hanc ſanctam (quæ antiquitus dicebatur melle & lacte abundare, nunc autem barbariei Turcicæ ſub-( Terra ſan- cta nunc barbariei Turcicæ ſub iecta, quaſi aeſerta eſt. Paradiſus in Aſia. ) iecta valde ſterilis eſt) Paradiſum primæ creationis hominis in perfectione ſua, eiuſdemque lapſus; Quocirca eo me conferre propius intermittere non potui: Conſtat au- tem eum fuiſſe locum non procul à Babylone, quo conti- nuato itinere, nihil præter concurſum quorundam flu- uiorum ibidem reliquum animaduerti: Ab hinc ad Indiæ maritima me contuli, vbi in florentiſſimam Ciuitatem, Or- mum dictam incidi, de qua incolæ hoc prouerbium ia-( Ormus qua ſi gemma orbis annu- li. Allegoria. ) ctant, Quod ſi totus Mundus foret annulus, Ormum e- ius gemmam videri; In hac vrbe aliquamdiu moratus, a- nimaduerti quamplurimos indies ex diuerſis portis ma- gna feſtinatione animique cupiditate excurrere, quo- rum cum vnum forte interrogarem, quo deſtinaſſet i- ter, adeo properans? reſpondit, Ad Paradiſum terre- ſtrem; Quid, inquam, an hic eſt adhuc Paradiſus aliquis( Paradiſus terreſtris. ) cum ego antiqui illius vix veſtigium aliquod reperire potuerim? At ille me relinquens cucurrit, quo ad po- tuit: Ego vero in vrbem reuerſus apud me deliberaui, quid agendum eſſet, an eundem Paradiſum vellem inda- gare, & ſi ſic, qua via, an eadem porta iam dictum ſequerer, aut alios ex alijs portis eodem inſtituentes viam: Verum ne quid niſi maturo conſilio inciperem, in- cidit, me eodem ſtrategemate vti debere, quo Columbus il- le primus Americani orbis detector & inuentor vſus dici-( Strategem??? Columbi imitand???. ) tur: Circumiui itaque totam Vrbem & in ſingulis portis a- liquamdiu ſtans exploraui auras, ſi quæ flarent, nari- bus, quales eſſent, an lepidæ, dulces & aromaticæ, an alterius aut nullius odoris, & hac ratione tandem ad- uerſus vnam portarum Etheſias placidas & odoratas( Etheſia vn- de ſpirarin??? ) [ID00614] ſpirare ſenſi, quas ex illo Paradiſo terreſtri prouenire potius, quam aliunde cogitaui: Ex hac itaque porta iter meum vr- gere incepi recta via, quam pauciſſimi ingrederentur: Pro- greſſus hac, mare quoddam traij ciendum erat (ſiquidem ( Albiſſimæ Margaritæ prope Ornu̅ acceptæ. ) Ormus In Inſula ſitum habeat) in quo Margaritarum albiſſi- marum & optimarum piſcationem annotaui, Harum im- petratis nonnullis prece & precio non exiguum me naturę donum ad Medicinam ſpectans accepiſſe non dubitaui: Albedo enim vnionum maxime eſt ſpecioſa & pulchra, ſi- ne qua omnis commendatio eorum perit: Continens ter- ræ proximum contingens longo terrarum interuallo pro- ( Mercuria- lis ſtatua in triuio qua- lis. ) ceſſi per diuerticulum valde anguſtum, donec ad triuium quoddam acceſſerim, vbi Mercurialis ſtatua viſebatur to- ta in argentata, excepto capite, quod deauratum erat: Hæc Indice manus dextræ rectam quandam lineam demon- ſtrauit, qua ad Paradiſum terreſtrem eundem ſit; quam cum ſequerer, poſt aliquod temporis & loci ſpacium ad flumen deueni valde latum & profundum, quod abſque naue tranſire erat omnino impoſſibile; Nulla autem nauis in to- to illo littore inuenienda erat: Ex quo proſpicere potui ad- uerſi littoris oras Paradiſo terreſtri ſimilimas; imo illu̅ ipſum eſſe, quem quęſiueram, cuius fructibus ob defectum nauis tamen hoc tempore frui non poſſem: Quantum ex littori proximo colle animaduertere licuit, referam: Arbores di- ( Viſul ob- uia. ) uerſorum florum aureorum, arantiorum, citriorum, pur- pureorum & ruberrimorum ibi viſæ ſunt. Nec defuerunt ſemper virides lauri, buxi, iuniperi & aliæ eiuſmodi: Flores omnium colorum & ſuaueolentium ibi copia magna fue- ( Auditui obuia. ) runt, nempe flores ſolis, amaranthi, lilia, roſæ, bellides, hia- cynthi, narciſſi & alii: Aures auium concentu omniſono nempe philomelæ, cuculi, pſittaci, alaudæ, carduelis & in- numerarum aliarum partim cognitarum, partim non, ob [ID00615] lectabantur; Nec defuit Muſica arte inſtrumentalis, quæ facta erat cum rota ſuis clauis deprimente clauiculas Or- ganorum Muſicorum, atque ſic varias melodias 4. 5. vel 6. vocum, veluti digitis humanis, cauſante; follibus ventum afflantibus, dictaque rota à riuo quodam aquæ perenni, motis & circumductis, quemadmodum prope Florentiam Italiæ in Pratolino olim vidimus & audiuimus: Guſtatus quo-( Guſtatui obuia. ) que hic habuit, quo maxime caperetur, omne genus deli- tiarum ex fructibus arborum, alijſque, tantæ varietatis, vt cuiuſque appetitui ſatis facerent & arriderent??? Odores tan-( Odoratui ???uia. ) tæ virtutis & ſuauitatis vndiquaque ſpargebantur, vt alli- cerent merito omnes circum circa degentes populos ven- tis ſuis emiſſitijs, qui tamen horum cauſæ ignari obdurue- runt naribus in diſcernendis tot odoribus, quemadmo-( Ad Nili Ca- tadupa ſur- daſtriſunt accelæ. ) dum & illi, qui ad Nili cataractas ſeu Catadupa habitant, ob perpetuum auribus captatum fragorem & maximum ſo- nitum, obſurduiſſe feruntur: Verum nil profuit hactenu??? tanta & talia eminus luſtraſſe, cum donis, quæ ibi abſcon- dita latuerunt, nec ſenſu notari potuerunt, carere neceſ- ſum fuerit ob vnius, vt dictum, nauiculæ abſentiam: Quo- circa locum hunc relinquens ea fiducia, quod quampri- mum poſſem inſtructior aut fortunatior redirem illius flu- minis tranſitum tentare vellem, ad intentionem mei itine- ris redii, nempe ad inueſtigationem Phœnicis & ex eo de- pendentis Medicinæ; cumque Aſiam Aeriam ſatis meo iudicio vidiſſe exiſtimarer, recta quaſi via ad Africam, vlti- mam orbis partem, anhelaui, in qua ſi deſiderium animi mei non explerem, me eo fruſtratum iri, omnino præſenſi: Ad ſinum itaque ſeu oram extremam rubri maris iter di- rexi, vt inde naue in Africæ continentem tranſmitte- ror.

AFRICA, IGNEA.

CVm in Africam appuliſſem, integro exacto anno & eo amplius, iam Sol iterum Leonem ingreſſus fuerat, Lunæ tenente Cancrum ſui domicilij faſtigium, quod magnam mihi ſpem optimi augurij fecit: Protenditur autem Afri- ca verſus Meridianum ſolem ipſi Aſiæ; vnde longe calidio- ra ſunt ibi anni tempora, quam alibi, præſertim æſtas, quæ calidiſſima ibi ſentitur: Atque hæc eſt præcipua cauſa, cur ſit in maxima ſui parte inculta, torrida, ſitibunda, ſterilis & vacua: In hac, vt fluuij ſunt rariores, ita feræ frequentio- res, ad aquas dulces, vbicunque eæ ſint, concurrunt, ſibi- que inuicem etiam diuerſarum ſpecierum miſcentur, vn- de noui fœtus, nouique oris animalia naſcuntur & non ( Africaſem- per aliquid ??? adfert. ) ſine cauſa Africa ſemper aliquid noui apportare dicitur: Ibi Panes, Satyri, Cynocephali & ſemihomines degere ferun- tur, præter innumerabiles beluarum ſpecies: Ibi Oryx in ( Africa mon tes ſerpenti- bus & mi- neris abun- dant. ) ſummo æſtu ſitibunda lachrymis quaſi effuſis & gemiti- bus iteratis ardorem ſolis deteſtari traditur: Ibi Lunæ montes & Atlas, qui cœlum humeris ſuſtinet, vt mine- ris, ſic ſerpentibus abundant: Ibidem ſanguis draco- nis colligitur, quem draco ex Elephante exuxit, quo exa- mini concidente, ille contunditur & reddere, quem bibit ( Ortus ani- mal, cuius caput eſt ru beum, oculi nigri, pedes albi: ) cruorem, cogitur. Ibidem iuxta Erythræum mare fera quædam viſa eſt, Ortvs nomine, cuius caput rubeum lineis aureis ad ceruicem vſque pertinentibus, oculinigri & pedes, præſertim priores, albi, poſteriores nigriores, os vſque ad genas candidum, fuere: Cuius exterioris formæ conſideratione dum detineor, occurrit philoſophi Aui [ID00617] cennæ dictum, quod de conſimili animali videtur intel- ligi; nempe, Res, cuius caput rubeum eſt, & pedes albi & oculi nigri, quid eſt? Hoc eſt magiſterium: Per quod cum ipſe eandem Medicinam, quam ego inquiro, inter- pretetur, in eo aliquid myſterij latere non dubitaui; om- nia tamen ad Phœnicem referri debere pro certo ſciens: In-(Ad Phœni- cem omniæ obſcure di- cta referri. ) terim fama populari percepi, non procul abhinc fatidi- cam fœminam, Sibyllam Erythræam dictam, cuius ex- tant tot vaticinia de venturo Meſſia alijſque maximi mo-( Sibyllæ Ery- thrææ d??? Chriſto va- ticinium. ) menti rebus, in caua rupe habitare, ideoque eam impri- mis adeundam putaui, vt aliquid certi de Phœnice co- gnoſcerem: Hæc de Chriſto carmen edidiſſe, Spiritus Sancti afflatu, traditur, cuius initiales literæ ſunt huiuſmodi: Ieſous Chriſtos Theov vios ſoter ſtauros, In quibus deſcribit( .) aduentum Chriſti in carnem, qui Deus, futurus ſit ho- mo, ac aduentum eiuſdem ad iudicium & multa alia: Euſebius de Sibylla in ſua narratione hiſtor. ita ſcribit: Et hæc virgo perſpicue vaticinari potuit: Hanc ego quidem beatam iudico, quam Seruator prouidentiæ ſuæerga nos vatem elegit: Ve- ( Sibyllæ cav- mina non eſſe efficta à Chriſtianis ) rum multi ſunt, qui hanc iſta vaticinatam non credunt. Quam- uis Sibyllam Erythræam vatem fuiſſe confiteantur; ſed ſuſpi- cantur aliquem noſtræ religionis, Poeticæ Muſæ non expertem, hæc condidiſſe carmina, eſſeque adulterina, & falſo Sibyllævaticiniæ dici, cum vtiles ſententias habeant multam voluptatum licentiam ampu- tantes & ad temperatam & honeſtam vitæ conſeruationem ducen- tes: Eſt autem veritas in propatulo: eo quod noſtrę religionis vi- ri tempora diligenter & exacte collegerunt, non poſſe con- iectari, quod poema hoc à quopiam ſit poſt Chriſti factum(Ciceronem legiſſe Sibyl- læ Erythrææ carmina de Chriſto. ) deſcenſum, & iudiciu̅. Eſt enim in confeſſo Ciceronem poe- ma hoc legiſſe, illudq; & in Romanam dialectum tranſtuliſſe & commentarijs ſuis inſeruiſſe: Deniq; hunc imperante Antonio interemptum: Antonium vero ab Auguſto ſuperatu̅, [ID00618] qui 56. annos imperauit, & huic Tiberium ſucceſſiſſe; cu- ius tempore Chriſti aduentus illuxit, ac noua populi ſucceſ- ſio conſtitit: de quo eminentiſſimum Italiæ poetarum lo- qui puto, vbi ait:

• Prodijt in lucem hominum genus inde nouorum:

Et iterum in alio quodam Bucolicorum loco, vbi adij- cit: (Cicero ubi mentionem faciat Sibyl- læ de Chri- ſto vatici- nantis. Cicero in- terpretatur Sibylla ver- ba de Chri- ſto dict???, quod per eu̅ ſalui futuri ſimus, de rege tempo- rali. Cicero per- peram vult refutare verſus Sy- billæ, pro- pter initia- les literas aliquid ſi- gnificantes, quia e??? ſint furen- tis: at nos dicimus, quod non ſint fure̅tis, interim Si- byllæ, & ve- ra. )

• Vltima Cumæi venit iam carminis ætas &c.

Hæc Euſebius: Ciceronis locus, quem Euſebius citat, eſt libr. 2. de diuinatione: Sybillæ verſus obſeruamus, quos illa furens fudiſ- ſe dicitur: Quorum interpres nuper falſa quædane hominum fama dicturus in ſenatu putabatur, eum, quem reuera regem habeamus, appellandum quoque eſſe regem, ſi ſalui eſſe vellemus: H???c ſi eſt in li- bris, in quem hominem, aut in quod tempus eſt? Callide enim, qui il- la compoſuit, perfecit, vt quodcunque accidiſſet, prædictum videre- tur, hominum & temporum definitione ſublata: Adhibuit etiam latebram obſcuritatis: vt ijdem verſus alias in aliam rem poſſe ac- commodari viderentur. Non eſſe autem illud carmen furentis, cum ipſum poema declarat; (eſt enim magis artis & diligentiæ, quam inci- tationis & motus) cum vera ea quæ dicitur, cum deinceps ex primis verſus literis aliquid connectitur, vt in quibuſdam Ennia- nis, quæ Ennius fecit: Id certe magis eſt attenti animi, quam furen- tis. Atque in Sibyllinis ex primo verſu cuiuſque ſententiæ, primis literis illius ſententiæ carmen omne prætexitur: hoc ſcriptoris eſt non furentis, adhibentis diligentiam, non inſani: Hæc Cicero: verum axioma, quo Cicero vtitur, hoc carmen ſcilicet non eſſe Si- byllæ, quia non ſit furentis; Sibylla aute̅ furiens carmina ſua dixerit, falſum & ſuo nomine indignum eſt: Concedimus, tum Sibyllam furore non fuiſſe percitam, cum illud carmen ediderit, quid hoc rei veritati detrahet? Dicimus enim Spi- ritus Sancti afflatu, non diaboli Enthuſiaſmo ſeu furore ea̅ tum motam fuiſſe: Adhanc poſtquam acceſſi, ſedentem [ID00619] in antro, arborum, ramis viridique ceſpite præcincto, ſalu- taui officioſiſſime. Quæ licet primo aſpectu paululum per( Colloquiu̅ cum Sibyl- la Erythrea ) territa gradum ad interiora retulit, tamen precibus meis locum præbens, Quem tu hic quæris, inquit, peregrine? Ad virginem non licitum eſt viro appropinquare: Nulla, reſpondi temeritate præceps, at matura deliberatione prę- habita certus ad te contendi, vt quædam dubia menti meæ inhærentia dilueres, meque gratioſiſſimis tuæ dire- ctionis documentis inſtrueres; pro quibus, ſi te votis meis non auerſam intellexero, viciſſim omnia humanitatis & officij debita ſeruitia tibi polliceor & adſtringo: Ad hæc di- cta cleme̅tior mitiori vultu apparens, quid eſt, inquit, quod me rogas? Non tibi tuiſque ſimilibus, diſcendi percupidis, quicquam denegare potero: Duo ſunt, retuli, virgo diuina quæ me ingenue abſque vlla tergiuerſatione aut periphra- ſi docere digneris, nempe, an hic in Aegypti Arabiæue finib. olim & adhuc auis illa totius mundi vnica, Phœnix dicta in-( Quaſtio an & vbi ſit Phœnix & Medicina inde peten- da. ) uenta & inuenienda ſit (vt fama ſpargitur) & an Medicina quædam Iræ & doloris ex ea vnqua̅ petita & petenda; Quod ſi ſic, vbi vtraque inueſtiganda & volucris & medicina? Be- ne, inquit illa, dubitas non de rebus nihili aut nauc???, ſed magni precij; dubitatio enim eſt primus gradus ſcientiæ;(Dubitatio primus gra dus ſcientiæ ) qua te beare, quoad potero, polliceor: Multi eadem quæſi- uerunt per media nihil ad rem facientia; Tu verò, nec in loco, nec perſona aberraſti: Regio enim, in qua nunc mo- raris, Arabia fœlix eſt Ægypto contermina, quæ pa- tria Phœnicis vnicahabetur: Perſonam, quam percon- taris, nec huius rei ignaram ſcias, cui vtrique cum tuam( Phœnicis patria quæ. ) fortunam credideris, hinc vtraque tibi rei quæſitæ verita- tem non denegabit: Ego te doctrina, hæc vero regio ſeu Ægyptus oculari demonſtratione beatum reddet: Quo- circa aures meis monitis & mentem rebus adhibe: Quæ [ID00620] ſtionem ( Phœnix & Medicina non diffe- runt. Organga medicina i- ræ & dolo ris. ) videris duplicem mouere, quam contemplatione diligenti adhibita, ſimplicem & vnicam experieris. Phœnix enim ſi affirmetur in rerum natura exiſtere, Medicina illa (quæ alias Organga dicitur) negari non poterit, & vice ver- ſa, hac affirmata, illa quoque aſſeritur: Phœnicem vt melius perſpicias, tibi ex ſuis coloribus depingam: Arabia felix, eique adiacens Aegyptus antiquitus hac gaudebat, volucri, ( Phœnicis deſcriptio. ) cuius collum aureus fulgor, reliquum corpus purpureus color inpennis cinxit: In capit. criſta, coronæ inſtar, viſa eſt: Soli ſacra auis viuit an- nos 660 ad quam ætatem cum peruenerit ſeneſcens, caſia thuriſque ſurculis conſtruit nidum, quem odoribus replet, conquaſſatiſ́ ad ſo- ( Phœaix no- uus ex cine- re prioris combuſti. Phœnix quo migrat. ) lis radios alis flammam excitat, qua co̅buritur in cinerem: Ex hoc de- inde prodit vermiculus & inde pullus, qui priori ceu patri funera iu- ſta reddens, totum nidum defert in vrbem Aegypti Heliopolim Soli ſacram, alias Thebas dictam, ibi́ in aradeponit. Hoc, qui pro fa- bula omnino habent, pueri & iniqui rerum æſtimatores videntur, qui pro hiſtoria, vt verba ſonant, facta, & illi fal- ( De Phœni- ce dicta eſſe hieroglyphi ca. ) luntur ſuo iudicio: Hieroglyphica enim ſunt hæc & men- ti potiusdictantur, quam auribus, inſcribunturque potius, quam oculis per certas figuras & picturas, quaſi literas, quas ſacras vocant: Qua de reſi mihi fidem ſoli non adhi- bes, conſule inter cæteros Orum Apollinem Aegyptium ſcripto- ( Phœnicem curari my- ſtice ab Ae- gyptiis. ) rem, qui in Hieroglyphicorum ſuorum expoſitione narrat, vt ipſe à vulgo accepit, Phœnicem poſt quingenteſimum annum, cum iam eſt morti propinqua, in Aegyptum remeare, ac ſi præueniat ante obitum ( Phœnix ſo- le gaudet. ) curari myſtice ab Aegyptiis, & quæcun aliis ſacris animalibus tri- buunt, hæc & Phœnici omnia deberi: Gaudet enim ſole maxime Phœnix in Aegypto præcipuè, vt pote illic vehementi: Hæc Ori ver- ( In myſticis non eſſe me- ram hiſto- riam nec fabulam quarendam ) ba te ſatis erudiunt, quod myſtice accipiatur Phœnix ab Aegyptiis, prout myſtice curatur: Non opus igitur erit, in my- ſticis hiſtoriam aut fabulam ſupponere diſcrete cum neu- tri ſimpliciter conueniat, at ſi pro fabuloſa hiſtoria, ſeu fa [ID00621] bula hiſtorica, quę allegoria eſt, coniunctim habueris, non( Medicin??? ex pennis Phœnicis. ) aberrabis à ſcopo: Hæc eſt, inquit, Phœnix illa vnica totius mundiauis, ex cuius pennis circa collum aureolis, nec non aliis totius corporis, Medicina ad omnes affectiones humanæ naturæ contrarias in temperiem ſanitatis opta- tam reducendas vtiliſſima, quæ antiquis Ægyptiis à qui- bus in Heliopoli (prout in Diodoro Siculo legere poteris) om- nium primò inuenta & vſurpata eſt, Iræ & Doloris reme-(Medicin??? Iræ & Do- loris in He- liopoli in- uenta. ) dium habebatur: Quibus auditis ſupra modum lætatus ſum & mox quæſiui, Anne viam aut occaſionem vllam monſtrare poſſet ad auem dictam ac Medicinam perue- niendi? Hæc enim, dixi, omnis meæ peregrinationis cauſa eſt, in qua ſi mihi ſubueneris, rem omnium gratiſ- ſimam præſtiteris: Non te deſeram, illa reſpondit, in tuis neceſſitatibus, quantum in me erit, at oportet te labore tuo vtramque indagare: Locum tibi certum, vbi inuenias, indicare nequeo, ac nihilominus non om- nino vacuum, conſilio ſpeue omni deſtitutum dimittam( Ægypti v- bertas om- nis ex Nilo. ) ſed omnem rem, vbi illa ſit indaganda, aperiam: Ae- gyptus, vt vides, omnem ſuæ annonæ fertilitatem Nilo fluuiorum celeberrimo acceptatam refert, cuius fontes licet ſint incogniti & imperſcrutabiles, (incertum e-( Nili fontes non noti, ſed oſtia. ) nim permanet, an ſint in montibus Lunæ, necne) ta- men Oſtia, quibus ſe exonerat in mare, mundo ſatis innotuerunt. Hic (ſi Tullio fides habenda) Mercurium,( Nilus Mer- curii pater. Mercurius monſtratu- rus Phœni- cem, vbi qu ærendus,) quartum eius nominis genuit, quod teſcire oportet: Pa- ter enim filio dedit poteſtatem monſtrandi tibi Phœni- cem & ex ea petendam Medicinam: Quocirca Mercu- rium primo conſulas, quem vt inuenias, abhinc ad ſe- ptem Oſtia Nili te conferas, non quod opus habeas ad ſingula migrare, ſed quia incertum tibi ſit, [ID00622] vbi offendas. Non enim certam ſedem alicubi habet, ſed nunc in primo, nunc ſecundo aut tertio aut alio moratur: Hic te docebit illa, quæ maxime deſideras, & modo non nimis in felix fueris, ſpectatorem te Magnalium Dei, naturę- que arcanorum faciet. His perceptis pro tanta humanitate & inſtitutione Virg??? dictæ gratias agens immenſas, vale- dixi, neque nunc tandem in rectam rediturum viam ſpera- ( Nili oſtia ſeptem quæ. ) ui, inter meum ad Nili Oſtia accelerando; quæ ſeptem nu- merantur hoc modo: Canopicum, Bolbiticum, Sebenniticum, Peluſiacum, Teniticum, Phaniticum, & Mendeſicum. Ad Cano- (1. Canopicu̅ Nili oſtium. ) picum primo me contuli, in qua viâ per collem ſepulturæ Chriſtianorum à barbaris ibi quondam occiſorum inſi- gnem profectus ſum, cuius loci annua miracula, relatu di- gniſſima, hic præterire nequeo: Nam certo quodam die Menſis Maii cadauera ſeu oſſa ſepultorum ab oriente ſole vſque in meridiem ſenſim ad ſuperficiem vſque tumbæ e- (Miraculum non procul à Memphis Ægypti an- nuo tempo- re contin gens in oſſi- um ex terra eleuatione. ) leuantur ex ſeſe, donec in conſpectum eò concurrentium hominum deuenerint, alicubi magis, alibi minus, tum à meridie verſus occaſum ſolis eodem modo deprimuntur, donec omnia ad priſtinum ſtatum redierint: Quæ ſi quis non diuina virtute, ſed diabolica prorſus fieri affirmet, vi- deat ne à ſuperſtitione nimium diſcedendo ad increduli- tatem ſeu impietatem inclinet, Deique omnipotentiæ & li- berrimæ voluntati hæc aut his ſimilia miraculoſa facta ( Reſurrecti- onis corpo- rum Exem- plar. ) deneget ac ſubtrahat: Hæc ſi vera ſunt, vt teſtantur multi, qui viderunt, ſuis ſcriptis publicatis, Reſurrectionis cor- porum humanorum euidentiſſimum exemplar exhibent, quemadmodum quoque Phœnicis noui ex cinere mortui reſuſcitatio: Ad Canopum inſulam deueniens, Nilique oſtium ( Ægyptus cœli imago eſt, Herme- te teſte. ) illi aduerſum, de Mercurio quæſiui, annon ibi ſedem habe- ret: Verum populi iſtius regiunculæ, quod reſponderent, vix inuenerunt: Eruditiores ex illis, Ægyptus, dicebant, [ID00623] Hermete, teſte, cœlum nobis refert, & ſeptem Nili oſtia eius to- tidem planetas, ex quibus Canopicum ſupremum eſt, cœli- que filio iuniori ſubiicitur. Rector nauis Menelai Canobus hic ſepultus, inſulæ & portui nomen vt dedit, ſic Planeta- rum ſummus quaſi inſpector ſenex propitius eſt, qui cum Mercurij à te quæſiti auus ſit, non mirum, ſi ad auitam do-( Saturnue Mercurii a- uus. ) mum aliquando tranſeat: At iam non hic inueniri Mer- curium, refereba̅t, ſed in alio Nili eiuſdem Oſtio perennem reſidere. Attonitus ex hoc reſponſo, poſt multum tempo- ris & erroris commiſſi, animaduerti, ad alium locum, Mer- curio magis familiarem, accedendum eſſe.Ad ſecundum itaque recta concedere non dubitaui, Bolbiticum dictum. Verum cum nonnullos inde obuiam mihi factos percontatus eſſem, an non Mercurium Nili fi-(2. Bolbiticu̅ Nili oſtium ) lium ibi vidiſſent mihi conueniendum, illique de Mercu- rio illius loci ſe nihil ſcire reſpondiſſent, vlterius procedere nolui, ne fruſtra & tempus & ſumptus tererem.De duobus Nili oſtijs itaque certior factus ad tertium fe- ſtino pede cucurri: Huic vrbs Sebenniitos, vnde Sebenniiticum dicitur, propinqua eſt, incolis non admodum frequentib.(3. Sebennii- ticum Nili oſtium. ) habitata, quorum mores cum adeò barbaros & rigidos ex- perirer, vt ab omni humanitate alienos cenſerem, nolui ibi diutius moram trahere, nec quicquam de Mercurij ſede am- plius inquirere. Quomodon. inquam, Mercurius omnis hu- manioris literaturæ & doctrinæ auctor apud tam feros po- pulos maneret: Nam vel hi illum ferocem & barbarum, ſui- que ſimilem, aut hic illos mites & humanos diuturniore mora & vicinitate redderet: Oppidum itaque relinquens poſtquam egreſſus eram, interrogaui quendam eius loci agricolam, An non hic Mercurius aulam haberet? Qui reſ- pondit, aulam quidem hic habet munitiſſimam, ſed nun- quam eam inhabitat.(4. Poluſia- cum Nili oſtium. ) Ad quartum itaque Oſtium perrexi Peluſiacum, vocatum, omnium famoſiſſimum, ob ciuitatem eiuſdem nominis i- pſi adiacentem, cuius conditor, vt fama eſt, Peleus Achillis pater extitit: Hoc Aſiam & Arabiam ab Ægypto diuidit, diuitiis olim abundantiſſimum: De eo poſtquam audiue- ram, eiuſque dotes & conditiones perceperam, non dubi- taui: Mercurialem ſedem me ibi reperturum: Vt enim, in- quit, abſque Pelide ſeu Achillæ Troia oppugnari non potuit ita nec Mercurius abſque Peluſio obtineri: Hoc eſtemporium Aegypti nobiliſſimum, quod auro Arabico imprimis abun- dat: Quò cum accederem, Mercurius vbi reſideret, rogaui. At ex incolis quidam reſpondit, non ſemper huic loco ad- eſſe Mercurium, quamuis acceptiſſimus hoſpes ſit, cum adeſt: Ægrè ferens tot itinera fruſtra huc ſuſcepta, nolui pedem figere, antequam quæ reſtarent oſtia, viſitaſſem, non diffidens me tandem exoptatum Mercurium in ſub- ſequentibus coram conuenturum.(5. Teniti- cum N???li o- ſtium. ) Quintum in ordine Teniticum fuit oſtium, cuius no- men etſi obſcurius extiterit, tamen id adire quoque volui, ne vllam ego cauſam eius ſubterfugio præbuiſſe viderer: at tantundem inde reportaui, quantum ex prioribus, nem pe omnino nihil, niſi quod didicerim ibi Mercurium, quem quærebam, neutiquam habitare: O me infelicem, inquam, adeòne in ſequi oportet eum, qui vel nuſquam eſt, vel me inſectantem, vt formoſus ille Alexis Corydo- nem, fugit? An non ſatius fuiſſet, à poſterioribus ad priora cancrum imitando, progreſſum? An fugax & petaſatus ille iuuenis meum aſpectum præſagiens faſtidit, ideoque fu- gam arripit, antequam accedam? Sed non tandem euaſu- rus eſt, nec diu celari poteſt, vbi vbi ſit: Duo mihi reſtant ex omnibus Nili oſtiis, quæ quoque fauente Deo, luſtrabo ac deinde toti Aegypto valedicam.Ad Pha̅niticum ergo ſextum Nili oſtium, quod rationecœli(6. Phanni- ticum Nd??? oſtium. ) Mercurio deberi exiſtimaui, profectus ſum, firma animi ſpe ductus, nunc tandem tot laboribus finem futurum: Sed & illa fiducia fefellit, vt antehac ſæpius. Reſponſum enim ab eius loci incolis accepi, hic quidem habitaſſe Mercurium, ſed iam pridem mutaſſe ſedem, alioque migraſſe: ſæpenu- merode eo hicinquiſitionem à multis inſtitui, at nunquam inuentum domi.Poſtremum ab hinc iter ſuſcepti ad Mendeſium vſq; quo(7. Mendeſi- um Nili o- ſtiàm. ) cum perueniſſem, quæſiui de Mercurio, qui nec hic reper- tus: Nec verò ſe noſſe Mercurium permulti reſponderunt.Atq; ſic ſeptem ex ordine Nili oſtiis perluſtratis, quem quæſiui, cum non offenderim, deceptum me à Sibylla ar- bitratus ſum, quæ ſaltem in hoſce labyrinthos iniecerit, vt animum falſa ſpe lactatum circumduceret, fortè ex inui- dia aut odio erga alienos præconcepto. Verum cum ſi???gu- la, quæ contigerant in itinere, reuoluerem; me forte ab in- quilinis quorumcunque locorum peſſime deceptoria re- ſponſione circumuentum coniectaui, ea ratione quod in- nata quadam ferociâ omnes peregrinos faſtidirent ac o- diſſent: Ideoque quid circa primum, ſecundum ac terti- um, aliaque oſtia, ab illis reſponſum fuerit, bene conſidera- ui, ex quibus quam plurima occurrerunt, quæ dubium an- te conceptum augerent potius, quam eximerent: Vnde re- torſum veſtigia relegendo ab vltimo verſus primu̅ regreſ-( Mercurius inuentus vbi. A Mercuri??? multa per- cepta. Phœnix v- bilat???at. Phœnix do- mi non in- uentus. ) ſus ſum, ac tandem antequa̅ ad primum redierim Mercuriu̅ inueni, in aliquo oſtioru̅, vbi incolæ viſi eſſe̅t antea negaſſe: Ad hunc accede̅s poſt multos ſermones inuice̅ habitos, ab eo dici, quæ ignorauera̅; Phœnice̅ inprimis demo̅ſtrauit, vbi co̅ueniri deberet, quem in loco, de quo ne cogitaſſe̅ antea latere apertiſſimè narrauit, quo cum perueniſſem, meo in- fortunio, exierat foras, (fortè tu̅ Arbiter conſtitutus inter [ID00626] Noctuam & volucres alias eam inſectantes, de quo prælio a??? libi tradidimus) at poſt aliquot dies, paucaſve ſeptimanas rediturus: Verum cu̅ ta̅ diu expectare mihi in alienis terris non conſultum foret, præſertim quia reditus Phœnicis valdè incertus foret, conſtitui domum quamprimum ad- ornare iter; ſatis exiſtimans mihi eſſe pro tempore, co- -gnouiſſe Mercurium, vbi ille reſideret, nec non Phœnicem ( Phœnix Medicinæ quæſitæ pa- ter. ) Medicinæ quæſitæ patrem & cauſam efficientem, ad quos prima occaſione oblata redire penitus apud me concluſi. Naue itaque conſcenſa ex Peluſiaco oſtio in Europam iterum contendis, tranſnauigatis tot inſulis & regnis circum circa, ( Reditus in ???ormania̅ ) donec pedem Germanico inferrem ſolo, vnde primum e- greſſus eram: Verum ne ingratus videar erga vllum, à quo quicquam beneficij in hoc itinere, in me collati, ſenſi, pri- mò Sibyllæ, deinde Mercurio, ac demum Phœnici ac Medicinæ ipſi ſuos debitos honores ac Encomia epigrammatibus cuique dicatis retribuam.

EPIGR AMMA IN HONOREM Sibyllæ Erythrææ, Herophyles dictæ.

( Merophyle??? Sibylla Eri??? thræa dicta celebrata carmine. )

• AD te magna Deo (non dæmone) mota Sacerdos
• Abinis Charitum gratia iuſta redit:
• Illæ terga tibi non vertunt, grata ſedora,
• Larga promittunt & ſua dona manu:
• Ad Nilo genitum quod tu me miſeris æquo
• Tramite, Phæniceam qui mihi monſtret auem.
• Flamine plena ſacro vates orâcla dediſti,
• Venturum humano, dum canis, ore Deum:
• Iudicii qui iuſta ferens Examina ſummi
• Arbiterom nipotens totius orbis erit.

• Ille tibi cordi, quamuis ſis Ethnica Virgo,
• Dicariſ́ Dei nil ſapuiſſe, fuit.
• Non Erythræa tui ſunt antra capacia, Chriſto
• Vt tua ſpes, & eris tute repoſta polo.

EPIGRAMMA MERCVRIO PHI- loſophico dicatum.

• MErcurium vocitant apta te voce Latini,

( Mercurius philoſophi- cus carmine laudatus. )

• Quod medius currens inter es ipſe Deos.
• Interpres Graijs & haberis maximus Hermes,
• Teuthius AEgypti diceris eſſe ſolo.
• Eſt genitor tibi Nilus, agros prædiues aquæ vi
• Lætificans, magnas qui tibi liquit opes.
• Tu populis leges AEgypti rite tuliſti,
• Quas tibi Vulcanus conſcius arte dedit.
• Omnibus in toto tugentibus orbe videris
• Gratus, at à paucis cognitus eſſe cupis.
• O quam multa tibi naturæ munera clauſæ
• Credita, theſauris ſunt & aperta ſuis.
• Rubra tibi facies eſt propria, flaua́ ceruix,
• Pectus at ex albo forte colore nitet.
• Aptantur tuis pedibus talaria nigra,
• Virga cum gemino nilgrauat angue manum.
• Hic tuus eſt habitus, quo noſceris omnibus Hermes,
• Conueniens quadruplex eſt color ille tibi.
• Tu mihi Phœnicem monſtraſti interpretis ore,
• Debitor hinc gratas, quas queo, reddo vices.
• Interea chartæ munuſcula ſcripta loquaci
• Accipe, ſi maius quid dabis, ipſe feres.

( Phœnicis Encomium. )

AD PHOENICEM ENCOMIVM Epigrammate expreſſum.

• OMiraclum Orbis, Monſtrum vitio ſine, Phœnix
• Vnice, qui magnis appropriare ſophis:
• Purpureas indute comas at́ aurea colla,
• Excellis cunctas inter aues & opes:
• Nam tibi nidus caſia at è thure ſabæo
• Extruitur, quauis ditior hinc es aue.
• Conſcius appares aliquot poſt ſecula fati,
• Quod natura dedit, quo renouandus eris.
• Inde lubens Thebæ effœtum te ſiſtis in ara,
• Vulcanus faciem donet vt arte nouam.
• Pennarum decus auratum Medicina ſalutis
• Fertur & humanis commoda ferre malis.
• Vnica ſpes reſidet morbi incurabilis in te,
• Tu́ fucis iuuenum incedere more ſenes.
• Cætera ne referam tua diuiniſſima dona,
• Vix par eſt opibus perſica Gæza tuis.
• Diuitijs ego te cunctis, benedicta volucris,
• Præfero, quod validæ des medicamen opis,
• Has mihi delitias optaui pluribus annis,
• Mundanæ ſine te non mihi cura rei eſt.
• Abditus arcanis, ne ſis cui præda, latebris
• Conderis at́ ſoles, teſte ſine, ire foras.
• Plinius antiquo viſum te tempore Romæ
• Scribit, at (heu) miris fallitur ille modis.
• Extraheret quis te ex nidis audaculus, aut quis
• Detegeret, fatua ſit niſi mente puer?
• Tutus eris poſthac, huc tutus vt vſ́ fuiſti,
• Sit ſapiens, pennas cui dabis, oro, tuas.

MEDICINÆ PHOENICIÆ, SEV ( Medicina Phœnicia laus. ) Hermeticæ Laus.

• SI varijs montes opibus cumulentur & auro,
• Quid proſunt homini, qui modo mortis erit?
• Auxilium præſtet niſi quis diuinius illi,
• Quo redeat fauſto Numine grata ſalus.
• Ergo nihil toto Medicina carius orbe
• Eſſe poteſt, hominum quæ leuet arte malum.
• Diuitiæ cedant & opes, huic cedat & aurum,
• Cui mens non eadem, non homo, ſed pecus eſt.

Aduerſarius, cum vires ſibi omnino deiectas ſen- tiret, non confidit amplius proprij ingenij armis, quibus hactenus vſus fuerat, quid obtinere, quo- circa ad aliorum authoritates confugit, à quibus argumenta nunc vltimo ſequentia deduxit.

34. Argumentum Pyrgopolynicis Aduerſus Chemiam & ( Argum 34. negatiuum. ) Sarmatam Anonymum.

Iulius Cæſar Scaliger vir tantus in philoſophia( Scaliger Chemia ad- uerſarius. ) Ariſtotelica, cuius iudicio nihil limatius vel ſynce- rius, Chemiam damnat verſibus quibuſdam Hen- decaſyllabis, quorum hic ſenſus, quod Chymiſtæ cupientes mutare metalla in aurum, ſe mutent po- tius, quam illa, atque vtantur furnis ſuis pro No [ID00630] ctuis ad captandum aliorum, nempe ditiorum ho- minum aurum, ipſique ſint veluti aucupes, quo- rum fiſtula dulce canit, volucrem vt decipiant:Hinc tale conficio Argumentum:Si Alchymiſtæ ſuis furnis vtuntur pro noctuis, quibus aliorum ditiorum captent aurum, ars ipſa deceptoria eſt & damnanda.Sed primum verum.Ergo & ſecundum. Minor authoritate iam dicta Scaligeri & experientia ipſa robatur, nec eget longa demonſtratione: Videmus enim quomodo illi, qui titulum & nomen Alchymiſtarum ſibi proprie vendicant, adornent ſua, vt vocant, laboratoria, quam variarum formarum furnos, inſtrumenta, vitra & alia ibi ad conſpectum omnium ponant, quæ nullam aliam ob cauſam faciunt, quam vt ineſcent ignaros, qui hiſce ex- ternis capiuntur, putantes aliquid magni & veri latere ſub hoc ornatu: At illi neſciunt, hæc ſaltem eſſe retia, no- ctuas & auiculas captas ad ſeſe allicientes alias ſuæ ſpe- ciei.(Reſponſio ad 34. Ar- gumentum negatiuum. )

Reſponſio ad 34. Argumentum negatiuum.

SI authoritate aliorum argumentandum ſit, nil vnicus Scaliger contra duos veros philoſophos, Chemiæ veri- tatem atteſtantes, nedum contra centum aut plures, quos hucuſque citauimus & produximus: Cadit ergo vnius au- thoritas contra tot illi contradicentes: Verum, vt Scaligerum [ID00631] virum præſtantem ſingulari eruditione in intentione ſua ſaluemus, dicimus eum loqui de quodam carboniperda, deceptore Alchymiſta, cuius farinæ ſunt innumeri omni- bus fere in locis, atque ideo eum veriſſime loquutum eſſe: Hoc enim genus hominum omnia ſua dicta & facta com- ponit ad decipiendum alios; quod cum eorum proprium ſit, nunquam ab ijs abeſſe poterit: Hi reuera habent furnos( Proprium Alchymi- ſtarum de- ceptorum. ) pro noctuis & ling uam pro fiſtula, ſua nugatoria opera ex auro, alijſv e arcanis, ſi dijs placet, deſtillata, pro auiculis, laboratoria ſplendide exornata pro retibus: Et Scaliger non tantum de illis dixit, quam dici debeat: Hos nos in ſingula- ri tractatu, qui vocatur Examen fucorum ſeu Pſeudochymicoru̅, ſuis coloribus, vt potuimus, depinximus, quem legere po- teris. Verum hi ipſi Pſeudochymici tam longe abſunt à verita-( Pſeudochy- mici vt muſcæ ad volant ad ſplendid???. ) te Chemiæ, quam à cœlo terra, niſi quod vt muſcæ ad illam inquinandam ſuis fæcibus aduolent: At quis poteſt ani- malculo tam exiguo, muſcæ inquam reſiſtere & contra- uenire, ne ſplendidis & politis ex ſtanno vel latone, imo ex argento & auro factis vaſis inſideat, illaque ſua ſpurcitie contaminet? Multo minus quis his hominibus à ſuis fun- ctionibus aut opificijs profugis reſiſtet, ne ad Chemiam, pollicentem ſui inuentoribus diuitias, opes, honores & ſa- nitatem, tanquam rem omnium precioſiſſimam & ſplen- didiſſimam, conuolent, illam conſpurcent, inficiant & ma- le audire cogant. Hi ſibi vendicant nomen, cum rei ne mi- nimum poſſideant, quod illis condonandum venit; at non his, qui nomina & res confundunt, veros artifices & falſos, Alchymiſticam deceptoriam & Chemiam veram nulli no- centem aut damna inferentem, niſi quod longo tempo- re, magno labore & ſumptu inquiratur & vix à milleſimo obtineatur, quod propter eius excellentiam contin- git.( Argum. 35. negatiuum. )

35. Argumentum negatiuum Aduerſarij contra Chemiam.

Iuris Canonici tanta eſt authoritas, vt merito, quod condemnet, condemnandum ſit, quod ex- tenuet, extenuandum:Hoc autem de Alchymiſtis vt falſarijs, menda- cibus iudicat: dum in C. ſpondent, Extrauagante, hæc verba poſuit: Spondent, quas non exhibent o- pes, pauperes Alchymiſtæ.Ergo Alchymiſtæ condemnandi & vt menda- ces habendi.(Reſponſio ad. 35. Ar- gumentum negatiuum. )

Reſponſio ad 35. Argumentum negatiuum.

IVris Canonici authoritatem non infringimus, quouſquo ſe intra terminos ſuos contineat: ſi vero de temporalibus & naturæarcanis, alijſque huiuſmodi ſuam authoritatem interponere velit, eam vt dubiam, ſi admittimus, tamen non credere tenemur: Quocirca maiorem ad eccleſiaſtica ſaltem alligamus, & non ad alia. Ad Minorem dico; quod Extrauagantia illa capitula ſint ex- tra ius Canonicum, à quodam interprete eius, appendicis lo- co, adiecta; ideo aut recipienda aut non: Adhæc loquitur de Alchymiſtis falſis, deceptoribus, mendacibus, qui ab a- lijs pecuniam accipientes illis promittunt aureos montes, quorum ne minimum præſtare poſſunt, cum ipſi interim ſint pauperes, vagabundi & omnium rerum egeni: De his [ID00633] vere dixit interpres; at non de Artificibus veris, qui vt illi non cogniti fuerunt, ſic nec quicquam ab alio mutuantur, quid pro quo pollicentes, vtpote alieni non inopes, nec pauperes, ſed viuunt ſua ſorte & donis contenti.

36. Argumentum negatiuum contra Chemiam & ( Argum. 36, negatiuum. ) Sarmatam Anonymum.

Natalis Comes Mythiologiæ author ſuo quoq́; iudicio artem Chymicam vanam ſtatuit his ver- bis: Quod autem vanam eſſe artem Chemicam pu- temus, & quid de arte illa ſentiamus, ita in Epiſtola quadam aliquando expreſſimus, quam aduerſus fuliginoſas Chemicorum fallacias ſcripſimus, è qua nonnulla hic aſſcribenda putauimus.

• Ars fallax, inuiſa bonis, dulcedine captos
• Iucunde vt perimis? dementibus improba Siren,
• Naturam ſuperare putas te poſſe per ignem?
• Stulta quid inſanis? te longis paſſibus illa
• Deſerit, ac tandem nil perficis illa colorum
• Te fallit, rerum te ludit mille figuris.
• Sic fertur Protheus in multas vertere formas,
• Cum fieret ſerpens dirus, cum́ vnda velignis:
• Vris opes properans, quas fumus portat in auras.
• Inde ardens miſeris torquet præcordia virus,
• Exitialis amor́ auri, ſæui dolores,
• Quos ſemelinſanæ fallacia ceperit artis.
• Occupat hæc nulli miſero veſania mentem,
• Ni pro peccatis hominum ſator at́ deorum

• Supplicia ingenteſque paret mox ſumere pœnas:
• Mendici fiunt, ſemper caligine barba
• Squallet & immodico turpantur pallia fumo:
• Et noua quærentes ſemper mendacia iactant,
• Defeciſſe ſibi vires, vbi nulla reperta eſt
• Mercurium ratio, qua poſſint ſiſtere in aurum,
• Ad notos homines inde hæc contagia ſerpunt,
• Si quenquam arripiant qui ſtultis præbeat aures,
• Non prius effugiet, quam ſit perpeſſus eandem
• Fortunam, ſcopuloque ratem confregerit vno.

Quæ Natalis verba vnius argumenti inſtar mihi fuerint quamuis quamplura inde conformari poſſint.(Reſponſio ad 36. Ar- gumentum negatiuum. )

Reſponſio ad 36. Argumentum ſeu carmen inuectiuum in Chemiam, carmine apologetico facta.

• CHemia ſi vera eſt & certo fine potitur,
• Dic mihi num fallax, hac an diuinius arte
• Extet in humanis, magis aut mirabile quicquam?
• Vera ſed eſt, quis enim neget hoc, niſi opinio mentem
• Cui mala detorſit, qui ſcilicet omnia ſeſe
• Poſſe videre putet naturæ arcana ſedille
• Decipitur, ceu talpa, nihil dum lumine captus
• In tenebris animi degens intelligit amens.
• Quis non inquirat ſumptu, natione, labore
• Tam præclara Dei Magnalia, quæ licet omni
• Cognita non fiant ex vulgo (qui ruit, inſtar,
• Ad ſua pabla, aſini, dum neſcit, porrigat ad quid
• Os rude) vera tamen ſunt, experientia quorum
• Certa fidem fecit, non ergo eſt improba Siren,
• Nec ſuperare putat Naturam, at ducere in actum
• Id, quod erat poſitum naturæ forte latebris.

• Inde nec hæc ſtulta eſt, ſapiens veſtigia ſed quæ
• Naturæ obſeruet, quin ſires ipſa fatenda.
• Naturale opus eſt totum, nil artis habetur:
• Si quis in aduerſuis vero tentare laboret,
• Mille coloratas ac ſentiat inde figuras
• Mendaces, nihil hoc veræ præiudicet arti:
• Eſt duplex hominum genus, huic quod ſe dedit, vnum
• Naturæ gaudet myſteria condita miris
• Indagare modis & nulli vim facit æquum
• Inſidiaſve ſtruit, qui ſunt plærumque periti
• Artibus artifices: aliud nil ſperat in illis
• Poſſe tenebroſis veri ſe cernere libris,
• Hinc animum confert lucro, quo viuat, iniquo,
• Decipiendo alios periuria nullæ recuſans:
• Hi lolium, tribuli ac steriles dicuntur auenæ
• Immixtæ tritico, Chymiæ lucroſus abuſus
• Queis magis eſt curæ, quam inueſtigatio veri;
• Omnia quæ poſſunt dici contraria rebus
• Alchymicis de deceptoribus eſſe fatemur
• Vera, ſed artificum puram non tangere famam:
• Nil ergo inducunt Natalis ſcommata, cum ſint
• De Pſeudo Chymicis tantum capienda doloſis.

Rationes pro Chemia affirmatiuæ Sarmatæ Anonymi.

34. Ratio ab authoritate aliorum deducta ac primum ab Experientia.

( Ratio 35. affirmatiuæ pro Chem. ) Quicquid Experientia mille exemplorum te [ID00636] ſtatur, verum eſt abſque omni dubio, & non ne- ceſſum eſt amplius probari:Sed experientia teſtatur, verum aurum factum à quam plurimis.Ergo eſt verum abſque omni dubio, nec neceſ- ſum eſt amplius probari.MAior perſe vera eſt, qu ęniſi eſſet, nulla veritas ab expe- rientia pateret. Minor probatur mille in diuerſis locis editis proiectionis experimentis, quæ partim ex ſuperius ſparſim dictis, par- tim ex aliorum hac de re publicatis libris, vt epiſtola Theo- bald. ab Hohenland. ad fratrem ſuum, aliiſque petantur. Eſſe autem id aurum, ſic proiectione tincturæ veræ & legitimę factum, verum ac naturali in omnibus ſimile, ita demon- ſtratur: Ariſtotelis ſententia eſt lib. 4. meteor: Quod omne id, quod cum aliquo compoſito operationem eandem efficit, eſt idem per omnia illi ſimile, vt omne, quod operationem habet oculi, est oculus: Haud ſecus, inquit Zacharius, cum aurum noſtrum arte nostra compoſitum per omnia ſimile ſit minerali (in quo verſa- tur omnis controuerſia diſceptationis, vtrum aurum à no- bis compoſitum verum ſit aurum) ſatis docuiſſe videmur ex philoſophi ſententia noſtram artem eſſe veram & certiſſimam, ſatis fatebuntur ipſis pro- batum, qui viderunt eius ex- perientiam, aliis ve- rò non.

35. Ratio affirmatiua pro Chemia eiuſque ( Ratio 35. affirmatiua pro Chem. ) veritate.

IOhannes Andreas Canonici iu ris interpres, qui omni exce- ptione magis eſt, authoritate & fide valens, omniu̅ homi- num præſtantiſſimus à Ludoico Romano appellatur. I- tem Thomas Aquinas, philoſophus & Theologus ab- ſolutiſſimus, pro Chemia ſenſerunt & ſententiam ſuam affirmatiuam eius veritatis pronunciarunt, vt ſuperius ſub Arnoldo libro ſeptimo & Thoma libro octauo demo̅- ſtrauimus: Præter hos ſunt innumeri alii præclari viri, in aliis ſcientiis verſatiſſimi, Philoſophi, medici, Theologi & Iuriſconſulti, qui eandem approbarunt ſuis teſtimoniis & rationibus Iuriſconſul. arti fauentium maior eſt numerus, quam vt hic eorum ſententiæ produci poſſint: ſaltem v- nius mentionem faciemus: Oldradus iuriſperitus libro conſili: quæſtione ſeptuageſima quarta vbi de Chemia af- firmando loquitur; Nam videmus, inquit, quod quando- que ex re mortua producitur viua, vt videmus ex vermi- bus, ex quibus producitur ſericum & aliis pluribus, & ex herba producitur vitrum: Multò magis ex metallis, in quibus maior eſt conuenientia & ſimilitudo. Nam (vt ipſi tradunt, & habetur libro de proprietatibus rerum in cap. de Alchemia) omnia metalla procedunt ex eodem princi- pio, ſcilicet ex ſulfure & argento viuo: Cum ergo ars imi- tetur naturam ff. de adopt. l. ſi adoptio, non videntur iſti al- chemiſtæ peccare. Nam cum ſint quaſi ex eodem princi- pio in ſimilia, in habentibus ſymbolum facilior eſt tranſi- tus. Inſu̅t enim, vt dicit Auguſtinus lib. de ciuit. Dei, rebus [ID00638] corporeis per omnia elementa quædam occultæ ſeminarię rationes, quibus cum data fuit oportunitas temporalis & caſualis prorumpant in ſpecies ſuis modis & finibus. Hæc Oldradus & Ioh. Andræas.

36. Ratio affirmatiua pro Chemia & artifi- cibus Chemicis.

( Ratio 33. affirmatiua ) Omnibus Authoritatibus Chemiæ aduerſanti- bus vnius viri genere, doctrina, iudicii acumine & experientia præſtantiſſimi Iohannis Franciſci Mirandulani Comitis Authoritatem non ſine ra- tione opponimus, quæ ſic habet:( Franciſci Pici Miran dulani au- thoritas pro Chemia. ) LIb. 3. cap. 2. de auri artificibus, qui artem Chymicam magnifecerunt, Nôrant, inquit, Deum & naturam nihil fe- ciſſe fruſtra: Compertum habebant, hominem naturæ inferioris prin- cipem conſtitutum, cuius ingenio fieri per naturam poſſet, quod nun- quam fieret ſponte naturæ, ſi ea eſſet hominis ingenio deſtituta; hoc in inſitionibus arborum, in pictura, in medicina, in omni ferè vitæ mu- nere ſi conſpicuum erat, cur eſſe deberet obſcurum in metallis, adeò magna vinctis ſocietate, vt aliud ſæpenumero deliteſcat in alio: ſpe- ctare huc ſolertem naturam ingeniorum debere nôrant, vt contenta non ſit generatim ſolum & incommuni res naturæ cognouiſſe, ſeda- (Diſputatio nes logicas pro & co̅tra eſſe vanas. ) ſpirare ſuapte ſponte ad noticiam, quæ per partes inſinuetur, ſenſui́ ſubiiciatur: Diſputationes Cyclicas in incerto vagari & qui eis nimio plus ſeſe dedunt, ſuas imaginationes pro veritate colere ſolere, at ſen- ſui patere & hominum publica conſenſione firmari, ex arte Chemi- ces prouenire poſſe apud humanam ſocietatem magnum & præcelle̅s emolumentum, quo mortalium multifariam ſuccurratur egeſtati, [ID00639] quandoque inuenta eſſe plurima remedia vulnerum & morborum ex olei diuerſis generibus confectis arte, vt loquitur vulgus Alche- miſtarum. Et paulo poſt cap. 3. ſeq. Cur philoſophi nomen ad- ſcribam ei qui philoſophicæ auſcultationis quoſdam libros viderit, (Chymicum vere eſſe phi loſophum non alium. ) ſed herbarum, fructuum, metallorum, lapidum illorumque poteſtatis & commiſtionis & conuerſionis fuerit prorſus ignarus? Iuſtius ei competet appellatio philoſophi, qui res primum naturæ generatim nouerit, deinde per partes ſublunarium ſubterrenorum́ germinum vires percalluerit, vt hinc rerum inferiorum concordiam & litem, ſubinde generationem interitum mente percipiat, conſcendat́ in admirationem Diuinæ Maieſtatis, quæ homini non ſolum dona- rit, vt res abditas & in viſceribus terræ concluſas agnoſcat, ſed eas etiam domi conſtruere queat eius ipſius munere & adiumento natu- ræ, proinde multis nominibus iuuare mortales & in corporis bonis & in externis facile poſſit Num qui hæc tenuerit tanto garrulis an- teſtabit diſputatoribus, quantum corpus vmbræ corporis? quan- tum veritas mutabundis & deſultoriis operationibus? Nam ſi ver- bis antecellunt facta, ſi præſtat facere grandia, quam loqui, competei verius eiuſmodi viro philoſophi nomen atque præſtantius: An prætulerit æquus rerum æſtimator eum, qui rem demonſtrat ponit ſub oculos, illi, qui tantummodo ſuis imaginationibus fretus, vel per communes Dialecticæ facultatis locos, vel per metaphyſicas concepti- ones ſibi quicquam ſapere videatur, nunquam certus, ſemper anceps, ( Chymicus ſapiens diſ- putator le gic???ſo phi- ſta eſt. ) ſemper in argumentis tranſlatitijs occupatus? Huic certè ſophiſtæ no- men, illi Sapientis, antiquitas tribuiſſet, non reclamantibus peripa- theticis, quorum dogmata recidunt ad ſenſum, ex quo ſuas promere ſatagunt probationes, quo ſenſu Chemicæ facultatis periti ſpernentes eundem promunt in repugnantem aduerſarium, ſibi parant ex illo victoriam. Hinc eodem libro cap. 4. Certe, inquit, quod mul- ( Diuitiæ ex Ch???mia, quæ al???as magnis???la- b???ribus ac- qu rantur. ) tis, hominum millibus Germani Pannoniique principes multis men- ſibus eruu̅t è montib. ſpeluncis profundiſſimis, qudo́ etia̅ vix trie̅nio [ID00640] magna elaſſe ſibi parant Hiſpaniarum reges cum è Bethicis & Luſi- tanis portubus oram ſoluentes Atlanticos & Indicos fluctus metiun- tur, vt ignotas inuiſant regiones auri feraces, id artis aureæ compos & minori impendio parat & maiori cum lucro, pauciſque diebus vel domi vel in hoſpitio conſidens paruo, etiam ſæpius miniſtrorum fa- mulitio, quam rem occuli in eis, quæ antè citauimus, aureis, argente- iſque ænigmatibus carmine placuit ſignificari. ( Ænigma anreum Pi- ci Comitis de dignitæ- Chemiæ. )

• Diues agri, diues pictai veſtis & aulæ
• Præcelſæ & regni nunquam eſt, me iudice, diues
• Nunquam etiam diues puppi ſifretus Hibera
• Per mare Atlantiacum Boreæ contemptor & Auſtri
• Vſque coloratis gazas conuectet ab Indis:
• Ille autem diues, celſo cui mittit Olympo
• Aeternus genitor, votis optare ſecundis
• Quicquid mortales poſſunt, cum lumine rectæ
• Imbutus fidei:

Huc vſque dictis Hermes ſilentium & finem huic diſpu- tationi impoſuit in hunc modum.

HERMETIS ORATIO GRATIA- rum actoria.

( Hermetis gratiarum actio. ) NOnvos fugit, viri excellentes, quo conſilio ac intentione conuocati fuerimus, nempe vt Mer- curialia hæc feſta ad Auream conſidendo Menſam celebrantes, Pyrgopolynicem Chemiæ aduerſari- um noſtris armis rationalibus conuinceremus; quod cum plus ſatisfactum ſit ab vno quoquc ve- ſtrum; ipſeq́; aduerſarius prorſus elumbis, excors & deſperabundus incedat, quamuis foret de animi [ID00641] pertinacia parum amiſerit, nunc ſupereſt vt huic conuentui, prout Sol diei, finem imponamus: Ne- minem autem pœnitere debet huius tantæ moræ, qua detenti fuimus, cum melius ſit ſemel hoſtem pro virili aggredi & expugnare, quam innumeris incurſionibus irritare potius, quam ſuperare: Do- mum itaque veſtram cuiuſque patrię vt, quam pri- mum preces à me recitatæ fuerint, vos conferatis, veſtræ erit diſcretionis & voluntatis: Regia virgo Chemia vobis omnibus & ſingulis ſe propitiam ac clementem veſtriſque votis obſequentem impo- ſterum fore, vt hactenus, pollicetur, Gratiaſque im- menſas, quantas vnquam poteſt, ſuo nomine me a- gere voluit.

Hermetis Regenerationis Hymnus ex Primandro Cap. 13.

VNiuerſa mundi natura hunc audiat hymnum. ( Hermetis hymnus re- generatio- nis. ) Audi terra, audite turbines imbrium, ô ſyluæ ſilete, cantaturus ſum creatorem omnium, totum & vnum. Audite cœli, quieſcite venti, circulus immortalis Dei oratio- nem iſtam exaudiat. Cano iam Creatorem omnium terrarum diſtributorem, cœlum æquilibrantem, iubentem ex Oceano aquam vndique fluere dulcem ad hominum alimentum, iubentem ignem fulgere ſuperne ad actio- nes hominum atque deorum, Agamus illi omnes vna voce gratias, trananti cœlos, naturam- que creanti. Hic mentis est oculus, hic potentiarum benedictionem libenter accipiet. O meæ vires laudate ipſum vnum & omne. Conſonate voluptati meæ omnes animi vires. Cognitio ſancta, quæ tuo lumine fulget, per ſe lumen intelligibile cantans, gaudio mentis exulto. Omnes potentiæ mecum vna concinite. Conſtantia canta mecum. Iustitia mea per me iuſtum canat. Communio meatotum ipſum laudet, per mecanat veritas veri- tatem. Bonum noſtrum bonum deni́ canat. O vita, ô lux, ô vobis in nos benedictio currit. Gratias habeo tibi pater, actus omnium poteſtatum. Gratias ago tibi Deus omnium poteſtas actuum. Verbum tuum per me te laudat, per me mundus verborum reci- pit ſacrificium hoc, meæ vires clamant, totum cantant, voluntatem tuam perficiunt. Tua voluntas abs te in totum ſacrificium verborum ab omnibus excipe. O vita, totum quod eſt in me, ſalua. O lux, totum illumina ſpiritus Deus. Verbum tuum me regit Spiritifer Opifex. Tu ſolus es Deus. Homo tuus hæc clamat per ignem, perque aerem, per aquam, per́ terram, per ſpiritum, per creata. Ab æternitate benedictionem inueni, qua deſiderio in volunta- te tua quieſcam.

Et circa finem Aſclepij:

Sacrilegijs ſimile eſt, cum Deum roges, thus at́ cætera incedere: Nihil enim deeſt ei, qui ipſe eſt omnia, aut in quo ſunt omnia: Sed nos agentes gratias adoremus. Hæ enim ſunt ſummæ incenſiones Dei, cum aguntur gratiæ à mor- talibus. Gratias tibi agimus ô Summe & Exuperantiſſime. Tua enim gratia tantum ſumus cognationis tuæ Lumen conſe- cuti nomen ſanctum & honorandum, quo ſolus Deus eſt benedicen- dus religione paterna: Quoniam omnibus paternam pietatem & re- ligionem & amorem, & quæcun́ eſt dulcior efficacia, præbere di- gnaris, cum donas nos ſenſu, ratione & intelligentia: Senſu, vt te co- gnoſcamus; ratione, vt te ſuſpicionibus indagemus: Intelligentia, vt te cognitione cognoſcentes gaudeamus, ac Numine ſaluati tuo gau- deamus, quo nobis te oſtenderis totum: gaudeamus, quod nos in cor- poribus ſitos æternitati fueris conſecrare dignatus. Hæc enim eſt ſola humana gratulatio, cognitio Maieſtatis tua. Cognouimus te & Lumen maximum, ſolo intellectu ſenſibile in- telliximus te. O vitæ veræ via: O naturarum omnium fœcunda prægnatio, co- gnouimus te, totius naturæ tuæ conceptu plenißime, cognouimus te æ- terna per ſeueratio. In omni enim iſta oratione adorantes bonum bonitatis tuæ hoc tantum deprecamur, vt nos velis ſeruare perſeuerantes in a- more cognatio nis tuæ, & nunquam ab hoc vitæ ſeparare genere.

INDEX AVTHORVM CHYMICORVM, QVI HOC O- pere Continentvr.

A.

• A Bimezer 217
• Abrahampatr. Iſrael: de quo dubium 62
• Abugazal 129
• Abul 217
• Abumazar 217
• Abuzalem 218
• Abrachali 217
• Abubacher 217
• Adarath 215
• Ademarus 215
• Adfar Alexandrinus 32
• Adros 217
• Ægidius Magiſter hoſpitalis Ceroſol 429
• Ægidius de Vadis 487
• Africanus 214
• Alanus de Inſulis 259
• Alaua 217
• Albertus Magnus Germanus 236
• Albertus Brierus frater 522
• Alexandr i Epiſtolæ 522
• Albateli 217

• Albertus Magnus Germanus 236
• Allegoria quæ aſſcribitur Merlino 559
• Allegoria quæ aſſcribitur Arisleo 559
• Alfarabi 216
• Aloyſius Marlianus 389
• Alphidius 209
• Allmazarus 218
• Amaſis, rex Aegypti 32
• Anaxagorus Græc. 119
• Anonymus Sarmatæ 553
• Antroicus Epiſcopus 429
• Apollonius 120
• Apuleius Madaur. de quo dubium 177
• Archelaus 390
• Arda diſcipulus Ariſtotelis 522
• Aranus Medianus 513
• Ariſtoteles Chemiſta 522
• Arnoldus Villenouanus Gallus 318
• Artifices tres Londini congregati 477
• Arisleus 219
• Artus rex 217
• Aſſes philoſ. 217
• Auguſtinus Pantheus 388
• Auicenna Arabum princ. 191

• Aulphanes in pandectis 348
• Aurora conſurgens 559
• Author Roſarij Magni Philoſophorum 273
• Author dialogi Germanici inter aurum & la- pidem 275
• Author Rithmorum Germanicorum cum fi- gura leonis aquilæ & ſtellæ 277
• Author coniugij Maſſæ ſolis 389
• Author lilij 389
• Author ſtudij florentini 389
• Author Roſarij abbreuiati Toletanus 429
• Author Cymbali aurei 556
• Author Roſarij minoris 558
• Author ignotus 559
• Author incertus 559
• Author roſarii alterius abbreuiati 559
• Author tractatus Mercurius, du̅ bibi, fugit 559
• Author ſpeculi Chymiæ 559
• Author viæ vniuerſalis 559
• Author tract. de Quinta eſſentia 559
• Auct. lucis lucentis in tenebris 559
• Auct. horti diuitiarum 559
• Auct proceſſus pro tinctura 559
• Auct. tract. de lap. phil. 12. cap. 559
• Auctor anonymus 559
• Author, qui de Aurelia variorum colorum tra- ctatum edidit 559
• Author ſplendoris ſolis 559
• Author antiquior 559
• Author ænigmatum Chemiæ 559
• Arinabam 215
• Artephius Arabs 201

B.

• B Aſilius Valentinus 257
• Batlanunr . 217
• Bauran 522

• Bebazuria 217
• Belus Aegyptius 36
• Bendegid 216
• Berenhardus Comes Treuis 253
• Berenhardus de Grauia 522
• Blemidar Græc. 129
• Bolzain 216
• Bucas 532
• Buſiris rex Aegypti 31

C.

• C Admus conditor Thebarum 33
• Calid rex Aegypti 32
• Calu fil: Iazichi 71
• Caradiſſe 217
• Carab 218
• Chemnis rex Aegypti 32
• Chriſtophorus Paraſienſis 343
• Chora 217
• Chronica metanoſtrica 430
• Clangor buccinæ 559
• Claron 523
• Clemens de ſecretis 389
• Codex veritatis 558
• Collegium Philoſophornm Germanorum de R. C. 290
• Conſtantinus 349
• Coſta ben Luca 217
• Cota hiua 217
• Cremerus Abbas VVeſtmonaſterienſis 480

D.

• D Anaus Aegyptius 36
• Daniel in retractionibus 348
• Dantius 214
• Datin 215
• Dardanus 129

• Delphinus Anonymus ſecreti maximi Author 345
• Demetrius 129
• Democritus Græcus 91
• Demoſchielis Iud. Epiſtola 430
• Dionyſius Zacharius 334
• Dipetes Aegyptius 36
• Dominicus 429
• Dominicus Apoſtolicus 430
• Dominus Epiſcopus de ponderibus 429
• Dumbeleius 522
• Durandus Monachus 429

E.

• E Duardus Kelleus 481
• Efferarius Monachus 389
• Ephiſtus 349
• Erichtheus Aegyptius 36
• Eſtul 217
• Euclides 129
• Eumolpides 36
• Euthicia 215
• Euthices 215
• Evvaralii Epiſtola 348

F.

• F Laton 523
• Florus 349

G.

• G Alienus 214
• Galud 219
• Gallinarius 390
• Garſia Cardinalis 429
• Geber 217

• Geber Abenhaen 201
• Georgius Ripleus 463
• Gilgil Maurus 209
• Gilbertus cardinalis 390
• Gratianus 347
• Guilielmus Pariſienſis 343
• Guido de Montanon 347
• Gymnoſophiſtæ apud Aethiopas 38

H.

• H Abebacar 217
• Haly Chaldæus 74
• Haly 216
• Hamech 72
• Hamuel Arabs 210
• Heliodorus Græc. quid ad Theodoſ. Imperato- rem de Chymicis ſcripſit 129
• Hemus 219
• Hermes Triſmegiſtus omnium Chymicorum anteſignanus ???5
• Heracletus Græc. 119
• Herculesrex 214
• Herizartes 217
• Herodi 217
• Higer 217
• Homerus Græcus 119
• Holcot 219
• Hortulanus, qui & Garlandus 456
• Hugo Apoſtolicus 429

I.

• I Acob Albartarne 72
• Iacob Almonum 217
• Iannitius 349
• Ianus Lacinius 389
• Iahie Abendinon 217

• Iarchas præſes Brachmanum apud Indos 24
• Ieſid Conſtantinopol. 218
• Idrid 217
• Iohannes Euangeliſta, de quo dubium 72
• Iohannes Pontanus 264
• Iohannes de Padua 267
• Iohannes Fernelius 339
• Iodocus Creuerus 208
• Iohannes de Megu 343
• Iohannes Auſtri 348
• Iohannes de ſacro Boſo 348
• Iohannes Aurelius Augurellus 384
• Iohannes de Rupeſciſſa 388
• Iohannes Cryſippus 389
• Iohannes Thebinus 389
• Iohannes de Aquino 390
• Iohannes Diaſtinus 458
• Iohannes Dunſcotus 481
• Iſaac Iudæus de Moiros 72
• Iſaac Monach. Græc. 129
• Iſaac Hollandus pater & ſilius 263

K.

• K Aliſtis 217
• Keſu 217

L.

• L Ambſpringius 272
• Leuf 219
• Liber de artibus Romanorum 389
• Linus Græcus 104
• Ludouicus Lazarellus 389
• Ludus puerorum 559

M.

• M Agiſter Daulin 348

• Malchamech, cuius meminit Roſarius philoſ. 522
• Mahomet 214
• Malus phil. 214
• Marcellus Palingenius 386
• Marthonius 348
• Marbs 217
• Markos 217
• Maria Hebræa 56
• Maſſarai 215
• Maximus Olybius 173
• Melchior Cibinenſis 577
• Melchior Cardinal & Epiſc. 522
• Mena Rex Aegypti 31
• Mercurinus 349
• Mezeleme 217
• Michael Pſellus Græc. 127
• Michael Scotus 481
• Miris rex Aegypti 32
• Mirtiganus 217
• Mirneris 219
• Mirntris 348
• Miſerula 349
• Mitigo 213
• Morienus Romanus 339
• Mouarchus quidem Anglus 480
• Moſes, Iſrael: dux, de quo dubium 59
• Muſa Calidis diſcip. 72
• Muſæus Græc. 104

N.

• N Icolaus Flamellus 333
• Nilus Gymnoſophiſta 38
• Nitafors 317

O.

• O Lympiodorus Alexandrin. 129
• Ombre Abelhata 217

• Oſthanes Perſa 39
• Orpheus Græcus primus 99

P.

• P Almarius author Palmarij Theoſophiæ 523
• Pandectæ 558
• Pelops & Pelopidæ, 111
• Pelagius 129
• Petrus de Villanoua Arnoldi frater 332
• Petrus Bonus Ferrar 386
• Petrus Monachus 429
• Philippus de Rouelaſco 347
• Philippus Theophraſtus Paracelſus 277
• Pizagros 217
• Plato iunior 129
• Plato Chymicus 218
• Plinius 523
• Pontinus 523
• Prior de Alexandria 429
• Ptolomæus 129
• Pythagoras Græc. 113

R.

• R Aſis in Maldea 217
• Rachaidibi 522
• Raymundus Maßilienſis 248
• Raymundus Lullius 403
• Regor 219
• Rbaſis Arabs 211
• Richardus Anglicus 458
• Rocherius Bacon 448
• Rhodianus Phil. 522
• Rozinus 212

S.

• S Alomon rex Iſr. de quo dubium 67
• Sarnililium 390
• Saturni liber 522
• Samliarupir 218
• Seneca 129
• Senior 210
• Sedacerius 219
• Seneca ad Adros regem Arabiæ 219
• Serapio 522
• Seſoſtris rex Ægypti 31
• Sethon rex Ægypti, Vulcani Sacerdos 32
• Scala Philoſophorum 559
• Simandius rex Ægypti 31
• Soryn artificium Roſ. Phil. 523
• Stephanus Philoſophus 348
• Stephanus Græc ad Heraclium 129
• Summa textuali??? 539

T.

• T Antalus 45
• Teſtamentum Pythagoræ 559
• Thebit 74
• Theophilus 129
• Theodorus 523
• Thomas Aquinas 163
• Thomas Northonus 467
• Thomas Daultonus 471
• Turba philoſophorum 559

V.

• V Alerandus de Boſa??? 348
• Veridicus 558

• Vincentius Monachus 332
• Virgil Almordius 429
• VVillebi Scotus 481

X.

• X anulxis Pythag. diſcip. 118
• Xebilogar 217

Z.

• ZAib 523
• Zeber 217
• Zoſinus Grac. 129
• Zucrat 523
• Zubaibar 523

INDEX RERVM ET VERBORVM.

A.

• A Bbatis. VVeſtmonaſterienſis de Lullio teſtimonium. 413
• Abeli falſo aſſcripta. 20
• Abel Patriarcha quibus oc- cupatus. 20
• Abel an ſcribere potuerit, ignotum 20
• Aces peregrinationem docentes.
• Adamum ſciuiſſe multas artes 22
• Adamas & Rubinus arrabones & dotes ſibi iu- uicem dantur à ſponſis. 579
• Adamum non eguiſſe Chemia. 22
• Adarmath . 215
• Ademarus . 215
• Adonis apud Syros cultus. 74
• Adonis ſol Philoſophicus. 74
• Adonis cuius filius. 76
• Adonidis fabulæ explicatio aliorum. 77
• Adonis non fingitur fuiſſe. 588
• Adriani liberalitas in donando. 166
• Aduerſariorum ratiocinatio puerilis. 388
• Aegyptiorum duplex modus artem Chymicam tegendi. 17
• Aegyptiorum fabulæ de diis fictis. 17

• Aegypti hiſtoria de verißimo artificio 27
• Aegyptios por Phœnicem intellexiſſe Tinctu- ram auream. 30
• Aegyptum qua cauſa motiperegrini adierunt. 30
• Aegypti regina Cleopatra, Taphuntia, Maria, Medera 4. Familiæ Chymicæ habitæ. 64
• Aegyptiorum dii 12. 154
• Aegyptiorum & Romanorum comparatio. 167
• Aegypti leges & omnia conſilia à Vulcano. 189
• Aegyptiis duo genera litterarum. 202
• Aegypti vulgus qua occaſione ad brutorum cultum acceßit. 303
• Aegypti vbertas omnis ex Nilo. 599
• Aegypto cœli imago eſt, Hermete teſte. 600
• Aegypti, Harpocrates. 133
• Aegidius de Vadis. 481
• Aelia Lælia non vir. 169
• Aelia non mulier nec Androgyna. 170
• Aelia nec puella. 170
• Aelia nec iuuenis. 170
• Aelia nec anus. 170
• Aelia nec meretrix. 170
• Aelia nec pudica. 170

• Aelia omnia fuit. 170
• Aequatio reuera eſt in auro. 455
• Aequatio qualitatum tincturæ velum verita- tis. 455
• Aer quorum filius. 585
• Aermediis cur inter contraria 585
• Aerarij auctio ex teſtamentis 161
• Aetas notanda cuiuſ́ 297
• Aetæ pater Sol, non cœleſtis 587
• Africa ſemper uliquid noui adſert 594
• Africæ montes ſerpentibus & mineris abun- dant 594
• Alanus de inſulis Chymicus 259
• Alanus doctißimus in omni doctrina 260
• Alanus quantus exiſtimatus 260
• Alanus quæ ſcripſit 260
• Alani epitaphium Ciſtertiis 261
• Alani dicta 261
• Alano duplex ignis. 261
• Albertus Magnus poſt Arabes primus Chemiæ ignarus & Chriſtianus 236
• Albertus non à ſe ipſo Magnus vocatus 238
• Alberti Magni cognomen commune ſaltem cum duobus. 238
• Albertus quando natus 239
• Albertus Magnus cum ſummis Philoſophis comparandus. 239
• Albertus Magnus de quibus ſcripſit 239
• Alberti Magni commentaria in quos. ibid.
• Albertus Magnus Pariſiis honoratus. ibid.
• Albertus in Phyſica profeſſor Pariſiis. ibid.
• Albertus Magnus à ſtultis promago habitus. ibid.
• Albertus Magnus Epiſcopus ſtudiis occupatißi- mus. 240
• Albertus Magnus liber auit Epiſcopatum à ma- gno ære alieno. ibid.

• Albertus Magnus Epiſcopus humilis. ibid
• Albertus Magnus Epiſcopatu ſe abdicauit, vo- lens. 240
• Albertus Magnus deditus Chemiæ. 241
• Alberti Magni, libri Chymici 241
• Albertus Magnus Chymicus perfectus. ibid.
• Alberti Magni peregrinationes propter Che- miæ cognitimem. 241
• Alberti Magni labores in Chemia. 242
• Albertum Chymicum quæ indicia demonſtre̅t 244.
• Alberto libros aſſeriptos eſſe cius reuera 244
• Albertus Magnus teſtibus Chymicis, Chymi- cus est. 245
• Albertus in aliis ſuis libris Chemiam quoque aſſeruit. 246
• Alberto Magno quid prima metallorum ma- teria. 246
• Albertus Magnus diligentißimus naturæ me- tallicæ indagator. 246
• Albertus Chymicus non ſolum ex libro ſuo ſeu operibus Chymicis. 245
• Albertus Magnus Epiſcopus quomodo ſoluit æs alienum ſemper ſtudens. 248
• Albertus Magnus magnum æs alienum ſoluit paruo tempore. ibid.
• Albertus Magnus doctrinæ factus eſt Magnus & ex monacho Epiſcopus. ibid.
• Albertus Magnus Phœnicem produxit. ibid.
• Albertus Magnus ſenex & Epiſcopus artem re- ſciuit. 249
• Alberti Magni præceptum in obſeruando ſilen- tio. ibid.
• Albertus Magnus primus de concordantia Phi- loſ. ſcripſit. ibid.
• Albertus Magnus cur Epiſcopatum reliquit. 250

• Albertus Magnus eruditißimus Europæ ſui æui. 250
• Albertus Magn. ab Epiſcopatu recedens ma- iores labores ſubiit. 250
• Albertus cur Magnus dici mereatur. ibi- dem
• Albertus renunciauit ſponte Epiſcopatui, quia donum magnæ eleemoſinæ à Deo ac- ceperat. 251
• Albertum aduerſarij à Chemia ſaluare co- nantur. ibid.
• Albertus Magn???vocitatus magus ab inuidis. 252
• Albert. Magn. ſenex non Chemiæ, ſed hac habita Epiſcopatui valedixit, ibi- dem.
• Albertus Magnu??? quo ætatis anno mortuus. 240
• Alchymia deceptoria & illicita. 388
• Alchymiſtarum deceptorum proprium 609
• Albug??? 216
• Allegorii??? ſub antiquis non ſunt recondita villgaria. 77
• Alfarabi. 216
• Aloyſius Marlianus. 389
• Alpes verſus Germaniam habent fodinas me- tallicus. 436
• Alphidius. 209
• Alphonſiregis dictum præclarum. 430.
• Alphouſinæ tabulæ. ibid.
• America aquæ. ???80
• Americani ſimplices, ab Hiſpanis edocti. 434
• a mericani literarum aut ſcriptiones rudes fuere. 580
• Americanorum artificium circa aurum e- molliendum 583
• Americæ niger colorproprius 584
• Americæ terrarum varij & mirabiles colores. 584
• Anaxagoras Ægyptum quoque adiit. 119
• Anaxagoras primus ecclypſium cauſas docuit. ibid.
• Anaxagoras quid prædixerit. ibid.
• Anaxagoras Chymicus citatur. ibid.
• Andreas Solea demetallis eruditas ſcripſit ſep- turias. 51
• Angli Kellei factum dum 17. libras auri in Mercurium reſoluit 187
• Angliæ reges artis participes futuros ſi emen- dent omnia 468
• Angli Saxones origine. 482
• Anglici Hiſtriones omnes populos vexant in ſuis comœdiis. 483
• Angliæ prouentus. 486
• Angliæ Erle & Comes Germaniæ vt differant. 488
• Anglia tota muro cingonda à Bacone. 453
• Angliæ rex ſe contra Turcas ire velle, promiſit Lullio. 413
• Angliæ rex vt promiſer at, non contra Turcas, ſed Gallos bellum incepit. 414
• Angliæ rex cum iur amento pollicitus eſt contra infideles pugnare. 415
• Angli multas voces nec ſcribere nec pronun- ciare poßunt. 495
• Angli egreßi extrapatriam aliam pronunci- ationem addiſcunt. ibid.
• Angli dicuntur moueri in Nunc. 571
• Animæ ſpiritualis cum ſpirituali con
  || [ID00653]
  iunctio est totius artis intentio. 208
• Anonymus Delphinas. 343
• Anonymus Delphinas quando vixit. 344
• Anonymi authores Sarmatis adiuncti. 556
• Animal peßimam quod. 451
• Animal pigritiæ quid agat. 455
• Animus propter merces peregrinandum. 520
• Antonij auaritia. 162
• Antimonij varia loca natalitia. 379
• antimonij Plinius meminit. ibid.
• antimonium in auri fodinis Vngariæ inue- nitur. ibid.
• antimonium Philoſophicum conuenit. ibi- dem.
• antimonium multorum opes attriuit. 380
• antimonium magnis ſumptibus à multis. tractatum ibid.
• antimonium Philoſophicum immari profun- do iacet. ibid.
• antimonio phyſico vtendum 382
• apis cultus apud Ægyptios. 74
• apis ſubiectum Philoſophicum. ibid
• apollo ſuper auit Mercurium curſu. 109
• apollonius Tyanæus vbi natus. 120
• apollonium fuiſſe Chymicum, quæ atteſtentur. ibid.
• apollonius de quibus Chymicis rebus apud Bra- chmanes diſſeruerit. ibid
• apollonius ex tantali phiala bibit. ibid.
• apollonis liberalitas. ibid.
• apollonii quæ admiranda perfecit. 121
• apollonius pestem ab Epheſis auertit. ibi- dem.
• apollonius, vt incantator prohibitus à ſacris Epidauriis. ibid.
• apollonius dæmonem eiecit ab adoleſcente ibid.
• apollonius ab Empuſa alium liberauit ibid.
• apollonius puellam mortuam reſuſcitauit. ibid.
• apollonius Satyrum vinxit. ibid.
• apollonius Romæ accuſatus & in carcerem coniectus. ibid.
• apollonius obiecta crimina diluit. 122
• apollonius ex oculis diſtantium diſparuit. ibid.
• apollonius ferocitatem equorum compeſcuit. ibid.
• apollonius Conſtantinopoli Stichioſes erexit. ibid.
• apollo nij ſtatua contra peſtem. ibid.
• apollonij statua contra ſerpentes. ibid.
• apollonius contra culices quid fecerit. 123
• apollonius aduerſus crocodilos erexit Stichioſes ibid.
• apollonij prædictiones certæ. ibid.
• apollonius Domitiani mortem præuidit & momentum Epheſi iudicauit. ibi- dem.
• apollonius diſparuit ex templo & poſtea nuſ- quam viſus. 124
• apollonius data opera mortem ſuam celauit. 124
• apollonius poſt mortem, vt Deus cultus Tya- næis. ibid.
• apollonij de miraculis iudicia aliorum. ibid.
• apollonium irriſit Maneton Magus. ibid.
• apollonij opera cur Deus non euertit. 125

• apollonij facta plera́ ex cognitione rerum na- turalium. 125
• apollonius fuit inſignis Phyſicus & aſtrono- mus, eiuſ libri. 126
• apollonius ſcripſit de aſtrologia. 126
• apollonius in minimis Chriſto comparandus. 126
• apollonius puellam ſuſſocatam ex rtero pro mortua vitæ reſtituit. 127
• apollonium magiæ diabolicæ deditum fuiſſe vix eſt credibile ibid.
• apuleius philoſophu??? Platonicus. ibid.
• apuleius triſmegiſti librum in latinum tranſ- tulit. 178
• aqua per ſe collecta in ampullis. 176
• aquamiraculoſa in fortunata inſula. 271
• aqua americana molliendi auri Chymica. 583.
• aquila quid in Chemia. 199
• aquila mater Solis vel bufonis. ibid.
• aquila & bufo vt aer & terra contrariantur inter ſe. 200
• aquilæ lapis. 212
• aquilæ lapis. 270
• aquilæ duæ. 275
• aquila nigra, in puppi nauis quæ America pe- tita eſt. 590
• argentum finum quod. 533
• argentum Poroſius quam aurum. 537
• argentum ſeparandum ex antimonio. 539
• argentum viuum perficitur perſulfur. 427
• argenti viui nomina philoſophica. 426
• argenti viui corruptio quæ & eius generatio. 425
• argentum viuum quo purius, eo ſplendidius. 424
• arboris quid quæ́ literæ ſignificent. ibid.

• archiepiſcopatus in Gallia quot. 350
• archiepiſcopatus in Gallia qui. 352
• arragoniæreditus. 437
• arbores ſe inclinantes. 39
• arabes quas ſcientias cognouorunt. 194
• arabei medici excellentiſſimi 194
• arabicum aurum. 197
• arabiæregina Saba. 197
• arabum rex Geber vocitatus à quibuſcham. 201.
• arabici alii. 217
• arnoldus Villanouanus quo tempore floruit. 319
• arnoldus in quibus artibus excelluit. 319
• arnoldi medica operapræclarißima. 319
• arnoldi commentaria. 320
• arnoldus in Chemia perfectißimus artifex. 320
• arnoldi vtraque medicina inſtructißimus. ibid.
• arnoldi Chymici libri. 320.
• arnoldus papam & Frid. Neap. curauit à mor- bis. 321
• arnoldo honos conciliauit inuidiam. 322
• arnoldus curans ægros in variis locis taxatur ab inuidis. ibid.
• arnoldus an mercedem acceperit pro curandis ægris. ibid.
• arnoldum argui, quod fuerit auarus, pauper &c. 323
• arnoldi auentinus meminit. ibid.
• arnoldus vates fuit, quod patet à poſteriori. ibid.
• arnoldum qui perfectum Chymicum negat, i- gnarus eſt rerum. ibid.
• arnoldi gloriæ nubecula obiecta. 324
• arnoldi crimina nondum innotuêre, quia
  || [ID00655]
  nulla. 324
• arnoldus in quibus vates fuerit verus. 325
• arnoldus probus in omnibus. ibid.
• arnoldus maior calumniatoribus ſuis. 328
• arnoldi in mortem calumniæ. 329
• arnoldi frater. 330
• arnoldi patria. ibid.
• arnoldi epitaphium. 331
• arnoldi magiſter in arte ignoratur. ibid.
• arnoldus primo fuit clericus. ibid.
• arnoldus non artem inuenit, ſed accepit ab a- lio. 332
• arnoldus reprehenſus & excuſatus iterum à Bernhardo Com. ibid.
• arnoldi congentiles. ibid.
• arnoldus non Theoricus ſedpracticus in Che- mia. 407
• arnoldus inpræſentia Lullij aurum fecit. ibid.
• arnoldi ſententia de morbis animi. 564
• arnoldus obiit in via ad papam miſſus ex Sici- lia. 323
• arnoldus obiit antequam in manus incideret inimici potentißimi. 330
• ars Chymica etiam in Ægypto. 203
• arſicanus. 214
• ariſtotelis freno indigere dixit Theophraſtum 279
• ars cui operationi naturæ inſiſtat. 309
• ars in quibus non exiſtat doctrina Chymicis vtilis. 338
• ars à Dominico ad Albertum peruenit & ſic ad Thomam Dominicanos. 370
• ars Chymica per ſeoptima, cur male audiat 373
• ars ſine auro & argento abſolui nequit. 423.
• ars in aqua & terra fundata eſt. 427

• artis pondera occultata à Philoſophis. 384
• artis præcepta eſſe media. 230
• artium in ſingulis ſpeciebus poſſunt eſſe mo- narcha. 280
• artem cur celauerint eiusperiti. 37
• arſenicum draco & fumus venenum. 529
• artephius. 207
• artephij liber Chymicus omnino. 208
• artifices veri Chemiæ non curant popularem auram. 257
• artiſices de artis propagatione quidam ſolliciti 289
• artifex Chymicus non eſt auarus. 324
• artifex verus cur inter dum peregrinetur. ibid.
• artifex non indulgetotio. 324
• artis cognitione indigni laborare nolentes 455
• ars imitatio naturæ. 458
• ars naturam non tranſcendit. 460
• ars incipit vbi natura deſinit. ibid.
• artifex quo opus habeat, vt ſit cautus. 473
• artifices tres veri Chemiæ vno tempore Londi- ni congregati. 477
• artifex quidam Londini quæ vaticinatus. ibi.
• artifices, quibus à Deo hoc donum datur, pro- xime poſt ſanctos habentur. 478
• artifices plures olim in Vngaria fuiſſe. 513
• artifex depictus 385
• aſia aer. 584
• aſia terra aeria. ibid.
• aſia cur aeris elementum referat. 585
• aſia colligat africam cum Europa. ibid.
• aſiæ prærogatiua quæ. ibid.
• aſſatio & elixatio diuerſæ intentionis cum voluntate fiunt. 209
• aulphanes. 348
• auium qui voces intellexiſſe dicantur. 94

• auaritia & crudelitas deſtruunt. 433
• augurellus loculo donatus à Papa dictus. 385
• aurellus vltimis verſiculis ſui libri ſibi cani. ibid.
• augurelli Hyperbole. 310
• Auguſtum fuit Anguſtum. 569
• Auguſti Cæſaris liberalitas. ibid.
• Auguſtinus Pantheus. 388
• Auicennæ ſcripta medica qualia. 194
• Auicenna Princeps. ibid.
• Auicennæ opera qualia. 198
• Auicennæ opera Chymica quæ. ibid.
• Auicennæ porta elementorum. ibid.
• Auicennæ triplex argumentorum genus ibid.
• Auicennæ argumentum viſionis quale ibid.
• Auicennæ ſymbola emblematica. ibid.
• Auicennam Arabem in Hiſpania vixiſſe. 192
• Aureus ramus decerptus recreſcit. 180
• aureus ramus non vi, ſed fato acquiritur. ibid.
• aureirami mult iplicatio. ibid.
• aureolus cur dietus ſit Paracelſus. ibid.
• aurelij donatiua & c. veni. 166
• aurum pro terreno Deo habetur mundanis. 18
• auri aq ua quid ſit. 44
• aurum non facile comburitur in puluerem. 60
• auri copia & argenti in Ieruſalem ex Chemia 67
• aurum quomodo fiat. 131
• auri & papilionis gener ationes mirabiles 135
• auri forma producenda in Chemia. 188
• au rum licet arte productum naturale eſt. 225
• auri forma. 230

• aurum purum & homogeneum. 233
• auri æqualitas in qualitatibus. ibid.
• auri incorruptibilitas vnde, ibid.
• auri naturalis magnum granum. 247
• aurum montanum Germaniæ. ibid.
• aurum inuentum in capite humano. 247
• aurum ex ſola ſibi proxima materia genera- tur. 247
• aurum ex lapidibus durißimis. 270
• auri aqua. 271
• auri aqua vbi inuenitur. ibid.
• auri aqua habens 30. fluuiorum vires. ibid.
• auri aqua in metallico vaſe cuſtodienda. ibid.
• aurum commune non eſſe aurum philoſophi- cum. 275
• aurum Philoſophicum non eſſe aurum vulgi. 176
• aurum Philoſophicum non lætificat cor ho- minis. ibid.
• auro puro nihil fermentari poße. 277
• auri potio eſt verum aurum potabile hoc eſt tinctura ſoluta in liquore. 326
• auri ſegregatio per aquas fortes ab argento non diu cognita. 333
• aurum non naſci proprie 339
• auri Pater inquiritur à Philoſophis, matre no- ta. 337
• aurum fit ex ſulfure & argento viuo breui tem- poris ſpacio in igne. 372
• auri forma deſcendit ex aſtris. 377
• aurum volatile in Antimonio. 379
• aurum deſtructum à Moſe. 546
• auri color extractus à quibuſdam. 502
• auri diuerſa genera, quia ſeparari non potuit olim ab argento. 524
• auri exteriora accidentia purificationis perlu- ſtrata. ibid.

• aurum quot modis creſcat. 525
• aurum in granatis latens vix ſeparabile. 526
• aurum finum fit inuentum per ſe liqueſcit & fit purum. 526
• auri & Tincturæ Genealogia. 258
• aurum naturale finum, quod ignem non ſen- ſit, multis magnum ſpem facit adaurifi- cium. 526
• auri diſperſi congregatio per aquas. ibid.
• aurum quomodo ſeparetur à venenoſis fu- mis, qui illud ſecum auehunt in auras. 529
• Auri & argenti plus in minima proba quam magna reſeruari & cur. ibi- dem.
• aurum regulariter in argente continetur 530
• aurum finum quod. 533
• auri multæ probationes. 534
• aurum cur non ſoluatur ab aqua forti. 537
• auſtri regina ad Salomonem venit. 70
• author Roſarij abbreuiati Toletanus. 429
• author Roſarij minoris. 558
• authoris excuſatio, ſi qui authores omißi. 559.

B.

• BAcchi Orpheus ſacra inſtituit Thebis. 101
• Bacon ob eruditionem in Magiæ ſuſpicio- nem incurrit apud vulgum. 450
• Bacon quando vixct 451
• Baconis libri ibid.
• Bacon à magia prorſus abhorret. ibid.
• Baconis admiranda opera. 451
• Bacon Magiæ diabolicæ contra dixit. 453
• Bacon vt Magus in Anglia habetur. ibid.

• Baco̅ dicitur à vulgo in Anglia 7 laboraſſe a??? nos, vt caput aliquod metallicum loqui ad??? duceret. 453
• Bacon ſeptem annos laborauit in Chemia. ibid.
• Baconis effectus laboris 7 annorum vulgo non innotuerunt. ibid.
• Bacon varia ſcripſit. 454
• Bacon ex libris editis artificem perfectum ſe declarauit ibid.
• Barbari colloquium cum noſtrate. 435
• Barbari hominis verba non imprudentia ibid.
• Barbari ſpernunt diuitias ſuperfluas naturæ donis contenti ibid.
• Barbariæ propheticus aut certe magius rex multa admiranda fecit 290
• Barones titulo tenus. 488
• Baſilius Valentinus. 257
• Baſilius Valentinus vbi natus ibid.
• Baſilius Valentinus vbi vixit. ibid.
• Baſilius Valentinus quando vixit. ibid.
• Baſilij Valentini ſcripta quæ extant. 247
• Baſilius eſt Germanus Rhetor aut poeta 258
• Baſilius claues 12. reliquit ad arcem philoſo- cam aperiendam 259
• Baſilij ſumma Theoricæ 258
• Baſilia practica ibid.
• Baſiliſcus vt ex ouo ſic tinctura. 466
• Beia includit Gabricum in ſuo vter??? 516
• Belus 36
• Belua menticoſa quid. 43
• Belinus 216
• Belgicipr???entus. 436
• Belgijprouentus 486
• Bendegid 216
• Bernhardus Comes Germanus 253
• Bernhardus Comes non eſt Italus ibid.

• Bernhardus Comes non Com. Pal Rheni. 254
• Bernhardus Comes Treuiſanus ſuo tempore fuit ſub imperio. 254
• Bernhardus Comes non Gallus. 244
• Bernhardi Comitis errores & labores. ibid.
• Bernhardus Comes quando vixit. ibid.
• Bernhardus bumaniter tractat Medicum de Bonon. 255
• Bernhard. Com. Chemiæ veræ tandem peri- tißimus. 255
• Bernhard. in Chemia Solem mercurio con- iungit. 255
• Bernhard in Chymicis profundus. ibi.
• Bernhardi liber potius ad Theoriam ſpectare debet, quam praxin. 256
• Bernhardus inuidiam cum ſenio acquiſiuit. 256
• Bernhardi Penotiſenis iudicium de Paracelſi libris. 281
• Blanca vitis originis per ſe conſiderata. 383
• Blemidas. 129
• Bononiæ Epitaphium. 168
• Bononiæ in Epitaphium qui commentati ſint. 169
• Bononienſe Epitaphium cur poſitum. ibid
• Bolzain. 216
• Bolbiticum Nili octium. 601
• Bonus vbi vixit. 381
• Boni Margarita nouella, tractatus eruditißi- mus. 381
• Bonus Philoſophicum ſulfur optime depinxit. 382
• Boruſſæ ſuccinum 575
• Brachmanum crater igne plenus. 42
• Brachmanes quæ miracula ediderint. 43
• Brachmanum arcana fuiſſe Chymica. 43
• Brachmanes philoſophi non inuidi. 44

• Brachmani & Gymnoſophiſtæ cum Pythago- ricis conueniunt. 114
• Brachmanarum modernorum vſus. ibid.
• Brachmanarum modernorum doctrina. ibid.
• Brachmanæ cur ex Ta̅tali phiala biberint 113
• Braſilia quæ 580
• Britannia ſtanni mineras iampridem ha- buit. 436
• Brumazar quid. 383
• Brumazar eſt fermentum operis. 383
• Bryanus & Houltonus alchymiſtæ. 474
• Bufo terram Philoſophicam deſignat 200
• Bufones in puteis 201

C.

• CAbera quæ. 107
• Cadmi allegoria quæ ſignificet. 34
• Cadmi nuptiæ cum Harmonia memo- rabiles. ibid.
• Caduca cur bona non Chriſtianis vberiora, quam Chriſtianis. 195
• Calid. 71
• Calidis Muſa diſcipulus. 72
• Caligulæ conuiuium ſumptuoſum. 165
• Caliphæ Saraceni A. C. 703. in Aegypto do- minantur. 193
• Calumniatoris natura 328
• Calamniator tres vulnerat vno ictu. 328
• Calumniator quas perſonas aggrediatur. ibid.
• Calumniatores quæ deceant 328
• Calumniator peſtis. 329
• Calumnia ſuccum famæ alterius exugit 451
• Caluiniani Germani reformarunt religionem Angliæ. 491
• Calor congregat homogenea. 535

• Calor repellit heterogeneum à ſe. 535
• Canariæ Inſulæ 7. quæ. 577
• Canonicus Lichfeldenſis verus Chymicus. 472
• Caput rubeum quid ſit. 199
• Carbunculi pro lumine in ponte imaginario fatuit. 471
• Carmina aurea Pythagoræ. 117
• Cathena elementorum quaproportione cohæ- reat. 573
• Cauſa quæ ad aurificium concurrant. 187
• Cauſa cur ex omnibus metallis fieri poßit ar- gentum & aurum. 308
• Cauſæ quæ ſint ſeparationum metallorum ab inuicem in cineritio. 535
• Cauſa ſeparationis corporum per cementum & alia examina. 538
• Cœcilij ſumma facultatum. 163
• Cœliraptus incomprehenſibilis imaginatione. 571
• Cemenratio quid, cur & quomodo fiat. 534
• Cementationis cauſa quæ. 537
• Cementum vnde fiat. 538
• Centenarius doclimaſticus plurum eſt dragma vna vulgaris ponderis. 532
• Cenſores de Fernelio falſi. 340
• Chemiæ initium vane ad Adamum eiusve fi- lios referri. 21
• Chemiæ primus vſus cui aſſcribi poßit. 22
• Chemiæ donum ſaltem Deo volente alicui conceditur. 37
• Chemiæ lapis Pantaurea. 44
• Chemiæ proprius Phœnix. 44
• Chemia ars precioſißima. 59
• Chemiæ Moſen rudem non fuiſſe ex coniectu- ris quidam eliciunt. 59
• Chemiæ Ioſephus ignarus: 62

• Chemiæ an Abraham gnarus. 62
• Chemiæ cognitionem an Salomon habuerit annon. 64
• Chemiæ in memoriam Olympica inſtituta. 109
• Chemiæ per donum quomodo homo abſtraha- tur ab huius mundi miſeria & reducatur ad cœleſtia. 143
• Chemia ad meditationem cœleſtium bonoru̅ accendit artificem. 144
• Chemiæ authores non ignoti. 185
• Chemia cogitur terminos & loquendi formas ex omnibus artibus & rebus mntuari 204
• Chemiæ errores ex amphibologia & ſynoni- ma. 204
• Chemia ſi eſſet plane ſcripta quæ enormitates ſecuturæ. 205
• Chemia quia allegorica, non præſtigiatrix, at precioſior inde æſtimanda. 221
• Chemia vera nulli dolum facit. 223
• Chemiæ aurum eſſe vniuocum cum naturali in omnibus proprietatibus. 224
• Chemiæ finis. 229
• Chemia exoſa ignorantibus. 241
• Chemia in fine differt ab alijs ſcientijs. 241
• Chemiæ terræ nepotes contradicant aſtute. 242
• Chemiæ aduerſarij quomodo diſtinguant in- ter Chymicos. 242
• Chemiæ aduerſarij nugatores. 243
• Chemiæ deditos Minoritas contemnunt ad- uerſarij 245
• Chemia præſupponit varias artes. 248
• Chemiæ vaſa quæ propria. 257
• Chemiæ ignis inſtrumentum. 267
• Chemiam ex mille exercentibus vix vnus ei???s vero fine gaudet. 335

• Chemiæ veritatem cur magnates raro attin- gant. 336
• Chemiæ donum in manu Dei. 337
• Chemiam præſupponentes non eſſe veram om- nia pro libitu ſtatuunt. 369
• Chemiæ clauis quæ. 456
• Chemiæ opus quod conferat. 459
• Chemiæ aduerſarii ex doctis qui. 504
• Chemia requirit totum hominem. 576
• Chironis diſcipuli, Hercules, Iaſon. 110
• Chriſtianorum quorundam falſæ opiniones de Chymicis. 24
• Chriſti miracula. 126
• Chriſtiani quando ceperunt à Natiuit. Chriſti annos numerare. 148
• Chriſtiani quidam Chymici ab Auicenna co̅- memorati, plerique Hiſpani. 429
• Chriſtianis in China non licet degere in terris. 430
• Chriſtiani boni ex factis & virtutibus. 431
• Chriſtophorus Pariſienſis. 343
• Chryſorrhois. 266
• Chymicos quoſdam collegia feciſſe. 38
• Chymicorum ſcriptorum duo generæ. 49
• Chymica quæ in Euleuſiniis contenta. 106
• Chymicas res denotare imagines in Eleuſi- niis. 107
• Chymica duo monumenta in Italia inuenta. 168
• Chymicum opus an flamma perpetua. 174
• Chymicorum librorum vnde obſcuritas. 204
• Chymicorum concordia in omnibus. 229
• Chymicæ artis portæ ad quas 12. claues ſpecta̅t, quomodo vocentur. 259
• Chymica pondera, duo & ſeptem. 261
• Chymici excuſandi obſcuranda arte. 264
• Chymi??? aduerſarii quem ſequuntur. 327

• Chymici artificis magnæ difficultates & mo- leſtiæ. 334
• Chymicus non philoſophus fatuus. 335
• Chymicos multos alios eſſe aut fuiße veros in Italia. 346
• Chymicorum vomicas eſſe vagos Alchymiſtas. 370
• Chymicorum opus ex ſulfure & argento viuo fieri. 371
• Chymicis ſulfur commune inutile eſt. 372
• Chymici vericur agnoſci nolint. 373
• Chymici libri abſque hæreſi. 431
• Chymicus artifex tantum fidei qu am nota- rius habet.
• Chymica numiſmata. 523
• Chymica dicta ad omnes animi conceptus ſe applicant. 575
• Cimmericus vertagus Papæ. 325
• Cimmericus ignem & ferrum ſpirat. 327
• Cineritium differunt ſecundum magis & mi- nus. 531
• Cineritium vnde ſit & quomodo. 532
• Cineritium in foco vel furno. 532
• Cineritium teſtarum vbi fiat. 532
• Cineritium eſt hoſpitale ægrorum metallo- rum. 536
• Cineritium campus Martius perfectorum. 536
• Cinis corpus rarum. 531
• Circulus æqualis ſibi in omnibus. 232
• Claudii ſumptus facti in aquæductus & mo̅- tem effodiendum. 160
• Cleopatræ vniones, quo precio æſtimati. 166
• Cleopatræ vnio relictus, diſſectus Veneris auri- bus Romæ in Pantheo applicatus. 166
• Clodii Aeſopi Hiſtrionis filii patina ſum- ptuoſa. 165

• Clodii Aeſopi filius adeo diues vt vniones in co̅- uiuio deuorarit precioſos. 166
• Cogitationes hominum celerrimæ, 571
• Colchi. 35
• Colocaſia quid. 118
• Colores quaſi mercuriales ſtatuæ in viis. 423
• Colloquium cum Sibylla Erythrea. 597
• Collegia Chymica in diuerſis gentibus. 288
• Collegii initium primum. 303
• Comitis mirandi de Alberto Magno pro Che- mia teſtimonium. 245
• Comitatus Treuiſanus nunc eſſe deſiit. 254
• Compoſiti Chymicipunctum eſt à cœlo, circum ferentia ab igne noſtrate. 377
• Compoſiti Chymici forma corporea. 382
• Concordantiarum conſideratio in libris ma- xime expetitur. 249
• Continens continentum in ſe conuertens. 173
• Conſtantinus. 349
• Conclaue regis Franciæ, liber deſcribit totam Galliam. 351
• Conuerſio in primam materiam eſt veluti pri- uatio principium. 426
• Coniugium matris & filii terminatur in mortem filii. 516
• Corona aurea Pythagoræ. 117
• Corpus indiget ope animæ, & hæc illius. 382
• Corpus & anima in lapide non ſunt, niſi ſimi- litudinarie. 382
• Corpora ſunt reducenda in primam materia̅. 425
• Corpora ſoli da ſoluenda in argentum viuum. 426
• Corporis ſolutione ſulfur elici. 460
• Corporis ſolutio eſt, vt glacies in aquam. 461

• Corpus cum Mercurio in Me rcurium reſoluen- dum. 461
• Corpora ægræ non tingunt, ſed tinguntur. 462
• Corpora quæ magisac minus durant in cemen- to. 538
• Cor hominis vitam motu continuat. 569
• Corallus lapis ex frutice. 575
• Craſſus opulentißimus Quiritum. 163
• Crates abiecit aurum in mare. 435
• Cremerus Abbas VVeſtmonaſterienſis. 480
• Crudeles in hoſpites qui. 482
• Crux cum honorabitur, arsregi communica- bitur. 477
• Culter dimidia ſui parte mutatus in aurum à monacho. 481
• Cupellæ vnde & quomodo fiant. 532
• Cuprum cur faciat deſcendere argentum. 537
• Curius & Fabritius aurum ſpreuerunt. 435
• Cura ſit in ſelectione ſeminum, quibus natura gaudet. 425
• Cupido avolauit à Pſyche. 178
• Cupido cur nolit conſpici. 178
• Curationis modus obſeſſorum à dæmone. 68
• Cypriæstelebræ, quod eſt Venus. 76

D.

• D Æ dali. 405
• Dalmatiæ reditus ex vrbibus. 393
• Damcar, in Arabiaſapientum ciuitas. 294
• Damaſci collegium ſapientum. 197
• Danaus. 36
• Dantius. 214
• Daniel. 348
• Dardani Democritus librum ex ſepulchro ac- cepit. 92

• Datin. 215
• Daultonus quod cuidam Delphis nomine fe- cerit aurum quater mille, Regalium tale- rorum ſeu mille libras Starling. 472
• Daultoni morituri preces & reſignatio artis ad Chriſtum. 473
• Deceptus alium decipit. 459
• Dei dona perfecta & non pærticularia. 61
• Dei hoc dono ornatus ſi abutatur iram Dei in ſe concitat. 413
• Dei dona duplicia, æterna & caduca. 195
• Dei donum lapis. 341
• Delphis duæ aquilæ emiſſæ. 272
• Democriti peregrinatio in Aegyptum & In- diam. 91
• Democriti authoritas. 92
• Democritus diues ex patrimonio. 92
• Democritum Chymica ſcripſiſſe. 92
• Democrititia ſecta. 93
• Democritus cur obſcurus. 93
• Democritus varias artes didicit. 95
• Democriti riſus cauſa. 96
• Democriti ætas. 97
• Democriti opinio de atomis. 97
• Democritus plures mundos ſtatuit. 97
• Democritus dicitur ſe occæcaſſe. 97
• Democritus inedia, vitæ ſatur, mundo valedi- xit. 98
• Democrito herbæ magicæ nominatæ. 116
• Democriti ſapientia Chymica à Pſello prædi- catur. 128
• Democriti & Mercurii Triſmegiſti Chymica cœleſtis aqua. 174
• Democritus agros ſuos fecit communes. 435
• Democritus & Heracletus diuerſo affectui in- dulſerunt. 561
• Deorum ſecreta Tantalus ad inferos detruſus ante Chymica mortalibus ſeu filiis reuela- uit. 45
• Deorum nomina, quos nominare nefas eſſet. 107
• Deo ſe gratum ſecundus & Chymicus præſtare conatur. 144
• Deorum euocatio apud Romanos. 153
• Deorum trium locus. 297
• Deridentes ſecreta ab illis elongantur. 566
• Deſcenſus ad inferos apud Poetas quid. 180
• Deum Terrenum conſtare herbis & lapidibus. 14
• Deus donum Chemiæ pro dilectis reſeruauit. 143
• Deus Aegyptius an Percicus potentior. 266
• Deum habere multa media ad conuertendum Turcas vſque reſiſtendum. 343
• Deus non mouetur, quia vbique eſt. 571
• Diapaſon regula in muſicis. 232
• Dialogi author inter aurum. 275
• Diabolus & calumniator nec nomine nec re differunt. 338
• Dies critici. 341
• Dies deeſt vel abundat orbem terrarum cir- cumnauigantibus. 570
• Differentia inter Chymica tractantes. 444
• Dii Aegyptiorum Chymici fuerunt illis in vſu, vt literaria elementa. 25
• Dii , deæ & heroes, ad Chymiamſpectant. 75
• Dii maiorum gentium. 154
• Dii illi tres vbi conueniendi. 569
• Dionyſiaca ſacra eſſe Chymicæ. 101
• Dionyſius in Arabia deus Chymicus nutritus dicitur. 197
• Diodorus Siculus facit eius medicinæ mentio- nem. 563
• Dionyſius Zacharius. 53

• Dionyſius Zacharius quando ſcripſit. 334
• Dipetes. 36
• Diſputationes Logicas pro & contra eſſe va- nas. 616
• Diuini quid lapis phil: vere habet. 341
• Diuinum in morbis quid communiter. 341
• Doctrina Phyſica Brachmanum. 43
• Dolor ſymptomatum acerrimus. 567
• Domus ſumptuoſa. 165
• Dominicus Chymicus ſtatuitur ab Auicenna. 370
• Dominicus multa monaſteria fundauit Che- miæbeneficio. 370
• Dominicus Apoſtolicus. 430
• Donum philoſophiæ Chemiæopus. 566
• Draco tinctur acur dicatur. 466
• Draco quid. 520
• Dubia cur moucantur. 291
• Ducati inuenti in Vngaria magna copia. 513

E.

• EBrioſitas Germanis non pallienda ſed de- teſtanda. 285
• Eccleſia Gallicana quid poßideat. 352
• Eccleſia Gallicana quantum in bonis ſingulis poßideat. 352
• Eduardi 3. Reg. Angl. in Galliam quando fuit expeditio. 414
• Elbo interfector. 215
• Eleuſinia ſacra. 105
• Eleuſiniorum de inſtitutione diuerſæ opiniones 105
• Elementorum æquatio à Bacone prætenditur. 454
• Elementorum æquatio rationi conuenit 454
• Elementorum qualitates primarias & ſecun- darias æquari difficile eſt. 455
• Elementa triamouentur. 570
• Elixir & lapis cur dicatur. 333
• Ephiſtus. 349
• Epitaphium Bonon. cur non deiiciendu̅. 169
• Epiſcoporum conditio qualis. 251
• Encomium Villæ nouæ. 330
• Epicedion Gabrico mortuo dicatum. 518
• Equi fines varii. 226
• Eridos pomum in Paracelſi libris. 287
• Erichtheus. 36
• Errores ex allegoriis non intellectis. 223
• Errores tentantium non aſſcribendi artifici- bus. 320
• Ethnicorum alleg???riis Maria non vſa eſt. 63
• Etheſiæ vnde ſpirarint. 591
• Eumolpides. 36
• Eumolpidæ ſacerdotes perpetui Eleuſiniorum ſacrorum. 106
• Eumolpidæ cum Aurea claue in lingua. 106
• Europa terræ aßimilatur. 572
• Europa terra conſtans & baſis orbis cur. 572
• Europa cæteras partes antecellit multis modis. 573
• Europa fortißima armis. 573
• Europæi bellatores. 573
• Europæ duo lumina Alex. Magn. & Iul. Cæſ. 573
• Europa virgo forma Leo corde. 573
• Europa, cur virgo dicatur. 574
• Europa, cur leo dicatur. 574
• Europæ Sol & aurum conuenit. 574
• Europæ venter pinguis Germania. 574
• Europæ mirabilia. 574
• Europa cur ſimilis auro. 575
• Euthicie fœmina philoſopha. 213
• Euthiciæ & Roſini colloquium. 213

• Euthices. 215
• Excuſatio cur Paracelſus calumnietur alios me dicos ſeque monarcham vocet. 280
• Exempla notatu digna duorum qui pelle̅ ven- debant urſi nondum capti. 469

F.

• FAba Pythagorica. 118
• Fabulæ miræ de viridibus pueris & aliis. 487
• Facultates à Paracelſo relictæ. 285
• Falſarius regis filius repudiatus. 380
• Falſitas eſt in figuris & tropis ad liter am in- tellectis, 456
• Famæ ex libro quidam captant dubia, 291
• Fama de Fr. R. C. ad exteros tranſiit. 290
• Familiæ quot ſeu domus Arrago ſint. 541
• Fernelii ſcripta media in quo cenſu. 339
• Fernelii tractatus de abd. rer. cauſ. 339
• Fernelius ſibi labore gloriam hac inuidia com- parauit. 339
• Fernelium tantum virum non deſtitutum fu- iſſe iudicio. 340
• Fernelium cur docti quidam nullius iudicij cenſeantur. 340
• Fernelius quid vocet diuinum in iſtis libris. 341
• Fernelio forma ex cœlo. 341
• Fernelio morbus formæ dictus. 342
• Fernelius intellexit morbos metallorum, non hominum in lib. de abd. rer. cauſ. 342
• Fernelius in fine libro de abd. rer. cauſ. oſtendit qua de re loquatur. 342
• Fernelii reſponſio contra aduerſarios. 342
• Fernelii pro libro reſponſio. 342
• Ferrum cur venenum metallicu̅ abſumat 529

• Feſſanæ ſcholæ doctrina. 197
• Fides politica non violanda. 433
• Filii Philoſophici de matrimonio. 514
• Filius Philoſophicus propriæ matri fit coniunx 514
• Filii Philoſophici nuptiis omnes Muſæ & Cha- rites cum diis adfuere & ſua dona ipſis de- dere. 514
• Filii & matris nuptiis, Epithalaminm accan- tatum. 514
• Filius nobilior ſuis parentibus. 516
• Fimus equinus eiuſque vtilitas in Chemia. 261
• Fimi caloris vis. 262
• Fimorum in medicina vſus. 262
• Fines varii rerum. 225
• Flamelli ſcripta. 133
• Flamma ſulphurea apparens vbi ſint Theſauri abſconditi. 176
• Flamelli ſigna hieroglyphica. 333
• Flamelli monumenta. 334
• Flamellus quis fuerit. 334
• Florus. 349
• Fluxus metallicus quia metallo præſtet & vn- de fiat. 531
• Fodinæ auri in Hiſpania quantum dederint Romanis. 162
• Fonticulus ex terra. 275
• Forma corrupta qualis. 426
• Fr. C R. quales in profeßione. 288
• Franciſcus Pettarcha de remediis vtriuſ́ for- tunæ. 563
• Franciſci Pici Mirandulani authoritas pro Chemia. 616
• Fuſio per antimonium quid & quomodo fiat. 534
• Fuſio per antimonium quomodo fiat. 534

G.

• GAbinii auaritia. 162
• Galliæ encomium. 349
• Galli Germanicæ originis. 349
• Galliæ prouentus. 349
• Galliæ Epiſcop. quot. 350
• Galliæ reditus ſub Carolo 6. 550
• Galliæ cenſus ſub Auguſto. 350
• Galliæ reditus ſub Henrico 3. 350
• Galliæ tres ordines Politici. 351
• Galliæ ordinis eccleſiaſtici prouentus ad uictu̅. 353
• Galliæ cur prouentus narrati. 354
• Galliæ reges locupletarunt Eccleſiaſticum or- dinem. 354
• Galliæ inter Reges & Epiſcopos contentio pia olim circa alendos pauperes. 354
• Galienus. 214
• Gebri volumina. 201
• Gebri ſtylus. 201
• Geber in aperta perſpicuitate obſcurißimus o- mnium. 202
• Gebri proteſtatio. 202
• Gebri volumina multi legentes ob perſpicui- tatem in labyrinthos incidunt. 202
• Gebri clariora verba eße deceptoria, ab errori- bus patet. 202
• Geber tetricoſus Bernhardo dictus. 202
• Geber religioſus in ſcriptis ſuis. 205
• Gebri ſcripta. 206
• Gebri ſcripta ad cuiuſque mentem accommo- data. 206
• Gebri coqui multi. 206
• Gebri ex operibus quid expectandum. 206
• Gebri ſtrategema in tradenda arte. 206

• Geber artem breuem extendit immenſum vt circumueniret lectorem. 206
• Gebro adhibendum cribrum rationis. 207
• Geber ſibi ſuum artificem depingit. 207
• Geber blaſphematur deceptores & ſeipſum ſi talis ſit. 549
• Geber Auicennæ & alij. 577
• Genealogia aeris calidi & bumidi. 585
• Gentes ſeptentrionales omnes bibaces. 483
• Gentes aliæ quo́ præter Chriſtianos Dei fru- untur donis vberrimis. 195
• Gentes ſingulæ habent ſua vitia & virtutes. 286
• Georgius Riplæus Canonicus. 463
• Germania quot populos olim complexa. 253
• Germani authores Chymici, & Philoſophi, in- cogniti & anonymi, latentes ſub Symbolo R. C. inuitantur ad hanc menſam auream ſymbolicam. 289
• Germania magnam argenti copiam dedit 436
• Germaniæ prouentus ex Botero. 485
• Germaniæ Comes Regi par eſt in omnibus, ex- cepta amplitudine regionis. 488
• Germaniæ Barones. 488
• Germaniæ principum magnus eſt numerus. 469
• Geryon Chryſaoris filius quis. 577
• Gigis annulus. 310
• Gilgil. 209
• Gilgilis opinio à Gebro tradita. 209
• Gilgilis ſententia ex hypotheſi poſita. 209
• Gloriæ inuidia comes. 322
• Gratianus. 347
• Græci qui in Aegyptum doctrinæ gratia mi- grarint. 100

• Græci alii Chymici. 129
• Greueri requiſita. 267
• Greueri arbor philoſophica. 269
• Greueri duo ſecreta non reuelandæ. 270
• Gulielmus Pariſienſis. 343
• Guido de Montanor. 347
• Gymnoſophiſtarum collegium, quo tempore floruerit apud Aethiopas. 38
• Gymnoſophiſtarum Theſpion præſes. 38

H.

• HAly. 217
• Hamuel. 210
• Ha̅monis fons eiuſ́ mira natura. 267
• Helio dorus. 129
• Helio gabali cœna ſumptuoſa. 167
• Hermetem non eſſe perſonam fictitiam. 6
• Hermes quando vixiſſe creditur. 6
• Hermetis pater. 7
• Hermes vnde artes primitus acceperit. 7
• Hermes quod longe ante ætatem Moſis vixerit. 8
• Hermetis libri. 10
• Hermetis ex libris qui extent. 10
• Hermes cur dictus Triſmegiſtus. 10
• Hermes myſterium Trinitatis tradidit. 11
• Hermetis ſapientia vnde. 12
• Hermetem fuiſſe Chymiæ artificem & inſtau- ratorem. 12
• Hermes ſecundum Chemiam Aegypti leges in- ſtituit. 12
• Hermeti qui dii terreni. 13
• Hermetem de diuinitate multa pie tradidiſſe. 15
• Hermes quid per ſtatuas intellexerit. 16

• Hermetis opus non magicum. 16
• Hermes cultus poſt mortem ab Aegyptiis. 19
• Hermeti ſtatua dicata poſt mortem. 19
• Hermetis in honorem ſuperſtitio orta. 19
• Hermetis tabula Smaragdina. 24
• Hermetis ſepulchrum Alexander Magnus in- uenit. 24
• Hermetis tractatum 7. capitulorum eſſe. 26
• Hermetis ſequaces. 26
• Hermetis præoccupatio cur inter epulandum pugna fiat. 46
• Hermetis vas quale. 63
• Hermes non fuit Moſes. 186
• Hermetis forma ſolis non fit abſque vaſe. 188
• Hermes inuentor terræ ſulfureæ. 427
• Hermes & Maria coniugii philoſophici me- minerunt. 516
• Hercules quis. 110
• Herculis 8. præceptores. 110
• Hercules rex & philoſophus. 214
• Hercules boues ex Hiſpania abegit. 434
• Hercules quis. 577
• Hercules aureo poculo à ſole donatus vice na- uigii. 577
• Herculis poculum quod Medicinam iræ & do- loris continuerit. 577
• Heracletus obſcurus in ſcriptis. 119
• Heracleti qua dogmata. 119
• Herophyle Sibylla Erythræa dicta celebrata carmine. 604
• Heriſantes. 217
• Heterogenea & à metallis diuerſa ad artem non ſumenda. 466

• Hiarchas Brachmana vates. 42
• Hieroglyphicum genus literarum quale. 203.
• Hippocrates quid vocet diuinum. 341
• Hippocentaurum natura non componit. 466
• Hippias omniſcius haberi volens plurima igno- rauit 504
• Hiſtoriaridicula de muliere 207
• Hiſtoria de Mauro 219
• Hiſtoria alia de Saraceno Philoſopho. 219
• Hiſtoria ridicula 380
• Historia de iniuſto & iuſto iudice 432
• Hiſtoria de periculis alicui tincturæ poſſeſſori intentatis 471
• Hiſtoria alia de ruſtico ditißimo pauperrimo facto 527
• Historia alia proiectionis tincturæ 557
• Hiſpani quid Gothicæ proprietatis adhuc ha- bent 430
• Hiſpani magis bellis, quam literis dediti ibid.
• Hiſpani armis fidem Christianam propagare inſtituerunt 431
• Hiſpani præfecti & centuriones ſæuitiam exer cuerunt, factum inhumanum Hiſpanoru̅. ibid.
• Hiſpanorum crudelitas homine indignißima 432
• Hiſpani factum immane & perfidum. ibid.
• Hiſpanus æquus iudex contra iniquum. ibid.
• Hiſpania olim auri & argenti mineris ditißi- ma 433
• Hiſpanos auri vſum Phœnices docuerunt 434

• Hiſpanis Phœnic???n vitia communicata. ibid.
• Hiſpania primas auri fodinas habuit in Euro- pa 436
• Hiſpaniæ prouentus. ibid.
• Hiſpaniæ 9. regnorum prouentus. ibid.
• Hiſpania quot Arohiepiſcopatus habet & qui eorum prouentus ibid.
• Homerus 105
• Homogeneum diuerſa non admittit 232
• Homo qui patriæ fines non exceßit omnium imperitißimus. 338
• Homo homini diabolus 472
• Hominum vitæ lapis aßimulandus non Chri- ſti 510
• Homini naturale eſt peregrinari 569
• Hortulanus quando vixit & ex Anglia abiit. 456
• Hortulanus quando rediit in Angliam. 457
• Hortulanus quæ ſcripſit. ibid.
• Hortulani interpretatio in tabulam Hermetis ibid.
• Hortulanus primus poſt Arabes Chemiam in- dagauit 456
• Humidum viſcoſum quid 227
• Hydropicus fimo & ſole curatur 261
• Hyenæ calumniatores ſimiles 327
• Hyenæ natura 327

I.

• IArchas Brachmanum præſes 42
• Iaſoni templum dicatur apud Abderitas. 99
• Ianuæ aſſcriptum epigramma. 331

• Ianus Lacinius 389
• Iaſon in ſenis forma 586
• Iaſon interrogatus de aureo vellere quid reſ- ponderit ibid
• Iaſon Med icus 587
• Iaſon quibus mediis ad vellus aureum occupa̅- dum inſtructus fuerit 587
• Idiotarum rationes dehortantes à Chemia. 334
• Idiotarum rationum refutatio contra Chymi cos 335
• Ignis eget aere & terra alias extinguitur. 175
• Ignis in cuniculis ſub terreneis profundis ex- tinguitur 175
• Ignium quatuor genera neceſſaria in Chemia totidem quæ vaſa 256
• Ignis philoſ. à Pontano deſcriptus 265
• Ignis philoſ. nota & ſigna ibid.
• Ignis philo quis poetis & Ægyptiis 266
• Ignis ſecuris & malleus philoſ. 267
• Ignis ex radiis ſolaribus deductus, idem cum e- lementum 377
• Ignes tres & aquæ tres in arte 465
• Ignis eſt gladius noſtro bellatori 520
• Ignis qualis in ſeparando metalla per cineriti- um 532
• Imago cœleſtium in tincturæ 144
• Imperia empta apud Romanos 168
• Impurum per purum purificandum 424
• Imper atoris diuitiæ & potentia 485
• Imperia 4. mundi magna. 573
• Indorum Brachmanum collegium 42
• Inæqualitas quomodo qualitatum elemento- rum ſit æquanda 454
• Inæqualitas in auro poteſt eße qualitatum 455
• Inæqualitas hæreditatum cur in Anglia 490

• Index munerum regi datorum ab artificibus. 478
• Inſecta quæ tranſmutantur 135
• Inſcriptio Ianuæ apertæ inpari &c. quamdiu ianua clauſa eſſe debeat 304
• Inſcriptio in fine libri manu alis velut epitaphi um Fr. C. R. ibid.
• Inſulæ fortunatæ ad quem nunc ſpectent 577
• Inſulæ cur minus calidæ & frigidæ ſint. 585
• Intentio quæ ſit & ordo peregrinationis. 571
• Intellecta non contempta 340
• Inſtrumentum optica à Bacone inſinuata. 452
• Inueſtigatione rerum abditarum nihil me- lius 562
• Iohannitius 349
• Iodocus Greuerus presbyter Chymicus. 268
• Iohannes de Padua Chymicus 267
• Iohannes Fernelius medicus abſolutus. 339
• Iohannes de Mehu 343
• Ioannes Auſtri 348
• Ioannes de ſacro Boſco, ibid.
• Iohannes a urelius Augurellus poeta & Chy- micus 384
• Iohannes Aurelius Augurellus vbi vixerit & quando 385
• Ioannes de Rupeſcißa 388
• Iohannes Chryſippus Fanianus 389
• Ioannes Thebanus ibid.
• Ioannes de Aquino 390
• Ioannes Daſtinus 458
• Ioannes miraculoſe fecit de virgulis au
  || [ID00669]
  rum 459
• Ioannes Duns Scotus 482
• Ioannis Andreæ teſtimonium de Arnoldo. 321
• Ioannes Pontanus Germanus habetur. 264
• Ira ex humore calido abundante 564
• Ira medicina calefaciens 566
• Ioannes Euangeliſta inter Chymicos numera- tus 72
• Ioannes Euangeliſta potius miraculosè quam per artem ea fecit 73
• Iouis certamen cum Titanibus quid 109
• Iſaac 129
• Iſaac Hollanduspater Chymicus 263
• Iſaac Hollandus filius ibid.
• Iſaacplurima deſcribit opera ibid.
• Iſin & Oſirim eſſe Deos Terrenos 13
• Iſin & Oſirim non eſſe Diis cœleſtibus. 18
• Iſis non fuit cauſa mortis Oſyridis, ſed Typhon 517
• Itali Idiotæ Idioticum iudicium de Virgilio. 179
• Italiæ prouentus 390
• Italiæ laus ibid.
• Italiæ ducatus. 391
• Italiæ totius diuitiæ ibid.
• Italicum dicterium 433
• Italirerum Germanicarum imperiti 486
• Italiæ alterum monumentum 173
• Iudæorum Rabbini teſtantur principes Tyri fuiſſe Chymicos 35
• Iudicia multorum de Fernelio circa lib. de ab- ditis rerum cauſis 340
• Iulij Cæſaris liberalitas mira 159

• Iulius Cæſar ex ære alieno addiuitias ſummas peruenit 165
• Iulij Cæſaris vnio ibid.
• Iuſtini iudicium de Apollonio 125
• Iuſtum iudicium 433
• Iuſtus & iniuſtus iudex in eadem gente. ibid.
• Iuuentuti qui cocti reſtitui fingantur. 112

L.

• LAbore acquiritur præclarum opus 263
• Lampa dophoria 108
• Lambſpringius 272
• Lamſpringij Emblemata ibid
• Lapidis colores 147
• Lapidis pondus ibid.
• Lapidis guſtus ibid.
• Lapidis odor ibid.
• Lapis bufonius à multis fruſtra quæſitus. 201
• Lapis vbi́ inuenitur 213
• Lapis eſt in vallibus, montibus aere & flumine ibid.
• Lapis in ſterquilino calcatus ibid.
• Lapides duo albus & rubeus 272
• Lapides duo gratis à Deo dati ibid.
• Lapis qualis ante præpara tionem & post. 276
• Lapis primo ſenex poſtea iuuenis 378
• Lapidis vires ſunt 3. ignes 424
• Lapidis virtus eſt in tota terra 427
• Lapis eleuatus cum vento 464
• Lapidis materiæ duæ 476
• Lapis vt homo ſe habet 510

• Lapidem aßimulari creationi hominis 511
• Lapidis conceptio quando ibid.
• Lapidis coitus quando ibid.
• Lapidis prægnatio quando 512
• Lapidis ortus quando ibid.
• Lapidis nutritio quando ibid.
• Lapilli puteorum precioſi apud Philoſophos. 200
• Lentuli opes. 164
• Leones duo in Anglia nati 574
• Leonina Ferra indicata. 575
• Leopardus, Lyciſca, hinnus, mixtæ ſpecies 583
• Libros qui legunt, abſque intellectu ſe ipſo de- cipiunt 285
• Libri peregrini in Hiſpania non admittuntur. 470
• Linus 104
• Lini ſcripta ibid.
• Liuor vt hedera aſcendit aliorum ope. 450
• Lingua libera in Saturnalibus 156
• Lolliæ Paulinæ ornatus ſumptuoſus. 164
• Lolium Chemiam tegit 244
• Longæuitatis patrum ante diluuium cauſa naturalis 21
• Lothi vxor ipſa ſibi ſepulchrum 173
• Lotharingus artifex 477
• Luculli facultates 164
• Luculli cœna. ibid.
• Luculli veſtimenta pro comedio ibid.
• Lucius eſt herba alba creſcens in monticulis. 172
• Lullij Sophiſma ſapientes multos vexabit 263
• Lullius fuit protheus 405
• Lullijoccaſio quaſe Chymicis dedidit 406

• Lullius ob mulieris ſanitatem recuper andam ſollicitus ibid.
• Lullius percupidus artium diſcendarum. ibid.
• Lullius peregrinatus ob ſcientiam acquiren- dam ibid.
• Lullius incidit in Arnoldum ibid.
• Lullius ab Arnoldo arti contradicendo radice̅ artis expiſcatus eſt 407
• Lullius Mediolanum conceßit vbi Chemiam e- xercere cepit 408
• Lullij opus quando abſolutum fuit. ibid.
• Lullius vina non diſtillauit Mediolani ſed lon- gè alia 409
• Lullij experimenta, quæ fecit Mediolani. ibid.
• Lullius per 3. annos nihil perfecit, hinc ad Ar- noldum ſe contulit ibid.
• Lullius lothaliter vulneratus dum ignoraret pondera 410
• Lullius fatetur ſe ab Arnoldo arcanum artis reſciuiſſc 411
• Lullius per 3. annos fuit in ſocietate aliorum trium Mediolani ibid
• Lullius quo anno reuera opus compleuerit ibid.
• Lullius quid fecerit & ſocij eius completo opere ibid.
• Lullij oratio ad ſocios diſceſſuros 412
• Lulliuscum ſociis iuramento adſtrictusdiſceſſu- rus ibid.
• Lullius cui rei conſecrandus ibid.
• Lullius in Angliam profectus 413
• Lullius qua occaſione in Angliam migrarit ibid.
• Lullius meminit ſui itineris in Angliam 414

• Lullius regi Angliæ Eduardo 3. dedicauit ali- quot libros 414
• Lullius in multis libris ſuis teſtatur quod rex promiſerit contra Turcam pugnare. 415
• Lullius vbi & quando fecerit ſuum teſtamen- tum nouißimum ibid.
• Lullij qui libri citantur in teſtamento nouißi- mo 416
• Lullium apud Anglos præſtitiſſe reuera illa quæ prædicantur de eo 418
• Lullij calumniatores no̅ animaduertunt quid dicant 419
• Lullius non impoſtor etiam ſi artem ingenio- ſam Lullianam ſcripſerit ibid.
• Lullius à calumniis defenditur ibid.
• Lullius non fuit monachus ſed politicus. 420
• Lullius etiam ſi in vernacula lingua tamendo- cte ſcripſit ibid.
• Lullij teſtimonium aliud de inſtituto. 421
• Lullij obitus ibid.
• Lullij ætas ibid.
• Lullij martyrium à calumniatoribus, vt alia male accipitur ibid.
• Lullij mores Chriſtiano digna ibid.
• Lullius cur Mauris Chriſtum prædicarit. ibid.
• Lullius cœlebs videtur fuiße 422
• Lullij libri Chimici ibid.
• Lullius in Chymicis valde diffuſus ibid.
• Lullij modus ſcribendi occultè per membranas perforatas ibid.
• Lullius in ſcriptis ſuis per excerpta intelligen- dus ibid.
• Lullius quid per quatuor ignes intelli- gat 423
• Lullij in memoriam epigramma contra ca- lumniatores 428
• Lullius vnde fecit aurum potabile 465
• Lullij duplex menſtruum 465
• Lullius incarceratus à rege contra fidem. 414
• Lullij aurificij in Cathalonia Teſtimonium. 420
• Lumen in vaſe vitreo 208
• Luna lachrymans quid 258
• Lyſander quæ ſpreuit 435
• Lythargyrium philoſophorum. 476

M.

• MAdrutij muri 574
• Magorum colloquium apud Perſas 39
• Magia quid nunc & olim ſignificet. ibid.
• Magiæ gratia ad exteros philoſophi Græcipro- fecti nempe naturalis ibid.
• Magica naturalis quid & à quibus tractata. 40
• Magiæ naturalis ſpecies ibid.
• Magia deprauata quid efficiat ibid.
• Magiam latere medicinæ ſub ſpecie quoque malam nec non ſub religione & aſtrologia 41
• Magiam illicitam extreme diſtare à Chemia. 68
• Magia naturalis, approbata à Diuo. Thoma. 375
• Magia naturalis magnis viris probata. 40
• Magici libri falſi 452

• magici libri diſcernendi ab aliis 452
• magici mnlti libri abſque caracteribus: 452
• magiſterium vna re incipi & finiri 146
• magiſterij huius vnum eſſe nomen & diſpoſi- tionem licet plura nomina & plures con- fectiones tradiderint 147
• magiſter Daulin 348
• magiſterium negantes pueris quibus ſimiles. 504
• magiſterium qui negat non eſt ſapiens. 404
• magus non ſtatim, qui ſupra vulgum ſapit. 252
• magnus eſt qui magna contemnit 253
• mahometani aliquid Arianiſmum retinent. 196
• mahometani barbari & crudeles qui modo literarum imperiti 193
• mahometani indigni Dei donis à Chriſtianis æstimantur 194
• mahometanorum quale genus doctrinæ. 196
• mahometus an Chemiam exercuerit ibid.
• mahometus inſtructus literis ibid.
• mahometus audacia dux, direptionibus oppi- dorum rex factus Arabibus 197
• mahomet 214
• malus ibid.
• mala ex ira innumera 567
• mariam hanc non eße fictitiam 557
• mariæ ſymbola 63
• maria gentis Iudaica fœmina vere Chymica. 62
• mars & Venus, à Vulcano colligati 152
• mars & Venus fauent Romanis & hi illis li- tant 153

• martis & artis differentia 168
• marthonus 348
• marcellus Palingenius Poeta & Sacerdos. 368
• marcaſita philoſ. quanti valeat 476
• margarita novella honore digna 382
• mare quid 520
• maſſaræi 213
• materia philoſophica vbi́ inuenitur id eſt in omnibus elementis 171
• materia philoſophica vilis precij 200
• mater appetit filium 274
• mater quod cum filio matrimonio coniungen- da ſit 344
• materia Blanca 383
• materia primo agit, poſt patitur ibid.
• materia non ſine forma 426
• materia ſuccurrere debet immaturis. 462
• materiæ veræ deſcriptio apud Iſaacum. 264
• mauri cur Arabes dicti 192
• maximus Olibyus Plutoni quid dicauit. 174
• medicina ex bufone philoſophico 201
• medicina Chymica leproſi mundaridi 230
• media Chemiæ cur obſcurata ibid.
• medici macri duæ herbæ procuranda Chemia. 244
• medicina philoſophica, vt homonaſcitur, tri- bus continentibus circundata 257
• medicinæ vires 274
• medicamenta diuerſa non faciunt diuerſam artem medicam 288
• medicinæ Hermeticæ efficacia 325
• medicina Hermetica quos morbos curet. 325

• medicinæ Hermeticæ vires 326
• medicinæ Chymicæ impoßibilia non aſſcri- benda ibid.
• medicina noſtra ex Sole & Luna conficitur. 424
• medicina ſi venenoſa, ſit, non eſt medicina. 459
• medicina quædam lætificatiuæ 565
• medicina ducens ad paradiſum ibid.
• medicina incitans ad amorem ibid
• medicina faciens caſtum & religioſum. ibid.
• medicina quædam facit fatuum ibid.
• medicina facit ex auaro prodigum 566
• medicinæ vltimæ ſecreta quæ ibid.
• medicina auro præualens 567
• medicina indagandæ peregrinatione 568
• medicina dum inquiritur quæ negligenda 586
• medicina Chymica aliis bonis anteferenda. ibid.
• medicinam Chymicam ſub Iaſonis vellere au- reo ſub intelligi. 588
• medicinæ phœniciæ laus 607
• melius peius perficere debet 462
• medicina iræ & doloris in Heliopoli inuenta. 599
• mendeſium Nili oſtium 603
• menstrua quæ quibus ignibus correſpondeant. 465
• mendacia ſe ipſa refutant 228
• mepempſychoſin Brachmaniæ dunt 43
• mercurius à Vulcano eruditus 17
• mercurij ad Antrum homines adhortatur Orpheus 104
• mercurio dediti in martiales an ſint. 168

• mercurius in aurum reduci poteſt, alia aqua neutiquam 125
• mercurius & ignis præcepta dederunt Chymi- cis 266
• mercurij caduceus qualis 273
• mercurius facit concordiam inter inimicos. 279
• mercuriis tres claues artis 464
• mercurius primus Leo viridis, medium con- iungendi Solem & Lnnam ibid.
• mercurius ſecundus Lunaris ibid.
• mercurius tertius ſulfureus & ſolaris. ibid.
• mercurium tincturæ occidit, vt Baſilicus ani- malia 465
• mercurius monſtraturus phœnicem, vbi quæ- rendas 599
• mercurius inuenitus vbi 603
• mercurius philoſophicus carmine lauditus. 605
• mercuralis ſtatuæ intriuio qualis 592
• merlino vaticinia ſuppoſita à monachis Anglis 261
• merces duplex in dedocendo 281
• merculinus 349
• meßis aurea 117
• metalla imperfecta imperfectius nobilitari. 53
• metalla perfecta conſumi poße ibid.
• metalla vertenda in aurum 220
• metallorum fines non certi 226
• metallorum finis ſub ordinatusconuerti inau- rum 227
• metallorum reliquorum aurum cur finis dici- tur 234
• metalla omnia tendunt ad aurum niſi impe- diantur 235

• Metallorum materia infra & ſupra terram mere eſt paßiua 308
• Metallorum arbor ſeu genealogia 344
• Metallorum de affinitate Ænigma 345
• Metallorum generatio 383
• Metallorum ſemina in profundo 425
• Metalla montibus comparantur 467
• Metalla perfecta vim non ſentiunt ab igne. 536
• Metalla omnia faciunt regulum in antimo- nio 539
• Metelli Scipionis triclinaria Babylonica peri- ſtromata 166
• Michael Pſellus Chymicus præclarus 127
• Michael Scotus 481
• Midæ tinctura aßimilatur 513
• Minera ſub terra inſtar arborum ſuper terram 2???0
• Min ralia in ſe inuicem mutantur 183
• Mirandulæ de Arnoldo ex aliis teſtimonia 321
• Mirneris 348
• Mirandulanus D. Thomæ interpretes quo ad Chemiam conciliat 375
• Miraculum non procul à Memphis 600
• Miſerula 349
• Mitigo 213
• Modus ſeparandi auri à duris lapidibus, 525
• Modus argentum à volatilitate præſeruan- di in Saxonia 530
• Modus ſeparandi aurum ab imperfecto nem- pe cupro 530
• Modus liquefaciendi limos metallicos 530
• Monumentum vbi hoc inuentum 174
• Monachi vigilantis ſumma 469
• Monachus indoctus quid ſperat 470

• Monachus in Chymicis deſperatus incepit de- cipere multos ibid.
• Monachus tincturæ poſſeſſor 480
• Monarcha inſularum oriturus ex ſponſis. 579
• Morienus vere Chriſtianus philoſophus 141
• Morienus ſe mundo abdicat 142
• Morienus vixit in ſancta terra Eremita. ibid.
• Morieni piæ inſtructiones in libro Chymico. ibid.
• Morieni doctrina qualis 145
• Morieni virtutes & mores ibid.
• Morienus cur eremita ibid.
• Morieni conſtantia & ſeueritas ibid.
• Morieni ingenuitas in tradenda arte 146
• Morieni æuum, vel tempus quo vixerit, incer- tum 148
• Morienus auidus doctrinæ 149
• Morienus non inuidus ob artem ibid
• morieni Patria Roma 149
• morienis aßimulatio lapidis cur hominis ortu 512
• mortificatio quomodo fiar 517
• Moſen quid hauſiſſe ex ſcriptis Triſmegisti o- pinio falſa, Ficini refutata 22
• Moſis ſoror an Maria hæc ſit incertum an va- tes. 58
• Moſis artificium fabrile quid demonſtret 60
• Moſis ſcientia miriſica non in comburendo au- ro 61
• Moſes ſi à Deo non habuiſſet Chemiam tamen alio modo habuiſſe potuit ibid.
• Moſis tempore & longe ante Chemiam fuiſſe in Aegypto 189
• Moſis Chymicum opus in combuſtione auri 190

• Moſes etiam ſi non Chymicus nihil inde inco̅- modi. 190
• Multa fiunt per artem, quæ non per naturam. 78
• Mulus diuerſus à patre & matre 583
• Mulier vnde Chemiam habeat cognitam quæ- ſtio. 59
• Mundus in tres partes diuiſus. 172
• Muſarum metra. 296
• Muſæus. 104

N.

• NAturæ de quibus Arcanis & veris Chy- micis Brachmanæ diſſeruerint. 43
• Natura humana nouitatis amans, in vetita declinat. 207
• Naturæ operationis rarus & ſecretus modus. 309
• Natura ignis philoſophici vili papulo nutri- tur. 378
• Natura continet in ſe quibus indiget. 460
• Nauarræ reditus. 437
• Neapolin prope facta à Virgilio balnea natu- ralia. 181
• Nemo felix ante obitum cenſendus. 330
• Neroni bellaria appoſita quo precio. 165
• Nicolaus Flamellus. 333
• Nigredo prima paucis cognita. 410
• Nigredo quomodo fiat. 410
• Nilus Gymnoſophiſta. 38
• Nilus Mercurii pater. 599
• Nili oſtia ſeptem quæ. 600
• Nili fontes non noti ſed oſtia. 559
• Nil à Deo per vim extorquetur. 337
• Nobile Raymundi. 418
• Nobiles nummi vnde dicti in Anglia. 419

• Nomina cur variata, in arte. 146
• Nomen proteſtantium vnde. 490
• Nortonus quo tempore vixerit. 468
• Nortoni prima præfatio. 468
• Nortonus hæres artis factus ab alio. 479

O.

• OBiecta tria in Eleuſiniis præter Creatoris Solis Luna, & Mercurii imagines. 268
• Oculi nigri quid. 199
• Oculorum ſubiectum ſeu viſio nis color. 423
• Odia cur inter medicos. 287
• Olympica certamina. 109
• Olympiodorus. 129
• Oleum & menſtruum vegetabile ſimul elabo- rari debent. 465
• Omnia noſtra nobiſcum portamus, hoc eſt a- nimi & corporis bona. 329
• Omnia eſſe vnum licet plura videantur. 147
• Operis prima pars in duabus auibus. 210
• Operis magni eſſe vnam oper ationem. 264
• Operis magna pars in electio ne ſpecierum exi- ſtit. 381
• Operis fermentum quale, non aurum com- mune. 383
• Opus quando incipiendum, i quid velit. 256
• Opus ex ſolo argento viuo nonel citur. 427
• Orbis terrenus à quib uſd am circumnauiga- tus. 503
• Orbis terreni 4. partes ele mentis mundi ap- propriari. 572
• Ordinis eccleſiaſtici in Gallia reditus. 351
• Ordo itineris cur talis. 572
• Organga medici na iræ & doloris. 598

• Orpbeus primus Chymiam cum religione ex Aegypto in Græciam attulit. 99
• Orphei parentes. 101
• Orpheus de vellere aureo ſcripſit. 101
• Orphei medicina. 102
• Orphei libri de rebus naturalibus. 102
• Orpheus hoc loco omnes ſuas allegorias expli- cat. 103
• Orphei obitus & ſepultura, in Olympo. 103
• Oſiris & Adonis Sol philoſophicus. 517
• Oſthanes Perſa magus. 39
• Oſthvnes Chymicus. 40
• Oua comeſta fine vltimo non fruſtrantur at ſubordinato. 227
• Ouidius parum guſtauit de arcanis philoſo- phicis. 181

P.

• PAlingenij morale opus. 386
• Palingenius lapidem deſcripſit vt viaticu̅ viris doctis. 386
• Palingenius Chemiæ magiſter. 387
• Palingenio etiam mortuo inuidi infeſti. 387
• Palingenii de obitu Hiſtoria. 387
• Palingenii libri clauis. 387
• Palingenii cadauer effoſſum & combuſtum ob inuidiam. 388
• Palingenii obitus. 387
• Pantaura lapis. 270
• Pantaura ſolphiloſophicus. 270
• Papæ aſtutia. 280
• Papilio inſectum ſpecioſum at valde noxium homini quia flores & fructus crucis repleat & abſumat. 299
• Paracelſi Heluetici nominis ratio. 279
• Paracelſus cur Germanice ſcripſerit. 279

• Paracelſi criminatio quid. 281
• Paracelſo plagium aſſcribitur. 281
• Paracelſiplagii excuſatio. 282
• Paracelſo cur quidam in Chemia nihil tri- buant. 273
• Paracelſi diſcipuli duo. 283
• Paracelſicus quidam aurificio aduerſarius ex ſuo fruſtram opere. 283
• Paracelſus aliquando proiectionem fecit fa- mulo præſente. 284
• Paracelſi regulus. 284
• Paracelſi libri de Chemia. 284
• Paracelſus non adſtrictus fuit quid aperire. 284
• Paracelſi qualis regulus. 285
• Parcelſi vita. 285
• Paracelſus liberiusviuens tamen cur auit mor- bos incurabiles. 286
• Paracelſi ſequacium nullus, quos ille curauit morbos. 286
• Paracelſi libri ſi à calumniis purgarentur, non eſſent lectu indigni. 286
• Paracelſici quidam fingunt multa ad ſe eue- hendos. 287
• Paracelſi interpretes, multum ſibi ſumunt in Paracelſi opera. 287
• Paracelſo teſtimonium per hibetur ab incogni- ris fratribus Germanis. 288
• Parallela. 134
• Pardus allicit ad ſe feras ſuauitate odoris. 433
• Paradiſus in Aſia. 591
• Paradiſus terreſtris. 591
• Patrimonii magnam partem ſuis ciuibus dat Democritus. 95
• Patauini monumenti quæ ſcriptores memine- rint. 174

• Patauini monumenti dubia circa flammam perpetuam. 176
• Patauinum monumenttum videtur Plautinæ ætatis. 177
• Paupertas ſtudioſa. 388
• Pauperrimus ex ditißimo factus. 577
• Pedes albi quid. 199
• Pelopidæ. 111
• Perſæ & Aegyptij inter ſe reconciliandi ſunt. 266
• Peregrinatio Medico non inhoneſta. 322
• Peregrinatio nulli obeſſe poteſt. 566
• Peregrinationis vtilitas. 569
• Peregrinationis iucunditas. 570
• Peregrinandum cur ſit. 561
• Peregrinatio in Heſperiam. 576
• Peregrinatio ad quid conducat. 339
• Perticis donatiuum. 167
• Perſonæ vitia ne imputentur arti. 336
• percepta multa à Mercurio. 603
• petrus Villanouanus. 332
• petrus Bonus Ferrarienſis. 381
• petrus de Zalento. 382
• peluſiacrum Nili oſtium. 602
• phanniticum Nili oſtium. 603
• præbuit anſam præbuit idololatriæ. 15
• philoſophorum cauſæ obſcuritatis. 202
• philoſophi ſcribunt vt palma maneat in me- dio. 205
• philoſophi Arabes alii quam plurimi. 217
• philoſophorum ignis cui non dißimilis. 266
• philoſophorum aqua quid dicatur. 384
• philoſophorum argentum viuum non vulgi. 427
• phiſophorum ſulfur quale ſit. 460
• philoſophorum ſulfur vbi ſit in terra. 460
• philoſophorum conſuetudo. 463

• philoſophi tegunt artem vbi aperte loqui vi- dentur. 463
• philoſophi compares habent ætate prouectio- res. 478
• philoſophorum alius natus. 513
• philoſophorum filii natiuitati gratulatio. 513
• philoſophus naturas rerum ſcrutatur acrius quam vulgus. 382
• philippi Beroaldi de Apollonio Iudicium. 125
• philippus Paracelſus. 277
• philippus de Rouillaſco. 347
• phœnix auis in Aeeypto. 29
• phœnicem credidere veteres reuera eſſe auem. 30
• phœnices. 33
• phœnix celebratus à ſcriptoribus admirabilis è Romanis. 151
• phœnicis eſſe ortum allegoriam non hiſtoria̅. 152
• phœnix auis Arabica dicta licet Chymica ſit. 197
• phœnices & Hiſpania auru̅ congeſſerunt. 434
• phœnices multi in Hiſpaniam migrarunt. 434
• phœnix auis ſapientum ſemper fuit in ſcriptis celebratißima. 562
• phœnix auis an ſit. 562
• phœnix an ſit Medicina Iræ & doloris. 562
• phœnicem eſſe non eſt dubium. 568
• phœnicis patria quæ. 597
• phœnix & Medicina non differunt. 598
• phœnicis deſcriptio. 598
• phœnix nouus ex cinere prioris combuſti, 598
• phœnix quo migret. 598
• phœnicem curari myſtice ab Aegyptijs. 598

• Phœnix ſole gaudet. 598
• Phœnicis medicina ex pennis. 599
• Phœnix vbi lateat. 603
• Phœnix domi non inuentus. 603
• Phœnix medicinæ quæſitæ pater. 604
• Phœnicis Encomium. 606
• Phryges. 35
• Plato vnde diuina ſua habeat. 24
• Platonicum Aenigma. 171
• Plato Chymicus. 218
• Plumbi laminati æſtimatio in India. 226
• Plumbum ſupra tectum in argentum viuum. 235
• Plumbi quantitas in probatione. 536
• Plumbum auriga cupri in probatione. 536
• Plumbi minera quando dicatur argentea. 530
• Polycletus. 405
• Pontanus non eſt Italus. 265
• Pontani errores circa materiam. 265
• Polypus ſe corrodit in fame. 230
• Pontifex Romanus quantum ex Gallia ha- beat. 354
• Poetæ deſcribentes falſa & ficta in fine tamen id non fatentur. 386
• Pontificis Romani reditus. 390
• Portugalliæ reditus. 437
• Portæ 6. operatiuæ & 6. inſtrumentales. 259
• Portæ quo ordine neceſſariæ ſint. 259
• Principes Tyrii. 34
• Principum tot quæ cauſa necis. 168
• Protonotarius Imperatoris à Saracenis captus & ab artifice Chymico dimiſſus. 220
• Productionis imperfectorum cauſæ difficulta- tes præauro. 232
• Protheus quæritur. 297

• Prothei reſponſum. 297
• Protheus dimiſſus. 297
• Principata hoc eſt elementata & non ipſi va- pores ad artem ſumuntur. 372
• Proditores puniti. 473
• Prometheus quis. 108
• Pſelli colloquium cum Xiphilino. 128
• Pſeudochymici quidam ad malas artes defi ciunt. 22???
• Pſyche Draconi nupta. 177
• Pſyche non Draconem, ſed Cupidinem ſibi in- uenit maritum. 178
• Pſyche Cupidini iterum couiuncta. 178
• Pſyche & Cupido quid in Chymicis. 178
• Pugnæ lex ab Hermete propoſita. 45
• Pulli arte excluſi non artificiales. 225
• Puteus Brachmanum. 42
• Pyronæi Hiſpaniæ metalliferi. 436
• Pyrgopolynicis iactantia. 46
• Pythia. 111
• Pythagoras primus Philoſophorum in Aegy- ptium contendit. 113
• Pythagoras animæ migrationis auctor. 114
• Pythagoras quando floruerit. 115
• Pythagoræ diſcipuli qui. 115
• Pythagoræ ſchola quamdiu durauit. 115
• Pythagoricorum facultates communes. 115
• Pythagoricorum ſilentium. 115
• Pythagoræ libri quos Plato emit magno pre- tio. 115
• Pythagoras an magus. 115
• Pythagoras an Chymicus. 115
• Pythagoras quæ miranda fecerit. 115
• Pythagoræ ludicrum. 116
• Pythagoras vera prædixit. 116
• Pythagoræ herbæ magicæ nominatæ. 116

• Pythagoræ coniur ationes an magicæ. 117
• Pythagoras morbos curauit. 117
• Pythagoræ aureum femur. 117
• Pythagorica Synodus. 117
• Pythagoras magiſter Chymicorum declara- tus. 118

Q.

• QVartatio ſeu ſuper atio per aquam forte̅ inſtituitur ad aurum ab argento di- ſcernendum. 533
• Quartatio vnde dicatur. 533
• Quartatio quomodo fiat. 533
• Qui à Chymicis dehortandi. 337
• Quid ex Antimonio factum ſit. 378

R.

• RArum & mirum quod in probatione per cupellam contingit. 314
• Rationes arti contr adicentium ſunt ex- traipſam artem. 407
• Raymundus Lullius Maioricanus. 403
• Raymundus Maßilienſis. 348
• Rebis quid. 461
• Reditus annui non ventri & pompæ dicantur omnes in Germania, ſed magna eorum pars filiis reſeruatur. 489
• Reditus in Germaniam. 604
• Reditus ex Iſtria. 393
• Regula incerti, certum. 232
• Regina Gall. Margarita Iud. vxor quid de Alano dixerit. 260
• Regis membra contabeſcunt balneo. 267
• Regulæ optimæ, & rationi conuenientes obſer- uandæ Fratribus imitatis. 303
• Regis clamor ex profundo maris. 380
• Regius filius non agnoſcitur à mundo. 380
• Regni Neapolitani prouentus. 390
• Regia aqua quid & vnde fiat & cur aurum ſoluat. 537
• Religionis mutatio vere prædicta ab Arnoldo 325
• Relatio famæ nouæ. 197
• Relatio prima incerta. 290
• Rem eſſe vilem ad opus ſumendam. 463
• Remedium Iræ & doloris. 562
• Remedium Iræ non expetitum inutile viſum. 567
• Reſurrectionis à mortuis ac translationis in cœlum abſque morte exempla. 24
• Reſponſio pro Paracelſo. 283
• Res extraneæ lapidem non emendant. 460
• Res præmanibus exiſtens amittitur propter peccata hominum. 473
• Res vilis precii. 476
• Res magni precii non agnoſcitur. 476
• Reuiuificatio ſe nutrimentu̅ ingreſſus dicitur. 519
• Rex in fonte. 256
• Rex Chymicus balneo lauandus & in ſoporem ipſam́ necem reducendus. 267
• Rex ſumit Tincturam ab igne. 519
• Rhaſis. 211
• Rhaſis epiſtola optima. 211
• Rhodus Ophiuſa dicta propter ſerpentum mul- titudinem. 34
• Richardus Angelicus. 458
• Riplei libri qui. 464

• Ripleus in 12. portis artem abſolutam tradidit 464
• Ripleus dat monita ad claues portarum acqui- rendas. 464
• Ripleus deuotus in præfatione portarum. 467
• Ripleus clauſtro incluſus tanquam viuus ſepul- chro. 467
• Riui in contrarium currentes. 275
• Rodleuius diues metallarius in Bohemia. 527
• Romani vnice in hoc incubuerunt vt imperiu̅ extenderent. 150
• Romanorum florentium potentia. 150
• Romanorum opes & vires. 150
• Romam à pueris Marti dediti. 151
• Romani ſtudiorum gratia Athenas vix alio conceſſerunt. 151
• Romani ne cogitarunt de artificio Chemiæ. 151
• Romuli parentes Mars & Syluia Veneris ab- neptis. 153
• Romanorum innominandus Deus tutelaris. 153
• Romaneſſus Deus Romanorum. 153
• Romana ſacra fere innumera à ſuperſtitione orta. 157
• Romana ſacra Aegyptia recepiſſe. 157
• Romanorum reditus ac magnificentia. 157
• Romanorum magnitudo exercitus, 158
• Romanorum reditus ex Africa. 158
• Romanorum reditus ex Aegypto. 158
• Romani imperij redituum ſumma ex prouin- ciis noſtro æuo. 158
• Romani quot modis corraſerint pecunias. 159
• Romanorum reditus diuerſo tempore. 159

• Romanorum ciuium numerus ingens. 159
• Romanorum quæſtus ex qualibet re. 161
• Romani auri ſitientißmi. 163
• Romani nihil in literatos contulerunt. 168
• Romani morituro obuloni in os in ſere pro- nauto. 247
• Roſinus. 212
• Roſini libri. 212
• Roſarii autbor phil. Germanus. 273
• Roſarius biceps figuræ artis ſummam continet. 274
• Ruſtici liberi. 488
• Rythmorum author Germ. cum figura. 277

S.

• SAbæ dona Salomoni oblata. 71
• Sabæ Reginæ quæſtiones ad Salomonem. 70
• Saba Regina fuit Sibyllæ. 71
• Salomonis diuitiæ vnde. 65
• Salomonis diuitiarum quæ cauſæ reddantur. 66
• Salomonis ſapientia alia quam vulgi. 67
• Salomonis ænigmata de naturæ arcanis non reuelandis. 68
• Salomon Botanicus optimus. 68
• Salomon in magia naturali perfectus. 68
• Salomon exorciſmo vſus contra Dæmones. 69
• Salomonis clauicula, liber negromanticus. 69
• Salomonis vita. 69
• Salomonis ſapientia in naturæ arcanis. 70
• Salomonem non compoſuiſſe magica. 452

• Saladinus Chriſtianos ex terra ſancta expulit. 220
• Salmacis. 268
• Samothracia ſolennia. 107
• Sanguis humanus æſtimatus materia lapidis. 474
• Sapientum Brachmanum vrbs. 42
• Sapientiæ deſcriptio. 67
• Sapientes tres qui. 156
• Saraceni in AEgypto ſe literis tradiderint. 193
• Saraceni Africæ maritima omnia occuparunt 194
• Saraceni Philoſophi humanitas. 220
• Sardiniæ reditus. 437
• Saturnalia vnde apud Romanos. 155
• Saturnus quid denotet. 258
• Saturnus pater, omnia metalla in ſe congre- gat. 531
• Saturnus Mercurii auus. 601
• Saturnalium mos. 291
• Scaliger Chemiæ aduerſarius. 607
• Shemnitium in Vngaria auriferas fodinas ha- bet. 525
• Schemnitium ferrum mutatur in cuprum. 525
• Scientiæ cæteræ ad Chemiam collatæ ſunt ve- luti ancilla ad Dominam. 371
• Scripta Chymica non varia apud Hebræos mo- dernos. 58
• Scriptura ſacra quoque allegorica. 221
• Scriptio ad Nortonum à magiſtro artis. 479
• Scrutale Laconica. 428
• Sebenniticum Nili oſtium. 801
• Secretum primum uon reuelandum. 270
• Secretum primum non reuelandum. 271
• Secretum retinendum. 408
• Secreta non pandenda. 566

• Senioris tabulæ explicatio breuis. 210
• Senior. 210
• Senioris parabola. 211
• Senes quales iuuentuti medicina reſtituat Chymica. 348
• Septimii ſeueri donatiua ingentia. 167
• Septentrio quid. 466
• Separatio perfecti ab imperfecto per cineritiu̅. 531
• Separatio per cineritium fit quinque de cauſis. 535
• Seruitus nulla ſub Saturno in aurea ætate. 156
• Serui cur dominentur dominis Chymicæ eſſe proprietatis. 156
• Sibyllæ Erythreæ de Chriſto vaticinium. 595
• Sibyllæ carmina non eße effecta à Chriſtianis. 595
• Sibyllæ carmina a Cicerone eſſe lecta de Chri- ſto. 595
• Sibyllæ de Chriſto vaticinantis vbi Cicero me̅- tionem faciat. 596
• Sibyllæ verba de Chriſto dicta, vbi Cicero in- terpretetur, quod per eum ſalui futuri ſu- mus de rege temporali. 596
• Sibyllæ verſus Cicero perperam vult refuta- re propter initiales literas aliquid ſigni- ficantes, quia eæ non ſint furentis. 596
• Siciliæprouentus. 390
• Silentium omnium philoſophis impoſitum a- pud omnes gentes. 249
• Simulatio non eſt doli expers. 418
• Slauonicæ linguæ diuerſi populi. 553
• Smaragdina ex tabula multi Chymicum ar- tificium cognouerunt. 25

• Smaragdinæ tabulæ interpretationes variæ. 26
• Smaragdina tabula omnibus ætatibus admi- rabilis. 26
• Socratis eadem de iisdem ſemper docuit. 282
• Socrates cur cicutam bibit. 16
• Socrates ipſe pergræcatus legitur. 285
• Soluens & ſolutum in ſolutione vera vniun- tur abſ ſeparatione vlla. 255
• Sol & Luna cœleſtes cum terreſtribus compa- rantur. 269
• Solem Lunam & Mercurium non eſſe vulga- res. 424
• Sol & Luna vnde coniungantur. 512
• Solis & Lunæ concubitus intemperato loco fit. 513
• Sol cur non comburatur cemento. 538
• Sol magnus cœli viator motu gaudet. 569
• Soror & Frater, patiens & agens, Mercurius & ſulfur. 466
• Speciem futuram vnam, ſi ad perfectiore̅ ſpe- ciem contenderent metalla. 82
• Species non diuerſæ ex diuerſis naſcuntur. 212
• Spiritus quomodo figatur. 466
• Spiritus non cognitus humana voluntate. 451
• Spirituale magis mobile. 570
• Sphinges obſcuritatem non inquirendam de- notarunt. 38
• Staturæ ex herbis & lapidibus Chymicæ. 18
• Statuta prima, Fr. C. R. ſunt æqua & mirabi- lia. 290
• Stephanus. 129
• Strumæ vnde curentur quibuſdam. 499

• Stultorum corrector, cur dicatur Richardus Angl. 465
• Subtilitas inſcribendo quæ. 428
• Sulfur & argentum viuum connaturalia. 424
• Sulfuris & argenti miſtio. 425
• Sulfuris nomina. 427
• Sulfura ex perfectis elicienda ſubtiliter. 460
• Sulfur an ex ægris corporibus haberi poßit. 462
• Sulfur fœtidum & aduſtibile ægra corpora co̅- tinere. 462
• Sulfur naturæ ex quo fiat. 465
• Sulfur cum incipit agere, vita reſumitur. 520

T.

• TAntali ſtatua. 44
• Tantali phiala cum humore incorrupti- bili. 44
• Tantali ſub pœna Philotheſion, propinatum in ſilentii ſymbolum. 44
• Tantalus Chymicus. 45
• Tantali allegoria. 45
• Tantali phiala. 112
• Tantali diuitiæ ex Chemia. 112
• Tantalus punitus quod deorum arcana aliis a- peruerit. 113
• Tatij Ruff??? diuitiæ. 165
• Templorum ornatus non nocet. 493
• Teniticum Nili oſtium. 602
• Terræ veneranda Mater virgo. 574
• Terræ partes quatuor vnde dictæ. 584
• Terram eſſe matrem omnium elementorum 51???

• Terra ſancta nunc ſterilis, olim fœcunda 193
• Terra philoſophica non pura terra 200
• Terra baſis in opere ibid.
• Thebarum Bœotiæ Cadmus conditor 33
• Thermæ in Vngaria ad Strigonii Oppidi infe- rioris muros 268
• Theophraſtus a riſtotelicus naturam accuſa- uit moriturus 234
• Theophraſto Ariſtotelico mel ingeſtum in os ab apibus 278
• Theophraſti reſponſio pro eloquentia 279
• Thomas a ngelicus doctor 365
• Thomas ad aduerſariis nil pro Chemia ſenſiſſe præſumitur 366
• Thomam Chymicum fuiſſe, patet ex eius Chy micis libris 367
• Thomæ cur Chymici libri eius ſint & non al- terius 367
• Thomæ de libris mirand. 368
• Thomam ex fama conſtat fuiſſe Chymicum 368
• Thomas fuit Chymicus ex Chymicorum con- ſenſu 369
• Thomæ deſcriptio lapidis per ſua elementa vi- ſibilia 369
• Thomas quando vixit 370
• Thomæpræceptor Albert. Magn. 370
• Thomæ teſtimonia ex aliis libris petita, quæ ipſum Chymicum declarant. 371
• Thomas prudenter deſcripſit & tractauit Chy- mica ibi.
• Thomæ lib. Chymici cur aliis non ſint aggre- gati 373
• Thomæ arguta ſententia de aurificio 373
• Thomas teste aſſeuerat aurum fieri poſſe per artem 374

• Thomæ interpres Sylueſter pro Chemia loqui- tur 375
• Thomæ interpres Iohar Lygur contra Chemi- am 375
• Thomas Dei magna dona Chymica non ne- glexit qui cætera minora curauit 376
• Thomæ materia terra nigra, ſeu antimonium 378
• Thomas Nortonus Chymicus perfectus 467
• Tiberius quantum reliquerit 167
• Timidos quales Medicina faciat audaces 326
• Timor quid præſtet gaudium. 566
• Tincturæ philoſophicæ mentio in Apocalypſi. 73
• Tincturæ in proiectione ſeu auri animæ eſſe magicæ tranſmigrationis animæ 117
• Tinctura quid ſit 131
• Tincturæ proiectio vulgata 219
• Tincturæ proiectiones circumcurrendo facien- tes deceptores 219
• Tincturæ proiectionum exempla 231
• Tinctura lætificatcor hominis 277
• Tincturæ ſubiectæ mundanæ opes 349
• Tinctura ſe habet vt Baſiliſcus 514
• Tincturæ puluiſculus adiunctus proceſſui 556
• Tincturæ proiectio facta 557
• Tincturæ experimentatio alia 558
• Tingendum cum auro & argento 463
• Tonſilus Alchymista 474
• Tonſilus falſis receptis occupatus ibid.
• Tonſili quæſtiones Nortono propoſitæ 475
• Treuirenſis ditio non comitatus nec Bernhar- do paruit 267
• Tripater in arte neceßarius 372
• Tria præcienda ad aureum vellus impetran- dum 35

• Tubalcain inuentor fabrilium artium 22
• Turcæ prouentus pro corollario 539
• Turcici prouentus diuerſi traduntur ibid.
• Turcici reditus ex Spandagino ibid.
• Turcici reditus ex Botero 540
• Turcici reditus ex Sanſouino ibid.
• Turcici reditus ex Louio 541
• Turcici reditus ex Nauagerio ibid.
• Turcici reditus ex Viginario ibid.
• Turcicus prouentus quotidiè quantus 543
• Typhonis draconis & Echidnæ filius à Cadmo interemptus, Chymiæ ſubiectum 33
• Tyrij Rex Hiramus in negotiatione Indica Sa- lomonis ſodalis 66
• Tyriorum commoditas ad nauigandum ibid.
• Tyro Chymicus quid ſtudere in primis debeat. 458
• Tyranni regi ſæpe proximi 472

V.

• VAlerandus de Boſco 348
• Vegetabiliu̅ migratio vnius in aliud 182
• Velleris aurei allegoria vnde 35
• Vanitates vanitatum omnia 562
• Venus roſas albas rubeas tinxit 74
• Venus rubea quid 258
• Venetorum prouentus annuus 391
• Veneti ex quibus rebus lucrum capiant ibi.
• Venetorum ciuitatum ſubſidia 392
• Venetorum particularis enumeratio tributo- rum ex oppidis ibid
• Venetæ Reip. prouentuum omnia ſumma 394
• Verba non delenda ab aduerſariis 28
• Verris auaritia 162
• Verba in aurem Chymicis dicenda 260
• Veri fimi philoſophici Notæ ibid.

• Veritas ſemper eadem 282
• Veritas ſupprimitur 418
• Verba ſeu viua vox quam vim habeat natu- ralem 452
• Veritas in profundo ſcriptorum Chymicorum falſitas in aperto 456
• Veritas haurienda ex libris 459
• Verba & rationes illorum qui abſterrere vo- luerunt quærentem medicinam 575
• Veſta dedit leges Xamolxidi 118
• Veſta primo mundi curis vacua 144
• Veſta Romanis culta 154
• Vesta & Vulca???s dij Ægyptij ibid.
• Vestalium virginumritus & vita ibid.
• Veſtalium virginum pœna ibid.
• Veſtæ ſacra cur inſtituta, ignotum 155
• Veſta ignis eſt ibid.
• Veſtam eſſe deam Aegyptiam Hieroglyphicam ibid.
• Vini ignius ſpiritus ſub aquæ forma 175
• Vincentius monachus 332
• Vincentij monumenta 333
• Vincentius fatetur ſe artem noſcere ibid.
• Virgilius & Homerus non mendici 179
• Virgilius Auguſto Cæſari familiaris 179
• Virgilij aureus Ræmus ibid.
• Virgilius Nigromanticus à quibuſdam ſtatui- tur 181
• Virgo caſta non dehoneſtanda cum meretrici- bus. 224
• Virgo manes ibid.
• Vita humana cui rei ſimilis 98
• Vita primo mundi curis vacua 144
• Vulcano Aegypti maxima templa dicata 18
• Vulcanus mundum incendit ſuis flammis 75
• Vulcanus honoratus in filiis 108
• Vulcanus quis ibid.

• Vulcanus moderatè ſtruat ignem 256
• Vulcanus cogit dißidentes ad concordiam 273
• Vulcanus pater regis 519
• Vulgus in Aegypto neſciuit qua dere illa ani- malium Hieroglyphica eſſent 203
• Vulgus vnde pro ſacris coluit animalia ibid.
• Vulgus delectatur nouitate rerum. 454
• Vlmus arbor vocem edens 38
• Vmbra eſt remouenda à Radico 377
• Vocarhadumia, quid ſonet 388
• Vngariæ commoda & incommoda 524
• Vngariam fertilem minerarum auri fuiſſe ibi.
• Vngariæ bella cum Turcis 543

• Vrina indigeſta ſommo digeritur 161

X.

• Xamolxis Pythagoræ comes itineris 118

Z.

• Zacharij liber qualis. 337
• Zacharius patriam reliquit 338
• Zacharius in Germaniam conceßit ibid.
• Zoſimus. 129

ERRATA.

PAg. 3. l. 10. pro hemicycliis, lege hemicyclii partibus: p. 14. l. 16. idolorum: p. 15. l. 9. omnipotente: p. 15 l. 15. relinquant: p. 19. l. 11. oleum: p. 20. l. 11. ſuum vſum: p. 25. l. 2. Semi. p 25. l 20. potuerit. p. 25. l. 21. philoſophico p 28. l. 10. extenuent & floccifaciant. l. 22 futurorum. p. 29. l. 15. Seſoſtride. p. 38. l. 3. abſtruſarum. p. 39. deſciuit. p. 39. l. 24. alterum. p. 43. l. 3. l. Metapſychoſin. p. 44. l. vlt. conſyderant. p. 47. l. antepenult. illud. p 53. l. 27. dele punctum: p. 60. l. vlt. vehementem. p. 61. l. 25. tum. p. 66. l. penult. in- numera alia. ib. l. vlt. inſeruierunt. p. 67. l. 14. l. ea. p 69. l. 10. Comnenum. p. 73. l. 14 numiſma. p. 76 l. 19. Cyprium. p. 76 l. 28. Quid ſi ſit. p. 81. l. 1 iuglandibus. l. 2. corroboratiuum. p 84. l. 1. deeſt, dum. p. 91. l. 3. quantus, p. 69. l. 5. inſanos. p. 97. l. 8. ibi. p. 101. l. 11. Tænara p. 103. l. 27. contentione. p. 104. l. 15. è Phœnicia. p. 105. l. 28. regnænte. ib. l. 30. interdiu. p. 106 l 6. Danai. p. 106 l. 6. qu??? ritum. p. 106. l. 14. Eumolpidarum. p. 106. l. 16. Diodorus. p. 106. l. 18. . p. 106. l 24. Amythaonis. p. 107. l. 26. Cabera. p. 108. l 4. illas. p. 108. l. 6. ſeruari. p. 109. l. 7. Philoſophis. p, 111. l. 19. hic. p. 112. l. 16. inquit. p. 114. l. 19. potiri. p. 116. l. 7. exaratas. p. 116. l. 26. Hippophouada. p. 116. l. 27. vellent. p. 117. l. 2. in ſcriptis. p. 117. l. 21. Ægypto. p. 119. l. 7. & ſolis. p. 121. l. 5. aureorum. p. 122. l 31. ſint. p. 136. l. 3. ſuo. p. 138. l. 9. ipſe. p. 142. l. 13. luxuria. p. 148. l. 1. ætas. p. 149. l. 2. Copronymo. p. 149. l. 5. abditioris. p 150. l. 29. quinqueremes. p. 152. l. 9. vlteriores. p. 153. l. 6. Anchiſæ. p. 153. l. 9. ſuo. p. 155. l. 15. reſpondeant. p. 157. l. 30. Caſca. p. 162 l. ex re- bellibus. p. 164. l. 31 auitæ. p. 165. l. 22. emit. p. 165. l. 32. cui. ib. l. 30. contulerat. ib. l. 31. Paulo poſt. p. 167. l 2. Marci. p. 167. l. 26. quantum hi. p. 169. l. 30. operæ. p. 170. l. 1. geſtat. p. 170. l. 20. nouiſſet p. 171. l. 6. aut luſcus. p. 172. l. 18. flens. p. 174. l. 5. in criptio- num. ibi. l. 6. Cœlius p. 175. l. 7. diſtillata. ibi l. 32. occluſis. p. 176. l. 8. frigiditate. ib. l. 28. ad eam. ib. l. 31. Democriti. p. 183. l. 1. inſci- tiæ. p 187. l. 3. fidere p. 197 l. 31. coniunct???one. p. 200. l. 8 vilitate. p. 202. l 18 ſiue. p. 206. l. 39. Lync???us p. 207. l. 6. cribratione. p. 207 l. 26. tergum. p. 208. l. 27. Artefium. ib. l 17. vidi te. p. 216. l. 25. citandis p. 217. l. 32. Raſis. p 228 l. 32. Eleuſinia. p. 230. l 7. ſita. p. 232. l. 31 fundamentum. p 233 l. 14. terra apparet. p. 239 l. 14. à Trithemio. p 243. l. 21: alii. ib. l 22 abdicabunt. ib. l. 31. peſſumdanda. p. 245. l. 11 ſuturis. ib. l 14. Sileſii. ib. l. 24. Charonti. p. 248. l 14. poſt acquiſitionem Apudiati ſint: p. 251 l. 13. noſtratibus. p 252. l. 1. recenſent ib. l. 5. dele diutius. p. 254 l. 18 à quodam. p. 255. l. 21. ex vtroque. p. 256. l. 14 placitis. p. 258. l. 51. metallicas. p. 260 l. 23. reueretur, p. 262. l 8. calcis. ib. l. 30. montanorum. p. 264. l. 16. ſulphur. p. 266 l 4 eſſe p. 268. l. 17. ve- ſtium. p. 272 l. 22. mirabilis. p. 274. l. 18. comparui. p 275. l. 2 perfecte. p. 278. l. 24 e Paraphreniſis. p. 279. l. 30. theſauros. p 280. l. 23. aliis. p. 283. l. 3. fruſtratim. ib l. 5. Theophraſto. ib. l. 14. dele magis non. & pone, nobis. ib. 283. l. 28. ſcriptam. p. 285. l. 27. ipſe. p. 287. l. 7. altercationes. p. 288. l. 31. huc vſque. p. 293. l. 19. maximum. ib. l. 21. morte. p. 294. l 16. Damaſcus. p. 296 l. 4. vt nec. ib. l. 17. equidem. ib. l. 3. parua. p. 298. l. 9. metior. ib. l. 12. remoti. p. 299. l. 23. redarguar. p. 303. l. 16. nullus. ib. l. 20. declarare. p. 307. l. 7. illorum. p. 310. l. 4. reliquum. ib. l. 28. purpurea veſte induant. ib. l. ???9. bubulio. p. 312. l. 20. intemperia. ib. l. 22. impuritate. p. 313. l. 17. quam ante. ib. l. 24. dele drach. pone vncias, p. 315. l 14 parte ſit. p. 316. l. 1. quod tutia. ib. l. 30. illis. p. 321 l. 27. affectibus. p. 322 l. 15. omnia ſunt, ib. l 23. manſit? p. 323 l. 13 Bouarus. p. 327. l. 3. tangent ib. l. 5. debacchamini, quem. p. 329. l. 13. Siculo. p. 332. l 4. vti Bernhardus. p. 341. l. 7. ſuo ſenſu. ib. l. 17. pro 22. pone 20. p 346. l. 31. remaneant. p. 352. l. 10. Parochias. p 359. l. 18. fir- mioris nodi. ib. l. 10. animaduerteret. p. 366. l. 9. terræ. p. 376. l. 2 demirantur. ib. l. 6. ſupra hominem. ib. l. 16. ignorant. ib. l. 32. ab- ſtruſißima. p. 379. l. 4 argenteum. p. 380. l. 23. exanimis ipſe philoſophorum. p. 381. l 10. debet. p. 386. l. 31. occidite, p. 392, l, 31, S. Piatro. p. 396, l, 7, calore, ib, l, 12, vnam, p, 397, l, 11, à regibus, p. 400, l, 18. proiecerunt, p, 401, l, 24. ſub ambiguo. p, 408, l, 4, ad ar- tem, ib, l, 11, remaneant, ib, l, 16, ſtudeat integrum, ib. l, 30, ſe abiiciat. p, 413, l. 22, aliquam, p, 420, l, 22, dele, ea, p, 421, l, 20, im- marceßibili, p, 423, l, 31, depurationem, p, 425, l, 12. perfecticrum, p, 427, l, 21, depopulata, p, 432, l, 2, recepturos, p, 435, l, 7, ais, p, 438, l, 7 ſe ſolos, p, 439, l 9, certe precium, p, 440 l, 31, æſſle xit, p, 341, l, 32, habeant, p, 450, l, 3, monach???m, p, 455, l, 3 ſeu ſedecim gradus, ib, l, 4, tantundem, ib. l, 19, reperturi, ib, l, 3, qui adfirmat, ib, l, 20, dele, rienum, p, 459, l, 15, intexicatiuæ, ib, l, 24, taliter, p, 464, l, 18, calcinamus, p, 465. l, 14, lapis, p, 466, l, 24, duo in qualitate, p, 468. l, 2, adi cit, p, 469, l, 3, lectu, p, 470, l, 5, ſtulta, ib, l, 13, miſerabile, ib, l, 15. tam bene, p, 473, l, 4, ad quam, ib, l, 11, & ſubridendo, ib, l, 18, ſuper viuere, ib, l, 19, timentibus infer- num, p, 476, l, 17, perlucens, p, 477, l, 13, minor, cui, ib, l, 32, hæc ſcient ta, p, 481, l, 3, poſito. ibid, l, 20, forte perfectos: p, 484, l, 11. grammaticaſter, ib. l, 19, finibus extenſis, ib, l, 17, ſi poſſunt, p. 487, l, 1. vltra 800, ann. ib, l, 9, falſarii, p, 488, l, 9, pertingit, ib, l, 31, Concilium, ib, l, 12, vulgus putat, p, 493, l, 4, cum horribilium, p, 495, l, 12, gratia, p, 497, l, 27, ſi fatis, p, 501, l, 18, etiam ha- bilibus, p, 502, l, 11, dele, auri. p, 505. l. 6, negent, p, 507, l, 9. comparuit, p, 511, l, 16, ex compoſito, p. 515. l, 15, ea cedat, p, 516, l, 27, vipe- rino, p, 517, l, 1, ratione caliditatis, ib, l, 7, eum, ib, l, 28. mortem huius, p, 518, l, 9, damni pateris, p, 519. l, 9, humore connaturali, ib. l. 17, noſtro augmento. ib, l, 21, mortuus viuit, p. 521 l 19. micat eminus, p, 523, l, 20, inuenerit, p. 531. l. 9. & vitriolo, ib. l. 23. & 24. p. 532. l, 11, colores pictorum, ib, l, 26, guttatim aqua, p, 533, l, 30, quo vtuntur, p, 536, l, 13, maturi cupro, p, 537, l, 30. maneat au- rum, ib, l, 5, ratione & magis, p. 538. l. 19. reſultat fuſionis, p, 545, l, 25, illorum fatua, p. 553 l. 8. oriundus, qui, ib. l. 17. conſeſſus, p. 556. l. 23. probabit, p. 560. l. 11. deberemus, p. 563. l. 14 inquirendæ, ib. l. 21. tum doloris, ib. l. vlt. ſine qua non, p. 567. l. 11. amplectun- tur, ib. l. 14 cum contrariorum, p. 569. l. 1. tangi, p. 570, l, 10, inæqualibus: p, 572, l, 5, inaudirem: p, 576, l, 2, in manibus. p, 577, l. 24. exiguum quid. p. 581. l. 17. eſt pomum, ib. l. 19. priorem accedat, p 582. l. 12. quia vtrorumque, ibid. l. 17. ac à dicto. p. 587. l. 15. inſtructus à me, p. 592. l. 14. inargentata, ib. l. 16. eundum ſit, p 594. l. 21. exſuxit: p. 600. l. 7. meque nunc ib. l. 8. iter meum. p. 602. l. 8. inquam, abſque. p. 603. l. 9. iter ſuſcepi: ib. l. 29. ab eo didici: p. 604. l. 11. contendi: ib. l. 16. Tuque facis: p. 608 l. 12. pro- batur, nec: p. 611. l. 20. ſe in multas: p. 612. l. 23. ſumptu, ratione: p. 613. l. 4. in aduerſis: p. 614. l. 7. quæ niſi: p. 615. l. 4. maior eſt. ib. l. penultima: principio ſimilia: p. 616. l. 2. vt contenta. p. 617. l. 31. quandoque. ib. l. 28. quamuis forte. p. 621. l. 2, incendere: ib. l. 16. intelleximus: FINIS.